Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sastu sAhitya" eTale cAmAM ja sAhitya rasatuM sAhitya - saMta tukArAma [ caritra ] : di che temanI ? | ||;' |III'lT III - bhikSu akhaMDAnaMdanI prasarI anuM sAhityavakAryAlaya The bhada pAse amadAvAda ane prinsesa sTrITa muMbaI 2 Scanned by CamScanner
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ T - 3883 "satu sAhitya' eTale kAma haze pAhitya saMta tukArAma - [ saMkSipta caritra ] bhikSu akhaMDAnaMdatI prasAdI ; zadjJAhitya vardhakakAlava Theba pAse amadAvAda ane prinsesa sTrITa muMbai-2 18 6 savA rUpiye. Scanned by CamScanner
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvata 22 ke ke I. sa. 1966 mI samaya paNa pagArakAne mAThI pustAnA AdhAre zrI jayaMta paramAra taiyAra karelI saMkSipta Apatti Serring Jinshasan 031320 gyanmandir@kobatirth.org (c) [ sarva hakaka prakAzaka saMsthAne svAdhIna che. ] 1500-12 66 mudraka ane prakAzaka: tribhuvanadAsa ka. Thakkara, sastuM sAhitya mudraNAlaya, rAyakhaDa : : amadAvAda Scanned by CamScanner
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana gujarAtamAM je sthAna narasiMha mahetAnuM che te sthAna balake tethI ja vizeSa mahArASTramAM saMta tukArAmanuM che. narasiMha mahetAnAM prabhAtiyAM gAnArane je AMtarika AnaMda maLe che tevo ja balake tethI ye vizeSa AnaMda saMta tukArAmanA abhaMnA gAnArane maLe che. sAkSAtkAra pAmelA saMta tukArAmanuM A saMkSipta caritra mukSuone preraNAdAyI thaI paDaze. saMta tukArAma" nAme mULa marAThI pustaka uparathI zrI lakSmaNa nArAyaNa gaTee hiMdI bhASAMtara kareluM ane te gItA presa gorakhapurathI prasiddha thayeluM. tenuM gujarAtI bhASAMtara saMvata 1993mAM A saMsthA taraphathI pragaTa thayeluM. te ghaNA samayathI aprApya che. e gratha khUba vistRta hovAthI mULa marAThI graMtha uparathI ja TUMkAvIne karAvelA bhASAMtaranI A saMkSipta AvRtti navesarathI taiyAra karAvIne prasiddha karavAmAM Ave che. saMta tukArAmanAM pustake "tukArAma gAthA." "tukA mahaNe ane "sAkSAtkArane paMthe tukArAma" paNa saMsthAe agAu prakaTa karyA che, te pikI chelluM pustaka hAla maLe che. vallabhavidyAnagara, ] "sastuM sAhitya praNAlaya TrasTanA TrasTIo vatI tA. 19-12-'16 thI eca. ema. paTela (pramukha) Scanned by CamScanner
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrama 1 pUrvajIvana 2 vArakarI saMpradAya ... 3 dharmagraMthono abhyAsa 4 gurukRpA ane kAvyaphuraNa 5 mananI zuddhine upAya 6 saguNa bhakti ... 7 vikRta svarUpa ... 8 saguNa sAkSAtkAra 9 ghavRSTi 10 saMta-patnI jijAI 11 sadehe vaikuMTha prayANa 12 ziSya samudAya .. Scanned by CamScanner
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM ta tu kA rAma Scanned by CamScanner
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1: pUrvajIvana mahArASTramAM tIrthonA rAjA jevuM paMDharapura gaNAtuM e teramI sadImAM jJAnezvare ALaMdInuM mAhAsya vadhAryuM. ekanAthane lIdhe soLamI sadImAM paiThaNa jANItuM thayuM ane sattaramI sadImAM saMta tukArAme dehane vizvavikhyAta kyuM". dehu pUnA jillAmAM iMdrAyaNI nadIne kinAre AveluM nAnakaDuM gAma che. deha gAmanI sAme cheDe ja che. nAnAmoTA thoDAka DuMgarA AvelA che. saMta tukArAmanA janma samayanA mahArASTra viSe tukArAmanAM ja ziSyA bahiNabAI Ama kahe cheH "jJAnadeve jeno pAyo nAkhyo, nAmadeve jene tarapha phelAvyo, ekanAthe jenA para dhajA pharakAvI e bhAgavatadharmanA maMdirane kaLaza saMta tukArAma banyA." bhAgyazALI pitA be hebA ane puNyazALI mAtA kanakAIne traNa putro thayAH sAvajI, tukebA ane kAnhAbA. bahebA pUrA vepArI, khetIvADI ane dhIradhAramAM pAraMgata hatA. bIjA putra tukebA(tukArAma)nA janma vakhate kanakAIne vairAgyanuM dehada thavA lAgeluM. ekAMtamAM besavuM, koInI sAthe bahu bolavuM nahi, dunyavI prapaMce tarapha dhyAna ApavuM nahi vagere prakAranI udAsInatA AvI gaI. kanakAIne peTe mahAna viSaNubhakta avataravAno hato eTale ja hoya ke Scanned by CamScanner
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma koNa jANe paNa e saMta nAmadevanAM bhajano sAMbhaLatI, kIrtanamAM jatI ane viThThala bhagavAnanA maMdiramAM viThAbArakhumAInI (kRSNa-rukimaNanI) mUrti sAme kalAko sudhI dhyAna dharI besI rahevAnuM ene mana thatuM. e kanakAIe saMvata 1665mAM tukebAne janma Apyo. te pachI kAnhAbAno janma thayo. sAvaja, kobA ane kAnhAbA jevA traNa putronI bALalIlA joIne bolahebA ane kanakAInA AnaMdano pAra nahoto. tukebAnI jiMdagInAM zarUnAM tera varSa mAtapitAnI sukhazItaLa chAyAmAM khUba AnaMdathI pasAra thayAM. bahAranA chokarAo sAthe ramavAne temane khUba zekha hatuM ema lAge che. zrIkRSNanI ane temanA sAthIonI bALalIlA khUba utsAhathI ane kuzaLatAthI temaNe varNavI che. geDIdaDA, gillIdaMDA, laMgaDI, ATApATA, khe-, mAradaDI, AmalI-pIpaLI vagere viSe lakhelA abhaMgomAM teo khUba khIlyA che. A badhA parathI lAge che ke bALapaNamAM e kaI ekaladokala chokarA jevA nahi, paNa khUba hoMzathI ramatamAM bhAga lenAra utsAhI khelADI hovA joIe. paNa ethI kaMI evuM na mAnI bese ke tukebAnuM bALapaNa khelavA-kUdavAmAM ja vItyuM hatuM. khelADIpaNAne raMga temanI bhASAmAM dekhAya che eTaluM ja kahevAnuM che. pAMDuraMga bhagavAnanA bhajana tarapha to e mULathI ja DhaLelA hatA. e samayanA rivAja mujaba bahebAe emanA traNe putronAM lagna samayasara karI nAkhyAM. A lagna bALapaNamAM ja thayAM. tukebAnA pahelA lagna vakhate temanuM vaya Scanned by CamScanner
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvajIvana cauda varSanuM haze. temanI patnInuM nAma rakhumAI hatuM, paNa eka ja varasamAM, rakhumAI damathI pIDAya che evI jANa thatAM tukebAnAM mA-bApe, pUnAnA AppAjI guLave nAmanA eka dhanavAna zAhukAranI putrI sAthe tukebAne bIjI vAra paraNAvyA. takebAnI A bIjI patnInuM nAma jijAI hatuM. Ama ghera vahue AvavAthI kanakAInA saMsAra-sukhane pAra rahyo nahi hoya! pahelI patnI hovA chatAM bIjI patnI karavAne gune tukebAne dekhAto nathI e AthI spaSTa thAya che. badhI rIte sukhamAM mahAlatAM mAtapitAe eka divasa moTA dIkarA sAvajane belAvIne kahyuM: "tamane A badhuM soMpIne ame mukta thavA mAgIe chIe. paNa sAvajIe namratApUrvaka chatAM cekhuM jaNAvI dIdhuM ke, "mAre A jaMjALamAM paDavuM nathI. jAtrA karIne mAnavadehane sArthaka karavAne meM nirNaya karyo che." bolhAbAe tene khUba samajAvI je paNa kazo artha saryo nahi. Ama moTA putra taraphathI nirAzA sAMpaDI eTale pitAe bIjA putra tukAbA upara saMsArane badhe ja nAkhyo. tukebAe tera-cauda varSanI kizora vaye gaLe paDelI A saMsAra-dhUMsarI svIkArI lIdhI. hisAba-kitAba, khetI ane jAgIra tarapha dhyAna ApavAnuM, dukAnanI vyavasthA barobara jevI vagere badhAM kAmo dhIme dhIme zIkhI laIne kuzaLatApUrvaka calAvyAM. Ama zuka jAtimAM janmyA chatAM dhaMdhe vepArI evA pitAne A putra khUba hoziyAra, kuzaLa, mahenatu ane prAmANika che evuM badhA kahevA lAgyA. Scanned by CamScanner
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. saMta tukArAma cepaDA tapAsIne badhI mUDI pahelI jANI lIdhI. pitAe upadeza Apyo ke, "jAte levaDadevaDa karavI ane naphAnukasAnanuM dhyAna rAkhavAthI ja chevaTe ApaNuM hita thAya che." pote enuM barobara pAlana karaze evI takobAe khAtarI paNa ApI dIdhI ! tukobA AvuM bolI to gayA, paNa temanA aMtarAtmAne to "saMsAramAM je kaMI lAbha che te zrIhari che ane azAzvata evA dhanasaMcaya nukasAna che. A lAbha-nukasAna dhyAnamAM rAkhIne zrIharipadarUpI parama lAbha prApta karI le" evo upadeza kaIka adazya zaktie ApI dIdho. Ama cAra varSa saMsAra sArI rIte calAvIne tukobAe loko pAse vAhavAha kahevaDAvI. A gALAmAM mAbApanuM suba-khAsa karIne mAtAnuM sukha-khUba sArI rIte sukobAne sAMpaDayuM che evuM temanA abhaMgo uparathI lAge che. bhagavAnane mAtA ane pitA banne ApaNe kahIe chIe; chatAM temaNe bhagavAnane mATebhAge mAtRbhAve ja bhajyA che. mAtapitAnA ekasarakhA ja upakAra hoya che; chatAM RtimAM mAtAno ulalekha pahelo che. "mAtA" e zabdamAM je mAdhurya che, je jAdu che, je premabhaMDoLa che te bIjA koI zabdamAM nathI. Ama sukhamAM keTalAMka varSo vItyAM, paNa bhagavAnanI icchA tukAbAne saMsArarUpI baMdhanamAMthI mukta karIne lokone uddhAra karavAnA kAmamAM parovavAnI hatI, eTale temanI upara eka pachI eka evAM kAramAM saMkaTo nAkhyAM ane saMsAra mATe racAtA nehabaMdhanI pALa toDI nAkhI. tukobA sattara varasanA thayA tyAM te pitAnuM avasAna thayuM, ane Scanned by CamScanner
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ moTA bhAI sAvajanI patnI paNa motanA moMmAM jhaDapAI gaI. AthI temane khUba dukha thayuM ane zokamAM garakAva thaI gayA. bIje varase sAvaja paNa jAtrA karavA cAlyA gayo. zarUthI ja sAvaja saMsAra pratye udAsa hato. temAM patnIne pAza chUTatAM e vadhAre virakta banI beThe. e vakhate sAvajInI uMmara paNa bahuM moTI nahotI. pUrAM vIsa varSa paNa nahi thayAM hoya; topaNa bIjuM lagna karIne pharIthI e ja jALamAM phasAvAnI enI taiyArI nahi hovAthI have zeSa jIvana haribhajanamAM gALavuM che ema vicArIne teNe dehu gAma choDyuM. sAta purI (nagarI), bAra jyotiliMga, puSkara vagere tIrthonI jAtrA karatAM karatAM e kAzIe pahoMca ane tyAM satsaMgamAM ane AtmaciMtanamAM teNe bAkInuM jIvana vitAvyuM. A tarapha kebAne moTA bhAIne viyoganuM bhAre duHkha sAlyuM. pitAnuM avasAna ane moTA bhAInuM cAlyA javuM temane asahya thaI paDyAM. saMsAramAM emanuM dhyAna khUba ochuM thaI gayuM. temanI A udAsInatAno phAyado leNadAree lIdho ane paisA mATe takAde karyo. jemane paisA dhIrelA e badhAMe devALAM kAcAM eTale e paisA te jatA rahyA. Ama bApIkI milakata hatI-nahatI thaI gaI. be patnI, eka bALaka, nAno bhAI bahena vagere kuTuMbane piSavA pisA te meLavavA ja paDe. eTale cauTAmAM tubAe paracUraNa cInI eka dukAna kholI. meM viThThala-viThThala" bolyA karavuM, jUThuM bolavuM nahi, dagAbAjIne vepAra kare nahi, badhA para dayA rAkhIne chUTe hAthe mAla Apo ane dhaMdhAnI ciMtA na karavI. e Scanned by CamScanner
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma rIte cAra varasa nIkaLI gayAM. paNa AvI nItine kAraNe dukAnamAMthI cAra paisA maLavAne badale e khoTane baMdha thaI paDyo. TADha, taDake, UMgha ke ALasane gaNakAryA vinA rAta-divasa dukAnamAM vitAve chatAMya paise na maLe. UlaTAnuM devuM vadhavA lAgyuM. leNadAre gharamAM pesIne cIja-vastuo paNa laI gayA. devALuM kADhavAno vakhata AvyuM. sagAMsaMbaMdhIo ekAda vAra bacAvI zake ke ekAda vAra sasarA paNa madada kare, paNa kyAMya meLa na beThe. pahelI patnI garIba hatI, paNa bIjI patnI jijAI khUba teja svabhAvanI hatI. gharamAM teNe dhola-dhapATa ane karmazatA zarU karI dIdhI. saMsArane A taDake sukAbA upara savAra thaI beThe. gharamAM patnIno kakaLATa ane bahAra leNadAronA takAdAne lIdhe temanI svasthatA harAI gaI. mana kakaLI UThyuM. je kare e badhuM ja UMdhuM thavA lAgyuM. eka vakhata rAte baLada upara anAja lAdIne AvatI vakhate eka AkhI guNa rastAmAM paDI gaI. gharamAMnAM cAra DhoramAMthI traNa keI rogathI akasmAta marI gayAM. je prasaMga TALavA mATe e mathatA e ja AvI paDyo. temanuM devALuM nIkaLyuM. pachI te gAma AkhuM temanI pAchaLa paDayuM. "tuM viThobAnuM nAma uccAre che tenuM ja A phaLa" ema kahIne badhAM temane cIDavavA lAgyAM. koI temanA sAmuM jotuM paNa nahi. uchInuM ke udhAra keAI temane ApatuM ja nahi. tyAra pachI ekavAra tukArAme khUba hiMmata bhegI karIne maracAM vecAtAM lIdhAM ane keLAo bharIne eka divasa kaMkaNa tarapha gayA. tyAM paNa temanA bheLapaNane lIdhe luccAoe lUMTI lIdhA ane paisA khyA. bhagavAnanI Scanned by CamScanner
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvajIvana dayAthI thoDA paisA vasUla thayA. e laIne pAchA pharatAM rastAmAM eka dhutArAe pittaLanuM DhoLa caDAveluM kaDuM senAnuM kahIne tukArAmane vecyuM ane rUpiyA laI gaye. tukArAma gAmamAM AvyA te pachI e karyuM senAnuM nahi paNa pittaLanuM che evI khabara paDI, eTale lokoe temane phajeta karyA; ane patnIe te temane barAbara ughaDe lIdhA. A rIte paisAne badale lekaniMdA maLI. Ama banavA chatAM vadhu eka vAra jijAIe pitAne nAme baso rUpiyA lAvIne tukebAne ApyA. takebA enuM mIThuM kharIdIne dUra dezAvara laI gayA ane basanA aDhIse karyo. paNa pAchA vaLatI vakhate rastAmAM garIbIne lIdhe naMkhAI gayelo eka brAhmaNa maLe ane te madada mATe khUba kAkalUdIo karavA lAgyo. eTale tukArAmane manamAM dayA AvavAthI temaNe badhA rUpiyA tene ApI dIdhA. ghera AvatAMnI sAthe ja jijAIe temanI barAbara khabara laI nAkhI. evAmAM AkhA pUnA jillAmAM bhayaMkara dukALa paDyo. mANase ane bALako dhAna vinA herAna thavA lAgyAM. varasAda paDyo nahi, pIvAnuM pANI paNa durlabha banI gayuM, ghAsa vinA Dhora TapoTapa maravA lAgyAM. tukArAmanI pahelI patnI bIjA lokonI jema bhUkhe marI gaI. teo phajeta te thayA hatA ane gharamAM anAjano eka dANo paNa nahoto. temane keI bAraNe UbhA rahevA nahotA detA. bajAramAM rUpiye zera anAja vecAyuM. anAja vinA moTI ane lADakI patnI marI gaI e vAtathI temane bhAre dukha thayuM. patnInI pAchaLa pAchaLa temane pahelo ane lADako Scanned by CamScanner
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma putra saMtabA paNa marI gaye. mAtA paNa marI paravAryA, Ama duHkhanI avadhi na rahI. pitAnA avasAna pachInAM cAra-pAMca varasamAM te tukArAmana saMsAra chinnabhinna thaI gaye. Thera-DhAMkhara, patnI, putra, AbarU-e badhAMne sAthe gumAvavAthI tukArAma para jANe duHkhano DuMgara tUTI paDyo. emanuM aMtaHkaraNa kakaLI UThayuM. deha gAmamAM rahevA paga nA pADato hate. Ama temane saMsAra chinnabhinna thaI gayo. saMsAramAM sukha-duHkha sau koIne Ave che. tukAbAe A duniyAmAM mAMDa cAra sArAM varSo gALyAM tyAM ja milakatane nAza, apamAna, dukALa ane AptajanenAM mRtyu vagere eka pachI eka duHkhono khaDakalo thaI gaye. saMsAranuM bhayaMkara svarUpa AthI temane dekhAyuM. mA, bApa, bhAbhI, patnI ane putra badhAM khapI gayAM ane kaparA kALamAM badhAM duHkha ekI sAthe potAnA para AvI paDyAM, tethI temanA manane pahele ane mATe dhakko lAgyo. comera udAsInatA vyApI gaI. Ave vakhate je jijAI zAMta svabhAvanAM heta te temaNe patinuM dila premathI bahelAvyuM hota, potAnA AMtaranAda pramANe vatIne saMsAravRkSa uparathI UDI janArA paMkhInI jema UDI jatA temanA manane jijAIne mIThA bole kadAca saMsAramAM jakaDI lIdhuM hota, paNa A ApaNe taraMga zA kAmano ? bhagavAne nakkI karyA pramANe duniyAno kema cAle che. sAmAnya mANase duHkhanA bejathI cagadAI mare che, paNa e ja duHkha saddabhAgI manuSyanA uddhAranuM kAraNa bane che. tukebAne paNa A sadabhAgInI keTImAM mUkI zakAya. AvA kaparA kALamAM paNa temaNe apAra dhIraja dAkhavI. Scanned by CamScanner
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvajIvana duHkhanA prasaMgo ja ApaNA hitanAM bAraNAM khele che. ApaNe zANapaNa keLavI zakIe te mATe bhagavAna sArA TA prasaMge vaDe ApaNuM kaTI kare che ane DahApaNanA pATha zIkhave che. paNa e zIkhavAne badale ApaNe mUDha ane TheTha nizALiyAnI jema vAraMvAra bhagavAnanA hAthanI lAkaDIne mAra khAIe chIe. koIka puNyazALI ja AvA prasaMgomAMthI bhagavAnanI IcchA jANIne vadhu ne vadhu DAhyA bane che. sarvajJa bhagavAna je kare che te ApaNA hita mATe ja kare che e aDaga vizvAsa puNyazALI lokone hoya che. " je kAMI thaze te mArA hita mATe." jevuM sukhadAyaka sUtra, tattavAkya te uccAre che ane tene AdhAre ja mahAna Apatti vakhate paNa e aDaga rahI zake che. sAmAnya mANasomAM ane mahAtmAomAM A ja moTo pharaka che. duHkhenA DuMgarA jema jema vadhu khaDakAya che, tema tema temanI niSThA vadhu majabUta thAya che. tukebA upara ATalAM badhAM duHkha AvI paDyAM ane dukALamAM hajAro mANasane TapoTapa maratAM temaNe joyAM tyAre mRtyulekanI rIta samajAI ane temanA manamAM vairAgya padA thayo. A bhavasAgaramAMthI pAMDuraMga sivAya kaI tAranAra nathI e temane nizcaya thayA. mAtA-pitA ane patnI-putra marI gayAM tyAre paNa A dhIra puruSa, *Si ! tAruM-mAruM rAja, nahi bIjA ke"nuM kAja." Scanned by CamScanner
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma gAIne bhajana-sukhane saMtoSa mAnyo. devALuM nIkaLyuM, dukALe kALo kera vartAvyo, patnI karkazA maLI, apamAna thayuM, paise ane Dhora-DhAMkhara gayAM eTale lekalAja cheDIne teo bhagavAnane zaraNe gayA ane kahyuM ke A badhuM "sAruM thayuM, kAraNa ke "saMsAra vamana (UlaTI) thaIne nIkaLI gaye ane tAruM ja citana rahI gayuM." zarIra nAzavaMta che, motane bheTavAnuM ja che, saMsAra hamezAM duHkharUpa che. sukhamAM badhAM sAthe kare che e anubhava thatAM tukebA prapaMco choDIne avinAzI sukha mATe mathyA. virAgya saheluM nathI, bhagavAnanI kRpA vinA e keIne maLato nathI. jenA para kRpA karavAnI hoya che tene virAgyanuM dAna bhagavAna paheluM Ape che. A parama ane zuddha virAgya tukabAne maLyA ane paramArtha mATe te vAparavAnI temaNe zarUAta karI. virAgya sAthe tadAkAra thavA mATe temaNe ekAMta sevyuM. bhAmanAthanA DuMgara upara te pahelI vAra gayA ane tyAM paMdara divasa rahyA. bhagavAnanA dhyAna ane nAmanA jApamAM e badho samaya temaNe vitAvyuM. paMdarame dine mane thaye sAkSAtkAra, viThebA bheTI paDyA ane nirAkAra." -A abhaMgamAM tukebA kahe cheH "A bhAmagiri upara besIne meM bhagavAnanuM dhyAna dharavAnuM zarU karyuM. sApa, vIMchI jevAe zarIrane caTakA bharyA tenI vedanA thavA lAgI, paNa zarIra vihInatAne thoDo anubhava thayo eTale paMdarame divase viThobAne sAkSAtkAra mane thayo." Scanned by CamScanner
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvajIvana A bAju kobA gherathI cAlyA gayAnI khabara paDatAM ja jiI becena banI gayAM. jiIno svabhAva utAvaLiye hato, chatAM teo bhAre pativratA hatAM, tuMkAbA sivAya temane kazuM sUjhatuM nahi. kAhebAne temanI zodhabALa mATe jijaIe mokalyA. aMte bhAmanAtha upara tukobI maLI AvyA. khUba Agraha karIne tukAbAne ghera laI AvyA. temane joIne jijAInI khuzIno pAra na rahyo. vaDIlo taraphathI vArasAmAM maLelA badhA dastAvejo tukobA iMdrAyaNInA vaheNamAM mUkI devA lAgyA. eTale kAnhAbA namratAthI bolyA: "tame te have sAdhu thayA, paNa mAre strI-bALakono nibhAva karavAno che. A badhuM pheMkI deze to mArA mATe zuM raheze?" A sAMbhaLIne tukebAe kahyuM: "kharI vAta che. AmAMnA aDadhA dastA je laIne tuM judo thA ane tAre saMsAra calAva. amAro badho bhAra have viThobA upara che. meM have A mAro rasto nakakI karyo che. pAMDuraMga mArI saMbhALa rAkhaze. tArA upara have amAro beje paDavA nahi dauM. tuM tAre bhAga laIne judA thA. amArI ciMtA karIza nahi." ane aDadhA dastAvejo temaNe kAnhAbAne havAle karyo ane potAnA bhAganA tarata iMdrAyaNIne arpaNa karI dIdhA. tukalAe potAnI badhI vRttio have pAMDuraMga tarapha vALI dIdhI. A vRttine pAchI kheMcI lenArI ke jakaDI rAkhatI ekeya khoTI AzA temanAmAM rahI nahIM. nAnA bejAthI jaDa thayuM zarIra, 'saMsAramAM taraphaDyo khUba,* karajane A anubhava te meLavI cUkyA hatA. have Scanned by CamScanner
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma leNadeNanI kaDAkUDamAMthI kAyamanuM chUTIne nizcitapaNe hari bhajanamAM magna rahevA mATe dastAvejo paNa nadImAM nAkhI dIdhA. A pachI temaNe kadI dhanane sparza suddhAM karyo nathI. garIbIe behAla banAvyA, jarUra paDaye bhikSA upara nibhAva karyo, paNa jIvanabhara dhanano sparza karavAne nizcaya karelo eTale suvarNa pAzamAMthI e hameza mATe mukta thayA. ghaNA lAMbA samaya sudhI tuphabAno nityakrama Ave hata : savAramAM prAtaHkriyAthI paravArIne viThebAnA maMdiramAM jaI pUjA karavI ane iMdrAyaNamAM thaIne sAme kinAre bhAmanAtha, bhaMDArA ke gorADA e traNamAMthI koI paNa DuMgara upara jaIne jJAnezvarI gItA ke ekanAthI bhAgavatanA vAcanamAM ke bhagavAnanA nAmanA jApamAM Akho divasa ekAMtamAM gALavo. rAta paDe eTale gAmamAM AvIne maMdiramAM kIrtana-zravaNamAM ane pachInA kIrtana karavAmAM aDadhI rAta gALIne pAchalI rAte theDI UMgha levI. AvI viraktAvasthAmAM rahetAM rahetAM temaNe bhUkhatarasane jItI lIdhAM. UMgha ane ALasa banne cAlyA gayAM. AhAravihAra jarUra mujaba thatA eTale iMdriyajita thayA. A badhuM dhIme dhIme sAdhya banyuM. sArA graMthonuM sevana, nAma maraNa, kIrtana, dhyAna ane abhyAsa A ja arasAmAM thayo. | Ama saMsArano anubhava laI ane tenI asAratA jANI laI takobAe paramArthane A mArga pakaDyo. Scanned by CamScanner
