Book Title: Tattvartha Sutrana Agam Adhar Sthano
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005041/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH : -: preraka :nipuNa niryAmaka pUjya munirAja zrI sudhamasAgarajI mahArAja sAheba tAvArtha satranA | abhinava zruta prakAzana - 26 IPBalbilt ltlcllt -: Agama pATha saMzodhaka : muni zrI dIparatna sAgara M.Com., M.Ed., Ph.D. [ Equivalent ] Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla brahmacArI zrI neminAthAya nama: pU.zrI AnaMda-kSamAlalIta-suzIla-sudhasAgara gurubhyA nama tattvArtha sUtranA Agama AdhArasthAno ~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~ preraka : nipuNa niryAmaka [26 abhinava prakAzanenA preraNAdAtA ] pU. munarAjazrI sudha sAgarajI ma. sA. ~: Agama pATha sa zAka :munI dvIparatnasAgara i.com, M.Ed., Ph.D. [Equivalent] 2047 vaizAkha vada 6 abhinava 222 zveta prakAzana ravivAra tA. 5-5-91 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA kama uSNAMka 0 | adhyAya pahele bIje trIjo sUtrasaMkhyA 38 3 pa. 5 0 cha ceAthe = 25 8 pAMcame 38 + chaThTha 47 54 1 sAtame AThamAM navamo dazame | 8 85 ka pariziSTa . 1 zvetAmbara digaMbara sUvA AmnAya saMkhyA bheda 2 digaMbara AmnAya sUtra-AgamapATha 3 zvetAmbara digambara pAThabheda darzaka keSTaka ka mudraka - dazanA prinTarsa, ghI kAMTA reDa, amadAvAda-1 I prakAzaka : * abhinava zruta prakAzana che C/o. pra. je. mahetA pradhAna DAkaghara pAchaLa jAmanagara-361001 StrI000000000 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI neminAthAya namaH -: kicIta :audaMyugIna devaddhigaNi kSamAzramaNanI upamAne cagya evA pU. Agame ddhAraka A. deva zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI ma. sA. apratima pratibhA vaDe 45 Agama saMzodhita karI mudrita banAvyA. - teozrInI A aNamola bheTa uparathI vartamAnakALe jenAM judAM judAM phirakAomAM aneka saMzodhana thaI rahyA che. pUjya dAdA gurudevazrI sAgarajI mahArAjanI ciravidAya bAda Aje lagabhaga 40 vaSe AvuM ja eka nAnuM paNa mahatvanuM saMzedhana jene jagatane arpaNa karatAM AnaMda anubhavAya te sahaja che. jenA vividha phirakAomAM mAnya evuM eka tatvArtha sUtra che. jenA kartA pUrvadhara maharSi che. temaNe banAvelA sUtranA darekanA Agama AdhAra sthAne ahiM rajU karelA che. yatattvane jANIne, upAdeyane AdarIne, heyane choDIne jIvamAMthI zIva thavA janma-maraNathI mukta thavA, siddhi sukhane prApta karavAmAM A prakAzana upayogI bane te bhAvanA. muni sudhamasAgara - saMzodhana kArya samaye kaMIka AraMbhanI vAto - tattvArthasUtra pradhaTIkAne prathama adhyAya pUrNa thaye tyAre dvitIya adhyAyanA mudraNa mATenI gaDamathala cAlatI hatI. pU. gurumahArAja zrI sudhamasAgarajIe pUchayuM ke "tArA pustakamAM AgamanA pATha zelata hatuM te zuM che ?" meM kahyuM "ApaNe tavArthasUtra prabodha TIkA pustakamAM daza aMga nakkI karyA che. temAM AThamuM aMga saMdabha che. A saMdarbhamAM je traNa prakAranA saMdarbha sthAne darzAvyA che. temAMnuM eka saMdarbha sthAna Agama viSayaka che."....AvI AvI vAtenA aMte nirNaya thaye ke sau prathama kArya to tattvArtha sUtra daze adhyAyanA badhAM sUtronA saMgata AgamapAThe zodhavAnuM karavuM. jethI 45 Agama pustake be varSa sudhI sAthe pheravavA nahIM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eperA sesAyaTImAM AyaMbilanI oLI daramyAna pATha saMzedhana kArya zarU thayuM. kyAreka kayAreka pATha meLavavA mATe ati muMjhavaNe paNa thatI hatI. pU. gurudevazrI sudhamasAgarajI ma. sA.nA anubhava jJAnane upayoga karIne, kayAreka temanA ja hAthamAM badhuM kAma bhaLAvI daIne...ema karatA paData-AkhaDate bALaka jema cAlate thAya tema A saMzodhana kArya pUrNa thayuM. saMzodhana samaye kyAreka vadhAre paDatI guMcavaNo paNa anubhavI. tyAre sAkSara jenapaMDita ane dharma zraddhALu zrAvaka zrI dalasukhabhAI mAlavaNIyA taraphathI sacoTa mArgadarzana ane jarUrI saMdarbha pustake maLyA ane amAruM kArya ati saraLa banI gayuM. operA sosAyaTI zrI mahAvIra svAmI . mUrti. saMghe saMpUrNa svecchAthI rUA. 7500nI dravya sahAya karI. (alabata sA. pUrNa prajJAzrIjI tathA sA. pUrNa darzitAzrIjIe A mATe karela zubha prayAsanI nedha levI asthAne nahIM gaNAya) pariNAme tatvArtha sUtra pradhaTIkAmAM AThamAM aMga tarIke je sthAna pAmanAra hatA te Agama saMdarbhe eka svataMtra pustaka rUpe AkAra pAmyA. saMghanA vahIvaTamAM agragaNya evA rasikabhAI-anubhAI ane vidabhAIne paNa temanA saMghanI rakama AvA suMdara saMzAdhana kAryamAM ja pUrNapaNe upagamAM levAya tevI IcchA hatI. tethI tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAnene eka saMzodhana kRti rUpe ja svataMtra paNe prakAzIta karI. pUjya guruvaryazrI sudharmasAgarajInI sucanAnusAra A pustakamAM vetAmbara AmnAya sAthe digaMbara AmnAya mAnya tattvArtha sUtronA pATha paNa ApI dIdhA che. temaja baMne paraMparAnA pATha bhedone darzAvatu pariziSTa paNa mukela che. vaLI A pustaka kevaLa AgamapATha saMzAdhanano ja lAbha ApanAra banI rahe te hetuthI tAvArtha sUtra zvetAmbarIya ke digambarIya evI kaI ja carcAne asthAne gaNela che. prastuta prakAzana vakhate pU. paM. jItedrasAgarajI ma. sA. tathA pU. munizrI punyapAla sAgarajIe dAkhavela dharmasneha yAda kara ja rahyo. tattvArthasUtra saMdarbhamAM vizeSakArya karavA IcchanArane amAro A prayAsa sahAyaka bane te abhyarthanA | suni dIparatnasAgara Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa grantha prerakanA parama upAsya bAlabhrahmacArI, viSaya vikAra bhajake yadukula ma'Dana O nomanAtha bhagavAna haaaaaaaaaaaaaaa nalalalalalalalalala lalalalalala A pratimAjI jAmanagara mAM zeThajInA daherAsarajInI jagyAmAM nAnu daherAsarajI hatuM temAM muLanAyakajI hatA, hAla banelA vizALa maNIya kIcanA suMdara kAma karAvAyela daherAsarajImAM upara arihata rUpe birAjamAna che. Saaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna zrRta sAhitya-adhyayana premI, kriyA rUcIvata aneka jIvAne zrI navakAramaMtra tathA 1 keDa cAritrapada jApanA preraka nipuNa niryAmaka pUjaya munirAja zrI sudha sAgarajI ma.sA. 66666 : dIkSA : jeTha suda-5 2025 jAmanagara : vaDI dIkSA : aSADha suda-11 2025 pArabadara miccmmil Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raaaaaaaaaaaaaaaaaaario,ovanos vayevRddha prazAMtamUti pU. gurudeva zrI caMpakazrIjI ma.sA. recavacaceaeacaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaan pU. sAdavIzrI cAritrazrIjI tathA 5. sA. hemalatAzrIjInA sadupadezathI eka suzrAvikA taraphathI Jaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa sakSepa sUci AcA0 AcArAGga mUtra0 sUtrakRtAGga sthA0 sthAnAGga-sthAna sama samavAyAGga-samavAya bhaga. bhagavatIsUtra vyAkhyA prajJaptisUtra jJAtA jJAtAdharmakathAGga upA0 upAsaka dazAGga prazna prazna vyAkaraNam jambU jambU dvipa prajJapti jIvA jIvAbhigama sUtra prajJA prajJApanA sUtra rAjA rAjapraznIya sUtra aupa0 aupapAtika sUtra utta0 uttarAdhyayana sUtra anu0 anuyoga dvAra naMdi0 naMdisUtra daza0 dazavakAlika sUtra za. zataka u. uddeza sU. sUtra a. adhyayana gA. gAthA pra. pratipatti pa. pada zru. zrutaskandha vakSa. vakSaskAra dvA.dvAra navalaceraceaeaceaeacaaaaaaa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmala daMsaNassa zrutadhara maharSi umAsvAti vAcakebhyo namaH prathamo'dhyAyaH [1] samyagdarzana jJAna cAritrANi mokSamArgaH sammadarzana samyajJAna samyaphacAritra e mokSamArga che. nA daMsaNissa nANaM nANeNa viNA na hunti caraNaguNA aguNissa nasthi mokkho, natthi amukkharasa nivvANaM - utta0 a.28gA.30 (2) tividhe samme paNNatte taM jahA nANa samme daMsaNa samme caritta samme ... sthA0 3u.4sU.194/2 [2] tatvArtha zraddhAnaM samyagdarzanam tatvarUpI padArthonI zraddhA te samyagdarzana. tahiyANaM tu bhAvANaM sabbhAve ubaeseNaM bhAveNa sadvantassa sammataM taM viyAhiyaM / utta a.28gA.15 [3] tanisargAdadhigamAdvA samyagdarzana nisarga athavA adhigamathI thAya che. samasaNe duvihe paNNatte, taM jahA Nisagga sammaiMsaNe ceva abhigamaNa sammaiMsaNe ceva / sthA02u.1sU.70/2 [4] jIvAjIvAsava baMdha saMvara nirjarA mokSAstatvam 71, 494, sAsava, madha, sa52 ni| bhAkSa me ttv| che. nava sabbhAva payatthA paNNate, taM jahA-jIvA ajIvA puNNaM pAvo Asavo saMvaro nijarA baMdho mokkho / sthA09u.3sU.665 . [5] nAma sthApanA dravya bhAvatastanyAsaH nAma-sthApanA dravya ane bhAvathI jIvAdi tane nikSepa thAya che. (1) jattha ya jaM jANejjA nikkhevaM nikkhive niravaseMsa jatthavi a na jANejjA caukkagaM nikkhive tattha - anuyoga sU.7/1 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArtha sUtra nA Agama AdhAra sthAne (2) AvarasayaM caunvihaM paNNattaM, taM jahA nAmAvassayaM ThavaNAvassayaM davyAvassayaM bhAvAvassayaM / anuyoga sU.8 (6) pramANanayairadhigamaH jIvAdi tatanuM pramANa ane naya vaDe jJAna thAya che. davyANA savvabhAvA savvapamANehiM jassa uvaladdhA savvAhiM nayavihIhiM vitthArarui tti nAyavyo / utta a.28gA.24 (7) nirdeza svAmitva sAdhanAdhikaraNa sthiti vidhAnataH nirdeza svAmitva sAdhana adhikaraNa sthiti ane vidhAnathI jIvAdi tatvenuM jJAna thAya che. niddese purise kAraNa kahiM kesu kAlaM kaivihaM 0 anuyogasU.151/2,6,7,15,16,18,13 (8) satsaGkhyA kSetrasparzana kAlAntara bhAvA'lpa bahutvaizca sat-sajyA -kSetra-25zana- - 2-bhAva bhane 2065 mahatva vaDe tonuM jJAna thaI zake che. se kiM taM aNugame / navavihe paNNatte. taM jahA saMtapayaparuvayaNA 1 davvapamANaM ca 2 khitta 3 phusagA ya 4 kAlo ya 5 aMtara 6 bhAga 7 bhAva 8 appAbahuM ceva 9 anuyoga.sU.80 (9) mati zrutAvadhi manaHparyAya kevalAni jJAnam bhati, zruta, avadhi, mana:paryAya bhane 317-jJAnA che. (1) paMcavihe gANe paNNatte. taM jahA AbhiNibohiyaNANe suyanANe ohiNANe maNapajjavaNANe kevalaNANe - sthA05u.3sU.463 (2) nANaM paMcavihaM paNNattaM, taM jahA AbhiNibohiyanANaM, suyanANaM, AhinANaM, maNapajjavanANaM kevalanANaM. 0 anuyogasU.1 0 naMdisU.1 / bhaga0za.83.3sU.318 (10) tatpramANe te jJAne be pramANamAM vaheMcAyela che. (1) duvihe nANe paNNatte, taM jahA paJcarakhe ceva parokkhe cegha / sthA02u.1sU.71/1 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamADadhyAyaH (2) taM samAsao duvihaM paNNattaM taM jahA paJcakkhaM ca parokkhaM ca D naMdi0 sU. 2 [11] Adye parokSam mati ane zruta parAkSa pramANa che. (1) parokkhe NANe dubihe paNNatte taM jahA AbhiNibohiNANe ceva sunA caiva sthA0 27.1sU.71/17 ( 2 ) parokkha nANaM duvihaM pannattaM taM jahA AbhiNivohiya nANa parokkhaM ca, suyanANaM parokkhaM ca naMdi0 sU.22 [12] pratyakSamanyad avadhi, mana:paryAya ane kevaLajJAna pratyakSa pramANa che. (1) paJcakrakhe nANe duvihe pannatte - taM jahA kevalaNANe ceva NokevalaNANe ce. govA duvi paNNatte-taM jahA ohiNANe ceva maNapajjavaNANe ceva. sthA02u. 1 sU.71/2-12 (2) noiMdiya paJcakkhaM tivihaM paNNattaM taM jahA ohinANa paJcakkhaM, maNapajjavanANa paJcacakhaM, kevalanANa paJcakkhaM naMdi0sU. 5 [13] matiH smRti: saMjJA cintA'bhinibodha ityanarthAntaram bhati, smRti, saMjJA, yitA, alinimodha se adhA yeSThArtha4 che. IhA apoha vImaMsA maggaNA ya gavesaNA sannA saI maI pannA savvaM AbhiNibohiyaM naMdi0sU. 37/80 [14] tadindriyAnindriya nimittam matijJAna iMdriya ane mana nimitta thAya che. 3 (1) se kiM taM paJcakakha pacakha duvihaM paNNattaM taM jahA indiya pathakkhaM noindiya paJcavakhaM ca naMdi0 sU. 3 (2) se kiM taM pazcakkhe - pazcakkhe duvihe paNNatte taM jahA iMdiya pazcakkhe a noiMdiya paJcakkhe a anuyoga 0 sU. 144 [15] avagrahehApAya dhAraNA : avaaDe, dhaDA, apAya, dhAraNA, bhatijJAnanA lehe| che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArtha sUtra nA Agama AdhAra sthAnA (1) se kiM taM suanissiaM / cavihaM paNNattaM taM jahA ugaha 1 ihA 2 avAo 3 dhAraNA 4 naMdi0sU. 27 4 (2) AbhiNibohe cavihe paNNatte taM jahA uggaho ihA avAo dhAraNA bhaga0 za. 83.2sU. 317 naMdi0 sU. 27... 47paryantAH (3) maInANa (AbhiNiyohiyanANa) [16] bahu bahuvidha kSiprAnizritA'saMdigdha dhruvANAM setarANAm aDu, mahuvidha, kSitra, anizrita, asa dvidha, dhruva bhA cha bhane cha nA pratipakSI. e khAra bhede avagrahArdika jANavA. chavhiA uggahamatI paNNattA, taM jahA khippamogiNhati bahumogiNhati bahuvidhamogaNhati dhuvamogiNhati ajissiya mogiNhaDa asaMdiddha moginchai / chavA IhAmati paNNattA, taM jahA khippamIhati... jAtra asaMdiddhamIhati / chavvidhA dhAraNA paNNattA / taM jahA bahuM dhAreI ... D sthA0 6u. 3 sU. 560 [17] arthasya arthanA avagrAhArdika bhedo thAya che. (1) se kiM taM uggahe / uggahe dubihe paNNatte taM jahA abhyuggahe ya vaMjaNuggahe naMdi0 sU. 29 (2) se kiM taM adhthuggahe / adhyuggahe chabihe pannate, taM jahA soindiya atyuggahe cakkhidiya atyuggahe ghANidiya atyuggahe jibbhiMdiya atyuggahe phAsiMdiya atyuggahe noiMdiya atyuggahe naMdi0sU. 30. [18] vyaJjanasyAvagrahaH vyaMjananA avagraha ja thAya che. ihArdi thatA nathI. (1) suya nissie duvihe pannatte taM jahA vaMjaNoggahe ceva sthA02u. 1.71/19 ( 2 ) uggahe duvihe paNNatte taM jahA atthoggahe ya vaMjaNoggahe ya. bhaga0za. 8u. 2sU. 317 [19] na cakSuranindriyAbhyAm cakSu ane mana vaDe vya MjanAvagraha thatA nathI. atthoggahe va Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamodhyAyaH se kiM taM vaMjaNuggahe / vaMjaNuggahe cauvihe paNNatte. taM jahA soIndiya baMjaNuggahe, ghANidiya vaMjaNunagahe, jibhiMdiya baMjaNuggahe, phAsiMdiya baMjaNuggahe / naMdi0sU.29 [20] zrutamatipUrva vyaneka dvAdaza bhedam / zrutajJAna matipUrvaka thAya. te be prakAre che. pahelA aMga bAdhanA aneka bheda che bIjA aMgapraviSTanA bAra bheda che. (1) maI puvvaM jeNa suaM na maI suapubbiA 0 naMdisU.24 (2) suyanANe duvihe paNNatte taM jahA aMga paniTe ceva aMga bAhire ceva - sthA02u.1sU.71/21 * (3) naMdisUtrAgane sUtra 44-aMgapaviThaM aMgabAhyaM bheda varNanaM paThitavyaM, [21] dvividho'vadhiH avadhijJAnanA be bheda-bhavapratyaya, kSayapasamaja. (1) se kiM taM ohinANaM paJcapakhaM / ohinANa paJcakkhaM duvihaM taM jahA bhavapaJcaiyaM ca khAovasamiyaM ca- 1 naMdisU.6 . (2) ohiNANe duvihe paNNatte- taM jahA bhava paJcaie ceva khaovasamie ceva / sthA023.1sU.71/13 [22] bhavapratyayo nAraka devAnAm nAraka ane devene bhavapratyaya avadhi hoya che. (1) doNhaM bhava paJcaie paNNatte taM jahA devANaM ceva nerajhyANaM ceva - sthA02u.1sU.71/14 (2) se kiM taM bhavapaJcaiaM / duNhaM taM jahA devANa ya neraiyANaya 0naMdi0sU.7 [23] yathokta nimitaH pavikalpaH zeSANAm tiryaMca ane manuSyane pazama nimitta cha prakAranuM avadhijnyaan thAya che. (1) se kiM taM khAovasamiaM / khAovasamiaM duNhaM taM jahA maNasAya paMciMdiya tirikkha joNiyANa ya / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathasdhyAyaH * naMdisUtrAgame sUtra-37 dravyAdi caturbhede matijJAna viSayasya varNane evaM sUtra : 58-dravyAdi caturbhede zrutajJAnasya varNane saMgata sUtra pAThasya bhAva pratipAditaH / kintu sarvathA saMgata pATha nopalabdhaH [28] rUpiSvavadheH avadhijJAnane viSaya rUpI dravyamAM heya che. ohinANI jahanneNaM aNaMtAI rUvi davvAiM jANai pAsaI ukkoseNa' savvAiM rUvidabvAI jANai pAsai nadi sU.16 [29] tadananta mAge manaHparyAyasya te rUpI dravyanA anaMtamAM bhAge mana paryAya jJAnane vidhya che. savvatthovA maNapajjavaNANa pajjavA |...ohinnaannpjjvaa aNaMtaguNA ityAdi. 0 bhagaza.8u.2sU.322 [30] sarvadravya paryAyeSu kevalasya kevaLajJAnane viSaya savadravya ane paryAmAM che. taM samAsao cauvvihaM...aha savvadavva pariNAma-bhAvavieNatti kAraNamaMtaM sAsayamappaDivAI egavihaM kevalaMNANaM / naMdisU.22 [31] ekAdinI bhAjyAni yugapadekarimannAcaturthyaH eka jIvamAM eka sAthe atyAdi eka thI cAra jJAne hoI zake. je NANI te atthegatiyA duNANI atthegatiyA tiNANI atthegatiyA cauNANI atthegatiyA egaNANI. je duNANI te niyamA AbhiNibohiyaNANI suyaNANI ya, je tiNANI te AbhiNIbohiyaNANI suyaNANI ohiNANi ya ahavA AbhiNIbohiyaNANi suyaNANI maNapajjavaNANI ya, je cauNANI te niyamA AbhigIbohiyaNANI suyaNANI ohiNANI maNapaJjavaNANI ya, je egaNANI te niyamA kevalaNANI- 0 jIvA0pra.1sU.41 [32] mati zrutAvadhayo viparyayazca matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna viruddha rUpe paNa heya. (1) aNANa pariNAmeNaM bhaMte katividhe paNNatte goyamA / tivihe paNNatte taM jahA maiaNANa pariNAme suyaaNANa pariNAme vibhaMgaNANa pariNAme prajJA0pa.13/7 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taravArthasUtra nA Agama AdhAra sthAno (2) avisesiA maI mainANaM ca...avisesiyaM suyaM suyanANaM ca suyaannANaM ca... - naMdisU.25 (3) annANa kiritA tividhA pannatte. taM jahA mati annANa kiriyA sutta annANa kiriyA vimaMganANa kiriyA 1 sthA03u.3sU.187 (4) annANe...tivihe paNNatte taM jahA mai annANe suyaannANe vibhaMga annANe / - bhagaza.8u.2sU.217 [33] sadasatoravizeSAdyadRcchopalabdherunmattavat - mithyAdaSTine unmattanI peThe sa-asanI vizeSatA rahita viparita arthagrahaNathI pUrvokta traNe ajJAna hoya che. se kiM taM micchAsuyaM / jaM imaM aNNANiehiM micchAdiTTiehiM sacchaMda. buddhimai vigappiaM... naMdi0sU.42 [34] naigama saMgraha vyavahAra sUtra zabdA nayAH [35] Adya zabda dvitri bhedI nagama saMgraha vyavahAra Rjusutra ane zabda e pAMca no che. [34] naigamanA be bheda che ane zabda nayanA sAMprata samabhirUDha ane meva bhUta mema jaya he cha. [34] sattamUlaNayA paNNattA-taM jahA Negame; saMgahe vavahAre, ujjusUe, sadde samabhiruDhe evaMbhUe (1) anuyogasU.136 / / (2) sthA073.3sU.552 MA iti prathamo'dhyAyaH na Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIcodayAya dvitIyo'dhyAyaH [1] aupazamika kSAyikau bhAvau mizrazca jIvasya svatattvamaudayika pAriNAmiko ca pazamika, kSAyika, lApazamika, dayika ane pariNAmika e pAMca bhAvo jIvanA svatatva che. (1)...bhAve paNNatte. taM jahA-ojatite uvasami te khattite khattova. sabhitte pAriNAmitte (sannivAie) / sthA06sU.537. (2) chavihe (bhAve) paNNatte, taM jahA udaie uvasamie khaie khao. vasamie pAriNAmie (saMnivAie) 0 anuyoga sR.126/1 [2] dvinavASTAdazaikaviMzatitribhedA yathAkramam pazAmakAdi bhAvanA anukrame be-nava-aDhAra-ekavIza ane leha che. asya dvitIya sUtrasya Agama pATha agrIma-sUtreSu vartate [3] samyaktva cArito aupazamikanA samakita ane cAritra be bheda che. se kiM taM uvasamie / duvihe paNNatte, taM jahA unasame a uvasama nipphaNe a / ...uvasama nipphaNe aNegavihe paNNatte, taM jahA....uvasamiA sammatta laddhI uvasamiA carittalagI / anuyoga0 sU.126/8....11paryantAH [4] jJAna darzana dAna lAbha bhogopabhoga vIryANi ca kevaLajJAna kevaLadarzana dAna lAbha bhega upaga vIrya tathA samyakatva ane cAritra e nava bheda kSAyika bhAvanA che. se kiM taM khaie / duvihe paNNatte, taM jahA khaie a khayanipphaNe a / se kiM taM khaie / aTThaNhaM kammapayaDINaM khaNa se taM khie| se kiM taM khayaniSphaNNe ? aNegavihe paNNatte, taM jahA-khINa...NANA. varaNe....khINa....dasaNAvaraNe... khINa dANaMtarAe khINalAbhaMtarAe khINa bhoga. tarAe khINa uvabhogaMtarAe khINa viriyaMtarAe...khIga dasaNa mohaNijje 'khIgacaritta mohaNijje... anuyoga0 sU.126/12....15paryantAH Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tattvArthasUtra nA Agama AdhAra sthAne [5] jJAnAjJAna darzana labdhayazcatustritripaJca medAH samyaktva cAritra saMyamAsaMyamAzca mati Adi cAra jJAna-traNa ajJAna, cakSu Adi traNa darzana, dAnAdi pAMca labdhi, samakita, cAritra ane dezavirati e aDhAra bheda kSApazamika bhAvanA che. se kiM taM khaovasamie / duvihe paNNatte ta' jahA khaovasamie ya khaovasamaniTaphaNNe ya / khaovasamanipphaNNe aNegavihe paNNatte....khaovasamiyA AbhiNibohiya NANaladdhI...jAva...khaovasabhiyA maNapajjavaNANaladdhI, khaovasamiyA maiaNANaladvI-sua aNNANaladdhI-vibhaMgaNANaladdhI, khaovasamiyA cakkhu daMsaNaladdhI acakkhu daMsaNaladdhI ohidaMsaNaladdhI...khaovasamiyA dANaladdhI evaM lAbhaladdhI bhogaladdhI upabhogaladdhI vIrialaddhI...sammadasaNaladdhI....khaovasamiA sAmAia carittaladdhI... carittAcarittaladvI... anuyoga0sU.126/16...13paryantAH [6] gati kaSAya liGga mithyAdarzanAjJAnA saMyatA siddhatva lezyA zcatuzcatustyaikaikaikaikaSaT bhedAH / 4 gati, 4 4pAya, 3 vibha, mithyAzana, mahAna, masayata, asiddhava, 6 le ema 21 bheda audayika bhAvanA che. se kiM taM udaie / duvihe paNNate, taM jahA-udaie a udayanipphaNNe a|...se kiM taM udaya niSphaNe, udaya nipphaNe duvihe-jIvodaya...ajIvodaya / se kiM taM jIvodaya niSphanne-aNegavihe pannatte, taM jahA Neraie tirikkha joNie maNusse deve,...koha kasAI jAva-loha kasAI, itthIvedae purisavedae NapuMsaga vedae, kaNhalese jAva sukalese, micchAdiTTho, avirae, asaNNI, aNNANI, chaumatthe, sajogI saMsAratthe, asiMddhe / .... anuyoga0 sU.126/2...7 paryantAH [7] jIvabhavyAbhavyatvAdinI ca chevatva, bhavyatva, abhavyatva Adi bhede pariNAmika bhAvanA che. se kiM taM pAriNAmie / duvihe paNNatte, taM jahA sAipAriNAmie a agAi pAriNAmie a| se kiM taM aNAi pAriNAmie / ....jIvasthikAe....bhava siddhiA abhavaH AAA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dvitIyAya sidviA, se ta aNAipAriNAmie / anuyog0suu.126/20...23pryntaaH| [8] upayogo lakSaNam upaga e jIvanuM lakSaNa che. (1) uvaoga lakkhaNe jIve . bhaga0za.2u.10 sU.120/2 (2) jIvo uvaoga lakkhaNo - utta0a.28gA.10 [9] sa dvividho'STacaturbhedaH te upaga sAkAranirAkAra be bhede che. sAkAra upaga (jJAna) mAme cha, nira upyo| (zana) yArale che. kativihe Na' bhaMte uvaoge paNNatte / goyamA duvihe uvaoge paNNatte ta' jahA sAgarovaoge aNAgArovaoge / sAgArovaoge...aTThavihe paNNatte / aNAgArovaoge....caubvihe paNNatte / prajJA0pa.29/1-2-3. [10] saMsAriNo muktAzca jIvanA be bheda-saMsArI ane mukta. (1) duvihA savvajIvA paNNattA, ta' jahA siddhA ceva asiddhA ceva 0 sthA02u.4sU.101/2 (2) saMsArasamAvannagA ceya asaMsAra samAvannagA ceva / sthA02u.1sU.57/8 [11] samanaskA'manaskA : sasArI vana me le bhanasaDita (sI) bhana2Dita (asazI) duvihA neraiyA paNNattA, ta jahA sannI ceva asannI ceva / evaM paMcediyA savve vigaliMdiya vajA jAva vANamaMtarA vemANiyA - sthA02 u.2sU.79/9 [12] saMsAriNasvasasthAvarA : saMsArI jIvanA trasa ane sthAvara be bheda che. (1) tase ceva thAvarA ceva / sthA02u.1sU.57/1 (2) duvihA saMsAra samAvaeNagA jIvA pannattA... ta' jahA tasA ceva thAvarA ceva - jIvA0pra.1sU.9 [13] pRthivyabbanaspatayaH sthAvarAH pRthvIkAya, aSkAya, vanaspatikAya traNe sthAvara che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 tavArtha sUtra nA Agama AdhAra sthAne se kiM ta' thAvarA / thAvarA tivihA pannattA, ta' jahA puDhavikAiyA AukkAiyA vaNassaikAiyA 0 jIvA0pra.1sU.10 [14] tejovAyu dvIndriyAdazca trasAH taya, vAyu4Aya, driya, tathya, yazandriya bhane paaynidraya e trasa jIve che. se kiM ta' tasA / tivihA paNNattA, ta jahA teukkAiyA vAukkAiyA orAlA |...se kiM orAlA tasA pANA / cauvvihA pannattA, ta' jahA beiMdiyA teiMdiyA cauridiyA paMcediyA 0 jIvA pra.1sU.22evaM27 [15] paJcendriyANi iMdri pAMca che. kati Na bhaMte iMdiyA paNNattA / goyamA ! paMcediyA paNNattA / prajJA0 25u.1sU.191/3 [16] dvividhAni indriyo be prakAre che. dravyendriya ane bhAvedriya kaivihA Na bhaMte iMdiyA paNNattA / goyamA duvihA paNNattA ta jahA davviMdiyA ya bhAvi diyA ya - prajJA0pa.157.2sU.201/1 [17] nivRttyupakaraNe dravyendriyam "nivRtti'-maa4|2 driya (ane) "B5425" dvAranI bhA34 sAdhanapaNuM iMdriya A baMne bhede dravyedriya che. ___ kaivihe Na bhaMte indiya NivattaNA paNNattA / goyamA paMcavihA indiya NivattaNA paNNattA / __kaivihe Na' bhaMte iMdiya uvacae paNNatte / goyamA paMcavihe iMdiya uvacae paNNatte / prajJA.pa.15u.2sU.199/3 * sUtra pATha saMbaMdhaH...uvacaya arthAt upakaraNa [18] labdhyupayogI bhAvendriyam "alve"-kSayopazama (a) "75yo"-sAvadhAnatA me me lehe bhAvendriya che. kativihAga bho indiyalaTI / goyamA paMcavihA indiyaladdhIpaNNattA / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyeAdhyAyaH 13 kativihA Na' bhaMte indiya uvaogaddhA paNNattA goyamA / paMcavihA indiya uvaogaddhA paNNattA - prajJA0pa.15u.2sR.199/4 [19] upayogaH pazAdiSu sparza vagere pAMcane viSe upayoga thAya che. [20] sparzana rasanaghrANa cakSuH zrotrANi 25zana, 2sanA, prANu, yakSu, zrotra me pAya [[-drayo oneyal] soindie cakkhidie ghANidie jibhidie phAsidie prajJA015 u.1sU.2/1 * 0 tasya upayoga viSaye prajJApanA sUtre indriya pada dvAre dvitIya uddeze api sAkSi pATha varNanamasti [21] sparza rasa gandha varNa zabdAstadarthAH 25za', 2sa, gadha, 1, zaha tanA martha (viSayo) che. paMca indiyatthA paNNattA, ta' jahA soindiyatthe jAva phAsidiyatthe / sthA057.3sU.443/1 [22] zrutamanindriyasya zrutajJAna anidriya arthAt manane viSaya che. suNeitti suaM - nadi0 sU.15/3 [23] vAyvantAmekam pRthvI-255-vanaspati-ta-pAyu mendriya che. egidiya saMsArasamAvaNNa jIva paNNavaNA paMcavihA paNNattA, ta jahA puDhavI kAiyA AukAiyA teukAiyA vAukAiyA vaNassaikAiyA 0 prajJA0pa.1sU.10 [24] kRmi pipIlikA bhramara manupyAdInAmekaika vRddhAni kRmi vagere be indriya, kIDI vagere traNa Idriya, bhramara vagere cAra Indriya ane manuSya vagere pAMca IndriyavALA che. kimiyA....pipIliyA....bhamarA....maNussa... ityAdi 0 prajJA0pa.1sU. 27/1... sU.28/1....sU.29/1...sU.30 [25] saMjJinaH samanaskAH saMjJI je manavALA che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArtha sUtra nA Agama AdhArakathAnA jassa Na' atthi IhA aoho maragaNA gavesagA ciMtA vImaMsA se Na saNItti labbhai naMdi0 sU.25/2 14 * sUtrapATha saMbaMdha H DA - bhoDa - bhArgA vagerenI yogyatA mero 4 bhana, bhAvA bhanavANI te sajJI. [26] vigraha gatau karmayogaH vigrahagatimAM kANu kAya ceAga heAya che. kammA sarIra kAyappaoge prajJA0pa. 16sU.203/1 sUtrapAThasaMbaMdha : vigrahagati bheTakhe me gatibhAMthI zrIgatimAM jIva jAya tyAre thatI gati. A gatimAM kAma Nu zarIranI ja kAyA ane, tenA ceAge ja jIvanI gati thAya. [27] anuzreNi gatiH jIva-pudagalAnI gati AkAzapradezanI zreNI mujaba thAya paramANu poggalANa.... goyamA / aNuseDhIM gatI [pavantatI no viseDhIM gatI patattI... neraiyANa... goyamA ! aNuseDhIM gatI pavattatI... evaM... jAva vemANiyAga' aNuseDhIM gatI pavattatI no viseDhIM gatI pavattatI bhaga0 za.25u. 3sU.730/4 [28] avigrahA jIvasya jIvane siddhi gatimAM jatA (avigraha) Rjuti hAya che. ujju seDhIpaDivanne aphusamANagaI uDDhaM ekkaMsamaraNa' avigaheNa gaMtA sAgarovautte sijjhihii aupa0 siddhAdhikAre sU. 43/1 [29] vigrahavatI ca saMsAriNaH prAk caturbhyaH saMsArI jIvAne cAra samaya (pUrva) sudhInI vigraha (vakra) gati hAya che. arthAt Rju ane vakra e gati hAya che. (1) raiyANa' ukkoseNa tisamaieNa viggaheNa uvavajjaMti egiMdiyavajjaM jAva vemANiyANa sthA0 3Da.4sU. 225 ( 2 ) kaisamaeNNa viggaheNa uvavajrjjati / goyamA egasamaieNa vA disamaieNa bA tisamaieNa vA causamaeNa vA viggaheNa uvavajjanti bhaga0 za. 34u. 1 sU. 851 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyeAdhyAya [30] ekasamayo'vigrahaH avigrahagati eka samayanI heAya che, esaiyo vigo natthi [31] eka dvau vAsnAhArakaH vigrahagatimAM eka athavA be-traNa samaya aNuAhArI hAya che. kevalI aNA prajJA0pa18 bhaga0 za. 34sU.851/22 hArae... aNAhArae duvihe paNNatte, ta jahA charamattha aNAhArae, ...goyamA / ajahaNNamanukoseNa tiNi samayA dvA. 14 sU. 245 / 4 evaM 9 [32] sammUrchana gamepapAtA janma samUIna gabha ane upapAta traNa prakAre janma che. * gavbhavakkantiyA utta0 a. 36grA. 171 evaM ajJA0pa. 9sU. 151/6 * aMDayA potayA jarAuyA... samucchiyA.... uvavAiyA daza0 a. 4sU. 1 [33] sacItazIta saMvRttAH setarA mizrAcaikazastadyonayaH te lavonI sabhIta-mabhitta-mizra, saMvRtta-vivRtta - mizra, zIta uSNa zIteAdhyu e navaprakAre ceAnI che. ashahANa bhaMte / joNI paNNattA / goyamA tivihA joNI paNNattA, ta jahA -sIyA joNI, usiNA joNI, sIosiNA joNI / tivihA joNI paNNattA ta jahA sacittA joNI, acitA joNI, mIsiyA joNI tivihA joNI paNNattA, ta jahA saMvuDA joNI viyaDA joNI saMyuDaviyaDA joNI / prajJA0pa. 9sU. 149evaM 151/1 evaM 151/2 sthA. 3 sU. 140 / 1 evaM 3 evaM 5 [34] jarAkhaNDa potajAnAM garbhaH jarAyuja aMDaja pAtaja traNene gathI janma mAya aMDayA potayA jarAuyA daza0a04/1 prajJA0pa. 1 sU0 37/1 bhavatiyAya [35] nArakadevAnAmupapAtaH 15 nAraka ane devAne upapAta janma che. doha uvavAra paNNatte devANa' ceva neraiyANa' ceva sthA0 23.3sU. 85 / 1 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tasvArtha sUtranA Agama AdhArasthAne [36] zeSANAM sammUrchanam bAkInA ane saMsUIna janma che. saMmUcchimAya ityAdi / prajJA0pa.1sU.33/6 evaM 36/6 [37] audArika vaikriyAhAraka tejasa kArmaNAni zarIrANi mohA2i4, vaizyi, mA24, tesa, 4ma e me pAya shrii| cha. kati Na bhaMte / sarIrayA paNNattA / goyamA paMca sarIrA paNNattA, ta jahA aurAlie veuvvie AhArae teyae kammae - prajJA0pa.21sU.2 [38] paraM paraM sUkSmam te zarIramAM eka ekathI AgaLa AgaLanuM sUkSama che. [39] pradezato'saGkhyeyaguNaM prAk taijasAt tejasa zarIranI pUrvanA traNa zarIra pradeza vaDe eka ekathI asaMkhyAta guNa che. [40] ananta guNe pare taijasa ane kAmaNa pUrva pUrvathI anaMta guNa che. - 38-39-40 sutratraya-saMyukta pAThaH likhyate ..... goyamA savvattho vA AhAragasarIrA davaTThayAe veuvviyasarIrA davaTThayAe asaMkhejjaguNA orAliya sarIrA davvaTThayAe asaMkhejjaguNA teyAkammaga sarIrA dovi tullA davvaTThayAe aNataguNA padesaTThAe savvatthovA AhAraga sarIrA padesaThThAe veuvviyasarIrA padesahAe asaMkhejjaguNA orAliya sarIrA, padesaTTAe asaMkhejjaguNA teyaga sarIrA padesaTTAe aNataguNA kammagasarIrA padesaTThAe' aNataguNA...] prajJA0pa.21sU.277 [41] apratIpAte tijasa ane kAmaNa zarIra pratighAta rahita che. appaDihaya gaI / prazna0a.10sU.10 sUtrapAThasaMbaMdhaH mA 5 / 4 mAtra zAvi4 che. atha sAthe susavAhI joDANa dharAvatA nathI. vizeSa sAkSI athe zrI bhagavatI sUtra zataka 8 udeza 9 mAM apAyelI pAMca prakAranA zarIranI vizad carcA jevI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 dvitIyaDayAya: [12] anAdi saMbaMdhe ca taijasa kArmaNa zarIra jIvane anAdithI saMbadhamAM che. [43] sarvasya e be zarIro sava saMsArI jIvone hoya che. teyAsarIrappayogabaMdhe Na bhaMte / kAlao kAlaciraM hoi ? goyamA ! duvihe paNNatte, ta' jahA agAie vA apajjavasie. aNAie vA sapajjavasie / bhagaza.8u.9sU.350/5 kammAsarIrappayogabaMdhe---- agAie apajjavasie, aNAie sapajjacasie / bhagaza,8u.9sU.351/18 [44] tadAdIni bhAjyAni yugapadekasyA''caturvyaH eka jIvane taijasa kArmaNathI AraMbhI eka sAthe cAra zarIra sudhInA zarIra hoI zake [pAMca na hoya] jassa orAliya sarIraM tasta veuvviya sarIraM siya asthi siya Nasthi, jassaveuvviyasarIra tassa orAliya sarIraM siya asthi siyaNasthi - - - - jassa orAliya sarIraM tassa AhAraga sarIraM siya asthi siya Nasthi, jassa AhAraga sarIraM tassa orAliya sarIraM NiyamA asthi / ----- jassa orAliya sarIraM tassa teyaga sarIraM NiyamA asthi, jassa puNa teyaga sarIraM tassa orAliya sarIraM siya asthi siya Nasthi / evaM kammasarIre vi / ---- jassa orAliya sarIraM tassa teyaga sarIraM NiyamA asthi jassa puNa teyaga sarIraM tassa orAlIya sarIraM siya asthi siya Nasthi / evaM kammaM sarIre vi| ---- jassa veuvviya sarIraM tassa AhAraga sarIraM Nasthi, jassa puNa AhAraga sarIraM tassa veuvviya sarIraM patthi / teyAkammAiM jahA orAlieNa sammaM taheva. AhAraga sarIreNa vi sammaM teyAkammAI taheva uccAriyavvA / ----- jassa teyaga sarIraM tassa kammaga sarIraM NiyamA asthi, jassa vi kammaga sarIraM tassa vi teyagasarIraM NiyamA asthi / prajJA05.21sU.276/4 ---- 8 paryantAH [45] nirupabhogamantyam aMtanuM je kAmaNa zarIra te upaga rahita che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 tatvArthasUtra nA Agama AdhAra sthAne - viggahagai samAvannagANa nerajhyANa do sarIrA paNNattA, ta jahA teyae ceva kammae ceva / niraMtara jAva vemANiyANa / sthA023.1sU.75 jIve Na bhaMte gabhaM vakkamamANe kiM sasarIrI vakamai asarIrI vakkamai ? goyamA ! siya sasarIrI vakramai siya asarIrI vakkamai / se keNaDheNa', goyamA ! orAliya veubdhiya AhArayAI paDucca asarIrI vakkamai / teyAkammAi' paDucca sasarIrI vakkamai bhagaza.1u.7sU.61/2 * sUtrapAThasaMbaMdhaH hI mApera ma ne 48 artha pradhAna cha. zamaza: sUtra sAthe saMkaDAyela nathI. arthanI saMkalanAthI kArpaNa zarIra upabhoga rahita che tema nirNaya thaI zake. paNa sarvathA saMgata pATha na gaNAya. [46] garbhasammUrchanajamAdyam paheluM audArika zarIra garbhaja ane saMpUrNa nathI thAya che. urAlia sarIre Na bhaMte kativihe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahA samucchima ----- gabha vakaMtiya / prajJA pa.21sU.267/21 [47] vaikriyamopapAtikam vaikriya zarIra u5pAta janmavALA deva-nArakane hoya che. NeraiyANa do sarIragA paNNattA, ta jahA abhaMtarage ceva bAhirage ceva, abbhaMtarae kammae bAhirae deubjie evaM devANa / sthA02u.1sU.75 [48] labdhi pratyayazca tiryaMca ane manuSyane labdhi pratyacika kriya zarIra hoya che. veubviyaladdhie / aupa0 sU.40/3 [49] zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhArakaM cartudaza pUrvadharasyaiva zubha, vizuddha, avyAghAti ane labdhi pratyayika evuM AhAraka zarIra che je cauda pUrvadharane ja hoya che. __ AhAraka sarIre Na bhaMte kativihe paNNatta ? goyamA ! egAgAre paNNatte ... pramatta saMjaya sammadiThThi -..- samacaraMsa saMThANa saMThie eNNatte / sama0 prakirNaka samavAya 164-165-166 zarIrapada 0 evaM - prajJA pa.21 sU.273/1 evaM09 evaM011 * sUtrapATha saMbaMdhaH mahI sabhyaSTiprabhattasayata 4thu tanA AdhAre jhAda pUrvadhara samajI levA. samavAyAMga-vRttimAM vizeSa khulAse maLe che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyedhyAyaH 19 [50] nArakasammachino napuMsakAni nAraka ane saMmUchana che napuMsaka vedavALA hoya che. tivihA napuMsagA paNNattA, ta' jahA ratiya napuMsagA tirikkhajoNiya napuMsagA maNussa joNiya napuMsagA - sthA03u.1sU.130/7 [51] na devAH devatAo napuMsaka hetA nathI. asurakumArA-... itthIveyA purisaveyA NonapuMsagaveyA-...jahA asurakumArA tahA vANamaMtarA joisiya vemANiyAvi / sama0 vedAdhikAre sU.156/3 evaM 4 [52] aupapAtika carama dehottama puruSAsaGkhayeyavarSA yuSo'napavAyuSaH upapAta mANA (heva-nA23) yama zarIrI, uttama puruSa, asaMkhyAta varSanA AyuSavALA manuSya ane tiryaMca e save anapavartana AyuvALA che. (1) do ahAjyaM pAleMti devANa ceva NeraiyANa ceva / sthA02 u.3sU.85/23 (2) devA neraiyAviya asaMkhavAsAuyA ya tiramaNaA uttamapurisA ya tahA carama sarIrA ya niruvakamA - sthA02u.3sU.85/23-abhayadevasUri kRta sthAnAMga vRtti Agamodaya samiti saMpAditAH - iti dvitIyo'dhyAyaH AM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 tatvArtha sUtra nA Agama AdhAra sthAne tRtIyo'dhyAyaH ma [1] ratnazarkarA vAlukA paGka dhUma tamo mahAtamaH prabhA bhUmayo ghanAmbuvAtAkAza pratiSThAH saptAdho'dhaH pRthutarAH / / ratnapramA, 24zamalA, vAlA , 54lA, dhUmapramA, tama:pramA, mahAtamaprabhA e sAta pRthvIo ekamekanI nIce nIce adhika vistAravALI che ane ghanedadhI-ghanavAta-tanuvAta ane AkAza upara pratiSThita che. ___(1) kahi Na bhaMte neraiyA parivasati ? goyamA ! saTThANe NaM sattasu. puDhavIsu, tajahArayaNappabhAe, sakkarappabhAe, bAluyappabhAe, paMkappabhAe, dhUmappabhAe, tamappabhAe, tamatamappabhAe 1 prajJA0pa.2sU.42 (2) rayaNa sakkara vAluya paMkA dhUmA tamAya tamatamAya sataha puDhavINa jIvA0pra.2u.1sU.67/2 asthi Na bhaMte imIse rayaNappabhAe puDhavIe, ahe ghaNodadhIti vA ghaNavAteti vA taNuvAteti vA ovAsaMtareti vA haMtA asthi eva jAva ahe sattamAe jIvA0 pra.2u.1sU.71 [2] tAsu narakAH te sAta pRthvIne vize naraka che. etthaNa neraiyANa'...nirayAvAsa bhavaMti / prajJA pa.2sU.42 [mAsu sUtra nevAre cha.] [3] nityA zubhatara lezyA pariNAma deha vedanA vikriyAH sAte pRthvImAM nIce nIce adhikAdhika azubhatara lezyA-pariNAma-- zarIra-vedanA ane vaikriyapaNuM niraMtara hoya che. [4] parasparodIritaduHkhAH narakamAM ane paraspara udIraNa karela duHkhe che. (1) aNNamaNNasya kAya' abhihaNamANA veyaNa udIreMti ityAdi - jIvA0pra.3u.2sU.89/3 (2) imehiM vivahehiM AuhehiM ki ta moggara bhUsaMDhikarakaya satti Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyAdhyAya halagaya musala cakka kunta tomara sUla lauDa bhiDimAli savvala paTTisa cammiTTha duhaNa muTThiya asikheDaga khagga cAva nArAya kaNaga kappiNi vAsi parasu TaMkatikkha nimmala aNNehiM evamAdihiM asubhehiM veuvviehiM paharaNasattehiM aNubandhativvaverA paropparaM veyaNa udIranti / / prazna a.1sU.13 (3) te Na NaragA aMttovaTTA bAhiM cauraMsA ahe khurappasaMThANA saMThiyA NiccaMdhayAratamasA vavagayagaha caMdasUraNakkhatta joisappahA, medavasA pUyapaDalaruhiramaMsacikhalalittANulevaNatalA asuIvIsA paramadubhigaMdhA kAUgagaNivaNNAmA kakkhaDaphAsA durahiyAsA asubhA NaragA asubhAo Naragesu veaNAo ityAdi / prajJA0pa.2.sU. 42 (4) niccaMmitA nicca tatthA nicca tasiyA nicca uvvigA niccaMparamamasuha saMbaMddha Naragabhaya paJcaNubhavamaNNA biroti / prajJA pa.2sU.42 (5) neraiyANa' tao lesAo paNNattA, ta' jahA kaNhalessA nIlalessA kAUlessA / sthA03u.1sU.1321 __(6) ati sIta', ati uNha', ati taNhA, ati khuhA, ati bhaya vA Nirae NeraiyAga dukkhasayAI avissAma 0 jIvA0pra.3sU.95/10 [5] saMkliSTA surodIrita duHkhAzca prAk caturthyAH saMkilaSTa pariNAmI asuroe utpanna karela duHkha trIjI nArakI sudhIleya che. kiM pattiya Na bhaMte asurakumArA devA tacca puDhaviM gayA ya gamissaMti ya ? goyamA puvvaveriyassa vA vedaNaudiraNayAe pubyasaMgaissa vA vedaNauvasAmaNayAe. eva khalu asurakumArA devA tacca puDhavi gayA ya gamissaMti ya - bhaga0za.37.2sU.142/6 [6] teSveka tri sapta daza saptadaza dvAviMzati trayastriMzat sAgaropamA savAnAM parA sthitiH te narakamAM jenI utkRSTa sthiti anukrame eka traNa sAta daza sattara bAvIza ane tetrIza sAgarepamanI heya che. sAgarovamamega' tu ukkoseNa viyAhiyA, paDhamAe tiNNeva sAgarAu ukkosega viyAhiyA, doccAe satteva sAgarA u, ukkosega viyAhiyA, taiyAe Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 tattvArthasUtra nA Agama AdhAra sthAne dasasAgaropamA U ukkoseNa viyAhiyA, cautthIe sattarasa sAgarA U ukkoseNa viyAhiyA, paMcamAe bAvIsasAgarA U ukkoseNa viyAhiyA, chaThThIe tettIsasAgarAU ukkoseNa viyAhiyA, sattamAe utta0 a.36gA.161...167 paryantA; [7] jambUdvIpalavagAdayaH zubhanAmAno dvIpasamudrAH jabUdIpa Adi zubha nAmavALA dvIpa ane lavaNAdi samudra che. asaMkhejjA jaMbUddIvA nAmadhejjehiM paNNattA, kevatiyANaM bhaMte lavaNa samudA paNNattA? goyamA ! asaMkhejA lavaNasamuddA nAma dhejjehiM paNNattA, evaM dhAyati saMDAvi, evaM jAva asaMkhejjA sUra dIvA nAmadhejjehiM ya jAvatiyA loge subhA NAmA subhA vaNNA jAva subhA phAsA evatiyAdIva samuddA nAmadhejjehi pnnnnttaa| jIvA pra.3u.2sU.189 jyotiSa aMtargatadvipa samudrAdhikAraH [8] dviviviSkambhAH pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtayaH te dvipa samudro anukrame bamaNA bamaNuM vistAravALA ane pUrva pUrvanA dviIpasamudrane gherIne rahelA valayAkAra che. ___ (1) jaMbUdvIpaM NAma dIvaM lavaNe NAmaM samudde vaTTe valayAgAra saMThANa saMThite savyato samaMtA saMparikkhattA gaM ciTuMti jIvA0pra.3u.28.154/1 (2) jaMbUhIvAiyA dIvA lavaNAdIyA samuddA saMThANato. - duguNAduguNe paDuppAemANA paviratthamANA 0 jIvA pra.3u.2sU.123 jyotiSadevAMtargataH dvipa samudrAdhikAra [9] tanmadhye merunAbhivRtto yojana zata sahasra viSkambho jambUdvIpaH te dvIpa samudro madhye meru parvata, jenI nAbhI samAna che te eka lAkha jana vistArane jaMbudvipa che. (1) jaMbUhIve savvaddIva samuddANaM savvanbhaMttarAe savvakhuDDAe vaTTe.egaM joyaNa sahassaM AyAma vikkhaMbheNaM... - jambU0vakSa.1sU.3 * (2) jaMbUddIvasya bahumajjhadesabhAe ettha NaM jambUddIve mandare NAmma pavvae paNNatte - jambU0vakSa.4sU.104 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIDadhyAyaH 23 [10] bharatahaimavataharivideharamyakhairaNyavatairAvata varSAH kSetrANi te jaMbudvipane vize bharata hamavata harivarSa mahAvideha ramyapha hairaNyavata airAvata e sAta vAsakSetro che. ___ jambUddIve satta vAsA paNNattA taM jahA bharahe aivate hemavate herannavate harivAse ramyavAse mahAvidehe / sthA07sU.555 [1] tadvibhAjanaH pUrvAparAyatA himavanmahAhimavaniSadhanIla rukmi zikhariNoH varSadhara parvatAH te kSetrone vibhAga karanAra pUrva pazcima lAMbA evA himavAnuM mahAhimavAnuM niSadha nIlavaMta rUkima zikharI cha varSadhara parvate che. vibhayamANe - jambU0vakSa.1sU.15 jambUddIve cha vAsaharapavvatA paNNattA, taM jahA cullahimavaMte, mahAhimavaMte, nisaDhe, nIlavaMte, ruppi, siharI sthA06sU.522/3 [12] dvirdhAtakIkhaNDe te kSetra tathA parvata ghAtakI khaMDamAM bamaNA che. dhAyaikhaMDe dIve puracchimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNaNaM do vAsA pannattA ---- dhAyaikhaMDedIve paJcacchimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNe NaM do vAsA paNNattA 1 sthA02 u.3sU.92 * sUtrapATha saMbaMdha : sthAnAMganumA sUtra:82 pAsa nyu: tamA nahI-5ta-kSetra madhAnI - sadhyAnA 54 che. [13] puSkarAdhaiM ca ardhapuSka2vara dvipamAM paNa kSetro-parvate ghAtakIkhaMDa jeTalA ja che. pukkharavaradIvaDDhe puracchimaddhe Na maMdarassa pavvayassa uttara dAhiNe NaM do vAsA paNNattA. -- - -- jAva bharahe ceva ekhae... / sthA02u.3sU.93 * sUtrapATha saMbaMdha : zrI sthAnIya sUtramA mA sAkSIpA8 pAsa je. parvata-nadI-kSetra vagerenI bamaNuM saMkhyAnuM pramANa ApeluM che. [14] prAgmAnuSottarAnmanuSyAH mAnuSottara pavatanI pUrve ja manuSya utpanna thAya. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tatvArthasUtra nA Agama AdhAra sthAne - mANusuttarassa NaM pavvayassa aMto maNuA - jIvA pra.3u2sU.178/3 [15] AryAmlizazca manuSya be prakAranA che Arya ane maleracha. te samAsao duvihA paNNattA, ta' jahA AriA ya milakkhU ya / prajJA0pa.1sU.37 manuSyAdhikAre kammabhUmi varNane dvitIya pada' / [16] bharatairAvata videhAH karmabhUmayo'nyatra devakuruttarakurubhyaH devakuru-uttarakuru vajIne videha-bharata-airAvata karmabhUmi che. kammabhUmagA pannarasavihA paNgattA. ta jahA paMcahiM bharahehiM paMcahiM evaehiM, paMcahiM mahAvidehiM / akammabhUmagA tIsai vihA paNNatA, ta jahA ...paMcahi devakuruhiM paMcahiM uttarakuruhiM / prajJApa.1sU.37 kammabhUmi adhikAra / [17] nRsthiti parApare tripalyopamAntarmuhUrte manuSyonI sthiti utkRSTa traNa pApamanI jaghanya aMtamuhUrtanI che. (1) paliovamAu tinni ya ukkosega viyAhiyA AuDhiI maNuyANa', aMtomuhutta' jahannaye utta a.36gA.199 (2) maNussANa mAMte ! kevaiya kAlaTThiI paNNatA ? goyamA ! jahanneNa aMtomuhutta' ukkosega tinnipaliovamA prajJA05.4sU.99/1 [18] tiryagyonInAM ca tiryaMconI sthiti paNa utkRSTa traNa palyopama ane jaghanya aMtamuhUrtanI che. paliovamAI tinniu ukkosega viyAhiyA AuThiI thalayarAga' antomuhuta jahanniyA - utta0 a.36gA.184 (1) gambhavatiya ca uppaya jalayara thalayara paMciMdiya tirikkha joNiyANaM. ---- jahaNNeNaM anomuhuttaM ukkoseNa tiNNi paliovamAi prajJA0 pa.4 tiryagAdhikAre sU.98/25 ___ * sUtrapATha saMbaMdha : 23 // sUtra : 88 prjnyaapn| sUtramA mAsa ne tenA peTA 1thI 53 sUtramAM tiryaMca meninA AyunuM suMdara varNana che. A iti tRtIyo'dhyAyaH RA - -- - - --- O Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthoDathAya: 25 ca caturtho'dhyAyaH [1] devAzcatunikAyAH devatAo cAra nikAyavALA che. (1) goyamA ! cauvvihA devA paNNattA, taM jahA bhavaNavai vANamaMtara joisa vemANiyA - bhaga0za.2u.7sU.1 (2) devA caunvihA pannattA, taM jahA bhavaNavAsI, vANamaMtarA, joisiyA, vemANiyA / prajJA0pa.1 devAdhikAre sU.38/1 0 evaM jIvA0pra.3 devAdhikAre u.1sU.114 [2] tRtIyaH pItalezyaH jyotiS hev| (pAta) tane vezyAvA ya che. ----- jotisiyANaM egA teulesA ----0 sthA013.1 lezyAdhikAre [3] dazASTapaJcadvAdaza vikalpAH kalpopapanna paryantAH - bhavanapatinA daza, vyaMtaranA ATha, tiSThanA pAMca ane vaimAnikanA bAra bheda che. bhavaNavaI dasavihA paNNattA---- vANamantarA aTThavihA paNNattA ----- joisiyApaMcavihA paNNattA ---- mANiyA duvihA paNNattA kappopavaNNagA yakappAiyA ya / kappovaNNagA yArasavihA paNNattA / / prajJA0 pa.1 devAdhikAre sU.38/2-3-4-6 [4] indra sAmAnika trAyastriMza pAriSadyAtmarakSa lokapAlAnIka prakIrNakAbhiyogya killiSikAzcaikazaH deva-nikoyamAM iMdra, sAmAnika, trAyanniza, pAriSadya, AtmarakSaka, 4571, manI4, prazI 4, mAliyogya me. 6za-dRza le che. (1) deviMdA---- eva samANiyA ---- tAyatIsagA, loga. pAlA, parisovavannagA ---- aNiyAhibaI AyarakkhA - sthA03u.1sU. 1348-9-10-11-13- 14-15 . (2) devakivvisie...Abhijogie aupa.sU.41/1(15), 4(18) (3) cauvvihA devANa ThitI paNNattA, ta -deve NAmamege, devAsiNAte nAmamege, devapurohite nAmamege, devapajjalaNe nAmameMge 1 sthA04u.1sU.248 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvArtha sUtra nA Agama AdhAra sthAne [5] trAyastriMza lokapAla vA vyantara jyotiSkAH vyaMtara ane tiSa nikAyamAM trAyazciMza ane lokapALa detA nathI. vANamaMtara joisiyANa tAyatIsa logapAlA natthi - prajJA0pa.2sU.47/ 3 eva 50/3 varNane logapAla evaM trAyastriMzatasya ullekho na vidyate -nanu prajJA05.2sU.46/3 eva' 51/4 dvayovarNane trAyaviMzata eva logapAla-ullekha vidyamAnaH [6] pUrvayo-ndrAH manapati bhane vyatarabhA me-me -dro cha. do asurakumAriMdA paNNattA ta jahA camare ceva balI ceva do NAgakumAriMdA paNNattA, ta jahA dharaNe ceva bhUyANaMde ceva do suvannakumAriMdA paNNattA, ta jahA veNudeve ceva veNudAlI ceva do vijjukumAriMdA paNNattA ta jahA haricceva harisahe ceva do aggikumAriMdA paNNattA ta jahA aggisahe ceva agimANe ceva do dIvakumAriMdA paNNattA ta' jahA punne ceva visiDhe ceva do udahikumAriMdA paNNattA ta jahA jalakaMte ceva jalappabhe ceva do disAkumAriMdA paNNattA, ta jahAamiyagatI ceva amitAvahaNe ceva do vAtakumAriMdA paNNattA, ta jahA velaMbeceva pabhajANa ceva do tharNiyakumAriMdA paNNattA ta jahA ghose ceva mahAghose ceva do pisAiMdA paNNattA ta jahA kAle ceva mahAkAle ceva do bhUiMdA paNNattA ta jahA surUve ceva paDirUve ceva do jakkhiMdA paNNattA, ta jahA punnabhadde ceva mANibhadde ceva do rakkhasidA paNNattA, tajahA bhIme ceva mahAbhIme ceva do kinnariMdA paNNattA, ta' jahA kinnare ceva kiMpuriSe ceva do kiMpurisidA paNNattA, taM jahA sappurise ceva mahApurise ceva do mahoragiMdA paNNattA, ta' jahA atikAe ceva mahAkAe ceva do gaMdhavidA paNNattA, ta jahA gItaratI ceva gIyajase ceva sthA 1u.3sU.94/1....18 paryantAH [7] pItAntalezyAH sapanapati bhane vyata2wi ge-la-pota bhane pAta (tane) lezyA hoya che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 caturthoDadhyAyaH bhavanavai vANamaMtara ---- cattAri lerasAo D gthA0 13.1sU.51 [8] kAyapravIcArA AaizAnAt IzAna devaloka sudhInA deva kAyasevI che. [9] zeSAH sparzarupa zabda manaHpravIcArA dvayodvayoH - IzAna pachInA be-be devalenA deve anukrame sparza sevI-rUpasevI- zamsevI [8, 10-11, 12 hekkSamai] bhanasevI cha. [10] pare'pravIcArAH vecaka-anuttaravAsI viSaya sevana rahita che. [sUtra 8-9-10 saMyukta pAThaH] (1) kativihANa bhaMte pariyAraNA 1 ---- paJcavihA paNNattA, ta jahA kAya -- kAsa - - rUva -- saha -- mana pariyArANa ------ bhavaNavAsi-vANamaMtara - jotisi sohamma-isANeSu kappesu devAkAya pariyAraNA. saNakumAra mAhidesu kappesu devA phAsa pariyAraNA baMbhaloya laMtagesu kappesu devA ruvapariyAraNA mahAsukka sahassAresu kappesu devA sahapariyAraNA ANaya pANaya AraNa accuesu devA maNapariyAraNA gavejjaga aNuttarovavAiyA devA apariyAragA prajJA0 pa.34sU.323/1-2 __ (2) dosu kappesu devA kAyapariyAragA pannattA ta jahA sohamme ceva IsANe ceva / dosu kappesu devA phAsa pariyAragA pannattA ta' jahA saNaMkumAre ceva mAhide ceva / dosu kappesu devA ruva pariyAragA pannattA ta jahA baMbhaloge ceva laMtage ceva / dosu kappesu saddapariyAragA pannattA taM jahA mahAsukke ceva sahassAre ceva / dosu idA maNapariyAragA pannattA taM jahA pANAe ceva accue ceva / - sthA0 2u.4sU.116 [11] bhavana vAsino'suranAga vidyutsuparNAgnivAta stanitodadhi dvIpadikkumArAH manavAsI havAnA asura nAma, vidhuta, su5Su, mani, vAyu, svanita, udha, dvIpa ane di e daza kumAro che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 tattvArthasUtra nA Agama AdhAra sthAne bhavaNavaI dasavihA pannattA, taM jahA asura kumArA, nAgakumArA, suvaNNa kumArA, vijjukumArA, aggIkumArA, dIvakumArA, udahikumArA, disAkumArA vAukumArA thaNiyakumArA 0 prajJA pa.1sU.38/2 devAdhikAra [12] vyantarAHkinnarakiMpurUSama horagagandharvayakSarAkSasabhUtapizAcA: vyt| ti2, 25, bho|21, ma , yakSa, rAkSasa, bhUta ane pizAca ema deza bhede che. vANamaMtarA aTThavihA pannattA, taM jahA kiNNarA kiMpuruSA, mahoragA, gaMdhavyA, jakkhA, rakkhasA, bhUyA pisAyA - prajJA0pa.1sU.38/3 [13] jyotiSkAH sUryAzcandramaso graha nakSatra prakIrNa tArakAca jyotiS heva!-sUrya, yadra, graha, nakSatra bhane prazrI tArA ko pAMca bhede che. joisiyA paMcavihA paNNattA, ta jahA caMdA, sUrA, gahA, NakkhattA, tArA / prajJA0pa.1sU.38/4 [14] merU pradakSiNA nitya gatayo nRloke meru parvatane pradakSiNA karatA niraMtara gati karanArA jyotiSTha de manuSya lekamAM che. te meru pariyaDatA payAhiNAvattamaMDalesave agavaTTiyajogehiM caMdA sUrA gahagaNAya nakkhatta tAragANa avaTThiyA maMDalA muNeyavvA te'vi ya payAhiNA vattameva meru aNucaraMti jIvA pra.3 devAdhikAre u.2sU.177/10-11 [15] tatkRtaH kAla vibhAgaH te jyotiSa deve vaDe kALa vibhAga karela che. (1) se keNaTeNa bhane evaM vuccai "sUre Aicce sUre" goyamA ! sUrAdiyA sUNa samayAi vA AvalayAi vA jAva ussappiNIi vA avasappiNIi vA se teNaDheNa jAva aaicce| bhagaza.12 u.6sU.455 (2) se kiM ta pramANakAle ? duvihe paNNatte, ta jahA divappamANakAle rAipyamAgakAle icAi - bhA0 za.11 u.1 1.424/4 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raTa caturthodhyAyaH (3) jaMbUdvipaprajJaptau SaSThavakSaskAre 135 sUtre 1... 14 paryantAHgAthASu. etad sUtrasya pAThaH vartate / [16] bahiravasthitAH manuSyaleTanI bahAranA tiSka deva sthira hoya che. aMto maNussakhette havaMti cArovagA ya uvavaNNA paJcavihA joisiyA caMdA sUrA gahagaNA ya teNa para je sesA caMdAiJca gaha tAra nakhatA nasthi gaI navi cAro avaTThiyA te muNeyavvA jIvA pra.3u.2 sU.177/21-22 devAdhikAre [17] vaimAnikAH vimAnene vize utpanna thAya te vaimAnika. cauvvihA ---- vemANiyA 0 bhaga0 za.20u.8sU.682/3 [18] kalpopapannAH kalpAtItAzca kopana ane kapAtIta be bhede vaimAnika de che. vemANiyA duvihA paNNattA, ta jahA kappopavaNNagA ya kappAIyA ya 1 prajJA0pa.1sU.38/5 [19] upayupari vaimAnika deva eka ekanI upara upara rahelA che. sohammassa kappassa uppi sapakkhiM ---- IsANassa kappassa uppi sapakkhiM -- -- -- saNaMkumAra mAhiauMdANa uppi sapakkhi ------ baMbhaloga devA laMtagadevA-baMbhalogassa kappassa uppisapakkhiM - ----- ityAdi ityAdi ----- prajJA pa.1 vaimAnikAdhikAre sU.53/2-9 paryantAH [20] saudharmazAna sAnatkumAramAhendra brahmaloka lAntaka mahAzukra sahasrAreSvAnataprANatayorAraNAcyutayonavasu veyakeSa vijaya vaijayanta jayantAparAjiteSu sarvArthasiddhe ca / saurabha, JAIna, sAnamAra, bhAlendra, brahma, al-d, mAzu, sasAra, mAnata, prAta, mAraNa, 22yuta, navaveya4, viyvaijyanta-jayanta-aparAjIta-sarvArthasiddhane vize vaimAnika de hoya che.. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 tAvArtha sUtranA Agama AdhArasthAna __ (1) sohamma IsANa saNakumAra mAhiMda baMbhaloya laMtaga mahAsukka sahassAra ANaya pANaya AraNa accuya heTThimagevejjaga majjhimagevejjaga uparimageve. jjA vijaya vejayaMta jayaMta aparAjiya savvaTUTha siddhi devA ca / prajJA pa.6sU.125/11 0 evaM / aupa0 sU.43/11 / / (2) sohamme IsANe saNa kumAre mAhide baMbhaloe laMtae mahAsuka sahassAre ANae pAgae AraNe accue gevejja vimANe aNuttaravimANe IsipabbhArA anuyogasU.103/14 [21] sthitiprabhAvasukhayutilezyAvizuddhIndriyovadhiviSayato'dhikA: vaimAnikamAM pUrvanA deva karatA pachInA devo sthiti, prabhAva, sukha, kAnti, vezyA, vizuddhi, IdriyapaTutA, avadhijJAnanA viSayamAM adhikAdhika hoya che. (1) sohammIsANesu devA kerisae kAmabhoge paccaNubbhavamANA viharaMti ? goyamA ! iTThA sadA iTThA ruvA . jAva phAsA evaM jAva gevejjA aNuttarovavAttiyA Na aNuttarA saddA evaM jAva aNuttarA phAsA / jIvA0 pra.3u.2sU.219 vaimAnikAdhikAre. (2) ---- mahiDDhIyA mahajjuiyA jAva mahANubhAgA iDUDhIe paNNatte jAva accuo gevejjaNuttarA ya savve mahiDDhIyA ------ jIvA0 pra.3 sU.217/6 vaimAnikAdhikAra (3) ve pachInA sUtra : 22nI sUyana mAsa vAyavI. [22] gati zarIra parigrahAbhimAnato hInAH gati, zarIrapramANa, parigraha, abhimAnamAM pahelAnA karatA pachInA devalokanA devAmAM ochuM echuM hoya che. pUrva sUtra: 21 ane A sutra rara banenI saMyukata sUcanA (1) - bhigamamA sUtra 215/7thI 21.6, sUtra 217/5-6 sUtra 219, sUtrara13/12mAM A baMne sUtrane pATha vistArathI Apela che. (2) 0 jJApana sUtra-56:2 suvAdhiAramA sUtra 51/3thI sUtraH 53 AkhuM A adhikAra khUba ja laMbANathI che. temAM devenI sthiti-prabhAva vagerenI adhiktA suMdara rIte darzAvI che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ____ 31 caturthoDadhyAyaH baMne pATha khUba lAMbA hevAthI ahIM mUkela nathI. [23] pItapadma zukla lezyA dvitrizeSeSu tejo-padama-zukalezyA anukrame pahelA be kalpanA, pachInA traNa kapa nA, pachI bAkInA devone hoya che. ___sohammIsANadevANa ------- egA teUlessA paNNattA / saNaMkumAra mAhi desuegA pamhalessA eva baMbhaloge vi pamhA / sesesu ekkA sukkalessA aNuttarovavAtiyANa ekkA prmsukklessaa| jIvA0pra.3u.1sU.115/ 7-8 vaimAnikAdhikAre [24] prAggaiveyakebhyaH kalyAH yakanI pUrve bAra devaloka che. sohammIsANa saNaMkumAra jAva AraNa accuyakappA tinni aTThArasuttare gevijjaga vimANA vAsasae vIivaitA - prajJA0pa.2sU.53/14 __ AraNAccuyANaM kappANaM uppi' jAvauTuM dUra uppaittA etthaNaM hiTima geviDajANaM devANa----parivasati / hedvimagevijjagANa upi sapakkhi sapaDidisi majjhima gevijjA devA parivasati / majjhima gevijjagANa uppi ---- uvarimagevijja devA parivasati / prajJA0pa.2sU.53/11 [25] brahmalokAlayA lokAntikAH kAntika devo brahmalakamAM rahe che. baMbhaloe kappe...logaMtigA devA paNNattA / sthA08sU.623/5 [26] sArasvatAditya vanyarUNagarda toya tuSitAvyAbAdha marutaH [ariSTAzca] sArasvata Aditya vahni aruNa gardoMya tuSita avyAbAdha maruta [tathA ariSTa] navabhede kAMtika de che. sArassa ya mAiccA vaNhIvaruNA ya gaddatoyA ya tusiyA avvAbAhA aggiccA ceva riThThA ca / sthA.9sU.684/1 * sUtrapATha saMbaMdha : S52as na nti4 ! bhATe che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 tatvArtha sUtra nA Agama AdhArasthAnA jo AEAstra pATha na svIkArA tA leAkAntika devA ATha thaze. tene sUtrapATha sthA. 8 sU. 626mAM che. tyAM kRita ane adale zleAkamAM vodhavA mUkela che. [27] vinaya viSu viSamA vijayAdi anuttara vimAnavAsI dhruvA dvi carama bhavavALA che. temAM (sarvA'siddhavALA ekAvatArI jANavA) vijaya vejayaMta jayaMta aparAjiye devatte kevaiyA davvi diyA paNNattA ? gomA ! kaslAi atthi, kassai Natthi, jassatthi aTTha vA solasavA [] jJA.1.1ra.rajU.204/24 H * sUtrapAta saMbaMdha : eka janmamAM ATha dravyendriya gaNI che. (spa -rasa-e dhrANa-e cakSu-e zrotra) tethI e janmAmAM 16 dravyendriya thaze. jee 8 dravyaindriyavALA che. te te ekAvatArI ja thaze. jee 16 dravyendriyavALA che. teo be vakhata anuttare jaIne te avazya mekSe javAnA ja.mATe tene dvicarama kahyA. [28] baupattiSTha manupTemba: sevAntirthanthonaya: upapAta janmavALA [deva-nArakI] ane manuSya sivAyanA bAkInA tiya ca jANavA. * paMcedi yA massA devA [] jIvA0 pra. 1sU. 31 0 [namaya:]--matiyA....] utta.26.I[. ?? . vhiA pannattA, taM jahA NeratiyA tirikkha joNiyA samucchiyA * vavAyA tA.jasU do uvAe devANa - 111 - neyALa' sthA023.2sU.81/2 * sUtrapATha saMbaMdha : pacendriya jIva : 4, temAM deva-nAraka upapAda janmavALA trIjA manuSya mATe mAkInA Ape!Apa tiya ca ja raheze. [20] sthiti: - -------- have sthiti (AyuSya) jaNAve che. kAla ThiI prajJA.pa. 4sU. 95/7 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthAMDayAyaH [30] bhavaneSu dakSiNArdhAdhipatInAM palyopamamadhyardham bhavanAne vize dakSiNAnA adhipatinI dADha paDyeApamanI sthiti che. [31] zeSANAM pAdone uttarAdhanA adhipatinI sthiti pANA e palyApamanI che. sUtra-30 sUtra: 31nA sayukta Agama pATha mATe sUcanA (1) prajJApanA sUtranA pada : 4nA sUtra 957thI 31mAM bhavanapatI devAnI sthiti (AyuSya)nuM varNana khUba vistArathI che. (2) jIvAbhigama sUtramAM paNa pratipatti : 3 devAdhikAra uddeza : 1nA sUtra 118thI 120mAM bhavanapatI devAnI sthitinu varNana che. A baMne Agama pATha sAthe prastuta sUtranI tulanA karatA bhavanapatIdevAnI AyusthitimAM bheda Aveche. mATe AgamapATha noMdhela nathI. [32] amarendrayo sALopamamaSi va asurakumAranA dakSiNArdhAdhipatinI sAgarApama ane uttarAdhipatinI sAgaropamathI kaMIka adhika evI utkRSTa sthiti jANavI. asurakumArANAM bhate devANa kevaiyaM kAlaTThii paNNattA ? goyamA ukkoseNa' sAiregaM sAgarovamaM prajJA0pa. 4sU.95/13 [23] saudharmATiyu thayA mam saudharmAdika devAnI sthitine have kahe che. vemALiyAnAja kire ] prajJA.1.4sU.202/ [24] sAgarolame saudharmI kalpanA devAnI utkRSTa sthiti e sAgarApama che. [rUpa] adhiSe 2 3 33 izAna kalpanA devAnI e sAgaropamathI adhika utkRSTa sthiti che. [26] sasa sAna mAre sanatkumAra kalpane vize sAta sAgarApamanI utkRSTa sthiti che, - Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 tatvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne [37] vizeSa tri sapta dazaikAdaza trayodaza paJcadazabhiradhikAni ca mAhe sAta sAgaropamathI vizeSa, brahmala ke daza, lAntake cIra, mahAzuke sattara, sahastrAre aDhAra, Anata prANate vIza ane AraNa acyate bAvIza sAgarepamanI utkRSTa sthiti che. [38] AraNAcyutAdRrdhvamekaikena navasu aveyakeSu vijayAdiSu sarvArtha siddhe ca AraNa azrutathI upara navaraiveyaka ane vijayAdi cAra anuttara tathA sarvArthasiddhane vize eka eka sAgaropama vadhAre sthiti jANavI. [39] aparA palyopamamadhikaM ca saudharmanI jaghanya sthiti palyopama ane IzAnanI jaghanya sthiti sAdhika palyopamanI che. * satra 4:34 sana 4:36 18:- utta0.36gA.221 do ceva sAgarAI ukkoseNa viyAhiA sohammammi jahanneNaM ega ca paliovama * sUtra4:35mana 4:38518- utta a.36gA222 sAgarA sAhiyA dunni ukkoseNa viyAhiA IsANammi jahanneNaM sAhiya paliovama' [40] sAgaropame sAnakumAranI jaghanya sthiti be sAgarepanI che. * satra 4:31 ane 4:40ne 18 utta a.36gA.223 sAgarANi ya satteva ukkoseNaM ThiI bhave saNaMkumAre jahanneNa dunni U sAgarovamA [41] adhike ca mahendra-devanI jaghanya sthiti sAdhika be sAgarepama che. * satra 4:37 bhane 4:41n| 18 utta a.36gA.224 sAhiyA sAgarA satta ukkoseNaM ThiI bhave mAhindammi jahanneNaM sAhiyA dunni sAgarA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthoDadhyAyaH 35 [42] parataH parata: pUrvA pUrvAnantarA pUrva pUrvanA kalpanI je utkRSTa sthiti che te pachI-pachInA kalpanI jaghanya sthiti jANavI. ___(1) sUtra 4:37 mane 4:42n| 5 / / utta adhyayana-36nI gAthA nIce jaNAvela che. dasa ceva sAgarAI ukkoseNa Thii bhave bambhaloe jahanneNa sattau sAgarovamA 225 caudasa sAgarAi ukkoseNa ThiI bhave lantagammi jahannaNa dasa u sAgarovamA 226 sattarasa sAgarAi ukkoseNa ThiI bhave / mahAsukke jahanneNa coddasa sAgarovamA 227 aTThArasa sAgarAi ukkoseNa ThiIbhave ANayammi jahanneNa, aTThArasa sAgarovamA 228 sAgarA auNavIsaM tu ukkoseNa ThiIbhave ANayammi jahanneNaM aTThArasa sAgarovamA 229 vIsaM tu sAgarAiM ukkoseNa ThiI bhave pANayammi jahanneNa sAgarA auNa vIsaI 230 sAgarA ikvIsaM tu ukkoseNa ThiI bhave AraNammi jahanneNa vIsaI sAgarovamA 231 bAvIsaM sAgarAI ukkoseNa ThiI bhave accuyabhbhi jahanneNa vIsaI sAgarovamA 232 [ ataH graiveyaka-sthiti varNanam :-]. tevIsa sAgarAiM ukkoseNa ThiI bhave "paDhamammi jahanneNaM bAvIsa sAgarovamA 233 yAvat sAgarA ikatIsa tu ukkoseNa ThiI bhave navamammi jahanneNaM yAvat tIsaI sAgaropamA 241 ajahannamaNukkosA tettIsa sAgarovamA mahAvimANe savvaThe ThiI esA viyAhiyA 243 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 tatvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne (2) mA 04 rIte prajJApanA sUtramA pada 4nA sUtra 102/7 thI 93mAM upara mujabane ja devalokasthitine pATha che. mAtra zAbdika pheraphAra che. [43] nArakANAM ca dvitIyAdiSu - narakamAM bIjI vagerene vize pahelA-pahelAnI narakanI utkRSTa. sthiti te pachI-pachInI narakanI jaghanya sthiti che. [44] dazavarSasahakhANi prathamAyAM prathama naraka bhUmimAM daza hajAra varSanI jaghanya sthiti che. sAgarovamamegaMtu ukkoseNa viyAhiyA paDhamAe jahanneNaM dasavAsa sahassiyA.. utta a.36gA.161 tiNNeva sAgarA U ukkoseNa viyAhiyA doccAe jahanneNaM ega tu sAgarovama 0 utta0a.36gA.162 / sattevasAgarAu taIyANaM --- dasa sAgarovamAu cautthIi- - - sattarasAgarAu paMcamAe --- bAvIsa sAgarAu chaThThIe ---tittIsa sAgarAu sattamAe --- ukkoseNa' / utta a.36gA.163-167 paryantAH - mAprA2ne pA8 prajJApanA sUtramA caturtha padanA sUtra 94nA peTA sUtra 4, 7, 10, 13, 19 16mA mApe che. [45] bhavaneSu ca bhavanapatinI jaghanyasthiti daza hajAra varSa che. (1) bhomejjANa jahaNNeNa dasavAsasahassiyA / utta a.36gA.218 (2) bhavaNavAsiNa devANa --- kAlaThiI --- jahanneNa dasavAsa. vasahassAI / prajJA0pa.4sU.95/7 [46] vyantarANAM ca vyaMtara devonI jaghanyasthiti daza hajAra varSa che. (1) vantarANaM jahanneNaM dasavAsa sahassiyA / utta a.36gA.219 (2) dvitIya pATha agrImasUtre vartate [47] parA palyopamam vyaMtaronI utkRSTa sthiti pApamanI che, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 caturthodhyAyaH (1) paliyovamamega' tu ukkoseNa viyAhiya / utta a.36gA.219 (2) vANamaMtarANa bhaMte kevaiya kAla ThiI paNNattA ? goyamA jahanneNa dasavAsa sahassAI ukkoseNa paliovama 0 prajJA0pa.4sU.100/1 [48] jyotiSkANAmadhikam / tiSka dene utkRSTa sthiti sAdhika palyopama che. joIsiyANa - - - kAlaM ThiI --- ukkoseNa paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM / prajJA0 pa.4sU.101/1 [49] grahANAmekam grahanI utkRSTa sthiti eka palyopamanI che. gahavimANe ukkoseNa paliovamaM / prajJA0 pa.4sU.101/19 [50] nakSatrANAmardham nakSatronI utkRSTa sthiti adha palyopamanI che. nakkhatta vimANe ---- ukkoseNa addha paliovamaM / / prajJA0pa.4sU. 101/27 [51] tArakANAM caturbhAgaH tArAonI utkRSTa sthiti palyopamane cotho bhAga che. tArA vimANe - - - ukkoseNaM caubhAga paliovamaM / prajJA.pa.4sU. 101/33 [52] jaghanyA tvaSTabhAgaH tArAonI jaghanya sthiti palyopamane AThamo bhAga che. joIsiyANa -- - kAlaM Thii - - - jahanneNa paliovamaTThabhAge - prajJApa.4sU.101/1 [53] catubhArgaH zeSANAm tArA sivAyanA tiSkanI jadhanyasthiti palyopamano bhAga che. nakkhatta vimANe -- jahanneNa caubhAgaM paliovamaM prajJA0pa.4sU.101/19 gaha vimANe -- jahanneNa-- caubhAga paliovamaM / / prajJA05.4sU101/19 iti caturtho'dhyAyaH - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAne paJcamo'dhyAyaH [1] ajIvakAyA dharmAdharmAkAza pudgalAH dharma-adharma-AkAza-pudgala e cAra astikA ajIva che. cattAri asthikAyA ajIvakAyA paNNattA, tajahA dhammatthikAe adhammasthikAe AgAsatthikAe poggalatthikAe / 0 sthA0 4u.1sU.252 0 eva / bhagaza.7u.1sU.305/3 [2] dravyANi jIvAzca dharmAdi cAra ajIva ane jIva e pAMca dravya che. kativihANa bhaMte ! davvA paNNattA ? goyamA duvihA paNNattA, taMjahA jIvadavvA ya ajIvadavvA ya / anuyoga0 sU.141/1 [3] nityAvasthitAnyarUpANi e dravyo nitya avasthita ane arUpI che. paMcatthikAe na kayAi nAsI, na kayAi nasthi, na kayAi na bhavissai. bhuvi ca bhavai a bhavissai a, dhuve niyae sAsae akkhae, avvae avaTThie nicce arUvI - naMdi0sU.50/9 [4] rUpiNaH pudgalAH pudagala rUpI che. poggalasthikAya rUvikAya' bhaga0 za.7u.10sU.305/3 [5] A''kAzAdekadravyANi dharmAstikAyathI AkAza sudhInA dravyo eka eka che. dhammo adhammo AgAsa davva ikkikkamAhiya / utta0a.28gA.8 [6] niSkriyANi ca dharma-adharma-AkAza traNa dravya kriyArahita che. avaTThie nicce - naMdi0sU.50/9 dvAdazAMgI adhikAra Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSyamodhyAyaH 38 [7] asaMkhyeyAH pradezA dharmAdharmayoH stihAya-mAstiyanA prsh| asabhya che. [8] jIvasya ca eka jIvanA pradeza paNa asaMkhyAtA che. cattAri paesaggeNa tullA asaMkhejjA paNNattA, ta' jahA dhammasthikAe, adhammatthikAe' logAgAse, egajIve 0 sthA04u.3sU.334 [9] AkAzasyAnantAH kalekanA AkAzanA pradeza anaMtA che. AgAsasthikAe paesaTTayAe aNaMtaguNe - prajJA0pa.3sU.41 [10] saMkhyeyAsaMkhyeyAzca pudgalAnAm pudgalenA pradeza saMkhyaya asaMkhyaya ane anaMta hoya che. ___ (1) eesi Na bhaMte paramANu poggalANa saMkhejjapaesiyANa, asaMkhejja paesiyANa, aNaMtapaesiyANa ya - prajJA0pa.3 sU.92/1 (2) prajJApanAsUtre tRtIyapade pudgaladvAre sUtra 119/1 api etad sUtrasya saMgata pAThaH vartate [11] nANoH paramANunA pradeza hotA nathI. savvatthovA egapaesogADhA poggalA 0 prajJA0pa.8[pudgaladvAra]sU.92/2 * sUtrapATha saMbaMdha : mAgamamA me pradeza vAnusamyu. tathA mAtra eka pradezanI vivakSA na karatA ahIM sUtrakAre pradeza nathI tema kahyuM. [12] lokAkAzevagAhaH - kAkAzane AzrIne dravyo rahe che. dhammo adhammo AgAsaM kAlo puggajaMtavo esa logutti paNNatto jiNehi varadaMsihi utta0 a.28gA.7 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 tavArtha sUtranA Agama AdhAra sthAne [13] dharmAdharmayoH kRtsne dhama-adharma ane dravya samasta lokAkAzamAM rahe che. dhammAdhamme ya do ceva, logamittA viyAhiyA - utta0 a.36gA.7 [14] eka pradezAdiSu bhAjyaH pudgalAnAm pudgalene avagAha lekanA eka pradeza AdimAM che. egapaesogADhA --- saMkhijja paesogADhA - - - asaMkhijja paesogADhA / 0 prajJA0 pa.5sU.120/11-13-15 [15] asaMkhyeya bhAgAdiSu jIvAnAm jene avagAha leAkAkAzanA asaMkhyAtamAM bhAga vageremAM che. [samugghAeNa sabaloe - -- -- ] loassa asaMkhejjaibhAge / / prajJA0 pa.2 jIvasthAnAdhikAre / __* sUtrapATha saMbaMdha : pRthvIyathI mAralIna manuSyAhi sudhInA adhikAramAM aneka sthAne A pATha Ave che. [temAM kevaLI samuddaghAtane AzrIne A vidhAna samajavAnuM viddhAne jaNAve che. [16] pradeza saMhAra visargAbhyAM pradIpavat dIpakanA prakAzanI jema jIvonA pradezane saMkoca ane vistAra thatA nAnA moTA badhA zarIramAM vyApta rahe che. evameva parasI jIve vi jaM jArisayaM puvakamma nibaddhaM boMdi Nivattei ta' asaMkhejjehi jIvapadesehi sacittaM karei khuDDiyauM vA mahAliyaM vA DrAja0 sU.187/5 [20prazInA hAthI-suthunA panI samAnatA aMgenA praznamAM A pATha che.] [17] gatisthityupagraho dharmAdharmayorupakAraH dharmAstikAya jIva ane pudgalane gati karavAmAM ane adharmAstikAya banene sthitimAM sahAyaka che. dhammasthikAe Na jIvANa AgamaNagamaNa bhAsumme samaNajogA vaijogA kAyajogA je yAvanne tahappagArA calA bhAvA savve te dhammatthikAe pavattaMtti gai lakkhaNeNa dhammasthikAe Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pancamADadhyAyaH adhammathikA jIvANa ThANanisIyaNatuyaTTaNamaNassa ya egatIbhAva karaNatA je yAvanne tahappagArA thirA bhAvA savve te adhammatthikAye pavataMti / ThANalakkhaNe Na' adhammatthikAe bhaga0 za. 13u. 4sU. 481 / 2evaM 3 41 [18] AkAzasyAvagAhaH ATThAza sarva dravyAne avArDa [raDevA] Aye che. AgAsatthikAraNa jIvadavvANa ya ajIva davvANa ya bhAyaNabhUe egeNa vi se punne dohivi punne sayapi mAejjAAgAsatthikAe bhaga0 za. 13 u. 4sU. 481/4 [19] zarIra vAGmana: prANapAnA: pudgalAnAm | avagAhuNA lakkhaNeNa zarIra, vayana, bhana, prANu (zvAsa) bhane niHzvAsabhAM me puchGgaseono upahAra che. poggalasthikAe Na jIvANa' orAliyaveuvvaya AhArae teyAkammae soi diya cakkhidiya ghANidiya jibbhiMdiya phAsi diya maNajoga vayajoga - kAyajoga ANApANUNa ca gahaNa pavattati / 'poggalatthakAe bhaga0 za. 13u. 4sU. 481/6 gahaNalakkhaNe Na [20] sukhaduHkhajIvitamaraNopagrahAzca sukha duHkha jIvita ane maraNanA upakAra paNa pudgalA ja che. jIvo uvaoga lakkhaNe / nANeNa daMsaNeNa ca suheNa ya duheNa ya / [] utta0 a. 28gA. 10 paryApta nathI chatAM mAtra * sUtrapATha saMbaMdha : lekhA yA saMgatapATha darzAvavA pUratI noMdha karI che. [21] parasparopagraho jIvAnAm jIvAnA paraspara upakAra che. (1) jIvatthikAeNa jIve aNa'tANa' AbhiNibohiyanANapajjavANa', aNa'tANa' suyanANapajjavANa evaM jahA bitiyasae asthikAya uddesae jAva uvaogaM gacchati / bhaga0za. 137.4sU. 481/5 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAnA (2) jIve Na' aNa'tANa' AbhiNibohiya0 suya0 ohi 0 maNa pajjava0 kevala - nANa pajjavANa, maiaNNANa pa0 suyaaNNANa pa0 vibhaMgaNANa pa0, cakkhu0 acakkhu0 ohi0 kevala - daMsaNa pajjavANa' uvaogaM gacchai0.... bhaga0 za. 27. 10 sU. 120/2 * sUtrapATha saMbaMdha : pATha vibhinna rIte bhavAstiSThAyaneo bhve| pahtvanA upakAra darzAve che. sUtra sAthe ja pUrNa saMgatatA prApta nathI. kriyA paratvAparatve ca kAlasya [22] vartanA pariNAmaH vartanA, parilAbha, DiyA, paratva, aparatva se ajanu artha che. vattanA lakkhaNo kAlo utta0 a.28gA. 10 * sUtrapATha saMbaMdha : bhA pATha pote paryApta nathI pazu prAyaH uttarAdhyayanaM TIamAM bhevo jujhAso che he vartanA bhI pariNAma - kriyA vagerenA samAveza thaI jAya che. 42 [23] sparza rasa gandha varNavantaH pudgalAH sparza rasa gaMdha varNavALA puddagalA che. poggalatthikAe paMcavaNe paMcarase dugaMdhe aThThaphAse paNNatte bhaga0 za. 12 u. 5sU. 450/9 [24] zabdabandha saukSmyasthaulyasaMsthAna bhedatamazchAyAtapodyotavantazca zamha, arauMdha, sUkSmatA, sthUlatA, saMsthAna, leha, adhAra, chAyA, Atapa ane udyotavALA paNa pudgaleA che. sadandhayAra ujjoo pamA chAyA tavo i vA vaNNarasagandhaphAsA puggalANa tu lakkhaNa egattaM ca puhatta ca saMkhA saMThANameva ca saMjogA ya vibhAgA ya pajjavANa tu lakkhaNa utta0a.28gA. 12-13 [25] aNavaH skandhAva aNue ane skandhA e prakAre puddagalA che. duvihA poragalA paNNattA, ta jahA paramANu poggalA no paramANu poragalA ceva sthA0 23.3sU.82/3 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paracamedhyAya 43. # sUtrapaTa saMgaMdha : ahIM paramANu ane neparamANu e baMne anukrame aNu ane skalpanA paryAya zabda ja che. [26] saMghAtame utpanna saMdhAta, bheda ane saMdhAtabheda traNa kAraNe skaMdha utpanna thAya che. [27] mevANuka bheda vaDe aNu utpanna thAya che. dohi' ThANehi poggalA sAhaNNa ti, ta jahA sai vA poggalA sAhannati pareNa vA poggalA sAhannati... sai vA poggalA bhijjaMti pareNa vA poggalA bhijjati - sthA0 2u.3sU.82/1 evaM 2 sUtrapada saMvaMdha: ahIM aNu ane skaMdha evA zabdane badale mAtra pugala zabda lakhe che. vaLI pugala kaI rIte ekaThA thAya ane kaI rIte chUTA paDe te vAta jaNAvI che. kemake saMta eTale ekaThA thavuM ane meM eTale chUTA paDavuM. tethI zabda thakI pAThanI saMgati na jaNAya te paNa athathI te pATha saMgata che ja. [28] me saMthAtAmyAM jAuM? cakSu vaDe dekhI zakAya evA be bheda ane saMghAta karIne thAya che. cakkhudaMsaNa' cakkhudaMsaNissa ghaDa paDa kaDa rahAiesu davvesu 0 anuyoga.sU.144/46 darzanaguNa A sUtrapaTa saMbaMdha : A pATha paryApta arthane pragaTa karato nathI. paraMtu bhAvArthane AzrIne uparachallI saMgatatA darzAvI zakAya. cakSu dazanavALAne ghara para vageremAM cakSudarzana thatuM hoI rAkSa: kahyuM. vAkSuSa dravya bheda ane saMghAta thakI ja banatA hoya che. tethI parokSa rIte A pATha upayogI bane. pratyakSa saMgata pATha meLavI zakAye nathI. [29] utpAda vyaya dhrauvya yuktaM sat / utpAda-vyaya ane thravya guNe yukta 7 (vartamAna) che. mAyALuNo L] sthAnU.727 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 tattvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne 0 mAtRkA - --pravacana puruSasya utpAda vyaya dhrauvya lakSaNA padatrayI - -- -- -- tasya anuyogo iti mAtRkAnuyoga sthA0 10 sU.727 abhaya devasUrijI kRta vRtti, Agamodaya samiti prakAzita prate pR. 481 [30] tadabhAvAvyayaMnityam je te svarUpathI nAza na pAme te nitya che. paramANupoggaleNa' bhaMte ki' sAsae asAsae ? goyamA! dabayAe sAsae - bhagaza.14u.4sU.512 [31] arpitAnarpitA siddheH mapita (ya1982) manati (nizcaya)thI dravyanI siddhi thAya che. appitaNappite / sthA010sU.727 [32] snigdharUkSatvAdbandhaH snigdhatva ane rUkSatvathI baMdha thAya che. [33] na jaghanya guNAnAm jaghanya (eka) guNavALA snigdha-rUkSa pudagalene baMdha thatuM nathI. [34] guNa sAmye sadRzAnAm guNanI samAnatA hoya te paNa ekasarakhA pugalene baMdha na thAya. [35] dvayadhikAdi guNAnAM tu be vagere adhika guNavALA eka samAna pulegane baMdha thAya che. [36] bandhe samAdhiko pAriNAmiko baMdha thavAthI samAna guNavALAne samAna guNa pariNAma ane aha5 guNane adhika guNa pariNAma thAya che. OM sUtra 32-33-34-35-36 saMyukta pAThaH likhyate baMdha pariNAme Na bhaMte ! katividhe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, ta jahA NibaMdhaNa pariNAme lukkhabaMdhaNa pariNAme ya. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDadhyAyaH 45 samaNiddhayAe baMdho na hoti, samalukkhayAe vi Na hoti / vemAya NiddhalukkhataNeNa baMdho u khaMdhANa Niddhassa NidveNa duyAhieNa Niddhassa lukkheNa uveibaMdho, jahaNNa vajjo visamo samo vA 0 prajJA 0 pa.13sU.185 [35] guNa paryAyavad dravyam guNa ane paryAyavALuM dravya che. guNANamAsao davva egadavvassiyA guNA lakkhaNa pajjavANa tu ubhaoassiyA bhave / utta a.28gA.6 [38] kAlazcatyeke keTalAka AcArya kALane paNa dravya kahe che. chavihe davve paNNatte ta jahA dhammasthikAe adhagmasthikAe AgAsathikAe jIvasthikAe, puggalatthikAe addhAsamaye a, se ta davya NAme 0 anuyogasU.123/2 [* sUtrapATha saMbaMdhaH addhAsamaya =kAla]. [39] so'nantasamayaH te kALa anaMta samayavALo che. aNaMtA samayA / bhagaza.25u.5sU.747/4-6-9 [40] dravyAzrayA nirguNA guNAH / je dravyane AzrIne rahe ane pote nirguNa hoya tene guNa kahe che.. davvassiyA guNA / utta a.28gA.6 [41] tadbhAvaH pariNAmaH vastuno svabhAva te pariNAma duvihe pariNAme paNNatte, ta jahA jIva pariNAme ya ajIva pariNAme y|| prajJA0pa.13sU.181/1 / * sUtrapATha sadhadha : yadi dravyonAra svabhAva tene pariNAma kahyA. ahIM Agama pAThamAM tevA be pariNAmane ullekha karyo che. jemAM zarIra mAM bAkInA dharmAdi bheda samAviSTa thaI jAya che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasUtranA Agama AdhAra sthAno [42] anAdirAdimAMzca pariNAma be prakAre che. anAdi ane Adi vIsasAbaMdhe Na' bhaMte --- sAdIya aNAdIya. aNAdIya tivihe ---- dhammasthikAya aNNamaNNa aNAdIya - - - adhammasthikAya aNNamaNNa aNAdIya - - - AgAsasthikAya aNNamaNNa aNAdi / sAdIya vIsasA baMdhe tivihe - - - baMdhaNa paccaie bhAyaNa paccaie pariNAma paccaie / payogabaMdhe tivihe aNAdi apajjavasie sAdi apajjavasie sAdi spjjvsie| bhagaza.8u.9baMdha pada sU.345-346-347/1 [43] rUpiSvAdimAn rUpine vize Adi pariNAma che. [pudagala rUpI che] 0 poggalasthikAya rUvikAya - bhagaza.73.10sU.305/3 0 paMcavihe poggale pariNAmeM ta jahA vanna...gaMdha...rasa...phAsa... saMThANe pariNAme - bhagaza.8u.10sU.356/1 * sAdIya visasA baMdhe tivihe --- prinnaam| bhaga0 za.8u.9sU.346 * sUtrapATha sabadha : pusa 3pI cha. te pusa yahi pAMya he che. pudgala mAtra sAdi saparyavasita hoya. vaLI anAdine pATha dharmAdi traNa ajIva mATe pUrvasUtramAM nedhela che. paNa pudgala mATe anAdine pATha bhaNesA nathI. ma. mA pAine mAghAre 350 (53) mA che. [44] yogopayogI jIveSu jIvana vize coga ane upaganA pariNAma AdivALA che. jIva pariNAma dasavihe --- joga pariNAme --- uvaoga pariNAme joga pariNAme tivihe - - - - maNa - vai - kAya / uvaoga pariNAme 'duvihe ----- sAgAra-aNAgAra - prajJA0 pa.13sU.1821,83/5-6 * sUtrapATha sabadha : nAza pariNAmamA yo bhane upayoga e pariNAma kahyA. mana vacana kAyA traNe ga janma sAthe saMkaDAcelA che tethI sari kahyA. upagamAM paNa sAkAra-nirAkAra paNuM arthAt jJAnazana japanna yatA le sAdi hA che. iti paMcamo'dhyAyaH Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choDadhyAyaH [1] kAya vAG manaH karmayogaH zarIra-vacana-mana samadhi je kama tene cAga kahe che. tivihe joe paNNatte / ta jahA maNajoe vaijoe kAyajoe 0 sthA0 3u. 1 sU. 124/1 [2] sa AkhavaH te (yoga) Azrava che. SaSTho'dhyAyaH (1) ege Asave sama 0 1 sU. 1/1 evaM sthA0 1u. 1sU. 13 (2) paca Asava dArA paNNattA, ta jahA micchatta, aviraI, pamAyA, kasAyA, jogA sama05 sU. 5/4 evaM sthA05 u. 2 sU. 418/1 [3] zubhaH puNyasya zubha yAga te puNyanA Asrava che. (1) ege puNNe sthA0 1.1 sU. 11 eva sama0 (2) dvitIya pAThaH agrIma sUtre vartate. [4] azubha pApasya azubha ceAga e pApanA Asava che. (1) ege pAve * sUtra tRtIyacaturthayoH saMyukta pAThaH (2) puNNa pAvAsavo tahA utta0a 28gA. 14 1 sU. 1/18 sthA0 17.1sU. 12 eva 0 sama. 1 sU. 1/18 [5] sakaSAyAkaSAyayoH sAmparAyikeyapathayoH kaSAyavALAne sAmparAcika ane kaSAya rahitane iryApaki Azrava che. jassa Na' kohamANa mAyA lobhA vocchinnA bhavanti tassa Na saMparAya IriyAvahiyA kiriyA kajjai jassa Na kohamANa mAyA lobhA avocchinnA bhavanti tassa NaM saMparAya kiriyA kajjai O bhaga0.7.1sU.267 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAnA [6] avrata kaSAyendrikriyAH paJca catuHpaJcapaJca viMzati saGkhyAH pUrvasya bhedAH 48 sAMprAyika AzrayanA bhede avrata-kaSAya indriya ane kriyA che. tenA anukrame pAMca-cAra-pAMca ane pacIza peTA bhedo che. ege Asave sthA0 1. 1. 13 abhayadeva sUrijI kRta vRtti. Agamodaya samiti prakAzata prate pRSTha aSTAdaze asya sUtrasya Agama pAThopalabdhaH idiya-5 kasAya - 4 avvaya - 5 kiriyA - 25 [ yoga-3] - [7] tIvramandajJAtAjJAtabhAvavIryyAdhikaraNavizeSebhyastadvizeSaH tIvra, mada, jJAta, ajJAtabhAvA tathA adhikaraNa ane vIrya nI vizeSatA vaDe te [sAmparAyika] AsavamAM vizeSatA che. je kei khuddakA pANA. aduvA saMti mahAlayA sarasi tehi veraMti asarisaM tI va Nevade eehi dohi ThANati vavahAro Na bijAI ehi dohi ThANehi aNAyAraM tu jAgae sUyazru.2a. 5gA. 6-7 A gAthAnI zrI zIlAMkAcA kRta lAMbI vRttimAMnA eka nAnA pariccheda ahI mukela che. je prastuta sUtra pAThanA suyeAgya saMbadha kahe che. karmabandhasya kAraNa api tu vadhakasya tIvra bhAvo mandabhAvo jJAtabhAvo ajJAtabhAvo mahAvIryatva' cetyedapi / tadeva vadhya vadhyakayoH vizeSAtkarmabandha vizeSa' ityeva' vyavasthite / [C] adhikaraNaM jIvAjIvAH laba-alatra meM ahAre (AsravanA) adhira che. jIve adhikaraNa bhaga0za. 16.u. 1 sU.564/1 eva ajIvamavi sthA027.1sU. 60/8 [9] AdyaM saMrambha samArambhArambha yoga kRtakAritAnumitaM kaSAya vizeSa: tritritri zrutuvekazaH jIvAdhikaraNa--sa'rabha samAraMbha AraMbha traNa bhede che. te traNenA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachoDadhyAyaH 48 - bhana-vayana-4AyA 35 yoga [43 3x3 nava leha] tene 427 41 anumodavA [vaDe 943= 27 bheda ane dhAdi 4 kaSAya bhede ra744 = 108 se thAya]. 0 saMramma samAramma Arambhe ya taheva ya - utta0 a.28gA.22 * tiviha tiviheNaM maNeNa vAyAe kAeNa' na karemi na kAravemi kAMti pi anna na samaNujANAmi 1 dazaa.4sU.2 0 jassa Na kohamANamAyAlobhA avocchinnA bhavaMti tassa Na saMparAiyA kiriyA 1 bhagaza.73.1sU.267 * sUtrapATha sabadha : mI sUtramA sa2 sabhAmA mane mAra ma kriyA ja mukhya che. pachI mAtra tenA bhAMgA (bheda) darzAvyA che. tethI mukhya pATha uttarAdhyayanasUtrane mUkI anya pATha samajavA pUratA ja mUkelA che. [10] nirvartanAnikSepasaMyoganisargAdvicaturdvitribhedAH param ajIva-adhikaraNanA nivanAnA be, nikSepAnA cAra, saMganA me mane nisamAdhi427 nA [mana-vayana-yA] 5 le cha. saMjoyaNAdhikaraNA ceva NivattaNAdhikaraNiyA ceva / sthA02sU.60/6 AiyenikkhivejjA utta0 a.28gA.14 pavattamANa (mano vacaHkAye) utta0a.28gA.21-23 * sUtrapATha sabadha : pravatattamANa mane nisargA dhikaraNamA mAtra za6 bheda che. pravRtti bheda nathI. [11] tatpradoSa nihnavamAtsaryAntarAyAsAdanopaghAtAjJAnadarzanAvaraNayoH jJAna darzananA viSayamAM cheSa nidbhava paNuM mAtsarya, aMtarAya, AzAtanA upaghAta karavA vaDe jJAnaviraNa-darzanAvaraNa karmAstrAva thAya. NANAvaraNijja kammAsarIrappaoga baMdheNa bhaMte kassa kammassa udaeNa! goyamA! nANa paDiNIyayAe NANaniNhavaNayAe NANaMtarAe NANappadoseNa NANaccAsAyaNAe NANavisaMvAdaNA jogeNa ---- eva jahA NA NAvaraNisjaM navara daMsaNanAma ghetavva bhaga0za.8u.9sU.350/2-3 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 tatvArtha sUtra nA Agama AdhArasthAna [12] duHkhazokatApAkrandanavadhaparidevanAnyAtmaparobhayasthAnyasavedyasya 5, 4, 5zcAtA5, 34na, 15, parivana [DeyATa 34na] se pita karavA, parane utpanna karavA e azAtA vedanIya karmAstravanA kAraNa che. paradukkhaNayAe, parasoyaNayAe, parajUraNayAe paratippaNayAe parapiTTaNayAe parapariyAvaNayAe bahUNa pAvANa jAva sattANa dukkhaNayAe soyaNa yAe jAva pariyAvaNayAe - - - -- asAyAveyaNijjA kammA kijante / bhaga0 za.7u.6sU.286/2 [13] bhUtavratyanukampAdAnaM sarAgasaMyamAdiyogaH kSAntiH zaucam iti sadvedyasya prANI ane vratadhArInI vizeSa anukaMpA, dAna, sarAgasaMyama vagere ga, kSamA ane zauca e zAtA vedanIya karmAstrAvanA kAraNe che. pANANukaMpAe bhUyANukaMpAe jIvANukaMpAe sattANukaMpAe bahUNa jAva sattANa adukkhaNayAe asoyaNayAe ajUraNayAe ---- sAyAveyaNijjA kammA kijjaMti / bhaga0 za.73.6sU.286/1 [14] kevali zrutasaGgha dharma devAvarNavAdI darzana mohasya kevaLI, zruta saMgha, dharma ane devane avarNavAda e darzana mehanIya karmAsrAvanA hetuo che. . paMcahi ThANehi jIvA dullabha bodhiyattAe kammaM pakareMti, ta jahA arahaMtANa avannaM vadamANe arahaMtapannassa dhammasa avannaM vadamANe Ayariya uvajjhAyANa' avannaM vadamANe (eva) vivakkatavabaMbhacerANa devANa avannaM vadamANe / sthA0 5u.2sU.426/5 [15] kaSAyodayAttIvAtmapariNAmazcAritra mohasya - kedhAdi kaSAyanA udayathI thayela tatra Atma pariNAma te cAritra mehanIya kasavanuM kAraNa che. ... tivva kohayAe tiThakmANayAe tivva mAyAe tivva lomAe tivva daMsaNa mohaNijjayAe tivva cAritta mohaNijjAe-mohaNijja kammAsarIra payoga baMdhe / bhagaza.8u.9sU.351/6 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThADadhyAyaH AyunA Azrava che. [16] bahuvArambha parigrahatvaM ca nArakasyAyuSaH bahu AraMbha ane parigrahapaNu e nAraka uhi ThANehi jIvA ratiyattAe kamma pakareMti, ta' mahArambhayAte mahApariggahayAte paMcidiyatraheNa kuNimAhAreNa sthA04 u. 4sU. 373/1 [17] mAyA tairyagyonasya mAyA tiya ca ceAninA Azrava kare che. caUhi ThANehi jIvA tirikkhajoNiyattAe kamma pagareMti, mAillatAte yiDillAte aliya vayaNeNa kuDatula kUDamANeNa sthA04u. 4sU. 373/2 [18] alpArambha parigrahatvaM svabhAvamAdevArjavaM ca mAnuSasya alpa AraMbha parigrahapaNuM, svAbhAvika namratA ane saraLatA e manuSyAyune Azrava kare che. 51 (1) cauhi ThANehi jIvA maNussattAte kambhaM pagareMti ta jahA pagatibhaddatAte pagativiNIyayAe, sANukkosayAte amaccharitA sthA04 u. 4sU. 373/3 (2) mAyAhi sikkhAhi je narA gihisubvayA uve 'ti mANusa joNi kamma saccAhu pANiNo utta 0.7gA. 20 [19] niHzIla vratatvaM ca sarveSAm zIla ane tarahitapaNu* badhAM AyunA Azrava che. etabAle Na maNusse neraiyAuyaMpi pakarei tirayAuyaMpi pakarei maNusAuyaMpi pakarei devAuyaMpi pakarei bhaga0za. 17.8sU. 63 *sUtrapATha savAdha : ega'tabAla = zIla ane vrata rahita evA [20] sarAgasaMyama saMyamAsaMyama akAmanirjarA bAlatapAMsi devasya sarAgasa cama, dezivaratapaNuM, akAma nirjarA ane e devAyunA Azrava che. khAla tapa cauhi ThANehi jIvA devAuyattAe kammaM pagareMti, ta saMjameNa saMjamAsaMjameNa bAlatavokammeNa akAmaNijjarAe --sU.373/4 jahA - sarAga sthA04u. 4 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para [21] yogavakratA visaMvAdanaM cAzubhasya nAmnaH mana-vaca-kAya caiAgavakratA tathA visa vAdana azubhanAma karmAva che. tattvA sUtra nA Agama AdhAra sthAna goyamA ! kAya aNujjuyayAe, bhAva aNujjayAe bhAsa aNuvajjuyayA .. visaMvAyaNA jogeNa asubhanAmakammA jAva payogabandhe bhaga0za. 8u. 9. sU. 351/12 [22] viparItaM zubhasya yeAgasaraLatA, ceAgyaprarUpaNA zubha nAmAkama nA Asrava che. goyamA ! kAyaujjuyayAe bhAvujjuyayAe bhAsajjuyayAe avisaMvAdaNa jogeNa subhanAma kammAsarIra jAvappayogabandhe bhaga0.8u.9sU.352/11 [23] darzana vizuddhirvinayasaMpannatAzIlannateSvanati cAro'bhIkSNajJAnoMpayoga saMvegau zaktitastyAga tapasI saGgha sAdhu samAdhi vaiyAvRtyakaraNamarhadA cArya bahuzruta pravacana bhaktirAvazyakA parihANirmA prabhAvanA pravacana vatsalatvamiti tIrthakRtvasya (1) darzana vizuddhi, (2) vinaya sauMpannatA, (3) zIkSatratAmAM manatiyAra pazu, (4) niraMtara jJAnopayoga, (5) savega, (6) yathA zaktihAna, mane, (7) tapa, sauMdha ane sAdhumone (8) samAdhi tathA (6) vaiyAvasya425, (10) aData, (11) mAyA ( 12 ) - Du zruta bhane ( 13 ) pravayananI asti, (14) Avazyamno aparihAra, (15) zAsana prabhAvanA, (11) pravayana vatsalatA se tIrtha ara nAmakamanA AsravA che. (1) arahaMta ( 2 ) siddha ( 3 ) pavayaNa guru (4) ra (5) bahurassue (6) tavassIsuM, vaclayA ya tesi (7) abhikkha NANovaoge ya (8) daMsaNa (9) viNae (10) Avassae ya (11) sIlavvae niraiyAraM, (12) khaNalava (13) (14) tava ciyAe (15) veyAvacceM (16) samAhI ya (17) appuvvaNANa gahaNe (18) suyabhattI (19) pavayaNe (20) pabhAvayaNA e e hi kAraNehi titthiyaranta' lahai jIvo jJAtA0 a.8sU.70/8 * sUtrapATha saba'dhaH tattvArtha sUtra 16 a2 nodheche Agama pAhe 20 kAraNa jaNAve che. te baMnemAM krama upara ApelA che te krama mujabanuM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThAdhyAyaH 53 keSTaka ahIM rajU karela che. tattvArtha kama 1 2 3 4 5 6 7 8 Agamakkama | 8 9 11 7 12 14 13 16. tAvArtha kema | 9 10 11 12 13 14 15 16 