________________
૧૯૨
વાઇસરૉય સાહેબ વદ્યા
૧૯ સેટલમેંટ રિપેટ જોતાં માલુમ પડે છે કે, જે જમીને હરાજ કરી દેવામાં આવી હતી તેમાંથી ૩૮૨૨ ટકા જેટલી જમીન કઈ ખરીદનાર ન મળવાથી સરકારને જ રાખી લેવી પડે હતી. આગલે વર્ષે તે ૫૬.૨૮ ટકા જેટલી જમીન રાખી લેવી પડી હતી. ૧૮૯૩માં મિ. રેજર્સ જણાવે છે કે, “હરાજીથી વેચેલી ૧,૯૬૩,૩૬૪ એકર જમીનમાંથી ૧,૮૭૪,૧૪૩ એકર જેટલી, એટલે કે લગભગ ૬૦ ટકા જેટલી જમીન કઈ ખરીદનાર ન મળવાથી સરકારને જ રાખી લેવી
પડી છે. ''
આબાદ હિંદુસ્તાન! દકાળ સિવાયનાં સારાં વર્ષમાં પણ જે ચાર કરોડ ભરણું તાવથી નીપજેલાં તરીકે નોંધેલાં હોય છે, તેમાંનાં એક કરોડ ખરી રીતે ભૂખમરાથી જ નીપજેલાં હોય છે.”
મદ્રાસ “હિંદુ” પત્ર લખે છે: “સૂકી ” જમીન ઉપર ખરી રીતે કુલ પેદાશના ૧૨ થી ૨૮ ટકા મહેસુલ લેવામાં આવે છે અને “ભીની” જમીન ઉપર ૧૬ થી ૩૧ ટકા લેવામાં આવે છે, છતાં સરકાર તે એમ જ કહે છે કે અમે સૂકી જમીન ઉપર પેદાશના ૫ થી ૧૦ ટકા અને ભીની જમીન ઉપર ૧૦ થી ૧૬૬ ટકા મહેસુલ લઈએ છીએ. પણ જુઓ બધા જ જિલ્લાનાં કોષ્ટક :
સૂકી : મહેસૂલ ટકા ભીનીઃ મહેસૂલ ટકા કુડપ્પા ૨૦,૧૭,૧૨ કીસ્ટના
૧૫,૧૮ નેલોર
૧૮ કુરનુલ ૧૬,૧૩,૧૭ ૧૬,૧૭,૧૮,૧૯ ચીન્ગલપેટ ૧૫
૨૦ દક્ષિણ આર્કિટ - ૧૫ ત્રિચિનાપલી ૧૩
૨૮ તિનેવેલી
૨૫ સાલેમ ૧૨,૧૩
૧૭,૨૧ એક પણ ઠેકાણે સરકારના જણવેલા આંકડા છે?
“સરકાર પોતાના મહેસૂલના બેજાને યોગ્ય તથા સમાન રીતે વહેચેલો ગણે છે. પરંતુ નેલેરને ઈ.સ. ૧૮૯૮-૯૯ ને
૨૧
છતાં સરકાર પોતાનું મહેસૂલ યોગ્ય, પ્રમાણસર અને હળવું ગણે છે.
પંજાબ ( આ પ્રાંતની હકીકત હું લોર્ડ ડફરીને કરાવેલી ૧૮૮૭ની તપાસના રિપોર્ટમાંથી જ આપવાનો છું.) ગરગાઉનના ડેપ્યુટી કમિશ્નર મિ. મેકોનેશી સાહેબ જણાવે છેઃ
“સારાં વર્ષોમાં અનાજની ખાસ તંગી જણાતી નથી; પરંતુ જીવનનિર્વાહનું ધોરણ ભયભરેલી રીતે નીચું છે: ભાવમાં સહેજ વધારે થાય, કે તબિયતના બગાડને કારણે મજૂરી ઓછી મળે, કે તરત જ મુશ્કેલી શરૂ થાય છે. વસ્તી વધારો અટકાવનારા' રોગ દુઃખભરેલી રીતે વ્યાપેલા છે અને ખાસ કરીને ઘરડાંઓ અને બાળકો ઉપર તેમનું જોર વધારે છે. . . . વાસ્તવિક ભૂખમરો નથી હોત તેવે વર્ષે પણ, એક સમય એવો આવે છે કે, જ્યારે લોકોને કાચ પાક, મૂળિયાં અને જંગલી ફળ, આરોગ્યને નુકસાન થાય તેટલા મોટા પ્રમાણમાં ખાઈને જ જીવતા
Jain Education International
For Private & Personal use only