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 : vArikarI saMpradAya prapaMcAthI thAkeluM tukebAnuM mana sahaja rIte ja paramArtha tarapha vaLyuM. vairAgyathI zuddha thayelA dilamAM ja jJAnanAM bI ropAya che, eTale vairAgya svIkAryA pachI tukebAe kaI sAdhanA dvArA bhagavAnanI kRpA meLavI e ApaNe joIe. tukebAnuM kuLa (vArakarI) jAtrALuonuM. eTale jAtrALu enI rItabhAta gharamAM temane janmathI ja zIkhavA maLatI. ASADhI ane kArtikI ekAdazInI paMDharapuranI jAtrAe gharamAM cAlu hatI. vairAgya prApta thayA pahelAM keTalIya vakhata e paDhaMrapura jaI AvyA hatA. jJAnezvarI gItA ane ekanAthI bhAgavata, nAmadeva ane ekanAthanA abhaMgo temaNe bALapaNathI ja gharamAM ane bahAra sAMbhaLyA hatA. ekanAtha mahArAja AnaMdIthI gayA tyArathI ALaMdInI jAtrA vadhI ane vArakarI saMpradAyane pracAra pUnA jillAmAM vadhavA lAgyuM. AdImAM, pUnAmAM, dehamAM ane AsapAsanAM gAmomAM ekAdazIne upavAsa, bhajano, kIrtana vagerenuM vAtAvaraNa khUba hatuM. AvI paristhiti mAM tukebAnA mana upara sahaja rIte ja gharanA vArakarI paMthanI pakaDa jAmI. e paMthana ja kama temaNe svIkAryo ane Akhare pitAnA tapobaLathI e paMthanA jyotirdhara thayA. kAma-krodha-lobharUpa saMsAramAMthI jIva haTe eTale mANasa mokSamAga sajanane saMga pahelo kare che. satata Scanned by CamScanner
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma satsaMga, sArAM zAstrono abhyAsa, gurunI kRpA ane AtmArAma sAthe milana-A kramamI jIva saMsAranI garabaDamAMthI mukta thAya che. vArakarI saMpradAya khUba juno che-saMta jJAnezvaranI paNa pahelAMne. mahArASTrano e bhAgavatadharma gaNAya. enA siddhAnta TUMkamAM A pramANe che: (1) viSaSNu bhagavAnanA badhA avatAra mAnavA chatAM mukha zrIviThThala(gopALakRSNa)nI upAsanA. (2) gItA, bhAgavata, rAmAyaNa, mahAbhArata ane saMpradAyapravartaka saMtenuM sAhitya vAMcavuM-sAMbhaLavuM. (3) abhedabhakti, advaitabhakti ke mukti mATenI bhaktinuM dhyeya. (4) akhaMDa nAmasmaraNa e mukhya sAdhana. (5) "rAmakRSNahari" mukhya maMtra hovA chatAM zrIharinAM anaMta nAmenuM smaraNa. (6) garuDa, hanumAna ane puMDarIka jevA bhaktone mAnavA. (7) zaMkarane Adyaguru mAnavA. (8) nArada, prahalAda, dhruva, arjuna ane temaNe svIkArelA badhA saMtone mAnavA. (9) saMtee uccArelA nAmamaMtronuM samaraNa karavuM. (10) saMte, gAya, brAhmaNa ane atithine pUjya gaNavAM. (11) ekAdazI ane somavAranuM mahAvrata karavuM. Scanned by CamScanner
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArakarI saMpradAya (12) caMdrabhAgA, paMDharapura, vyaMbakezvara, ALadI, paThaNa, sAsavaDa, gaMgA-godA-yamunA ane kAzI-dvArakAjagannAtha vagere mahAtIrtha gaNavAM. (13) parastrI, paradhana, paraniMdA, maghamAMsa ane hiMsA vagere choDI devAM. (14) varNa dharma, jAtidharma, kuLadharma ane AzramadharmanuM pAlana karavuM. (15) sarva pratye dayA. samatA rAkhavIne badhAMne upayogI thaI paDavAnuM paropakAravrata svIkAravuM. vArakarI saMpradAyanA A mukhya siddhAnto che. tukobAnI pahelAM A ja siddhAto jAtrALuomAM pracalita hatA. takobAe paNa pitAnA cAritryathI tema ja upadezothI A ja siddhAntono pracAra karyo. mahenata karIne zarIra thAke tyAM sudhI popakAra karavAnI takebAnI tatparatA hatI. khetaranuM rakhopuM kaI sepe to te karatA. boja upADavAnuM koI kahe te moTe bhAre ja paNa e uThAvI jatA. koI gheDAne khareDo karavAnuM kahe to karI detA. Avo maphatane nokarI maLe te koNa cheDe? badhA tukAbAne belAvavA lAgyA. e badhAMne nArAyaNanAM svarUpa mAnIne takobA temanI sevA karatA. A sevAbhaktine mama dehu gAmanA lokone ke jijAIne nahete samajAya. tukAbA nakAmAM kAmomAM vakhata bagADe che, ema mAnIne tene Ama nakAmo rakhaDavA na de. evuM paNa ghaNAe vicAryuM haze, paNa jijAIne te, tukAbAne pitAnA ghara sivAya bIjAnuM game tevuM kAma Scanned by CamScanner
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 saMta tukArAma paNa karatA joI khUba nAnama lAgI. eno pakSa laI kaI bolatuM paNa kharuM: 'gAmanA lokonAM kAma tukobA kare che, te gharanAM mANasanAM kAma karavAmAM temanuM zuM jAya che?" AnA javAbamAM ema kahI zakAya ke gharanAM mANasonAM kAma to ApaNe badhAM hamezAM karIe ja chIe; paNa te ApaNuM prema ane mamatAno ja eka prakAra hovAthI Akhare te ApasevA ja gaNAya. paropakAra eTale to ApaNe jarA paNa saMbaMdha na hoya evA pArakA upara upakAra kare te ane upakAra eTale badalAnI, vakhANanI ke AzIrvAdanI paNa apekSA rAkhyA vinA bhagavAna taraphanA bhAvane lIdhe kAyA, vAcA ane manathI sukhaDanI jema ghasAvuM te. A pApakAramAM ke lekasevAmAM aneka lAbha hoya che. niSkAma karma karavAnI Teva paDe che. AtmabhAvanA vikasita thaIne A sADAtraNa hAthamAM ja deha samAyelo che evA saMkucita bhAvamAM vyApakatA Ave che; zarIranuM mahattva ghaTe che ane sarvavyApI bhagavAna khuza thAya che. gharanAM lokone badale pArakAMnI sevA karavAthI A lAbha vadhu maLe che. tethI banI zakyo teTalo paropakAra kebAe zarIrane thakavIne paNa karyo. potAnA sAdhana mArganuM eka aMga tene gaNe. kaI vaTemArga raste acAnaka maLI jAya ke takobA teno beja pite upADI le ane pelAne cheDI vAra visAme levA de. keI varasAdamAM bhIMjAI gayuM hoya te tene koruM kapaDuM Ape ane badhI sagavaDa karI Ape. . jAtrALunA paga sUjI gayA hoya te garama pANuM karIne Scanned by CamScanner
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArakarI saMpradAya 23 jAte zeka karI Ape. gAya-baLada nakAmAM ane gharaDAM thaI jAya eTale temane nirdaya mAlike gharamAMthI kADhI mUke che, evAM Dhorane cAropANI Ape. kIDInA dara upara khAMDa bhabharAve. hiMsAno vicAra sarakheya na kare. cAlatI vakhate paga nIce kaI jIva cagadAI na jAya e mATe saMbhALIne dhImethI DagalAM mUkIne cAle. kIrtanamAM khUba ukaLATa hoya tyAre zrotAone jAte vIMjhaNo DhaLe. nadIethI pANI bharI lAvatAM keAI thAkI gayuM hoya te tenI gAgara UMcakIne ghera pahoMcADI de. kaI jAtrALu mAMdu paDe te tene maMdiramAM laI jaIne enI sAravAranI vyavasthA kare. mANasa ane pazu-paMkhImAM bhedabhAva rAkhyA vinA badhA jIvone sarakhA mAnIne badhAnAM zarIra bhagavAnanAM ja mAne ane mana vacana tathA kAyAthI ane pAse hoya to dhanathI badhAne upayogI thAya. akobAne Avo jIvanakama zarU thaI gayo. Ane lIdhe tukobA badhAne khUba priya thaI paDyA. eka divasa eka gharaDAM DozInA kahevAthI takobAe temane tela lAvI ApyuM. e tela dara vakhata karatAM vadhAre divasa cAlyuM. A vAta gAmamAM phelAtAM tela lAvavA mATenAM vAsaNonA gheragherathI tukobA sAme DhagalA thavA mAMDyA. e badhAMyane temaNe tela lAvI paNa dIdhuM! - eka baLadanI jema bhAre bejanI dhuMsarI takebA kheMcI rahyA che ethI jijAI khUba gusse thayAM. eka divasa eka kheDUte tukebAne potAne khetare zeraDIne rasa pIvA bolAvyA. A nimaMtraNa jijAIe sAMbhaLeluM eTale jatI vakhate tukebAne yAda devaDAvyuM ke "e kheDUte vaLatI Scanned by CamScanner
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24. saMta tukArAma vakhate tamane zeraDInA sAMThAne je bhAra Ape te mArAM chokarAMo mATe vera letA Avajo." tukAnA khetare gayA tyAM kheDUte temane peTa bharIne rasa pivaDAvyA pachI zeraDInA sAMThAne meTobhAre ghera laI javA bAMdhI Apyo. zeraDI UMcakIne gAmamAM AvatA tukobAne joIne gAmanAM badhAM chokarAM temanI pAse zeraDI mAgavA lAgyAM. badhAM chokarAMne zeraDI vahecI dIdhA pachI traNa ja sAMThA bAkI rahyA te laIne te ghera AvyA. jijAIne thayuM ke emaNe gAmanAM chokarAMne zeraDI vahecI dIdhI lAge che. tukobAe sAcI vAta kahIH "badhAM bALako ApaNuM ja che. tArAM traNa bALako mATe bhagavAne traNa sAMThA bAkI rahevA dIdhA. bAkInI zeraDI jenI hatI tene vaheMcI dIdhI." tukebA AvA udAradila hatA. pitAnuM ane pArakuM temanAmAMthI jatuM rahyuM hatuM. temanI AkhI jiMdagI temanA jIvananI dareka paLa bhagavAnanA bhajanamAM ane paropakAramAM vItI. temanA prayANa pachI temanI abhaMgavANI Aje paNa jaDa chAnA uddhAranuM kAma karI rahI che. A abhaMgavANuM temanA paropakArI jIvananuM ciraMjIva samAraka gaNI zakAya. Scanned by CamScanner
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 - 3581 3: dharmagraMthone abhyAsa * tukArAma jevAne graMthonA abhyAsanI zI jarUra hatI ? e kyAM keI nizALamAM bhaNavA gayA hatA? bhagavAnanI kRpA thaI ane ApoApa amaMgavANI temanA mukhamAMthI sarI paDI hatI. keTalAka vAcake uparanuM mathALuM vAMcIne dalIla kare paNa kharA. A dalIla sAcI paNa gaNAya. paNa svayaMkuraNa thaI te pahelAM tukArAme kaMI abhyAsa karyo hato ke nahi? svayaMskaraNe temane ja zA mATe thaI? dehumAM ane bIje paNa e vakhate aneka bhakto hato. vAvyA vinA UgatuM nathI ane sahana karyA vinA kaMI maLatuM nathI. e kamano mukhya siddhAMta che. bhagavAna meLavavA mATe tukArAme je sAdhanA karI temAM dharmagraMthono abhyAsa paNa hatA. temanI nizALa eTale paMDharInAthano bhAgavata saMpradAya ane temanA zikSaka eTale temanI pUrve thaI gayelA saMtenuM maMDaLa. tukArAma vArakarI saMpradAyanI zALAmAM taiyAra thayA ane A saMpradAyanA mukhya graMthone temaNe bhaktipUrvaka abhyAsa karyo. bhAgavata dharmanA mukhya be graMtha che. gItA ane bhAgavata. vedazAstranuM rahasya gItAmAM ane gItA-gAyaka zrIkRSNanuM sumadhura caritra bhAgavatamAM kahevAyuM che. zrIkRSNanA jJAnanA adhikArI bhakto be H eka arjuna ane bIjA uva. zrIkaLe arjunane gItAmAM ane uddhavane bhAgavatanA agiyAramA skadhamAM bhAgavata dharmanuM hasya samajAvyuM Scanned by CamScanner
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 saMta tukArAma hovAthI tenuM ja jJAnezvara ane ekanAthe saraLa ane sarva lokone samajAya evuM bhASAMtara karyuM. gItA pravRttimAne samajAve che ane bhAgavata nivRttimArgane-evuM keTalAka vidvAno mAne che; paNa banne graMtho pravRtti-nivRttinA paDadA haTAvanArA che. jJAna ane bhaktino sumeLa banne graMthamAM thayela che. gItAnA mULa kono tukArAma roja pATha karatA, eTale gItAnI chAyA temanA abhaMgo upara Thera Thera dekhAya che. paramArthanA mArga viSe je koI temane pUchavA jatuM temane te gItAno pATha karavAnuM kahetA. temanA jamAI ane ziSya mAlajI gADe celavADIkarane temaNe gItAno pATha karavAnuM kahyuM hatuM. bahiNabAIne temaNe svamamAM "rAmakRSNahari e maMtrano jApa ane gItA-pATha karavAnuM kahyuM hatuM. | gItAnI jema mULa bhAgavata paNa tukArAme barobara vAMcyuM hatuM. tukArAmanI kavitAmAM praNa bIjA badhA saMtanI jema bhaktono ullekha Ave che. A badhA bhakto bhAgavatamAM AvelA che te ja che. tukArAme anekavAra bhAgavata sAMbhaLyuM che, vAMcyuM che ane tenuM kIrtana karyuM che. bhAgavatanA aneka zloko temane mukhapATha thaI gayA hatA. temAMnA keTalAya siddhAMto emanA dilamAM UtaryA hatA, temAMnI keTalIya bhaktakathAo temanI bhaktiotathI jhaLahaLI UThI. bhAgavatano temaNe khUba abhyAsa karyo hato e temanA aneka abhaMgamAMthI joI zakAya che. bhAgavata sivAyanA bIjA purANe paNa tukArA Scanned by CamScanner
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 dharmagraMthono abhyAsa khUba hoMzathI vAMcelAM ane temAM AvatI bhaktakathAonI temanA mana upara bhAre asara thaI e ullekha aneka vAra te karI cUkyA che. purANo uparAMta darzana paNa temaNe joyAM hatAM. paNa bhagavAna nArAyaNa sivAya bIjuM koI samartha nathI e ja sAra temaNe emAMthI lIdho. purANe viSene prema ghaNe ThekANe tukArAme vyakta karyo che. purANanA bhaktonI kathAo vAMcIne e tallIna thaI jatA. enA jevI utkaTa bhakti pote kyAre karI zakaze e mATe talapatA. Ama gItA, bhAgavata vagere purA tukArAmanA abhyAsanAM keTalAM mahAna aMgo che, te ApaNe temanA abhaMgo uparathI joI zakIe chIe. bhAgavatadharmIone viSNusahastranAma pahelethI ja vahAluM che ane tenA nityapAThanI paraMparA paNa khUba jUnI che. tukArAma paNa vikhaNusahasa-nAmane pATha karatA. temaNe eka lAkha pATha karyA hatA evuM vArakarI maMDaLIomAM meM sAMbhaLyuM che. sAta-ATha ThekANe temanA abhaMgomAM paNa viSNusahastranAmano ullekha Avela che. tukArAmanA abhaMgomAM kayAMka kyAMka jANItA saMskRta zlokonAM pratIko ane bhASAMtaro Ave che. te parathI paNa temanuM bahuzratapaNuM ane pATha karavAnI zaktinuM anumAna karI zakAya che. eTale ke gItA, bhAgavata, keTalAMka purANa ane mahimna stotra vagere tukArAme pahelethI ja sArI rIte joyelAM hovAM joIe. tukArAmane vAMcatAM-lakhatAM nahotuM AvaDatuM evuM mAnanArAone A vAMcIne navAI lAgaze, paNa Scanned by CamScanner
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma bhaMDArAnA DuMgara upara temaNe jJAnezvarI gItA ane ekanAtha bhAgavata vagere graMthonuM keTalIya vAra pArAyaNa karyuM hatuM. ane bALalIlAnA abhaMga paNa pote lakhyA hatA. Ama te sArI rIte vAMcI-lakhI jANatA hatA. emAM to zaMkA ja nathI. temane saMskRta AvaDatuM ke nahi athavA keTaluM AvaDatuM e prazna rahe che. paNa gItA ane bhAgavatanA loko sAthe sarakhAvI zakAya evuM temanA abhaMgomAMthI ghaNuM maLI Ave che. ethI A prazna ukalI ja jAya che. saMskRta bhASAnuM sAruM evuM jJAna temane hovuM joIe jethI sahaja kuratA abhaMgamAM mULa saMskRta zlokano bhAvArtha ane keTalAka dAkhalAmAM to saMskRta zlokonAM bhASAMtara paNa ApaNane jovA maLe che. kaI kahe che ke virAgya thayA pachI tukArAma thoDA mahinA mATe paiThaNamAM jaIne rahyA ane tyAM koI vidvAna zAstrIne mukhethI temaNe sAthe bhAgavata sAMbhaLyuM. te pachI bhaMDArA upara AvIne potAnI buddhithI bhAgavatano artha bedha meLavavA khUba pArAyaNa karI. bhAgavata saMpradAyanI bhAgavata-saMhitAnAM saptAha ghaNAMe joyAM haze athavA bhAgavata upara cAturmAsamAM purANe paNa sAMbhaLyA haze A rivAja khUba jANItuM che. vAraMvAra sAMbhaLavAthI keTalAya ke ghaNAne mukhapATha thaI jAya che tema tukArAmane paNa thaI gayA hoya. A badhAnuM bahujanasamAja upara sAruM pari" AvyuM. tukArAmanI A bhagavatino romera pheMke vo" Scanned by CamScanner
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamama pono abhyAsa saMsakRtanI jema potAnI mAtRbhASA marAThInuM paNa suMdara adhyayana temaNe kareluM jaNAya che. jJAnezvarI gItA ane ekanAthI bhAgavatanA e mAM abhyAsI hatA, bhAgavata dharmaparaMparAnA prAcIna ane arvAcIna sAdhu saMtanI je kathAo tukArAme vAMcI ane kItanapurANamAMthI saMtanA mukhethI sAMbhaLI tenI temanA mana upara uDI chApa paDI hatI. temanA siddhAMto daDha banyA, vicAro sthira thayA, bhagavAna pratyeno prema khUba vadhe ane temanI raheNInuM svarUpa nakkI thayuM. saMtonuM pIThabaLa temane maLyuM. saMtanI kathA kAmadhenunI garaja sAre che, ukaTa Izvara--prema dAkhave che, samAga batAve che, nizcayabaLa Ape che ane siddhAta samajAve che. tukArAme A badhI saMta-kathAomAMthI jarUrI arthe svIkArIne potAnI meLe abhaMgomAM gUMcyA. zIlavAna, tattvadazI ane dharmanItiparAyaNa evA saMta sajajanonAM caritromAMthI AtmakalyANanI vAto tukArAme lIdhI che. vahetI jJAnagaMgAnuM pANI pIne tarasa chipAvavAno badhAMne hameza adhikAra che. A vAta tukArAma pote zuddha hovA chatAM dharma graMthonuM adhyayana karIne temaNe sAbita karI che. jema ke jJAnagaMgAnuM pANI pIvAnI AvaData badhAmAM hoya tevuM nathI. tukArAmanA abhyAsa viSe jUnA lokonI kalpanA jema bhUlabharelI che tema hAlanA vidvAne temane jJAnazvara-ekanAtha karatAM utaratI keTinA gaNavAnuM kahe che te paNa eTaluM ja bhUlabharyuM che. keI paNa lekhaka enA puro Scanned by CamScanner
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ uTha saMta tukArAma gAmIonI mahattA barobara svIkArIne temAM bane teTale umere kare che. AmAM koI jAtanI nAnama nathI. bApa dAdAe bhegI karelI milakata potAnA kabajAmAM rAkhI bhegavavI ane ApabaLathI emAM vadhAro kare che suputranI pharaja che. jJAnezvare vyAsa bhagavAnanI gItA para potAnI pratibhAne epa caDhAvyA, ekanAthe jJAnezvarI gItA ane bhAgavata pacAvIne tene AdhAre pitAnI vANI raMgI, tukArAmane jJAnezvara ane ekanAthe banAvelAM ratnanI khANanI mAlikI maLI ane temAMthI potAnA abhaMganA hIrAne pahela pADIne enA tejathI duniyAmAM prakAza prasarAvyA. Adi kALathI Ama thatuM ja AvyuM che. A bhAgavata saMpradAyanA mahArASTranA mukhya prasAraka tarIke jJAnezvara, nAmadeva, ekanAtha ane tukArAma che. je koI parama kRSNabhakta hoya tene A saMpradAya mATe mAna che, enI nAta-jAta kaI pUchatuM nathI. jJAnezvara brAhmaNa tarIke pUjAtA nathI, paNa parama kRSNabhakta hovAthI ja pUjAya che. bhAgavata saMpradAyamAM nAtajAtanAM baMDa nathI ke varNa dvapa ke varNasaMkaratA paNa nathI. emAM sonI, camAra, kasAI kuMbhAra, piMjArA, ravI, mALI, vaNika vagere badhI ja jAtanA bhakto mAnapAtra bane che. emAM harinA bhaktonI nAtajAta, dhaMdho ke emanuM pUrvajIvana jevAtAM nathI. Ama gItA, bhAgavata, keTalAMka purANo, bhatRharinA zataka ane mahisrastutra vagere saMskRta graMthonA tema ja jJAnezvarI, nAthabhAgavata, nAmadeva, kabIra vagere saMtanA Scanned by CamScanner
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmano abhyAsa 3 prAkRta graMthonA abhyAsanI tukArAmanA AcAravicAra ane bhASA upara khUba asara thaI hatI. je je graMthenI temaNe vizvAsa ane AdarapUrvaka pArAyaNo karI, jemAMnA vicAra sAthe rAtadivasa tallIna rahyA, jemAM varNavAyelA bhakti jJAna vairAgyanI kathA sAthe temanuM tAdAtmya sadhAyuM, e ja vicArasaraNI ane paddhatinuM temanuM sarjana thAya temAM navAI pAmavA jevuM nathI. A te thavAnuM hatuM te ja thayuM. paramArthanI sUjha AvavAthI kuLaparaMparAthI maLelA ane sahaja prApya evA paMDharIno pArakarI saMpradAya tukArAme aMtaHkaraNapUrvaka svIkAryo ane e ja saMpradAyanA graMthonuM adhyayana karIne ane enA ja cIMdhelA mArge jaIne tukArAma bhagavat kRpAne pUrI meLavI zakyA. ane aMte bhaktinA utkarSa thI, sadudharmanA AcaraNathI tathA nirmaLa jIvanathI e ja mALAmAM parovAI rahyA. Scanned by CamScanner
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4: gurukRpA ane kAvyaphuraNuM khUba utsAhapUrvaka tukArAmanI sAdhanA cAlu hatI. "bhagavAnanI mahera mArA para Utaraze? zuM teo mArI lAja rAkhaze?" jene tene A ja pUchaLyA karavAnuM temane mana thatuM. "mAro uddhAra thaze ke nahi?" evuM kaI saMtamahAtmAne pUchavA ane temanI pAsethI AzvAsana meLavavA e khUba adhIra banI gayA hatA. mArI buddhi kyAre sthira thaze, harino marma huM kyAre samajIza, A deha paDyA pahelAM mane bhagavAna zI rIte bheTaze, enA paga huM kyAre pakaDI zakIza, ene mATe gadgadita thaIne huM mArA dehanuM bhAna kyAre vIsarIza, e tenA cAreya hAthathI mane kyAre paMpALaze, mArI AMkho temanuM svarUpa joIne kyAre karaze evI tIvra jhaMkhanA tukArAmane kyAranIya thaI hatI. bhagavAnanAM jemaNe pratyakSa darzana karyA che evA sapuruSa mane bheTaze ke nahi evuM potAnI jAtane ja te pUchatA. jene mATe badhA prapaMce phagAvI dIdhA, dastAvejo iMdrAyaNanA vaheNamAM samapIne paiso gomAMsa samAna mAnavAnA segaMda lIdhA, gharasaMsArano lobha tajI dIdho, sagAMvahAlAM AgaLa kharAba banI beThe, ekAMtamAM rahIne graMthanuM adhyayana ane rAmakRSNaharinuM bhajana calAvyuM e vizvavyApaka pAMDuraMga kayAMka kyAreya paNa maLaze e kahenAra, emane pratyakSa joyelA mahAtmAne huM kyAre mArI sagI AMkhe joIza, enI jabarI ciMtA tukArAmane rAtadivasa karI rahI. ane sAthe sAthe paramAtmA kalpavRkSa che, ciMtAmaNi che, IccheluM ApanArA che, evuM badhA bhakatoe anubhaveluM A vakhate tukArAme paNa anubhavyuM. Scanned by CamScanner
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 gurukRpA ane kAvyaskuraNa temane mahAtmA bheTyA. svamamAM bhecyA ane temaNe tukArAmanA mAthe hAtha mUkya, managamata maMtra "rAmakRSNa" ja dIdho. tukArAmanA priya upAya pAMDuraMga upara ja niSThA rAkhavAnuM temaNe kahyuM. AthI pite cAlI rahyA che e sAce mArga che evo temanAmAM vizvAsa Avyo. adhikRta mahAtmAe rAha cIdhye ethI saMtoSa thaye. pite raste bhUlyA nathI enI khAtarI thaI. | sadagurunI kRpA vinA keIneya paramArtha kyAreya siddha tharyo nathI. jemane ema lAgatuM hoya che ke, ApaNe khUba pustako vAMcyAM, ghaNuM jJAna meLavyuM, yogAbhyAsa karyo, potAnI buddhithI jJAnanuM rahasya samajyA, have bIjA gurunI ApaNe zI jarUra che, guru vadhu zuM kahevAnA hatA, AvA loko chevaTe ahaMkAranA jALamAM phasAI jAya che. gurukRpA vinA AtmajJAnamAM daDha niSThA udbhavatI nathI, jJAnano sAkSAtkAra thato nathI. khUba sUkSma ane nirmaLa buddhithI jJAnasaMpAdana karyuM hoya toya jema dIvAnA paTamAM meza hoya tema jJAnanA peTamAM pedA thato ahaMkAra dUra karavA mATe saddagurunA caraNa pakaDavA joIe. rAma ane kRSNa jevAne paNa gurucaraNano Azraya levo paDelo to bIjAnI zI visAta! tukArAmano paramArtha bAhya nahotuM eTale dekhAdekhIthI guru karI levAnI utAvaLa temaNe karI nahi. ghaNuM khoja karI paNa koI maLyuM nahi. saMte durlabha hovA chatAM maLe che, nathI maLatA evuM kayAreya nathI banyuM. satsaMga durlabha che, agamya che; chatAM amegha paNa che. bhagavAnanI kRpA vinA A lAbha maLato nathI. bhAgyazALI jIvane UMce lAvavA je saMtane bheTo thAya che. mumukSune guru zodhavA Scanned by CamScanner
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. saMta tukArAma javuM paDatuM nathI. jema uttama ziSya sAcA gurune e. che, tema sAcA guru paNa pote ziSyane zodhatA-jhaMkhatA hoya che. kayuM pAtra che e guru tarata jANI le che. phaLa pAkavA Ave ke tarata ja paMkhI AvIne tene cAMca mAre che, evI ja rIte adhikArI mumukSu jIvane joIne kRpALa sadaguru deDatA AvIne tene kRtArtha kare che. badhA saMte sadagururUpa ja che to paNa badhI strIo mAtA samAna hovA chatAM stanapAna karAvanArI to eka ja hoya evI bhagavAnanI yojanA hoya che, tema badhA saMto guru hovA chatAM svAnubhavanuM amRta pAnAra te potAnA sadaguru ja hoya ane te mumukSu pAse tarata pahoMcI jAya che, jyAM hoya tyAMthI doDI Ave che. guru agAuthI nakkI thayelA ja hoya che. guruziSyano saMbaMdha khUba pahelAMno hoya che ane niyata samaye niyata ziSyane teo kRtArtha kare che. tukArAmanA sadaguru bAbAjI citanya AvI ja bhagadIcchA anusAra yathAkALe ane yAcita rIte svamamAM AvIne tukArAmane saMkhyA. bhagavAna pAMDuraMge ja bAbAjI caitanyarUpe tukArAma upara dayA karI. tukArAmanA guru keTalAMya varasa pahelAM samAdhistha thayA hatA; chatAM dhyAnamAM, ciMtanamAM, jAgatAM ne svapramAM paNa pAMDuraMga raTanAra tukArAmane pAMDuraMgadarzananI jhaMkhanA hovAthI temane te darzana sAMpaDayuM. - mahAtmAo bIjAne svamamAM zI rIte bodha Ape che, e sAmAnya mANasane na samajAya tevI vAta che; chatAM A vAta tukArAma pite ja kahe che eTale emAM avizvAsa lAvavAnuM koI kAraNa nathI. AvI bAbatamAM vizvAsa rAkhyA sivAya pratIti thatI nathI, ane pratIti thayA vinA vizvAsa AvatuM nathI eTale bhAvika mAsa pahelA Scanned by CamScanner
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurukRpA ane kAvyaskuraNa 35 vizvAsa mUke che ane tenA sabhAge athavA bhagavAnanI kapAnA jore pratItino divasa kyAreka to UgavAne saMbhava hoya che. svapramAM to zuM paNa garbhamAMya upadeza ApyAnI kathA purANamAM che. e khoTI mAnavAne koI kAraNa nathI. bAbAjI cetanya sthULa zarIra choDayuM hovA chatAM sUkSmadahe AvIne bhaMDArA para pitAnA uddhAra mATe ahoniza jhajhanArA tukArAmanI zuddha dAnata ane adhikAra jANIne temanA para kRpA karI ane tukArAme cAlu rAkhelI upAsanAne ja cAlu rAkhavAnuM protsAhana ApyuM. AvuM protsAhana ucca koTinA jIvo pAsethI nIcalI koTinA mumukSu jIvone maLe che. kharekhara te guru ane ziSyamAM te upalI ane nIcalI koTinA bheda hotA ja nathI, koI pathika je raste cAlI rahyA hoya te ja raste cAlatA rahIne mukAme pahoMce ane pAchaLa rahI gayelAne utsAha ApavA pAchA Ave tyAM ja koI mArgadarzaka rastAmAM maLI jAya che. A ja guru.e maLe pachI mokSamArganA pathikane hiMmata Ave che ane pote ghora jaMgalamAM nahi paNa sIdhe raste cAle che e vizvAsa bese che. AvA mekSamAge aneka gurue bheTe che. saMta mahAtmA AvA mArgadarzakanuM ja kAma kare che. chevaTe je guru bheTe che te ziSyanI badhI icchA pUrI kare che ane pitAnuM anubhavasukha enA khoLAmAM mUkIne ene kRtArtha kare che. A ja saddaguru gaNAya che. sadgurunuM kAma ghaNuM nAnuM lAge che, paNa te khUba upakAraka hoya che. jIvAtmAne te paramAtmA sAthe meLavI de che. , tukArAmanA guru bAbAjI cetanya hatA e bAbata keI zaka nathI. bIjAnI jema tukArAmanA abhaMgamAM avAranavAra Scanned by CamScanner
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 saMta tukArAma gurunuM nAma AvatuM nathI e vAta sAcI che, paNa A uparathI tukArAme guruno upadeza lIdho nathI paNa pAMDuraMge ja temane svamamAM upadeza daIne potAnuM nAma bAbAjI citanya rAkhyuM evuM keTalAka mAne che, paNa e barAbare lAgatuM nathI. gurunI AjJA ane tukArAmanI potAnI sUjha ekarUpa thaI, dhyAnaniSThA dahatara thaI, nAmAMkanasAdhana sthira thayAM. tukArAmane svapramAM upadeza maLavAthI bIjA saMtanI jema gurusahavAsa pratyakSa thaye nahi. eTale svapramAM gue mAgeluM pAzera ghI ApavAnuM paNa temane bhAna na rahyuM, tema sevA karavAno avasara maLyA nahi. A ja kAraNe tukArAmanA abhaMgomAM guruvarNana AvyuM nahi, paNa becAra ThekANe phakta temanA nAme lekha ja thaye che. pAMDuraMganuM dhyAna, saguNa sAkSAtkAra ane nirguNa che. evA kAme guru cIMdhelA mArge tukArAma jaI rahyA hovAthI pAMDuraMgamAM ja tukArAmane gurubhAva bhaLI gaye. vaLI pAMDuraMganI sevA karavAnI gurunI ja AjJA hatI, eTale pAMDuraMgabhaktimAM ja gurubhakti samAI gaI. bAbAjI cetanya tukArAmane svamamAM upadeza Apyo hato ema kahevAya che, paNa e viSe koI cokkasa mAhitI maLatI nathI. mahA sudI dazama ne guruvAre saMvata 1689 mAM tukArAmane guruno upadeza maLelo manAya che, eTale A tithine vArapharI maMDaLa pavitra mAne che ane te divase badhe kIrtana-bhajano thAya che. tukArAmanA guru kANu hatA, e kyAM rahetA hatA. temaNe samAdhi kayAre lIdhI enI paraMparA pAchaLathI kevI rIte cAlI AvI e viSe vArakarI maMDaLamAM keI nizcita mAhitI ke evo koI graMtha paNa nathI. tukArAmane svamamAM thoDIvAra mATe ja Scanned by CamScanner
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurukRpA ane kAvyakuraNa gurudarzana ane upadeza thayA. gurue rAghavacaitanya, kezava citanya e nizAnI kahI ane pitAnuM nAma bAbAjI kahyuM, tukArAmane gamato rAmakRSNa hari maMtra temane ApyA ane aMtardhAna thaI gayA. ATalI ja vAta pracalita che. "svapramAM gurune upadeza maLyA pachI mane kAvyakuraNa thayuM" ema tukArAme AtmakathAnA abhaMgamAM kahyuM che. A uparathI te pahelAM temaNe kavitA lakhI nahotI e cikhuM samajAya che. A kAvyaraNa temanAmAM nAmadevanI preraNAthI thayuM. tukArAma A viSenA eka abhaMgamAM kahe che? pAMDuraMga sAthe nAmadeva svamamAM AvyA. svapramAMthI temaNe mane jagADyo ane kahyuM : "kavitA lakha, vANI nakAmI veDaphI na nAkha. havethI loko sAme nakAmuM bhASaNa karavAmAM vANIne vyaya karavAne badale tene kavitA racavAmAM vAparaje. abhaMgo racato jA. pAMDuraMge tAruM abhimAna laI lIdhuM che. e tArI pAchaLa UbhA che. tArI vANImAM prema, prasAda ane skUti bhagavAnane dekhAyAM che." tukArAmane Ama svamamAM paNa bhagavAna bheTyA e mATe teo nAmadevano upakAra mAnatAM kRtajJatApUrvaka kahe che ke, "svamamAMthI jAgyA pachI meM mArI jAtane joIto A svama aneka mizrA svapro jevuM nahi, paNa bhagavAna ane bhaktanA milananuM hatuM ane bhagavAnanI kRpAno AnaMda mArA hadayamAM vicarI rahyo che. enI kRpA mArA upara khAsa thaI che enI mane jANa thAya che." eTale ke pAMDuraMganI kRpAthI kavitvaskRrti thavAthI ja tukArAma potAnA abhaMga kIrtanomAM gAvA lAgelA. AvA bhagavatprasAdanI vANuM e ja prAsAdika vANuM gaNAya. Scanned by CamScanner
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5: mananI zuddhino upAya tukArAma Ama nakkI karelA sAdhanamArga para cAlatA hatA. paMDharapuranI jAtrA, ekAdazI vrata, kathA-kIrtana zravaNa, dharmagraMthane abhyAsa vagere badhuM barAbara cAlatuM hatuM. guruprasAda maLyo hato. kartana vakhate ane anya sthaLe paNa emanA mukhavATe eka pachI eka abhaMga nIkaLatA hatA. zrotAo zAbAzI ApatA hatA. mera kirti paNa phelAI gaI hatI. keTalAya temane saMta tarIke mAnatA thaI gayA hatA. koI temanA vatRtvanI, keI kavitvazaktinI te vaLI kaI temanI sAdhutAnI tArIpha karatuM hatuM. trIsI vaTAvyA pahelAM ATalI badhI lokapriyatA meLavavAnuM sadbhAgya thaDAne ja hoya che. tukArAme mana sAthe kevI bAMdhachoDa karI, bhagavAnanI madada vaDe ane kRpAvaDe manane ThekANe lAvavA mATe zuM zuM mahenata karI, AzA, mamatA, tRSNa, pratiSThA, garva, lobha vagere vRttione sAvadhAnIthI kevI rIte jItI ane e rIte mananI zuddhine mArga dharma ane prayatnapUrvaka zI rIte khullo karyo e have ApaNe joIe. tukArAme pitAnuM dila khUba mokaLAzathI khelyuM che. tukArAme potAnA manane keTaluM badhuM manAvyuM che? manane jItyA vinAno paramArtha nakAme che. duniyA jItI zakAze paNa manane jItavuM khUba agharuM che. mANasa enI maryAdita Scanned by CamScanner
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mananI zuddhine upAya 39 buddhithI A caMcaLa manane zI rIte sAcavI zake? keTalI sAvadhAnI rAkhe? paLavAramAM te pacAsa ThekANe daDI janAruM mana bhagavAnanI kRpA thAya to ja sIdhuM rahe. dhana, strI ane pratiSThA e paramArthamArga vacce AvatA traNa moTA khADA che. Ameya e mArganA musApha thoDA. e beDAmAMthI keTalAka pahelA khADAmAM phasAI jAya che. emAMthI bacIne AgaLa vadhe tyAM bIjA khADAmAM paDe che. A bannemAMthI nIkaLIne kaI kadAca AgaLa vadhe eTale trI pratiSThAno khADo taiyAra ja hoya. A traNe khADA vaTAvI jAya e ja bhagavAnanI kRpA meLavavA lAyaka haravAno saMbhava che, paNa AvA vIralA bhAgye ja hoya che. tukArAmanuM mana saMyama zIkheluM eTale pahelA be khADA ! vaTAvI gayuM, paNa trIje pratiSThAno khADo vaTAvatAM theDI vAra lAgI evuM dekhAya che. tukArAma parama vaiSNavavIra hatA eTale pahelethI ja cetelA. tethI badhI lIlAomAMthI pAra nIkaLI gayA. dhanano pahelo lobha temaNe vairAgyanI prathama dizAmAM ja choDyo. dhanane paththarane badale "gomAMsa samAna" mAnavAvAno nizcaya karyo. bIje moha strIne kahevAya paNa e bAbatamAMya pahelethI e nirlepa rahyA. potAnI patnI paNa jene yAda nahotI rahetI e parastrIne te vicAra paNa zAnA kare? rAte viThThalamaMdiramAM kIrtana pUruM thayA pachI tukArAma ghera jaIne kalAka be kalAka UMghatA. keTalIka vAra to maMdiramAM ja UMghI jatA. paroDhiye UThIne prAtaHkriyA karI temAMthI paravArIne viThThala bhagavAnanI pUjA karatA ane Scanned by CamScanner
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma sUryodaya thatAmAM te idrAyaNI pAra karIne DuMgaromAM jatA rahetA. te vahelI paDe rAta. ane gAmamAM pAchA pharIne to sIdhA kIrtanamAM jaI UbhA rahe. Akho divasa bhaMDAra upara rahI graMthonuM adhyayana ane nAmasmaraNa karyA kare. Ama divase paNa potAnI patnIne maLavAnuM thAya nahIM to pachI bIjI strIo sAthe ToLaTapAM karavAnI phurasada emane maLe ja zAnI ? cAra-cAra mahinAthI tukArAma maLyA nathI evuM nadIe ane gheraghera jaIne kahenArI jijAI dekhAya! A prakhara vairAgya je puruSano hoya ene strIeno moha kema hoya? eka divasa tukArAma bhaMDArA upara hariciMtanamAM nimagna thaI gayA hatA hatA tyAM eka strI temanI pAse gaI. koIe tene tukArAmanI kasoTI mATe mekalI haze ke koI kAmuka strI ekAMta samajIne tukArAmane bhoLavavA gaI haze, game te hoya, tukArAme tene mA kahIne saMbodhI ane parastrI to vipadAne mATe rukimaNI mAtA jevI gaNAya e pitAne ghaNu samaya pahelethI karelA nirNaya tene jaNAvyuM. te strI nirvikAra thaIne tyAMthI pAchI pharI. kahevAnuM e ke paramArthane visarAvanAra kanaka ane kAntA tukArAmanA manamAM kadI pesI ja na zakyAM. eTale e bAbata manane mAravAnuM kAraNa temane kadI maLyuM nathI. e saguNI ane virakta thaI gayA. paradhana ane parastrInI IcchA pAmara mANasanA manamAM hoya che. A vRttine jeo viveka ane vairAgyapUrvaka manane rokI rAkhe che emanI bahAdurI ochI nathI, paNa jenA hRdayamAM AvI hInavRtti Scanned by CamScanner
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ mananI zuddhine upAya UgatI ja nathI ene ja sAcA sadAcArI kahevAya. pApa karavAnI kalpanAne sparza paNa je puNyapuruSanA manane thatA nathI, e ja sAco pavitra gaNAya. tukArAma AvA pavitra hatA. jemanI apAra pavitratAne lIdhe dehu gAmane tIrtha pada maLyuM ane iMdrAyaNIne paNa pavitra nadInuM mAna maLyuM, jenAM darzanathI hajAro lokone uddhAra thaI gayo, jenA nAmasmaraNathI pApIo paNa pastAIne puNyazALI thayA e tukArAma kharekhara puNyarAzino eka puMja hatA. mANasa mAtrane mAna meLavavAnI icchA hoya che. tukArAme satyAsatya mATe manane sAkSI banAvyuM ane paramArtha mArga ADe AvatA lokone choDI, ekAMtavAsa svIkAryo ane niMdA ke vakhANa tarapha bedhyAna banyA. pAramArthika jIvanavALA manuSyo saMsArIonI jALamAM kadI phasAtA nathI. lokone be moDhAM hoya che evuM tukArAme abhaMgamAM kahyuM che, eTale je potAnuM hita cAhatuM hoya teNe lekasamudAyathI dUra rahevuM. haribhaktino svaccha mArga svIkAre. bahAranA loko ja zA mATe, gharanAM paNa dhana hoya to ja mAna rAkhe che e anubhava kene nathI? Ama azAzvata taraphanI napharata ane zAzvata paramAtmAnuM sukha meLavavA mATenI tukArAme taiyArI karI ane lokone e vaheMcI devA mATe bhagavAnane zaraNe gayA. ekAMtamAM bhagavAnanuM nAma sArI rIte levAya che ane lokonI Dakhala paNa tyAM nathI hotI eTale ekAMtamAM ja e khUpI gayA. kIrtana pUrata ja tukArAme gAma sAthe saMbaMdha rAkhe Scanned by CamScanner
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma hato. paNa e paNa temane nahote gamato. tukArAmane evI laganI lAgelI eTale temane thatuM ke badhA ja lokoe kIrtanamAM AvavuM joIe. jethI bhagavAnanuM nAma laIne temano uddhAra thaI jAya. paNa keTalAya ALasu loke ghera rahIne UMghI jatA tyAre keTalAka mana daIne sAMbhaLatA ja nahi ! to keTalAka tarkavitarka karIne zreSabuddhithI carcA karatA ke zaMkA pUchavA tukArAma pAse jatA ane temane satAvatA. A leka-saMsarga tukArAmane gamato nahi. temanA eka abhaMgamAM Ave che ke tenI AjJA pramANe huM bhagavAnanA guNa gAuM chuM. huM zAstrajJa ke vedane jANakAra nathI, sAmAnya zUdra chuM. A loko AvIne mane herAna kare che, mArI buddhine cakAse che. bhagavAna jema nirAkAra che te ja nirguNa che ema kahevAya che te tenuM bhajana karuM ke nahi?" kahevAtA keTalAya vidvAno athavA bhagavAnanI niMdA karanArA ane bhajanano virodha karanArA pAkhaMDIo tukArAma pAchaLa ja jANe paDyA hatA. temane herAna karavAnuM e lokoe jANe bIDuM ja jhaDapyuM hatuM. moTe bhAge dareka sAdhakane AvA loko taraphathI herAnagati thAya che. sAdhakano varAgya daDha karavA ane bhakti prema vadhAravA mATe ja A pAkhaMDIono upayoga thato hoya che. sAdhakane pitAnI aMdarano doSa zodhI kADhavA mATe paNa A lokone upakAra ocho nathI hoto. paDozI niMdaka hovo joIe te A mATe niMdA karanAra, chaLakapaTa karanAra, jhaghaDanAra; kutarko karanAra ane saMzayI jIvenuM bhale je thavAnuM hoya Scanned by CamScanner
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ mananI zuddhine upAya 43 te thAya paNa sAdhakanI zuddhimAM e rIte teo upakAraka thatA hoya che. A loko eka rIte sAdhakonA gurune sthAne che. AvA lokonI sebatamAM tukArAmanI svasthatAdhIratA paNa kyAreka kyAreka DagI jatI ane krodhane Avega AvI jato. ekavAra AvA ja prasaMge e bhagavAna upara paNa ciDAI gayA hatA. evA loko upara koI prasaMge eka divasa tukArAma khUba ciDAI gayA. paNa pAchaLathI e mATe pazcAttApa thayo ane krodha TALavA mATe e nAma japavA lAgI gayA. bhaktothI jyAre koI doSa thaI jAya che tyAre tenA prAyazcitarUpe teo vadhu ne vadhu nAmasmaraNa kare che. tukArAma mATe A durjanonI sobata trAsadAyaka thaI paDI. bhakto ane bhAvikonI ja sobata temane mATe bhAge hatI. ApaNane gamatA ane na gamatA ema banne prakAranA loka to hoya che, paNa ApaNane temanA guNadoSa viSe manamAM vicAra Ave che, dvitabhAva paNa jAgrata raheto hoya che, potAnA-pArakAno bheda paNa ApaNAthI cheDI zakAto nathI. gharanI ane bahAranI A badhI kaDAkUTa TALavA mATe tukArAme ekAMtavAsa svIkAryo. ekAMtavAsano lAbha ane AnaMda paNa apAra che. ekaluM ekAMta e to aDadhI samAdhi che. janasamudAyathI kaMTALavAthI ke taMga AvI javAthI tukArAmane ekAMta vadhu gamavA lAgyuM. bhagavAnanI sAcI laganI lAge te mATe bIjA lokonI laganI choDI devI joIe. ekaniSTha bhAva ekAMtamAM ja rAkhI zakAya che, bhagavAnane prema vadhavA mAMDe Scanned by CamScanner
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 saMta tukArAma che. bahu bolanArAne potAnuM hita to nathI ja samajAta paNa temane haripremI mANasa dumana jevo lAge che. Ama ekAMtasukhanI mIThAza zabdothI kahI zakAya nahi. jAte ja eno svAda cAkhavo rahyo. ekAMta game. e jJAnaprAptinuM moTuM lakSaNa gaNAya. tukArAmamAM A badhAM jJAnanAM cihano dekhAya che. temaNe lokothI kaMTALI jaIne gAmano to moTe bhAge tyAga ja karyo. gorADA, bhAmanAtha athavA bhaMDArA e traNamAMthI koI paNa eka DuMgara upara te Akho divasa dhAmA nAkhatA. bhaMDArA upara AthamaNI dizAe eka guphAnI pAse pANIno jharo che tyAM te rahevA lAgyA. DuMgaranI Toca uparathI cAre taraphanA nAnA-moTA DuMgarA, lIlAMchama ramaNIya khetare, iMdrAyaNa nadInuM vaheNu vagere kudaratanI nAnI moTI anupama zebhA dekhAya che. evA DuMgara upara tukArAmane AvAsa thavAthI e tapovana jevo lAgavA mAMDyo. temane viThThalanA nAmakIrtanano ghoSa AkhAya DuMgaramAM paDaghA pADavA lAge. tyAMnAM jhADapAna ane pazu-paMkhIone tukArAmanI puNyamUrtine paricaya thayuM ane tukArAma paNa temane sAnnidhyamAM prasannatA anubhavavA lAgyA. vihUlasvarUpathI raMgAyelA A bhaMDAra parvata uparanA RSinI mUrtine jenArI Akho dhanya thaI gaI haze; bIjuM to keNa paNa tyAMnAM jhADa ane velAo, vanya prANIo, e puNyadhAmamAM yatheccha vihAra karanArAM paMkhIonAM ToLAM ane tyAMnA patharA paNa dhanya thayA. tukArAmane ekAMtavAsa khUba game ane tenI temaNe upaga paNa karyo. nirmaLI jema asvaccha pANIne Scanned by CamScanner
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ mananI zuddhine upAya svaccha kare che tema mananI malina vRttio ekAMtavAsathI zuddha banI ane temanuM aMtaHkaraNa prasanna thaI gayuM. bhagavAnanA premanI laharIo sAthe ramatAM ramatAM AtmabhAna bhUlAtAM akhaMDa AnaMdano anubhava maLe e mATe paNa sAdhusaMto pahADe, guphAo athavA nadIkinAre nivAsa kare che. gAmamAM rahIne vedAMtanA game teTalA graMtha vAMcIe, lakhIe, vyAkhyAno ApIe ke sAMbhaLIe athavA e aMge carcA-vicAraNA karIe tethI vAcALatA sivAya bIjuM kazuM ApaNe meLavI zakatA nathI, ane anubhava to maLato ja nathI hoto. lokothI khadabadatA gAmamAM guNadoSa ApaNe zIkhIe chIe, zabdonI sAThamArI zIkhIe chIe, paNa maunanI zakti anubhavI zakatA nathI. ekAMta sivAya jJAna pacatuM nathI ke maLatuM nathI, anubhavanuM divya sukha prApta thatuM nathI. dareka puruSe pitAnA jIvananAM thoDAMka varase to ekAMtamAM gALyAM hoya che. ekAMta sivAya paramArtha sadhAto nathI, vRttio zuddha thatI nathI. tukArAme moTA bhAgano abhyAsa ekAMtamAM karyo. dehu gAma sAthe thoDeghaNe saMbaMdha e rAkhatA eTalAthI paNa temane lokono trAsa thato ane mana dubhAtuM hatuM. AthI temAMthI chUTavA teo ekAMtamAM rahyA. ahaMkAra badhAmAM sahaja hoya che. AtmasvarUpane DhAMkIne e rahe che. jemajema ahaMkArane eka eka paDade haThAvAya tema tema bhagavAna ApaNI sAme dekhAya che, badhA paDadA haTI jatAM temane maLI zakAya che. vidvAnomAM paNa vidvattAne bhAre ahaMkAra hoya che ane te dUra kare vadhAre muzkela hoya che. Scanned by CamScanner
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma tukArAma mATe paNa lokomAM pUjyabhAva vadhe, temano satkAra thavA lAgyA, temanAM kIrtanonI chApa loko para paDavA lAgI tyAre temane paNa thoDIka muzkelI paDI. paNa e jAgrata puruSe bhagavAnane dhA nAkhIne ahaMkAravRttine ogALI dIdhI. bhagavAnane prema jema jema vadhato jAya che. e ja kartA che, huM nahi; je che te badhuM bhagavAnanuM che, mAruM kAMI nathI, evo bhAva jema jema baLavAna banate jAya che tema tema ahaMkAranuM baLa dhImuM paDatuM jAya che. tukArAme bhaktinA jore vRttio jItI lIdhI. ahaMkAra, lokapriyatA, pratiSThA, bahumAna ane moTApaNAnI buddhinAM vAdaLAM bhaktirUpI sUryane udaya thatAMnI sAthe ja vIkherAI gayAM. tukArAma saMtone vinave che ke, kRpA karIne tame mArAM vakhANa karaze nahi. vakhANarUpI abhimAnanuM jhera mAro nAza karaze ane bhagavAnane abhimAna gamatuM nahi hovAthI huM abhimAnI thaIza to mAre viThobA mane choDI deze ane tethI tame paNa mane choDI deze. satsaMga viSe vicAra karatAM jaNAya che ke tukArAmane kIrtana vakhate satsaMga sAMpaDyo. bhagavAnanAM guNagAna gAtAM ane sAMbhaLatAM sAMpaDyo. vAda karanArA, niMdA karanArA, chaLakapaTa karanArA ane pAkhaMDIonI sobatathI thAkelA tukArAmane sajajanonI sebatathI zAMti maLI." duniyAmAM premALa, bhAvika ane svastha loke paNa hoya che. je bhAvike kIrtana vakhate tukArAma pAse kheMcAI AvyA temanI mIThI sebatathI tukArAmanA AnaMdanI avadhi na rahI Scanned by CamScanner
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ mananI zuddhine upAya tukArAmanA abhaMgomAM AvatA "saMta" zabdane artha babara samajI levuM joIe. tukArAmanA jamAnAmAM saMtano ATalo moTo samUha hato? ke pachI tukArAme bheLA bhAve ja badhAMne "saMta"nuM saMbodhana karyuM che? A bannemAMthI ekeya kalpanA sAcI nathI. sAcA saMta to virala ja hoya che. badhA vArakarI kaMI tukArAma nahotA. kaI paNa saMpradAyamAM sAmAnya janasamUha Avo ja hoya che, paNa pravartakane potAno saMpradAya phelAvavAno hovAthI badhAmAMthI utsAhI evA thoDAka kAryakaro hoya temane mAna ApIne vadhu kAryakSama banAvavA joIe. nAmadeva-ekanAthathI mAMDIne gaLAmAM hAra paherIne paMDharapuranI niyamita jAtrA karanAra, kathAkIrtana ane bhajanamAM lIna thaIne premathI viThThalanI upAsanA karanAra vArakarI, haridAsa ane bhajanamaMDaLIonA movaDI "saMta" jevI gauravabharI padavI pAmatA. tukArAme A zabda aneka abhaMgomAM TheraThera A arthamAM vAparyo che. tukArAme potAnA sAthIone Ama priya ane pUjya samajIne temanI sebatamAM rahIne paramezvaraprema vadhAryo. emAM keTalAka to sAva sAmAnya ane keTalAka pIDha guNIjane paNa haze. temanA saMkIrtana ane saMbhASaNano lAbha tukArAmane paNa maLyo haze. AvA sadaguNIono sahavAsa temane ghera, bhaMDArA upara, kIrtanomAM ane maMdiramAM avAranavAra sAMpaDyo. saMta nahotA temane paNa saMta mAnI laIne ane temanA guNa laIne pitAnA premamAM vadhAre karavAno abhyAsa temaNe manathI karyo. saMtanA hRdayamAM prema hoya che, duHkha jarA paNa dekhAtuM nathI, temanuM sAcuM Scanned by CamScanner
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 saMta tukArAma dhana vihUla hoya che, premanA sukhanI e levaDadevaDa kare che, amRtarasanuM pAna e ja temanuM bhajana hoya che. AvA dayALu saMto hamezAM ApaNane jAgrata rAkhe che, temane upakAra keTalo mAne evuM saMta tukArAme vAraMvAra kaheluM che. harikathArUpI mAtAnA amRta-kSIrano AsvAda AvA saMtanI sebatamAM tukArAme lIdhe. premaLa haribhaktAna dAsanA paNa dAsa tukArAma che, evuM teo vAraMvAra kahe che. Ama satsaMgano lAbha kharekharA saMta banIne tukArAme lIdho. tukArAme sAvadha rahIne meLavelAM sukhamAM nAmasmaraNane abhyAsa paNa eTaluM ja mahattvano bhAga bhajave che. bIjA badhAM sukha ene lIdhe ja maLyAM che ema kahI zakAya. ekalA ekAMtathI ciMtA dUra thAya kharI, paNa pratyakSa sukhano je jhare sAMpaDyo e to nAmasaMkIrtananA abhyAsathI maLe gaNAya. kartana ane bhajana vakhate samAnadhamI sAdhusaMtonI ane bhAvikonI sebatamAM to nAmasmaraNano lAbha atyAra sudhI letA ja hatA, paNa ekAMtamAM rahevAthI badho samaya nAmaraTaNa mATe maLavA lAge. kathAmAM sajananI sobata ane kIrtanakArenI madadathI maLato nAdabrahmane AnaMda bhagavyA vinA mananI zuddhi thatI nathI. A pahara kIrtanamAM tanmaya thayA pachI bAkInA samayamAM manane kyAMya paNa ekAgra karyA vinA bhaktathI chUTI zakAtuM nathI. viSNusahastranAmano pATha tukArAma karatA ja hatA paNa akhaMDa nAma maraNanI dhUna zarU karI e temanuM sAdhana sarvasva gaNAya. mahAmahenate nAma maraNa vANI svIkAre che, paNa Scanned by CamScanner
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ mananI zuddhine upAya ekavAra svIkAryA pachI vANu nAmane paLavAra mATe paNa visaratI nathI. manamAM nAma-rUpanuM dhyAna ane mAMe harinuM nAma-e nAmasmaraNa kahevAya. aMtaryAmImAM dhyAna kendrita karatA javuM ane dhyAnamAM manane raMgI nAkhavuM e akhaMDa nAmanI nizAnI che. kuLAcAra, saMpradAyaparaMparA, purANasAdhusaMtanA graMtho ane gurunA upadezathI paNa nAma maraNa caDe che ema tukArAma kahe che. sAMbhaLIe to ghaNuM, paNa AcaraNamAM mUkavuM joIe ne! tukArAme nAmasmaraNane abhyAsa karyo ane e dhanya thaI gayA. bhagavAna pAMDuraMganuM svarUpa Ine ke emanuM dhyAna dharIne tukArAmanA manamAM premasukhanI laharIo UThatI ane temAM e lIna thaI jatA. viThThala bhagavAnanA rUpamAM ATalI badhI tanmayatA keLavI, pAMDuraMgane hRdayamAM ThasAvavAno abhyAsa daDha karavA mATe akhaMDa nAmasmaraNa vagerenAM ciMtana karatAM bIjuM sAdhana keIe kayAMya kadI kahyuM che? nAmanuM smaraNa khUba sulabha che. jIbhane nAmanA gaLapaNane ekavAra caTako lAgyo hoya pachI jIva jatAM sudhI te ene choDaze nahi. sAkara ane gaLapaNa jevI ja ekarUpatA nAma ane nAma lenAra vacce hoya che. tukArAme nAmasmaraNanuM khUba sukha bhogavyuM athavA te akhaMDa nAmasmaraNanuM sukha bhogavavA mATe ane lokone e zIkhavavA mATe temano avatAra hatA. besatAM, UThatAM, jamatAM ane sUtAM temanuM nAmasmaraNa-ciMtana cAlatuM ane ciMtana vakhate teo ekAkAratA anubhavatA. nAmane AnaMda ke maLyo, saMsAranAM baMdhana kevI Scanned by CamScanner
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 saMta tukArAma . rIte tUTyAM, haripremanI laganIthI jIbhamAM kevI mIThAza vyApI, iMdriyenuM AkamaNuM kevI rIte aTakyuM, sAme cAlIne sukha kevI rIte AvyuM e viSe tukArAme alaMgamAM varNana karyuM che. bhagavAnanuM svarUpa jotAM ke dhyAna dharatAM nAmano raMga manamAM umaTe che ane emAM raMgAtAM zrIraMga aMtaramAM pragaTa thAya che ane tukArAma lIna thaI jAya che. tukArAmanA gharane Avo amRtabhojana samAraMbha joIne jenA moMmAM pANI na chUTe e paththara hRdayane keNa haze! nAmasmaraNathI na samajAyeluM samajAI jAya, na dekhAyeluM dekhAya, abalane vAcA maLe, na maLeluM maLI jAya, A alabhya ane apAra lAbha ghera beThAM maLe che evuM tukArAme svAnubhavathI kahyuM che. A anubhavathI ja samajAya che. nAma vinA bhavasAgara taravA mATe bIjo koI upAya nathI evuM tukArAme viThobAnI ANa" daIne kahyuM che. ' nAmanuM mAhAsya ane ke gAyuM haze paNa tukArAmanA abhaMgenI amRta rasataraMgiNI bIje kyAMthI maLavAnI hatI? tukArAmarUpI gomukhathI khaLakhaLa vahetI A nAma-maMdAkinIthI AkhI duniyAne temaNe pitAnA pavitra udaramAM samAvI dIdhI che. nAmAmRtanA sevanathI tukArAmanI jIbhanI mIThAza vadhI ane tukArAma tema ja nAma eka thayAM. pachI bhaktane choDIne bhagavAna dUra rahe ja zAnA? bhagavAna, bhakta ane nAmasmaraNano triveNIsaMgama thayo. tukArAmanI apAra nAmaprIti joIne tukArAmane maLavA mATe temane gamatA rUpe bhagavAnane AvavuM paDayuM. sAthI nI sImA Ave eTale sAdhya sAme cAlIne Ave che. Scanned by CamScanner
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6: saguNa bhakti manuSyajanma dhAraNa karyAnuM sArthakya IzvaraprAptimAM che e saMtonAM vacano sAMbhaLyA pachI e mATe ko mArga levo athavA ApaNI prakRtine kayA mArga anukULa ane sahaja sulabha che e vicAra karIne mumukuo eka mArga svIkAre che. IzvaraprApti mATenA yogamArga, karmamArga, jJAnamArga ane bhaktimArga-A cAra mukhya mArgo che. bhagavAna zrIkRSNa gItA ane bhAgavatamAM bhaktimArgano ja mukhyatve upadeza Apyo che. gItA ane bhogavata e banna bhaktimArganA AdhArasthaMbha che. pahelAnA jamAnAmAM bIjA mArgo hatA, paNa A kaLiyugamAM te bhaktimArga IcchanIya che. bhaktipaMtha badhAthI saraLa che. temAM badhAM karme zrIharine arpaNa thAya che, eTale pApa-puNyano pAza lAgato nathI ane janmamaraNanAM baMdhana tUTI jAya che ane bIjuM e ke yogamArga, jJAnamArga ane karmamArganuM AcaraNa karatI vakhate potAnA baLa upara cAlavuM paDe che. bhaktimAgamAM evuM nathI. A mArge jIva cAlavA lAge eTale bhagavAna tene sahAya kare ja che. AthI japa, tapa, vrata, anuSThAna vagerene tukArAma dhikkAre che evuM nathI. A sAdhano bhagavAna pAse mUkI daIe ane pachI bhaktimArga AcarIe eTale bhakta thavAya. abheda nathI gamata evuM abhedano anubhava lIdhA sivAya tukArAma khAsa bolyA nathI. bhaktinuM pagathiyuM nIcenuM ane jJAnanuM uparanuM evuM te phakta jJAnamArgI ja Scanned by CamScanner
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma kahe che. paNa jJAnezvara, ekanAtha ke tukArAma jevA jJAnI bhakta bhaktinA sukhane vadhu mahattva Ape che. "mokSa amAre mana aghare nathI, e to ame gAMThe bAMdhyo che. bhaktone mokSa durlabha nathI hoto. mokSa to amArA bAraNe rame che, bhaktanA bAraNe mokSa kAkalUdI karato paDyo che" AvuM tukArAma anekavAra kahyA kare che, paNa ethI mekSa sAthe temaNe vera bAMdhyuM hatuM evuM nathI. paNa e sahaja che evI khAtarI thayA pachI ja temaNe bhaktisukhane ATaluM badhuM mahattva ApyuM che. jJAnayukta bhakti ke jJAnavinAnI bhakti e bannemAM jJAnanuM svarUpa oLakhyA pachI ja tukArAme bhaktino parama AnaMda bhegavavAnuM nakkI karyuM. Ama egamArganI, jJAnamArganI ke karmamArganI avahelanA karIne bhaktimArganI zreSThatA tukArAma vagere bhaktazreSoe gAI che evuM koI samajI na bese. A mArgo uttama ja che, paNa bhaktimArgane anusaravAthI A badhA mArge javAnuM phaLa maLe che. uparAMta premanA sukhane lAbha maLe che. ega eTale mananI vRttio upara kAbU ane e sAdhavAno upAya IzvarapraNidhAna. tukArAme IzvarapraNidhAnathI mananI vRttio upara keTale badhe kAbu meLavyuM hatuM e joIe te e yogI mahetA evuM kaI kahI zakaze? tevuM ja Asakti ane phaLanI AzA choDIne karma karavuM e niSkAma karmayogane sAra hoya to kevaLa bhagavataprIti a karmonuM AcaraNa karanAra tukArAma kamalegI nahotI evuM paNa koI kahI zakaze kharuM? jIvana ane paramAtamAM ne ega e je jJAnamArganuM aMtima sApya che te bhagavAna ane pote banne eka ja evo anubhava lenA Scanned by CamScanner
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ saguNa bhakti tukArAma jJAnI nahetA evuMya zI rIte kahevAya? eTale ke karma, jJAna ane yogane virodha bhakti karatI nathI. A badhA zabdo judA judA che eTaluM ja, paNa kharI rIte to e badhA ekasarakho ja anubhava karAve che. tukArAma karmayogI ane jJAnI hatA eTale temanA manamAM ane vANImAM apAra premaraMga bharelo hato. bhaktinuM A svarUpa zabdathI varNavavAnuM zakya nathI. je bhaktithI karma-jJAnayogamAM pUrNatva Ape che, karma-jJAnanI sArthakatA je premathI thAya che te bhakti, e prema, evI laganI tukArAmanA hRdayamAM pUrepUrAM hatAM. karmajJAnayogamAM je je khUTatuM hoya tenI pati haripremathI thAya. eTale bhaktiyoga ja sahuthI zreSTha che. tukArAme jIvanabhara bhaktisukha bhogavyuM ane bhaktinuM nagAruM pITIne bhaktimArgano pracAra karyo. nArAyaNa bhaktithI vaza thAya che. bhaktimArga ja zreSTha che, e jemane gaLe na Utare temane tukArAma saumyatAthI javAba Ape che ke mane A mAga gamyo eTale meM tene svIkAryo che. bhaktinuM sukha apAra che, pharI pharI e sukha meLavavAnuM mana thAya che. | saguNa ane nirguNa eka che evo tukArAmano siddhAMta che. topaNa temaNe bhaktino mahimA khUba gAje che. advaitamAM dvita ane dvitamAM ati, nirguNa e ja saguNa ane saguNa e ja nirguNa, evo temano nizcaya ane anubhava hovAthI baMne prakArano AnaMda temanI vANImAM bharelo che. saMta tavAdI paNa nathI ane atavAdI paNa nathI. zuddha parabrahma sAthe te samarasa thayela hoya che. tukArAme bhagavAna sAthe vinoda karyo che, prasaMga Avye temaNe bhakieka che evA sAva mana atamAM Scanned by CamScanner
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma vakhANa sAthe niMdA paNa karI che, game tevI kalpanAo paNa karI che, premathI gALe paNa dIdhI che, paNa bhagavAna sAthenuM pitAnuM ekaya oLakhyA vinA nathI karyuM. tukArAma ane bIjA saMto paMDharapuranI viThThala bhagavAnanI mUrtinA upAsaka hatA. paraMparAgata e rivAja bhagavAna viThThalanI roja pUjAarcAmAM pariNamyuM hatuM. viThThala maMdira no jIrNoddhAra jAte karanAra ane viThThala maMdiramAM ja chevaTa sudhI kIrtana karanAra tukArAma mUrti pUjaka hatA. tukArAmanA ziSya nArAyaNe dehanI emanI sanamAM "tukArAma zrI bhagavAnanI mUrtinI pUjA svahaste karatAM hatA" evuM cekhA zabdomAM lakhyuM che. viThThala bhagavAnanI mUrtinI pUjA, arcA, dhyAna, dhAraNA ane akhaMDa nAma maraNa cAlu hatAM chatAM bhagavAnanA sAkSAtkAra mATe tukArAma badhA prayatno karatA hatA. je mUrtinI pote roja pUjA kare che enI pratyakSa mulAkAta kayAre thaze evuM temane thayA ja karatuM. prahalAda ane dhruva jevAe bALapaNamAM ja bhagavAnane saguNa rUpanuM darzana karyuM. nAmadeva sAthe bhagavAna pratyakSa belatA cAlatA, janAbAI sAthe daLavA besI jatA, evA mArA paMDharIrAya mane darzana kyAre deze evI tAlAvelI temane lAgI. pratyakSa darzana vinA brahmajJAna temane keruM lAgatuM, brahmajJAnanI khAlI vAto sAMbhaLavAthI ke kahevAthI temane saMtoSa thato nahoto. potAnA hAthe ja bhagavAnane bheTavAnuM maLe, banI najara maLe, AMkhe bhagavAna na dekhAya to A AMkha na hoya toya zuM, AMkhathI bhagavAnanA caraNa na dekhAya enA karatAM aMdhApaze che evA vicAro temane thatA. Scanned by CamScanner
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ saguNa bhakti e vinA abhaMgomAM tukArAma kahe che: "bhagavAna, tAruM nirAkAra rUpa jene gamatuM zreya tenI pAse tu nirAkAra bhale rahete, paNa mAre te tAruM saguNa sAkAra rUpa ja joIe che. mArI IcchA tArA caraNanAM darzana karavAnI che. jJAnIo sAthe mArA jevA ajJAnI zA mATe harIphAI kare ? bALaka moTuM thAya eTale mAtA ene chUTuM mUke che paNa nAnuM hoya che tyAM sudhI e mAtAne khoLe choDatuM nathI. brahmajJAnI hoya ene tArI mukti Apaje, mAre te nathI joItI. tArA nAmanI mIThAza jIbhane lAgI che, tArA caraNa jevAnI AMkhane tarasa lAgI che. mAre A bhAva kyAreya badalAvAne nathI. mArA A bhAvamAM tuM oTa lAvIza nahi ke mane caLAvIza nahi. bhagavAna, mAre tArI mukti nahi paNa tuM ja joIe che. bhagavAnanAM darzana mATe mana taDapatuM hatuM topaNa tukArAma kyAreka bhagavAna upara UkaLI UThatA to kyAreka premabharI yAcanA karavA lAgI jatA. Ama tukArAma bhagavAna sAthe premabharyA vinoda-vArtA karatA. paNa e badhAmAM bhagavAna mATeno prema parAkASThAe pahoMcyuM che evuM vyakta thAya che. bhagavAna temane potAnuM saguNa rUpa batAve e eka ja utkaTa bhAvanA temanA manamAM ramyA karatI hatI. bhagavAna sAthe bheTavAnI tukArAmanI lAlasA jema jema vadhatI cAlI tema tema bhagavAna pitAne kevI rIte maLe e viSe jAgrata svapna tukArAma jevA lAgyA. pratyakSa milana karatAM priya vastu maLe zuM zuM thaze enI kalpanAo karavAmAM vadhu sukha maLe che, milana thatAM ja eka vAra premanA ghUMTaDA bharIne badhI utkaMThA tarata zamI jAya che Scanned by CamScanner
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7: viThThalasvarUpa tukArAmane bhagavAnanuM saguNa darzana karavuM hatuM eTale te mATe kayA svarUpano teo Agraha rAkhatA hatA te paNa jovuM joIe. je svarUpanuM dhyAna dhare che tene te ja rUpe bhagavAna maLe che e siddhAMta che, eTale tukArAma kayA svarUpane dhyAna sAme rAkhatA hatA, kayuM svarUpa temane khUba priya hatuM. kayA svarUpanAM temaNe vakhANa karyA; khAtAM, pItAM, besatAM, UThatAM, gharamAM, bahAra, samAdhi avasthAmAM, jAgatAM ke svamamAM bhagavAnanuM kayuM svarUpa temaNe dhyAna sAme rAkhyuM hatuM ? keTalAka vAcaka kaheze ke tukArAma te pAMDuraMgane (viphUlane) ja jhaMkhatA hatA. paNa e aMge kareluM saMzodhana badhAne gamaze. - tukArAmanA kuLadeva viThThala hatA. temaNe nAnapaNathI ja viThThalanI upAsanA karI hatI. temanA abhaMgomAM paNa badhe viThThala ane pAMDuraMgane ja pikAra che, eTale viThThalanI ja temane jhaMkhanA hatI e dekhItuM che. jijJAsuo mATenA zrIkRSNane gItAno upadeza che ane kathApremI mATe mahAbhArata. paNa Aja sudhI bharatakhaMDamAM bhagavAnanA badhA bhakto ane sAdhusaMta zrIkRSNa upara mohI paDyA che tenuM kAraNa zrIkRSNanA bALapaNanuM caritra divya premamaya gaNAya che. zrIkRSNanuM e bALasvarUpa mIThAmAM mIThuM che. gAya ane govALe sAthenuM bALasvarUpa ja tukArAme paNa A che. aMdara hari che, bahAra paNa che ane harithI ja A8. Scanned by CamScanner
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ viphalasvarUpa vara bharAya che vagere. abhaMgomAM A ja bALakRSNane temaNe bhajyA che. tukArAmanA abhyAsane ane kirtanano A bALakRSNa caritra paNa viSaya hato. A bALasvarUpe tukArAmanuM mana harI lIdhuM hatuM ane tenA ja darzana mATe mana sadAya sUratuM hatuM. viTThala eTale zrIkRSNanuM bALarUpa. e dhyAnamAM Ave to ApaNA sAdhusaMtoe zrIkRSNa caritramAMthI bALalIlA ja vilakSaNa premathI zA mATe gAI che ene ukela maLI rahe che. suradAsa, mIrAMbAI, narasiMha mahetA e pazcimanA kRSNabhakto ane jJAnezvara, nAmadeva, ekanAtha, tukArAma vagere mahArASTranA kRSNabhakto zrIkRSNanA bALacaritranuM ja premapUrvaka varNana karanArA che. tukArAme potAnA upAya viphUlanI je bALalIlA gAI che temAM paNa gopagopInI utkaTa bhaktinuM ane zrIkRSNanI bhaktavatsalatAnuM madhuruM varNana kareluM che. nepALa kRSNa sakhAo sAthe gAyo carAvavA madhuvanamAM jAya che tyAM badhAe potapotAnAM bhAtAM choDIne je bhejana karyuM, je vividha ramato ramyA tenuM varNana tukArAme karyuM che. bALalIlAnA A abhaMgomAM tukArAme adhyAtma paNa sUcaveluM che. gopIoe rAsa ramatI vakhate je tanmayatA keLavI tevI ja rIte ApaNe ApaNI badhI vRttione kRSNapremamAM ramatI karI devI ane evI ja tanmayatAnuM sukha bhogavavuM evo temAMthI maLato bodha dareke manamAM tAravA jevo che. Ama kRSNabhaktinI laganI tukArAmane lAgelI hatI. e / Scanned by CamScanner
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 saMta tukArAma paMDharapuranI viThThArtita sUma nirIkSaNa karIe to e bALamUrti che evuM nakkI thAya che. bhagavAna ITa upara UbhA che. bhagavAnanAM ITa uparanAM pagalAM mRdu che. A ja paga upara karoDo bhAvikoe potAnAM zIza namAvyAM che, premAzruthI hajAra vAra paga bhIMjavyA che ane temAM potAnuM citta samarpita karyuM che. bhagavAnanA DAbA paga upara eka jakhama che. muktakezI nAmanI eka gopI hatI. bhagavAna mATe ene ghaNo prema hato. e khUba komaLa hatI ane e komaLatAnuM tene bhAre abhimAna hatuM. teNe bhagavAnanA paga upara potAnA jamaNA hAthanI AMgaLIo mUkI te te bhagavAnane ati sukumAra pagamAM khUMpI gaI. bhagavAnanA "saukumArya" pAse ApaNI zI visAta e samajAtAM e zaramAI gaI. enA garvanuM khaMDana thayuM. paga uparano e jakhama Aje paNa e viThThalamUrti upara che. Scanned by CamScanner
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 : saguNa sAkSAtkAra saguNa darzananI tukArAmanI utkaMThA keTalI tIvra hatI te joyA pachI e utkaMThAnuM pratyakSa phaLa kevI rIte maLyuM te have joIe. jIva mAtrane potAnI IcchA pramANe phaLa maLe che. mANasanI IcchAzakti eTalI badhI prabaLa che, tenA saMkalpanuM baLa eTaluM badhuM vilakSaNa che ke, te je kAMI karavA mAge te thAya che. je je karavAnI icchA te kare te thAya che. paNa icchAzaktine zuddha AcaraNane, 68 nizcayano, saddabhAvanAno ane abhyAsane Teke hevo joIe. saMkalpa siddha thavA mATeno badhe AdhAre A saMkalpanI zuddhatA ane tIvratA upara hoya che. comerathI baMdhAyela jagyAmAM pANInuM eka eka TIpuM paDatAM sarovara thaI jAya che, eka eka paiso bhego karanAra vepArI lakSAdhipati thaI jAya che. sUryonAM kiraNone ekakendrita karavAthI agni cetAvI zakAya che, tevI ja rIte manane eka ja dhyeyamAM sthira karavAthI brahmapada pamAya che. mana e ja manuSyanA baMdhana ane mokSanuM kAraNa che. paMcabhUtanA khoLiyAmAM tene phAve tema viharavA devAthI e thAkIne durbaLa banI jAya che ane Izvara tarapha vALavAthI e ja paramAtmArUpa banI jAya che. bhagavAna badhe che evuM zAstravacana che ane saMtonI pratIti paNa che. tukArAme e anAma, arUpa, aciMtya paramAtmAne nAma ane rUpathI ciMtya banAvyA. gokuLanAM gopagopIone ramADanArI zAmaLI bALamUrtinuM temaNe ciMtana karyuM. mana Scanned by CamScanner
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma tenA para ja sthira karyuM, iMdriAne enA ja dhyAnanA sukhamAM parovI dIdhI, bAhya zarIra paNa enI ja sevAmAM rekI dIdhuM ane A pramANe mana, vacana ane kAyAthI e kuSNamaya banI gayA. eTale kRSNanuM svarUpa jevAnI utkaTa bhAvanA saphaLa thAya ja ne? nizcayanuM baLa eTale ja phaLa. ahaMkArano pavana lAge nahi eTale satyanArAyaNa badhA manoratha pUrA kare che evuM bhakto kahe che te sAcuM che. ApaNe zuddha saMkalpa athavA nizcayanuM baLa ane nArAyaNanI kupA e be vacce bheda kyAM che? zrIkRSNa pragaTa thAya evo zuddha ane tIvra saMkalpa tukArAme karyo ane nArAyaNane pragaTa thavuM paDyuM. A bhaktanA saMkalpa baLanuM gaurava ke bhagavAnanI bhaktavatsalatA? ke baMnenA jhaghaDAmAMthI duniyAne kautukabharyo prasaMga jevA maLe e mATe duniyAnA bhAgyane vakhANavuM? bhagavAne tukArAmanI darzanabhUkha paNa eka prasaMganuM nimitta banIne bhAMgI. rAmezvara bhaTTa tukArAmane badhA abhaMge lakhelI vahIo DUbADI devA kahyuM. ane A sapuruSe e brAhmaNanI AjJA ziromAnya gaNuMne DUbADI dIdhI ane pachI bhagavAne pANImAMthI e vahIo bacAvI lIdhI evI suprasiddha lekavAyakA che. rAmezvara bhaTTa nAmanA eka pIDha ane mahAvidvAna brAhmaNa pUnAthI IzAnamAM nava mAIla dUra AvelA vAghAlI gAmamAM rahetA hatA. tukArAmanAM guNagAna temanA kAna sudhI AvyAM hatAM. tukArAma zadra jAtinA hovA chata brAhmaNe paNa temane page paDe che ane temanAM bhajanamAM Scanned by CamScanner
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ saguNa sAkSAtkAra zratinA artho maLI Ave che e lokamukhathI temaNe sAMbhaLyuM, tyArathI tukArAma vize ane sAmAnya rIte vArakarI saMpradAya vize temane abhiprAya pharI gaye. rAmezvara bhaTTane vicAra paNa samajavA jevo che. tukArAma je bhAgavatadharmanI dhajA nIce bhaktipracAranuM kAma karatA hatA, bhAgavatadharmanI keTalIka bAbato sAthe temane prAmANika virodha hato. sAcuM kahIe to jJAnedharanA samayathI ja vaidika karmakAMDI brAhmaNe bhAgavatadharma te varNAzramanAM dharmabaMdhana DhIlAM karanAre eka baMDakhora saMpradAya che evuM mAne che. kharI rIte e te nathI. UlaTAnuM vaidika dharmanuM khUba uttaLa, vyApaka ane loke ddhAraka svarUpa ja bhAgavatadharmamAM jovAmAM Ave che. A carcAne javAba bhAgavatadhamI saMtanAM caritroe ja ApI dIdho che. vArakarIo jAtibheda bhUlIne ekamekane page lAge che. saMskRtamAM raheluM jJAnarahasya prAkRtamAM kahevAmAM Ave che ane tethI devavANInI pAyamAlI thAya che. karmamArga upara thoDeghaNo kaTAkSa karIne bhaktinuM ane nAmanuM ja mAhAsya sauthI vadhAre kahevAya che. A vAta jAnA vicAranA keTalAya zAstrI paMDito ane vaidika karmakAMDIo Aje paNa svIkAratA nathI. badhA zAstrI-paMDite A matanA hatA evuM nathI, paNa A matanA abhimAnIothI bhAgavatadharma pracAraka jJAnezvarane ane ekanAthane jema agAu herAna karavAmAM AvyA hatA evI ja rIte tukArAmane rAmezvara bhaTTe herAna karyA. vaidika saMpradAya ane bhAgavata saMpradAya judA judA che. saMskRta bhASAmAM ja badhuM gharahasya rahevuM joIe ane Scanned by CamScanner
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma te brAhmaNonA mukhathI ja anya jAtinA mANase e sAMbhaLavA joIe ema vediko mAne che. bIjo muddA jAtisaMbaMdhano che. jAtibaMdhano kaDaka rahevAM joIe. aMtyajathI laIne brAhmaNa sudhInA ucca-nIcanA bheda vidika saMpradAyamAM che, jyAre bhAgavatadharma mAM te manuSya game te jAtimAM janmyA hoya paNa je te zuddhAcaraNa ane bhagavadbhakA hoya to te mATe te vaMdanIya ane zreSTha che evA siddhAMta che. AthI zreSThatA phakta jAtimAM ja na rahetAM "bhagavAnano bhakta te sarva zreSTae siddhAMta the. ane temAM so TacanA senAno kasa jAti upara nahi paNa saMta upara lAgyA. ethI bhAgavata saMpradAya brAhmaNonuM mahattva ghaTADanAro che evuM nA matavAdIo mAnI beThA. jJAnezvara-ekanAthane herAna karavAmAM A be ja mudA hatA, paNa tukArAmane herAna karatI vakhate trIje eka muddA paNa AgaLa Ave. saMta sarvazreSTha manAya eTale mahattA brAhmaNa pAse na rahetAM sahaja rIte ja saMta pAse cAlI jAya. tukArAmanuM saMtapaNuM jema jema siddha thavA lAgyuM, temanA zuddha AcaraNanI. upadezanI, bhakti-premanI pakaDa jema jema lokonA mana upara majabUta thavA lAgI tema tema lokone samUha temanA bhajanamAM sAmela thaze. A mumukSu lekamAM dehunA kulakarNI mahAdAjI paMta, cIkhalInA kulakaNa malhAra paMta, pUnAnA keDe paMta, taLegAmanA gaMgArAma vagere keTalAya brAhmaNo paNa hatA. tukArAmanI as vANuM sAMbhaLIne e bhramaranI jema kArAmanA bhakta ane gayA. lokone zuddha dharmajJAna joItuM hatuM, sAcuM prema joItuM hatuM, eve vakhate temane tukArAma maLyA ane temanA Scanned by CamScanner
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ saguNa sAkSAtkAra sAthe bhajanamAM bhaLyA. sAcuM ane khoTuM lokenA dhyAnamAM AvI jatuM ja hoya che. tukArAmanI paDozamAM ja aMbAjIbuvA pitAnI moTAInI dukAna mAMDIne beThA hatA, paNa temanI pAse lokone je joItuM hatuM te nahotuM eTale temanA bhajanamAM kaI bhaLyuM nahi. aMbAjI ane tukArAma-eka cheTuM ane kharuM nANuM-baMnenI leke e barAbara parakha karI. tukArAmanA guNa ane premane loko samajyA. tukArAma zudra jAtinA hatA, paNa te brAhmaNa hoya to paNa lokone eTalA ja gamyA hota. aMbAjI brAhmaNa hovA chatAM temanI rIta brAhmaNone paNa na gamI. eTale tukArAmane herAna karavAmAM trIje muddo temanI jAti viSeno paNa hatA. tukArAma zUdra hovAthI brAhmaNe temane page paDe che ane temane guru mAne che, te rUDhicustone rucyuM nahi. rAmezvara bhaTTa rUDhicusta tarIke tukArAma sAthe laDavA mATe AgaLa AvyA na hota to bIjo koI paNa vedazAstrasaMpanna brAhmaNa AgaLa AvyuM hota. dharmanuM rahasya saMskRta sivAyanI prAkRta bhASAmAM samajAvavAmAM paNa koI doSa nathI, e vAta jJAnezvara ane ekanAthe siddha karI dIdhI hatI. have prAkRta bhASAmAM adhikArI zuddha paNa dharmarahasya kahI zake che, kAraNa ke dharma rahasya bhagavAnanI kRpAthI koI paNa jAtinA zuddhacarita mANasamAM pragaTa thAya che. e mATe tukArAmane herAna karavAmAM AvyA. ane A herAnagati karavAnuM mAna maLe che rAmezvara bhaTTane ! jJAnezvara ane ekanAthanA alaukika prabhAvanI asara badhA brAhmaNe upara thaI. janasamAjamAM bhAgavata Scanned by CamScanner
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma dharmane jayajayakAra thaye. tene khUba pracAra thayA. Ama bhAgavata dharmane eka DagaluM AgaLa vadhAravAnuM zreya tukArAmane paNa maLyuM. tukArAmanA bhAgavata dharmanAM tA rAmezvara bhaTTa mAnya na rAkhavAthI temaNe gADha jaMgalamAM paga mUkyo. dehumAM tukArAmanAM bhajana-kIrtanano raMga jAme che ane tyAM ja emanA priya viThThalanuM sthAna che eTale dehumAMthI ja tukArAmane kADhI mUkavAne kuvicAra temanA manamAM AvyA ane temaNe gAmanA mukhiyAone bhaMbheryA. dehamAMthI tukArAmane hAMkI kADhavAnuM e mukhiyAone lakhI nAkhyuM. A hukamanAmuM mukhiyAoe tukArAmane vAMcI saMbhaLAvyuM. tukArAma tarata ja rAmezvara bhaTTane gAma vAghelI gayA ane rAmezvara bhaTTa saMdhyAmAM beThA hovA chatAM temanI pAse jaIne daMDavat praNAma karIne temanI sAme ja kIrtanane prAraMbha karI dIdho ! kIrtanamAM prAsAdika abhaMga eka pachI eka skuryA tema tukArAma belavA lAgyA, eTale rAmezvara bhaTTe kahyuM: "tArA abhaMgomAMthI kRtione artha nIkaLe che ane tuM zuM ka hovAthI zrationA artha kahevAne tane adhikAra nathI. tArI vANI zAstraviruddha hevAthI zrotAo ane vaktAne narakamAM pahoMcADanArI che, eTale tuM AjathI kavitA racIza nahi." enA javAbamAM tukArAme kahyuM: "pAMDuraMge AjJA karI che, tethI huM A abhaMge racuM chuM. e badhI vANa nakAmI kharacAI gaI. Apa brAvaNa hevAthI IzvaramAM che. ApanI AjJA mujaba huM havethI kavitA racIza nahi. paNa Aja sudhI racAyelA abhaMgonuM zuM karuM ?" Scanned by CamScanner
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ saguNa sAkSAtkAra rAmezvare kahyuM: "tuM tArA abhaMgonI badhI vahIo laIne pANImAM DubADI de." A sAMbhaLI "ApanI AjJA mAnya che" ema bolIne tukArAma de gayA ane abhaMgonI vahIo upara tathA nIce moTA paththara rAkhIne kapaDAmAM bAMdhI ane e piTaluM iMdrAyaNInA vaheNamAM mUkI dIdhuM. pANImAM vahIo DubADI dIdhAnI vAta jotajotAmAM comera phelAI gaI. AthI premaLa bhAvikone bhAre duHkha thayuM; ane kuTila, niMdA karanArA, luccA loko harakhAIne tALIo pADavA lAgyA. tukArAma pAse evA loko jaIne temanI ThekaDI uDADavA lAgyA. agAu bhAI sAthe virodha karIne dastAvejo DUbADI dIdhA hatA. have rAmezvara bhaTTa sAthenI carcAmAM kavitA DubADI dIdhI ! bIjuM koI hota to AvI banne taraphanI mAnahAni thavAthI eNe lokone meM na batAvatAM ApaghAta ja karyo hota. tukArAme potAnA vize ja vicAra karIne jAtane kahyuM : "lokonuM kahevuM sAruM che. huM prapaMcI hovAthI ja Aga cAMpIne bahAra nIkaLI gaye chuM. eTale mArI phajetI thaI paNa bhagavAna mATe A badhI mAthAkUTa karI chatAM bhagavAna pratyakSa thayA nahi, AghAtamAMthI mane ugAryo nahi, durjananAM mAM baMdha karyA nahi, ane bhaktavatsala tarIkenuM potAnuM biruda sAcuM pALyuM nathI eTale jIvatA rahevAnI paNa zI jarUra ? anna ane pANIno. tyAga karIne huM bhagavAnanA caraNe temanuM ciMtana karate paDyo rahuM eTale ene egya lAgaze te kareze."-Ama vicAra karIne tukArAma maMdira sAme tulasIkyArA pAsenA Scanned by CamScanner
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma eka paththara upara tera divasa sudhI paDyA rahyA. e vakhate temanA mukhamAMthI pragaTelA ogaNIsa abhaMgomAM e vakhatanI temanA mananI hAlata utkRSTa rIte pratibiMbita thaI cheH he bhagavAna ! dareka prANImAM ekasarakhe bhAva rAkhanAra tuM hovA chatAM ane tAruM akhaMDa ciMtana karavA chatAM temAM bIjAnI Dakhala thAya e kevI navAI! Aja sudhI karelI bhakti uparano A kaLaza che! tArI bhaktinuM e phaLa maLyuM ke loko dveSa karI zake evo doSa mArAthI thaye, paNa e mATe tene deSa devA karatAM ema lAge che ke mArI sevA ja sAcI nahi hoya, temAM khAmI haze. tArI sevAmAM meM mAruM sarvasva arpaNa karyA vinA tane huM doSa ApuM e yogya nathI. have kAM to tArI sAthe rAkha, athavA mAre nAza kara. tu jAte AvIne je kahIza te have huM karIza. tArA darzana mATe aneka upAye karyA. keTalI rAha jouM ? AzAne aMta Avyo che. chevaTano chuTakA karI de have. mArA zabdo tane gamatA nathI, pachI bolavAnI zI jarUra? tAruM darzana thAya e mAro satya-saMkalpa pUro na thaye tane prasanna karavA khUba mathya, paNa e badhA zabda nakAmAM gayA. have bIjA badhA mArgo cheDIne tane bheTavAnI ja laganI lAgI che. tuM udAra ane bhaktavatsala che evuM kahevAne meM maphatane vepAra mAM vyo, paNa e vepAra sameTI le paDyo. eka jIvane uddhAra tuM karIza ja Scanned by CamScanner
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ saguNa sAkSAtkAra paNa AkhI duniyAne uddhAra thAya e mATe meM A badhe pasAra karyo che. paNa bhaktane lAgelo A AghAta tuM nivArIza nahi to tArI AbarU jaze ane tArI niMdA thaze e mArA kAnathI saMbhaLAze nahi. - tArI niMdA duniyAmAM na thAya ane tArA viSe lokonI azraddhA vadhe nahi e sivAya bIjuM kazuM mAre joItuM nathI. agAu je jJAnI bhakto thaI gayA temaNe niSkAma bhaktino je suMdara cIlo pADyo che e ja cIle meM cAlavA prayatna karyo che. zarIranI badhI upAdhi tuccha gaNIne tArI sevA mATe buddhi daDha karIne rahyo chuM. A zarIranAM chatrIsa tattvone vaheMcIne huM alaga thayA ane tArA upakAra mATe ja have jIvI rahyo chuM. tArA biruda ane nAmane kalaMka na lAge ane lokonI zraddhA daDha thAya e mATe ja huM tane pragaTa thaIne mane darzana devAnI ane tane e AghAtamAMthI ugAravAnI prArthanA karuM chuM. AvI jAtano trAsa tane devAno adhikAra zuM mane nathI ? zuM huM tAre dAsa nathI ? tArA caraNa mATe ja meM prapaMconI hoLI karI che. mAruM sarvasva meM tAre caraNe dharI dIdhuM che; chatAM mArA para AvuM vAdaLuM gherAI vaLe e ucita che? pAMDuraMga, mane bheTIne mAro talasATa nivAra, tArI mahera nathI lAgI eTale mArAM vacane khAtarIlAyaka che ke nahi te A lokone samajAtuM nathI. A ja sudhIno mAro badhe baDabaDATa nakAme karyo. bolAyelA badhA zabdo havAmAM UDI gayA che e joIne huM to chaka thaI gayo chuM. tArA Scanned by CamScanner
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma caraNamAM mAruM citta ramatuM mUkyuM che, have tuM mane bheTa eTale A bhavabaMdhananI gAMTha chUTI jAya. Ama sAkSAt darzana mATe utkaMThita thaIne tukArAma dehunA pAMDuraMganA maMdira sAmenA paththara upara citana karatAM tera divasa sudhI AMkhe phADIne paDyA rahyA. tera divasa sudhI bhUkha ke tarasanuM temane bhAna ja na rahyuM. hRdayamAM pAMDuraMganuM dhyAna tapasvI dhruvanI jema temaNe dharyA karyuM. A bAju vAgholImAM rAmezvara bhaTTa bhakatadroha karyo ethI bhagavAnane temanA para kopa Utaryo. bhagavAna sAthe kareluM kapaTa kadAca bhagavAna sahana karI le, paNa bhaktane keAI herAna kare e to jarAya sahana na karI zake. kaMsa, rAvaNa vagere bhagavAnanA virodhIo mokSapada pAmyA, paNa bhaktaSI pazcAttApathI zuddha thaIne bhaktane ja zaraNe na Ave to tenI avazya agati thAya che. badhAM prANIenA hita mATe mana, vacana ane kAyAthI jhUjhanArA mahAtmAonAM mana badhAM prANIonA aMtaramAM vyApI rahenArAM hovAthI temane dIdhelA dhakkAthI e sarva bhUtAdhivAsa halI UThe che. eTale ja sAdhupuruSane chaLavA jevuM bIjuM pApa nathI. rAmezvara bhaTTa vAghelIthI pUnAmAM Avela nAganAthanAM darzane javA nIkaLyA. nAganAthamAM prakaTa daivata hovAthI e dhAmaupara rAmezvara bhaTTane bhAre AsthA hatI. rastAmAM anaghaDa siddha nAmane eka oliyo raheto hato. teNe pitAnI vADImAM eka vAva bAMdhI hatI. A vAva ane anaghaDazAhano taki Aje paNa tyAM jovA maLe che. e vAvamAM Scanned by CamScanner
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ saguNa sAkSAtkAra rAmezvara bhaTTe snAna karyuM tyAM to emanA AkhA zarIre baLatarA zarU thaI gaI keIe kahyuM ke A pelA phakIranA zApanuM pariNAma che. tyAre keIe kahyuM ke tukArAmane herAna karyA tenuM A pariNAma che. rAmezvara bhaTTanA zarIre baLatarA vadhatI ja gaI. ziSyoe ThaMDaka mATe aneka upacAro karyA, paNa badhA niSphaLa nIvaDyA. emanA AkhA zarIre baLatarA vyApI gaI. sapuruSane keI trAsa Ape te enA para Apatti AvyA vinA na rahe. tapa ane vidyA e baMnenI sAdhanA brAhmaNone mokSadAyaka kharI, paNa brAhmaNa jyAre khoTI rIte vidyAne upayoga kare che tyAre tenI adhagati thAya che. adhakacare brAhmaNa tapasvI hoya teya AphatamAM AvI paDe che. Akhare baLatarA zAMta karavA rAmezvara bhaTTa ALaMdImAM jaIne jJAnezvaranI sevAmAM lAgI gayA. A tarapha tukArAmanAM bhakti ane vairAgya parAkASTAe pahoMcyAM. have bhagavAnane pragaTa thayA vinA chUTake nahe. bhaktinA sAcApaNAnI parIkSA thavAnI hatI, tukArAmanI bhaktinI kasoTI thaI rahI hatI. kharI rIte to devanA devatvanI ja parIkSA thaI rahI hatI. veda, zAstra, purANa, saMtavacane ane bhaktonI AbarU rAkhavAnuM bhagavAnanA hAthamAM hoya che, eTale bhagavAna saguNa svarUpe pragaTa thaIne tukArAmane bheTyA ane nadInA UMDA dharAmAM paDelI vahIo bahAra lAvavAnI bhagavAne pharaja bajAvI. AvI vipattimAM bhagavAne tukArAmanI saMbhALa lIdhI na hota te paNa tukArAmanI niSThA eTalI ja raheta paNa lokone bhagavAnanA aritatvanI ane dayALatAnI khAtarI thaI na hota. Scanned by CamScanner
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma dehamAM tera divasa sudhI tukArAma paththara upara paDyA rahyA hatA. Akhare temane darzana daIne bhagavAne bacAvI lIdhA. tukArAme tribhuvananAthane bhaktibaLathI kheMcyA ane e nirAkAra sAkAra banyA. temanI asIma bhaktinuM sAmarthya duniyAne dekhAyuM. zrIharie bALaveza dhAraNa karIne tukArAmane darzana dIdhAM ane AliMgana ApIne saMtoSyA. tukArAmane bhagavAnanA saguNa svarUpanAM darzana thayAM. "pralAdanI jema huM tArI pAchaLa paNa sadAya UbhuM chuM ane tArI kavitAnI vahIo meM pANImAM paNa surakSita rAkhI che" evuM tukArAme bhagavAnanA mukhethI sAMbhaLyuM tethI saMtoSa thaye ane bhagavAna paNa bhaktanA hRdayamAM aMtardhAna thaI gayA. A vakhate tukArAmanuM zarIra bahArathI nikSetana dekhAtuM hatuM. zvAsocchavAsa dhIme paDI gayo hato. halanacalana baMdha hatuM. temanA niMdakone thayuM ke khela khalAsa che, paNa bhAvikone temanA mukha upara prakAza dekhAto hato ane dhIme dhIme nAma-japane avAja paNa saMbhaLAtA hatA. Ama caudame divase paroDhiye pragaTa thaIne bhagavAne lokone kahyuM ke, abhaMgonI vahIo pANInI sapATI upara tare che e tame laI Ave. badhA bhaktone AnaMda thayo ane badhA nadInA dharA tarapha deDyA. tyAM thayelA camatkAranuM to varNana ja zI rIte thaI zake ! vahIonuM poTaluM tuMbaDAnI jema pANInI sapATI upara laherAtuM temaNe joyuM! badhA AnaMdanI kikiyArIo karI UThyA ane "rAmakRSNaharinA nAdathI daze dizA gAjI UThI. becAra jaNe tarata pANImAM kUdako mArIne poTaluM kALajIpUrvaka bahAra kADhayuM. A tarapha tukArAme AMkha ughADI tyAM te bhaktonI Scanned by CamScanner
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ saguNa sAkSAtkAra 71 maMDaLIne AnaMdanI avadhimAM bhAna bhUlIne viThThalanA nAmano jayaghepa karatI pitAnI pAse AvatI joI. badhe AnaMda-AnaMda thaI rahyo. bhAvikonA AnaMdano pAra rahyo nahi, niMdakonAM moM kALAMmeza thaI gayAM. pavananA hiloLA sAthe eka vAra vakhANa tarapha ane eka vAra niMdA tarapha vaLI janArA ardhadagdhonI cittavRtti sthira thaI ane te prasanna thayA. pAMDuraMganuM A kautuka saMbhAratAM tukArAmanA hRdayamAM premAvega keme karyo samAto nahoto. temanI AMkhomAMthI te mAne dhodha vaheto hato. A prasaMga upara temanA mukhamAMthI atyaMta suMdara sAta abhaMgonI saravANI phUTI che. emAM bhagavAnanA saguNa darzananI nizAnI cAkhI varNavI hovAthI temaNe bhagavAnane thoDI vAra mATe paNa Thapako ApavA badala kheda vyakta karyo che. A sAta abhaMge amRtathI bharelAM sAta sarovara gaNAya che. mahAtmAnA caritramAM e mahatvano prasaMga Ave che. e prasaMgane lIdhe ja e mahAtmAnA badhA sadaguNonI kaTI thAya che. je saguNa bhaktithI saMta tukArAme seMkaDo kIrtanaeN ane abhaMgo racI lokone bhaktimArge vALyA hatA. te saguNa bhaktinA utkarSa mATe bhagavAne saguNa svarUpe pragaTa thaIne temanI vahIo pANImAMthI rakSIne temane darzana dIdhAM ane potAnI godamAM lIdhA, tethI temano ane bhAgavatadharmane vijaya gaNAya ane saMta tukArAmanuM nAma bhaktonI mALAmAM amara thaI gayuM. A tarapha rAmezvara bhaTTa jJAnadevanI caraNusevA karatA Scanned by CamScanner
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma beThA hatA. temane eka rAte thayuM ke, mahAvaiSNava tukArAmane dveSa karavAthI mArAM badhAM sukRtyeno nAza thayo che. vaLI meM evA saMta sAthe kapaTa karyuM ene lIdhe ja mAre A pIDA bhegavavI paDI che. eTale aMtaramAM sadbhAva bharIne temane zaraNe jaIne A kSullaka rogamAMthI to zuM paNa bhavasegamAMthI paNa huM mukta thaIza. pANImAMthI bhagavAne tArelI vahIo ane sAkSAta darzanano artha tarata ja rAmezvara bhaTTane samajA. temanI AMkho khUlI gaI. vedAbhyAsa ane pAMDityanI mahattA bhakti pAse kaMI nathI ane mAnavadehanuM mukhya sArthakya saM tenI saMgatamAM rahIne harikRpA meLavavAmAM ja che e temane samajAI gayuM. tukArAma paNa bhagavAnane priya evI vibhUti che ema lAgavAthI temanuM abhimAna ogaLI gayuM. bhakta mATe bhagavAna sAkAra svarUpe AvIne tenuM rakSaNa kare che, jyAre paMDitonA zarIrane sAdhunA zApathI dAha thaye hoya te bhagavAna zamAvatA nathI ema samajI temanuM mithyAbhimAna ogaLI gayuM. ethI teo vadhu zuddha thayA ane tukArAma viSe temanA manamAM bhAre Adara pedA thaye. tukArAma mahArAjane zaraNe e gayA. tukArAmane eka patra lakhIne pitAnI ApavItI jaNAvI ane hRdayapUrvaka temanI prazaMsA karI. tenA uttaramAM tukArAme eka alaMga lakhI jaNAvyuM ke ApaNuM manane zuddha rAkhIe to mane paNa dasta bane che, vAgha ane sApa jevAM kara prANIo paNa duSTa bhAva cheDI de che. jheranuM amRta thAya che, duHkha paNa sukhamAM Scanned by CamScanner
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ saguNa sAkSAtkAra 73 pAme che, agninI jvALA paNa zItaLa banI jAya che. jenuM dila cokhuM che tenA tarapha badhA prema rAkhe che, kAraNa ke badhAnA aMtaramAM eka ja bhagavAnane vAsa che. rAmezvara bhaTTe A abhaMga khUba dhyAnapUrvaka vAMce. temAMno bodha temane vA. temanA tana-manane saMtApa zAMta thaI gaye. have teo pahelAMnA rAmezvara bhaTTa rahyA nahotA. e saMta tukArAmanA bhakta thaI gayA ane temanI ja sAthe rahevAnI pitAnI IcchA darzAvI ane ajAtazatru mahAtmA tukArAme temanI e IcchA pUrI paNa karI. rAmezvara bhaTTa tukArAma mahArAja viSe racelA cAra abhaMga khUba prasiddha che. temAM temaNe tukArAma mahArAjane biradAvyA che. bhaktonI jAti ke gotra koIe jevuM nahi. bhakta koI paNa jAtano hoya paNa enA page paDavAmAM deSa nathI. dharmane lAgelo kSayaroga tukArAme dhanavantari banIne dUra karyo. tukArAmanuM kArya zAstra sAthe saMkaLAyeluM che evuM rAmedhara bhaTTane temanA sahavAsathI jaNAI AvyuM. advaita siddhAMta svIkArIne tukArAme bhaktimArgano pracAra karyo. bhagavAna ane brAhmaNonI temaNe bhaktibhAvapUrvaka sevA karI. teo zAMti, kSamA ane dayAbharyuM jIvana jIvI gayA. duniyAnA ajJAnano aMdhakAra dUra karavA mATe saMtarUpI grahamaMDaLamAM tukArAma sAcA sUryanI jema prakAze che vagere zabdothI rAmezvara bhaTTe A abhaMgomAM tukArAma mahArAjanAM vakhANa karyA che. zrIkRSNanA darzanano AnaMda akhaMDa anubhavanAra zrI Scanned by CamScanner
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma tukArAma mahArAja ane temanA svarUpa sAthe abheda sAdhanAra rAmezvara bhaTTa e guruziSyane vaMdana he. eka vAra zrIkRSNa bALaveze tukArAmane darzana dIdhAM eTale pachI tukArAma Icche tyAre ane tyAM bhagavAnane jevA lAgyA e kahevAnI jarUra nathI. tame paNa mArI jema ja bhagavAnane caraNe besIne dhUna lagAve eTale tamane paNa bhagavAna bheTaze" evuM svAnubhava uparathI temanA kIrtanamAM lokone te kahevA lAgyA. pitAno Azrama ane kuLadharma choDyA vinA phakta harinuM nAma levAthI ja uddhAra thAya che. ane ApaNI bhAvazuddhi jANIne, jenuM ApaNe manamAM akhaMDa dhyAna dharIe te svarUpa pratyakSapragaTa thAya che. zrIharinA A saguNa svarUpanI bhakti e ja sAcI upAsanA che. rAmezvara bhaTTa jevA mahApaMDita bhaktimArga svIkAryo ane te tukArAmanA ziSya thayA, chatAM tukArAmane kadI eno garva thayuM nathI ke temanI namratA ochI thaI nathI. Scanned by CamScanner
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 : 'meghavRSTi" dehamAM paramArthanI navI vidyApITha zaru thaI ane tenA saMcAlaka tema ja sUtradhAra saMta tukArAmanA upadeza sAMbhaLavA gAmegAmathI lAke AvavA lAgyA. AvA jitendriya. virata, nirapekSa ane anubhavI lokaguru A svArthabharI duniyAmAM kyAreka ja maLe che. purepUrI sAdhanA karyA pachI ja e sAdhanA lokakalyANa mATe upayogamAM levAne saMtAno svabhAva hoya che. sAdhakanI ATalI moTI regyatAvALA tukArAmamAM jarAya moTAI AvI na jAya te mATe koIne potAne ziva kahe nahi evI temaNe daDha bhAvanA rAkhI. temanA upadezone paNa 'meghavRSTi" evuM nAma ApyuM. tethI te ekAMtamAM kaIne upadeza ApatA nahi. je citanasukha piote bhogavyuM, e badhAMne vaheMcI dIdhuM. kahevAtA guno temaNe virodha karyo che. saMta tukArAma kahe che ke "huM jaDIbuTTI batAvato nathI, eka pachI eka camatkAro karato nathI, bhagavAnanI pUjAnI dukAna meM mAMDI nathI. huM paMDita nathI. bhagavAnanAM nAmo ane guNonuM huM kIrtana karuM chuM, mane eTalI ja khabara che. mAro bhagavAna ane "rAmakRSNahari" maMtra badhAMne mATe khullA che; kAraNa ke badhAM prANIomAM nArAyaNanA vAsa che. e mArA ane bIjAnAM hRdayamAM paNa hovAthI huM guru ane bIjA zikhyo evA bheda na hoI zake. huM guru banIne koIne upadeza karato nathI. nArAyaNanI preraNAthI tema ja tuka , paDI ane e Scanned by CamScanner
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma huM boluM chuM." bIjA eka abhaMgamAM "meghavRSTi"ne vadhu spaSTa karatAM tukArAma kahe cheH meghavRSTinI rIte upadeza thAya to emAM sahajatAne raMga Ave che, varasAda khaDaka ane jamIna upara ekasarakho varase che. e rItanA upadezathI badhAMne eka sarakhI rIte mArga batAvavAnuM kAma huM karuM chuM. pitAnA hita mATe enuM AcaraNa karI zakAya. niMdA-stutinA bhAvathI para thaI zakAya e mATe mAtra koInA dilane dUbhavavA huM kaMI paNa bela nathI. pANI khetaramAM paDIne sArthaka thAya che ke gaTaramAM nirarthaka vahI jAya che ane varasAda vicAra karato nathI, e te badhe ThekANe ekasarakho ja varase che. gaMgA puNyazALI ane pApI baMnene potAnA nIramAM nAhavA de che. Ama badhAne eka ja sarakhe bodha Ape eTale eka ja prakArano upadeza kare evuM nathI. haribhajanane upadeza badhAM mATe eka che. bAkI "adhikAra evo upadeza huM karuM chuM" e nyAye jenAthI eTale be UpaDe eTale ja enA mAthA para mUko. dharma, nIti ane vyavahAranA keTalAka upadeza sArvajanika hoya che. je badhAne badhI vakhata levAnA hoya che. tukArAme karyo abhaMga kone udezIne karyo prasaMge kahyuM te Aje samajI zakAya tema nathI te paNa tukArAmanA zrotAomAM sAmAnya rIte je prakAranA loko hatA e ja prakAranA vividha leke Aje paNa che ane dareka jamAnAmAM hevAnA ja. badhAe pitAnA adhikAra pramANe dha Scanned by CamScanner
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ thavRSTi karavo joIe. saMta eka sArA vidya jevo che. tenI pAse sarva rogonI davAo hoya che. dareke potAnA rogane anurUpa davA levI, carI pALavI ane nIrogI banavuM. saMta viroga maTADe che. vidyo to pisAnA bhUkhyA hoya che, paNa te paropakArI ane niSkAma hovAthI temane emAM koI paNa jAtano svArtha hoto nathI, UlaTAnA teo potAnI vividha zaktiothI samAjane upakAraka banatA hoya che. tukArAmanA abhaMgarUpI arIsAmAM meM joIne badhA potAno roga jAte nakkI karI zake che. saMta lokone jAgrata kare che, temanI mehanidrA uDADe che, dharmanuM rahasya samajAvIne uddhArano mArga batAve che, bhakti ane jJAna-vairAgyano bodha ApIne temanI buddhino vikAsa kare che, jIvone abhayadAna Ape che ane nijAnaMdanA vizALa sAmrAjyane anubhava karAve che. saMtane upakAra mA-bApa karatAMya vadhAre che. AvI mahAna vibhUtiomAM tukArAma eka hatA ane temanA upadezonI meghavRSTi nIce ApaNe badhA nagna thaIne e amRtajaLane mAthA upara caDAvI kRtArtha thaIe. tukArAmano mukhya upadeza A che. kharI rIte to tukArAmanA badhAya abhaMge meghavRSTi ja che. amRtanI e serA aMtarathI jhIlIne saue pitAnA jIvanane kRtArtha karavuM joIe. vividha prakAranA lokone temaNe ApelA upadeza have joIe : (1) patnI nacAve tema nAce nahi e dharmiSTa thaI zake. Scanned by CamScanner
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma (2) bIjAnA upara upakAra karavo e ja puNya che ane bIjAnI niMdA karavI tathA pIDavuM e ja pApa che. (3) mukhathI bhagavAnanuM nAma bolAya e ja maTe lAbha che ane prapaMca tema ja lAbha e ja nukasAna che. (4) saMtasamAgamathI samabuddhi keLavAya e ja sukha che ane viSama buddhi keLavAya e ja duHkha che. - (5) jenI vRtti svAdhIna che e sAdhanA karI zake che ane jenI vRtti viSayamAM phasAyelI che te tema karI zakato nathI. (6) jiteMdriya manuSya mAna pAme che ane strIlepa apamAnita thAya che. (7) dareka vAtamAMthI sAra grahaNa karIne saMtoSa pAmanAra paMDita banI zake che, paNa vAdavivAdamAM rAcanAra mUrkha ja rahe che. (8) gAya ane atithine jamADIne jamanAra ane pitRone tRpta karanAra sadAcArI che ane vyasanomAM tema ja iMdriyasukhamAM ja dhanano vyaya kare che e durAcArI che. (9) badhAM prANIomAM bhagavAna jovA e hita ane ahaMbhAva e ahita. (10) harino dAsa baMdha che ane viSano dAsa niMdya che. (11) je badhuM Izvarane samapI de te udAra ane je aMtaramAM malinatA rAkhe e mUjI. (12) viThThalanuM nAma mIThuM ane saMsAra kaDa. niSkAma bhaktine prakAza karavA mATe takArAme avatAra Scanned by CamScanner
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghavRSTi lIdho hato ane e prakAzamAMthI bhaktivirodhI matavALAone temano saMdeza levo paDyo; eTaluM ja nahi, paNa bhakti paMthamAMnA aneka DhAMga paNa teo dUra karI zakyA. bhagavAnanA bhakto potAnI jAtane kahevaDAve kharA, paNa bhagavAnane mAna kema ApavuM, tyAM hAtha joDIne namratAthI kema vartavuM, bhagavAna sAme garabaDa ke tephAna na karatAM temanI pUjA-arcA ane bhajana ekAgra thaIne zI rIte karavAM, sArI sArI vastuo bhagavAna pAse kema mUkavI. bhagavAna pAse jatI vakhate manamAMthI melA vicAro haTAvIne pavitra thaIne kema javuM evI sAdI vAte paNa temane samajAtI nathI e kevI navAInI vAta kahevAya! bhagavAna meLavavA che to manane malina kema rAkhe che ? abhimAna, ThATha, ALasa, caMcaLatA, deSayukta vartana, mananA mela vagere bhagavAnanA bhakta dUra karavAM joIe, kevaLa bahAranA vezathI kaMI bhakta thAya kharo? tukArAmanAM kIrtanamAM ane darzana mATe AvanArAmAM moTA bhAganA saMsArIe ja haze. tukArAme prapaMca phagAvI dIdhA. ekanAthane saMsAra anukULa patnIne lIdhe sukhI hatA, rAmadAsa to e prapaMcamAM paDyA ja nahi. A traNe mahAtmAe virakta hatA. e traNenA je bahujanasamAja na thAya. tukArAme lokone upadeza dvArA kevI rIte cetavyA, pATA uparathI roja UtarI jatI gADIne dharma ane nItine mAge kevI rIte caDAvI ane bhagavAna, dharma ane saMta pratye temanAmAM prema utpanna karavA mATe kevI rIte varyA te have joIe : DAhyA mANasane eka ja vAkya basa che. cittane Scanned by CamScanner
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma caMcaLa kare e raste na jatAM nAma jevuM kAI sulabha sAdhana nathI e nirNaya karI levo. tamAruM citta zuddha kare evuM huM be hAtha joDIne kahuM chuM. potAnI patnI sAthe paNa svachaMdI na banavuM ane parastrIthI dUra rahevuM. saMsAramAM paNa khapapUrato ane vidhinA pAlana pUrato ja strI-saMsarga je rAkhaze tenA ja hAthe kaMIka puruSArtha thaze. viSathIpaNAthI te strI ane puruSa baMnenA hitano nAza thAya che. ahiMsA te bhagavatadharmane prANa che. vArakarIomAM kaI mAMsAhArI nathI; heya to e luccA-laphaMge gaNAya. badhA jIvone potAnA jevA je na mAne, ene bIjuM kahevuM paNa zuM? kanyA, gAya ane harikathAne vepAra karanAra adhama gaNAya che. strIoe pativratA dharmanuM pAlana karavuM, zIla rasAcavavuM, dharmakAryamAM patine anukULa thaIne vartavuM, mahemAnonI AgatA-svAgatA, brAhmaNane satkAra, kIrtana ane zravaNa karI ghara cokhkhuM rAkhavuM, haribhajana gAvAmAM gaLuM saMtADavuM nahi, tema ja bALabaccAMne haribhajana tarapha vALavAM. kuLavatI strI pitAnI zuddhatAnuM rakSaNa karatAM marI jaze, paNa bhraSTa thaze nahi. brAhmaNomAM paNa je durAcArI, DhAMgI ane duSTa tukArAma jeyA, te badhA mATe jarUrI koraDA vIMjhavA che ane ethI kaI sAcA brAhANane kyAreya kheda thaye nathI. eka thayuM hoya te e brAhmaNa ja na kahevAya. keInA paNa doSa Scanned by CamScanner
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghavRSTi hamezAM niMdanIya ja che. tukArAme je prahAra karyA che te durguNa upara karyA che, mANasa upara nathI karyA e bhUlavuM na joIe. haribhajanane nAme DhAMga karanArAne tukArAme barAbara khullA karyA che. evA peTa bharanArA saMtanA phaMdAmAM na phasAvA janatAne temaNe vAraMvAra cetavI che. keTalAya kahevAtA kIrtanakAro, purANIo, guru, kavi, vidvAna ane saMtomAMthI paNa je je jUThANuM temane jaDayuM, e tarapha temaNe badhAMnuM dhyAna doryuM che. AvA upadezaka varganI samAjane jarUra che eTale teoe nirmaLa ane nirdoSa rahevuM joIe, paNa AvI samajaNa, cIvaTa ane satyaniSThA khUba thoDA lokomAM heya che. moTe bhAge emanAmAM bajAru vRtti ja vadhAre dekhAya che. eTale temanuM DhoMgIpaNuM choDI devA ane hariprema tarapha manane vALavA tema ja sadAcAra na cheDavAno tukArAme temane upadeza Apyo che. kIrtanasaMpradAya viSe tukArAmane khUba prema hato eTale kIrtanamAM keI DhAMgI haridAsa na hoya evuM temane svAbhAvika lAge ja. peTa bharavA mATe ja kIrtana na karavuM, kIrtanane dhaMdho na banAve evI tukArAmanI khAsa AjJA che. kIrtanakAra ane purA samAjanA guru che. temaNe nirlobha ane nirdabha thaIne lokone haribhakti ane sadAcAra zIkhavavAM joIe, belavA pramANe vartavuM joIe. e badhAne tukArAma kahe che ke, DhAMga karIne lokone phasAvaze nahi, iMdriyone jItIne pahelAM tamAre AdhIna karI de, tame jAte nyAya-nItithI varto, bele tevuM te jarUra varte, pite phasAva nahi ke lokone phasAva nahi, niSkAma Scanned by CamScanner
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma bhAvathI harine bhaje ane pachI niSkAma buddhithI manamAM ane lokomAM harinAM guNagAna gAva. jJAnano dekhAva karIne daMbha poSaze nahi. saguNa bhakti karo ane e siddha thayA vinA ati jJAnanI vAto kahIne lokone thakavaze nahi. tame pahelAM tare ane pachI lokone tAro. tukArAme khUba ja vedanA pUrvaka A vAta kahI che. tukArAmanA vakhatamAM sAlAmAle nAmano eka cAra kavi hato. te tukArAmanA abhaMgamAMthI tukArAmanuM nAma kADhIne pitAnuM nAma mUkI detA ane e enI pitAnI kavitA che evuM lokone ThasAvavA prayatna karato. tukArAma jevA Izvaramaya thaI gayelA puruSa sAlamAle jevA durjana ane daMbhI mATe temanA abhaMgomAM kaThera zabdo kADhe ethI koIne Azcarya thaze paNa Ano javAba tukArAme ja Apyo che ke "je sanmArge hoya te te badhuM jANe che ja, paNa raste bhUlIne ghera jaMgalamAM jaI rahelAne tenI bhUla batAvIne tenA hita mATe huM sAvadha karuM chuM. duniyA mane niMde te paNa zuM karavuM? jyAre mANasa sIdhI rIte sAMbhaLatuM nathI tyAre AMkha lAla karavI paDe che. daradInI dayA khAvAthI cAlatuM nathI, kaDaka thaIne kaDavI davA paNa parANe pAvI paDe che. mAna ke daMbha mATe huM kaIne raMjADato nathI ane sAkSI mAro viThebA sadAya hAjara che. ATaluM ja kahIne huM doSa khullA karuM chuM ethI kaMIne duHkha lAge te huM ja pApI chuM ane bIjA badhA sArA che. huM e badhAnI mAphI mAguM chuM.' ALaMdImAM eka brAhaNa jJAnezvaranI samAdhi pAse jJAne zvaranI kRpA mATe annajaLa cheDIne beMtALIsa divasanA upavAsa Scanned by CamScanner
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 meghavRSTi karavA beTho hato. jJAnezvare svamamAM AvIne tene tukArAma pAse meka. tukArAma AvA dunyavI manane dhikkAratA hatA; chatAM jJAnezvare ApelI AjJAne uthApavI nahi ema samajIne tene upadeza dIdhe. e ghelA brAhmaNe upadeza svIkAryo nahi ane cAlyA gaye. paramArtha e to adbhuta kImiyo che. keI khUba jhaDapathI e svIkArI le che to pitAne kAMI karavuM nathI evI kalpanAthI pelA brAhmaNanI jema keAI upadezane pheMkI daI nirAza paNa thAya. chatrapati zivAjI saMvata 1686mAM janmyA. sattara varSanI nAnI vaye zivAjIe teraNAno killo jItyo ane tenA para svarAjyanuM toraNa bAMdhyuM. te pachI char3e varSe tukArAme A duniyAmAMthI prayANa karyuM. rAmadAsa svAmI saMvata 1665mAM janmyA. tIrthonI jAtrA karIne saMvata 1702mAM teo kRSNa nadIne kinAre AvyA tyAre saMvata 1703 ane 1706 vaccenA traNa varSanA gALAmAM tukArAma, rAmadAsa ane zivAjInuM milana thayuM hoya evuM mAnI zakAya. tukArAma ane zivAjInuM kAryakSetra pUnA jille hatuM. tukArAme lokonA uddhAra mATe dharmajAgRtinuM kArya svIkAryuM hatuM ane A kAma pUrepUruM vikasyuM hatuM tyAM ja svarAjya sthApavAnI hilacAla zarU thaI. bharatakhaMDanA badhA avatArI puruSanuM rahasya dharmasaMrakSaNanuM ja hoya che. Ama baMnenuM dhyeya eka ja hatuM. rASTranuM utthAna ke rASTrane mekSa e baMne dharmanA rakSaNathI ja thAya che. dharmarakSaNamAM varNAzramadharmanuM rakSaNa e mukhya che, kAraNa sanAtana dharmano pAye varNAzramadharma che. Scanned by CamScanner
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma thayA vinA rASTrane aspRdaya ane dharmodaya thato nathI, AvuM bevaDuM sAmarthya jyAre rASTrane maLe che, tyAre ja rASTradharmane vijaya thAya che. tukArAme dharmodayanuM kArya svIkArI lIdhuM ane te sArI rIte pAra paDayuM. chevaTanAM cAra-pAMca varSamAM svarAjya mATe laDanArA kSatriyavIrone tukArAme potAnI AMkhe joyA. zivAjIne dharma jeTalo ja dharma pracAraka sAdhusaMte mATe prema hato. sAdhusaMtonI kRpA ane AzIrvAdanI otha maLyA vinA tuM rAjakAraNamAM saphaLa nahi thAya e mAtA jIjAbAIno ane dAdA keDadevano temane Adeza hato. rAmAyaNa-mahAbhAratanA vIro ane bhaktonI kathAo sAMbhaLavI zivAjIne bahu gamatI. sAdhusaMtone maLavAnuM, AdarapUrvaka bolAvI temanA samAgamane lAbha levo e zivAjInI dharmazIla prakRti banI rahI hatI. zivAjIne samartha rAmadAsano saMparka thavAthI temanI pAsethI upadeza meLavyo e vAta to jANItI che. AvA saMtasamAgama-premI zivAjI tukArAmane maLyA vinA rahe ja nahi. tukArAma jyAre lohagAmamAM hatA tyAre sau prathama zivAjIe temanA karmacArIo sAthe chatra, ghoDA ane javAhira mokalIne tukArAmane pRnA belAvyA, paNa tukArAma to hatA virAgI. have thAya zuM? tukArAme e badhuM svIkAryA vinA ja pAchuM me kahyuM ane zivAjIne nava abhaMvALA eka patra lakhIne mokalyo. temAM A bhAvArthanuM lakhyuM hatuM - he nArAyaNa! have mane AmAM zuM kAma saMDe che? AmAM to paramArthanI pAyamAlI thavAnI che. manathI jene meM tyAjya gayuM che enI tane khabara nathI? te pachI Scanned by CamScanner
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAvAnI che. ane dhanane meghavRSTi" sAmAnya mANase sahajamAM bhaLavAI jAya tevI lAlaca mane zA mATe? riddhisiddhino meM sAme Dhagalo karIne te AjasudhI keTalAyane sukhI karyA che, paNa huM to tArAM caraNa sivAya brahmAMDamAM bIjA kazAne oLakhatA nathI. AzA ke meha mArAmAM have rahyAM na hovAthI kIDI ane rAjA ke mATI ane tenuM mAre mana sarakhAM ja thayAM che. mArA dilamAM nArAyaNe vAsa karyo hovAthI bIjI kaI kamI have rahI nathI. huM daridra chuM ema samajIne mane madada karavA nuM prerAya haIza paNa huM have raMka nathI, mAre vaibhava khUba vizALa che. tribhuvana svAmI mAre AdhIna hovAthI temanuM teja mArA zarIramAM AvI gayuM che. have mArI ja sattA duniyA para cAlavAnI che. ane tuM mane ApI ApIne meTAI paNa kaI ApavAno hato? dhanane te huM gomAMsa samAna gaNuM chuM. kadAca mIThAno pahADa senAno bane, jaMgalanAM badhAM vRkSe kalpavRkSa bane, nadIe ane sAgaramAM amRta bharAya, maneya rokI zakAya, bhUta, bhaviSya ane vartamAna jANI zakAya, riddhisiddhi meLavAya, gasAdhanA thAya, tethI bahu to mekSa maLe, paNa viThobAnAM caraNa maLavAM te durlabha che. uparanI kaI sAdhanAthI e maLI zakatAM nathI. kIrtanamAM AvanAra rAjA ke raMka badhA sarakhA che. e pachI zivAjI tukArAmanAM darzana mATe lehagAma gayA. kIrtana sAMbhaLIne khUba rAjI thayA, tukArAmanAM kIrtananI temane laganI lAgI gaI. rAte jamIne gheDAne eDI mArIne tukArAma dehu heya te deha ke lohagAma hoya te tyAM jaIne zivAjI kIrtana sAMbhaLe ane savAre AratI thayA, Scanned by CamScanner
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - saMta tukArAma pachI teo pAchA pUnA pahoMcI jAya. e krama che divasa sudhI cAlu rahyo. divase divase zivAjInA , virAgyanI mAtrA vadhI gaI ane teo pRnA pAchA na pharatAM dehumAM ja tukArAma sAthe rahyA. jIjAbAIne thayuM ke zivAjI rAjakAraNa choDIne sAdhunA saMgamAM sAdhu thaIne ja rahe ke zuM? tethI jIjAbAI pUnAthI dehu gayAM. tukArAme kIrtanamAM varNazramanI pharaja kahI ane kSAtradharma ane rAjadharmane barA bara samajAvIne zivAjIne pitAnI pharaja bajAvavA mokalyA. eka divasa tukArAmanA kIrtanamAM zivAjI beThA hatA tyAre eka hajAra paThANoe ociMte viThobAnA maMdirane ghero ghAlyA, tyAre tukArAmanA puNyapratApe kaho ke zivAjInI sAvadhAnIthI kahe, paNa maMdiramAMthI zivAjInA jevA ja eka hajAra puruSo bahAra nIkaLyA. ethI sAcA zivAjI koIthI oLakhI zakAyA nahi. A vAta badhA jANe che. eka divasa tukArAmanuM kIrtana cAlatuM hatuM tyAM vArakarIo sAMbhaLavA beThA hatA temAM zivAjI, tenA vIra laDavaiyAo ane mutsaddIo paNa beThA hatA. A baMne vargane sAthe upadeza detAM tukArAme kaheluM ke vIratva rAjakAraNamAM ke paramArthamAM eka sarakhuM ja durlabha che. prapaMca, rAjakAraNa ane paramArtha e traNemAM sAmAnya jano vadhAre Ave che. sAmAnya jIvo to badhe ThekANe hoya che. guNajana bahu durlabha hoya che. A nAzavaMta zarIranA badhA vikArothI para rahe. vikArone jIte te vIra. buddhimattA, udyogaparAyaNatA, ucca dhyeya, parAkrama, lokakalyANa vRtti e vIranA sahaja guNa che. vIra udAra svabhAva Scanned by CamScanner
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ mevavRSTi hoya che, e zarIrane taraNa jevuM ane sonAne paththara samAna gaNe che. vira vinA prajAnAM duHkha ane kleza dUra thatAM nathI, zarIra e huM nathI e tAtkAlika nizcaya karIne vIra avinAzI sukha meLave che. vIra tenA mAlika pAse sAcuM kahetAM acakAtA nathI. aMdara-bahAra re hovAthI e mana ane loko sAthe te hiMmatathI laDe che, kAma-krodhane dUra haDAvIne dharmanuM rakSaNa kare che. tukArAme khUba spaSTa ane nirbhIka zabdomAM rAjakAraNanA je siddhAMta kahyA che, te karatAM vadhu jozIlI vANImAM samartha rAmadAsa sivAya keIe kyAMya upadeza Ape che? temanI vANI meghagarjanA jevI gaMbhIra, AkAza jevI nirmaLa ane sUrya jevI ojasvI che. temaNe A upadeza svarAjyasAdhanAnA mahAna kAryano AraMbha karanAra zivAjIne ane temanA sAthIdArone tukArAme kIrtana veLA jamA thayelI medanI vacce Apyo che. A bhaktaziromaNinI vANI jozIlI che emAM te zaMkA nathI ja. navAI to e vAtanI che ke AvA vijayane varelA mahApuruSane ane temanA vArakarI saMpradAyane keTalAka pAMgaLe, nabaLo, rASTravighAtaka ane nirupayogI kahIne nide che, paNa manojayanI sAkSAt mUrti, parvata jevA dRDhanizcayI, jJAnavairAgyano sAgara, prANImAtranA kalyANeccha bhagavAnanAM caraNa pAse besIne lokonA kalyANa mATe je AzIrvAda mAge evA pIDha ane gyatAvALA Izvaratulya mahAtmAnI je loko niMdA kare che, temaNe A saMtanuM caritra taTastha rIte vAMcavuM joIe, Scanned by CamScanner
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 : saMtapatnI jijAI tukArAmanAM pahelAM patnI rukimaNIbAI saMvata 1887 nA bhayaMkara dukALamAM avasAna pAmyAM tyArathI tukArAmano saMsAra eTale jijAIno saMsAra ema ja kahI zakAya. tukArAmanA jIvananA paMdaramAM varSa pahelAM ja jiInuM tukArAma sAthe lagna thayuM ane saMtanA prayANa vakhate pAMca mAsano garbha tene hato, eTale lagabhaga aDDayAvIsa varasano emane saMsAra gaNAya. A gALAmAM jijAIne bALake thayAM ane bIjAnI jema ja ene saMsAra jema tema cAle. bAvIsame varase tukArAme saMsAra taraphathI meM pheravI lIdhuM. tyArathI temanI sAthe saMsArane kyAreya meLa na maLe. laukika rIta pramANe huM saMsAra bhegavuM chuM, paNa emAM mAruM dila lAgatuM nathI; mArA zarIranuM ja mane bhAna nathI tyAM rivAja khAtara "Avo-bese" kahIne lokonAM mAnasanmAna huM zI rIte sAcavuM?" vagere vairAgyanA aneka udagAre tukArAmanA abhaMgomAMthI maLI Ave che. jijAInAM mA-bApa ane bhAI pUnAmAM rahetAM hatAM ane gharanAM sthitisaMpanna hatAM eTale temanI madadathI jijAIe tukArAmane Teko ApavA khUba prayatna karyA. pitAnA bhAIne lavAda rAkhIne tukArAmanA vepAranAM keTalAMya devAnI mAMDavALa karAvI dIdhI hatI, keTalIya vAra zarApha pAsethI jijAIe potAnA nAmanuM khAtuM paDAvI paisA lAvIne tukArAmane vepAra mATe ApelA, paNa tukArAma sAdhutAthI raMgAI gayA hovAthI badhA dhaMdhAmAM niSphaLa Scanned by CamScanner
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtapatnI jijAI gayA. te pachI tukArAma potAnA nAnAbhAI kAnhAbAthI judA thayA ane tyAra pachI te jijaIne saMsAra calAve paNa bhAre thaI paDyo. e ja arasAmAM jijAIne bALako paNa thayAM. pati kazuM kamAya nahi ane gharamAM bALabaccAMnI kacaDyuM hoya tethI jijAIno svabhAva jhaghaDAkhora thaI jAya emAM navAI nathI. jijAIno svabhAva sAro hota to tukArAma bhaMDArA upara gayA na hota, anna-vastranI taMgI paDatAM tene badho ja ekalI jijAI upara paDyo na heta, te jijAI paNa AvI jhaghaDAkhora ke asahanazIla paNa thaI na hota. vikalpane nahi paNa hakIkatane ja ApaNe jevI rahI. nasIba kaho ke IzvarecchA kaho paNa AkhI jiMdagI bannene sAthe saMsAra vitAvavo paDyo. pAzcAtya tattvavettA ane sAdhupuruSa saukreTisanA jevI ja tukArAmane paNa karkazA patnI maLI hatI ema lake kahe che te paNa jijAImAM aneka mahAna guNo hatA ane tukArAmanA satsaMgamAM tenuM jIvana vItyuM hovAthI enA jIvananI uttarottara pragati ja thaI hatI. tukArAmanA virAgyane ane abhyAsane AvI ja jarUra hovAthI nArAyaNe gya ane jarUrI evI cejanA karI hatI ema kahevuM joIe. tukArAma ane jijAIno meLabesADI devAmAM bhagavAna bhUlyA che evuM zI rIte kahevAya? jijAInA svabhAvamAM thoDI tIkhAza hatI ane saMjogavazAt e vadhI e vAta sAcI hoya te paNa tenAM satkarmone lIdhe tene A janma lakattara bhagavadbhaktano sAtha maLe ane tene dhArmika ane puNyazALI vAtAvaraNamAM rahevA maLyuM. Scanned by CamScanner
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma bhaktonA saMsAramAM paramAtmA kevA bhaLI jAya che ane temane kazuM paNa ochuM AvavA detA nathI, e vize thoDIka vAte tukArAmanA gRhasaMsAramAMthI paNa maLe che. tukArAme jijAInI ekanI eka sADI eka anAtha strIne ApI dIdhI emAMthI dhAMdhala macI tyAre pAMDuraMge jAte jijAInA zarIra upara zAla oDhADI dIdhI ane banI lAja rAkhI. pahele putra mahAdeva patharInA daradathI pIDAte hato tyAre upacAra karIne thAkelI jijAI putrane viThebAnA paga upara pheMkI devA maMdiramAM gaI. tyAM maMdiramAM paga mUkatAM ja mahAdevane chuTathI pezAba thaye ane e haLavAphUla banI ga. saMsArane badho boja kheMcavA ane tukArAmane bhAtuM pahoMcADavA DuMgara upara Ava-jA karavI paDe ethI jijAI kyAreka kyAreka khUba kaMTALI jatI. eka divasa ne pAchuM bharele leTe laIne jijAI DuMgara upara caDatI hatI. tApa khUba paDato hato. pagamAM pagarakhAM nahatAM. kAMkarA khUMcatA hatA. jijAI khUba trAsI gaI. tyAM te eka moTo kAMTo enA pagamAM pesI gaye. jijAIne tammara AvI gayAM. pANIne leTe paNa DhaLAI gaye. pagamAMthI lohInI sera chUTI, keTalIya vAra pachI e zaddhimAM AvI ane kAMTe kADhavA lAgI, paNa koI paNa hisAbe kAMTe nIkaLate nahe. potAnA nasIbane ane AvA dhaNIne panAre pADa nAra bApane deSa detI detI banavAkALa banI gayAthI saMtoSa mAnatI jijAI kAMTe kADhavA khUba malI paNa che Scanned by CamScanner
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtapatnI jijAI te nIkaLyo ja nahi. kAMTe paganA taLiyAnI ArapAra nIkaLIne upara sudhI AvI gayo hate. bApe kevA zrImaMtAInA bhapakAthI enuM lagna kareluM, bhAI merI jAtrAmAM kevI hoMzathI ene sAthe laI gayA hatA vagere sukhanA divase yAda karIne ane tukArAmane ghera bhegavavAM paDatAM duHkho sAthe tene sarakhAvIne peTa bharIne e raDI. A bAju tukArAmanI bhUkha viThebAne lAgI eTale temane jijAInI paNa dayA AvI. kAraNa ke jijAI paNa pitAne pativratA dharma pALatI hatI. svadharmanuM AcaraNa karanAra para bhagavAnane prema hoya che. jijAI sAme pItAMbaradhArI rukimaNIpati pragaTa thayA, pitAnA saMsArane saLagAvI denAra viThobAnI zyAmasuMdara saguNa mUrti sAme jotAM ja jijAIne saMteSa thavAne badale saMtApathI te gherAI gaI pitAne A dazAe pahoMcADanAra A kALiye ja che, ema samajIne eNe meM pheravI lIdhuM. jijAInuM A vartana joIne bhagavAnane paNa majAka karavAnuM mana thayuM. rAvaNa, kaMsa, zizupAla vagere mATe je bhagavAna dumana hovA chatAM tAraka banyA, e ja bhagavAna potAnA parama bhaktanI mAyAthI potAnI sAthe najara meLavI de emAM zI navInatA gaNAya? kaI paNa bahAne mana bhagavAna tarapha lagADavAnuM prANImAtranuM kartavya hAI jijAIe jyAM AMkha mAMDI tyAM tene zrIkRSNa dekhAvA lAgyA. chevaTe mAre A mUA kALiyAnuM meM jevuM nathI ema nizcaya karIne teNe baMne hAtha vaDe AMkhe DhAMkI dIdhI tyAM te e jagadAtmA aMtaramAM dekhAvA lAgyA ! putrInI jema Scanned by CamScanner
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma bhagavAne tenA zarIra para hAtha pheravyuM. te pachI bhagavAne pitAnA khoLAmAM jijAIne paga lIdhA ane jarA paNa pIDA na thAya e rIte kAMTo kADhI nAkhyo. bhagavAna ane jijAI tukArAma pAse gayAM. baMnene sAthe joIne tukArAmanI navAIno pAra na rahyo. traNe jaNa sAthe besIne jamyAM. bhagavAne hAtha vaDe jamIna khetarI te aMdarathI pANInuM nirmaLa jharaNuM vahevA lAgyuM. tukArAma ane jijAI e bemAM gunegAra koNa? keTalAkane mate vivAhita patnI ane bALabaccAMnuM bharaNapoSaNa karavAnI tukArAmanI pharaja hatI ane e pharaja temaNe khabara nathI bajAvI eTale tukArAma ja sAcA gunegAra che. A viSe vicAra karatAM lAge che ke duniyAne upadeza denAra tukArAmane A pharaja dekhAtI nahotI ema kahI zakAya nahi. tukArAmagAthAmAM AvelA sAta abhaMgo uparathI jijAIe tukArAma upara mUkelA AkSepa joIe: (1) e jAte kAMI dhaMdho karIne paisA kamAtA nathI. paraNIne mArA pati thayA paNa bALakonA bharaNapoSaNanI badhI vyavasthA mAre ja karavI paDe che. (2) emanA peTanI emane ciMtA nathI, ane amArI paNa e phikara karatA nathI. (3) e jAte kAMI meLavatA nathI, paNa ghera anAja Ave te chokarAMneya khAvA detA nathI. anAja ane kapaDAM, mAge tene ApI de che. teo bIjAnAM peTa bhare paNa amAra bhUkhyAM rahevuM paDe che, anegAra abira nA rAmanI Scanned by CamScanner
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtapatnI jijAI 93 (4) teo gharamAM te rahetA ja nathI. UThIne jaMgalamAM cAlyA jAya che. tyAMthI temane zodhI lAvavA paDe che. (5) badhAne bhegA karIne ghoMghATa macAvI mUke che, sukhe UMghavA paNa detA nathI. emanI sobatathI bIjA paNa saMsArathI virakta banI beThA che ane temanI patnIe paNa mArI jema raDatI ghera beThI che ! jijAInA badhA AkSepo AvA ja che. e khoTA che evuM tukArAma paNa kahetA nathI. e sAta abhaMgomAMnA chellAmAM tukArAme tenA javAba ApyA che. saMsArane mithyA mAnyA pachI tukArAma saMsAranA saMbaMdha, kartavye tema ja sukhaduHkha viSe udAsIna thaI jAya emAM emano doSa paNa che? jAgrata thayelA puruSa ane svamamAM rAcatI strI-baMne sAthe thaI jAya ane temAMthI je pariNAma Ave e ja tukArAma-jijAInA saMsAranuM pariNAma AvyuM kahevAya. UMghatI strInI lAgaNIonI jAgrata puruSa upara jarAya asara paDatI nathI, UlaTAno jAgrata puruSa phakta e strIne jagADavA prayatna kare che ane te prayatna tukArAme jijAIne ApelA "pUrNa baMdha'thI karyo che. tukArAme duniyAne upadeza Apyo che temAM jiAI paNa AvI ja jAya che; chatAM jijAIne ja saMbodhIne je bAra abhaMga dvArA pUrNa bedha" Apyo che, te jijAInI phariyAdenA javAba mATe pUrata che. pAMDuraMga A zarIrane mAlika che. e bhalo che. dayALu zAhukAranI jema te enA kuLane bhUkhe maravA dete nathI. te ApaNI pAsethI eMsI TakA vasUla kare che. meM Scanned by CamScanner
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMta tukArAma Aja sudhI dasa TakA ApyA che. sittera TakA bAkInA e mAge che. hadayamAM besIne e takAde kare che. eMsI TakA eTale eMsI to. bhagavAna sivAya bIjuM che paNa keNu? tuM mArA vicAro sAthe bhaLI jaIza eTale ApaNe virodha maTI jaze. vAsanAno tyAga kara, zaMkA choDI de. mAruM mAne te tuM tAruM dila vizALa kara. huM te jaladI vaikuMThamAM javAno chuM. tuM paNa mArI sAthe cAla. ApaNuM tyAM sanmAna thaze. gharabAra brAhmaNane ApI de. huM ane badhuM mAruM e bhAva choDa. bhUkha-tarasa, dhanalobha, mamatva vagere choDIne huM kevo sukhI thaye chuM te je. tukArAme jijAIne A chevaTano upadeza dIdhuM. A upadeza nakAmo gayo nathI. jijAInuM AcaraNa niSkalaMka, pavitra ane pativratAdharmane anurUpa hatuM. patine jamADyA vinA e koI divasa jamI nahotI. dekhItI rIte patine e vagovatI haze to paNa tene patipremano jhare svaccha hato. tukArAma upara tene apAra prema hato. pati viSe teno kakaLATa niSkapaTa ane nirmaLa hato. tukArAmanA upadezonuM tenA mana upara suMdara pariNAma AvyuM. upadeza sAMbhaLyA pachI bIje divase gharabAra brAhmaNone dAnamAM ApI dIdhAM ane badhA pAzamAMthI te mukta thaI prema vinA jhaghaDe thato nathI. jhaghaDAnA sAcApaNuM uparathI laDanArAne niSkapaTa premanI, zuddha AcaraNanI ane saccAInI pratIti thAya che. jijaIne kAzI, bhAgIrathI ane gaMgA e traNa Scanned by CamScanner
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtapatnI jijAI dIkarIo ane mahAdeva, viThThala ane nArAyaNa ema traNa dIkarA maLIne kula cha saMtAna thayAM. temAM kAzI sahuthI moTI ane nArAyaNa nAne. tukArAmanA prayANa vakhate nArAyaNa jijAInA peTamAM hato eTale e nAnA putre pitAne joyA ja nahotA. chokarAMone sAcavavA mATe eka dAI rAkhelI hatI. tukArAma bhaMDArA ke bhAmanAthanA DuMgaromAM bhajanamAM lIna thaI jatA tyAre bhUkha-tarasane vIsarI jatA. jijAI temane zodhI kADhIne khavaDAvatI ane ghera paNa laI AvatI. jijAIe dIkarIone garIba sAthe ja paraNAvI hatI. eka divasa tukArAma bahAra gayA hatA tyAre bahAra je chokarAo ramatA hatA temAMthI be chokarAene joIne jijAI gharamAM laI AvI ane brAhmaNane bolAvIne potAnI be moTI dIkarI sAthe pherA pheravI dIdhA ! keI jAtanI mijabAnI ke paherAmaNuM kazuM na maLe. e chokarAonAM mA-bApa sArAM hatAM ane tukArAmanAM bhakta hatAM eTalo jijAIne saMtoSa thayo. nAnI dIkarI gaMgAnAM lagna pAchaLathI thayAM. tukArAmanI vacalI dIkarI bhAgIrathI mahAna pitRbhakta ane bhagavadbhakta hatI. tukArAme prayANa pachI jeone darzana dIdhAM temAMnI bhAgIrathI paNa eka hatI. tukArAmanA putromAM sauthI nAne nArAyaNa khUba kAryazIla nIkaLyo. dehu vagere gAma tene ja maLyAM. nArAyaNanuM lagna dehanA IMgaLe paTelanI putrI sAthe thayuM. te pachI paNa tukArAmanA vaMzajo A IMgaLe paTelanA vaMzajo sAthe lagna karatA. atyAranA dehumAM tukArAmanA moTA bhAge vaMzajonAM ja ghara che. ' Scanned by CamScanner
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 : sadehe vaikuMThaprayANa tukArAme sadehe vaikuMTha javAno nirdhAra karI lIdhA hovAthI ane pitAnI uttarakriyA pAchaLathI koIne kara. vAnI raheze nahi eTale tukArAme jIvatAM ja potAnI kriyA pote karI lIdhI ane badhAM baMdhanomAMthI chaTA thaI gayA. duniyAne bivaDAvanAra kaLikALane nA. Ama tukArAme mRtyune mArI nAkhyuM. kSaNabhaMgura saMsArasukha tyAgIne je avicaLa paramAtmasukha temaNe prApta karyuM, e temanI bhUmikAe pahoMcelA saMto ane sajajane ja samajI zake. AmAM jJAna ane upAsanA cokhAM dekhAya che. A jJAna mAtra preta ke kevala advaita nahotuM. enuM kAraNa jJAna ane bhakti ekarUpa hatAM. zrIharinA raMgathI tukArAma pUrepUrA raMgAI gayA hatA. zarIranuM bhAna bhUlyA ja hatA. tukArAmano prayANane samaya AvyA. zrotAo bhAgyazALI thaI gayA. tukArAmanuM kArya pUruM thaI gayuM. rAte tukArAma kIrtana karavA UbhA thayA. dehumAM gopALapurAmAM nAMduragInA jhADa nIce kIrtananI zarUAta thaI. eka vakhatanA abhaMge jANItA ja che, tukArAme te divase nAmasaMkIrtana bhaktinI parAkASThA batAvI, premAmRtanA bhojanathI saMte ane sajajane tRpta karI dIdhA. nAmabhaktinA utkarSa mATe ja tukArAmano avatAra hato. bhagavAnanA nAmanI mahattA gAtAM gAtAM ja tukArAma vaikuMThamAMthI A mRtyulokamAM AvelA mahA viSNu ane * Scanned by CamScanner
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadehe vaikuMThaprayANa sanakAdi saMto, nArada ane garuDa Adi mAyA lakSmI vagere vikuMThavAsI bhaktajano sAthe tanmaya thaI gayA. jAgrata avasthAmAM jenuM dhyAna dharIe chIe te ja AMkha miMcAtAM sAme AvIne UbhuM rahe che. te rIte jIvanabhara jenI jhaMkhanA hoya che e ja mahA prayANa vakhate aMtaramAM pratyakSa thAya che. bhagavAnane jaladI lAvavA mATe temaNe garuDane prArthanA karI. te pachI tukArAmanA zarIre zreSTha cihune paNa jaNAvA lAgyAM. tukArAmanI vaikuMTha javAnI utkaMThAe khUba tIvra svarUpa pakaDayuM. ekalA tukArAma ja vaikuMThamAMthI AvelA viSNu bhagavAnane joI zakyA. ane e bhagavAnanuM varNana karatAM karatAM ja tukArAma adazya thaI gayA. temane deha keIne dekhAya nahi. saMvata 1706nA citra vada bIja ne zanivAre sUryodaya pachI cAra ghaDIe 41 me varase temanuM prayANa thayuM. bIjane divase teo aMtardhAna thayA, pAMcamane divase temanI karatALa, taMbUre ane kAmaLo hAtha lAgyAM. pAMca divasa sudhI bhaktonI maMDaLIe kIrtana-bhajanane mahatsava karyo. tukArAma sadehe vaikuMTha gayA che eTale temanI pAchaLa kriyAkAMDa karavAnuM koI kAraNa nathI, evuM sAtamane divase rAmezvara bhaTTa zAstromAM joIne kahyuM ane badhAe te mAnya rAkhyuM. tyArathI citra vada bIjathI pAMcama sudhI saMtanA prayANano mahotsava dehamAM dara varase thAya che. sadehe vaikuMTha zI rIte javAya e prazna vicAravA jevo che, paNa bIjA mahApuruSonA paNa AvA ja dAkhalA che. muktAbAI Ama ja saunI najara AgaLa adazya thayAM hatAM. Scanned by CamScanner
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 saMta tukArAma kabIra sAhebe 101 varSa jIvIne eka divasa zive te gulAbanI zayyA taiyAra karavA kahyuM ane te upara zAla oDhIne sUtA. DI vAra pachI lokoe zAla UMcI karI te zuM dIThuM? gulAbanAM phUlonA DhagalA sivAya kAMI na maLyuM. A vAta keTalAya hiMdu ane musalamAna lekhakoe jAte joyelI lakhI rAkhI che. zIkha dharmanA saMsthApaka guru nAnaka aMta paNa A rIte ja AvyA che. temanI aMtimakriyA hiMdu vidhi mujaba karavI ke muslima vidhi pramANe e zikhyAmAM vAda cAlato hato tyAM eka jaNe mRtadeha uparathI kapaDuM UMcuM karyuM te tyAM kazuM ja hatuM nahi ane vAda tyAM ja pUro thayo! badhA sAdhusaMto, rAmAyaNa-mahAbhArata jevA mahAgraMtho, kALidAsa jevA kavivara ane bIjA dharma graMtho paNa eka mate sadehe vaikuMTha javuM ane jatAM jatAM kirtana karatAM ja adazya thavuM e vAtane sAcI Therave che; chatAM A satyakathA upara vizvAsa na Ave teo tukArAmanA abhaMgone vizvAsa ane AdarapUrvaka abhyAsa kare ane temAMno temane bhagavatprasAda meLavavA temaNe svAnubhavathI je raste batAvyuM che e mAge teo cAle. Scanned by CamScanner
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 : ziSya samudAya tukArAme gurupada na svIkAratAM meghavRSTithI upadeza karavA cAla pasaMda karyo; kAraNa ke megha tarapha ekITaze tAkI rahenArA cAtako A duniyAmAM pedA thAya che eTale emAM megha paNa bicAro zuM kare ? temanuM kIrtana sAMbhaLavA hajAro loko AvatAM ane saMtoSa pAmIne jatAM, paNa temAMthI keTalAMka tukArAmane mana, vacana ane kAyAthI anusaravA lAgyAM. evA cauda saddabhAgI javAnAM nAma dehunA eka jUnA makAna upara eka sAthe AvelAM che. A cauda zikhyAmAMthI sAta brAhANa ane sAta brAhmaNetara hatA. A jotAM tukArAma brAhANone dhikkAratA hatA evI dalIla rahetI nathI. AvA bhedabhAva vArakarI saMpradAyamAM kyAreya piThe nathI. badhA zikhe tukArAmanA kRpAchatra nIce AnaMdathI bhagavAnanA bhajanamAM masta hatA ane badhAne paraspara prema paNa avarNanIya hatA. pAchaLathI bIjA traNa ziSyonI vigata maLelI che eTale kula sattara ziSyane TUMka paricaya ahIM cheH 1. mahAdAjI paMta kulakarNI dehakAra: dehunA A jozI pahelethI tukArAmanA bhakta hatA. temanA ane tukArAmanA kuTuMbanA saMbadhe parApUrvathI cAlyA AvelA. tukArAmanA saMsAranuM e dhyAna rAkhatA. jijAIne jarUra vakhate madada karatA. vaDIla tarIke badhI kALajI letA. eka khetaranuM rakhopu karavA arthe maNa dANuM levAnuM nakakI karIne tukArAma rahyA, paNa bhagavAnanI bhaktimAM lIna thaI gayA tyAM te khetaramAMthI badhuM anAja paMkhIoe sApha karI Scanned by CamScanner
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 saMta tukArAma nAkhyuM. kheDUte paMca pAse dhA nAkhI. paMce tapAsa karI. te dasa khAMDI dANA nIkaLyA. temAMthI pAMca khAMDI tukArAmane maLe evo paMce cukAdo Apyo. paNa tukArAma te ardhA maNathI eka dANo vadhAre levA taiyAra nahotA. tyAre mahAdAjI 5te lokonI saMmati laI e anAja pitAne ghera mukAvyuM ane viThThala maMdirano jIrNoddhAra vakhate e badhuM anAja vAparavAmAM AvyuM. 2gaMgArAma mavALI kasakara : vaDIlopArjita milakta ane zarAphIne dhaMdho karanAra A brAhmaNanI aTaka "mahAjana" hatI. paNa temanA mRdu ane saumya svabhAvane lIdhe tukArAma temane "mavALa" kahetA. eka vAra khovAI gayelI bheMsa zodhavA gaMgArAma bhAmanAtha DuMgara upara gayA tyAM bhajanapremathI raMgAyelA tukArAme temane kahyuM ke, ghera jAva, tamArA vADAmAM bheMsa baMdhAyelI haze. gaMgArAme ghera jaIne joyuM te kharekhara bheMsa bAMdhelI hatI. cAra divasathI khovAyelI bheMsa ghera AvI e sAdhu puruSanA vacanano mahimA gaNAya evuM temane lAgyuM. tyArathI gaMgArAma tukArAma upara mugdha banI gayA. 3, saMtAjI telI jagADe: gaMgArAma ane A saMtAjI banne tukArAmanA lahiyA hatA. tukArAmanA abhaMgonI saMtAjIne hAthe lakhelI vahIo taLegAMvamAM enA vaMzajo pAse che. banne vacce nakkI thayeluM ke bemAMthI je mAre tenI pAchaLa bIje mATI DhAMke. tukArAma adazya thayA. pachI keTalAMka varasa pachI saMtAjInuM avasAna thayuM temane dATavA mATe badhA Aptajane mATI nAkhI thAkyA Scanned by CamScanner
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSya samudAya 101 tepaNa temanuM meM DhaMkAya ja nahi. aMte adhI rAte tukArAme mATInI eka mUThI nAkhI tyAre e kAyA DhaMkAI. bhaMDArAnI taLeTImAM sudaMbara gAmamAM saMtAjInI samAdhi che. 4. gabara zeTha-subrekara : A vaNika suduMbara gAmamAM rahIne dhaMdho karatA hovA chatAM tukArAmanI sevAmAM rahetA. tukArAma pachI temanuM avasAna thayeluM. maratI vakhate rAmezvara bhaTTa ane kAnAbAne mukhethI tukArAmanA abhaMgo sAMbhaLatAM tukArAmanA dhyAnamAM evA magna thaI gayA hatA ke, chevaTe tukArAme pragaTa thaIne temanA kapALe tilaka karyuM ane gaLAmAM hAra paherAvyo. 5. mAlAjI gADe cevalavADIkara : tukArAmanI bhakta putrI bhAgIrathIne A pati hatA. tukArAme mAlAjIne gItA ApI hatI. tukArAmanA prayANa sthaLe bhAgIrathInI mUrti Aje paNa che. 6: kAnhAbA: tukArAmane A nAno bhAI pahelAM jude thayuM hatuM, paNa pachI tukArAmanI chApa tenA mana upara paDI ane ziSya thaye. tukArAmanA prayANa vakhate kAnhAbAe racelA karuNa rasapUrNa abhaMgo khUba prasiddha che. 7. mahAra paMta cikhalIkara: tukArAmanI bhajanamaMDaLImAM A paNa eka niSThAvAna ziSya hatA. 8. keDo paMta lohekare puNekara : tukArAmanA ziSya eka divasa kAzInI jAtrA karavA javAnI IcchA darzAvI. tukArAmanA aneka bhakto kAzImAM hoya ema samajIne temane bhalAmaNa karavA vinaMtI karI. tukArAme potAnA Asana Scanned by CamScanner
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 saMta tukArAma nIcethI eka sonAmahora kADhIne kAMDAM paMtane ApI ane te vaTAvIne roja eka paiso rahevA daIne bIjA paisA jAtrAnA kharca mATe vAparavA kahyuM. rAkhI mUkelA eka paisAnI bIje divase sonAmahora banI jatI. A vAta koIne jaNAvavAnI tukArAme nA pADI hatI. jAtrAe jatI vakhate tukArAme tenI sAthe traNa alaMga mokalelA temAM gaMgA, kAzI vizvara ane viSNupadanI prArthanA karelI che. jAtrA karIne pAchA AvyA pachI kAMDa paMtane thayuM ke ApelI senAmahera tukArAma pAchI mAgI le to? eTale sonAmahera rastAmAM khovAI gayAnI khoTI vAta tukArAmane kahI ane keDo paMte ghera jaIne joyuM to sonAmahora hatI ja nahIM. AthI e khUba pastA ane mAphI mAgIne tukArAma pAse potAnI e bhUla mApha karAvI. 9, rAmezvara bhaTTa: tukArAmanA eka vakhatana harIpha pAchaLathI temanA bhakta banI gayA hatA. rAmezvara bhaTTanA bhAInA vaMzajo Aje paNa vAghelImAM rahe che. rAmezvara bhaTTa tukArAmanA ziSya banyA pachI vArakarI maMDaLamAM te paNa rahetA ane tukArAmanI pAchaLa rahIne tAla detA. tukArAma sAthe teo dasa-bAra varSa rahyA hatA. temanI samAdhi vAlImAM ja hatI. 10, zivabA kAsAra : lohagAma tukArAmanuM mosALa hatuM eTale tyAM paNa teo kIrtana mATe avAranavAra jatA. temAM ghaNA loke ekaThA thatA paNa lohagAmane A zivabA tyAM ja nahi, eTaluM ja nahi, paNa ghera rahIne tukArAmanI niMdA karatA. paNa pAchaLathI te e bhakata Scanned by CamScanner
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSya samudAya 103 banI beThe ke enI patnInA gussAno pAra na rahyo. eka divasa zivabAnI icchAthI tukArAmanI tene ghera padharAmaNI thaI tyAre zivabAnI patnIe tukArAmane navaDAvatAM temanA upara UkaLatuM pANI reDyuM. temanA zarIra upara phollA paDI gayA to paNa teoe strI para jarAya gusse na thayA. paNa bhagavAna enA bhaktane AvAM vItaka vitADanAra upara gusse thayA ane te strIne AkhA zarIra para keDha nIkaLyo. chevaTe rAmezvara bhaTTanI sUcanA pramANe eka divasa jyAM tukArAma upara dhagadhagatuM pANI reDavAmAM AveluM, e jagyAne kAdava laIne zivabAe enI patnInA AkhA zarIra para lagAvyA tyAre enI kAyA sArI thaI gaI tyArathI e khUba pastAI ane zivabAnI jema ja tukArAmanI sAcI bhakta banI gaI. 11. nAvajI mALI: lehagAmano A mALI tukArAmano bhakta banyA pachI uttama phUlono hAra banAvIne te tukArAmanA gaLAmAM paherAvato. e bhajanakIrtanamAM khUba pAvaradho hate eTale kIrtanamAM Ave ke tukArAmanI khuzIne pAra nahete raheto. 1ra, AvAjI paMta lehagAMvakara : lohagAmanA badhA zrotAomAM vadhumAM vadhu ekAgra evA A jozI kulakarNa hatA. eka divasa kIrtanamAM AvAjI paMta magna hatA ane adhI rAte emano dIkaro marI gaye. emanI patnI e putranuM zaba tukArAma sAme mUkIne tukArAmane gALe devA lAgI, paNa saMte te bhagavAnane AvAhana karyuM ane bhaktanAya bhaktanA putrane bhagavAnane beThe karavo paDyo. Scanned by CamScanner
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 saMta tukArAma 13. kAM pATila bAMdava: lohaLAmamAM tukArAma jAya tyAre temane utAre Amane ghera rahetA. 14. kazvara baMdha : nAnapaNamAM khUba rabaDI cUkele A brAhmaNa khUba vidvAna hatA. keIe ene dehu javAnuM kahI tethI te AvIne tukArAmano ziSya banI gaye. 15, bahiNAbAI: tukArAmanA ziSyamaMDaLamAM bahiNAbAInuM mahatva vizeSa che. tukArAma vize ane temanA upadezo vize bahizAbAIe je abhaMge lakhyA che tenA parathI tukArAmanuM jIvana ane kavana vadhu khAtarIvALuM meLavI zakAyuM che. bahiSNubAInuM nAma tukArAmanA ane rAmadAsanA ema bannanA ziSyamaMDaLamAM che. bahiNAbAIne bArame varase svapnamAM tukArAme upadeza Apyo ane hAthamAM gItA ApI. bIjI vAra svamamAM tukArAmanAM darzana thayA pachI e tenA pati sAthe deha AvI ane tukArAmanAM pratyakSa darzana thayAM. 16. aMbAjI: tukArAmane duzmana tarIke gaNata aMbAjI zarUmAM paramArtha nahi paNa paradhana bheguM karato. tukArAmanA viThThalamaMdiranI aDoaDa ja aMbAjInuM ghara hatuM. e gharamAM maMbAjIe suMdara bagIco banAvyo hato. eka divasa tukArAmanI bheMsa e bagIcAmAM peThI tyArathI aMbAjIe tyAM kAMTAnI vADa karI dIdhI. agiyArasane divase lokonI khUba bhIDa thatI ethI badhAMne kAMTA na vAge eTale tukArAme e vADanA badhAM kAMTA kADhI lIdhA. AthI aMbAjInA gussAne pAra na rahyo. teNe e ja kAMTAnA jhAMkharAMthI tukArAmane maraNatola mA, paNa tukArAma na Scanned by CamScanner
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziva samudAyane pAma , gusse thayA ke na vedanAno eka akSara sara belyA. agiyAraza AvI. maMbAjI kIrtanamAM AvyA nahi eTale tukArAma jAte tene ghera bolAvavA gayA. tene page . paDIne kahyuM: "badho doSa mAre ja che. meM jhADa bheMsa pAse bagaDAvyAM na hota to tame kAMTA nAkhyA na ja hota. A mahenata karavAthI tamArA hAtha dukhavA AvyA haze." evuM mIDI bhASAmAM kahIne tukArAma tenA hAtha dabAvavA lAgyA. A saujanyathI aMbAjI thoDI vAra mATe to zaramAI gaye ane tukArAma sAthe tarata ja kIrtanamAM gaye. aMbAjInI A vAta jANItI che ja, paNa eno krodhI ane dveSI svabhAva bahiNAbAIne paNa herAna karI gaye hate tenI paNa eka vAta maLe che. aMbAjIne ghera bahiNabAIne utAre rahete eTale tukArAma jevA zukane badale te pitAne upadeza sAMbhaLavA samajAvavA lAgyA. AthI mahAdAjI paMtane ghera bahiNabAIne utAre pheravAI gaye. 18. niLabA rAya piMpAnerakara: tukArAmanA ziSyamaMDaLamAM niLAbA jevI yogyatAvALuM bIjuM koI nahotuM. nArAyaNa tukArAmano putra-vArasa gaNAya, tema nikaLelA vidyA-vArasa hato. tukArAmanA caritranI punarAvRtti jevuM ja niLabAnuM caritra hatuM. vArakarI saMpradAyamAM jJAnezvara, nAmadeva, ekanAtha, tukArAma ane niLAbA e paMcAyatanuM sarvamAnya ane sarvapriya che. niLAbAnA caritra uparathI jaNAya che ke tukArAmanA jamAnAmAM enI hastI nahotI. e paraspara maLyA paNuM Scanned by CamScanner
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 saMta tukArAma nahotA. tukArAmanA prayANa pachI pacIsa-trIsa varase tene svamamAM tukArAme upadeza dIdho. mULa piMpaLanerano paNa zirUra AvIne vaselo e jozI kuLakaNI hato. aDhAra varase saMsArane beja mAthe paDyo hato. suzIla patnI hatI, paNa maMdiranI sevA uparathI ekAeka mana UThI gayuM. sevA karatI vakhate cAra cAra vakhata maMdiranA vahIvaTadAroe bolAvyA chatAM e sevA pUrI karIne ja gaye e mATe khUba sAMbhaLavuM paDayuM. tyArathI saMsAra pratye virakti AvI gaI. gharabAra badhuM choDIne verAgI thaye ane aneka jAtrAo karI cUkyo. tukArAma mATe jabarI laganI lAgI. chevaTe dANApANI cheDIne beThe tyAre svamamAM tukArAme upadeza Apyo. abhaMgavANuM ane kIrtanathI e zrotAone maMtramugdha karavA lAgyuM. tenuM kIrtana sAMbhaLIne keTalAya vArakarI saMpradAyamAM bhaLI gayA. paMDharapuranI jAtrA teNe cAlu rAkhI. tukArAmanI pAchaLa vArakarInA bhaktipaMthane pracAra niLabA jeTalA keIe karyo nathI. bhAgavatadharmano jhaMDe kharekhara teNe AkhA mahArASTramAM pharakA. jJAnezvare je pAyo nAkhyo, nAmadeve jeno vistAra karyo, ekanAthe jenA para dhajA caDAvI ane chevaTe tukArAma jeno kaLaza banyA e bhAgavatadharmanA maMdiranI akhaMDa ane abhaMga ImArata paMDharapuranA vizALa kSetramAM bhagavAna viphUlanI kRpA chAyA nIce UbhI che. ApaNuM A bhAgavata dharmano jayajayakAra ho ! Scanned by CamScanner
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-00 sastu sAhitya" eTale UMcAmAM UMcuM sAhitya vividha viSayanAM vAMcavA lAyaka pustake dharmagraMtha mahAbhArata-7 graMthe 64-00 aitareya upaniSada-zAMkarabhASya 0-75 zAMtiparva-(mahAbhArata taittirIya upaniSada , 1-50 bhAga 6 ko ) ... 10-00 chAMdogya upaniSada , 5-00 zrIharivaMza athavA uttara bRhadAraNyaka upaniSada ,, 8-00 mahAbhArata -. 10-00 zvetAzvatara upaniSada ,, 1-50 mahAbhAratasAra .. 4-00 : se upaniSade .. viSNupurANa 5-00 upaniSada-navanIta ... 2-50 zrImad bhAgavata (be bhAga) 12-50 | mahAvAkyaratnAvalI - 1-00 zrImad bhAgavata dazama skaMdha ... 4-00 upadezasAhasrI . ekAdaza skaMdha-ekanAthI 6-00 | zrIdakSiNAmUrtistotra 1-50 ekAdaza skaMdha (zrImad viveka cUDAmaNi . 1-00 bhAgavatane) ... 2-50 maNiratnamALA .* 1-50 zrImArkaMDeyapurANa - 6-50 ' sauMdaryalaharI .. o-40 bhagavatI (devI) bhAgavata 8-50 stotrasaMgraha .. 1-50 vAlmIki rAmAyaNa 12-50 | mohamudagara-daza rane 1-00 tulasIkRta rAmAyaNa 12-50 zatakI -cAra rane 0-75 AtmA-anAtmAviveka 0-35 Iza ne kena upaniSada 1-25 prabodhasudhAkara-tatvabodha 0-50 (zAMkarabhASya sAthe) hastAmalakauMtra ane kaThopaniSada , , 1-25 vAkyasudhA . 0-15 praznopaniSada ,, , 1-00 praznottaramALA ne jIvanmuktamuMDakopaniSada-zAMkarabhASya 1-00 | AnaMdalaharI - 2-19 4-00 Scanned by CamScanner
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-00 108 cogavAsiSTha mahArAmAyaNa - yogAbhyAsa ane (be graMthamAM) 15-00 Asanavidhi .... 0-60 vaidika-vinaya (traNa bhAga) 7-50 sanasujAtane upadeza arthAta adhyAtma vArtAlApa 4-00 mRtyunuM rahasya 0-75 vRttiprabhAkara ... 5-00 kapila ane devahUti 0-6ra vedAMtasiddhAMtamuktAvalI 2-00 SapadI (vedAMtaprakriyA) 0-35 zrIpaMcadazI-vidyAraNya kRta 5-00 vicArasUryodaya ... 0-25 paMcadazI baLavAna bane ! ... 0-75 yuktiprakAza .. 1-50 trIjI AMkha 1-00 brahmasiddhAMtamAlA ... 4-0 0 jJAnanAM jharaNAM 0-25 tastrAnusaMdhAna : 4-00 vicAramALA 0-50 paMcIkaraNa 2-00 pAtaMjala yogasUtra o-50 1-50 laghugavAsiSThasAra... AtmarAmAyaNa . 1-50 | mekSane mArga . zrIvedAMtamArgadarzinI 2-00 dadazyaviveka ... 0-12 vedAMtazabdakoza - 0-50 aMtara-nirIkSaNa .. 1-00 haThayogapradIpikA - 1-50 1-50 | jJAna ane karma . 0-25 jIvanmuktivika ... 1-50 | nAradanAM bhaktisUtro 0-19 jJAnavANuM ... 2-00 | zAMDilya bhakitasUtra ... 0-37 A .. 0-50 0-40 aSTAdhyAyI ruddhI ... 1-50 | gaMgAmAtA zrIviSNusahastranAma.. saMdhyApaddhati japa ane nAmasmaraNa 1-25 zrIcaMDIpATha nityapATha bhISmastavarAja .. 0-15 zivamahimra stotra haripATha : 0-15 | nArAyaNakavaca ... kaMThAbhUSaNma * 0-25 ) hanumAna cAlIsA ... 0-50 0-50 1-50 1-00 0-75 0-60 1-15 Scanned by CamScanner
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 matarA 15-00 | viduranIti 1-bo sujJASitaratnabhADAgAra 12-00 ! subhASita nItimaMjarI 1-10 svAdhyAyajuSA , 4-00 K 8-00 | mA guryo. 0-25 manusmRti ... 5-00 nItizataka jamavA-vAtoSApabe e pa-00 yakSa ane yudhiSThira 0-60 bAlavilAsa , 1-50 | vairAgyazataka 0-40 vATanA dIvaDA . 1-50 vijJAnazataka 0-50 hiMdu dharmanI bALathI 0-62 dharmadarzana navasaMhitA o-37 . 1-oo | hiMdudharma (eka pustakarUpe) 1-25 vyavahAramALA hiMdudharma ane sadAcAra -25 satsaMgamALA 0-40 hiMdudhama .. 0-25 | saMteSasurata ... 0-30 hiMdudharmanA pAyA . 0-25 sUtAvali 0-25 SoDaza graMthe ... dhamma pada-dharmanAM pade samAdhizataka . 1-50 | zikSApatrI 1-25 | ja5jI 0-40 | gorakhanAtha 0-37 bhagavaddagItA -zAMkarabhASya 8-00 | jJAnasatragItA-bALakamAM 1-25 bhagavaddagItA-nIlakaMThI 3-00 | jJAnasatragItA-gujarAtImAM 1-25 zrI jJAnezvarI bhagavaddagItA 6-00 | paMcaratnagItA-kAcuM pUchuM 1-50 bhagavaddagItA (moTA gItAmAM jIvananI kaLA 3-00 akSaromAM) * 1--25 | zrI rAmagItA . 1-75 bhagavaddagItA-bALabedhamAM -50 | uttaragItA 037 bhagavaddagItA-gujarAtImAM 0-50 | gItAsaMkalana ... o-19 Scanned by CamScanner
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-00 110 deva, RSio ane pratApI | yogIzvara yAjJavakya 0-60 puruSo ... . 2-00 zrIrAmacaMdra datta ane mahAna zIkha guruo 2-50 | nAgamahAzaya ... 1-00 bhAratanA vIrapuruSo 3-00 | saMta jJAnezvara ane zivAjI chatrapati ... 1-50 | mahAtmA ekanAtha 0-37 saurASTranA saMta ... 1-50 | svAmIzrI nityAnaMda 0-50 soraThI strIsaMte ... 1-25 | mahAtmA dAdU dayALa 0-50 soraThanA siddho . 150 zrImata zaMkarAcArya vIra durgAdAsa ... 1-50 | zukadevajI ane bIjAM benjAmina phemilana 1-25 AkhyAne ... 0-50. bUkara TI. voziMgTana 1-50 devarSi nArada ... 0-31 mahAtmA TaoNlsTaoNya ... 1-25 gujarAtanA bhakate .. 0-75 jena oNpha Arka bhakta pIpAjI 0-400 0-75 saMta mULadAsa pitAmaha bhISma ... .* 1-00 mekaNa dAdA ... 0-50 bhaktacaritra 3-00 zrIzukadevajI 0-35 maharSi dadhIci ane gosvAmI tulasIdAsa 0-40 bIjA be AkhyAne 0-50 bhakta prahUlAda . 0-40 gautama buddha ... 1-50 zrIrAmakRSNa paramahaMsa 0-40 caitanya mahAprabhu . 1-00 bALakonA vivekAnaMda 0-25 svAmI sahajAnaMda ... 2-00 svAmI rAmatIrtha (saMkSipta) 1-00 sAkSAtkArane paMthe tukArAma 2-00 svAmI rAmatIrtha -nAnuM 0-25 svAmIzrI vivekAnaMda 2-00 sumukha tathA nRsiMhakuMvara 0-37 maharSi dayAnaMda ... 1-50 prahUlAda AkhyAna .. 0-50 svAmI zraddhAnaMda ... 1-50 | saMtonI phUlavADI . 0-50 svAmI bhArakarAnaMda 1-25 nAnabhaTTa bApA - -25 svAmI brahmAnaMda ne jaDabharata 0-19 zivAnaMda ... 1-37 | mahAtmA mastarAmajI 0-40 0-37 Scanned by CamScanner
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 mahAtmA saracUdAsa kabIrasAheba nAnaka sudAmAcaritra ... 0-50 jJAnezvara ne cAMgadeva 0-40 0-37 bhakta aMbarISa 0-20 satI sAvitrI ... 0-25 0-25 1-50 rAma jharukhe baiThake ... 2-00 | hAjIbAbAnAM sAhase 2-50 taDakI-chAMyaDInAM phUlagulAba 2-00 | insAna miTA dUgA samarpaNa .. 1-50 ane bIjI vAta 1-25 traNa varadAna *** 2-00 pApInI dazA ... 0-75 anAvaraNa 2-50 lebhane thebha ... 0-19 cANakya ne caMdragupta 3-50 aNajo ane navuM amara ajavALAM ... 1-00 relave sTezana ... 0-25 divya vArtAo ... 1-00 samrATa zreNika ne devI naMdA -25 kamaLakumAra 0-75 prakAzanAM pagalAM 0-75 uttararAmacarita ... hAsyataraMga 0-75 zakuMtalA. 0-62 jagatamAM jANavA jevuM 1-25 kathAsaritsAgara ... ItihAsane ajavALe 1-00 bhojaprabaMdha gAmaDuM bole che mAhinI ane bIjI vAto 1-00 mArA bhArata deza 0-75 banAvaTI phUle ... 1-00 sAhasakathAo navvANune phera ane paTalAInA peca bIjI vAta ... 1-00 saMta baLarAma ane patinA 0-75 grAmaracanA 1pa0 bodhadAyaka kathAo... 1-50 prakRtinAM lADakavAyAM raMga ane dIvA 1-50 paMkhIo 2-00 birabala ane bIjA 2-00 gRha, gRhiNI ane gRhastha 1-50 gujarAtI sAhityamAM mahAtmA TesTaoNya 1-25 zreSTha hAsyaprasaMge 2-00 | bhImanAM parAkrame 1-50 18 4 - - 1-00 2-00 0 o 0 o 0 Scanned by CamScanner
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zrIrAmakRSNakathAmRta 6-00 ! jesala-torala tathA harireva jagata ... 2-50 | jalaMdhara-gopIcaMda , upadezasArasaMgraha , 1-50 | madAlasA ane alarka 0-30 | saMtaguruno paricaya 2-00 | zrIrAmakRSNa upadeza 04 saMtanI anabhava-vANI 2-00 | vivekAnaMdanAM vacanAmRta 0-50 sodhasaritA ... 1-50 | paravALAM 0-25 saMtanI vAto .. 1-50. gItAMjali menAvatI-gopIcaMda tathA tathA purogAmI 0-25 bhartuhari-vikrama 0-25 pravAsI 0-37 0-40 1-50 arthataMtranI AMTIghUMTI 1-00 5 vyakti-citro . ApaNe pharInavicArIe ? 2-00 | zubhasaMgraha-bhAga 2 je 3-00 AtmanirIkSaNa ane saMkalpa e -bhAga 9 mo 3-00 ... 1-00 palaTAtA raMga ... 1-50 saMsAranAM sukha ... 2-00 svAmIzrI akhaMDAnaMdajInA sukha, sAmarthya ne samRddhi ane vicAronA - pa . 1-25 camatkAra ... 3-50 | vyAyAma ane sUryanamaskAra 0-5 sAhitya pravezikA 2-5 | bhAratIya zilpakaLA 0-37 grAmacanA . 2-00 | hiMdusthAnI saMgIta 0-50 zrIsubedhaLyAsAgara 2-50 bedhaka vArtAo ... 1-50 zrIsubedharanAkara * 1-50 daSTAMtazataka ... 1-25 vadhu pustakanI vigata mATe vistRta sUcipatra maMgAve sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya svAmI akhaMDAnaMda mArga, bhadra, pi. ba. naM. 50, amadAvAda ane 148, prinsesa sTrITa, muMbaI-2 Scanned by CamScanner
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ pauuuuuuuuuuuuuuuuIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIiiiiiiiiiiiiAAAAAAAAAAAAAA UgAnh saMtavANu bhajano tukArAmagAthA-bhAga 2 kabIranI sAkhIo pAna 450 : kiM. 3-00 pAna 64 : kiM. 0-25 bhajanasAgara-bhAga 1, 2 'zAmaLanA chappA pAna 972 : kiM. 5-00 pAna 176 : kiM. 1-00 bhajanasaMgraha cheTamanI vANuM pAna 216 : kiM. 1-00 pAna 88 : ki. 0-75 tulasIsatasaI akSaramALA pAna 232 : ki. 1-50 pAna 80 : ki. 0-37 mIrAMbAInAM bhajana sAMkhyasAra ane gasAra pAna 112 : ki. 0-75 pAna 72 : kiM. 0-37 narasiMha mahetAnAM bhajane zrI rAmanAmamajanAvali pAna 96 : kiM. 0-75 pAna 112 : kiM. 0-40 paricita padasaMgraha sata dAda pAna 400 : ki. 2-00 pAna 68 : ki. 0-25 valabha bhaTTanI vANuM RSirAjanAM pada pAna 436 : kiM. 3-00 pAna 64 : ki. 0-40 prItamadAsanI vANI prabodhabAvanI pAna 184 : ki. 1-50 pa.na 80 : ka. 0-25 kAvyamAdhurya kezavakRti pAna 728 : kiM. 3-00 pAna 64 : kiM. 0-30 kabIranAM AdhyAtmika pade | kavi dInadayALagiri * pAna 168 : kiM. 1-25 | pAna 48 : kiM. 0-25 ApaNuM kavitAne Serving JinShasan 214 " : kiM. :- 19 5ne 200 : dalapatarAmanI 1 pAna 192 ka " 0 1320 : kiM. 0-40 bhaktakavi dayArAma | gyanmandir@kobatirth.ora 11 RIIUL pAna 80 : kira hAja pAnuM 112 : kiM. 0- 50 nikulAnaMdanI vANI dhIrA bhagatanAM pado pAna 48 : kiM. 0 0 | pAna 80 : kiM. 0-50 sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya-amadAvAda lllllllllllllllllluuuuuuullllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHDIUIlilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllulu Airlinguisitiniiiiiiiiiaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Scanned by CamScanner