Agamakama | 15 1 4 5 6 10 20 19 A sivAya AgamamAM bIjA cAra kAraNa che. (2) siddhabhakti (6) tapasvavatsalatA (17) apUrvajJAnagrahaNa (18) zrutabhakti, [24] parAtmanindAprazaMsesadasadguNAcchAdanodabhAvaneca nIcairgotrasya paraniMdA, AmaprazaMsA bIjAnA chatA guNanuM AcchAdana, potAnA achatA guNanA prAgaTayathI nIca getrane karmAstrava thAya che. jAtimadeNa', kulamadeNa', balamadeNa jAva issariyamadeNa' NIyAgoya kammAsarIrajAva payoga bandhe - bhaga0za.8u.9sU.351/14 * sUtrapaTa saMvaMdhaH jo ke Agama vAkya ane sUtrapATha bhinna che. chatAM madavALe (abhimAnI mANasa) paraniMdA AtmaprazaMsAdinI niraMtara pravRttivALo hoya che. ja. [25] tadviparyayo nIcaivRtyununsekauM cottarasya uparokta viparIta arthAt AtmanidA, paraprazaMsA svaguNa apragadya, paraguNaprAgaTaya namravRtti, garvane abhAva ucca gotranA kAraNe che. jAtiamadeNa', kulaamadeNa', balaamadeNa rUva amadeNa, tavvaamadeNa ----- uccAgoyakammAsarIra jAvapayogabandhe bhagaza.83.9sU.351/13 sUtrapaTa saMbaMdha sUtra : 24nI jema samaja. [26] vidattAtarA vidana karavuM e aMtarAya karmane Asrava che. dANaMtarAeNa' lAmaMtarAeNa bhogaMtarAeNa uvabhogaMtarAeNavIriyaMtarAeNa ---- daMta rUvAmAM sAropavaLe mArUA.83.6rU.22/2 A phari ghoDAya che T -- - - - - - laha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 saptamo'dhyAyaH 54 tavArtha sUtra nA Agama AdhAra sthAne - [1] hiMsA'nRtasteyAbrahma parigrahebhyo virativratam DisA, asatya, yArI, mabrahma, pariyaDathA vibhatte prata. paMca mahavvayA paNNattA ta' jahA savvAto pANAtivAyAo veramaNa' jAva savvAto pariggahAto veramaNa' sthaa05u.1suu.389/1|| [2] deza sarvato'Nu mahatI deza thakI viramavuM te aNuvrata-sarvathA viramavuM te mahAvrata che. paMcANuvvatA paNNattA ta jahA thUlAto pANAivAyAto veramaNa thUlAto. musAvAyAto veramaNa', thUlAto adinnAdANAto veramaNa' sadArAsaMtoSe icchA parimANe - sthA05u.1sU.389/2 [eva' sUtra 389/1 pUrva sUtre likhita mahAvratasya pATha api IkSya] [3] tatsthairyArtha bhAvanAH paJca paJca te tenI sthiratA mATe darekanI pAMca pAMca bhAvanA che. paMcajAmasya paNavIsa bhAvaNAo paNNattA - sama025/1 [4] hiMsAdi vihAmutra cApAyAvadya darzanam hiMsAdine vize A loka - paralokanA apAya - darzana ane avadya darzananI vicAraNA karavI. [5] duHkhameva vA athavA hiMsAdine vize duHkha ja che. ema bhAvavuM. saMvegiNI kahA cauvivahA paNNattA ta' jahA ihaloga saMvegaNI paraloga saMvegaNI Atta sarIra saMvegaNI parasarIra saMvegaNI / NivegaNI kahA cauvvihA paNNattA ta jahA ihaloge ducinnA kammA ihaloge duhaphala vivAga saMjuttA bhavaMti ihaloge ducinnA kammA paraloge duhaphala vivAga saMjuttA bhavaMti paraloge ducinnA kammA ihaloge duhaphalavivAga saMjuttA bhavati paraloge ducinnA kammA ihaloge duhaphalavivAga saMjuttA bhavaMti - sUsthA04u.2.282/9-10 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamedhyAya: 55 [6] maitrI pramoda kArUNya mAdhyasthyAni sattva guNAdhika klizyamAnA vineyeSu sarva jIvo sAthe maitrI, guNAdhika paratve prameha, dukhI jI pratye karuNA ane mUDha jIvo pratye madhyasthatA rAkhavI. mitti bhUehi kappae / sUya zru.1a.15gA.3 suppaDiyANaMdA aupasU.38/20-1 sANukossayAe / aupa0 sU.34/5 majjhattho nijjarApehI samAhimaNupAlae 1 AcA zru.1a.8gA.5 [7] jagatkAya svabhAvau ca saMvega vairAgyAtham | saMvega ane vairAgyane mATe jagata svabhAva ane kAya svabhAvanI bhAvanA bhAvavI. bhAvaNAhi ya suddhAhi samma' bhAvettu appaya utta0 a.19gA.94 jammadukkha jarAdukkha aho duHkho hu saMsAro imma sarIra aNicca asui asui saMbhava - utta a.19gA.15 asAsae sariraMmI-gA.12 eva loe appANa' -- -- -- -- tAraissa aNumanni - utta.a.19gA33 aNicce jIva logammi - utta0a.18gA.11/12 jIviyaM ceva rUva ca vijjusaMpAya caMcalam - utta.a.18gA.13 pUrvArdha * sutrapATha saMbadha : 24 mA paadhye| prastuta sUtranI sAkSI pure che. [8] pramatayogAt prANavyaparopaNaM hiMsA pramatta yoga vaDe prANano nAza te hiMsA. (1) tattha Na' jaM te pamatta sa'jayA te asahaM jogaM paDucca AyAraMbhA parAraMbhA jAva No aNAraMbhA - bhagaza.1u.1sU.16/2 (2) AraMbha saraMbha samAraMbha - - - - AraMbha meTa upadrava, samAraMbha meTo paritA5 . saMraMbha meTa hisaan| sa 465. dummA sthA07. sU.571 abhayadeva suri kRta vRtti-Agamodaya samiti prakAzIta prata pR.404 * sutrapATha saMbaMdhaH pramatta saMyata gulaae| po bhuni 5 pramAdayegathI hiMsAmAM paDI zake te pachI sAmAnya mAnavInuM zuM gajuM? Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArtha sUtra nA Agama AdhAra rathAno [9] asadabhidhAnamanRtam asaI (bhithyA) 4thana te asatya che. aliyaM ---- asaJca sattaNa' ----- asabbhAva -- -- -- -aliyaM 0 prazna (AsravadvAra)2sU.6 [10] adattAdAna steyaM adatta grahaNa te cerI che. adatta' - - - - teNikko 0 prazna (AsravadvAra) 3sU.10 [11] maithunamabrahma maithuna sevana te abrahma che ababhbha mehuNa' / prazna [AsravadvAra 4sU.14 [12] mUrchA parigrahaH mUcha parigraha che. mucchA pariggaho vRtto / daza a.6gA.21 [13] niHzalyo vratI mAyA-niyANa-mithyAtva zalya rahita hoya te vati che. paDikkamAmi tihi sallehi-mAyA salleNa niyANasalleNa' micchAdasaNa salleNa * sUtrapATha saMbadha : 2! prAre pratibhA ke pratInu sakSa che. mATe pATha mUkela che. [14] agAryanagArazca pratAnA gArI (8) bhagArI (sAdhu) me lehe Deya che. carittadhamme duvihe pannatte ta jahA-AgAra caritta dhamme ceba aNAgAracasti dhamme ceva - sthA02u1sU.72 prAraMbhe [15] aNuvrato'gArI aNuvratavALo agArItrati che. Agaradhamma - - - - aNuvvayAI -- -- auparasU.34/7 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satAdhyAya pa7 [16] digdezAnarthadaNDavirati sAmAyika pauSadhopavAsena bhoga paribhogA tithisaMvibhAga vrata saMpannazca - dipha parimANa, dezAvakAsika, anarthadaMDaviramaNa, sAmAyika, pauSadhApavAsa, bhegapaga parimANa, ane atithisaMvibhAga e vratathI yukta AgArI vrati hoya. AgAra ghamma duvAlasavihaM Aikkhai ta jahA paMca aNuvvayAi tiNNi guNavayAI cattAri sikkhAvayAI tiNNi guNavayAI-aNatthadaMDa veramaNa disivvaya, upabhoga paribhoga parimANa / cattAri sikkhA vayAi-sAmAiya desAvagAsiya posahovavAse atihi saMvibhAge / aupa0 sU.34/7zrIvIradezanA. [17] mAraNAntikI sallekhanA joSitA te vatI atima samaye saMlekhanane sevanAre hoya. apacchimA mAraNa tiA salehaNA jUsaNArAhaNA / aupa0 sU.34/7 [18] zaGkA kAGgrA vicikitsA'nyadRSTi prazaMsA saMstavAH ___samyagdRSTeraticArAH zaMkA-kAMkSA-vicikitsA anyadaSTi prazaMsA anyadRSTi paricaya e samyagdaSTinA aticAro che. sammantassa paMca aiyArA peyAlA jANiyavvA na samAyariyavvA. ta jahA saMkA, kaMkhA vitigicchA, parapAsaMDapasaMsA prpaasNddsNthyo| upA0 a1.sU.7/1 [19] vrata zIleSu paJca paJca yathAmakram aNuvrata ane zIlavratanA pAMca-pAMca aticArone kramazaH kahe che. ___ * upAdasadasAMga sUtrasya prathamAdhyayane sUtra (5) saptamadhye 1...13 paryantAH vratAticAra vartante [20] bandha vadhacchavicchedAti bhArAropaNAna pAna baMdha, vadha, chavi cheda, atibhArApaNa, annapAna nirAdhAe pAMca hiMsAviramaNavratanA aticAro che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 tavArtha sUtra nA Agama AdhAra sthAne thUlassa pANAivAyaveramaNassa samaNevAsaeNa paMcaaiyArA ----- vaha baMdhacchavichee aibhAre bhatta pANavocchee - upA a.1sU.7/1 [21] mithyopadeza rahasyAbhyAkhyAna kUTalekha kriyAnyAsApahAra sAkAra mantra bhedAH mithyAupadeza, rahasya pragaTa karavuM, khATAlekhakaravA, thApaNa eLavavI, sAkAramaMtrabheda (cADI) e mRSAvAda viramaNavratanA aticAre che. thUlaga musAvAyassa paMca aiyArA - - - - sahasA bhakkhaNe rahasAbhakkhaNe sadAramaMtabhee mosovaese kUDalehakaraNe ya / upA a.1sU.7/2 [22] stenaprayoga tadAhRtAdAna viruddha rAjyAtikama hInAdhika mAnonmAna pratirUpaka vyavahArAH cArane sahAya, tenA mAlanI kharIdI, rAjyaviruddha kArya, telamApamAM ochA-vattApaNuM, vastu bheLaseLa e pAMca adattAdAna viramaNavratanA aticAra che. thUlaga adiNNAdANassa paMca aiyArA ---- tenAhar3e takkarappauge viruddharajjAikamme kUDatullakU'mANe tappaDirUvagavavahAre / upA0a.1sU.7/3 [23] paravivAha karaNetvaraparigRhItAparigRhitAgamanAnaGga krIDA tIvra kAmAbhinivezAH paravivAhakaraNa, Ittara parigrahItAgamana, aparigrahItAgamana, anaMgakIDA, tIvrakAmAbhiniveza e maithunaviramaNavratanA aticAra che. sadArasaMtoSie paMca aiyArA - - - ittariya pariggahiyA gaMmaNe apariggahiyAgamaNe aNaMgakIDA paravivAhakaraNe kAmabhoesu tivvAbhilAso / upA a.1sU.74 [24] kSetravAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnyadAsIdAsakupyapramANAtikramAH kSetra-vAstu, &i29ya-suvaNa, dhana-dhAnya, hAsa-hAsI, pyanA parimANanuM atikramaNa e pAMca parigraha parimANa vratanA aticAra che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamezadhyAyaH 58. icchA parimANassa --- paJcaaiyArA---dhaNa dhannapamANAikamme khettavatthuppamANAikamme hiraNa suvaNNa parimANAikkame dupayacauppaya parimANAikkame kuviyapamANAikamme - upA0a.1sU.7/5 [25] udhistiyaMgvyatikrama kSetravRddhi smRtyantardhAnAni Sq-madhe tithu-hizAmA niyama 752ita , kSetravRddhi, vismaraNa, e pAMca digU viramaNa vratanA aticAra che. disivvayassa paJca aiyArA--- uDDhadisi parimANAikkame ahodisi parimANAikkame tiriyadisi parimANAikkame khettubuDhissa saaMtaraDUDhA / utta0 a.1sU.7/6 [26] Anayana preSya prayoga zabda rUpAnupAta pudgala kSepAH kSetra bahArathI vastu maMgAvavI, mekalavI zabdathI bolAve rUpa dekhADI belAva, puddagala phekaMvA e pAMca dezAvakAsika vratanA matiyAra cha. dezAvagAsiyassa - - - paJca aiyArA--- ANavaNapayoge pesavaNapaoge sadANuvAe rUvANuvAe bahiyApoggalapakkhave / upA0a.1.sU7/10 [27] kandapakaukucyamaukharyAsamIkSyAdhikaraNopabhogAdhi katvAni kaMdarpa, kaumutrya, maukharya, asamIkSayAdhikaraNa, upabhegAdhikatva e pAMca anarthadaMDa viramaNavratAticAra che. aNaTThAda DaveramaNassa - - -- paMcaaiyArA --- kandappe kukkuie moharie saMjuttAhigaraNe upabhoga paribhogAiritte - UpA a.1sU.7/8 [28] yogaduSpraNidhAnAnAdara smRtyanupasthApanAni kAyA-vacana ke mananuM dupraNidhAna, anAdara, vismarapaNuM e pAMca sAmAyika vratAticAra che. sAmAiyassa paMcaaiyArA - - - - maNNaduppaNihANe vaeduppaNihANe kAyaduppaNihANe sAmAiyarasa sati akaraNayAe sAmAiyarasa aNavaiiDhayassa karaNayA 1 upA0a.1su.7/9 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasUtra nA Agama AdhArasthAne [29] apratyavekSitA pramANitotsargAdAnanikSepa saMstAropakramaNA nAdara smRtyanupa sthAnAni barAbara na joyela pramAjela bhUmie utsa-vastu levI mUkavIsaMthAra kare vratane anAdara, vimaraNa e pauSadhapavAsa vratanA pAMca aticAra che. posahovavAsassa- ---- paca aiyArA ---- appaDilehiya duppaDilehiya sijjAsaMthAre, appamajiya duppamajjiya sijjAsaMthAre. appaDilehiya duppaDilehiya UcAra pAsavaNabhUmI, appamanjiya duppamajjiya UcAra pAsavaNabhUmI, posahovavAsassa samma aNaNupAlaNayA ] UpA a.1sU.7/11 [30] sacita saMbaMddha saMmizrAbhiSava duSpakvAhArAH sacitta, sacitta saMbaddha, sacitta saMmizra, tuchAhAra, kAcApAke AhAra e pAMca bhego paga viramaNa vratAticAra che. bhoNaNao paJca aiyArA - - - - sacittAhAre sacitta paDibadbAhAre, uppauliosahibhakkhaNayA duppolinosahibhakkhagayA tucchosahibhakSaNayA 1 upA0a.1sU.7/7 [31] sacita nikSepa pidhAna paravyapadezamAtsAyaM kAlAtikramAH sacitta nikSepa, sacittapidhAna, potAnI vastu pArakI kahevI, abhimAnathI devuM kAlAtikrama e atithisaMvibhAga vratanA aticAra che. ahAsaMvibhAgassa paMca aiyArA-sacitta nikkhevaNayA sacitapehaNayA kAlAikkamadANe parovaese macchariyA 0 upA0 a.1sU.7/12 [32] jIvitamaraNAzaMsAmitrAnurAgasukhAnubandhanidAna karaNAni nacha!, bha2271, bhitrmnu2||1, subhAnuma, niyA e pAMca saMkhanAnA aticAra che. apacchima mAraNaMtiyasalehaNA jhUsaNArAhaNAe paMca aiyArA --- ihalogAsaMsappaoge paralogAsaMsappaoge jIviyAsaMsappaoge maraNAsaMsappaoge kAmabhogAsaMsappaoge - upA.a.1sU.7/13 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamezadhyAyaH [] nuSArthe sthAti nam anugraha buddhie pitAnI vastune tyAga te dAna. samaNovAsae NaM tahArUva samaNaM vA jAva paDilAbhemANe tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassavA samAhi uppAeti samAhikAraeNaM tameva samAhi parijhama | mAru.kA.su.2644 saMvadha zrI bhagavatI sUtramAM jaNAvyAnusAra je zramaNapAsaka zramaNa ke zrAvakane AhArAdithI paDilAle che te tevA zramaNa ke zrAvakane samAdhi utpanna karAve che. A samAdhi zramaNopAsakane pitAne paNa samAdhi prApta karAve che. je strano casya zabda AgaLa joDI daIe te Avo ja suMdara arthe meLa thaI jaze. potAnA upakArane mATeno tyAga te dAna. AgamamAM te dAna ane tenuM phaLa baMne kahI dIdhA. [38] vidhithavA pAtra vize prAraMdiro: vidhi, dravya, dAtAra, ane pAtranI vizeSatAe te dAnanI vizeSatA hoya che. daba suddhega dAyagasuddheNa tavassi visuddheNa tikaraNa suddheNa paDigAha muLa tivi tivALa suddhAM kALA --- [saMsAre pariNa ---- paMra tirUM padamUyArU] | mArajhU.142/7 MOM iti saptamo'dhyAya TTA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasUtra nA Agama AdhAra sthAne ma aSTamo'dhyAyaH [1] mithyAdarzanAvirati pramAda kaSAya yogA bandha hetavaH mithyAzana, 2512ti, pramAda, 4Aya, yo|| mayanA hetu| che. paMca AsavadArA paNNattA. ta' jahA micchattauM aviraI pamAyA kasAyA jogA - sama05/4 [2] sakaSAyavAjIvaH karmaNo yogyAnpudgalAnAdane kaSAyavALe jIva kamane cagya pudagale grahaNa kare che. [3] sa bandhaH jIva vaDe pudgalanuM je grahaNa te baMdha. (1) dohi ThANehi pAvakammA baMdhati ta jahA rAgeNa ya doseNa ya - sthA02u.4sU.96/2 (2) dohi ThANehi pAvakammA baMdhati. rAgeNa ya doseNa ya / rAge duvihe ---- mAyA ya lobheya / dose duvihe paNNatte, kohe ya mANeya - prajJA0pa.23u.1sU.290/1 [4] prakRti sthityanubhAva pradezAstadvidhayaH prakRti sthita rasa ane pradeza cAra bhede baMdha che. caubbihe bandhe paNNatte, ta' jahA pagaibanve Thiibandhe aNubhAvabandhe paesabandhe - sama04/5 [5] Ayo jJAnadarzanAvaraNa vedanIya mohanIyAyu nAma gotrAntarAyAH pahele prakRti baMdha jJAnAvaraNa, dazanAvaraNa, vedanIya, mehanIya, mAyu, nAma gotra, mA8 le che. adu kammapagaDIo paNNattAo, ta' jahA NANAvaraNijja' vedaNijjaM mohaNijja Auya nAma goya' aMtarAiyaM / prajJA05.233.1sU.288 [6] paJcanavadvyaSTAviMzati catuddhicAtvAriMzadvipaJcamedA yathAkramam te 18 prati ma bhanu meM pAya, na1, me, mahAvIsa, yAra, Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTameza dhyAyaH meM tAlIza, me ane AI lehe che. 5 Agama sUtra pATha agrIma aSTasUtreSu vartate [7] matyAdInAm matI vagere pAMca jJAnane Avaraka matIjJAnAvaraNIya Adi pAMca bheda jJAnAvaraNIya che. paJcaviNANAvaraNijje kamme paNNatte, ta jahA AbhiNibohiyaNANAvaraNijje suyaNANAvaraNijje ohiNANAvara Nijje maNapajjavaNANAvaraNijje kevalaNANAvaraNijje sthA05u. 3sU. 464 63 [8] cakSuracakSuradhi kevalAnAM nidrA nidrAnidrA pracalA pracalA pracalA styAnagRddhivedanIyAni ca cakSuda'nAvaraNa, acakSudazanAvaraNu, avadhi darzanAvaraNu, kevaLa deza nAvaraNa, nidrAnidrA, pracalA, pracApracalA, thiNuddhie nava da nAvaNanA bhedo che. Navavidhe darzanAvaraNijje kamme paNNatte, ta jahA niddA niddAniddA payalA payalApayalA thINagiddhI cakkhudaMsaNAvara acakkhudaMsaNAvaraNe avadhisaNAvaraNeM kevaladaMsaNAvaraNe sthA0 9sU. 668 [9] sadasadvedye zAtA--azAtA ema be bhedde vedanIya krama che. sAyA vedaNijje asAyAvedaNijje prajJA0pa. 23. u2sU.293/6 [10] darzana cAritra mohanIya kapAya nokaSAya vedanIyAkhyAstri dvi SoDaza nava bhedAH samyaktva mithyAtva tadubhayAni kaSAyano kaSAyA vanantAnubandhya pratyAkhyAna pratyAkhyAnA varaNa saMjvalana vikalpAzvakezaH krodhamAnamAyA lobhAH hAsyaratyarati zoka bhaya juyupsA strIpuMnapuMsaka vedAH daza nameAhanIya, cArimAtrahanIya, temAM darzana mAhanIyanA traNabheda samyakatva meAhanIya, mithyAtva mAhanIya, mizrameAhanIya, cAritra hanIcanA be bheda kaSAya nAkaSAya, kaSAyanA cArabheda-ana tAnu dhI-- Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasUtra nA Agama AdhAra sthAne apratyAkhyAnI-pratyAkhyAnI-saMjavalana. te cArenA paNa cAra-cArabhedakedha mAna mAyA lebha, nekaSAyanA navabheda hAsya rati arati zeka bhaya durgachA strIveda puruSaveda napuMsakaveda. goyamA ! duvihe (mohaNijje) paNNatte ta' jahA saNa mohaNije ya caritta mohaNijje ya dasaNamohaNijjeNa' - - -tivihe paNNatte ta jahA sammatta vedaNijje. micchattavedaNijje sammAmiccha taveyaNijje---- caritta mohaNijje---- duvihe paNNatte ta jahA kasAya vedaNijje nokasAya vedaNijje. kasAya vedaNijje solasavidhe paNNatte. ta* jahA aNatANubaMdhI kohe aNaM mANe aNaM mAyA aNaM lobhe, apaJcakkhANe kohe eva' mANe mAyA lobhe, paJcakakhAgAvaraNe kohe evaM mANe mAyA lobhe, saMjalaNa kohe evaM mANe mAyA lobhe. nokasAya veyaNijje ----Nava vidhe paNNatte ta jahA itthIveyaNijje purisave0 napu'saga ve0 hAse ratI aratI bhae soge dugu chA / / prajJA pa.23U.2.sU.293/9 ---- 13 paryantAH [11] nAraka taiyagyona mAnuSa daivAni AyukarmacAra bhede nAraka-tiryaMca manuSya-deva AueNaM bhaMte ! kamme kaivihe ? goyamA ! cauvihe paNNatte, ta' jahA NeraiyAue tiriyaAue manussAUe devAue prajJA pa.23U.2sU.293/14 [12] gatijAtizarIrAGgopAGganirmANabandhanasaGghAta saMsthAna saMhanana sparza rasa gandha varNAnupUrvya gurulaghUpadhAtaparAghAtAtapo dyotocchvAsa vihAyogatayaH pratyekazarIra trasa subhaga susvara zubha sUkSma paryApta sthirAdeya yazAMsi setarANi tIrtha kRtvaM ca gati, jati, zarIra, Allin, nirmA, madhana, saghAta, sasthAna, sadhayA, 25za, 2sa, dha, varSa, mAnuSI', gurudhu, upaghAta, parAghAta, Atapa, udyota, urachuvAsa, vihAgati, pratyeka zarI2, 3sa, solAgya, susvara, zubha, sUkSma, paryAsta, sthira, mAya, yaza (pratipakSI mAt) sAdhAraNa, sthA12, hulaga, du:sva2, zubha, bAdara, aparyApta, asithara, anAdeya, apazaya ane tIrthakaratva e 42 bheda nAma karmanA che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maTI'dhyAyaH 65 - NAmeNaMbhaMte kamme kativihe paNNatte ? goyamA bAyAlIsativihe paNNatte, ta' jahA gatinAme , jAti nAme, sarIraNAme, sarIrovaMgaNAme sarIra baMdhaNaNAme, sarIrasaMghayaNanAne, saMghAyaNaNAme, saMThANaNAme, vaNNaNAme, gaMdhaNAme, rasaNAme, phAsaNAme, agurulaghugAme, UpaghAyaNAme, parAghAyaNAme, ANupuvvINAme, UssAsaNAme, AyavaNAme, UjjoyaNAme, vihAya gatiNAne, tasaNAme thAvaraNAme, suhumanAme bAdaraNAme, pajjattaNAme, apajjattaNAme, sAhAraNasarIraNAme patteyasarIraNAme, thiraNAme athiraNAme, subhagAme, asubhaNAme, subhagaNAme, dubhagaNAme, sUsaranAme, dUsaranAme, AdejjanAme aNAdejjanAme jaseokittiNAme ajasokittigAme, NimmANaNAme titthagaraNAme prajJA0pa.23U.2sU.293/ 15 eva sama042/5 [13] uccainIcazca getramanA be bheda ucagotra nIcagetra __ goe Na' bhaMte ! kamme kaivihe paNNatte ? goyamA duvihe paNNate, ta' jahA UJcAgoe ya nIyAgoe ya / prajJA0pa.23U.2sU.293/30 [14] dAnAdinAm hanA-tarAya, sAmA-tarAya, nAgA-tarAya, upA -tarAya bhane vIryAntarAya e pAMca bhede aMtarAya karma che. aMtarAe Na' bhate kamme katividhe paNNatte ? goyamA ! paMcavidhe paNNatte ta' jahA dANaMtarAie. lAbhaMtarAie bhogaMtarAie UvabhogaMtarAie vIriyaMtarAie - prajJA0pa.23U.2sU.293/32 15] AditastisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropama koTI koTyaH parA sthitiH jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya ane aMtarAya kamanI utkRSTa sthiti 30 kaDAkoDI sAgarepamanI che. UdahI sarisa nAmANa tIsaI koDAkoDIo UkkosiyA ThiI hoi --- AvaraNijjANa duNhaMpi veyANijje taheva ya antarAe ya kammammi ---Utta a.33gA.19,20 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 tatvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne [16] saptati mehinIyasya mehanIyamanI utkRSTa sthiti 70 keDIkeDI sAgaropama che. udahI sarisanAmANa, sattari' koDAkoDIo mohaNijassa ukkosA - utta a.33.gA.21. [17] nAma gotrayoviMzatiH nAma karma ane getramanI viza keDAcheDI sAgaropama sthiti che. UdahI sarisanAmANA vIsaI koDAkoDIo nAma gottANa ukkosA Utta a.33gA.23 [18] trayastriMzatsAgaropamAeyoyuSkasya AyuSkarmanI utkRSTa sthiti 33 sAgaropama che. tettIsa sAgarovamA ukkoseNa viyAhiyA Thii u AUkammassa - utta a.33gA.22 [19] aparA dvAdaza muhUrtA vedanIyasya vedanIya karmanI jadhanya sthiti bAra muhUrta che. sAttA vedaNijjasya ----- jahanneNa bArasamuhUttA " prajJA0 pa.23 u.2sU.294/3 [20] nAma gotrayoraSTau nAma kama--getramanI jaghanya sthiti ATha muhUrta che. jasakitti nAmAeNaM pucchA--- jahaNNeNa aThThamuhuttA / prajJA pa.23u.2sU.294/47 uccagoyassapucchA-- - - jahaNNaNa aThumuhuttA 0 prajJApa.23 u.2sU.294/50 [21] zeSANAmantarmuhUrtam bAkInA-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mehanIya, Ayu ane aMtarAya karmanI sthiti atimuhUrta che. antomuhutta jahanniyA utta a.23gA.19-21-22. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdhyAyaH 44 [22] vipAko'nubhAvaH bhanA vi54nu 31, to 245 sAgava se che. [23] sa yathAnAma te (rasabaMdha) gati jAti vagere nAma pramANe bhagavAya. * sUtra 21-22 --- saMyukta pAThaH sukkaDa dukkaDANaM kammANa' phala vivAge - sama0 vipAka zruta varNane sU.146/1 eva savvesi caiva kammANa 0 utta a.33gA.17 * sUtra pATha sabadha : mayA bhni| anumA te te nA 36 vidhA cha. [24] tatazca nirjarA te anubhAvathI nirjarA thAya che. udIritAH veditAzca nijIrNAH bhagaza.12.1sU.11 [25] nAma pratyayAH sarvato yoga vizeSAt sUkSmaika kSetrAvagADha sthitAH sarvAtma pradezeSvanantAnanta pradezAH / nAmakarmane lIdhe sarva Atma pradeze karIne mana vagerenA vyApArathI sUkama, temaja eka pradezane avagrAhIne rahelA, sthira rahelA, anaMtAnaMta pradezavALA karma pudagale sarva bAjuthI baMdhAya che. savvesi' ceva kammANa' paesagamaNantarga gaNThiya sattAIya' anto siddhANa AUya savya jIvANa kammaM tu saMgahe chadisAgaya' savvesu vi paesesu savva savveNa baddhaga utta0a.33gA.17-18 * sUtrapATha saMvadha : 5|8ne aAdhAre 4ii zAya: mathA bhanI prakRtinA anaMtAnaMta karma pudagalonA pradeza che. je AtmAnAM samasta pradezamAM sUma tathA eka kSetrane AzrIne sthira che. [26] savedyasamyaktvahAsyaratipuruSavedazubhAyurnAmagotrANi puNyam ___sAtAvahanIya, satva, 7 / 25, 2ti, 52534, zubhamAyu, zubhanAma bha zubhagAtra te puSya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne 0 ege puNNe | sthA01sU.16 abhayadevasUrijI kRta vRttau [Agamodaya samiti prakAzIta prate 16 pRSThe] nimnokta pAThaH vartate egepuNNe, puNa zubhe, puNati zubhI karoti - - - - puNNa zubhakama" ---- sAya uccAgoyanara tiri devAu ---maNuyaduga' devaduga paMcediya jAti taNupaNaga---- tasAi dasaga ---- yAvat titthayareNa sahiyA bAyAla' puNNapagaIo ---- - iti aSTamo'dhyAyaH - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamedavyAyaH va navamo'dhyAyaH [1] Asrava nirodhaH saMvaraH Aavane nirodha karavo te saMvara che. (1) niruddhAsave saMvaro / utta a.29sU.11 (2) saMvaraH Aslava nirodha iti arthaH / sthA01U.1sU.14 zrI abhayadeva sUrikRta vRttau, Agamodaya samiti prakAzIta prate pRSTha18. [2] sa gupti samiti dharmAnuprekSA parISahajaya cAritraH te saMvara gupti, samiti, yatidharma, anuprekSA, pariSaha jya ane yAritra 1 thAya che. ___ ege saMvare / sthA0 1u.1sU.14-tasya zrI abhayadevasUri kRta vRttau pAThaH " sa ca samiti gupti dharmAnuprekSA pariSaha cAritra rupa krameNa paJca tri daza dvAdaza dvAvizati pazcabhedaH" [3] tapasA nirjarA ca tapa vaDe nirjarA ane sarvara thAya che. eva tu saMjayassAvi pAvakamma nirAsave bhavakoDi saMciyaM kammA tavasA nijrijji| utta a.30gA.6 [4] samyagyoga nigraho guptiH samyagna prakAre gane nigraha kare te gupti che. guttI niyattaNe vuttA asubhatthesu savvaso / utta0a.24gA.26 * sUtrapATha sa'badha : "sabhya pra42" ne. 24 mahI' 48ma ""zusa prayojanothI" kahyuM te mAtra eka ja vAtane rajU karavAnI judI paddhati che. [5] IryAbhASeSaNA''dAna nikSepotsargAH samitayaH dhyA, bhASA, mepaNA, mAhAnani5, Srasa me pAya samiti cha. (1) paJca samiIo paNNattA, ta' jahA IriyAsamiI bhAsAsamiI esaNAsamiI AyANabhaMDamattanikkhevaNA samiI uccArapAsavagakhela sighANajalla pAriThThAvaNiyA samiI / uma05 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAne __ (2) IyAbhAsesaNAdANe uccAre samiI iya - utta a.24gA.2 [6] uttamaH kSamA mArdavAva zauca satya saMyama tapastyAgAkiMcanya brahmacaryANi dharmaH kSamA, namratA, sa2tA, zauya, satya, sayama, ta5, nilatA, niSparigrahatA ane brahmacarya e daza prakAre yatidharma che. dasavihe samaNadhamme paNNatte ta jahA-khaMtI muttI ajjave maddave lAdhave sacce saMjame tave ciyAe baMbhaceravAse - sama010 [7] anityA zaraNa saMsArakatvAnyatvAzucitvAnava saMvara nirjarA loka bodhidurlabha dharmasvAkhyAta tatvAnucintamanuprekSAH bhanitya, 22, sasA2, 41, sanyAya, azuyitva, Azrava, saMvara, nirjarA, lekasvarUpa, bAdhi durlabha ane dharmasvAkhyAta. ema bAra prakAre anuprekSA che. yAramAna - satva, manitya, aza, sasAra 0 catAri aNuppehAo pannattA ta jahA egANuppehA aNiccANuppehA asaraNANuppehA saMsArANuppehA / sthA04u.1sU.245/11 manyatva- anne khalu NAti saMjogA annA ahamasi / / sUtra0 zru.2a.1sU.13/9-10 0 zuyitva ima' sarIra aNicca asui asui saMbhava asAsayavAsamiNa dukkhakesANa mAyaNa 0 utta0 a.19gA.12 0 mAsava avAyANuppehA - sthA04u.1sU.247/13 0 sa12 jA u assAviNI nAvA na sA pArassa gAmiNi jA nissAvANI nAvA sA u pArassa gAmamiNi utta0 a.23gA.71 [A zlokano artha che je hoDImAM chidra hoya te nadI pAra karI, zakatA nathI je heDImAM chidra na hoya te nadI pAra karI zake che. te rIte chidra rUpa navA karmone AvatuM rokavA (saMvara) thI AtmA rUpI haDI saMsAra samudra pAra karI zake che]. niza Nijjare / / sthA.1sU016 vRtti vI. al loge - sthA. 1 sU. 5 vRtti nevI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamedhyAyaH - mAdhi gele - saMbujjhaha ki na bujhaha, saMbohI khalu pejja dullahA. No hUvaNamaMtirAio, no sulabha puNarAvi jIviya sUtra zru.1 a.2 u.1gA.1 yamasvAyata- uttamadhammasuI hu dullahA utta0 a.10gA.18 [8] morgAcyavana nirjarAtheM pariSoDhavyAH parISahAH / mokSamArgamAM sthita rahevA ane nirjarAne mATe pariSaha sahana karavA. .. * no vinihannejjA - Utta a.2gA.1 prAraMbhe 0 parissahovasagge samma sahijjA ---- samma sahamANassa ---- NijjarA kajjati D sthA05u.1sU.409/1-4-5 ___* sUtrapATha saMbadha : na vinihanejjA arthAt pA7 TanaDI matalaba mArgamAM sthira rahevuM. [9] kSutpipAsA zItoSNa deza mazaka nognyArati strI caryA niSadyA zayyA''kroza vadha yAcanA'lAbha roga tRNasparza mala satkAra puraskAra prajJA'jJAna darzanAni kSudhA, pipAsA, zIta, Sue, 42 maza, nAnya, mati, bIyaryA, niSadhA, zayyA, mAza, 15, yAyanA masAla, ga, tRSa35za, mata. satkAra, prajJA, ajJAna samyava e bAvIsa parisaha che. bAvIsa parisahA paNNattA, ta jahA digi'chA parIsahe givAsAparIsahe sItaparIsahe usiNaparIsahe daMsamasagaparIsahe acalaparIsahe araiparIsahe itthIparIsahe carIAparIsahe nisIhiyAparIsahe sijjAparIsahe akkosaparIsahe vahaparIsahe jAyaNAparIsahe alAbhaparIsahe rogaparIsahe taNaphAsaparIsahe jallaparIsahe sakkAra parIsahe paNNAparIsahe aNNaNa parIsahe daMsaNaparIsahe / sama0 22 eva' 0 utta a.2gA.1 [10] sUkSma saMparAya chadmastha vItarAgayozcaturdaza sUmasaM5rAya ane chadmastha vItarAgane-cauda parIsaha heAya che. sarAga chaumattharasa kati parisahA paNNattA ? goyamA ! coddasa parIsahA paNNattA - bhagaza. 8u.8sU.343/11 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 [11] ekAdaza jine (terame guThANuM) kevaLI jinane agyAra pasiha hAya. sajogi bhavattha kevalassa kati parisahA paNNattA goyamA ! ekkArasa parisahA paNNattA bhaga0za. 8u. 8sU. 343/13 [12] bAdara sAmparAya sarve tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAnA bAdara sa'parAya cAritre khAvIse parisahI hoya che. sattaviha baMdhagassa Na bhaMte kati parisahA paNNattA goyamA ! bAvIsa parisahA paNNattA aviha baMdhagassa api bAvIsaM parisahA bhaga0za. 8u. 8sU. 343/9-10 [13] jJAnAvaraNe prajJA'jJAne - jJAnAvaraNanA udaye prajJA ane ajJAna be pirasahA hAya. nANA varaNijje Na bharate ! kamme kati parisahA samoyaraMti / goyamA ! do parisahA samoraMti ta jahA pannA parisahe anANa parisahe ya bhaga0 za.8u.8sU.343/4 [14] darzana mohAntarAyayora darzanAlA bhau dana meAhAvaraNa ane aMtarAya kanA udaye adana ane alAbha parIsaha hAya che. dasa mohaNijjeNa bharate kanme kati parIsahA samoyaraMti ? goyamA ! ege dasa parIsa samoyarai / bhaga0za. 8u. 8sU. 343/6 aMtarAie NaM bhate kamme kati parIsahA samoyara ti ? goyamA ege alAbhaparIsa he samora bhaga0za. 8u. 8sU. 343/8 [15] cAritramohenAgnyAratitrI niSadyA''krozaya / canA satkArapuraskArAH cAritra bhoDanA udhye nAnya, arati, strI, niSadyA, ADoza, cAcanA ane satkAra puraskAra e sAta parIsahe| hAya. cAsti mohaNijje NaM bhaMte! kamme kati parIsahA paNNattA ? goyamA ! satta parIsahA samoyarati Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamedhyAyaH 73 - - - arati acela itthI nisIhiyA jAyaNA ya akkose sakArapurakAre carita mohaMmi sate te . bhaga0za.83.8sU.343/7 [16] vedanIye zeSAH vedanIyanA udaye bAkInA [agIyAra) parIso hoya. veyaNijje NaM bhaMte ! kamme kati parIsahA samoyaraMti ? goyamA ! ekkArasa parIsahA samoyarai paMceva ANupuvvI cariyA sejjA vahe ya roge ya taNAphAsa jallameva ya ekkArasa vedaNijjaMmi / bhaga0za.8u.8sU.343/5 [17] ekAdayo bhAjyA yugapadekonaviMzateH eka vyaktine AzrIne ekI sAthe ekathI ogaNasa parIsaha heya. vIsa puNa vedei, jaMsamaya' sIya parisaha vedei No ta samaya usiNa parisaha vedei. ja' samaya' usiNa parisaha vaMdei No ta samaya sIya parIsaha vedei ja samaya cariyA parIsaha vedei No ta samaya nisihiyA parIsaha vedei, jauM samaya nisIhiyA parIsaha vedei No ta samaya cariyA parIsaha vedei ------ ja' samaya' cariyA parIsaha vedei No ta samaya sejjA parisaha vedei, ja' samaya sejjA parIsaha vedei No ta samaya cariyA parIsaha vedei / bhagaza.83.8sU.343/9-11 * sUtrapATha sabadha : bhAgamamA 4 sAthe vIsa parIsaha ge| che. prastuta sUtra 19 parIsa gaNAve che. te caryA niSadyA zayyAne AzrIne che. kemake te traNamAMthI ekane saMbhava ja eka samaye gaNAya. [18] sAmAyika chedopasthApya parihAravizuddhi sUkSmasaMparAya ___ yathAkhyAtAni cAritram sAmAyika, chede sthApya, parihAravizuddhi, sUma saMpAya, yathAvAta e pAMca bhede saMyama che. sAmAiyattha paDhama' chedovaTThAvaNa bhave bIya' parihAra visuddhIya' suhuma taha saMparAya ca akasAyamahakkhAya' chaumatthassa jiNassa vA eva cayarittakaraM cAritta hoI Ahiya utta0 a.28gA.32-33 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 tattvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne - - [19] anazanAvamaudarya vRtti parisaMkhyAna rasaparityAga vivikta zayyAsana kAyaklezA bAhyaMtapaH anazana, avamaudarya, vRtti pasiMkhyAna, rasatyAga, vivikta zacyA ane Asana, kAyaleza e cha bAhya tapa che. ____ bAhirae tave chabihe paNNatte-ta' jahA aNasaNa uNodariyA bhikkhAyariyA ya rasaparicAo, kAyakileso pauisalINayA bajjho (tavo hoi) - bhagaza.15u.7sU.802/1 [20] prAyazcita vinaya vaiyAvRtya svAdhyAya vyutsarga dhyAnAnyuttaram prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, vyutsarga dhyAna e abhyatara tapanA cha bheda che. amitarae tave chabdhihe paNNatte, taM jahA pAyacchita' viNao veyAvacca taheva sajjhAo jhANa viusaggo / bhaga0za.25u.sU.802/2 [21] nava caturdaza paJca dvi medaM yathAkrama prAradhyAnAt / atyaMta2 tapanA prAyazcita vagere prathama pAMcanA peTabheda anukame nava cAra daza pAMca ane be che. 5 Agama pAThaH agrIma sUtreSu vartate [22] Alocana pratikramaNa tadubhaya viveka vyutsarga tapascheda ___ parihAropasthApanAni sAloyanA, pratimA, te mane, vive4, vyutsa tapa, pryaaycheda, parihAra, upasthApanA e nava prAyazcita tapanA bheda che. __Navavidhe pAyacchite paNNatte, ta' jahA AloyaNArihe paDikkamaNArihe tadubhayArihe vivegArihe viussagArihe tavArihe chedArihe mUlArihe aNavaTThappArihe - sthA09sU.688 [23] jJAnadarzanacAritropacArAH jJAnavinaya darzanavinaya cAritravinaya upacAravinaya ema cAra, bheda vinaya che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamedhyAyaH 75 __viNae sattavihe paNNatte, NANaviNae, dasaNaviNae carittaviNae maNaviNae vaiviNae kAyaviNae logovayAraviNae / bhaga0za.25u.7sU.802/23 [24] AcAryopAdhyAyatapasvizaikSaglAnagaNakulasaGghasAdhusamanojJAnAm ___mAyAya, upAdhyAya, tapasvI, zakSa, zAna, , , saMdha sAdhu, ane samane e dazanI vaiyAvacca karavI. veyAvacce dasavihe paNNatte-AyariyaveAvacce uvajjhAyaveAvacce sehaveAvacce gilANaveAvacce tavassiveAvacce theraveAvacce sAhammiveAvacce kulaveAvacce gaNaveAvacce saMgha veAvacce - bhaga0za.25 u.7sU.802/39 [25] vAcanA pRcchanAnuprekSAmnAya dharmopadezAH vAyanA, 27nA, anuprekSA, mAnAya (52|ptn) dharbhApadezaH e pAMca prakAre svAdhyAya jANu. sajjhAe paMcavihe paNNatte, ta jahA vAyaNA. paDipucchaNA pariaTTaNA aNuppehA dhammakahA - bhaga0za.25u.5sU.802/40 [26] bAhyAbhyantaropadhyoH vyutsarganA be bheda bAhya upadhi ane abhyatara upadhine tyAga. viussagge duvihe paNNatte ta' jahA davya viussagge ya bhAva viussagge ya - bhaga0za.25u.sU.804 [27] uttama saMhananasyaikAgnacintA nirodho dhyAnam uttama saMhananavALA ane ekAgrapaNe ciMtAne rAdha te dhyAna. [28] AmuhUrtAta te dhyAna eka muhUrta paryata rahe che. (1) kevatiyaM kAla avaTThiya pAriNAme hojjA ? goyamA jahanneNaM ekaM samaya ukkoseNaM antamuhutta bhagaza.25u.6sU.770/8 eva 20 ___ (2) aMtomuhuttamitta cittAvatthANamega vatthummi chaumasthANaMjhANa joga niroho jiNANaMtu sthA04u.1sU.247/1 tasya abhayadevasUrijI kRta vRtau pR. 187 loka ? Agamodaya samiti prakAzIta prate. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne, [29] Arta raudra dharmazuklAni dhyAnanA cArabheda A rodra dharma ane zukala cattArijhANA paNNattA ta jahA aTTejhANe. roddejhANe. dhammejhANe sukkejhANe / bhaga0za.25u.7sU.803/1 [30] pare mokSa hetuH chevaTanA be dhyAna mekSanA hetu che. jhAejjA susamAhie dhammasukAI jhANAhiM / utta0a.30gA.35 * sUtrapAThasabadha : susamAdhine mATe yama bhane zu481 dhyAna dhyAvA cigya che. arthAt mekSanuM kAraNa hovAthI A be dhyAna ja dhyAna che. [31] ArtamamanojJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRti samanvAhAraH - aniSTa vastune yoga thatAM tenA viyeganI ciMtA karavI te mAta dhyAna che.. aTTe jhANe cauvihe paNNatte, taM jahA amaNunna saMpayoga saMpautte tassa 'vippayoga sati samannAgae yAvi bhavai / bhagaza.25u.7sU.803/1-1 [32] vedanAyAzca vedanA prApta thaye te nivAravAnI ciMtA AtadhyAna che. AyaMka sapaoga saMpautte tassa vippaoga sati samaNNAgae yAvi bhavati / bhaga0za.25u.7sU.803/1-3 * sUtrapATha sabadha : Aya ka sa paoga-marthAt "g: 44 57." [33] viparItaM manojJAnAm manojJa viSayano viyoga thaye chate tenI prAptine mATe ciMtA karavI te ArtadhyAna che. ___ maNuna saMpaoga saMpautte tassa avippaoga sati samaNNAgate yAtI bhavati / bhaga0za.25u.7sU.803/1-2 . [34] nidAna ca niyANa karavuM te paNa ArtadhyAna che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavameAdhyAyaH parijusita kAmabhoga saMpaoga saMpatte tassa avippaoga sati samaNNA-gate yAvi bhavai [ bhaga0za. 257.7sU. 80 8021-4 * sUtrapAna sa Mvadha : anubhavelA ke bhAgavelA kAmale gAnA aviyAga mATe ciMtA [ te puna: janmamAM prApta thavAnI vicAraNA te nidAna che.] 99 [35] tadavirata dezavirata pramatta saMyatAnAm ' te Ata dhyAna avirata, derzAvatA ane pramatta sayatAne hAya che.. aruNa vajjitA jhApajjA susamAhiye utta0 a. 30gA. 35 * sUtrapATha sava...dha: A pATha spaSTapaNe sUtra sAthe susa'gata nathI. paNa athathI bese che. kemake pADhanA atha che--Atta raudra cheDIne uttama samAdhine mATe dhyAna kare." uttama samAdhinI prApti sAtamA guThANAthI che. mATe te pUrve ja Artta-raudradhyAna hAya. [26] hiMmA'stRta taiya viSaya saMrakSamyo raudravita devito: hiMsA, asatya, cArI, viSaya saMrakSaNane mATe sa'kalpa=vikalpa te raudradhyAna che, je avirata ane dezivatine hAya che. (1) rojjhANe cavvihe paNNatte, ta jahA - hiMsANubaMdhI mosANuvaMdhI teyANuvaMdhI sArakkhaNANubaMdhI bhaga0za. 253. 7. 803/2 (2) zALALa ca yuyaM taddA ne miv yagnad niya'[] 3404,31, 6 " sUtrapAtra sabaMdha : cAra bhede raudradhyAna jaNAvI, uttarAdhyayanamAM kahyuM ke sAdhue te dhyAnanA nitya tyAga kare che. arthAtta ae jINu ThANe rahelA evA sAdhunI pUrvanA pAMca guNaThANA sudhIja te dhyAna hAya ane tethI dezivarita sudhI te dhyAna che. [27] trAjJADavAya vivA. saMsthAna viSayAya dhamamapramatta taiyatattva AjJAvicaya, apAya vicaya vipAka vicaya saMsthAna vicayane atha vicAraNA te dharma dhyAna. te apramatta sayatane hAya. [28] 3parAnta zALa pAyotha upazAnta ane kSINu kaSAya guThANA vALAne dhama dhyAna heAya che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasUtranA Agama AdhArasthAne (1) dhamme jhANe caubvihe paNNatte, ta jahA ANAvijae avAyavijae vivAgavijae saMThANavijae / bhaga0za.25u.7sU.803/3 (2) jhAejjA susamAhie / utta a.30gA.35 * sUtrapATha sabadha : mADI 54mA yama dhyAnanA yArAvIna susamAdhine mATe dhyAvA joIe tema kahI dIdhuM-uttama samAdhinI prApti sAtama guNaThANuthI hAya mATe A dhyAna bahulatAe apramatta saMyamIne ja samajavuM. vaLI upazAnta ane kSINakaSAya 11muM-12muM guNaThANuM che mATe te paNa 7 mA pachI ja Avaze te spaSTa che. [39] zukle cAye | zukaladhyAnanA prathama be bheda upazAnta ane kSINa kaSAya guNahe| pAjAne cheya che. . suhumasaMparAya sarAga carittAriyA ya bAyara saMparAya sarAga carittAriyA ya -- - -- upasaMtakasAya vIyarAya carittAriyA ya khINakasAya vIyarAya carittAriyA ca - prajJA05.1sU.37/27 0 sukke jhANe cauThivahe ---- puhutta viyakke saviyArI ---- egaMta viyakke aviyArI ---- suhuma kirie aniyaTTi---- samocchinna kirie appaDivAi bhaga0za.25u.sU.803/4 ___ * sUprapATha sabadha : prathama pAma zAnta ane kSINa 4SAya vANA Aryone ullekha che. bIjA pAThamAM zukala dayAnanA bhedonA nAma che. te sivAya spaSTa ullekha meLavI zakAyo nathI. [40] pare kevalinaH zukaladhyAnanA chellA be bheda kevaLIne ja hoya che. 0 sukkejhANe cauvvihe --- puhutta viyakke---- egaMta viyakke ---- suhuma kirie aniyaTTi samocchinna kirie apaDDivAI / bhaga za.25u.7sU.803/4 0 sajogi kevali khINa kaSAya vIyarAya carittAriyA ya ajogi kevali khIMga kasAyavIyarAya caritAriyA ya prajJApa.1sU.37 cAritrAyaviSaya Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamedhyAya 0 jhANeNa' uttameNa sukkeNa appamatto ---- gacchaya mokkha paraM pada bhaga0za.9u.33sU.385 * sUtrapAThasa'badha : trare pAnI sayuta paya vidyArIye to alse rIte prastuta sUtrane pATha prApta thaI jaze saMpUrNa saMvAdI pATha nathI maLyuM. [41] pRthaktvaikatvavitarka sUkSma kriyA'pratipAti vyuparata kriyA nivRtIni zu46 dhyAna yAra 4-54tva vita, 4ra5 vita, suukssmkriyA apratipAtI vyuparata kriyA nivRtti. sukkejhANe caumvihe paNNatte, ta' jahA puhuttavitakke savicAri egattavitakke aviyAri suhumakirite aNiyaTTi samucchinnakirie appaDivAtI - bhaga0za.25u.7sU.803/4 [42] tattryeka kAyayogAyogAnAm te zukaladhyAna traNa gavALAne, traNamAMthI eka yogavALAne kAgavALAne ane aAgIne anukrame hoya che. . * atha zuklamAha - - - manaHprabhRtinAM yogAnAH sthA04u.1sU. 247/1 tasya abhayadevasUrikRt vRttau ayampAThamasti-Agamodaya samiti prakAzIta prate pRSTha 190 0 nirvANagamaNa kAle kevalino niruddha manovAgyogasyAI niruddha kAyayogasyaitad [zukladhyAna] 0 sthA04u.1sU.247/1 tasya abhayadevasUri kRta vRttau prata pR.191 0 zaileSIkaraNa' niruddha yogatvena yasmiMstattathA - - - - jhANa --- sukka / sthA043.1sU.247/1 tasya abhayadevasUri kRta vRttau prata pRSTha 191 [43] ekAzraye savitarke pUrve pUrvanA be zukaladhyAna eka dravyAzrayI pRthakrajvavitarka sahita hoya che. puvvagaya suyAlaMbaNamegatta viyakkamaviyAraM 1 sthA.4u.1sU.247/1 abhaya devasUrijI kRt vRttau Agamodaya samiti prakAzIta prate pR. 190 [44] avicAraM dvitIyam bIju zukala dhyAna vicAra rahita hoya che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne nuardan aviyAramattha vaMjaNa jogaMtarao tayaM bIiya sukka sthA.43.1sU.247/ 1 tasya abhaya deva sUrijI kRtta vRttau ayam pAThamasti A0sa0 prattepR.190 [45] vitarkaH zrutam yathAyogya zrutajJAna te vitaka jANavuM. eka dravyAzritAnAmutpAdAdi paryAyeNa bhedena pRthutvena vA vistIrNabhAvenetyanye vitarka : pUrvagata zrutAlambanaH / sthA4u.1sU.247/1 tasya abhaya devasUrijI kRt vRttau - --AgAmodaya samiti prate.pR.190 [46] vicAro'rthavyaJjana yoga saMkvAntiH martha-vya---yoganu sabhae ta viyAra. arthAd vyaJjane vyaJjanAdarthe tathA manaHprabhRtInAM yogAnAmanyatara smAdanyatarasminna --- vicAraH / sthA04u.1sU 247/1 tasya abhaya. devasUrijI kRt vRttau ayamapAThamasti Agamodaya samiti prate pR.190 [47] samyagdRSTi zrAvaka viratAnanta viyojaka darzana moha kSapakopazamakopazAnta mohakSapaka kSIga moha jinAH kramazo'saMkhyeyaguNa nirjarAH samyadaSTi, zrAvaka, virata, anantAnubadhine nAza karanAra, darzanameha kSapaka, meha upazamaka, upazAMta meha, kSINa karatA meha kSINa mehaka ane kevaLI ema uttarottara ekaekathI asaMkhya guNa adhika niza karavAvALA che. kammavisohimaggaNa' paDucca caudasa jIvaTThANA paNNattA, ta' jahA ------ avirayasammadichi virayAvirae pamattasaMjae appamattasaMjae niaTTIbAyare aniyaTTibAyare suhumasaMparAe uvasAmae vA khavae vA uvasaMtamohe khIMNamohe sajogIkevalI ayogIkebalI sama014/5 * sUtrapATha sabadha : sUtrAre 10 guNA! hyA . mAgama pA8 14ne che. temAM prathama 3 guNaThANa ane agikevaLI cAra bheda sUtramAM gaNela nathI te sivAya kaI tAtvika taphAvata nathI. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamADadhyAyaH [ 48 ] pulAka bakula kuzIla nirgrantha snAtakA nirgranthAH pulAka, khakuza, kuzIla, nigraMtha ane snAtaka e pAMca prakAre nirbhaya (sAdhu) hoya che. paJca NiyaMThA pannattA, taM jahA pulAe bause kusIle jiyaMThe siNAe bhaga0za.25u,6sU,751/1 [ 49] saMyamazruta pratisevanA tIrthaM liGga lezyopapAda sthAna vikalpataH sAdhyAH pAMtha nirtha the| sauMyama, zruta, pratisevanA, tIrtha jhiMga bezyA, upapAta ane sthAna e viA vaDe sAdhya che. 81 lesA paDisevaNA NANe tithe liGga-khette kAla gai sajama bhaga0za. 25u. 6sU.751 prAraMbhe * sUtrapATha sabaMdha : mahIM sthAnAnA mAtra nAma che te hareunI surahara vicAraNA bhagavatI sUtra zataka 25 udeza 6 bhAM harAyesI 4 che le De tyAM kula 36 prakAre vicAraNA che. jemAM ahIM ATha viNA sUtrakAre sIdhA che. iti navamo'dhyAyaH 664 666 666 666 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 tattvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne dazamo'dhyAyaH [1] mohakSayAjjJAnadarzanAvaraNAntarAya kSayAca kevalam mehanIya kSaya thatA jJAna-darzanAvaraNane ane aMtarAya karmane kSaya thatA kevaLajJAna thAya che. (1) khINamohamsa Na' arahao tato kammaMsA jugava' khijjati ta jahA-nANAvaraNijja' saNAvaraNijja aNtraaiy| sthA0 3u.4sU.266 (2) tappaDhamayAe jahANupubIe aDhavIsaiviha' mohaNijja' kamma ugghAei, paJcaviha nApAvaraNijja' navaviha daMsaNAvaraNijja', paMcaviha antarAiya, ee tinni vi kammase jugava' khavei - utta029sU.79 * sUtrapATha sabadha : manamA zata chele 17 jJAna thAya cha te vAta samajI levI. [2] bandha hetvabhAva nirjarAbhyAm baMdhanA hetune abhAva ane bAMdhelA karmonI nirjarAthI kevaLajJAna thAya che. [3] kRtsnakarmakSayo mokSaH karelA kamane kSaya te mikSa kahevAya. aNagAre samucchinna kiriyaM aniyaTTisukkajjhANa jhiyAyamANe veyaNijja AuyaM nAmaM gotaM ca ee cattAri kammase jugavaM khavei---- akammayaMjaNati ---- akammathae jIve sIjjhati / utta a.29sU.72 ___* sUtrapATha sabadha : mA paaine| sAra sevA yAtrA zusa dhyAnanA chellA be pAyAmAM vataMte muni vedanIya-Ayu-nAma-zetrane kSaya kare che. akarmane utpana kare che ane siddha thAya che. arthAt sarvakarmane kSaya kare che. baMdhanA hetune abhAva thAya che ane pUrvakarmo nirjare che [4] aupazamikAdi bhavyatvAbhAvAcAnyatra kevala samyaktva jJAna darzana siddhatvebhyaH pazamika Adi bhAva ane bhavyatvane abhAva thavAthI mokSa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamADadhyAyaH thAya. prema kSAyi4 (DevaNa) sabhyatva, devajajJAna- devajadRrzana-siddhatva A kSAyika bhAva siddhone niratara heAya che. khINa NANAvaraNe khINa mohaNijje - khINa Aue * NANadaMsaNadhare khINa veyaNijje khoNa nAme - khINa goe - khINa aMtarAe anu sU. 126 / 14 mutte 2 * nobhava siddhie noabhavasiddhie --- 83 khINa daMsaNAvaraNe prajJA0pa. 38 * sUtrapATha saba'dha : anuyoga dvAra sUtra uthana mulya jJAnAvaraNAhinI kSaya thatA te te kSAyika guNA pragaTe che. jemake kevaLajJAna-kevaLadezana vagere te samaye anya keAI aupazamika bhAva rahI zake ja nahI. te vAta spaSTa che. vaLI te samaye bhavyatva abhavyatva paNa rahetA nathI tema upara prajJApanAmAM jaNAvyuM che. siddhe buddhe [5] tadanantaramUrdhva gacchatyA lokAntAt sakala 4 kSaya thatA jIva UMce leAkAnta sudhI jAya che. (1) aNupuveNaM aThukammapagaDIo khavettA gagaNatala muppaittA uppi loyaggapatiTThANA bhavanti jJAtA0 a. 6 tuMbaka sU. 68 ( 2 ) jJAtA0 a. 5 zailaka sU. 62/6bhAM pazu Ayo pAu che. [6] pUrvaprayogAdasaGgatvAd bandhacchedAttathA gati parirmAoNAcca tadgatiH pUrvanA prayAga thakI, asagapaNA thakI, madha cheda thakI ane siddhanI gatinA svabhAva tevA heAvAthI te mukta jIvAnI gati thAya che. asthiNaM bhaMte! akammassa gatI pannAyati ? haMtA atthi kahannaM bhaMte ! akammassa gatI pannAyati ? goyamA nissa gayAe niraMgaNayAe gatipariNAmeNaM baMdhaNacheyaNayAe niraMghaNayAe pubvapayogeNaM akammassa gatI pannatA / kahannaM bhaMte ! nissa gayAe niraMgaNayAe gaipariNAmeNa baMdhaNacheyaNayAe niraMghaNayAe putrappaogeNaM akamassa gatI pannAyati ? se jahAnAmae kei purise sukka tuMba' nicchiDDu nirutrahaya ANupuvvIe parikammemANe dabhehi ya kusehiya veDhe ahi maTThiyAleverhi lipai unhe dalayati bhUrti sukka' samANaM atthAhamatAramaporasiyaMti udagaMsi pakkhivejjA se nUNa' goyamA ! Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 tattvArthasUtranA Agama AdhAra sthAnA se tuMbe si aha' mariyAleveNa guruyattAe bhAruyattAe gurusaMbhAri yattAe salilatalamati vaittA ahe dharaNitalapaiTThANe bhavai ? haMtA bhavai ahe Na' se tuMbe aha' maTThiyA leveNa parikkhaeNa' dharaNitalamativaittA uppi' salilatalapaiTThANe bhavai haMtA bhavai, eva khalu goyamA ! nissaMgayAe niraMgaNayAe gai rvALAmeLa adhama sArUM pannAti] mA0A.3,4 sU.26/-2-3 [7] kSetra kAla gati liGga tIrthaM cAritra pratyeka buddha bodhita jJAnAvagAhanAntara saGkhyAlpa bahutvataH sAdhyAH (1) kSetra (2) kALa (3) gati (4) li`ga (5) tIrtha (6) cAritra (7) pratyeka yuddha (8) buddha edhita (9) jJAna (10) avagAhanA (11) aMtara (12) sa`khyA (13) alpa bahutva A tera anuceAga vaDe siddhanI vicAraNA karavI. A temAM krama 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 11, 13 nA pATha khete kAla gai liMga titthe carita NANeM aMtare appAbahuya bhaga0 ra13.6sU.bo/22, 22, 62,2, 8, 9, 7, 20, 26 [bhagavatIjImAM sudaratama carcA che,] u * krama-7 ane 8 nA Agama pATha patteyabuddha siddhA buddhabohiya siddhA naMdi0 sU. 14/6-7kevalajJAnAdhikAra: * krama 10 nA AgamapATha siddhANogAhaNA utta0 a. 36gA. 62 evaM 65 . * krama-12 nA AgamapATha satyA siddhane AzrIne A zabdanI suMdara carcA uttarAdhyayana sUtra laccacatta 26 nI gAthA 12 thI 18 mAM ApelI che.] 89 rUti zamo'dhyAyaH tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAne sa'zAdhana kArya pUrNa 966 666 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 adhyAya 2 3 4 5 7 ra pariziSTa : 1 zvetAmbara digambara AmnAya sUtra sakhyAbheda 9 10 sUtrasaMkhyA ve diga'0 35 para 18 53 44 26 34 26 49 7 33 53 39 42 42 27 39 26 47 344 357 sUtravRddhi ve digaM - 11 ' ' / " / 85 17 - 1 - 21 ev | ' '' / dviga khara AmnAyumAM 30 sUtro vadhAre che. zvetAmbara AmnAyamAM 17 sUtro vadhAre che. ] e rIte zvetAmbara para parA karatAM diga`khara para parAmAM kula 13 sUtronI sakhyA vadhAre che. 30 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne pariziSTa : 2 digaMbara-AnAya sutranA Agama pAThe zvetAmbara digambara mAnya evA A tavArtha sUtramAM bane paraMparAnA sUtronI tulanA karatA keTalAMka taphAvate jovA maLela che. [1] sUtronI saMkhyAmAM vadhaghaTa [2] sUtromAM pragaTa thate mAnyatA bheda [3] mAtra zAbdika pheraphAra [4] zabdanI goThavaNImAM kamane pheraphAra A prakAre taphAvata hovA chatAM temAMnA ghaNuM sUtronA pATha zvetAmbara paraMparA mAnya jaina Agama granthamAM upalabdha thayA che. AvA upalabdha sAkSI pAThanI yAdI-digaMbarIya tattvArtha sUtranA sUtraka sAthe rajU karI che. [1] je sUtra kevaLa digabara paraMparAmAM che ane vetAmbara paraMparAmAM nathI, tevA sUtronA upalabdha pATha kula 34 sUtro spaSTa paNe vadhArAnA jaNAvyA che te sUtra tathA tenA upalabdha pAThanI ahIM noMdha lIdhI che. temaja kausamAM adhyAya tathA sUtra kama paNa ApyA che. A sUtra krama digaMbarIya paraMparA mujabanA lakhela che. [2-48] taikapi tejasa zarIra paNa RddhithI thAya che. tihiM ThANehiM samaNe jiggaMthe saMkhittaviula teulesse bhavati, taM jahA AyAvaNatAte khaMtikhamAte apANageNaM tavo kammeNaM / sthA0 3u.3sU.182/11 [2-pa2] zeSAAi : bAkInA cha traNe vedavALA hoya che. gabbhavakkaMtiya maNussA paMciMdiyatiriyA ya tiveyA / / sama0sU.156/3-4 [3-12] hemArjuna tapanIya vaiDUryarajata hemamayAH himavAna parvata suvarNamaya, mahAhimavAnuM sapheda cAMdI jevo, niSadha parvata tapanIya suvarNane, nIlavaMta parvata vaidurya ratnane nIla, rUkamI parvata rajatane sapheda varNavALe, zikharI suvarNa pIta vaNIya che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 87 culahimavaMte jaMbUddIve ---- savvakaNagAmae acche saNhe taheva jAva paDirUce / 0 mahAhimavaMte NAma ----- savvaraya / 0 nisahe NAmaM --- savvatapaNijjhamae / 0 NIlavaMte NAmaM --- savvaverUliAmae / 0 rUppiNAma--- savvarUpAmae / * siharINAmaM --- savvarayaNAmae - jaMbU0 vakSa.4sU.72-79-83-110-111-112 [3-13] maNi vicitrapArza upari mUle ca tulya vistArAH te parvatenA paDakhAM vividha prakAranA maNithI citrita che. te upara-nIce madhyamAM samAna vistAravALA che. (1) bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAti vaThati AyAma vikkhaMbha uvveha saThANa pariNAheNa sthA02u.3sU.87 __ (2) umao pAMsi dohiM paumavaraveiAhi dohi a vaNakhaNDehiM saMparikkhatte / jambU0 vakSa.4sU.72 [3-14] padma mahApadma tigiMcha kesari mahApuNDarika puNDarikA hRdAsteSAmupari te che e parvata upara patra, mahApa, tigiMcha, kesarI, mahApuNDarika ane puNDarika dUha che. jaMbUddIve cha mahadahA paNNattA, ta jahA-paumadahe mahApaumar3ahe tigicchaddahe kesaridahe poMDarIyaddahe mahApoMDarIyadahe / sthA0 6sU.524 [3-15] prathamo yojana sahasrAyAmasta darddha viSkambho hRdaH temAMnuM paheluM pavaha pUrva-pazcima eka hajAra ejana lAMbu ane uttara-dakSiNa pa00 jana paheluM che. [3-16] dazayojanAvagAhaH te padmadraha 10 ejana UMDe che. paumaddahe NAma dahe paNNatte pAINapaDiNAyae udINadAhiNa vicchiNNe ikkaM joyaNasahassa AyAmeNa paJca joaNasayAI dasa joaNAI uvyeheNaM acche / / jambU. padmahRdAdhikAre sU.72 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 tavArthasUtranA Agama AdhAra sthAne do joagAibhaga dasa jogI ___ [3-17] tanmadhye yojanaM puSkaram te pavakrahanI vacce eka yojana lAMbu-paheluM kamaLa che. tassa paumaddahassa bahumajjhadesabhAe ettha maha ege paume pnnnntte| joaNa AyAmavikkhaMbheNa addha joaNa bAhalleNa --- jambU0sU.73 [3-18] tadviguNa dvigugA hRdAH puSkarANi ca A prathama praha ane kamaLa karatA pachI pachInA kahe ane kamaLo sAne gunn| che. . 0 --- mahApaumadahe NAma Nahe paNNatte, dojoaNa sahassAI AyAmeNa ega joagasahassa' vikkhaM bhega dasa joagAhiM uvveheNa acche - - - paumappamANa' do joaNAI --- jambUsU.80 mahAhimavantAdhikAra 0 tigichi dahe NAma dahe paNNatte - - - cattAri joaNa saharasAI AyAmeNa do joaNa sahassAI vikkhaMbheNa dasa joaNa sahassAI ---- paumappamANa cattAri joaNAi jambU0 sU.83 SaD hradAdhikAre ! [3-19] tannivAsinyo devyaH zrI hI dhrutikIti buddhi lakSmyaH palyopamasthititayaH sasanAnika paritpakAH te cha kamaLamAM vasatI devI zrI, hI, dhati, kIti, buddhi ane lakSamI che. temanI Ayu palyopamanI hoya che. teo sAmAnika tathA pAriSada deva sAthe rahe che. tattha Na cha devayAo mahaDDhiyAo jAva paliovamaTriThatItAo parivasaMti / ta jahA siri hiri dhiri kitti buddhi lacchI / sthA.6sU.524 [3-20] gaMgA sindhu rohidrohitAsyA hariddharikAMtA sItA sItodA nArInarakAntA suvarNa rUpya kUlA raktAraktodAH saritastanmadhyagAH te sAta kSetromAM kramazaH be-benI jaDa rUpe A cauda nadIo che. gA-sidhu, 2DitA-hitasyA, rita-rizAntA, sItA-sItohA, nArI-26-tA, sUpA sA-3cyA , 24-24tA . [3-21] dvayoryoH pUrvAH pUrvagAH e sAta yugalamAM pahelI sAta nadI pUrve vahetI pUrva samudra maLe che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 [3-22] zeSAstvaparagAH bAkInI sAta nadI pazcima tarapha jatI pazcimamAM maLe che. jaMbUddIve satta mahAnadIo purasthAbhimuhIo lavaNa samuI samuppeti, taM jahA-gaGgA rohitA hirI sItA NarakatA suvaNNakulA rattA / jaMbUddIve satta mahAnadIo paJcatvAbhimuhIo lavaNa samudaM samuppe ti, taM jahA siMdhU rohitaMsA harikaMtA sItodA NArIkatA rUppakUlA ratavatI sthA07sU.555 [3-23] caturdazanadI sahasra parivRtA gaGgA sindhvAdayo nadyaH gaMgA siMdhu vagere nadI 14000 nadIne parivAra sahita che. cantAri mahANaIo paNNattA taM jahA gaGgA siMdhU rattA rttvii| tattha NaM egamegA mahANaI cauddasahiM salilasahassehiM samaggA purasthima paJcasthimaM NaM lavaNa samudaM samuppei 0 jambU0vakSa06sU.125 [3-24] bharataH SaviMzatipaJca yojana zatavistAraH SaT caikAna viMzati bhAgA yojanasya bharatakSetra uttara dakSiNa paradojana tathA 6 bhAMgyA 19 jana che. jaMbUddIve dIve bharahe NAma vAse ---- jaMbUddIva dIvaNa uyasaya bhAge paMca chavvIse joaNasae chacca egUNavIsaibhAe joaNassa vikkhaMbheNaM / jambU.vakSa.1sU.10 [3-25] tadviguNa vistArA varSadhara varSA videhAntAH | bharata kSetranI AgaLa videha sudhInA parvata ane kSetra bamaNuM vistAra vALA che. jambUddIpapaNNattIe vAsAvAsaharANa' mahAvidehaperaMta viuNa viuNa vitthAreNa vpio| paraMtu uttsutt| jambU0 vakSa 1sU.11 [3-26] uttarA dakSiNa tulyAH videhanI pUrva ane pazcimanA kSetra-parvata Adine vistAra samAna che. jaMbUmaMdarassa pavvayassa ya uttara dAhiNe Na do vAsaharapavvayA bahu samatullA avisesamaNANattA annamanna NAtivaTTati AyAma vikkhaMbhuccato Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAne vveharAMThANa pariNAheNa jahA ta cullu himavaMte ceva siharicceva, evamahAhimavaMte ceva rUpicceva, eva NisaDhe ceva NIlavaMte ceva / sthA02 u.2sU.87 [3-27] bharatairAvatayovRddhihAso SaTsamayAbhyAmutsarpiNyavasarpiNIbhyAm bharata ane airAvata kSetramAM utsapiNuM-avasarpiNInA cha-cha kALa che. jemAM prANIonA Ayu-kAya vagere vadhatA ghaTatA rahe che. [3-28] tAbhyAmaparA bhUmiyo'vasthitAH bharata-airAvata sivAyanA anya kSetromAM kALacakranI hAni vRddhi nathI. (1) jaMbUhIve dIve dosu kurAsu maNuAsayA susamasusamamuttamiDDhei pattA paJcaNubhavamANA viharaMti taM jahA deva kurAe uttarakurAe ceva / / jabUddIve dIve dosu vAsesu maNuyAsayA susamamuttamiDDhiM pattA pacaNubbhavamANA viharaMti taM jahA harivAse ceva ramyagvAse ceva / ja bUddIve dIve dosu vAsesu maNuyAsayA susamadusamamuttamamiDDhiM pattA paJcaNubbhavamANA viharaMti taM jahA hemavae ceva erannavae ceva / jabUdIve dIve dosu khittesu maNuyAsayA dusama susamamuttamamiDDhiM pattA paJcaNubhabamANA viharaMti taM jahA puvavidehe ceva avaravidehe ceva / jaMbUddIve dIve dosu vAsesu maNuA chavvihaMpi kAla paJcaNubhavamANA viharaMti ta jahA bharahe ceva erava ceva / / sthA02sU.89 (2) jaMbUddIve maMdarassa pavvassa puracchima paJcasthimeNaviNevatthi osappiNI nevasthi ussappiNI avaTThie Na tattha kAle pannatte / / bhaga0 za.5u. 1sU.178 [3-29] ekadvitripalyopamasthitayohaimavatakahArivarSaka deva kuravakAH haimavatta kSetranA manuSyanI Ayu eka pApama, hari varSa vALAnI be palyopama ane devakuruvALAnI traNa palyopama hoya che. [3-30] tathottarAH sUtraH 29 mAM kahyA mujaba dakSiNanA kSetronI jemaja uttaranA kSetronI Ayu vagere samajavuM. jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNa do vAsA paNNattA - - - himavae ceva herannavate ceva harivAse ceva ramyayavAse ceva - - - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 devakurAceva uttarakurA ceva--- egaMpaliovama ThiI paNNattA - - - do paliovamAI Thii paNNattA - jambU0vaa.4sU.84 [3-31] videheSu saGkhyeya kAlA: videha kSetramAM saMkhyAta varSanA AyuvALA manuSya hoya che. mahAvidehe - - - maNuANa' keviiyaM kAla ThiI paNNattA ? gauyamA ! jahaNNeNa' aMtomuhutaM ukkoseNa puvvakoDI AuaMpAleti * sUtrapATha saMbaMdha : pUrva sana sadhyAta 54 cha. [3-32] bharatasya viSkambho jambUdvIpasya navati zatabhAgaH bharata kSetra jaMbudvipane 190 me bhAga che. jaMbUdIveNaM bhaMte ! dIve bharahappamANabhettehi khaMDehiM kevaiya khaMDagaNieNaM paNNatte ? goyamA ! NauaM khaMDasaya khaMDagaNieNa paNNatte / / jambU0sU.125 [4-42] laukAntikAnAmaSTau sAgaropamANi sarveSAm badhA kAntika devenI utkRSTa ane jaghanya Ayu ATha sAgarepama che. logatika devANa' jahaNNamaNuvakoseNa asogarodamAi Thiti paNNattA sthA08sU.623 eva / bhagaza.6pU.sU - - - [5-29] sada dravya lakSaNam dravyanu vakSa sat che. saddavvaM vA bhagaza.8u.9sU...satpad dvAra [6-21] samyaktvaM ca samyaktva paNa deva-AyunuM kAraNa che. vemANiyAvi - - - jai sammaTThiIpajjata saMkhejavAsAuyakagmabhUmi gabbhavatiya maNussehiMto uvavajjati ki saMjata sammaTTiIhito asaMjayasamma dilIpajjataehi to saMjayAsaMjayasammaTTiIpajjatta khaMja hito uvAjaMti ? goyamA ! tIhi tovi uvavajjati eva jAva accugo kappo / prajJA0pa.9 * sUtrapATha saMbaMdha : 2mA sAkSI 54thI mevAnie ya ya za cha / samyagdaSTi devalokamAM jaI zake che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne [7-4] vAGmanoguptIryAdAnanikSepaNa samityAlokitapAna bhojanAni vacanagupti-managupti IryAsamiti AdAnanikSepa samiti ane Alekita pAna bhajana e pAMca hiMsA viramaNa vratanI bhAvanA che. IriyAsamiI maNaguttI vamaguttI AloyabhAyaNabhoyaNa' AdANabhaMDamattanikkhevaNA samiI - sama025/1 [7-5] krodha lAbha bhIrUtvahAsya pratyAkhyAnAnyanuvIcibhASaNaM ca paJca krodha--bhaya ane hAsyano tyAga tathA zAstrAnusAra ni deSa vacana kahevA te mRSAvAda viramaNa vratanI pAMca bhAvanA che. aNuvIti bhAsaNayA koha vivege lobhavivege bhayavivege hAsavivege sama025/1 [7-6] zUnyAgAra vimocitAvAsaparoparodhAkaraNa bhaikSya zudvi saddharmA'visaMvAdAH paJca khAlI gharamAM rahevuM, ke dhanA cheDelA sthAne rahevuM, bIjAne tema karatA na roka, zAstra vihita AhAranI vidhinI zuddhi rAkhavI ane sahadharmabhAIethI visaMvAda na kare te pAMca adattAdAna viramaNa vratanI bhAvanAo che. uggahaaNuNNavayaNA uggahasImajANaNayA sayameva uggaha' aNugiNhayaNA sAhammi ya uggaha aNuNaviya paribhujaNayA sAhAraNabhattapANaM aNuNNaviya paDibhujaNayA - sama025/1 [7-7] strI rAgakathAzravaNa tanmanoharAGga nirIkSaNa pUrvaratAnu ___smaraNa vRSyeSTarasasvazarIrasaMskAra tyAgAH paJca sImAM pritikArIkathA strInA manahara aMgo jevA nahIM, pahelA bhega velA bhegenA smaraNano pauSTika tathA priya rasono pitAnA zarIranA zragAra-sajAvaTane tyAga e pAMca maiithuna viramaNa vratanI bhAvanAo che. itthIpasupaMDasaMsattaga sayaNAsayaNavajjaNayA itthIkahavaJjaNayA itthINaM iMdiyANamAloyagavajjaNayA puvvarayapuvakoliANaM aNaNusaraNayA paNItAhAravavaJjayaNA / sama025/1 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 2 [7] maneAjJAmaneAjJendriya viSaya rAgadveSa varjanAni paJca pAMcaInacAnA spardhA -rasa vagere iSTa aniSTa rUpa pAMce viSayeAmAM rAga dveSanA tyAga karavA te parigraha viramaNa vratanI pAMca bhAvanA che. soindirA govaraI cakkhiMdiyarAgovaraI ghANidiyarAgovaraI jibbhiMdiyarAgovaraI phAsiMdiyarAgo varaI sama 025/1 [8-26] ato'nyatpApam zAtA vedanIya, zubhaAyu, zubhanAma ane zubha gotra sivAyanI bIjI krama prakRti pApa rUpa prakRti che. 83 sUcanA-- zrevetAmbara digambara baMne AmnAya mujabanA adhyAya :8 sUtra : 25 mAM punya prakRti gaNAvI che te sivAyanI pApa prakRti samajI sevI vizeSa lAgubharI bhATe sthA. 1 sU. 17 nI pU. amayadevasUrijI racita vRtti Agamodaya samiti prakAzIta prata pRSTha 17. tyAM TIThA levI.. [10-7] AviddhakulAla cakra vadvayapagatale pAlAbuvaderaNDa bIja vadagnizikhAvacca kuMbhAra dvArA dhumAvelA cAkanI mAphaka-eraMDanA khIjanI jema baMdhanA nAza thavAthI ane agni zikhAnI jema peAtAnA svabhAva hAvAthI mukta jIva urdhva gamana kare che. baMdhaNachedaNayAe akammassa gaI paNNattA ? goyamA ! se jahAnAmae : kalasiMbaliyA vA eraMDa bhijiyAi vA uhe dinnA sukkA samANI phuDittANa egaMtamaMtaM gacchai kahanna' bhaMte niraMghaNayAe akammassa gatI ? goyamA ! se jahA nAmae - dhUmmassa iMdhaNavippa mukkassa uDDha visasAe nivvAghAeNaM gatI pavattatI. bhaga0za. 7u. 1sU.265 -ityAdi [10] dharmAstikAyAbhAvAt aleAkAkAzamAM dharmAstikAyanA abhAvathI gamana thatuM nathI. ---- Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAnA uhi ThANehi jIvA ya poggalA ya No saJcAteti bahiyA logaMtA gamaNatAte, taM jahA gati abhAveNaM NiruvaggahatAte lukkhatAte logANubhAveNaM sthA04u. 3sU. 337 84 * sUtrapATha saba'dhaH uvaggaha- dharmAstikAyam iti --XX-- [2] digambara sUtromAM keTalAMka sUtro keTalIka mAnyatA bheda dharAve che tevA sUtronA upalabdha Agama pATaeN[2 -13] pRthivyaptejeAvAyuvanaspatayaH sthAvarAH pRthvi-yU- te u-vAyu-vanaspati aya sthAvara che. paJcathAvara kAyA paNNattA taM jahA iMde thAvarakAe baMbhethovarakAe sippe thAvarakAe saMmatIthAvarakAe pAcAvaccethAvarakAe sthA05.u. 1sU. 393 sUtraSATha saba'dha : i Mde vagere zabda anubhe puthavI vgeren| pryaaye| che. [2-14] dvIndriyAdayastrasA: mendriya-te indriya-ya rindriya-pathendriya vA trasa che. se ki ta orAlA tasA pANA ? cauvvii paNNattA ta jahA beiMdiyA teiMdiyA cauriMdiyA paMcediyA jIvA0 pra. 1 sU. 27 [2 - 30] eka dau trInvA'nAhArakaH vigrahagativALA jIva eka-eke-traNa samaya sudhI aNuAhAraka rahe. AgamapATha : yA pusta4bhAM yo adhyAya : 2 sUtra : 30 [2 - 49] zubhaM vizuddhamavyAdhAti cAhArakaM pramattasaMyatasyaiva AhAraka zarIra zubha-vizuddha avyAghAti che tathA te pramatta sayata munine hAya che AgamapATha: / stambha namo adhyAya : 2 sUtra : 45 [4-19] saudhamaiM zAnasAnatkumAramAhendrabrahmabrahmottaralAntavakApiSTazukra mahAzukrazatAra sahasrAreSvAnataprANataye / rAraNA cyutayeornavasu graiveyakeSu vijayavaijayantajayantAparA jiteSusarvArthasiddhauca Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 sIdhama IzAna, sanat kumAra, mahendra, brahama, brahamottara, lAMtava, kApiSTha, zuka, mahAzuka, satAra, sahasAra, Anata, prANata, AraNa, azruta-nava jhaveyaka tathA vijaya vityaMta, jayanta, aparAjita ane sarvArthasiddha-e devAnA bheda che. sUcana :- Amika rIte 12 devakanA nAma prApta thAya che. jene saMdarbha A pustakamAM adhyAyaH 4 sUtra 20 mAM Apela che. paraMtu ahIM jaNAvela 16 svarga vize mAhitI maLela nathI. [4-25] sAravatastri vajana jA tuvitAvyAvAdhArAsa sArasvata Aditya vahni, aruNa, gAya, tuSita avyAbAdha ane ariSTa e ATha bhede kAtika de che. sArassayamAiccA vahi vahiNa ya gaddatoya __ tusiyA avvAbAhA aggiccA ceva bodhabbA / sthA08sU.623 [4-28] sthiti sunAma sudhI zevALa kApatra pamA hInamitA asura kumAranI Ayu eka sAgara, nAga kumAranI traNa pApama, suvarNakumAranI aDhI pApama,dvIpa kumAranI be palyopama ane bAkInA cha kumAranI utkRSTa Ayu deDha-deDha papama che. sUcana : prajJApanA sUtra para 4 sU.21/7 thI rU? mAM tathA jIvAbhigama sUtra pratipatti : 3 devAdhikAra u.1sU.118 thI 120 mAM kAsthiti vistArathI Apela che. paNa prastuta sUtra ane Agama pAThamAM thoDo bheda jaNAto hovAthI ahIM pATha muzkela nathI-[noMdhavetAmbarIya paraMparA ane Agama pAThamAM paNa bheda ja che te vAta atre nedhapAtra che. [8-26] saddheya zumAyurnAma gotrANi puNyam sAtA vedanIya-zubha Ayu, zubha nAma, zubha gotra e punya prakRti che. sucana :- vetAmbarIya paraMparA mujaba samyaktava, hAsya, rati, puruSavedane paNa punya prakRti gaNuM che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAne spaSTa mULa Agama pAThamAM baMne mAnyatAnA samarthana meLavI zakAyA nathI. paNa maTeva sUlI kRta vRtti rathanA, sUtra sthAna-1 sUtra: ne puoi mAM temaNe kara punya prakRti jaNAvI che. teTalo saMdarbha maLe che. [7-3] trAjJApAra vipAka saMsthAnA vivAre paNa AjJA-vicaya apAya-vica-vipAka-vicaya saMsthAna vicaca e cAre dharma dhyAna che. dhamme jhANe caubihe paNNatte taM jahA ANavijae avAyavijae vivAgavijae saMThANavijae / bhaga0za.25u.sU.803/3 / nAmapada saMvaMdha: A pATha ane sUtra vacce saMpurNa sAmya che. vetAmbara paraMparAmAM pramasaMvatasya lakhyuM che. te mAnyatA bheda jANo ----X--X-- [3] tAbara-digaMbara sUtromAM kayAMka zabda goThavaNImAM pheraphAra che- jemake- tAbara digambara 2 : 22 ---- nA levAnIma ---- revanAvALA 2:22 vAyvantAnAmekam vanaspatyantAnAmekam 4 : 2 tRtIyaH pItalezyaH AditastriSu pItAnta lezyAH AvA pAThemAM zabda goThavaNIne bheda che paNa pAThabheda nathI mATe alagadha jarUrI nathI. -4-4- [4] keTalAMka sUtromAM mAtra zAbdika pheraphAra che. jemake--- 2 : 29 ekasamayA'vigrahaH eka samayA'vigrahA 2:40 apratighAte apratIghAte Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamotta pariziSTa-3 vetAmbara-digaMbara paraparAmAM rahelA pATha bhedane darzAvatu keTaka. prathamo'dhyAyaH sUtrAGka zvetAmbara sUtrapAThaH sUtrAGka digambara sUtrapAThaH 15 avagrahehApAyadhAraNAH 15 avagrahahAvAyadhAraNAH 16 bahu bahuvidha kSiprAnizritAs 16 bahu bahuvidha kSiprAniHsRtA saMdigdha dhuvrANAM setarANAm nukta dhruvANAM setarANAm 21 dvividho'vadhiH 0 sUtraMnAsti 22 bhavapratyayo nArakadevAnAm 21 bhavapratyayovadhidevanArakANAm 23 yathoktanimitta pavikalpa 22 kSayopazamanimittaH SaDvikalpaH zeSAgAma zeSANAm 24 Rjuvipulamati manaH paryAyaH 23 RrjuvipulamatI manaHparyayaH 26 vizuddhi kSetra svAmi viSayebhyo 25 vizuddhikSetrasvAmiviSayebhyo'va'vadhi manaH paryAyayoH dhimanaH paryayayoH 27 mati zrutayo nibandhaH sarva 26 matizrutayonibandho dravyeSva dravyeSva sarvaparyAyeSu sarvaparyAyeSu 29 tadanantabhAge manaH paryAyasya 28 tadanantabhAge manaHparyayasya 34 naigamasaGgraha vyavahArarju 33 naigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabda. sUtrazabdA nayAH samabhirUDhavambhUtA nayAH . 