Book Title: Paap Pratighat ane Gun Bijadhan
Author(s): Raj Saubhag Satsang Mandal Saila
Publisher: Raj Saubhag Satsang Mandal Saila
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005959/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtranuM prathama sUtra pApa pratighAta ane guphA bIjAthAnA (ArAdhanA zibirano viSaya) zrI rAja-saubhAga satsaMga maMDaLa saubhAga parA, nezanala hAIve 8-e pAse, sAyalA. jI. surendranagara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM "ucca prakAzanA paMthe" mAMthI paMcasUtranuM prathama sUtra pApa pratighAta ane guDDA bIjAthAna saMcAlanaH pU. bhAIzrI nalInabhAI koThArI bhAga le satsaMga sAyalA maMDaLa zrI rAja-saubhAga satsaMga maMDaLa saubhAga parA, nezanala hAIve 8-e pAse, sAyalA. jI. surendranagara Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajAtma svarUpAya nama: zrI rAja saubhAga AzramanA mumukSuono abhyAsa vadhe ane adhyAtmanA gUDha rahasyo samajI zake te lakSa zibira mATe paMcasUtra' viSaya pasaMda karavAmAM Avela che. paMcasUtranA racayitA zrI cirantanAcArya (jemanI vigata prApta thayela nathI) che. teno bhAvArtha AcAryavarya zrI haribhadrasUrIzvarajIe karela che ane samartha AcAryo A viSayano svAdhyAyabadhA sAdhubhagavaMto tathA zrAvakone karAvI tenI mahattA samajAvatA hoya che. paMcasUtra' atyaMta prabhAvazALI che A sUtrano vidhipUrvaka pATha karavAthI azubha karmono anubaMdha (eTale ke azubha saMskAra) athavA viziSTa koTinA azubha karmo zithila banI anukrame teno nAza thaI jAya che. bAkI rahelA azubha karmo paNa sukhapUrvaka, saraLatAthI dUra thaI jAya che ane pharIthIna baMdhAya tevI sthitinA banI jAya che. AnI sAthe sAthe zubhakarmo ane zubhasaMskAro utpanna thAya che. A saMskAro divase divase vadhatA jAya che ane pachI tenI parAkASThAe pahoMce che. AvA prakRSTabhAvathI upajela ane anubaMdhavALu zubhakarma nizcayathI phaLa ApanArU bane che. ArAdhaka zubha pravRtti karavAmAM rAo pAo rahe che jenA pariNAme te paramasukhanI prApti sAdhanAra bane che. zrI vijayabhuvana bhAnusUrIzvarajI mahArAja sAhebe A viSaya para vivecana karela che. je 'ucca prakAzanA paMthe' nAmanA pustaka rUpe pragaTa thayela che. A pustakanA AdhAre paMcasutranA pAMca prakaraNomAMnuM prathama sUtrapApa pratighAta ane guNa bIjAdhAna' laIne zibirArthIone mokSamArgamAM AgaLa vadhavA mATe madadarUpa thAya tevA zubhabhAva sAthe svAdhyAyamAM levAmAM Avaze. lI. 25/1ra/ra01ra. prakAzana samiti zrI rAja saubhAga satsaMga maMDaLa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 1 : A granthanI bIjI AvRttimAMthI tIrthoddhAraka prabhAvaka pU. AcAryadeva zrImad vijayanItisUrIzvarajI ma. nA praziSyaratna tyAgI tapasvI pU. AcAryadevazrI vijaya maMgalaprabhasUrIzvarajI mahArAjanuM paMcasUtra saMbaMdhI vaktavya * * * * zrI vItarAga sarvajJa jinezvara prabhunA zAsanamAM praveza karavA A paMcasUtrano prakAza mumukSu mATe ati jarUrano che. je sAcuM zAzvatasukha mokSamAM che, enI pAyAthI Toca sudhInI mArgasAdhanA eja A paMcasUtrano paramArtha che. je mohano kSaya karIne ja mokSanI prApti thAya che, te mohano kSaya ka2vAno sahaja sarala mArga atinipuNabhAve A granthamAM bharapUra vizadatAthI varNavyo che. jIvonI tathAbhavyatA bhinnabhinna hoya che. eTale tuccha buddhivAlAne sukhanI icchAe artha-kAma-puruSArthamAM laganI tIvra ho che. Azcarya che ke te sukha kiMpAkaphaLa jevuM du:khadAyI, parAdhIna, nirAdhAra chatAM e jIvone iSTa hoya che ! tyAre uttama mumukSu AtmAne sAcuM ane zAzvatuM sahaja sukha vahAluM hovAthI dharma ane mokSa-puruSArthamAM e lAgelA hoya che. cAre puruSArthamAM pradhAna dharmapuruSArtha che, kemake e sarvane siddha karanAra che. to jyAre artha, kAma ane mokSa dharmapuruSArthathI ja maLyA che ane maLaze, to pachI dareke dharma puruSArtha sAdhavo ja hitAvaha che. zuddha dharma mATe zrI sarvajJanAM zAstronI pUrepUrI jarUra che. emAM madhyastha ane buddhikuzaLa mumukSu mATe sarvajJa-vacanAnusArI A paMcasUtra mahAzAstra ke je maMdazaktivALA duSamakALanA jIvone TUMkamAM sarvajJakathita dharmano sAra jANavA eka ratakhANa samuM che, tenI atinipuNa sUtraracanA to bhUkhyAne ghebara jevI svAdiSTa che. prAmANika zAstromAM A paMcasUtra pradhAnapade rahI mAnavabhavamAM mokSa prApta karAvI ApanAra sAdhanAnuM bolatuM zAstra varte che. anAdi bhavasamudramAM ajJAnadazAvaza duHkhanA ja upAyo yojyA ! duHkhamaya dazA bhogavI ! duHkhanI paraMparA ja vahI cAlI ! avyavahAra- nigodamAM evo anaMtAnaMta kALa nArakIthI anaMtaguNAM duHkhamaya janmamaraNAdi anubhavatAM, pachI tyAMthI chUTIne Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L: 2 : vyavahAra nigoda AdimAM eja mahA mohanA udayane laine anaMta pudgalaparAvarta vitAvyA ! jemAM kRSNapakSIya amAsa jevA manuSyabhava paNa pAmyA ane hArI gayA. have Aje jo sarvajJa-zAsananI prApti thaI che to ethI AsannabhavI banIne paMcasUtranA mahA prakAzathI pazu jIvanane pAra karI A uttamabhavane ajavALIne paramezvaranA zAsana- rajavADAmAM prathamasUtre batAvela mArganuM ArAdhana karIe, to pApano kSaya karI sahajAnaMdI guNonA bIjanuM bhojana banAya. tyAM samyagdarzananA zuklapakSIya pUnama-cAMdanI jevA prakAzamAM puNyAnubaMdhI puNyodaya vadhAratA javAya, ane mohano kSaya thatAM aMte mokSanI pUrNimA-caMdra prakAzI uThe. e sAmarthya A sUtramAM che. saMsArI jIvomAM moTo bhAga bALa-ajJAna hoya che. paraMtu je madhyama koTinA madhyastha satyagaveSaka jIvo che, temAM ya ati alpasaMkhyAka jIvo gaMbhIra syAdvAdasamudramAM Utare che. emane prAraMbhe bhale nAnI paNa zuklapakSIya bIjacaMdrarekhAno prakAzaudaya thatAM e A paMcasUtranA sahAre pUnamaprakAzarUpe jhaLahaLI bAhyAtmAmAMthI TheTha paramAtmadazAe pahoMcADe che. mULa paMcasUtra rAjAnI jema paMDitone AnaMda sAthe rakSaNa Ape che. A. zrI haribhadrasUri jevA mahAprAze e "vRtti racavAthI vyakta karyuM. enA paranI vivecanA "uccaprakAzanA paMthe' madhyama koTinA jIvone maMtranI jema samAdhi-hetu bane che; ane emAMnAM bALa-bhogya draSTAMto ajJAnIne paNa jJAnI banAve evA saubhAgyavatI strInI zikhAmaNa jevA che. dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga vagere anuyogamAM samartha AcAryoe aneka zAstro racyA; temAM jema 'tattvArthAdhigama' mahAzAstra atigaMbhIrarUpe prakhyAta che, ema A "paMcasUtra" paNa tenI tulanA kare evuM che; e vastu samartha AcArya zrI haribhadrasUrijInI vRtti kahe che, pradvanasAra USa sa LiyA-yoti arthAta samagraM Ahata zAstrono sAra A paMcasUtra che, kemake emAM samyaga jJAnakriyAno khajAno saMkSepamAM bharyo che. "gItA' jevA zAstra gaMbhIra chatAM gItAno e upadeza zA mATe yojAyo ane enuM pariNAma zuM AvyuM e jotAM viSayAsakti ane kaSAyanI vRddhi thavAnuM dekhAya che, ke je saMsAravardhaka che; tyAre A paMcasUtra' mAM kevaLa pApakSaya ane asaMkliSTa ane guNAdhAyaka puNyavRddhi dvArA mokSa pamADavAno ja hetu che, ajJAna-aviratino nAza karI bhavaroga maTADavAnI rAsAyaNika cikitsA che. A sUtramAM hetu-hetumabhAva avyAbAdha vadhe jAya che. pUrva pUrvanA sUtravacanono bhAva AtmasAt banatAM e jIvanano sudhAro karato karato uttarottara sUtrapaMktionA viSayane avakAza Apato jAya che. ema A sUtra kramabaddha vyavasthita jIvanazuddhi Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 3 : Atmazuddhine sAkAra karyo jAya che. enA pAlanamAM sAdhaka jo jarAka paNa bhUla kare to rogamAM mithyAbhAve sevAyela kupathyanI jema anarthakArI bane che. e samajavA A sUtra suMdara sAdhana che. mATe, uttama AtmAe A paMcasUtra kaMThastha karavA lAyaka che, vAraMvAra svAdhyAya karavA yogya che. duSkALamAM dvAdazAMgIno moTo bhAga viccheda pAme thake avaziSTa Agama-zAstro paNa parama AlaMbana che. emAM A sUtranI ArAdhanA paNa samyagu mokSasAdhakarUpe parama AdhAra che. tattvArtha-bhASyamAM, mari tu ninavanas yaWnirvAha dri mavati eka paNa jinavacanasAgaranuM vacana ArAdhya mokSagAmI banAve che, e mApatuSamuni, cilAtiputra jevA ArAdhakomAM dekhAya che. tyAre 14 pUrvI jevA paNa jo pramAdabhAve virAdhaka thayA, to nIcagatimAM rIbAvAnuM bhuvanabhAnukevaLI caritramAM jovA maLe che. mATe sujJa AtmAo virAdhanA TALI samyak zraddhApUrvaka A sUtra ane sUtrokta mArganI ArAdhanA avazya karIne mokSasAdhaka thAo; jethI jIvana dhanya kRtArtha bane, evI mArI maMgaLakAmanA che. graMthaprakAzanamAM upakAra karanArAone dhanyavAda - A paMcasUtra upara pUrve aneka vidvAnoe gurjara anuvAda karela che. paraMtu tenuM vizada vivecana to talasparzI gaMbhIra bhAvobharI pUjyapAda zrI haribhadrasUrIzvarajInI saMkSipta saMskRta vRttine spaSTa karavAmAM kuzaLa sahajasiddha lekhaka panyAsa bhAnuvijayajI gaNivare (hAla sva. pU. AcAryadevazrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja) ucca prakAzanA paMthe nAmanA vivecanathI karyuM che. te jotAM mane nirNaya thayo ke vartamAna jaDavAdanA anArya saMskArI jamAnAmAM mugdha thayela bhavI AtmAne zrI jinezvara bhagavaMtanA amRta-vacanono AsvAda sacoTa rIte pamADanAruM A kalyANahetu lakhANa che, ane meM tethI ghaNA AtmAone mananapUrvaka vAMcavAne preraNA karela. paraMtu thoDA ja vakhatamAM A grantha alabhya thayo ane jijJAsuone AnI jarUra paDI; tethI A granthanI bIjI AvRtti mATe paMnyAsajIne mArI preraNA thaI. jo ke temane aneka sAhitya-sarjana vyAkhyAna, munisamUha-saMbhALa vagerene lIdhe samaya-saMkoca hato, chatAM jIvonI bhAvadayA jANI emaNe A vivecanagranthamAM bALajIvone upakAraka saMvega-vairAgabharyA draSTAno dAkhala karavA sAthe pUrva AvRttinA bhAvone vizeSa spaSTa sugama karanAra sudhArAvadhArA karI ApavA saMmata thayA, ne lakhANa taiyAra thavA sAthe mudraNanuM kArya zarU thayuM. e ghaNA AnaMdanI vAta che ke A grantha vAcakavargane amRtanA AsvAda sAthe mumukSu banAve evo che. emAM zAsanadevone sahAyaka thavA abhyarthanA che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya AvRtti prasaMge vivecanakAre Alekhela grantha-paricaya : 4 : parama puNyanidhi zrI vItarAga sarvajJa paramAtmAe vahAvelI nirmaLa bhAratI bhAgIrathInA akhaMDa srotathI Aryadeza Aje paNa gauravavaMto che. aMtaranI tRSNAnA tApane, viSayAsakti-javaranA dAhane ane karmalepanA maLane miTAvI, bhavabhramaNanA thAka utArI, mokSaparyaMtanA anaMta guNonA pAkane AtmakSetre pakavanArI e bhAgIrathIthI hArIne jANe laukika bhAgIrathI samudramAM ApadhAta arthe na paDatI hoya ! A vItarAganI vANIne cirasthAyI rUpamAM guMthI lenAra anekAneka jaina zAstrarato che. zrI paMcasUtra e paikInuM eka bhavya zAstra che. karmane palle paDelA bhavya jIvo saMsAra aTavImAM rajhaLatA rajhaLatA mahAmuzIbate mAnava jIvanamAM AvyA pachI, e jIvo karmano sarvanAza nIpajAvI, mAnavatA ane divyatAne ya vaTAvI paramAtmatAmAM mhAlatA kevI rIte bane, e mATenI kramika sAdhanAnuM varNana paMcasUtramAM karavAmAM AvyuM che. ahi sUtra eTale ekeka prakaraNa, ekeka adhikAra, e gaMbhIra ane vizAla arthanuM saMkSepamAM sUcana kare che e mATe sUtra kahevAya che. A zAstranA racayitAnuM nAma tathA itihAsa maLyA nathI. paraMtu zAstranI bhASA AgamasUtra jevI gadya prauDha ane bhAvavAhI hoine e koi bahu prAcIna ane pUrvanuM jJAna dharAvatA maharSinI kRti hoya ema saMbhave che. e zAstra maulika vAto kahetuM hoi zrI tattvArtha mahAzAstranI pUrve e racAyuM hoya e banavA joga che. alAbunuM draSTAMta vagere emAMthI tattvArthakAre lIdhA saMbhave che. zrI paMcasUtra upara TUMkuM vivecana lakhanAra maharSine koNa nathI oLakhatuM ? citoDanA rANAnA samartha vidvAna purohita brAhmaNapaNAmAMthI jaina sAdhudIkSA pAmI, jainazAsananA mahAprabhAvaka jainAcAryapade pahoMcI janAra, 1444 ajoDa zAstronA praNetA, bhagavaMta zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja A paMcasUtra upara vivecana lakhe, e graMthanI mahAna upayogitA ane gaMbhIratA sUcave che. A vivecananA AdhAre ja gujarAtI bhASAmAM ahIM vivecana karavAmAM AvyuM che. graMthanuM nAma TIkAkAranA anusAre paMcasUtraka, ane upAdhyAya zrI yazovijayajI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 5: mahArAjanI dharmaparIkSAnA hisAbe paMcasUtrI evuM nAma maLe che, chatAM cAlu vyavahAra paMcasUtra evuM nAma rAkhyuM che. A paMcasUtramAM vividha arthione grAhya mahAna nidhAna paDelAM che. AmAM nirmala zraddhAbala ane ucca AdhyAtmika tattvaciMtana keLavavAnI preraNA ane prakAro che; moha ajJAnanA aMdhatva miTAvavA divya aMjana che; durbAna ane citAnI dAhaka jvALAo samAvanAra zItala zubha dhyAnanA siMcana che. mAnasika udvega ane vidvalatonI nAgacUDamAMthI choDAvanAra maMtro che. dInatA sudratAdi dUSaNo ke dilanA dardo dUra karavAnA sacoTa auSadho che, ucca yazasvI jIvana jIvavAnI cAvIo che. ApattimAM AzvAsana sAthe sAtvika sahiSNutA keLavavAnA bodhapATha che. TUMkamAM paMcasUtra eTale mahAgulAmI ane mahAtrAsanA meru nIce aMtarAtmAmAM dabAi rahela bhavya samRddhi-vaibhavane pUrNa prakAzita karavAnuM amogha mArgadarzana. e dvArA sUtrakAre ApaNA para anaMta upakAra karyo che. samyagdarzana-jJAna cAritranA khapIne, tyAga tapa ane virAga-viratinA arthine, ucca bhAvanA- dhyAna ane AtmaramaNatAnA abhilASIne A zAstra vinA cAlI zake ema nathI. tethI A graMthanA pade padanuM vAraMvAra adhyayana, manana, nididhyAsana karavuM joIe. ahi nIce mULa graMthanI ati TUMkI rUparekhA dorI che. paraMtu graMthanuM mahattva to vivecanamAM khUba UMDA vicAro pUrvaka yojelA spaSTIkaraNone punaHpunaH mathavAthI samajAze. granthavastu- paMcasUtranA 5 prakaraNomAM 1 pApapratighAta pUrvaka guNabIjAdhAna, ra sAdhudharma-paribhAvanA, 3 pravajyA-grahaNa vidhi, 4 pravrajyA pAlana ane 5 pravajyAphaLa mokSa e mukhya viSaya che. | paMcasUtra ane vivecanano TUMkasAra vivecana-graMthanA prAraMbhe AtmAnI vikRta aMdhakAramaya dazAnA kAraNa tarIke "aha-mama' nA sAcAM sthAnanuM vismaraNa batAvI "ucca prakAzanA paMthe' nAmanI sArthakatA batAvI, "pApa pratighAta- guNabIjAdhAna," "sAdhudharmanI paribhAvanA" vagere pAMca sUtranAmono paricaya Apyo. pachI paMcasUtra "satu" yAne satya ne suMdara kevI rIte te darzAvatAM kRSNa ane RSabhadevanA draSTAMtathI jinavacananI ananya viziSTatA batAvI, emAM prabhuno 98 putrone upadeza kahyo. pachI pAMca sUtronA kramanuM prayojana, sUtranAmano bhAvArtha, dvAdazAMgIsAra jJAna-kriyA, ne nirbeja-sabIja kriyA (pR.13) nuM svarUpa kahyuM. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 6 : A pachI to TUMkamAM patita-utthita avasthA bahu spaSTa karI temAM paMcasUtrano mArga bhavAbhinaMdIne na jacavAnuM kahI. enA kSudratAdi 8 durguNo kathAo sAthe vistArathI vicAryA. (pR.15) 1. parvata-nAradanI kathA sAthe AmAM kSudranI vicAraNA. 2. lobhatinI bhayAnakatA-kapila kevaLI-mammaNa zeTha nALiyerIjIvanAM draSTAMta (pR.21), bhavavyAdhinuM kupathya lAbhalobha, 3. dInatA zuM zuM karAve, (pR.24) 4. mAtsaryanI durdazA siMhaguphAvAsI muni (pR.27) 5. bhayanI avadazA, tijorImAM zeTha, 6. zaThatA para caMdrakAMtanA nokaranI kathA, 7. ajJatA-mUDhatA kevI ? (pR.34) mUDha paMDita, 8. niSphaLAraMbhanuM rahasya, bhavAbhi mAM doSasahajatA vagere kahyuM. (pR. 37thI) avyavahAra vyavahArarAzi- kRSNapakSa-caramAvarta-bhavyatvano pAsaporTa, sahajamaLahAsa, yoganI pahelI 4 draSTi, 5 yogabIja, yathApravRttakaraNa, graMthibheda, aMgAramardaka-kathA (pR.42), dharmasAdhanAno durlabha puruSArthakALa, samyagdarzana, sAnubaMdha kSayopazama, enA upAya, naMdamaNiyAra (pR.45), ane ArAdhaka bhAvanuM zreSTha kartavya batAvI bhUmikA pUrNa karI. sUtra-1. 'pApapratighAta-guNabIjAdhAna' AmAM (pR.48) maMgaLa-namaskAramAM arihaMtanA 4 vizeSaNonI sArthakatA, 4 atizaya, ane emAM 'vItarAga'-vizeSaNanA prasaMgamAM dveSa karatAM ya moha kema prabaLa, enA para 35 hetuo, (pR.49) tathA e be karatAM ya moha kema vadhu khataranAka enAM kAraNo, (pR.53) ane prazasta-aprazasta rAga-dveSanuM svarUpa batAvyuM. surendrapUjAnuM rahasya (pR.56), sarvajJa kema ? arihaMta zuM zuM prakAze ? jinavacananAM zravaNa kevAMma thAya ? mAnavakALanuM mUlyAMkana, ityAdi batAvyuM. pachI (pR. 60) viSayaprAraMbha karatAM kahyuM, jIva-saMsAra- karmasaMyoga anAdi, .duHkharUpa-duHkhaphalaka-duHkhAnubaMdhI saMsArano ucchedaka zuddhadharma, enA prApaka pApakarmanAza tathAbhavyatvAdilabhya; enAM vipAkasAdhana, 1. catuzaraNa-svIkAra, 2, duSkRtagaha ane 3 sukRtAnumodana. vivecanamAM, sadbhatmasiddhi, saMsAra anAdi, kAryakAraNanAM niyamathI anAdi duHkharUpa, viSayakhaNaja-janma-jarAdirUpa hovAthI, du:khalaka, avazyavedha karmAnathI; duHkhAnubaMdhI karmabIjothI. bhavocchedaka upAya aucitya-sAtatya-satkAravidhithI sAdhya (pR.103), tathAbhavyatva zuM ? traNa upAya kema sAdhana ? vagere batAvyuM. zaraNa svIkAra te te vizeSaNonI zraddhAthI sAco' batAvI sulasAno zaraNasvIkAra, enI cAvI, (1) arihaMtanAM vizeSaNo (pR.72) parama trilokanAtha, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 7 : anupama puNyasamUha Adi, zrIpALane zaraNa, (2) siddhanAM vizeSaNa (pR.75), jarA-maraNamukta, aimuttA... nirupamasukha, karakaMDu, zreSTha tattva, (3) sAdhunAM vizeSaNo (pR.77) prazAMta gaMbhIrAzaya, sudattamuni, sAvadyavirata, maMtrInI havelI.... paropakArakta kezI-pradezI, padmaupamA, bhAvavizodhana; (4) dharmanAM vizeSaNa (pR. 81) trilokapUjita, mohAMdhakAranAzaka, rAgadveSa-viSamaMtra, 3 kartavya, sakalakalyANahetu, kumArapALane be yogamAyAdarzana...Adi batAvyuM. duSkRtagarhAmAM (pR.85) anekavidha duSkRtya tathA enAM sevanaprakAro kahI draDhaprahArIne 'tuM mare to ya tArA pApa kyAM mare ?? -munino upadeza, 'micchAmidukkaDaM'nA akSarArthamAM AtmavikAsakara suMda2 5 garbhitabhAva, doSatiraskAra- kaisvAtmadugaMchA- mRdutA- namratA- "bIjabhUta- kuvRttinAza varNavI, gahaM, akaraNaniyama, devagurunI zikSA- saMyoga-bahumAnanI prArthanA, prArthanAnuM mahattva, citArAnI putrI tathA sevA-AjJA- svIkAra-pAlananI prArthanA kahI. 4 sukRtAsevanamAM, -arihaMtanAM sukRto, (pR.95) anumodanano paramArtha, siddhanuM anumodanIya , AcArya-upAdhyAya-munionAM sukRta, mohano adhikAra UThI gayA bAda adhyAtmayoga zrAvakanA mokSamArga-yogo, itaranA mArgasAdhana yogo, A sukRto anumodavAnuM kahe che. (pR.97), A anumodanA yathArtha thai AcaraNamAM pariName mATe unnatikAraka aMgo vidhipAlana zuddhabhAva-sankriyA-nirdoSapAlanamAM jarUrI jinAjJApekSA-nirmaLahRdaya prabaLa puruSArtha-sattva varNavyAM. anumodananAM mULamAM prArthanA-saviSayA zI rIte, arihaMtAdi para viziSTa sadbhAva, jinano dhruvatArAnI jema AlaMbana-upakAra ne aciMtya zakti, prArthakano mUDhatAno ikarAra (pR.103), A sUtrapaThanAdinuM phaLa azubhAnubaMdhaCAsa, kaTakabaddha viSanuM draSTAMta, zubhAnubaMdhaarjana. niyANAnuM lakSaNa (pR.106) brahmadatta-amizarmAnA draSTAMtathI varNavI pApapratighAta- guNabIjAdhAnane varNavatuM 1 huM sUtra pUrNa karyuM. tyAM aMte namaskAryane namI sarve sukhI thavAnI maitrI bhAvanA karI. * * Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA XX 45 sUtra-1 40 48 53 58 6O viSaya pAnuM viSaya AtmavikRti-aMdhakAra-prakAza 1 sAnubaMdha kSayopazama-upAya pAMca sUtranI oLakha 3 *naMdamaNiyAra-priya mitracakrI sasatya suMdaraH zrIkRSNa bhagavAna zrI AdinAtha pa vItarAganamana-bhAvamahattva sUtrakrama sahetuka: bIjAdhAna 7 4 vizeSaNonI sArthakatA paribhAvanA-jIvane sahaja zuM ? 10 rAga e dveSathI prabaLa nirbhuja-sabIjakriyA 13 35 hetue bhavAbhinaMdInA 8 durguNa 15 mohanI vizeSa bhayAnakatA *kSudratA-parvata-nArada ' 15 arihaMta zuM zuM prakAze ? pa7 *lobharati-mammaNa bAlacaMdra 21 sarvajJavacana zravaNanI rIta *dInatA-kaMDarIka , 23 anAdi jIva bhava-karmasaMyoga *mAtsarya-siMhaguphAvAsI 27 saMsAranuM svarUpa duHkharUpa *bhaya-tijorImAM zeTha maryA upAsanAnA aMgoH *zaThatA-caMdrakAMtano nokara 3ra. aucitya-sAtatya-vidhisatkAra *ajJatA-mUDha paMDita tathAbhavyatva-vipAka-sAdhanA 4 zaraNa svIkAra-sulasA 69 *niSphaLAraMbhasaMgatatA avyavahArarAzi-vyavahArarAzi arihaMta paramatrilokanAtha Adi 71 kRSNapakSa-zaramAvarta-bhavyatva siddha prahaNajarAmaraNaAdi 75. pAsaporTa 39 sAdhu prazAMta gaMbhIrAzaya Adi 77 sahajamalahAsalakSaNa 4 yogadraSTi 40 kezI gaNadharapradezI yathApravRttakaraNa-graMthibheda gharma surAsuramanuja-pUjita Adi 82 5 yogabIja 41 dharma sakala kalyANa hetu 41 - te *aMgAramardaka: dharmamAM malinAzaya 4ra *kumArapALa-devabodhi-hemacaMdrasUri 84 samyakta-ArAdhakabhAva 43 "duSkRtaga-draDhaprahArI 61 29 66 9(ta Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 O jI. 93 viSaya 'draDhapahArI ! jIvanamota thAya, pApamota kyAM ? micchAmi dukkaDa'mAM pa vikAsamArga aImuttAmuni hitazikSAdinuM praNidhAna *prArthanAbaLa-citArAnI putrI sukRta AsevanaadAdinAM sukRto unnatinAM 5 sAdhanA-aMgo *prArthanA-pArasa : nAgaketu 101 bhagavastrArthanA 102 prathama sUtrapAThanuM phaLa 1/4 *saAzasa nayaNuM natha : 105 tripRSaSTha brahmadatta 106 95 99 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhImakA ucca prakAzanA paMthe yAne zrI paMcasUtra-vivecana : 1 : AtmAnI vikRta dazA : AtmA anAdi anaMtakALathI A virATa vizvamAM aviratapaNe paribhramaNa karI rahyo che. A paribhramaNa paNa kevuM duHkhada ! enuM potAnuM vizuddha anaMta jJAna-vIrya-sukhAdimaya sahaja svarUpa dabAI jaI vikRta banelA ene ajJAna-durbaLa-duHkhita viTaMbaNAmaya corAzI lAkha yoniomAM punarapi jananaM punarapi-maraNaM karavA svarUpa ! ke jemAM-roga-zoka-dAridratya, ISTaviyogaaniSTasaMyoga, mAna-apamAna, tiraskAra, bhaya ciMtA-saMtApa Adi pIDAono pAra nathI ! 'ahaM-mama'nA sAcAM sthAna bhUlyo : AtmAnI A vikRti ane paribhramaNa zA kAraNe ? karmanA jabaradasta baMdhanonI jakaDAmaNanA kAraNe karma dazA che, avaLI mati che. AtmA pote 'ahaM' 'mama'nAM sAcA sthAnane bhUlyo che. AtmAne badale mATInI kAyAne 'ahaM' - 'huM' mAnI beTho che ! jJAnAdi AtmasaMpattine badale kAyAnAM sukha-sagavaDa ane tatsaMbaMdhI jaDacetanane 'mama'- 'mArA' kalpI beTho che ! A 'ahaM' 'mama'nA ayogya sthAnane lIdhe ja jaDa pratye anAsakta rahevAne badale Asaktibharyo rahyo che. pachI jaDanI AsaktimAM jaDati sAdhavA arthe jaDanI dhodhamAra pravRtti aviratapaNe karye jAya emAM zI navAI ? Azcarya to e che ke ethI kaparAM dussaha duHkhada phaLomAM anaMtAnaMta kALathI viDaMbAvAM chatAM e aMdhakAra- ceSTAthI hajI thAkyo nathI ! are ! tattvAMdhakArane lIdhe hajI emAM kazuM ajugatuM ene lAgatuM nathI ! pachI e a M-mamanAM sthApana zAno rada kare ? viTaMbaNAmaya karmabaMdhanothI ze mUkAya ? Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 2 : paMcasUtra tattvono aMdhakAra : AhAhA ! kevI duHkhada durdazA ! anaMta prakAza ane anaMta sAmarthyano ghaNI AtmA nijanI anaMta zuddha samRddhi punarvastagata thavAnI ADe UbhelA asatu "aha-mama' yAne ajJAna ane moha jevA kAramA zatrune ja aMdhakAravaza jyAM kalyANamitra mAnI choDavA taiyAra na hoya, ulaTuM janmojanma ene ja AdaravAnuM ane tethI enA phaLasvarUpa UMDA aMdhakAramaya pradezamAM viharavAnuM cAlu rAkhe, tyAM ucca prakAzamaya anaMtAnaMta svarUpane kyAMthI pAme ? anAdithI cAlI rahelI avaLI cAle cAlavAnuM sarvathA baMdha karAya to ja anaMta sukhanA dhAmabhUta AtmAnI muktinuM paramapada prApya che. to ja anAdithI ghora timirAcchAdita janmamaraNanI guphA pAra karIne ucca prakAzanA ajara amara akhUTa AnaMdamaya svasthAne zAzvata sthiti karI zakAya ema che. mArga aMdhakArano levo ane anavadhi (amaryAdita) satata nirbheLa sukhanI AzA rAkhavI e haLAhaLa jhera khAI jIvavAnI AzA rAkhavA jevuM che. anAdinA viSama viSamaya moha-ajJAnanA rAhe cAlavAmAM duHkha, durdazA, parAdhInatA ane viTaMbanAbharyA saMsAramAM dIrgha bhramaNa sivAya bIjuM kAMI jovA na maLe. evI AtmAnI vikRta avasthAno aMta to ja Ave ke AtmA uccaprakAzanA paMthe vaLI jAya. graMthanuM nAma "ucca prakAzanA paMthe zAthI :| ucca prakAzano paMtha mahAjJAnI ciraMtana AcArya mahArAje zrI paMcasUtra nAmanA A zAstramAM abhuta koTino batAvyo che. enA anusAre je potAnA jIvanane ghaDe che, jIvana enA AdezonA mArge jIve che, te ucca prakAzanA paMthe cAlI rahyo che ema kahI zakAya. eTalA mATe A bhAvArtha-graMthanuM nAma "ucca prakAzanA paMthe' rAkhavAmAM AvyuM che. paMcasUtranA padapadanA arthanuM zravaNa ciMtana ane AtmapariNamana karatAM karatAM evuM AMtara saMvedana thAya che ke jANe lokottara rAjamArge AtmA kUca karI rahyo hoya. paMcasUtra' ajJAnanA paMthethI pAchA vALIne prakAzanA paMthe vicaravAnuM sacoTa digdarzana karAvI AMtaracakSu kholavA protsAhana Ape che. eTale prastuta graMthanuM adhyayana ke svAdhyAya karatAM karatAM AtmAmAM navanavI-saMvega-vairAgyanI pariNati,-AMtaradraSTino vikAsa ane kartavya- amalano varSollAsa adhikAdhika jAgato jAya che ne ? e khAsa tapAsavuM ghaTe. A paMcasUtranI bhASA Agama jevI atimadhura, prauDha ane bhAvavAhI hoI enI racanA koI prAcIna pUrvaghara koTinA bhAvo joIne 1444 graMthanA praNetA mahAna Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 3 : zAstrakAra AcAryavarya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje A graMtha upara zabdasaMkSipta ane arthagaMbhIra vyAkhyA lakhelI che. emanA paNa vacano sUtravacana jevA hoIne enAM ya rahasyo gaMbhIrapaNe ukelavA rahe che. prastuta vivecanano prayata e mArge eka alpa prayAsa che. paMcasUtra' zuM? : pAMca sUtrano viSaya : A zAstranuM nAma zrI paMcasUtra eTalA mATe che ke AmAM mukhya pAMca adhikArane lagatAM pAMca sUtrano samUha che. adhikAranAM nAma A pramANe che - (1) pApa-pratipAta ane guNabIjAdhAna (ra) sAdhudharma-paribhAvanA (3) pravrajyA-grahaNa-vidhi (4) pravajyA-paripAlana (5) pravrajyA-phaLa. (1) pApa-pratipAta ane guNabIra-AdhAna : pAMcamA sUtramAM pravajyA eTale ke dIkSAnA phaLa tarIke anaMta avyAbAdha sukhAdimaya AtmAnI sita avasthA, muktadazA varNavI che. tyAM mokSadazA pragaTa karavAmAM sarvaprathama kAraNa tarIke pahelA sUtramAM pApa-pratipAta ane guNa-bIjAdhAna karavAnI prakriyA batAvI che. ahIM pApa-pratipAtamAM "pApa" eTale azubha anubaMdhano Azrava Agamana, athavA azubha anubaMdhavALA karmono Azrava. anubaMdha eTale tevA tevA pApanI paraMparA calAve tevI bIja -zakti. evI azubha paraMparA cAle evAM karmanuM AtmAmAM Agamana e pApa kahevAya, teno pratidhAta eTale viccheda. e evo ke jethI e anubaMdha naSTa thayethI e pApano AtmA parathI adhikAra ja uThI jAya. arthAta e pApomAM AvatA tIvra mithyAtva, bhavaruci, asat abhiniveza kaSAyAveza, vagere pApo tarapha AtmA prerAya ja nahi, ane tethI AtmA para guNabIjano adhikAra sthApita thAya,. guNabIja' eTale guNonuM bIja. guNo" eTale bhAvathI prANAtipAta-viramaNa (hiMsAtyAga) vagere; ke je zrAvakapaNAnA aMze ane sAdhupaNAnA saMpUrNataH guNa che enuM "bIja' eTale evA mulAyama vipAkavALA karmanuM "AdhAna'=sthApana, ke jethI tIvra rAga-dveSa-AvezanA saMkaleza aTakI jaIne guNanI paraMparA cAle. AnuM nAma guNabIjAdhAna. teno parama AdhArabhUta pahelA sUtramAM batAvela catu zaraNa-svIkAra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 4 : paMcasUtra vagere upAyo che. e evA sacoTa che ke enAthI A pApa pratighAta ane guNabIja-sthApana thavA dvArA pachInA sUtronA vividha padArtha AtmAmAM UbhA thavAnI bhUmikA sarjAya che. (2) sAdhudharmanI paribhAvanA :- sAdhu-dharma eTale paMcamahAvrata ane kaSAyopazamarUpa kSamAdi 10 prakArano cAritra dharma - enI paribhAvanA eTale enI pUrvabhUmikA taiyAra karavA mATe karAto eno tIvra jhaMkhanAbharyo aNuvrato vagereno abhyAsa. jaina zAstromAM bhAvanA zabdano artha (1) ciMtavana, jhaMkhanA, ane (2) abhyAsa, yAne vAraMvArano prayatna thAya che. tethI ahIM paribhAvanA e ciMtavana ke. jhaMkhanA zuSka nahi kintu dilane bhAvita kare evI cokkasa prayatavALI ane AtmAnA cAritranA varSollAsane jAgrata karavA tarapha prere evI levAnI che. e mATe bIjA sUtramAM zrAvakanA pAMca aNuvrata uparAMta bIjI anekAneka adbhuta ane ati Avazyaka sAdhanAo batAvI che. (3) pravajyA-grahaNa-vidhi :- eTale ke mumukSue dIkSA yAne saMsAratyAga kaI rIte karavo tenuM vidhAna. A sUtramAM paNa gaMbhIra suMdara prakriyA batAvavAmAM AvI (4) pravrayA-paripAlana :- AmAM sAdhu-dharmanA cAritraguNathI AtmA adhikAdhika bhAvita ne vAsita yAvat e caMdanamAM sugaMdhanI jema AtmAmAM ekaguNa ekarasa kema bane e mATenA cokkasa prakAranA atyaMta Avazyaka upAyonuM varNana che, ke je upAyo sAthe cAritradharmanI caryAnuM pAlana karavAnuM che. (5) pravajyA-phaLa :- tarIke cAritranI parAkASThAe pahoMcIne sarvakarmanA kSaya pUrvaka UbhuM thatu mokSaphaLa grAhya che. A sUtramAM mokSa aMgenuM addabhUta pratipAdana kareluM che. TIkAkArano maMgaLa zloka : namaskAra :zrI paMcasUtra upara vyAkhyAkAra vyAkhyA karatAM maMgaLamAM A zloka lakhe che ke - praNamya paramAtmAnaM mahAvIraM jinottamam / sat paJcasUtraka-vyAkhyA samAsena vidhIyate // arthAta jinezvara bhagavAna paramAtmA zrI mahAvIradevane namaskAra karIne sata Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMcasUtra bhImakA evA paMcasUtranI vyAkhyA saMkSepathI karavAmAM Ave che. paramAtmAne namaskArarUpI maMgaLa e ISTa zubhakAryanI ADe UbhelA vidhono yAne aMtarAya karmano nAza kare che, mATe zubha kAryanA prAraMbhe te jarUrI che. bhagavad - namaskAra suvarNasiddhi ke anya mahAmaMtro karatAM paNa mahA kiMmatI che. mATe to kahe che ke ne ke : 5 : iko vi namukAro... tArei naraM va nAriM vA / mahAvIra prabhune karelo eka paNa namaskAra puruSane yA strIne bhavapAra karI de che. namaskAranuM ATaluM utkRSTa koTinuM aciMtya sAmarthya joI koNa sujJa emAM pramAda kare ? alabata, e namaskAranuM mUlya, namaskAra sarvajJa bhagavAnanI AjJAsvIkArarUpa banI javAthI, ghaNuM vadhI jAya che. jinanI AjJAno svIkAra yAne AtmasAt karaNa jeTaluM UMcu, teTaluM phala UMcu. Ama jo namaskArathI mokSa sudhInuM phaLa maLe che, to bIjI sadgati ane acinya siddhio prApta thAya temaja bhayaMkara Apattio TaLe emAM navAI zI ? vacana sat-satya-suMdara :- paMcasUtraka eTale pAMca sUtronuM baneluM 'paMcasUtra' nAmanuM zAstra. ahIM 'sastuM paMcasUtraka' kahIne A zAstrane 'sat' evuM vizeSaNa lagAvyuM. zAstra sat eTale satya ane suMdara. e zAstra satya eTalA mATe che ke enI batAvelI prakriyA jo barAbara rIte ArAdhavAmAM Ave to te nizcitapaNe nirvivAda tadukta anaMta sukhamaya mokSane pamADe che. vaLI zAstra suMdara eTalA mATe ke e mokSa mATenI je prakriyA batAve che te manorama che, suzakya che, ane svahita-sAdhaka sAthe parahita-sAdhaka che. parane leza mAtra paNa pIDAkAraka nathI. svAtmAnuM ahita hoya ke bIjAne pIDAkAraka hoya te to asuMdara kriyA gaNAya. paMcasUtre batAvelI mokSa-prakriyA evI nathI. vicAraka puruSo AvI satya ane suMdara hita-sAdhanA ja pasaMda kare che, ane teno Adara kare che. sarvajJa-asarvajJa-vacananA be dAkhalA : ema to ghaNA ya mokSanI vAta to kare che; paraMtu te nathI to hotI sarvathA satya, ke nathI enI sAdhanA-prakriyA ekAMta suMdara. ahIM sarvajJavacana ane Itara vacananA be dAkhalA laIe. zrIkRSNa-vacana : - mokSa ane tenA upAyanI vAta karanAra Itara zAstramAM evuM sAMbhaLavA maLe che ke Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra arjuna kauTumbika jhaghaDAne lIdhe laDavA taiyAra thayo; chatAM yuddhabhUmi para "jugAramAM gumAveluM rAjya pAchuM levA jatAM, yuddha karIne kumbio, vidyAguru tathA anya guNiyala puruSono saMhAra karavo paDe che; to e yuddha karavA karatAM bhIkha mAgavI sArI,' evI bhAvanA karI ! pachI vijayathI labhya rAjya-saMpatti para ema virata thaIne zastro heThAM mUkI dIdhA ! have tene zrIkRSNa taraphathI laDAI mATe ema uttejita karavAmAM Ave che ke "A virAga nathI paNa tArI kAyaratA che ! AtmA ajara amara che, "ene huM mAruM chuM' evo bhrama yAne abhimAna tuM zA mATe rAkhe che ? ..." ItyAdi. tethI e uttejita thaI bhayaMkara laDAI laDe che. Aryo vacce khUnakhAra jaMga jAme che. temAM koI mahAna puruSano nAza, bhayaMkara dveSa, ane durgAna tathA viSayatRSNAnAM poSaNa vagere pariNAma nIpaje che ! zuM AvA vacano satya ane suMdara? pAyAmAM mAMDaNI ane antima pariNAma ja A prakAranuM hoya evAM vacanone satya ane suMdara zI rIte kahI zakAya ? kaSAyathI bhUlA paDelA jIvone tathA saMyogavaza evAono pakSa karanAra sanone mArI nAkhavAmAM maitrI ane karuNAbhAva kyAM rahyo ? to te vinAnI mokSa-sAdhanAnI prakriyA satya yAne yathArtha kema gaNAya ? ane e vItarAgatA tathA mokSane kevI rIte nipajAvI zake ? zrI RSabhadeva-vacana : tyAre paMcasUtramAM darzAvela prayoga-vidhinAM camatkAra joIe. bhagavAna RSabhadevanA aThThANu putro, jemane bhagavAne potAnI saMsArI avasthAmAM alaga alaga rAjya Apela hatA, temanA para moTAbhAI bharate, cakravartIpaNuM saMpUrNa karavA mATe potAnI AjJAmAM AvI javA, nahitara laDAI mATe taiyAra thavA Adeza karyo. aThThANuM gusse thaI gayA ane laDI levAnuM dhArIne prabhu pAse bharatanI anyAyI mAgaNI para phariyAda karavA ane potAne nyAyI pakSavALA tarIke lekhAvavA gayA. te vakhate A vItarAga sarvajJa jagandayALu paramAtmAe emane kevo addabhuta bodha Apyo ! e kahe-- mahAnubhAva ! tame bhUlA kyAM paDyA ? bharatane duzmana samajo cho ? duzmana to tamArA aMtaramAM beThela viSayatRSNA ane abhimAna Adi kaSAyo che. virATa pRthvI para eka nAnakaDA jamInanA TUkaDAnI rAjya-saMpatti para tamane rAga ane "ame enA vyAjabI hakadAra' evuM mamatva abhimAna jo na hota, to bharatane duzamana zuM kAma dekhata ? bharata e jhuMTavIne tamAro paraloka bagADe ja evo niyama nathI. jyAre A tRSNA ahaMta Adi AMtara zatruo to paraloka nizcita bagADe che. mATe te Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA - naravIro ! bahAranA kahevAtA duzmana jovA karatAM aMdaranA bhayaMkara duzmana juo. kaSAyothI ApaNo AtmA anaMta kALathI saLagI rahyo che. evA kaSAyonI bhayaMkara Aga bujhavo. rAjya-lakSmI ane mAna-pAnanA palle paDI anaMtA Atmajanane kAM gumAvo ? A mahA mUlyavAna ane ati durlabha mAnavabhava viSaya- ghelachAmAM tathA kaSAyanA AvezamAM barabAda karI nAkhI, jAtane ane bIjAne anaMta bhavasAgaramAM DUbADavA mATe nathI, paraMtu AMtara zatruo ane junA karmanA baMdhana toDIne anAdi anaMta kALathI cAlI AvelI bhavaparaMparAno kAyamI aMta lAvavA mATe che ! anaMta jJAna- sukhAdiyama zAzvata muktinAM nijanAM sAmrAjya levA mATe che. ........ " ItyAdi. A samajutInuM sukhada pariNAma e AvyuM ke pUrvokta prasaMgamAM jyAre pahelAM jAte virakta banelo e pAchaLanA upadezathI kaSAya ane bhayaMkara hiMsAmagna banyo te khUnakhAra laDAInI lohInI nadIo vahI ! tyAre ahIM jAte kaSAyathI dhamadhamatA AvelA, paNa have upadezathI zAMta ane virakta banI saMsAratyAgI saMyamI sAdhu banyA ! vaLI e sAMbhaLIne bharata doDato Avyo, ane pazcAttApa karato kSamA mAge che, ne rAjya svataMtrapaNe sukha bhogavavA vinaMti kare che. ! paraMtu A to sAcuM samajIne kharA tyAgI banelA che; temane saMsAra sAthe zI nisbata ? e to potAnA tyAga-mArgamAM ja 6Dha rahI AgaLa vadhatAM vadhatAM TheTha kevaLajJAna sudhI pahoMcI jAya che. patyuM. lohInuM eka TIpuM paNa reDAyuM nahi ! duzmanAvaTa varALanI jema uDI gaI! maitrI ane karuNAnA pUra vahyA ! jemAM AgaLa jaI aMte bharata paNa kevaLajJAnI banyA ! sarvajJavacanathI AvuM sukhada pariNAma nIpajyu ! e sarvajJa zrI tIrthakara bhagavAnano mokSaprakriyAno upadeza A "paMcasUtra" zAstramAM saMgRhIta karAyelo che; mATe e satya ane suMdara che. 1. pAMca sUtrano krama sahetuka :- have prazna che ke pAMca sUtrano upanyAsa Ama kema ? upanyAsa eTale samIpa nyAsa, arthAta amuka kramavALI racanAnI rajuAta. to ahIM sUtrono A krama kema mUkyo ? uttara e che ke A pAMca sUtromAM kahelA padArtha vastugatyA evI ja rIte eTale ke e ja kramathI pragaTa thAya che. te A rIte ke pApano pratighAta karyA vinA guNabIjAdhAna thatuM nathI, ane guNa bIjAdhAna thayA vinA vastuta dharmaguNa uparanA zraddhApariNAmano aMkuro phuTato nathI; ane te na thAya to sAdhudharmanI paribhAvanA azakya che. tyAre sAdhudharmanI paribhAvanA na karelAne dIkSA levAnI vidhi AdaravAno hakka nathI. Ama dIkSA na lIdhI, to tenA pAlanano prayata kyAM rahyo ? dIkSAnuM pAlana na kare tene dIkSAnuM phaLa mokSa kyAMthI maLe ? maLe. ja nahi. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 8 : paMcasUtra A krama jALavavAne badale jo koI mANasa pAchalA sUtranI vastu dA. ta. sAdhu-dharmanI paribhAvanA agara pravajyA vagere pahelI ja upADe ane pUrvanAM pagathiyAM na race, to e yatheccha taphaDaMcI kahevAya. emAM kAMI vAstavika guNa nahi, AtmAnI utkrAMti nahi. tethI mokSa siddha na thAya. mATe ahIM kahyuM ke pAMcasUtranA kame ja vastu prApta thAya. Avo pApapratighAta karIne dharmaguNanAM bIjanuM AdhAna karavAnuM che. ahIM guNa tarIke prANAtipAtavirati Adi che. arthAta jIvahiMsA, asatya vagere doSa-duSkRtyo upara sahaja aruci, apakSapAta, dveSa, vagere thaIne have eno pratijJAbaddha tyAga thAya te guNa. emAM paNa svargIya sukha vagerenI AzaMsAthI ja A hiMsAdityAga AdarAya, enI kazI kiMmata nahi. e kAMI guNarUpa nathI. emAM to bhautika sukha-siddhionI ja aMdha tRSNA mukhya rahe che. enA badale, "e hiMsAdi duSkRtyo bhavavardhaka che, mokSane aTakAvanAra che, AtmAnI eka adhama niMdya dazA che," ema samajI eno tyAga thAya, guNanI ja zuddha cAhanA seve, e ahiMsAdi guNono Adara thAya, tyAre dharmaguNa pragaTyo kahevAya. - bIjA sUtramAM e hiMsAtyAgAdi guNonA svIkAranI vAta che. enA bIjanuM ApAna vAvetara karavAno upAya ahIM pahelA sUtramAM batAvavAmAM Avyo che. bIjAdhAna eTale zuM : koIpaNa dharma ke guNa enuM bIja sthapAyA pachI kramazaH e bIjamAMthI aMkura, nALa, patra vagere utpanna thaIne enA phaLarUpe te te dharma ke guNa prApta thAya che. zrI lalita vistarazAstramAM AnuM varNana karatAM kahyuM che ke bIjuM satmazaMsAdi dharmaguNanI prazaMsA e enuM bIja che. arthAt te te dharma-guNa koInAmAM joIne yA upadezamAM sAMbhaLIne manamAM enuM AkarSaNa UbhuM thAya, ane uddagAra sarI paDe ke "aho ! kevo sarasa dharma-guNa ! kevA sarasa hiMsA-tyAga, ahiMsA, satya ! ...' vagere. e dharmaguNanI prazaMsA thaI kahevAya. AgaLa para gharmaguNarUpI phaLa prApta thavAmAM A bIja che. pachI enA para e dharma-guNanI ciMtA arthAtu abhilASA, jhaMkhanA thAya ke "mane A kyAre maLe ? male to kevuM sarasa !' evI dharmaguNanI hArdika abhilASA e aMkura tarIke che. pachI e kema prApta thAya, e mATenuM zAstra-zravaNa karAya, enI prApti mATe upAyo yojAya, ItyAdi karatAM karatAM jIvanamAM e dharmaguNano svIkAra yAne dharmaguNa prApta thAya, e bIjanuM phaLa AvyuM kahevAya. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA A guNabIja kharekhara pApapratighAta karyA pachI ja prApta thAya che. emAM jevI rIte pApapratighAtamAM azubha anubaMdhanA Azrava aTakAvavAmAM Ave che, tevI rIte zubha anubaMdhavALA karma UbhA thAya che. Ama to pratisamaya karmono baMdha cAlu ja che. paraMtu tIvra mithyAtva kaSAyAveza vagere zAMta paDI gayA hovAthI enA sthAne cittamAM zubha bhAva pragaTa thAya che; ane ethI zubha anubaMdha eTale ke zubha karmanI paraMparA cAle evI sthiti ubhI thAya che. ene puNyAnubaMdhI karma kahI zakAya. enA vipAka vakhate AtmAmAM evA tIvra mithyAtva, kaSAyAveza vagere nahi hovAthI gharmaguNanI ruci UbhI thAya che. sArAMza - guNabIjAdhAna karavAnI lAlasA hoya to e prANAtipAta viramaNa Adi guNonuM pahelAM to AkarSaNa evuM UbhuM karavuM joIe ke jIvanamAM dharmaguNa eja upAdeya lAge, eja kartavya ane hitarUpa lAge eja prApta karavA yogya lAge, ane hiMsA asatya vagere akartavya samajAya. emAMthI dharmaguNanI e zraddhA UbhI thAya che ke e dharma guNonI prAptithI ja jIvana dhanya lAge, e dharmaguNo ja sArabhUta lAge. A zraddhArUpa bIja e sakhyattva che. emAM mokSanI rUci che, tatvano Agraha che, pariNatijJAna che. A badhuM kyAre Ave ? pApano pratighAta thayA pachI ja. bhavarucinuM pApa jAya to mokSaruci vagere pragaTe. atattva-mithyAtvanI rucinuM pApa jAya, to ja tattvanI ruci jAge. saMsArarasikatAnuM pApa jAya, to ja mokSa-rasikatA Ave. viSaya-pratibhAsa jJAna arthAt viSayone sukhabharyA ane Indriyone sukhasAdhana tarIke dekhavuM, e pratibhAsa jJAna jAya, toja tattva-pariNatino guNa Ave. pariNati eTale viSayo enA sAcA svarUpe oLakhAya, haLAhaLa viSasamAM samajAya, bhavavRddhi karanArA tarIke hRdayamAM aMkita thAya. evuM ja hiMsA asatyAdi pApo mATe lAge. A thavAthI mithyAtvapApano pratighAta thaIne samyagadarzanarUpI guNabIjanI prApti thAya. . A sUtrono padArtha uparathI samajavo sahelo che, paraMtu gaMbhIra che. arthAta hRdayamAM enI sparzanA karavAnuM kArya UMDo vicAra mAge che. pApa-pratighAtathI azubhAnubaMdhano Azrava aTakI javAthI tathA guNabIjAdhAna dvArA zubhAnubaMdhano Azrava Ubho thavAthI have hRdayamAM hiMsAdi duSkRtyonA bhAva jAgavAnI pApa sAmagrI aTakI jaIne guNanA bhAva jAgavAnI sAmagrI UbhI thAya che. evI zubha vRtti-pravRttine anukULa sAmagrI bAhyathI mAnava deha, AryakSetra, pAMca IndriyanI paTutA tathA svastha mana, Arogya, arihaMta devAdhideva, nigraMtha guru, sarvajJa vacana ItyAdi, tathA atyaMtarathI zubhabhAva samyagu vIryolAsa vagere UbhA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 1) : paMcasUtra thAya che. TheTha mokSa pAmavA sudhI AvI sAmagrI maLyA karavAnI. azubha anubaMdhanA pratighAta ane zubhAnubaMdhanA AdhAnathI A banI Ave che. e puNyAnubaMdhI puNyano prabhAva che. emAM mukhya to vizuddha adhyavasAya yAne hRdayano vizuddhAbhAva ke jemAM mokSa ne dharmaguNanI tIvra tamannA vagere che e guNabIja che. jyAre guNabIjAdhAnathI hiMsA-viramaNa Adi guNo tarapha ruci sAthe AkarSaNa UbhuM thayuM eTale A guNo bhUlathI svIkAravA mATe prayatna thAya che. "zUlathI' eTale gRhastha gharavAsamAM rahetAM pALI zake tevA moTA moTA rUpamAM hiMsA-viramaNa, asatya-viramaNa, vagere. emAM dA.ta. 1. "niraparAdhI hAlatA cAlatA jIvane jANI joIne huM mArIza nahi" 2. "kanyA, Dhora, bhUmi vagere aMge jUThuM bolIza nahiM....' 5. parigraha amuka pramANathI vadhu rAkhIza nahi...." vagere. ene aNuvrata kahe che. saMsAratyAgI sAdhune mahAvrata hoya che ke jemAM pRthvIkAya, akAya, vagere nAnA jIvonI paNa hiMsA vajarya che, ema sUkSma paNa asatyanuM bhASaNa nahi, ... rAtI pAInoya parigraha nahi, ItyAdi. e sthitinuM dila UbhuM karavA mATe ahIM aNuvrato, ane enAM poSaka bAbatono Adara, tathA bAdhaka bAbatono tyAga, A badhAno abhyAsa karavAno hoya che. A abhyAsa mahAvrata ane kSamAdi daza prakAranA sAdhudharme pahoMcavA mATe che ... tethI ene sAdhudharmanI bhAvanAvALo abhyAsa yAne paribhAvanA kahe che. paribhAvanA' eTale bhAvanA, jhaMkhanA, tatparatA sAthe cokkasa rUpanA vrata-AcArAdinA pAlanano vAraMvAra abhyAsa. sAdhudharma yAne sarvaviratimaya kSamAdi daza prakArano cAritradharma bahu UMco dharma che. sarva bAhya mAyA ane atyaMtara mamatAdi choDIne e karavAno che, ane te paNa mana-vacana-kAyA ane IndriyonI sarva azubha pravRttio choDIne mahAvrato ane enI takedArIonA aNIzuddha pAlana sAthe karavAno che. e mATe AtmAmAM tevo vIlAsa jagADavA mATe pahelAM aNuvratono zuddha abhyAsa karavo joIe. te paNa e ahiMsA-satya vagerenI sahaja suMdaratA vagere hRdayamAM aMkita karI daI tathA e akalyANa mitrono sarvathA tyAga karIne kalyANamitrono khAsa saMsarga rAkhI, dharma-jAgarikA Adi sAthe karavAno che. sAdhudharma AtmAmAM utAravA mATe AtmAne bahu yogya banAvavo joIe. jIvanA svabhAvamAM zuM lAge che ? :- paristhiti e che ke AtmAe anaMtAnaMtakALa enAthI avaLI caryA khUba rasapUrvaka AdarI che, tethI sAdhudharmano svapna paNa khyAla Avyo nathI. sAdhudharmanI koI vAta kare to "eja kharekhara AtmAno svabhAva che evuM kyAM bhAse che ? sAdhudharmamAM mukhya tapa ane saMyama Ave Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 11 : che, zrAvaka-dharmamAM dAna ane zila Ave che. have jIvane pUchIe ke tAro svabhAva tapano ke khAvAno ? paisA devAno ke levAno ? dilamAM saMyamanI vRtti jAge ke viSaya-kaSAyanI ? saMyamI eTale to game tevA raLiyAmaNA viSayo AMkha sAme Ave paNa manane viSayamAM na bhaLavA de. Avo svabhAva hajI svapna paNa nathI anubhavyo. jANe jIvanA-svabhAvamAM viSayarasanI otaprotatA thaI gaI che ! AhAra sTeje yAda Ave che, tapa nahi ! parigrahamAM sTeje AbAdI bhAse, niSparigrahatAmAM nahi ! IdriyonA viSayono bhogavaTo nirbhaya lAge, tyAga nahi ! jIvane atRSNA sAthe nahi paNa tRSNA ane tAlAvelI sAthe ekarUpatA jANe svabhAvamAM kAM na hoya ? sAdhudharmamAM AvA ulaTA bhAsa na nabhe. evA ulaTA bhAsa TALavA AtmAmAM koI prakAranI yogya taiyArI karavI ja paDe. te karyA vinA sAdhudharmanI sparzanA na thAya. pratipakSI je cIjo AtmAmAM pesI gaI che te kAyama na rahevI joIe. caryA pheravavI joIe :- AtmasvabhAvathI viruddha caryA anaMtakALa AdarI che, e sahaja jevI banI AtmAmAM pesI gaI che, tene ochI karavI joIe. ochI nahi karAya to jIvana hAlabehAla thaze. tene ochI karI ucca saMyama ane tapomaya jIvana mATe bhUmikA taiyAra karavAnI. e kema bane? to ja, ke jo jaDane bhUlAya ane cetanane ja yAda rakhAya. artha-kAma visarAya ane dharma-mokSa ja marAya, : viSaya-kaSAyanuM nAma mukAya ane tyAga-vairAgya ane kSamAdimaya jIvana banAvAya. paNa aphasosa ! ke je cIjo bhUlavAnI che tenuM vAraMvAra smaraNa saheje thaI jAya che, ane je yAda karavAnuM te yAda AvatuM nathI ! ane kadAcita yAda AvyuM hoya to bhUlatA vAra nathI lAgatI ! rataciMtAmaNi jevA mAnavabhavamAM yAda karavA lAyaka zuM ? :- ahiMsA, saMyama ane tapa, tyAga, vairAgya ane upazama; pariNati, virati ane apramAda, darzana jJAna ane cAritra. vagara khyAla paNa heje heje yAda Ave, Aja magajamAM ramyA kare, bhUlyuM bhUlAya nahi, e sthiti UbhI karavI joIe. e mATe bhUmikArUpe chevaTe AMzika tapa, AMzika saMyama, AMzika ahiMsA, ema e aMze paNa svabhAvamAM AvI javA joIe. e potAnI cIja lAge ane tenA pratipakSI hiMsAdi pApasthAnako, AhArAdi saMjJAo, saMsAranA kaMcana kuTuMba vagere hRdayathI pArakA lAge, veTharUpa lAge, nukasAnakArI bhAse. svabhAvamAM pesI gayelI anAdinI avaLI caryA sahaja bhAve uchaLI zake nahi tevuM thavuM joIe. uThe to baLAtkAre uThatI hoya evI sthiti karavI joIe. saMyama lIdho haze tyAM bhUkha bI lAgaze. paNa have manamAM AhAra ane rasanAnI saMjJA eTalI utkaTa nahi uThe. tapa ane saMyama manane dhyAna tarapha laI jaze, AhAra saMjJA tarapha nahi ghasaDatA svarUpa-ramaNatA tarapha ghasaDaze. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 12 : paMcasUtra sAdhudharmanI paribhAvanA na thAya tyAM sudhI sAdhudharma levo kAragata na thAya. tethI sAdhudharma letAM pahelAM levAnI je prAthamika vidhi, tenA adhikAranI tajavIja thavI joIe. vidhipUrvaka sAdhudharma lI nahi hoya to sAdhudharma pALavA mATe zuM prayatna karaze ? jene sAdhudharDa levAno che tenA potAnA AgaLa pAchaLa nA nikaTanA saMbaMdhIjano saheje saheje enI sAthe bUjhI jAya. na bUjhe to upAyothI pratibodhe. - temaya na bUjhe to yathAzakti emanI AjIvikAnI ciMtA karI rajA mAge. rajA na maLe to aTavI glAna-auSadha nyAye gharano tyAga kare. A vidhi pachI pAlana mATe prayAsa thavo ghaTe. AtmA ane paryAyanI korI vAta karyuM kArya nahi sare , paNa te pramANe pravRtti joIe. sAdhupaNAno solarAITa (ekAnta haka) phakta manuSyane che. asaMkhya tiryaMco samakita ane vratadhArI dezavirati atyAre mojuda che, paNa emane sarvavirati nathI. narakamAM samakitI ane devabhavamAM paNa samakitI che, paNa viratidhara nathI. manuSyabhavamAM ja sAdhupaNuM-sarvavirati svIkArI zakAya che; to te lIdhA ane pALyA vinA miththA-sapApa pravRtti kema aTake ? ne saMskAra kema ghasAya ? sAdhudharmanI pAlanA sivAya aMtima phaLa mokSanI prApti zI rIte thaze ? pahelAM sAdhudharmanuM pAlana ane pachI pAlananuM phaLa mokSa. krama Aja pramANe che. A krame ja A padArtha AtmAmAM pragaTa thAya che. dvAdazAMgI pravacanano A sAra che. dvAdazAMgImAM agaNita padArtho kahyA che. zrutano e mahAsAgara che ne e badhAne sAra A paMcasUtramAM che. jeNe paMgasUtra bhaNIne AtmAmAM pariNamAvyuM bAdazAMgInuM navanIta pariNamAvyuM kemake dvAdazAMgI bhaNIne AtmAmAM je utAravAnuM che te paMcamUtramAMthI sArabhUta tatvarUpe maLe che. AkhI dvAdazAMgI juo, be vAta najare tare che, eka jJAna ane bIjI kriyA. koI paNa vAta juo, kAM jJAnanI haze athavA kriyAnI haze, te parasparanA sahakAravALI, arthAta jJAna sahita kriyAnI agara kriyA sahita jJAnanI. ekalA jJAnanI athavA ekalI kriyAnI vAta nathI. jJAna vinA kiyA AMdhaLI che, kriyA vinAnuM jJAna lUluM pAMgaLuM che. jJAna ane kriyA baMne joIe - dvAdazAMgInA pahelAM aMga AcArAMgamAM mukhyapaNe AcAranI kriyAnI vAta che, paNa vajIvanikAya ane enA ghAtaka zastranA jJAna sAthe. bAramA aMga draSTivAdamAM dravyAnuyoga che. e jJAna zuddha kriyAnI sAthe AtmasvarUpanI najIka laI jAya che. padgavyanI vicAraNA yAne jJAna jaDanI vAsanA bhUlAve, ane sAdhupaNAnA AcAranuM pAlana zuddha cetanAno pakSa majabUta kare che. samyak kriyA AtmAnI pravRttinA cakaDoLane mithyA dhumaraDI letuM aTakAvI samya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 13 : dizAe savaLuM pherave che; A jIvanA anAdinA "lAva lAva nA saMskArane aTakAvI saghaLA saMskAra 'le le'nA UbhA kare che; "Ava, Ava'nI vAta mukAvI 'jA, jA'nI vAta karAve che. bheLuM karavAnA saMskAra jatA karAvI, choDavAnA saMskAra siMce che. A badhuM samyak kriyA karI zake. kriyA ane jJAnanI vAta ja dvAdazAMgImAM, ahIM paNa teja vAta, tethI dvAdazAMgIno A sAra. ekalA jJAnavALAne to vAta kAMI ane kriyA kAMI. te cAle nahi, zobhe nahi, saphaLa thAya nahi. jJAnanI vAta sAthe tenI anukULa kriyA joIe. jJAna sAthe samyapha kriyAnA khUba jorathI jyAre kusaMskAra naSTa thaI jAya, moha sadaMtara nAbUda thaI jAya, tyAre anaMta jJAna pragaTa thAya. pachI zailezI kriyA dvArA mokSa thAya, eTale AtmAnuM zuddha jJAnasukhAdi svarUpa pUrNapaNe pragaTa thayuM; have kriyAnI jarUra nahi. pApa pratighAta-guNabIja vinA badhuM eLe e pahelAM pApano pratighAta karyA vinA dharmaguNa bIjanuM AropaNa thatuM nathI. e baMne vinAno badho prayAsa aphala jaze, ane saMsAranI rakhaDapaTTI cAlu raheze. parimita saMsArane badale aparimita saMsAra raheze. anAdi evA A saMsAramAM pApano nAza karyA vinA ane dharmaguNabIjanuM AropaNa karyA vinA ja anekavAra A jIve kaDaka sAdhupaNuM pALyuM; paNa pariNAme mukti je thavI joIe, te thaI nathI e joI zakIe chIe. zAthI ema banyuM ? krama vinA vAstavika padArthanI prApti thatI nathI. kramika prayAsa vinA sAdhudharma game te rIte lIdho hoya to te guNakAraka nathI thato; kemake e cAritra guNarUpa nathI paNa guNAbhAsa che. nirbeja kriyA :- cAritranuM najIkanuM phaLa zuM? mukhya phaLa AtmAnI zuddhi, ane gauNa phala sudevapaNuM, sumanuSyapaNuM, puNyAnubaMdhI puSpAIvALuM UMca gotrIya devatva-manuSyatva. A na lAve e cAritrakriyA guNAbhAsa che. nirbeja kriyA che. bIja A, pApapratidhAtapUrvaka guNabIja, pUrva kahyuM ke, azubhAnubaMdha toDI zubhAnubaMdha UbhA karAya che. zAstramAM lakhyuM che devapaNuM anaMtavAra maLyuM, paNa e puNyAnubaMdhI nathI banyuM. devapaNuM cAritranA guNa vinA ajJAna kaSTathI paNa maLe. game te rIte cAritra le, ane aMnatIvAra navamA saiveyaka svarga sudhI utpanna thAya. e raiveyaka dravyacAritra vinA to na ja maLe. sAdhukriyA vinA raiveyakamAM na javAya. jIve anaMtIvAra UMcI sAdhukiyA pALI, paNa pachIya saMsArabhramaNa rahyuM, mukti na maLI. e batAve che ke vidhipUrvaka, kramapUrvaka sAdhukriyA lIdhI nahi. pApapratidhAta ja na karyo, cAritrakriyAnI taphaDaMcI karI. AtmAmAM kAMI mahattvano palaTo karavo joIe, e vAta ja na jANI. sahana kareluM kaSTa eLe gayuM. devaloka maLyo tethI to AtmAno Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 14 : paMcasUtra anAdi jaDAnaMdano svabhAva gADha banyo, paNa temAM ulaTa parivartana na thayuM. sAdhu banyo, kaSTa sahyuM, chatAM sthiti kaMgALa ! kemake sarvavirati lIdhI kharI, mahAvratanI pratijJAo karI kharI, paNa jIva khAvApIvAmAM sukhazIlatAmAM, mAnapAnamAM, kaSAyomAM, mastAna banyo ! saMjJAo eNe jItI nahi, paNa saMjJAothI e jItAyo ! mokSa-sAdhanAmAM bIja samyakta : sabIja kriyAthI ja mokSa : dA.ta., prophesare vidyArthIne rapa varSa bhaNAvyo. mahAna graMthonuM dohana ApI ApI vidyArthIne bhaNAvyo. paNa chavvIsamAM varSe parIkSA lIdhI tyAre sAmAnya gaNitanA hisAbamAM cUkyo e kevuM karUNa aMjAma ! tevIja rIte sAdhudharma lIdho paNa tenA phaLamAM saMsAra maLe e karuNa aMjAma thayo. hiMsAnI ghelachA, asaMyamanI aharniza kuTeva, khAvApIvAnI lAlasA, viSayonI laMpaTatA, kaSAya ane pramAdanI paravazatA, - e AtmAne dayArTa koTimAM mUke che. sAdhukiyA karI paNa phaLa na maLe to samajavuM ke vidhi ane kramamAM khAmI che. kramathI vidhipUrvakanA mArga tarapha mAtra samyaka draSTi paNa thAya, to paNa tenI bhavasthiti ardhapugala parAvartanI aMdara ja. te vinA bhAvimAM pAravinAno saMsAra che ! mATe samyatva vinA koIpaNa karaNI athavA samyakta vinAnuM cAritra AgAmI saMsAra-sthitikALanI koI gerenTI (pramANapatra) nathI ApatuM. kemake e kriyA nirbIja che, vaMdhyA che. bI nahi hoya to phaLa thavAnI AzA ja nathI. dareka kriyA ane cAritramAM bIja mATe tattvazraddhA ane mokSaruci hovI ja joIe. bIjavinAnI kriyA nirbIja gaNAya, sabIja kriyAthI ja phaLanI prApti thAya. sabIja kriyA AvyA pachI dIrgha saMsAra na hoya. AtmAnA pradeza pradeze (aNue aNue) tattvanI zraddhA ane mokSaruci hoya to koIpaNa kriyA tene saMsAramAM rakhaDAvanArI na thAya. eTalA mATe A zAstranA padArtho paramArthathI eja krame Avirbhata pragaTa thAya che, ema kahyuM. bhavAbhinaMdI ayogya : ayaM cAtigammIro na bhavAbhinandibhiH kSaudrAyupaghAtAtpratipattumapi zakyate A paMcasUtramAM kahelA bhAva atigUDha ane gaMbhIra che; mATe ja pahelAM pApano saMpUrNa samULago nAza karI dharmaguNabIjanuM AdhAna karavAnuM kahe che. bhavAbhinaMdI (saMsAra-rasiyo) jIva potAnI kSudratA, lobharati vagere dUSaNane lIdhe A pavitra padArtho meLavavA mATe yata nathI karato. are ! A padArthone samajavA paNa zaktimAna Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhImakA nathI, ane padArthane samajavAnI darakAra sarakhIya ene nathI. enI kiMmata ja na hoya pachI enI garaja ke dakAra zenI jAge ? eTale guNabIja ja nathI to phaLa kyAM ? bIja vinAnI game teTalI kaSTamaya kriyA paNa karavAmAM Ave tethI phaLa na ja bese. e to bhavAbhinaMdIpaNAnA pAyA para UbhelA ane ene poSanArA kSudratA Adi ATha durguNothI AtmAno je prAthamika zuddha bhAva haNAI gayo che, tene te durguNo TALI zuddha karavAmAM Ave, ane zraddhApUrvaka zrAvakanA aNuvrata, guNavrata, ane zikSAvrata svIkArI eno khUba khUba abhyAsa thAya, sAthe jarUrI bIjA guNo ane sAvadhAnIomAM satata prayata rahe, tyAre sAdhudharmane yogya tathA utsukatAvALuM mana UbhuM thAya che. A badho abhyAsa ane prayata e paribhAvanA che. bhavAbhinaMdInA 8 durguNa : 15 : ahIM bhavAbhinaMdInA ATha durguNo samajI levAnI jarUra che. jethI jIvanamAMthI haMmeza mATe ene dUra karI levAya, ane sabIja dharmakriyAne dharmaAcArane avakAza maLI zake. ATha durguNo A pramANe che - kSudro lAbharatirdIno matsarI bhayavAn zaThaH / ajJo bhavAbhinaMdI syAd niSphalAraMbhasaMgataH || (1) kSudratA, (2) lAbharita, (3) dInatA (4) mAtsarya, (5) bhaya, (6) zaThatA, (7) ajJatA, ane (8) nillRAraMbha prayata. Ano TUMko vicAra A mujaba che : (1) kSudratA :- hRdaya kSudra eTale tuccha, chIcharuM, uttAna, uchAchaLuM, halakaTa, vagere hoya. emAM vastune UMDANathI jovAnI vAta nahIM. mAtra potAno adhama svArthaja priya hovAthI e svArtha siddha karavAnI tAlAvelImAM koI paNa vastu ke prasaMgane dIrghadraSTithI ke nipuNadaSTithI jovAnI vAta ja na hoya. A sthitimAM tAttvika zraddhA Ave ja kyAMthI ? tattva gaLe Utare nahi, samajAya nahi, to pachI TakavAnI vAta zI ? tattvonI vAto gaLe Utare ane Take to ja satata vicAra tAtvika koTinA rahI zake. e mATe tuccha svArthanI aMdhatA TALI vastu ke prasaMgane sAcA rUpamAM joI tapAsavI, ane e mATe sUkSma buddhithI vicAra karavo. ema karavAthI anucita vartana, duSkRtya ke dilanA duSTa bhAvathI bacI javAya, AnA mATe dharmarata prakaraNa' graMthamAMno prasaMga jovA jevo che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 16 : paMcasUtra parvata nAradanuM daSTAMta : zrotrImatI nAmanI eka nagarImAM kSIrakadaMba nAme eka pApabhIrU brAhmaNa raheto. e vedazAstrano jANakAra hoI enI pAse eno putra parvata, bahArathI Avela nArada, ane rAjaputra vastu zAstrAbhyAsa karatA hatA. ekavAra tyAM AvelA mahAjJAnI be muniomAM eka muni dhIrethI bIjA munine kahe che ke A traNamAMthI be adhogAmI ane eka UrdhvagAmI che. upAdhyAya e sAMbhaLI gayo. manane thayuM ke vItarAganA mArgane anusaranArA A mahAbhAga asatya bole nahi. tyAre emAM rAjaputra prAyaH adhogAmI saMbhave che. bAkI bemAM koNa eka adhogAmI, e tapAsavuM joIe. kemake adhogAmI hoya te koI pApa karmo kare. evAnA guru banavAmAM moTo doSa che. kahyuM che. :-- 'bhartR bhAryAkRtaM pApaM ziSyapApaM gurorbhavet / rAjJi rASTrakRtaM pApaM, rAjapApaM purohite // arthAta "patinA mAthe patInA, gurunA mAthe ziSyanA, rAjAnA mAthe prajAnA, ane purohitanA mAthe rAjAnA duSkRta-pApono bhAra caDhe che.' ema vicArI parIkSA mATe aMdhArI rAte lAkhanA rasano bharelo 1-1 kUkaDo nArada ane parvatane ApI kahyuM ke meM Ane maMtrathI mUcchita karelo chetame ene "jyAM koI na dekhe tyAM mArIne lAvo." nArada gurunuM vacana alaMdhanIya che ema mAnato te laIne upaDyo. jaMgalamAM jue che to tArAmaMDaLa jotuM lAge che. yakSamaMdIramAM yakSa joto lAgyo. zUnya gharamAM paNa lAgyuM ke "ahIM huM pote jovuM ja chuM. kadAca AMkha mIMcI dauM toya pAMca lokapAla ane divyajJAnIo A jue ja che. mATe gurunA vacanano bhAva e che ke Ane vagara mAryo laI Avavo." ema karI pAcho lAvI gurune soMpI dIdho, ane khulAso karyo. parvata to sudramativaza jaMgalamAM koI mANasa na dekhe tyAM mArIne lAvyo. gurue nAradane AvakAryo, ane parvatane ThapakAryo ke "tyAM tuM, lokapAla, devatAo, vagere to dekhatA ja hatA, to kema mArI lAvyo ?' have upAdhyAyane manamAM muMjhavaNa thaI ke "are ! AvA narakagAmI ziSyane pakavI huM pApathI kevI rIte chUTIza ? savAre udyAnamAM muni pAse jaI pUche che, bhagavaMta ! kuTuMbano mANasa duSkRtamAM pravarte to mAlika adharma vaDe baMdhAya ke nahi ?' Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 17 : sAdhu kahe che "saLagato ghAsano pULo hAthamAM lenAro dAjhe ke nahi ? basa, ema gharamAlika paNa baMdhAya.' brAhmaNa pUche che to pachI e pApathI mUkAya kevI rIte ?' sAdhu kahe, "jema baLato pULo mUkI de ane pachI na dAjhe enI jema.' e sAMbhaLIne kSIrakadaMbe muni pAse cAritra lIdhuM, ane sadgatino bhAgI thayo. pAchaLathI parvate chAtrone "ajaiSNavyuM ' evA vedavAkyano "bakarAthI yajJa karavo evo artha batAvatAM tyAM AvelA nArade sAMbhaLyuM ne kahyuM ke "gurujIe to aja eTale bakaro nahi paNa na uge evuM junuM dhAnya DAMgara vagere kahyuM che.' paraMtu kSudratAvaza parvata e kabulyuM, nahi, tema khAnagImAM enI mAtAnA kahevA chatAMya na mAnyuM, ane e arthamAM vasurAjAnI sAkSI levAnuM nakkI karyuM. mAtAe paNa putramohavaza vasune khAnagImAM pahelethI parvatano pakSa karavA bhoLavyo. vasue jUThI sAkSI ApatAM bhavanadevatAe ene tarata nIce paTakyo, e marIne narakamAM gayo ! parvatano lokamAM phiTakAra thavAthI tyAMthI e bhAgyo, ane bahAra ghora hiMsAno mArga pravartAvI aMte adhogatimAM paTakAyo ! sudranA vicAra : eka kSudratA kevuM tattva bhUlAve che ! satyane olaMdhAve che. ane bhayaMkara hiMsAdimAM rakta banAve che ! tyAM pachI mokSanI draSTi ja kyAMthI jAge ? mAtra bhavano ja AnaMda hoya che. mATe A kSudratA TALI udAra dile vicAravuM joIe ke, 'dratAthI to anaMtA bhavo bhamyo ! have mokSa kyAre nikaTa karIzuM ?' karmane zarama Oii. karma to zudra dilanA ati dAruNa pariNAma dekhADe che. mATe zudratAvaza bhavavardhaka viSayabhoga ane svArthanA tuccha bahumAna na karAya.' jo mAnapAnAdi turacha svArtha tathA dhanamAla Adi tuccha vastunA lobha bahu satAve che, enI nyUnatAmAM bahu baLApo thAya che, to e tucchanA bahumAnathI hRdaya zudra ja rahyA karaze ! dA.ta UMdha bahu vahAlI karI, tyAM aDadhI rAte koIe bAraNuM ThokI bUma mArI, to jAgI jatAM zudra manane thaze ke "A koNa harAmI Avyo ?' pachI bhale kadAca pelAne aMdara letAM, e koI sArI vAta karavA upara, dila lalacAI jaze ! kharI rIte kSudratAne badale udAra mana rAkhI eja vicArAya ke "koNa bhAgyazALI kayA saMkaTane lIdhe atyAre Avyo haze?' tethI dila dayA-sahAnubhUti bharyuM rahe, ane AtmA udayanA mArge prayANa karato rahe. mAtra manano jhoka pheravavAno che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 18 : paMcasUtra kSudranA tuccha vastunA bahumAna : kSudratA kevaLa sAMsArika svArthanA pAyA para phAlIphUlI rahe che. tuccha bhoganA bahumAnathI kSudratA satata jevI banI jAya che. tethI tuccha vastuno bhAre lobha, enI nyUnatAmAM bhAre baLApo, e maLavA para tuccha harakhano pAra nahi, divasano moTo bhAga enI vAto, enA vicAro, ane evI halakI pravRttio, A badhuM sahaja bane che. AmAM pachI UMcI vicArasaraNI, mAnasika UMcA dhoraNa, udAra vRttio, udAra vyavahAra e badhuM kyAMthI AvI zake ? "mAre hajI muktinuM keTaluM aMtara ? huM bhavavRddhi karI rahyo chuM ke bhavasaMkoca ?' ene svapna vicAra Avato nathI. zuddhatA TaLI mana vizALa bane, udAra bane, to tucchalobha, tucchabhoga, turacchamAna, tucchaviSayo vagerene mahatva ja na apAya. banavA joga che ke eno tyAga na karI zakato hoya paraMtu tyAre dila emAM otaprota paNa na thAya. urdu evI kSudra-tucchanI ramata TharUpa lAge, glAnI karAve, enA evA AMdhaLiyA nahi ke jethI jIvo pratye dayA gumAve, sahAnubhUti bhUle, paropakAra vIsare. e badhuM to sudratAnA khela che. mudra niSphara bane che, nirdaya thAya che. bIjAnI bhUla, agara potAne thatuM leza paNa nukazAna sAMkhI zakato nathI. ene vicAra nathI ke, udAranI vicAraNA : sAmAM jIva paNa mArI mAphaka eka saMsArI jIva che, karmathI kacarAyelo che. enI to bicArAnI dayA ja khAvI rahI, enA para gusso zo karavo ? gusso thAya to AkhA jagatane pIDanArI e karmasattA ane mohanA aMdhApA para thAo. bAkI e jIvane to buddhi maLo. e bicAro bhUla, kaSAya ane duSkRtyathI baco; bicAro durgatinA duHkhamAM na phasAo. enuM bhaluM thAo" AvI karuNA-maitrIbhAva rAkhavo joIe. nirdayatA ane dveSa rAkhavAthI dharmanI sagAI nahi thAya. jyAM A vicAra ja nahi tyAM e kSudratAvaza dharma Ave ja kyAMthI ? vAtavAtamAM "huM' pada Ave,- "huM ja kAMka chuM. bIjA kucha nahi' - evo garva rahe. yenakena prakAre mane managamatuM maLavuM joIe. huM sAro lAguM..." evI tucchatAmAM baDAI hAMkavI, juThAM bolavA, niMdA karavI, vagere durgaNo ghara ja ghAlI beThA hoya. ema tuccha svArthamAM bIjAnuM vaTAI jAya enI ciMtA nahi. ghana AdinA lobhe bIjAne kacaravAmAM saMkoca nahi ! mAyA-polisI hRdayamAM ramatI, ane vartanamAM vaNAyelI ! Atmahitakara dAna-zIla-tapa vagerenI sAdhanA kaDavI lAge. A badhA kSudratAnAM pariNAmo che. vaLI jarUra paDaye potAne dAnanI TIpamAM lakhAvavuM paDaze e bhayathI "A TIpa ne A Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhImakA : 19 : kAmanI jarUra ja zI che ?' ema karIne AkhuM ja uDAvavAnI vAta ! temAM bIjAonA dAna paNa uDI jAya eTalI hadanI ceSThA kSudra hRdayamAMthI uThe che. dila jo kSudra na hoya, udAra hoya, to to AtmahitakArI ane jagatahitakArI dAnAdidharma pratye cAhanA UbhI thAya. enA vinA jIvana asAra kUcA lAge. hRdayamAM dharmanI bhAvanA evI UchaLyA kare ke dharmanA bAdhaka pralobhano tuccha gaNe. bhaya rahe ke A dunyavI pralobhanothI rakhe dharmabhAvanA tUTe ! dharmabhAvanA zuM zIkhave che ? : dharma-bhAvanA to zIkhave che ke 'nAzavaMta ane AtmahitadhAtaka jaDa padArthanI bahu kiMmata zI AMkavI ? rasadAra bhojana ke hIrAmANeka Adi to jIvane pAgala banAvI nacAvanArA che, durgatinA kUvAmAM utAranArA che. enA zA` abhakharA rAkhavA ? dilanI abhilASA to eka mAtra anAsaMga padanI rakhAya, paNa pudgalanA saMganI nahi. hIrAmANeka, mevAmiThAI, baMgalA-vAhana vagere badhuM to ekendriya jIvonAM klevara che. evA tuccha kalevara mATe kSudra zuM banavuM ? enI ujANI zI mAnavI ? maDadA para ujANI gIdhaDA kare, - kSudratAne lIdhe AvA vicAranuM svapna paNa nathI AvatuM. tattvanI mazkarI karavAnuM sujhe che ! nirbuddhi potAnI jAtane mahAbuddhimAna mAnI mahAjJAnIone samajaNa vinAnA mAne che. agara thoDuM zAstrajJAna paNa hoya to ya kSudratAvaza potAne prAjJatAno bhrama ane abhimAna bhAre ! TUMkamAM kahIe to A khataranAka sudravRttinA pAyA para anekAneka doSa durguNo ane duSkRtyo eTalA rasapUrvaka sevAya che ke tyAM guNabIja lAve evA viSayavirAga, kaSAya-aruci, kSamAdiguNonI prazaMsA, bhavano bhaya, mokSanI ruci vagerenA phAMphA hoya che. mATe dila udAra, umadA, vizALa jarUrI. bhavAbhinaMdIno bIjo durguNa lobharati : (lAbhati) : jIvanamAMthI sadaMtara lobha javo ghaNo muzkela, bahu UMcI kakSAnI vAta ! paraMtu bhavAbhinaMdI jIvane lobhanI bhAre vRddhi hoya che, pakSapAta hoya che. e to sikko mAre che ke 'lobha to rAkhavo ja joIe. ApaNe to sAdhu thoDA ja chIe ? saMsArI chIe. lobha na hoya, dhaMdho na karIe, pachI saMsAra kema cAle ? evuM jIvana to muphalisa gaNAya ! mANasane mahatvAkAMkSA to hovI ja joIe' Ama lobha nIDara5Ne sevye jAya, e mAtra lobha nahi, kintu lobharati che. ethI e alpa lobhI ane alpa dhana dhAnya AdimAM saMtoSI jIvane to mUDha, ajJAna, edI rAMkaDA samaje che. tyAganI vAta Ave tyAre kaheze ke bahu jhINuM zAstra ! cothA ArAnI vAta ! Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 20 : paMcasUtra AjanA kALe to vaLI lobha ne lAbha vinA cAle ?' evI lAbhArativaza dhanamAla, mAnasanmAna, mevADakavAnna, vagereno lAbha thavA para eTalo badho emAM Asakta bane che, ene evuM sarvasva mAne che, prANathI adhika samaje che, ke rAtadivasa enI ja ciMtA, enA ja vicAra, ane enI ja gaDamathala karyA kare che. tyAM pachI e kSaNika, caMcaLa ane maryA pachI jIvanI sAthe nahi ja janArI vastunA lAbha kaDavA mAnavAnI vAta kyAM ? kapila kevaLI : paudgalika lobha, enI pachI thato lAbha, enA para vadhato lobha ane vadhu meLavavAnI doDadhAma, vaLI pUrvanI puSpAI-vaza thato lAbha, ema lobha-lAbhanI paraMparA cAle che. e viSacakra che. kapila brAhmaNane rAjA be mAsA sonuM bheTa Apaze e AzA hatI, paNa jyAre rAjA kahe che "mAga zuM joIe che ?' tyAre kapilane eTalo lAbha nakkI thaI javA para vadhu lobha jAgyo ke "rAjA mArI IcchA mujaba mAgavA kahe che to pachI cAra mAsA mAguM' paNa pAchuM manamAM thayuM ke "eTaluM to rAjA Apaze paNa eTalethI zuM ?' ema lAbha upara lobha vadhyo. vaLI pAcho rAjAe ApavAno AMkaDo mAMDyo nathI eTale adhikAdhika lAbha kalpI enA para '8-1pa-rapa... mAguM' ema lobha vadhatAM TheTha kroDanA AMkaDe kAma pahoMcyuM ! tyAM pote have goMkI uThe che, ke "are ! A zuM ? Ama to lobhano thobha nahi 'rUcchA huM bAsisamAM mautto !" aho ! A mUDha jIvanI kevI anaMtAnaMta kALathI gojhArI lobha nI lata ke hajI AvA ucca mAnavabhave paNa chUTatI nathI ! e AvA buddhi-samaja-vivekanA bhave nahi chUTe to kyAM chUTaze ? lAbha to anaMtIvAra anupama anupama thaI gayA, chatAM lobha zamyo nathI e hakIkata che. lAbhathI lobha na zame; e to taddana niHspRhatAthI ja zame. mATe mAre have lobha karAvanAra gharavAsa mAtrathI saryuM" ema karI kapila muni banyA. cha mAsamAM AMtarika sUkSmAtisUkSma paNa lobhanA phuracA uDAvI kevaLajJAnI banyA ! paraMtu bhavAbhinaMdI jIva lAbha-lobhanA viSacakramAM phaselo e bannene ati jarUrI lekhe che. kadAca bhagavAnanI bhakti kare, guruno upadeza sAMbhaLe, AMkhamAM AMsu ya lAve, gaLagaLApaNuM dekhADe, chatAM aMtaramAM lobha-lAbhanI gAMTha sajaDa rAkhe che. dharma-sAdhanAne paudgalika lAbha-lobhanA DhAMcAmAM DhALe che eno ene eTalo badho pakSapAta rahe che ke tyAM sarvathA dhana ane Indriya viSayonA tyAganI vAta magajamAM besatI ja nathI ! ene samajAtuM ja nathI ke Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 21 : lobha sarva pApanuM mULa che ! sarva guNono nAzaka che ! jIvane A saMsAramAM apAra pIDA pamADanAra che ! anaMtakALathI karmanA cIMtharehAla gulAma tarIke bhaTakAvanAra che ! jIvane nijanA muktinA anaMta AnaMdathI to dUra zuM, paraMtu ahi paNa tRpti ane aparigraha tathA sarvatyAganA apUrva sukhathI dUra ne dUra rAkhanAro che. AvI samajanA abhAve mAtra jaDa jagatanI ja eka raTanA ane AnaMda hoya che. ene ja upAdeya mAnI e lobha na karanArane gamAra lekhe che. to pariNAma kevuM ? subhUma cakravartI rAjya-lobhanI vRddhimAM, cakrI brahmadatta ane tripRSTha vAsudeva IndriyaviSayanA lobha-lAbhanI AsaktimAM, mammaNazeTha dhananA lobhanI ratimAM... vagere kaI pAmaro marI marI sAtamI narakamAM paTakAI gayA ! mammaNano prasaMga batAve che ke vAtamAM kaMI mAla nahi ane lAbha-lobhanI cIkaNI rati hRdayamAM kevIka jAmI paDI ! ne kevI rIte e phAlIphUlI sAtamI narakamAM ene utAranArI banI ! TUMko prasaMga A pramANe che - mammaNanuM daSTAMta : mammaNa zeTha pUrva janmamAM eka vaNika hato. ekavAra ghare sAdhu AvyA. gharamAM bIjuM kAMI dekhyuM nahi, paNa koIne tyAMthI Avelo siMha-kesariyo lADu joyo, te sAdhune vahorAvI khuba khuzIkhuzI thaI gayo. sAdhunA gayA bAda paNa mAne che ke dhanya divasa ke munine suMdara dAna devAno lAbha maLyo !' eTalAmAM paDozI AvI pUche che ke kema ? pelo lADu khAdho ke? A kahe "are ? eno to suMdara lAbha maLyo !' pelo kahe "are, zuM mArA bhAI ! lAbha to ghaNA ya levAya. A to eka cIja hatI. lAvo jo e zemAM mUkyo'to ? mammaNe bhojana ApyuM. emAMthI kaNiyA coTelA joI mammaNane kahe, "cAkho A." mammaNa cAkhIne cakita thaI gayo "vAha, A to koI avvala cIja che ! are huM bhUlyo. raho hamaNAM ja jaI lADavo pAcho laI AvuM; gayo. gAma bahAra nIkaLatA mahArAjane bUma mArI "mahArAja UbhA rahejo,' mahArAja kahe "bhAI khapa nathI." A kahe "are paNa mAre khapa che." mahArAja samajyA kaMIka bAdhA-niyama levo haze, te UbhA rahyA. mammaNa kahe bApajI jarAka bhAIsAba ! mApha karajo tame ghera AvyA te sAruM karyuM. pharI paNa padhArajo, joga haze to huM bIjA bahu lADavA vahorAvIza. paNa hamaNAM to bhAIsAba, mane pelo mAro lADavo pAcho Apo.' sAdhu kahe "o bhalA mANasa ! dAna karyA pachI pAchuM na maMgAya." "paNa jarAka mane enI tRSNA jAgI che. to gho bhAIsAba mAro lADavo." sAdhu samajAve che ane mahAnubhAva ! e to have cAritrano mAla thaI gayo, te have sAdhune devAya. gRhasthane nahi." "e bApajI game Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22: paMcasUtra te hoya, paNa mane eno moha lAgI gayo che eTale tamAre page paDuM, gho mane tame mAro lADavo.' 'bhalAbhAI ! A to ame gurujInI ciThThInA cAkara, te bhikSA laI jaIe. bAkI A mAla to gurujIno che eTale amAre to gurujIneja ApavAnuM.' mammaNa kahe ke 'bhAIsAba ! huM gurujI pAse kyAM AvuM ? meM to tamane Apelo che. mATe maherabAnI karIne daI gho pAcho mAro lADavo.' mammaNane lADavAno evo to lobha lAgyo che ke sAdhue e lobhanA bhayaMkara pariNAma ane dAnanA aDhaLaka lAbha samajAvyA chatAM na mAnyuM tyAre sAdhu nIce besI ene vAtamAM rAkhI kapaDAMnI aMdara hAtha ghAlI lADavo nIce dhULa-bhego coLI nAkhyo, UbhA thaI kahe che ke have tame jAo dIdhelA dAnanI bahu anumodanA karo. puNyalAbha ghaNo vadhI jaze.' pelo kahe 'nA mahArAja ! mane lADavo dyo' 'to juo, A ghULamAM bhaLelo che, tame jANo.' mammaNa lobhanI vRddhimAM zoka karato karato pAcho gayo; dAnathI jabaradasta puNya UbhuM kareluM, temAMthI ghaNuM bALI nAkhyuM. vadhArAmAM bAkInA puSyAmRtamAM mohanA jherI kaNiyArUpI pApAnubaMdha nAkhyo. pariNAme bIjA bhavamAM mammaNa zeTha thayo. rate jaDelA sonAnA baLadiyA jeTaluM aDhaLaka dhana meLavavA chatAM pelA pApAnubaMdhathI atyaMta mamatA rahI ! ene dhana bheguM karatAM mAla maphata ke sasto yA vadhu na maLavA vagereno bhAre zoka thato; meLavavAnI lobharati rahetI, ane mAtra tela ne coLA khAvAnI bhAre kRpaNatA rahI. ItyAdi tAmasa bhAvathI marIne sAtamI narake gayo. evA anaMtA pAmaro marIne sAtamI narake gayA. dATelA nidhAna tyAMne tyAM paDI rahyA, ane lobha-lAbharativaza jIvone aneka bhavomAM bhramaNa, kapAmaNa, chUMdAmaNa yAvat ekendriyakAyamAM asaMkhya ke anaMtakALanI keda maLI. samarAditya trIjAbhavanA adhikAramAM avAMtara kathAmAM bAlacaMdra potAno bhAI guNacaMdra bhAga na laI jAya ane sAta lAkha sonaiyA potAne pace, e mATe bhAIne mArI parvatanA bhAgamAM dATela e dhana para cokI karato hato. paNa mahAkAya sApathI maryo ! keTalAya bhavo bAda guNacaMdra tyAM bAjunA nagaramAM vaNikaputra thaI te parvata para padhArelA tIrthaMkara bhagavAnane vaMdana karavA gayela. tyAM prabhune pUche che, 'bhagavaMta! A zuM Azcarya ke parvata para ugela eka nAriyeLInA vRkSanuM mULa nIce TheTha taLeTIe hatuM ? zuM tyAM nidhAna che ? ane te koNe dADhyuM ?' bhagavAna kahe che, 'hA, tyAM nidhAna che ane te te tathA nAriyeLInA jIve pUrvanA eka bhavamAM be bhAI banIne parvatanA nIcenA bhAgamAM dATela, paNa bhAIe tane dhanalobhathI mAryo. pachIthI vacalA eka bhavamAM eNe jAtismaraNathI dhana jANI tyAMthI uThAvI taLeTIe dATyuM. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : ra3 : Ama lAbhArativaza jIva ekendriyapaNAmAM gayo. have eno ze uddhAra ? bhavAbhanaMditA eTale ke saMsArano rasa AvA lobha-lAbharati Adi durguNo para poSAya che. bhavavyAdhinuM kupathya lobha-lAbha-rati sAme vicAraNA :- ati lobha ne lAbharati to dIrgha bhavavyAdhine lAvanAra bhayaMkara kapathya che. jaDa padArthanA lAbhamAM lobhano vijaya thAya che. evA lAbha- lobhanA satkAra na hoya, emAM khUmArI na zobhe. vicAravuM joIe ke "aho mArA jIvanuM kevuM ajJAna ! ke parAdhIne lAbha para zAbAzI ? AtmAne kALo meza karanAra lobhamAM ujamALatA ? lAbha to pUrvanA puNyanI anukULatA hoya to vagara dhAraNAe, ane nahi jevI mahenate, aDhaLaka thaI jAya che. anukULatA na hoya to game teTalI jhaMkhanA, doDadhAma ane hoziyArI chatAM khuzAmata karIne paNa lAbha nathI thato. kadAca pApodaye levAnA devA ya thAya che. AvA karmane AdhIna paranA lAbhanI pUMThe zuM paDavuM ? AtmAmAM pApano gaMja khaDake evA tuccha mAna-mAlano lobha zo karavo ? lobha to sukRto, sadAcAro ane saguNono ja karAya, jethI susaMskAro vadhe. sattA-saMpatti-sanmAnaviSayasukhonA lAbhathI to junAjunA ane bhavavardhaka jAlima kusaMskAro daDha thAya che ! jene bhUMsavAnI taka pachInA bhAvomAM kyA maLavAnI ? e to ene nirmaLa karavAnI anupama taka A mAnavabhavamAM che. tene kema gumAvI devAya ?' A vicAra nathI. IcchAonA dhADedhADA hRdayamAM ghuse che. ciMtAno hutAzana saLage che; kAramAM pApa karavAmAM AMcako nathI Avato, bhAI bhAInA ke pitAputra jevAnA pavitra saMbaMdho gaMdA banAvAya che. mahAna jhaghaDA khaDA thAya che. hiMsA jUTha, anIti, gusso, prapaMca vagere aneka durguNo AtmAmAM jIvaMta thAya che ! AvA aneka anarthone lAvanAra lobhamAM khumArI ane magnatA karavI e keTalI bevakuphI che ! AvI jaMjALamAM jIvana pANInA relAnI jema cAlyuM ekAeka pUrNa thaI jAya che tyAre e e lobha ane lAbha bhavAMtare jIvane kyAMya zaraNa ke bacAva nathI ApavAnA e nizcita che. mATe vicArIe ke - "jIva ! lobha lAbhathI jarA pAcho vaLa. e thaI jAya tyAM enI kavitA na gA. ene kartavya na mAna. samaja ke e AtmaguNanA cora che, tyAjya che. ene sevavAmAM puruSArthipaNuM nahi paNa kAyaratA che. dunyavI mahatvAkAMkSA para . kartavyane, guNano, hoziyArIno, ke niSpApatAno sikko mAravo e bhavAbhinaMdInuM bIjuM lakSaNa. trIjo durguNa dInatA e, ke vAtavAtamAM ochuM Ave, badhuM suMdara ane sarvAga Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : ra4 : paMcasUtra saMpUrNa joIe, jarAe ochuM na cAle, sAruM maLyuM to paNa Teva rodaNAM rovAnI ! haMmezano asaMtoSa ! game teTaluM maLe, game teTaluM sacavAya, to paNa ochuM paDe. kAMI nathI maLyuM ema lAgyA kare ! ema to jagatanI kaI vAtamAM khAmI ane adhurAza nathI rahevAnI ? koInIya badhI khAmI kadIya nathI TaLI. tyAM khoTI jhaMkhanA zI karavI ? paraMtu bhavAbhinaMdIne maLelAnA saMtoSane badale na maLyAno khaTako thAya che, maLelAmAM sattara khAmIo dekhe, zoka kare ane jhure che khAmI TALavA ane manamAnyuM meLavavA adhama gulAmIo ane cApalusI kare che ! sadAno mAgaNiyo te kUtarAnI jema dIna banI cATuM karIne mAMga-mAga karavAmAM ene zarama nahi ! potAnA uttama kuLa, dharma, guru AdinuM kAMI ja bhAna nahi. jAta bhUle, kuLa bhUle, svamAna cUke, pApamAM DUbe ne pAzavI saMjJAmAM paravaza bane che. saMsAra pote sarvAge duHkhamaya che, sarvAge sukhamaya nathI. sarvAge sukha to potAnA AtmAnA zuddha svarUpamAM che, ane AchuM sukha evA AtmasvarUpanI ramaNatAmAM che. te sivAya to jaDa padArthonA saMyogomAM sukhAbhAsa che, sukhanA paDachAyA che; te paNa bahAduHkhanI phoja lAvanArA ! tyAM sukhanI AzA zI ? aaN AzA khoTI che, to ISTa jaDa-saMyoga ocho ya meLavyA pachI manane ochuM zuM lagADavuM ? saMsAra sarva aMge to nahi paNa eka aMge ya saMpUrNa denAra nathI, chatAM saMsAra-rasikano svabhAva ja. dInatA karavAno ! vArevAre manane ochuM ja AvyA kare ! saMsArano rasa jIvane mUDha banAve che. e pudgalanuM ya svarUpa samajato nathI, temaja AtmAnuM ya svarUpa samajato nathI ! e AtmAnuM avinAzI, aparAdhIna, ekAMta sukhasvarUpa jaDa pudgalanA svarUpamAM zodhe che ene bhAna nathI ke "pudgala to nAzavaMta che, parAdhIna che, ane pulanA AzIne e duHkha devAnA svabhAvavALA che, tyAM te sukha jaDe ? amRtanI zodha sarpanA mukhamAM karAya ? sAcA sukhI thavuM hoya to saMsArano vizvAsI na bana. saMsAra eTale ja ochapa ! tyAM pUrNatA na hoya; tethI thoDAmAM tRpti kara. mAre zI khAmI che ?' ema mana rAkhI jAya dIna na bana, thoDuM maLyuM jhAjhuM mAna, to ja haju kAMI sukhanI AzA rahe, A to ja bane ke jo jIva arthakAmane sarvasva na mAne, ne IndriyonA viSayomAM lubdha na bane. nahitara ekAdavAra mahAsaMyama paNa pALyuM hoya chatAM jo viSaya gRddhi jAgI, to pachI jIva evo dIna ane kaMgALa bane che ke pUrvakamAI jANe badhI DUla ! kiMDarIkanI dInatA : bahu UMce caDhelAne paNa jo dInatA AvI jAya to kevo paTake che e puMDarIkakaMDarIkanI kathAmAM jovA maLe che. puMDarIka rAjA che, nAno bhAI kaMDarIka yuvarAja che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhImakA : 25 : ekAdanagaramAM mahAmuni padhAryA. emanI dezanA sAMbhaLI baMne vairAgyavAsita banyA. puMDarIka kaMDarIkane kahe che 'bhAI ! tuM A rAjya saMbhALa, huM cAritra laIza.' kaMDarIka kahe 'moTA bhAI ! cAritra to mAre ja levuM che. tame to rAjya saMbhALatA paNa vairAgya TakAvI zakazo, ane pachI ya cAritra laI zakazo, tyAre huM to jo rAjyamAM paDyo to pachI vairAgyane mahA jokhama. pachI kAMI A jiMdagImAM cAritrano puruSArtha thAya nahi. mATe mane to hamaNAM ja levA do.' puMDarIkane lAgyuM ke e ThIka kahe che, tethI rajA ApI. kaMDarIke siMhanA jevA parAkramathI cAritra lIdhuM ane e rIte pALavA mAMDyuM. eka hajAra varSa suMdara tapasyAo paNa karI ! have daivayoge kaMDarIkamuni mAMdA paDyA ! guru sAthe vihAra karatA kudaratI e puMDarIkanA nagaramAM AvyA che. gurune rAjA vinaMti kare che ke bhAInI cikitsA ahIM ja karAvo ane je kAMI anupAnAdi joIe teno lAbha mane Apo. mAre rasoDuM moTuM che, eTale badhuM nirdoSa maLaze.' gurue svIkAryuM. kaMDarIka muni auSadha prayogathI sAjA to thaI gayA, paNa daradanI dInatA-para have rAjavI mAlamazAlAno caTako lAgavAthI vadhu dIna banyA ! te have vihAra mATe taiyAra nathI thatA. gurue samajAvyA chatAM khAvAnI dADhamAM evA niHsattva rAMkaDA manavALA thaI gayA ke guru parivAra sAthe vihAra karI javA chatAM pote tyAM ja ekalA rahyA ! rAjA puMDarIke joyuM ke mAmalo bagaDyo che, tethI kaMDarIka pAse AvI madhura zabdomAM kahe che, 'mahArAja ! Ape to kAma sAdhyuM, ane ame kIcaDamAM paDyA chIe. chatAM amane vaiyAvaccano suMdara lAbha Apyo, e ahobhAgya amArA ! pharIthI paNa pAchA guru mahArAjane laIne padhArajo, lAbha Apajo !' vihAra ane sAdhutAnI sAmAnya gocarInA kAyara ane dInahIna banelA kaMDarIka munine javAnI IcchA nahotI, paNa have moTAbhAI rAjA garbhita sUcana kare che ke 'sidhAvo ahIMthI,' eTale zaramanA mAryA tyAMthI vihAra to karavo paDyo; paraMtu mana mIThA snigdha rasanuM lAlacu ane tethI dIna kaMgAla baneluM, te thoDA vakhatamAM ekalA pAchA AvyA nagaranA udyAne ! mALInA khabara ApavAthI rAjA gabharAIne jhaTapaTa Avyo. dedAra jotAM samajI gayo 'chatAM sthirIkaraNa upabRhaNApUrvaka karavuM' - evA zANapaNathI munine traNa pradakSiNA daI vaMdanA karI kahe che 'bhAgyavaMtA cho, dIrghakALanA saMyamI ! brahmacArI ! mahAtapasvI ! kevA parAkramI ke rAjazAhI viSayonA baMdhana phagAvI daI mohanA phuracA uDAvI rahyA cho ! have gurumahArAja pAse ja jazo ne ?' kaMDarIka muni bolatA nathI. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 28: paMcasUtra rAjAe joyuM ke talamAM tela nathI; tethI pUche che 'zuM galIca bhoga joIe che?' kaMDarIka nirlajja ane dIna thaI AMkha mAthuM namAvI hA sUcave che. eja vakhate puMDarIka rAjA ene potAno veza ApI eno veza pote laI bhAvathI sAdhu banI gurune bhegA thavA cAlI jAya che. be upavAsa bAda trIje divase gurune bheTI cAritrakriyA karIne zuSka-zIta aMtaprAMta AhArathI pAraNuM kare che. e na pacavAthI eja rAte pIDA UbhI thavA chatAM uMcA uchaLatA bhAvollAsamAM kALa karI anuttara vimAne deva tarIke janme che ! kaMDarIka dIna rAMkaDAnI jema khAnapAna para tUTI paDe che, rAtanA ajIrNathI maratAM bhayaMkara raudradhyAnane lIdhe sAtamI nakamAM utpanna thAya che ! dInatAe keTaluM moTuM aMtara pADyuM ? pelA 14mA rAjalokanA cheDe, A 7mI pAtAle ! ahIM jovAnuM e che ke dInatAthI mANasanuM sattva naSTa thaI jatAM hAthamAM Avela paNa dharma jato rahe che. pachI tRpti dharapata dharavAnuM kyAM ? artha- kAmanI sateja abhilASA 'thoDAmAM ghaNuM lAge' evI tRpti nathI AvavA detI. mUDha jIva arthakAmane sarvasva mAne che. emAM pachI mana sadAnuM dIna-dukhiyArM rAkhyA kare che. ene khabara nathI ke arthanI pAchaLa doDadhAma eTale to ApaNA mAthAnA pAchaLa rahelA paDachAyAne pakaDavAno niSphaLa prayatna !' jema jema pAchaLa bhAgIe tema tema e AdhA bhAge. ene badale jo AgaLa doDAya, to paDachAyo pUMThe lAgaze. tema arthathI paNa moDhuM pheravavAnI jarUra che. moDhuM pheravAze to artha pachavADe doDaze. kavi kahe che ne, je jana abhilaSe re te to tehathI nAse; tRNasama je gaNe re tehane nitya rahe pAse. - tIrthaMkara bhagavaMte artha-kAmathI moDhuM pheravyuM, to cAlatI vakhate paga taLe suvarNanA suMdara mulAyama kamaLa hAjara thayA ! paNa ApaNe to arthane mAthA para caDhAvIne nAcavuM che ! AtmAnA caitanyane pudgalanI jaDa vAsanAonI nIce kacaDAI javA devuM che. bhAna nathI ke A rataciMtAmaNi jevo mAnavabhava to jaDavAsanAone kacaDI caitanyane khUba khUba vikasAvavA mATe che. artha kAmanI bahu kiMmata karavAthI caitanya buThThu banatuM jAya che. artha to nAmathI artha che paNa pariNAme bhayaMkara anartha nIpajAve che. arthanI tRSNAbharI vicAraNA ja kharAba, temAM game teTaluM maLe toya ochuM paDe. vAtavAtamAM ghamaMDa, IrSyA, zoka, aratithI kSaNekSaNe manane kALuM karavAnuM ! jarA gayuM to 'kema gayuM' thAya. kevI mUrkhatA ! jeno svabhAva javAno ja che tene mArUM karI besavuM che ! ane je prApta karIe to pachI e jAya ja nahi evA AtmAnA uttama guNone pragaTa karavAthI dUra rahevuM che ! kSudratA jIvane viveka- zUnya rAkhe che. lobharati ane lAbharati AtmAne kaMgALa ane pAmara banAvI de che - dInatA nitya duHkhI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 27 : rAkhe che. e TALavA zrI vItarAga prabhu pAse traNa prArthanA, 1. - A jIvana duHkhakSaya sAthe karmakSaya, gametevI vikaTa paristhitimAM paNa mAnasika duHkhano kSaya, arthAtu manane ochuM na lAge, mana masta rahe, tRpta rahe, enI sAthe nirjarA yAne 12 prakAre tapanI ArAdhanA. 2. aMta samaye samAdhi ane 3. bhavAMtare bodhilAbha. paheluM AkhI jIMdagI daramyAna, bIjuM maraNa samaye, ne trIjuM maraNa bAda. bhavAntaramAM traNethI pApa TaLe, AtmA ujjavala bane. TUMkamAM, ahIM sukhazAMti joItI hoya, paralokamAM sukha UbhuM rAkhavuM hoya, ane pariNAme zAzvata sukha pragaTa karavuM hoya to dInatA choDavI joIe. cotho durguNa mAtsarya eTale IrSA, dveSa, khAra, verajhera, moTuM kaTANuM thAya, asahiSNutA, tiraskAra, bIjAnuM sAruM na joI zake. (sauthI ucca kakSA vItarAganI, tenI nIce apramatta sarAga saMyamI, tenI nIce kamasara pramatta sarvaviratidhara, dezaviratighara, samyaktI ane mokSarucivALA, mithyAtvI, tyAM sudhInI jIvanI dazA guNanI che. tethI nIce bhavAbhinaMdInI sthiti e guNa vinAnI doSabharI dazA che.) A chellA pATalAnI sthiti majabUta rAkhanAra IrSyA che, mAtsarya che. e koInuM paNa sAruM joI na zake. tene joIne baLApo kare, khAra Ave halako pADe, tenI sIdhI sArI vAta paNa toDI pADe, "mane lAkha maLyA paNa ene savAlAkha kema ? kAM mArA vadhe, kAM enA jAya !' AvI adhama vRtti karAve, tyAM AnaMda mAnavAnuM khamIra ja kyAMthI hoya ? potAnAthI vadhAre dhanika, vadhAre AbarUvALo, adhika jJAnI, adhika tapasvI ItyAdi adhikane joIne aMdara baLe, asahiSNu banI vikalpo ghaDe, sAmAne phajeta kare. 'UMco, bIjA nIcA." A apalakSaNa kaSAyane teja rAkhe; viSayaruci dRDha kare, pAchA ene upAdeya mAne. A IrSyA bhavavirAga ane samyaktane kore rAkhe che, tattva sAMbhaLavA- samajavAne sparzavA nathI detI. - IrSAvaza mANasa eTalo badho satvahIna banI jAya che ke Ama bIjI rIte bIjA parAkrama paNa karyA hoya, chatAM ISyavaza avasare upakArI pUjyane paNa avagaNe che ! - siMhaguphAvAsI muni zrI AryasaMbhUtivijaya jevA zruta kevaLI AcArya bhagavAnanI AjJA laIne siMhanI guphA AgaLa upavAsa ane dhyAnamAM comAsuM pasAra karI AvelA. "guphAmAMthI bhUkhyo siMha bahAra nIkaLe to e cIbhaDAnI jema baTaka baTaka bacakA bharIne mane khAI jaze,' evo bhaya zuM na lAge ? paraMtu A parAkramI muni leza paNa gabharAyA vinA tyAM mahinAo sudhI dhyAna-sAdhanAmAM rahyA. comAsuM uThaye pAchA AvatAM gurue emane "duSkarakAraka" tarIke dhanyavAda Apyo. paNa tyAM sthUlabhadrajI kozAvezyAne tyAM comAsuM karI AvelA, emane "duSkara duSkarakAraka' Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 28 : paMcasUtra | tarIke AvakAryA ! siMhanA rojanA bhayaMkara bhayane jItI AvelA muni ahIM IrSyAne jItI na zakyA. emane lAgyuM ke vaizyAne tyAM comAsuM karavAmAM duSkara-duSkara' kArakatA zI ? bIjA comAse gurunI nA chatAM upakozAne tyAM comAsuM karavA upaDyA ! tyAM e kALanI rAjAmahArAjAomAM prasiddha sauMdaryavALI vezyAne vagara zaNagAre paNa jotAM muni DhIlADhaca ! emanA para kAmavAsanA caDhI beThI ! vezyA AgaLa bhoganI prArthanA kare che. vezyA kozAnI bena che, eTale samajI gaI ke 'Ama to sthUlabhadrajIno IrSyAthI A cALo karavA AvyA haze, paNa AmanA zA gajA ? have e kevaLa zikhAmaNathI mArge nahi Ave. emane to jarA camatkAra dekhADavo joIe.' ema vicArI kahe che ke 'mahArAja ! ame to vezyA, nANAM vinA amAro mAla na maLe.' pelA dIna banI kahe che, 'paNa huM paisA kyAMthI lAvuM ?' vezyA kahe 'jAo, nepALa dezanA rAjA navA saMtane ratakAMbala bheTa Ape che te laI ArvA.' muni upaDyA bhara comAsAmAM nepALa ! laIne pAchA vaLatAM jaMgalamAM coro lUMTavA AvyA. emane dInatAthI page paDI potAnI sthiti dayAmaNI bhASAmAM kahI, dayA mAge che. IrSyAe kyAM pahoMcADyA ? kSudra yAcanA, viSaya, lobha, rati, dInatA ItyAdi koTe vaLagyA. coroe dayAthI choDyA. ratakAMbala lAvIne vezyAne detAM kahe che' le have to nANuM pahoMcyuM ne ?' vezyAe savA lAkha rUpiyAnI kAMbala laI sIdhI khALamAM ja nAkhI ! muni gabharAI jaI kahe che, are ! are ! A tuM zuM kare ? keTalI trAsa muzkelIthI A huM lAvyo chuM ! te tane khabara che ?' basa, lAga joI vezyA AMkha caDAvI kahe che, 'are tyAre tamane bhAna che ke gurue AkhA jagatanI saMpatti karatAM keTalI badhI uMcI kiMmatanA darzana-jJAna- cAritra rata tamane ApyA ? ane tameya keTalAya janmonA trAsa pachI ahIM e pAmI zakyA ? have ene A mArA maLamUtrAdithI bharelI deha-khALamAM nAkhatAM zarama nathI AvatI ?...' muni tarata bodha pAmI eno upakAra mAnIne guru pAse jaI kSamA mAge che. thoDI paNa IrSyAvaza pITha ane mahApITha jevA anuttara svargagAmI mahAmunione pachI brAhmI suMdarI tarIke strIpaNe avataravuM paDyuM ! mATe IrSyA bhUMDI; te bhavasthiti pakavanAra eka mahAna Avazyaka sAdhana parasukRtAnumodana- guNAnurAga eno nAza kare che; moTI vidvattAne paNa avasare AvarI de che. asad Aveza abhinivezamAM phasAvI jIvane eTalo badho e nIce paTake che ke pachI jIva koIne mAnavA taiyAra thAya nahi, zAstranI paNa kaMI asara le nahi. e bhavAbhinaMditAne sArI rIte puSTa rAkhe che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA ': ra9 : pAMcamo durguNa bhaya :- dInatAmAM potAne na maLyAnuM duHkha che; matsaramAM bIjAne maLyAnuM duHkha che, ne bhayamAM potAne maLeluM khovAya to ? e citAnuM duHkha che, traNeya duHkha bhUMDA. emAM bhaya vilakSaNa ! durgAnanuM prabaLa kAraNa bhaya, bhayathI bhava nIpaje, bhayathI bhava vadhe. "hAya, hAya, cAlyuM jaze ? nAza pAmaze ? duHkhI thaIza to ?' - e ja hAyavoya, viSayakaSAyanI upara atyaMta anahada Asakti, jarApaNa uNapa na Ave, Apatti na Ave tevI satata IcchA ! kema jANe, "sarva saMpattino IjAradAra pote ! leza paNa Apattine yogya nahi !' karmanA saMjogo vicitra che. vAraMvAra bhaya rAkhavA chatAM kyAre karma ThagI jAya, kaSTa ubhA kare, sukha naSTa kare, teno niyama nahi. to pachI bhaya rAkhavAthI zuM vaLyuM? javAnuM to jAya che ja. paNa vadhAre bhaya karI karIne mamatA vadhArI ciMtAmAM baLyA, AtmaciMtA karI nahi, paramArtha sUjhayo nahi, potAnI mAlikInA mAnasane jaDa padArthonuM gulAma banAvyuM, ane pote e baMnenA gulAma banyo ! bhayabhItane to khAya to paNa bhaya; kharacce bhaya; khuTI javAno bhaya; luMTAI javAno bhaya, koI mAgI jaze to ? e bhaya, sarakAra kAyadA karaze to ? e bhaya, mAna javAno bhaya, sattA javAno bhaya, nahi sacavAya, potAnA tAbAmAM nahi rahe, kahyuM nahi mAne, teno bhaya ! kevA bhayanA ghA? bhayanI ghora paraMparA ! bhaya ajaMpo caMcaLatA karAve, sthiratA na rahevA de. bhayamAM ne bhayamAM sukhe khAya nahi. khAvA de nahi, paramArtha jAte kare nahi, bIjAne karavA de nahi, guNanI ne dharmanI kadara nahi. bhaya tAmasa bhAvamAM ramADe, dharmaguruothI DarAve, upadeza-zravaNathI AdhA rAkhe, amUlya dharma-sAdhanAthI vaMcita rAkhe, kema ? eka bhaya ! "guru pAse jAuM ne dAnanuM kahe to ? tapanuM kahe to ? mATe javuM ja nahi, sajanatAnA saMgathI dUra rAkhanAra bhayabhIta kalpanA che. e jIvanane hAthe karI akAruM banAve. potAnA hAthe potAnA uvala jIvanane e malina kare, Darapoka bane, asatya kalpanAo kare, pazuthI karAtI saMjJAmAM ja jIvana purUM ! kemake ene to saMsAra eja kartavya. saMsAra joIe ene bhaya vinA kema cAle ? jyAM tRSNA che, tyAM bhaya che, tRSNAthI bhaya vadhe che; saMsAra vadhe che. gherathI bahAra nIkaLI, tIjorI baMdha karI ke nahi tenI yAda nathI rahI. sAMja sudhI ghera pAchA javAya tema nathI, basa AkhA divasanI Adhi, Akho divasa bhaya, najara sAme eka ja lakSya, kyAre sAMja paDe ne ghera javuM ne tapAsuM ke badhuM barAbara che ke nahi ! vAta vAte bhaya. bhayanuM kAraNa na hoya chatAM paNa bhaya lAge ke "hAya, hAya badhuM jatuM raheze to ?' bhayane lIdhe keIka asatyonI, prapaMconI, hiMsAnI, kaSAyonI yojanAo manamAM ghaDe. jarUra Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 30 : paMcasUtra paDye e AcaravA ya na paDe, chatAM bhaya e pApone vicAramAM lAvyA vinA na rahe. e vicAramAM raudra dhyAna paNa saMbhave. emAM AyuSya baMdhAya to marIne jAya narake ! tyAMthI durgatimAM bhaTake ! kemake pApanA anubaMdha laine ahIMthI gayo che. bhayavALAne asamAdhino pAra nahi. sAcavavAnI tAlAvelI khUba; 'rAtanA sUtI vakhate daravAjA to baMdha karavo nathI rahyo ne ?' badhu barAbara peka karyuM che ne?' rAtanA jarApaNa avAja thatAM ema thaze ke 'e corano avAja to nathI? koie tijoro kholI ?' jyAM Asakti vadhAre, tyAM bhayano pAra nahi. bhayamAM dharmakriyA cUkAya to paravA nathI. paramAtmAnI pUjA bhakti sevA nathI thatI tyAM bhaya dekhAto nathI mATe teno bhaya nathI. 'sAdhanA aTakI to kaMi vAMdho nahi; kAle karazuM. zuM UtAvaLa che vakhata kyA vahI gayo che?' dharma Akho khovAya to bhaya nahi! 'saMsAranI sAmagrImAM TAMca na paDavI joie.' A lata ! bhavAbhinaMdIne samAdhino svAda nathI, samAdhinuM bhAna paNa nathI. samAdhinI kiMmata nathI; eTale dunvayI bhayomAM samAdhi gumAvI rahyo che ! asamAdhino ene bhaya ke duHkha nathI. bhavAbhinaMdIne bhaya ghaNA, AtmAne kaleza covIse kalAka. " tijorImAM zeTha : eka zeThanI pAse paisA bahu hatA paNa bicArAne evo bhaya rahyA kare ke rakhene A chokarA jANe ke ApaNI pAse paisA bahu che to kharca karavA lAge; ne ema tijorI khAlI thaI jAya. mATe koIne khabara paDavA na detA. e bAraNuM baMdha karI oraDAnI aMdara tijorI kholIne rUpiyAnI thelIo bahAra kADhI gaNatA. pachI khUba dhana najara sAme joI khuza thAya ke 'aho ! keTaluM badhuM dhana che !' pAcho rAtadivasa bhaya rahyA kare ne rAtamAMya uThIne AjubAju joI Ave ke koI ahIM AvatuM to nathI ne ? jarAka khaDakhaDATa thAya ke jhabakIne jAge ! pahelI tapAsa kare ke 'keDe cAvI che ne ? tijorInuM bAraNuM barAbara baMdha che ne ?' kevI bhaya saMjJA ke ene bhagavAnanuM nAma paNa na sAMbhare, to sukRta karavAnI to vAteya kyAM ? bhayanI vRttine lIdhe dharmanI lezyA uThavA ja na pAme. kadI muni pAse jAya nahi, rakhe paisA kharcAve ke bAdhA de to ?' evo bhaya. ekavAra rUpiyA gaNavA beThelA. eTalAmAM bahArano kAMIka avAja sAMbhaLyo. bAraNA sAme jue che to sAMkaLa devI ja bhUlI gayelA ! e joI vicAre che ke 'vaLI sAMkaLa devA jAuM eno avAja bahAranAne saMbhaLAvAthI vahema paDe to ? athavA te eTalAmAM aMdara AvI jAya to ?' tethI jhaTapaTa nANAMkothaLI tIjorImAM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhImakA nAkhI pote paNa aMdara pesI gayo ane sAcavIne tijorInuM bAraNuM baMdha karyuM. bhayanI lezyAmAM e jovuM bhUlI gayA ke jo Ane kaLa besI jaze to aMdarathI pachI zI rIte ughADIza ? kemake henDala to bahAra hoya. ane kharekhara ahIM banyuM paNa emaja ! bAraNuM ardhakhulluM baMdha thavAne badale pUruM baMdha thaI gayuM ! kaLa besI gaI. thoDIvAra pachI kholavA jAya to khUle nahi. akaLAya, guMgaLAya, have to avAja karavA chatAM bahAra koNa sAMbhaLe ? te emAM ne emAM aMte marI gayA ! : 31 : pAchaLathI chokarA bahAra zodhAzodha kare ke bApA kyAM gayA ? AkhA gharamAM joI vaLyA. bahAra kAkA, mAmA, phoI vagerene tyAM ane gAma bahAra paNa joI AvyA, maLyA nahi, eTale mAnyuM ke 'jaMgalamAM gayA haze ane tyAM zikArI pazue mArI nAkhyA haze.' basa, DosAnuM maraNakArya karyuM. pachI 13me di' gharanuM saMbhALavA jatAM tijorI baMdha dekhI, cAvI jaDI nahi, luhArane bolAvyo. luhAre to paheluM henDala ja tapAsyuM. khaTa bAraNuM khUlatAM gaMdhAI uTheluM bihAmaNuM maDaduM joyuM ! bahAra lokomAM khabara paDI gaI ne gAmamAM kahetI cAlI ke, 'zeTha tijorImAM marI gayA !' Ama khoTA bhayanA doSa para DosAnA behAla thayA ! cittamAM tIvra rAgadveSanA saMkleza karI karIne jiMdagI pUrI karI ! pariNAma zuM ? duHkhada adhama durgatiomAM tIvra rAgAdinA saMkaleza ane duSTa pApobharyA jIvananI paraMparA cAlavAnI ! **** jaDa khAtaranA A bhAre rAga, tRSNA, mamatA, madamAyA, kAmakrodha vagerenI satAmaNI e cittanI saMkliSTa dazA che. bhaya cittanA saMkliSTa pariNAmone ati saMkliSTa karAve che. bhayasaMjJA kAyA, kuTuMba, dhana, dolata vaibhava gharabAra, mAnamartabo, AbarU-sattA vagere pUratI che ? ke dharmadhana nahi maLe to ? dharma maLelo luMTAI jaze to ?' evo paNa bhaya che ? 'kAyAnA momAM tapa gumAvIza to ? rasanAnA TesamAM tyAga karavAnuM cUkIza to ? * dAnamAM vighna Avaze to ? dharma nathI sAdhato ane AyuSya pUrNa thaze agara roga Avaze to ?' A bhaya nathI. anAdinI bhayasaMjJAne kAraNe sAmAyika, pratikramaNa prabhubhakti, dAna- zIla-tapa-bhAva, kSamAdi guNo, vrata-paccakkhANa, karmakSaya vagere na sadhAya tyAM bhaya nahi ! UlaTuM 'e badhuM sAdhavA jAuM, ane kAyA ogaLI jAya, dhana ochuM thaI jAya, TAIma bagaDe, vepAramAM vAMdho Ave, vyavahAra ghavAya to zuM thAya ? e bhaya kharo. aho, jIvanI kevI durdazA ! are ! kadAca dharmAnuSThAna karaze to paNa bIjA-trIjA bhayathI citta sthira nahi rAkhI zake. bhaya te kevA ? tuccha bAbatonA ! e sArI pravRttine DahoLI nAkhe che. bhaya bhAre peMdhelo che ! sAdhu paNa sAdhavAnI jAgRti na rAkhe to bhaya emane ya choDato nathI; kemake Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 3ra : paMcasUtra Indriyo DAku che. mana cora che. nAgaNa jevI kuvAsanAnA thokabaMdha humalA che. viSayono dumana-ghero che. viSayanI chAyAno, Agamanano, evAnAM saMparkano bhaya thavo joIe. jeTalo bhaya mohanI sAmagrI lUMTAI javAmAM thAya che, teTalo AtmahitanI pravRtti ke vicAraNA lUMTAI jAya temAM nathI ! kevI kAramI dazA ? muktinuM paheluM pagathiyuM mokSarucivALI avasthA che. jyAM sudhI dunyavI bhayothI bhavAbhinaMditA jIvatI rahe tyAM sudhI te Ave nahi. chaThTho durguNa zaThatA - emAM jIva vAte vAte mAyA rAkhe; luccAI prapaMca, dago, phaTako, vizvAsaghAta kare. svabhAvathI kapaTa karanAro; keLavelI guMDAgIrI AdaranAro. niprayojana nAnI vAtamAM; nakAmI bAbatamAM paNa mAyA ! sIdhI vAta kare nahi, saraLatA nahi. kAMI levAdevA nathI; chatAM svabhAvathI ja dago ! bhUtakALano anaMtavArano abhyAsa kAramI mAyAno. mAyA ja AvaDe. enA lohInA paramANu ja evA ke ekalI mAyA ja kare. tenA yoge karma paNa evA bAMdhe. A badhA anaMtakALanA avaLA vaLa sIdhA savaLA kare nahi. avaLAM vIMTyA tevA savaLA ukele nahi, UMdhAI mUkI sIdhI dizA pakaDe nahi, e badhuM bhavAbhinaMdIpaNAmAM sulabha che. enAthI bacavuM hoya to aMtaramAM kadAca mAyAno vicAra jAge, paNa emAM puruSArtha na ja bheLavAya, arthAt mAyAne amalI na banAvAya, paNa tene guMgaLAvAya, jethI e kAragata na thAya to hajI bacAya. chaLa prapaMca dagophaTakA karye rAkhavA che, jagatanA lAbha ke jagatanI vaDAI levA mATe vAtavAtamAM vakratA vAparavI che, mAyA AcaravI che, tyAM mokSanI tamannA kyAM ubhI rahe ? mAyAnuM pApa jagatamAM bahu saheluM, emAM ughADA paDIe chIe evuM na dekhAya. pAchuM hoziyAramAM khapAya, ane mAyAthI lAbha thato dekhAya. A kALajunI enI kuTevane TALavA dilane zuddha banAvavuM paDe. kadAcita mAyA karavA mana UThe, paNa hRdaya nA pADe. "dhruva AtmAnA guNa adhuva jaDa khAtara mAre gumAvavA nathI,' ema hRdaya pokAre, pachI mana kadAca mAyA karAvI jAya paNa te kevI ? moLI. bhavAbhinaMdIne to chUTathI prapaMca, mAyA kapaTa joIe, joradAra joIe, emAM aphasosa nahi. mAmulI tuccha vAta hoya paNa mAyA na choDe. tuccha mAna, AbarU, alpa vakhANa, tRNa jeTalI zAbAzI meLavavA mATe ya mAyA karatAM saMkoca na thAya. bhavAbhinaMdItAne mahAna durguNa mAyA. jene saMsAra bahu game te mANasa mAyA ke je saMsAranI mAtA che, tene kema na sAcave ? khUbI juo, lobhanI ratine bhavAbhinaMdinuM apalakSaNa kahyuM, paNa lobhane nahi ! jyAre zaThatAnI ratine durguNa kahevAnI jarUra na paDI. paNa zaThatAne ja durguNa kahyo. e sUcave che ke khAlI lobha tevA saMsArarasika nahi banAve, jevI zaMThatA saMsArarasika banAvaze. zaThatA yAne mAyA khataranAka che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 33 : | mAyA mANasane kevo pakaDamAM pakaDI rAkhIne enI pAse rAta-divasa aMte potAne ja khataranAka UMdhA vetaraNanI ciMtA karAve che ! tyAre enI sAme saraLa jIva aMte kevI sundara unnati pAme evA pavitra vicAramAM rahe che eno adbhuta khyAla samarAditya caritranA avAntara kathAprasaMgomAMthI maLe che. candrakAnta nAme eka zreSThi putra bahAragAma gayelo che. evAmAM enA gAma para dhADa paDI che. candrakAnta AvIne jue che to gharamAMthI kaMIka mAla corAyo che ane potAnI patni caMdrakAntAno patto nathI. gAmanA eka bujharga pAsethI jANavA maLe che ke A lUMTArAo avAranavAra mANasane upADI jAya che, jethI pachI enA sagAvahAlA ghaNuM ghana ApIne ene choDAvI lAve. caMdrakAnta e parathI dhananI thelI laI potAnA nokarane sAthe lIdho. ene bhAtAMthelI pakaDAvI. cAlatAM-cAlatAM rastAmAM nokaranI buddhi bagaDelI te koI prapaMcathI ghanaghelI cAuM karI bhAgavA dhAre che. paNa kare zuM ? e thelI zeThanA hAthamAM che. emAM jogAjoga evuM banyuM ke eka sthAne banne jaNa bhAtuM khAvA beThA. paNa UThatI vakhate sahaja bhAve caMdrakAntanA hAthamAM bhAlALelI pakaDAI; pelAe dhananI thelI pakaDI. have nokara manamAM khuzI thato zeTha TaLe enI taka zodhe che. emAM dUrathI eka kUvo dekhatAM gaLagaLo thaI zeThane kahe ke mane bahu tarasa lAgI che.' bhalA zeTha kUvo dekhatAM pANI mATe gayo. nokara cUpakIthI pAchaLa jAya che. tyAM caMdrakAnta vAMko vaLI kUvAmAM jevo pANI jovA jAya che ke tarata pelAe ene haDasela. melyo; tethI e paDyo aMdara ! tyAM aMdarathI "namo arihaMtANa" avAja Avyo. avAja potAnI patnino pArakhIne bolI uThe che, "aho tuM ahIM kyAMthI ?' pelI kahe "mane lUMTArA laI cAlyA, rAta paDavAthI badhAMno ahIM pAse mukAma hato. mane thayuM ke kadAca emane tyAM mArA zIla para AkramaNa Ave enA karatAM ahIMthI ja rasto karavo sAro; eTale badhAne tyAM sutA mUkI A kuvAmAM paDatuM mUkyuM. paraMtu tame ahIM kUvAmAM zI rIte ?' candrakAnta kahe che. huM tane dhanathI choDAvI lAvavA ApaNA nokara sAthe nIkaLelo. vacamAM khAvA beThA tyAM kudaratI dhananI thelI nokaranA hAthamAM rahI ! ene bicArAne eno lobha lAgyo haze, tethI A kUvAmAM pANI jovA huM jevo vAMko vaLyo ke tarata pelAe pAchaLathI mane haDaselyo.' patni kahe, are kevo duSTa naukara !' A kahe che 'bhalI re bAI, e to upakArI kahevAya ke ahIM ApaNA beno bheTo karI Apyo. nahI to huM coronI pallImAM javA chatAM tane kyAMthI pAmI zakata ! saraLa mANasa dareka prasaMgamAMthI sArI ja tAravaNI kare. banne jaNa kUvAmAM nirAdhAra rahyA pANInI bAjunA eka TekarA jevA bhAga para beThA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 34 : paMcasUtra beThA koI pravAsI kUvA para AvavAnI rAha jue che. emAM divaso vItyA. chatAM candrakAnta kahe che "jo puNya kevuM adbhuta kAma kare che ke dhana jatAM tuM maLI ane ahIM mArA hAthamAM rahela bhAtAyelI ApaNA bannene jIvana TakAvI rAkhavA kAma lAgI che ! khAvA to bhAtuM kAma Ave, hIrA mANeka nahi !' candrakAntAne patinA AvA AvA tAttvika bola para zraddhA vadhI jAya che. have bhAtuM khUTaTyA AvyuM. banne jaNa ciMtA kare che. ke "are ! amAre AvA uttama bhavamAM zuM cAritra pAmyA vinA ema ja maravAnuM ? kyAre A bhavadhUpasamAM kUvAnI kedamAMthI chUTavAnuM ? sadbhAgye eTalAmAM eka sArthavAha te pradezamAM AvI lAge che. enA mANaso kUvA para pANI levA AvatA candrakAnta bole che, are ? amane bahAra kADho ' pelAoe jaIne zeThane vAta karatAM zeThe mAMcAthI emane bahAra kADhavA kahyuM. e baMne ema bahAra nIkaLI sArthavAhano bhojana-satkAra pAmI gAma tarapha pAchA vaLe che. rastAmAM eka bAju maDaduM ane potAnI ja dhanathalI jue che ! candrakAnta tarata kalpanA karI ke koI zikArI pazuthI marAyela nokaranuM bicArAnuM A maDaduM lAge che. ethI vairAgya vadhu daDha karI, jaI te bannee cAritramArga apanAvyo saraLatAnAM mIThAM phaLa; mAyA kUDI ane bhUMDI ! (7) sAtamo duguNa ajJAnatA :-- ajJAnatA yAne ajJAnanA be bheda, - (1) mUrkhatA, ane (2) mUDhatA, mUrkhatA che eTale gatAgama nathI. ekaja vAta che "lUMTo, bheguM karI, uDAo, e mATe badhuM karI chUTo." bhale pachI mUrkhane loka niMde hase, ke e pIDAya saMsAramAM, yA durgatiomAM bhAre trAsathI daMDAvuM paDe. tenI khabara nathI, ciMtA nathI, paravA nathI, A mUrkhatA. bIjI che mUDhatA. paMDita hoya, zAstro bhaNelo hoya ke prophesara hoya, bIjAne bhaNAve kharo, paNa tenI paMDitAI mUDhatAnA gharanI, jo jJAna che paNa viveka nathI, bhaNyo che paNa hRdaya pariNata nathI banyuM. zAstrathI jo AtmA keLavAyo nathI to ekalI buddhi keLavAya tethI zuM ? bhaNataramAM evo muMjhAyo ke tenI badhI pravRtti jaDa pAchaLanI ! potAnA AtmAnuM ja bhAna nathI ! vicArabolI-AcaraNa badhuM jaDa pAchaLanuM ! AtmAnA hitanI vAtanA vicAra-vANI-vartana nathI. narI mUDhatA ! paramArthanI khabara nathI. mUDha paMDita uttara pradezanA eka gAmamAM eka paMDita ghare chokarAone vidyAbhyAsa karAvato. emAM eka yuvAna vidyArthI paMDitanI yuvAna patInI sevA karatAM karatAM e baMne premamAM paDyA ! paNa paMDitapatI paranA mUDha rAgamAM enI sAthenI A vidyArthInI maryAdAbahAranI chUTane zuddha sevA mAnato. alabata paMDitanA dekhatAM kAMI vilAsa thaI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 3pa : zakato nahoto, tethI ja baMnee bhAgI javAnuM nakkI karyuM. emAM ekavAra paMDitane bahAragAma javAnuM thayuM tyAre mUDhatAmAM e A vidyArthIne patInI saMbhALa rAkhavAnuM soMpato gayo. have to baMnene phAvatuM thayuM. eka maDaduM lAvI gharamAM moTuM vagere aDadhuM paDadhuM saLagAvI gharamAM moTI Aga lAgyA jevuM karI, olavIne baMneya bahAragAma cAlyA gayA. paMDita Avyo. jue che, ghara saLageluM che maDaduM paDyuM che, eTale rovA beTho ke "hAya ! huM bahAra gayo te patI bicArI baLI gaI !' have enA hADakAM gaMgAjImAM padharAvavA laI cAlyo. gaMgAnA kAMThe pelA be acAnaka Ane hADakAnAM poTakAM sAthe roto-kakaLato ane mAthuM kuTato jue che ! e joIne baMnene dayA AvI gaI. bhAre pazcAttApa sAthe enI pAse AvI kahe, "mApha karaje, ame kubuddhithI tamane dago dIdho. banAvaTI maDaduM bALI bhAgI AvyA. kSamA karo." paMDita kahe, 'tame koNa cho ? huM tamane oLakhato nathI. jAo ahIMthI. strI kahe che, "are mane ya bhUlI gayA ? huM to tamArI gharavALI." mUDha banelo paMDita mAnavA taiyAra nathI e to kahe che, "jA re jA bAI ! gaLe phAM paDe ? mArI patI to baLI gaI. A rahyA enAM hADakAM, tuM vaLI koNa ? kAzImAM tArA jevA ThagArA bahu phare. jA ahIMthI." paMDite dharAra na svIkArI. pAMDitye kyAM bacAvyo ? rAganI mUDhatAmAM bhAnabhUlo banyo, zoka karI karIne rakhaDI maryo ! mUrkhatAnA yoge jJAna ja nathI, mUDhatAnA yoge rahasyanuM bhAna nathI. ucca Adarza nathI. pazutAthI zI vAstavika vizeSatA mAnavamAM hoya te samajato nathI. sanAtana svAtmAne bhUlI kSaNika sukha dekhADanArA viSayomAM rAtomAto rahe che. tattvanI ruci to zuM paNa koI tattvanI vAto paNa yuktipUrvaka bIjAne saMbhaLAve ane bIjAne te ce, teya Ane khaTake che. svajIvanamAM rAtadi' atattvanuM poSaNavardhana kare jAya che. saMsAranI ciMtA sivAya bIjuM samajavA mAgato nathI. ItyAdi sthiti mUDhatA ane mUrkhatAnI che. A ajJatA e bhaya, zaThatA, kSudratA, lobharati, mArya, vagere durguNone poSI rahe che. jIva bhavAbhinaMdI che, eTale A apalakSaNo che; ane A doSanA yoge saMsArano rasa eTale ke bhavAbhinaMditA majabuta bane che. koIka mohanA pAtro ane svArthamAM upayogI vyaktio pratye sudragraha sAthe evA premamAM mUDha hoya ke tenA sattara doSane gaNe nahi. koI samajAve to mAnavA taiyAra thAya nahi. tyAre keTalAka kadAgrahIo evA ke pakaDeluM khoTuM chatAM mUkavA taiyAra nahi. vaLI keTalAka sArAsAramAM ne kAryAkAryamAM ajJAna evA ke jJAnInI nizrA (Azaro) paNa na le ! mUDhatA bhayaMkara ! Ama potAne samajadAra gaNe, paNa pAchA bIjA mUDha banelAnI pAchaLa pote mUDha bane. udyogapatio mUDha, tenI pAchaLa duniyA mUDha zuM karavuM te Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 36 : paMcasUtra sUjhatuM nathI. badhA kare che mATe karavuM ! AMdhaLI doTa ! jANe rahI gayA. "mUDhatA eTale prabaLa mohathI gherAI javuM. cetana chatAM jaDa nacAve tema nAcavA taiyAra; paNa jJAnI vivekI saMtonI zikhAmaNe sArI cAle cAlavAmAM taiyAra nahi. e potAne vicArapUrvaka kAma karato hovAnuM mAne paNa tenA kAma badhA avicArI !'' eka bApane mUDha dIkaro, bApe kahyuM, "tAre caMcaLa ne adhIrA na banavuM, sthira thavuM. kArya karatA pahelAM vicAravuM. pachI kArya karatA DagavuM nahi.' tenA makAnanI AgaLa eka pADo roja AvI bese. chokaro vicAre che ke "AnA ziMgaDA vacce mArA mAthuM Ave ke nahi ?' cha mahinA sudhI A vicAra karyo. pachI nakkI karyuM ke jarUra be ziMgaDA vacce mAruM mAthuM AvI jAya ke nahi eno prayoga karavo. eka divasa vakhata joI pADo beTho hato, tyAre mAthuM barAbara ziMgaDA vacce dhAvyuM. pADo bhaDakyo, ne nATho. paNa bApAe Teka jALavavA kaheluM, mATe mAthuM kADhyuM nahi. mUDha jIvanI khAsIyata ke tenA kArya avicArI, buddhi sthUla, tIvra mohanI daSTi. te TUMkI hoya ane pariNAme e lokamAM beAbarU ane bhAre pazcAttApa pAme. loka pAchaLathI hAMsI kare. bhaNyo paNa gaNyo nahi. mUDha jIva lADI, vADI ane gADI pAchaLa gAMDo. A ja jIvananuM sarvasva mAne. paramArtha karavA buddhi nathI, gama nathI. svArthamAM AMdhaLo, svArthane poSavA kaMIka UMdhAcattAM kare. A lakSaNo mUDhatAnA che. aho ! jaDamAyAne A jIvanI paravA ke ciMtA nathI ! paNa jIva ghelo enI ja ciMtAmAM rakta che ! jaDa mAyA jIvanuM nikaMdana kADhe che, tyAre jIva jaDa mAyAne AbAda karavA-rAkhavAmAM jIvana arpe che. jaDa mAyA jIvane mRtyubAda eka tasu ke kSaNa paNa AgaLa anusaravA taiyAra nathI, paNa jIva jaDamAyAne jiMdagIbhara vaLagyo rahe che. A badhuM mUDhatAne AbhArI che. bhale eTalo buddhizALI na hoya, pote prajJA na hoya, jaina na hoya, samakita na hoya, paNa mAtra mUDha na hoya toya vicAra karI zake. vivekapUrvaka kAma kare, bIjAne lAbha thato hoya to thavA de, pote thoDuM nukazAna paNa veThe. cAra zANA kaMI kahe teno vicAra kare. vAre vAre nukazAna thatAM hoya, ThagAto hoya to cete. ciMtave bole ke Acare te kAMIka jaDanI bahAra nIkaLIne, jaDamAMthI UMce AvIne. AvuM kaMI na Ave to bhavAbhinaMditA ze jAya ? AThamo durguNa niSphaLAraMbhasaMgatatA - mUrkha pAse vicAra ja nathI, ane mUDha UMdhA ja vicAra kare che; tethI bannenAM kArya mUrkhatA ane mUDhatAnA pariNAme niSphaLa nIvaDe temAM navAI nahi. kadAca zarUAtamAM saphaLatA dekhAya toya pariNAme avazya niSphaLa. athavA "niSphaLa' eTale nissAra. bhavAbhinaMdI jIva nisAra pravRttine AcaranAro hoya che. kaho ke ene niSphaLa bane evA kAryo saheje karavA maLe. jenA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 37 : udyamamAM bahudhA niSphaLatA ane nissAratA hoya, te jIva bhavAbhinaMdI che. ekavAranA niSphaLa kAryanA yoge pAchA vaLavAnuM to ene bAjue rahyuM, urdu evA kAryone ene dviguNo Agraha vadhe. e vadhune vadhu niSphaLatA meLavato jAya, paNa saphaLatAnI cAvI na pAmI zake. ene lakSmI maLI hoya, to ya saphaLa nathI, kemake ene ethI AnaMda ke zAMti maLatI nathI; haiyAmAM hoLI saLage che; pAchaLa nukazAna ane pazcAttApano pAra nathI. kAryamAM bhalIvAra nathI. enA niSphaLa prayato enAmAM doSo vadhu khIlave che. nisAra udyama jaDatA vadhAre che. bhavAbhinaMditAnA doSonI sahajatA :- bhavAbhinaMditAnA A badhA dUSaNa vaLavA mATe khAsa kALajI rAkhavAnI che ; pratikSaNa jAgrata rahevAnuM che. kAraNa ke, durgaNono abhyAsa anaMta kALano che. ethI jIvanamAM dUSaNa sahaja jevA thaI gayA che, ane guNa jANe taddane aparicita. kSudratA saheje Ave, udAratA muzIbatathI lAvavI paDe. lobha saheje thAya, saMtoSa rAkhavo muzkela. ghaDI ghaDImAM dInatA AvatAM vAra na lAge, ane dhIraja ane napharata rAkhatAM nevanAM pANI mobhe caDAvavA paDeIrSA bahu sahelI, koInuM paNa sAruM joI uga jhaTa thAya, paNa prema baLAtkAre lAvavo paDe. mana uga karAve paNa dila jo prema karAve, toya vicArAya ke ApaNe nArAja zA mATe thavuM? manane ugathI pAchuM vALI premamAM joDavuM joIe. paNa A zubha vicAra parANe lAvavo paDe che. bhayabhIta thavuM saheluM che, nirbhaya thavuM muzkela che. bhaya jeTalo jaldIthI Ave eTalI nirbhayatA jaldI AvatI nathI. zaThatAnA vicAro jIvane bahu sulabha. svArtha sAdhavo, potAnI ja anukuLatA jovI, A vRttio jIvanI sAthe jANe sahaja ghaDAI gaI che. e vRttione siddha karavA udyama karavo paDato nathI. bIjAnI sevA levAnA, bIjAnA bhoge sukha levAnA vicAra pahelA Ave, paNa paramArtha mATe jAtano bhoga ApavAnI vRtti chelle ya AvavI muzkela. ApaNI hoziyArIthI ja anukuLatA maLe che, evI mAnyatA ghaDAI gaI che, mATe A vRtti sulabha thaI paDI che. khabara nathI ke puNya vinA phAMphAM. eka jarAka Apatti AvI paDI ke jIva duSTa vRttiono Azraya saheje le che, paNa jo sAvadhAna bane, to Apatti to AvI adhama vRttione dabAvavA kharekharI upayogI thAya ema hoya che. Apatti to guNazreNInI parIkSAmAM jaldI pAsa thavAnI parIkSA che. Apatti ja kharo kasoTIno kALa che. Ama to AvI adhama vRttio jhaTa jAge nahi; paNa Apatti kALe jAge, te vakhate ene zubha vRttiothI kacaDI zakAya. mUrkhatA ane mUDhatA ke je gaLathUthImAM ekameka thaI gaI che, tene TALI AtmAmAM jJAna ane vivekanI navI bhAta pADavAnI che. svecchAthI, mUrkhatAthI ne mUDhatAthI karelA kAryamAM niSphaLatA ane Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 38 : paMcasUtra nismAratA lagabhaga rojanI vastu thaI paDI che. jyAre saphaLatA haMmezanI, ane niSphaLatA koka divasanI. sAravALI pravRtti ghaNI, ane asAra pravRtti bahu ochI; te banavuM joIe, paNa e muzkela che. kemake doSo jANe svabhAva thaI paDyA che, ane guNa aparicita, ke aLakhAmaNA jevA rahyA che. paMcasUtramAM kahelI vAto svIkAravA mATe AtmAmAMthI bhavAbhinaMdIpaNAnA A apalakSaNo-durgaNo cAlyA javA joIe. kemake bhavAbhinaMdinI aMdara kSudratA vagerenuM jora jyAM sudhI hayAta che, tyAM sudhI tene tattva para dveSa che, tattvanI ruci thatI nathI; sAcI tattvanI ene samajaNa ja nahi paDe. jyAre paMgasUtra to lAyakane ja samajAya ane lAyakane ja apAya. e gaMbhIra rasAyaNa che. e pacAvavA doSa vinAnI ane joradAra hojarI joIe. hojarImAM doSo khadabadatA hoya to rasAyaNa phUTI nIkaLe. sarva jIvone A vastunI prApti na thAya. vAyaDI vAtothI A na maLe. bhavAbhinaMdInA durguNo TALavA ja joIe, mana mAravuM paDe, kAyA ghasavI paDe, tuccha lAbha jatA karavA paDe, svacchaMdatA mUkavI paDe, anaMta jJAnIne samarpita banavuM paDe. e badhuM Aja sudhI nathI karyuM, mATe ja bhavAbhinaMdI jIva saMsAramAM rakhaDe che. mokSa e pApapratighAta vagerenA kramathI maLe. sAdhananI bhUmikA te pramANe ja racAvI joIe, ane sAdhanAnI ImArata teja kame pUrI thavI joIe. pApa pratidhAta mATe (1) bhavAbhinaMdInA durguNono nAza karavo joIe, (2) paMcasUtramAM batAvela sAdhanAnA krama upara daDha zraddhA joIe. (3) te krama mujaba puruSArtha karavo joIe. te dharma puruSArtha paNa (1) satata (2) vidhipUrvaka ane (3) hRdayanA bahumAna sAthe, yogya kALe ane (4) jIvanamAM aucitya jALavIne thavo joIe. Ama karavAthI avazya sabIja-kriyAnI prApti ane avaMdhya pAlana pragaTaze. je pAlananA phaLarUpe thoDA ja kALamAM kramazaH mukti avazyabhAvI banaze, arthAt siddha thaze. paMcasUtra je vastunuM nirUpaNa kare che, te satya ane suMdara che, tethI pariNAme AtmAne ajJAna ane mohanI aMdhArI aTavImAMthI aLago karI, ucca paramAtma-prakAzanA paMthe caDhAvI anaMta jyoti jagAvanAruM che. "paMgasUtramAM kahyA mujabano krama to durlabha che," ema kahI aTakavAnuM nathI, paNa manamAM khUba utsuka banavAnuM che. jethI AvI ati suMdara durlabha vAto A jIvanamAM pamAI jAya, ane jIvana dhanya bane. manuSya bhava ane maLela sAmagrIne saphaLa karavA gamArI na cAle, AvaData joIe; divAnApaNuM na nabhe, sAvadhAnI- hoziyArI joIe. bhAvanidrA nakAmI, jAgRti jarUrI; vAtothI kAMI na vaLe, guNono khapa karavo paDe. jIvanamAM A kareluM karyuM gaNAze, ethI janma-jarA-maraNAdinI jaMjALa veThavAnuM aTakaze. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 39 : TIkAkAra maharSi A badhA uttama padArthone kahenAra zrI paMcasUtra mahAzAstra upara vyAkhyA kare che te bhagavAna mahAvIra devane namaskAra karIne kare che, sabIja kriyAnI prApti mATe bhavAbhinaMdIpaNAnA doSo TALavAnuM garbhita sUcana kare che. avyavahAra rAzi :- dhyAna rAkhavAnuM che ke emaNe yogadraSTisamucca nAmanA zAstramAM Aja vAta karI che ke jIva pahelI yogadraSTimAM tyAre ja praveza pAmI zake che ke jyAre e oghadraSTimAMthI bahAra nIkaLe che. oghadraSTi e anAdi anaMtakALathI bhavAbhinaMdIpaNAne arthAta kevaLa jaDa rasikatAne lIdhe AtmAne sarAsara bAda rAkhI kevaLa jaDatA taraphanI draSTi che. anAdikALathI jIva anaMtAnaMta pudgalaparAvartakALa sUkSmanigodamAM pasAra karato rahyo che. nigoda eTale sAdhAraNa vanaspatikAya-jIvanuM ati sUkSma zarIra ke jemAM bhUta bhaviSya kALanA sarva mukta AtmAonI saMkhyA karatA paNa anaMtaguNI saMkhyAmAM jIvo hoya che. e jIvonuM AyuSya mAtra aMtarmuhUrta; ane keTalIka vAra to kSullaka bhava tarIke eka zvAsozvAsamAM 17 uparAMta bhava paNa thAya eTaluM. teya badhuM atyalpa AyuSya sarvanArakIothI anaMtaguNA duHkhavALuM ! A badhoya anaMtakALa ekalA sUkSma nigodanA ja avatAra. bIjo bAdara nigoda ke pRthvIkAyAdino vyavahAra ja nahi. tethI tene avyavahAra rAzino jIva kahevAya che. - anaMtA jIvone darekanAM karma judA. anaMta enI bhegA eka ja zarIramAM anaMtIvAra purAI anaMta duHkha veThavAnA ! AvI duHkhada sthitinA kALa ApaNA jIve anaMtA pasAra karyA che, e jo lakSamAM levAya to ahIM maLela anupama tattva-draSTinA saMyoganuM mahattva samajI e saMyoganuM suMdara phaLa upajAvI levA puruSArthamAM lAgI javAya. vyavahAra rAzi : evI anAdithI cAlatI eka sarakhI sUma nigodanI paraMparAmAMthI chUTavAnuM, saMsAramAMthI koI eka jIva mokSa pAme tyAre, jenI bhavitavyatA pAkI hoya te jIvane thAya che. pachI bAdaranigoda vanaspatikAya dA.ta. kaMdamULa, lIla, zevALa, phUga vageremAM temaja pRthvIkAyAdi sthAvarakAmAM temaja kIndriyAdi trasakAyamAM jIvane caDavAnuM, paDavAnuM, bhaTakavAnuM thayA kare che. have e vyavahAra rAzino jIva gaNAya. emAM anaMta janmamaraNAdi duHkho anubhavavA paDe che ! prApta jIvananI bAjI hAre to nIcenI yonimAM jAya, ane jIte to UMce caDhe. che. A hAra-jItamAM kyAreka manuSya janma paNa maLI jAya che. evuM anaMtIvAra bane che. chatAM jIvananI bAjI hAravAnA pratApe pAchuM corAzI lAkhane cakkare caDhavAnuM thAya che. emAM sUkSma nigodamAM jAya, chatAM have e vyavahArarAzino ja jIva gaNAya. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 40 : paMcasUtra kRSNapakSa caramAvarta : jIvananI bAjI hAravAnuM zAthI ? jIva kevaLa bhavAbhinaMdI, mAtra pudgala-rasiyo, ekalI viSaya tRSNA, svArtha ane ahaMtvanA AvezamAM ja layalIna rahe che. e sthitimAM jIva kRSNapakSIya ja banyo rahe che, arthAt evA tAmasa bhAvamAM rAcato rahe che ke kadAca svargAdi-sukhanI abhilASAe cAritra laI kaThora kriyA paNa Adare che, chatAM AtmasvasthatAno jhAMkho zuklapakSa paNa ene bicArAne sAMpaDato nathI. e to jyAre have mokSa pAmavAne eka ja pudgala parAvartakALa bAkI hoya evA kALamAM jIva AvI jAya, pachI ja prApta thAya che. Ane caramAvarta kALa paNa kahe che. caramAvarta kALamAM AvavAnuM jIvanI potAnI koI hoziyArI ke puruSArthathI nathI thatuM, kintu potAno anAdisiddha bhavyatva-svabhAva tathA anAdithI ahIM sudhIno teTalo kALa pasAra thavo,- A be tattvonA prabhAve thAya che. bhavyatva mokSamArga mATeno pAsaporTa : bhavyatva eTale mokSa pAmavAnI yogyatA. jema nadInI retI ghaDo banavA mATe ayogya che, kuMbhAranA ghare paDelI mATI ghaDo banavA mATe yogya che, ane dUra jaMgalamAM paDelI mATI yogya chatAM ene sAmagrI na maLavAthI eno ghaDo banavAno nathI; evI rIte jagatamAM keTalAka jIvo mokSa pAmavAne sarvakALa mATe taddana ayogya che te abhavya che; bIjA anAdi nigodamAMthI bahAra nIkaLI mokSa pAmavAnI dizAmAM che e yogya che; te bhavya kahevAya; jyAre yogyatA chatAM je jIvo anAdinIgodamAMthI nIkaLavAnA ja nathI, te jAtibhavya kahevAya che. Ano artha to e ke bhavyane potAnA koI puruSArtha vinA ja anAdisiddha bhavyatva-svabhAva yAne mokSe javAnA pAsaporTanI maphata bakSIsa maLela che ! mAtra ene pakavavAnI ja arthAt mokSamArganI sTImaramAM besavAnI jarUra che. jo maphatamAM maLela A pAsaporTanuM mUlya na samajAya, ne ene pakavavA prayatna na karAya, to e keTalI badhI karuNa dazA kahevAya ? sahajamala hAsanAM 3 lakSaNa : caramAvartamAM AvavA chatAM niyama nathI ke jIva tarata oghadraSTimAMthI bahAra nIkaLe. hA, e niyama kharo ke oghadraSTimAMthI bahAra nIkaLI yogadraSTimAM AvavAnuM bane to te caramAvarta yAne chellA pudgalaparAvartakALamAM ja bane. koIne tarata ja bane, koIne kALa pasAra thAya pachI paNa bane. paraMtu sahaja-maLanA noMdhapAtra hrAsathI A vastu bane che. anAdinA tIvra rAgadveSano AtmA para jAma thayelo maLa e sahaja maLa che. ca2mAvartamAM eno noMdha pAtra hrAsa prApta thAya che. tyAM duHkhI jIvo Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 41 : para dayA, guNavAna para dveSano abhAva, ane aucitya, - e traNa lakSaNa pragaTa thAya che. AmAM garbhita rIte AtmA tarapha draSTi UbhI thaI hoya che, emAM saguruono upadeza vagere nimitta maLatAM AtmAne bhavanI jaMjALamAMthI mukta-zuddha svarUpa para daSTi paDe che. A mokSa taraphanI daSTi che. pahelI 4 yogadraSTi : mArgAsAritA : alabata hajI tattvanI tevI samaja nathI eTale ene tatvaci nathI. paraMtu (1) pUrvano cAlI Avato tattvano dveSa zAMta thAya che. (2) pachI tattvanI jijJAsA jAge che, ane (3) pachI tattva sAMbhaLavAnI IcchArUpa zuzruSA jAge che. bAda (4) tattvazravaNa kare che. A pahelI cAra yogadraSTimAM ArohaNarUpa che. ethI ene saMsAramAM janma-jarA-mRtyu, roga, zoka, ISTaviyoga, aniSTasaMyoga, trAsa apamAna vagere saMsAranuM duHkhada svarUpa ane ethI saMsAranI nirguNatA-apakArakatAno khyAla Ave che. tethI enAM pratye napharata chUTe che. manane ema thAya che ke kyAM sudhI A viSacakramAM bhamyA karavAnuM ?' tAtparya, saMsAranA AbhAsarUpa sukho uparathI AsthA bahumAna uThI jAya che, ema e vairAgya yAne bhavanirveda pAmyo gaNAya. vaLI ene saMsAranA kAraNabhUta pApasevana karavAmAM evI hoMza nathI rahetI. A badhI sthitimAM jIvane apanabaMdhakapaNuM prApta thAya che. apunabaMdhaka eTale duHkhada mohanIya karmanI 70 sAgaropama koDAkoDI sthiti jevI utkRSTa sthiti have pharIthI na bAMdhe evI dazA. enA yoge dayA, dAna, tyAga, tapasyA, devagurusevA, vrata-niyama vagereno aMze puruSArtha kare e gharma puruSArtha che. dharma puruSArtha jIvanA anyAya anIti, anucita vyaya, udbhaTaveza vagere doSo aTakAvI daI mArgAnusArI jIvananA nyAyasaMpannatA, mAtA-pitAnI pUjA, atithisevA, jJAnavRddha ane cAritrazIlanI bhakti, AMtara-zatruno nigraha, Indriyo upara aMkuza, dayA-paropakAra-saumyatA-dharmazravaNa ItyAdi ItyAdi guNabharyuM jIvana khaDuM kare che. ahIM yoganI pahelI cAra draSTimAM anukrame (1) ahiMsA satya- nItisadAcAra-parigrahaNaparimANa, e "yama' ane (2) tapa-svAdhyAya-IzvaradhyAnazauca-saMtoSa, e "niyama' tathA (3) padmAsana, yogamudrA vagere dvArA cittasthiratA e Asana, ane (4) bAhyabhAvanuM recana (tyAga) tathA AMtarabhAvanuM pUraka ane kuMbhaka (pragaTIkaraNa ane sthiratA) e "prANAyAma" sAdhavAmAM Ave che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 42 : paMcasUtra yogabIja :- vaLI (1) vItarAganuM zubhaciMtana pUjanAdi ane praNAma, (2) AcAryasevA, (3) sahaja bhavodvega, (4) abhigraho, ne (5) zAstra lakhAvavAvaMcAvavAdi, e pAMca yogabIja saMgRhIta karavAmAM Ave che. yathApravRttakaraNa : graMthibheda : upara kahela AtmadRSTi ane duHkhI pratye dayAthI mAMDI prANAyAma vagere sudhInA sadguNa ne satyavRtti e baMdhu jIvane je zubha bhAva zubha vIrSollAsathI prApta thAya che, e 'yathApravRttakaraNa' kahevAya che. e thavA chatAM pachI rAgadveSanI nibiDa gAMTha (granthi) bhedavA je apUrva baLa ulasavuM joIe, yAne apUrvakaraNa karavuM joIe, te jhaTa prApta thatuM nathI. A graMthibheda karanAruM apUrvakaraNa ghaNuM durlabha che. e ca2mAvartanA pAchalA ardhabhAgamAM ja prApta thAya che. tenI pUrve asad rAganuM jora rahe che. Atmahita kayAre ? mokSa mATenI zuddha sAdhanA keTalI badhI kaparI che ! keTalI durlabha che ! keTakeTalo vIryollAsa mAge che ! emAM to AzaMsA ekamAtra AtmahitanI ja rakhAya. paNa jIvanI mUDhatA to evI hoya che ke hajIya sAMsArika sukha-sanmAnanA uddezathI kaparAM kaSTa sahavA taiyAra ne anahada gulAmI karavA taiyAra ! paraMtu potAnA Atmahita mATe ja e karavAmAM ene vAMdhA paDe che ! kevuM Azcarya ? nAzavaMta kAyA ane mAyA pAchaLa tUTI marAya, avinAzI AtmA pAchaLa vAte ya nahi ! to enuM pariNAma paNa keTaluM badhuM duHkhada Ave che ! naka-tiryaMcAdi gationA jAlIma duHkhabharyA bhavacakramAM pAchuM bhamyA karavAnuM ! bhamyA karavAnuM ! aMgAramaika AcArya abhavI che. abhavIne AtmadaSTi ja na jAge, 'mokSa hoI zake ja nahi' evI enI sajjaDa mAnyatA, chatAM e svargAdinI IcchAthI ugra kaSTamaya cAritra pALe, zAstra bhaNe, tapa kare, paNa saravALe mIMDuM ! dIrgha durgatiomAM daTAI javAnuM ! A AcArye potAnA bAhya tyAga ane upadezathI pratibodhI 500 ziSyo karelA. emane zAstro ya bhaNAve, zAstramAM zraddhA ya karAve ! paraMtu eka divasa bahArathI gItArtha muni padhAryA, emaNe AcAryanI AMtarika sthiti pArakhI, kolasI patharAyela jagA para rAtanA AcArya ekalA cAlatA nirdayapaNe zuM bolatA hatA, te guptapaNe emanA munione batAvyuM ! paga nIcenI kolasInA kacuDa kacuDa avAja para AcArya bolyA 'vAha, mahAvIranA jIvaDA ! vAha, zuM tamAruM saMgIta sarasa ! lo lo, karo saMgIta.' ema kahI enA para nighRNapaNe cAlatA ! ethI bIje divase 500 ziSyo gurune abhavya jANI choDI gayA. pachInA bhavamAM e 500 rAjakumAra Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 43 : - thayelA. eka vAra kyAMka prasaMga para gayelA te rastAmAM eka UMTa joyuM ke je atula vedanAnI tINI cIsa nAkhI rahyuM hatuM enI pITha paNa bhAra, uparAMta gaLe paNa bhAra laTakAvelA ! mAlikanA keTalA soTA khAdhelA ! ne zarIra paNa mAkhIojIvAtanA caTakAthI pIDAtuM hatuM ! pAMcasone pUrvanA saMbaMdhathI kudaratI vizeSa lAgaNI thaI AvI. viziSTa jJAnI gurune pUchatAM emaNe kahyuM, "A pUrva bhave tamArA guru aMgAramardaka AcArya hato. abhavI hoI cAritra pALavA chatAM AtmaguNa- Atmahita sAdhavAnI vAta nahi, tethI ahIM mahA pIDA pAmI rahyo che, ne saMsAramAM bhaTakyA karaze !" dharmasAdhanAno durlabha kALa : kevI durdazA ! eka mana sudhAravAnI vAta nahi. tethI mokSasAdhanAmAM koI pagathiyAM racAya nahi. mAnavabhave ArAdhanAno atidurlabha puruSArtha-kALa maLavA chatAM A tuccha IndriyonA tarpaNamAM ane mUDha mananA asad grahomAM ene veDaphI nAkhavAnI mahAmUrkhAI che. A puruSArtha-kALanuM eTaluM badhuM mahatva che ke mAtApitAnI AjJAnuM pAlana e eka AdaraNIya kartavya chatAM jo e dharmavirodhI AjJA hoya to enuM pAlana nahi karavAnuM, paNa dharmapuruSArthe ja abAdhita rAkhavAno. kemake e durlabha che. samyagdarzana : chellA ardha pudgala parAvartamAMja A puruSArtha vikasvara banI apUrvakaraNarUpa thaI rAgadveSanI nibiDa gAMTha bheda che, granthibheda kare che. tyAM utkaTa bhavavairAgya sAthe mokSadAyI ane sarvajJakathita tattva para ananya zraddhA pragaTa thaI samyagdarzananI prApti thAya che. e prazama-saMvega-nirveda- anukaMpA-Astikaya e pAMca lakSaNathI alaMkRta hoya che. bIjA paNa tattvaparicaya, kudaSTijana saMsargayAga, jinezvaradevanAM zAsana aMge mana-vacana-kAyazuddhi vagere aneka guNothI e vibhUSita hoya che. mahAprabhAvI ArAdhaka bhAva : samyakatva pAmyA pachI paNa khUba sAvadhAnI jarUrI che, jethI ArAdhakabhAva nAza pAmI virAdhakabhAvamAM na paDAya. samyagdarzananA pAyAmAM vItarAga sarvajJa zrI jinezvara bhagavaMtanI AjJAnuM baMdhana haiye dharavAnuM hoya che, te TheTha vItarAga banavA sudhI, aNIzuddha gharavuM joIe che. "dhamo ANAe paDibaddho' dharma zuM? jinAjJA pharamAve te dharma. mATe dharma AjJAmAM ja saMbaMdhita che. samyakta-avasthAmAM jinAjJAna badhA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 44 : paMcasUtra vidhAno pALavAnuM nathI banatuM, chatAM ene AjJAnuM baMdhana ATaluM hoya che ke jinanI AjJA ja tAraNahAra che, jinavacane kahyuM te ja barAbara che, eja kartavya che, bAkI badhuM anartharUpa che. tethI jinokta ArAdhanA tarapha apekSAbhAva hoya che. eja ArAdhakabhAva. sAnubaMdha kSayopazama : A jinAjJAnA UMcA upAyabhAva, kartavyabhAva haiye vasyA hovAthI varSollAsa jAgatAM badhA yA thoDA aMze AjJAnA vidhi-niSedhanA pAlanamAM je jIva Ave che, e anukrame sAdhu yA zrAvaka banyo kahevAya.. ahIM sAvadhAnI bahu rAkhavAnI che; kemake jagatanA saMyogo ane karmanA udaya evA che ke ArAdhanA bhulAvI nAkhe ! eTale ja jo evA bAdhaka saMyogothI dUra rahevAya, sAvadhAna rahevAya, ane karmanA kSayopazama TakAvI rakhAya to ArAdhanA ane ArAdhakabhAva cAlu rahI zake. jinAjJAnI ArAdhanA ane ArAdhaka bhAva e mohanIya Adi karmanA AMzika nAzathI prApta thAya che. paraMtu jo A kSayopazama sAnubaMdha hoya to uttarottara kSayopazama cAlu rahe che. tethI ArAdhanA ane ArAdhaka bhAva baMne Take che. paNa jo niranubaMdha hoya to kSayopazama Takato nathI; tethI pAcho karmano udaya cAlu thaI jAya che ! ethI e gumAvI jIva virAdhanA ane AgaLa vadhIne virAdhabhAvamAM caDI jAya che. Ano artha e ke guNa TakAvavo hoya to kSayopazama TakAvavo joIe, ane enA mATe anAyatananAM sevana AdithI dUra rahevuM joIe. "anAyatana" eTale AyatanathI viruddha, arthAta guNanA zoSaka sthaLa ke nimitta e anAyatana. dA.ta. brahmacarya pALavuM hoya hoya to vezyAvADAnA rastethI gamanAgamana karavuM, strI saMbaMdhI kathA karavI, e anAyatana, ema samyagadarzana mATe mithyAdraSTino paricaya ane emanA upadeza-zravaNa e anAyatana che. dAnanI ruci sAme kupaNonA paricaya e anAyatana; kemake e vAto evI kare che ke je sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM dAnanA pariNAma maMda paDI jAya. sAnubaMdha kSayopazamanA upAya : (1) anAyatananA tyAganI sAthe, (2) vAraMvAra potAnI pariNatinuM avalokana yAne tapAsa paNa karatA rahevuM joIe ke e mana koI azubha vicAra ane azubha lAgaNIomAM to nathI kheMcAtuM ne ? sAthe (3) guNanI sahaja suMdaratAnuM sacoTa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhUmikA : 45 : hArdika AkarSaNa saheje rahevuM joIe. ema (4) ethI viparIta doSonI dhRNA paNa jIvatI jAgatI rAkhavAnI. (5) guNapoSaka sthAna ane nimittonuM sevana paNa cAlu rahevuM joIe. evo satsaMga ane kalyANamitrano yoga barAbara rAkhavo paDe. AvI badhI takedArIthI karmano kSayopazama sAnubaMdha bane che, Take che, tethI ArAdhanA ane ArAdhaka bhAva salAmata rahe che. kadAca saMyoga-paristhiti ke azaktivaza ArAdhanA cUkAIne virAdhanA ubhI thAya che evuM dekhAya tyAM paNa dilamAM ArAdhaka bhAva to barAbara jAgrata rAkhavAno. dilane kamamAM kama eTaluM to jarUra lAge ke "jinanI AjJA to amuka ja vAta pharamAve che; huM kamanasIba chuM ke e pALI nathI zakato. bAkI pALavuM to eja pramANe joIe. je e pALe che tene dhanya che, ane mArI jAta mATe IcchuM chuM ke e pramANe pALanAro banuM" Ama jinAjJA pratye sacoTa apekSAbhAva e ArAdhakabhAva TakAve che. upekSA thAya to ArAdhabhAva jAya. naMdamaNiyArano ArAdhakabhAva naSTa : ArAdhakabhAva nAza pAme to jIvanuM bhAre patana thAya che. naMdamaNiyAra e zrI pArzvanAtha bhagavAnanA zAsanano eka zrAvaka. paNa pachIthI e kalyANamitrarUpa sagara ane dharmI zrAvakono saMga cUkyo. mithyAtvIonA saMgamAM paDyo, to dhIredhIre zrAvakapaNAnA guNa ane AcAra cUkato gayo. ekavAra ene pavatithie paSadhaupavAsamAM rAtane tRSA lAgI, mana vikalpamAM caDyuM ke je pravAsI mANaso ane Dhora dUrathI garamImAM cAlIne AvatA haze emane tarasanI keTalI badhI pIDA thatI haze ! tyAre mArA paisA zuM kAmanA ? basa, nagara bahAra eka sarasa vAva baMdhAvuM." A vicAramAM pauSadhanI pratijJA, zrAvakapaNAnAM vrata, asaMkhya akAyajIvo ane enA saMbaMdhI bIjA agaNita trasa jIvonI dayA, vagere cUkyo ! ane pAchuM A vicAramAM kAMI khoTuM lAgyuM nahi, jinAjJAnI apekSAbhAva gayo, ArAdhaka bhAva nAza pAmyo ! marIne eja vAvaDImAM deDakA tarIke utpanna thayo ! tyAM lokone 'vAha niMdamaNiyAre kevI sarasa vAva baMdhAvI !' e vAraMvAra sAMbhaLatAM ene pUrvajanmanuM smaraNa thayuM ane ene tyAM khyAla Avyo ke "meM ArAdhanA sAthe ArAdhaka bhAva paNa gumAvI virAdhanA ane virAdhabhAva apanAvyo tethI A tiryaMca yonimAM paTakAyo!' bhAre pazcAtApa kare che. pachI to mahAvIra prabhu tyAM padhAryA jANI prabhu pAse jatAM ghoDAnA paga nIce dAyo; ArAdhaka bhAvamAM marIne deva tarIke utpanna thaI tyAM prabhunA samavasaraNamAM Avyo ! Ama ArAdhakabhAve ene tAryo. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 46 : paMcasUtra eTaluM bhUlavAnuM nathI ke ArAdhanAthI ArAdhaka bhAva Ave che, Take che, ane vadhe che. mATe ArAdhanAnI manamAM jarAya upekSA nahi lAvavAnI. "enA vinA cAle, e na hoya to ya kAMI bahu vAMdho nahi, eto zakti ane bhAvanA hoya to karIe,' AvA AvA locA nahi vALavAnA. nahitara ArAdhaka bhAva paNa cAlyo jAya ane virAdhaka bhAvamAM paDI javAya. kharekhara jo ArAdhaka bhAva hoya to ArAdhanA zaktisaMyogo mujaba karyA vinA dilane cena ja na paDe, ane jema jema ArAdhanA thatI jAya tema ArAdhaka bhAva vadhato jAya. jagadguru mahAvIra paramAtmA, e pUrvabhave priyamitra nAmanA cakravartI thayA, tyAM emaNe eka koDa varasa cAritranI ArAdhanA cakravartIpaNe mahAlelA suMvALA sukomaLa zarIre cakrIpaNAnA vaibhava vilAsa phagAvI daIne, evI evI joradAra karI ke emAM ArAdhaka bhAva sArI rIte khUba puSTa thato gayo. pachI devalokamAM jaI AvI pacIsamAM bhave naMdana rAjAnA bhavamAM dIkSA lIdhI. eka lAkha varasa ugra cAritra uparAMta lAkheya varasa mAsa khamaNanA pAraNe mAsakhamaNa, ema 11 lAkha 80 hajAra upara mAkhamaNonI atyaMta ugra tapasyAnI ane arihaMtAdi vIsasthAnakanI ArAdhanA karI ! adbhuta ArAdhabhAva vadhAryo ke emAM tIrthakara nAmakarma upAjaryuM ! jethI pachI svargamAM jaI mAnavajanme cAritra ane utkaTa ArAdhanA sAthe ArAdhaka bhAva sevatAM vItarAga sarvajJa carama tIrthapati zrI mahAvIra svAmI thayA ! e jagata-dayALu prabhune ahIM TIkAkAra maharSi prAraMbhe namaskAra kare che. Julbjple Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :47 paMcasUtra - 1 luM (pApapratidhAta-guNabIjAdhAna) ... Namo vIarAgANaM savaNNUNaM deviMdapUiANaM jahaTThia vatthuvAiNaM tellukaguruNaM aruhaMtANaM bhagavaMtANaM / artha :- vItarAga sarvajJa devendrothI pUjAyela, tathAsthita vastuvAdI traNalokanA guru arihaMta bhagavAnane huM namaskAra karuM chuM. vivecana :- have paMcasUtranI zarUAta thAya che, temAM "namo viyarAgANuM' e paheluM vAkya graMthanA maMgaLAcaraNanuM che. zubha kAryanA prAraMbhe maMgaLa to khAsa karavuM joIe, jethI vidha dUra thAya. zubha kArya karatAMja vidho naDe che, mATe ja tyAM maMgaLa joIe. azubha kArya karatAM viddha naDe to sAruM, jethI azubha karatAM aTakIe; paNa azubhamAM to vimo na AvIne pApanI sagavaDa karI Ape che ! e vAta ajJAnI samajato nathI tethI azubhathI zA sAru pAcho haTe ? maMgaLa e vidvono nAza kare tevuM kauvatavALuM che. maMgaLa ISTa devatAnA smaraNathI yA namaskArathI thAya. jagatamAM devAdhideva arihaMta vItarAga paramAtmA e sarvazreSTha ISTadeva che, temane karelo eka namaskAra paNa vimono nAza karavA pUrato che. bhAvanuM mahattva : kriyAno Teko : vItarAga paramAtmA anaMta guNonA ane anaMta jJAnanA ghaNI che. evA emanuM vizuddha dhyAna, ane ucca koTino emano saMkalpa e ghaNAM karmanI nirjarA karAvavAnA sAmarthyavALo che. paNa e namaskAra bhAvathI thavo joIe. jeTalI bhAvamAM kamInA - teTalI ja phaLamAM kacAza. bhAvamAM kacAza rahe te doSa ApaNo che. zubha adhyavasAya (bhAva) ucca koTinAya azubha karmo toDe che, ane zubha phaLa Ape che, tyAre azubha bhAva adhama koTinA cIkaNAM pApa karma baMdhAve che. adhyavasAyano mahimA juo ke kyAreka dekhAvamAM bahu hiMsA karanAro jeTalo nIce jato nathI, tethI vadhAre nIco hiMsAnI ugra bhAvanAvALo jAya che. taMduLiyA macchane bahu ja nAnI kAyA, zakti bahu ochI, ethI dekhItI hiMsA alpa, chatAM paNa pApanA vicAra eTalA badhA halakA ke e marIne narake jAya. ahIM ema na vicAravuM ke "tyAre to hiMsA karavAmAM vAMdho nahi, bhAva zuddha rAkhazuM."- A khoTI mAnyatA na dharavI, kemake hiMsAnI kriyA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 48 : paMcasUtra paNa hiMsAnA bhAvane poSanArI che; kAraNa jIva emAM lAbha dekhe che, ethI hiMsA para rAga thAya che eTale rAgathI navI navI hiMsAnI bhAvanA jAge che ja. A bahu bhayaMkara che. hiMsA to hajI ya koIka ja vakhate thAya, jyAre hiMsAnI bhAvanA sadA jAgrata rahe che. kriyA karatAM paNa kriyAnI bhAvanA, lezyA, pariNAma, adhyavasAya vadhAre sabaLa vikaselA ane dIrdhAyuSya, dIrdhakALa rahenArA hoya che. emAM jo zubha kriyAnA sArA abhyAsathI zubha bhAva vadhAre sabaLa hoya, to te azubha kriyA vakhate paNa azubha bhAvane sArI rIte dabAve che. dA.ta. kriyA to khAvAnI thatI hoya paNa jo gurunA vairAgya-nItaratA upadezanI zravaNakriyA bAda enA smaraNathI AhAranI saMjJA upara jugupsA thAya "rasano ane AhArano huM kyAre tyAga karIza !' evI jhaMkhanA vAraMvAra rahetI hoya, to te jhaMkhanA AtmAne baccAvanAra thAya che, kamamAM kema hRdayanA bhAva to AhAra-saMjJAne kApavAnA joIe, poSavAnA na hovA joIe. arihaMta bhagavAnane namaskAra karI zAstrakAra maMgaLa kare che. te bhagavaMtanA cAra vizeSaNa-1, vItarAga, 2. sarvajJa, 3. devendrapUjita, 4. ane yathAsthita vastuvAdI; evA bhuvananA guru. A cAra vizeSaNa jagadguru paramAtmAnA cAra mahAna atizaya batAve che. pahelAM cAra vizeSaNa samajI laIe. vItarAga Adi 4 vizeSaNanI sArthakatA (1) vItarAga eTale rAgadveSa vinAnA. ahIM. rAga eTale AtmAnI Asakti-pariNAma jagADanArUM mohanIya karma. teja pramANe AtmAne koI vastu para aprIti karAvanArUM karma te dveSa. temaja ajJAna-mithyAjJAnanA pariNAma jagAvanArUM karma te moha. TIkAmAM "rAga vedanIya karma' e pada , teno artha rAgarUpe vedanA eTale bhogavavA yogya karma evo samajavo. rAgAdi padono artha, rAga-mohanIya karmanI jema, AtmAmAM thatA rAgAdi-pariNAmo laI zakAya. A rAgadveSa-mohathI atyaMta rahita te vItarAga. mohane jemaNe AtmAnI aMdara dabAvI teno udaya saMpUrNa rokyo che, evA upazAMta-mohI paNa vItarAga hoya che; paNa ahIM to sarvathA kSINamohI ane chadmastha (ajJAna)bhAva vinAnA levA che, mATe vItarAganI sAthe. (2) sarvajJa' e vizeSaNa mUkyuM. "sarvajJa' eTale bhUta, bhaviSya, vartamAna- e sarvakALanA sarva dravyone ane enA sarva paryAyane jANe tathA jue te. nimittazAstrAdinA AdhAre trikALavettAne paNa vyavahAramAM sarvajJa kahe che, paNa te to sarAga che, tethI ahIM sarvajJanI sAthe "vItarAga" e vizeSaNa mUkyuM. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 49 : (3) vItarAga-sarvajJa to sAmAnya kevaLajJAnI paNa hoya che, te ahIM nathI levA, paNa zrI jinezvaradevo levA che; tethI devendrothI paNa pUjAyelA' e trIjuM vizeSaNa kahyuM. paramAtmAnI jagata para hayAtI Idrone ke bhaktithI gaLagaLA karI prabhunA caraNasevaka banAve che. prazna- devendra-pUjita evuM trIjuM vizeSaNa kahe ane pahelA be na kahe to kema ? uttara- devendrathI pUjya gaNadhara bhagavaMta paNa hoya che, te to vItarAga-sarvajJa nathI, eTale te ahIM levA nathI; mATe pUrvanA be vizeSaNa mUkyAM. (4) Ama traNe vizeSaNe alaMkRta paramAtmA dharma-tIrtha sthApyA pachI ja, arthAt mokSamArga ane tattvo upadezyA pachI ja mokSe janArA hoya che e sUcavavA yathAsthitavastuvAdI' e cothuM vizeSaNa kahyuM. caudapUrvI zrutakevalI bhagavAna paNa yathAsthita vastuvAdI hoya che. paraMtu te na letAM, pUrvanA traNa vizeSaNo joDI ahIM zrI jinezvara devo ja lIdhA. mULamAM "aruhaMtANa' e pada teno artha, - jemanAmAM have karmabaMdhanAM kAraNe nathI tethI jemanAmAM karmaaMkura Ugato nathI te," evo karavo. 4 vizeSaNamAM 4 mahA atizaya :- zrI tIrthakara prabhunA cAra mahA atizayo che. (1) apAyAdhagama atizaya apAya eTale doSo tenA apagama yAne nAzavALA eTale ke sarva rAgadveSAdi doSathI rahita banelA, mATe vItarAga. vaLI apAya eTale upadrava paNa kahevAya. prabhu apAyAparAmavALA che, arthAta tIrthakara nAmakarmanA udayathI vihAranAM savAso yojanamAM mArI marakI vagere upadravane nivAranArA che. (2) "sarvajJa' vizeSaNathI jJAnAtizaya sUcavyo. (3) devendrapUjita'thI pUjAtizaya batAvyo. (4) yathAsthitavastuvAdI' kahI pAMtrIsa atizaya yukta vANIno vacanAtizaya nirdezyo. cAra mahA atizayanA dhaNI prabhu traNa lokanA guru che. "mRti ti :" hitano -upadeza ApanAra te sAcA guru. te zuddha ane satya dharmanA upadezaka, saMsAratyAgI ane virAgI nigraMtha munio sivAya bIjA na hoya. emAM zrI atu paramAtmA e zreSTha guru che, Adya guru che. vItarAga zabdathI prabhu vitaveSa, vatamoha paNa che te samajI levAnuM che; kemake rAga badhA doSomAM rAjA che; e jatAM bIjA dveSa vagere doSa naSTa ja che. - rAga e draSa karatAM prabaLa doSa che. te A rIte (1) rAgano nAza dazamAM guNasthAnakane aMte thAya, dveSano nAza navamAM guNasthAnake thAya. A sUcave che ke jyAre dveSa nAza kara evI Atmavizuddhi karatAM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 50: paMcasUtra adhika Atmavizuddhi thAya arthAt cittanA adhyavasAyanI adhika vizuddhi thAya tyAre ja rAgano nAza thAya. (2) dveSanuM mULa rAga. kyAMka rAga che, mATe ja che. rAga e dveSano bApa che. (3) DheSa kADhavo sahelo, kemake dveSamAM kALe kALe ghasAro paDe che, paNa rAgamAM vRddhi thatI jAya che. (4) rAganuM AyuSya dveSa karatAM ghaNuM moTuM. (5) dveSa bhUlavo sahelo, paNa rAga bhUlavo kaThaNa. hada karatAM vadhAre bhojana karyuM jhaTa bhojana upara dveSa thAya; paNa jarA vAra thaI bhUkha lAgI eTale keSa bhUlAI rAga thatAM vAra nahi. dveSa thAya toya rAga jaldIthI na bhUlAya, aMdara beTho hoya. (6) vaiSa karkaza lAge, rAga mITho lAge. mITho zuM kAma na game ? rAgano raMga lAlacaLaka, dveSano raMga kAlo. rAga pAchaLa harSa, ne dveSa pAchaLa kheda, evA anubhavo siddha che. emAM harSa saheje game; (7) dveSa karavo paDe che; jyAre rAga saheje thaI jAya che. (8) hajIye samaju mANasane kadAca dveSa gamato nathI, ayogya lAge che, paNa rAga ayogya kyAreya lAgato nathI. kemake (9) dveSathI pariNAme nukazAna samajAya che; rAgathI nukazAna thAya che te samajAtuM nathI. hajIya dveSa bhayaMkara lAge, rAga bhayaMkara lAgato nathI. rAgamAM kharAbI jaNAtI nathI. (10) dveSa na karIza" ema hajIya jagata kahe; rAga na karIza'. ema jagata nathI kahetuM, e to vItarAganuM zAsana kahe che. (11) teSa durthAna karAve che ema hajIya lAge paNa rAga tethI vadhAre durbAna karAve che ema lAgatuM nathI. (12) dveSa jANakArImAM pese che, rAga bIna-jANakArImAM pese che. digusso thatAM mAluma paDe che, mATe to e DhAMkavA moMDhAno, AMkhano dekhAva prayatathI. pheravI nAkhavo paDe che. paNa rAga pesato duzmana tarIke, ke durgaNa tarIke mAluma ja paDato nathI, saheje khuzIno dekhAva thAya che. (13) dveSa hiMsA sudhI pahoMce kharo, paraMtu te pUrve jIva jo pariNAma vicAraze to kadAca pastAze ane hiMsAthI aTakaze. rAga to TheTha AtmAnI bhAva-hiMsA sudhI pahoMcaze, ane aTakavAnI vAta nahi. (14) rAga karanArane ane rAganA pAtrane baMnene bhAvathI svAbhahiMsA thAya chatAM khabara paDatI nathI, ane rAganI aMdhatAmAM paDaze paNa nahi. (15) rAgamAM baMne bhAva vinA phasAya che, koI pazcAttApa nahi; dveSanI pAchaLa baMnene bhAna ane pastAvAno avakAza rahe che. (16) dveSanuM pAtra ApaNA pratye dveSI tarIke rahe te gamatuM nathI, paNa rAganuM pAtra ApaNA pratye akhaMDa rAgI rahe evuM joIe che. arthAta rAgIpaNuM chUTatuMya nathI, ane bIjAnuM paNa rAgIpaNuM chUTe te gamatuMya nathI. (17) dveSa bhasIne kATanAro kUtaro che, jyAre rAga paga cATIne phUMkI phUMkIne bacakuM jorathI bharanAro che. pahelAM khabara ja nA paDe. saMyogonA viyoge rAganI khabara paDe, ne tyAre rAga UchaLe che. (18) jIva rAganA pAtra mATe koI pApa ane Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 51 : ghasAvAnuM karI chUTe che. cheSa poSavA to ghasAro na ya veTha. (19) 8Sa durguNa che e hajI khabara haze, paNa rAga e AtmAno svabhAva nathI. kiMtu durguNa che e khabara nathI. (20) dveSa daI kALa rahe te keTalIka vAra gamatuM nathI. paNa rAga lAMbo rahe te game che. paNa (21) ekaja vastu para rAga kAyama Takato nathI; kAraNa ke e svabhAva nathI. vaLI rAgane vaphAdAra rahI zakatA nathI. to jyAre rAgane vaphAdAra rahI zakAtuM nathI, tyAre rAga dharavo zA mATe ? enuM kAraNa jaNAtuM nathI, ane rAga karyA vinA rahI zakAtuM nathI. choDavo paDaze e cokkasa che. (22) rAga sarvathA bhayaMkara ! te gayo eTale to badhI bhayaMkaratA gaI. krodha, mAna, mAyA, lobha, badhAya rAganI sevAmAM, ane rAgane majabuta karanArA. (24) rAgane lIdhe mithyA mati Take, ane mithyA matithI rAga poSAya. rAganI vastu prApta karavA, sAcavavA, bhogavavA, krodha, mAna, mAyA, ane lobha chUTathI karAya che. rAganA pAtra para kAM kAmavAsanA, kAM sneha, kAM draSTirAga rahevAno; rAganI vastu aMge hAsya ane AnaMda (rati), udvega (arati) ane zoka, rAganI vastu aMge bhaya ... ema rAga pAchaLa tophAna ghaNAM ! TheSa pAchaLa eTalA na paNa hoya. (25) ATha karmanI jaDa mohanIya; ane mohanIyanI jaDa rAga. mohanIyanI badhI prakRtinAM mULamAM rAga. tIvra koTino rAga eTale ke anaMtAnubaMdhI rAga na jAya tyAM sudhI mithyAtva na jAya. (26) rAgano pakSapAta bhAre hoya che. pakSapAtavALo rAga e tIvra rAga che. je kaSAya hitakArI lAge, kartavya lAge, "kema na karIe ? emAM zuM thaI gayuM ?' ema bhAse, aMtaranA uMDANamAM paNa e khUMce to nahi, kintu Tuce, e tIvra kaSAya anaMtAnubaMdhI kaSAya che. e hoya tyAM sudhI saMsArano rasa ane atattvano durAgraha hRdayamAMthI khase nahi. e to kahe che, "patI upara, putra upara rAga karIe to zuM vAMdho ? tyAM rAga na karIe to zuM tyAM jhaghaDIye ?' paNa tenA javAbamAM ema pUchIe ke duniyAmAM hiMsA, jUTha, corI konA mATe thAya che ? eja patI putra mATe ne ? enI sAthe laDo nahi, paNa aMdha rAga ocho karo to jIvanamAM durguNo ane duSkRtyonA gunA ochA thAya. hiMsA, jUTha, corI duniyA uparathI ochA thAya te sArUM ? ke vadhe te sArUM ? jagata zenAthI sukhI ? (27) hiMsA, jUTha, corImAM sahAyaka tarIke dveSa karatAM rAga vadhAre. corI karAvI koNe ? rAge ke dveSe ? duniyAmAM koIne duHkhI jovA chatAM tenuM duHkha ochuM karavA zA mATe yata nathI ! dhananA ane kuTuMbanA rAgane aMge ja. (28) paramArtha cUkAve che koNa ? rAga ja ne ? eja rAgane lIdhe pachI garIba para dveSa thAya, kahe "tagaDo thaIne mAge che ? majurI karavI nathI' ... ItyAdi (29) anIti karI pacIsa-pacAsa maLatA hoya to konA aMge meLavAya ? rAganA aMge ke dezanA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 5ra : paMcasUtra aMge? duniyAmAM tophAna mULa rAganA ja che. rAga moLo paDe, to pApa ochA thaI jAya. (30) duniyA kadAca dveSamAM DAhI haze, paNa rAgamAM to pAgala ja che. (31) jIvananA mahAna doSono poSaka rAga che. (32) vivekI pAse paNa avivekanAM kRtya rAga karAve che. (33) baLiyo ya jIva rAga pAse mAMyakAMgalo. (34) duHkhanI hoLI saLagAvanAra rAga che, - mATe dunyavI pharajonuM mApa rAgAMdha thaIne na kADhavuM. AzritanuM poSaNa vagere karavAmAM rAgAMdha na thavuM. rAga ocho thaze to geravyAjabI jarUriyAta ApoApa ochI thaze. rAga che tyAM sudhI ja hiMsAdinAM pApa che. rAga be jAtanA che; 1 prazasta, ra aprazasta. prazasta rAga baMdhanakartA nathI, baMdhanathI choDAvanAra che. prazasta rAga e auSadhanI jema aprazasta rAgathI choDAve che. prazasta rAga eTale deva-guru-dharma para rAga, samyazAstra, tIrtha, parva, dharmakSetra, AtmaguNa vagere para rAga; tethI pApano baMdha thato nathI. khoTI AzaMsA yAne dunyavI rAga pApano baMdha karAve. prazasta rAga to aprazasta rAgane nabaLA pADe che. prazastamAM dharma-leyA gharmano anurAga saheje karAve. dharmarAga eTale dharmanI vezyAvALo rAga. e pApone kApI AtmAno vikAsa sadhAve che. aprazasta rAga eTale pApanI vezyAvALo rAga. e prazastano dekhAva kare tethI kAMI prazasta na thaI thAya. jAtano guMDo hoya, paNa zAhukAranA kapaDAM paherI le, tethI kAMI zAhukAramAM na khape. guMDAgIrInI dizA pherave, dhaMdho pherave, vRtti palaTe, to loko vizvAsa kare. dIkarA upara, strI upara prazasta rAga tyAre kahevAya ke jyAre sneharAga ane kAmarAga jato karI zuddha sAdharmIno ane mokSa-kuTuMbIno ja nItarato rAga Ave. sAdhu upara paNa aprazasta rAga sAro nahi. A sAdhu vAsakSepa sAro nAkhe che, phAyado thAya tevo,' vagere. to e azubha-aprazasta rAga banI jAya. saMsAranA lAbhanI apekSAe, hAsyAdi mohanI vRttinA poSaNanI draSTie, rAga karavo te aprazasta rAga. saMsArathI vistAra pAmavA, mukta thavA mATe, ane tenA upAyamAM joDAvA badala je rAga karAya te prazasta rAga. ethI dharma-lezyA ane dharmano rAga baMne vadhatA jAya. jeTalI zuddha dharma-lezyAnI mAtrA ane vega (Degree, Force) ochA teTaluM puNya kAcuM baMdhAya; dharmanI legyA joradAra, to puNya paNa joradAra, ane ethI sAmagrI paNa UMcI joradAra maLe. zAlibhadrane legyA UMcI hatI to devatAI navvANuM peTIo rojanI maLatI chatAM, UMcI gharmanI lezyAthI cAritra lIdhuM ane pALyuM ! UMcI dharma-lezyAvALo adhurI sAdhanAno khapa na kare. ene gayA bhavamAM khIra vahorAvyA pachI ya gurumahArAja Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 53 : upara prazasta rAgano pravAha evo, ke peTamAM pachI zUlanI pIDA thatI hatI to paNa mAtAne bhUlI, enA cittamAM ekalA gurunI yAdI hatI. peTamAM zULa vakhate mAtA hAtha pheravatI haze, sevA karatI haze, paNa te vakhate mAtAne yAda nahi karatAM dhyAna eka mAtra gurumAM ane dAna karAvavAnA gurunA upakAramAM - "aho ! mArA upakArI gurue kevo mane tAryo ! A kyAre AvyuM ? mAtAe pharI khIra ApI-khavarAvI te lakSamAM nahi, paNa gurunA pAtre gaI te lakSamAM ! kevo suMdara yoga ! khIra ! ane dAnamAM ! teya mahAtmAne !" AvI dAnadharmanI anumodanA hRdaye ! A prazasta rAga; ne tethI e ucca vaibhavI sAmagrIno ghaNI banyo ! paNa e sAmagrI pApAnubaMdhI nathI, eTale mohamAM aMdha nathI karatI. tethI ja jyAre "mAthe eka mohagrasta mAnava rAjA potAnI jemaja be hAtha be pagavALo chatAM ghaNI che" evI khabara paDI ke roja navI AvatI ratAdie chalakAtI devatAI navvANuM peTI ya kathIranI lAgI, ne apsarA jevI 32 nArIo paNa narakanI dIvaDI lAgI. "khAmIvALI A puNyAI na joIe,'... Rddhine choDI, strIone choDI, vahAlI mAtAne choDI, vItarAga prabhu mahAvIra bhagavAnanAM caraNa pakaDyAM, cAritra lIdhuM, ane taryA. prazasta rAga tAre, aprazasta rAga mAre. . (35) rAga karatAM kharAba lAge che; paNa vastutaH Sa karatAM rAga bhayaMkara che. rAga AtmAmAM vastu pratye AkarSaNano bhAva pedA kare che, AtmAne kheMce che; jyAre, keSa AtmAne vastuthI dUra khaseDe che. Ama aneka draSTithI rAga e zveSa karatAM khUbaja baLIo ane mahAna anarthakArI che, temaja emAM bIjA dUSaNo balAtu poSAya che, mATe rAga kADhayo eTale bIjA doSo to gayA ja. eTale ahIM vItarAga' evuM vizeSaNa kahyuM. raMge te rAga, AtmA jenAthI raMgAya che te rAga. AtmAne vastu pratyenA AkarSaNanA raMgathI raMge che mATe te rAga, dveSa, 'dvivuM' dhAtu-apasaMda paDavuM, aThIka lAgavuM, aNagamo karavo enA parathI banyo. vItarAga eTale jene ISTa tarapha AkarSaNa nathI, ane eja vItaSa che, tethI aniSTa pratye aprIti-anAdarano bhAva muddala nathI. arthAta jene ISTa ane aniSTa uparathI Adara ane aNagamo cAlyo gayo che te vItarAga. mohanI vizeSa bhayAnakatA :- eja vItarAga vItamoha che, eTale moha vinAnA che. moha eTale ajJAna, mithyAjJAna, viparyAsa, mUDhatA, mithyAtva, durAgraha, asat budagraha vagere. rAga, dveSa be mahAna DAku AtmAne kabaje karI AtmAnA asalI potAnA sthAna (mokSa)thI ene parA mukha rAkhe che. A be DAku sAthe moha vaLI gajabano lUMTAro che. rAga bhasyA vinA phUkI cATIne bacakuM bhare che, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : pa4 : paMcasUtra dveSa bhasIne baTakuM bhare che, jyAre moha aMdhArAmAM rAkhIne karaDe che. rAgadveSamAM A kutaro che ema mAluma paDe, mohamAM to kUtaro che ema khabara ja nA paDe. moha kUtarAne bakarUM dekhADe, sApane doraDuM mAnI hAthamAM pakaDAve. duniyAmAM jo kAMI kiMmatI che to te jaDa che, zabdAdi viSayo, dhana, kuTuMba kAyA, ghara dukAna vagere ja mahattvanAM che, te ja zreSTha che, te ja sarvasva che, te ja hitakArI che'- evuM evuM mota ene manAve che. ene mana kiMmata jaDanI. enI AgaLa AtmA koI vastuje nahi. e jaDathI ja jIvI jaDathI ja mare; A badhA cALA mohanA che. "AtmAne mATe deha che,' e vastu bhUlI, "deha che teja vastu che , mATe enI ja kALajI karavI,' ema mAne, ema varte. "AtmA mATe deha' ne badale dehane khAtara ja AtmA' samaje. jeTalo moha jItavo moMdho che, mohathI jItAvuM teTaluM ja saheluM che. moha na hota, ne ekalA rAgadveSa hota to e karaDI khAnArA kUtarAne oLakhata. to kutarA upara vizvAsa na rAkhata. moha kUtarAne bakaro dekhADe che, tethI bacakuM bIjAe bharyuM haze ema nizcitapaNe baLAtkAre manAve che. bakaruM karaDe ? kUtarAne bakarUM dekhADavuM te mohanuM kAma. ema moha pratikULatAne anukULatArUpe dekhADe che, ane ahitane hita tathA hitane ahitarUpe dekhADe che, ane ahitane hita tathA hitane ahitarUpe sacoTa manAve che. e jagatanA bhayaMkara trAsa, AyAsa ane vedanAdAyI paNa AnaMdAdAyI manAve; jema, koI dArU pIdhelAne tamAco mAre toya e hase che. gaMdhAtI gaTarane sukhano sAgara manAvanAra dArU che ! te pramANe gaMdhAtI gaTara jevI kAyAne uparanA maDhelA mAtra cAmaDAnA rUparaMgathI khUbasurata manAvanAra moha che. vAha ! moha tArI mAyA ! moha AtmAne bhayaMkara nukazAna to kare ja che, paNa nukazAnane pAcho lAbhamAM khatavAve che. mohane kAbumAM lo to ja rAga kAbumAM Ave. jIva moha che tyAM sudhI ja AnaMdathI rAga kare che, ane rAgane hitakArI mAne che. AtmAmAMthI moha eTale mithyA mati khasI gayA pachI to rAgane duzmana dekhaze. rAga karatAM kALaju kapAze. moha bhAna rahevA de nahi; doSanA ja bacAva karAve. koI ApaNI cIja mAgI le te khamAya, bhUlamAM le te ya khamAya, paNa upADI jAya, AMcakI le, khUMcavI le, ane pAcho potAne eno hakadAra mAne te nathI khamAtuM, guMDAgIrI lAge che. "corI kare ane pAcho zAhukArIno phAMko ? A to hada thaI ema thAya che. basa, moha A koTino guMDo lUMTAro che, chatAM ene evo mAnavAne badale paramamitra mAnIe chIe eja ApaNI gamArI che. moha na hoya to rAgadveSanA dUSaNanI oLakhANa hoya, dUSaNa tarIke hajI mAnavAnuM bane, paNa moha dUSaNa ne dUSaNa tarIke nahi mAnavA detAM, guNanI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 [: 55 : mahora-chApa mArI Ape che. doSa para guNanuM lebala lagADavuM te mahAbhayaMkara. daLelA mIThAnA DabA para khAMDanuM lebala mArI pachI te dUdhamAM naMkhAya to dUdha bagaDI jAya. doSanA DabA upara guNanuM lebala mAravAthI tenA te saMparkamAM AvatI guNakArI vastu doSarUpa thaI jAya che. dA.ta. eka mANasa abhimAnI che, paNa pote doSita chatAM jAtane guNavAna mAne che. huM samaju chuM, huM kAMI mUrkha nathI, bhoTha nathI." vagere abhimAnathI doSa upara guNanuM lebala lagADe; hoya pramAdI asthA, tathA dharma pratye ane Atmahita pratye beparavAhI, ne pAcho te upara lebala mAre sAvadhAnInuM, AtmajAgRtinuM ! guru ghaNuM kahe, paNa abhimAna ane satya vastu samajavA ja na de. hoya alpa jJAna, ane potAne jJAnano mahAsAgara mAne ! AvAne AtmadoSanA spaSTIkaraNanI, potAnI adhama dazAnA khyAlanI, ke tyAga-vairAgyanI vAta paNa na sparze. kemake mohanA gharanuM huM pada che. A jAgRti nathI. A to dhora nidrA che, ahaMbhAvano khoTo khyAla che. tene "anaMtajJAnI AgaLa huM kAMI visAtamAM nathI' e samajavA nathI deto. hoya kRpaNatA doSa, paNa karakasara guNa mAne. hoya kharAba gusso, paNa mAne prazasta dveSa ! huM to hitanuM kahuM chuM, hita mATe karUM chuM' ema mAne. A ghamaMDa che. kumati ghamaMDa ocho thAya to guNa samaje, ne avaguNa kADhavA koziSa thAya, tathA guNakArI vastunA saMparkathI guNanuM grahaNa karAya. ahaMbhAva kumati jAya to AtmAnuM svarUpa samajAya, guNadoSano viveka thAya, doSa upara guNanuM lebala na lagAvAya; samaje ke "puNya jAgratuM haze to doSa paNa guNamAM khapaze kharA, paNa doSa te doSa ja. guNa tarIke doSanuM sevana mahAbhayaMkara pariNAma lAvaze." ema e ahaMbhAva choDI sarvajJanuM upazamavirAgakArI zAsana seve to ja doSanI pichANa ane nikAla thAya. bahAra pratyenA ughADA DoLAthI to bahAranI ALapaMpALa vadhaze, ane doSo kAMI guNa nahi thAya. jIvane kaho ke bacAva tarIke AgaLa gharelA ane poSelA doSo nahi taje to bhAre thaI paDaze. samaja jIva ! samaja, vItarAganuM zAsana choDI, mohanA jore karAtI jagatanI zAbAzInI ghelachA pAchaLa, manaHkalpita khoTA sukha pAchaLa, sagavaDa sAhyabInA khoTA kadAgraha pAchaLa, tArA hAthe tArA AtmAne guNathI dUra-alaga karI rahyo che, ane AtmAne doSamAM DubADI rahyo che. mATe mohano tyAga kara. e mATe nirmohI paramAtmAnI aharniza niraMtara upAsanA kara.' ' (2) sarvajJa :- prabhunAM pahelAM vizeSaNa vItarAga'nI vAta thaI. paramAtmAnuM bIjuM vizeSaNa sarvajJa. emAM jJAnAtizaya sUcavyo. sarvajJa eTale anaMta kevaLajJAnavALA. sarvajJa, eTale vizvanA samasta jIva pudgala vagere anaMtAnaMta Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : pa6 : paMcasUtra dravyonA anaMta bhUta bhaviSya ane vartamAna kAlanA, pratyeka dravya upara banelA, banatA, bananArA sarva anaMtAnaMta bhAvo paryAyo (avasthAo)ne hAthamAM rahelA AmaLAnI mAphaka dareka samaye pratyakSa jonArA ane jANanArA. trikALanA paramANu paramANunA paryAyo ane sarva jIva uparanA bhAvo anaMtAnaMta saMkhyAmAM che, te badhuM pratyakSa jue. A kevaLajJAnano prakAza jabaradasta ! emAM anaMtAnaMta kALanI koI vastu ke ghaTanA chUpI nahi. pratyakSa zuddha jJAnano svabhAva ja zeya vastune jaNAvavAno. keTaluM jANe e maryAdA na baMdhAya; kemake maryAdA bAMghavAmAM niyama zo ke ATalI ja vastu jANe? prakAza svabhAva e ke jenuM nAma zeke, tene jANe. pachI bhale te anaMta kALapUrvanA ho ke pachInA; ane anaMtAnaMta saMkhyAmAM ho; rUpI ho yA arUpI, badhAM ja joya tyAM jaNAya, kevaLajJAna vartamAna-bhUta-bhaviSya sarvakALanAM samasta ya pratyakSa jue , koI prasaMga ke koI sthiti chUpI nahi. (3) IdrothI pUjya kema ? arihaMta paramAtmAnuM trIjuM vizeSaNa devendra-pUjita'. emAM pUjAtizaya sUcavyo. asaMkhya devatAonA svAmI Indro paNa jenI pUjA bhakti kare. zuM joIne pUjA karatA haze? pUjA be prakAre thAya. (1) lAlaca, svArtha, parAdhInatA agara bIkathI, e adhama pUjA. ane (2) upakArI mAnIne yA guNanA bahumAnathI, ane guNa meLavavA mATe pUjA, A uttama pUjA. nirmaLa avadhijJAnanA mAlika ane pUrva bhavanI suMdara ArAdhanAvALA Indro parAdhInatAthI agara lAlacathI namatA nathI. jene asaMkhya kALa sudhI paugalika sukhano pAra nathI, tevA Indro arihaMtanI pUjA kare che, te (1) arihaMta paramAtmAnA anaMtAnaMta upakAra ane guNanAM bahumAnathI, tathA (2) temanA jevA guNanA svAmI banavA mATe. jyAre Indro A rIte pUjA kare tyAre ApaNe kevI rIte ne kaI AzAthI pUjavA ? Indro paramAtmAnI pUjA bhautika apekSA vinA ane RddhinI AzA vinA kare che, mAnavabhava pAmI prabhunA jevA zuddha bhAvo ane temanA jevuM vizuddha cAritra meLavavA pUjA kare che, paNa IndrAsana kAyama TakAvavA nahi, pharI IndranI addhi meLavavA nahi, je mAnavabhava Indrane vartamAnamAM nathI, tene mATe Indra talase che ! ane ApaNe ? ApaNane manuSya-bhava maLyo che, tethI kevI uttamottama sAdhanA thaI zake tenI ApaNane paravA nathI, ke bhAna nathI ! manuSya bhava phakta (1) tuccha viSayone keLavavAmAM (2) kaMgALa kaSAyano pAro caDAvavAmAM ane (3) svarganA rasa-Rddhi-zAtA karatAM radI evA rasa-traddhi ane zAtAnI jALamAM guMthAI javAmAM pasAra karIe chIe !!! khUbI juo, Indra jevo manuSyabhava mATe jhaMkhe che, prabhuno pUjaka bane che, chatAM - IndranI pUjA adhUrI che. kAraNa ke vItarAga paramAtmAnI sarvavirati-cAritranI AjJAno amala karI zakatA nathI. bhagavAnanI zreSTha pUjA bhagavaMtanI AjJA sarvAze amalamAM mUkI che. te sarvavirati cAritranAM pAlanathI thAya. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sUtra - 1 : pa7 : pra0- bhagavaMtanI AjJAne amalamAM gaNadhara mahArAja zreSTha mUkI zake che, to paMcasUtrakAre prabhune gaNadharapUjita kema na kahyA? devendrapUjita zA mATe kahyA? uo- devatAI atizaya sukha-sanmAnAdimAM mahAlatA Indro arihaMtanI bhakti kare e eka anerI vizeSatA che. je kSetre arihaMta bhagavaMto vicare che, teja kSetre gaNadhara bhagavaMto vicare che. eTale ke tyAMnA rahelA tyAM ja pUjA arihaMta bhagavaMta vicare che te ja kSetre kare che. te karatAM bahu ja dUrathI, parajAti, parakSetrI, evA devonA paNa svAmI manuSya kSetranI durgandha avagaNIne paNa ahIM prabhune pUjavA Ave te vizeSatA gaNAya. vaLI jagatanA bALa jIvo divya RddhiAMta ane vaibhavazALI evA paNa devothI thatI pUjA joIne vadhAre AkarSAya che. devothI karAtI samavasaraNAdi pUjA bahu ja UMcI ! ane e asaMkhya yojanathI devo nIce AvI kare che, tethI bALa jIvone AkarSaNa thAya che. 4) arihaMta zuM zuM prakAze che ? :- cothuM vizeSaNa "yathAsthitavastuvAdI emAM "vacanAtizaya" sUcavyo. kevaLajJAna meLavyuM, sarvajJa banyA, kRtakRtya thayA, potAnuM prayojana siddha thayuM, eTale have mUMgA mUMgA muktimAM gayA ema nahi; paNa je tattva potAne pragaTa thayuM, potAne pratyakSa thayuM, teno mArga jagata samakSa mUkyo, - jagatane muktimArgano upadeza Apyo, ane yogyane tAryA, pote akSaya ratatrayInuM bhAtuM bAMdhyuM ane vizvamAM tenI prabhAvanA karI. e vastutattvane yathAsthita rupamAM (jevAM che te rUpe) kahenArA che. vastumAtra utpAda, vyaya, ane dhrauvyavALI che, to vastune te rIte oLakhAvanArA che. jIva, ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, nirjarA, ane mokSa e zeya-heya-upAdeya tattvo. nAma, sthApanA, dravya, bhAva e cAra nikSepe cAra bhede vastumAtra vaheMcAyelI che. vastu pramANa ane nayajJAnathI zeya che. svAdasti' vagere saptabhaMgInA syAdvAdathI vastuno pratyeka gharma pratipAdya che. vastumAtra anaMta dharmAtmaka che ... A badhuM yathArtha ane spaSTa kahenArA. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryAyajJAna karatAMya sarvajJanuM jJAna anaMtagaNuM zreSTha. emAM emaNe joyuM ke jIva jaDamAM muMjhAyo, phasAyo ane aTakyo che, tethI ja bhavamAM bhame che, ane duHkhamAM sabaDe che. jaDanA AkarSaNa tUTe to ja muktino sAdhaka bane. e mATe prabhue jaDa kAyAnI dayA na khAdhI. tethI kAyAnI nahi paNa AtmAnI marAmata zIkhavI. e kahe che ke A mAnavabhava hAthamAM che, tyAM sudhImAM jIve pUrve je anaMtA karmanA jALAM bAMdhyAM che, te toDI nAkhavAno apUrva avasara che. mATe e toDI nAkhavAnA che, paNa vadhAravAnA nathI. sarvajJanuM vacana hRdaye pharasavuM joIe. sarvajJanA vacananI zraddhA AtmAnA pradeza Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 58: paMcasUtra pradeze vyApta thaI javI joIe. enAthI AtmA bhAvita thavo joIe. e mATe khoTAno bacAva nahi karavAno. jIvane bacAva karavAnI Adata anAdinI che. bacAva e daMbha che. bacAva e mohanI zikhavaNI che. have to jJAnInI zikhavaNI joIe. jJAnInAM vacana hRdaye ArapAra UtarI javA joIe. emanA virAganA upadeza-bANothI rAga-hRdaya vighAI javuM joIe. mAtra sAMbhaLatI vakhate gaLagaLA thavAya eTaluM ja basa nathI. sarvajJanAM vacana upara avicaLa zraddhAthI e upadeza have AtmagharamAM evo ramato thaI jAya, ke e ghera bajAramAM ke mitromAM, sukhamAM ke duHkhamAM AtmAnI hAjarI le, ene jAgrata rAkhe. bacAva koInA cAlyA nathI. jinazAsanamAM to jarAka aruci ke aNagamo e paNa dveSa che. duniyAmAM ApaNane aniSTa lAgatA viSayo, aniSTa jIvo, ane aniSTa saMyogo pratye kheda dveSa jeTalo vakhata rahe, teTalo vakhata e AtmAne kALo banAve che. aho ! zA sAru AtmA paramAM paDato haze ? paranI jaMjALa karato haze ? ene potAnuM saMbhALavAnuM, potAnI kharAbI miTAvavAnuM kyAM ochuM che ? paNa prabhuvacananI zraddhAnI kamInA che; nahitara e samaya mAtra paNa paraciMtA karavAnI jarUra nathI. para to ApaNA bhAgya mujaba ja vartaze. duniyAmAM rahyA tyAM tyAM ati Avazyaka dekhAva rAkhavA paDatA hoya toya, jema sarpanI dADhamAMthI jhera kADhI nAkhyuM, pachI huMphADo nukazAna karanAro nahi; tema ApaNA dekhAvanA huMphADA pAchaLa rAgadveSanA jhera na rahevA joIe. kaSAya-jherano samULago nAza thavo joIe. nAno sarakho paNa kaSAya karavo paDe e saMskArane poSavAnuM thAya che, ene tAjA karavAnuM thAya che, e haragIjha na bhUlAvuM joIe. tyAre manuSya jIvana maLyuM eTale dhaMdho zuM rAgadveSa ane verajherano karavo ? jyAM sudhI jIvanamAM AvI adhama kAryavAhI joradAra che tyAM sudhI jaganAthanuM darzana dohyaluM che. mayagdarzananI suMdara sAmagrIvALA A moMdherA mAnavabhavamAM darzananI ADe naDatI ghAtakarmanI divAla majabUta na karAya, paNa tene toDI nAkhavI joIe. tene khokharI karyA vinA jinokta tattvanuM sAcuM darzana nahi thAya, darzanAbhAsa thaze. "mAre sevaka jaganAthano banavuM che, kiMta viSayakaSAya ke rAgadveSano nahi. mATe jinanI vANInA anusAre ja mArI vicArasaraNI hovI joIe." A jo nirdhAra rakhAya, paramAtmA yathAsthita vastuvAdI che to te rIte jo e svIkArAya, to mohanI prabaLatA na rahe. pachI kadAca mohanuM deNuM bharavuM paDe, paNa te chUTavA mATe, vaLagavA nahi; mohane AdhIna na bane, paNa moha upara pAko tiraskAra rAkhe. AMtara zatru je krodha te kadAca mana mAMhI udayamAM Ave, paNa bahArathI AMkha paNa lAla thavA na de. kaSAyanA udaya vakhate jAgrata rahe. kaSAyanA udayane AtmavIryanI sahAya na de. mohanA paga e bhAMge, paNa moha enA paga na bhAMge. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sUtra - 1 : 59: cAra vizeSaNavALA paramAtmA traNa bhuvananA gura, traNe lokanA jIvane hitakArI, eka mAtra zaraNa, e ja pitA, mAtA bhrAtA ane trAtA che. arihaMtane "arahaMta' paNa kahevAya che. a-rahaMta eTale jemanAmAM nAno sarakho paNa karmano phaNago phUTe nahi, karmano aMkuro Ubho thAya nahi te. tema arihaMtane "arahaMta' paNa kahevAya che; a-rahaMta eTale jenA kevaLajJAna AgaLa badhuM pragaTa che. kAMIja rahasya ajJAta chUpuM nathI te. pra0 - je vItarAga sarvajJa che, te yathArtha vastu kahenArA to che ja, to juduM vizeSa kahevAnI zI jarUra ? uttara - amAre jarUra nathI, paNa jeo asata vastu svIkAre che tenA niSedha mATe A vizeSaNa che. teonI A asatu mAnyatA che ke "vastu vANIno viSaya ja nathI, zabda ane arthano saMbaMdha ja lAgI zakato nathI; tethI vastune yathArtha kahenArA koI hoI zake ja nahi.' paNa jo vastu ane zabdane saMbaMdha ja na hota to amuka saMketelA zabdathI amuka ja vastu kema jaNAya ? - pUrvadhara maharSio paNa yathAsthita vastuvAdI che te ahIM nathI levA, mATe vitarAga vagere vizeSaNa mUkyA. pUcho ke "bhale ne e paNa sAthe sAthe khavAya to vAMdho zo ? pUjyone stavavAnuM to sAruM ja che. paraMtu emAM viveka e che ke sarvatra guNonI parAkASThA jemanAmAM hoya te mukhyapaNe stavavA yogya hoya che. vaLI utkRSTa guNonI stuti karI, eTale e guNonI antargata samAna avAntara guNonI stuti to AvI ja gaI,' mAtra e nyAya batAvavA alaga rIte bIjA maharSi na lIdhA, paNa nahi ke khAsa emane bAda rAkhavA mATe ja na lIdhA, ahIM e paNa samajavAnuM che, ahIM TIkAkAra "apAyApagama atizaya' rAgadveSa-mohanA atyaMta kSayane kahe che, e "vIrAgANa" vizeSaNanA rahasya tarIke che. bAkI to prabhunA vihAra-kSetranA savAso jojanamAM mArI marakI vagere upadravanA rahitapaNAne paNa apAyApagama' kahe che. A cAra atizaya sAthe avazya rahevAvALA,-dehanI divyAtidivya suMdaratA, zvAsanI sugandhitA, vagere bIjA paNa ghaNA atizaya samajI levA. tethI ahIM "cotrIsa atizaya yukta paramAtmAne namaskAra ho' evuM kathana thayuM. mailokya-guru' e vizeSaNa sarva vizeSaNanA arthano upasaMhAra kare che. emAM (1) traNe lokanA vAsI jIvone (pAtalAvAsI devane paNa) tattvabhUta padArtho kahenAra che mATe, (2) traNa lokanA jIvo karatA adhika guNa, prabhAva ane upakAravALA che mATe, athavA (3) traNa lokane pUjya che mATe e traNa lokanA guru che. temane namaskAra ho "bhagavaMta' zabdamAM bhaga zabadathI samagra aizvarya vagere guNasaMpatti levI. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 60 : paMcasUtra sUtra :- je evamAikkhaMti-iha khalu aNAI jIve, aNAI jIvassa bhave, aNAI kammasaMjoga-nivattie, dukkharUve, dukkhaphale, dukkhANubaMdhe / eassa NaM vucchittI suddhadhammAo / suddhadhammasaMpatti pAvakammavigamAo / pAvakammavigamo tahAbhavattAibhAvAo / tassa puNa vivAgasAhaNANi-1, causaraNagamaNaM, 2 dukkaDagarihI, 3. sukaDANa sevaNaM / ___ ao kAyavvamiNaM houkAmeNaM sayA suppaNihANaM bhujoM bhujo saMkilese, tikaalmsNkilese| artha :- je (arihaMta prabhu) A pramANe kahe che, - A jagatamAM jIva anAdi che, jIvano saMsAra (paNa) anAdi che, e saMsAra) anAdi karmasaMyogathI banelo che, nei te) duHkharUpa, duHkhaphalaka, duHkhAnubaMdhI che. eno uccheda zuddha gharmathI thAya; zuddha gharmaprApti pApakarmanA nAzathI thAya, pApakarmano nAza tathAbhavyatvAdi bhAvathI thAya. te (tathAbhavyatvAdi)nA paripAkanAM sAdhano, -1. cAra zaraNAMno svIkAra, 2. duSkatagaI, 3. sukRtonuM sevana (anumodana). eTalA mATe mukta thavAnI IcchAvALAe haMmezA saMkleza vakhate vAraMvAra, ane saMkleza na hoya tyAre trikALa samyaka praNidhAna sAthe A sAdhana AcaravAM joIe. jIvanuM svarUpa :- je paramAtmA ema bhAkhe che ke (1) lokamAM jIva anAdi kALano che. (2) jIvano saMsAra anAdi kALano che. (3) saMsAra e anAdi kALathI cAlyA AvatA karma-saMyogathI banelo che. mATe (4) saMsAra duHkha rU5 che, (pa) pariNAme phaLarUpe paNa duHkha ApanAro che, ane (6) teya duHkha ekavAra nahi, paNa duHkhanI paraMparAne bhavobhava sarajanAro che. paramAtmAe kaheluM graMthakAra kahe che te anuvAda kare che' ema kahevAya. mahApuruSonA upadezano anuvAda e paNa kalyANarUpa hovAthI zubha kArya che; tethI tenA prAraMbhe viSNapizAcanI zAnti mATe pUrvanA "namo vIyarAgANe" sUtrathI ISTadevane namaskAra je karyo te maMgaLa mATe che. muktinI sAdhanAnA prathama pagathiyA tarIke batAvela je pApa- pratighAta pApanAza, tenA upAya ahIM kahevA che; te eTalA ja mATe, ke pApanA ucchedathI saMsArano uccheda thAya. e saMsAra kono che ? kyArano che ? kevI rIte thayelo che ? ane kevA svarUpa ane pariNAmavALo che ? e A sUtramAM batAvyuM che. A badhuM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 61 : Iha' eTale ke lokamAM che, aloka AkAzamAM nahi. "jIva' eTale AtmA. "atati' yAne bhinna-bhinna jJAnAdi paryAyo (avasthAo)mAM satata rahe te "AtmA'. e Atmadravya anAdi kALathI che, sanAtana che; paNa nahi ke navuM ja utpanna thAya che. zarIrathI AtmA ke caitanya taddana navuM utpanna thAya evuM nathI. kemake pUrve je sarvathA asata hoya, te kadiye utpanna thaI hayAtimAM AvI zake ja nahi. tema ahIM paNa paMcabhUtanA samUhathI AtmA navo ja utpanna thato manAya nahi. jema mATInA piMDAmAM apragaTarUpe ghaDo che, to tenA uparanI kriyAthI ghaDo pragaTa thAya che. taMtumAM apragaTarUpe paNa ghaDo nathI, tethI taMtu-kriyAthI kadiye ghaDo pragaTa thato nathI. tevI rIte pRthvI Adi bhUtamAM apragaTarUpe caitanya che ja nahi, tethI navuM ja pragaTa na thAya, AtmA tenAthI utpanna thayo ema na kahevAya. A siddhAMtane sat kAryavAda kahe che. syAdvAdanI zailIe to sadasatkAryavAda che, arthAta dA.ta. mATImAM ghaDo kathaMcita sat che, eTale ke sata paNa che, ane asata paNa che; aNaghaDAyA rUpe sat che, ne ghaDAyelA goLAkAra rUpe asat che. jyAre taMtumAM ghaDo sarvathA asat che. have jo AtmAne paNa sarvathA asata mAnIe to e kadiye pragaTa thAya nahi. mATe AtmA anAdi kALano ane jaDa bhUtothI taddana judI jAtano siddha thAya che. e AtmA potAnA pradezo upara karmanA yoge zarIra race che. prazna : paMcabhUtonA samudAyanI viziSTa zaktithI cetanA kema utpanna na thAya ? u0 : bhUtasamUhamAM AvI koI viziSTa zakti che, emAM pramANa zuM ? kemake tame to adrazya zakti mAno nahi, ane pratyakSa zakti bhUtomAM dekhAtI nathI. cetanA je dekhAya che, te kyAMthI AvI teno to prazna che. addazya zakti mAno to marelAM zarIramAMye pAMca bhUta che, to temAM kema cetanA nahi ? mATe kaho ke AtmA eka svataMtra vastu che, te anAdi sat che, zarIra sAthe mAtra teno saMbaMdha thAya che eTaluM ja; ne tene ja janmavuM kahe che. A saMsAranuM svarUpa : jema AtmA anAdikALano che, tema jIvano bhava arthAt saMsAra paNa anAdi che. te "saMsAra" eTale AtmAnI palaTatI rahetI azuddha avasthA. AtmAnI manuSyAdi gati-zarIra vagere vibhAva dazA. koI kALeya jIva taddana zuddha hato ne tyAre saMsAra hato ja nahi' evuM nathI. jemAM prANIo karmane paravaza manuSya deva Adi rUpe thAya che (bhavati), evA A saMsArane bhava kahe che. te anAdi saMsAra paNa anAdikALathI karma saMyogathI cAlyo Ave che. anAdinI vastu saMsAra, e anAdinA ja kAraNoe hoya. nahitara to jo pUrve koI vakhateya AtmA karmasaMyogathI rahita hota, to te zuddha hota; ane ema zuddha AtmAne, mukti Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : dara : paMcasUtra pAmelA jIvanI jema, kadie saMsAra zarU thavAnuM koIja kAraNa nathI, tethI saMsAra thAya ja zI rIte ? vartamAna saMsAranuM ane zarIra-Indriya-prANa vagerenuM kAraNa pUrvanAM bAMdhelA karma che, jevAM jevAM pUrvakarma, tevuM tevuM zarIra vagere maLe. mATe zarIrAdi enI pUrvanA karmane AdhIna che. tyAre te karma vaLI zarIra vagere saMsAranA lIdhe baMdhAelA che. te zarIrAdi enI pUrvanA bAMdhelA karmathI maLelA. te karma tethI pUrvanAM zarIradvArA, ane te zarIra pUrvanA karma dvArA ... A rIte pUrva pUrvakALano deha ane karmano vicAra karatAM saMsAra ane karma-saMyogono pravAha anAdi siddha thAya che. yuktisiddha A anAditA na mAnatAM, 'kyAreka zarUAta to thaI ja hoya ne ?' AvI manamAnI kalpanA karavI te yuktirahita che; kemake ema to te sauthI pahelI Adya zarUAtane kAraNa vinAnI mAnavI paDaze, ane te khoTuM che. jagatamAM kAraNa vinA kArya banI zakatuM ja nathI. koI eka karmasaMyoga ke saMsAra, vyaktigata rIte utpanna thavAvALo hoI, jarUra prAraMbhavALo che; chatAM, enI pUrve enAM kAraNa tarIke bIjo evo saMsAra ane karma-saMyoga hato ja e anivArya che. ema pUrve pUrve vicAratAM saMsAra e pravAhathI anAdino siddha thAya che. arthAt saMsAra thavAnI kriyA anAdithI cAlu che. jema koI paNa samaya, ghaDI, varSa vagere kALa utpanna thavAvALo che, chatAM AvA kALano pravAha anAdithI cAlu che; tevuM saMsAra mATe samajavuM. A saMsAra duHkharUpa, du:khaphalaka ane duHkhAnubaMdhI che. (1) duHkharUpa kahyuM te sUcave che ke saMsAra duHkhavALo che ema nahi, paraMtu khuda du:kha che, duHkha svarUpa che. emAM dekhAtuM viSaya sukha e ya duHkha che. sukhAbhAsa che; kemake, jema khasa, dhAdhara, ke kharajavAmAM upaDelI caLanA duHkha para khaNavAthI te duHkhano kSaNika pratikAra ane kSaNika sukhAbhAsa thAya che, tema pUrve utpanna thayelA tRSNAnI caLanA duHkhano viSayasaMparkathI kSaNika pratikAra ane kSaNika viSayasukha bhAse che; sukhAbhAsa thAya che. paraMtu pachI caLanI jema bhayaMkara navI tRSNA khaNaja ane navAM duHkhane jagAvanAra bane che. eTale, vastugatyA saMsAranI koI vAta evI nathI ke je duHkharUpa na hoya; athavA janma, jarA, mRtyu, roga, zoka, e ja mahAna duHkha che ane e ja saMsAra che. (2) vaLI saMsAra duHkhaphalaka e rIte ke saMsAra bhavAntaramAM bIjI gatimAM janma, jarA, mRtyu, roga, zoka vagere Ape che, tethI phalarUpe (pariNAme) paNa saMsAra duHkha ApanAro che. AnuM kAraNa e che ke pUrva karmanA hisAbe avazya-vedya evA A janmajIvana-jarA- mRtyu vagere evI rIte vitAvAya che ke emAMthI navo janmAdirUpa saMsAra pAcho duHkharUpa khaDo thAya che. mATe saMsAra phaLamAM paNa duHkha ApanAro che. te saMsAranuM phaLa duHkha paNa, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 63 : (3) ekavAra AvI patI jAya eme ya nahi, paNa aneka janmonAM duHkhanI paraMparA sarje che; arthAt 1. aneka bhavo sudhI veThavA paDe evAM karmone tathA 2. aneka bhavomAM jaIne navAM navAM azubha karma UbhAM kare evAM karma-bIjone, vartamAna saMsAra pedA karato hovAthI janma vagere duHkhonI paraMparAne calAvanAro paNa che, eTale saMsAra du:khAnubaMdhI che. A jotAM, 'aho ! ApaNo jIva kyAranoya che ? ene bhaTakavAnuM kevA anaMta anaMta kALa vahI gayA chatAM cAlu che ! ane kevAM ghora duHkho anaMta kALathI e veThI rahyo che ! chatAM hajI AvA kAramAM saMsArathI are ! pAgala e thAkyo nathI ? thAkyo hoya kaMTALyo hoya, to saMsArano aMta lAvavA kema kaTIbaddha na thAya ? anaMta kALanA lekhAmAM ati alpa kALavALo A mAnavabhava kaI gaNatarImAM ? evA alpa kALamAM jarA kaSTa veThI saMyama sAdhI le to zuM bagaDe ? chatAM mUDha nAdAna jIva pUrvanI jema ja anaMtA janmAdi-duHkhonI paraMparA UbhI thAya evuM ja karavAmAM racyo pacyo rahe che ! ane aphasosa ! te A mahAmUlyavaMtA uttama mAnavabhave jIvanane veDaphI rahyo che ! keTalI badhI kiMmata kharcIne A bhava hAthamAM Avyo che, enuM ene bhAna nathI. tenI teno upayoga lAkhonI kiMmatanA hIrAthI mUThI mamarA kharIdavAnI jema tuccha ane AtmaghAtaka viSayasukho kharIdavAmAM karI rahyo che ! AhAhAhA ! jIva ! jarA thobha, vicAra ke tyAre have A saMsAra kyAre TALavAno ?' saMsAra TALavAno upAya zuddha dharma che. saMsArocchedaka upAya sAdhavAnI rIta : eassa NuM .' AmAM 'chuM' zabda vAkya-racanAnI mAtra zobhA arthe che, eno koI artha nathI. A saMsArano uccheda (nAza) jJAna-darzana-cAritrarUpa zuddha dharmathI thAya. paNa te dharma (1) aucitya sAthe, (2) satata (niraMtara), (3) satkAra sahita, ane (4) vidhipUrvaka sevAya to. ema na mAnavuM ke vratadhArI gRhastha zrAvakathI ane tethIye utaratA avratI gRhasthathI AvI ArAdhanA ze thAya ? thAya, abhigraha (pratijJA) nA pAlanathI thAya. arthAt potAnI kakSAnI darzana-jJAna-cAritranI vividha ArAdhanA pratijJA sAthe karavAthI thAya. ahIM (1) sarvatra aucityanuM pAlana jIvanamAM na hoya to ekalI zuddha paNa dharmanI sAdhanA AtmAnA anAdinA kusaMskAro miTAvI devA samartha nathI banatI. anucita AjIvikA, ayogya vartAva AtmAne kaThora rAkhe che; AtmA sAthe ekameka thatA nathI. jema ghaDo, kuMDuM, lADuM vagere bhinna bhinna AkRtinA pariNAma (ghATa) kaThaNa mATI para utArI zakAtA nathI, paraMtu TIpAI TIpAIne kUNI banelI mATI 52 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 64 : paMcasUtra ja utArI zakAya che; tevI rIte anucita vartanathI kaThaNa rahelA AtmA mATe samajavuM. mATI para ghaDAnI jema jJAna-darzana-cAritra paNa AtmAnA pradeza pradeza para utAravAno pariNAma che. te tyAre ja utare ke, jo AtmA aucityanA pAlanathI mulAyama bane. e kema ? aucitya jALavavAmAM AtmAne vadhu paDato lobha, krodha ahaMbhAva, kSudratA vagere tajavA paDe che, tethI AtmA poco paDe che, mulAyama bane che." (2) sAtatya-bhUtakALamAM anaMta bhavomAM mithyAtvanI, ajJAnanI tathA hiMsAdi pAponI, ane IndriyonI aviratinI satata dhArAbaddha pApapravRttie AtmAmAM mithyAtva-bhrAva, mUDha dazA , ajJAna ane pApapravRtti daDha karyA che. Ane miTAvavA mATe pratipakSI samyagdarzana-jJAnacAritranI nirmaLa pravRtti jIvanamAM satata AcarAvI joIe. zarIramAM dIrdhakALathI gADhapaNe vyApI gayela rogane dUra karavA jema auSadhanuM sevana satata karavuM paDe che, tevuM ja mithyAtvAdi gADha saMsAra-rogane dUra karavA samyagdarzanAdi satata AcaravA joIe. (3) satkAra, - vaLI te dharmasevana satkAra sAthe thAya; arthAta hRdayanA Adara-bahumAna sAthe thavuM joIe. jIve saMsAra-rogane vadhAranAra mohane khUba Adara sAthe sevyo che, mATe ja saMsAramAM aneka kaSTa ane trAsa vagere anubhavavA chatAM saMsAra parano moha, jema bahu mAnelA-satkArelA putra parathI moha na khase tema, khasato nathI, ane saMsAra upara udvega thato nathI. e to mokSa sAdhaka samyagdarzanAdi zuddha dharma paNa hRdayanA bahumAna sAthe je AcarAya to ja mokSaprIti vadhe, mohamAyA ghaTe, ane krame karIne saMsAra roga nAbuda thAya. vAta sAcI che ke zeThanI nokarI satata sevavA chatAM nokara bahumAna na dharAvato hoya to tenI kiMmata nathI aMkAtI; sAro lAbha nathI maLato. athavA patInI pati pratyenI bhale satata paNa jo sevA Adara vinAnI hoya, to e patine jarAya AvarjI zakatI nathI. tema gharmane paNa satata sevavA chatAM Adara vinA sevelA dharmane paNa satata sevavA chatAM Adara vinA sevelA dharmane hRdayamAM AvarjI zakAto nathI, ane hRdayamAM pratipakSI mithyAtva-kaSAya vagerenuM sthAna maTIne samyagdarzanAdi zuddha gharma sthAna pAmI zakato nathI. (4) vidhi - A uparAMta dharmanI zravaNAdi sAdhanAmAM vidhinuM pAlana jarUrI che. AdarapUrvaka ane satatapaNe sevA karanAro putra jo vidhisara sevA na kare, to avivekIpaNAne laIne pitAne teTalA pramANamAM AvarjI zakato nathI. sevA vidhisara joIe. auSadha paNa satata ane bahuzraddhApUrvaka sevAvA sAthe te te samaya, te te anupAna, te te kupathyano tyAga vagere vidhipUrvaka sevAvuM joIe che; nahitara te rogane na kADhI zake. moTA rAjAnI sarabharA paNa Adara uparAMta vidhine ya jarUra Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 65 : mAge che. tevI ja rIte bhavarogane kADhanAra gharma- auSadhanuM sevana zAstra kahelI vidhi mujaba ja thavuM joIe. ahIM, aucityamAM AjIvikAno yogya vyavasAya, ucita loka vyavahAranuM pAlana, ucita raheNIkaraNI, ucita bhASA bhojana, kuTuMba-vaDila-mitra-maMDaLa vagere sAthe ucita vartAva, Ama badhe ja aucitya joIe, sAtatyamAM darzana-jJAnacAritranI te te pravRtio jIvanamAM nitya ke kALe kALe paNa niyamitapaNe saLaMga cAlavI joIe ke jethI enA saMskAro para saMskAro dRDha thatA thAya. *AdaramAM te te gharma ane dharmI para, kiMmatI ratanA nidhAnanI jema prIti, temanI vArtA para rAga, temanI niMdAnuM azravaNa, niMdakanI dayA, saMsAranI bIjI koI paNa vastu karatAM te dharmanI adhika kadara, dharma pAmavAnI ati utkaTa AturatA, pAmavA mATe viziSTa udyama, pAmatAM saMbhrama (apUrva harSa) ane romAMcano anubhava, tathA pAmyAno eTalo AnaMda ke potAnA jIvanane ethI ja mahA bhAgyavaMta mAne, ane tene kAMI bAdha na Ave tevI kALajI rAkhe. *vidhimAM zAstra batAvela che te kALa, sthAna, Asana, mudrA, AlaMbana, vagerenuM pAlana; tathA jJAna-darzana-cAritranA ATha ATha prakAronA AcAronuM tema ja tapa ane vIryanA AcAronuM Asevana; vaLI A dharma vinAnA AtmAo upara bhAva dayA; tathA dharma pAmelA para hRdayano saharSa prema, ItyAdi ItyAdi vastuo vidhimAM gaNAvI zakAya. A sthiti UbhI karavA, jIvanamAM te aMgenA abhigraho (pratijJA) laIne enuM pAlana khUba ja upayogI thAya. kema ke, abhigrahathI dharma satatapaNe jIvanamAM Take che. zuddha gharma pUrve kahela samyagdarzanAdirUpa samajavo. AvA zuddha dharmanI samyakra-prApti, eTale ke bhAvathI AtmAmAM tenI sparzanA thavI joIe. te sparzanA mithyAtva-mohanIya, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, anaMtAnubaMdhI kaSAyo vagere pApakarmanA viziSTa nAzathI thAya. viziSTa nAza eTale ke evo nAza ke jenI pachI pharIthI te pApa UbhuM na thAya, baMdhAya nahi, te rItanuM dUrIkaraNa. AvA pApanAzane karavA mATe 'tathAbhavyatva (svabhAva), 'kALa, 'niyati (bhavitavyatA), karma (puNya-pApa), tathA "puraSArtha, e pAMca kAraNono samavAya (anukula saMyoga) joIe. AmAM tathAbhavyatvano paripAka karavAthI bIjA kAraNa anukULa banI Ave che. tathAbhavyatvanuM svarUpa :- "bhavyatva' eTale sAmAnyathI koIpaNa bhavya jIvanI mokSa pAmavAnI yogyatA; ane 'tathA bhavyatva' eTale viziSTa bhavyatva; te te bhavya jIvanI mokSa pAmavAnI vaiyaktika yogyatA. bhavyatvathI tathA-bhavyatvane juduM kahevAnuM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 66 : paMcasUtra kAraNa e che, ke sAmAnyathI sarva bhavyomAM bhavyatva svabhAva sarakho hovA chatAM mukti eka sarakhI rItie thatI nathI; kintu judA judA kALe, judI judI sAmagrI pAmIne bhinna bhinna rIte dharmabIjanI prApti thaIne, bIjanI upara aMkurAdinI phaLa parvatanA vikAsanI jema, mokSa parvatanA vikAsathI thAya che. e badhI vicitratA vastunA svabhAvanI (bhavyatvanI) vicitratA vinA na banI zake. judI judI vyaktionuM A juduM juduM bhavyatva e ja te te vyaktinuM tathAbhavyatva. A tathAbhavyatva e sAdhyavyAdhi jevuM che. roga asAdhya hoya to nAIlAja. paNa sAdhya hoya to sAdhanothI e roga pakavIne, aMte Arogya thayethI, roga aMta pAme che. temAM tathAbhavyatva paNa upAyothI pAkI zake che, ane aMte bhAvaArogya je mokSa, te prApta thatAM tathAbhavyatva aMta pAme che. A tathAbhavyatvanA paripAka mATe sAdhano batAve che. "tamsa puNa.." tathAbhavyatva pakavavAnAM sAdhana : (1) tathAbhavyatvano vipAka (paripAka) karavAnAM sAdhano traNa che. paheluM sAdhana zrI arihaMta, siddha, sAdhu ane sarvajJabhASita dharmanuM sAcuM zaraNa svIkAravuM te, rogamAM vaidyanI jema, eka mAtra rakSaNa svIkAravuM, te. jagatanAM bIjAM zaraNAM e upacArathI zaraNAM che, arthAt kahevAtAM zaraNAM che, kemake te svIkAryA pachI karmaroga sAme kharuM rakSaNa maLatuM nathI. haMmezanI Apatti TaLatI nathI, eTale pharI pharI te zaraNAnI apekSA rahe che, vaLI temAM thApa khAvAno saMbhava che, ne pariNAme to avazya nirAdhAra ane duHkhada sthiti che jyAre A zaraNamAM sAcAM ane sacoTa rakSaNa che, e sarva prakAranI ApattiothI bacavano zreSTha upAya che, ane te pAmyA pachI kadI dhokhAno saMbhava nathI. temaja pachI bhaviSyamAM vAre vAre zaraNAM levAM paDatAM nathI, kemake krame karIne AtmA tenAthI jarUra saMsArarogathI mukta thaI jAya che. (2) tathAbhavyatvane pakavavAnuM bIjuM sAdhana duSkatagaI. A bhavamAM ane parabhavamAM karelA duSkRtyonI pazcAtApapUrvaka guru -sAkSIe niMdA karavI te che. AmAM "te duSkRtyo jarAya kartavya nathI, are ! adhama evA meM e karyA te khoTuM karyuM che !' tevI buddhi sAthe, "te mithyA thAo' evI hArdika bhAvanA jAgrata rahe che. gurunI sAkSIe A duSkRtyonuM yathAsthita nivedana, ane "aho ! A meM khoTuM karyuM' tevo svahRdaye pazcAtApapUrvaka svIkAra e rUpI gaha, - A be pUrve baMdhAyela karmanA anubaMdhone toDavAmAM apratihata (sacoTa) zakti dharAve che. karmanA anubaMdha eTale karmamAM rahelI potAnA udaya vakhate navA karma baMdhanI paraMparA calAvavAnI zakti; eno nAza dukRtagraha kare che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 67 : (3) trIjuM sAdhana sukatanI AsevanA. eTale ke arihaMtAdi AtmAonI uttama pravRttio ane uttama guNonI anumodanAnuM Asevana. ahIM sukRta zabdathI anumodana eTalA mATe lIdhuM ke anumodana jo vivekavALuM, eTale ke daMbha vinAnuM ane vastunI kadara (mUlyAMkana)vALuM hoya, sAthe niyamita thatuM hoya, to AtmAmAM akhaMDa zubha adhyavasAyane avazya sAdhI Ape che. jyAre, sArI pravRttine jAte karavAmAM ke bIjA pAse karAvavAmAM nizcitapaNe tevA bhAvanI siddhi thAya ja evuM haMmezAM nathI banatuM. anumodanAmAM to mana-vacana-kAyA traNenIya prasannatA joIe ja; ane te AtmAmAM mahAna zubha pariNatine jagADyA vinA rahetI nathI. puNya ke pApa traNa rIte thAya, -svayaM karavAthI, anya pAse karAvavAthI, ke jAte anumodavAthI. AmAM uttama (zubha) anuSThAnonI anumodanA e paNa eka prakAranuM Asevana che, eka pavitra kArya che. tethI vizuddha bhAvo hRdayamAM jAge che. A traNe upAyo aucitya, satatapaNuM, satkAra ane vidhithI sevAtA auSadhathI sAdhya roganI jema tathAbhavyatvano paripAka kare che; ane te paripAka thatAM, pApa karma nAza pAmI zuddha dharmanI bhAvathI prApti thaI saMsArano uccheda thAya che. je kAraNa thakI A traNa sAdhanothI avazya duHkhamaya, duHkhaphalaka, ane duHkhAnubaMdhI saMsAranA nAzarUpa prastuta tattvanI siddhi thAya che, eTalA ja mATe mokSArthI bhavya jIve e sacoTa upAyonuM sevana haMmezA karavuM joIe. te paNa prazasta praNidhAna, ekAgratA, bhAvavizuddhi ane kartavyanA nizcaya sAthe karavuM joIe. ahIM kALano vicAra nathI, kiMtu jyAre jyAre e karAya tyAre tyAre suMdara praNidhAna sAthe karavuM joIe, kemake kArya-siddhimAM praNidhAna e sAdhanAnuM pradhAna aMga che. kahyuM che ke praNidhAnathI kareluM karma utkaTa vipAkavALuM mAnyuM che, kemake emAM avazya anubaMdha paDe che, ane ethI AgaLa pravRtti vagere yogo siddhi sudhI pahoMcADe che. SoDazakazAstramAM sAdhaka mATe praNidhAna-pravRtti- vijaya- siddhi e krama batAvyo che, te praNidhAnanI ati AvazyakatA sUcave che. * zAlibhadranA jIve pUrvabhavamAM thoDuM paNa dAna karyuM, ne guruno satkAra karyo, temAM ne aMtakALeya gurunuM ane tyAgadharmanuM jabaruM zaraNa karyuM, A badhuM evA praNidhAnathI karyuM ke parabhave rojanI amUlya navANuM devatAI peTI uparAMta enoya tyAga ane prabhunuM zaraNa maLyAM ! have dhyAnamAM rAkhavuM, ke jo tIvra saMkleza eTale ke tIvra rAgadveSano anubhava thaI AtmAne ati harSa-udvega, rati-arati, mada-tRSNA vagere thatA hoya to A traNa upAyanuM sevana vAraMvAra karavuM joIe. bAkI saMkaleza na hoya ane svasthatAe kALa pasAra thato hoya, tyAre paNa roja saMdhyAe to A traNa sAdhana avazya sevavAM joIe. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 68 : paMcasUtra AmAM pahelo upAya 'cAra zaraNAM' kevI rIte svIkAravA te batAve che. ahi e khAsa samajavAnuM che ke A jIve Ama to cAra zaraNAM svIkAravAno dekhAva ghaNI vakhata karyo haze. kemake, zAstra jyAre kahe che ke A jIve anaMtIvAra dhArmika dravya-kriyAo karI. to pachI emAM cAritra jevI kaSTamaya jIvanacaryAe pahoMcelA jIve zuM cAra zaraNAM svIkAravAnI kriyA nahi karI hoya ? karI haze, chatAM pApapratighAta thayo nahi. e sUcave che ke sAco zaraNa- svIkAra ja karyo nathI. ApaNe sAmAnyathI ema kahIe ke 'mAre arihaMtanuM zaraNa che, siddhanuM zaraNa che', eTalA mAtrathI upAyabhUta zaraNAMno sAco svIkAra thato nathI. tyAre emAM zuM karavAnuM bAkI rahe che ke jethI ApaNe bhAvathI zaraNa svIkAryAM ema kahI zakAya ? graMthakAra je arihaMta paramAtmAdi cAranuM zaraNuM ApaNI pAse svIkAravAvA Icche che, tyAM pote te arihaMtadeva ane siddha bhagavAna vagerenAM amuka amuka cokkasa vizeSaNo kahe che, ane ApaNe te te vizeSaNonI zraddhA sAthe zaraNuM karavuM joIe, e sUcita thAya che. have jo zaraNuM svIkAravAnI abhilASAvALo te te vizeSaNonI jvalaMta zraddhA nahi kare to sAcuM zaraNuM nahi thAya. te te vizeSaNo emanAmAM yathAsthita che evuM zraddhAthI tyAre mAnyuM gaNAya ke jo emanAthI anya koImAM te vizeSaNo ghaTe evA nathI, balke tethI viparIta sthiti che, evuM hradaye sacoTa vasI jAya. tAtparya e che ke jemanuM zaraNuM svIkArIe chIe, temanAmAM mukhyapaNe te guNo mAnavA joIe, ane anyamAM te guNo nathI balke pApavardhaka viparIta doSo che, e paNa hRdayanA uMDANamAM ThaseluM hovuM joIe. Ama karavAthI sAcI rItie te te guNothI niSpanna zrI arihaMta deva vagere ja sAcuM zaraNuM ApanArA lAgaze; ane jIva paNa eka mAtra temanuM ja zaraNuM svIkAraze. eTaluM ja nahi, paNa AvuM zaraNa pAmavAthI potAnI jAtane mahA bhAgyazALI samajaze. pote A zaraNArUpI ratanuM mahAnidhAna pAmyo, enuM ene gaurava raheze. enI AgaLa koI sAMsArika anukULatA ochI paNa maLI haze tene bahu visAtamAM nahi gaNe, ne tethI ene ochuM nahi lAge. zaraNuM pAmyAthI ene saghaLuM malyuM ema lAgaze; sAthe hRdayamAM khAtarI thatI jaze ke have mAre saMsAramAM dIrdha bhramaNa hoya ja nahi, paNa jaldIthI mukti prApta thavI ja joIe. A vastu hRdayamAM sparze eTale zuM thayuM ? kaho ke eNe bhavaci ane mithyAtva jevA Azravo ke je azubha karmanA anubaMdha karAvanArA che, tene tyajI dIdhA. e Azravo eja pApa. eno nAza e pApapratighAta thayo. eTale guNonA bIjanuM AdhAna thatAM zI vAra ? arihaMtadeva AdinA zaraNano svIkAra AtmAne keTalo masta rAkhI pApapratighAtAdi karavAmAM ati upayogI bane che, e ApaNane sulasA zrAvikAnA eka prasaMgamAM jovA maLe che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satra - 1 [: 69 : * tulasA zrAvikAno zaraNa svIkAra :- vizvahitakArI mahAvIra prabhune aMbaDa parivrAjaka sulasAnA gAma jatAM pUche che,- "prabhu ! kAMI AjJA ?' tyAre prabhu kahe che ! tyAM sulasIzrAvikAne dharmanA khabara pUchajo." A saMbhaLI aMbaDanA manamAM Azcarya thayuM ke "AkhA nagaramAM prabhune eka bAI tulasA ja bhakta jaDI ? tyAre eno dharmarAga kevoka haze ? mAre enuM pArakhuM karavuM joIe." aMbaDe tyAM jaI sulatAnA ghare parivrAjakanA ja veze praveza karyo. sulatAe veza parathI koI mithyAdraSTi kuguru samajI eno Adara na karyo. are ! sAmuM paNa joyuM nahi. enA manane nizcita hatuM ke "mAre arihaMta ane nigraMthamuninuM zaraNa che e puratuM ja che, e ja tAraNahAra che, saMsArabhaya nivAraka che. pachI mAre kudeva-kugurunI zI Aza ke emanuM sanmAna karUM ? rAga-dveSI deva ane AtyaMtara mamatAdinI pranthivALA gurunAM pokaLa zaraNAM zA dharavAM ? ethI mAruM samyaktarata meluM thAya ke jAya.' aMbaDe joyuM che to pAkI ! chatAM vizeSa pArakhuM karuM' e hato vidyAvALo te eNe kramazaH nagaranAM ekeka daravAjA bahAra ThAThathI brahmA-maheza-viSNu ane ra5 mA tIrthakaranAM rUpa vikavya dareka prasaMge AkhuM nagara jovA ulaTuM, lokamAM comera vAha ! bhagavAna sAkSAt padhAryA ! aho ! aho !' thaI rahyuM, harSaghelI pADozaNo sulatAne laI javA ghaNuMya nathI paraMtu vIramagna sulatAne e jovAno koIja umaLako ja nahi, te e na ja gaI ! ene mana eka arihaMtanuM ja zaraNa eTaluM dRDha cokkasa che ke "mArA eka nAtha arihaMta mahAvIranA AMtara darzanamAMthI paravAre to bIjA hAlatu-phAlatune jovA jAuM ne? ne bIjAmAM jovA jevuM che paNa zuM? sakala kalyANanuM eka kAraNa mAtra arihaMta deva che. anaMta jJAna anaMta sukhabharyA sarva siddha emanI upAsanAthI ja thayA che. emanA ja zAsanane sAdhu mahAtmAo ArAdhe che. emaNe bhAkhelo dharma ja zreSTha maMgaLa che. mAre to e arihaMta-siddha-sAdhu-AhaMtadharma ja zaraNa ho.' basa, emAM kAMI adhurUM ene lAgatuM ja nathI ke je pUravA bIje mana laI javuM paDe. bIjI AturatA paNa karavAmAM e samyagdarzana meluM thavAnuM dekhe che, pachI e jovAnuM jANavAnI vAteya zI ? aMbaDe Ane ekeya daravAje joI nahi, samajI gayo ke prabhue kAMI kAcI pocIne khabara nathI pUchAvI. enA manane thayuM ke "kharekhara ! AmAM to prabhue mArA samyaktane vizeSa nirmaLa karavA mATe ja mArA dvArA A sulatAne khabara pUchAvI lAge che. aho ! prabhuno kevo mahAna upakAra !' Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 7 : paMcasUtra basa, aMbaDa have zrAvakano veza sajI kapALamAM tilaka sAthe sulasAne AMgaNe jaI Ubho. sulasA zrAvakane joI tarata ja sAme gaI. 'padhAro, padhAro' karI gharamAM lAvI besADe che. kahe che -'dhanya bhAgya ! amArA jevA TaMkanuM ghara pAvana kIdhuM !' pANI vagere ghare che. pUche che 'ApanuM zubha nAma ? kyA nagaranA vAsI ? ahIM padhAryA cho to amArA sarakhI zI AjJA che ?' aMbaDa kahe 'huM tamArA para prabhu zrI mahAvIradevano saMdezo lAvyo chuM.' eTaluM sAMbhaLatAM to sulasA romAMca anubhave che ! gaLagaLI thaI kahe che 'hai' ! mArA dharma upagA2I vIra prabhuno mane saMdezo ? ahAhA ! kaho, jaldI, kaho mArA jevI rAMkaDIne prabhue zuM pharamAvyuM che ?' aMbaDa kahe che ke 'ahIM Avato hato tyAre prabhune meM kAmakAja pUchyuM; prabhue zrImukhe mane kahyuM -'tyAM sulasAne amArA vatI dharmakhabara pUchajo !' basa, eTaluM sAMbhaLatAM to sulasA pANI pANI thaI gaI ! jhaTa UbhI thaIne prabhu je dizAmAM vicaratA hatA te dizAmAM pote prabhune manamAM lAvI vAraMvAra paMcAMga praNipAta vaMdanA kare che, ane bolI UThe che ke 'prabhu ! prabhu ! A to ApanI keTalI badhI dayA ke pApagharamAM beThelI mane yAda karI ? Ape mArI khabara pUchAvI ? mArI zI lAyakAta ? viSayakaSAyanA kIcaDamAM khUMcelI mArA para ATalI badhI karuNA !' bolatAM bolatAM enI AMkhe prabhunA anahada upakAranA jhaLajhaLiyAM AvI gayA ! raDatI raDatI kahe che 'mArA nAtha ! tame ciraMjIvo. aho, tamAre moTA moTA gaNaghara mahArAjA ne IMdra jevA sevaka ! kevA e suyogya ! ane kyAM pApa bharela huM ? prabhu ! have to TheTha sudhI dayA karajo ke jethI saMyama-tapadhyAnamAM caDI jaI ApanA ja eka AdhAre bhavapAra karI jAuM.' aMbaDa A jotAM pANI pANI thaI gayo ! AMkhe AMsu sAthe kahe che, 'sulasA ! dhanya che tamArA jIvanane ke ATalI jvalaMta zraddhA bhagavAna mahAvIra prabhu para rAkho cho ! ane jagatamAM e ja sArabhUta mAnI bIjI koI ja AzaMsA AturatA tamArA manamAM UThatI-karatI nathI ! saMsAramAM beThA cho chatAM prabhune tamArUM A AtmasamarpaNa kharekhara AzcaryakAraka che ! ene mArA kroDa kroDa vaMdana che !' basa ema kahIne aMbaDa potAnA samyaktvane nirmaLa karato tyAMthI cAlI nIkaLyo. arihaMtanuM zaraNa A, ke eja nAtha tAraNahAra lAge, sakaLasukhanuM bIja lAge, e ja sarva bhayothI mukAvanAra lAge. eja darzanIya, vaMdanIya ane sevanIya lAge. mana kahe ke 'jagatamAM arihaMtathI vadhIne jovA lAyaka koI cIja nathI, vaMdana karavA yogya koI deva nathI, stuti, guNagAna ane sevA karavA yogya arihaMtanI tole koI vibhUti nathI, emanuM zaraNa svIkAryAthI haiyAne bhAre huMpha hoya ke have sarva Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 71 : bhayo gayA ! have to emanAmAM bhaLI jAuM, jIvana emanA saMpUrNa Adezamaya karI dauM ! basa, have to saMsArathI Ama chUTI jAuM !' zaraNa svIkAranI cAvI :- ahIM eka vastu e dhyAnamAM rahe ke zaraNano svIkAra A rIte thAya. dA.ta. jaMgalamAM khUba dhana laIne koI mANasa cAlyo jato hoya, emAM enI pAchaLa jo khUnI lUMTArAo paDe to tyAre e keTalA badhA bhayathI doDato hoya che ? have te vakhate jo sAmethI koI zastradhArI pAkA rakSako maLI jAya to keTalA vizvAsa ne keTalI badhI tIvra AjIjIthI emanuM zaraNuM mAge ? pelAo kahe ke tuM "phIkara na karIza. konI tAkAta che ke tane kAMI hAnI karI zake ?" ema jo AzvAsana maLe che to AnAM mana para pelAonA zaraNa-svIkArano kevo gadgaddabhAva AvI jAya che ? gadgada dilathI kevuM emanuM zaraNuM svIkAre che ? evI rIte ApaNane lAgavuM joIe ke "A saMsAra aTavImAM karma ane kaSAyorUpI lUMTArAothI ApaNe pIcho pakaDAyelA chIe. emAM anaMta Atma-ghananAza ane janma-maraNanI paraMparA nakkI che. A sthitimAM jyAre ApaNane cokkasarUpe bacAvI zakanAra arihaMtAdi cAranI jo prApti thaI che, to pachI ApaNe avazya emanA zaraNe jaIe, prArthanA karIe, ke "he arihaMta-siddha-sAdhu ane dharma ! mAre kevaLa ApanuM ja zaraNuM che. bIjo koI mAre AdhAra nathI, koI ja mAro rakSaNahAra-tAraNahAra nathI, belI nathI, nAya nathI, Apa ja mAre trANa-zaraNanAtha cho." hRdayamAM karma ane kaSAyanA tIvra bhaya sAthe A zaraNuM svIkAravAmAM Ave, arthAt "arihaMtA me zaraNa" e zaraNuM bolatAM ja,(1) eka bAju karma- kaSAyanI bhayaMkara julmajhaDIno trAsa anubhavAya, (2) bIjI bAju arihaMtAdi cAranuM emAMthI bacAvavAnuM akATya sAmarthya samajAya, ane (3) e bacAvanI ApaNe mATe atyaMta AvazyakatAno khyAla Ave. Ama karma-kaSAyano bhaya ane ethI mukta karanAra arihaMtAdi cAra pratye rakSaNanI tIvra zraddhA ane garaja, e traNa bhegA thaIne sAco zaraNano bhAva ubho thAya. * * zaraNa-svIkArano ucca bhAva lAvavA mATe ahIM eka vastu samajavA jevI che ke maraNa-zavyAe paDelo mANasa keTalA badhA gadgada ane kakaLatA hRdaye arihaMtAdinuM zaraNuM svIkAre che ? enuM kAraNa, "potAnA mAnelA badhAM ja sagAMsnehI ane kAyA sudhInI potAnI badhI mAlamilkata vagere koIja potAne rakSaNa ApI zakatA nathI,'e najaronajara dekhAya che. potAne have taratamAM paralokamAM javAnuM che, e hakIkata mana sAme taravarI rahI che. vaLI jIvanabhara AcarelA pApo para dila kakaLatuM che. A paristhitimAM dekhAya che ke paralokamAM rakSaNa ApI zake to te mAtra arihaMtAdi cAra Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 72 : paMcasUtra che. basa, to pachI AvA aMtakALe svIkArAtAM zaraNanI jema ja cAlu jIvanamAM paNa e paristhiti manamAM lAvI, dA.ta., "kone khabara pachInI ja ghaDIe huM jIvaMta hoIza kema ?' ema samajIne, eja pramANe gadgadabhAva vagere sAthe zaraNa svIkAravAM joIe. ___ sUtra : jAvajIvaM me bhagavaMto parama tiloganAhA aNuttarapuNNasaMbhArA, khINarAgadosamohA, aciMtaciMtAmaNI, bhavajalahipoA, egaMtasaraNA, arahaMtA artha :- jIvanabhara mAre bhagavAna parama trilokanAtha, utkRSTa puNya samUhavALA, rAga-dveSa-mohano kSaya karI cukelA, aciMtyaciMtAmaNi, bhavasAgaramAM jahAja, ekAMta zaraNa karavA yogya arihaMta devo zaraNa che. vivecana :- (1) have ahIM arihaMta bhagavAnanuM zaraNa svIkAravAmAM Ave che. jAvajajIva me ...' e pAThamAM arihaMta prabhunA viziSTa vizeSaNo che. tenA tenA dvArA te te rIte emanA pratye sacoTa zraddhA ane atizaya AdaravALA banavAnuM che, e bhUlavAnuM nathI; to ja e zaraNa svIkAryuM saphaLa thAya. "jIvanabhara Aryanta bhagavaMto mAre zaraNa ho' A eka jAtanI pratijJA jevuM che. jo mAtra sAmAnya bhAvanArUpa abhilASA hota, to to te to AgaLa bhavAMtara mATe paNa karI zakata; paraMtu mAvajajIvanI maryAdA na baMdhAta. maryAdA bAMdhI che te bhavAntaramAM ajJAnatAe kadAca eno bhaMga na thaI jAya e hetue; ane bhaMgano bhaya pratijJAmAM hovAnuM gaNAya, paNa abhilASAmAM nahi. eTale zaraNa svIkAranAre dhyAnamAM e rAkhavAnuM ke A zaraNa A jIvananA aMta sudhI rahe. have emanuM zaraNa mUkAya nahi. ane bIjAnuM zaraNa svIkArAya nahi. ahIM "aruhaMta' eTale jemanAmAM karmano aMkura nathI ugato te. "arahaMta' eTale raha -rahasya vinAnA arthAta jemane jagatanI traNe kALanI koI vAta gupta nathI te. "arihaMta' eTale aSTa prAtihAryanI Rddhine je arpe che, yogya che. te "bhagavaMta' eTale bhaga arthAt parama aizvaryA-rUpa-yaza-jJAna-dharmavALA. e "paramatrilokanAtha' che. dunyavI (laukika) nAtha kadAca A lokanA keTalAya bhayamAMthI bacAve; jyAre A traNe lokanA zreSTha lokottara nAtha durgatinA bhayathI bacAve che, bhAvI dIrgha saMsArathI bacAve che, jugajuganI janma-jarA mRtyunI jaTila jaMjALamAMthI saMrakSe che. A vizeSaNanI zraddhA manAve che ke "huM nAtha to ahaMtane ja mAnuM. hajI jagatamAM koI karoDonI Rddhi ApI daridratAthI bacAve, auSadha ApI mahA rogathI bacAve, sahAro ApI nirAdhAratAthI bacAve, sevA karI agavaDathI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 73 : bacAve, rakSaNa ApI cora-DAkuthI bacAve, paNa tethI zuM bahu rIjhavAnuM? ethI kAMI jarA ke maraNano bhaya TaLyo? pharI navAM janma maraNAdi duHkha TaLyAM? durgatine tALAM lAgyAM ? bhaviSyanA kAramA roga, duHkhadAridra-daubhaMgyAdi dUra thayAM ? nA, e karavAnI tAkAta to mArA aciMtya prabhAvI arihaMta devAdhidevamAM ja che. kyAM samartha trilokanAtha ! ane kyAM A svaya anAtha !'' kamaThanA kASThamAMthI pArzvaprabhue baLatA sApane bahAra kaDhAvyo, navakAramaMtra apAvyo, sApe paNa prabhunuM zaraNa lIdhuM, to marIne dharaNedra thayo ! durgati TaLI. arihaMta vinA A koNa karata? pApI sApa te dharaNaMdra thAya ? anuttara-puNya-saMbhArA: - e prabhu sarva puNyomAM zreSTha puNya je tIrthaMkara nAmakarma, te ane zreSTha yaza-saubhAgya-AdeyatAdinA puNyanA prabhAravALA che. enA adbhuta yoge, e mAtAnA garbhamAM Ave tyArathI, IdronA acaLa siMhAsano ghUjI uThe ! janmakALe 56 diphakumArIo dularAva ane 64 Idro devo sAthe prabhunA janmAbhiSeka ujave ! janmathIja roga-mela parasevA vinAnI kaMcana jevI kAyA, sugaMdhI zvAsozvAsa, adrazya AhArAdividhi, gAyanA dUdha jevuM rUdhira, ane abibhatsa mAMsa, A atizayavALA ! kevaLajJAna pachI apUrva aSTa prAtihArya, samavasaraNa, ne cAlatAM paga nIce suvarNakamaLanI RddhivALA ! temaja aneka devendro-nareMdrothI sevAtA tathA kula cotrIsa ane vANInA pAMtrIza atizayavALA e prabhu bane che ! jagatanAM bIjAM puNya A puNya AgaLa zI visAtamAM ? bharata cakravartIno putra marIci RSabhadeva prabhunuM devatAI cAMdI-sonA-ratamaya samavasaraNanI alaukika samRddhi puNya joI A vicAramAM co, to ene jagatanA puNya para vairAgya thaI gayo, ane eNe tyAM ja prabhu pAse dIkSA lIdhI ! bhavonA aMte e ja mahAvIra prabhu thayA. evA prabhune hRdayathI ekAMta zaraNe javAmAM ApaNe paNa prabhu banI zakIe chIe, e A puNyanI viziSTatA che. to bIjA puNyanAM svAgata sanmAna ke gItagAna yA IcchA ya have zA sAru mane khape ? oho ! kevA uttama puNyane dharAvatA devAdhidevanI prApti mane thaI ! A puNya joI jagatamAM bIje AkarSavA ke IcchavA jevuM che ja zuM ? jIvanamAM mAre to A puNyavaMtA arihaMta ja nAtha ho,' A zraddhA joIe. - "kSINarAgadveSamohA' : vaLI rAga, dveSa ane moha, arthAt ISTa pratye Asakti, aniSTa pratye aruci ane ajJAna- mUDhatA. mithyAjJAna jemanA atyaMta kSINa thaI gayA che, evA te prabhunuM mAre zaraNa ho. mArA prabhu bhakto paranA lezamAtra paNa rAgavALA ke zatru paranA keSavALA nahi. vIra prabhue mahAbhakta gautama para rAga na Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 74 : paMcasUtra karyo. tejolegyA mUkanAra gauzALA para dveSa na karyo; temaja emanuM koI paNa kathana mUDhatA- ajJAnatAbharyuM nahi; kemake e vItarAga sarvajJa che. evA bIjA koI deva nahi, mAnava nahi, e to e ja.' evA nAthane zaraNe javAmAM samyajJAna vairAgyAdinI jarUra prApti thAya. e mATe ja emanuM zaraNa karavAnuM hoya. e prabhu vaLI kevA ? aciMtya-ciMtAmaNi' svarUpa che. aciMtya kema kahyuM ? eTalA mATe ke ciMtAmaNi to ApaNe dhAryA mujabanuM phaLa Ape ane te paNa laukika, arthAt A loka pUratuM ja phaLa; jyAre paramAtmA to dhAraNAthI paNa para (utkRSTa) evA akathya anaMtasukhamaya mokSa parvatanA phaLone ApanArA che AvA aciMtya ciMtAmaNi rUpa prabhune prApta karyA pachI have mAre zI nyUnatA che ke huM dunyavI koI ApattinA prasaMgamAM ochuM mAnuM ane duHkhI thAu?" vaLI 'bhavajaladhipotA' : bhagavAna saMsArathI pAra utAranArA hovAthI bhavasAgaramAM jahAja samAna che. emanA zaraNe rahelo huM jarUra bhavasAgarane taravA mathIza evA mArA koDa che." bhava eTale caturgatirUpa saMsAra; tema viSaya ane kaSAyo, ne anAdinI saMjJAo vagere paNa bhava che. e badhAthI jIvane e choDAve che. 'egaMtasaraNA' : bhagavAna arihaMta-devo ja ekAMte zaraNa karavA yogya che, kemake bhedabhAva vinA potAnA aparAdhI ke niraparAdhI sarve AzritonuM hita karanArA che, ane te paNa AzritanA sarva hitanA karanArA che. emanA jevA sarva-kalyANa karavAno mahAna upakAra bIjo koNa karI zake ema che ? jagatanA pRthvIkAya aplAya Adi ekendriya jIva sudhInA jIvonI oLakha ane davA karavAnuM tIrthakara bhagavAne zikhavADIne bhavya jIvone e jIvonI rakSA karatA karyA. eTaluM e jhINA jIvonuM paNa hita karavAnuM bIjA koNe karyuM che ? ane jo bIjo koI tevo nathI, to evA bIjAonuM zaraNuM paNa hRdayamAM kema rakhAya ? rAkhavAnI jarUra zI ? mATe, "arahaMtA saraNa' arthAta azoka vRkSa, surapuSpavRSTi .... vagere aSTamahAprAtihAryarUpI pUjAne lAyaka evA ahetu bhagavaMto mAre jAvajajIva zaraNa che, Azraya che; emano ja mAre AdhAra che. jagatanA kahevAtA, kalpita ke nAmanA zaraNa para mane zraddhA nathI. tathA tevA nAmanA zaraNabhUta zeTha, mitro, kuTuMba, dhana, sattA vigeremAMnuM koI paNa avasare mane sahAya na kare to paNa huM duHkhI na thAuM, ciMtA na karUM, kemake huM jANuM chuM ke e koI paNa sAcA zaraNa ja nathI. meM to eka mAtra devAdhidevane sAcA. ananya zaraNa tarIke dhAryA che, ane tyAM sudhI mane koI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 75 : bhaya ke Apatti nathI. pUrvanA tIvra karmanA udaye kadAca pratikuLatA Avaze to paNa, nAthanA zaraNanA pratApe, te aMta pAmavA mATe ja banaze; arthAtu emAMthI have navA karmano phaNago nahi phUTe, karmanI dhArA aTakI jaze, ane du:khano sadAne mATe abhAva thaze." * zrIpAla kumArane keTalIya Apatti AvatI gaI ! dhavalazeThanA prapaMce dariyAmAM paTAkAvAnuM ya AvyuM ! to paNa ene mana to eka arihaMtAdi navapadanuM ja zaraNa ! jenA prabhAve magaramaccha tarApAnI mAphaka pITha para laI evA thANA baMdare utAryA ke jyAM rAjakanyAnA pati tarIke zrIpAlane levA mATe rAjAnA mANaso AvI lAgyA ! zrIpAla A zaraNanA pratApe nava bhavanI samRddhi jovA para mokSanI anaMta samRddhine varavAnA che. sUtra : tahA pahINajarAmaraNA, aveakammakalaMkA, paNaTThavAvAhA, kevalanANadaMsaNA, siddhipuranivAsI, niruvamasuhasaMgayA, savvahA kayakiccA, siddhAsaro artha :- tathA jarA-maraNa rahita, karma-kalaMkathI mukta, pIDA naSTa thaI gaI che jemane evA, kevaLajJAna-darzanavALA, siddhinagarInA vAsI, anupama sukhasaMpanna, sarvathAkRtakRtya siddha bhagavAna mAre zaraNa che. (2) siddhazaraNa :- have zrI atu prabhunI jema zrI siddha bhagavAnanuM zaraNa svIkAruM chuM. te siddha bhagavAna kevA che ? "pahaNajarAmaraNA" arthAt jemane janma vagere bIja ja nahi hovAthI, jarA (vRddhAvasthA) ane maraNa rUpI aMkura paNa emanA atyaMta kSINa thaI gayA che, ke jethI e janmamaraNa karI kadIe jIvane sparzI zake nahi. eTale, sadAne mATe akSaya sthitivALA zrI siddho banyA che. aho ! A kevI suMdara avasthA ! A vicitra vizvanI raMgabhUmi para vidUSaka (bhavaiyA) nI jema navanavI gatinA vezamAM janmavuM, pudgalanA locA levA, zarIrAdinA ghATa banAvavA, ene poSavAnI kAramI kaSTamaya mahenata karavI pachI paNa pAchA ghasAtA javuM ane gharaDA thaI yA vahelAM ya maravuM ! eTale e badhuM lupta ! tyAM pUrvanI badhI mahenata ane enuM phaLa-sagavaDa eLe ! ane emAM bAMdhelA pApa mAthe ! A badhI viTaMbaNAno kAyamI aMta Ave to pachI pIDAja zI ? are ! saMsAranA bIjA trAsa to pachI, paNa mAtra vAraMvAra parAdhInapaNe janmavuM paDe che e paNa vivekIne zaramAvanAruM lAge che. nAnA bALa rAjakumAra-aImuttA jevA paNa jyAM mahAvIra prabhu pAsethI samajI AvyA ke "saMsAranA pApathI pharI pharI janmavA-maravAnuM Ave che, cAritrathI karma khapAvI siddha banyA pachI kadI janma maraNa nahi," to ghare AvI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 76 : paMcasUtra mAtAne e samajAvI pote cAritra lIdhuM ane mokSa pAmyA, siddha thayA. siddha prabhunI akSaya sthitino mITho khyAla jIvane potAnA janma-maraNAdi pratye dhRNA upajAve che, ane mane kyAre evI manorama akSaya sthiti maLe' evo koDa utpanna kare che. emane janma aTakavAnuM kAraNa e che ke - e siddha bhagavaMto "avea-kampa-kalaMkA' karmakalaMkathI rahita thayelA che. tethI sphaTikavata atyaMta nirmala thayelA che. zraddhALune jagatanI Rddhi siddhi ApanArAM karma paNa AtmAnA kalaMkarUpa bhAse che. karma-kalaMkane dUra karanArA jIvo ja kharekhara mahAvIra ane vikramazALI che. kemake karmanI ahiMsA saMyama ane tapathI sarvanAza karavAnuM kArya ja atyaMta kaparUM che. karma jyAM gayA, ke paNa vAbAtA' sarva pIDA, naDatara, vagere atyaMta nAza pAmI gayuM hovAthI, zrI sikko sarvathA bAdhArahita banelA che. e sarva prakAranI "UMcInIcI viSamatA, svarUpa dhani, vibhAva vagerethI para che. arthAta (1) e zarIra, karma AdithI taddana hita hovAthI emane yaza-apayaza, mAna-apamAna, zAtA-azAtA, ISTa-aniSTa vagere viSamatA nathI; (2) nijanuM anaMtajJAna-sukhAdimaya svarUpa pUrNa khIlyuM hoI svarUpa-hAni nathI; tema ja (3) rAga-dveSa-ajJAna- hAsya-bhaya-dInatA-mada-mAyAkAma krodha vagere vibhAva yAne parAdhIna bhAva nathI. AvA siddha prabhune huM zaraNe uM chuM, ema samajIne ke "kama che tyAM sudhI ja bAdhA ane viSamatA che. nibaMdha sthiti mATe niSkarma sthiti joIe; tethI badhAthI AkuLa vyAkuLa thavA karatAM karmathI ja AkuLa vyAkuLa thaI karmanA aMtano yata karUM.' vaLI zuddha svarUpavALA banelA zrI siddho nyAyAdi-darzananA kahevA mujaba ajJAna nathI, paNa * kevalavaranANadaMsaNA uttama kevaLa (saMpUrNa) jJAna ane kevaLadarzanane dharanArA sarvajJa ane sarvadarzI che. kemake jJAnadarzana to AtmAno svabhAva ja che. tethI to e cetana che. nahitara enuM caitanya zuM? A jJAna eTale yamAtrane jANe. traNe kALanA samasta bhAva joya che, to taddana AvaraNa rahita banela jJAna "jagatanA sarva bhAvo kema na jANe ? jagatanA sarva bhAvone taTasthapaNe (rAgadveSa vinA) jovA jANavAnI A kevI majhAnI ramaNatA ! mane paNa kyAre zuddha jJAnadazA maLe !' vaLI siddhipuranivAsI' mithyA matoe mAnyAnI jema AtmA jagavyApI nahi, paNa lokAMte siddha zilA upara nivRtti nagarInA nivAsI banela che. tyAM " nivama-susaMgatA' anupama svAdhIna sukhathI parivarelA che. koI viSaya, koI kALa, koI saMyoga ke koI paristhitinI A anaMtasukhane apekSA nathI. evA asAMyogika, nitya, sahaja, AnaMdanA bhoktA zrI siddha vibhu che. "aho ! amArA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sUtra - 1 : 77 : sApekSa sukhanI, tucchatA, kSaNikatA, duHkha pariNAmitAdi kyAM ? ane kyAM e nirapekSa anaMta AnaMdanI vAta? e anaMta AnaMda pAmavA amAre anaMta AnaMdamaya zrI siddha prabhunuM zaraNa che." * karakaMDu rAjAe pUrve puSTa baLadane pachI jIrNa thayelo joI ene e vicAra Avyo ke "are ! tyAre jo amArI A sthiti thavAnI che, to pachI kyAM saMsAranAM sukha kAyama rahevAnA ? yuvAnI, saMpatti ane Arogyane sApekSa A sukhamAM zuM paDyA rahevuM? kemake e yuvAnI vagere vinAra hoI tatsApekSa sukha paNa vinazvara ! sAcAM sukha to siddha avasthAnAM. enA mATe ja udyama na karuM?' ema karI siddha zaraNarUpe cAritra lIdhuM. pravRtti mAtranuM prayojana ISTanI siddhi che, ane jIvane ISTa ekAMta sukha che. zrI siddha paramAtmAne anaMta sukha siddha che, eTale have e "savaha kayakiccA' sarva prakAre kRtakRtya che, siddhaprayojanavALA banyA che. have emane koI prayojana bAkI nathI. tethI koI pravRtti sAdhavAnI nathI. evA e siddha bhagavaMto zreSTha mokSatattvarUpa che; kemake (1) jagatamAM tattva che, -jaDa ane jIva. jaDa karatAM jIva uttama che. kAraNa ke vizvamAM koI jaDa kadI zAzvata zuddha nathI banI zakatuM, jyAre jIva tattva evuM zAzvata zuddha banI zake che, ke jethI pachI kadIya azuddha na thAya. vaLI (2) jIva tattvamAMya siddha- buddha-mukta jIvo e bIjA jIvo karatAM zreSTha che, kemake te sarvathA karma-kalaMkathI rahita che. vaLI (3) nava tattvamAM aMtima sAdhya mokSa tattva che, e sadhAyuM pachI kazuM sAdhavAnuM nahi; ne te mokSa siddhisvarUpa che. mATe ya siddho parama tattvarUpa che. emanAthI UMcuM ke emanA samAna bIjuM koI tattva nathI. e evA saMpUrNa kRtArtha che ke emane mokSa maLyA pachI kAMI meLavavAnuM bAkI raheluM nathI. have emanesa zarIra nathI, bhUkha nathI, hAjata nathI, paNaja ke vedanA nathI, IcchA nathI, ajJAna nathI, tethI zuM karavAnuM bAkI rahe? mATe, mAre e siddho ja zaraNa che, e ja sevya che, e ja dhyeya che, prApta che, stutya che. sUtra : tahA pasaMtagaMbhIrAsayA, sAvajjajogAvIrayA paMcavihAyArajANagA, parovayAranirayA, paumAinirdasaNA, jhANajjhayaNasaMgayA, visujjhamANabhAvA sAhU saraLa che. artha : tathA prazAMta ane gaMbhIra AzayavALA, sAvadya yogathI virAma pAmelA, paMcAcAranA jJa-pratyAkhyAna (ubhaya) parijJAvALA, paropakAramAM atyaMta rakata, kamaLa AdinI upamAvALA, dhyAna adhyAyanamAM parovAyelA, vizuddha thatA bhAvavALA sAdhu bhagavaMto mAre zaraNa che. (3) sAdhu zaraNa :- trIjA naMbaramAM sAdhu mahAtmAnuM mane zaraNa che. kevaLa siddha eka pAnuM choDIne 78-79 pAnuM che. - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra bhagavaMto ja zaraNa nahi, kiMtu sAdhu-mahAtmAo paNa mAre zaraNa che. te sAdhu bhagavaMto kevA che ? : 78 : prazAMta ane gaMbhIra AzayavALA che. kSamAnamratAdine dhAraNa karanArA hovAthI emanA cittano pariNAma (avasthA) prazAMta che, paNa uchaLato kadhamadhamato nathI. emAMya kSamA pahelI, mATe ja e kSamAzramaNa kahevAya che. temaja emanI cittavRtti yAne Azaya gaMbhIra che, paNa chIcharI ane kSudra nathI. tuccha gaNatarI, tuccha svabhAva, tuccha lAgaNI emane nathI. sAcA sukhanuM A kevuM suMdara sAdhana ! pAmara prANAM Avezane vaza thaI krodhamAM dhamadhamato banI pahelAM to jAte ja du:khI thAya che, vaLI bIjAneya duHkhI kare che, ne pariNAme paNa duHkhane notare che. kSamAzIla manuSya, Avezane rokI Tharela cittavALo banelo, koI paNa AMtarika rAgAdi klezano bhoga nathI pote banato, ane tethI nathI bIjAne banAvato. e to svaparanAM karmanAM vicitra nATakane nihALato ApattimAM paNa sAcI prasannatA anubhave che. ethI avasare bIjAne paNa dhArmika ane prazAMta banAvI de che ! yazodhara caritramAM prasaMga che. sudatta munivara nagara bahAra dhyAnamAM UbhA che. rAjA zikAre javA nIkaLelo munine joI apazukana mAnIne emanA para zikArI kUtarA choDe che. paraMtu kUtarA prazAMta muninI najIka pahoMcatAM, emanA tapa-saMyamanI prabhAthI aMjAI jaI zAMta thaI UbhA rahyA ! rAjA kSobha pAmyo. tyAM eka zrAvakanA kahevAthI samajyo ke 'A to moTA rAjakumAra hatA ne mahAtyAgI sAdhu banela che; eTale rAjAne bhAre pastAvo thayo ke 'huM kUtarAthI ya gayo ?' e jaIne muninI kSamA mAge che. prazAMta muni jarA paNa krodha ke aruci batAvyA vinA ene protsAhaka dharmopadeza ApI mahAna dharmAtmA banAve che. ema, muni gaMbhIra-Azaya arthAt cittanI gaMbhIratAne lIdhe akAryothI bacI jaI mRdubhAvane TakAvI rAkhe che, tyAM ahaMbhAva ane garvanA paNa ukaLATa kyAMthI UbhA ja thaI zake ? jagatanI karmanita Apa- saMpatnI mahAna vicitra ghaTanAo A sAgara-gaMbhIra cittane na DahoLI zake, vismaya na pamADI zake; tuccha vicArAdimAM na tANI zake; kintu ulaTa e ghaTanAo to evA gaMbhIra cittamAM zAMtapaNe samAI jaIne tAttvika vicAraNAne vega Ape che AtmAne vadhu ojasvI banAve che. tethI AtmAmAM kaSAyanI lAgaNIo-pariNatio ke viSayanI tuccha vicAraNAo-gaNatarIo janamatI nathI. na ne * A sAdhu bhagavaMto vaLI 'sAvajoga-virayA' sAvadya yogathI virAma pAmelA che, nivRtta thayelA che. avagha eTale pApa. pApavALI manovAkkAya-pravRtti te sAvadha vyApAra e karavA rUpa, karAvavArUpa, ane koI kare temAM anumatirUpa,- ema traNa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 79 : prakAre hoya. sAvadha vyApAra te sAMsArika kathalo che; ghara, kuTuMba ane AraMbhaparigrahanI rAmAyaNarUpa che. enAthI sAdhu bhagavaMto sarvathA phArega thayelA che. eTale SakAya jIvanA saMhAramaya ke parigrahAdinA moha-mUDhatAmaya hiMsAdi pApa vyApAro have nathI to emane svayaM karavAnA, ke nathI bIjA pAse karAvavAnA; eTaluM ja nahi paNa bIjA kare temAM potAnI khuzI, bhAga ke sammati sarakhI paNa nahi. AmanI pAsethI ApaNA sAvadya kAryamAM saMmatinI paNa AzA na rakhAya, to ApaNe emanI pAse karAvavAnI vAta ja kyAM ? - AcArya mahArAja nagara bahAra padhArelA che. emane kumArapALanA maMtrI havelImAM padharAvI kahe che "sAheba ! A hamaNAM havelI baMdhAvI. AcArya mahArAja mauna rahe che, eTale maMtrI pUche che " kema kaMI bolyA nahi ?" tyAre sAthenA muni maMtrIne jagADavA kahe che "mahetA ! tamAre pApanA-sAvadyanA kAryamAM sAdhunI saMmati joIe che ? na maLe, saMmati to dharmakAryamAM maLe.' tarata maMtrI samajI jaI kahe che 'lyo sAheba, tyAre AjathI A dharmanuM sthAna, pauSadhazALA !" have AcAryadeva kahe che, 'AmAM dharma- sAdhanAo sArI thaze !' saMmati dharma-kAryamAM ApI. Ama manavacanakAyAye thatI pApathI sarvathA nivRttine sAdhujIvananA eka aMga tarIke dhAraNa karavA sAthe, zubha pravRtti rUpa bIjA aMgane muni pALanArA hoya che, ke te mATe kahyuM paMcavihAyAra-jANagA" jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, viryAcAra, -e pAMca prakAranA pavitra AcAranA "samyajJAtA', arthAta, jJa-parijJA ane pratyAkhyAna-parikSAvALA, eTale ke jANanArA ane pALanArA hoya che. emAM emane sabhyazAstrajJAna, samyagdarzana paMcamahAvratamaya samyakyAritra, bAhya-Abhyantara tapa, ane e cAromAM vIrya yAne prabaLa vIryotsAhaenA poSaka- samarthaka-vardhaka vividha AcAro ja pALavAnA hoya che. AvuM suMdara AtmopakArI ane parane leza paNa pIDA nahi ApanAruM jIvana svayaM jIvavA uparAMta, te maharSio "paropakAramAM paNa rakta hoya che; avasara Avya bhavya jIvone mAtra pavitra niSpApa jIvanano upadeza karI, doSatyAga ane guNaprAptimAM utsAhita kare che. yogya jIvone sAdhupaNuM paLAvI parano uttama upakAra karanArA munioja che. (1) emano upakAra potAne ane bIjAne mATe ekAMtika che, eTale ke apakAra (ahita)nA leza vinAno kevaLa zuddha upakAra che; tathA (2) te upakAranI AtyaMtika eTale ke chello che, arthAta je upakAranI pachI have bIjA upakAranI apekSA nahi rahe; kemake jIva A doSatyAga ane guNapAlananA upakArathI aMte anaMta zAzvata sukha prApta karI haMmeza mATe kRtakRtya banaze. evo emano upakAra che. * nAstika eka pAnuM pahelA 80-81 pAnuM che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 80: paMcasUtra rAjA pradezIe zuM kareluM ? "sAdhu-saMnyAsI to lokone dharma tapa-dAna-vratAdi karAvI duHkhI kare che', - ema mAnI emane nagaramAM AvatA baMdha karelA. paraMtu zANA maMtrInI gupta yojanAthI kezI gaNadhara tyAM udyAnamAM padhAryA. rAjA e jANI emane vAdathI niruttara karI ravAnA karavA mATe ghoDe caDhIne tyAM gayo, ane rophathI kahe che "A zuM dhatIMga mAMDyuM che? zAno dharama ? zAno AtmA ? AtmA, dharma, pApa, vagere kharekhara vastu hota to tamArA hisAbe mAro pApI bApa narakamAMthI ane mArI gharmI mA svargamAMthI AvI mane salAha Apata. paraMtu evuM kAMI banyuM nathI. eTale AtmA, gharma vagere kalpita che. bolo zo javaba che ?' kezI mahArAje jarA paNa vismita ke kSubdha thayA vinA ene AtmA, gharma, pApa, svarga naraka vagerenI evI tAtvika vicAraNA ApI ke rAjA pagamAM paDI rudana karato kSamA mAge che, ane tyAM ja mahAna Astika zrAvaka bane che. aMte rANInA jherI prayogamAM samAdhithI marI sUryAbhavimAnano mAlika mahAna jinabhakta deva thAya che ! sAdhuno rAjA upara " keTalo bhavya upakAra thayo ke rAjA have kramazaH mokSa pAmI kRtakRtya banaze. * vaLI te sAdhu bhagavaMto "paumAInidaMsaNA' kamaLa, zaradaRtanA nirmaLa pANI, vagerenA draSTAMta jevA yAne evI upamAvALA che. jema kAdavamAM utpatti ane jalamAM vAsa hovA chatAM, kamaLa e bannene sparza paNa karyA vinA UMce rahe che, tema sAdhu bhagavaMto kAmathI janmelA ane bhogathI ucharelA chatAM, kAmabhoga bane AryA vinA nirvAsanAmaya yogijIvana jIve che. evI ja rIte svarUpe nirmaLa, mIThA ane zAMta evA zarada RtunA sarovaranI jema upazamathI svaccha, karaNAthI madhura, ane tRpti-gAMbhIryathI bharyA-hRdayavALA sAdhu bhagavaMto paNa pavitra, dayALu, gaMbhIra ane zAMta hoya che. Amano satsaMga kevo AlhAdakArI, zItaLa ane anaMta guNAvaha bane ! evA maharSinA zaraNe jaIne kyAre huM paNa kamaLa-draSTAMtanuM jIvana jIvuM !' evI bhAvanA A zaraNamAM che. * te munirAjo saMsAranI kAmabhoganI galIca vRtti-pravRtti- mAtrathI alaga banIne ya pAchA niSkriya ane edI nathI, paraMtu "jhANajhaNa-saMgayA" yAne dhyAna ane adhyayanamAM lIna che. dhyAnasaMga' eTale () 4 dharmadhyAna- (1) jinAjJAnI atinipuNatAdi, (2) rAgadveSAdi AzravonA apAya-anartha, (3) jJAnAvaraNIyAdi karmanA vipAka, tathA (4) lokasaMsthAnI sthiti, - e viSaya upara dhyAna; athavA zukladhyAna yAne dravyaparyAya paikI eka viSaya para dhyAna yAne ekAgra cittanA anirodha (phoravaNI)- vALA che. athavA (i) 25 mahAvrata-bhAvanA, 4 maitrI Adi bhAvanA, ane 12 anityAdi Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 23 : sUtra - 1 zubha bhAvanA paikI game te bhAvanAnA eka viSaya para eka prazasta ekAgra vicArasaraNI, ke jyAM bIjA-trIjA vicArono vyApa (DahoLAmaNa) nahi, te bAnavALA che. athavA II) samasta kriyAmArgamAM ekAgra zubha cittarUpI dhyAnavALA che. "adhyayana saMgata' eTela jJAnayoga, samyapha zAstronI vAcanA, pracchanA, parAvartana, anuprekSA ane dharmakathA,- e pAMcano AtmalakSI satata abhyAsa, emAM e parovAyelA rahe che. jIvanamAM adhyayana ane dhyAnanI ja mukhya pravRtti muktino AsvAda ahIM karAve che. * evA sAdhu puruSo vaLI "vikrujhamANabhAvA', zAstravihita (zAstra pharamAvelA) samiti-gupti-svAdhyAya-Avazyaka vagere anuSThAnothI AtmAnA bhAvane uttarottara vizuddha karanArA hoya che. jema hiMsA-jUTha-jugAra-niMdA-parigraha-viSayasevA Adi kriyAthI haiyAnA bhAva kura-niSphara-mAyAvI Adi bane che, tema A samiti-gupti, zAstravyavasAya, pratikramaNa-paDilehaNa Adi kriyAothI bhAva zuddha zuddhatara bane e sahaja che. aho ! mAnavabhavanI A kevI suMdara saphaLatA ! sAce ja anaMtakALathI cAlI AvatA kAma, krodha, lobha moha, mada, matsara, hAsya zoka, rati, arati vagere mahA malina bhAvothI atyaMta kharaDAelA AtmAnuM saMzodhana-vizuddhikaraNa zrI jinAjJAkathita prazasta vRttio ane pravRttionA trikaraNa yoganA pAlanarUpa jalathI thAya. e jo ahIM nahi karavAmAM Ave, arthAta milana bhAvono nAza ane pratipakSI brahmacarya, kSamA Adi vizuddha bhAvone AtmasAta karavAnuM ahIM na karyuM, to pachI bIjA kyA bhavamAM karI zakAze ? dhanya che te nigraMtha gurudevone, jemaNe e saMzodhanamAM sAruM jIvana ApyuM che. * evA e munio "sAdhu" che. samya darzana-jJAnacAritra-tapathI mAtra muktine sAdhanArA hovAthI sAdhu kahevAya che. te mAre jAvajajIva zaraNa ho, AzrayabhUta ho. AvA mahAna AtmAonA zaraNe janAranA hRdayanuM valaNa eTaluM to jarUra bane ke jIvananA Adarzo, jIvana jIvavAnI vastuo tathA paddhatio, lAbha-lAbhanA lekhAM, bhaya-nirbhayatAnI gaNatarIo, vagere jagata karatAM vilakSaNa ane A mahAtmAonI hoya che tene anusaranArI joIe. sUtra : tahA surAsuramaNuapUio, mohatimiraMsumAlI, rAgadosavisaparamamaMto, heu sayalakallANANaM, kammavaNavihAvasa, sAhago siddhabhAvassa, kevalipaNNato dhammo jAvajIvaM me bhagavaM saraNaM / artha : tathA sura-asura-manuSyathI pUjita, moharUpI aMdhakAra haTAvavA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 82 : paMcasUtra sUryasamAna, rAga-dveSarUpI viSano nAzaka parama maMtra, samasta kalyANonuM kAraNa, karmavanadAhaka ami, siddhabhAva (mokSa)no sAdhaka, sarvajJa bhagavAne prarUpela prabhAvaka dharma mATe jIvanabhara zaraNa che. . (4) have cothuM zaraNa batAve che. "tathA" eTale ekaluM sAdhunuM zaraNa svIkAruM chuM ema nahi paraMtu kevalI bhagavaMte prarUpelA zuddha dharmanuM paNa huM zaraNa svIkAruM chuM. te gharma kevo che? * surAsuramaNua-puIo' . "sUro' yAne jyotiSka ane vaimAnika devothI, asuro' eTale bhavanapati ane vyaMtara devothI, rtama "manuSyo' arthAta gaganagAmI vidyAdharothI pUjAelo che. A vizeSaNa e zraddhA karAve che ke "jagatanI Rddhi, samRddhi vagerenA ApanArA zeTha, zAhukAra, ke rAjA karatAM A dharma mATe adhika mAnya che; kemake, A dharma to devone paNa mAnya ane pUjya che. AvA ati pUjya uccatama dharmanuM zaraNuM pAmyAnuM mane gaurava che. mAruM ahobhAgya che ke mane AvA zuddha dharmane mAnavA pUjavAnuM maLyuM !" vaLI * "mohatimiraMsumAlI A gharma moharUpI aMdhakArane haTAvavA mATe sUrya samAna che. "moha' eTale sata-asatanA, sAcA-khoTAnA, tAraka-mArakanA, hita-ahitanA, sva- paranA, kArya-anAryanA ItyAdinA vivekano abhAva, aviveka ane ethI AtmAnI thatI mUDha avasthA. e moha kharekhara ! vastunuM sAcuM darzana yAne udAsIna taTastha niSpakSapAta darzana nathI karavA detuM eTale ke vastunI rAgadveSathI akalaMkita evI sAcI pIchAnane Avare che. mATe moha e aMdhakAra tulya che. to zrata, samyakta ane cAritrarUpa tripuTIdharma AtmAmAM sUryavata prakAzI e mohane dUra kare che. tethI have jagatanI vastuonuM sAcuM svarUpa AtmAmAM bhAse che. A pratApa dharmanI che. "AvA dharmanuM zaraNuM te IcchAe karuM chuM ke aMze paNa Avo dharma prApta thatAM jarUra aMze paNa AtmAnI mUDha dazA nabaLI paDe." vaLI A dharma * "gagosavisaparamamaMto rAgadveSarUpI viSa ()ne dUra karavA mATe zreSTha maMtra samAna che. jema jherathI prANInuM mRtyu thAya che, tema rAgadveSathI AtmAnuM bhAvamRtyu thAya che; arthAta bhAva prANa je jJAnAdi, te aTakI paDe che. sAthe ja e rAgadveSathI baMdhAyelA tIvra karmone laIne jIvane bhAvI ajJAna saMsAramAM bhavabhave mRtyu pAmavuM paDe che. mATe rAgadveSa e vicitra bhayaMkara jhera che. dharma eno dhAta kare che; mATe dharma e jheranI sAme maMtratulya che. AvA dharmanuM zaraNuM te zraddhA mAge che ke "jo AtmAmAM gharmanI sAcI sparzanA karavI haze, to rAgadveSane pUrvanI jema pALI poSI zakAze nahi, paNa ochA karavA paDaze. aho ! kevo suMdara A Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 83 : * heu sayala kalANANuM' dharma ! ke e prApta thatAM rAgadveSarUpI jhera ane ethI caDelI mUrchA utarI jAya !' sAthe, e paNa kharUM ke dharmanuM AvuM svarUpa hovAthI ja dharmane zaraNe janAro (1) dharma sevatAM koI viSayAzaMsA ke mAnAkAMkSA na rAkhe, kemake e AzaMsA to rAgaviSane poSanArI che, (2) vaLI jo bIjAonI dharmapravRttimAM aMdarakhAne dharmavRttine badale rAganAM tAMDava jue to temAM e bhaLe nahi, emAM enuM dila Thare nahi; temaja (3) sAMsArika pravRttimAM rAgadveSanA tophAnamAM pote sapaDAto hoya tyAM paNa ema thAya, ke 'are ! Avo mahAmaMtra samo zuddha dharma mArI pAse chatAM hajI huM rAgadveSanA jhera AtmAmAM dhAlI rahyo chuM ? e kevuM mArUM durbhAgya ! kyAre A zaraNAMno svIkAra mane zuddha dharmanI sparzanA karAvI rAgadveSathI bacAvI le !' vaLI A dharma sarvajJa bhagavAnano kahelo hoI, deva-manuSyanI sArI gati, yaza ane zAtA vagere yAvat mokSa sudhInA sakala kalyANonuM sacoTa sAdhana che. A vizeSaNa sUcave che ke adharma eTale ke hiMsA, jUTha, corI, abrahma, parigraha vigere, tathA krodhAdi kaSAyo, mithyAtva, ane kuzAstro ItyAdi, e kalyANanAM sAdhana nathI. kadAcit ajJAnavaza emAMnAM koInuM AlaMbana lIdhuM hoya, to paNa ene kalyANanA ne sukhanAM sAdhana (kAraNa) tarIke haragIja na manAya. kalyANa ane sukhanuM sAdhana to dharmaja. A zraddhAthI ja dharmanuM zaraNa saphaLa thAya. jema sAcA vaidyane ''huM tamAre zaraNe chuM'' ema kahenArA daradI mAne che ke bIjA khoTA vaidya tathA tadukta doSapoSaka vastu ArogyanA hitakAraka nathI, balke hitanAM ghAtaka che, (avarodhaka che,) tevI rIte jema koI moTA mANasane zaraNe gayelo du:khI daridra samaje che ke AmanAthI ja mArI ridratA ne bIjA duHkho TaLaze; vaLI lUMTArAnA trAsathI bacAvI zake evA rakSakonA zaraNe janAro rakSaNanAM bahumUlya AMke che; vaLI lUMTArAnA trAsathI bacAvI zake evA rakSakonA zaraNe jAro rakSaNanAM bahumUlya AMke che; evI rIte jenA vaDe ema manAya ke - dharma e sarva kalyANanuM kAraNa che mATe dharmane zaraNe jAuM chuM,' ene mana dharmanAM mUlya agaNita hoya. e samaje che ke - 'khAvuM-pIvuM e dharma nathI, paNa tyAga-tapa e dharma che, tethI kalyANa tyAga- tapamAM che, khAvA pIvAmAM nahi. puNyanA copaDe tyAga tapa jame thAya che, khAvApIvAnuM nahi. anAdithI khAvApIvAnI lata rasanA tyAga ane tapathI ja maTe, paNa khAvApIvAthI nahi. aneka prakAranA rAgadveSanA saMkleza, vihvaLatA, kuvicAro, atRpti adhIrAI vagere e badhA khAnapAnanI pAchaLa che. tyAgatapamAM to e badhAnI zAnti ! mAnava jIvananI mahattA tyAgatapamAM rahelI che, khAvApIvAmAM nahi. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 84 : paMcasUtra paraloka UjaLo tyAgatapathI banaze; aneka pApo tyAgatapathI aTakaze; savicAraNAo tyAga-tapathI khIlaze; nirvikAratA tyAgatapathI Avaze; ragaDAjhaghaDA tyAgatapathI aTakAvAze. A ane bhAvanA aneka sukho tyAgataparUpI dharmathI ja thaze paNa raMgarAga ane bhogathI nahi. dharmanuM zaraNuM letAM jarUra sacoTapaNe hRdayamAM bhAsavuM joIe, ke AnA sivAya bIjI koI vastuthI mAruM koI kalyANa nathI, kazuM bhaluM nathI." kumArapALa : jaina dharmanI mahattA sakalakalyANahetutAthI - vItarAga sarvajJa zrI tIrthakara bhagavAne je dharmazAsana sthApyuM che, e sarkala kalyANane arthAt TheTha vItarAga sarvajJatA sudhInA samasta zubha bhAvone pragaTa karanAruM che. evA dharmazAsananI rUe ja kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrijI mahArAje rAjA kumArapALanI zraddhA majabUta karI hatI. banyuM evuM ke eka devabodhi nAmanA yogIe rAjAne yogamAyAthI mahAdevane ane sAthe enA pitAne hAjarAhajUra batAvyA, ne tyA pitAe kahyuM: 'jo kumArapALa ! A zaMkara bhagavAnanI bhaktithI huM svarga pAmyo, to tuM paNa A devane ja mAnaje- pUjaje. pachI kumArapALe hemacaMdrasUrijIne pUchatAM emaNe rAjAne enA pUrvajonI paraMparA covIsa tIrthakara bhagavAnanI pUjA karatI batAvI ! ne e pUrvajoe rAjAne jaina dharma ja ArAdhavA kahyuM. rAjA vicAramAM paDuyo, tyAM sUrijIe kahyuM, - rAjana ! pelI ya yoga mAyA, ne A paNa yogamAyA ! kharI rIte to jaina dharma ja sakala kalyANanuM, zubha bhAvonuM, kAraNa hoI mAnya che e yuktithI siddha che, mATe ja e zaraNa karavA yogya che." rAjA jaina dharmamAM sthira zraddhAvALo banyo. eNe jaina dharmanA vrata niyama, AcAra -anuSThAna ne sukRta-sadguNothI jIvanane evuM gUMthI lIdhuM ke sarvatra sva-parane kalyANabhUta dayA-vairAgyAdi zubha bhAvomAM e ramatA rahetA. vaLI gharma * "kammaraNa-vihAvasU' jJAnAvaraNAdi karmarUpI vanane bALI nAkhavA mATe agi samAna che. karmavanamAM duHkhanAM ne klezanAM phaLo nIpaje che. sarvajJa kathita zuddha dharma na pAmavAne lIdhe AtmAmAM e vana phUlyuM phAvyuM che, ane anAdi anaMtakALathI saMsArI jIvane enAM duHkharUpI kaDavAM phaLo cakhADyA kare che. duHkha e kaMI AtmAno sahaja svabhAva nathI. e to karmanA udaye Ave che. tyAre karma hiMsAdi pApothI janme che. sarvajJa kahelo zuddha ane siddha ahiMsAdi dharma A karmavanane bALI bhasmIbhUta kare che. pachI duHkhanuM nAma-nizAna paNa nathI rahetuM. pachI to sphaTikavat nirmaLa AtmAmAM anaMta jJAna ane anaMta sukhanI zAzvata jyoti jhagamage che. aho ! kevo suMdara dharma ! huM ene sAdhuM to mArAM karma jarUra khapI ja jAya; ethI ja karma khape. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sUtra - 1 : 85 : vaLI A dharma * 'sAhago siddhabhAvassa' siddhapaNAno eTale ke muktino sAdhaka che, saMpAdaka che. dharma vinA siddhi nathI. temaj dharma hoyato siddhi tarapha avazya prayANa hoya. arthAt jema jema dharma sAdhe, tema tema e jIva vItarAga dazA, asAMyogika AnaMda (nivRttinuM sukha), zuddha jJAnadraSTi, vagerenI nikaTa jaI rahyo hoya. AvA dharmanuM huM yAvajrIva zaraNa svIkArUM chuM. ahIM cAre zaraNAnuM kArya eka sarakhuM che, tethI ekane badale cAre zaraNAM karavAmAM parasparanAM kAryono virodha nathI AvavAno. vaLI arihaMta vItarAga che, ane vItarAgatAnA upadezaka che, siddha prabhu paNa vItarAga che, sAdhu eka mAtra vItarAgatAnA sAdhaka che, dharma vItarAgatAno upAyabhUta che. ema cAreya vItarAga banavAmAM upayogI che. mATe cAra zaraNamAM anyonya virodha nathI. pApa-pratighAta mATe catuHzaraNagamana karyA pachI duSkRtanI garha karavAnI kahI che. tetI ema bhAva thAya ke - sUtra : saraNamuvagao a eesi garahAmi dukkaDaM / jaM NaM arahaMtesu vA, siatu vA, bArikhuM vA, vAstu vA, sAduMtu vA, sAduLIsu vA, atrenu vA dhammaTANe mANaNi pUaNijJesu, tA mAsu vA piisuvA, baMdhusu vA mittesu vA, uvayArIsu vA, oheNa vA jIvesu, maggaTThiesa amaggaTThiesu, maggasAhaNesu amaggasAhaNesu, jaM kiMci vitahamAyariaM aNAyariavvaM aNicchiavvaM pAvaM pAvANubaMdhi, suhumaM vA vAyaraM vA, maLeLa vA, vAyA vA, vALa vA, yaM vA, vyArAvitraM vA, anumodaM vA, rAgeNa vA doseNa vA moheNa vA, ittha vA jamme jammaMtaresu vA, garahiameaM, dukkar3ameaM, ujjhiavvameaM viANiaM mae kallANamittaguru bhagavaMtavaNAo / evameaMti roiaM saddhAe / arihaMtasiddhasamakkhaM garahAmi ahamiNaM duHkaDameaM, ujjhiyavvame / itthamicchAmi dukkaDaM, micchAmi dukkaDaM, micchAmi TuvarDa / huM arihaMtAdi cA2ne zaraNe gayo thako, te arihaMta prabhu Adi pratye meM sevelA duSkRtyanI, gaha-niMdA-dugaMchA karUM chuM. te A rIteH- Aja sudhImAM zrI tIrthaMkaradevo, zrI siddha paramAtmAo, AcArya bhagavaMto, upAdhyAya sAdhu ke sAdhvIjI mahArAjAo pratye, athavA bIjA mAnanIya pUjanIya dharmanA sthAno (sAdharmikAdi, jinamaMdira-tIrthAdi, ane dayA-ahiMsAdi) pratye, temaja aneka janmanA mAtAo, Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 86 : paMcasUtra pitAo, banyuM, (sagAM), mitro ke upakArI pratye, athavA sAmAnyathI sarva jIvo pratye, te mokSamArga samyagdarzananAdine viSe rahelA athavA mithyAtvAdimAM rahelA sAmAnyathI koIpaNa jIva pratye, athavA mokSamArgarUpa jJAnadarzanacAritranA sAdhanabhUta (dharmazAstrAdi) pratye ke mokSa sAdhanAmAM anupayogI pratye athavA mokSamArgathI viparIta sAdhano pratye je kAMI khoTuM AcaryuM hoya, (eTale ke kAMI avidhi upayogAdi karyuM hoya, - saMkSepamAM) je kAMI na karavA yogya ke na IcchavA yogya je koI pApa, bhaviSyamAM tenA vipAke paNa pApa baMdhAve tevuM sUkSma ke sthUla pApa, mana-vacana-kAyAe jAte (svaya) karyuM hoya, athavA bIjA pAse karAvyuM hoya, ke bIjAnuM ThIka mAnyuM hoya; te paNa duSkRta, rAgathI, dveSathI, ke mohathI (ajJAnathI), te A bhavamAM ke pUrva bhavone viSe, je kAMI AcaryuM hoya te badhuM mAre garvita che, nittva che, juguptanIya hiMgachanIya) che; kemake te samyagdaryathI bahirbhata che. mATe ja te tajavA yogya che, evuM meM kalyANamitra (AtmahitaiSI) evA gurabhagavaMtanA vacana thakI jANyuM. (ahaMta bhagavaMtanA vacananI guru thakI prApti thaI hoya tyAre prAyaH A krama bane tethI Ama kahyuM. ahi upadezaka gurudevo ekAMte paranA hitaciMtaka che, parane kalyANa-sAdhanAmAM sahAyaka-mitra che, eTale emanuM vacana tathya ane pathya ja hoya. mATe emanA hitavacanAnusAre, khoTI AcaraNA e duSkRta che, tyAjaya che; e pramANe mane barAbara manamAM ThasI gayuM che) saddagurunA kahevA mujaba ja vastusthiti cheevuM zraddhAthI mane rucyuM che. eTale arihaMta ane siddha bhagavAnanI samakSamAM te ayogya adhama AcaraNone huM gaNuM chuM. niMduM chuM enA para mane jugupsA thAya che. e duSkRtya che, ne mAre tyAjya che. A prasaMge te saghaLuM mAruM duSkRtya che, ne mAre tyAjya che. A prasaMge te saghaLuM mAruM duSkRtya mithyA thAo, mithyA thAo, mithyA thAo. ahIM duSkRtyo samajavA jevAM che. zrI arihaMta paramAtmAnI ke temanI mUrtinI tathA maMdiranI AzAtanA, virodha, avinaya, avarNavAda, ke anAdara; emanI AjJAnI avahIlanA emanAM tattva siddhAnta ke mArgano virodha ke virAdhanA, azraddhA ke azuddha prarupaNA, vagere emanA pratyenuM viparIta AcaraNa gaNAya. lakSmaNA sAdhvIne e virAdhanAnI pAchaLa AThaso koDAkoDI sAgaropamanA kALa saMsAramAM bhaTakavAnuM thayuM. zrI siddha bhagavAna pratyenuM viparIta AcaraNa zuM ? abhavyanA jevI mAnyatA, " siddha koI hoI zake ja nahi" (ne hoya to emanAmAM caitanya zuM ?) athavA anaMta sukha viSe kuzaMkA, 'tyAM khAvAnuM, pIvAnuM nahi , lADI nahi, vADI nahi, to sukha zuM ?' AvI AvI mithyA mAnyatAo ane prarUpaNA tathA zrI siddha Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 ': 87 : paramAtmAnI mUrti vagerenI AzAtanAdi- A badhuM emanI pratyenuM viparIta AcaraNa che. "muktimAM sukha zuM ?' ema zaMkA karanArane e khabara nathI ke tyAM koI tRSNA nathI, tathA khAvA-pIvAnI pIDA nathI, mATe to kharuM sukha che, koI karma nathI, apekSA nathI, tethI ja anaMtu svAdhIna sukha che. vaLI e sukha kAlpanika nathI, vAstavika che. kAlpanika to IdriyonA viSayanuM sukha che. kemake eno eja sukharUpa lAgato viSaya bIjA mANasane ke bIjA samaye potAne ja duHkharUpa lAge che; eTale saMsAramAM sAcuM sukha kyAM rahyuM ? zrI AcArya mahArAjathI mAMDI gharmasthAna pratye paNa viparIta AcaraNamAM anAcaraNIya ane anicchanIya AcaraNa tathA prakAre samajavuM. emAM mAtApitA yAvatuM koIpaNa jIva pratye kRtajJatA, droha, I, pIDA, apamAna, anAdara, tiraskAra, vagere anAcaraNIya che. mArga-sAdhananI AzAtAnA, avagaNanA, nAza, aMtarAya vagere anAyAraNIya gaNAya. amArga-sAdhananA Adara, bahumAna, mUlyAMkana, pracAra vagere anAcaraNIya gaNAya. TUMkamAM je kAMI miththAmati ajJAna, aprazasta rAgadveSa, hAsya makarI, harSonmAda, asatu kheda ke kodhAdi kaSAyavaza jIva ke jaDa pratye bolyA-cAlyA-vicAryuM, te badhuM anAcaraNIyaanicchanIya gaNAya. AnI gaha karavAnI. * daDhaprahArI core brAhmaNanA gharamAM ghusatAM ADI gAya AvI to krUra gussAmAM ene bicArIne talavArathI khatma karI ! gharamAM brAhmaNI kAgAroLa karavA jatI hatI to tyAMja ene mArI, tethI sAthe eno garbha paNa khatma thayo ! pAcho eNe bahAra nIkaLatAM sAmo brAhmaNa dhasyo to ene uDAvyo ! paNa have krodha moLo paDatAM bhAre pastAvo saLagyo ! ApaghAta karavA jaMgalamAM bhAge che. tyAM munie ene Ubho rAkhyo, kahe che "tuM to marIza, paNa tArAM ghora pApa ze maraze? pApa khatma karavAno A ucca bhava ja gumAvyo to pachI pApanAzanI bAjI hAthamAMthI gaI ! pachI to pApana dAruNa vipAka ja narakAdi durgatiomAM asaMkhya kALa vedavAnA !' daDhaprahArI cokyo ! duSkRtanI ati tIvra gaha sAthe muni pAsethI arihaMta prabhue kahela darzana-jJAna-cAritra-tapano mArga jANatAM cAra zaraNa svIkAra karI eNe pApano pratighAta karyo ! zubhodaye guNabIjAdhAna thatAM e cAritra laI, pApa yAda Ave to upavAsa', - e niyama sAthe nagaranA daravAje dhyAnamAM rahe che. loko pApa yAda karAvI prahAra-tiraskAra karatA hatA, paNa upazamadhArI mahAtmA daDhaprahArI svaduSkRta-gaha ane pApa-pratipAtanA majabUta pAyA upara kalyANa sAdhI gayA. - ahIM zrutakevalI bhagavAna zrI bhadrabAhu svAmIe Avazyaka niryuktimAM micchAmi dukkaDa padanA akSarono judo judo artha batAvyo che. temAM "mi' Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 88 : paMcasUtra mRdumAdevapaNAnAM arthamAM che. e sUcave che ke duSkata gartAmAM pazcAttAparUpe " micchAmi dukkaDa' kahetAM AtmAe pahelAM to hRdaya ekadama kuNuM ane ahaMbhAva vinAnuM-ati namra banAvavuM joIe. vAta sAcI che ke jo hRdaya kaThora che ane ahatva bhulAtuM nathI, to pachI huM akArya karanAro chuM, aparAdhI chuM, adhama chuM,' e bhAva hRdayamAM nahi jAge. vicAro ke jIvane ema to pUrve ahaMbhAva kyAM mUkavo paDyo nathI? ane e keTalo TakAvI zakyo che, ke ahIM Takaze ? Ama to paravazatAmAM ke dunyavI svArtha pUrtinI lAlasAmAM anicchAe ahaMbhAvane ghaNIya vAra jato karyo che; to ahIM Atmazuddhi mATe ahaMbhAvane svecchAe kAM na sarjavo ? jIve e samajavuM joIe che ke "evo te zo mAro prabhAva ke upakAra jagata para amara thaI gayo che ke e haka sAthe ahaMbhAva bhogavuM chuM? ane haju paNa mArA jIvanI ahaMbhAva mUkavAnI taiyArI nathI ?' anaMtajJAnInA vacanathI pUrva duSkatonI sAcI gae karavA mATe hRdayanI je mRdutA jarUrI che, te arthe jIva jo ahaMbhAva ahIM nahi mUke, to zuM aMte UbhA rahI gayelA duSkatanA yoge karma ahaMbhAva mukAvyA vinA raheze? "micchA mi' emAM (2) "cchA' no artha doSonuM chAdana che. doSo AtmAmAM je niraMkuzarUpe che, tene dabAvavA, eTale ke doSo upara niyaMtraNa karI nAmazeSa karavA, jethI e doSo pratye pakSapAta TaLe tathA kartavyapaNAno ane hitakArIpaNAno bhAva maTI dhRNAbhAva-durgacchAbhAva jAgrata rahe. " micchAmi' mAM (3) bIjA "mi'no artha maryAdAmAM rahelo evo thAya che, tAtparya ke dharmakSetranI maryAdAmAM rahelo. A vastu sUcave che ke dharma zAsananI sImAonI aMdara rahevAnI apekSA, ane vidhi tathA pUrvApara sthiti keLavavAnI AtmAne jo evI apekSA na hoya to paNa duSkatanI sAcI zuddhi na thAya. "dukkaDa' mAM (4) du' no artha e che ke huM AvA duSkRtyane AcaranAra mArA AtmAnI durgachA karuM chuM. mane mArI jAta mATe zarama thAya che, dhRNA thAya che ke meM kyAM AvuM akArya sevyuM? ane "dukkaDa' mAM (5) "phaka' kahetA mArAthI karAyelA te pApane, tathA (6) "huM kahetA upazamabhAvathI baMdhI jAuM chuM. arthAta duSkRtyanA sevanamAM ane tenI anumodanAmAM mULa kAraNabhUta banelA ke pAchaLathI upayogI thayelA je kaSAyo, teno tyAga karIne upazAMta banuM chuM ; eTale ke kSamA, mRdutA, nilabhatA, pApano tiraskAra, vagere bhAvo dhAraNa karI te duSkRtyonAM AkarSaNa-pakSapAta vagerenA sImADA oLaMgI jAuM chuM. AtmAmAMthI enA kusaMskAro ukhaDI jAya e mATe khUba sAvadhAna ane upayogavALo banuM chuM. saMkSepamAM, ApaNAthI thaI gayelAM duSkRtyono sAco "micchA mi dukkaDa' karavo hoya ane te karIne duSkRtyonA saMskAro ane duSkRtyathI baMdhAyelA karmo AtmA parathI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 89 : bhUMsI nAkhavA hoya to ATaluM jarUrI che, - (1) ahaMbhAvanA tyAga sAthe sAcA pazcAttApane yogya komala ane namra hRdaya 2. doSo para tiraskArabhAva, 3. AtmAnI svacchaMda ane niraMkuza vRtti para kApa, 4. ApaNA doSita AtmA pratye dugaMchA ane 5. doSa sevanane poSanArA duSkRtyanA mULamAM rahela kaSAyanI zAMti sAthe kSamAdi dharmonuM AlaMbana jarUrI che. bhagavAna arihaMta devathI mAMDI sarva jIvo ane sarva jaDa sAdhana pratye game te prakAre janma janmAMtaramAM thayelA duSkRtya badala jo A paddhatie niMdA, gaha, dugaMchA, pazcAtApa thAya, to evA duSkRtyane saheje karAvanAruM, mULabhUta saMsAra ane atattva pratye rucibhAvarUpI je pApa, teno pratidhAta kema na thAya ? Atma vikAsamAM upayogI 5 bhAva :" micchA mi dukkaDamAM garbhita A pAMca bhAva AtmavikAsa mATe bahu upayogI che;- (1-2) doSono tiraskAra, tathA doSita svAtmAnI dugaMchA, (3-4) namra ane komaLa hRdaya, tathA svachaMda niraMkuza vRtti para kApa, temaja (5) doSa duSkRtyanA mULamAM kAma karatA kaSAyono upazama, atattvacino tyAga. (1-2) AmAM pahelA bethI e lAbha che ke doSa-pApa pharI sevavAno prasaMga Ave toya emAM pUrvanA jevo rasa nahi rahe; tema e ochuM ochuM karavAnI vRtti rahezeH eTale ja jyAM sudhI du kRtya sevana cAlu che tyAM sudhI enI gartA ane svAtmaduzaMkA rahevI ja joIe. pra0- pApo sevyA kare ane gaha karyA kare emAM daMbha yA naThoratA nahi thAya ? | u0- Avo vicAra karIne jo vAraMvAra duSkRtya-gahanuM kArya na karavAmAM Ave to jIva kyAreya UMco ja na Ave; kemake saMsAramAM pahele tabakke doSa-pApa-duSkRtyono tyAga thaI zakato ja nathI. gRhasthane ghara-saMsAranA AraMbha parigraha-viSayonA pApa rahe ja che, sAdhune vitarAga thavA pUrve nAnA rAga, dveSa, hAsya, rati arati vagere naDyA karatA hoya che. have jo enI gaha tiraskAra svAtmaduzaMkA karatA rahevAnuM na hoya to eno artha e ke dila e pApo doSomAM dubhAtuM nahi, paNa khuzamizAla rAkhavAnuM bane che. pachI e kyAre chUTI ja zake ? e to gaha- durgAchA cAlu hoya to ja e doSonAM sevana muDadAla banatA Ave. eTale A gahadimAM daMbha ke naThoratA nathI. alabat koI dekhADa mATe nahi, ke bIjI trIjI lAlasAthI nahi, paNa aMtarathI akartavya tarIke sacoTa lAgIne doSo pratye gaha-tiraskAra thavo joIe. bharata cakravartIne A AMtarika gaha cAlu hatI. eno pratApa hato ke ArIsAbhavanamAM moko maLatAM e rAgAdi doSo ane enA poSaka padArtha upara sUga, napharata vadhI jatAM prabaLa pApa pratighAta thaI tarata AgaLa vadhatAM kevaLajJAna pragaTa karyuM. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasUtra (3-4.) 'micchAmi dukkaDaM'mAM bIjI vAta e AvI ke ethI namratA-komaLatA thAya, ane svacchaMda niraMkuza vRtti para kApa mUkAya. kaThina mATImAM ghaDAno ghATa na utare. ema kaThaNa hRdayamAM guNano ghATa na utare, komaLamAM ghATa utare. jAtane ane doSa duSkRtyane mahattva ApavuM e kaThaNAza che. mATe jo kaThaNAza phagAvI devAya, ane guru AgaLa duSkRtanI sAcI gaha thAya, to emAM ahaMtvano bhAva dabAya. 'huM moTo, huM sAro; guru AgaLa mArI halakAI kema dekhADuM ?' evo ahaMbhAva UMcA guNasthAnake nathI caDavA deto; mATe namratA paNa joIe. sAcI doSa-garhAmAM e thAya. : 90 : (5) doSa ke pApanA hoMze hoMze sevananI anAdi kuTeva che. e kADhavA e tapAsavuM joIe ke aMtaranI kaI duSTa vRtti upara A doSa A pApa sevAya che ? dA.ta. cakSuzIlatA ke sparza kuzIlatAmAM nirbhayatA hoya, ane eno lobha rahe e hRdayanI duSTa vRtti che; ne e mULa bIja upara parastrInuM nirIkSaNa ke sparzanuM pApa karAya che. mATe e pApane preranArAM e bIjane ja ukheDI nAkhavuM joIe. Ama dareka dareka duSkRtya ane pApanA nikAla mATe enI mULabhUta duSTa vRttine ukheDI nAkhavAnI che. eno nikAla karavAthI upara duSkRtyone ugavAnuM baMdha thAya che. dA.ta. krodhakaSAyano duSTabhAva e apazabda, kaThora bhASA prahAra vagere pApa karAve che, to mULamAM jo e krodhakaSAyaneja zAnta karI devAya to apazabda kaThora bhASA vagere bolavA karavAnuM aTakI jAya, e sahaja che. ema duSTa vRttio ane badhA kaSAyono upazama karavAthI ja pApanA sImADA oLaMgI javAya. bAkI mULa kAyama jema roganI cikitsAmAM eno mULabhUta doSa haTAvAya che, ema pApa-duSkRtyonA nivAraNamAM mULa kAraNabhUta kuvRtti zodhI kADhI ane haTAvavAno prayata thavo joIe; toja saMgIna unnati thatI Ave. AtmAmAMthI duSTa bhAvo haTavA para UMcA guNasthAnake caDAya che. ahIM doSano tiraskAra ane svAtmAnI durgaMchA ka2vA aMge, * 'aImuttA muni'no suMdara prasaMga che ke emaNe bAlaceSTAmAM taLAvaDAmAM pAtarUM tarAvyuM, paraMtu sthavira munioe emane sAvadhAna karyA ke tarata emane thayuM ke 'are ! vahAlA prabhue to mane pApathI ugArI cAritra ApavAno mahAna upakAra karyo, ane meM duSTa pAchuM pApa karyuM ? kevo adhama huM ? kevuM A asaMkhya jIvonI virAdhanAnuM duSTa pApa !' tyAre 'A aImuttAne hajI keTalA bhava ?' ema avagaNatA munione prabhue sAvadhAna karyA ke A aImuttAmuni to carama-zarIrI che. ahIMthI mokSe jaze. emanI kiMmata ochI na gaNo.' tyAM have munio svadoSanI garhA-dugaMchA kare che. kevuM dhAnya zAsana ! Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 svacchaMda vRttino tyAga ane namratA kumArapALanA jIve pUrvabhave karI. rAjakumAra chatAM duSTa vyasanothI e dezanikAla thayela, tethI jaMgalamAM e lUMTAro banelo. abhimAna ane svacchaMdapaNAmAM ghora kRtyo karato hato, paraMtu muninA saMparke duSkRtyagoMmAM caDyo, namra banI gayo, svacchaMdatA visArI gurubhakta ane arhadbhakta banI gayo, te marIne e rAjA kumArapALa thayo, paramArhata gurubhakta ane arhadbhakta banyo. : 91 : * sUtra : hou me esA sammaM garihA / hou me akaraNaniamo / bahumayaM mama eyaM ti icchAmi aNusa arahaMtANaM bhagavaMtANaM guruNaM kallANamittANaM ti || artha :- A mAre samyag gaha ho. mAre (pharIthI A duSkRtya ) na karavAno niyama ho, ane mane A bahu mAnya che eTalA mATe huM arihaMta bhagavAna ane kalyANamitra gurudevonI hitazikSA IcchuM chuM. vivecana :- 'micchA mi dukkaDaM' nA e AMtarika bhAvo sAthe gaha karatAM ema bhAvanA bhAve ke A prakAre mArI samyak eTale ke vidhisara ane bhAvathI duSkRtya garhI ho, paNa mAtra zAbdika nahi. hArdika garha evI ho ke jethI te duSkRtyanI lezamAtra paNa suMdaratA yA kartavyatA have mane na bhAse. sAthe jema eka vakhata rAgadveSanI gAMTha bhedI ke pachI pharIthI karmanI utkRSTI kALa-sthiti kadI baMdhAtI nathI, tevI rIte hRdayamAM pharIthI te duSkRtanA baMdha have na rahe evo tenA akaraNano niyama ho . TIkAmAM 'Iti sAmarthyam' ema lakhyuM che, teno artha 'e arthapattithI gamya che' evo thAya. eTale ke duSkRtyanI goMnuM prakaraNa che, mATe akaraNa niyama duSkRta aMgeno samajavo, eTale ke 'duSkRta na karavAno bhAva ho,' ema arthapattithI samajAya che. uparanA be, eTale ke (1) pUrvanA duSkRtanI garhA ane (2) bhaviSyanA duSkRtano akaraNa niyama-A be; athavA (1) catuHzaraNagamana ane (2) duSkRtagaha-A be, mane bahu ja ruce che. eTalA mATe huM trilokanAtha zrI arihaMta bhagavAnanuM ane kalyANamitra gurudevonuM mArA 52 niyamana ane hitazikSAne IcchuM chuM. kemake emanI doravaNI ane hitazikSA e, cAra zaraNanA svIkArano tathA duSkRta-garhAno upara kahelo je vistAra tenI sAdhanAmAM bIjabhUta che. ahIM guru sAkSAt upakArI chatAM pahelAM devanI ane pachI gurunI hitazikSA kema IcchI ? enuM kAraNa e ke tattvane aMgIkAra karanAra AtmAoe mUla upadezaka ane adhika guNI paramAtmA tarapha pahelAM pravartavuM e ucita che. vaLI duSkRtagaha uparAMta anuzAsti ja kema IcchI ? Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 92 : paMcasUtra kaho eTalA mATe ke tattAnusArI mANase adhika guNo mATe ane adhika guNI tarapha mUkatA valaNa mATe prayata karavo joIe. A karAya to ja tattva svIkAryuM e sAcuM gaNAya. A eka prasidhi (kartavya nizcaya) che, ke "huM arihaMta prabhunI ane gurunI anuzAsti IcchuM chuM." vaLI praNidhAna e che ke - "hou me eehi . .' sUtra - ho re urda saMnono, hoDa paNa supasthA ! hou me Ittha bahumANo, hou me io mukkhabIaM ti // artha-vivecana : "e trilokanAtha zrI arihaMtadevo ane kalyANamitra sadguruono mane ucita samyagu (bhakti bahumAna sahitano) nizcayavALo samAgama ho; zAsaka-ziSya-bhAvano-svAmisevaka-bhAvano, ane kalyANadAtA-kalyANaarthibhAva no yoga ho, emanA pratye samarpita bhAvavALo samAgama mane prApta thAo. ahIM dhyAnamAM rAkhavAnuM e che ke emanI hitazikSA ane samAgamanAM A be praNidhAna kevaLa korI prArthanA karavAnuM nathI sUcavatA, kiMtu "huM A baMne prApta karavA mATe prayatazIla thAuM', evo hRdayano dRDha nirNaya karavAnuM sUcave che. mATe prArthanA sAthe evo nirNaya paNa karavAno. arihaMtAdino samAgama paNa mAtra svabaLe ja nathI maLavAno, paNa devAdhideva ane sarunI kRpAthI thavAno che. mATe emanI AgaLa enI prAptinI ya dilabharI uttama prArthanA ho. "prabhu ! tamAro saMyoga mane satata thAya,' evuM prArthanAnuM jIvaMta ho. aho ! parama puruSane karAtI AvI uttama vastunI prArthanAmAtra paNa jagatamAM kevI alabhya, aNamola ane anaMta upakAraka vastu che ! vaLI enA upara mane bahu ja sadUbhAva ane mAna ho, jethI jIvanamAM hadayanA atyaMta ullAsa sAthe A prArthanA vAraMvAra huM karUM. AvI rIte prArthanA vAraMvAra karavAthI mane mokSanuM bIja prApta thAo," A paNa prArthavAnuM che. prArthanA AtmAne na banAve che, jenI AgaLa prArthanA karAya che enA tarapha vizeSa nikaTabhAva ane jhukAvaTa karAve che, ane zubha adhyavasAyane jagADI dIrdhakALa sudhI jIvaMta rakhAve che, tathA jIvane susaMskArathI samRddha kare che ! ethI mithyAtvAdi karma nAza pAme che, ane mokSabIja prApta thAya che. mokSabIja suvarNanA kaLazanI jema anubaMdhavALuM "zubha karma che. anubaMdha eTale zubhanI paraMparA. jema sonAno kaLaza bhAMgI javA chatAM sonuM kAyama rahe che, tevI rIte prArthanAthI prApta thayeluM zubha puNyakarma vipAke bhale bhogavAI javA chatAM, e zubhAnubaMdhI karma hovAthI navuM zubha UbhuM thaI jAya che. arthAta Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 93 : zubhaparaMparA UbhI rahe che. ahIM suprArthanA ane bahumAnane duSkataga aMge laIe to A praNidhAna thAya, deva-gurunA saMyogomAM hRdayanI A jhaMkhanA thAya, ke "huM haiyAthI prArtha chuM ke duSkatanI gaha ane a-karaNa jIvaMta raho, enA para mane bahumAna-Adara ho. mArI A utkaTa prArthanA rahyA karo." prava- vastu to magAya; paraMtu prArthanAnI mAgaNI zA mATe ? u0- prArthanA e bahu kiMmatI vastu che. dila mAge che eTale ke jhaMkhe che ke nAtha arihaMta prabhu pAse A prArthanA rahyA karo; kemake (1) e arihaMtanAtha aciMtya prabhAvavaMtA che, (ra) prArthanAthI ISTasiddhi thAya che; (3) ghana AdinI prArthanAthI zuM ? duSkRtagartA tathA deva-gurusaMyoganI prArthanA eja bhavya AtmonnatinAM sacoTa sAdhananI prArthanA che; ane (4) ethI AtmAmAM mahAna nirAzasabhAva nispRhabhAva jAge che. * zrI uttarAdhyayanasUtra TIkAmAM prasaMga che. eka citArAnI putrInuM buddhibaLa ane vivekazakti dekhI rAjAe ene paTTarANI banAvI. bIjI rANIo enA paranI bhAre IrSyAthI rAjAne enI viruddha bhaMbheratAM, eka divasa kahe che ke "juo tamArI paTTarANI oraDo baMdha karI aMdara kAmaNaTramaNa kare che." rAjA gupta rIte bAraNAnI tirADamAthI jue che, to dekhyuM ke priya rANI to citArAnI putrI-vakhatanAM jUnAM kipaDAM paherIne gadgada prArthanA karI rahI che ke "he prabhu ! tame sadA mArA hRdayamAM vasa. he jIva! tuM A tArI pUrvasthiti yAdI rAkhI kadI abhimAna na karIza, tArI zokya beno pratye bahu prema rAkhaje, emanuM sanmAna karaje.' rAjA cakti thaI bIjI rANIone e batAvI IrSA choDAve che, ane citArAnI putrI para adhika AdaravALo bane che. prArthanA kevo camatkAra sarje che ! duSkatagaI ane deva-guru-saMyoga tathA enI prArthanA e traNa para bahumAna paNa IcchanIya che. te evuM ke tenI AgaLa jagata kyA lAge, jAtaDahApaNa vAhiyAta lAge.' A gaha, saMyoga, prArthanA ane bahumAne e mokSabIjano sAdhaka suddaDha subhAnubaMdha Ubho karI Ape che. tethI jema sonAno kaLaza tUTI gayA pachI paNa sonuM UbhuM rahe che, ema ahIM mRtyu thaI e gahadi cArano aMta thavA chatAM eno sAra-sattva-arka Ubho rahe che, ane ethI bhavAMtare zubha-paraMparA cAlu rahe che. * guNasena rAjAne potAnA vaDe azirmA tApasanAM pAraNAM ajANe paNa cUkAvyAM te anucita thayuM lAgyuM, ane ethI aMte agiya retInA upasargamAM enA pratye vizeSa kSamApanA kare che, tathA deva-gurusahita jaina dharmanA prApta saMyogane ati durlabha gaNI enA para ovArI jAya che, to ethI evo zubhAnubaMdha Ubho thayo ke pachInA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 94 : paMcasUtra bhavomAM e uttarottara AgaLa vadhatAM aMte e samarAditya kevaLI bhagavAna thayA. Ama prArthanA, bahumAna, gartAAdi e mokSa paryata upayogI thAya evI zubha saMskAranI ane zubha karmanI paraMparAne akhaMDita rAkhe che. prArthanAthI AvI paraMparAne ApanArUM zubha karma mane prApta thAo. A arihaMtAdino saMyoga saphaLa che. arthAt saMyoga maLyA pachI arihaMtanI sevA karIe to saMyoga sArthaka thayo gaNAya. emanI sevA satata karavI e mAnava-jIvananI lhANa che. bIjAnI sevAthI jIve sukhane badale du:kha dIThAM che. AmanI sevAthI zAzvata sukha lAdhe che. tethI ja, * pattesu eesu ahaM sevArihe siA ANArihe siA paDivattijutte siA niraiArapArage siaa| artha-vivecana :- "huM IcchuM chuM ke tAraka devAdhideva ane sadguruo mane prApta thayA che to huM emanI sevA-upAsanA karavAne yogya thAuM, lAyaka thAuM," uttama puruSonI sevA sArI rItie karavAnuM yogya AtmAo ja karI zake. vaLI yogya banIne karAtI sevA sevyanI AjJAnA pAtra banAve che. mATe "emanI kalyANakArI AjJA jhIlavAne huM pAtra banuM.' jinanI AjJAnuM pAlana to zivasuMdarIno saMketa che. enI pratipattivALo thAuM, svIkAra, bhakti, bahumAna ane samarpitatAvALo thAuM, jethI emanI AjJAne aticAra-rahitapaNe saMpUrNa pALI AjJAne pAra pAmanAro thAuM; arthAta niraticAra AjJApAlananI parAkASThAe huM pahoMce. e mATe A mArI bahumAnavALI prArthanA che." sevA-bhakti vinA AjJAnI lAyakAta na maLe; ane AjJA jhIlavAnI samyagu Atma-dazA vinA AjJAno sAco svIkAra ane samarpitapaNuM thavuM azakya che. tema svIkAra samarpitapaNA vinA saMpUrNa AjJAne pALI leza paNa skUlanA ke doSa na lagADI bhava pAra utaravAnuM kArya azakya che. mATe e krama mUkyo ke sevA- bhaktinI mane lAyakAta maLo, AjJA jhIlavAnI yogyatA maLo, mane AjJAnuM pAlana maLo, ne huM AjJApAlanane, doSa lagADyA vinA, akhaMDa calAvI parakASThAnI AjJAnAM pAlana sudhI pahoMcuM.' , ahIM sUcavyuM ke deva-guru-saMyoga maLavA para paheluM kartavya " lAyaka banI emanI sevA karavAnuM che." * zaabhava, bhadrabAhu, haribhadra, vagere brAhmaNo cAritra laIne pahelAM deva-gurUnI sevAmAM lAgI gayA, to jinAjJA-jinavacanane yogya banI ene jhIlatA prabhAvaka AcArya thayA. varAhamihira, kulavAlaka, bAlacaMdra vagere e bhUlyA to saMsAre ralyA. mATe lAyaka banI sevA karavI. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 3. : h-2 : sukRta Asevana prAsaMgika vastu sAthe duSkRtagahane varNavI. have pApa- pratighAta ane guNa-bIjAdhAnano trIjo upAya sukRta-Asevana varNave che. saMviggo jahAsattIe sevemi sukaDaM, aNumoemi savvesiM arahaMtANaM aNuTThANaM, savvesi siddhANaM siddhabhAvaM / artha ane vivecana :- saMvigna banelo huM yathAzakti sukRtane sevuM chuM. 'saMvigna' eTale saMvegavALo, eTale ke mokSa ane mokSamArgano arthI. 'sevuM chuM' uparAMta anumoduM chuM. zuM ? sarve arihaMta paramAtmAnAM dharmadezanA vagere uttama anuSThAno, ane sarva siddhonI siddha dazA. AgaLa, karaNa-karAvaNa ane anumodanane samAna phala ApanArA kahevAnA che. to ahIM sUtrakAre ucca anuSThAnone anumodavAno jANe svayaM karavA samAna kevo mahAna lAbha batAvyo ! trikALanA anaMta jinezvara devonAM anaMta duSkara anuSThAna ApaNe AcaravAnuM to zuM gajuM ? paNa e anuSThAnonI anumodanA dvArA e anuSThAnone karavA jeTalo lAbha thAya ! arihaMtanAM anuSThAno kyA ? A;- zreSTha apramatta saMyama, ugravihAra, ghora tapa, pracaMDa parisahajaya, bhayaMkara upasargomAM lokottara sahiSNutAthI ddaDha hRdaye dhyAna, krUra karmathI nirdayapaNe pIDAtA jagatane tAraka dharmano upadeza, bhavya jIvone ciMtAmaNithI ya adhika zruta-samyaktva-dezavirati ane sarvaviratinuM dAna, saMyama preraNA vagere vagere. AvAM eka eka arihaMta prabhunAM keTalAe sarvasuMdara anuSThAno (kriyAo) ! dhanya jIvana ! dhanya pravRtti ! evA anaMta jinezvara devonAM anaMta anuSThAnonI huM pulakita hRdaye anumodanA karUM chuM. 'aho ! kevI emanI lokottara kAryavAhI ! aho mArA jevA dIna du:khI jagatanA bhavyajIvone kevAM ati upakAraka e anaMta arihaMta prabhunAM anaMta uttamottama suMdara anuSTAno ! are emAMnAM ekAda paNa anuSThAnane AcaravA huM samartha nathI, chatAM ahobhAgya mArAM ke mane e uttamottama anuSTAna jANavA-samajavA maLyAM ! enI pramoda bhAvanA maLI ! mane enI anumodanA karavAnuM maLyuM !' ahIM samajavAnuM che ke 'karaNa, karAvaNa ane anumodana, sarikhAM phaLa nipajAyo re' e kathananA anusAre dharma-sAdhanAnA e traNa rastA. emAM A trIjA upAya tarIke batAvela anumodanA 4 vizeSatAthI yAne (1) bhAvapUrNa hRdaye, (2) AtmAne gaLagaLo karIne, (3) saMbhrama (apUrvaharSa) ane bahumAna sahita, ane (4) te Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 96 : paMcasUtra anuSThAno jIvanamAM utAravAnA manoratha sAthe jo thAya, to tevI anumodanAthI anuSThAna sAkSAt AcaryA sarakho lAbha kema na thAya ? anumodana eTale anusaranAruM modana (AnaMda), anuSThAnane anusaranAro AnaMda. eTale ke saMyama-tapa-titikSA dharmopadezAdianuSThAnanAM pratipakSI (virUddha) je tattvo asaMyama, sukhazIlatA, kaSAyo, pApopadeza vagere; tenA uparathI khasIne te anuSThAno upara AkarSita ane abhilASakapaNe mugdha thanAra hRdayano nirmaLa ane preraka AnaMda. AkarSaNa eTale "aho ! A kevAM uttama ane AdaraNIya ! evo bhAva. abhilASipaNuM eTale "A mane kyAre maLe !" evI kAmanA. have bIjA naMbaramAM sarva siddha bhagavAnanuM siddhapaNuM, eTale ke avyAbAdha (akSaya nirupadrava) sthiti, anaMta zAzvata sukha, arUpipaNuM, sphaTikavata niSkalaMka zuddha svarUpa, anaMta jJAna-darzana, vagerene anumoduM chuM. aho ! amArI adhama evI vAraMvAra janmavA-maravAnI, roga-zoka-pokanI, kAma-krodha-lobhanI, hiMsAdi pAponI tathA mahA ajJAna ane mahA mohanI upadravamaya galIca avasthA kyAM ? ne sAme A siddha AtmAnI kevI uttama abhUta agama avasthA ! sUtra - sabbesiM AyariyANaM AyAraM, savesiM sAhUNaM sAhukiriaM, artha-vivecana :- vaLI trikALanA sarve AcArya bhagavaMtonuM jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, ane vIryAcAra , e AcAronuM pAlana, bhavya jIvone enuM dAna, ane emAM pravartana, tathA zAsana-prabhAvanAdi, e saunI huM bhUri bhUri anumodanA karuM chuM. jagatanA prANIonA hiMsaka ane mohabharyA, vivezUnya ne kathIra, kaSTadAyI ane adha:pAtakArI pApa-AcAro kyAM ? ne kyAM vivekI ane bhAvadayAbharyA, unnatikArI, kaMcanasamA A jJAnAcAra Adi uttama AcAro ! kyAM pApAcAronuM pAlana ane pracAra ? ane kyAM pavitra AcAronuM pAlana ane pracAra ? * AcArya kezI gaNadhare nAstika pradezI rAjAne, ne * thAvastrAputra AcArye mithyAdraSTi sudarzana zreSThIne mahA Astika samakitI zrAvaka karyo ! evI rIte sarva upAdhyAyajI mahArAja je bhAvika mumukSu ziSya vargane yogyatA-anusAre jinAgamanA maMtra-sarakhA maMgaLamaya sUtronuM samyagU vidhie dAna kare che, e sUtradAna ane sUtraparaMparA-rakSaNane anumoduM chuM. "kevI e mahApuruSonI suMdara bhAvAnukaMpA ! jenA yoge anaMtakALamAM e ziSya-vargane koIthI upakAra na thayo hoya tevo ati mahAna upakAra thayo ! temaja sUtranI A rIte bhUtakALathI cAlI AvatI kalyANa paraMparA akhaMDa rahI bhaviSya mATe cAlaze ! Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 97 : tevI rIte sarva tyAgI sAdhu mahAtmAonA samyak svAdhyAya, ahiMsA-saMyama ane tapa, vinaya-bhakti ane vaiyAvacca, upazama - zubhadhyAna ane maitrI karuNA Adi zubha bhAvo; tathA mahAvrato ane enI suMdara bhAvanA, ghora parIsaha ane upasargamAMya aDaga dhIratA, sAthe anya bhavya jIvone ratatrayInI sAdhanAmAM sahAya, ... ItyAdi sAdhu bhagavaMtonA uttama anuSThAnonI huM bhAre anumodanA karuM chuM. kevI alaukika jIvanacaryA ! kevo nirdoSa, svapara-hitakArI kalyANAnubaMdhI, vizvavatsala vyavahAra ! kevI AtmAnI pavitra pravRtti ! kevo prabala puruSArtha ! aho ! je bhAgyavAna AtmAone AvuM suMdara jIvana prApta thAya che, temanA puNyanI ane temanA AtmAnI balihArI che ! temane karoDo vAra dhanya che ! bhavasAgarane te lagabhaga tarI javA AvyA che.' | dilanI e anuSThAno para pAkI zraddhA, AkarSaNabhAva, nidhAnaprApti jevo harSa-saMbhrama, ItyAdithI anumodanA karye javAya, jIvanamAM e ja sAra, e ja kartavya, e ja zobhAspada lAge, to emAM svayaM puruSArthane yogya karmakSayopazama thato Ave * 2Sabhadeva prabhuno jIva. pUrve vajasena cakravartInA bhAvamAM pitA tIrthakarane pAmI e sukRtAnumodanA karato rahyo, to mohanIya vIryaMtarAya vagere karmone dabAvatAM dabAvatAM eno kSayopazama karIne e cakravartIpaNuM choDI muni banyA, yAvat TheTha 14 pUrvadhara mahA tapasvI ane aneka labdhithI saMpanna AgrAya banI tIrthakara nAmakarma upArjIne anuttara vimAnamAM deva thayA. pAkI zraddhA, AkarSaNa, ane saMbhrama e sAdhanAne tejasvI banAve che. sUtra : sahiM muzvAhano, sohiM sevA, sasiM nIvALuM, houkAmANaM kallANAsayANaM maggasAhaNajoge / artha :- sarva zrAvakonA mokSa-sAdhanabhUta yogonI, tathA sarva mumukSu ane kalyANa AzayavALA devo tathA jIvonA mokSamArganAM sAdhanabhUta yogonI (anumodanA karU vivecana :- "sarva zrAvakothI karAtI devaguruonI vaicAvacca, tattvazravaNa, dharmarAga, prabhubhakti, sAdhusevA, dAna, vrata- niyamo, tapasyA, sAmAyikAdi, svAdhyAya vagere e sAkSAta ke paraMparAe mokSanA sAdhanabhUta che; evAM jJAna, darzana, cAritranA vyApArone huM anumoduM chuM." mohano adhikAra AtmA parathI uThI gayA pachI AvA adhyAtmayoganA anuSThAna jIvane prApta thAya che. e AtmAnA adUbhuta vikasita guNonI avasthA sUcave che. A avasthA doSabharelA A vizALa jagatamAM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 98 : paMcasUtra ati durlabha ane mahA pavitra hoI, jyAM kavacita dekhAtI hoya tyAM khUbaja anumodanIya che. ATaluM ja nahi paNa "sarva devo, sarva jIvo je mumukSu che, muktinI nikaTa che, eTale ke je carama pudgala parAvartamAM AvelA ane vizuddha AzayavALA che, nirmaLa bhAvavALA che, emanA mArgasAdhana yogone huM anumoduM chuM.' mArgasAdhana' eTale mokSanA mArgabhUta je samyagu darzana-jJAna ane samyakyAritra, tenA sAdhanabhUta yogo, arthAt mArgAnusArInI, AdidhArmikanI, apunabaMdhaka jIvanI ane yoganI cAra draSTimAM rahelA jIvonI madhyasthabhAve durAgraha vinA AcarAtI kuzaLa pravRttio; devadarzana-vratasevana Adi yoganI pUrvasevA; tathA nyAyasaMpannatAdi mArgAnusArI guNo; ke je samyaggadarzanAdi mokSa mArgane sadhAvI ApavAmAM anukULa bane che te. mithyAdraSTine paNa mithyAtva chatAM A guNonI apekSAe prAraMbhika paheluM guNasthAnaka' kahyuM che, ane te sAnvartha che, arthayukta che. tethI paraMparAe paNa mokSasAdhaka A guNo (kuzaLa vyApAro-zubha pravRttio) anumodanIya che. ahIM samajavAnuM che ke mokSamArgopayogitAnI ane jinavacanathI avirodhanI draSTie mAtra A guNo ja anumodanIya che; paNa tethI mithyAtvI anumodanIya nathI. enI prazaMsA nathI karavAnI. "anyamAM paNa dayAdika guNo, je jinavacana anusAra re; te savi cita anumodIe, samaktibIja niradhAra re." have abhiniveza rahita thaIne, eTale ke manamAnI ke durAgrahabharI atAtvika kalpanAone tajIne praNidhAnanI zuddhi karavAmAM Ave che. praNidhAna eTale kartavyano nirNaya ane abhilASa, tathA vizuddha bhAvanAnA baLavALI, yathAzakti kriyAvALI ane temAM samarpita thayela mananI ekAgratA. tenI zuddhi A rIte : hou me esA aNumoaNA sammaM vihipuviA sammaM suddhAsayA, samma paDivattijuA sammaM niraiArA, paramaguNajuttaarahaMtA-sAmatthao / artha-vivecana :- "hou me esA ...' zreSTha lokottara guNothI yukta zrI arihaMtadeva, siddhabhagavAna AdinA sAmarthyathI, emanA zaktiprabhAvathI upara kahelI mArI anumodana, (1) Agamane anusAra samyavidhivALI ho evuM huM IcchuM chuM. vaLI (2) te anumodanA tIvra mithyAtvakarmanA vinAzathI samyak eTale zuddha AzayavALI ho, arthAt paugalika AzaMsA rahita ane daMbha vinAnI tathA vizuddha bhAvanAvALI ho. vaLI (3) te samyapha svIkAravALI ho, eTale ke te kriyAmAM UtarI. te paNa sArI rIte pALavAthI (4) aticAra (khalanA) vinAnI ho. anumodanAne pApapratighAta ane Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 99 : guNabIjApAnanI sAdhaka banAvavA mATe anumodanAno A kevo suMdara ane sacoTa pravRttikrama batAvyo ! unnatikAraka sAdhanAnA aMgo : anumodanA zuM, ke koI paNa sAmAyikAdi dharmAnuSThAna, kSamAdi guNa, yA dAnAdi sukRta zuM, enI sAdhanA karavA mATenI pravRttinA A vyavasthita aMgo che :(1) zAstrokta vidhinuM pAlana, arthAtu zAstra yAne jJAnInAM vacana pratye jvalaMta sApekSabhAva ke, "mAre e rIte e mujaba ja sAdhanA karavAnI; zAstravacananI jarAya upekSA karIne nahi." (2) vizuddha adhyavasAya; arthAta dilamAM nirmaLa pavitra bhAva bhAvanA-vicArasaraNI. tathA (3) yathAzakti samyaka kriyA; eTale ke jenI sAdhanA karavI che tenA aMge sArI pravRtti. dA.ta. samabhAvanI sAdhanA mATe vidhisara sAmAyikanAM anuSThAnamAM joDAvuM, enI pravRtti karavI. temaja (4) e pravRttinuM niraticAra pAlana, eTale ke emAM jarAya doSa khAmI na lAgavA devI. - A cAreyamAM ekeya ochuM na cAle; kemake, (1) paheluM to vidhino Agraha e jinavacana pratyeno sApekSabhAva sUcave che; ane sarva- pravRttimAM ja zuM, jIvana AkhAne mATe jinAjJA to Dagale ne pagale AgaLa karavI ja joIe. "mAre jinAjJA pahelI," A baMdhana hovuM ja joIe. "jinAjJAthI ja tarAya' e jhaLahaLato hRdaya pokAra jarUrI che. nahitara svachaMda pravRtti thavAthI ajJAna ceSTA thAya; ethI bhava pAra na thavAya. (2) vaLI, e bhAra dila para rAkhavA chatAM, sAthe dilamAM viSaya laganI, IrSA, mada, kaThoratA, mAyA, svArthodhatA, vagere kaluSita bhAva na rakhAya. nahitara e jinAjJAnuM baLa ochuM karI nAkhe che. ema mAnAkAMkSA ke adAvata, tathA samRddhi ke sattA ItyAdinI AkAMkSA paNa rakhAya nahi. deva, guru ane kriyA pratye hRdayabhInI bhakti ane bahumAna joIe. A mATe cirA-pariNAma vizuddha, nirmaLa, prazAMta hovA ja joIe. (3) tyAre A baMne chatAM pramAda to cAle ja kema ? dharmapravRttino pAko puruSArtha joIe. nahitara pApano puruSArtha cAlu rahevAno. tyAM dilanA bhAva zuSka banI javAnA. tyAre anAdinI AhArAdinI saMjJAo ane kaSAyasaMjJAonA AhArAdinI pravRttithI jAmelA kusaMskAra ethI viruddha tapa, dAna, vagere dharma pravRttinA puruSArthathI ja ghasAtA Ave. khA-khA AdinI pravRttithI to e Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 1OO : paMcasUtra poSAtA ja rahe. ema, (4) e traNe hovA chatAM dharmapravRtti jo khoDakhAMpaNavALI haze, to AtmAnuM sattva haNAze. jo sattva akhaMDa, to zuM kAma doSa lagADe ? tyAre pravRtti doSa-aticAra vinAnI bane to ja ethI uparanI kakSAnI pravRtti Ave, uparanAM guNasthAnake caDe, ne TheTha parAkASThAe vItarAgatA sudhI pahoMcI zake. sattva vinA e kazuM na banI zake. unnatinAM ajoDa sAdhana ane enAM kAraNa : tAtparya, jinAjJAno jAgato khapa, nirmaLa hRdaya, prabaLa puruSArtha ane sattva, e cAra unnatinAM sAdhana mATe (1) samyagu vidhinuM pAlana, (2) vizuddha adhyavasAya, (3) yathAzakti samyaka kriyA ane (4) teno akhaMDa nirdoSa niraticAra nirvAha, A pravRtti-aMgo che. (1) jinAjJAnA baMdhanamAM jIva jinezvaradevanuM sAcuM zaraNa pakaDe che. emane kharekhara zaraNe gayA eTale emane sAcA tAraka, rakSaka, zAsaka mAnyA; "emaNe kahela tattva ja sAcAM; emaNe kahela ArAdhanA mArga ja sAco'; A hArdika bhAva Ubho karyo, tethI jinokta tattva, mArga ane vidhi pratye bhAre Adara rahe ja. anAdinA mULabhUta doSa ahatva ane Apamatine dabAvavA mATe A adUbhUta kAma kare che. eTaluM kharuM ke "huM jinAjJAne ja pradhAna karuM chuM' evuM mAtra kahevA tarIke kahevAnuM nahi, paNa jIvanamAM jIvI batAvAya, e jinAjJAbaMdhana che. mATe sakriya jinAjJAbaMdhana joIe. (2) suMdara adhyavasAyothI bharyuM bharyuM hRdaya, pavitra bhAvavAhI hRdaya, satata jALavavAmAM Ave, to malina bhAvo ane halakA vicAro ghaNA ghaNA ochA thaI jAya; kusaMskArano hrAsa thato Ave; susaMskAranuM baLa vadhatuM jAya. tethI to e saMskArono sAro jatho ekatrita thatAM AgaLa AgaLa ati uccakoTinA adhyavasAyane avakAza maLe, (3-4) puruSArtha ane sattvanAM vaLI bahu mUlya to tIrthakara bhagavAne kahelI dharmazAsananI sthApanA parathI samajI zakAya ema che. jo kALa, svabhAva, pUrvaka ke bhavitavyatAthI ja AtmAno uddhAra thaI jato hoya, to zAsana sthApavAnI jarUra zI ? paraMtu jIvo mokSamArganI ArAdhanAmAM puruSArtha phorave eTalA mATe e ArAdhanAnuM zAsana sthApyuM. emAM paMcAcAramAM vaLI vIryAcAra nAmano judo AcAra batAvyo, eya cAre AcAranA puruSArthamAM vizeSa sattva phoravavA mATe, jethI nirdoSa ane sabaLa ArAdhanA thAya, Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 101 : ahIM khAsa dhyAna rAkhavAnuM che ke A prArthanA "saviSayA' che, "sad viSayA" che. saviSayA eTale ke AlaMbanabhUta prArtha vyaktivALI. emAMya AlaMbana sat, arthAt prArthanA koI kAlpanika ke akiMcikara vyakti AgaLa nathI karavAmAM AvatI, kiMtu vAstavika ane samartha prabhAvazALI viziSTa kAryakara vyakti AgaLa karavAmAM Ave che; tethI prArthanA niSphaLa javAno saMbhava nathI. kemake prArthya puruSanI lokottara uttamatA e emanI AgaLa prArthanA karanArA hRdayane evuM bhInuM, kuNuM, namra ane udAra banAvI de che, ke tethI e hRdayamAM prArthanA aneka guNonA Avarjana (AkarSaNa) thAya che. prArthya puruSanA AlaMbane ja A bane che, e emano viziSTa prabhAva che. tethI emanI AgaLa zuddha bhAve karAtI prArthanAnAM paNa mUlya ochAM nathI. prArthanA to pArasa che, e jIvane guNasuvarNanAM jvalaMta teja arpe che, loDhA jevA guNahIna AtmAne sonA jevA guNa-saMpanna banAve che. anumodanA mATenI prArthanA paNa evI anumodanAnI suMdara bakSIsa kare che ke jenA yoge kramazaH niraticAra vizuddha cAritra sudhI pahoMcI, jIva ajara amara thAya che. vAha ! ahi mAnava bhavamAM kevI mahAmUlyavaMtI prArthanAnI sulabhatA ! vastunI prArthanA vastunuM utkaTa AkarSaNa ane abhilASA sUcave che; tathA AkarSaNa sAthenI sAcI abhilASA e bIja che; emAMthI phaLa Ave ja. mATe prArthanAthI bIja ropo. - nAgaketuno jIva, pUrva bhava paTela, aThThama karI zakyo nahoto; paraMtu aThThamanI prArthanA, utkaTa AkarSaNa-abhilASA eNe karelI; to pachI sAvakI mAtAe ene UMdhamAM jhuMpaDI bhego bALI nAkhyo chatAM e zubha bhAvamAM AdhyAna ane tiryaMcagatino avatAra na pAmatAM prArthanA-AzaMsAnA baLe nAgaketu tarIke manuSya avatAra pAmyo ! uparAMta janmatAM pUrva bhavanuM smaraNa thatAM aThThama- AcaraNarUpI phaLa pAmyo ! ane kramaza: eja bhavanAM aMte mokSa pAmyo ! prArthanA pArasamaNi ! sukatanI sAcI anumodanA paNa mithyAtvanI maMdatA vinA na thaI zake. mithyAtva maMda karavA mATe AtmAmAM zubha adhyavasAya avazya jagADavA joIe arihaMta devAdi upara viziSTa sadbhAva jAge, to zubha adhyavasAya pragaTa thAya. Ama arihaMta siddha vagere tattva evA prabhAvazALI che ke emanA pratye hRdayamAM dhArelo gaddagada sadbhAva zubha adhyavasAya jagADI mithyAtvane maMda banAvI de che ! ane hRdayamAM sukRtanI sAcI anumodane ullasita karAve che ! A te bhagavaMtonA prabhAvathI banyuM, kRpAthI banyuM, ema kahevAya. dA.ta. dhruvatArAnA AlaMbane samudramAM nAvika sAcI dizAmAM nAva calAvI ISTa sthAne pahoMce che, to tyAM nAvika mAne che ke bhale nAva calAvavAmAM buddhi ane mahenata mArI, tathA ISTa sthAne pahoMcavAmAM bhale sAdhana naukA, paraMtu aMdhArI rAta jevA kALe virATa samudramAM sacoTa pravAsa Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 102 : paMcasUtra dhruvatArAnA prabhAve thAya che. e tArAdevanI amArA para anahada kRpA !' ema ahIM bhISaNa bhavasAgarane viSe Indriya-viSayadarzanonA ane mithyAmata-darzanonA aMdhakAramAM sAcA mokSa-rAhe pravAsa thaI ISTa mokSa sthAne pahoMcAya, te arihaMta devanA AlaMbane, emanA prabhAve, emanI kRpAthI. e. jo na hota, to jIvanI buddhi ane mahenata badhI ya saMsAranA rAhe ja veDaphAI jAta. anAdi bhUtakALamAM e AlaMbana nathI levAyuM mATe ja jIva bhavamAM bhamato rahyo che. sUtra : viMtattinuttA di te parvato, vIkarI savya pU paramajhAna paramakallANaheU sattANaM // artha : kharekhara te arihaMta-siddha bhagavAna acitya prabhAvazALI che, vItarAga sarvajJa che, parama kalyANa svarUpa che, jIvone parama kalyANanuM kAraNa che. - vivecana : kharekhara te arihaMtAdi bhagavaMto (1) aciMtya zakti- prabhAvavALA che, vItarAga che, sarvajJa che. aciMtya eTale agama, ameya, ane anupama, arthAta e ahaMta-zakti na to barAbara oLakhI (samajI) zakAya, yA na kazAthI mApI zakAya, ke na koI sAthe sarakhAvI zakAya. (2) temaja e prabhu parama yAne zreSTha kalyANa-svarUpa che. ApaNe emanuM darzana karyuM eTale jANe zreSTha kalyANanuM darzana karyuM ! kemake pragaTa paramajJAna ane paramasukhamaya emanA AtmAnuM svarUpa e zreSTha kalyANa che. e svarUpa AtmAthI abhinna che. eTale have je paramAtmA pote ja anaMta kalyANa-svarUpa che, e paramAtmAnA sAcA darzanamAM parama kalyANanuM ja darzana karyuM gaNAya. AtmA jANe saMsAranA trividha tApathI mukAyo, ane anaMta kalyANanA AMgaNe pahoMcyo ! AcAryAdi parameSThI puruSo paNa jemane kevaLajJAna hoya, te mukhyapaNe vItarAga sarvajJa hoya che, bIjA mahAvirAgI ane bahuvRta AcAryAdi mahApuruSo bALa jIvo mATe vItarAga sarvajJanI mAphaka parama AlaMbana che, tathA parama kalyANa-svarUpa che. vaLI jIvone te te upAyothI parama kalyANa ApavAmAM e AcAryAdi kAraNabhUta che. e paMca parameSThInI sAdhanA ane upAsanA karyuM kalyANa nathI apAvatI ? emano tAraka upadeza kalyANanA aneka mArgo prakAzita kare che. emanAM darzana kalyANanA upAyone jAgrata kare che. emanuM ja smaraNa, emanuM ja vaMdana, emanI ja bhakti emanA ja guNonuM utkIrtana, emanuM ja AlaMbana emanuM ja zaraNa ItyAdi e jIvone mATe aciMtya mahAkalyANanAM sacoTa sacoTa sAdhano bane che. mATe e aciMtya prabhAvavaMtA che. tethI ja "e abhaya-cakSu-mArga-zaraNa-bodhi-dharmadatA, e ja jina-tIrNa-buddha-mukta banAvanArA,' vagere evI stuti gaNaghara mahArAja jevA zreSTha vidvAno paNa kare che. tulasAe zuM karyuM hatuM ? A ja ke, eNe prabhu zrI mahAvIra Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 103 : sUtra - 1 paramAtmAnuM zaraNa joradAra pakaDeluM,-'mAre to e ja AdhAra, e ja jovA-vicAravATharavA lAyaka; brahmAdi devo ya nahi ane zabdAdi viSayo ya nahi.' emAM eNe tIrthaMkara nAmakarmanuM utkRSTa puNya upAjaryuM ! sUtra : mUDhe gamyuM pAve, gaLADamovAsita, aLamitre mAvo, diJAtibAnuM abhine siA, ahianivitte siA, hiapavitte siA, ArAhage siA, uci apaDivattIe savvasattANaM sahiaMti / icchAmi sukaDaM icchAmi sukaDaM, icchAmi suOM / artha ane vivecana :- huM AvA viziSTa guNo ane viziSTa upakArovALA e arihaMtAdi bhagavaMtone e rUpe hajI hRdayathI nathI svIkArato, sukRtathI hRdayavedhI abhilASA nathI karato, e huM mUDha chuM, abujha-ajJAna chuM. kemake huM pApI jIva chuM. ajJAna ane mohanA aneka prakAranA pApoe mane khUba ja gherI lIdho che. mAro saMsAra anAdikALathI cAlyo Avato hovAthI, anAdi kALathI abhyasta (bahu sevelA) evA mohane lIdhe mArA AtmAnA pradeze pradeze, jema lasaNanI gaMdhathI vastranA taMtue taMtu vAsita thAya tema, rAga dveSa ane mUDhatAthI vAsita che. tenA gherA nazAthI unmatta banelo huM he prabho ! tattvano anabhijJa (ajANa) chuM, mArA AtmAnA ja vAstavika hita ane ahitanA bhAna vinAno chuM. tethI evuM mAruM zuM gajuM ke sukRtanI vAstavika anumodanA huM karI zakuM ? paraMtu huM abhilakhuM chuM ke arihaMta devAdinA sAcA zaraNa-svIkA2 dvArA emanA prabhAve huM hitAhitano jANakAra banuM; ahitakArI mithyAtva, avirati, kaSAya pramAda ane azubha yogonI pravRttithI pAcho haTuM, tathA hitakArI samyagdarzanacAritra-mArge pravartamAna thAuM; pravRttithI huM mokSamArgano, mokSamArganAM dAtA devAdhidevano, sadaguruono, jinAjJAno, sukRtano.. ItyAdino ArAdhaka thAuM; tathA jagatanA sarva jIva pratye aucityabharI pravRttivALo thAuM. huM A rIte sukRtane IcchuM chuM. sukRtane IcchuM chuM, sukRtane IcchuM chuM. A traNa vAranuM kathana kema ? to ke e (1) mana vacana kAyanA trikaraNa yoge sukRta karavAnI IcchA sUcave che. (2) bhUta, vartamAna ane bhaviSya-e traNa kALanA sukRtanI IphLAne sUcave che; ane (3) sukRtane eTale ke anumodanAne paNa karavA karAvavA ane anumodavA- e traNa rUpe IcchA hovAnuM sUcave che. A sukRtanuM Asevana uttama kriyA che. bIjA jIvonA sukRtanI anumodanA paNa kevI mahAphaLadAyI che, te vizeSe karIne rathakAra gRhastha, sAdhu baladevamuni ane tiryaMca mRganA kathAnakamAMthI vicAravA yogya che. rathakAra e saMyamInI bhakti ka2vA dAna dvArA saMyama paLAvI rahyo che, muni e saMyama pALanAra sAdhu che, ane haraNiyo Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 104 : paMcasUtra e saMyama tathA dAna sukRtanI mAtra anumodanA kare che. emAM haraNiyo muninA saMyamasukRtanI ane rathakAranA dAnasukRtanI evI addabhUta anumodanA kare che ke tyAMthI e paNa pelA benI sAthe pAMcamA brahma devalokamAM utpanna thAya che. ahIM mRganI sukRtAnumodanA zAthI evI uttama ke eNe saMyamanA ane dAnanA phaLa jevuM phaLa apAvyuM ? eTalA ja mATe ke e anumodanA sukRtanA karavA yA karAvavAnI corIvALI nahotI. sUtra :- evameaM samma paDhamANassa suNamANassa aNuppehamANassa siDhilIbhavaMti parihAyaMti khijaMti asuhkmmaannubNdhaa| artha - A pramANe Ane samyapha rIte bhaNanAranA, sAMbhaLanAranA ane enI anuprekSA karanAranA azubha karmane anubaMdha zithila bane che, brAsa pAmatA jAya che, ane kSINa thaI jAya che. vivecana :- A sUtrane saman rItie bhaNe to kevuM apUrva phaLa che, te batAve che. "samyagu rItie" eTale ke hRdayamAM saMvegano prakAza pAtharIne. saMvega eTale pUrve kahelAM (1) cAra zaraNamAM zrI arihaMtadevAdinA che te vizeSaNonI tevI tevI hRdayasparzI zraddhA ane Adara; (2) duSkRta gartAmAM saMvega eTale hRdayamAMthI duSkRtanA zalya kADhI, potAnA duSkatakArI AtmAnI pratye sAco dugaMchAbhAva, ke adhadha ! huM Avo adhamakArI ? meM kevuM khoTuM karyuM !' temaja (3) sukRta- AsevanamAM saMvega eTale kriyA parvata AtmAne laI jAya tevI guNapramodavALI prArthanA. (4) sAthe, te pALavAmAM devAdhideva ane sadgurunA parama sAmarthyanA prabhAva para aTala zraddhA e saMvega. vaLI (5) saMvega eTale zaraNa vagere traNa upAyo anaMtakALe A bhavamAM prApta karavA badala potAnI jAtane mahAdhanya mAnavAno bhAva, ... ItyAdi ItyAdi saMvegabhAvane mukhya karIne A sUtra svayaM bhaNanArane tathA bIjA pAsethI sAMbhaLanArane, temaja sUtranA arthanuM pAchaLathI paNa smaraNa dvArA ciMtavana (anuprekSA) karanArane (1) azubha karmonA pUrve baMdhAelA rasa ane anubaMdha maMda paDe che, (2) te karmonI sthiti ane daLiyAM paNa ochAM thAya che, tathA (3) viziSTa koTinA zubha adhyavasAyanA suMdara abhyAsa dvArA te azubha karmonA anubaMdha nirmULa paNa nAza pAmI jAya che. azubha karmanA anubaMdha eTale AtmAmAM rahelA pragaTa ke chUpI tIvra bhAvo (saMkalezI)nA saMskAra. athavA te saMkalezo jagADanArA khAsa cIkaNAM karmo. AvA azubhAnubaMdhI karmathI saMsAra avicchinna vahyo Ave che. paNa mahAmaMtrasama, mahAauSadhi ane zreSTha rasAyanasama, tathA parama amRta svarUpa pUrvokta sUtranuM paThana, zravaNa manana ane nididhyAsana (ekAgradhyAna) AtmAmAM UtaryAthI je zubha bhAva Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 jAge che, tethI e azubha anubaMdhonA bhukkA UDI jAya che ! pachI AtmA para cAlI AvatA saMsA2pravAhane sukAI gaye ja chUTako ne ? * pradezI rAjA mahA nAstika ane kaThora-dharmI chatAM kezI gaNadhara mahArAjanA upadezathI A zaraNa-svIkArAdine prApta karI e parama AstikazrAvaka banyo, jinabhakta sUryAbhadeva thayo, kramazaH mokSe jaze. sUtra niraNubaMdhe vA'suhakamme bhaggasAmatthe suhapariNAmeNaM, kaDagabadhdhe via vise, appaphale siA, suhAvaNijje siA apuNabhAve siA / : : 105 : artha-vivecana :- A rIte A paMcasUtra dvArA hRdayamAM udghasita thayelA zubha adhyavasAyothI azubhAnubaMdharUpI jhera dUra thAya che, tethI azubha karmanuM have vipAkanI paraMparA calAvavAnuM sAmarthya nAza pAmI jAya che. jema maMtranA sAmarthyathI kaTakabaddha (sarpAdi DasyAnA DaMkhanI najIka sthAnamAM dorI vagerethI baMdhAyela) viSa bahu thoDA phaLavALuM thAya, tema cAra zaraNa AdinA zubha bhAvarUpI maMtrathI ahIM bAkInuM azubha karmarUpI viSa paNa alpa phaLavipAkavALuM bane che; tethI sahelAIthI ane saMpUrNapaNe e dUra karI zakAya evuM thAya che; temaja tevuM bIjuM paNa tevI utkRSTa sthitivALuM, pharI na janme tevuM thaI jAya che; ane ema thavAthI pUrvakALamAM jema bhogavyuM tema have bhaviSyakALamAM azubha karmanA mahA kuTu vipAka bhogavavAnA rahetA nathI. cAra zaraNAdi traNa upAyo ane pUrvokta prArthanAothI ubhA thatA zubha bhAvano A jabaradasta lAbha samajAya, to e roja trikALa sevAya. ahIM e pramANe nukazAnonuM nivAraNa e phaLa tarIke kahyuM. have samyag upAyonI siddhisvarUpa phaLane kahe che. sUtra :- tanhA bAsAjinnati pariposiddhati nivinnati sudarammALuvadhA / sANubandhaM ca suhakammaM paTTibhAvanjiaM niyamaphalayaM supautte via mahAgae suhaphale siA, suhapavattage siA, paramasuha sAhage siA / artha-vivecana :- A sUtra ane tenA arthanA paThana vagerethI zubha karmanA anubaMdho AtmAmAM bharapUra ekatrita thAya che; vaLI zubha bhAvanI vRddhithI te anubaMdha puSTa thAya che ane parAkASThAe pahoMce che. aho ! kevuM mahimAvaMtu A paMcasUtra ! kharekhara, anubaMdhavALuM zubha karma emAM rahelA atyaMta anubaMdhanI apekSAe utkRSTa (pradhAna) koTinuM hoya che. temaja tIvra 'zubha' adhyavasAye e upArjeluM hoI niyamA uttama phaLane Ape che. jemake 'koI ekAMte kalyANakArI evA uttama auSadhano sArI rIte vidhisara prayoga thayo hoya to te suMdara phaLa tarIke Arogya- tuSTipuSTine Ape che. ema, zubha karma anubaMdhavALuM hoI, e vipAke navA tejasvI zubhamAM pravRtti Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 106 : paMcasUtra karAve che, ane ema paraMparAe zubha utkRSTa koTinuM thatAM e nirvANanA parama sukhanuM sAdhaka bane che. jema anaMta saMsAra azubhAnuMbaMdha para thAya, ema anaMta mokSa zubhAnubaMdhanI prabaLatA para nIpaje. AthI ja nidAnarahita eTale ke koIpaNa jAtanA anAtmika yAne jaDa saMbaMdhI rAga, lobha ke mamatva rAkhyA vinA, arthAta A loka ke paraloka saMbaMdhI paulika AzaMsA, mAnAkAMkSA, vagere dUra karIne, temaja azubha anubaMdhone rokIne, zubha bhAva bhAvanAone pedA karavAmAM A sUtra bIja samAna kAma kare che, eTale ke asAdhAraNa nimitta-kAraNa bane che. mATe (1) suMdara praNidhAnathI (yAne vizuddha bhAvanA, ekAgratA-tanmayatA ane kartavya nizcaya sAthe) ane (2) samyaka rIte eTale ke cittane prazAMta karIne A sUtrane bhaNavuM gaNavuM joIe, enA vAMcana tathA vyAkhyAnane barAbara anusaratuM akhaMDa zravaNa karavuM joIe, temaja sUtranA padArthonuM citana manana karavuM joIe. prazna - ahIM to tame niyANuM karavAno niSedha karo cho, to pUrve hou me esA aNumoyaNA" ItyAdi pATha vidhipUrvaka anumodanAnuM niyANuM kema karAvyuM? uttara-te niyANuM nathI. kemake niyANuM to rAga, dveSa ke mohathI karAtI AzaMsAne kahe che. dunyavI kIrti, addhi ke bhoga AdinI lAlasAthI karAtI abhilASA e niyANuM che. e kilaSTa karmabaMdhanuM kAraNa che, bhavanI paraMparA vadhAranAruM che, ane e saMveganA abhAve karAya che. * tripRSTha vAsudeve pUrvanA vizvabhUti rAjakumAra-muninA avatAre huM athAga baLano ghaNI thAuM," evuM rAgathI niyANuM karyuM, * brahmadatta cakI pUrvabhave tapa saMyamanA prabhAve cakravartInI bhoga samRddhi pAmavAnuM niyANuM karIne Avela; tethI e pApariyANAnA pratApe aMte sAtamI narakamAM jaI paTakAyA. *agnizarmA tApase mA khamaNonA prakAMDa tapanA phaLarUpe guNasena rAjAne bhavobhava mAravAnuM SathI niyANuM karyuM, te pachI e mAraka banato banato ane nIcI nIcI narakamAM jato jato aMte anaMta saMsArI thayo. mATe AvA niyANA taddana akartavya che. kintu kIrti rAga, RddhirAga, bhogarAga jIvaDhaSa vagere niyANAnAM lakSaNo sukatAnumodanAnI prArthanAmAM ghaTatA nathI. tethI pelAthI judI jAtanI A mAtra guNanI pavitra AzaMsAne niyANuM kema kahevAya ? nahitara to mokSanI prArthanA vagere paNa niyANuM banI jAya. tema thavAthI, zAstramAM virodha khaDo thAya; jemake, AgaborilAbha vagere vacano zAstramAM Ave che. tyAM "Arogya eTale bhAvaArogya mokSa, enA mATe bodhilAbha mane Apo'- A prArthanA karI. te vacana jo Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1 : 107 : niyANAnuM pratipAdana karanAra mAnIe, to niyANAMnA niSedhaka vacano sAthe virodha paDe. tAtparya, AvI zubha kAmanAvALI prArthanA e niyANuM nathI. astu, adhika carcAthI saryuM. sUtra :- parivaMdhamaM sudamAvanirorekha sudamAvavIgaM ti sudhArA sAme paDhiavvaM, sammaM aNupehiavvaM ti / namo namianamiANaM paramagurUvIarAgANaM / namo sesanamukkArArihANaM / jayau savaNNusAsaNaM / paramasaMbohIe suhiNo bhavantu jIvA, suhiNo bhavantujIvA, suhiNo bhavantu jIvA / artha ane vivecana : have sUtranI samApti karatAM carama maMgaLa kare che. devothI vaMdAelA evA Idro tathA gaNadhara maharSio paNa jemane vaMde che evA paramaguru vItarAga paramAtmAne namaskAra ho. bAkInA paNa namaskArane yogya evA guNAdhika AcAryAdi mahArAjAone namaskAra ho. sarvajJa prabhunuM zAsana mithyA darzanone haTAvI vijaya pAmI, jayavaMtu varto. prANIo varabodhi-lAbhathI, eTale ke mithyAtva doSa TALIne samyagdarzana Adi zuddha jarmanI sparzanAthI sukhI thAo, sukhI thAo, sukhI thAo. A pramANe (1) "pApa pratighAtathI" eTale ke azubha anubaMdha karAvanArA AzravadhUta bhAvonA vicchedapUrvaka, (2) "guNe bIjanuM AdhAna arthAta bhAvathI prANAtipAtAdiviramaNa rUpI guNanA bIjanuM AtmAmAM sthApana, eTale ke tathA prakAranA zubhAnubaMdhaka vicitra vipAkavALA karmanuM AdhAna sUcavyuM. Ane sUcavanArUM pApa-pratighAta-guNabIjAdhAna sUtra samApta thayuM. 1luM pApa-pratighAta-guNabIjAdhAna sUtra samApta Page #121 -------------------------------------------------------------------------- Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapurUSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karo" ' e ke enA 1i paNa prakArI pramA, | Da ekAgratA apAve dhya dhyAna dharAve te enjiAmAM ra.. abhilASIne . parama pUNyazALI che. ucca, zubha aTa DakAronuM siMca. iMcane karAve che eto saja prAtvike , bhag Sas atsang M Raj Sau Shree R Mandal SAYLA : +91 - 02755 - 2805331280791 : rajsaubhag@yahoo.com A: www.rajsaubhag.org