35 Adyazabdau dvitribhedI * - - dvitIyo'dhyAyaH 5 jJAnAjJAnA darzanadAnAdilabdhayaH 5 jJAnAjJAnadarzanalabdhayazcaturitri zcatuni tripaJcabhedAH samyaktva0 pazcabhedAH samyaktva0 6 gatikaSAyaliGga mithyAdarzanA 6 gAtakaSAyaliGgamithyA darzanA. jJAnA sa yatA siddhatva0 jJAna sa yatA siddha0 7 jIvabhavyAbhavyatvadIni ca / 7 jIvabhavyAbhavyatvAni ca 13 pRthivyambavatasyatayaH sthAvarAH 13 pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH sthAvarAH _* - - - wyAM usa bhusa che. tyA sUtra sa yuddhata sUtramA bhAvI gayuM che tema jANavuM sUtrane abhAva che tema samajavuM nahI. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAne sUtrAGka zvetAmbara sUtrapAThaH sUtrAGka digambara sUtrapAThaH 14 tejo vAyu dIndriyAdayazcatrasAH 14 dvIndriyAdayastrasAH 16 upayogaH sparzAdiSu - sUtranAsti 21 sparzarasagandhavarNa zabdAsteSAmarthAH 20 sparzarasagandhavarNAzabdAstadarthAH 23 vAyvantAnAmekam 22 vanaspatyantAnAmekam 30 ekasamayo'vigrahaH 28 ekasamayA'vigrahA 31 eka dvau vAnAhArakaH 30 eka dvau trInvA'nAhArakA 32 sammUchenagamoM papAtA janmaH 31 sammU chanagarbhopapAdA janmaH 34 jarAyvaNDapotajAnAM garbhaH 33 jarAyujANDajapotAnAM garbhaH 35 nArakadevAnAmupapAtaH 34 devanArakANAmupapAdaH 36 audArika vaikriyA 36 audArika vaikriyikA 41 apratighAte 40 apratIghAte 44 tadAdIni bhAjyAni yugapade 43 tadAdIni mAjyAni yugapadeka. katyA''cartubhyaH sminnAcartubhyaH 47 vaikriyamaupapAtikam 46 opapAdika vaikriyikam 1 sUtraMnAsti 48 taijasamapi 49 zubhaM vizuddhabhavyAghAti cAhA- 49 zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhArakaM rakaM caturdaza pUrvadharasyaitra pramattasaMyatasyaiva / sUtraMnAsti 52 zeSAstrivedAH / 52 aupapAtika caramadehottama 53 aupapAdikacaramottamadehAH saGkha. puruSAsaGakhyeya varSAyuSo'napAyuSaH yeyavarSAyuSo'napAyuSaH tRtIyo'dhyAyaH 1 ratnazarkarAvAlukA paGka dhUmatamo 1 ratnazarkarAvAlukApaGkadhUmatamomahA' mahAtamaH prabhA bhUmayo ghanAmbuvAtA tamaH prabhAbhUmayo ghanAmbuvAtAkAza pratiSTAH saptAdhodhaHpRthuttarAH ___ kAzapratiSThAH saptAdho'dhaH 2 tAsu narakAH 2 tAsu triMzatpaJcaviMzatipaJca dazadazatripaJcAnaMkanarakazatasa hasrANi paJca caiva yathAkramam 3 nityAzubhataralezyAH pari0 3 nArakA nityAzubhataralezyApari0 5 sakliSTA'surodIrita duHkhAzca 5 sakliSTA'sarodIrita duHkhAzca prAkcaturthyAH prAk caturyaH Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52ziSTa-3 sUtrAGka zvetAmbara sUtrapAThaH 7 jambUdvIpalavaNAdayaH zubhanAmAno dviipsmudraaH| 10 tatra bharata haimavatahari videha ramyak hairaNyavatairAvate varSAH kSetrANi - sUtranAsti - sUtranAsti / sUtranAsti - sUtranAsti 0 sUtranAsti - sUtranAsti - sUtranAsti sUtrAGka digambara sUtrapAThaH 7 jambUdvIpalavaNAdAdayaH zubha nAmAnodvIpasamudrAH 10 bharatahaimavataharivideha ramyak hairaNyavatairAvatavarSAH kSetrANi 12 hemArjunatapanIyavaiDUryarajata hemamayAH 13 maNivicitrapAzrvA uparimUle ca tulyavistArAH 14 padmamahApadmatigicchakesarimahA puNDarIka puNDarIkA hradAste SAmupari 15 prathamoyojanasahasrAyAmastadUdha viSkambho hudAH 16 dazayojanAvagAhaH 17 tanmadhye yojana puSkaram 18 tadviguNadviguNA hradAH puSka rANi ca 19 tannivAsinyo devyaH zrIdhR. tibuddhilakSbhyaHpalyopamasthitayaH sasAmAnikapariSatkAH 20 gaGgasindhurohidrohitAsyAhari dvarikAntAsItAsItodAnArInara. kAntAsuvarNarUyakulAraktAraktAdAH saritastanmadhyagAH 21 dvayordvayoH pUrvAH pUrvagAH 22 zeSAstvaparagAH 23 caturdazanadIsahastraparivRttA gaGgAsindhvAdayo nadyaH 24 bharataH SaDvizatipaJcayojana. zatavistAraH SaTcaikaunaviMzatibhAgA yojanasya / sUtraMnAsti / sUtra'nAsti / sUtranAsti - sUtranAsti - sUtranAsti - sUtranAsti Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasUtranA Agama AdhAra sthAne sUtrAGka zvetAmbara sUtrapAThaH sUtrAGka digambara sUtrapAThaH / sUtranAsti 25 tadviguNadviguNavistArA varSa dharavarSAvidehAntAH / sUtraMnAsti 26 uttarA dakSiNAtulyAH sUtraMnAsti 27 bharatairAvatayovRddhihAsau paT samayAbhyAmutsapiNyavasarpiNIbhyAm sUtranAsti 28 tAbhyAmaparA bhUmayo'vasthitAH / sUtranAsti 29 ekadvitripalyopamasthitayo haima. vataka hArivarSakadaivakurUvakAH - sUtraMnAsti 30 tathottarA sUtranAsti 31 videheSu saGkhayeyakAlAH / sUtranAsti 32 bharatasya viSkambho jambUdvIpa sya navatizatabhAga 17 nRsthiti parApare tripalyopamA0 38 nRsthitI parAvare tripalyopamA0 18 tiryagyonInAJca 39 tiryagyonijAnAJca caturtho'dhyAyaH 3 tRtIyaH pItalezyaH 2 AditastriSu pItAntalezyAH 7 pItAnta lezyAH 0 sUtraMnAsti - 9 zeSAH sparzarupa zabdamana pravI- 8 zeSAH sparza rupazabdA manaH cArA dvayordvayoH pravIcArAH 13 jyotiSkAH sUryAzcandramaso 12 jyotiSkAH sUryAcandramasau ... grahanakSatra prakIrNatArakAzca grahanakSatraprakIrNakatArakazca 20 saudha maiM zAnasAnatkumAra mAhendra- 19 saudha mai zAnasAnatkumAra mAhendrabrahmalokalAntakamahAzukrasahastrAre brahmabrahmottaralAntavakApiSTazukrajvAnata prANatayorAraNAcyutayo mahAzukrazatAra sahastrAreSvAnatanavasu aveyakeSuvijaya vaijayantA prANatayorAraNAcyutayA vasu graiveparAjiteSu sarvArtha siddhe ca yakeSu vijayevaijayantajayantApa rAjiteSu sarvArthasiddhau ca 25. brahmalokAlayA lokAntikAH 24 brahmalokAlayA laukAntikAH 26.sArasvatAdityavanyaruNa gardatoya- 25 sArasvatAdityavanyaruNapardatoyatu tuSitAvyAbAdhamarutaH(ariSTAzca) SitAvyAbAdhAriSTAzca Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 101 sUtrAGka zvetAmbara sUtrapAThaH sUtrAGka digambara sUtrapATha 29 sthitiH 28 sthitirasuranAgasuparNa dvIpa zeSANAM sAgaropamatripalyo pamArddhahInamitAH 30 bhavanesu dakSiNArdhAdhipatInAM 0 sUtra'nAsti palyopamamadhyardhama 31 zeSANAM pAdone / sUtra'nAsti 32 asurendrayoH sAgaropamamadhikaca / sUtra'nAsti 33 saudharmAdiSu yathAkramam 26 saudharmezAnayoH sAgaropame'dhike 34 sAgaropame 35 adhike ca 36 sapta sAnatkumAre 30 sAnatkumAramAhendrayoH sapta 37 vizeSatrisaptadazaikAdazatrayodaza- 31 trisaptanavaikAdazatrayodazapaJcapaJcadazabhiradhikAni ca dazabhiradhikAni tu 38 AraNAcyutAdurdhvamekaikana navasu 32 AraNAcyutAdUrdhvame kaikena navasu aveyakeSu vijayAdiSu sarvArtha aveyakeSu vijayAdiSu sarvArtha siddhe ca siddhau ca 39 aparA palyopamam 33 aparA palyopamadhikam 40 sAgaropame 41 adhike ca 47 parA palyopamamadhika ca 36 parA palyopamadhikam 48 jyotiSkANAmadhikam 40 jyotiSkANAM ca 46 grahANamekam / sUtra nAsti 50 nakSatrANAma m sUtra nAsti 51 tArakANAM caturbhAgaH 1 sUtra nAsti 52 jaghanyAtvaSTabhAgaH 41 tadaSTabhAgo'parA 53 caturbhAgaH zeSANAm 0 sUtra nAsti - sUtra nAsti 42 laukAntikAnAmaSTau sAgaropamANi sarveSAm paJcamo'dhyAya . 2 dravyANi jIvAzca 2 dravyANi Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 - sUtrAGka zvetAmbara sUtrapAThaH 7 asaGkhyeyAH pradezAH dharmAdharmayoH 8 jIvasya ca 16 pradezasahara visargAbhyA0 - 26 saMghAtabhedebhya utpadyante 0 sUtra nAsti 36 bandhe samAdhiko pAriNAmikau 38 kAlazcetyake 42 anAdirAdimAMzca 43 rUpiSvAdimAna : 44 yogopayogI jIveSu - 3 zubhaH puNyasya 4 azubhapApasya 6 atratakaSAyendriyakriyA paJca catuH paJca paJcaviMzati saMkhyA pUrvasya 0 7 tIvramandajJAtAjJAtabhAvavIryAdhikaraNa vizeSebhyastadvizeSaH - 15 kaSAyodayAttItrAtmapariNAmazcA ritramohasya 18 alpArambhaparigrahatva svabhAvamArdavAjaiva ca mAnuSasya tattvArthasUtra nA Agama AdhArasthAne digambara sUtrapAThaH -- sUtra nAsti 22 viparIta zubhasya 23 darzana vizuddhi vinaya sampannatA zIla vaneSvanaticAro' bhIkSNaM jJAnopayoga sau zaktistyAga tapasI saGgha sAdhu samAdhi vaiyA sUtrAGka 3 jIvAzca 8 asaGghayeyAH pradezA dharmAdharme ka jIvAnAm 16 pradezasaMhAravisarpAmyAM0 26 bhedAtebhya utpadyante SaSTho'dhyAya 29 saddravyalakSaNAm 37 bandhe'dhika pAriNAmikau ca 39 kAlazca sUtra nAsti sUtra' nAsti 0 sUtra nAsti 3 zubhaH puNyasyAzubhaH pApasya 5 indriyakaSAyavrata kriyAH paJcacatuH paJcapaJcaviMzatisaMkhyA pUrvasya0 6 tIvramandajJAtAjJAta bhAvAdhikaraNavIrya vizeSebhyastadvizeSaH 14 kaSAyodayAttIva pariNAma cAritra mohasya 17 alpArambhaparigrahatva 'mAnuSasya 18 svabhAvamAda va ca 21 samyaktva ca 23 tadviparIta zubhasya 24 darzanavizuddhirvinayasampannatA zIlavateSvanati cAro'bhIkSNAjJAno payogasaMbaMgauzaktitastyAgatapasA sAdhusamAdhi vaiyAvRtyakaraNamahadA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 zvetAmbara sUtrapAThaH vRtya karaNa marhadA cArya bahuzruta pravacana bhakti rAvazyakA parihANi mArga prabhAvanA pravacana vatsa latvamiti tIrthakRtvasya sUtrAMka sUtra nAsti sUtra nAsti sUtra nAsti sUtra nAsti sUtra nAsti 4 hiMsAdiSvihAmutracApAyAvadya 0 7 jagatkAyasvabhAtrau ca saMvegavairA 16 digdezAnarthadaNDavirati sAmAyika pauSadhopavAsopabhogaparibhogAtithisaMtri bhAgavata saMpanna 20 bandhavadhacchavicchedAtittArAropaNAnnapAna nirodhA: 21 mithyopadezarahasyAbhyAkhyAna 23 para vivAha karaNetkAparigRhItAantisaGga kriDAtIvrakAmAbhinivazA : 25 urdhvAdhastiryag vyatikrama kSetra vRddhi smRtyantardhAnAni saptamo'dhyAyaH 0 103 digambara sUtrapAThaH cArya bahuzrutapravacanabhaktirAvazya kAparihANirmArga prabhAvanA pravacanavatsalatvamititIrtha' karatvasya sUtrAGka 4 vAG manogumIryAdAnanikSepaNasamityAleAkitapAnabhojanani pazca 5 krodha lobha bhIrutvahAsya pratyAkhyAnAnyanuvIcibhASaNa' ca paJca 6 zUnyAgAravimocitAvAsaparoparodhAkaraNabhaikSyazuddhidharmAvisaMvAdAH paJca 7 strIrAgakathAzravaNatanmanoharAGganirIkSaNa pUrvaratAnusmaraNavRSyeSTa rasasvazarIrasaMskAratyAgAH pazca 8 manojJAmaneAjJendriyaviSayarAgadveSavarjanAni paJca 9 hiMsAdiSvihAmutrApAyAvadya0 12 jagatkAyasvabhavau vA sa vegavairA0 21 digdezAnarthadaNDavirati sAmAyika poSadhopavAsopabhoga paribhogapari mANatithisaMvibhAga vratasampannazca 25 bandhavadhaccha dAti bhArAropaNAnna pAna nirodhA: 26 mithyopadeza rahobhyAkhAna 28 parivivAha karaNetvarikAparigRhItA'parigRhAtAgamanAnaGgakIDAkAma tIvrAbhinivezAH 30 urdhvAdhastiryag vyatikrama kSetra vRddhi smRtyantarArdhAnAni Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 tatvArtha sUtra nA Agama AdhAra sthAne sUtrAGga zvetAmbara sUtrapAThaH sUtrAGga digambara sUtrapATha 27 kandapa kaukucya maukharyA'samI- 32 kandapakautkucyamaukhayaryAsamIkSa.. kyAdhikaraNopabhogAdhikatvAni yAdhikaraNopabhogaparibhogAnartha kyAnI 26 apratyavekSitApramArjitotsargA- 34 apratyavekSitApramArjitotsargA dAnanikSepasaMstaropakramaNAnAdara- dAnasa staropakramaNAnAdarasmRtyusmRtyanupasthApanAni nupasthAnAni 32 jIvitamaraNAzaMsAmitrAnurAga- 37 jIvitamaraNAzaMsAmitrAnurAgasukhAnubandhanidAnakaraNAni sukhAnubaMdhanidAnAni aSTamo'dhyAyaH 2 sakaSAyatvAjjIvaH karmaNAyogyA- 2 sakaSAyatvAjjIvaH karmaNo ___ npudgalAnAdatte yogyAnpudagalAnAdate sabandhaH 3 sabandhaH 4 prakRtisthityanubhAva pradezAsta- 3 prakRtisthityanubhAga pradezastadvidhayaH dvighayaH 5 AdyojJAnadarzanAvaraNavedanIya- 4 Adyo jJAnadarzanAvaraNavedanIya mohanIyAyuSkanAmagotrAnnarAyAH mohanIyAyurnAmagotrAntarAyAH 7 matyAdInAma 6 matizrutAvadhimanaHparya yakevalAnAma 8 cakSuracakSuravadhikevalAnAM nidrA- 7 cakSuracakSuravadhikevalAnAM nidrAnidrAnidrApracalApracalApracalA- nidrAnidrApracalApracalApracalAstyAnagRddhivedanIyAnica styAnagRddhayazca . 10 darzanacAritramohanIyakaSAyano- 9 darzanacAritramohanIyAkaSAyA kaSAyavedanIyAkhyAtridviSoDaza- kAyavedanIyAkhyAstridvinavaSonavabhedAHsamyaktvamithyAtvatadu- DazabhedAH samyaktvamithyAtvatadu mayAni kaSAyanokaSAyavanantAnu. bhayAnyA'kaSAyakaSAyau hAsyarabandhyapratyAkhyAnApratyAkhyAnAvaraNa. tyaratizokabhayajugupsAstrIpunasajvaladhikalpAzcaikazaH krodha- puMsakavedA anantAnubandhya pratyA mAnamAyA lobhAH hAsyaratyaratizo- khyAnApratyAkhyAnasaMjvalanavi kabhayajugupsAstrI punnapusakavedAH kalpAzcaikazaHkrodhamAnamAyAlAmA 12 gatijAti...... pUrvyAgUrulaghU 11 gati jAti... pUrya gUrulaghu ...paryApta sthirAdeya yazAMsi ...paryApti sthirAdeya yazaH Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pariziSTa - 3 sUtrAMka zvetAmbara sUtrapAThaH setarANi tIrthakRtva' ca 14 dAnAdInAm 17 nAmagotrayoviMzatiH 18 trayatriMzatsAgaro pamANyAyuSkasya 21 zeSANAmantamuhUrtam 25 nAma pratyayAH sarvato yoga vizeSAtsUkSmaka kSetrAvagADhasthitAH 'sarvAtma pradezeSvanantAnanta pradezAH 26 saya samyaktvahAsyarati puruSaveda zubhAyurnAma gotrANi puNyam sUtraMnAsti 16 uttamaH kSamA mArdavAja vazauca satya satyama0... navameo'dhyAyaH 7 anityAzaraNa zucitvA svasaMvara 10 sUkSmasamparAya 0 12 cAdara samparAya sarve 17 ekkAdayo bhAjyA yugapadekona viMzate: 18 sAmAyika cchedopasthApya parihAra vizuddhi sUkSma samparAya 'yathAkhyAtAni cAritram 22 Alocana pratikramaNa tadubhaya viveka vyutsarga tapascheda parihAropasthApanAni 24 AcAryopAdhyAya tapasvi zaikSaka nyatvA glAnagaNakula sauMgha sAdhu mUsamaneAjJAnA 105 sUtrAMGga digambara sUtrapAThaH kIrti setarANi tIrthakaratvaM ca 13 dAnalAbha bhogopabhogavIryANAm 16 viMzatirnAmagAtrayoH 17 trayastriMzatsAgaropamANyAyuSaH 20 zeSANAmantarmartAH 24 nAmApratyayAH sarvato yoge vizeSAtsUkSkakSetrAvagAha sthitAH sarvAtmapradezeSvanantAnantapradezAH 25 sadyazubhAyurnAmagotrANi puNyam 26 ato'nyatpApam 6 uttamakSa mAmArdavArjavazauca satya sayama 0 7 anityA zaraNa. sravasa vara0 ... 10 sUkSma sAmparAya0. 12 bAdara sAmparAya sarve 17 ekAdayo bhAjyA yugapadekasminnaikonaviMzatiH * nyatvA zucyA ... 18 sAmAyikonachedopasthApanAparihAravizuddhisUkSmasAmparAyayathAkhyAtamiti cAritram 22 AlocanapratikramaNatadubhayavivekavyusa tapazchedaparihAro pasthApanAH 24 AcArya pAdhyAya tapasvi zaikSa glAna gaNa kula saMgha sAdhu manojJAnAm Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 taravArthasUtranA Agama AdhAra sthAno sUtrAMka zvetAmbara sUtrapAThaH sUtrAMka digambara sUtrapAThaH 27 uttama sahanasyaikAgracintA 27 uttama sahanaskAgracintA nirodho dhyAnam nirodho dhyAnamAntarmuhUrtAt 28 AmuhUrtAta - - - 31 ArtamamanojJAnAM samprayoge 30 Arta mamanojJAsya sAmprayoge tadviprayogAya tadviprayogAyaH 33 viparIta manojJAnam 31 viparItaM manojJasya 37 AjJApAyavipAkasa sthAna vica. 36 AjJApAyavipAkasa sthAnavicaH yAya dhama pramattasa yayasya yAya dharmyam 38 upazAntakSINakaSAyayozca 0 sUtra'nAsti 39 zukle cAye 37 zukle cAye pUrva vidaH 42 tavyekekAyayogAyogAnAm 40 tryekayogakAyagAyogAyogAnAm 43 ekAzraye 41 ekAzraye savitarka picAre pUrva dazamo'dhyAyaH 2 bandhahetvabhAvanirjarAbhyAM 2 bandha hetvabhAvanirjarAbhyAM kRtsna ___ kama vipramokSomokSaH 3 kRtsnakama kSayo mokSaH 4 aupazamakAdibhavyatvabhAvAzcA- 3 aupazamikAdibhavyatvAnAM ca nyatra kevalasamyaktvajJAnadarzana. siddhatvebhyaH 4 anyatra kevalasamyakvatjJAnadarzana siddhatvebhyaH 6 pUrva prayogAd saGgatvAbandhacche- 6 pUrva prayogAdasaGgatvAdbandhacche. dAttathAgati pariNAmAtadgatiH dAttathAgatipariNAmAzca 0 sUtra nAsti 7 AviddhakulAlacakravadvyapagatale pAlAbuvaDeraNDabIjavadagnizikhAvaJca / sUtra' nAsti 8 dharmAstikAyAbhAvat - iti zvetAmbara digambara pAThabhedaH - Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya sahAyake zrI mahAvIra jaina zve. mUti. saMgha eperA sesAyaTI, pAlaDI amadAvAda rU. 7500/-ne lAbha A pustakamAM lIdhuM che. tattvArtha sUtra pradhaTIkAnA dravya sahAyanI yAdI ahIM rajU karela che. para pU. A. vijaya sUryodaya sUrijInI preraNAthI zrI cazabhadrazubhaMkarajJAnazALA tathA zrI zubhaMkarasUryodaya jJAna maMdira TrasTa ja pU. A. vijaya jayacaMdra sUrijInI preraNAthI zrI AdinAthajI tathA zrI zAMtinAthajI daherAsarajI TrasTa paMcabhAInI poLa, amadAvAda. ka vaya paryAya sthavira pUjya paMnyAsa pravara zrI jItendra sAgarajI masA.nA ziSyaratna priyavaktA pravacanakAra pUjya munirAja zrI punyapAla sAgarajI ma.sA. nI preraNAthI. zrI AdinAtha zve. mUrti. jenasaMgha-nAraNapuza, cAra rastA amadAvAda ra apratima vaiyAvacI pUjya sAThavI zrI malayAzrIjInI preraNAthI (1) eka sadagRhastha, amadAvAda (2) tArAbahena bAbulAla jhaverI 1 viduSI pUjya sAdavIzrI mRgendra zrIjInA ziSyA pU. sAdhavIzrI prazamazrIjInI preraNAthI delatanagara-berIvalInI baheno taraphathI viduSI sAdhvIzrI hetazrIjInI ziSyA pU. sAdhvIzrI lAvaNyazrIjI preraNAthI jAmanagara, B vAgaThavALA pUsAThavIzrI anupamAzrIjInI preraNAthI - pU. sA. zrI punyaprabhAzrIjInI preraNAthI ha. jayazrIbahena Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 viduSI pU. sAdhvIzrI pramAdazrIjInA ziSyA pU. sAdhvI zrI satiSeNAzrIjInA upadezathI eka sagRhastha, amadAvAda 5 pU. zAsanasamrATazrInA AjJAvatI'nI pU. sAdhvIzrI jitendrazrIjI tathA pU. sAdhvIzrI kitI zrIjI ma. nA AtmazreyArthe pU. sA. rAjImatIzrIjI tathA sA, labdhimatizrIjInI preraNAthI OM kumArikA phAlgunI bahenanI [hAla sA. zrI bhavyajJAzrIjI] dIkSA prasa`ge padhArelA pU. sAdhvIzrI pUNa prajJAzrIjI-sA. kalpaprajJAzrIjI sA. kairavayanAzrIjIsA. zaprajJAzrIjI--sA, pUrNadarzitAzrIjI--sA. pU` naditAzrIjInI preraNAthI 1 zrI vAsupUjyasvAmI caitya samiti 2 zAha khuzAladAsa tribheAvanadAsa 3 zAha mahendrabhAI mAMgaLadAsa 4 metA suzIlAbena kAntilAlenDa 5 metA hasamukhalAla maNIlAla, 6 maNIlAla mANekalAla zAhaha. bipinacaMdra maNIlAla mehula-ra mehula-ra mehula-ra vAdarA vaDAdarA vaDAdarA jAmanagaravALA vaDedarA vaTAdarA sudhanalakSmI luNAvADAvALA vaDAdarA 7 zeTha vinayaca`dra zakaracanlR ha. lAbhukhahena tathA vipulabhAI vaDAdarA 8 nItInabhAI bheAgIlAla za!ha--sudhanalakSmI vAdarA 9 zAha chaganalAla tribhAvanadAsa vaDAdarA mehula-ra mehula-ra vaDAdarA 10 sigabhAI khI. parIkha 11 zrI azvinabhAI mugaTalAla dozI tathA ca'pakalAla zanAlAla veArA tathA surendralAla cImanalAla nANAvaTI tathA mahAsukhabhAI nANAvaTI niyuniomaka pU. munirAjazrI sudhama sAgarajInIpreraNAthI 1 khaMbhAtavALA jasumena cImanalAla zAha ha. ramezabhAI 2 saubhAgyaca'dra kAMtilAla zAha ANuMda ANaMda 3 gAMDAlAla kAnajIbhAI krIyA hai, dinezabhAI jAmanagara 4 a.sau. dhIrajabenanA siddhi tapanI anumAdanAthe dhIrajalAla cunIlAla kuMDalIyA jAmanagara 5 zrI vijayadAnasUrIzvarajI jJAnamaMdira tathA kAntibhAI pauSadhazALA ha. amadAvAda Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jaanaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa munizrI dIparatnasAgara M.Com, M.Ed., Ph.d., (Equivalent] 500 2000 jema che 2011 mA. su. 11 dIkSA 2037 vai. va. 6 che 25-5-81 6-12-54 somavAra semavAra naaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaa | mAtra cAra varSanA dIkSA paryAyamAM | abhinava hema laghuprakriyA saptAMga vivaraNanA sarjaka | sAta varSanA dIkSA paryAyamAM . mannaha jANa" [zrAvakanA 36 katanI sajajhAya]nA che. vizad vivaraNayukta vyAkhyAnamALA [1100pRSTha]nA lekhake | | daza varSanA dIkSA paryAyamAM | tatvArtha sUtra prabodhaTIkA adhyAya 1 [248 pRSTha] nA TIkAkAra tathA prastuta pustakanA Agama pATha saMzodhaka [taduparAMta- samAdhiraNa- cityavadanamALA vagere kula ra6 prakAzanonI bheTa ApanAra paaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa