Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત હાલુ રૂપાવેલી
(ભાગ-૩)
ધાતુ સાધિત શબ્દ કૃદન્ત કર્મણિરૂપ
- ઈચ્છાદર્શકરૂપ પ્રેરકપ સંસ્કૃત ધાતુકોશ ચડત્તરૂપ તારિરૂપ
8 પ્રેરક ?
- પ.પૂ. આચાર્યદિવા શ્રી હિરાઉનચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ (૯૯IGIળા)
- સંપાદક : જથ્થક દિનેશભાઈ કાંતિલાલ શાહેલી
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી - ભાગ-૩
: દિવ્ય આશીર્વાદદાતા: : આશીર્વાદદાતા: પરમ પૂજય તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ છે પરમ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરામસૂરીશ્વરજી મહારાજા શ્રી વિજયઅભયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
તાપ્રવચનમા પરમ પૂજ્ય આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરતનચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
0 કર્તરિ રૂપ ©
: પ્રેરક
(ડહેલાવાળા)
રૂપ
ધાતુસાધિત શબદ (
' ઈચ્છાદર્શક - ૫
• પાંચમો ત્રીજે આઠમો (ગણો)
નવમો
સાતમો થડન્ત સંસ્કૃત રૂપ ધાતુકોશઅર્થO
A (ગણો આઠમો ૧ખ
કર્મણ રૂપ
IN
-
કાન
સંગ્રાહકઃ હાર્દિક દિનેશભાઈ મહેતા ' સંપાદકઃ શ્રી દિનેશચંદ્ર કાંતિલાલ મહેતા (ધાર્મિક અધ્યાપક) પ્રકાશક: આ. વિ. રામસુરીશ્વરજી તત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા
બોરીવલી (ઇસ્ટ)-મુંબઈ. તથા શ્રી રતનોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ-અમદાવાદ.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમસંસ્કૃત ધાતુરૂપાવલી ભાગ-૩
: સંપાદક | પ્રાપ્તિસ્થાન : દિનેશચંદ્ર કાન્તીલાલ મહેતા,
૩, શાંતિ એપાર્ટમેન્ટ, કીર્તિ સોસાયટી, સાબરમતી. ફોનઃ : ૦૭૯-૨૭૫૦૫૨૯૧, મો : ૯૪૨૮૪૨૨૨૭૪
પ્રાપ્તિસ્થાન
શ્રી રત્નોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ C/o. અજય આર. શાહ વિનસ મેડીકલ સ્ટોર, ઉસ્માનપુરા ચાર રસ્તા પાસે, આશ્રમરોડ, અમદાવાદ-૧૪. ફોનઃ ૨૭૫૪૦૩૧૨
* *
શ્રી સુરેન્દ્રસૂરીશ્વરજી જૈન તત્વજ્ઞાન શાળા, ઝવેરી વાડ, અમદાવાદ. ફોનઃ ૨૫૩૮૧૬૪૨
* * *
પં. ચિરાગભાઈ કનૈયાલાલ - સુરત. મો: ૯૮૨૫૮૫૪૫૮૯
સંવત ૨૦૧૪
વીર સંવત
૨૫૩૪
શ્રી વિજય રામસૂરીશ્વરજી
તત્વજ્ઞાન પાઠશાળા
શાહભુવન કાર્ટર રોડ, બોરીવલી (ઈસ્ટ), મુંબઈ-૬૬. પં. શ્રી વસંતભાઈ એન. શાહ ફોનઃ ૯૯૨૦૩૧૯૩૦૧ ગીર ગી શક
પં. શ્રી ચંદ્રકાંતભાઈ સંઘવી - પાટણ ફોનઃ ૦૨૭૬૬-૨૩૧૬૦૩ ટાટ એ
પં. શ્રી રાજુભાઈ સંઘવી - નવા ડીસા. ફોન : ૦૨૭૪૪-૨૨૮૫૩૯, શ્રી એ
પં. શ્રી વિજયભાઈ – પાલીતાણા મો : ૯૯૨૫૬૦૫૪૫૩
ઈ.સ.
૨૦૦૮
પૂજ્ય સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતને અધ્યયનાર્થે ભેટ
કિંમત રૂા. ૭૦-૦૦
મુદ્રકઃ : ભરત ગ્રાફિક્સ
૭, ન્યુ માર્કેટ, પાંજરાપોળ, રિલીફ રોડ, અમદાવા ફ્રોનઃ ૦૭૯-૨૨૧૩૪૧૭૬, મો : ૯૯૨૫૦૨૦૧
દ્વિતીય
આવૃત્તિ
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
(ર) : ૨) :) a) રોજી રો ST: SUત્રો. રાઈ છે
પૂજ્યપાદ તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્ વિજય
'રામસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા) જન્મ : વિ.સં. ૧૯૭૩, મહાસુદ-૫, અમદાવાદ દીક્ષા : વિ.સં. ૧૯૮૬, વૈશાખ વદ-૧૦, અમદાવાદ ગણિપદ : વિ.સં. ૧૯૯૯, આસો વદ-૩, જામનગર પંન્યાસપદ : વિ.સં. ૨૦૦૭, વૈશાખ સુદ-૩, પાટણ આચાર્ય પદ : વિ.સં. ૨૦૦૭, વૈશાખ સુદ-૫, પાટણ સ્વર્ગવાસ : વિ.સં. ૨૦૬ ૧, ફાગણ વદ-૯, સુરત
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
દ્વિતીયાવૃત્તિના પ્રકાશનના અવસરે...
ચારેક વર્ષ પૂર્વે પં. શ્રી દિનેશભાઈ કે. મહેતાએ શ્રી સુરેન્દ્રસૂરિ જૈન પાઠશાળા દ્વારા હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી પ્રકાશિત કરેલ. જે સંસ્કૃતના અભ્યાસુગણમાં ખૂબ જ આવકાર્ય બની રહી, ધાર્યા કરતાંય વધુ સારો પ્રતિસાદ મળ્યો... સરળ અને સરસ આ બુકોની માંગ સતત આવતી જ રહી... પણ અધ્યાપન કાર્યમાં વ્યસ્ત હોઈ આ કાર્ય કાંઈક ખોરંભે ચડ્યું. સાથે સાથે પ્રથમાવૃત્તિની ત્રુટિઓ-ક્ષતિઓને મેળવવાનું તથા સંમાર્જન કરવાનુ પણ કામ કપરું હોઈ કાળક્ષેપ થયો. નીળસ્થળમ્ તુમ્ આ ઉક્તિ અહીં પણ ચરિતાર્થ થતી જણાઈ.
મેં આત્મીયભાવે જણાવ્યું - "ભાઈ" ઉતાવળ ન કરશો. ભલે થોડો વિલંબ થાય. પણ આ વેળાએ શક્ય તેટલું શુદ્ધ જ કરવું છે... તેઓ પણ સંમત થયા.
ક્યારેક સાંભળેલું કે ઈત્યિઆ પુત્થિઆ કદિ ન સુદ્ધિઆ !!! આ પંક્તિ અનુસારે હજુ પણ આ બીજી આવૃત્તિમાંય અશુદ્ધિ રહી જવા પામી હશે.
કોમળતા અને સરળતા ગુણોને વરેલા જ્ઞાની પુરૂષો જરૂરથી તે ક્ષતિઓને જણાવી શ્રુતભક્તિનો લાભ લેશે જ એવી કરબદ્ધનતમસ્તકે પ્રાર્થના.
ભાષાજ્ઞાનથી - અર્થજ્ઞાન - તેનાથી પદાર્થજ્ઞાન અને તેનાથી તત્ત્વજ્ઞાન મેળવી તાત્ત્વિક અને સાત્ત્વિકજીવન જીવી સહુ કોઈ "અપુણરાગમન" સ્થાનને પામે એ જ સદ્ભાવના...
શ્રી જિનાજ્ઞાવિરૂદ્ધ કાંઈ પણ લખાયુ કે વિચારાયું હોય તો ત્રિવિષે ત્રિવિધે મિચ્છા મિ દુક્કડમ્ !!!
રાજેન્દ્ર એસ. સંઘવી - ડીસા. સંવત-૨૦૬૪
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
-----
હું પ્રેરકનું નિવેદન
©©
©© SS
@
એકવાર કુમારપાળ રાજા રાજ્યસભા ભરીને બેઠા હતાં તે થે સમયે કોઈ વિદ્વાન રાજાને ઉદેશીને આ પ્રમાણે બોલ્યો :
पर्जन्य इव भूतानामाधारः पृथिवीपतिः ।
વિવેત્તે દિપચે નવ્યતે ભૂપતી છે . જ LIણ મેઘની જેમ રાજા પ્રાણીઓનો આધાર છે. ક્યારેક તી. છ વરસાદની અકૃપાથી જીવી શકાય છે. પણ રાજાની અકૃપાથી . જીવાતું નથી. આ સાંભળીને કુમારપાળે કીધું ? રાજાને મેઘની કાળ ) આ “ઉપપ્પાઠીક આપી.
અહિં ઉપમા શબ્દ વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ અશુદ્ધ હોવા છતાં કહ્યું અન્ય વિદ્વાનોએ પ્રશંસા કરી. પણ વિચક્ષણ કપર્દી નામના છે | મંત્રીએ શરમથી નીચે જોયું. ત્યારે રાજાએ એનું કારણ પૂછતાં, આ | મંત્રીએ ખુલાસો કર્યો કે રાજ! આપ જે ઉપગ્યા શબ્દ બોલ્યા તે શાસ્ત્ર વિરુદ્ધ છે. માટે મેં મુખ નીચું કર્યું. કેમકે રાજા વિનાનું જગત સારું પણ મૂર્ણ રાજા સારો નહિ.
વળી ઉપમાન, ઉપમા, ઔપચ્ચ વિગેરે શબ્દો શુદ્ધ જાણવાં. આ રીતે મંત્રીથી પ્રેરાયેલ રાજાએ સાચા બોધ માટે જે જી પચાસ વર્ષની વયે વ્યુત્પત્તિનો બોધ કરવા અધ્યયન કર્યું. ને .
વ્યાકરણ, ન્યાશ્રય વિગેરે મહાકાવ્યોનું અધ્યયન કર્યું. | આ દૃષ્ટાંત એ સૂચવે છે કે શબ્દ કે શબ્દજુથનું યથાર્થ iરિ છે શાન હોવું જરૂરી છે. જ્યાં અટકવું, ક્યાં વિરામ આવે, સ્વ-શત્ર P દીર્ઘ આદિ માત્રાનો ખ્યાલ રાખવો એ ખૂબ જ જરૂરી છે. વ
સૂત્ર બોલતી વખતે એ ખાસ ખ્યાલ રાખવાનો કે વ્યંજન જ ન્યુનાધિક ન થાય. છંદ ભંગ ન થાય. વ્યાકરણની અશુદ્ધિ ન . ૧) આવે.
જો આ ખ્યાલ રાખ્યા વગર સૂત્ર-છંદ કાવ્યનું ઉચ્ચારણ છ) AS કરીએ તો સૂત્રના અર્થમાં જ ફેરફાર થઈ જાય અને સૂરનું જીe
ગૌરવ ઘટી જાય. જેથી જ્ઞાનાચારની પણ વિરાધના-અશાતનાનું
99
..
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાપ લમણે ઝીંકાઈ જાય.
વળી શબ્દના અર્થનો પણ લોપ ન થાય તેની કાળજી રાખવી. જ્ઞાની ગુરુની જોગવાઈ હોય તો શ્રાવકોએ શુદ્ધ અર્થ સાંભળવાની જ ઈચ્છા રાખવી જોઈએ.
આ રીતે શુદ્ધ ઉચ્ચાર બને, અને શુદ્ધિ દ્વારા સારો બોધ થાય છે. માટે શબ્દના ભેદને સમજવા માટે શ્રુતજ્ઞાન હોવું જરૂરી છે અને શ્રુતજ્ઞાનની શુદ્ધિ વ્યાકરણ દ્વારા આસાનીથી થઈ શકે છે. વ્યાકરણને કે સંસ્કૃતને સમજવા માટે ધાતુરૂપો-શબ્દરૂપો, લિંગ, વચન, કાળ વિગેરે જ્ઞાન જરૂરી હોય છે.
પ્રસ્તુત પુસ્તક હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલીમાં પણ પં. શ્રી દિનેશભાઈએ ભારે જહેમત કરી વિવિધ રૂપો તૈયાર કર્યા છે જેની આ બીજી આવૃત્તિ છપાઈ રહી છે. એ જ બતાવે છે કે આ ગ્રન્થની કેટલી માંગણી હશે.
સાધુ-સાધ્વીજી, મુમુક્ષુ-પંડિતો તેમજ અન્ય અભ્યાસુકોને ખૂબ જ ઉપયોગી બનશે તે નિર્વિવાદ છે.
આ પુસ્તકના માધ્યમથી શુદ્ધ અર્થનો બોધ થશે અને તે જાણકારી દ્વારા પ્રશસ્ત અર્થમાં મનને જોડી શકાશે. કેમકે પ્રશસ્ત અપ્રશસ્તશ્રુત વૈરાગ્યોત્પાદક અર્થમાં જ જોડી દેવું જોઈએ.
એટલે આ ધાતુ-કૃદન્તના રૂપોને સમજવાથી ભાષા ઉપર કાબુ આવે. જેના માધ્યમથી આગળ-કાવ્ય કે સાહિત્યમાં સુંદર - ગતિ થાય. જેના કારણે વૈરાગ્યભાવ મજબૂત બને.
બસ એવા જ પ્રશસ્તભાવથી મોક્ષના અભિલાષી જીવોએ સાત્વિક મનથી આ અધ્યયન કરી-કરાવી, જીવનને કૃતાર્થ કરવું જોઈએ.
શ્રુતજ્ઞાન દ્વારા સૌ જીવો કર્મક્ષય કરી શાશ્વત સુખ પામે. એ જ એકમાત્ર શુભાભિલાષા...
વિ.સં. ૨૦૬૩ આસો સુદ-૭ ઉસ્માનપુરા-અમદાવાદ.
- વિજયરત્નચન્દ્રસૂરિ
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંપાદકીય નિવેદન નામ સાર્થકતા : હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજાએ બનાવેલ શ્રી સિદ્ધહેમશબ્દાનુશાસન વ્યાકરણ અને તેના આધારે પંડિતવર્ય શ્રી શિવલાલભાઈએ હૈમસંસ્કૃત પ્રવેશિકા પ્રથમ, દ્વિતીયા, તૃતીયા બુક બનાવેલ તેમાં મધ્યમા બુકના માં કારાન્ત સિવાયના સંસ્કૃત ધાતુના રૂપોનો સંગ્રહ કરેલ છે. આ પુસ્તકમાં દશવિભક્તિના કર્તરિરૂપો સંપૂર્ણ આપેલ છે. કર્મણિરૂપ ત્રી.પુ.એ.વ. તથા ઈચ્છાદર્શક, પ્રેરક અને યડન્તના પ્ર.પુ.એ.વ. આપેલ છે. કૃદન્ત તથા ધાતુસાધિત શબ્દ અને સંસ્કૃત ધાતુકોશ આદિ સંપૂર્ણ માહિતી એકત્રિત કરવા પ્રયત્ન કરેલ છે.
નિમિત્ત : સુશ્રાવિકા ઈન્દુબેન દિનેશભાઈ મહેતાના પાંચસો આયંબીલના આરાધનાના પારણા પ્રસંગે પરમ પૂજ્ય આચાર્યદેવ શ્રી વિજય અભયદેવસૂરીશ્વરજી મ.સા. પધારેલ ત્યારે જ્ઞાનપ્રાણધારક પ.પૂ. તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી રામસૂરીશ્વરજી મહારાજાને અર્પણ કરવા નિમિત્તે સંગ્રહ કરેલ.
પ્રથમવૃત્તિ : પ.પૂ. તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી રામસુરીશ્વરજી મહારાજાના શુભાશીર્વાદથી તથા પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી જગચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાની પ્રેરણાથી શ્રી સુરેન્દ્રસૂરીશ્વરજી તત્ત્વજ્ઞાન શાળાના ઉપક્રમે વિ.સં. ૨૦૬૦ માં આ પુસ્તકની પ્રથમ આવૃત્તિ પ્રકાશિત થયેલ.
દ્વિતીયાવૃત્તિ : ૫.પૂ. ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી અભયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજાના શિષ્યરત્ન પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી રત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાની પ્રેરણાથી આચાર્ય વિજય રામસુરીશ્વરજી તત્ત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળાના ઉપક્રમે આ પુસ્તકની દ્વિતીયાવૃત્તિ પ્રકાશિત થાય છે.
હેતુ પ્રથમ આવૃત્તિ શરૂઆતના દોઢ વર્ષમાં સંપૂર્ણ થઈ ગયેલ. ત્યારબાદ અનેક પૂજ્ય ગુરુભગવંતો તથા શ્રાવક-શ્રાવિકા તરફથી વારંવાર માંગણી થતી હોઈ અભ્યાસુ વર્ગની ભાવનાને સાકાર 6 કરવાના ઉદેશથી આ દ્વિતીય આવૃત્તિ પ્રકાશિત કરવાની હિ
જરૂરિયાત ઉભી થઈ.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચિત્ર-પરિચય : ગાગર સમાન પુસ્તકમાં
સંગ્રહ કરેલ સર્વ પ્રક્રિયાને જો કંઠસ્થ કરી હૃદયસ્થ કરવામાં આવે તો તમામ અભ્યાસુ વર્ગ સંસ્કૃત ભાષામાં સાગર જેવા સમર્થ થઈ શકે અને તેના દ્વારા સાહિત્ય વાંચનમાં એકાગ્રતા આવે.
ઉપકાર સ્મૃતિ : છેલ્લા વીસ વર્ષથી આ. વિ. શ્રી સુરેન્દ્રસૂરીશ્વરજી તત્ત્વજ્ઞાન શાળામાં સંસ્કૃત પ્રાકૃત ભાષાનો અભ્યાસ પૂજ્ય સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતને કરાવતા સંસ્કૃત ભાષામાં તૈયાર
થવાની તક મળી.
પાયાના ચણતર સ્વરૂપે શ્રીમદ્ યશોવિજયજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળા, મહેસાણા જેના સંસ્કારો જીવન ઘડતરમાં ખુબ જ ઉપકારક નીવડેલ છે.
પૂજ્ય સાધ્વીજી મ.સા. તથા ચિ. હાર્દિકે આ તમામ સાહિત્યનો સંગ્રહ કરેલ જે આ પુસ્તક રૂપે પ્રકાશિત થયો અને સર્વને ઉપકારક બન્યો.
સ્નેહવૃષ્ટિકર્તા : વડીલબંધુ શ્રી ચન્દ્રકાન્તભાઈ સંઘવી (પાટણ) તથા ધર્મબંધુ શ્રી રાજુભાઈ સંઘવી (નવા ડીસા) જેઓએ આ પુસ્તકમાં ઘણા સુધારા-વધારા કરી માર્ગદર્શન આપેલ તે બદલ તેઓશ્રીનો હું આભાર માનું છું.
દ્વિતીય આવૃત્તિ પ્રસંગે પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી રત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાને વાત કરતા તેઓશ્રી જણાવેલ કે દાદાગુરુદેવની ઈચ્છાપૂર્તિ માટેનું તથા તેઓશ્રીની ભાવના સાકાર થાય તેવું કોઈપણ કાર્ય હોય તો અમારા સંપૂર્ણ આશીર્વાદ છે. આમ તેઓશ્રીએ હૈમસંસ્કૃત ધાતુરૂપાવલી ભાગ-૩ પ્રકાશિત કરાવી પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી રામસૂરીશ્વરજી મહારાજાને જ્ઞાનપ્રવૃત્તિ વિકાસરૂપ સાચી ભાવાંજલિ અર્પણ કરેલ છે. આર્થિક સહયોગ પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી રત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાની પ્રેરણાથી મળેલ છે.
ભરત ગ્રાફિક્સવાળા શ્રી ભરતભાઈએ આ પુસ્તક વધુ વ્યવસ્થિત બને તે માટે અનન્ય સાથ-સહકાર આપેલ છે.
૩, શાંતિ એપાર્ટમેન્ટ, કીર્તિ સોસાયટી, સાબરમતી, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૫. ફોન : ૨૭૫૦૫૨૯૧
લિ. દિનેશચંદ્ર કાંતિલાલ મહેતા (ધાર્મિક અધ્યાપક)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમસંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પ્રકાશન દ્વારા
શ્રુતજ્ઞાનની ભક્તિનો અમૂલ્ય લાભ લેનાર
૫.પૂ. ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી વિજય અભયદેવસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના વિનયી શિષ્યરત્ન પ.પૂ.આ.દેવ શ્રી રત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા.ની પ્રેરણાથી >& > તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્ય વિજય રામસૂરીશ્વરજી તત્ત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા
શ્રી રત્નોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ ઉસ્માનપુરા, અમદાવાદ. +8< + શ્રી ઉસ્માનપુરા, અમદાવાદથી શત્રુંજય મહાતીર્થ છરીપાલીત સંઘચત્રાની અવિસ્મરણીય યાદગીરી નિમિત્તે
પરમ ગુરુભક્ત ચાંદરાઈ નિવાસી બંસીલાલ તારાચંદના સ્મરણાર્થે (નાયગ†વ, મુંબઈ)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
तस्मै
524 14:
પ.પૂ. ગચ્છાધિપતિ આચાર્ય - શ્રી વિજયઅભયદેવસૂરીશ્વરજી મ. સા.
(ડહેલાવાળા)
પ. પૂ. આચાર્ય ભગવંત શ્રી રત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ. સા.
| (ડહેલાવાળા)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
- - - -
-
-
-
- - - - -
-
-
-
--
--
-
Ndaou yollana
અમદાવાદ પંડીતવર્ય સુશ્રાવક દિનેશભાઈ છે ધર્મલાભ
દેવ-ગુરુ કૃપાએ સુખશાતા વર્તે છે. "તત્ર તથાસ્તુ"
પ્રભુશાસન પામેલા માતા-પિતાના સુસંસ્કારો તે દ્વારા આત્મોદ્ધારક સમ્યજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી સ્વછું પરકલ્યાણના શુભભાવથી શ્રી સુરેન્દ્રસુરી પાઠશાળામાં
અને ઉપાશ્રયોમાં જ્ઞાનપ્રદાન કરતા વશી (૨૦ વર્ષ) છે પૂર્ણ કરી રહ્યાં છો ત્યારે પૂર્વસંધ્યાએ અને ઉગતી છે (ઈ ઉષાએ શુભ ભાવના ભાવું છું કે સાધુ-સાધ્વી અને ૭
મુમુક્ષુ આત્માઓ આપના જ્ઞાનભંડારમાંથી વિસ્તૃત , જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરતા રહે અને પ્રાપ્ત કરેલું આપનું ' તલસ્પશિ જ્ઞાન વધુને વધુ ઉંડાણમાં વિસ્તરતું રહે.
વિજય અભયદેવસૂરિ
O
આદિનાથ જૈન સંઘ શાન્તાદેવી રોડ, મુ. પો. નવસારી ચૈત્ર સુદ-૮, રવિવાર, તા. ૧૩-૪-૨૦૦૮
:
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
ek__sala sas://g
શ્રમણોપાસક સુશ્રાવક પં. દીનેશભાઈ,
યોગ્ય ધર્મલાભ.
વિશેષ લખવાનું કે તમે સૈમ સંસ્કૃત ધાતુરૂપાવલી જે પ્રકાશિત કરી શ્રુતભક્તિનું અણમોલ કાર્ય કરી રહ્યાં છો તે
અભિનંદનીય છે.
શ્રુત દ્વારા જ વૈરાગ્યભાવ પુષ્ટ બને છે. જેના કારણે સાધના અને ત્યાગનો પંથ પ્રગટ થાય છે.
આજના વિષમ વર્તમાનકાળમાં સાધુ-સાધ્વીજી મ.સા. માટે જ્ઞાન ખૂબ જ જરૂરી છે. જ્ઞાન એમના ચારિત્રમાં સહાયક બનશે ! ખરેખર તમારો પ્રયાસ સ્તુત્ય છે.
આવા અણમોલ ગ્રન્થરત્નને અવારનવાર પ્રગટ કરતા જ રહેશો અને આ રીતે શ્રુતભક્તિ દ્વારા તમારા જીવનમાં પણ મોક્ષની ઉચ્ચ અભિલાષા, સંસાર પ્રત્યે નફરત અને સાદું-સરળ જીવન, ઉત્તમ વિચારો ને મહાન આચારોનું આગમન થાય.
ઉત્તરોત્તર પ્રગતિ સાધી આત્મકલ્યાણ કરો એવી મંગળ ભાવના સાથે... અંતરના આશીર્વાદ છે.
તા. ૨-૫-૨૦૦૮
વિ.સં. ૨૦૬૪, ચૈત્ર વદ-૧૨, ઘોલવડ તીર્થ (મહા.)
લી. રત્નચન્દ્રસૂરિ
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
- - -
-
- - - - -
-
છછ છછ જ
- સુશ્રાવક પંડિતવર્ય શ્રી દિનેશભાઈ જોગ ધર્મલાભ! જL
સંસ્કૃત ભાષા-વ્યાકરણનાં અભ્યાસીઓને ધાતુ રૂપાવલી જેવા પુસ્તકો ટેકારૂપ પરિબળ છે. અલબત્ત ટેકો એ અપંગતાનું લક્ષણ ગણાય. પરંતુ સંસ્કૃત વિષયક વ્યાપકતા વધારવા આજે આવા ટેકા આવશ્યક પણ મનાય.
જેઓ સૂત્રો-નિયમો અને સાધનિકાને બરાબર ખ્યાલમાં લઈ ? © લે છે તેવા અભ્યાસીઓને તો આવા પુસ્તકોની આવશ્યકતા નથી કી રહેતી. સ્વયં રૂપસિદ્ધિ કરી શકે છે. જો કે ક્યારેક એવું બને કે
[ આવા પુસ્તકોનાં કારણે અભ્યાસીઓ મહેનત કરવાની પણ માંડવાડ 6). કરતા હોય છે. કેક્યુલેટર કે કોમ્યુટરના કારણે ગણિતાદિનાં all ૦) અભ્યાસની જેમ!
અભ્યાસીએ સ્વયંની શક્તિના વિકાસને નજરમાં રાખી છે. નિષ્ઠાપૂર્વકની મહેનત કરવી જોઈએ તો પોતાનાં ધ્યેય તરફ જs સફળતાપૂર્વક આગળ વધી શકે છે. તેમાં જ્યાં જરૂર જણાય ત્યાં જ આ આવશ્યકતા પ્રમાણે આવા પુસ્તકોનો ઉપયોગ પૂરક બને તે ઉચિત ગણાય તેમાં તમારૂ આ પુસ્તક ઉપયોગી બને તેવી શુભેચ્છા.
લી. જગચ્ચન્દ્રના ધર્મલાભ (ડહેલાવાળા) ૭
છિ©© છે.
પ.પૂ. શ્રી કલ્યાણબોધિ વિ. ગ. તરફથી 'સુશ્રાવક પંડિતવર્ય શ્રી દિનેશભાઈ જોગ ધર્મલાભ!
અત્રે ત્રીશેક વિદ્યાર્થી શ્રી શીવલાલભાઈની ૧-૨-૩ બુક , ભણવા માટે આવેલ. રૂપો ગોખવા માટે તેમને ૨-૩ પ્રકાશનો // બતાવી જે સાનુકુળ રહે તે મંગાવવા વિચારેલ. (કારણ અમારા જ (ગ્રુપમાં શ્રી ભાંડારકરની બુકનું ચલણ છે.) સૌએ તમારા પ્રકાશનને @િ) છે. Prefer કર્યું. જે તેની ઉપયોગિતા ને લોકપ્રિયતા જણાવે છે. ખૂબ .
સ ટૂંકા ગાળામાં નવી આવૃત્તિ બહાર આવી રહી છે તે આનંદની વાત છે! (% છે. આ રીતે જિનશાસનની સમૃદ્ધ સેવા કરતા રહો એ જ જો શુભાશીષ.
દ.ગુર્વાશાથી મુ. સૌમ્યરત્ન વિજય પછી
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશન વેળાએ...
પૂજ્યપાદ સિદ્ધિ-વિનય-ભદ્ર-વિલાસ-ૐકારભદ્રંકર-અરવિંદસૂરિ સદ્ગુરુભ્યો નમઃ
આચાર્ય યશોવિજયસૂરિ
ધર્મલાભ
"હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી" જોઈ. અધ્યેતાઓ માટે બહુ જ સુંદર, ઉપયોગી પુસ્તક છે. આવાં પુસ્તકો પ્રકાશિત કરી શ્રુતભક્તિનો લાભ લ્યો.
"હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલિ" આ પુસ્તકનું સંપાદન શ્રી દિનેશભાઈ કે. મહેતાએ અથાગ પરિશ્રમ લઈ તૈયાર કર્યું છે. તેમ ચોક્કસ જણાઈ આવે છે. અભ્યાસુવર્ગને આ બુક સવિશેષ બોધદાયક બની રહેશે.
યઙન્ત પ્રક્રિયાનો સમાવેશ કરી વ્યાકરણને જીવંત રાખવાની અનુમોદનીય શ્રુતભક્તિ કરેલ છે.
યઙલુબત્ત પ્રક્રિયાનો હવે પછીની આવૃત્તિમાં સમાવેશ થશે તો આ ગ્રન્થની અપૂર્ણતા દૂર થશે.
મહેસાણાની શ્રી યશોવિજયજી પાઠશાળાના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થી શ્રી દિનેશભાઈના આ સંપાદન કાર્યથી ગૌરવ અનુભવાય છે.
- લિ. વસંત નરોત્તમદાસ
આચાર્ય વિજય રામસૂરીશ્વરજી તત્ત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળાના મુખ્ય પંડિતવર્ય (બોરીવલી, મુંબઈ)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
દશેય વિભક્તિના રૂપોની)
નવી આવૃત્તિ પ્રસંગે
આજના કાળમાં સંસ્કૃત ભાષા લોકપ્રિય ભાષા | બનતી જાય છે. સંસ્કૃત ભાષાને ભણનાર દેશ-વિદેશમાં | જ્યારે વધતા જાય છે ત્યારે તે ભાષામાં જે ધાતુના રૂપો
છે સરળ બને તે માટે દશેય વિભક્તિના કૃદન્તો સાથે રૂપોની પુસ્તકની જરૂર ખૂબ જ હતી. પ્રેમસૂરીશ્વરજી સંસ્કૃત પાઠશાળામાં ભણતા વિદ્યાર્થીઓને આ પુસ્તક ખૂબ જ ઉપયોગી થઈ ગયું છે. પં. દિનેશભાઈ શાહનો આ પ્રયત્ન ખૂબ જ આવકારદાયક થયો છે. ભવિષ્યમાં પણ સંસ્કૃતભાષા અત્યંત સરળ થઈ જાય તેવી નવી નવી પુસ્તિકાઓ તેમના તરફથી બહાર પડતી રહેશે તો ભવિષ્યની પેઢીને સંસ્કૃતમાં પ્રવેશ સરળ થઈ પડશે.
મુનિ જિતરક્ષિતવિજયના ધર્મલાભ તપોવન, સાબરમતી,
અમદાવાદ,
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Pccce
JJJJJJJJ
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
: ભાગ-૧ :
પહેલો ગણ
: પ્રકાશક :
શ્રી રામસૂરીશ્વરજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળા : આશીર્વાદદાતા :
પ.પૂ. આ.શ્રી વિજયઅભયદેવસૂરીશ્વરજી મ.સા.
(ડહેલાવાળા)
: ભાગ-૨:
ચોથો ગણ, છઠ્ઠો ગણ, દશમો ગણ
ઃ પ્રકાશક :
શ્રી રામસૂરીશ્વરજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળા : આશીર્વાદદાતા :
પ.પૂ. આ.શ્રી વિજયઅભયદેવસૂરીશ્વરજી મ.સા. (ડહેલાવાળા)
: ભાગ-૩ :
પાંચમો ગણ, આઠમો ગણ, નવમો ગણ, સાતમો ગણ, બીજો ગણ, ત્રીજો ગણ
ઃ પ્રકાશકઃ
આચાર્ય વિજયરામસૂરીશ્વરજી તત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા, મુંબઈ. : આશીર્વાદદાતા : પ.પૂ. આ. શ્રી રત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા. (ડહેલાવાળા)
૧૧૧૧
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
ને
ચા
,
પાવલી
હૈમ સંક
ઉપરની ત્રણે પુસ્તિકામાં "ઓલ ઈન વન"
ધાતુરત્નાકરના સાત વિભાગ તથા સંસ્કૃત ધાતુકોષની ગરજ સારે તેવી આવૃત્તિ એટલે કે દશ વિભક્તિના સંપૂર્ણ કર્તરિરૂપ કર્મણિ રૂપ ત્રીજો પુ.એ.વ. કૃદન્ત ધાતુસાધિત શબ્દ ઈચ્છાદર્શક દશવિભક્તિ ત્રીજો પુ.એ.વ. પ્રેરક દશવિભક્તિ ત્રીજો પુ.એ.વ. યડન્ત દશવિભક્તિ ત્રીજો પુ.એ.વ. ઉપસર્ગસહિત ધાતુના અર્થ અદ્યતની કર્મણિરૂપ પ્ર.પુ.એ.વ. પરોક્ષ કર્મણિ કૃદન્તા યડલુબાના અંગ ઈત્ સહિત ધાતુ આ કારાન્ત ધાતુના સેટ, અનિદ્
સાદા, ઈચ્છાદર્શક તથા પ્રેરક કૃદન્ત બનાવવાની રીત
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
*'
'
શ્રી મુંબઈ મહાનગરમાં જિનાલયો, જ
શિ ઉપાશ્રયો, ધર્મ શાળા, ભોજનશાળા, @
આયંબિલભવન વગેરે ધર્મસ્થાનોનો પાર નથી. ચિક્કાર શ્રુતતીર્થનો રે સંખ્યામાં ધર્મસ્થાનો વૃદ્ધિ પામતાં જ રહે છે...કિંતુ, એક . પરિચય ખામી અત્યાર સુધી મુંબઈમાં હતી. તે ખામી.પ.પૂ. હર તવપ્રવચનપ્રજ્ઞા આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્વિજય
રત્નચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબને ખૂંચી. અને સર્જન થયું મુંબઈની સર્વપ્રથમ શ્રમણશ્રમણી તથા ચતુર્વિધ સંઘના શ્રુતાભ્યાસ માટે, “આચાર્ય રામસૂરીશ્વરજીડહેલાવાળા તત્ત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા' નું ! ' પ.પૂ. તપાગચ્છાધિરાજા આચાર્ય ભગવાન્ શ્રીમદ્વિજય રામસૂરીશ્વરજી 'મહારાજા (ડહેલાવાળા) ની અંતિમ આજ્ઞા પામીને પૂ. વર્તમાન ગચ્છાધિપતિ
આ.ભ. શ્રી વિજયઅભયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજના શુભાશિષ પામીને તેઓશ્રીના શિષ્યરત્નપૂ.આ.ભ.શ્રી ભારત્નચન્દ્રસૂરિ મહારાજ મુંબઈના તાજ ગોડીજી દાદાના દરબારે સં. ૨૦૬૧ ના ચાતુર્માસાર્થે પધાર્યા. દરમિયાન પૂ. તપાગચ્છાધિરાજ શ્રીજીની છમાસિક પુણ્યતિથિની ઉજવણીના અવસરે (ભાદરવા વદ-૯મા દિવસે) પૂ. આચાર્યદેવશ્રીએ સમસ્ત મુંબઈના સંઘોની સમક્ષ ડહેલાવાળા પૂજ્યશ્રીના સ્વાધ્યાય પ્રેમની સ્થાયી સ્મૃતિ નિમિત્તે પાઠશાળાના શુભારંભની ટહેલ નાંખી અને... ગોડીજી સંઘ તેમજ મુંબઈના મોટાભાગના સંઘોએ - ગુરુભક્ત શ્રાવકોએ ટહેલ ઝીલી લીધી - અને આજે ત્રણ વર્ષના અંતે પણ મુંબઈ નગરમાં આ પાઠશાળા જ્ઞાન ભંડાર તપાગચ્છાધિરાજ શ્રીની સ્મૃતિને સતેજ કરતી શ્રુત-અધ્યયનના ગાન ગાતી અવિરત ચાલુ રહી છે.
પં. શ્રી વસંતભાઈ નરોત્તમદાસ (ભાભરવાળા) જેવા વિદ્વાન પુરૂષ પાઠશાળામાં અધ્યયન કરાવી રહ્યાં છે. સેંકડો સંયમી ભગવંતો - મુમુક્ષુઓ તેમજ શ્રાવક-શ્રાવિકાઓમૃતાભ્યાસ કરી રહ્યાં છે. આચાર્ય રામસૂરીશ્વરજી ડહેલાવાળા તરવજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા' શાહ ભુવન, કાર્ટર રોડ નં. ૧, શ્રી ધર્મનાથ દેરાસરની સામે,
બોરીવલી (ઈસ્ટ), મુંબઈ-૪૦૦૦૬૬.
- ટ્રસ્ટીગણ: શ્રી ઘીસુલાલજી છાજેડ - બોરીવલી - ૯૮૨૧૧૭૨૬૦૩ ન શ્રી ઉમેદમલજી બી. જૈન - ખાર - ૨૬૪૯૭૬૪૭, ૨૨૪૦૧૪૮૪
શ્રી અરવિંદભાઈ શાહ - ગોરેગાંવ - ૨૮૭૮૦૫૬૨
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
માં અનુક્રમણિકા
પાંચમો ગણ પેજ ને. ધાતુ પજ ન ધાતુ પિજ ધાતુ ૧. , - આ.પદ.|૧૫. 9 - આ.પદ.૨૮. કૃદન્ત ૨. બાપૂ - પ.પદ. ૧૬. શુ(૪)- પ.પદ. ૨૯. કૃદન્ત ૩. ડું - પ.પંદ. |૧૭. સાધુ - પ.પદ. ૩૦. ઈચ્છાદર્શક ૪. 9 - પ.પદ. ૧૮. ૩ - પ.પદ. |૩૧. ઈચ્છાદર્શક ૫. . . - આ.પદ. ૧૯. સુ - આ.પદ.|૩૨. પ્રેરક ૬. વિ - પ.પદ. ૨૦. હૂ - પ.પદ. ૩૩. પ્રેરક ૭. વિ - આ.પદ.૨૧. - આ.પદ.|૩૪. વડન્ત ૮. ૬ - પ.પદ. ર૨. દિ - પ.પદ. |૩૪. ભવિષ્યકર્મણિ ૯. ૬ - આ.પદ. ૨૩. વિકલ્પ રૂપો | કૃદન્ત ૧૦. ઘૂ - પ.પદ. ર૪. વિકલ્પ રૂપો |૩૫. યન્ત
૬ - આ.પદ. ૨૪. યલુબત્ત અંગ ૩૫. અદ્યતની કર્મણિરૂપ ૧૨. પૃ૬ - પ.પદ. ૨૫. ધાતુસાધિત શબ્દ ૩૬-૩૯ સંસ્કૃત ૧૩. રવ - પ.પદ. ૨૬. કર્મણિ પ્રયોગ | ધાતુકોશ ૧૪. ૬ - પ.પદ. ૨૭. કર્મણિ પ્રયોગ ૪૦. જાણવા યોગ્ય
પેજ ને. ૪૨. ૬ ૪૩.
આઠમો ગણ ધતુ પેજ નં. ધતુ પજ ન ધાતુ | - પ.પદ. ૪૪. તન – પ.પદ. ૪૬. મન્ - આ.પદ. - આ.પદ. ૫. તન - આ.પદ. ૪૭. વન - આ પદ,
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
પેજ નં.
૪૮. સન્
૪૯. સન્
૫૦. ક્ષત્
૫૧. ક્ષત્
આ.પદ. ૫૬.
–
૫૨. ક્ષિ ૫.પદ. |૫૭. ૫૩. ક્ષિદ્ - આ.પદ. ૫૭. ૫૪. કર્મણિ પ્રયોગ ૫૮. ઈચ્છાદર્શક ૫૪. અદ્યતની કર્મણિરૂપ ૫૯.
ઈચ્છાદર્શક
નવમો ગણ
૬૭. પ્રચ્ ૬૮. ી ૬૯. ઝી
૭૦. બ્રહ્
૭૧. પ્રદ્
૭૨. પુણ્
७3. बन्ध् ૭૪. પ્રૌ
૭૫. મૈં
૭૬. મૌ
૭૭. મૌ
૭૮. મચ્
-
७५. मुष् ८०. मृद्
પેજ નં.
ધાતુ
પેજ નં.
૬૫. શ્ પ.પ. |૮૧. ક્ષુમ્ ૬૬. વિશ્િ- પ.પદ. ૮૨. શ્રી
૫.પદ. ૮૩.
શ્રી
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
૧૮
ધાતુ
પેજ નં.
ધાતુ
પ.પદ. ૫૪. ભવિષ્યકર્મણિ
આ.પદ.
हन्त
પ.પદ. ૫૫. કર્મણિ પ્રયોગ
—
-
૬૦.
૬૧.
કૃદન્ત કૃદન્ત
૬૧. યઙત્ત રૂપ
ધાતુસાધિત શબ્દ ૬૨-૬૩. ધાતુકોશ
ધાતુ
આ.૫૬.૦૮૫. જ્ઞા
૫.૫૬. ૧૮૬. વૃ આ.પદ. ૮૭. ખ્યા[ગૌ]
પેજ નં. ધાતુ
૫૯. યક્ષુબત્ત અંગ પ્રેરક
૬૦.
-
યઙત્ત રૂપ
પ્રેરક
આ.૫૬.
૫.૫દ.
પ.પદ.
૫.૫૬.
- ૫.૧૬.
. ૫.પદ.
૫.૫૬.
આં.પદ. ૧૦૧. પૃ આ.પદ. ૧૦૨. – ૫.પદ. |૧૦૩. ગૃ ૫.૫૪. | ૧૦૪. રૃ આ.પદ. ૧૦૫. વિકલ્પ રૂપો – પ.પદ. ૧૦૬. વિકલ્પ રૂપો આ.પદ. ૧૦૭, ભવિષ્યકર્મણિ
૫.૫૬.
૫.પ૬.
કૃદન્ત ધૂ આ.પદ. ૧૦૮, કર્મણિ પ્રયોગ
આ.પદ. ૯૯.
૫.પ૬. ૮૪. [ના] - ૫.૫દ. ૧૦૦. શૃ
-
પેજ નં.
પ.પ. ૧૮૮. પૂ
૫.પંદ. |૮૯. પૂ
પ.પદ. |૯૦. જૂ
આ.પદ. ૯૧.. જૂ
૫.પદ. |૯૨. ધૂ
આ.પ૬. ૯૩.
૫.૫૪. પ.પદ. |૯૪. સ્મૃ
પ.પદ. |૯૫. સ્મૃ પ.પદ. |૯૬. ઘૃ
—
૫.૫૪. ૯૭.
૫.પદ. ૯૮. તી
ધાતુ
11
1
-
-
૧૦૯. કર્મણિ પ્રયોગ
આ.પદ. ૧૧૦. કર્મણિ પ્રયોગ પ.પદ. | ૧૧૧, કર્મણિ પ્રયોગ
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯
પેજ નં.
ધાતુ
પેજ નં. ધાતુ ૧૨૮-૧૩૨ ધાતુકોશ ૧૩૩. ધાતુસાધિત શબ્દ ૧૩૪. પરોક્ષ કર્મણિ
પેજ નં. ધાતુ ૧૨૧. પ્રેરક ૧૨૨. પ્રેરક ૧૨૩. પ્રેરક ૧૨૪. પ્રેરક ૧૨૪. થડન્ત ૧૨૫. પ્રેરક ૧૨૫. યન્ત ૧૨૬. યન્ત ૧૨૭. થડન્ત
૧૧૨. કૃદન્ત ૧૧૩. કૃદન્ત ૧૧૪. કૃદન્ત ૧૧૫. કૃદન્ત ૧૧૬. ઈચ્છાદર્શક ૧૧૭. ઈચ્છાદર્શક ૧૧૮. ઈચ્છાદર્શક ૧૧૯. ઈચ્છાદર્શક ૧૨૦. પ્રેરક
કૃદન્ત
(ગણ-૫, ૮, ૯, ૭, ૩) ૧૩૫. અદ્યતની
કર્મણિરૂપ ૧૩૫. વડલબત્ત ૧૩૬. સાર્થ સે, વેર્ ધાતુ
સાતમો ગણ
પેજ નં. ધાતુ પેજ નં. ધાતુ પેજ નં. ધાતુ ૧૩૮. મમ્ - પ.પદ. ૧૪૯. ક્ષત્ - પ.પદ. ૧૬૩. રિર્ - આ.પદ. ૧૩૯. રૂછ્યું - આ.પદ.|૧૫). સુન્ – પ.પદ. ૧૬૪. વિવું – પ.પદ. ૧૪૦. વિમ્ - આ.પદ. ૧૫૧. સુન્ - આ.પદ.|૧૬૫. વિવું – આ.પદ. ૧૪૧. તૃ૬ - પ.પદ. ૧પર. - આ.પદ.|૧૬૬. ૨ – પ.પદ. ૧૪૨. છિદ્ – પ.પદ. ૧પ૩. વિમ્ - પ.પદ. ૧૬૭. ૨૬ - પ.પદ. ૧૪૩. છિદ્ - પ.પદ. ૧૫૪. શિ૬ - પ.પદ. |૧૬૮. ધુ - આ.પદ. ૧૪૩. છિદ્ - આ.પદ.|૧૫૫. હિંમ્ - પ.પદ. |૧૬૯. મમ્ - પ.પદ. ૧૪૪. છિદ્ - આ.પદ. ૧૫૬. વૃદ્ - પ.પદ. ૧૭૦. કર્મણિ પ્રયોગ ૧૪પ. fમદ્ - પ.પદ. ૧૫૭. વિન્ - પ.પદ. ૧૭૧. કર્મણિ પ્રયોગ ૧૪૬. મિત્ - પ.પદ. ૧૫૮. મુન્ - પ.પદ. ૧૭૨. કૃદન્ત ૧૪૬. fમદ્ - આ.પદ:/૧૫૯. મુન્ - આ.પદ.|૧૭૩. કૃદન્ત ૧૪૭. fમદ્ - આ.પદ.|૧૬૦. યુન્ - પ.પદ. ૧૭૪. કૃદન્ત ૧૪૮. વિદ્ - આ.પદ.|૧૬૧. યુન્ - આ.પદ. ૧૭૪. ઈચ્છાદર્શક રૂપ ૧૪૯ વિદ્ - આ.પદ.I૧૬૨. રિન્ - પ.પદ. ૧૭૫. કૃદન્ત
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦
પેજ નં. ધાતુ પેજ નં. ધાતુ ૧૭૫. ઈચ્છાદર્શક રૂપ ૧૭૮. પ્રેરક રૂપ ૧૭૬. ઈચ્છાદર્શક રૂપ |૧૭૯. પ્રેરક રૂપ ૧૭૬. ભવિષ્યકર્મણિ રૂપ|૧૮૦. પ્રેરક રૂપ ૧૭૭. ઈચ્છાદર્શક રૂપ |૧૮૧. પ્રેરક રૂપ ૧૭૭. અદ્યતની ૧૮૨. થડન્ત
કર્મણિરૂપ ૧૮૩. યન્ત
પેજ નં. ધાતુ ૧૮૪. વિકલ્પ રૂપ ૧૮૫. ધાતુસાધિત શબ્દ ૧૮૬-૧૯૦ ધાતુકોશ
( બીજો ગણ ) પેજ નં. ધાતુ પેજ નં. ધાતુ પિજ ન ધાતુ ૧૯૨. ધમ્સ –આ.પદ. ૨૧૦. વી - પ.પદ. ૨૨૮. શ્વમ્ - પ.પદ. ૧૯૩. રૂ - પ.પદ. ૨૧૧. શી - આ.પદ.|૨૨૯. સ્વ - પ.પદ. ૧૯૪. ક્યાં – પ.પદ. ૧૨. શ્રી - પ.પદ. ૨૩૦. મમ્ - પ.પદ. ૧૯૫. તું - પ.પદ. ૧૩. સુ - પ.પદ. |૨૩૧. બા+રા-આ.પદ, ૧૯૬. દ્રા - પ.પદ. ૧૪. સૂ - આ.પદ. ૨૩૨. મામ્ - આ.પદ. ૧૯૭. તા – પ.પદ. ૨૧૫. સ્ના - પ.પદ. ૨૩૩. ડું - આ.પદ. ૧૯૮૬ - પ.પદ. ૨૧૬, તું - પ.પદ. [૨૩૪. રૂંશ - આ.પદ. ૧૯૯. પા – પ.પદ. ૧૭. - આ.પદ. ર૩૫. વક્ષ - આ.પદ. ૨૦૦. સી. - પ.પદ. ૧૮. નું - પ.પદ. ર૩૬. વિ૬ - પ.પદ. ૨૦૧. માં - પ.પદ. |૨૧૯. હું - આ.પદ.)૨૩૭. વિ૬ - આ પદ, ૨૦૨. ટૂ - પ.પદ. ૨૦. સદ્ - પ.પદ. (૨૩૮. લિમ્ - પ.પદ. ૨૦૩. વ્ર - આ.પદ.|૨૨૧. મન - પ.પદ. ૨૩૯. તિષ - આ.પદ. ૨૦૪. મા - પ.પદ. ર૨૨. વI- પ.પદ. ૨૪૦. ૩૬ - પ.પદ. ૨૦૫.યો - પ.પદ. ૨૨૩. કમ્ - પ.પદ. (૨૪૧. ૩૬ - આ.પદ. ૨૦૬. યુ - પ.પદ. ૨૨૪. ના - પ.પદ. |૨૪૨. તિ૬ - પ.પદ. ૨૦૭. રા - પ.પદ. ૨૨૫. હરિદ્રા – પ.પદ. ૨૪૩. તિ૬ - આ.પદ, ૨૦૮. ૨ - પ.પદ. ૨૬, ર્ - પ.પદ. ૨૪૪. મૃમ્ - પ.પદ. ૨૦૯. ના - પ.પદ. ૨૨૭. શાસ્ - પ.પદ. |૨૪૫. વત્ - પ.પદ.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૨૧
પેજ નં. ધાતુ પેજ નં. ધાતુ ર૪૬. વ - પ.પદ. ર૬૧. કૃદન્ત ૨૪૭. વસ્ - આ.પદ.|૨૬૨. કૃદન્ત ૨૪૮. વિમ્ - પ.પદ. |૨૬૩. કૃદન્ત ૨૪૯. ૨૬ - પ.પદ. રિ૬૪. કૃદન્ત ૨૫૦. વિકલ્પ રૂપો ૨૬૫. કૃદન્ત ૨૫૧. વિકલ્પ રૂપો ર૬૬. ઈચ્છાદર્શક ૨૫૨. કર્મણિ પ્રયોગ ર૬૭. ઈચ્છાદર્શક ૨૫૩. કર્મણિ પ્રયોગ ર૬૮. ઈચ્છાદર્શક ૨૫૪. કર્મણિ પ્રયોગ ર૬૯. ઈચ્છાદર્શક ૨૫૫. કર્મણિ પ્રયોગ ર૭૦. ઈચ્છાદર્શક ૨૫૬, કર્મણિ પ્રયોગ ર૭૧. ઈચ્છાદર્શક ૨૫૭. કર્મણિ પ્રયોગ ર૭૨. પ્રેરક ૨૫૮. કર્મણિ પ્રયોગ ૨૭૩. પ્રેરક ૨૫૮. પરોક્ષકર્મણિ કૃદન્ત ર૭૪. પ્રેરક ૨૫૯. કર્મણિ પ્રયોગ ૨૭૫. પ્રેરક ૨૬૦. કૃદન્ત ર૭૬, પ્રેરક
પેજ નં. ધાતુ ૨૭૭. પ્રેરક ૨૭૮. પ્રેરક ૨૭૯. પ્રેરક ૨૮૦. પ્રેરક ૨૮૧. પ્રેરક ૨૮૨. યડન્ત ૨૮૩. વડા ૨૮૪. યન્ત ૨૮૫. યન્ત ૨૮૬. અદ્યતની
કર્મણિરૂપ ૨૮૭. ભવિષ્યકર્મણિ
કૃદન્ત ૨૮૮-૨૯૭ ધાતુકોશ ૨૯૮. ધાતુસાધિત શબ્દ ૨૯૮૨ ધાતુસાધિત શબ્દ
( ત્રીજો ગણ ) પેજ નં. ધાતુ પેજ નં. ધાતુ પેજ ધાતુ ] ૩00. પી - પ.પદ. ૩૦૬, રા - પ.પદ. ૩૧૩. પૂ - પ.પદ. ૩૦૧. મી - પ.પદ. |૩૦૭, તા – પ.પદ. |૩૧૪. 5 - પ.પદ ૩૦૧. હા - પ.પદ. ૩૦૮. ધા – પ.પદ. ૩૧૫. મું - આ.પદ. ૩૦૨, રા - પ.પદ. ૩૦૯. ધા - આ.પદ.|૩૧૬. માં - આ.પદ. ૩૦૩. ૬ - પ.પદ. ૧૦. નિમ્ - પ.પદ. [૩૧૭. હા - આ.પદ. ૩૦૪. રી - પ.પદ. ૩૧૧. નિમ્ - આ.પદ.|૩૧૮. વિન્ - પ.પદ. ૩૦૫. ઋ - પ.પદ. |૩૧૨. 9 - પ.પદ. [૩૧૯. વિમ્ - આ.પદ.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
પેજ નં. ધાતુ પેજ નં. ધાતુ પેજ નં. ધાતુ ૩૨૦. વિમ્ - ૫૫દ. ૩૨૭. ઈચ્છાદર્શક ૨૩૩ - ૩૩૬ ધાતુકોશ ૩૨૧. વિમ્ - આ.પદ.|૩૨૮. પ્રેરક [૩૩૭. અદ્યતની કમણિરૂપ ૩૨૨. કર્મણિ પ્રયોગ ૩૨૯. પ્રેરક ૩૩૦. ભવિષ્ય કર્મણિકૃદન્ત ૩૨૩. કર્મણિ પ્રયોગ ૩૩૦. યન્ત ૩૩૮. ધાતુસાધિત શબ્દ ૩૨૪. કૃદન્ત ૩૩૧. યન્ત ' ૩૩૯-૩૪૫ નિયમાવલી ૩૨૫. કૃદન્ત
૩૩૨. વિકલ્પ રૂપ ૩૪૬-૩૪૮ સે-અનિદ્ ૩૨૬. ઈચ્છાદર્શક ૩૩૩. વિકલ્પ રૂપ
ઃ સૂચન : ૧. અદ્યતની કર્મણિરૂપોમાં ૧.પુ.એ.વ.નું રૂપ બતાવેલ છે તેમાં
અકર્મકધાતુઓ અપવાદરૂપ સમજવા. તેઓનું ૩.પુ.એ.વ.નું રૂપ (ભાવે
પ્રયોગ) સમજવું. ૨. જે પ્રમાણે યન્તરૂપ જણાવેલ છે તે પ્રમાણે યલ, રૂપો પણ
બતાવવાની અમારી ભાવના હતી, પણ તેમાં અપવાદો અને વિવિધતા ઘણી આવતી હોઈ તે રૂપો દર્શાવી શક્યા નથી પણ અંગ બનાવીને
આપેલ છે. બીજા ગણ પ્રમાણે યથાયોગ્ય રૂપ થાય. ૩. આજ્ઞાર્થ પર. પદ, ૨ પુ.એ.વ. અને ૩ પુ.એ.વ.માં જ્યારે આશી.
અર્થ હોય ત્યારે તાત્ વાળરૂપ પણ વિકલ્પ થાય છે તે યથાસંભવ
સ્વબુદ્ધિથી સમજવું. દા.ત. વિનુ = વિનુતા, વિનોતુ = વિનુતાત્ ૪. આપશ્રીને જે જે જગ્યાએ ક્ષતિ જણાય તે ઉદારદિલ બની જણાવવા
કૃપા કરશોજી. ૫. નવી આવૃત્તિમાં પરોક્ષકર્મણિકૃદન્ત તથા ધાતુપાઠ ઉમેરેલ છે. ૬. પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી રામસૂરીશ્વરજી મહારાજાની હૃદયગત ઉપદેશક
વાતો “સાહેબજી કહેતા હતા..' હેડીંગથી લીધેલ છે.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
શુદ્ધિપત્રક
____ शुद्धि
।
પૃષ્ઠ નં. અશુદ્ધિ ११२ क्लेशितुम
|तिस्तिराण ૧૧૫ | वुवुराण
ઉમેરો કરવો
૧૧૫
११६
૧૨૪
१२१ आशीशम् ૧૨૧
| आशीशे ૧૨૪
आशाश्यै
आशाशिताहे १२४ | चेक्लेशिताहे ૧૨૫ |ક્રિયાતિપતિ ૧૨૫ चेक्लेशिष्ये वि. ५ 3पो १२६ | तेस्तीर्यिताहे १२६ - वोवूर्यिताहे १२६ चेकीर्यिताहे १२६ शेशीर्यिताहे ૧૨૬ | पोपूर्यिताहे १२६ | देदीर्यिताहे
जेजीर्यिताहे ક્રિયાતિપતિ | पोपूयाञ्चके
लोलूयाञ्चके १33 ल् १३४ | जध्यिान
क्लेशितुम् तस्तिराण ववुराण शिश्रयिषामि / शिश्रयिषे વગેરે દશ વિભક્તિના રૂપ પણ થાય आशिशम् आशिशे अशाश्यै अशाशिताहे चेक्लिशिताहे ક્રિયાતિપત્તિ चेक्लिशिष्ये वि. ५ ३पो तेस्तीरिताहे वोवूरिताहे चेकीरिताहे शेशीरिताहे पोपूरिताहे देदीरिताहे जेजीरिताहे ક્રિયાતિપત્તિ पोपूयाञ्चक्रे लोलूयाञ्चक्रे
૧૨૭
ल
जिध्यान
૧૩૫
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
पृष्ठ नं.
१३५ जृ
१३५ गृ
१३५ चिकीर्षु, जिगीषु ૧૩૬ |સૂવું
१३६ ग्लह् १३८ आञ्जिष्यत
१३८ |ऐन्द्धवम्
१३८ इन्द्धवम् १४० चिखिदाथ
૧૫૧ क्षुन्ताम
૧૫૨ |યઙલુબન્તના १५८ भुङिग्ध १७१ अङक्ष्यते
अङक्तवत्
અશુદ્ધિ
૧૭૨
१७५ योज्य
१८३ बम्भञाञ्चक्रे
१८४ अङ्क्ष्याव
૧૮૪ |અશ્ ના ભવિષ્ય રૂપોમાં
१८४ अङक्ष्यय
१८४ विदाञ्चक्रे
१८५ चेद
१८५ भेत्तृ
१८८ रुद्ध
૧૯૯ |વિધ્યથ
२२८ श्वासिष्ट
२४८ विविंदिम २५७ |अजागरि
ज़
गृ
રૂપ ન થાય.
સુવું
ग्लाह्
आञ्जिष्यन्
ऐन्द्धवम्
इन्द्ध्वम् चिखिदाथे
क्षुन्ताम्
યક્ષુબત્તના
भुङ्गिन्ध
अक्ष्यते
अङ्क्तवत्
योग्य
भाञ्चक्रे
आक्ष्याव
ङ् समवो.
अङ्क्ष्यथ
રૂપ કેન્સલ સમજવા
छेद
भेत्तृ
रुध्
શુદ્ધિ
વિધ્યર્થ
अश्वासिष्ट :
विविदिम
अजागारि
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
અશુદ્ધિ
૨૫૮ वसान
૨૬૩ પરોક્ષ ભૂતકૃદન્ત ૨૬૩ आशासित
૨૬૩ आशासान
२९५ वास्य
२६५ वस्य
૨૬૫ |સુ અદ્યતનીમાં
२६६ शाखा.
२७१ अदुधुक्षिष्यामि २७१ अदुधुक्षिष्यम्
૨૭૧ |બોધી
२७३ अध्यापगम्
पृष्ठ नं.
૨૭૩
अध्यापंगे
२७६ चकासयेंयम्
૨૭૯ स्वापयाञ्चक्रे
૨૭૯
૨૭૯
२८१ अममृजे
२८४ सोसुप्य वगेरेमां
२८४ लिह
૨૮૬
आसीसम् -
आसीसे
अध्यगायि,
૨૫
ववसान
जजागर्वस् था
आशास्त
आशशासान
mmm 1
वाश्य
वास्य
असोड्वम् ३५ उभेरो
शी खा.
अदुधुक्षिष्यम्
अदुधुक्षिषम्
બોધિ
શુદ્ધિ
अध्यजीगपम्,
अध्यापिपम्
अध्यजीगपे, अध्यापिपे
चकासयेयम्
स्वापयाञ्चकार-चकर
आसिसम्
आसिसे
अममर्जे
सोषुप्य सम
लिह
अध्यगायिषि
ઉદાર દિલ પ્રાજ્ઞ પુરૂષોએ ઉપરોક્ત સિવાયની જે અશુદ્ધિઓ જણાય તે નિઃસંકોચ જણાવવા કૃપા કરશોજી. જેથી ભાષાશુદ્ધિ વિશિષ્ટ થાય.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી - ભાગ-૩
- દિવ્ય આશીર્વાદદાતાઃ * : આશીર્વાદદાતા: પરમ પૂજ્ય તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શું પરમ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરામસૂરીશ્વરજી મહારાજા છે. શ્રી વિજય અભયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
* : પ્રેરક .
(ડહેલાવાળા) - તવપ્રવચનપ્રા પરમ પૂજ્ય આચાદવ શ્રી વિજયરતનચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
કતર
૫
કર્મણી
(સંસ્કૃત).
in
ધાતુકોશઅર્થ
••
ક
Tv.
..
Tr
ચડના ૨૫
પાંચમો ગણ
=
"
""
યા
"
,
પ્રેરક
g
(ધાતુસાધિત.
ઈચ્છાદર્શક
રૂપ
સંગ્રાહકઃ હાર્દિક દિનેશભાઈ મહેતા સંપાદક શ્રી દિનેશચંદ્ર કાંતિલાલ મહેતા (ધાર્મિક અધ્યાપક) પ્રકાશક: આ. વિ. રામસૂરીશ્વરજી તત્ત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા
બોરીવલી (ઇસ્ટ)-મુંબઈ. તથા શ્રી રત્નોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ-અમદાવાદ.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
अश्
खा. यह व्यापवु, भजj. (वेट)
૧
વર્તમાના
શ્વસ્તની
अश्नुवे अश्नुव अश्नुमहे अशिताहे अशितास्वहे अशितास्महे अनुषे अश्नुवाथे अश्नुध्वे अशितासे अश्नुते अश्नुवाते अश्नुवते अशिता
अशितासाथे अशिताध्वे अशितासै अशितार:
ભવિષ્યન્તી
आश्नुहि अशिष्ये
अशिष्यावहे अशिष्यामहे
હ્યસ્તની आश्नुवि आश्नुवहि आश्नुथाः आश्नुवाथाम् आश्नुध्वम् अशिष्यसे अशिष्येथे अशिष्यध्वे आश्नुत आश्नुवाताम् आश्नुवत अशिष्यते अशिष्येते अशिष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
વિધ્યર્થ अश्नुवीय अश्नुवीवहि अश्नुवीमहि आशिष्ये
आशिष्यावहि आशिष्यामहि
अश्नुवीथाः. अश्नुवीयाथाम् अश्नुवीध्वम् आशिष्यथाः आशिष्येथाम् आशिष्यध्वम् अश्नुवीत अश्नुवीयाताम् अश्नुवीरन् आशिष्यत आशिष्येताम् आशिष्यन्त
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
अशिषीवहि अशिषीमहि
अश्नवै अश्नवावहै अश्नवामहै अशिषीय अश्नुष्व अश्नुवाथाम् अश्नुध्वम् अशिषीष्ठाः अश्नुताम् अश्नुवाताम् अश्नुवताम् अशिषीष्ट अशिषीयास्ताम् अशिषीरन्
अशिषीयास्थाम् अशिषीध्वम्
પરોક્ષા अद्यतनी (पहेलो प्रार) आनशे आनशिवहे आनशिमहे आशिषि आशिष्वहि आशिष्महि आनशिषे आनशाथे आनशिध्वे आशिष्ठाः आशिषाथाम् आशिध्वम् / आनशे आनशाते आनशिरे (जीभ ३५ पे ४ २३ ३५२ छे.)
ड्ढ्वम्
आशिष्ट आशिषाताम् आशिषत
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
आप् – ५. ५६. प्राप्त २. (मनिट)
आप्नोमि आप्नोषि आप्नोति
વર્તમાના
શ્વસ્તની आप्नुवः आप्नुमः | आप्तास्मि आप्तास्वः . आप्तास्मः आप्नुथः आप्नुथ आप्तासि आप्तास्थः आप्तास्थ आप्नुतः आप्नुवन्ति | आप्ता आप्तारौ आप्तारः
आप्नवम् आप्नोः आप्नोत्
હ્યસ્તની
भविष्यन्ती . आप्नुव आप्नुम आप्स्यामि आप्स्यावः आप्स्यामः आप्नुतम् आप्नुत आप्स्यसि आप्स्यथः आप्स्यथ आप्नुताम् आप्नुवन् | आप्स्यति आप्स्यतः आप्स्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ आप्नुयाम् आप्नुयाव आप्नुयाम | आप्स्यम् आप्स्याव आप्स्याम आप्नुयाः आप्नुयातम् आप्नुयात आप्स्यः आप्स्यतम् आप्स्यत आप्नुयात् आप्नुयाताम् आप्नुयुः आप्स्यत् आप्स्यताम् आप्स्यन्
આજ્ઞાર્થ आप्नवानि आप्नवाट आप्नुहि आप्नुतम् आप्नोतु आप्नुताम्
આશીર્વાદાર્થ आप्नवाम | आप्यासम् आप्यास्व आप्यास्म आप्नुत आप्या: आप्यास्तम् आप्यास्त आप्नुवन्तु | आप्यात् आप्यास्ताम् आप्यासुः
आप आपिथ. आप
પરોક્ષા आपिव आपथुः आपतुः
___ अद्यतनी (७8ो प्र२) आपिम आपम् आपाव आपाम आप
आपतम्
आपत आपताम् आपन्
आप:
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
दुनोमि
दुनोषि
दुनोति
अदुनोः
अदुनोत्
दु - ५. प. हु:जी २. (अनिट् )
વર્તમાના
दुनवानि
दुनु
दुनोतु ·
दुन्वः
दुनुवः
दुनुथः
दुनुतः હ્યસ્તની
अदुनवम् अदुव अदुन्म/ दोष्यामि
अदुनुव अदुनुम दोष्यसि
अदुनुतम् अदुनुत दोष्यति
अदुनुताम्
अदुन्वन्
વિધ્યર્થ
दुनुयाम् दुनुयाव
दुनुयाः
दुनुयातम्
दुनुयात् दुनुयाताम्
दुदव/दुदाव दुदविथ / दुदो
दुदाव
આજ્ઞાર્થ
दुनवाव
दुनुतम्
दुनुताम्
दुन्मः दांतास्मि
दोतासि
दोता
પરોક્ષા
दुनुमः
दुनुथ
दुन्वन्ति
दुनवाम | दूयासम्
दुनुत
दूया:
दुन्वन्तु दूयात्
શ્વસ્તની
दोतास्वः
दोतास्थः
दोता
ભવિષ્યન્તી
दोष्यावः
दुदुक्वि दुदुविम
अदौषम्
दुदुवथुः दुदुव अदौषीः
दुदुवतुः दुदुवुः
अदौषीत्
दोष्यथः
दोष्यतः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
दुनुयाम अदोष्यम् अदोष्याव अदोष्याम
दुनुयात | अदोष्यः
दुनुयुः अदोष्यत्
આશીર્વાદાર્થ
दूयास्व
दूयास्तम्
दूयास्ताम्
ო
दोतास्मः
दोतास्थ
दोतारः
दोष्यामः
दोष्यथ
दोष्यन्ति
अदोष्यतम् अदोष्यत अदोष्यताम् अदोष्यन्
अद्यतनी (जीभे प्रार)
अष्टम्
अदौष्टाम्
दूयास्म
दूयास्त
दूयासुः
अदौष्व अदौष्म
अदौष्ट
अदौषुः
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
कृ – ५. ५६. डिंसा १२वी (मनिट)
कृणोमि
कृणोषि
कृणोति
વર્તમાના
શ્વસ્તની कृण्वः / कृण्म/कर्तास्मि कर्तास्वः कर्तास्मः कृणुवः कृणुमः | कर्तासि कर्तास्थः कर्तास्थ कृणुथः कृणुथ
कर्ता
कर्तारौ कर्तारः कृणुतः कृण्वन्ति હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अकृणवम् अकृण्व/ अकृण्म/ | करिष्यामि करिष्यावः करिष्यामः
अकृणुव अकृणुम | करिष्यसि करिष्यथ: करिष्यथ अकृणोः अकृणुतम् अकृणुत | करिष्यति करिष्यतः करिष्यन्ति अकृणोत् अकृणुताम् अकृण्वन्
11
I 11 FREEEEEEEEEEEEEEEEE EEEEEEEEEEE
E le bu
कृणुयाम्
વિધ્યર્થ
यातिपत्यर्थ . कृणुयाव कृणुयाम | अकरिष्यम् अकरिष्याव अकरिष्याम . कृणुयाः कृणुयातम् कृणुयात | अकरिष्यः अकरिष्यतम् अकरिष्यत कृणुयात् कृणुयाताम् कृणुयुः अकरिष्यत् अकरिष्यताम् अकरिष्यन् આજ્ઞાર્થ
. माशीहार्थ कृणवानि कृणवाव कृणवाम | क्रियासम् क्रियास्व क्रियास्म कृणु कृणुतम्
| क्रियाः क्रियास्तम् क्रियास्त कृणोतु कृणुताम् कृण्वन्तु | क्रियात् क्रियास्ताम् क्रियासुः
11
चकर/चकार चकर्थ
પરોક્ષા | मद्यतनी (जी २)
चकृव चकृम अकार्षम् अकार्ब अकार्ष्ण चक्रथुः चक्र | अकार्षीः अकाटम् . अकार्ट चक्रतुः चक्रुः अकार्षीत् अकार्टाम् अकार्युः
111
चकार
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
कृण्वे
कृणुषे
कृणुते
कृ - ख. प. हिंसा रवी (अनिट् )
વર્તમાના
कृण्वहे/
कृणुवहे
कृण्वाथे
कृण्वाते
चक्रे
चकृषे
चक्रे
कर्ताहे
ઘસ્તની
अकृण्वि अकृण्वहि / अकृण्महि/ करिष्ये
अकृणुवहि
अकृणुमहि
अकृणुथाः अकृण्वाथाम् अकृणुध्वम्
अकृणुत अकृण्वाताम् अकृण्वत
कृण्महे /
कृणुमहे | कर्ता
कृणुध्वे कर्ता
कृण्वते
વિધ્યર્થ
कृण्वीय कृण्वीवहि कृण्वीमहि अकरिष्ये
अकरिष्यथाः
कृण्वीथाः कृण्वीयाथाम् कृण्वीध्वम् कृण्वीत कृण्वीयाताम् कृण्वीरन् अकरिष्यत
પરોક્ષા
चकृवहे.
चक्राथे
चक्राते
करिष्यसे
करिष्यते
આજ્ઞાર્થ
कृणवै कृणवावहै कृणवामहै |कृषीय कृणुष्व कृण्वाथाम् कृणुध्वम् कृषीष्ठाः कृण्वाताम् कृण्वताम् कृषीष्ट
कृणुताम्
શ્વસ્તની
कर्तास्व
कर्तास्महे
कर्तासाथे कर्ताध्वे
कर्तारौ कर्तारः
ભવિષ્યન્તી
करिष्यावहे करिष्यामहे
करिष्येथे
करिष्यध्वे
करिष्ये करिष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अकरिष्यावहि अकरिष्यामहि
अकरिष्येथाम् अकरिष्यध्वम् अकरिष्येताम् अकरिष्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
कृषीवहि कृषीमहि कृषीयास्थाम् कृषीढ्वम् कृषीयास्ताम् कृषीरन्
अद्यतनी (जी प्रहार )
अकृर्ष्वह अकृष्महि
अकृषाथाम् अकृवम्/अकृड्वम्
चकृमहे अकृषि
चकृढ्वे | अकृथाः
चक्रिरे अकृत अकृषाताम् अकृषत
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
चि - प. प. सुंटयुं, खेडहुं 5. (खनिट)
વર્તમાના
चिनोमि
चिन्वः
चिनुवः
चिनोषि चिनुथः चिनोति चिनुतः
હ્યસ્તની
अचिनवम् अचिन्व/ अचिन्म/ चेष्यामि
अचिनुव अचिनु चेष्यसि अचिनोः अचिनुतम् अचिनुत चेष्यति अचिनोत् अचिनुताम् अचिन्वन्
६
चिन्म:
चिनुमः
चिनुथ
चिन्वन्ति
વિધ્યર્થ
चिनुयाम् चिनुयाव चिनुयाम अचेष्यम् चिनुयाः चिनुयातम् चिनुयात अचेष्यः चिनुयात् चिनुयाताम् चिनुयुः अचेष्यत्
પરોક્ષા
चेतास्मि
चेतासि
चेता
આજ્ઞાર્થ
चिनवानि चिनवाव चिनवाम चीयासम् चिनु
चिनुतम् चिनुत चीयाः चिनुताम् चिन्वन्तु
चिनोतु
चीयात्
चिच्यिव चिच्यिम
चिचय / चिचाय चिचयिथ/चिचेथ चिच्यथुः चिच्य चिचाय
चिच्यतुः चिच्युः
શ્વસ્તની
चेतास्वः चेतास्मः
चेतास्थः चेतास्थ
चेतारौ
चेतारः
ભવિષ્યન્તી
चेष्यावः
चेष्यथः
चेष्यतः
चेष्यामः
चेष्यथ
चेष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अचेष्याव अचेष्याम
अचेष्यतम् अचेष्यत
अचेष्यताम् अचेष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
चीयास्व चीयास्म
चीयास्तम् चीयास्त चीयास्ताम् चीयासुः
अद्यतनी (जीभे प्रहार )
अचैषम् अचैष्व अचैष्म
अचैष्टम्
अचैष्ट
अचैषीः अचैषीत् अचैष्टाम् (जीभ ३५ पे६४ २३ 3५२ छे.)
अचैषुः
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
चि
चिन्वे
चिनुषे
चिनुते
- आ. ह. सुंटयुं, खेडहुड. (अनिट् )
વર્તમાના
चिन्वहे /
चिनुवहे
चिन्वाथे
चिन्वाते
ઘસ્તની
चिन्महे | चेताहे
चिनुमहे |चेतासे
चिनुध्वे चेता
चिन्वते
अचिन्वि अचिन्वहि / अचिन्मह चेष्ये
अचिनुवहि अचिनुमहि चेष्यसे
चेष्यते
अचिनुथाः अचिन्वाथाम् अचिनुध्वम् अचिनुत अचिन्वाताम् अचिन्वत
આજ્ઞાર્થ
चिनवै चिनवावहै चिनवामहै चेषीय चिनुष्व चिन्वाथाम् चिनुध्वम् चेषीष्ठाः चिनुताम् चिन्वाताम् चिन्वताम् चेषीष्ट
1
પરોક્ષા
चिच्ये चिच्यिवहे
चिच्यिषे चिच्या चिच्ये चिच्याते चिच्यिरे
(जीभ ३५ पे६४ २३ ३५२ छे.) अचेष्ट
શ્વસ્તની
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अचेष्यावहि अचेष्यामहि
चिन्वीय चिन्वीवहि चिन्वीमहि अचेष्ये चिन्वीथाः चिन्वीयाथाम् चिन्वीध्वम् अचेष्यथाः अचेष्येथाम् अचेष्यध्वम् चिन्वीत चिन्वीयाताम् चिन्वीरन् अचेष्यत अचेष्येताम् अचेष्यन्त
चेताव
चेतासाथे
चेतारौ
चिच्यिमहे
अचेषि
चिच्यिध्वे /ढ्वे| अचेष्ठाः
चेतास्महे
चेताध्वे
चेतारः
ભવિષ્યન્તી
चेष्याव
चेष्यामहे
चेष्येथे चेष्यध्वे चेष्येते चेष्यन्ते
खद्यतनी (जीभे प्रार)
આશીર્વાદાર્થ
चेषीवहि चेषीमहि चेषीयास्थाम् चेषीढ्वम् चेषीयास्ताम् चेषीरन्
अचेष्वहि. अचेष्महि
अचेषाथाम् अचेड्वम्/
अचेवम् अचेषाताम् अचेषत
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
धुनोमि
धुनोषि
धुनोति
धु - प. प. उसावयुं (अनिट् )
વર્તમાના
धुन्व:/
धुनुवः
धुनुथः
धुनुतः
धुनवानि
धुनु
धुनोतु
હ્યસ્તની
अधुनवम् अधुन्व/ अधुन्म/ धोष्यामि
अधुनुव अधुनुम
धोसि
अधुनोः अधुनुतम् अधुनुत
धोष्यति
अधुनोत्
अधुनुताम् अधुन्वन्
વિધ્યર્થ
धुनुयाम् धुनुयाव
धुनुयाम
धुनुयाः धुनुयातम् धुनुयात
धुनुयात् धुनुयाताम् धुनुयुः
આજ્ઞાર્થ
धुनवाव
धुनुतम्
धुनुताम्
धुन्मः / धोतास्मि
धुनुमः
धोतासि
धुनुथ
धोता
धुन्वन्ति
दुधव / दुधाव दुधविथ / दुधोथ
दुधाव
પરોક્ષા
धुनवाम
धुनुत
धुन्वन्तु
दुधुविव दुधुविम
दुधुवथुः दुधुव
दुधुवतुः दुधुवुः
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
धूया:
धूयात्
શ્વસ્તની
धोतास्वः
धोतास्मः
धोतास्थः धोतांस्थ
धोतारौ
धोतारः
ભવિષ્યન્તી
श्रोष्यावः
धोष्यथः
धोष्यतः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अधोष्यम् अधोष्याव अधोष्याम
अधोष्यः
अधोष्यतम् अधोष्यत
अधोष्यत् अधोष्यताम् अधोष्यन्
अधौषम्
अधौषी:
अधौषीत्
धूयासम् धूयास्व
धूयास्तम्
धूयास्ताम्
આશીર્વાદાર્થ
धोष्यामः
धोष्यथ
धोष्यन्ति
धूयास्म
धूयास्त
धूयासुः
अद्यतनी (जीभे प्रार )
अधौष्व अधौष्म
अधौष्टम्
अधौष्ट
अधौष्टांम् अधौषुः
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
धु - मा. ५६. सा. (मनिट)
धुनुषे
EEEEEEEEEEEEE
વર્તમાના
શ્વસ્તની धुन्वहे।
धुन्महे। | धोताहे , धोतास्वहे धोतास्महे धुनुवहे
धुनुमहे | धोतासे धोतासाथे धोताध्वे धुन्वाथे
धुनुध्वे | धोता धोतारौ धोतारः धुनुते धुन्वाते धुन्वते । હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अधुन्वि । अधुन्वहि/ . अधुन्महि/ धोष्ये धोष्यावहे धोष्यामहे
अधुनुवहि अधुनुमहि | धोष्यसे धोष्येथे धोष्यध्वे अधुनुथाः अधुन्वाथाम् अधुनुध्वम् | धोष्यते धोष्येते धोष्यन्ते अधुनुत अधुन्वाताम् अधुन्वत विध्यर्थ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ धुन्वीय धुन्वीवहि धुन्वीमहि | अधोष्ये अधोष्यावहि अधोष्यामहि धुन्वीथा:. धुन्वीयाथाम् धुन्वीध्वम् अधोष्यथाः अधोष्येथाम् अधोष्यध्वम् धुन्वीत धुन्वीयाताम् धुन्वीरन् । अधोष्यत अधोष्येताम् अधोष्यन्त माशार्थ -
આશીર્વદાર્થ धुनवै धुनवावहै धुनवामहै | धोषीय धोषीवहि धोषीमहि धुनुष्व धुन्वाथाम् धुनुध्वम् | धोषीष्ठाः धोषीयास्थाम् धोषीढ्वम् धुनुताम् धुन्वाताम् धुन्वताम् | धोषीष्ट धोषीयास्ताम् धोषीरन् પરોક્ષા
सयतनी (बीको १२) दुधुवे दुधुविवहे दुधुविमहे अधोषि अधोष्वहि अधोष्महि दुधुविषे दुधुवाथे दुधुविध्व/ढ्व | अधोष्ठाः अधोषाथाम् अधोवम्/ दुधुवे दुधुवाते दुधुविरे
ड्व म् | अधोष्ट अधोषाताम् अधोषत
LLL LLL the
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
__ धू - ५. ५६. उuaj (वेट)
धूनोमि
धूनोषि
धूनोति
વર્તમાના धून्वः । धूनुवः धूनुथः धूनुतः હ્યસ્તની अधून्व/ अधुनुव अधूनुतम् अधूनुताम्
अधूनवम्
શ્વસની धूनमः | धोतास्मि धोतास्वः धोतास्मः धूनुमः ।
धोतासि धोतास्थः धोतास्थ धूनुथ | धोता धोतारौ धोतारः धुन्वन्ति
ભવિષ્યન્તી अधून्म/ | धोष्यामि . धोष्याव: धोष्यामः अधूनुम | धोष्यसि अधूनम | चा
धोष्यथः .. धोष्यथ अधूनुत | धोष्यति धोष्यतः धोष्यन्ति अधून्वन्
यातिपत्त्यर्थ धूनुयाम | अधोष्यम् अधोष्याव अधोष्याम धूनुयात | अधोष्यः अधोष्यतम् । अधोष्यत धूनुयुः | अधोष्यत् अधोष्यताम् अधोष्यन्
अधूनोः अधूनोत्
धूनुयाम् धूनुयाः धूनुयात्
વિધ્યર્થ धूनुयाव धूनुयातम् धूनुयाताम्
धूनवानि धूनु धूनोतु
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ धूनवाव • धूनवाम | धूयासम् धूयास्व धूयास्म धूनुतम् धूनुत | धूयाः धूयास्तम् धूयास्त धूनुताम् धून्वन्तु | धूयात् धूयास्ताम् धूयासुः પરીક્ષા
मद्यतनी (पडेदो २) दुधुविव. दुधुविम | अधाविषम् अधाविष्व : अधाविष्म दुधुवथुः दुधुव । अधावी: अधाविष्टम् अधाविष्ट दुधुवतुः दुधुवुः | अधावीत् अधाविष्टाम् अधाविषुः
(पी॥३५पेऽ०४ २४ ७५२ छे.)
दुधव/दुधाव दुधविथ
दुधाव
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
धू - मा. ५६. सापपुं. (वेट)
.
धूवाथे
વર્તમાના
શ્વસ્તની धून्वहे। धूमहे। | धोताहे धोतास्वहे धोतास्महे धूनुवहे धूनुमहे | धोतासे धोतासाथे धोताध्वे
धोतारौ धोतारः धूवाते
धुन्वते હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अधून्वि अधू-वहि। अधून्महि/ धोष्ये धोष्यावहे धोष्यामहे
..अधूनुवहि अधूनुमहि धोष्यसे धोयेथे धोष्यध्वे अधूनुथाः अधून्वाथाम् अधूनुध्वम् | धोष्यते धोष्येते धोष्यन्ते अधूनुत अधून्वाताम् अधून्वत विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ धून्वीय धूवीवहि . धून्वीमहि | अधोष्ये अधोष्यावहि अधोष्यामहि धून्वीथाः धून्वीयाथाम् धूवीध्वम् अधोष्यथा: अधोष्येथाम् अधोष्यध्वम् धून्वीत धून्वीयाताम् धूवीरन् अधोष्यत अधोष्येताम् अधोष्यन्त આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ धूनवावहै धूनवामहै | धोषीय धोषीवहि धोषीमहि
धून्वाथाम् धूनुध्वम् | धोषीष्ठाः धोषीयास्थाम् धोषीढ्वम् धूनुताम् धून्वाताम् धून्वताम् | धोषीष्ट धोषीयास्ताम् धोषीरन् પરોક્ષા
अद्यतनी (बीओ प्रार) दुधुवे दुधुविवहे दुधुविमहे अधोषि अधोष्वहि अधोष्महि दुधुविषे दुधुवाथे वुधुविध्वे/वे अधोष्ठाः अधोषाथाम् अधोढ्वम् दुधुवे दुधुवाते दुधुविरे
ड्ढ्वम् (पी३५ो पे६४ २४ 6५२) अधोष्ट अधोषाताम् अधोषत
.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
धृष – ५. ५६. हिंमत ४२वी. डोड ५४वी. (सेट)
E
શ્વસ્તની
धृष्णोमि धृष्णोषि धृष्णोति
વર્તમાના धृष्णुवः धृष्णुमः | धर्षितास्मि धर्षितास्वः धर्षितास्मः धष्णुथः धृष्णुथ धर्षितासि धर्षितास्थः धर्षितास्थ धृष्णुतः धृष्णुवन्ति धर्षिता धर्षितारौ धर्षितार:
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अधृष्णवम् अधृष्णुव अधृष्णुम धर्षिष्यामि · धर्षिष्यावः धर्षिष्यामः अधृष्णोः अधृष्णुतम् अधृष्णुत धर्षिष्यसि धर्षिष्यथः धर्षिष्यथ अधृष्णोत् अधृष्णुताम् अधृष्णुवन् | धर्षिष्यति धर्षिष्यतः धर्षिष्यन्ति
વિધ્યર્થ धृष्णुयाम् धृष्णुयाव धृष्णुयाम | अधर्षिष्यम् अधर्षिष्याव अधर्षिष्याम धृष्णुयाः धृष्णुयातम् धृष्णुयात अधर्षिष्यः अधर्षिष्यतम् अधर्षिष्यत . धृष्णुयात् धृष्णुयाताम् धृष्णुयुः । अधर्षिष्यत् अधर्षिष्यताम् अधर्षिष्यन् આજ્ઞાર્થ
. माशीहार्थ .. धृष्णवानि धृष्णवाव धृष्णवाम | धृष्यासम् धृष्यास्व धृष्यास्म धृष्णुहि धृष्णुतम् धृष्णुत धृष्याः धृष्यास्तम् धृष्यास्त धृष्णोतु धृष्णुताम् धृष्णुवन्तु | धृष्यात् धृष्यास्ताम् धृष्यासुः
दधर्ष दधर्षिय दधर्ष
परोक्षा दधृषिव दधृषथुः दधृषतुः
मातनी (पडेदो प्रा२) दधृषिम | अधर्षिषम् अधर्षिष्व अधर्षिष्म दधष अधर्षीः अधर्षिष्टम् अधर्षिष्ट दधृषुः अधर्षीत् अधर्षिष्टाम् अधर्षिषुः
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
शक्
- प. पह शक्तिमान धधुं. (अनिट् )
વર્તમાના
શ્વસ્તની
शक्नोमि शक्नुवः शक्नुमः शक्तास्मि शक्तास्वः शक्नोषि शक्नुथः शक्नुथ शक्तासि
शक्नोति
शक्नुतः
शक्नुवन्ति शक्ता
હ્યસ્તની
अशक्नवम् अशक्नुव अशक्नुम शक्ष्यामि अशक्तोः अशक्नुतम् अशक्नुत शक्ष्यसि अशक्नोत् अशक्नुताम् अशक्नुवन् शक्ष्यति
शशक / शशाक
शेकिथ / शशक्थ
शशाक
शक्तास्थः
शक्तारौ
૧૩
शक्तास्मः
शक्तास्थ
शक्तारः
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
शक्नुयाम् शक्नुयाव शक्नुयाम अशक्ष्यम् अशक्ष्याव अशक्ष्याम शक्नुयाः शक्नुयातम् शक्नुयात अशक्ष्यः अशक्ष्यतम् अशक्ष्यत शक्नुयात् शक्नुयाताम् शक्नुयुः अशक्ष्यत् अशक्ष्यताम् अशक्ष्यन्
शेकथुः
शेकतुः
ભવિષ્યન્તી
शक्ष्यावः शक्ष्यामः
शक्ष्यथः
शक्ष्यथ
शक्ष्यतः
शक्ष्यन्ति
આજ્ઞાર્થ આશીર્વાદાર્થ शक्तवानि शक्तवाव शक्नवाम शक्यासम् शक्यास्व शक्यास्म शक्नुहि शक्तम् शक्नुत शक्याः शक्यास्तम् शक्नोतु शक्नुताम् शक्नुवन्तु शक्यात् शक्यास्ताम् शक्यासुः
शक्यास्त
પરોક્ષા
अद्यतनी (छट्टो प्रहार )
शेकिव शेकिम अशकम् अशकाव अशकाम
शेक अशकः
अशकतम् अशकत
शेकुः अशकत्
अशकताम् अशकन्
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
वृ - ५. ५६. ५२j, वीenus qug, सेव, म°४. (सेट)
वृणोमि
વર્તમાના वृण्वः। वृणुवः वृणुथः वृणुतः
શ્વરની वृण्मः। | वरितास्मि वरितास्वः वरितास्मः वृणुमः | वरितासि वरितास्थः वरितास्थ वृणुथ | वरिता वरितारौ वरितारः वृण्वन्ति
वृणोषि वृणोति
अवृणवम्
अवृणोः अवृणोत्
- હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अवृण्व . अवृण्म | वरिष्यामि वरिष्यावः वरिष्यामः अवृणुव अवृणुम | वरिष्यसि वरिष्यथः वरिष्यथ अवृणुतम् अवृणुत | वरिष्यति वरिष्यतः वरिष्यन्ति अवृणुताम् .अवृण्वन् વિધ્યર્થ
. यातिपत्त्यर्थ . वृणुयाव वृणुयाम | अवरिष्यम् अवरिष्याव अवरिष्याम वृणुयातम् वृणुयात | अवरिष्यः अवरिष्यतम् अवरिष्यत वृणुयाताम् वृणुयुः । अवरिष्यत् अवरिष्यताम् अवरिष्यन्
वृणुयाम् वृणुयाः वृणुयात्
वृणवानि वृणु
આજ્ઞાર્થ वृणवाव . वृणुतम् वृणुताम्
આશીર્વાદાર્થ वणवाम | वियासम् क्रियास्वबियास्म वृणुत | वियाः क्रियास्तम् व्रियास्त वृण्वन्तु | त्रियात् व्रियास्ताम् व्रियासुः
. वृणोतु
ववर/ववार ववरिथ
પરોક્ષા ववव वव्रथुः वव्रतुः
मद्यतनी (पडेदो २) ववृम | अवारिषम् अवारिष्व अवारिष्म
अवारीः अवारिष्टम् . अवारिष्ट ववः | अवारीत् अवारिष्टाम् अवारिषुः
वत्र
ववार
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
वृ - आ. ह. वर, वीणाई वण, सेवयुं भवं. (सेट)
वृण्वे
वृणुषे
वृणुते
વર્તમાના
वृण्वहे
वृण्महे वरिताहे
वृणुवहे
वृणुमहे
वरितासे
वृण्वाथे वृणुध्वें
वरिता
वृण्वाते હસ્તની
वृण्वते
अवृण्वि अवृण्वहि / अवृण्महि/ वरिष्ये अवृणुवहि अवृणुमहि वरिष्यसे अवृणुथाः अवृण्वाथाम् अवृणुध्वम् वरिष्यते अवृणुत अवृण्वाताम् अवृण्वत
વિધ્યર્થ
वृण्वीय वृण्वीवहि वृण्वीमहि अवरिष्ये वृण्वीथाः वृण्वीयाथाम् वृण्वीध्वम् अवरिष्यथाः वृण्वीत वृण्वीयाताम् वृण्वीरन् अवरिष्यत
आज्ञार्थ
वृणवै
वृणवावहै वृणवामहै वरिषीय वृणुष्व वृण्वाथाम् वृणुध्वम् वरिषीष्ठाः
वृणुताम्
वृण्वताम् वृण्वताम् वरिषीष्ट
वव्रे
ववृषे
वव्रे
પરોક્ષા
ववृवहे
वव्रा
व्राते
૧૫
શ્વસ્તની
वरितास्वहे
वरितास्महे
वरितासाथे वरिताध्वे
वरितारौ वरितारः
अद्यतनी (पहेलो प्रार)
वृहे अवरिषि अवरिष्वहि वरिष्महि ववृढ्वे | अवरिष्ठाः अवरिषाथाम् अवरिध्वम्/ड्वम् वव्रिरे (जीभ ३५ ६४ २३ ७५२ छे.) अवरिष्ट अवरिषाताम् अवरिषत
अवरिवम्
ભવિષ્યન્તી
वरिष्यावहे वरिष्यामहे वरिष्येथे वरिष्यध्वे वरिष्येते वरिष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अवरिष्यावहि अवरिष्यामहि
अवरिष्येथाम् अवरिष्यध्वम् अवरिष्येताम् अवरिष्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
वरिषीवहि वरिषीमहि
वरिषीयास्थाम् वरिषीध्वम्/वम् वरिषीयास्ताम् वरिषीरन्
•
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬
श्रु (शृ) H(T) — 4. 48. Himang. (ltz)
प.
शृणोमि
शृणोषि शृणुथः
शृणोति
शृणुतः
अशृणवम्
વર્તમાના
शृण्व:/ शृण्म:/ श्रोतास्मि
शृणुवः शृणुमः श्रोतासि
श्रोता
હ્યસ્તની
अशृण्व/
अशृणुव
अशृणो अशृणुतम् अशृणात् अशृणुताम् अशृण्वन्
शृणु
शृणोतु
शृणुथ
शृण्वन्ति
शुश्रव / शुश्राव
शुश्रोथ
शुश्राव
अशृण्म / श्रोष्यामि
अशृणुम
श्रोष्यसि
अशृणुत श्रोष्यति
આજ્ઞાર્થ शृणवानि शृणवाव शृणवाम श्रूयासम् शृणुतम् शृणुताम्
शृणुत श्रूया:
शृण्वन्तु श्रूयात्
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
शृणुयाम् शृणुयाव शृणुयाम अश्रोष्यम् अश्रोष्याव शृणुया: शृणुयातम् शृणुयात अश्रोष्यः शृणुयात् शृणुयाताम् शृणुयुः अश्रोष्यत्
શ્વસ્તની
श्रोतास्वः
श्रोतास्थः
श्रोतारौ
પરોક્ષા
शुश्रुव शुश्रुवथुः शुश्रुव अश्रौषीः शुश्रुवतुः शुश्रुवुः | अश्रौषीत्
ભવિષ્યન્તી
श्रोष्यावः
श्रोष्यथः
श्रोष्यतः
श्रोतास्मः
श्रोतास्थ
श्रोतारः
अश्रोष्याम
अश्रोष्यतम् अश्रोष्यत
अश्रोष्यताम् अश्रोष्यन्
श्रोष्यामः
श्रोष्यथ
श्रोष्यन्ति
આશીર્વાદાર્થ
श्रूयास्व
श्रूयास्म
श्रूयास्तम् श्रूयास्त
श्रूयास्ताम्
श्रूयासुः
अद्यतनी (जीभे प्रा२ )
अश्रौष्व शुश्रुम अश्रौषम्
अश्रौष्टम्
अश्रौष्टाम्
अश्रौष्म
अश्रौष्ट
अश्रौषुः
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
.
साध् – ५. ५६. सा५. (मनिट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની साधनोमि सानुवः सानुमः |साद्धास्मि साद्धास्वः साद्धास्मः सानोषि सानुथः सानुथ साद्धासि साद्धास्थः साद्धास्थ साध्नोति सानुतः साध्नुवन्ति | साद्धा साद्धारौ साद्धारः
स्तनी
ભવિષ્યન્તી असाध्नवम् असाध्नुव असानुम सात्स्यामि . सात्स्यावः सात्स्यामः असाध्नोः असाध्नुतम् असाध्नुत | सात्स्यसि सात्स्यथः सात्स्यथ असाध्नोत् असाध्नुताम् असाध्नुवन् | सात्स्यति सात्स्यतः सात्स्यन्ति વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ साध्नुयाम् सानुयाव साध्नुयाम | असात्स्यम् असात्स्याव असात्स्याम साध्नुयाः साध्नुयातम् साध्नुयात | | असात्स्यः असात्स्यतम् असात्स्यत साध्नुयात् साध्नुयाताम् साध्नुयुः | असात्स्यत् असात्स्यताम् असात्स्यन्
આજ્ઞાર્થ.
આશીર્વાદાર્થ साध्नवानि सानवाव सानवाम | साध्यासम् साध्यास्व साध्यास्म साध्नुहि सानुतम् सानुत
साध्यास्तम् साध्यास्त साधनोतु साक्षुताम् सानुवन्तु | साध्यात्. साध्यास्ताम् साध्यासुः
ससाध ससाधिथ
પરોક્ષા
मयतनी (al ut२). ससाधिव ससाधिम | असात्सम् असात्स्व असात्स्म ससाधथुः ससाध | | असात्सीः असाद्धम् असाद्ध ससाधतुः . ससाधुः । असात्सीत् असाद्धाम् असात्सुः
ससाध
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
सु - ५. ५६. सोमरस
वो. (अनिट)
सुनोमि
વર્તમાના सुन्वः सुनुवः सुनुथः सुनुतः
શ્વસ્તની सुन्मः | सोतास्मि सोतास्वः सोतास्मः सुनुमः | सोतासि सोतास्थः सोतास्थ सुनुथ सोता सोतारौ सोतारः सुन्वन्ति
सुनोषि सुनोति
असुनवम्
असुनोः असुनोत्
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી असुन्व असुन्म सोष्यामि सोष्याव: सोष्यामः असुनुव असुनुम | सोष्यसि सोष्यथः सोष्यथ असुनुतम् असुनत | सोष्यति सोष्यतः सोष्यन्ति असुनुताम् असुन्वन् વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ . सुनुयाव सुनुयाम | असोष्यम् असोष्याव असोष्याम . सुनुयातम् सुनुयात | असोष्यः असोष्यतम् असोष्यत सुनुयाताम् सुनुयुः | असोष्यत् असोष्यताम् असोष्यन्
FLEBE TEEZEEL TLIEBEE EEEEEEEEEEEEEE
सुनुयाम् सुनुयाः सुनुयात्
सुनवानि सुनु सुनोतु
આજ્ઞાર્થ सुनवाव सुनुतम् सुनुताम् .
सुनवाम | सूयासम् सुनुत । सूयाः . सुन्वन्तु | सूयात्
આશીર્વાદાર્થ सूयास्व सूयास्म सूयास्तम् सूयास्त सूयास्ताम् सूयासुः
પરીક્ષા
सुषव/सुषाव सुषविथ/सुषोथ सुषाव
। मद्यतनी (पडेसो प्रा२) सुषुविव सुषुविम | असाविषम् असाविष्व असाविष्म सुषुवथुः सुषुव | असावीः असाविष्टम् असाविष्ट सुषुवतुः सुषुवुः । असावीत् असाविष्टाम् असाविषुः
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
सुन्वे
सुनुषे
सुनुते
सु
- खा. पह. सोमरस झढवो. (अनिट् )
વર્તમાના
सुन्वहे /
सुनुव
सुनवै
सुनुष्व
सुनुताम्
सुवा
सुन्वाते
सुन्महे/ सोताहे
सुनुमहे सोतासे
सुनुध्वे सोता
सुन्वते
ઘસ્તની
असुन्वि असुन्वहि / असुन्महि/ सोष्ये असुनुवहि असुनुमहि सोष्यसे असुनुथाः ` असुन्वाथाम् असुनुध्वम् सोष्यते असुनुत असुन्वाताम् असुन्वत
વિધ્યર્થ
सुन्वीय सुन्वीवहि सुन्वीमहि | असोष्ये सुन्वीथाः सुन्वीयाथाम् सुन्वीध्वम् असोष्यथाः सुन्वीत सुन्वीयाताम् सुन्वीरन् असोष्यत
આજ્ઞાર્થ
सुनवावहै सुनवामहै सोषीय सुन्वाथाम् सुनुध्वम् सोषीष्ठाः सुन्वाताम् सुन्वताम् |सोषीष्ट
પરોક્ષા
सुषुवे सुषुविवहे सुषुविमहे सुषुविषे सुषुवाथे सुषुविध्वे / दवे सुषुवे सुषुवाते सुषुविरे
શ્વસ્તની
सोतास्व
सोतासा
सोतारौ
૧૯
सोतास्महे
सोताध्वे
सोतार:
ભવિષ્યન્તી
सोष्यावहे सोष्यामहे
सोष्येथे सोष्यध्वे सोष्येते सोष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
असोष्यावहि असोष्यामहि असोष्येथाम् असोष्यध्वम् असोष्येताम् असोष्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
सोह सोषीमहि सोषीयास्थाम् सोषीढ्वम् सोषीयास्ताम् सोषीरन्
अद्यतनी (जीभे प्रहार ) असोषि असोष्वहि असोष्महि असोष्ठाः असोषाथाम् असोदवम् / ड्वम् असोष्ट असोषाताम् असोषत
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
..
स्तू - ५. ५६. disj, पाथरपुं. (मनिट)
શ્વસની
વર્તમાના स्तृणोमि स्तुण्वः। स्तुण्मः। | स्तर्तास्मि स्तस्विः स्तर्तास्मः
स्तृणुवः स्तृणुमः | स्तर्तासि स्तस्थिः . स्तस्थि स्तृणोषि स्तृणुथः स्तृणुथ स्तर्ता स्तर्तारौ स्तर्तारः स्तृणोति
स्तृणुतः स्तृण्वन्ति
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अस्तृणवम् अस्तृण्व/ अस्तृण्म/ | स्तरिष्यामि स्तरिष्यावः स्तरिष्यामः
अस्तृणुव अस्तृणुम | स्तरिष्यसि स्तरिष्यथ: स्तरिष्यथ अस्तृणोः अस्तृणुतम् अस्तृणुत | स्तरिष्यति स्तरिष्यतः स्तरिष्यन्ति अस्तृणोत् अस्तृणुताम् अस्तृण्वन् વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ स्तृणुयाम् .. स्तृणुयाव स्तृणुयाम | अस्तरिष्यम् अस्तरिष्याव अस्तरिष्याम । स्तृणुयाः स्तृणुयातम् स्तृणुयात | अस्तरिष्यः अस्तरिष्यतम् अस्तरिष्यत स्तृणुयात् स्तृणुयाताम् स्तृणुयुः । अस्तरिष्यत् अस्तरिष्यताम् अस्तरिष्यन् । આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ स्तृणवानि स्तृणवाव ___ स्तृणवाम | स्तर्यासम् . स्तर्यास्व स्तर्यास्म स्तृणु स्तृणुतम् स्तृणुत स्तर्याः .. स्तर्यास्तम् स्तर्यास्त स्तृणोतु स्तृणुताम् स्तृण्वन्तु | स्तर्यात् स्तर्यास्ताम् स्तर्यासुः
. परीक्षा ५२राक्षा
अद्यतनी (पीलो ) तस्तर/तस्तार तस्तरिव तस्तरिम अस्तार्षम् अस्ताव॑ अस्ताह्म तस्तर्थ तस्तरथुः तस्तर | अस्तार्षीः अस्ताटम् अस्ताट तस्तार तस्तरतुः तस्तरुः | अस्तार्षीत् अस्तााम् अस्तायुः
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્તરિરૂપ
. स्तृ - . ५६. disg, पाथरपुं. (मनिट)
स्तृण्वे
શ્વસની स्तस्विहे स्तर्तास्महे स्तर्तासाथे स्तर्ताध्वे स्तर्तारौ स्तर्तारः
વર્તમાન स्तृण्वहे। स्तृण्महे। | स्तर्ताह स्तृणुवहे . स्तृणुमहे | स्तर्तासे स्तृण्वाथे स्तृणुध्वे | स्तर्ता स्तृण्वातेस्तृण्वते
# F T
स्तृणुषे स्तृणुते
स्तनी
.
ભવિષ્યન્તી अस्तृण्वि अस्तृण्वहि/ अस्तृण्महि स्तरिष्ये स्तरिष्यावहे स्तरिष्यामहे
. अस्तृणुवहि अस्तृणुमहि | स्तरिष्यसे स्तरिष्येथे स्तरिष्यध्वे अस्तृणुथाः अस्तृण्वाथाम् अस्तृणुध्वम् | स्तरिष्यते स्तरिष्येते स्तरिष्यन्ते अस्तृणुत अस्तृण्वाताम् अस्तृण्वत વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ स्तृण्वीय स्तृण्वीवहि स्तृण्वीमहि | अस्तरिष्ये अस्तरिष्यावहि अस्तरिष्यामहि स्तृण्वीथाः स्तृण्वीयाथाम् स्तृण्वीध्वम् अस्तरिष्यथाः अस्तरिष्येथाम् अस्तरिष्यध्वम् स्तृण्वीत . स्तृण्वीयाताम् स्तृण्वीरन् अस्तरिष्यत अस्तरिष्येताम् अस्तरिष्यन्त
मार्थ
આશીર્વાદાર્થ स्तृणवै स्तृणवावहै स्तृणवामहै | स्तषीय स्तृषीवहि स्तृषीमहि स्तृणुष्व .स्तृण्वाथाम् स्तृणुध्वम् | स्तृषीष्ठाः स्तृषीयास्थाम् स्तृषीढ्वम् । स्तृणुताम् स्तृण्वाताम् स्तृण्वताम् स्तृषीष्ट स्तृषीयास्ताम् स्तृषीरन् પરોક્ષા
અધતની (બીજો પ્રકાર) तस्तरे तस्तरिवहे . तस्तरिमहे अस्तृषि अस्तृष्वहि अस्तृष्महि तस्तरिषे तस्तराथे तस्तरिध्वे/वे अस्तृथाः अस्तृषाथाम् अस्तृवम्/ड्ढ्वम् तस्तरे तस्तराते तस्तरिरे | अस्तृत अस्तृषाताम् अस्तृषत
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
हि - ५. ५६. मोस. (मनिट)
हिनोमि
વર્તમાના हिन्वः। हिन्मः/ | हेतास्मि हिनुवः हिनुमः | हेतासि हिनुथः हिनुतः हिन्वन्ति
શ્વસ્તની हेतास्वः . हेतास्मः हेतास्थः हेतास्थ हेतारौ हेतारः
हिनोषि
हिनोति
ભવિષ્યન્તી हेष्यावः हेष्यर्थः हेष्यतः
अहिन्म/ | हेष्यामि अहिनुम | हेष्यसि अहिनुत । हेष्यति अहिन्वन्
હ્યસ્તની अहिनवम् अहिन्व/
अहिनुव अहिनोः अहिनुतम् अहिनोत् अहिनुताम्
વિધ્યર્થ हिनुयाम् हिनुयाव हिनुयाः हिनुयातम् हिनुयात् हिनुयाताम्
हेष्यामः हेष्यथ हेष्यन्ति
हिनुयाम | अहेष्यम् हिनुयात | अहेष्यः हिनुयुः | अहेष्यत्
ક્રિયાતિપસ્યર્થ
अहेष्याव अहेष्यतम् अहेष्यताम्
अहेष्याम अहेष्यत अहेष्यन् ।
આજ્ઞાર્થ
माशीवार्थ हिनवानि हिनवाव हिनवाम | हीयासम् हीयास्व हीयास्म हिनु हिनुतम् हिनुत हीयाः हीयास्तम् हीयास्त हिनोतुहिनुताम् हिन्वन्तु | हीयात् हीयास्ताम्हीयासुः
પરોક્ષા
___मातनी ( जिघय/जिघाय जिध्यिव जिध्यिम | अहैषम् अहैष्व जिघयिथ/जिघेथ जिघ्यथुः जिघ्य | अहैषीः अहैष्टम् जिघाय जिघ्यतुः जिघ्युः | अहैषीत् अहैष्टाम्
२) . अहैष्म अहैष्ट अहैषुः
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના વિકલ્પરૂપ
૨૩
પાંચમા ગણના વિકલ્પ રૂપો
अश् आ. ५. श्वस्तनी । अश् मा. ५. भविष्यन्ती अष्टाहे अष्टास्वहे अष्टास्महे | अक्ष्ये अक्ष्यावहे अक्ष्यामहे अष्टासे अष्टासाथे अष्टाध्वे अक्ष्यसे अक्ष्येथे अक्ष्यध्वे अष्टा अष्टारौ अष्टारः अक्ष्यते अक्ष्येते अक्ष्यन्ते
अश् यातिपत्त्यर्थ
अश् माशीर्वार्थ आक्ष्ये आक्ष्यावहि आक्ष्यामहि | अक्षीय अक्षीवहि अक्षीमहि आक्ष्यथाः आक्ष्येथाम् आक्ष्यध्वम् | अक्षीष्ठाः अक्षीयास्थाम् अक्षीध्वम् आक्ष्यत . आक्ष्येताम् आक्ष्यन्त अक्षीष्ट अक्षीयास्ताम् अक्षीरन्
अश् मा. ५. मातनी (
बीआर) चि ५. ५. परोक्षा आक्षि आक्ष्वहि आक्ष्महि । | चिकय/चिकाय चिक्यिव चिक्यिम आष्ठाः आक्षाथाम् - आड्ढ्वम्। | चिकयिथ/चिकेथ चिक्यथुः चिक्य
आवम् चिकाय चिक्यतुः चिक्युः आष्ट आक्षाताम् आक्षत
चि मा. ५. परीक्षा व मा.५. आशीर्वार्थ चिक्ये चिक्यिवहे चिक्यिमहे वृषीय वृषीवहि वृषीमहि चिक्यिषे चिक्याथे चिक्यिध्वे/वे | वृषीष्ठाः वृषीयास्थाम् वृषीढ्वम् चिक्ये चिक्याते चिक्यिरे वृषीष्ट वृषीयास्ताम् वृषीरन्
वृ मा. ५. अद्यतनी (पीओ प्र२) अवृषि अवृष्वहि अवृष्महि
| सेट् : धृष्, वृ । पेट : अश्, धू । अवृथाः अवृषाथाम् अवदवम् | मनिट् : कृ, चि, दु, धु, श्रु, सु, हि, स्तु,
अवृड्ढ्व म् । | शक्, साधू, आप् । अवृत अवृषाताम् अवृषत (कृ श्वOम अनि मावि, BALRi सेट)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪
પાંચમા ગણના વિકલ્પ રૂપો
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
धू प.प. श्वस्तनी
धू. खा. प. श्वस्तनी धवितास्मि धवितास्वः धवितास्मः धविताहे धवितास्वहे धवितास्महे धवितासि धवितास्थः धवितास्थ धवितासे धवितासाथे धविताध्वे धविता धवितारौ धवितारः धविता धवितारौ धवितारः
धू प. प. भविष्यन्ती धविष्यामि धविष्यावः धविष्यामः धविष्यसि धविष्यथः धविष्यथ धविष्यति धविष्यतः धविष्यन्ति
धू प. प. डियातिपत्त्यर्थ अधविष्यम् अधविष्याव अधविष्याम अधविष्यः अधविष्यतम् अधविष्यत अधविष्यत् अधविष्यताम् अधविष्यन्
धू आप भविष्यन्ती धविष्ये धविष्यावहे धविष्यामहे धविष्यसे धविष्येथे धविष्यध्वे धविष्यते धविष्येते धविष्यन्ते
धू खा. प. डियातिपत्त्यर्थ अधविष्ये अधविष्यावहि अधविष्यामहि अधविष्यथाः अधविष्येथाम् अधविष्यध्वम् अधविष्यत अधविष्येताम् अधविष्यन्त
धू खा. प. आशीर्वाहार्थ
धविषीय
धू खा. प. अद्यतनी (पहेलो प्रार) धविषीवहि. धविषीमहि अधविषि अधविष्वहि अधविष्महि धविषीष्ठाः धविषीयास्थाम् धविषीध्वम् / अधविष्ठाः अधविषाथाम् अधविड्द्द्वम्/ /वम् धविषीष्ट धविषीयास्ताम् धविषीरन्
ध्वम्/वम्
अधविष्ट अधविषाताम् अधविषत
यङ्लुजन्तनासंग : अश्=आश्, चिचेचि, दु-दोदु, धु- दोधु, धू= दोधू, शक् शाशक्, श्रु=शोश्रु, साध्=सासाध्, सु-सोषु, हि=जेघि, कृ=चरिकृ/चरीकृ/चर्क, वृ=वरिवृ/वरीवृ/ वर्वृ, स्तृ=तरिस्तृ/तरीस्तृ/तर्तृ, धृष्= दरिधृष्/दरीधृष्/दर्धृष् ।
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમા ગણના ધાતુસાધિત શબ્દ
પાંચમા ગણના ધાતુસાધિત શબ્દ
धातु ते ।
अक| अ | ति | अन | अ | अ | सु ..
(णक)(अच्) । (अनट्) (घ)(अल्) अश् | अशितृ आशक अश | अष्टि अशन | आश | X | अशिशिषु ।
| अष्ट्र
चि
आप् आप्त | आपक| आप | आप्ति आपन आप |x | ईप्सु कृ कर्तृ | कारक कर | कृति | करण | कार |x | चिकीर्षु चि चेतृ | चायक चय |चिति चयन | x | चय | चिचीषु
|चिकीषु दु दोतृ | दावक दव दुति | दवन दाव दव | दुदूषु धु | धोतृ | धावक धव धुति | धवन x | धव दुधूषु धू धोतृ | धावक धव धूति | धवन x धव | दुधूषु
धवितृ धृष् धर्षित | धर्षक | धर्ष धृष्टि | धर्षण धर्ष | धर्ष | दिधर्षिषु वृ वरित | वारक | वर वृति | वरण | x | वर | विवरिषु
वुवूर्षु शक् शक्तृ | शाकक शक |शक्ति शकन । शाक | x | शिक्षु श्रु |श्रोत | श्रावक श्रव श्रुति | श्रवण | X | श्रव | शुश्रूषु साथ् साद्ध | साधक| साध | साद्धि साधन | साध | x | सिसात्सु सु | सोतृ | सावक| सव | साति | सवन | X | सव | सुषूषु स्तु स्तर्तृ । स्तारक स्तर स्तृति स्तरण स्तार x तिस्तीर्घ हि हेतृ हायक | हय |हिति | हयन |x | हय | जिघीषु
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
કર્મણિ પ્રયોગ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ अश्यते आश्यत अश्येत । आप्यते आप्यत आप्येत । क्रियते अक्रियत क्रियेत
આજ્ઞાર્થ अश्यताम् आप्यताम्
શ્વસ્તની __ अष्टा,अशिता
आप्ता
क्रियताम्
कर्ता
कारिता
चीयते
। अचीयत
चीयेत
चीयताम्
चेता
चायिता
दूयते
.
अदूयत.
दूयेत
दूयताम्
दोता
दाविता
धूयते .
अधूयत
धूयेत
अधूयत
धूयेत
EEEEEEEEEEEEEEEE MUNTIE 1
धृष्यते वियते
अधृष्यत अवियत
धृष्येत वियेत
शक् श्रु[7]
शक्यते श्रूयते
अशक्यत अश्रूयत
शक्येत श्रूयेत
धूयताम् धोता..
धाविता धूयताम् धोता,धविता
धाविता धृष्यताम् धर्षिता वियताम् . वरिता
वारिता शक्यताम्
शक्ती . श्रूयताम्
श्रोता
श्राविता साध्यताम् साद्धा सूयताम् सोता
साविता स्तर्यताम् । स्तर्ता
स्तारिता हीयताम् .
हायिता
साध् . साध्यते सु सूयते.
असाध्यत साध्येत असूयत . सूयेत
स्तर्यते ।
अस्तर्यत
स्तर्येत
हि
हीयते
अहीयत हीयेत
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કર્મણિ પ્રયોગ
चिक्ये
ભવિષ્યન્તી अशिष्यते/अक्ष्यते आप्स्यते करिष्यते कारिष्यते चेष्यते चायिष्यते दोष्यते दाविष्यते धोष्यते धाविष्यते धोष्यते/धविष्यते धाविष्यते धर्षिष्यते वरिष्यते । वारिष्यते शक्ष्यते श्रोष्यते श्राविष्यते सात्स्यते सोष्यते । साविष्यते स्तरिष्यते स्तारिष्यते
કર્મણિ પ્રયોગ ક્રિયાતિપાર્થ આશીર્વાદાર્થ અદ્યતની પરીક્ષા आक्ष्यत/आशिष्यत अक्षीष्ट/अशिषीष्ट आशि आनशे आप्स्यत आप्सीष्ट आपि आपे अकरिष्यत कृषीष्ट
अकारि चक्रे अकारिष्यत कारिषीष्ट अचेष्यत चेषीष्ट
अचायि चिच्ये अचायिष्यत चायिषीष्ट अदोष्यत दोषीष्ट - अदावि दुदुवे अदाविष्यत दाविषीष्ट अधोष्यत धोषीष्ट अधावि दुधुवे अधाविष्यत - धाविषीष्ट अधोष्यत/अधविष्यत धोषीष्ट/धविषीष्ट अधावि दुधुवे अधाविष्यत धाविषीष्ट अधर्षिष्यत धर्षिषीष्ट अधर्षि दधृषे अवरिष्यत वृषीष्ट अवारिष्यत वारिषीष्ट/वरिषीष्ट अवारि ववे अशक्ष्यंत शक्षीष्ट
अशाकि अश्रोष्यत श्रोषीष्ट
अश्रावि शुश्रुवे अश्राविष्यत श्राविषीष्ट असात्स्यत सात्सीष्ट असाधि ससाधे असोष्यत सोषीष्ट असावि सुषुवे असाविष्यत साविषीष्ट अस्तरिष्यत स्तृषीष्ट अस्तारि तस्तरे अस्तारिष्यत स्तारिषीष्ट अहेष्यत हेषीष्ट
अहायि जिध्ये अहायिष्यत हायिषीष्ट
शेके
हेष्यते
हायिष्यते
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮
વર્તમાન
કર્તરિ
હૃદા
अश्ज अश्नुवान
ધાતુ
आफ् ५.
आप्नुवत्
कृ. ५. कृण्वन्
कृ. २. कृण्वान
चि ५. चिन्वत्
चि २८८. चिन्वान
दु ५. दुन्वत्
ધુ ५. धुन्वत्
धु २. धुन्वान
धू ५. धून्वत्
धू खा. धून्वान
धृष् ५. धृष्णुवत्
वृ ५. वृण्वत्
वृ
241. qual
शक् ५.
श्रु
साध् ५.
शक्नुवत्
५. शृण्वत्
વર્તમાન
કર્મણિ
स्तृ खा. स्तृण्वान हि ५. हिन्वत्
હૃદન્ત
अश्यमान
आप्यमान
क्रियमाण
क्रियमाण
चीयमान
चीयमान
दूयमान
धूयमान
धूयमान
धूयमान
धूयमान
धृष्यमाण
व्रियमाण
ब्रियमाण
शक्यमान
साध्नुवत् साध्यमान
सु ५. सुन्वत् सूयमान
सु
२. सुन्वान
सूयमान
स्तृ ५. स्तृण्वत् स्तर्यमाण
गृहन्त
हेत्वर्थ
હૃદન્ત
अशितुम्/अष्टुम्
स्तर्यमाण
हीयमान
आप्तुम्
कर्तुम्
कर्तुम्
चेतुम्
चेतुम्
दोतुम्
धोतुम्
धोतुम्
धोतुम्/
वरितुम्
वरितुम्
शक्तुम्
श्रूयमाण श्रोतुम्
धवितुम्
धोतुम्/
धवितुम्
धर्षितुम्
सागुम्
सोतुम्
सोतुम्
स्तर्तुम्
स्तर्तुम्
हेतुम्
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
संबंध
ભૂત
હૃદન્ત
अशित्वा अष्ट्वा
आप्त्वा
कृत्वा
कृत्वा
चित्वा
चित्वा
दुत्वा
ཝི ཀིཾ ཀིཾཉྪཱཡཱ
धूत्वा
धर्षित्वा
वृत्वा
वृत्वा
शक्त्वा
श्रुत्वा
साद्ध्वा
सुत्वा
सुत्वा
स्तृत्वा
स्तृत्वा
हित्वा
उर्वर -
ભૂત
હૃદન્ત
अष्टवत्
आप्तवत्
कृतवत्
कृतवत्
चितवत्
चितवत्
दुतवत्
धुतवत्
धुतवत्
धूतवत्
धूतवत्
धर्षितवत्
वृतवत्
वृतवत्
शक्तवत्
श्रुतवत्
साद्धवत्
सुतवत्
सुतवत्
स्तृतवत्
स्तृतवत्
हितवत्
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના કૃદન્ત
.
२८
हन्त વિધ્યર્થ વિધ્યર્થ કુદત કૃદન્ત अनीय य अशनीय आश्य
પરોક્ષ ભૂત કુદા , आशान
आपनीय ___ आप्य
आपिवस् करणीय कृत्य/कार्य चकृवस् करणीय कृत्य/कार्य चक्राण मायनीय चेय. . चिचिवस/चिकिवस चयनीय चेय चिच्यान/चिक्यान दवनीय दाव्य/दव्य दुदुवस् धवनीय धाव्य/धव्य दुधुवस् धवनीय धाव्य/धव्य दुधुवान धवनीय धव्य/धाव्य दुधूवस्
धोतव्य
કમી િભવિષ્ય વિધ્યર્થ ભૂત- કૃદન્ત કુદત કૃત
तव्य . अष्ट अशिष्यमाण/ अशितव्य/
अक्ष्यमाण अष्टव्य आप्त आप्स्यत् आप्तव्य कृत करिष्यत् कर्तव्य कृत . करिष्यमाण कर्तव्य चित .. चेष्यत् चेतव्य चित चेष्यमाण चेतव्य
दोष्यत् । दोतव्य धोष्यत् धोष्यमाण धोतव्य धोष्यत्/ धोतव्य। धविष्यत्ध वितव्य धोष्यमाण/ धवितव्या धविष्यमाण धोतव्य
धर्षिष्यत् धर्षितव्य वृत वरिष्यत्व रितव्य वृत वरिष्यमाण वरितव्य शक्त शक्ष्यत् शक्तव्य श्रुत श्रोष्यत् श्रोतव्य साद्ध . सात्स्यत् साद्धव्य सुत सोष्यत् सोतव्य सुत.. सोष्यमाण सोतव्य स्तृत स्तरिष्यत् स्तर्तव्य स्तृत - स्तरिष्यमाण स्तर्तव्य हित हेष्यत् हेतव्य
FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE
#ill Mille I PRIETEDELI
धवनीय
धाव्य/धव्य दुधुवान
धर्षित
धर्षणीय धृष्य दधृष्वस् : वरणीय वृत्य/वार्य ववृवस्
वरणीय वृत्य/वार्य वव्राण शकनीय शक्य शेकिवस् श्रवणीय श्राव्य/श्रव्य शुश्रुवस् साधनीय साध्य ससाध्वस् सवनीय साव्य/सव्य सुषुवस् सवनीय साव्य/सव्य सुषुवाण स्तरणीय स्तार्य तस्तृवस् स्तरणीय स्तार्य तस्तराण हयनीय हेय जिघिवस्
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
30
ધાતુ
વર્તમાના
अश् २५.अशिशिषे
आप् ५.
ईप्सामि
कृ ५. चिकीर्षामि
कृ २०८. चिकीर्षे
चि ५. चिचीषामि
चि २५1. चिंचीषे
चि ५. चिकीषामि
चि २५.. चिकीषे
दु ५. दुदूषामि
धु प. दुधूषामि
धु जा. दुधूषे
धू ५. दुधूषामि धू जा. दुधूषे
धृष् ५. दिधर्षिषामि
वृ ५. विवरिषामि
वृ ५. वुवूर्षामि
वृ २५1. विवरिषे
वृ . वुवूषैर्षे
शक् ५. शिक्षामि
श्रु ५. शुश्रूषामि
साध् ५. सिसात्सामि
सु ५. सुसूषामि
सु २८. सुसूषे
स्तृ ५. तिस्तीर्षामि
स्तृ २८८. तिस्तीर्षे हि ५. जिघीषामि
હ્યસ્તની
आशिशिषे
ऐप्सम्
अचिकीर्षम्
अचिकीर्षे
अचिचीषम्
अचिचीषे
अचिकीषम्
अचिकीषे
अदुदूषम्
अदुधूषम्
अदुधूषे
ઈચ્છાદર્શક
વિધ્યર્થ
अशिशिषेय
ईप्सेयम्
अदुधूषम्
अदुधूषे
अदिधर्षिषम्
अविवरिषम्
अवुवूर्षम्
अविवरिषे
अवुवर्षे
अशिक्षम्
अशुश्रूषम्
असिसात्सम्
असुसूषम्
असुसूषे
अतिस्तीर्षम्
अतिस्तीर्षे
अजिघीषम्
चिकीर्षेयम्
चिकीर्षेय
चिचीषेयम्
चिचीषेय
चिकीषेयम्
चिकीषेय
दुदूषेयम्
दुधूषेयम्
दुधूषेय
दुधूषेयम्
दुधूषेय
दिधर्षिषेयम्
विवरिषेयम्
वुवर्षेयम्
विवरिषेय
वर्षे
शिक्षेयम्
शुश्रूषेयम्
सिसात्सेयम्ं
सुसूषेयम्
सुसूषेय
तिस्तीर्षेयम्
तिस्तीर्षेय
जिघीषेयम्
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
આજ્ઞાર્થ
अशिशिषै
ईप्सानि
चिकीर्षाणि
चिकीर्षे
चिचीषाणि
चिचीषै
चिकीषाणि
चिकीषै
दुदूषाणि
दुधूषाणि
दुधषै
दुधूषाणि
दुधषै
दिधर्षिषाणि
विवरिषाणि
वुवूर्षाणि
विवरिषै
वर्षे
शिक्षाणि
शुश्रूषाणि
सिसात्सानि
सुसूषाणि
सुसूषै
तिस्तीर्षाणि
तिस्तीर्षै
जिघीषाणि
શ્વાની
अशिशिषिता
ईप्सितास्मि
चिकीर्षितास्मि
चिकीर्षिताहे
चिचीषितास्मि
चिचीषिताहे
- चिकीषितास्मि
चिकीषिता
दुदूषितास्मि
दुधूषितास्मि
दुधूषिताहे
दुधूषितास्मि
दुधूषिताहे
दिधर्षिषितास्मि
विवरिषितास्मि
वुवूर्षितास्मि
विवरिषिताहे
वुवर्षिताहे
शिक्षितास्मि
शुश्रूषितास्मि
सिसात्सितास्मि
सुसूषितास्मि
सुसूषिताहे
तिस्तीर्षितास्मि
तिस्तीर्षिताहे
. जिघीषितास्मि
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાચમાગણના ઈચ્છાદર્શક
અધતની
ઈચ્છાદર્શક ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ આશીર્વાદાર્થ પરોક્ષા अशिशिषिष्ये आशिशिषिष्ये अशिशिषीय अशिशिषाञ्चक्रे ईप्सिष्यामि ऐप्सिष्यम् ईप्स्यासम् ईप्साञ्चकार/चकर चिकीर्षिष्यामि अचिकीर्षिष्यम् चिकीर्ष्यासम् चिकीर्षाञ्चकार/चकर चिकीर्षिष्ये अचिकीर्षिष्ये चिकीर्षिषीय चिकीर्षाञ्चक्रे चिचीषिष्यामि अचिचीषिष्यम् । चिचीष्यासम् चिचीषाञ्चकार/चकर चिचीषिष्ये अचिचीषिष्ये चिचीषिषीय चिचीषाञ्चक्रे - चिकीषिष्यामि अचिकीषिष्यम् चिकीष्यासम् । चिकीषाञ्चकार/चकर चिकीषिष्ये - अचिकीषिष्ये । चिकीषिषीय चिकीषाञ्चक्रे . दुदूषिष्यामि अदुदूषिष्यम्
दुदूषाञ्चकार/चकर दुषिष्यामि अदुधूषिष्यम् दुधूष्यासम् दुधूषाञ्चकार/चकर • दुधषिष्ये अधूषिष्ये दुधूषिषीय दुधूषिष्यामि अदुधूषिष्यम् दुधूष्यासम् दुधूषाञ्चकार/चकर दुधूषिष्ये अदुधूषिष्ये दुधूषिषीय दुधूषाञ्चक्रे दिधर्षिषिष्यामि अदिधर्षिषिष्यम् दिधर्षिष्यासम् दिधर्षिषाञ्चकार/चकर विवरिषिष्यामि अविवरिषिष्यम् । विवरिष्यासम् विवरिषाञ्चकार/चकर वुवूर्षिष्यामि अवुवूर्षिष्यम् वुवासम् वुवर्षाञ्चकार/चकर विवरिषिष्ये अविवरिषिष्ये ... विवरिषिषीय विवरिषाञ्चक्रे वुवूर्षिष्ये . अवुवूर्षिष्ये वुवूर्षिषीय वुवूर्वाञ्चक्रे शिक्षिष्यामि . अशिक्षिष्यम् शिक्ष्यासम् शिक्षाञ्चकार/चकर शुश्रूषिष्यामि अशुश्रूषिष्यम् शुश्रूष्यासम् शुश्रूषाञ्चकार/चकर सिसात्सिष्यामि असिसात्सिष्यम् सिसात्स्यासम् । सिसात्साञ्चकार/चकर सुसूषिष्यामि असुसूषिष्यम् सुसूष्यासम् सुसूषाञ्चकार/चकर सुसूषिष्ये असुसूषिष्ये सुसूषिषीय
सुसूषाञ्चक्रे तिस्तीर्षिष्यामि अतिस्तीर्षिष्यम् तिस्तीया॑सम् । तिस्तीर्षाञ्चकार/चकर तिस्तीर्षिष्ये अतिस्तीर्षिष्ये तिस्तीर्षिषीय तिस्तीर्षाञ्चक्रे जिपीषिष्यामि अजिघीषिष्यम् जिघीष्यासम् जिघीषाञ्चकार/चकर
दुधूषाञ्चक्रे
आशिशिषि
ऐप्सिषम् अचिकीर्षिषम् अचिकीर्षिषि अचिचीषिषम् अचिचीषिषि अचिकाषिषम् अचिकीषिषि अदुदूषिषम् अदुधूषिषम् अदुधूषिषि अधूषिषम्
11111111111111111111111
अषिषि
अदिधर्षिषिषम् अविवरिषिषम् अवुवूर्षिषम् अविवरिषिषि अवुवूर्षिषि अशिक्षिषम् अशुश्रूषिषम् असिसात्सिषम् असुसूषिषम्
असुसूषिषि अतिस्तीषिषम् अतिस्तीर्षिषि अजिघीषिषम्
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાલી
I
પ્રેરક ધાતુ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની अश् ५. आशयामि आशयम् आशयेयम् आशयानि आशयितास्मि अश् मा. आशये आशये आशयेय आशयै आशयिताहे आप ५. आपयामि आपयम् . आपयेयम् आपयानि आपयितास्मि आप् मा. आपये आपये , आपयेय आपयै . आपयिताहे कृ ५. कारयामि अकारयम् कारयेयम् कारयाणि कारयितास्मि कृ मा. कारये अकारये कारयेय कारयै कारयिताहे चि ५. चाययामि अचाययम् चाययेयम् चाययानि चाययितास्मि चि मा. चायये अचायये चाययेय चाययै . चाययिताहे दु ५. दावयामि अदावयम्. दावयेयम् - दावयानि दावयितास्मि दु मा. दावये . अदावये दावयेय दावयैदावयिताहे धु ५. धावयामि अधावयम् धावयेयम् धावयानि धावयितास्मि धु मा. धावये अधावये धावयेय धावयै धावयिताहे धू ५. धावयामि अधावयम् धावयेयम् धावयानि धावयितास्मि धू मा. धावये अधावये धावयेय धावयै धावयिताहे
अधर्षयम् धर्षयेयम् । धर्षयाणि धर्षयितास्मि धृष् मा. धर्षये अधर्षये धर्षयेय धर्षयै धर्षयिताहे. वृ ५. दारामि अवारयम् वारयेयम् वारयाणि वारयितास्मि वृ मा. वारये अवारये वारयेय . वारयै वारयिताहे शक् ५. शाकयामि अशाकयम् शाकयेयम् शाकयानि शाकयितास्मि शक् मा. शाकये अशाकये . शाकयेय शाकयै शाकयिताहे श्रु ५. श्रावयामि अश्रावयम् श्रावयेयम् श्रावयाणि श्रावयितास्मि श्रु मा. श्रावये अश्रावये श्रावयेय . श्रावयै श्रावयिताहे साध् ५. साधयामि असाधयम् साधयेयम् साधयानि साधयितास्मि साध मा. साधये असाधये
असाधये साधयेय साधयेय
साधयै
साधय साधयिताहे सु ५. सावयामि असावयम् सावयेयम् सावयानि सावयितास्मि
असावये सावयेय सावयै सावयिताहे स्तृ ५. स्तारयामि अस्तारयम् स्तारयेयम् स्तारयाणि स्तारयितास्मि स्त मा. स्तारये अस्तारये स्तारयेय स्तारयै स्तारयिताहे हि ५. हाययामि अहाययम् हाययेयम् हाययानि हाययितास्मि हि मा. हायये . अहायये हाययेय हाययै हाययिताहे
JITITITITItlililililililililili
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના પ્રેરક
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ આશીર્વાદાર્થ પરોક્ષા અદ્યતની आशयिष्यामि आशयिष्यम् आश्यासम् आशयाञ्चकार/चकर आशिशम् आशयिष्ये आशयिष्ये . आशयिषीय आशयाञ्चक्रे आशिशे आपयिष्यामि आपयिष्यम् । आप्यासम् आपयाञ्चकार/चकर आपिपम आपयिष्ये आपयिष्ये आपयिषीय आपयाञ्चक्रे आपिपे कारयिष्यामि अकारयिष्यम् कार्यासम् । कारयाञ्चकार/चकर अचीकरम् कारयिष्ये अकारयिष्ये कारयिषीय । कारयाञ्चक्रे अचीकरे चाययिष्यामि अचाययिष्यम् चाय्यासम् चाययाञ्चकार/चकर अचीचयम् चाययिष्ये अचाययिष्ये . चाययिषीय चाययाञ्चक्रे अचीचये दावयिष्यामि अदावयिष्यम् दाव्यासम् । दावयाञ्चकार/चकर अदीदवम् दावयिष्ये अदावयिष्ये दावयिषीय । दावयाञ्चक्रे अदीदवे धावयिष्यामि अधावयिष्यम् धाव्यासम् धावयाञ्चकार/चकर अदीधवम् धावयिष्ये. अधावयिष्ये धावयिषीय धावयाञ्चक्रे अदीधवे धावयिष्यामि अधावयिष्यम् धाव्यासम् धावयाञ्चकार/चकर अदीधवम् धावयिष्ये अधावयिष्ये । धावयिषीय धावयाञ्चक्रे अदीधवे धर्षयिष्यामि अधर्षयिष्यम् धासम् धर्षयाञ्चकार/चकर अदधर्षम् धर्षयिष्ये अधर्षयिष्ये धर्षयिषीय धर्षयाञ्चक्रे . अदधर्षे वारयिष्यामि अवारयिष्यम् वार्यासम् वारयाञ्चकार/चकर अवीवरम् वारयिष्ये अवारयिष्ये वारयिषीय वारयाञ्चक्रे - अवीवरे शाकयिष्यामि अशाकयिष्यम् । शाक्यासम् शाकयाञ्चकार/चकर अशीशकम् शाकयिष्ये . अशाकयिष्ये । शांकयिषीय शाकयाञ्चक्रे अशीशके श्रावयिष्यामि अश्रावयिष्यम् श्राव्यासम्. श्रावयाञ्चकार/चकर अशिश्रवम् श्रावयिष्ये अश्रावयिष्ये
श्रावयाञ्चक्रे - अशिश्रवे साधयिष्यामि असाधयिष्यम् साध्यासम् । साधयाञ्चकार/चकर असीसधम् साधयिष्ये असाधयिष्ये साधयिषीय साधयाञ्चक्रे असीसधे सावयिष्यामि असावयिष्यम् साव्यासम् सावयाञ्चकार/चकर असीसवम् सावयिष्ये असावयिष्ये। सावयिषीय सावयाञ्चक्रे असीसवे स्तारयिष्यामि अस्तारयिष्यम् स्तार्यासम् । स्तारयाञ्चकार/चकर अतस्तरम् स्तारयिष्ये अस्तारयिष्ये स्तारयिषीय स्तारयाञ्चक्रे . अतस्तरे हाययिष्यामि अहाययिष्यम् हाय्यासम् । हाययाञ्चकार/चकर अजीहयम् हाययिष्ये अहाययिष्ये हाययिषीय हाययाञ्चक्रे अजीहये
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
३४
ધાતુ અંગ अश् अशाश्य अशाश्ये
कृ चेक्रीय चेक्रीये
चि चेचीय चेचीये
યડન્ત
વિધ્યર્થ વર્તમાના હ્યસ્તની
दु दोदूय दोदूय धु दोधूय
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
આજ્ઞાર્થ
आशाश्ये अशाश्येय अशाश्यै
अचेक्रीये चेक्रीयेय चेक्रीयै अचेचीये
चेचीयेय चेचीयै
अदोदूये
दोदूयेय दोदूयै
अदोधूये
दोधूयेय दोधूयै
दोधूयै
अदोधूये
दोधूयेय दोधूयै
धू दोधूय दोधूये धृष् दरीधृष्य दरीधृष्ये
अदरीधृष्ये दरीधृष्येय दरीधृष्यै
वेव्रीयिता
वेत्रीय वेत्रीये वृ शक् शाशक्य शाशक्ये
श्रु शोश्रूय शोश्रूये साध् सासाध्य सासाध्ये सु सोसूय सोसूये
अवेत्रीये 'वेव्रीयेय वेत्रीयै अशाशक्ये शाशक्येय शाशक्यै शाशकिताहे अशोश्रूये शोश्रूयेय शोश्रूयै असासाध्ये सासाध्येय सासाध्यै असोसूये सोसूयेय सोसूयै
स्तू तास्तर्य तास्तर्ये अतास्तर्ये तास्तर्येय तास्तयै हि जेघीय जेघीये अजेघीये जेघीयेय जेघीयै जेघीयता
दोदूये
दोधूये .
શ્વસ્તની
अशाशिताहे
चेक्रीयिताहे
चेचीयिता
दोयिता
दोधूयिताहे
दोधूयताहे
दरीधृषिताहे
शोश्रूयिताहे सासाधिताहे
सोसूयिताहे
तास्तरताहे
પાંચમા ગણના ભવિષ્યકર્મણિકૃદન્ત
(१) अश्-अशिष्यमाण, अक्ष्यमाण (२) आप्-आप्स्यमान (3) कृ- करिष्यमाण, कारिष्यमाण (४) चिं- चेष्यमाण, चायिष्यमाण, (५) दु-दोष्यमाण, दाविष्यमाण (६) धु-धोष्यमाण, धाविष्यमाण, (७) धू-धोष्यमाण, धविष्यमाण, धाविष्यमाण (८) धृष्-धर्षिष्यमाण (८) वृ-वरिष्यमाण, वारिष्यमाण (१०) शक् - शक्ष्यमाण ( ११ ) श्रुश्रोष्यमाण, श्राविष्यमाण (१२) साधू - सात्स्यमान ( 13 ) सु- सोष्यमाण, साविष्यमाण (१४) स्तृ- स्तरिष्यमाण, स्तारिष्यमाण ( 14 ) हिहेष्यमाण, हायिष्यमाण ।
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના યઙન્ત
યન્ન
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપત્યર્થ આશીર્વાદાર્થ પરોક્ષા अशा शिष्ये आशाशिष्ये अशाशिषीय
अचेक्रीयिष्ये चेक्रीयिषीय
चेचीयिषीय
. दोदूयिषीय
दोधूयिषीय
चेक्रीयिष्ये चेचीयिष्ये अचेचीयिष्ये दोद्रयिष्ये अदोदूयिष्ये दोधूये अदोधूयिष्ये
दोधूयष्ये अदोधूयिष्ये दोधूयषीय
दरीधृषिषीय
दरीधृषिष्ये अदरीधृषिष्ये वेव्रीयिष्ये अवेव्रीयिष्ये वेव्रीयिषीय शाशकिये अशाशकिये शाशकिषीय
अशाशाञ्चक्रे
चेक्रीयाञ्चक्रे
चेचीयाञ्चक्रे
दोयाञ्चक्रे
दोधूयाञ्चक्रे
दोधूयाञ्चक्रे
दरीधृषाञ्चक्रे दरीधृषाञ्चक्रे
वेव्रीयाञ्चक्रे
शाशकाञ्चक्रे
शोश्रयिष्ये अशोश्रयिष्ये शोश्रूयषीय शोश्रूयाञ्चक्रे
सासाधिषीय
सासाधाञ्चक्रे
सासाधिष्ये असासाधिष्ये सोसूयिष्ये असोसूयिष्ये सोसूयिषीय तास्तरिष्ये अतास्तरिष्ये तास्तरिषीय जेघीयिष्ये अजेघीयिष्ये जेघीयिषीय
૩૫
सोसूयाञ्चक्रे
तास्तराञ्चक्रे
અદ્યતની
आशाशिषि
अचेक्रीयिषि
अचेचीयिषि
अदोदूयिषि
अदोधूयिषि
अदोधूय
अदरीधृषिषि
. अवेव्रीयिषि
अशाशकिषि
अशोश्रूयिषि
असासाधिषि
असोसूयिषि
अतास्तरिषि
घीयाञ्चक्रे अजेघीयिषि
પાંચમાગણના અદ્યતની કર્મણિરૂપ ૧ લો પુ. એ. વ.
(१) अश्- (१सो) आशिषि ( २ ) आक्षि (२) आप्-(२भे) आप्सि (3) कृ - (२भे) अकृषि (१सो ) अकारिषि (४) चि - (२) अचेषि (१लो) अचायिषि (4) दु - (२भे) अदोषि (१सो) अदाविषि (९) धु (२भे) अधोषि (१लो) अधाविषि (७) धू - (१सो) अधविषि, अधाविषि (२भे) अधोषि (८) धृष् (१सो) अधर्षिषि, (c) वृ- (१लो) अवरिषि, अवारिषि (२) अवृषि (१०) शक्(२) अशक्षि (११) श्रु - (१सो) अश्राविषि (२) अश्रोषि (१२) साधू - (२भे) असात्सि ( 13 ) सु- (१सो) असाविषि (२भे) असोषि (१४) स्तृ- (रभे) अस्तृषि, (१सो) अस्तारिषि (74) हि (१) अहायिषि ( २ ) अहेषि ।
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
38
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
સંસ્કૃત ધાતુકોશ (૧) મ. (આ વેટ) (૧) વ્યાપવું, ફેલાવું (૨) ફેલાવવું (૩) એકઠું કરવું (૪) એકઠું થવું (૫) સંગ્રહ કરવો (૬) મેળવવું (૭) ભોગવવું (૮) પહોંચવું. કનુ + શું – (૧) સમાન હોવું (૨) સરખું હોવું. સદ્ + કશું - (૧) પ્રાપ્ત કરવું (૨) અધિકારી થવું (૩) સ્વામી થવું, ધણી થવું. પર + અરણ્ – (૧) સમાવું, સમાવેશ થવો. પ્ર + – (૧) સમાવું, સમાવેશ થવો (૨) પૂર્ણ થવું.
(૨) મા (૫.૫. અનિ) – (૧) પ્રાપ્ત કરવું, પામવું, મેળવવું (૨) પ્રાપ્ત થવું, મળવું (૩) વ્યાપવું. પર + સામ્ – (૧) તૃપ્ત કરવું (૨) પૂર્ણ કરવું (૩) પુષ્કળ હોવું (૪) સમર્થ થવું અ + મામ્ - (૧) પહોચવું (૨) પામવું, મેળવવું (૩) પ્રાપ્ત થવું, મળવું. વિ + મામ્ – (૧) વ્યાપવું, છાઈ રહેવું (૨) વ્યાપ્ત કરવું. સન્ + ગ – (૧) સમાપ્ત કરવું () પૂર્ણ કરવું.
(૩) 9 (ઉ.પ. અનિ) – (૧) હણવું (૨) દુઃખ દેવું.
(૪) વિ. (ઉ.૫. અનિ) – (૧) એકઠું કરવું (૨) વીણવું (૨), ખેંચવું (૨) ચણવું, ચીણવું, પક્ષીએ ચાંચવડે દાણા ખાવા. (૫) શોધવું, તપાસ કરવી. આપ + વ – (૧) નાશ કરવો (૨) હૃાસ કરવો, ઓછું કરવું. અડુત્ + વિ – (૧) વધારવું, વૃદ્ધિ કરવી (૨) વધવું, વૃદ્ધિગત થવું. ૩૫ + વિ. - (૧) પુષ્ટ કરવું (૨) પુષ્ટ થવું (૩) વધારવું (૪) વધવું. ૩પણ્ + વિ – (૧) પ્રાપ્ત કરવું (૨) સંગ્રહ કરવો (૩) એકઠું કરવું. નિ + – (૧) વ્યાપ્ત કરવું (૨) વ્યાપવું (૩) એકઠું કરવું. નિમ્ + વુિં – (૧) નિશ્ચય કરવો, નિર્ણય કરવો (૨) ઠરાવ કરવો (૩) ઠરાવવું. પરિ + – (૧) પરિચય કરવો (૨) ઓળખાણ કરવી (૨) સહવાસ કરવો. (૩) શિખામણ આપવી. વિ + f – (૧) શોધવું, ખોળવું (૨) એકઠું કરવું (૩) ફૂલ વિગેરે ચુંટવું (૪) વીણવું. સન્ + વ – (૧) એકઠું કરવું (૨) સંઘરો કરવો, સંગ્રહ કરવો (૩) પુષ્ટ કરવું.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના સંસ્કૃત ધાતુકોશ
-
૩૭
(૫) ટુ (૫.૫. અનિ) – (૧) સંતાપ પામવો (૨) ખેદ કરવો (૩) દુઃખી હોવું (૪) સંતાપ પમાડવો (૫) સતાવવું, પજવવું. .
(૬) ૬ (ઉ.પ. અનિ) – (૧) ધ્રુજવું,થરથરવું (૨) ધ્રુજાવવું (૩) હાલવું, કંપવું (૪) હલાવવું (૫) ફેંકવું, ઉછાળવું (૬) હટાંવવું, દૂર કરવું (૭) સુબ્ધ કરવું, વ્યગ્ર કરવું. નિમ્ + ૬ – (૧) વિનાશ કરવો.
(૭) વૂ (ઉ.પ. વે) – (૧) ધ્રુજવું, થરથરવું (૨) ધ્રુજાવવું (૩) હાલવું, કંપવું (૪) હલાવવું (૫) ધૂણવું (૬) ધૂણાવવું (૭) ફેંકવું, ઉછાળવું (૮) હટાવવું, દૂર કરવું (૯) વ્યગ્ર કરવું (૧૦) વ્યગ્ર થવું (૧૧) ત્યાગ કરવો (૧૨) નાશ કરવો. નવ + બૂ – (૧) અવજ્ઞા કરવી, અપમાન કરવું (૨) ત્યાગ કરવો (૩) દેખવું, જોવું. ત્ + ધૂ – (૧) ચામર વગેરેથી વીંઝવું (૨) પંખા વગેરેથી પવન નાખવો. (૩) હલાવવું, કંપાવવું. નિસ્ + ધૂ – (૧) વિનાશ કરવો (૨) દૂર કરવું, હટાવવું (૩) જવું. વિધૂ (૧) અલગ કરવું, જુદું કરવું (૨) દૂર કરવું, હટાવવું (૩) ત્યાગ કરવો. (૪) વ્યગ્ર કરવું (૫) હલાવવું કંપાવવું સંવિ + બૂ – (૧) અપમાન કરવું (૨) તિરસ્કારવું (૩) પરિત્યાગ કરવો (૪) દૂર કરવું, હટાવવું.
(૮) વૃત્ (૫.૫. સે) – (૧) હિમ્મત કરવી, હામ ભીડવી (૨) સાહસ કરવું (૩) સમર્થ હોવું, શક્તિશાળી હોવું (૪) હોંશિયાર હોવું (૫) હોડ બકવી, શરત મારવી (૬) ગર્વ કરવો, અભિમાન કરવું (૭) બડાઈ હાંકવી, ડોળ કરવો (૮) ઉદ્ધતાઈ કરવી (૯) બેશરમ થવું
(૯) વૂ (ઉ.પ. સે) – (૧) પસંદ કરવું (૨) સ્વીકારવું (૩). મુકરર કરવું, નિયત કરવું (૪) વર-કન્યાનું વરવું, સગાઈ કરવી. (૫) સગપણ કરવું (૬) યાચના કરવી, માંગવું (૭) આચ્છાદન કરવું, ઢાંકવું. આપ + – (૧) બતાવવું, દેખાડવું (૨) રક્ષણ કરવું, બચાવવું (૩) છુપાવવું (૪) આચ્છાદન કરવું (૫) ઢાંકવું. અપ + વૃ– (૧) ઉઘાડું કરવું, ઉઘાડવું. મા + , – (૧) આચ્છાદન કરવું, ઢાંકવું (૨) વીંટવું, લપેટવું (૩) સંતાડવું (૪) ઘેરી લેવું (૫) રોકવું, અટકાવવું (૬) યાચવું, માંગવું (૭) પસંદ કરવું (૮) ભરવું, પૂરવું. વૃ–(૧) શેષ રહેવું, બાકી રહેવું. નિવૃ (૧) નિવારણ કરવું, મનાઈ કરવી (૨) રોકવું, અટકાવવું (૩) પૂર્ણ કરવું.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી નિસ્ + વૃ – (૧) સંતુષ્ટ થવું (૨) ખુશી થવું (૩) સુખી હોવું (૪) શાંત થવું (૫) પૂર્ણ કરવું, સમાપ્ત કરવું (૬) નિવારણ કરવું, વારવું (૭) રોકવું,
અટકાવવું પરિ + વૃ– (૧) વીંટવું, લપેટવું (૨) ઘેરી લેવું (૩) ઢાંકવું (૪) વિશ્વાસ રાખવો. પ્ર + વૃ– (૧) ઢાંકવું (૨) પહેરવું (૩) પસંદ કરવું. પ્રા. + વૃ– (૧) વસ્ત્રાદિ પહેરવું (૨) ઓઢવું (૩) ઢાંકવું. વિ + વૃ – (૧) વિવરણ કરવું, વિગતવાર સમજાવવું (૨) વિસ્તારવું, ફેલાવવું (૩) ખુલ્લુ કરવું, ઉઘાડવું (૪) પ્રસિદ્ધ કરવું, જાહેર કરવું (૫) પસંદ કરવું (૬) કેશ વ્યવસ્થિત કરવા, વાળ ઓળવા. સન્ + વૃ – (૧) નિરોધ કરવો, રોકવું, અટકાવવું (૨) સંવર કરવો, નૂતન કર્મબંધને રોકવા (૩) બાહ્ય પ્રવૃત્તિમાંથી હટી જઈ આત્માભિમુખ થવું (૪) સમેટવું, આટોપવું (૫) નિવૃત થવું (૬) બંધ કરવું (૭) ઢાંકવું (૮) ગુપ્ત રાખવું, છુપાવવું. સમી + વૃ- (૧) વટવું, લપેટવું.
(૧૦) શ (૫. અનિ) – (૧) શક્તિમાન હોવું, સમર્થ હોવું (૨) યોગ્ય હોવું, લાયક હોવું.
(૧૧) કૃ]િ (૫.૫. અનિટ) – (૧) સાંભળવું (૨) આજ્ઞા પામવી (૩) આજ્ઞાનું પાલન કરવું (૪) તાબે થવું (૫) જવું. મા + શું – (૧) કબૂલ કરવું, સ્વીકારવું (૨) પ્રતિજ્ઞા કરવી (૩) વચન આપવું ૩૫ શ્રુ (૧) ખબર મેળવવી (૨) સંભાળવું. પ્રતિ + શ્રુ – (૧) સ્વીકાર કરવો, કબૂલ કરવું (૨) પ્રતિજ્ઞા કરવી (૩) વચન આપવું (૪) સત્કાર કરવો (૫). સંભાળવું. વિ + – (૧) પ્રખ્યાત હોવું (૨) યશસ્વી હોવું. સન્ + શું – (૧) સાંભળવું. સન્ + શુ – (આ) (૧) કબૂલ કરવું (૨) માન્ય કરવું સમુદ્ર + $ – (૧) નિર્માણ કરવું, બનાવવું (૨) સંસ્કારિત કરવું, સુધારવું.
(૧૨) સાધુ (૫.૫. અનિ) – (૧) સાધવું, સિદ્ધ કરવું (૨) સિદ્ધ થવું (૩) સાધના કરવી (૪) પાર પાડવું, પૂર્ણ કરવું (૫) પૂર્ણ થવું (૬) બનાવવું (૭) મેળવવું, પ્રાપ્ત કરવું (૮) વશ કરવું (૯) જીતવું.
(૧૩) ; (ઉ.પ. અનિ) – (૧) સ્નાન કરવું, નાહવું (૨) નવરાવવું (૩) ભીંજવવું, પલાળવું (૪) રસ કાઢવો (૫) અર્ક કાઢવો (૬)
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમાગણના સંસ્કૃત ધાતુકોશ
*
૩૯ મંથન કરવું (૭) અથાણું કરવું (૮) પીલવું (૯) દબાવવું (૧૦) દારૂ બનાવવામાટે આથો નાખવો (૧૧) દારૂ બનાવવો, મદિરા બનાવવી (૧૨) દુઃખ દેવું (૧૩) સતાવવું, પજવવું (૧૪) ઈજા કરવી. આમ + હું (૧) છાંટવું, છટકોરવું (૨) પલાળવું (૩) સ્નાન કરવું, નહાવું (૪) નવરાવવું.
(૧૪) ઝૂ (ઉ.પ. અનિ) – (૧) ચાહવું, ઈચ્છવું (૨) પ્રીતિ કરવી (૩) રક્ષણ કરવું, બચાવવું (૪) આચ્છાદન કરવું, ઢાંકવું (૫) બિછાવવું, પાથરવું (૬) વસ્ત્ર વગેરે પહેરાવવું (૭) ફેલાવું, વિસ્તૃત થવું નવ + (ઉપરના અર્થ) આક્રમણ કરવું, બિછાવવું, પરાભવ કરવો, મા + રૃ. (૧) આચ્છાદન કરવું વગેરે. પથારી કરવી, વ્યાપવું, વિ + ડૂ (૧) વિસ્તાર કરવો, ફેલાવવું, વધવું, પાર જવું, વૃદ્ધિગત થવું, સન્ + ૪ તૃપ્ત થવું, વિસ્તાર પામવો, નિર્વાહ કરવો, સમર્થ થવું, ધરાઈ જવું, બિછાવવું.
(૧૫) Kિ (૫.૫. અનિટ) – (૧) જવું (૨) મોકલવું (૩) પ્રેરવું, પ્રેરણા કરવી (૪) વધવું, વૃદ્ધિગત થવું (૫) પુષ્ટ હોવું, જાડું હોવું (૬) દુઃખી હેવું , + હિ – (૧) મોકલવું (૨) પ્રેરવું, પ્રેરણા કરવી.
શ્રીમદ્ યશોવિજયજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળા સ્ટેશન રોડ, મહેસાણા (ઉ. ગુ.) ૩૮૪૦૦૧ ફોન : ૨૫૧૩૨૦. - 0 ૧૦૫ વર્ષથી ચાલતી શ્રેષ્ઠ પાઠશાળા 0 ૧૦૫ વર્ષ સુધી નિયમબદ્ધતામાં કોઈ ફેરફાર નહિ ! ૧૫૩ પુણાત્માઓએ સ્વીકારેલ સંયમમાર્ગ 1 ભારતભરની પાઠશાળાઓને ધાર્મિકપંડિત અધ્યાપકોની અણમોલ ભેટ આપનારી સંસ્થા | વિના ખર્ચે રહેઠાણ ભોજનની ઉત્તમવ્યવસ્થા વિદ્યાર્થીઓને પ્રોત્સાહન ઈનામ દ્વારા પ્રોત્સાહિત કરતી સંસ્થા D ઉચ્ચત્તમ અભ્યાસ કરનારને આશરે ૨૦,000 રૂપીયા જેટલું ઈનામ શુ આપશ્રી આપના બાળકને આ સંસ્થામાં મોકલી જીવનનો અમૂલ્ય લ્હાવો લો.. જ્ઞાનરૂપી અમૃતપાન કરાવનારી માતૃસંસ્થાની ઉપકાર સ્મૃતિ
-દિનેશ કાંતિલાલ મહેતા
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
જાણવા યોગ્ય. (૧) કિત્ અને હિન્દુ સિવાયના વિકરણ હોય જેથી ધાતુમાં ગુણ થાય.
પહેલાગણનો મ (શિવ) આઠમાગણનો ૩, દશમાગણનો ઝ (શ). (૨) વિત્ સિવાયના શિ પ્રત્યય ડિત્ થાય જેથી ધાતુમાં ગુણ ન થાય.
ચોથોગણ ૨ (), પાંચમોગણ (), છઠ્ઠોગણ ૫ (), સાતમોગણ ન (ર), નવમોગણ ના (ના), બીજાગણ અને ત્રીજાગણમાં
વિકરણ પ્રત્યય નથી. (૩) સંબંધક ભૂતકૃદન્તનો વા (વા), કર્મણિ ભૂતકૃદન્તનો ત (વાત),
કર્તરિ ભૂતકૃદન્તનો તવત્ (વક્તવતુ), સ્ત્રીલિંગ શબ્દ બનાવવા માટે પ્રત્યય તિ (વિત), નપુંસકલિગ શબ્દનો પ્રત્યય ત (વાત), અને કર્મણિ પ્રયોગનો પ્રત્યય ય (વા), ત્િ હોવાથી ધાતુમાં ગુણ ન થાય અને અનુનાસિકનો લોપ થાય એટલે કે કિનું ફળ મળે. પરોક્ષ ભૂતકૃદન્તનો પ. પદનો વત્ (સુ), અને આ. પદનો કાન (7) પ્રત્યય ત્િ
છે. તેમાં યથાયોગ્ય પરોક્ષ જેવું અંગ થાય. (૪) હેત્વર્થ કૃદન્તનો તુમ, વિધ્યર્થ કૃદન્તનો તવ્ય, કસૂચકનો ટૂ (ડ્ર),
ભવિષ્ય કૃદન્ત પ. પદના ચત્ અને આ. પદના માન પ્રત્યય લગાડતા ધાતુમાં ગુણ કરી સેટુ હોય તો રૂ લગાડવી. અનિટુ હોય તો રૂ ન લગાડવી. અને વેટુ હોય તો વિકલ્પ રૂ લગાડવી. (ગુણ સે,
અનિટુ અને તેમાં થાય.). (૫) વર્તમાન કર્તરિ કૃદન્તના પ. પદના ગત્ (શg), અને આ. પદના નાના
(કાન) fશ પ્રત્યય હોવાથી પ્રત્યય પૂર્વે ધાતુને વિકરણ પ્રત્યય લાગે. (૬) મન (ન), મ (મા), (મ), મનીય, પ્રત્યય પૂર્વે ધાતુમાં ગુણ
થાય. (), (ધ્ય) ગ () પ્રત્યય પૂર્વે ધાતુમાં વૃદ્ધિ થાય. (૭) આન, ત, તવ્ય, મનીય, ય, મ, આન, બાન (પરોક્ષ) પ્રત્યયાન્તના રૂપ
એ કારાન્ત જેવા યથાયોગ્ય થાય. (૮) અત્ (શ), તાવ, વત્ પ્રત્યયાત્ત શબ્દના રૂપ વ્યંજનાત જેવા થાય. (૯) તુમ, ત્વા પ્રત્યયાન્ત શબ્દ અવ્યય હોવાથી રૂપોમાં ફેરફાર ન થાય.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
1
5
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ભાગ-૩
: દિવ્ય આશીર્વાદદાતા : પરમ પૂજ્ય તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરામસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
痰
: પ્રેરક
તત્ત્વપ્રવચનપ્રજ્ઞ પરમ પૂજ્ય આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
યહન્તરૂપ
: આશીર્વાદદાતા :
પરમ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી વિજચઅભયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
ધાતુસાધિત શબ્દ
કર્તરિરૂપ
કૃદન્ત
કર્મણિરૂપ
આઠમો
ગણ
પ્રેરકરૂપ
ઈચ્છાદર્શક રૂપ
સંસ્કૃતધાતુકોશઅર્થ
સંગ્રાહક : હાર્દિક દિનેશભાઈ મહેતા
સંપાદક શ્રી દિનેશચંદ્ર કાંતિલાલ મહેતા (ધાર્મિક અધ્યાપક)
:
પ્રકાશક : આ. વિ. રામસૂરીશ્વરજી તત્ત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા બોરીવલી (ઇસ્ટ)-મુંબઈ.
તથા શ્રી રત્નોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ-અમદાવાદ.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૨
अकरवम्
अकरो:. अकरोत्
करोमि
करोषि कुरुथ:
करोति
कुरुतः
कृ - ५. ५६. २ ( खनिट)
વર્તમાના
कुर्वः
करवाणि
कुरु
करोतु
હ્યસ્તની
अकुर्व
कुर्मः कर्तास्मि
कुरुथ कर्तासि
कुर्वन्ति कर्ता
આજ્ઞાર્થ
करवाव
कुरुतम्
कुरुताम्
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ભવિષ્યન્તી
अकुर्म करिष्यामि करिष्यावः करिष्यामः
अकुरुतम् अकुरुत करिष्यसि करिष्यथः करिष्यथ अकुरुताम् अकुर्वन् करिष्यति करिष्यतः करिष्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
कुर्याम् कुर्याव कुर्याम अकरिष्यम् अकरिष्याव अकरिष्याम कुर्या: कुर्यातम् कुर्यात अकरिष्यः अकरिष्यतम् अकरिष्यत कुर्यात् कुर्याताम् कुर्युः अकरिष्यत् अकरिष्यताम् अकरिष्यन्
શ્વસ્તની
कर्तास्वः कर्तास्मः
कर्तास्थः
कर्तास्थ
कर्तारौ
कर्तारः
આશીર્વાદાર્થ
करवाम क्रियासम्
क्रियास्व क्रियास्म
कुरुत
क्रियाः क्रियास्तम् क्रियास्त कुर्वन्तु क्रियात् ·क्रियास्ताम् क्रियासुः
પરોક્ષા
चकर/चकार चकृव चक्रम अकार्षम्
चकर्थ
चकार
चक्रथुः चक्र
चक्रतुः
अद्यतनी (जीभे प्रा२ )
अकार्ष्व अकार्ष्म
अकार्षीः अकार्ष्टम्
चक्रुः अकार्षीत् अकाम्
अकार्ष्ट
अकार्षुः
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના કર્તરિરૂપ
कुर्वे
कुरुषे
कुरुते
कृ - खा. ५६. २ ( अनि2)
વર્તમાના
कुर्व
कुर्वाथे
कुर्वाते
હસ્તની
कु
अकु
करिष्ये
अकुर्वि अकुरुथाः अकुर्वाथाम् अकुरुध्वम् करिष्यसे . अकुरुत अकुर्वाताम् अकुर्वत करिष्यते
આજ્ઞાર્થ
करवै
करवावहै
कुरुष्व कुर्वाथाम्
कुरुताम्
कुर्वाताम्
कुर्महे
कुरुध्वे
कुर्वते
પરોક્ષા
कर्ताह
कर्तासे
कर्ता
चक्रे
चकृवहे
चकृषे चक्राथे
चक्रे
चक्रा
શ્વસ્તની
ક્રિયાતિપત્યર્થ
વિધ્યર્થ कुर्वीय कुर्वीवहि कुर्वीमहि अकरिष्ये अकरिष्यावहि अकरिष्यामहि कुर्वीथा; कुर्वीयाथाम् कुर्वीध्वम् अकरिष्यथाः अकरिष्येथाम् अकरिष्यध्वम् कुर्वीत कुर्वीयाताम् कुर्वीरन् अकरिष्यत अकरिष्येताम् अकरिष्यन्त
कर्तास्व
कर्तासा
कर्तारौ
चकमहे अकृषि
चकृवे अकृथाः
चक्रिरे
अकृत
४३
कर्तास्महे
कर्ताध्वे
कर्तारः
ભવિષ્યની
करिष्यावहे करिष्यामहे करिष्येथे करिष्यध्वे
करिष्येते करिष्यन्ते
આશીર્વાદાર્થ
करवामहै |कृषीय कृषीवहि कृषी
कुरुध्वम् कृषीष्ठाः कृषीयास्थाम् कृषीढ्वम् कुर्वताम् कृषीष्ट कृषीयास्ताम् कृषीरन्
अघतनी (जीभे प्रहार )
अकृष्वहि अकृष्महि
अकृषाथाम्
अकृढ्वम्/
ड्वम्
अकृषाताम् अकृषत
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
४४
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
तनोमि
तन् ५. ५. aur-विस्तार, पाथरपुं (सेट)
વર્તમાના तन्वः
|
वस्तनी तनुवः तनुमः | तनितास्मि तनितास्वः तनितास्मः तनोषि तनुथः
| तनितासि तनितास्थः तनितास्थ तनोति तनुतः तन्वन्ति | तनिता तनितारौ तनितारः
तन्मः
अतनवम्
अतन्म
હ્યસ્તની अतन्व अतनुव अतनुतम् अतनुताम्
अतनुम
तानण्या
अतनोः अतनोत्
तनुयाम् तनुयाः तनुयात्
વિધ્યર્થ तनुयाव तनुयातम् तनुयाताम्
- भविष्यन्ती | तनिष्यामि तनिष्यावः तनिष्यामः
| तनिष्यसि तनिष्यथः तनिष्यथ अतनुत | तनिष्यति तनिष्यतः तनिष्यन्ति अतन्वन्
यातिपत्त्यर्थ . अतनिष्यम् अतनिष्याव अतनिष्याम तनुयाम | अतनिष्यः अतनिष्यतम् अतनिष्यत तनुयात | अतनिष्यत् अतनिष्यताम् अतनिष्यन् तनुयुः
આશીર્વાદાર્થ तन्यासम् तन्यास्व तनवाम |तन्याः तन्यास्तम् तन्यास्त तनुत |तन्यात् तन्यास्ताम् तन्यासुः तन्वन्तु
मद्यतनी (पडेदो प्रा)
अतनिषम् अतनिष्व अतनिष्म तेनिम । | अतनीः अतनिष्टम् . अतनिष्ट
| अतनीत् अतनिष्टाम् अतनिषुः तेनुः (400 ३५ पे७४ ५६ 6५२ छे.)
तन्यास्म
तनवानि
આજ્ઞાર્થ तनवाव तनुतम् तनुताम्
तनु
तनोतु
પરોક્ષા ततन/ततान तेनिव तेनिथ ततान तेनतुः
नथः
तेन
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના કર્તરિરૂપ
तन् - खा. प. ताएयुं, विस्तार, पाथरवं. (सेट)
વર્તમાના
तन्वे तन्वहे
तनुषे तन्वाथे
नुवा
तन्महे
नुव तनुमहे
तेने
तनवै
तनुष्व
तन्वाथाम्
तनुताम् तन्वाताम्
निषे
ઘસ્તની
ભવિષ્યન્તી
अतन्वि अतन्वहि / अतन्महि/ | तनिष्ये तनिष्यावहे तनिष्यामहे
अतनुवहिं
अतनुमहि तनिष्यसे अतनुथाः अतन्वाथाम् अतनुध्वम् तनिष्यते
तंनिष्येथे तनिष्यध्वे तनिष्येते तनिष्यन्ते
अतनुत अतन्वाताम् अतन्वत
怎
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
तन्वीय तन्वीवहि तन्वीमहि अतनिष्ये अतनिष्यावहि अतनिष्यामहि तन्वीथाः तन्वीयाथाम् तन्वीध्वम् अतनिष्यथाः अतनिष्येथाम् अतनिष्यध्वम् तन्वीत तन्वीयाताम् तन्वीरन् अतनिष्यत अतनिष्येताम् अतनिष्यन्त
आज्ञार्थ -
तनवावहै
तनुध्वे
तन्वते
પરોક્ષા
निवहे
तनिताहे
तनितासे
तनिता
तेनाथे
तेनाते
૪૫
શ્વસ્તની
तनितास्वहे तनितास्महे
तनितासाथे तनिताध्वे
तनितारौ तनितार:
આશીર્વાદાર્થ
तनवामहै तनिषीय तनिषीवहि तनिषीमहि तनुध्वम् तनिषीष्ठाः तनिषीयास्थाम् तनिषीध्वम्
तन्वताम् तनिषीष्ट तनिषीयास्ताम् तनिषीरन्
अद्यतनी (पहेलो प्रहार )
निमहे अतनिषि अतनिष्वहि अतनिष्महि निध्वे तेनिरे अतनिष्ठाः
अतथा/
अतनिषाथाम् अतनिड्वम् अतनिध्वम्
अतनिष्ट/अतत अतनिषाताम् अतनिषत
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
४६
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
मन् – मा. ५. मानg, nerg (सेट) વર્તમાના
स्तनी मनुवहे मनुमहे मनिताहे मनितास्वहे मनितास्महे
मन्वहे मन्महे मनितासे मनितासाथे मनिताध्वे _ मन्वाथे मनुध्वे मनिता मनितारौ मनितार: मनुते मन्वाते मन्वते હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अमन्वि अमनुवहि अमनुमहि । मनिष्ये - मनिष्यावहे मनिष्यामहे
अमन्वहि अमन्महि मनिष्यसे मनिष्येथे मनिष्यध्वे अमनुथाः अमन्वाथाम् अमनुध्वम् | मनिष्यते मनिष्येते. मनिष्यन्ते अमनुत अमन्वाताम् अमन्वत विध्यर्थ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ मन्वीय मन्वीवहि मन्वीमहि | अमनिष्ये अमनिष्यावहि अमनिष्यामहि मन्वीथाः मन्वीयाथाम् मन्वीध्वम् | अमनिष्यथा: अमनिष्येथाम् अमनिष्यध्वम् मन्वीत मन्वीयाताम् मन्वीरन् अमनिष्यत अमनिष्येताम् अमनिष्यन्त આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ मनवै मनवावहै । मनवामहै | मनिषीय मनिषीवहि मनिषीमहि मनुष्व मन्वाथाम् मनुध्वम् | मनिषीष्ठाः मनिषीयास्था मनिषीध्वम् मनुताम् मन्वाताम् मन्वताम् मनिषीष्ट मनिषीयास्ताम् मनिषीरन्
मेने . मेनिषे मेने
परोक्षu.
અદ્યતની (પહેલો પ્રકાર) मेनिवहे . मेनिमहे | अमनिषि अमनिष्वहि अमनिष्महि मेनाथे मेनिध्वे | अमथाः। अमनिषाथाम् अमनिध्वम्/ मेनाते मेनिरे अमनिष्ठाः
अमनिड्ढ्वम् अमत/अमनिष्ट अमनिषाताम् अमनिषत
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના કર્તરિરૂપ
४७
-
वन् - मा. ५६. भा . (सेट) વર્તમાના
શ્વસ્તની वनुवहे वनुमहे | वनिताहे वनितास्वहे वनितास्महे वन्वहे वन्महे
| वनितासे वनितासाथे वनिताध्वे वनुषे वन्वाथे वनुध्वे | वनिता वनितारौ वनितार: . वनुते वन्वाते वन्वते હ્યુસ્ટની
ભવિષ્યની अवन्वि अवनुवहि अवनुमहि । वनिष्ये वनिष्यावहे वनिष्यामहे
अवन्वहि अवन्महि | वनिष्यसे वनिष्येथे वनिष्यध्वे अवनुथाः अवन्वाथाम् अवनुध्वम् | वनिष्यते वनिष्येते वनिष्यन्ते अवनुत अवन्वाताम् अवन्वत વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ वन्वीय वन्वीवहि वन्वीमहि । अवनिष्ये अवनिष्यावहि अवनिष्यामहि वन्वीथाः वन्वीयाथाम् वन्वीध्वम् अवनिष्यथा: अवनिष्येथाम् अवनिष्यध्वम् वन्वीत वन्वीयाताम् वन्वीरन् । अवनिष्यत अवनिष्येताम् अवनिष्यन्त આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ वनवै वनवावहै । वनवामहै | वनिषीय वनिषीवहि वनिषीमहि वनुष्व वन्वाथाम् वनुध्वम् । वनिषीष्ठा: वनिषीयास्थाम् वनिषीध्वम् वनुताम् वन्वाताम् वन्वताम् वनिषीष्ट वनिषीयास्ताम् वंनिषीरन् પરોક્ષા
मद्यतनी (पडेदो ५१२). ववने ववनिवहे ववनिमहे | अवनिषि अवनिष्वहि अवनिष्महि ववनिषे ववनाथे ववनिध्वे | अवथाः। अवनिषाथाम् अवनिध्वम्। ववने ववनाते . ववनिरे । अवनिष्ठाः
अवनिष्ट/अवत अवनिषाताम् अवनिषत
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
४८
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
सन् – ५. ५६ हान २j. (सेट) વર્તમાન
श्वस्तनी सनोमि सनुवः सनुमः | सनितास्मि सनितास्वः सनितास्मः सन्वः सन्मः
सनितासि सनितास्थः सनितास्थ सनोषि सनुथः सनुथ | सनिता सनितारौ . सनितारः सनोति सनुतः सन्वन्ति હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી असनवम् असनुव असनुम | सनिष्यामि सनिष्यावः सनिष्यामः
असन्व असन्म सनिष्यसि सनिष्यथ: . सनिष्यथ असनोः असनुतम् असनुत । सनिष्यति सनिष्यतः सनिष्यन्ति असनोत् असनुताम् असन्वन्
सनुयाम् सनुयाः सनुयात्
વિધ્યર્થ सनुयाव सनुयातम् सनुयाताम् ।
ક્રિયાતિપત્યર્થ सनुयाम | असनिष्यम् असनिष्याव असनिष्याम सनुयात | असनिष्यः असनिष्यतम् असनिष्यत सनुयुः । असनिष्यत् असनिष्यताम् असनिष्यन् ।
सनवानि सनु सनोतु
આજ્ઞાર્થ सनवाव . सनवाम | सन्यासम् सनुतम् सनुत सन्याः . सनुताम् सन्वन्तु | सन्यात्
આશીર્વાદાર્થ सन्यास्व . सन्यास्म सन्यास्तम् सन्यास्त सन्यास्ताम् सन्यासुः
ससन/ससान सेनिथ ससान
પરીક્ષા
__मद्यतनी (पहेलो प्रार) सेनिव . सेनिम असनिषम् असनिष्व असनिष्म सेनथुः सेन असनी: असनिष्टम् असनिष्ट सेनतुः सेनुः | असनीत् असनिष्टाम् असनिषुः
| (win ३५ पेऽ४ ५६ ५२ .)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના કર્તરિરૂપ
सन्वे
सनुषे
सनुते
सन् - आ. ह. छान ५२युं. (सेट)
વર્તમાના
सव
सनुवहे
सन्वाथे
सन्वाते
सेने
सेनिषे से
હ્યસ્તની
卷在
असन्वि असन्वहि असन्महि सनिष्ये
असनुवहि असनुमहि सनिष्यसे असनुथा: असन्वाथाम् असनुध्वम् सनिष्यते असनुत असन्वाताम् असन्वत
વિધ્યર્થ
सन्वीय सन्वीवहि सन्वीमहि असनिष्ये सन्वीथाः सन्वीयाथाम् सन्वीध्वम् असनिष्यथाः सन्वीत सन्वीयाताम् सन्वीरन् असनिष्यत
सन्महे
सनुमहे
सनुध्वे
सन्वते
પરોક્ષા
सेनिवहे
सनिताहे
सनितासे
सनिता
सेना
सेना
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
सवै सनवावहै सनवाम सनिषीय सनिषीवहि सनिषीमहि सनुष्व सन्वाथाम् सनुध्वम् सनिषीष्ठाः सनिषीयास्थाम् सनिषीध्वम् सनुताम् सन्वाताम् सन्वताम् सनिषीष्ट सनिषीयास्ताम् सनिषीरन्
सेनिमहे
सेनिध्वे
सेनिरे
૪૯
શ્વસ્તની
सनितास्वहे सनितास्महे
सनितासाथे सनिताध्वे
सनिता सनितार:
ભવિષ્યન્તી
सनिष्यावहे सनिष्यामहे सनिंष्येथे सनिष्यध्वे सनिष्येते सनिष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
असनिष्यावहि असनिष्यामहि
असनिष्येथाम् असनिष्यध्वम् असनिष्येताम् असनिष्यन्त
अद्यतनी (पहेलो प्रा२ )
असंनिषि असनिष्वहि असनिष्पहि
असनिषाथाम् असनिध्वम् /
ड्ढ्वम्
असथा: /
असनिष्ठाः
असत / असनिष्ट असनिषाताम् असनिषत
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
क्षण् - ५. ५६. हिंसा अरवी, घायल २ (सेट)
पह.
વર્તમાના
५०
क्षणोमि
क्षणोषि
क्षणोति
क्षणुव:/
क्षण्वः
क्षणुथः
क्षणुतः
ઘસ્તની
क्षणवानि
क्षणु क्षणोतु
શ્વસ્તની
क्षणुमः/ | क्षणितास्मि क्षणितास्वः क्षणितास्मः
क्षण्मः
क्षणितासि क्षणितास्थः क्षणितास्थ
क्षणिता क्षणितारौ क्षणितारः
क्षणुथ
क्षण्वन्ति
ભવિષ્યન્તી
अक्षणुम / क्षणिष्यामि क्षणिष्यावः क्षणिष्यामः
अक्षणवम् अक्षणुव/ अक्षण्व अक्षण्म क्षणिष्यसि क्षणिष्यथः क्षणिष्यथ अक्षणोः अक्षतम् अक्षणुत क्षणिष्यति क्षणिष्यतः क्षणिष्यन्ति अक्षणोत् अक्षणुताम् अक्षण्वन्
4
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
क्षणुयाम् क्षणुयाव क्षणुयाम | अक्षणिष्यम् अक्षणिष्याव अक्षणिष्याम क्षणुयाः क्षणुयातम् क्षणुयात अक्षणिष्यः अक्षणिष्यतम् अक्षणिष्यत क्षणुयात् क्षणुयाताम् क्षणुयुः अक्षणिष्यत् अक्षणिष्यताम् अक्षणिष्यन्
.
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
क्षणवाव क्षणवाम क्षण्यासम् क्षण्यास्व क्षण्यास्म क्षणुतम् क्षणुत क्षण्याः क्षण्यास्तम् क्षण्यास्त क्षणुताम् क्षण्वन्तु क्षण्यात् क्षण्यास्ताम् क्षण्यासुः
પરોક્ષા
अद्यतनी (पहेलो प्रा२ )
चक्षण/चक्षाण चक्षणिव चक्षणिम अक्षणिषम् अक्षणिष्व अक्षणिष्म चक्षणिथ चक्षणथुः चक्षण अक्षणी:
अक्षणिष्टम् अक्षणिष्ट अक्षणिष्टाम् अक्षणिषुः
चक्षाण
चक्षणतुः चक्षणुः अक्षणीत्
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના કર્તરિરૂપ
क्षण्
क्षण्वे
क्षणुषे
क्षणुते
- खा. यह हिंसा रवी, धायस २. (सेट)
૫૧
વર્તમાના
શ્વસ્તની
क्षण्वहे / क्षण्मह क्षणिताहे क्षणितास्वहे क्षणितास्महे क्षणुमहे क्षणितासे क्षणितासाथे क्षणिताध्वे
क्षणुध्वे
क्षणिता
क्षणितारौ क्षणितारः
क्षण्वते
क्षणुवहे
क्षण्वाथे
क्षण्वा
चक्षणे
चक्षणिषे
चक्ष
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી
अक्षण्वि अक्षण्वहि / अक्षण्महि / क्षणिष्ये
क्षणिष्यावहे क्षणिष्यामहे
अक्षणुवह अक्षणुमहि क्षणिष्यसे क्षणिष्येथे क्षणिष्यध्वे अक्षणुथाः अक्षण्वाथाम् अक्षणुध्वम् क्षणिष्यते क्षणिष्येते क्षणिष्यन्ते अक्षत अक्षण्वाताम् अक्षण्वत
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
क्षण्वीय क्षण्वीवहि क्षण्वीमहि अक्षणिष्ये अक्षणिष्यावहि अक्षणिष्यामहि क्षण्वीथाः क्षण्वीयाथाम् क्षण्वीध्वम् अक्षणिष्यथाः अक्षणिष्येथाम् अक्षणिष्यध्वम् क्षण्वीत क्षण्वीयाताम् क्षण्वीरन् अक्षणिष्यत अक्षणिष्येताम् अक्षणिष्यन्त
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
क्षणवै क्षणवावहै क्षणवामहै क्षणिषीय क्षणिषीवहि क्षणिषीमहि क्षणुष्व क्षण्वाथाम् क्षणुध्वम् क्षणिषीष्ठाः क्षणिषीयास्थाम् क्षणिषीध्वम् क्षणुताम् क्षण्वाताम् क्षणिषीष्ट क्षणिषीयास्ताम् क्षणिषीरन्
क्षण्वताम्
પરોક્ષા
चक्षणिवहे चक्षणिमहे चक्षणा चक्षणिध्वे
चक्षणाते. चक्षणिरे
અદ્યતની (પહેલો પ્રકાર) अक्षणिष्वहि अक्षणिष्महि
अक्षणिषाथाम् अक्षणिध्वम् /
ड्ढ्वम्
अक्षणिषि
अक्षथा: /
अक्षणिष्ठाः
अक्षत/अक्षणिष्ट अक्षणिषाताम् अक्षणिषत
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
क्षिण – ५. ५६. डिंसा ४२वी, नाश ४२वो. (सेट) વર્તમાના
શ્વસ્તની क्षिणोमि क्षिण्वः/ क्षिण्मः।
| क्षेणितास्मि क्षेणितास्वः क्षेणितास्मः क्षिणुवः क्षिणुमः
क्षेणितासि क्षेणितास्थः क्षेणितास्थ क्षिणोषि क्षिणुथः क्षिणुथ ।
क्षेणिता क्षेणितारौ क्षेणितार: क्षिणोति क्षिणुतः क्षिण्वन्ति હ્યસ્તની
भविष्यन्ती अक्षिणवम् अक्षिणुव। अक्षिणुम/ क्षेणिष्यामि क्षेणिष्यावः क्षेणिष्यामः
__ अक्षिण्व अक्षिण्म | क्षेणिष्यसि क्षेणिष्यथः क्षेणिष्यथ अक्षिणोः अक्षिणुतम् अक्षिणुत क्षेणिष्यति क्षेणिष्यतः क्षेणिष्यन्ति अक्षिणोत् अक्षिणुताम् अक्षिण्वन् વિધ્યર્થ
यातिपत्त्यर्थ क्षिणुयाम् क्षिणुयाव क्षिणुयाम | अक्षेणिष्यम् अक्षेणिष्याव अक्षेणिष्याम . क्षिणुयाः क्षिणुयातम् क्षिणुयात | अक्षेणिष्यः अक्षेणिष्यतम् अक्षेणिष्यत । क्षिणुयात् क्षिणुयाताम् क्षिणुयुः । अक्षेणिष्यत् अक्षेणिष्यताम् अक्षेणिष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ क्षिणवानि क्षिणवाव क्षिणवाम | क्षिण्यासम् क्षिण्यास्व क्षिण्यास्म क्षिणु क्षिणुतम् क्षिणुत | क्षिण्याः क्षिण्यास्तम् क्षिण्यास्त क्षिणोतु क्षिणुताम् क्षिण्वन्तु | क्षिण्यात् क्षिण्यास्ताम् क्षिण्यासुः પરોક્ષા
मद्यतनी (पडेदो ५१२) चिक्षेण चिक्षिणिव चिक्षिणिम | अक्षेणिषम् अक्षेणिष्व अक्षेणिष्म चिक्षेणिथ चिक्षिणथुः चिक्षिण | | अक्षेणी: अक्षेणिष्टम् अक्षेणिष्ट चिक्षेण चिक्षिणतुः चिक्षिणुः | अक्षेणीत् अक्षेणिष्टाम् अक्षेणिषुः
IN
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના કર્તરિરૂપ
__
५३
क्षिण - सौ. ५६. सि. १२वी, नाश ४२वो. (सेट) વર્તમાના
શ્વસની क्षिण्वे क्षिणुवहे क्षिणुमहे ।
| क्षेणिताहे क्षेणितास्वहे क्षेणितास्महे क्षिण्वहे क्षिण्महे
क्षेणितासे क्षेणितासाथे क्षेणिताध्वे क्षिणुषे क्षिण्वाथे क्षिणुध्वे
| क्षेणिता क्षेणितारौ क्षेणितार: क्षिणुते क्षिण्वाते क्षिण्वते स्तनी .
ભવિષ્યન્તી अक्षिण्वि अक्षिण्वहि। अक्षिण्महि। | क्षेणिष्ये क्षेणिष्यावहे क्षेणिष्यामहे
अक्षिणुवहि अक्षिणुमहि |क्षेणिष्यसे क्षेणिष्येथे क्षेणिष्यध्वे अक्षिणुथाः अक्षिण्वाथाम् अक्षिणुध्वम् । क्षेणिष्यते क्षेणिष्येते क्षेणिष्यन्ते अक्षिणुत • अक्षिण्वाताम् अक्षिण्वत વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ क्षिण्वीय क्षिण्वीवहि क्षिण्वीमहि | अक्षेणिष्ये अक्षेणिष्यावहि अक्षेणिष्यामहि क्षिण्वीथाः क्षिण्वीयाथाम् क्षिण्वीध्वम् | अक्षेणिष्यथाः अक्षेणिष्येथाम् अक्षेणिष्यध्वम् क्षिण्वीत क्षिण्वीयाताम् क्षिण्वीरन् । अक्षेणिष्यत अक्षेणिष्येताम् अक्षेणिष्यन्त
Il lui
माशार्थ -
આશીર્વાદાર્થ क्षिणवै क्षिणवावहै क्षिणवामहै | क्षेणिषीय क्षेणिषीवहि क्षेणिषीमहि क्षिणुष्व क्षिण्वाथाम् क्षिणुध्वम् । क्षेणिषीष्ठाः क्षेणिषीयास्थाम् क्षेणिषीध्वम् क्षिणुताम् क्षिण्वाताम् क्षिण्वताम् | क्षेणिषीष्ट क्षेणिषीयास्ताम् क्षेणिषीरन्
પરોક્ષા
सतनी (पडेदो ॥२) चिक्षिणे चिक्षिणिवहे चिक्षिणिमहे | अक्षेणिषि अक्षेणिष्वहि अक्षेणिष्महि चिक्षिणिषे चिक्षिणाथे चिक्षिणिध्वे | अक्षेथाः। अक्षेणिषाथाम् अक्षेणिध्वम्। चिक्षिणे चिक्षिणाते . चिक्षिणिरे | अक्षेणिष्ठाः
ड्ढ्वम् अक्षेत/अक्षेणिष्ट अक्षेणिषाताम् अक्षेणिषत
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪
ધાતુ
कृ
तन्
तन्यते /
तायते
मन्यते
वन्यते
सन्यते
सायते
क्षण्
क्षण्यते
क्षिण क्षिण्यते
વર્તમાના
क्रियते
मन्
वन्
सन्
કર્મણિ પ્રયોગ
હ્યસ્તની વિધ્યર્થ
अक्रियत
क्रियेत
तन्येत /
तायेत
अतन्यत/
अतायत
अमन्यत
मन्येत
अवन्यत
वन्येत
असन्यत
सन्येत
असायत
सायेत
अक्षण्यत
क्षण्येत
अक्षिण्यत क्षिण्येत
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
(छो धातु पहेलो अार) (४) वन्- अवनिषि (५) (७) क्षिण- अक्षेणिषि ।
જ્ઞાર્થ
क्रियताम्
तन्यताम् /
तायताम्
मन्यताम्
वन्यताम्
सन्यतांम
આઠમાગણના અદ્યતની કર્મણિરૂપ ૧ લો पु.
શ્વસ્તની
कर्ता
कारिता
तनिता
मनिता
वनिता
सनिता
सायताम्
क्षण्यताम् क्षणिता क्षिण्यताम् क्षेणिता
थे. व.
1
(१) कृ (जीभे) अकृषि (पहेलो) अकारिषि । (२) तन्- अतनिषि (3) मन्- अमनिषि सन् - असनिषि (६) क्षण - अक्षणिषि
આઠમાગણના ભવિષ્યકર્મણિકૃદન્ત
(1) क्र- करिष्यमाण, कारिष्यमाण (२) तन्- तनिष्यमाण (3) मन-मनिष्यमाण (४) वन्-वनिष्यमाण (५) सन् सनिष्यमाण (६) क्षण - क्षणिष्यमाण (७) क्षिण् क्षेणिष्यमाण ।
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના કર્મણિ પ્રયોગ
ભવિષ્યન્તી
ક્રિયાતિપત્યર્થ
करिष्यते
अकरिष्यत
करिष्यते अकारिष्यत
निष्यते
अतनिष्यत
मनिष्यते
वनिष्यते
सनिष्यते.
क्षणिष्यते
• क्षेणिष्यते
अमनिष्यत
अवनिष्यत
असनिष्यत
કર્મણિ પ્રયોગ
अक्षणिष्यत
अक्षेणिष्यत
આશીર્વાદાર્થ
कृषीष्ट
कारिषीष्ट
तनिषीष्ट
मनिषीष्ट
वनिषीष्ट
सनिषीष्ट
क्षणिषीष्ट
क्षेणिषीष्ट
પરોક્ષા
चक्रे
तेने
मेने
ववने
सेने
૫૫
અદ્યતની
अकारि
अतानि
अमानि
अवानि
असानि
चक्षणे
अक्षाणि
चिक्षिणे अक्षेण
साहेब उहेता हता .....
સામાનો વિચાર કરતાં પૂર્વે સ્વની આરાધના અને આચારપાલન મહત્ત્વનું છે તેમાં જ દૃઢતા કેળવવી જોઈએ.
આપણી એક પણ પ્રવૃત્તિ સાવદ્ય ન હોવી જોઈએ. કેમકે આપણે ચતુર્વિધ સંઘની સાક્ષીએ ‘સાવજ્જ જોગં પચ્ચક્ખામિ’’ પચ્ચક્ખાણ લીધું છે, આપણી પ્રવૃત્તિથી વ્રતમાં ખામી તો ન જ આવવી भेजे.
‘પર’ તરફ નજર નાંખવા કરતાં ‘સ્વ’ ની આરાધના કેટલી ઊંચી આવી તે તપાસવું સૌથી અગત્યનું છે.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
हन्त
ધાતુ વર્તમાન વર્તમાન હેત્વર્થ- સંબંપક
SRકર્તરિ, કર્મણિ કૃદન્ત ભૂત
भूतકૃદન્ત કૃદન્ત
કુદત
કુદા , कुर्वत् क्रियमाण कर्तुम् कृत्वा कृतवत् कुर्वाण तन्वत् इतन्यमान तनितुम् तनित्वा/तत्वा ततवत् तन्वान तायमान मन्वान मन्यमान मनितुम् मनित्वा/मत्वा . मतवत्
LLUT LIITTI ITU TIL UTILI
वतवत्
सन्
वन्वान वन्यमान वनितुम् वनित्वा/वत्वा सन् सन्वत् सन्यमान सनितुम् सनित्वा/सत्वा सतवत्
सन्वान ।सायमान
क्षण्वत् क्षण्यमान क्षणितुम् क्षणित्वा/क्षत्वा क्षतवत् क्षण क्षण्वान क्षिण क्षिण्वत् क्षिण्यमान क्षेणितुम् क्षिणित्वा/क्षित्वा क्षितवत् । क्षिण् क्षिण्वान
क्षण
तन् ५.५. अद्यतनी (पडेदो प्रा२) सन् ५.५. अद्यतनी (पडेदो प्रार) अतानिषम् अतानिष्व अतानिष्म असानिषम् असानिष्व असानिष्म अतानीः अतानिष्टम् अतानिष्ट | असानीः असानिष्टम् असानिष्ट अतानीत् अतानिष्टाम् अतानिषुः | असानीत् असानिष्टाम् असानिषुः
साउ तता ..... . ચારિત્રની પ્રત્યેક ક્રિયાઓ મોક્ષ માટેની છે શુદ્ધ ઉપયોગપૂર્વક
કરવામાં આવતી ક્રિયા કર્મ નિર્જરારૂપ છે. વેઠ ન ઉતારો. જો વેઠ ઉતરે તો પ્રભુની આજ્ઞાનો ભંગ થાય છે.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના કૃદન્ત
કર્મણિ- ભવિષ્ય
ભૂત- કૃદન્ત
કૃદન્ત कृत
तत
मत
वत
सत
क्षत
क्षित
कृ
तन्
मन्
वन्
सन्
વિધ્યર્થ વિધ્યર્થ
કૃદન્ત
કૃદન્ત
तव्य
अनीय
कर्तव्य
करणीय
तनितव्य
तननीय
मनितव्य मननीय
वनिष्यमाण वनितव्य वननीय
सनितव्य सननीय
क्षणितव्य क्षणनीय
. क्षेणिष्यत् क्षेणितव्य क्षेणनीय क्षेण्य क्षेणिष्यमाण
करिष्यत्
करिष्यमाण
तनिष्यत् तनिष्यमाण
मनिष्यमाण
सनिष्यत्
सनिष्यमाण
क्षणिष्यत् क्षणिष्यमाण
तृ
कर्तृ
· तनितृ
કૃદન્ત
मनितृ
मानक
मन
मति
वनितृ वानक
वन
वति
सनितृ सानक सन सति
क्षण् क्षणि क्षाणक क्षिण् क्षेणितृ क्षेणक
1
क्षण
क्षेण
વિધ્યર્થ
કૃદન્ત
य
क्षति
क्षिति
तान्य
मान्य
કૃદન્ત कृत्य/कार्य चकृवस्
वान्य
सान्य
क्षाण्य
.
પરોક્ષ
૮ મો ગણ ધાતુસાધિત શબ્દ अ( अच्)ति (णक) (अल्) (क्ति ) ( अनट्) ( घञ्)
अक
अन
अ
कारक
कर
कृति
करण
कार
तानक
तन
तति
तनन
तान
ईच्छा अर्थभां तन्= तितांसु
मनन मान
वनन वान
सनन सान
क्षणन
क्षाण
क्षेणन
क्षेण
-
चक्राण
૫૭
तेनान
मेनान
निवस्
ववनान
सेनिवस्
सेनान
चक्षण्वस्
चक्षणान
चिक्षिण्वस्
चिक्षिणान
ઈચ્છાદર્શક
चिकीर्षु
तितंसु
तितनिषु
मिमनिषु
विवनिषु
सिसनिष
चिक्षणिषु
चिक्षेणिषु
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮
વર્તમાના
ધાતુ कृ ५.५. चिकीर्षामि
कृ २०.५. चिकीर्षे
तन् ५.५. तितंसामि
तन् ५.५. तितनिषामि
तन् ५.५. तितांसामि
तन् २०.५. तितांसे
तन् २०.५. तितंसे
तन् २०.५. तितनिषे
मन् २८.५ मिमनिषे
वन् २८.५. विवनिषे
सन् ५.५. सिषनिषामि सन् २०.५. सिषनिषे
क्षण् ५.५. चिक्षणिषामि क्षण् २८.५. चिक्षणिषे
क्षिण् ५.५. चिक्षेणिषामि क्षिण २५.५. चिक्षेणिषे
ઈચ્છાદર્શક
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
હ્યસ્તની
વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ
अचिकीर्षम् चिकीर्षेयम् चिकीर्षाणि
अचिकीर्षे चिकीर्षेय चिकीषै अतितंसम् तितंसेयम तितंसानि
अतितनिषम् तितनिषेयम् तितनिषाणि
अतितांसम् तितांसेयम्
तितांसानि
अतितांसे
तितांसेय
तितांसै
अतितंसे
तितंसेय
वितंसै
अतितनिषे
तितनिषेय
तितनिषै
अमिमनिषे
मिमनिषेय
मिमनिषै
सिषनिषितास्मि
अविवनिषे विवनिषेय विवनिषै असिषनिषम् सिषनिषेयम् सिषनिषाणि असिषनिषे सिषनिषेय सिषनिषै अचिक्षणिषम् चिक्षणिषेयम् चिक्षणिषाणि चिक्षणिषितास्मि अचिक्षणिषे चिक्षणिषेय चिक्षणिषै चिक्षणिषिताहे
सिषनिषिता
શ્વસ્તની
चिकीर्षितास्मि
चिकीर्षिता
तितंसितास्मि
तितनिषितास्मि
तितांसितास्मि
तितांसिताहे
तितंसिताहे
तितनिषिताहे
मिमनिषिताहे
विवनिषि
अचिक्षेणिषम् चिक्षेणिषेयम् चिक्षेणिषाणि चिक्षेणिषितास्मि अचिक्षेणिषे चिक्षेणिषेय चिक्षेणिषै
चिक्षेणिषिता
साहेब आहेता हता .....
= લોકો તો આપણને પૂજશે જ. પણ આપણે ખરેખર પૂજનીય છીએ ખરા? લોકો નમસ્કાર કરે તેમાં હરખાઈ જવાની જરૂ૨ નથી. જો આપણા આત્મા સાધનાથી કૃતકૃત્ય થયો ન હોય તો તેના માટે સતત પુરુષાર્થ કરવો જોઈએ.
= સ્વાધ્યાય એ જ સંયમજીવનનો પ્રાણ છે.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના ઈચ્છાદર્શક
चिकीर्षाञ्चकार/चकर
ઈચ્છાદર્શક
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપત્યર્થ આશીર્વાદા પરોક્ષા
અદ્યતની
अचिकीर्षिषम्
अचिकीर्षिषि
तितंसाञ्चकार/चकर
अतितंसिषम्
तितनिषाञ्चकार/चकर अतितनिषिषम्
तितांसाञ्चकार/चकर
अतितांसिषम्
चिकीर्षिष्यामि अचिकीर्षिष्यम् चिकीर्ष्यासम् चिकीर्षिष्ये अचिकीर्षिष्ये चिकीर्षिषीय चिकीर्षाञ्चक्रे तितंसिष्यामि अतिंतसिष्यम् तितंस्यासम् तितनिषिष्यामि अतितनिषिष्यम् तितनिष्यासम् तितांसिष्यामि अतितांसिष्यम् तितांस्यासम् तितांसिष्ये अतितांसिष्ये तितांसिषीय तितंसिष्ये अतितंसिष्ये तितंसिषीय तितनिषिष्यं अतितनिषिष्ये तितनिषिषीय मिमनिषिष्ये अभिमनिषिष्ये मिमनिषिषीय मिमनिषाञ्चक्रे 'विवनिषिष्ये अविवनिषिष्ये विवनिषिषीय विवनिषाञ्चक्रे
तितांसाञ्चक्रे
अतितांसिषि
तितंसाञ्चक्रे -
अतितंसिषि
तितनिषाञ्चक्रे
अतितनिषिषि
अभिमनिषिषि
अविवनिषिषि
सिषनिषिष्यामि असिषनिषिष्यम् सिषनिष्यासम् सिषनिषाञ्चकार/चकर असिषनिषिषम्
सिषनिषिष्ये असिषनिषिष्ये सिषनिषिषीय सिषनिषाञ्चक्रे असिषनिषिषि चिक्षणिषिष्यामि अचिक्षणिषिष्यम् चिक्षणिष्यासम् चिक्षणिषाञ्चकार/चकर अचिक्षणिषिषम् चिक्षणिषिष्ये अचिक्षणिषिष्ये चिक्षणिषिषीय चिक्षणिषाञ्चक्रे अचिक्षणिषषि चिक्षेणिषिष्यामि अचिक्षेणिषिष्यम् चिक्षेणिष्यासम् चिक्षेणिषाञ्चकार/चकर अचिक्षेणिषिषम् चिक्षेणिषिष्ये अचिक्षेणिषिष्ये चिक्षेपिषिषीय चिक्षेणिषाञ्चक्रे अचिक्षेणिषिषि
૫૯
सेट् :- तन्, मन्, वन्, सन्, क्षण, क्षिण् । अनिट् :- कृ હ્ર શ્વ૰ માં અનિટ્ અને ભવિ / ક્રિયામાં સેટ્‚ આશી૰ માં અનિટ્
યઙલુબત્તના અંગ
तन् - तन्तन्, मन् - मम्मन्, वन् - वंवन्, सन् - संसन्, क्षण् - चक्षण्, क्षिण् - चेक्षिण् कृ
चरिक, चरीकृ, चर्क
-
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
६०
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પ્રેરક
कृ
ધાતુ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ
कारयामि अकारयम् कारयेयम् कारये अकारये कारयेय तानयामि अतानयम् तानयेयम् तानये अतानये तानयेय मानयामि अमानयम् मानयेयम् मानये अमानये मानयेय वानयामि ___ अवानयम् वानयेयम् वानये अवानये वानयेय सानयामि असानयम् सानयेयम्
सानये असानये सानयेय क्षण क्षाणयामि अक्षाणयम् क्षाणयेयम्
क्षाणये अक्षाणये क्षाणयेय क्षिण क्षेणयामि अक्षेणयम् क्षेणयेयम्
क्षेणये अक्षेणये क्षेणयेय
આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની कारयाणि कारयितास्मि कारयै कारयिताहे तानयानि तानयितास्मि तानयै तानयिताहे मानयानि मानयितास्मि मानयै मानयिताहे वानयानि वानयितास्मि वानयै वानयिताहे सानयानि सानयितास्मि सानयै सानयिताहे क्षाणयानि क्षाणयितास्मि क्षाणयै क्षाणयिताहे क्षेणयानि क्षेणयितास्मि । क्षेणयै . क्षेणयिताहे
યડા રૂપ ધાતુ અંગ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની कृ चेक्रीय चेक्रीये अचेक्रीये चेक्रीयेय चेक्रीयै चेक्रीयिताहे तन् तन्तन्य तन्तन्ये अतन्तन्ये तन्तन्येय तन्तन्यै तन्तनिताहे मन् मम्मन्य मम्मन्ये अमम्मन्ये मम्मन्येय मम्मन्यै मम्मनिताहे वन् वम्वन्य वम्वन्ये अवम्वन्ये वम्वन्येय वम्वन्यै वम्वनिताहे क्षण् चक्षण्य चङ्क्षण्ये अचह्नण्ये चझ्ण्येय चक्षण्यै चङ्क्षणिताहे क्षिण चेक्षिण्य चेक्षिण्ये अचेक्षिण्ये चेक्षिण्येय चेक्षिण्यै चेक्षिणिताहे सन् सासाय सासाये असासाये सासायेय सासायै सासायिताहे
संसन्य संसन्ये असंसन्ये संसन्येय संसन्यै संसनिताहे
111111111* 111111111
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના પ્રેરક
૬૧
પ્રેરક ભવિષ્યન્સી ક્રિયાતિપત્યર્થ આશીર્વાદાર્થ પરોક્ષા અદ્યતની कारयिष्यामि अकारयिष्यम् कार्यासम् कारयाञ्चकार/चकर अचीकरम् कारयिष्ये अकारयिष्ये कारयिषीय कारयाञ्चक्रे अचीकरे तानयिष्यामि अतानयिष्यम् तान्यासम् तानयाञ्चकार/चकर अतीतनम् तानयिष्ये अतानयिष्ये तानयिषीय तानयाञ्चक्रे अतीतने मानयिष्यामि अमानयिष्यम् मान्यासम् । मानयाञ्चकार/चकर अमीमनम् मानयिष्ये अमानयिष्ये मानयिषीय मानयाञ्चक्रे अमीमने वानयिष्यामि अवानयिष्यम् वान्यासम् वानयाञ्चकार/चकर अवीवनम् वानयिष्ये अवानयिष्ये वानयिषीय वानयाञ्चक्रे अवीवने सानयिष्यामि असानयिष्यम् सान्यासम् सानयाञ्चकार/चकर असीसनम् सानयिष्ये असानयिष्ये सानयिषीय सानयाञ्चक्रे असीसने क्षाणयिष्यामि अक्षाणयिष्यम् क्षाण्यासम् क्षाणयाञ्चकार/चकर अचिक्षणम् क्षाणयिष्ये अक्षाणयिष्ये क्षाणयिषीय क्षाणयाञ्चक्रे अचिक्षणे क्षेणयिष्यामि अक्षणयिष्यम् क्षेण्यासम् क्षेणयाञ्चकार/चकर अचिक्षिणम् क्षेणयिष्ये अक्षणयिष्ये क्षणयिषीय क्षेणयाञ्चक्रे अचिक्षिणे
* ચડજો રૂપ ભવિષ્યની ક્રિયાતિપસ્યર્થ આશીર્વાદાર્થ અદ્યતની પરીક્ષા चेक्रीयिष्ये अचेक्रीयिष्ये चेक्रीयिषीय अचेक्रीयिषि चेक्रीयाञ्चक्रे तन्तनिष्ये अतन्तनिष्ये तन्तनिषीय अतन्तनिषि तन्तनाञ्चक्रे मम्मनिष्ये अमम्मनिष्ये मम्मनिषीय अमम्मनिषि मम्मनाञ्चक्रे वम्वनिष्ये अवम्वनिष्ये वम्वनिषीय अवम्वनिषि वम्वनाञ्चक्रे चङ्क्षणिष्ये अचङ्क्षणिष्ये चङ्क्षणिषीय अचङ्क्षणिषि चङ्क्षणाञ्चक्रे चेक्षिणिष्ये अचेक्षिणिष्ये चेक्षिणिषीय अचेक्षिणिषि चेक्षिणाञ्चक्रे सासायिष्ये असासायिष्ये सासायिषीय असासायिषि सासायाञ्चक्रे संसनिष्ये असंसनिष्ये संसनिषीय असंसनिषि संसनाञ्चक्रे
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
દર
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ધાતુકોશ
-
TM - [ઉ. અનિટ્ ોતિ, તે કરવું. અફી+ અંગીકાર કરવો, ગ્રહણ કરવું, કબુલ કરવું, આશ્રય લેવો. અધિ+ - જીતવું, અધિકાર ચલાવવો, અધિકારી થવું, અધિકારી નીમવો, અધિકાર આપવો, સ્થિર કરવું, વધારે કરવું, આરંભ કરવો, શાંતિથી સહન કરવું, તાકવું, લાગુ પડવું. અનુ અનુકરણ કરવું, નકલ કરવી. ગq+ અપકાર કરવો, બીજાનું અહિત કરવું, ખરાબ કરવું અપા+ દૂર કરવું, ખસેડવું. અર્વી+ પૂજા કરવી, પ્રશંસા કરવી, ખુશામત કરવી, મૈં – યાચના કરવી, માંગવું, પ્રાર્થના કરવી, વિનંતી કરવી. અમ્ – અલંકૃત કરવું, શણગારવું. અવ - (આ.પ.અવવુ તે) તિરસ્કારવું, ધિક્કારવું. આ - બોલાવવું, વેશપલટો કરવો, વેશ બદલવો, આકૃતિ કરવી. આત્મી – પોતાને આધીન કરવું, વશ કરવું, વિમ્ – પ્રગટ કરવું, મરણતોલ માર મારવો. (સત્તુતે) પારકાના દોષ ખુલ્લા કરવા. ઝવા - ઉપકાર કરવો, પારકાનું ભલું કરવું. (૩વવુ તે) સેવા કરવી, સેવવું. ૩૬ (૩૫) વિભૂષિત કરવું, શણગારવું, એકઠું કરવું, સ્વચ્છ કરવું, રાંધવું, રસોઈ કરવી, રસોઈને મસાલાથી સ્વાદિષ્ટ કરવી, વિકૃત કરવું. પરિવર્તન કરવું, ફેરફાર કરવો, ઉત્તર આપવો, વાક્યોનો અધ્યાહાર રાખવો, અર્થને સ્પષ્ટ સમજવા માટે વાક્ય ઉમેરવું (૩પસ્તુતે) વસ્તુમાં વધારે ગુણ લાવવા યત્ન કરવો, વસ્તુને સંસ્કારીત કરવો. ૩પસમ્ (પસંસ્કૃ) રાંધવું, પકાવવું (પા+ ૢ)-આરંભ કરવો. હતી – તિરસ્કાર કરવો, ઉપદ્રવ કરવો, ઠગવું. ચમત્ - ચમત્કાર કરવો, વિસ્મિત કરવું, આશ્ચર્ય પમાડવું. તિ ્ – તિરસ્કાર કરવો, ધિક્કારવું, અપમાન કરવું, ધુત્ - થુંકવું, ધુત્કારવું, અપમાન સહિત કાઢી મૂકવું, વુર્ (દુ) દુષ્કર્મ કરવું, ખરાબ કામ કરવું, નિ પરાભવ કરવો, હરાવવું, અપકાર કરવો, નુકશાન ક૨વો, પીડવું, ઈજા કરવી નિર્ (નિ) શુદ્ધ કરવું નિī – નિરાકરણ કરવું, નિવેડો લાવવો, સર્તન રાખવું. પરિ (પરિ) શણગારવું, વિભૂષિત કરવું, સ્વચ્છ કરવું (પુરસ્) - સન્માન કરવું, આગળ કરવું, સ્વીકા૨ ક૨વો, પ્ર આરંભ કરવો, શરૂઆત કરવી, જલદી કરવી, ભંગ કરવો, કહેવું, બોલવું, બોલવાની શરૂઆત કરવી, વધારે પડતું બોલવું, વસ્તુનો ઉપયોગ કરવો, વહેંચી દેવું, સેવા કરવી, સાહસ કરવું, અવિચાર્યુ આચરવું, પ્રશુળી – તૈયા૨ કરવું, સજ્જ કરવું પ્રતિ પ્રતિકાર કરવો, વિરોધ કરવો, સામું થઈ જવું,
-
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠમાગણના ધાતુકોશ
૬૩
ઉપાય કરવો, ઈલાજ લેવો, બદલો લેવો, વેર વાળવું, સ્વીકારવું, પ્રત્યુપ - ઉપકારનો બદલો વાળવો, સામો ઉપકાર કરવો, મિત્ – પ્રેત યા પિશાચે રાડ પાડવી, જૂ - ફૂંક મારવી, “ફૂ-ડૂ' અવાજ કરવો, ડસકાં ખાઈખાઈને રડવું વિ+9 વિકૃત કરવું, રૂપાંતર કરવું. ફેરફાર કરવો, નાશ કરવો, સંતાપવું, સંતાપિત કરવું, બનાવવું, દિવ્ય સામર્થ્યથી ઉત્પન્ન કરવું, વિદુર્વણા કરવી, અલંકૃત કરવું, વિભૂષિત કરવું, શોધવું, શબ્દ કરવો. વિપ્ર – ઉપદ્રવ કરવો, પરાભવ કરવો. વ્યાં – બોલવું, કહેવું, સ્પષ્ટ કરવું, પ્રગટ કરવું, સમજાવવું. સમ્ (સં)- સંસ્કારિત કરવું, સુધારવું, શણગારવું, સ્વચ્છ કરવું, સાભી – સ્વીકાર કરવો, ગ્રહણ કરવો, અનુમોદન કરવું, આસક્તિ કરવી, ઉપભોગ કરવો.
તન - (ઉ. સેટ, તોતિ, તનુ) - વિસ્તારવું, ફેલાવવું, લંબાવવું, લાંબું કરવું, તાણવું, વધારવું, વૃદ્ધિ કરવી, પાથરવું, કરવું. - મન - (A. સેટ, મનુd) - જાણવું, સમજવું, માનવું, મા કરવું, કબૂલ કરવું, વિચારવું, ચિંતન કરવું. અનુમન્ – માન્ય કરવું, કબૂલ કરવું, અનુમતિ આપવી, સમ્મત થવું, અપ+મનું અપમાન કરવું, અમિ+મનું અભિમાન કરવું, અનુમતિ આપવી. ચાહવું, ઈચ્છવું. ગર્વ – અપમાન કરવું. પરિ – માન આપવું, સત્કાર કરવો. સન્ – સમ્મત થવું, અનુમતિ આપવી.
વન્ - (ઉ. સેટ, વનતિ, વનત) – યાચવું, માગવું.
સન - (ઉ. સે, નોતિ, સન) – સેવા-ભક્તિ કરવી, સારવાર કરવી, સત્કાર કરવો, ભજન કરવું, પૂજવું, વિભાગ કરવો, દાન દેવું, બક્ષિસ આપવી, દેવું, આપવું (જન)
ક્ષ| - (ઉ. સેટ, ફળોતિ, ક્ષyતે) – ઘાયલ કરવું, ઈજા કરવી, દુઃખ દેવું, હણવું (5)
fક્ષદ્ - (ઉ. સે, ક્ષેતિ, ભેળસે, ક્ષિતિ, ક્ષિy) – હણવું, ઈજા કરવી, દુઃખ દેવું.
होषीढ्वम्
२१९
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી - ભાગ-૩
iાર્યદિવ
દિવ્ય આશીર્વાદદાતા
: આશીર્વાદદાતા: પરમ પૂજ્ય તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શું શ્રી વિજયરામસૂરીશ્વરજી મહારાજા કે શ્રી વિજય અભયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
(ડહેલાવાળા) : પ્રેરક તત્ત્વપ્રવચનપ્રજ્ઞ પરમ પૂજ્ય આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
(ઈચ્છાદર્શક
૫
he
નવમો
ચડત્તા
કુદન |
ગણ
કર્મણિ - રૂપ સાથે
૯ ધાતુકોશ) છે
શબ્દ, ધાતુસાધિતો
સંગ્રાહકઃ હાર્દિક દિનેશભાઈ મહેતા * સંપાદકઃ શ્રી દિનેશચંદ્ર કાંતિલાલ મહેતા (ધાર્મિક અધ્યાપક) પ્રકાશકઃ આ. વિ. રામસૂરીશ્વરજી તત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા
બોરીવલી (ઇસ્ટ)-મુંબઈ. તથા શ્રી રત્નોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ-અમદાવાદ.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
अश्- ५. पह - जावु (सेट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની
अश्नामि अश्नीवः अश्नीमः अशितास्मि अशितास्वः अशितास्मः अश्नासि अश्नीथः अश्नीथ अशितासि अशितास्थः अशितास्थ अश्नीतः अश्नन्ति अशिता अशितारौ अशितारः
अश्नाति
હ્યસ્તની ભવિષ્યન્તી आश्नाम् आश्नीव आश्नीम अशिष्यामि अशिष्यावः अशिष्यामः आश्नाः आश्नीतम् आश्नीत अशिष्यसि अशिष्यथः अशिष्यथ आश्नात् आश्नीताम् आश्नन् अशिष्यति अशिष्यतः अशिष्यन्ति
વિધ્યર્થ अश्नीयाम् अश्नीयाव अश्नीयाम आशिष्यम् अश्नीयाः अश्नीयांतम् अश्नीयात आशिष्यः अश्नीयात् अश्नीयाताम् अश्नीयुः आशिष्यत्
आश
संघतनी (पहेलो प्रहार ) आशिषम् आशिष्व आशिष्म आशीः आशिष्टम् आशिष्ट आशिथ आशीत् आशिष्टाम् आशिषुः आश
ક્રિયાતિપત્યર્થ
आशिष्याव आशिष्याम
आशिष्यतम् आशिष्यत
आशिष्यताम् आशिष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
આજ્ઞાર્થ अश्नानि अश्नाव अश्नाम अश्यासम् अश्यास्व अश्यास्म अश्नीतम् अश्नीत अश्नातु अश्नीताम् अश्नन्तु
अशान
अश्याः
अश्यास्तम् अश्यास्त
अश्यात्
अश्यास्ताम् अश्यासुः
૬૫
પરોક્ષા
आशिव
आशिम
आशथुः आश
आशतुः
आशुः
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૬
famel- u. чE - SÀN szal (az)
શ્વસ્તની
વર્તમાના क्लिश्नामि क्लिश्नीवः क्लिश्नीमः क्लेशितास्मि क्लेशितास्वः क्लेशितास्मः क्लिश्नासि क्लिश्नीथः क्लिश्नीथ क्लेशितासि क्लेशितास्थः क्लेशितास्थ क्लिश्नाति क्लिश्नीतः क्लिश्नन्ति क्लेशिता क्लेशितारौ क्लेशितार:
હ્યસ્તની
अक्लिश्नाम् अक्लिश्नीव अक्लिश्नीम अक्लिश्नाः अक्लिश्नीतम् अक्लिश्नीत अक्लिश्नात् अक्लिश्नीताम् अक्लिश्नन्
વિધ્યર્થ
क्लिश्नीयाम् क्लिश्नीयाव क्लिश्नीयाम क्लिश्नीयाः क्लिश्नीयातम् क्लिश्नीयात क्लिश्नीयात् क्लिश्नीयाताम् क्लिश्नीयुः
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
આજ્ઞાર્થ
क्लिश्नानि क्लिश्नाव क्लिश्नाम क्लिशान क्लिश्नीतम् क्लिश्नीत क्लिश्नातु क्लिश्नीताम् क्लिश्नन्तु
ભવિષ્યન્તી
क्लेशिष्यामि क्लेशिष्यावः क्लेशिष्यामः क्लेशिष्यसि क्लेशिष्यथः क्लेशिष्यथ क्लेशिष्यति क्लेशिष्यतः क्लेशिष्यन्ति
*
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अक्लेशिष्यम् अक्लेशिष्याव अक्लेशिष्याम अक्लेशिष्यः अक्लेशिष्यतम् अक्लेशिष्यत अक्लेशिष्यत् अक्लेशिष्यताम्' अक्लेशिष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
क्लिश्यासम् क्लिश्यास्व क्लिश्यास्म क्लिश्याः क्लिश्यात्
क्लिश्यास्तम् क्लिश्यास्त क्लिश्यास्ताम् क्लिश्यासुः
अद्यतनी (पहेलो प्रहार )
પરોક્ષા
चिक्लेश
चिक्लिशिव चिक्लिशिम
अक्लेशिषम् अक्लेशिष्व अक्लेशिष्म अक्लेशी: अक्लेशिष्टम् अक्लेशिष्ट चिक्लेशिथ अक्लेशीत् अक्लेशिष्टाम् अक्लेशिषुः चिक्लेश चिक्लिशतुः चिक्लिशुः
चिक्लिशथुः चिक्लिश
બીજા રૂપ પેઈજ ૧૦૫ ઉપર છે.)
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
. . ग्रन्थ्-५. ५६ - गुंथवु (सेट)
વર્તમાના
श्वस्तनी ग्रनामि ग्रथनीवः ग्रथ्नीमः | ग्रन्थितास्मि ग्रन्थितास्वः ग्रन्थितास्मः ग्रथनासि ग्रथ्नीथः ग्रनीथ ग्रन्थितासि ग्रन्थितास्थः ग्रन्थितास्थ ग्रथनाति ग्रथ्नीतः ग्रनन्ति ग्रन्थिता ग्रन्थितारौ ग्रन्थितारः
હસ્તની
भविष्यन्ती । अग्रथनाम् अग्रथ्नीव अग्रथ्नीम | ग्रन्थिष्यामि ग्रन्थिष्यावः ग्रन्थिष्यामः अग्रथनाः अग्रथ्नीतम् अग्रथ्नीत | ग्रन्थिष्यसि ग्रन्थिष्यथः ग्रन्थिष्यथ अग्रथनात् अग्रनीताम् अग्रनन् ग्रन्थिष्यति ग्रन्थिष्यतः ग्रन्थिष्यन्ति
વિધ્યર્થ | यातिपत्त्यर्थ ग्रथनीयाम् ग्रथ्नीयाव ग्रथ्नीयाम अग्रन्थिष्यम् अग्रन्थिष्याव अग्रन्थिष्याम ग्रथ्नीयाः ग्रनीयातम् ग्रनीयात | अग्रन्थिष्यः अग्रन्थिष्यतम् अग्रन्थिष्यत ग्रथनीयात् ग्रथनीयाताम् ग्रथनीयुः । अग्रन्थिष्यत् अग्रन्थिष्यताम् अग्रन्थिष्यन् मार्थ ,
આશીર્વાદાર્થ ग्रथ्नानि ग्रथनाव ग्रथ्नाम ग्रथ्यासम् ग्रथ्यास्व ग्रथ्यास्म ग्रथान ग्रनीतम् ग्रनीत | ग्रथ्याः ग्रथ्यास्तम् ग्रथ्यास्त ग्रथनातु ग्रनीताम् ग्रनन्तु ग्रथ्यात् ग्रथ्यास्ताम् ग्रथ्यासुः मद्यतनी (पउदो १२)
પરીક્ષા अग्रन्थिषम् अग्रन्थिष्व अग्रन्थिष्म | जग्रन्थ जग्रन्थिव जग्रन्थिम अग्रन्थीः अग्रन्थिष्टम् अग्रन्थिष्ट | जग्रन्थिथ जग्रन्थथुः जग्रन्थ अग्रन्थीत् अग्रन्थिष्टाम् अग्रन्थिषुः जग्रन्थ जग्रन्थतुः जग्रन्थुः
| (1080 ३५ पे६४ १०५ 3५२ छे.)
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
६८
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
क्री-५. ५४ - परी (मनिट)
વર્તમાના
શ્વસની क्रीणामि क्रीणीवः क्रीणीमः क्रेतास्मि क्रेतास्वः क्रेतास्मः क्रीणासि क्रीणीथः क्रीणीथ क्रेतासि क्रेतास्थः क्रेतास्थ क्रीणाति क्रीणीतः क्रीणन्ति क्रेता क्रेतारौ क्रेतारः
હ્રસ્તની
ભવિષ્યન્તી अक्रीणाम् अक्रीणीव अक्रीणीम | क्रेष्यामि ऋष्यावः क्रेष्यामः अक्रीणाः अक्रीणीतम् अक्रीणीत क्रेष्यसि क्रेष्यथः क्रेष्यथ अक्रीणात् अक्रीणीताम् अक्रीणन् क्रेष्यति क्रेष्यतः क्रेष्यन्ति
विध्यर्थ
यातिपत्यर्थ. क्रीणीयाम् क्रीणीयाव क्रीणीयाम | अक्रेष्यम् अक्रेष्याव अक्रेष्याम क्रीणीयाः क्रीणीयातम् क्रीणीयात | अक्रेष्यः अक्रेष्यतम् अक्रेष्यत क्रीणीयात् क्रीणीयाताम् क्रीणीयुः | अक्रेष्यत् अक्रेष्यताम् अक्रेष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ क्रीणानि क्रीणाव क्रीणाम क्रीयासम् क्रीयास्व क्रीयास्म क्रीणीहि क्रीणीतम् क्रीणीत | क्रीयाः क्रीयास्तम् क्रीयास्त क्रीणातु क्रीणीताम् क्रीणन्तु क्रीयात् क्रीयास्ताम् क्रीयासुः
___ सतनी (बी प्रा२) अक्रैषम् अद्वैष्व अद्वैष्म अद्वैषीः अक्रैष्टम् अक्रैष्ट अक्रैषीत् अक्रैष्टाम् अत्रैषुः
પરોક્ષા चिक्रय/चिक्राय चिक्रियिव चिक्रियिम चिक्रयिथ/चिक्रेथ चिक्रियथुः चिक्रिय चिक्राय चिक्रियतुः चिक्रियुः
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
૬૯
क्री- मा. ५६ - NEj (मनिट)
क्रीणे क्रीणीषे क्रीणीते
वर्तमाना ।
શ્વસ્તની क्रीणीवहे क्रीणीमहे | क्रेताहे क्रेतास्वहे क्रेतास्महे क्रीणाथे क्रीणीध्वे | क्रेतासे । क्रेतासाथे क्रेताध्वे क्रीणाते क्रीणते । क्रेता क्रेतारौ क्रेतारः
હ્યુસ્ટની
ભવિષ્યની अक्रीणि अक्रीणीवहि अक्रीणीमहि | क्रेष्ये क्रेष्यावहे क्रेष्यामहे अक्रीणीथाः अक्रीणाथाम् अक्रीणीध्वम् | क्रेष्यसे क्रेष्येथे क्रेष्यध्वे अक्रीणीत अक्रीणाताम् अक्रीणत | क्रेष्यते क्रेष्येते क्रेष्यन्ते
111 11 11
विध्यर्थ
ક્રિયાતિપજ્યર્થ क्रीणीय क्रीणीवहि क्रीणीमहि | अक्रेष्ये अक्रेष्यावहि अक्रेष्यामहि क्रीणीथाः क्रीणीयाथाम् क्रीणीध्वम् | अक्रेष्यथाः अक्रेष्येथाम् अक्रेष्यध्वम् क्रीणीत क्रीणीयाताम् क्रीणीरन् | अक्रेष्यत अक्रेष्येताम् अक्रेष्यन्त . भाशा
આશીર્વાદાર્થ क्रीणै. क्रीणावहै क्रीणामहै | क्रेषीय ऋषीवहि क्रेषीमहि क्रीणीष्व क्रीणाथाम् क्रीणीध्वम् | क्रेषीष्ठाः ऋषीयास्थाम् क्रेषीढ्वम् क्रीणीताम् क्रीणाताम् क्रीणताम् | क्रेषीष्ट क्रेषीयास्ताम् ऋषीरन्
मयतनी (लीको प्रार)
પરોક્ષા अक्रेषि अक्रेष्वहि अक्रेष्महि | चिक्रिये चिक्रियिवहे चिक्रियिमहे अक्रेष्ठाः अक्रेषाथाम् . अक्रेड्ढवम्/ चिक्रियिषे चिक्रियाथे चिक्रियिवे/
वम् अक्रेष्ट अवेषाताम् अक्रेषत चिक्रिये चिक्रियाते चिक्रियिरे
छे
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
.
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ग्रह- ५. ५६ -
९॥ ४२j (सेट)
गृह्णामि गृह्णासि गृह्णाति
વર્તમાના गृह्णीवः गृह्णीथः गृह्णीतः
શ્વસ્તની गृह्णीमः | ग्रहीतास्मि ग्रहीतास्वः ग्रहीतास्मः गृह्णीथ | |ग्रहीतासि ग्रहीतास्थः ग्रहीतास्थ गृह्णन्ति ग्रहीता ग्रहीतारौ ग्रहीतारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अगृह्णाम् अगृह्णीव अगृह्णीम |ग्रहीष्यामि ग्रहीष्याव: ग्रहीष्यामः अगृह्णाः अगृह्णीतम् अगृह्णीत | ग्रहीष्यसि ग्रहीष्यथः ग्रहीष्यथ अगृह्णात् अगृह्णीताम् अगृह्णन् ग्रहीष्यति ग्रहीष्यतः ग्रहीष्यन्ति વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ गृह्णीयाम् गृह्णीयाव गृह्णीयाम | अग्रहीष्यम् अग्रहीष्याव अग्रहीष्याम गृह्णीयाः गृह्णीयातम् गृह्णीयात | अग्रहीष्यः अग्रहीष्यतम् अग्रहीष्यत गृह्णीयात् गृह्णीयाताम् गृह्णीयुः अग्रहीष्यत् अग्रहीष्यताम् अग्रहीष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ गृह्णानि गृह्णाव . गृह्णाम | गृह्यासम् गृह्यास्व गृह्यास्म गृहाण गृह्णीतम् गृहीत | गृह्याः . गृह्यास्तम् गृह्यास्त गृह्णातु गृह्णीताम् गृह्णन्तु
गृह्यास्ताम् गृह्यासुः
गृह्यात्
मातनी (पडेदो प्रा२) अग्रहीषम् अग्रहीष्व अग्रहीष्म जग्रह-जग्राह अग्रहीः अग्रहीष्टम् अग्रहीष्ट | जग्रहिथ अग्रहीत् अग्रहीष्टाम् अग्रहीषुः जग्राह
પરોક્ષા जगृहिव जगृहथुः जगृहतुः
जगृहिम जगृह जगृहुः
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
गृह्ने
गृह्णीषे
गृह्णीते
ग्रह- खा. ५६ - ग्रहएवं ग्रह (सेट)
"
गृह्णीय गृह्णीथा:
गृह्णीत
વર્તમાના
गृह्णीव
गृह्णाथे
गृह्णाते गृह्णते ग्रहीता
ह्यस्तनी
अगृह्नि
अगृह्णीहि अगृह्णीमहि
अगृह्णीथाः अगृह्णाथाम् अगृह्णीध्वम्
अगृह्णीत
अगृह्णाताम् अगृह्णत
गृह्णीमहे ग्रहीताहे
गृह्णीध्वे
ग्रहीतासे
ग्रहीष्ये
ग्रहीष्यसे
ग्रहीष्यते
•
શ્વસ્તની
ग्रहीतास्वहे ग्रहीतास्महे
ग्रहीतासाथे ग्रहीताध्वे
ग्रहीतारौ ग्रहीतार:
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
गृह्ण गृह्णीमहि अग्रहीष्ये अग्रहीष्यावहि अग्रहीष्यामहि गृह्णीयाथाम् गृह्णीध्वम् अग्रहीष्यथाः अग्रहीष्येथाम् अग्रहीष्यध्वम् गृह्णीयाताम् गृह्णीरन् अग्रहीष्यत अग्रहीष्येताम् अग्रहीष्यन्त
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
गृह्वै
गृह्णाव गृह्णामहै ग्रहीषीय ग्रहीषीवहि ग्रहीषीमहि गृह्णीष्व गृह्णाथाम् गृह्णीध्वम् ग्रहीषीष्ठाः ग्रहीषीयास्थाम् ग्रहीषीध्वम्/दवम् गृह्णीताम् गृह्णाताम् गृह्णताम् ग्रहीषीष्ट ग्रहीषीयास्ताम् ग्रहीषीरन्
ભવિષ્યન્તી
ग्रहीष्यावहे ग्रहीष्यामहे
ग्रहीष्येथे ग्रहीष्यध्वे
ग्रहीष्येते ग्रहीष्यन्ते
अद्यतनी (पहेलो प्रहार )
પરોક્ષા
अग्रहीषि अग्रहीष्वहि अग्रहीष्महि जगृहे जगृहिवहे अग्रहीष्ठाः अग्रहीषाथाम् अग्रहीध्वम् / जगृहिषे
जगृहाथे
૭૧
ड्वम्/ढ्वम् अग्रहीष्ट अग्रहीषाताम् अग्रहीषत जगृहे गृह
जगृहिमहे
जगृहिवे/
ध्वे
जगृहिरे
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૨
yq- u. 4ɛ - ulug (A2)
વર્તમાના
શ્વસ્તની
पुष्णीवः पुष्णीमः पोषितास्मि पोषितास्वः पोषितास्मः
पोषितासि पोषिता
पोषितास्थः पोषितास्थ पोषितारौ पोषितारः
पुष्णामि पुष्णासि पुष्णीथः पुष्णीथ पुष्णाति पुष्णीत: पुष्णन्ति
હ્યૂસ્તની
अपुष्णाम् अपुष्णीव अपुष्णीम अपुष्णाः अपुष्णीतम् अपुष्णीत अपुष्णात् अपुष्णीताम् अपुष्णन्
વિધ્યર્થ
पुष्णीयाम् पुष्णीयाव पुष्णीयाम पुष्णीयाः पुष्णीयातम् पुष्णीयात पुष्णीयात् पुष्णीयाताम् पुष्णीयुः
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
આજ્ઞાર્થ पुष्णानि पुष्णाव पुष्णाम पुषाण पुष्णीतम् पुष्णीत पुष्णातु पुष्णीताम् पुष्णन्तु
-ભવિષ્યન્તી
पोषिष्यामि पोषिष्यावः पोषिष्यामः पोषिष्यसि पोषिष्यथः पोषिष्यथ पोषिष्यति पोषिष्यतः पोषिष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अपोषिष्यम् अपोषिष्याव अपोषिष्याम अपोषिष्यः अपोषिष्यतम् अपोषिष्यत अपोषिष्यत् अपोषिष्यताम् अपोषिष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
पुष्यासम् पुष्यास्व पुष्यास्म पुष्याः
पुष्यास्तम् पुष्यास्त
पुष्यात्
पुष्यास्ताम् पुष्यासुः
अद्यतनी (पहेलो प्रहार ) अपोषिषम् अपोषिष्व अपोषिष्म पुपोष अपोषी: अपोषिष्टम् अपोषिष्ट पुपोषिथ
अपोषीत् अपोषिष्टाम् अपोषिषुः
पुपोष
પરોક્ષા
पुपुषिव पुपुषिम
पुपुषथुः पुपुष
पुपुषतुः
पुपुषुः
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
बन्ध्- ५. ५६ - virg (मनिट)
વર્તમાના बध्नामि बध्नीवः बध्नीमः बध्नासि बध्नीथः बध्नीथ बध्नाति बनीतः बध्नन्ति
શ્વસ્તની बन्द्धास्मि बद्धास्वः बद्धास्मः बन्द्धासि बन्द्धास्थः बन्धास्थ बन्द्धा बन्द्धारौ बन्द्धारः
हस्तनी अबध्नाम् अबध्नीव अबध्नीम अबध्नाः अबध्नीतम् अबध्नीत अबध्नात् अबध्नीताम् अबध्नन्
ભવિષ્યની | भन्त्स्यामि भन्त्स्यावः भन्त्स्यामः | भन्त्स्यसि भन्त्स्यथः भन्त्स्यथ | भन्त्स्यति भन्त्स्यतः भन्त्स्यन्ति
विध्यर्थ बध्नीयाम् बध्नीयाव बनीयाम बध्नीयाः बध्नीयातम् बध्नीयात बध्नीयात् बध्नीयाताम् बध्नीयुः
ક્રિયાતિપત્યર્થ | अभन्स्यम् अभन्त्स्याव अभन्स्याम | अभन्त्स्यः अभन्त्स्यतम् अभन्त्स्यत | अभन्त्स्यत् अभन्त्स्यताम् अभन्त्स्यन्
આજ્ઞાર્થ बध्नानि बध्नाव बनाम बधान बध्नीतम् बनीत बध्नातु . बध्नीताम् बध्नन्तु
આશીર્વાદાર્થ बध्यासम् बध्यास्व बध्यास्म बध्याः बध्यास्तम् बध्यास्त | बध्यात् बध्यास्ताम् बध्यासुः
अद्यतनी (बी १२) अभान्त्सम् अभान्त्स्व अभान्त्स्म अभान्त्सीः अबान्द्धम् अबान्द्ध अभान्त्सीत् अबान्द्धाम् अभान्त्सुः
પરોક્ષા | बबन्ध बबन्धिव बबन्धिम बबन्धिथ/ बबन्धथुः बबन्ध बबन्द्ध बबन्ध बबन्धतुः बबन्धुः
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
प्री- ५. ५६ - पुश ४२ (मनिट)
વર્તમાના प्रोणामि प्रीणीवः प्रीणीमः | प्रेतास्मि प्रीणासि . प्रीणीथः प्रीणीथ | प्रेतासि प्रीणाति प्रीणीतः प्रीणन्ति | प्रेता
શ્વસ્તની प्रेतास्वः प्रेतास्थः प्रेतारौ
प्रेतास्मः प्रेतास्थ प्रेतारः
હ્યુની
ભવિષ્યન્તી अप्रीणाम् अप्रीणीव अप्रीणीम | प्रेष्यामि प्रेष्याव: प्रेष्यामः अप्रीणाः अप्रीणीतम् अप्रीणीत | प्रेष्यसि प्रेष्यथः प्रेष्यथ अप्रीणात् अप्रीणीताम् अप्रीणन् | प्रेष्यति प्रेष्यतः प्रेष्यन्ति વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ . प्रीणीयाम् प्रीणीयाव प्रीणीयाम | अप्रेष्यम् अप्रेष्याव अप्रेष्याम . प्रीणीयाः प्रीणीयातम् प्रीणीयात | | अप्रेष्यः अप्रेष्यतम् अप्रेष्यत प्रीणीयात् प्रीणीयाताम् प्रीणीयुः | अप्रेष्यत् अप्रेष्यताम् अप्रेष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ प्रोणानि प्रीणाव प्रीणाम | प्रीयासम् प्रीयास्व प्रीयास्म प्रीणीहि प्रीणीतम् प्रीणीत | प्रीयाः प्रीयास्तम् प्रीयास्त प्रीणातु प्रीणीताम् प्रीणन्तु | प्रीयात् प्रीयास्ताम् प्रीयासुः
मद्यतनी (बी अप्रैषम् अप्रैष्व अप्रैषीः अप्रैष्टम् अप्रैषीत् अप्रैष्टाम्
२) अप्रैष्म पिप्रय/पिप्राय पिप्रियिव पिप्रियिम अप्रैष्ट | पिप्रयिथ/पिप्रेथ पिप्रियथुः पिप्रिय अप्रैषुः | पिप्राय पिप्रियतुः पिप्रियुः
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
૭૫
प्री- मा. ५६ - मु. २j (निट)
વર્તમાના प्रीणे प्रीणीवहे प्रीणीमहे | प्रेताहे प्रीणीषे प्रीणाथे प्रीणीध्वे प्रेतासे प्रीणीते प्रीणाते प्रीणते प्रेता
શ્વસ્તની प्रेतास्वहे प्रेतास्महे प्रेतासाथे प्रेताध्वे प्रेतारौ प्रेतारः
.. स्तनी
ભવિષ્યન્તી अप्रीणि अप्रीणीवहि अप्रीणीमहि | प्रेष्ये। प्रेष्यावहे प्रेष्यामहे अप्रीणीथाः अप्रीणाथाम् अप्रीणीध्वम् | प्रेष्यसे । प्रेष्येथे प्रेष्यध्वे अप्रीणीत अप्रीणाताम् अप्रीणत प्रेष्यते प्रेष्येते प्रेष्यन्ते
विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ प्रीणीय प्रीणीवहि प्रीणीमहि | अप्रेष्ये अप्रेष्यावहि अप्रेष्यामहि प्रीणीथाः · प्रीणीयाथाम् प्रीणीध्वम् अप्रेष्यथाः अप्रेष्येथाम् अप्रेष्यध्वम् प्रीणीत प्रीणीयाताम् प्रीणीरन् । अप्रेष्यत अप्रेष्येताम् अप्रेष्यन्त
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ प्रीणै प्रीणावहै प्रीणावहै | प्रेषीय प्रेषीवहि प्रेषीमहि प्रीणीष्व प्रीणाथाम् प्रीणीध्वम् | प्रेषीष्ठाः प्रेषीयास्थाम् प्रेषीत्वम् प्रीणीताम् प्रीणाताम् प्रीणताम् | प्रेषीष्ट प्रेषीयास्ताम् प्रेषीरन्
अद्यतनी ( अप्रेषि अप्रेष्वहि अप्रेष्ठाः अप्रेषाथाम्
२)
પરોક્ષા अप्रेष्महि | पिप्रिये पिप्रियिवहे पिप्रियिमहे अप्रेवम्/ | पिप्रियिषे पिप्रियाथे पिप्रियिध्वे/
lll 2
दवे
अप्रेष्ट
अप्रेषाताम् . अप्रेषत | पिप्रिये
पिप्रियाते पिप्रियिरे
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
मी- ५. ५६ - हिंसा १२वी (मनिट)
વર્તમાના मीनामि मीनीवः मीनीमः मीनासि मीनीथः मीनीथ मीनाति मीनीतः मीनन्ति
વ્યસ્તની मातास्मि मातास्वः मातास्मः | मातासि मातास्थः मातास्थ माता मातारौ मातारः
, भविष्यन्ती | मास्यामि मास्यावः मास्यामः | मास्यसि . मास्यथः .मास्यथ मास्यति मास्यतः मास्यन्ति
હ્યસ્તની अमीनाम् अमीनीव अमीनीम अमीनाः अमीनीतम् अमीनीत अमीनात् अमीनीताम् अमीनन्
વિધ્યર્થ मीनीयाम् मीनीयाव मीनीयाम मीनीयाः मीनीयातम् मीनीयात मीनीयात् मीनीयाताम् मीनीयुः
यातिपत्त्यर्थ | अमास्यम् अमास्याव अमास्याम अमास्यः अमास्यतम् अमास्यत अमास्यत् अमास्यताम् अमास्यन्
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ मीनानि मीनाव मीनाम मीयासम् मीयास्व मीयास्म मीनीहि मीनीतम् मीनीत मीयाः मीयास्तम् मीयास्त मीनातु मीनीताम् मीनन्तु मीयात् मीयास्ताम् मीयासुः ___ मधतनी (योथो प्रा२)
પરોક્ષા अमासिषम् अमासिष्व अमासिष्म | ममौ मिम्यिव मिम्यिव अमासीः अमासिष्टम् अमासिष्ट | ममिथ/ममाथ मिम्यथुः मिम्य अमासीत् अमासिष्टाम् अमासिषुः | ममौ मिम्यतुः मिम्युः
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
मी- आ. यह हिंसा रवी (अनिट् )
વર્તમાના
-
मीने
मीनीव
मीनीमहे माताहे
मीनीषे
मीनाथे
मीनीध्वे
माता
मीनीते मीनाते मीनते
माता
હ્યસ્તની
अमीनि • अमीनीवहि अमीनीमहि अमीनीथाः अमीनाथाम् अमीनीध्वम् अमीनीत अमीनाताम् अमीनत
આજ્ઞાર્થ
मास्ये
भास्यसे
मास्य
શ્વસ્તની
मातास्व
मातासाथे
मातारौ
अमास्त अमासाताम् अमासत
99
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
मीनीय मीनीवहि मीनीमहि अमास्ये अमास्यावहि अमास्यामहि मीनीथाः मीनीयाथाम् मीनीध्वम् अमास्यथाः अमास्येथाम् अमास्यध्वम् मीनीयाताम् मीनीरन् अमास्यत
मीनीत
अमास्येताम् अमास्यन्त
मातास्महे
माताध्वे
मातार:
ભવિષ્યન્તી
मायाव
मास्यामहे
HTM मास्यध्वे
मास्
मास्यन्ते
આશીર્વાદાર્થ
मीनाव
मीना है मासीय
मासीवहि मासीमहि
मीनै मीनीष्व
मीनाथाम्
मीनीध्वम् मासीष्ठाः मासीयास्थाम् मासीध्वम्
मीनीताम् मीनाताम् मीनताम् मासीष्ट मासीयास्ताम् मासीरन्
खद्यंतनी (जीभे प्रार )
પરોક્ષા
अमासि अमास्वहि अमास्महि मिम्ये मिम्यव
अमास्थाः अमासाथाम् अमाध्वम् /
दूध्वम्
मिम्यमहे
मिम्यिषे मिम्याथे
मिम्यिध्वे / दवे
मिम्ये
मिम्यिरे
मिम्याते (जीभ ३५ पे६४ १०६ ५२ छे.)
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
७८
मन्थ्- ५. ५६ - भथवु, वसोवयुं (सेट)
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
વર્તમાના
શ્વસ્તની
मथ्नामि मथ्नीवः मथ्नीमः मन्थितास्मि मन्थितास्वः मन्थितास्मः मन्थितासि मन्थितास्थः मन्थितास्थ मन्थिता मन्थितारौ मन्थितार:
मनासि मथ्नीथः मनीथ मथ्नाति मथ्नीतः मथ्नन्ति
ભવિષ્યન્તી
હ્યસ્તની अमथ्नाम् अमथ्नीव अमथ्नीम मन्थिष्यामि मन्थिष्यावः मन्थिष्यामः अमथ्नाः अमथ्नीतम् अमथ्नीत मन्थिष्यसि मन्थिष्यथः मन्थिष्यथ अमथ्नात् अमथ्नीताम् अमथ्नन् मन्थिष्यति मन्थिष्यतः मन्थिष्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ मध्नीयाम् मध्नीयाव मनीयाम | अमन्थिष्यम् अमन्थिष्याव अमन्थिष्याम मथ्नीयाः मथ्नीयातम् मथ्नीयात अमन्थिष्यः अमन्थिष्यतम् अमन्थिष्यत मध्नीयात् मथ्नीयाताम् मध्नीयुः अमन्थिष्यत् अमन्थिष्यताम् अमन्थिष्यन्
આજ્ઞાર્થ
मथ्नानि मथ्नाव
मथान
मनातु
આશીર્વાદાર્થ
मथ्नाम मथ्यासम् मथ्यास्व मथ्नीतम् मथ्नीत मथ्याः मथ्यास्तम् मथ्नीताम् मथ्नन्तु मथ्यात्
અદ્યતની (પહેલો પ્રકાર)
अमन्थिषम् अमन्थिष्व अमन्थिष्म ममन्थ
अमन्थी: अमन्थिष्टम् अमन्थिष्ट ममन्थिथ अमन्थीत् अमन्थिष्टाम् अमन्थिषुः ममन्थ
मथ्यास्म
मथ्यास्त
मथ्यास्ताम् मथ्यासुः
પરોક્ષા
ममन्थिव
ममन्थथुः
ममन्थतुः
ममन्थिम
ममन्थ
ममन्थुः
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
मुष्- ५. ५६ - थोरयुं (सेट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની
मुष्णामि मुष्णीवः मुष्णीमः मोषितास्मि मोषितास्वः मोषितास्मः मुष्णासि मुष्णीथः मुष्णीथ मोषितासि मोषितास्थः मोषितास्थ मुष्णाति मुष्णीत: मुष्णन्ति मोषिता मोषितारौ मोषितारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી
अमुष्णाम् अमुष्णीव अमुष्णीम मोषिष्यामि मोषिष्यावः मोषिष्यामः . अमुष्णाः अमुष्णीतम् अमुष्णीत मोषिष्यसि मोषिष्यथः मोषिष्यथ अमुष्णात् अमुष्णीताम् अमुष्णन् मोषिष्यति मोषिष्यतः मोषिष्यन्ति
વિધ્યર્થ
मुष्णीयाम् मुष्णीयाव मुष्णीयाम मुष्णीयाः मुष्णीयातम् मुष्णीयात मुष्णीयात् मुष्णीयाताम् मुष्णीयुः
.
७८
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अमोषिष्यम् अमोषिष्याव अमोषिष्याम अमोषिष्यः अमोषिष्यतम् अमोषिष्यत
अमोषिष्यत् अमोषिष्यताम् अमोषिष्यन्
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
मुष्णानि मुष्णाव मुष्णाम मुष्यासम् मुष्यास्व मुष्यास्म मुष्णीतम् मुष्णीताम् मुष्णन्तु मुष्यात्
मुषाण
मुष्णीत मुष्याः
मुष्यास्तम् मुष्यास्त
मुष्णातु
मुष्यास्ताम् मुष्यासुः
અદ્યતની (પહેલો પ્રકાર)
अमोषिषम् अमोषिष्व अमोषिष्म | मुमोष
अमोषीः अमोषिष्टम् अमोषिष्ट मुमोषिथ
अमोषीत् अमोषिष्टाम् अमोषिषुः मुमोष
"
પરોક્ષા
मुमुषिव
मुमुषथुः
मुमुषतुः
मुमुषिम
मुमुष
मुमुषुः
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
८०
मृद्- ५. ५६ - भर्हन २५ (सेट)
વર્તમાના
मृद्नामि मृद्नीवः मृद्नीमः
मृद्नासि मृद्नीथः मृद्नीथ मृद्नाति मृद्नीतः मृद्नन्ति
હસ્તની
अमृद्नाम् अमृद्नीव अमृद्नीम अमृद्नाः अमृद्नीतम् अमृद्नीत अमृद्नात् अमृद्नीताम् अमृद्नन्
વિધ્યર્થ
मृद्नीयाम् मृदनीयाव मृद्नीयाम मृद्नीयाः मृद्नीयातम् मृद्नीयात मृद्नीयात् मृद्नीयाताम् मृद्नीयुः
આજ્ઞાર્થ
मृद्नानि मृद्नाव मृद्नाम मृदान मृद्नीतम् मृद्नीत मृद्नातु मृद्नीताम् मृद्नन्तु
अद्यतनी (पहेलो प्रार) अमर्दिषम् अमर्दिष्व अमर्दिष्म अमर्दी: अमर्दिष्टम् अमर्दिष्ट अमर्दीत् अमर्दिष्टाम् अमर्दिषुः
मर्दितास्मि
मर्दितासि
मर्दिता
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ભવિષ્યન્તી
मर्दिष्यामि, मर्दिष्यावः मर्दिष्यामः मर्दिष्यसि मर्दिष्यथः मर्दिष्यथ मर्दिष्यति मर्दिष्यतः मर्दिष्यन्ति
શ્વસ્તની
मर्दितास्वः मर्दितास्मः
मर्दितास्थः मर्दितास्थ
मर्दितारौ मर्दितार:
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अमर्दिष्यम् अमर्दिष्याव अमर्दिष्याम अमर्दिष्यः अमर्दिष्यतम् अमर्दिष्यत
अमर्दिष्यत् अमर्दिष्यताम् अमर्दिष्यन्
ममर्द
આશીર્વાદાર્થ
मृद्यास्व
मृद्यास्म
मृद्यासम् मृद्या: मृद्यास्तम् मृद्यास्त
मृद्यात्
मृद्यास्ताम् मृद्यासुः
मर्दिथ
मर्द
પરોક્ષા
ममृदिव
ममृदिम
ममृदथुः
ममृद
-ममृदतुः ममृदुः
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
क्षुभ्- ५. पह - भणभणवं (सेट) ખળભળવું
શ્વસ્તની
વર્તમાના क्षुभ्नामि क्षुभ्नीवः क्षुभ्नीमः क्षोभितास्मि क्षोभितास्वः क्षोभितास्मः क्षोभितासि क्षोभितास्थः क्षोभितास्थ क्षोभिता क्षोभितारौ क्षोभितारः
क्षुभ्नासि क्षुभ्नीथः क्षुनीथ क्षुभ्नाति क्षुभ्नीतः क्षुभ्नन्ति
હ્યસ્તની
अक्षुभ्नाम् अक्षुभ्नीव अक्षुभ्नीम अक्षुभ्नाः अक्षुभ्नीतम् अक्षुभ्नीत अक्षुभ्नात् · अक्षुभ्नीताम् अक्षुभ्नन्
૮૧
ભવિષ્યન્તી
क्षोभिष्यामि क्षोभिष्यावः क्षोभिष्यामः क्षोभिष्यसि क्षोभिष्यथः क्षोभिष्यथ क्षोभिष्यति क्षोभिष्यतः क्षोभिष्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
क्षुभ्नीयाम् क्षुभ्नीयाव क्षुभ्नीयाम अक्षोभिष्यम् अक्षोभिष्याव अक्षोभिष्यांम क्षुभ्नीयाः क्षुभ्नीयातम् क्षुभ्नीयात अक्षोभिष्यः
अक्षोभिष्यतम् अक्षोभिष्यत अक्षोभिष्यत् अक्षोभिष्यताम् अक्षोभिष्यन्
क्षुभ्नीयात् क्षुभ्नीयाताम् क्षुभ्नीयुः
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
क्षुभ्नानि क्षुभ्नाव क्षुभ्नाम क्षुभ्यासम् क्षुभ्यास्व क्षुभ्यास्म क्षुभान क्षुनीतम् क्षुनीत क्षुभ्याः क्षुभ्यास्तम् क्षुभ्यास्त क्षुभ्नातु क्षुभ्नीताम् क्षुभ्नन्तु
क्षुभ्यात्
क्षुभ्यास्ताम् क्षुभ्यासुः
અદ્યતની (પહેલો પ્રકાર)
अक्षोभिषम् अक्षोभिष्व अक्षोभिष्म चुक्षोभ अक्षोभीः अक्षोभिष्टम् अक्षोभिष्ट चुक्षोभिथ अक्षोभीत् अक्षोभिष्टाम् अक्षोभिषुः चुक्षोभ
પરોક્ષા
चुक्षुभिव
चुक्षुभथुः
चुक्षुभतुः
चुक्षुभिम
चुक्षुभ
चुक्षुभुः
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮ર
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
श्री- ५.५६ - संधयु (मनिट)
श्रीणामि श्रीणासि
વર્તમાના श्रीणीवः श्रीणीमः| श्रेतास्मि । श्रीणीथः श्रीणीथ | श्रेतासि
श्रीणन्ति | श्रेता
શ્વસ્તની श्रेतास्वः श्रेतास्मः श्रेतास्थः श्रेतास्थ श्रेतारौ श्रेतारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अश्रीणाम् अश्रीणीव अश्रीणीम | श्रेष्यामि । श्रेष्यावः श्रेष्यामः अश्रीणाः अश्रीणीतम् अश्रीणीत | श्रेष्यसि श्रेष्यथः श्रेष्यथ अश्रीणात् अश्रीणीताम् अश्रीणन् । श्रेष्यति श्रेष्यतः श्रेष्यन्ति વિધ્યર્થ
यातिपत्त्यर्थ श्रीणीयाम् श्रीणीयाव श्रीणीयाम | अश्रेष्यम् अश्रेष्याव अश्रेष्याम श्रीणीयाः श्रीणीयातम् श्रीणीयात | अश्रेष्यः अश्रेष्यतम् अश्रेष्यत . श्रीणीयात् श्रीणीयाताम् श्रीणीयुः | अश्रेष्यत् अश्रेष्यताम् अश्रेष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ श्रीणानि श्रीणाव श्रीणाम | श्रीयासम् श्रीयास्व श्रीयास्म श्रीणीहि श्रीणीतम् श्रीणीत | श्रीयाः श्रीयास्तम् श्रीयास्त श्रीणातु श्रीणीताम् श्रीणन्तु | श्रीयात् श्रीयास्ताम् श्रीयासुः અધતની (બીજો પ્રકાર)
પરીક્ષા अत्रैषम् अत्रैष्व अश्रेष्म शिश्रय/शिश्राय शिश्रियिव शिश्रियिम अझैषीः अत्रैष्टम् अत्रैष्ट शिश्रयिथ/शिश्रेथ शिश्रियथुः शिश्रिय अश्रेषीत् अत्रैष्टाम् अत्रैषुः
शिश्रियतुः शिश्रियुः
शिश्राय
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
श्री - खा. पह - रांधवु (अनिट् )
વર્તમાના
श्रीणीवहे श्रीणीमहे ताहे
तासे
श्रीणे
श्रीणीषे श्रीणा श्रीणीध्वे
श्रीणीते श्रीणाते श्रीणते
श्रेता
હ્યસ્તની
अश्रीणि अश्रीणीवहि अश्रीणीमहि श्रेष्ये अश्रीणीथाः अश्रीणाथाम् अश्रीणीध्वम् श्रेष्यसे अश्रीणीत अश्रीणाताम् अश्रीणत श्रेष्यते
આજ્ઞાર્થ
श्रेषीय
श्रीणै श्रीणावहै श्रीणाम है श्रीणीष्व श्रीणाथाम् श्रीणीध्वम् श्रीणीताम् श्रीणाताम् श्रीणताम् श्रेषीष्ट
श्रेषीष्ठाः
શ્વસ્તની
1
श्रतास्वहे
श्रेतासाथे
तारौ
ભવિષ્યન્તી
श्रेष्याव
श्रेष्येथे
श्रेष्येते
८३
श्रतास्महे
श्रेताध्वे
श्रेतारः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अश्रेष्यावहि अश्रेष्यामहि
વિધ્યર્થ श्रीणीय श्रीणीवहि श्रीणीमहि अश्रेष्ये श्रीणीथाः श्रीणीयाथाम् श्रीणीध्वम् अश्रेष्यथाः अश्रेष्येथाम् अश्रेष्यध्वम् श्रीणीत श्रीणीयाताम् श्रीणीरन् अश्रेष्यत
अश्रेष्येताम् अश्रेष्यन्त
श्रेष्यामहे
श्रेष्यध्वे
श्रेष्यन्ते
આશીર્વાદાર્થ
श्रेषीतत श्रेषीमहि
श्रेषीयास्थाम् श्रेषीढ्वम् श्रेषीयास्ताम् श्रेषीरन्
अद्यतनी (जीभे प्रकार )
પરોક્ષા
अश्रेषि अश्रेष्वहि अश्रेष्महि शिश्रिये शिश्रियिवहे शिश्रियिमहे अश्रेष्ठाः अश्रेषाथाम् अश्रेवम् / शिश्रियिषे शिश्रियाथे
शिश्रियिध्वे /
वे
`ड्ढ्वम्
अश्रेष्ट अश्रेषाताम् अश्रेषत शिश्रिये शिश्रियाते शिश्रियिरे
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધતુ રૂપાવલી
ज्ञा [जा] - ५. ५६ - Gamj (मनिट)
વર્તમાના जानामि जानीव: जानीमः जानासि जानीथः जानीथ जानाति जानीतः जानन्ति
શ્વસની ज्ञातास्मि ज्ञातास्वः ज्ञातास्मः ज्ञातासि ज्ञातास्थः ज्ञातास्थ ज्ञाता ज्ञातारौ ज्ञातारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अजानाम् आजानीव अजानीम | ज्ञास्यामि ज्ञास्यावः ज्ञास्यामः अजानाः अजानीतम् अजानीत ज्ञास्यसि ज्ञास्यथः ज्ञास्यथ अजानात् अजानीताम् अजानन् ज्ञास्यति ज्ञास्यतः ज्ञास्यन्ति
વિધ્યર્થ जानीयाम् जानीयाव जानीयाम जानीयाः जानीयातम् जानीयात जानीयात् जानीयाताम् जानीयुः
કિયાતિપસ્યર્થ | अज्ञास्यम् अज्ञास्याव अज्ञास्याम अज्ञास्यः अज्ञास्यतम् अज्ञास्यत अज्ञास्यत् अज्ञास्यताम् अज्ञास्यन्
जानानि जानीहि जानातु
આજ્ઞાર્થે जानाव जानाम जानीतम् जानीत जानीताम् जानन्तु
આશીર્વાદાર્થ ज्ञायासाम् ज्ञायास्व ज्ञायास्म ज्ञायाः ज्ञायास्तम् ज्ञायास्त | ज्ञायात् ज्ञायास्ताम् ज्ञायासुः
भयतनी (योको ५४२) अज्ञासिषम् अज्ञासिष्व अज्ञासिष्म अज्ञासीः अज्ञासिष्टम् अज्ञासिष्ट अज्ञासीत् अज्ञासिष्टाम् अज्ञासिषुः
પરોક્ષા जज्ञौ जज्ञिव जज्ञिम
जजिथ/जज्ञाथ जज्ञथुः जज्ञ | जज्ञौ जज्ञतुः जजुः |(6la ३५ ४१०५ 6५२ छे.)
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
८५
ज्ञा [जा] - 1. ५६ - aaj (मनिट)
શ્વસ્તની
जाने जानीषे जानीते
वर्तमान जानीवहे जानाथे जानाते
जानीमहे जानीध्वे जानते
ज्ञाताहे ज्ञातासे ज्ञाता
ज्ञातास्वहे ज्ञातास्महे ज्ञातासाथे ज्ञाताध्वे ज्ञातारौ ज्ञातारः
શાસ્તની अजानि अजानीवहि अजानीमहि | ज्ञास्ये अजानीथाः अजानाथाम् अजानीध्वम् ज्ञास्यसे अजानीत अजानाताम् अजानत ज्ञास्यते
ભવિષ્યની ज्ञास्यावहे ज्ञास्यामहे ज्ञास्येथे ज्ञास्यध्वे ज्ञास्येते ज्ञास्यन्ते
विष्य
કિયાતિપત્યર્થ जानीय' जानीवहि. जानीमहि | अज्ञास्ये अज्ञास्यावहि अज्ञास्यामहि जानीथाः जानीयाथाम् जानीध्वम् | अज्ञास्यथाः अज्ञास्येथाम् अज्ञास्यध्वम् जानीत जानीयाताम् जानीरन् | अज्ञास्यत अज्ञास्येताम् अज्ञास्यन्त
आई -
जानै जानावहै जानामहै जानीष्व जानाथाम् जानीध्वम् जानीताम् जानाताम् बानताम्
આશીર્વાદાર્થ |ज्ञासीय ज्ञासीवहि ज्ञासीमहि ज्ञासीष्ठाः ज्ञासीयास्थाम् ज्ञासीध्वम् ज्ञासीष्ट ज्ञासीयास्ताम् ज्ञासीरन्
પરોક્ષા जज्ञिवहे
भयतनी (बी १२) अज्ञासि अज्ञास्वहि अज्ञास्महि | जज्ञे अज्ञास्थाः अज्ञासाथाम् । अज्ञाध्वम्/ | जज्ञिषे ।
द्ध्वम् जज्ञे
जज्ञाथे
जज्ञिमहे जज्ञिध्वे जज्ञिरे
जज्ञाते
अज्ञास्त अज्ञासाताम
अज्ञासत
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
८६
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
वृ- मा. ५४ - (म°४, सेवj (सेट)
वृणे
વર્તમાના वृणीवहे वृणीमहे वृणाथे वृणीध्वे वृणाते वृणते
| वरिताहे | वरितासे वरिता
સ્તની वरितास्वहे वरितास्महे वरितासाथे वरिताध्वे वरितारौ वरितारः
वृणीते
હ્યસ્તની अवृणि अवृणीवहि अवृणीमहि | वरिष्ये अवृणीथाः अवृणाथाम् अवृणीध्वम् | वरिष्यसे अवृणीत अवृणाताम् अवृणत वरिष्यते
ભવિષ્યન્તી वरिष्यावहे वरिष्यामहे वरिष्येथे वरिष्यध्वे वरिष्येते वरिष्यन्ते
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ वृणीय वृणीवहि वृणीमहि | अवरिष्ये अवरिष्यावहि अवरिष्यामहि वृणीथाः वृणीयाथाम् वृणीध्वम् | अवरिष्यथा:अवरिष्येथाम् अवरिष्यध्वम् वृणीत वृणीयाताम् वृणीरन् | अवरिष्यत अवरिष्येताम् अवरिष्यन्त આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ वृणै वृणावहै वृणामहै | वरिषीय वरिषीवहि वरिषीमहि वृणीष्व वृणाथाम् वृणीध्वम् | वरिषीष्ठाः वरिषीयास्थाम् वरिषीध्वम्/ वृणीताम् वृणाताम्
वम् वृणताम् ।
' | वरिषीष्ट वरिषीयास्ताम् वरिषीरन् सतना (पहेलो १२)
પરોક્ષા अवरिषि अवरिष्वहि अवरिष्महि
ववृवहे ववृमहे अवरिष्ठाः अवरिषाथाम् अवरिध्वम्/ | ववषे वव्राथे ववृदवे
वम्/ड्ढ्व म् | ववे वव्राते. वविरे अवरिष्ट अवरिषाताम् अवरिषत | (बी०३पोपे७०४ १०७ 6५२छे.)
वक्रे
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
ज्या [जी] - ५.५६ - डीन थj, घzj (अनिट)
I
વર્તમાના
શ્વસ્તની जिनामि जिनीवः जिनीमः ज्यातास्मि ज्यातास्वः ज्यातास्मः जिनासि जिनीथः जिनीथ ।। ज्यातासि ज्यातास्थः ज्यातास्थ जिनाति जिनीतः जिनन्ति | ज्याता ज्यातारौ ज्यातारः
I
વ્યસ્તની
ભવિષ્યની अजिनाम् अजिनीव अजिनीम | ज्यास्यामि ज्यास्यावः ज्यास्यामः अजिनाः अजिनीतम् अजिनीत | ज्यास्यसि ज्यास्यथः ज्यास्यथ अजिनात् अजिनीताम् अजिनन् | ज्यास्यति ज्यास्यतः ज्यास्यन्ति વિધ્યર્થ
કિયાતિપત્યર્થ जिनीयाम् जिनीयाव जिनीयाम अज्यास्यम् अज्यास्याव अज्यास्याम जिनीयाः . जिनीयातम् जिनीयात अज्यास्यः अज्यास्यतम् अज्यास्यत जिनीयात् जिनीयाताम् जिनीयुः अज्यास्यत् अज्यास्यताम् अज्यास्यन्
આજ્ઞાર્થ जिनानि जिनाव जिनाम जिनीहि जिनीतम् जिनीत जिनातु जिनीताम् जिनन्तु
આશીર્વાદાર્થ जीयासम् जीयास्व जीयास्म जीयाः जीयास्तम् जीयास्त जीयात् जीयास्ताम् जीयासुः
II III III
मधतनी (योथो ५१२)
પરોક્ષા अज्यासिषम् अज्यासिष्व अज्यासिष्म | जिज्यौ जिज्यिव
जिज्यिम अज्यासीः अज्यासिष्टम् अज्यासिष्ट | जिज्याथ/ जिज्यथुः । जिज्य अज्यासीत् अज्यासिष्टाम् अज्यासिषुः | | जिज्यिथ
जिज्यौ जिज्यतुः जिज्युः
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
८८
पू- ५. यह पवित्र २ (सेट)
વર્તમાના
पुनामि पुनीव: पुनीमः
पुनासि पुनीथः पुनीथ पुनाति पुनीतः पुनन्ति
હ્યુસ્તની
अपुनाम् अपुनीव अपुनीम अपुनाः अपुनीतम् अपुनीत अपुनात् अपुनीताम् अपुनन्
વિધ્યર્થ
पुनीयाम् पुनीयाव पुनीयाम पुनीयाः पुनीयातम् पुनीयात पुनीयात् पुनीयाताम् पुनीयुः
આજ્ઞાર્થ
पुनाम
पुनानि पुनाव पुनीहि पुनीतम् पुनीत पुनातु पुनीताम् पुनन्तु
पवितास्मि
पवितासि
पविता
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ભવિષ્યન્તી
पविष्यामि पविष्यावः पविष्यामः पविष्यसि पविष्यथः पविष्यथ पविष्यति पविष्यतः पविष्यन्ति
શ્વસ્તની
पवितास्वः पवितास्मः
पवितास्थः पवितास्थ
पवितारौ पवितारः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अपविष्यम् अपविष्याव अपविष्याम अपविष्यः अपविष्यतम् अपविष्यत अपविष्यत् अपविष्यताम् अपविष्यन्
पूया:
पूयात्
આશીર્વાદાર્થ
पूयासम् पूयास्व पूयास्म
पूयास्तम् पूयास्त
पूयास्ताम् पूयासुः
અધતની (પહેલો પ્રકાર)
अपाविषम् अपाविष्व अपाविष्म पुपव/पुपाव अपावी: अपाविष्टम् अपाविष्ट पुपविथ अपावीत् अपाविष्टाम् अपाविषुः पुपाव
પરોક્ષા
पुपुविव
पुपुवथुः
पुपुवतुः
पुपुविम
पुपुव
पुपुवुः
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
।
I
पू- आ. ५६ - पवित्र २ (सेट)
वर्तमान पुनीवहे पुनाथे पुनाते
વ્યસ્તની पुनीमहे पविताहे पवितास्वहे पवितास्महे पुनीध्वे . पवितासे पवितासाथे पविताध्वे पुनते | पविता पवितारौ पवितारः
पुनीषे
है है है
હ્યસ્તની
ભવિષ્યની अपुनि अपुनीवहि अपुनीमहि |पविष्ये पविष्यावहे पविष्यामहे अपुनीथाः अपुनाथाम् अपुनीध्वम् | पविष्यसे पविष्येथे पविष्यध्वे अपुनीत अपुनाताम् अपुनत पविष्यते पविष्येते पविष्यन्ते
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ पुनीय पुनीवहि · पुनीमहि अपविष्ये अपविष्यावहि अपविष्यामहि पुनीथाः . पुनीयाथाम् पुनीध्वम् | अपविष्यथाः अपविष्येथाम् अपविष्यध्वम् पुनीत पुनीयाताम् पुनीरन् | अपविष्यत अपविष्येताम् अपविष्यन्त मार्थ
આશીર્વાદાર્થ पुनावहै पुनामहै | पविषीय पविषीवहि पविषीमहि पुनीष्व पुनाथाम् पुनीध्वम् | पविषीष्ठाः पविषीयास्थाम्पविषीध्वम्/ पुनीताम् पुनाताम् पुनताम्
| पविषीष्ट पविषीयास्ताम् पविषीरन् मद्यतनी (पडेदो प्रार)
પરોક્ષા अपविषि अपविष्वहि अपविष्महि
पुपुवे पुपुविवहे पुपुविमहे अपविष्ठाः अपविषाथाम् अपविध्वम्।
पुपुविषे पुपुवाथे पुपुविध्वे/
ड्ढ्व म्/वम् अपविष्ट अपविषाताम् अपविषत | पपवे पुपुवाते पुपुविरे
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
-
लू- ५. ५४ - ५j (सेट)
लुनामि लुनासि लुनाति
વર્તમાના लुनीवः लुनीमः लुनीथः लुनीथ लुनीतः लुनन्ति
શ્વસ્તની लवितास्मि लवितास्वः लवितास्मः लवितासि लवितास्थः लवितास्थ लविता लवितारौ लवितारः
EEEEEEEEEEEETTE
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अलुनाम् अलुनीव अलुनीम लविष्यामि लविष्यावः लविष्यामः अलुनाः अलुनीतम् अलुनीत लविष्यसि लविष्यथः लविष्यथ अलुनात् अलुनीताम् अलुनन् लविष्यति लविष्यतः लविष्यन्ति વિધ્યર્થ
यातिपत्त्यर्थ लुनीयाम् लुनीयाव लुनीयाम | अलविष्यम् अलविष्याव अलविष्याम लुनीयाः लुनीयातम् लुनीयात | अलविष्यः अलविष्यतम् अलविष्यत लुनीयात् लुनीयाताम् लुनीयुः | अलविष्यत् अलविष्यताम् अलविष्यन्
આશીર્વાદાર્થ लुनानि लुनाव लुनाम लूयासम् लूयास्व लूयास्म लुनीहि लुनीतम् लुनीत
लूयास्तम् लूयास्त लुनातु लुनीताम् लुनन्तु | लूयात् लूयास्ताम् लूयासुः
__EEEEEEEEEEEEEL
આજ્ઞાર્થ
लूयाः
मधतनी (पडेदो प्र२) अलाविषम् अलाविष्व अलाविष्म अलावीः अलाविष्टम् अलाविष्ट अलावीत् अलाविष्टाम्अलाविषुः
પરોક્ષા लुलव/लुलाव लुलुविव लुलुविम लुलविथ लुलुवथुः लुलुव लुलाव लुलुवतुः लुलुवुः
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
लू- मा. ५६ - ५g (सेट)
लुने
વર્તમાના लुनीवहे लुनाथे लुनाते
लुनीषे लुनीते
શ્વસ્તની लुनीमहे । लविताहे लवितास्वहे लवितास्महे लुनीध्वे . . | लवितासे लवितासाथे लविताध्वे लुनते लविता लवितारौ लवितारः
___EEEEEEEEEEEEEE REE FEEEEEEEEET EEEEEEEEEEEEEEE
ili 2011 il
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अलुनि अलुनीवहि अलुनीमहि | लविष्ये लविष्यावहे लविष्यामहे अलुनीथाः अलुनाथाम् अलुनीध्वम् | लविष्यसे लविष्येथे लविष्यध्वे अलुनीत अलुनाताम् अलुनत | लविष्यते लविष्येते लविष्यन्ते विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ लुनीय लुनीवहि लुनीमहि । अलविष्ये अलविष्यावहि अलविष्यामहि लुनीथाः . लुनीयाथाम् लुनीध्वम् अलविष्यथाः अलविष्येथाम् अलविष्यध्वम् लुनीत लुनीयाताम् लुनीरन् अलविष्यत अलविष्येताम् अलविष्यन्त
આશીર્વાદાર્થ लुनै लुनावहै लुनामहै । लविषीय लविषीवहि लविषीमहि लुनीष्व लुनाथाम् लुनीध्वम् । लविषीष्ठाः लविषीयास्थाम् लविषीध्वम्/ढवम् लुनीताम् लुनाताम् लुनताम् । लविषीष्ट लविषीयास्ताम् लविषीरन् मातनी (पदो प्रा२)
परोक्षा अलविषि अलविष्वहि अलविष्महि | लुलुवे लुलुविवहे लुलुविमहे अलविष्ठाः अलविषाथाम् अलविध्वम्/ | लुलुविषे लुलुवाथे लुलुविध्वे/वे
ड्ढ्वम्/वम् | लुलुवे लुलुवाते लुलुविरे अलविष्ट अलविषाताम् अलविषत
माशार्थ -
111
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
ર
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
धू- ५. ५६ - aaj (वेट)
धुनामि धुनासि धुनाति
વર્તમાના धुनीवः धुनीथः धुनीतः
શ્વસ્તની धुनीमः |धवितास्मि घवितास्वः धवितास्मः धुनीथ धवितासि धवितास्थः धवितास्थ धुनन्ति |धविता वितारौ धवितारः
अधुनाम् अधुनाः अधुनात्
ભવિષ્યન્તી अधुनीम | विष्यामि धविष्याव: धविष्यामः अधुनीत | धविष्यसि धविष्यथ: धविष्यथ अधुनन् | धविष्यति धविष्यतः धंविष्यन्ति
_EEEEEEEEEEEEEEE
धुनीयाम् धुनीयाः धुनीयात्
હાસ્તની अधुनीव अधुनीतम् अधुनीताम् વિધ્યર્થ धुनीयाव धुनीयातम् धुनीयाताम् આશા धुनाव धुनीतम् धुनीताम्
| स्यातिपत्त्यर्थ धुनीयाम | अधविष्यम् अधविष्याव अधविष्याम धुनीयात | अधविष्यः अधविष्यतम् अधविष्यत धुनीयुः | अधविष्यत् अधविष्यताम्अधविष्यन्
આશીર્વાદાર્થ धुनाम | धूयासम् धूयास्व धूयास्म धुनीत धूयाः धूयास्तम् . धूयास्त धुनन्तु धूयात् धूयास्ताम् धूयासुः
धुनानि धुनीहि धुनातु
मद्यतनी (पडेयो १२)
પરોક્ષા अधाविषम् अधाविष्व अधाविष्म | दुधव/दुधाव दुधुविव दुधुविम अधावीः अधाविष्टम् अधाविष्ट | दुधविथ . दुधुवथुः दुधुव अधावीत् अधाविष्टाम् अधाविषुः | दुधाव दुधुवतुः दुधुवुः
(ala ३५ो पे६४ १०५ 6५२ .)
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
धुने
धुनीषे
धुनीते
धू - खा. पह- सावधुं (वेट)
વર્તમાના
धुनीवहे
धुनीमहे
धुनाथे धुनीध्वे धुनाते धुनते
હ્યૂસ્તની
अधुनि
अधुनीवहि अधुनीमहि अधुनीथाः अधुनाथाम् अधुनीध्वम्
अधुनीत अधुनाताम् अधुनत
વિધ્યર્થ
धुनीय धुनीवहि धुनीमहि धुनीथाः धुनीयाथाम् धुनीध्वम्
धुनीत धुनीयाताम् धुनीरन्
આશાર્થ
धुनै
धुनामहै
धुनावहै धुनीष्व धुनाथाम् धुनीध्वम् धुनीताम् धुनाताम् धुनताम्
अद्यतनी (१ सो प्रार) अधविषि अधविष्वहि अधविष्महि अधविष्ठाः अधविषाथाम् अधविध्वम् /
1
धविताहे
धवितासे
धविता
अधविष्ट अधविषाताम् अधविषत
धविष्ये
धविष्यसे
धविष्यते
दुधुवे
दुधुविषे,
ड्वम्/ढ्वम् |दुधुवे
શ્વસ્તની
धवितास्वहे धवितास्महे
धवितासाथे धविताध्वे
धवितारौ धवितारः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अधविष्ये अधविष्यावहि अधविष्यामहि अधविष्यथाः अधविष्येथाम् अधविष्यध्वम् अधविष्यत अधविष्येताम् अधविष्यन्त
૯૩
ભવિષ્યન્તી
धविष्यावहे धविष्यामहे
धविष्येथे धविष्यध्वे
धविष्येते धविष्यन्ते
આશીર્વાદાર્થ
धविषीय धविषीवहि धविषीमहि धविषीष्ठाः धविषीयास्थाम् धविषीध्वम्, दवम् धविषीष्ट धविषीयास्ताम् धविषीरन्
પરોક્ષા
दुधुविवहे
दुधुवाथे
दुधुवा
दुधुविमहे
दुधुविध्वे / दवे
दुधुविरे
(બીજા રૂપો પેઇજ ૧૦૫/૧૦૬
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
स्तु – ५. ५६ - is (सेट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની स्तृणामि स्तृणीवः स्तृणीमः स्तरितास्मि स्तरितास्वः स्तरितास्मः स्तृणासि स्तृणीथः स्तृणीथ स्तरितासि स्तरितास्थः स्तरितास्थ स्तृणाति स्तृणीतः स्तृणन्ति स्तरिता स्तरितारौ स्तरितार:
HE
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अस्तृणाम् अस्तृणीव अस्तृणीम स्तरिष्यामि · स्तरिष्यावः स्तरिष्यामः अस्तृणाः अस्तृणीतम् अस्तृणीत स्तरिष्यसि स्तरिष्यथः स्तरिष्यथ अस्तृणात् अस्तृणीताम् अस्तृणन् स्तरिष्यति स्तरिष्यतः स्तरिष्यन्ति विध्यर्थ.
यातिपत्यर्थ स्तृणीयाम् स्तृणीयाव स्तृणीयाम अस्तरिष्यम् अस्तरिष्याव अस्तरिष्याम स्तृणीयाः स्तृणीयातम् स्तृणीयात अस्तरिष्यः अस्तरिष्यतम् अस्तरिष्यत. स्तृणीयात् स्तृणीयाताम् स्तृणीयुः अस्तरिष्यत् अस्तरिष्यताम् अस्तरिष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ स्तृणानि स्तृणाव स्तृणाम |स्तीर्यासम् स्तीर्यास्व स्तीर्यास्म स्तृणीहि स्तृणीतम् स्तृणीत |स्तीर्याः स्तीर्यास्तम् स्तीर्यास्त स्तृणातु स्तृणीताम् स्तृणन्तु । |स्तीर्यात् स्तीर्यास्ताम् स्तीर्यासुः
मद्यतनी (१दो ५१२)
પરોક્ષા अस्तारिषम् अस्तारिष्व अस्तारिष्म | तस्तर/तस्तार तस्तरिव अस्तारी: अस्तारिष्टम् अस्तारिष्ट | तस्तरिथ तस्तरथुः अस्तारीत् अस्तारिष्टाम् अस्तारिषुः | तस्तार तस्तरतुः
तस्तरिम तस्तर तस्तरुः
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
R
प
स्तृ – मा. ५६ - ढंis (सेट)
શ્વસ્તની
વર્તમાના स्तुणे स्तुणीवहे स्तृणीमहे स्तृणीषे स्तुणाथे . स्तणीध्वे स्तृणीते स्तृणाते स्तृणते ।
स्तरिताहे स्तरितास्वहे स्तरितास्महे स्तरितासे स्तरितासाथे स्तरिताध्वे | स्तरिता स्तरितारौ स्तरितार
हस्तिनी
ભવિષ્યન્તી अस्तृणि अस्तृणीवहि अस्तृणीमहि स्तरिष्ये स्तरिष्यावहे स्तरिष्यामहे अस्तृणीथाः अस्तृणाथाम् अस्तृणीध्वम् स्तरिष्यसे स्तरिष्येथे स्तरिष्यध्वे अस्तृणीत अस्तृणाताम् अस्तृणत | स्तरिष्यते स्तरिष्येते स्तरिष्यन्ते _ विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ स्तृणीय स्तृणीवहि . स्तृणीमहि | अस्तरिष्ये अस्तरिष्यावहि अस्तरिष्यामहि स्तृणीथाः स्तृणीयाथाम् स्तृणीध्वम् अस्तरिष्यथाः अस्तरिष्येथाम् अस्तरिष्यध्वम् स्तृणीत स्तृणीयाताम् स्तृणीरन् । अस्तरिष्यत अस्तरिष्येताम् अस्तरिष्यन्त
माशार्थ ,
આશીર્વાદાર્થ स्तृणै स्तृणावहै स्तृणामहै | स्तरिषीय स्तरिषीवहि स्तरिषीमहि स्तृणीष्व स्तृणाथाम् स्तृणीध्वम् | स्तरिषीष्ठाः स्तरिषीयास्थाम् स्तरिषीध्वम् ढ्वम् स्तृणीताम् स्तृणाताम् स्तृणताम् । स्तरिषीष्ट स्तरिषीयास्ताम् स्तरिषीरन्
EEEEEEEL
मद्यतनी (१दो प्रार)
परोक्षा अस्तीर्षि अस्तीर्ध्वहि अस्तीमहि | तस्तरे तस्तरिवहे. तस्तरिमहे अस्ती : अस्तीर्षाथाम् अस्तीद्वम्। तस्तरिषे तस्तराथे तस्तरिध्वे/दवे
ड्वम् | तस्तरे तस्तराते तस्तरिरे अस्तीष्ट अस्तीर्षाताम् अस्तीर्षत । (पील ३५ पेऽ४ १०६ ७५२ छे.)
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
वृ - ५. ५४ - ५२, ५सं २j (सेट)
वृणामि वृणासि वृणाति
વર્તમાના वृणीवः वृणीथः वृणीतः
થસ્તની वृणीमः | वरितास्मि वरितास्वः वरितास्मः
| वरितासि वरितास्थ: वरितास्थ वृणन्ति । वरिता वरितारौ वरितार:
वृणीथ
હ્યુસ્ટની
ભવિષ્યન્તી अवृणाम् अवृणीव अवृणीम | वरिष्यामि' वरिष्याव: वरिष्यामः अवृणाः अवृणीतम् अवृणीत | वरिष्यसि वरिष्यथ: वरिष्यथ अवृणात् अवृणीताम् अवृणन् । वरिष्यति वरिष्यतः वरिष्यन्ति વિધ્યર્થ
स्यातिपत्त्यर्थ. वृणीयाम् वृणीयाव वृणीयाम | अवरिष्यम् अवरिष्याव अवरिष्याम वृणीयाः वृणीयातम् वृणीयात | अवरिष्यः अवरिष्यतम् अवरिष्यत वृणीयात् वृणीयाताम् वृणीयुः | अवरिष्यत् अवरिष्यताम् अवरिष्यन् આજ્ઞાર્થ
माशीवार्थ वृणानि वृणाव वृणाम | वूर्यासम् वूर्यास्व वूर्यास्म वृणीहि वृणीतम् वृणीत | वूर्याः वूर्यास्तम् वूर्यास्त वृणातु वृणीताम् वृणन्तु | र्यात् वूर्यास्ताम् वूर्यासुः
EEEEEEEEEEEEEEE
HEEEEEEE
પરોક્ષા
मद्यतनी (१९ो प्रार) अवारिषम् अवारिष्व अवारिष्म ववर/ववार अवारी: अवारिष्टम् अवारिष्ट | ववरिथ अवारीत् अवारिष्टाम् अवारिषुः | ववार
ववरिव ववरथुः ववरतुः.
ववरिम ववर
ववरु:
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
वृणे
वृणीषे
वृणीते
वृ
- खा. पह - वरपुं-पसंह २ (सेट)
વર્તમાના
वृणीवहे वृणीमहे
वृणाथे
वृणीध्वे
वृणाते
वृणते
હ્યૂસ્તની
अवृणि
अवृणीवहि अवृणीमहि अवृणीथाः अवृणाथाम् अवृणीध्वम्
अवृणीत अवृणाताम् अवृणत
વિધ્યર્થ
वृणीवहि
वृणीमहि वृणीयाथाम् वृणीध्वम्
वृणीय.
वृणीथाः
वृणीत • वृणीयाताम् वृणीरन्
-
આજ્ઞાર્થ
वृणै वृणावहै वृणामहै वृणीष्व वृणाथाम् वृणीध्वम् वृणीताम् वृणाताम् वृणताम्
अद्यतनी (१ सो प्रार)
अवरिषि अवरिष्वहि
अवरिष्महि
अवरिष्ठाः अवरिषाथाम् अवरिध्वम् /
ड्वम् / ढ्वम्
अवरिष्ट अवरिषाताम् अवरिषत
वरिताहे
वरितासे
वरिता
वरिष्ये
वरिष्यसे
वरिष्यते
69
શ્વસ્તની
वरितास्वहे वरितास्महे
वरितासाथे वरिताध्वे
वरितारौ वरितारः
ભવિષ્યન્તી
वरिष्यावहे वरिष्यामहे
वरिष्येथे वरिष्यध्वे
वरिष्येते वरिष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अवरिष्ये अवरिष्यावहि अवरिष्यामहि अवरिष्यथाः अवरिष्येथाम् अवरिष्यध्वम् अवरिष्यत अवरिष्येताम् अवरिष्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
वरिषीय वरिषीवहि वरिषीमहि वरिषीष्ठाः वरिषीयास्थाम् वरिषीध्वम् /
वम्
वरिषीष्ट वरिषीयास्ताम् वरिषीरन्
પરોક્ષા
ववरे
ववरिवहे
ववरिमहे
ववरिषे
ववराथे
ववरिध्वे/ढ्वे
ववरे
ववराते
ववरिरे
(जीभ ३५ पे४४ १०६ ५२ छे.)
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
८८
ली - ५. पथोंट (अनिट् )
વર્તમાના
लिनामि लिनीव:
लिनीम: लातास्मि
लिनासि लिनीथः लिनीथ लातासि लिनाति लिनीत: लिनन्ति लाता
હ્યસ્તની अलिनाम् अलिनीव अलिनीम लास्यामि अलिना: अलिनीतम् अलिनीत लास्यसि अलिनात् अलिनीताम् अलिनन् लास्यति
વિધ્યર્થ लिनीयाम् लिनीयाव लिनीयाम अलास्यम् लिनीयाः लिनीयातम् लिनीयात
अलास्यः
लिनीयात् लिनीयाताम् लिनीयुः
अलास्यत्
આજ્ઞાર્થ
लिनाम
लिनानि लिनाव लिनीहि लिनीलम् लिनीत लिनातु लिनीताम् लिनन्तु
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
अलैषम् अलैष्व
अद्यतनी (२भे प्रा२ ) अलैष्म अलैषीः अलैष्टम् अलैष्ट अलैषीत् अलैष्टाम्
अलैषुः
શ્વસ્તની
लातास्वः लातास्मः
लातास्थः लातास्थ
लातारौ
लातार:
ભવિષ્યન્તી
लास्यावः लास्यामः
लास्यथः लास्यथ
लास्यतः लास्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अलास्याव अलास्याम अलास्यतम् · अलास्यत
अलास्यताम् अलास्यन्
આશીર્વાદાર્થ
लीयासम् लीयास्व लीयास्म
लीया:
लीयास्तम् लीयास्त लीयास्ताम् लीयासुः
लीयात्
"
પરોક્ષા
लिलय/लिलाय लिल्यिव लिलियम लिलेथ / लिलयिथ लिल्यथुः लिल्य लिलाय
लिल्यतुः लिल्युः
(जीभ ३५ ४ १०६ ५२ छे . )
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
कृ – ५. ५६ - डिंस१२वी (सेट)
વર્તમાના कुणामि कुणीवः कृणीमः कृणासि कृणीथः कृणीथ .. कृणाति कृणीतः कृणन्ति
REET
શ્વસ્તની करितास्मि करितास्वः करितास्मः करितासि करितास्थः करितास्थ करिता करितारौ करितारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अकृणाम् अकृणीव अकृणीम | करिष्यामि करिष्यावः करिष्यामः अकृणाः अकृणीतम् अकृणीत करिष्यसि करिष्यथः करिष्यथ अकृणात् अकृणीताम् अकृणन् करिष्यति करिष्यतः करिष्यन्ति
LIL WEIL ID 111
विध्यर्थ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ कृणीयाम् कृणीयाव कृणीयाम अकरिष्यम् अकरिष्याव अकरिष्याम कृणीयाः कृणीयातम् कृणीयात अकरिष्यः अकरिष्यतम् अकरिष्यत कृणीयात् कृणीयाताम् कृणीयुः । अकरिष्यत् अकरिष्यताम् अकरिष्यन्
सार्थ ।
कृणानि कृणीहि कृणातु
कृणाव कृणाम कृणीतम् कृणीत कृणीताम् कृणन्तु
આશીર્વાદાર્થ कीर्यासम् कीर्यास्व कीर्यास्म कीर्याः कीर्यास्तम् कीर्यास्त कीर्यात् . कीर्यास्ताम् कीर्यासुः
मद्यतनी (१९ो ५२)
પરોક્ષા अकारिषम् अकारिष्व अकारिष्म | चकर/चकार चकरिव अकारी: अकारिष्टम् अकारिष्ट | चकरिथ चकरथुः अकारीत् अकारिष्टाम् अंकारिषुः चकार चकरतुः
चकरिम चकर चकरु:
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
१००
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
-
शू - ५. ५६ - &िस ४२वी (सेट)
વર્તમાના
शृणामि शणासि
शृणीवः शणीथः शृणीतः
શ્વસ્તની शृणीमः । शरितास्मि शरितास्वः शरितास्मः शणीथ | शरितासि शरितास्थः शरितास्थ शृणन्ति | शरिता शरितारौ शरितार:
EEEEEEEEEEEEEE +ERE FEEEEEEEEEEEE __EEEEEEEE
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अशृणाम् अशृणीव अशृणीम | | शरिष्यामि शरिष्याव: शरिष्यामः अशृणाः अशृणीतम् अशृणीत | शरिष्यसि शरिष्यथः शरिष्यथ अशृणात् अशृणीताम् अशृणन् । शरिष्यति शरिष्यतः शरिष्यन्ति
| स्यातिपत्त्यर्थ. शृणीयाम् शृणीयाव शृणीयाम | अशरिष्यम् अशरिष्याव अशरिष्याम शृणीयाः शृणीयातम् शृणीयात अशरिष्यः अशरिष्यतम् अशरिष्यत । शृणीयात् शृणीयाताम् शृणीयुः । अशरिष्यत् अशरिष्यताम् अशरिष्यन् આજ્ઞાર્થ
माशीवार्थ . शृणाव शृणाम शीर्यासम् शीर्यास्व शीर्यास्म शृणीहि शृणीतम् शृणीत | शीर्याः शीर्यास्तम शीर्यास्त शृणातु शृणीताम् शृणन्तु | शीर्यात् शीर्यास्ताम् शीर्यासुः
પરોક્ષા
.. अद्यतनी (१cो प्रा२) अशारिषम् अशारिष्व अशारिष्म अशारीः अशारिष्टम् अशारिष्ट अशारीत् अशारिष्टाम् अशारिषुः
शशर/ शशरिव/शश्रिव शशरिम/शश्रिम शशार शशरिथ शशरथुः/शश्रथुः शशर/शश्र शशार शशरतुः/शश्रंतुः शशरु:/शश्रुः
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
૧૦૧
पृ - ५.५६ - पाण-पुर-भरj ( सेट )
पृणामि पृणासि पृणाति
वर्तमाना पृणीवः पृणीथः पृणीतः
LLL
શ્વસ્તની पृणीमः | परितास्मि परितास्वः परितास्मः पृणीथ | परितासि परितास्थः परितास्थ पृणन्ति | परिता . परितारौ परितारः
ભવિષ્યન્તી अपृणीम | परिष्यामि परिष्याव: परिष्यामः अपृणीत | परिष्यसि परिष्यथ: परिष्यथ अपृणन् | परिष्यति परिष्यतः परिष्यन्ति
EEEEEEEEEEEEER
હ્યસ્તની अपृणाम् अपृणीव अपृणाः अपृणीतम् अपृणात् । अपृणीताम् - विध्यर्थ पृणीयाम् पृणीयाव पृणीयाः पृणीयातम् पृणीयात् पृणीयाताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ पृणीयाम | अपरिष्यम् अपरिष्याव अपरिष्याम पृणीयात | अपरिष्यः अपरिष्यतम् अपरिष्यत पृणीयुः | अपरिष्यत् अपरिष्यताम् अपरिष्यन्
माशार्थ - पृणाव
पृणानि पृणीहि पृणातु
| पृणाम | पूर्यासम् पृणीत | पूर्याः पृणन्तु | पूर्यात्
माशीवाहा पूर्यास्व पूर्यास्तम् पूर्यास्ताम्
पृणीतम् पृणीताम्
पूर्यास्म पूर्यास्त पूर्यासुः
मद्यतनी (१दो प्रा२)
પરીક્ષા अपारिषम् अपारिष्व अपारिष्म | पपर/पपार पपरिव/पप्रिव पपरिम/पप्रिम अपारीः अपारिष्टम् अपारिष्ट | पपरिथ पपरथुः/पप्रथुः पपर/पप्र अपारीत् अपारिष्टाम् अपारिषुः | पपार पपरतुः/पप्रतुः पपरु:/पप्रुः
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૨
વર્તમાના
दृणामि
दृणीव:
दृणासि दृणीथः
दृणाति
दृणीतः
- 4. यह झडवुं (सेट)
·
दृणीमः
दृणीथ
दृणन्ति दरिता
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
શ્વસ્તની
दरितास्मि दरितास्वः दरितास्मः
दरितासि
दरितास्थः दरितास्थ
दरितारौ दरितारः
આજ્ઞાર્થ
दृणानि दृणाव दृणाम दृणीहि दृणीतम् दृणीत दृणातु दृणीताम् दृणन्तु
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી
अदृणाम् अदृणीव अदृणीम दरिष्यामि दरिष्यावः दरिष्यामः
अदृणाः अदृणीतम् अदृणीत
दरिष्यसि
दरिष्यथः दरिष्यथ
अदृणात् अदृणीताम् अदृणन्
दरिष्यति
दरिष्यतः दरिष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
વિધ્યર્થ दृणीयाम् दृणीयाव दृणीयाम अदरिष्यम् अदरिष्याव अदरिष्याम अदरिष्यतम् अदरिष्यत दृणीयात् दृणीयाताम् दृणीयुः अदरिष्यत् अदरिष्यताम् अदरिष्यन्
दृणीयाः दृणीयातम् दृणीयात अदरिष्यः
આશીર્વાદાર્થ
दीर्यासम् दीर्यास्व दीर्यास्म
दीर्यास्तम् दर्यास्त दीर्यास्ताम् दीर्यासुः
दीर्याः
दीर्यात्
अद्यतनी (१सो प्रार)
પરોક્ષા
अदारिषम् अदारिष्व अदारिष्म ददर/ददार ददरिव/दद्रिव अदारी: अदारिष्टम् अदारिष्ट ददरिथ अदारीत् अदारिष्टाम् अदारिषुः ददार
ददरिम / दद्रिम
ददरथुः / दद्रथुः ददर/दद्र ददरतु:/दद्रतुः ददरुः/दद्रुः
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્તરિરૂપ
१०3
ज़ - ५. ५६ - १२॥ थj (सेट)
વર્તમાના तृणीवः
तृणामि
શ્વસ્તની तृणीमः | जरितास्मि जरितास्वः जरितास्मः
| जरितासि जरितास्थः जरितास्थ तृणन्ति । जरिता जरितारौ जरितार:
जृणाति
तृणीतः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अज़णीव अज़णीम | जरिष्यामि जरिष्यावः जरिष्यामः अनृणाः अजृणीतम् अMणीत | जरिष्यसि जरिष्यथः जरिष्यथ अजृणात् अजृणीताम् अजृणन् । जरिष्यति जरिष्यतः जरिष्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપાર્થ जृणीयाम् जृणीयाव जृणीयाम | अजरिष्यम् अजरिष्याव अजरिष्याम जृणीयाः. जृणीयातम् Mणीयात | अजरिष्यः अजरिष्यतम् अजरिष्यत जृणीयात् जृणीयाताम् जृणीयुः | अजरिष्यत् अजरिष्यताम् अजरिष्यन्
- આશીર્વાદાર્થ
जृणाम | जीर्यासम् जीर्यास्व जीर्यास्म जृणीहि जृणीतम् जृणीत | जीर्याः .. जीर्यास्तम् जीर्यास्त तृणातु जृणीताम् तृणन्तु | जीर्यात् जीर्यास्ताम् जीर्यासुः
EEEEEEEEEEEEEEE
शार्थ -
પરોક્ષા
मद्यतनी (१दो प्रअर) अजारिषम् अजारिष्व अजारिष्म | जजर/जजार जजरिव जजरिम अजारीः अजारिष्टम् ' अजारिष्ट | जजरिथ जजरथुः जजर अजारीत् अजारिष्टाम् अजारिषुः | जजार जजरतुः जजरुः
(थी३५ पे६४ १०६ 6५२ छे.)
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०४
गृ - ५. पह - जोस (सेट)
વર્તમાના
गृणीव:
गृणामि गृणाि गृणीथ:
गृणाति गृणीतः
गृणीम गरितास्मि
गृणीथ गरितासि
गृणन्ति
गरिता
હ્યસ્તની
अगृणाम् अगृणीव अगृणीम गरिष्यामि
गरिष्यसि
अगृणाः अगृणीतम् अगृणीत अगृणात् अगृणीताम् अगृणन् गरिष्यति
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
આજ્ઞાર્થ गृणानि गृणाव गृणाम गीर्यासम् गृणीहि गृणीतम् गृणीत गुणातु गृणीताम् गृणन्तु
गीर्याः
गीर्यात्
શ્વસ્તની
गरितास्वः गरितास्मः
गरितास्थः गरितास्थ
गरितारौ गरितारः
ભવિષ્યન્તી
गरिष्यावः गरिष्यामः
गरिष्यथः गरिष्यथ
गरिष्यतः गरिष्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
गृणीयाम् गृणीयाव गृणीयाम अगरिष्यम् अगरिष्याव अगरिष्याम गृणीयाः गृणीयातम् गृणीयात अगरिष्यः गृणीयात् गृणीयाताम् गृणीयुः अगरिष्यत्
अगरिष्यतम् अगरिष्यत
अगरिष्यताम् अगरिष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
गीर्याव गीर्याम
गीर्यात
गीर्यास्तम् गीर्यास्ताम् गीर्यासुः
अद्यतनी (१सो प्रार)
अगारिषम् अगारिष्व अगष्मि जगर/जगार अगारी: अगारिष्टम् अगारिष्ट जगरिथ जगरथुः
अगारीत् अगारिष्टाम् अगारिषुः जगार
जगरतुः
પરોક્ષા
जगरिव जगरिम
जगर
जगरुः
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના વિકલ્પ રૂપ
૧૦૫
विs८५३पो क्लिश् ५.५६. वस्तनी क्लिश् ५.५६. भविष्यन्ती क्लेष्टास्मि क्लेष्टास्वः क्लेष्टास्मः । क्लेक्ष्यामि क्लेक्ष्याव: क्लेक्ष्यामः क्लेष्टासि क्लेष्टास्थ: क्लेष्टास्थ | क्लेक्ष्यसि क्लेक्ष्यथः क्लेक्ष्यथ क्लेष्टा क्लेष्टारौ क्लेष्टारः | क्लेक्ष्यति क्लेक्ष्यतः क्लेक्ष्यन्ति
क्लिश् ५.५६. व्यातिपत्त्यर्थ क्लिश्५.५६ मतनी (५२) अक्लेक्ष्यम् अक्लेक्ष्याव अक्लेक्ष्याम | अक्लिक्षम् अक्लिक्षाव अक्लिक्षाम अक्लेक्ष्यः अक्लेक्ष्यतम् अक्लेक्ष्यत अक्लिक्षः अक्लिक्षतम् अक्लिक्षत अक्लेक्ष्यत् अक्लेक्ष्यताम् अक्लेक्ष्यन् । अक्लिक्षत् अक्लिक्षताम् अक्लिक्षन्
ग्रन्थ् ५.५४. परोक्षा
ज्ञा.५.५६. माशीर्वाहार्थ जग्रन्थ 'ग्रेथिव ग्रेथिम ज्ञेयासम् ज्ञेयास्व ज्ञेयास्म ग्रेथिथ ग्रेथथुः ग्रेथ ज्ञेयाः ज्ञेयास्तम् ज्ञेयास्त जग्रन्थ ग्रेथतुः ग्रेथुः । ज्ञेयात् ज्ञेयास्ताम् ज्ञेयासुः - धू ५. ५६. श्वस्तनी
धू ५.५६ भविष्यन्ती धोतास्मि धोतास्वः धोतास्मः | धोष्यामि धोष्याव: धोष्यामः धोतासि धोतास्थ: धोतास्थ | धोष्यसि धोष्यथः धोष्यथ धोता धोतारौ धोतारः | धोष्यति धोष्यतः धोष्यन्ति
धू ५. ५६. यातिपत्त्यर्थ । धू मा.५६. भविष्यन्ती अधोष्यम् अधोष्याव अधोष्याम | धोष्ये धोष्यावहे धोष्यामहे अधोष्यः अधोष्यतम् अधोष्यत | धोष्यसे धोष्येथे धोष्यध्वे अधोष्यत् अधोष्यताम् अधोष्यन् धोष्यते धोष्येते धोष्यन्ते - धू मा. ५६. श्वस्तनी धू मा.५६. जियात्तिपत्यर्थ धोताहे धोतास्वहे. धोतास्महे | अधोष्ये अधोष्यावहि अधोष्यामहि धोतासे धोतासाथे धोताध्वे | अधोष्यथाः अधोष्येथाम् अधोष्यध्वम् धोता धोतारौ धोतारः । अधोष्यत अधोष्येताम् अधोष्यन्त
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી धू .५६. अद्यतनी (२को प्रसर) धू सा.५६. माशी. अधोषि अधोष्वहि अधोष्महि धोषीय धोषीवहि धोषीमहि अधोष्ठाः अधोषाथाम् अधोड्ढ्वम्/वम् | धोषीष्ठाः धोषीयास्थाम् धोषीढ्वम् अधोष्ट अधोषाताम् अधोषत धोषीष्ट धोषीयास्ताम् धोषीरन्
स्तृ मा.५६. माशी. स्तृ मा.५६. म. (१दो प्रार) स्तीर्षीय स्तीर्घावहि स्तीर्षीमहि | अस्तरिषि अस्तरिष्वहि अस्तरिष्महि स्तीर्षीष्ठाः स्तीर्षीयास्थाम् स्ती|वम् अस्तरिष्ठाः अस्तरिषायाम् अस्तरिध्वम्/ढ्वम् स्तीर्षीष्ट स्तीर्षीयास्ताम् स्तीर्षीरन्
ड्ढ्व म् अस्तरिष्ट अस्तरिषाताम् अस्तरिषत वृ मा.५६. माशी. . वृा .प. म. (२ ॥२) वर्षीय वृर्षीवहि वर्षीमहि | अवूर्षि अवलहि अवर्णहि वर्षीष्ठाः वर्षीयास्थाम् वर्षीढ्वम् अवाः अवर्षाथाम् अवृद्वम्/ड्ढ्वम् वूर्षीष्ट वर्षीयास्ताम् वर्षीरन् ।
| अवूट अवर्षाताम् अवर्षत ___ ली ५.५६. श्वस्तनी ली ५.५६. भविष्यन्ती लेतास्मि लेतास्वः लेतास्मः | लेष्यामि लेष्याव: ' लेष्यामः लेतासि लेतास्थः लेतास्थ | लेष्यसि लेष्यथ: लेष्यथ लेता लेतारौ , लेतारः | लेष्यति लेष्यतः लेष्यन्ति
ली ५.५६. स्यातिपत्त्यर्थ ली ५.५६. मा. (४ थो ५१२) अलेष्यम् अलेष्याव अलेष्याम | अलासिषम् अलासिष्व अलासिष्म अलेष्यः अलेष्यतम् अलेष्यत अलासीः अलासिष्टम् अलासिष्ट अलेष्यत् अलेष्यताम् अलेष्यन् अलासीत् अलासिष्टाम् अलासिषुः जू ५. ५६. परोक्षा मी आ. ५६. मातनी (
२ २ ) जजर/जजार जेरिव जेरिम |
| अमेषि अमेष्वहि अमेष्महि जेरिथ जेरथः जेर अमेष्ठाः अमेषाथाम् अमेदवम्/ड्ढ्वम् जजार जेरतः जेरुः | अमेष्ट अमेषाताम् अमेषत
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના ભવિષ્યકર્મણિકૃદન્ત
१०७
નવમાગણના ભવિષ્યકર્મણિકૃદન્ત (१) अश्-अशिष्यमाण (२) क्लिश्-क्लेशिष्यमाण, क्लेक्ष्यमाण (3) क्री-क्रेष्यमाण, क्रायिष्यमाण, (४) ग्रन्थ्-ग्रन्थिष्यमाण (५) ग्रह-ग्रहीष्यमाण, ग्राहिष्यमाण, (5) पुष्-पोषिष्यमाण (७) प्री-प्रेष्यमाण, प्रायिष्यमाण (८) बन्ध्-भन्त्स्यमान () मन्थ्-मन्थिष्यमाण (१०) मी-मास्यमान मायिष्यमाण (११) मुष्-मोषिष्यमाण (१२) मृद्मर्दिष्यमाण (१३) श्री-श्रेष्यमाण, श्रायिष्यमाण, (१४) क्षुभ्क्षोभिष्यमाण, (१५) ज्ञा-ज्ञास्यमान, ज्ञायिष्यमाण, (१६) वृ-वरिष्यमाण, वारिष्यमाण. (१७) पू-पविष्यमाण, पाविष्यमाण (१८) लू-लविष्यमाण, लाविष्यमाण (१८) धू-धविष्यमाण, धोष्यमाण, धाविष्यमाण (२०) स्तृ-स्तरिष्यमाण, स्तारिष्यमाण (२१) वृ-वरिष्यमाण, वारिष्यमाण (२२) ज्या-ज्यास्यमान, ज्यायिष्यमाण (२३) ली-लेष्यमाण, लायिष्यमाण (२४) कृ-करिष्यमाण, कारिष्यमाण (२५) शृ-शरिष्यमाण, शारिष्यमाण, (२६) पृ-परिष्यमाण, पारिष्यमाण (२७) दृ-दरिष्यमाण, दारिष्यमाण (२८)
-जरिष्यमाण, जारिष्यमाण (२८) गृ-गरिष्यमाण, गारिष्यमाण. (२३) ली-लास्यमान
વિકલ્પરૂપ वृमा. ५६. मद्यतनी (
२ २)। वृ. ५६. माशीवार्थ अवृषि अवृष्वहि अवृष्महि |वृषीय वृषीवहि वृषीमहि अवृथाः अवृषाथाम् अवृवम् वृषीष्ठाः वृषीयास्थाम् वृषीवम्
अवृड्ड्वम् | वृषीष्ट वृषीयास्ताम् वृषीरन् अवृत अवृषाताम् अवृषत
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
કર્મણિ રૂપો
ग्रन्थिता
.. गृह्यताम् ।
ધાતુ વર્તમાના ત્રસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની अश् ५. अश्यते आश्यत अश्येत अश्यताम् अशिता मन्थ् ५. मथ्यते अमथ्यत मथ्येत मथ्यताम् मन्थिता क्लिश् ५. क्लिश्यते अक्लिश्यत क्लिश्येत क्लिश्यताम् क्लेशिता
क्लेष्टा क्री 6. क्रीयते अक्रीयत क्रीयेत क्रीयताम् । क्रेता
क्रायिता ग्रन्थ् ५ ग्रथ्यते अग्रथ्यत ग्रथ्येत . ग्रथ्यताम्। बन्ध् ५. बध्यते अबध्यत बध्येत बध्यताम् । बन्द्धा ग्रह 6. गृह्यते अगृह्यत गृह्येत ।
ग्रहीता
ग्राहिता पुष् ५.
पुष्यते
- अपुष्यत पुष्येत पुष्यताम् पोषिता मुष् ५. मुष्यते अमुष्यत मुष्येत मुष्यताम् मोषिता. प्री 6. प्रीयते अप्रीयत प्रीयेत प्रीयताम्
प्रायिता मृद् ५ मृद्यते अमृद्यत मृद्येत मृद्यताम् मर्दिता क्षुभ् ५. क्षुभ्यते अक्षुभ्यत क्षुभ्येत क्षुभ्यताम् क्षोभिता श्री ५. श्रीयते अश्रीयत श्रीयेत. श्रीयताम् श्रेता
श्रायिता मी ५. मीयते अमीयत मीयेत मीयताम् । माता
मायिता ज्ञा ५ ज्ञायते अज्ञायत ज्ञायेत ज्ञायताम् ज्ञाता (जा)
ज्ञायिता वृ ॥ वियते अवियत व्रियेत वियताम् वरिता
प्रेता
भी
है कि
. वारिता
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્મણિ રૂપ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
क्रेष्यते
ભવિષ્યન્તી अशिष्यते आशिष्यत
मन्थिष्यते अमन्थिष्यत
क्लेशिष्यते अक्लेशिष्यत
क्लेक्ष्यते
अलेक्ष्यत
अक्रेष्यत
क्रायिष्यते
अक्रायिष्यत
ग्रन्थिष्यते अग्रन्थिष्यत भन्त्स्यते अभन्त्स्यत बबन्धे ग्राहिष्यते अग्राहिष्यत जगृहे
ग्रहीष्यते अग्रहीष्यत
पोषिष्यते
मोषिष्यते
प्रेष्यते
प्रायिष्यते
मर्दिष्यते
क्षोभिष्यते
श्रेष्यते
श्रायिष्यते
मास्यते
मायिष्यते
ज्ञास्यते
अज्ञास्यत
ज्ञायिष्यते
अज्ञायिष्यत
वरिष्यते अवरिष्यत
वारिष्यते
अवारिष्यत
કર્મણિ રૂપો
પરોક્ષા
आशे
ममन्थे
चिक्लिशे
चिक्रिये
अमास्यत
अमायिष्यत
ग्रन्थे/थे
अपोषिष्यत पुपुषे
अमोषिष्यत
मुमुषे
अप्रेष्यत
पिप्रिये
अप्रायिष्यत
अमर्दिष्यत
अक्षोभिष्यत
अश्रेष्यत
अश्रायिष्यत
मिम्ये
जज्ञे
वव्रे
અદ્યતની આશીર્વાદાર્થ
आशि
अशिषीष्ट
अमन्थि
मन्थिषीष्ट
अक्लेशि
क्लेशिषीष्ट
क्लिक्षीष्ट
अक्रायि
ममृदे
अमर्दि
चुक्षुभे
अक्षोभि
शिश्रिये अश्रायि
अग्रन्थि
अबन्धि
अग्राहि
अपोषि
अमोषि
अप्रायि
अमायि
अज्ञायि
૧૦૯
अवारि
क्रेषीष्ट
क्रायिषीष्ट
ग्रन्थिषीष्ट
भन्त्सीष्ट
ग्राहिषीष्ट
ग्रहीषीष्ट
पोषिषीष्ट
मोषिषीष्ट
प्रेषीष्ट
प्रायिषीष्ट
मर्दिषीष्ट
क्षोभिषीष्ट
श्रेषीष्ट
श्रायिषीष्ट
मासीष्ट
मायिषीष्ट
ज्ञासीष्ट
ज्ञायिषीष्ट
वरिषीष्ट
वारिषीष्ट / वृषीष्ट
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
११०
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
કર્મણિ રૂપો
ધાતુ વર્તમાના હ્યસ્તની पू. 6. पूयते ___ अपूयत
लू 6.
लूयते
अलूयत
धू 6. धूयते
अधूयत
વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ
શ્વસ્તની पूयेत पूयताम् पविता.
पाविता लूयेत लूयताम् . लविता
लाविता धूयेत धूयताम् धविता
धोता/धाविता स्तीर्येत स्तीर्यताम् . स्तरिता
स्तारिता वूर्येत वूर्यताम् वरिता
वारिता
स्त 6. स्तीर्यते
अस्तीर्यत
व ७.
पूर्यते
अर्यत
ज्या५. जीयते
अजीयत
जीयेत
जीयताम्
ज्याता. ज्यायिता लेता/लाता • लायिता
ली. ५. लीयते
अलीयत
लीयेत
लीयताम्
कृ. ५. कीर्यते
अकीर्यत
कीर्येत
कीर्यताम् ।
श ५. शीर्यते
अशीर्यत
शीर्येत . शीर्यताम्
अपूर्यत
पूर्यंत
पूर्यताम्
पृ ५. पूर्यते दृ ५. दीर्यते
करिता कारिता शरिता शारिता परिता पारिता दरिता दारिता
अदीर्यत
ज़ ५. जीर्यते
अजीर्यत
दीर्यताम् जीर्येत जीर्यताम् गीर्येत गीर्यताम्
जरिता
गृ ५. गीर्यते
अगीर्यत
जारिता गरिता गारिता
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કર્મણિ રૂપ
ભવિષ્યન્તી
ક્રિયાતિપત્યર્થ
पविष्यते
अपविष्यत
पाविष्यते
अपाविष्यत
लविष्यते
अलविष्यत
लाविष्यते अलाविष्यत
धाविष्य
स्तरिष्यते
स्तारिष्यते
लुलुवे
धविष्यते/धोष्यते अधविष्यत / अधोष्यत दुधुवे
अधाविष्यत
अस्तरिष्यत
तस्तरे
अस्तारिष्यत
ववरे
वरिष्
वारिष्यते
ज्यास्यते
ज्यायिष्यते
लेष्यते
लास्यते
लायिष्यते
करिष्यते
करिष्यते
शरिष्यते
शारिष्यते
परिष्यते
पारिष्यते
दरिष्यते
दारिष्यते
जरिष्यते
जारिष्यते
गरिष्यते
गारिष्यते
अवरिष्यत
अवारिष्यत
अज्यास्यत अज्यायिष्यत
अलेष्यत
अलास्यत
अलायिष्यत
अकरिष्यत
अकारिष्यत
अशरिष्यत
કર્મણિ રૂપો
अशारिष्यत
अपरिष्यत
अपारिष्यत
अदरिष्यत
अदारिष्यत
अजरिष्यत
अजारिष्यत
अगरिष्यत
अगारिष्यत
પરોક્ષા અદ્યતની આશીર્વાદાર્થ
पुपुवे
अपावि
पविषीष्ट
पाविषीष्ट
अलावि
लविषीष्ट
लाविषीष्ट
अधावि
धविषीष्ट
धोषीष्ट /धाविषीष्ट स्तरिषीष्ट
अस्तारि
• स्तारिषीष्ट/स्तीर्षीष्ट
वारिषीष्ट
वरिषीष्ट
वर्षीष्ट
अज्यायि ज्यासीष्ट
अवारि
जिज्ये
लिल्ये अलायि
चकरे अकारि
श/श अशारि
पप/प अपारि
ददरे/दद्रे अदारि
जजरे अजारि
जेरे
जगरे अगारि
૧૧૧
ज्यायिषीष्ट
लेषीष्ट
लासीष्ट
लायिषीष्ट
करिषीष्ट
रिषीष्ट/कीर्षीष्ट
शरिषीष्ट
शारिषीष्ट / शीर्षीष्ट
परिषीष्ट
पारिषीष्ट/ पूर्वीष्ट
दरिषीष्ट
दारिषीष्ट / दीर्षीष्ट
जरिषीष्ट
रिषीष्ट/जीर्षीष्ट गरिषीष्ट
गरिषीष्ट/ गीर्षीष्ट
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧ર
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ईन्ति
ધાતુ વર્તમાન વર્તમાન હેત્વર્થ- , સંબંધક- કર્મણિ
કર્તરિ કર્મણિ કૃદન્ત ભૂત- ભૂતકૃદન્ત કુદત્ત
કુદા જુદા अश्.५. अश्नत् अश्यमान अशितुम् अशित्वा अशित क्लिश्.५. क्लिश्नत् क्लिश्यमान क्लेष्टुम्। ' क्लिशित्वा, क्लिशित/
क्लेशितम् क्लिष्ट्वा क्लिष्ट क्री.५. क्रीणत् क्रीयमाण केतुम् क्रीत्वा क्रीत क्री... क्रीणान ग्रन्थ्.५. ग्रथनत् __ग्रथ्यमान ग्रन्थितुम् . ग्रन्थित्वा/ ग्रथित
ग्रथित्वा ग्रह.५. गृहत् गृह्यमाण ग्रहीतुम् गृहीत्वा गृहीत ग्रह.मा. गृह्णान पुष्.५. पुष्णत् पुष्यमाण ___पोषितुम् पुषित्वा पुषित प्री.५. प्रीयमाण
प्रीत्वा प्रीत प्री.मा. बन्ध.५. बध्नत् बध्यमान बन्द्धम् बद्ध्वा बद्ध मन्थ्.५. मथ्नत् । मथ्यमान मन्थितुम् मन्थित्वा मन्थित मी.५. भीनत्
मीयमान मातुम् मीत्वा मीत मी...
मीनान. मुष् ५. मुष्णत् मुष्यमाण मोषितुम् मुषित्वा मुषित मृद्.५. मृनत् मृद्यमान मर्दितुम् मृदित्वा मृदित श्री.५. श्रीणत् श्रीयमाण श्रेतुम् श्रीत्वा श्रीत
प्रीणत् प्रीणान
प्रेतुम्
श्री.भा.
श्रीणान
क्षुभ्.५.
क्षुभ्नत्
क्षुभ्यमाण
क्षोभितुम् ।
क्षोभित्वा क्षुभित क्षुभित्वा क्षुब्ध ज्ञात्वा ज्ञात
ज्ञायमान
ज्ञातुम्
ज्ञा ५. जानत ज्ञा मा. जानान वृ.मा. . वृणान
पुनत् पू.मा. पुनान
व्रियमाण पूयमान
वरितुम् पवितुम्
. वृत्वा
पूत्वा
वृत पूत
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કૃદન્ત
૧૧૩
કૃદન્ત
કર્તરિ ભૂત हन्त
વિધ્યર્થ કૃદત્ત तव्य अनीय
ભવિષ્ય टत
પરોક્ષ ભૂત हन्त
य
अशनीय आश्य क्लेशनीय क्लेश्य
अशिष्यत् क्लेशिष्यत्
आशिवस् चिक्लिश्वस्
अशितवत् अशितव्य क्लिशितवत् क्लेशितव्य क्लिष्टवत् क्लेष्टव्य क्रीतवत् क्रेतव्य
क्लेक्ष्यत् .
क्रयणीय क्रेय क्रेष्यत्
क्रेष्यमाण ग्रन्थनीय ग्रन्थ्य ग्रन्थिष्यत्
चिक्रीवस् चिक्रियाण
ग्रथितवत् . ग्रन्थितव्य
जग्रथ्वस्/
गृहीतवत्
ग्रहीतव्य
ग्रेथिवस् जगृहस्
जगृहाण
पुषितवत् प्रीतंवत्
पोषितव्य प्रेतव्य
बद्धवत् बन्द्धव्य मन्थितवत् । मन्थितव्य
मातव्य
ग्रहणीय ग्राह्य ग्रहीष्यत्
ग्रहीष्यमाण पोषणीय पोष्य
__ पोषिष्यत् प्रयणीय प्रेय
प्रेष्यत्
प्रेष्यमाण बन्धनीय बन्ध्य
भन्स्य त् मन्थनीय मन्थ्य
मन्थिष्यत् मानीय मेय
मास्यत्
मास्यमान मोषणीय मोष्य
मोषिष्यत् मर्दनीय मृद्य । मर्दिष्यत् श्रयणीय श्रेय श्रेष्यत्
श्रेष्यमाण क्षोभणीय क्षोभ्य क्षोभिष्यत्
मीतवत्
पुपुष्वस् पिप्रीवस् पिप्रियाण बबध्वस् ममथ्वस् मिमीवस् मिम्यान मुमुष्वस् ममृद्वस् शिश्रीवस् शिश्रियाण चुक्षुभ्वस्
मुषितवत् मृदितवत् श्रीतवत्
मोषितव्य मर्दितव्य श्रेतव्य
क्षोभितव्य
क्षुभितवत् क्षुब्धवत् ज्ञातवत्
ज्ञातव्य
ज्ञानीय
ज्ञेय
जज्ञिवस्
वृतवत् पूतवत्
वरितव्य . वरणीय वार्य पवितव्य
पव्य पाव्य
ज्ञास्यत् ज्ञास्यमान . वरिष्यमाण पविष्यत् पविष्यमाण
जज्ञान वव्राण पुपूवस् पुपुवान
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
કૃદન્ત
ધાતુ
હેત્વર્થ- કૃદન્ત
વર્તમાન વર્તમાન કર્તરિ, કર્મણિ ફુદત્ત કુદત लुनत्
लूयमान लुनान लूयमान धुनत् धूयमान धुनान धूयमान
સંબંધક- કર્મણિભૂતા. भूतકૃદન્ત કૃદન્ત लूत्वा - लून
लवितुम्
الكو لكو مو
लू मा.
धून
धू मा.
धोतुम्
و
.
स्त ५. स्तृणत् स्तीर्यमाण स्तरितुम् स्ती| स्त मा. स्तृणान स्तीर्यमाण वृ ५. वृणत् वूर्यमाण वरितुम् | व मा. वृणान वूर्यमाण ज्या ५. जिनत् जीयमान ली ५. लिनत् लीयमान __लातुम्/ लीत्वा
पूर्ण
कुEEEEEEEEEEEEEEEEE.
जीन लीन
लेतुम्
कृ ५.
कृणत् . कीर्यमाण
करितुम् कीर्वा
कीर्ण
शृणत्
शीर्यमाण
शरितुम्
शीर्वा
शीर्ण
५.
दृणत्
दीर्यमाण दरितुम् दीर्वा
दीर्ण
५.
जृणत्
जीर्यमाण जरितुम्
जरित्वा
जीर्ण
५.
गृणत् पृणत्
गीर्यमाण गरितुम् गीर्वा पूर्यमाण परितुम् पूर्वा
... गीर्ण
पृ ५.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના કૃદન્ત
૧૧૫
કર્તિરિ ભૂત हन्त
हन्त વિધ્યર્થ કૃદત્ત ભવિષ્ય तव्य अनीय यन्त
પરોક્ષ ભૂત न्त
तव्य
लूनवत्
लवितव्य
धूनवत्
धोतव्य धवितव्य
स्तीर्णवत्
स्तरितव्य
लवनीय लव्य लविष्यत् लुलूवस् लाव्य लविष्यमाण
लुलुवान धवनीय धव्य धविष्यत्/धोष्यत् दुधूवस्
धाव्य धविष्यमाण दुधुवान
धोष्यमाण स्तरणीय स्तार्य स्तरिष्यत् तिस्तीर्वस्
स्तरिष्यमाण तिस्तिराण वरणीय वार्य वरिष्यत् वुवूर्वस्
वरिष्यमाण वुवुराण ज्यानीय ज्येय ज्यास्यत् जिज्यिवस् लयनीय लेय लेष्यत् लिलीवस्
लास्यत् करणीय कार्य करिष्यत् चिकीर्वस्
वूर्णवत्
वरितव्य
जीनवत्
ज्यातव्य लेतव्य लातव्य करितव्य ,
FEEEEEEEEEEEEEEEE
लीनवत् .
लानीय
कीर्णवत्
शीर्णवत्. शरितव्य
शरणीय -शार्य शरिष्यत्
शिशीर्वस्
दीर्णवत्
दरितव्य
दरणीय दार्य दरिष्यत्
दिदीर्वस्
जीर्णवत्
जरितव्य
जरणीय जार्य जरिष्यत्
जिजीर्वस्
गीर्णवत् पूर्तवत्
गरितव्य परितव्य
गरणीय गार्य गरिष्यत् परणीय पार्य परिष्यत्
जिगीर्वस् पुपूर्वस्
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૬
ઈચ્છાદર્શક
વર્તમાના
હસ્તની
વિધ્યર્થ
આજ્ઞાર્થ
શ્વતની
ધાતુ अश् ५. अशिशिषामि
आशिशिषम्
अशिशिषेयम्
अशिशिषाणि
अशिशिषितास्मि
क्लिश् ५. चिक्लेशिषामि अचिक्लेशिषम् चिक्लेशिषेयम् चिक्लेशिषाणि चिक्लेशिषितास्मि
चिक्लिशिषामि अचिक्लिशिषम् चिक्लिशिषेयम् चिक्लिशिषाणि चिक्लिशिषितास्मि अचिक्लिक्षम् चिक्लिक्षेयम् चिक्लिक्षाणि
चिक्लिक्षामि
चिक्लिक्षितास्मि
अजिग्रन्थिषम् जिग्रन्थिषेयम्
जिग्रन्थिषाणि
जिग्रन्थिषितास्मि
अजिघृक्षम्
जिघृक्षेयम्
जिघृक्षेव
ग्रन्थ् ५. जिग्रन्थिषामि
ग्रह ५. जिघृक्षामि
ग्रह २०. जिघृक्षे
पुष् ५. पुपोषिषामि
प्री ५. पिप्रीषामि
प्री 20. पिप्रीषे
बन्ध् ५. बिभन्त्सामि
मन्थ् ५. मिमन्थिषामि
मी ५. मित्सामि
मी २५1. मित्से
मुष् ५. मुमुषिषामि
मृद् ५. मिमर्दिषामि श्री ५. शिश्रीषामि
श्री 3. शिश्रीषे
क्षुभ् ५. चुक्षोभिषामि
ज्ञा ५. जिज्ञासामि
वृ २८. विवरिषे
५. पुपूषामि
पू
पू २. पुपूषे
लू ५. लुलूषामि लू. ॥. लुलूषे
अजिघृक्षे
अपुपोषिषम्
अपिप्रीषम्
अपिप्रीषे
अबिभन्त्सम्
बिभिन्त्सेयम्
अमिमन्थिषम् मिमन्थिषेयम्
मित्सेयम्
मित्सेय
अमित्सम्
अमित्से
अमुमुषिषम्
अमिमर्दिषम्
अशिश्रीषम्
मुमुषिषेयम्
मिमर्दिषेयम्
शिश्रीषेयम्
अशिश्रीषे शिश्रीषेय
पुपोषिषेयम्
पिप्रीषेयम्
पिप्रीषेय
अचुक्षोभिषम् चुक्षोभिषेयम् अचुक्षोभिषम् चुक्षोभिषेयम्
अजिज्ञासम् जिज्ञासेयम्
अविवरिषे
विवरिषेय
अपुपूषम्
अपुपूषे
अलुलूषम्
अलुलूषे
पुपूषेयम्
पुपूषेय
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
लुलूषेयम्
लुलूषेय
जिघृक्षाणि
जिघृक्षै
पुपोषिषाणि पुपोषिषितास्मि
पिप्रीषाणि
पिप्रोषितास्मि
पिप्रीषै
पिप्रीषिताहे
बिभन्त्सानि
बिभन्तित्सतास्मि
मिमन्थिषाणि
मिमन्थिषितास्मि
मित्सानि
मित्स
जिघृक्षितास्मि
जिघृक्षिताहे
मित्सितास्मि
मित्सिताहे
मुमुषिषाणि
मुमुषिषितास्मि
मिमर्दिषाणि
मिमर्दिषितास्मि
शिश्रीषाणि
शिश्रीषितास्मि
शिश्रीषै शिश्रीषिताहे
पुपुषै
लुलूषाणि
लुलूषै
चुक्षोभिषाणि
चुक्षोभिषितास्मि
जिज्ञासानि जिज्ञासितास्मि
विवरिषै
विवरिषिताहे
पुपुषाणि
पुपूषितास्मि
पुपूषिताहे
लुलूषितास्मि
लुलूषिताहे
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના ઈચ્છાદર્શક
ઈચ્છાદર્શક
અદ્યતની ૧લોપ્રકાર પરોક્ષા
આશીર્વાદાર્થ
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ अशिशिषिष्यामि आशिशिषिष्यम् आशिशिषिषम् अशिशिषाञ्चकार/चकर अशिशिष्यासम् चिक्लेशिषिष्यामि अचिक्लेशिषिष्यम् अचिक्लेशिषिषम् चिक्लेशिषाञ्चकार/चकर चिक्लेशिष्यासम् चिक्लिशिषिष्यामि अचिक्लिशिषिष्यम् अचिक्लिशिषिषम् चिक्लिशिषाञ्चकार/चकर चिक्लिशिष्यासम् चिक्लिक्षिष्यामि अचिक्लिक्षिष्यम् अचिक्लिक्षिषम् चिक्लिक्षाञ्चकार/चकर जिग्रन्थिषिष्यामि अजिग्रन्थिषिष्यम् अजिग्रन्थिषिषम् जिग्रन्थिषाञ्चकार/चकर जिघृक्षिष्यामि अजिघृक्षिष्यम् अजिघृक्षिषम्
जिघृक्षाञ्चकार/चकर
जिघृक्षये
अजिघृक्षिष्ये अजिघृक्षिषि अपुपोषिषिषम्
पुपोषिषिष्यामि अपुपोषिषिष्यम्
अपिप्रीषिष्यम् अपिप्रीषिषम्
पिप्रीषिष्यामि • पिप्रीषिष्ये
अपिप्रीषिष्ये अपिनीषिषि
बिभन्त्सिष्यामि
अबिभन्त्सिष्यम् अबिभन्त्सिषम्
बिभत्साञ्चकार/चकर
मिमन्थिषिष्यामि अमिमन्थिषिष्यम् अमिमन्थिषिषम् मिमन्थिषाञ्चकार/चकर
मित्सिष्यामि
मित्साञ्चकार/चकर
अमित्सिष्यम् अमित्सिषम् अमित्सिषि
मित्सिष्ये
अमित्सिष्ये
मित्साञ्चक्रे
मुमुषिषिष्यामि मिमर्दिषिष्यामि शिश्रीषिष्यामि अशिश्रीषिष्यम् अशिश्रीषिषम्
अमुमुषिषिष्यम् अमुमुषिषिषम् अमिमर्दिषिष्यम् अमिमर्दिषिषम्
अशिश्रीषिष्ये
अशिश्रीषिषि
शिश्रीषिष्ये चुक्षोभिषिष्यामि अचुक्षोभिषिष्यम्
जिज्ञासिष्यामि . अजिज्ञासिष्यम्
विवरिषिष्ये
अविवरिषिष्ये
·
पुपुषिष्यामि
पुपुषिष्ये
लुलूषिष्यामि
लुलूषिष्ये
अपुपूषिष्यम्
अपुपूषिष्ये.
अलुलुषिष्यम्
अलुलूषिष्ये
जिघृक्षाञ्चक्रे .
पुपोषिषाञ्चकार/चकर
पिप्रीषाञ्चकार/चकर
पिप्रीषाञ्चक्रे
अपुपुषिषम्
अपुपूषिषि
अचुक्षोभिषिषम् चुक्षोभिषाञ्चकार/चकर
अजिज्ञासिषम्
जिज्ञासाञ्चकार/चकर
अविवरिषिषि
विवरिषाञ्चक्रे
अलुलूषिषम्
अलुलूषिषि
मुमुषिषाञ्चकार/चकर
मिमर्दिषाञ्चकार/चकर
शिश्रीषाञ्चकार/चकर
शिश्रीषाञ्चक्रे
पुपूषाञ्चकार/चकर
पुपूषाञ्चक्रे
૧૧૭
लुलूषाञ्चकार/चकर
लुलूषाञ्चक्रे
चिक्लिक्ष्यासम्
जिग्रन्थिष्यासम्
जिघृक्ष्यासम्
जिघृक्षिषीय
पुपोषिष्यासम्
पिप्रीष्यासम्
पिप्रीषिषीय
बिभन्त्स्यासम्
मिमन्थिष्यासम्
मित्स्यासम्
मित्सिषीय
मुमुषिष्यासम्
मिमर्दिष्यासम्
शिश्रीष्यासम्
शिश्रीषिषीय
चुक्षोभिष्यासम्
जिज्ञास्यासम्
विवरिषिषीय
पुपूष्यासम्
पुपुषिषीय
लुलूष्यासम्
लुलुषिषीय
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
११८.
ધાતુ
धू ५.
धू खा.
स्तृ ५.
स्तृव तिस्तरिषे
तिस्तीर्षे
विवरिषामि
वुवूर्षामि
वृ २. विवरिषे
वुवर्षे
जिज्यासामि
to w
ज्या ५.
ली ५.
अ
५.
1710
कॄ ५.
لیلی
शृ ५.
दृ
TM ૫
لی
વર્તમાના
दुधूषामि
दुधूषे
तिस्तीर्षामि
तिस्तरिषामि
५
ज्५. जिजरिषामि
મૈં પ.
जिजीर्षामि
હસ્તની
अदुधूषम्
अदुधूषे
अतिस्तीर्षम्
जिगरिषामि
जिगीर्षामि
वुवूर्षे
लिलीषामि
चिकरिषामि
चिकीर्षामि
शिशरिषामि
अशिशरिषम्
शिशीर्षामि
अशिशीर्षम्
पुपूर्षामि
अपुपूर्णम्
पिपरिषामि अपिपरिषम् दिदरिषामि अदिदरिषम्
दिदीर्षामि
अतिस्तरिषम्
अतिस्तरिषे
अतिस्तीर्थे
अविवरिषम्
अवुवूर्षम्
अविवरिषे
अबुवर्षे
अजिज्यासम्
अलिलीषम्
ઈચ્છાદર્શક
વિધ્યર્થ
दुधूषेयम्
दुधूषेय
तिस्तीर्षेयम्
अचिकरिषम्
अचिकीर्षम्
अदिदीर्षम्
अजिजरिषम्
अजिजीर्षम्
अजिगरिषम्
अजिगीर्षम्
अवुवर्षे
तिस्तरिषेयम्
तिस्तरिषेय
तिस्तीर्षेय
विवरिषेयम्
वुवूर्षेयम्
विवरिषेय
वर्षेय
जिज्यासेयम्
लिलीषेयम
चिकरिषेयम्
चिकीर्षेयम्
शिशरिषेयम्
शिशीर्षेयम्
पुपूर्षेयम्
पिपरिषेयम्
दिदरिषेयम्
दिदीर्षेयम्
जिजरिषेयम्
जिजीर्षेयम्
जिगरिषेयम्
जिगीर्षेयम
वुवर्षेय
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
આજ્ઞાર્થ
શ્વસ્તની
दुधषाणि
दुधूषितास्मि
दुधूषै
दुधूषिताहे
तिस्तीर्षाणि तिस्तीर्षितास्मि
तिस्तरिषाणि तिस्तरिषितास्मि
तिस्तरिषै तिस्तरिषिताहे
तिस्तीर्षै
तिस्तीर्षिताहे
विवरिषितास्मि
वुवूर्षितास्मि
विवरिषिताहे
विवरिषाणि
वुवूर्षाणि
विवरिषै
वुवूषै
जिज्यासानि
लिलीषाणि
चिकरिषाणि
चिकीर्षाणि
शिशरिषाणि
शिशीर्षाणि
पुपूर्षाणि
वुवूर्षिता
जिज्यासितास्मि
लिलीषितास्मि
चिकरिषितास्मि .
चिकीर्षितास्मि
शिंशरिषितास्मि
शिशीर्षितास्मि
पुपूर्णितास्मि
पिपरिषितास्मि
पिपरिषाणि
दिदरिषाणि
दिदरिषितास्मि
दिदीर्षाणि दिदीर्षितास्मि
जिजरिषाणि जिजरिषितास्मि
जिजीर्षाणि
जिजीर्षितास्मि
जिगरिषाणि
जिगरिषितास्मि
जिगीर्षाणि
जिगीर्षितास्मि
वर्षे
वुवूर्षिता
वृ २
सेट् - अश्, ग्रन्थ्, ग्रह (ई), पुष्, मन्थ्, मुष्, मृद्, क्षुभ्, वृ, पू, लू, स्तृ, बृ, लृ, शृ, पृ, दृ, नृ, गृ, अनिट् - क्री, प्री, श्री, मी, ली, ज्ञा, ज्या, बन्ध् वेट् - क्लिश्ं, धू,
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના ઈચ્છાદર્શક
ઈચ્છાદર્શક
અદ્યતની
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપત્યર્થ दुधूषिष्यामि अदुधूषिष्यम्
अदुधूषिषम्
दुधषिष्ये
अदुधूषिष्ये
अदुधूषि अतिस्तीर्षिषम्
तिस्तीर्षिष्यामि
अतिस्तीर्षिष्यम्
तिस्तीर्षाञ्चकार/चकर
तिस्तरिषिष्यामि
अतिस्तरिषिष्यम् अतिस्तरिषिषम् तिस्तरिषाञ्चकार/चकर
तिस्तरिषिष्ये
अतिस्तरिषिष्ये
अतिस्तरिषिषि तिस्तरिषाञ्चक्रे
तिस्तीर्षिष्ये अतिस्तीर्षिष्ये अतिस्तीर्षिषि तिस्तीर्षाञ्चक्रे
विवरिषिष्यामि अविवरिषिष्यम्
अविवरिषिषम्
वुवूर्षिष्यामि
अवुवूर्षिष्यम्
अवुवूर्षिषम्
विवरिषिष्ये अविवरिषष्ये
अविवरिषिषि
वुवूर्षिष्ये .. अबुवर्षिष्ये 'जिज्यासिष्यामि अजिज्यासिष्यम्
अवुवृर्षिषि
अजिज्यासिषम् अजिज्यासिषम्
अलिलीषिषम्
शिशरिषिष्यामि अशिशरिषिष्यम् अशिशरिषिषम्
शिशीर्षिष्यामि अशिशीर्षिष्यम्
अशिशीर्षिषम्
पुपूर्षिष्यामि अपुपूर्षिष्यम् अपुपूर्षिषम्
अपिपरिषिषम्
पिपरिषिष्यामि अपिपरिषिष्यम् दिदरिषिष्यामि अदिदरिषिष्यम् अदिदरिषिषम् दिदीर्षिष्यामि अदिदीर्षिष्यम् अदिदीर्षिषम् जिजरिषिष्यामि अजिजरिषिष्यम् अजिजरिषिषम् जिजीर्षिष्यामि अजिजीर्षिष्यम् अजिजीर्षिषम् जिगरिषिष्यामि अजिगरिषिष्यम् अजिगरिषिषम् जिगीर्षिष्यामि अजिगीर्षिष्यम् अजिगीर्षिषम् वुवर्षिष्ये अवुवर्षिष्ये अवुवूर्षिषि
·
પરોક્ષા
दुधूषाञ्चकार/चकर
दुधूषाञ्चक्रे
जिज्यासाञ्चकार/चकर
लिलीषाञ्चकार/चकर
लिलीषिष्यामि अलिलीषिष्यम् चिकरिषिष्यामि अचिकरिषिष्यम् अचिकरिषिषम् चिकरिषाञ्चकार/चकर चिकीर्षिष्यामि अचिकीर्षिष्यम् अचिकीर्षिषम् चिकीर्षाञ्चकार/चकर
शिशरिषाञ्चकार/चकर
शिशीर्षाञ्चकार/चकर
पुपूर्षाञ्चकार/चकर पिपरिषाञ्चकार/चकर
दिदरिषाञ्चकार/चकर
दिदीर्षाञ्चकार/चकर
जिजरिषाञ्चकार/चक
जिजीर्षाञ्चकार/चकर
विवरिषाञ्चकार/चकर
वुवर्षाञ्चकार/चंकर
विवरिषाञ्चक्रे
वुवर्षाञ्चक्रे
जिगरिषाञ्चकार/चकर
जिगीर्षाञ्चकार/चकर
वुवूर्षाञ्चक्रे
૧૧૯
આશીર્વાદાર્થ
दुधूष्यासम्
दुधूषिषीय
तिस्तीर्ष्यासम्
तिस्तरिष्यासम्
तिस्तरिषिषीय
तिस्तीर्षिषीय
विवरिष्यासम्
वुवुर्ष्यासम्
विवरिषिषीय
वुवूर्षिषीय
· जिज्यास्यासम्
लिलीष्यासम्
चिकरिष्यासम्
चिकीर्ष्यासम्
शिशरिष्यासम्
शिशीर्ष्यासम्
पुपुर्ष्यासम्
पिपिरिष्यासम्
दिदरिष्यासम्
दिदीर्ष्यासम्
जिजरिष्यासम्
जिजीर्ष्यासम्
जिगरिष्यासम्
जिगीर्ष्यासम्
वुवर्षिषीय
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પ્રેરક
ધાતુ વર્તમાના હસ્તની વિધ્યર્થ अश् ५. आशयामि आशयम् आशयेयम् अश मा. आशये आशये आशयेय क्लिश् ५. क्लेशयामि अक्लेशयम् क्लेशयेयम् क्लिश म. क्लेशये अक्लेशये क्लेशयेय क्री ५ क्रापयामि अक्रापयम क्रापयेयम क्री मा. क्रापये अक्रापये क्रापयेय ग्रन्थ् ५. ग्रन्थयामि अग्रन्थयम् । ग्रन्थयेयम् ग्रन्थ् मा. ग्रन्थये अग्रन्थये ग्रन्थयेय ग्रह ५. ग्राहयामि अग्राहयम् ग्राहयेयम् ग्रह ४. ग्राहये अग्राहये ग्राहयेय पुष् ५. पोषयामि अपोषयम् पोषयेयम् पुष पोषये अपोषये पोषयेय
प्रीणयामि अप्रीणयम् प्रीणयेयम् प्रीणये
अप्रीणये प्रीणयेय .. बन्धयामि . अबन्धयम् बन्धयेयम् । बन्ध भ.बन्धये अबन्धये बन्धयेय मन्थ् ५. मन्थयामि . अमन्थयम् मन्थयेयम् मन्थ ॥ मन्थये अमन्थये मन्थयेय. . मी ५ मापयामि अमापयम् मापयेयम् मी .. मापये अमापये मापयेय मुष् ५. मोषयामि अमोषयम् मुष् मा. मोषये अमोषये मोषयेय मृद् ५. मर्दयामि अमर्दयम् मर्दयेयम् मद् भा. मर्दये अमर्दये मर्दयेय
આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની आशयानि आशयितास्मि आशय आशयिताहे क्लेशयानि । क्लेशयितास्मि क्लेशयै क्लेशयिताहे क्रापयाणि क्रापयितास्मि क्रापय क्रापयिताहे ग्रन्थयानि ग्रन्थयितास्मि ग्रन्थयै ग्रन्थयिताहे ग्राहयाणि ग्राहयितास्मि ग्राहयै ग्राहयिताहे पोषयाणि पोषयितास्मि पोषय पोषयिताहे प्रीणयानि प्रीणयितास्मि प्रीणयै - प्रीणयिताहे बन्धयानि बन्धयितास्मि बन्धयै बन्धयिताहे मन्थयानि मन्थयितास्मि मन्थयै मन्थयिताहे मापयानि मापयितास्मि मापय मापयिताहे मोषयाणि मोषयितास्मि मोषयै मोषयिताहे मर्दयानि... मर्दयितास्मि मर्दयै मर्दयिताहे
था
मोषयेयम्
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના પ્રેરક
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપત્તિ
आशयिष्यामि
आशयिष्यम्
आशयिष्ये आशयिष्ये
क्लेशयिष्यामि
क्लेशयिष्ये
क्रापयिष्यामि
क्रापयिष्ये
अक्लेशयिष्यम्
अक्लेशयिष्ये
•
अक्रापयिष्यम्
अक्रापयिष्ये
ग्रन्थ
अग्रन्थयिष्यम्
ग्रन्थयिष्ये
अग्रन्थयिष्ये
ग्राहयिष्यामि
अग्राहयिष्यम्
ग्राहयिष्ये
अग्राहयिष्ये
पोषयिष्यामि
अपोषयिष्यम्
पोषयिष्ये
अपोषयिष्ये
प्रीणयिष्यामि
अप्रीणयिष्यम्
प्रीणयिष्ये अप्रीणयिष्ये
बन्धयिष्यामि
अबन्धयिष्यम्
बन्धयिष्ये अबन्धयिष्ये
मन्थयिष्यामि अमन्थयिष्यम्
मन्थयिष्ये अमन्थयिष्ये
मापयिष्यामि अमापयिष्यम्
मापयिष्ये
अमापयिष्ये
मोषयिष्यामि
अमोषयिष्यम्
मोषयिष्ये अमोषयिष्ये
मर्दयिष्यामि अमर्दयिष्यम्
मर्दयिष्ये अमर्दयिष्ये
પ્રેરક
અદ્યતની
आशीशम
आशीशे
अचिक्लिशम्
अचिक्लिशे
अचिक्रपम्
अचिक्रपे
अजग्रन्थम्
अजग्रन्थे
अजिग्रहम्
अजिग्रहे
अपूपुषम्
अपूपुषे
अपिप्रिणम्
अपिप्रिणे
अबबन्धम्
अबबन्धे
अममन्थम्
अममन्थे
अमीमपम्
अमीमपे
अमूमुषम्
अमूमुषे
अममर्दम्
अममर्दे
પરોક્ષા
आशयाञ्चकार/चकर
आशयाञ्चक्रे
क्लेशयाञ्चकार/चकर
क्लेशयाञ्चक्रे
क्रापयाञ्चकार/चकर
क्रापयाञ्चक्रे
ग्रन्थयाञ्चकार/चंकर
ग्रन्थयाञ्चक्रे
ग्राहयाञ्चकार/चकर
ग्राहयाञ्चक्रे
पोषयाञ्चकार/चकर
पोषयाञ्चक्रे
प्रीणयाञ्चकार/चकर
प्रीणयाञ्चक्रे
बन्धयाञ्चकार/चकर
बन्धयाञ्चक्रे
मन्थयाञ्चकार/चकर
मन्थयाञ्चक्रे
मापयाञ्चकार/चकर
मापयाञ्चक्रे
मोषयाञ्चकार/चकर
मोषयाञ्चक्रे
मर्दयाञ्चकार/चकर
मर्दयाञ्चक्रे
૧૨૧
આશીર્વાદ
आश्यासम्
आशयिषीय
क्लेश्यासम्
क्लेशयिषीय
क्राप्यासम्
क्रापयिषीय
ग्रन्थ्यासम्
ग्रन्थयिषीय
ग्राह्यासम्
ग्राहयिषीय
पोष्यासम्
पोषयिषीय
प्रीण्यासम्
प्रीणयिषीय
बन्ध्यासम्
बन्धयिषीय
मन्थ्यासम्
मन्थयिषीय
माप्यासम्
मापयिषीय
मोष्यासम्
मोषयिषीय
मर्धासम्
मर्दयिषीय
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૨
श्री ५.
श्री ७.
શ્રુમ્ પ
क्षुभ्. खा.
ज्ञा ५.
ज्ञा खा..
वृ ५.
वृ २०11.
पू. ५.
पू. खा.
लू. ५.
लू खा.
પ.
धू खा.
स्तृ. ५.
स्तु खा.
વૃ પ.
वृ २०.
ज्या ५.
વર્તમાનકાળ
श्राययामि
श्रायये
क्षोभयामि
क्षोभये
ज्ञापयामि
ज्ञापये
वारयामि
वारये
पावयामि
पावये
लावयामि
लावये
धावयामि
धावये
स्तारयामि
स्तारये
वारयामि
वा
ज्यापयामि
ज्या २11. ज्याप
ली ५.
ली .
लापयामि
लापये
कृ ५. कारयामि
खा.
कारये
હ્યૂસ્તન ભૂ.
अश्राययम्
अश्राये
अक्षोभयम्
अक्षोभ
अज्ञापयम्
अज्ञापये
अवारयम्
अवारये
अपावयम्
अपावये
अलावयम्
अलावये
अधावयम्
अधावये
अस्तारयम्
अस्तारये
अवारयम्
अवारये
अज्यापयम्
अज्यापये
अलापयम्
अलापये
अकारयम्
अकारये
પ્રેરક
વિધ્યર્થ
श्राययेयम्
श्राययेय
क्षोभयेयम्
क्षोभ
ज्ञापयेयम्
ज्ञापयेय
वारयेयम्
वार
पावयेयम्
पावयेय
लावयेयम्
लावयेय
धावयेयम्
धावयेय
स्तारयेयम्
स्तारयेय
वारयेयम
वारयेय.
ज्यापयेयम्
ज्यापयेय
लापयेयम्
लापयेय
कारयेयम्
कार
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
આજ્ઞાર્થ
श्राययाणि
श्राययै
क्षोभयाणि
क्षोभयै
ज्ञापयानि
ज्ञापयै
- वारयाणि
वारयै
पावयानि
पावयै
लावयानि
लावयै
धावयानि
धावयै
स्तारयाणि
स्तारयै
वारयाणि
वारयै
ज्यापयानि
ज्यापयै
लापयानि
लाप
कारयाणि
कार
મસ્તની
श्राययितास्मि
श्राययिताहे
क्षोभयितास्मि
क्षोभयिताहे
"ज्ञापयितास्मि
ज्ञापयिताहे
वारयितास्मि
वारयिताहे
पावयितास्मि
पावयिता
लावयितास्मि
लावयिताहे
धावयितास्मि
धावयिताहे
स्तारयितास्मि
स्तारयिताहे
वारयितास्मि
वारयिता
ज्यापयितास्मि
ज्यापयिताहे
लापयितास्मि
लापयिताहे
कारयितास्मि
कारयिताहे
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના પ્રેરક
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્તિ
श्राययिष्यामि
अश्राययिष्यम्
श्राययिष्ये अश्राययिष्ये
क्षोभयिष्यामि अक्षोभयिष्यम्
क्षोभयिष्ये अक्षोभयिष्ये
ज्ञापयिष्यामि
ज्ञापयिष्ये
. वारयिष्यामि
वारयिष्ये
पावयिष्यामि
पावयिष्ये
लावयिष्यामि
लावयिष्ये
धावयिष्यामि .
·
अज्ञापयिष्यम्
अज्ञापयिष्ये
वारयिष्यामि
वारयिष्ये
अवारयिष्यम्
अवारयिष्ये
अपावयिष्यम्
अपावयिष्ये
अलावयिष्यम्
अलावयिष्ये
अधावयिष्यम्
अधावयिष्ये
धाव
स्तारयिष्यामि
स्तारयिष्ये अस्तारयिष्ये
अस्तारयिष्यम् .
अवारयिष्यम्
अवारयिष्ये
ज्यापयिष्यामि अज्यापयिष्यम्
ज्यापयिष्ये अज्यापयिष्ये
लापयिष्यामि अलापयिष्यम् लापयिष्ये अलापयिष्ये
1
कारयिष्यामि अकारयिष्यम्
कारयिष्ये अकारयिष्ये
પ્રેરક
અદ્યતની
अशिश्रयम्
अशिश्रये
अचुक्षुभम्
अचुक्षुभे
अजिज्ञपम्
अजिज्ञपे
अवीवरम्
अवीवरे
अपीपवम्
अपीपवे
अलीलवम्
अलीलवे
अदूधवम्
अदूधवे
अतस्तरम्
अतस्तरे
अवीवरम
अवीवरे
अजिज्यपम्
अजिज्यपे
अलीलपम्
अलीलपे
अचीकरम्
अचीकरे
પરોક્ષા
श्राययाञ्चकार/चकर
श्राययाञ्चक्रे
क्षोभयाञ्चकार/चकर
क्षोभयाञ्चक्रे
ज्ञापयाञ्चकार/चकरं
ज्ञापयाञ्चक्रे
वारयाञ्चकार/चकर
वारयाञ्चक्रे
पावयाञ्चकार/चकर
पावयाञ्चक्रे
लावयाञ्चकार/चकर
लावयाञ्चक्रे
धावयाञ्चकार/चकर
धावयाञ्चक्रे
स्तारयाञ्चकार/चकर
स्तारयाञ्चक्रे
वारयाञ्चकार/चकर
वारयाञ्चक्रे
ज्यापयाञ्चकार/चकर
ज्यापयाञ्चक्रे
लापयाञ्चकार/चकर
लापयाञ्चक्रे
कारयाञ्चकार/चकर
कारयाञ्चक्रे
૧૨૩
આશીર્વાદ
श्राय्यासम्
श्राययिषीय
क्षोभ्यासम्
क्षोभयिषीय
ज्ञाप्यासम्
ज्ञापयिषीय
वार्यासम्
वारयिषीय
पाव्यासम्
पावयिषीय
लाव्यासम्
लावयिषीय
धाव्यासम्
धावयिषीय
स्तार्यासम्
स्तारयिषीय
वार्यासम्
वारयिषीय
ज्याप्यासम्
ज्यापयिषीय
लाप्यासम्
लापयिषीय
कार्यासम्
कारयिषीय
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ધાતુ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ श. प. शारयामि अशारयम् शारयेयम् श.. शारये अशारये शारयेय प. प. पारयामि अपारयम् पारयेयम् प... पारये अपारये पारयेय द.प. दारयामि अदारयम् दारयेयम् द... दारये अदारये दारयेय ज. प. जारयामि अजारयम् जारयेयम् ज़... जारये अजारये जारयेय ग. प. गारयामि अगारयम् गारयेयम् ग. आ. गारये अगारये गारयेय
આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની शारयाणि शारयितास्मि शारयै शारयिताहे पारयाणि. पारयितास्मि पारयै पारयिताहे दारयाणि दारयितास्मि दारयै दारयिताहे। जारयाणि जारयितास्मि जारयै जारयिताहे गारयाणि गारयितास्मि गारयै गारयिताहे
યજ્ઞ ધાતુ અંગ વર્તમાન હ્યસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની अश् अशाश्य अशाश्ये आशाश्ये अशाश्येय आशाश्यै आशाशिताहे क्लिश् चेक्लिश्य चेक्लिश्ये अचेक्लिश्ये चेक्लिश्येय चेक्लिश्यै चेक्लेशिताहे क्री चेक्रीय चेक्रीये अचेक्रीये चेक्रीयेय चेक्रीयै चेक्रीयिताहे ग्रन्थ् जाग्रथ्य जाग्रथ्ये अजाग्रथ्ये जाग्रथ्येय जाग्रथ्यै जाग्रथिताहे ग्रह जरीगृह्य जरीगृह्ये अजरीगृह्ये जरीगृह्येय जरीगृझै जरीगृहिताहे पुष् पोपुष्य पोपुष्ये अपोपुष्ये पोपुष्येय पोपुष्यै पोपुषिताहे प्री पेप्रीय पेप्रीये अपेप्रीये पेप्रीयेय पेप्रीय पेप्रीयिताहे बन्ध् बाबध्य बाबध्ये अबाबध्ये बाबध्येय बाबध्यै बाबधिताहे मन्थ मामथ्य मामध्ये अमामध्ये मामथ्येय मामध्यै मामथिताहे मी मेमीय मेमीये अमेमीये मेमीयेय मेमीयै मेमीयिताहे मुष् मोमुष्य मोमुष्ये अमोमुष्ये मोमुष्येय मोमुष्यै मोमुषिताहे
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના પ્રેરક / યન્ત
૧૨૫
પ્રેરક
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપતિ અદ્યતની
પરોક્ષા
આશીર્વાદ
शारयिष्यामि अशारयिष्यम् अशीशरम् शारयाञ्चकार/चकर शार्यासम्
शारयाञ्चक्रे शारयिषीय पारयाञ्चकार/चकर पार्यासम् पारयाञ्जके पारयिषीय
शारयिष्ये अशारयिष्ये अशीशरे पारयिष्यामि अपारयिष्यम् अपीपरम् पारयिष्ये अपारयिष्ये अपीपरे दारयिष्यामि अदारयिष्यम् अदीदरम् दारयिष्ये अदारयिष्ये अदीदरे जारयिष्यामि अजारयिष्यम् अजीजरम् जारयिष्ये अजारयिष्ये अजीजरे गारयिष्यामि अगारयिष्यम् अजीगरम् गारयिष्ये अगारयिष्ये अजीगरे
दारयाञ्चकार/चकर दार्यासम् दारयाञ्चक्रे दारयिषीय जारयाञ्चकार/चकर जार्यासम्
जारयाञ्चक्रे
जारयिषीय
गारयाञ्चकार/चकर गार्यासम् गारयिषीय
गारयाञ्चक्रे
સન્ત
ભવિષ્યન્ની ક્રિયાતિપતિ આશીર્વાદાર્થ અદ્યતની પરોક્ષા अशाशिष्ये आशाशिष्ये अशाशिषीय आशाशिषि अशाशाञ्चक्रे चेक्लेशिष्ये अचेक्लेशिष्ये चेक्लेशिषीय अचेक्लेशिषि चेक्लिशाञ्चक्रे
चेक्रीयाञ्चक्रे
चेक्रीयिष्ये अचेक्रीयिष्ये चेक्रीयिषीय अचेक्रीयिषि जाग्रथिष्ये अजाग्रथिष्ये जाग्रथिषीय अजाग्रथिषि
जाग्रथाञ्चक्रे
अजरीगृहिषि
जरीगृहाञ्चक्रे
पोपुषाञ्चक्रे
जरीगृहिष्ये अजरीगृहिष्ये जरीगृहिषीय पोपुषिष्ये अपोपुषिष्ये पोपुषिषीय अपोपुषिषि पेप्रीयिष्ये अपेप्रीयिष्ये पेप्रीयिषीय बाबधिष्ये अबाबधिष्ये बाधिषीय मामथिष्ये अमामथिष्ये मामथिषीय
अपेप्रीयिषि
प्रेपीयाञ्चक्रे
अबाबधिषि
बाबधाञ्चक्रे
अमामथिषि
मामथाञ्चक्रे
अमेमीयिषि
मेमीयाञ्चक्रे
मेमीयिष्ये अमेमीयिष्ये मेमीयिषीय मोमुषिष्ये
अमोमुषिष्ये मोमुषिषीय अमोषिषि
मोमुषाञ्चक्रे
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૬
क्षुभ् चोक्षुभ्य चोक्षुभ्ये
ज्ञा जाज्ञाय जाज्ञाये
ધાતુ અંગ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ 'આજ્ઞાર્થ શ્વસ્તની अमरीमृद्ये मरीमृद्येय मरीमृद्यै मरीमृदिताहे
मृद् मरीमृद्य मरीमृद्ये
श्री शेश्रीय शेश्रीये
अशेश्रीये शेश्रीयेय
शेश्रीयै शेश्रीयिताहे
अचोक्षुभ्ये चोक्षुभ्येय चोक्षुभ्यै चोक्षुभिताहे
अजाज्ञाये जाज्ञायेय
जाज्ञायै जाज्ञायिताहे
वृ वेत्रीय वेव्रीये
पू पोपूय पोपूये
लू लोलूय लोलूये
धू दोधूय दोधूये
स्तृ तेस्तीर्य तेस्तीर्ये
वृ वोवूर्य वोवूर्ये
ज्या जेजीय जेजीये
યન્ન
ली लेलीय लेलीये
कृ चेकीर्य चेकीर्ये शृ शेशीर्य शेशीर्ये
पृ पोपूर्य पोपूर्ये
दु देदीर्य देदीर्ये
ज्. जेजीर्य जेजीयें
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
•
अवेन्रीये वेन्रीयेय
वेन्रीयै वेव्रीयिताहे
अपोपूये पोपूयेय
पोपूयै पोपूयिताहे
लोलूयै लोलूंयिताहे
अलोलूये लोलूयेय अदोधूये दोधूयेय दोधूयै दोधूयिताहे अतेस्तीर्ये तेस्तीर्येय तेस्तीर्यै तेस्तीर्थिताहे
वोवूर्यै वोचूर्णिताहे
अवोवूर्ये वोवूर्येय अजेजीये जेजीयेय जेजीयै जेजीयिताहे अलेलीये लेलीयेय लेलीयै लेलीयिताहे अचेकीर्ये चेकीर्येय चेकीर्यै चेकीर्यिताहे अशेशीर्ये शेशीर्येय शेशीयैं शेशीर्यिताहे अपोपूर्ये पोपूर्येय पोपूर्यै पोपूर्यिताहे अदेदीयें देदीर्येय देदीयै देदीयिताहे अजेजीर्ये जेजीर्येय जेजीयै जेजीर्विताहे
#
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના યન્ત
૧૨૭
યન્ત
આશીર્વાદાર્થ અદ્યતની
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપતિ પરોક્ષા मरीमृदिष्ये अमरीमृदिष्ये मरीमृदिषीय अमरीमृदिषि मरीमृदाञ्चक्रे शेश्रीयिष्ये अशेश्रीयिष्ये शेश्रीयिषीय अशेश्रीयिषि शेश्रीयाञ्चक्रे चोक्षुभिष्ये अचोक्षुभिष्ये चोक्षुभिषीय अचोक्षुभिषि चोक्षुभाञ्चक्रे जाज्ञायिष्ये अजाज्ञायिष्ये जाज्ञायिषीय अजाज्ञायिषि जाज्ञायाञ्चक्रे वेव्रीयिष्ये अवेव्रीयिष्ये वेव्रीयिषीय अवेव्रीयिषि वेव्रीयाञ्चक्रे पोपूयिष्ये अपोपूयिष्ये पोपूयिषीय अपोपूयिषि पोपूयाञ्चके लोलूयिष्ये अलोलूयिष्ये लोलूयिषीय अलोलूयिषि लोलूयाञ्चके दोधूयिष्ये अदोधूयिष्ये दोधूयिषीय अदोधूयिषि दोधूयाञ्चक्रे तेस्तीरिष्ये अतेस्तीरिष्ये तेस्तीरिषीय अतेस्तीरिषि तेस्तीराञ्चक्रे वोवूरिष्ये. अवोवूरिष्ये वोवूरिषीय अवोवूरिषि वोवूराञ्चक्रे जेजीयिष्ये अजेजीयिष्ये जेजीयिषीय अजेजीयिषि जेजीयाञ्चक्रे लेलीयाञ्चक्रे
लेलीयिष्ये अलेलीयिष्ये लेलीयिषीय अलेलीयिषि
चेकीरिष्ये अचेकीरिष्ये चेकीरिषीय अचेकीरिषि
चेकीराञ्चक्रे
शेशीरिष्ये अशेशीरिष्ये शेशीरिषीय
अशेशीरिषि शेशीराञ्चक्रे
अपोपूरिषि पोपूराञ्चक्रे
पोपूरिष्ये अपोपूरिष्ये पोपूरिषीय देदीरिष्ये अदेदीरिष्ये देदीरिषीय
अदेदीरिषि
देदीराञ्चक्रे
. जेजीरिष्ये अजेजीरिष्ये
जेजीरिषीय अजेजीरिषि जेजीराञ्चक्रे
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી ગણ – ૯ મો ધાતુકોશ ગર્ (પ. સેટ)- ખાવું, ભોગવવું :
વિક્સ (૫. વેટ)- ક્લેશ આપવો, દુઃખ દેવું, હરત કરવી, નડવું, પીડવું, રીબવું, દુઃખ દેવું.
શ્રી (ઉં. અનિટ)- ખરીદવું, વેચાતું લેવું, અમુક વસ્તુ આપી બદલામાં બીજી વસ્તુ લેવી, જીતવું, અપ-ધન વગેરે આપી વશ કરવું. નિ-લાંચ-રુશ્વત આપી પોતાનું કરવું, ખંડણી આપવી. પગાર ઠરાવીને રાખવું. અમુક સમય સુધી ભાડું ઠરાવીને રાખવું, અમુક વસ્તુ આપી બદલામાં બીજી વસ્તુ લેવી, ખરીદવું. પરિ-અમુક સમય સુધી ભાડું ઠરાવીને રાખવું, પગાર ઠરાવીને રાખવું. વિ. વેચવું.
- પ્રવ્ (પ. સેટ)- ગુંથવું, ગંઠવું, ગાંઠવું, ગાંઠ દેવી, બાંધવું, ગોઠવવું, એકઠું કરવું. રચવું, બનાવવું, ટૂ-ખોલવું, ગાંઠ ખોલવી છોડી દેવું, મુક્ત કરવું.
- પ્રત્ (ઉ. સેટ)- ગ્રહણ કરવું, લેવું, પકડવું, થોભવું, ઝાલવું, મેળવવું, કબૂલ કરવું, જાણવું, મનુ-અનુગ્રહ કરવો. કૃપા કરવી, મહેરબાની કરવી, મિત્રભાવથી આવકાર દેવો, અનુકૂળ કરવું, સ્વીકાર કરવો. પઢાંકવું, મ+નિ-રોકવું, અટકાવવું. પ-રોકવું, અટકાવવું, સામું થવું, નિયમ કરવો. અનુમતિપૂર્વક ગ્રહણ કરવું. આશ્રય લેવો, જાણવું, માઆગ્રહ કરવો. સામેથી ખેંચવું. ૩-વિશ્વાસ રાખવો. અનામત મૂકવું, ઉઘરાણી કરવી. લેણાંની માંગણી કરવી. ૩પ-અનુગ્રહ કરવો, કૃપા કરવી, ઉપકાર કરવો, પુષ્ટિ કરવી. પુરુ પાડવું. ભરવું, ભરી દેવું, ગ્રહણ કરવું. ૩પસમ્-ઉપકાર કરવો. ૩પો-જાણવું. નિ-રોકવું. અટકાવવું, દબાવવું, કબજે રાખવું કેદ કરવું, નિગ્રહ કરવો, શિક્ષા કરવી, લડાઈ કરવી, લઈ લેવું, ઉપાડી જવું, સ્થિર થવું, બેસવું, ગ્રહણ કરવું, પર-ધારણ કરવું, પકડવું, પકડી લેવું, થોભવું, ઝાલવું, કબૂલ કરવું, માન્ય કરવું, ગ્રહણ કરવું. ધારણ
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણનો ધાતુકોશ
કરવું, ગ્રહણ કરવું. સ્વીકારવું, પ્રતિ-કબૂલ કરવું, માન્ય કરવું, અનુમતિ આપવી, સંમતિ દેવી, આલિંગન કરવું, ભેટવું, તાબે કરવું, જીતવું, કહેવું, આપેલી વસ્તુ પાછી લેવી, અથવા તેને બદલે બીજી વસ્તુ લેવી બાનું લેવું, સોદાના સાટા તરીકે અગાઉથી નાણાં કે વીંટી વિગેરે બાનું લેવું, ગ્રહણ કરવું. વિ-વિગ્રહ કરવો. લડાઈ કરવી. કજિયો કરવો ઝઘડવું. વિરોધ કરવો. સમાસ વિગેરેનું સમાન અર્થવાળું વાક્ય બનાવવું. સમ્— સંગ્રહ કરવો સંઘરવું, આશ્રય દેવો, એકઠું કરવું, સ્વીકાર કરવો.
પુણ્ (પ. સેટ્⟩– પોષવું, પોષણ કરવું, પાલન કરવું, પુષ્ટ કરવું પુષ્ટ થવું.
૧૨૯
પ્રી (ઉ. અનિ)– પ્રીતિ કરવી, પ્રેમ કરવો, ચાહવું, ઈચ્છવું, પ્રસન્ન થવું, ખુશી થવું, પ્રસન્ન કરવું, તૃપ્ત થવું, ધરાવું, તૃપ્ત કરવું.
'
અન્ય્ (પ. અનિટ્)– બાંધવું, ચોંટાડવું, જડવું, કેદ કરવું, પકડવું, સંયમન કરવું, કાબૂમાં રાખવું, કર્મોને જીવપ્રદેશો સાથે સંયુક્ત કરવા, કષાયાદિ કરવાથી કર્મ બાંધવાં, અનુ-સંયુકત કરવું જોડવું, એકત્ર કરવું, અનુસરવું, સમાગમમાં આવવું, સંગ કરવો, મા-મજબૂત બાંધવું, છૂટું કરવું, મુક્ત કરવું. ડ ્-વીટવું લપેટવું, ઉંચુ કરીને બાંધવું, ઊંચે બાંધવું ફાંસીએ લટકાવવું. નિ-કરવું, બનાવવું, રચવું, છૂટું કરવું, મુક્ત કરવું, બાંધવું. નિર્-આગ્રહ કરવો. પ્ર-પ્રબંધ રુપે કહેવું, કથારૂપે કહેવું, વિસ્તારથી કહેવું, કલ્પનાથી બોલવું, અટકળે કહેવું, પ્રતિ-રોકવું, અટકાવવું વીંટવું, સમ્-સંબંધ બાંધવો, મેળ કરવો, સંયુક્ત કરવુ, જોડવું, સારી રીતે બાંધવું.
મન્ત્ (પ. સે)– મંથન કરવું, વલોવવું, ડહોળવું, ડખોળવું, હલાવવું, કંપાવવું, ઘસવું, મર્દન કરવું, ક્લેશ પમાડવો, સતાવવું, હેરાન કરવું, નાશ કરવો, વિચાર કરવો, ચિંતન કરવું, મનન કરવું.
મી (ઉ. અનિટ્)– હણવું, દુઃખ દેવું.
મુલ્ (પ. સેટ્⟩– ચોરવું, લૂંટી લેવું.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
મૃદ્ (પ. સેટ્)– મર્દન કરવું, મસળવું, માલિશ કરવું, ચોળવું, ચૂરો કરવો, ખાંડવું, દળવું, પીસવું, વાટવું, લઢવું, ખોદવું. -ઘસવું, મસળવું, કચરવું, પદ્મ-વિનાશ કરવો હ્રાસ કરવો, ઓછું કરવું, રૂની પૂણી બનાવવી, મસળવું, કચરવું, ચૂરો કરવો.
૧૩૦
શ્રી (ઉ. અનિટ્)– પાકવું, રંધાવું, પીગળવું, ઓગળવું, ઉકળવું, પકાવવું, રાંધવું, પિગળાવવું, ઓગાળવું, ઉકાળવું.
ક્ષુક્ષ્મ (પ. સેટ)– ગભરાવવું, આકુલ-વ્યાકુલ થવું, ગભરાવી દેવું, ક્ષોભ પામવો, સંકોચ પામવો, ખળભળવું, ક્ષુબ્ધ કરવું, વિચલિત થવું, વિચલિત કરવું, ક્રોધ કરવો, ગુસ્સે થવું, કલુષિત કરવું, વલોવવું, ડહોળાવું, વલોવવું, મન્થન કરવું, હાલવું, કંપવું, હલાવવું.
જ્ઞા. (પ. અનિટ્)– જાણવું, સમજવું, ઓળખવું, અનુ–અનુમતિ આપવી, પરવાનગી દેવી, સંમત થવું, કબૂલ કરવું, માન્ય કરવું, અનુમોદના કરવી, સહાનુભૂતિપૂર્વક સંતુષ્ટ થવું,આજ્ઞા કરવી હુકમ કરવો. અપ-ન જાણવું, ના પાડવી અપ-(આ-અપનાનીતે)-છૂપાવવું, સંતાડવું, ઓળખવું, સત્ય હકીકત ઊડાડી દેવી, અમિ-ઓળખવું, પિછાણવું, સારી રીતે જાણવું, સભ્યનુ-સમ્મતિ આપવી, માન્ય કરવું, કબૂલ કરવું, અનુમોદના કરવી. આજ્ઞા કરવી. અવ-અપમાન કરવું, ધિક્કારવું, હલકા સ્વરૂપે જાણવું, ઊતરતી કોટીનું માનવું, અવગણના કરવી, ન ગણકારવું, ન માનવું. આ-આજ્ઞા કરવી, સારી રીતે જાણવું. ૩પ-પહેલું જાણવું, પ્રથમ જ્ઞાન થવું, પહેલું સમજવું, નિર્-નિશ્ચયરૂપે જાણવું, નિરંતર જાણવું, પ્રતિ-પ્રતિજ્ઞા કરવી, નિયમ લેવો. અંગીકાર કરવું, સ્વીકાર કરવો, પ્રત્યમિ-ઓળખવું, પિછાણવું, અગાઉની પરિચિત વસ્તુને ઓળખી જવી, સમ્-સ્મરણ કરવું, યાદ કરવું, સમ્-(આ... સંગાનીતે) તપાસવું દેખરેખ રાખવી, વચન આપવું, કરાર કરવો, અંગીકાર કરવું, સ્વીકારવું, લેવું, અનુમતિ આપવી, આશા કરવી, સંજ્ઞા કરવી, નામ પાડવું, ભાનમાં આવવું, શુદ્ધિ આવવી, જાણવું.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણનો ધાતુકોશ
રૃ. (આ. સે)– સેવા કરવી, ભક્તિ કરવી, ભજવું, ભજન કરવું, પૂજવું, પૂજા કરવી, આદર સત્કાર કરવો, આતિથ્ય કરવું, પરોણાગત કરવી.
૧૩૧
પૂ. (ઉ. સે)– પવિત્ર કરવું, સ્વચ્છ કરવું, શુદ્ધ કરવું, ઝાપટવું, વસ્ત્રાદિની ઝપટથી સાફ કરવું, ઝાટકવું, ઉપણવું, ફોતરાં વિગેરે કાઢી ધાન્યાદિ ને સાફ કરવું.
તૂ. (ઉ. સેટ્⟩– લણવું, છેદવું, કાપવું, –ઉખેડી નાંખવું.
બ્રૂ. (વે. ઉ)– ધ્રૂજવું, થરથરવું, ધ્રુજાવવું, હાલવું, કંપવું, હલાવવું,ધૂણવું, ધુણાવવું, ફેંકવું, ઉછાળવું, હટાવવું, દૂર કરવું, વ્યગ્ર થવું, વ્યગ્ર કરવું ત્યાગ કરવો, નાશ કરવો, અવ-અવજ્ઞા કરવી, અપમાન કરવું, ત્યાગ કરવો, દેખવું, જોવું, ૩-ચામર વિગેરેથી વીંઝવું, પંખો વિગેરેથી પવન નાંખવો, હલાવવું, કંપાવવું, નિર્-વિનાશ કરવો, દૂર કરવું, હટાવવું, જવું, વિ-અલગ કરવું, જુદું કરવું, દૂર કરવું, હટાવવું, ત્યાગ કરવો વ્યગ્ર, કરવું, હલાવવું, કંપાવવું, વિ-અપમાન કરવું. તિરસ્કાર કરવું, પરિત્યાગ કરવો દૂર કરવું, હટાવવું.
સ્તુ (ઉ. સેટ્– આચ્છાદન કરવું, ઢાંકવું બિછાવવું, પાથરવું, ઓઢાડવું, વસ્ત્ર વિગેરે પહેરાવવું, ફેલાવવું વિસ્તૃત કરવું.
વૃ (ઉ. સેટ્— પસંદ કરવું, સ્વીકારવું, મુકરર કરવું, નિયત કરવું, ઠરાવવું, ઢાંકવું, સેવાભક્તિ કરવી, સારવાર કરવી, ભરણ પોષણ કરવું, આશ્રય આપવો, રક્ષણ કરવું, ધારણ કરવું.
ખ્યા.(નાની) (પ..અનિટ્)– જીર્ણ થવું, ઘસાઈ જવું, વૃદ્ધ થવું, ઘરડું થવું, જૂનું થવું.
î (પ. અનિટ્)– સંયુક્ત થવું, જોડાવું, ચોંટવું, વળગવું, આલિંગન કરવું, સંયુક્ત કરવું, જોડવું, મેળાપ કરવો, મળવું, લીન થવું, એકાગ્ર થવું, એકતાન થવું. આસક્ત થવું, અદૃશ્ય થવું, સંતાઈ જવું, લય થવો, વિનાશ થવો, પીગળવું, ઓગળવું, અમિ-ઢાંકવું, ઢંકાઈ જવું,
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
જીગળવું અદશા થવું વિનાશ થવો, એક થવું એકતા
આચ્છાદિત થવું, નવ-આવવું, પાછળ આવવું, નીચે આવવું, ગ-અદશ્ય થવું, સંતાઈ જવું, ઢંકાઈ જવું, આચ્છાદિત થવું, ઢાંકવું, સંયુક્ત થવું, જોડાવું, સંયુક્ત થવું, વિસ્મિત કરવું, આલિંગન કરવું. આસક્ત થવું, લીન થવું, એકાગ્ર થવું, એકતાન થવું, આવવું, પ્રવેશ કરવો, ચોપડવું નિવાસ કરવો, રહેવું, ૩પ-નિવાસ કરવો. રહેવું, આશ્રય લેવો, નિ-સૂઈ જવું, સંતાવું, અદશ્ય થવું, નષ્ટ થવું. મૃત્યુ થવું, દૂર થવું, દૂર કરવું, આલિંગન કરવું, નીચે ઉતરવું, નિવાસ કરવો, રહેવું, પરિ-તન્મય થવું, એકતાન થવું, અદશ્ય થવું. પ્ર- પ્રલય થવો, વિનાશ થવો, અદશ્ય થવું, લીન થવું, એકાગ્ર થવું, આસક્ત થવું, વિ-વિલય થવો, વિનાશ થવો, ઓગળવું, પીગળવું અદશ્ય થવું, છૂટું પાડવું નિવૃત્ત કરવું થવું. અટકવું વળગી રહેવું, આશ્રય લેવો, સમૂ-વળગી રહેવું, ઓગળવું, પીગળવું, સૂઈ જવું, અદશ્ય થવું, સંતાવું, વિનાશ થવો, કમ-સંયુક્ત થવું, જોડાવું, લીન થવું, એકતાન થવું, આશ્રય કરવો. - (પ. સેટ)- હણવું, દુઃખ દેવું, હિંસા કરવી.
(પ. સેટ)- હણવું, દુઃખ દેવું, વિ-વિખેરવું, છૂટું પાડવું, વેરવું, ચીમળવું, આમળવું, નષ્ટ કરવું, હણવું.
૫(પ. સેટ)પાલન-પોષણ કરવું, રક્ષણ કરવું, બચાવવું, પૂરવું, ભરવું, પૂર્ણ કરવું.
(પ. સેટ)- ફાડવું, ચીરવું, ટૂકડા કરવા, બીવું, ડરવું, ભડકવું.
(પ. સેટ)- જીર્ણ થવું, ઘસાઈ જવું, વૃદ્ધ થવું, ઘરડા થવું, જૂનું થવું, નિ–ક્ષણ કરવું, હાસ કરવો, ક્ષીણ થવું, નષ્ટ કરવું, નાશ થવો, નિર્જરા કરવી, કર્મના પુગલોને આત્માથી અલગ કરવા.
(પ. સેટ)- કહેવું, બોલવું, શબ્દ કરવો. અનુ-પહેલા જે કહ્યું હોય તેની પુષ્ટિ માટે પછીથી બોલવું. રતિ-કહેવું, બોલવું, પહેલાં જે કહ્યું હોય તેની પુષ્ટિ માટે પછીથી બોલવું.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના ધાતુસાધિત શબ્દ
ધાતુ
आश
अश् अशन अश क्लिश्क्लेशन क्लेश क्लेश
X
क्री क्रयण क्रय ग्रन्थ् ग्रन्थन ग्रन्थ ग्रन्थ
ग्रह् ग्रहण
100 poষ০
अन
अ अ अ अक (अनट्) (अच्) (घञ्) (अल्) (णक)
Ew low FE low bow row pow 15w Fw
ग्रह पोषण पोष
ल् लवन धू धवन
वृ
वृ वरण वर पू पवन
पुष् प्री प्रयण
प्रय बन्ध् बन्धन बन्ध मन्थ् मन्थन मन्थ मी मयने मय
X मय
मुष् मोषण मोष मोष X मृद् मर्दन मर्द मर्द श्री श्रयण श्रय श्राय क्षुभ् क्षोभन क्षोभ क्षोभ ज्ञा ज्ञान ज्ञा
ली
નવમા ગણના ધાતુસાધિત શબ્દ
लयन
करण
शरण
可可阿丽阿
ज्या ज्यान ज्या
दरण
जरण
पव
लय
कर
शर
दर
परण पर
जर
गर
गरण
लव
धव
स्तर
स्तरण वरण वर वार
पोष
X. ग्रह
X
X प्रय
X
X
बन्ध
मन्थ
X X X X
X
X
X आशक क्लेशक
X
क्रय
X
Xx Xx
X स्तर
X X X
शार
ज्याय X
प्रायक
बन्धक
मन्थक
मायक
मोषक
मर्दक
तृ
(तृच्)
अशितृ
अष्टि अशिशिषु क्लेशित / क्लिष्टि चिक्लेशिषु चिक्लिक्षु
क्लेट क्रायक क्रेतृ क्रीति चिक्रीषु
ग्रन्थक ग्रन्थितृ ग्राहक ग्रहीतृ
ग्रन्था जिग्रन्थिषु गृहीति जिघृक्षु पुष्टि पुपोषिषु
पोषक
प्रीति पिप्रीषु
लय
कर कारक
X शारक
X दर दारक
X पर पारक
X जर जारक
X गर
गारक
पोषितृ
प्रेतृ
श्रायक
श्रेतृ
क्षोभक क्षोभितृ
ज्ञ (क) ज्ञायक ज्ञातृ वर वारक वरितृ
पव
पावक पवितृ
लव लावक लवितृ
धव धावक
धवितृ/ धोतृ
स्तारक स्तरितृ
X वारक वरितृ
बन्द्ध
मन्थितृ
मातृ
मोषित
मर्दितृ
ति
(क्ति) अर्थ
૧૩૩
मन्था
मीति
बद्धि बिभत्सु
मिमन्थिषु
| उ २छ
मुष्टि मुष्टि
मित्सु
मुमुषिषु
| मिमर्दिषु
शिश्रीषु क्षुब्धि चुक्षोभिषु ज्ञाति जिज्ञासु
मृत्
श्रीति
वृति विवरिषु
पूर्ति
पुपूषु
लूनि / लू लुलूषु धूति | दुधूषु
स्तीर्णि तिस्तरिषु वूर्णि विवरिषु ज्यायक ज्यातृ ज्यानि जिज्यासु लायक लेतृ/लातृ लीनि लिलीषु
करितृ शरितृ
कीर्णि चिकरिषु शीर्णि शिशरिषु
दरितृ दीर्णि दिदरिषु
परित
जरितृ
| गरितृ
पूर्ति पिपरिषु
जीणि जिजरिषु
गिर्
जिगरिषु
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३४
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી પાંચમા ગણ, આઠમા ગણ, નવમા ગણ, સાતમા ગણ અને ત્રીજા ગણના
પરોક્ષકર્મણિ કદન્ત पांयमो गए : अश् - आनशान, आप् - आपान, कृ - चक्राण, चि - चिच्यान/चिक्यान, दु - दुदुवान, धु - दुधुवान, धू - दुधुंवान, धृष् - दधृषाण, वृ - वव्राण, शक् - शेकान, श्रु - शुश्रुवाण, साध् - ससाधान, सु - सुषुवाण, स्तृ - तस्त्राण, हि - जध्यिान
मामो गए। : कृ - चक्राण, तन् - तेनान, मन् - मेनान, वन् - ववनान, सन् - सेनान, क्षण् - चक्षणान, क्षिण - चिक्षिणान
नवमो ९ : अश् - आशान, क्लिश् - चिक्लिशान, क्री - चिक्रियाण, ग्रन्थ् - जग्रन्थान/ग्रेथान, ग्रह - जगृहाण, पुष् - पुपुषाण, प्री - पिप्रियाण, बन्ध - बबधान, मन्थ् – मेथान, मी - मिम्यान, मुष् - मुमुषाण, मृद् - ममृदान, श्री - शिश्रियाण, क्षुभ् - चुक्षुभान, ज्ञा - जज्ञान, वृ - वव्राण, पू - पुपुवान, लू - लुलुवान, धू - दुधुवान, स्तृ - तस्तिराण, वृ - ववुराण, ज्या - जिज्यान, ली - लिल्यान, कृ - चकिराण, शृ - शशिराण, दृ - ददिराण, जृ - जजिराण, गृ - जगिराण, पृ - पपुराण
सतमो गए। : अञ्ज - आजान, इन्ध् - इन्धाञ्चक्राण, खिद् - चिखिदान, छिद् - चिच्छिदान, तृह् - ततृहाण, पिष् - पिपिषाण, पृच् - पपृचान, भञ्ज - बभजान, भिंद् - बिभिदान, भुज् - बुभुजान, रिच - रिरिचान, विच् - विविचान, विज् - विविजान, विद् - विविदान, युज् - युयुजान, शिष् - शिशिषाण, हिंस् - जिहिंसान, क्षुद् - चुक्षुदान, रुध् - रुरुधान
त्रीको गए। : भी - बिभ्यान/बिभयाञ्चक्राण, हा - जहान, हु - जुहुवान/ जुहवाञ्चक्राण, ही - जिहियाण/जिहूयाञ्चक्राण, ऋ - आराण, दा - ददान, धा - दधान, मा - ममान, हा - जहान, पृ - पप्राण, पृ - पपुराण, भृ - बभ्राण/ बिभराञ्चक्राण, निज् - निनिजान, विज् - विविजान, विष् - विविषाण
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમાગણના અદ્યતની કર્મણિરૂપ તથા યલૢબન્તના અંગ
पु.
अक्लेशिषि
--
-
નવમા ગણના અદ્યતની કર્મણિરૂપ ૧લો (१) अश् (१सो) - आशिषि ( २ ) क्लिश् (१सो) (उभे), अक्लिक्षि ( 3 ) क्री (२भे) - अक्रेषि (१सो), अक्रायिषि (४) ग्रन्थ् (१सो) - अग्रन्थिषि ( 4 ) ग्रह (१सो) अग्रहीषि, अग्राहिषि (६) पुष् (१सो) – अपोषिषि (७) प्री (२भे) – अप्रेषि (१लो), अप्रायिषि (८) बन्ध् (२३) अभन्त्सि (९) मन्थ् (१सो) - अमन्थिषि (१०) मी (२भे). अमासि (१लो) - अमायिषि (११) मुष् (१सो) अमोषिषि (१२) मृद् (१सो) - अमर्दिषि (13) श्री (२भे) - अश्रेषि (१लो), अश्रायिषि (१४) क्षुभ् (१) - अक्षोभिषि (१५) ज्ञा (२भे) - अज्ञासि (१लो), अज्ञायिषि (१६) वृ (१सो) अवरिषि, अवारिषि (२), अवृषि ( १७ ) पू (१सो) - अपविषि, अपाचिषि (१८) लू (१सो) - अलविषि, अलाविषि (१८) धू (१) अधविषि, अधाविषि (२), अधोषि (२०) स्तृ (१सो) - अस्तरिषि, अस्तारिषि (२भे), अस्तीर्षि (२१) वृ (१लो) अवरिषि, अवारिषि (२भे), अवूर्षि (२२) ज्या (१सो) - अज्यायिषि (२), अज्यासि (२3) ली (१सो) अलायिषि (२भे), अलेषि (२४) कॄ (१सो) - अकरिषि अकारिष (२भे), अकीर्षि (२५) शृ (१सो) अशरिषि, अशारिषि (२भे), अशीर्षि (२९) पृ (१लो) - अपरिषि, अपारिषि (२भे), अपूर्षि (२७) दृ (१सो) - अदरिषि, अदारिषि (२भे), अदीर्षि (२८) जृ (१लो) - अजरिषि, अजारिषि (२), अजीर्षि (२८) गॄ (१) - अगरिषि, अगारिषि (२०), अगीर्षि ।
=
-
=
1
-
=
-
क्री
प्री
नवभा गाना यङ्लुजन्तना अंग - अश्= आश्, क्लिश् = चेक्लिश्, चेक्री, ग्रन्थ् = जाग्रन्थ्, ग्रह = जरीगृह, जरिगृह, जर्गृह, पुष् = पोपुष्, पेप्री, बन्ध् = बाबन्धू, मन्थ् = मामन्थ्, मी = मेमी, मुष् = मोमुष्, मृद् = मरीमृद्, मरिमृद्, मर्मृद्, श्री वृ = वरिवृ, वरीवृ, वर्वृ, पू= पोपू, वृ= वावृ, ज्या [जी] = जेजी, ली पॄ = पापृ, दृ दादृ, जूं - जाजू, गृ = जागृ ।
=
शेश्री, क्षुभ् =
चोक्षुभ्, ज्ञा
लू
लेली, कॄ
=
क
लोलू, घू
=
खे. व.
1
=
૧૩૫
जाज्ञा,
दोधू, स्तृ तास्तृ, चाकू, शृ = शाशृ,
=
૩ ઇચ્છા અર્થ वृ - वुवूर्षु, वृ - वुवूर्षु, स्तृ - तिस्तीर्षु, कॄ - चिकीर्षु, शृ - शिशीर्षु, दृ – दिदीर्षु, पॄ - पुपूर्षु, जृ - जिजीर्षु, गृ - जिगीषु
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
સેટુ ધાતુઓ . fશ્વ – ૧ પર. જવું, વધવું.
| - ૨ પર. સ્તુતિ કરવી. fઝ – ૧ ઉ. આશ્રય લેવો.
નું – ૨ પર. ઝરવું. ડી – ૧ આ. ઊડવું.
વૃિ – ૫ ઉ. વરવું. ફી – ૪ આ. જવું.
વું – ૯ આ. વરવું, ભજવું. શી – ૨ આ. સૂવું.
દીર્ઘ 5 કારાન્ત અને દીર્ઘ ગૃહ કારાન્ત– ૨ પર. મિશ્રણ કરવું, જોડવું. | ધાતુ સેટુ છે. ૨ – ૨ પર. અવાજ કરવો. યુગાદ્રિ – ધાતુ જ્યારે પહેલા ગણમાં હોય ઉં – ૨ પર. અવાજ કરવો. ત્યારે પણ સેટું છે. અનેકસ્વરી ધાતુ તથા Í – ૨ પર. તીક્ષ્ણ કરવું. દશમા ગણના ધાતુ સેટુ કહેવાય છે.
. વેટુ ધાતુઓ . ધૂ – પ. ઉં. હલાવવું, કાપવું. ગુ૬ – ૧. પર. રક્ષણ કરવું.. ધૂ – ૯. ઉં. હલાવવું, કાપવું. ક્ષમ્ – ૧. આ. સહન કરવું. “પુનાઢિ – ૧૦. ઉં. હલાવું, કાપવું. ક્ષમ્ – ૪. પર. સહન કરવું. સૂ – ૨. આ. જન્મ આપવો.
નમ્ – ૪. પર. નાશ પામવું. સૂ – ૪. આ. જન્મ આપવો.
શું – ૫. આ. વ્યાપવું. વૃ – ૧. પર. શબ્દ કરવો. ત્તિશું – ૯. પર, ક્લેશ કરવો. ત્રમ્ – ૬, પર. કાપવું.
અક્ષ – ૧. પર. વ્યાપવું, મળવું. મૃ૬ – ૨. પર. સાફ કરવું.
તમ્ – ૧. પર. પાતળું કરવું. મૃત્ – ૧૦. પર. સાફ કરવું, શોભાવવું. | ત્વમ્ – ૧. પર. પાતળું કરવું. મમ્ - ૭પર. પ્રગટ કરવું, જવું, આંજવું,' મુદ્દે – ૪. પર. મુંઝાવું. ચોપડવું.
ફુદું – ૪. પર. દ્રોહ કરવો. તમ્ – ૭. પર. સંકોચ કરવો.
r૬ – ૪. પર. ઝરવું. ન્ – ૧. આ. ઝરવું.
નિર્દૂ - ૪. પર. સ્નેહ કરવો. ત્તિ – ૪. પર. ભીંજાવું.
ગુ૬ – ૧. ઉં. સંતાડવું. ૨૬ – ૪. પર. હિંસા કરવી.
I૬ – ૧. આ. પ્રવેશ કરવો. સિદ્ – ૧. પર. શાસ્ત્રની આજ્ઞા કરવી. ત્તિ૬ – ૧. આ. ગ્રહણ કરવું. મંગલ કાર્ય કરવું.
તૃ૬ – ૬. પર. હિંસા કરવી. તૃ૬ – ૪. પર. તૃપ્ત થવું.
તૃ૬ – ૬, પર. હિંસા કરવી. ડ્ર૬ – ૪. પર ગર્વ કરવો.
વૃ૬ – ૬, પર. ઉદ્યમ કરવો. ત્ર – ૧. આ. લજ્જા પામવી. તૃ૬ – ૬, પર. હિંસા કરવી. ૫ – ૧. આ. સમર્થ થવું.
હૂં – ૬, પર. હિંસા કરવી.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી - ભાગ-૩
: દિવ્ય આશીર્વાદદાતાઃ * : આશીવદિદાતા: પરમ પૂજ્ય તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ છે પરમ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરામસૂરીશ્વરજી મહારાજા કે શ્રી વિજય અભયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
(ડહેલાવાળા) : પ્રેરક તત્ત્વપ્રવચનપ્રજ્ઞ પરમ પૂજ્ય આચાર્યદેવ * શ્રી વિજયરત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
કર્તરિરૂપ
કર્મણિરૂપ
SITY(O)
કૂદત
ધાતુસાધિત શબદ
નમો SDKO , શગ
365
©SSSB
togal
g6IoWg6Iod
ઈચ્છાદર્શક રૂપ
પ્રેરકરૂપ
O)SSR O)
વડત્તરૂપ
SUUUUUUપછી
I9LuuuN
સંસ્કૃત ધાતુકોશઅર્થ
સંગ્રાહકઃ હાર્દિક દિનેશભાઈ મહેતા. સંપાદક શ્રી દિનેશચંદ્ર કાંતિલાલ મહેતા (ધાર્મિક અધ્યાપક). પ્રકાશકઃ આ. વિ. રામસૂરીશ્વરજી તત્ત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા
, બોરીવલી (ઇસ્ટ)-મુંબઈ. તથા શ્રી રત્નોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ-અમદાવાદ.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
अङ्ग् ५. ५६. wisg. (वेद) વર્તમાના
श्वस्तनी . अनज्मि अज्वः ___अज्मः अञ्जितास्मि अञ्जितास्वः अञ्जितास्मः अनक्षि अक्थः अक्थ अजितासि अजितास्थः अञ्जितास्थ अनक्ति अङ्क्तः अञ्जन्ति | अजिता अञ्जितारौ अञ्जितारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી आनजम् आज्व आज्म अजिष्यामि अञ्जिष्यावः अञ्जिष्यामः आनक्/ग् आङ्क्तम् आङ्क्त अजिष्यसि अजिष्यथः अजिष्यथ आनक्/ग् आङ्क्ताम् आञ्जन् अञ्जिष्यति अजिष्यतः अञ्जिष्यन्ति વિધ્યર્થ
यातिपत्त्यर्थ . अज्याम् अञ्ज्याव अज्याम आञ्जिष्यम् आञ्जिष्याव आञ्जिष्याम अज्याः अञ्ज्यातम् अञ्ज्यात आञ्जिष्यः आञ्जिष्यतम् आजिष्यत अज्यात् अञ्ज्याताम् अञ्ज्युः आञ्जिष्यत् आजिष्यताम् आञ्जिष्यत
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ अनजानि अनजाव अनजाम | अज्यासम् अज्यास्व अज्यास्म अङ्ग्धि अङ्क्तम् अङ्क्त अज्याः अज्यास्तम् अज्यास्त अनक्तु अङ्क्ताम् अञ्जन्तु अज्यात् अज्यास्ताम् अज्यासुः
અદ્યતની (પહેલો પ્રકાર)
- परोक्षा आञ्जिषम् आञ्जिष्व आञ्जिष्म | आनञ्ज आनञ्जिव आनञ्जिम आजीः आञ्जिष्टम् आञ्जिष्ट आनजिथ आनञ्जथुः आनञ्ज आञ्जीत् आञ्जिष्टाम् आञ्जिषुः आनञ्ज आनञ्जतुः आन ः
(बी0 ३५ पे६४ १८४ ७५२ .)
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
૧૩૯
-
इन्ध् मा. ५६. हीपy, सण. (सेट)
વર્તમાના
|
ઋસ્તની इन्धे इन्ध्वहे इन्ध्महे | इन्धिताहे इन्धितास्वहे इन्धितास्महे इन्त्से इन्धाथे इन्वे/इन्ध्वे | इन्धितासे इन्धितासाथे इन्धिताध्वे इन्द्धे/इन्धे इन्धाते इन्धते । इन्धिता इन्धितारौ इन्धितारः
હ્રસ્તની ऐन्धि ऐन्ध्वहि ऐन्ध्महि | इन्धिष्ये इन्धिष्यावहे इन्धिष्यामहे ऐन्धाः . ऐन्धाथाम् ऐन्ध्वम्। | इन्धिष्यसे इन्धिष्येथे इन्धिष्यध्वे ऐन्द्धाः
ऐन्द्धवम् | इन्धिष्यते इन्धिष्येते इन्धिष्यन्ते ऐन्ध/ऐन्द्ध ऐन्धाताम् ऐन्धत
विध्यर्थ इन्धीय इन्धीवहि इन्धीमहि | ऐन्धिष्ये ऐन्धिष्यावहि ऐन्धिष्यामहि इन्धीथाः . इन्धीयाथाम् इन्धीध्वम् | ऐन्धिष्यथाः ऐन्धिष्येथाम् ऐन्धिष्यध्वम् इन्धीत इन्धीयाताम् इन्धीरन् । ऐन्धिष्यत ऐन्धिष्येताम् ऐन्धिष्यन्त
JILIt 11
माशार्थ -
इन्त्स्व
इनधै इनधावहै इनधामहै | इन्धिषीय इन्धिषीवहि इन्धिषीमहि
इन्धाथाम् इन्ध्वम्। | इन्धिषीष्ठाः इन्धिषीयास्थाम् इन्धिषीध्वम्
इन्द्धवम् | इन्धिषीष्ट इन्धिषीयास्ताम् इन्धिषीरन् इन्धाम्/इन्द्धाम् इन्धाताम् इन्धताम्
अद्यतनी (पडेदो प्रार) ऐन्धिषि ऐन्धिष्वहि .ऐन्धिष्महि | इन्धाश्चक्रे इन्धाञ्चकृवहे इन्धाञ्चकृमहे ऐन्धिष्ठाः ऐन्धिषाथाम् ऐन्धिध्वम्/ | इन्धाञ्चकृषे इन्धाञ्चक्राथे इन्धाञ्चकृट्वे
ऐन्धिड्ढ्वम् | इन्धाञ्चक्रे इन्धाञ्चक्राते इन्धाश्चक्रिरे ऐन्धिष्ट ऐन्धिषाताम् . ऐन्धिषत | (इन्धाम्बभूव/इन्धामास वगेरे ३५ थाय)
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
खिद् - . ५६. ४ ४२वो. (निट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની खिन्दे खिन्वहे खिन्द्महे | खेत्ताहे खेत्तास्वहे खेत्तास्महे खिन्त्से खिन्दाथे खिन्द्ध्वे/ | खेत्तासे खेत्तासाथे खेत्ताध्वे
खेत्तारौ खेत्तारः खिन्ते/खिन्ते खिन्दाते खिन्दते હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अखिन्दि अखिन्वहि अखिन्महि | खेत्स्ये खेत्स्यावहे खेत्स्यामहे अखिन्थाः । अखिन्दाथाम् अखिन्द्ध्वम्/ | खेत्स्यसे खेत्स्येथे खेत्स्यध्वे अखिन्थाः
अखिन्ध्वम् । खेत्स्यते खेत्स्येते खेत्स्यन्ते अखिन्त । अखिन्दाताम् अखिन्दत अखिन्त
विध्यर्थ खिन्दीय खिन्दीवहि खिन्दीमहि | अखेत्स्ये अखेत्स्यावहि अखेत्स्यामहि खिन्दीथाः खिन्दीयाथाम् खिन्दीध्वम् | अखेत्स्यथाः अखेत्स्येथाम् अखेत्स्यध्वम् खिन्दीत खिन्दीयाताम् खिन्दीरन् | अखेत्स्यत अखेत्स्येताम् अखेत्स्यन्त આજ્ઞાર્થ
माशीवार्थ खिनदै खिनदावहै खिनदामहै | खित्सीय खित्सीवहि खित्सीमहि खिन्त्स्व खिन्दाथाम् खिन्द्ध्वम्/ खित्सीष्ठाः खित्सीयास्थाम् खित्सीध्वम्
खिन्ध्वम् | खित्सीष्ट खित्सीयास्ताम् खित्सीरन् खिन्ताम्/ खिन्दाताम् खिन्दताम् खिन्ताम् मद्यतनी (पीओ प्रार)
પરીક્ષા अखित्सि अखित्स्वहि आंखत्स्महि | चिखिदे चिखिदिवहे चिखिदिमहे अखित्थाः अखित्साथाम् अखिदध्वम/ | चिखिदिषे चिखिदाथ चिखिदिध्वे
अखिद्ध्वम् | चिखिदे चिखिदाते चिखिदिरे अखित्त अखित्साताम् अखित्सत ।
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
૧૪૧
तृह् - ५. ५६. डिंस१२वी. (सेट)
तृणेहि तृणेक्षि
વર્તમાના तुह्वः तृण्ढः तृण्ढः
શ્વસ્તની तूंमः | तर्हितास्मि तर्हितास्वः तर्हितास्मः तृण्ढ | तर्हितासि तर्हितास्थः तर्हितास्थ तुंहन्ति | तर्हिता तर्हितारौ तर्हितारः
तुणेढि
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अतृणहम् - अतुंह . अतुंझ | तर्हिष्यामि तर्हिष्यावः तर्हिष्यामः अतृणे/ड् अतृण्ढम् अतृण्ढ | तर्हिष्यसि तर्हिष्यथः तर्हिष्यथ अतृणे/ड् . अतृण्ढाम् अतुंहन् | तर्हिष्यति तर्हिष्यतः तर्हिष्यन्ति . विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ तुंह्याम् स॒ह्याव तुंह्याम | अतर्हिष्यम् अतर्हिष्याव अतर्हिष्याम तुंह्याः तुंह्यातम् तुंह्यात अतर्हिष्यः अतर्हिष्यतम् अतर्हिष्यत तुंह्यात् स॒ह्याताम् स॒युः | अतर्हिष्यत् अतर्हिष्यताम् अतर्हिष्यन्
FEEEEEEEEEEE
तृणहानि तृण्डि तृणेढु
माशार्थ .
तृणहाव तृणहाम | तृह्यासम् - तृण्ढम्
तृह्याः तृण्डाम् तुंहन्तु |तृह्यात्
माशीवार्थ तृह्यास्व
तृह्यास्म तृह्यास्तम् । तृह्यास्त तृह्यास्ताम् तृह्यासुः
..
ततृहिम
सतना (पडेदो ५१२) अतर्हिषम् अतर्हिष्व अतर्हिष्म | ततर्ह अतीः अतर्हिष्टम् . अतर्हिष्ट | ततर्हिथ अतीत् अतर्हिष्टाम् अतर्हिषुः | ततह
પરોક્ષા ततृहिव ततृहथुः ततृहतुः
ततृह ततृहु:
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
छिद् – ५. ५६. छeg. (मनिट)
छिनमि छिनत्सि छिनत्ति
વર્તમાના छिन्द्वः छिन्थः/छिन्थः छिन्तः/छिन्तः
छिन्मः . छिन्थ/छिन्त्थ छिन्दन्ति
अच्छिनदम् अच्छिनः/अच्छिनत्/द् अच्छिनत्/द्
હ્રસ્તની अच्छिन्द्व अच्छिन्तम्/अच्छिन्तम् अच्छिन्ताम्/अच्छिन्ताम्
अच्छिन्द्म अच्छिन्त/अच्छिन्त अच्छिन्दन्
छिन्द्याम् छिन्द्याः छिन्द्यात्
વિધ્યર્થ छिन्द्याव छिन्द्यातम् छिन्द्याताम्
छिन्द्याम छिन्द्यात छिन्युः
छिनदानि छिन्द्धि/छिन्धि
આજ્ઞાર્થ छिनदाव छिन्तम्/छिन्तम् छिन्ताम्/छिन्ताम्
छिनदाम छिन्त/छिन्त
छिनत्तु
छिन्दन्तु
सतना (जी ) | परोक्षा अच्छेत्सम् अच्छेत्स्व अच्छत्स्म | चिच्छेद चिच्छिदिव चिच्छिदिम अच्छेत्सीः अच्छत्तम् अच्छैत्त | चिच्छेदिथ चिच्छिदथुः चिच्छिद अच्छेत्सीत् अच्छेत्ताम् अच्छेत्सुः | चिच्छेद चिच्छिदतुः चिच्छिदुः
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
- १४3
-
छिद् – ५. ५६. छे. (मनिट)
छेत्तास्मि छेत्तासि छेत्ता
શ્વસની छेत्तास्वः छेत्तास्मः | छेत्स्यामि छेत्तास्थः छेत्तास्थ छेत्स्यसि छेत्तारौ छेत्तारः छेत्स्यति
ભવિષ્યન્તી छेत्स्यावः छेत्स्यामः छेत्स्यथः छेत्स्यथ छेत्स्यतः छेत्स्यन्ति
यातिपत्त्यर्थ
આશીર્વાદાર્થ अच्छेत्स्यम् अच्छेत्स्याव अच्छेत्स्याम | छिद्यासम् छिद्यास्व छिद्यास्म अच्छेत्स्यः अच्छेत्स्यतम् अच्छेत्स्यत | छिद्याः छिद्यास्तम् छिद्यास्त अच्छेत्स्यत् · अच्छेत्स्यताम् अच्छेत्स्यन् | छिद्यात् छिद्यास्ताम् छिद्यासुः
छिद् - मा. ५६. छे. (मनिट)
અસ્તની | ક્રિયાતિપત્યર્થ छेत्ताहे ... छेत्तास्वहे छेत्तास्महे | अच्छेत्स्ये अच्छेत्स्यावहि अच्छेत्स्यामहि छेत्तासे छेत्तासाथे छेत्ताध्वे | अच्छेत्स्यथाः अच्छेत्स्येथाम् अच्छेत्स्यध्वम् छेत्ता छेत्तारौ । छेत्तारः . | अच्छेत्स्यत अच्छेत्स्येताम् अच्छेत्स्यन्त
Ini MT111 111
ભવિષ્યની
माशीर्वार्थ छेत्स्ये छेत्स्यावहे छेत्स्यामहे | छित्सीय छित्सीवहि छित्सीमहि छेत्स्यसे छेत्स्येथे छेत्स्यध्वे | छित्सीष्ठाः छित्सीयास्थाम् छित्सीध्वम् छेत्स्यते छेत्स्येते छेत्स्यन्ते | छित्सीष्ट छित्सीयास्ताम् छित्सीरन्
પરોક્ષા | चिच्छिदे चिच्छिदिवहे चिच्छिदिमहे चिच्छिदिषे चिच्छिदाथे चिच्छिदिध्वे | चिच्छिदे चिच्छिदाते चिच्छिदिरे
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
छिद् - . ५६. छे. (मनिट)
छिन्दे छिन्त्से छिन्ते/छिन्ते
વર્તમાના छिन्द्वहे छिन्दाथे छिन्दाते
छिन्द्महे छिन्द्ध्वे/छिन्वे छिन्दते
अच्छिन्दि अच्छिन्त्थाः/अच्छिन्थाः अच्छिन्त/अच्छिन्त
હ્યસ્તની अच्छिन्द्वहि अच्छिन्दाथाम् . अच्छिन्दाताम्
अच्छिन्दमहि अच्छिन्द्ध्वम्/अच्छिन्ध्वम् अच्छिन्दत
छिन्दीय छिन्दीथाः छिन्दीत
छिनदै छिन्त्स्व छिन्ताम्/छिन्ताम्
વિધ્યર્થ छिन्दीवहि
छिन्दीमहि . छिन्दीयाथाम्
छिन्दीध्वम् छिन्दीयाताम्
छिन्दीरन् આજ્ઞાર્થ छिनदावहै छिनदामहै छिन्दाथाम् छिन्द्ध्वम्/छिन्ध्वम् छिन्दाताम् .. छिन्दताम् मातनी ( २) अच्छित्स्वहि अच्छित्स्महि अच्छित्साथाम् अच्छिद्ध्वम्/अच्छिद्ध्वम् अच्छित्साताम् अच्छित्सत
अच्छित्सि अच्छित्थाः अच्छित्त
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
भिनदिम
भिनत्सि
भिनत्ति
अभिनदम् अभिनः/अभिनत्/द्
अभिनत्/द् ·
भिन्द्याम्
भिन्द्याः
भिन्द्यात्
fHZ - u. 4ɛ. Heg. (uliz)
भिनदानि
भिन्द्धि/भिन्धि
भिनत्तु
વર્તમાના
भिन्दवः
भिन्त्थ:/भिन्थः
भिन्तः/भिन्तः
1
હ્યસ્તની
अभिन्द्व अभिन्तम्/अभिन्तम्
अभिन्ताम् / अभिन्ताम्
अद्यतनी (जीने प्रार)
વિધ્યર્થ
भिन्द्याव
भिन्द्यातम्
भिन्द्याताम्
આજ્ઞાર્થ
भिनदाव
भिन्तम् / भिन्तम्
भिन्ताम् / भिन्ताम्
अभैत्सम्
अभैत्स्व अभैत्स्म बिभेद
अभैत्सीः अभैत्तम् अभैत्त बिभेदिथ अभैत्सीत् अभैत्ताम् अभैत्सुः बिभेद
પરોક્ષા
बिभिदिव
૧૪૫
अभिन्द्म
अभिन्त/अभिन्त
अभिन्दन्
बिभिदथुः
बिभिदतुः
भिन्द्म:
भिन्त्थ/भिन्थ
भिन्दन्ति
भिन्द्याम
भिन्द्यात
भिन्धुः
भिनदाम
भिन्त/भिन्त
भिन्दन्तु
बिभिदिम
बिभिद
बिभिदुः
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
भिद् – ५. ५६. मे. (मनिट)
भेत्तास्मि भेत्तासि भेत्ता
શ્વસ્તની भेत्तास्वः भेत्तास्थ: भत्तारौ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ भेत्तास्मः | अभेत्स्यम् अभेत्स्याव अभेत्स्याम भेत्तास्थ । | अभेत्स्यः अभेत्स्यतम् अभेत्स्यत भेत्तारः । अभेत्स्यत् अभेत्स्यताम् अभेत्स्यन्
ભવિષ્યન્તી
આશીર્વાદાર્થ भेत्स्यामि भेत्स्यावः भेत्स्यामः | भिद्यासम् ‘भिद्यास्व भिद्यास्म भेत्स्यसि भेत्स्यथः भेत्स्यथ | भिद्याः भिद्यास्तम् भिद्यास्त भेत्स्यति भेत्स्यतः भेत्स्यन्ति | भिद्यात् भिद्यास्ताम् भिद्यासुः
भेत्ताहे भेत्तासे
भिद् – आ. ५६. मेहए. (मनिट) શ્વસ્તની
सियातिपत्त्यर्थ भेत्तास्वहे भेत्तास्महे | अभेत्स्ये अभेत्स्यावहि अभेत्स्यामहि भेत्तासाथे भेत्ताध्वे | अभेत्स्यथाः अभेत्स्येथाम् अभेत्स्यध्वम् भेत्तारौ भत्तारः | अभेत्स्यत अभेत्स्येताम् अभेत्स्यन्त
ભવિષ્યન્તી भेत्स्ये भेत्स्यावहे भेत्स्यामहे | भित्सीय भित्सीवहि भित्सीमहि भेत्स्यसे भेत्स्येथे भेत्स्यध्वे | भित्सीष्ठाः भित्सीयास्थाम् भित्सीध्वम् भेत्स्यते भेत्स्येते भेत्स्यन्ते | भित्सीष्ट भित्सीयास्ताम् भित्सीरन् भिद् ५.५.अद्यतनी (७8ो २) अभिदम् अभिदाव अभिदाम बिभिदे बिभिदिवहे बिभिदिमहे अभिदः अभिदतम् अभिदत बिभिदिषे बिभिदाथे बिभिदिध्वे अभिदत् अभिदताम् अभिदन् बिभिदे बिभिदाते बिभिदिरे
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
૧૪૭.
भिद् – मा. ५६. मेहए. (मनिट)
भिन्दे भिन्त्से भिन्ते/भिन्ते
વર્તમાના भिन्द्वहे भिन्दाथे भिन्दाते
भिन्महे
भिन्द्ध्वे/भिन्ध्वे __भिन्दते
अभिन्दि अभिन्थाः/अभिन्त्थाः अभिन्त/अभिन्त
હ્યસ્તની अभिन्द्वहि अभिन्दाथाम् अभिन्दाताम्
अभिन्महि अभिन्द्ध्वम्/अभिन्ध्वम् अभिन्दत
भिन्दीमहि
भिन्दीय भिन्दीथाः भिन्दीत
વિધ્યર્થ भिन्दीवहि भिन्दीयाथाम् भिन्दीयाताम्
भिन्दीध्वम्
भिन्दीरन्
આજ્ઞાર્થ भिनदावहै
भिनदै भिन्त्स्व भिन्ताम्/भिन्ताम्
भिन्दाथाम् भिन्दाताम्
भिनदामहै भिन्द्ध्वम्/भिन्ध्वम् भिन्दताम्
२)
अभित्सि अभित्थाः
मयतनी (बी
अभित्स्वहि अभित्साथाम्
अभित्स्महि अभिद्ध्वम्। अभिध्वम् अभित्सत
अभित्त
अभित्साताम्
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
विद् – मा. ५६. वियार. (मनिट)
विन्दे
વર્તમાના विन्द्वहे विन्दाथे विन्दाते
विन्त्से विन्ते/विन्ते
विन्द्महे विन्द्ध्वे/विन्ध्वे विन्दते
अविन्दि अविन्थाः/अविन्त्थाः अविन्त/अविन्त
હ્યસ્તની अविन्द्वहि अविन्दाथाम् अविन्दाताम्
अविन्दमहि अविन्द्ध्वम्/अविन्ध्वम् अविन्दत
विन्दीय विन्दीथाः विन्दीत
વિધ્યર્થ विन्दीवहि विन्दीयाथाम् विन्दीयाताम्
विन्दीमहि विन्दीध्वम् . विन्दीरन्
विनदै विन्स्व विन्ताम्/विन्ताम्
આજ્ઞાર્થ विनदावहै विन्दाथाम् विन्दाताम् ।
विनदामहै विन्द्ध्वम्/विन्ध्वम् विन्दताम्
मधतनी (बी )
પરોક્ષા अवित्सि अवित्स्वहि अविस्महि | विविदे विविदिवहे विविदिमहे अवित्थाः अवित्साथाम् अविद्ध्वम्/ | विविदिषे विविदाथे विविदिध्वे
अविद्ध्वम् | विविदे विविदाते विविदिरे अवित्त अवित्साताम् अवित्सत (4120 ३५ पे७४ १८४ 6५२ ७.)
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
वेत्ताहे
वेत्तासे
वेत्ता
fag - 241. 48. (92zg. (vltz)
ક્રિયાતિપત્યર્થ
वेत्तास्महे अवेत्स्ये अवेत्स्यावहि अवेत्स्यामहि
अवेत्स्यथाः अवेत्स्येथाम् अवेत्स्यध्वम्
अवेत्स्यत अवेत्स्येताम् अवेत्स्यन्त
શ્વસ્તની
क्षोत्त
क्षोत्ता
वेत्तास्व
वेत्तासाथे
वेत्तारौ
वेत्ताध्वे
वेत्तारः
૧૪૯
ભવિષ્યન્તી
આશીર્વાદાર્થ
वेत्स्ये वेत्स्याव वेत्स्यामहे वित्सीय वित्सीवहि वित्सीमहि वेत्स्यसे वेत्स्येथे वेत्स्यध्वे वित्सीष्ठाः वित्सीयास्थाम् वित्सीध्वम् वेत्स्यते वेत्स्ये वेत्स्यन्ते वित्सीष्ट वित्सीयास्ताम् वित्सीरन्
Ha – u. 4ɛ. yssi szał, wisg. (ulaz)
શ્વસ્તની
ક્રિયાતિપત્યર્થ
क्षोत्तास्मि क्षोत्तास्वः क्षोत्तास्मः अक्षोत्स्यम् अक्षोत्स्याव अक्षोत्स्याम क्षोत्तास्थः - क्षोत्तास्थ : अक्षोत्स्यः अक्षोत्स्यतम् अक्षोत्स्यत क्षोत्तारौ
क्षोत्तारः
अक्षोत्स्यत् अक्षोत्स्यताम् अक्षोत्स्यन्
ભવિષ્યન્તી
क्षुद्यासम्
क्षोत्स्यामि क्षोत्स्यावः क्षोत्स्यामः क्षोत्स्यसि क्षोत्स्यथः क्षोत्स्यथ क्षोत्स्यति क्षोत्स्यतः क्षोत्स्यन्ति क्षुद्यात्
क्षुद्या:
આશીર્વાદાર્થ
क्षुद्यास्व क्षुद्यास्म
क्षुद्यास्तम् क्षुद्यास्त
क्षुद्यास्ताम् क्षुद्यासुः
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
Ha – u. 48. cyssi szal, wisg. (ulaz)
૧૫૦
क्षुि
क्षुणत्सि
क्षुणत्ति
अक्षुणदम्
अक्षुण:/अक्षुणत्/द्
अक्षुणत्/द्
क्षुन्द्याम्
क्षुन्द्याः
क्षुन्द्यात्
क्षुणदानि क्षुद्धि / क्षुन्धि
क्षुणत्तु
વર્તમાના
क्षुन्दवः
क्षुन्त्थ: /क्षुन्थ:
क्षुन्तः / क्षुन्तः
હ્યસ્તની
अक्षुन्दव
अक्षुन्तम्/अक्षुन्तम्
अक्षुन्ताम् / अक्षुन्ताम्
વિધ્યર્થ
क्षुद्याव
क्षुद्यातम्
क्षुद्याताम्
આજ્ઞાર્થ
क्षुणदाव
क्षुन्तम् / क्षुन्तम्
क्षुन्ताम् / क्षुन्ताम्
अद्यतनी (जीभे प्रहार )
चुक्षोद
अक्षौत्सम् अक्षौत्स्व अक्षौत्स्म अक्षौत्सीः अक्षौत्तम् अक्षौत्त चुक्षोदिथ
अक्षौत्सीत् अक्षौत्ताम् अक्षौत्सुः
चुक्षोद
क्षुन्दमः
क्षुन्त्थ / क्षुन्थ
क्षुन्दन्ति
अक्षुन्द्म
अक्षुन्त / अक्षुन्त
अक्षुन्दन्
क्षुद्याम
क्षुद्यात
क्षुधुः
પરોક્ષા
चुक्षुदिव
चुक्षुदथुः
चुक्षुदतुः
क्षुणदाम
क्षुन्त / क्षुन्त
क्षुन्दन्तु
चुक्षुदिम
चुक्षुद
चुक्षुदुः
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
૧૫૧
क्षुद् - मा. ५६.
४२यो, Mis. (मनिट)
વર્તમાના क्षुन्द्व हे
क्षुन्दे क्षुन्त्से
क्षुन्दाथे
क्षुन्द्म हे क्षुन्द्ध्वे /क्षुन्ध्वे क्षुन्दते
क्षुन्ते/क्षुन्ते
क्षुन्दाते
अक्षुन्दि अक्षुन्थाः/अक्षुन्थाः अक्षुन्त/अक्षुन्त
હ્યસ્તની अक्षुन्द्वहि अक्षुन्दाथाम् अक्षुन्दाताम्
अक्षुन्द्महि अक्षुन्द्ध्वम्/अक्षुन्ध्वम् अक्षुन्दत
क्षुन्दीय क्षुन्दीथाः
વિધ્યર્થ क्षुन्दीवहि क्षुन्दीयाथाम् क्षुन्दीयाताम्
क्षुन्दीमहि क्षुन्दीध्वम् क्षुन्दीरन्
क्षुन्दीत
क्षुणदै
क्षुणदामहै
આજ્ઞાર્થ क्षुणदावहै क्षुन्दाथाम् क्षुन्दाताम्
क्षुन्त्स्व क्षुन्ताम/क्षुन्ताम्
क्षुन्द्ध्वम्/क्षुन्ध्वम् क्षुन्दताम्
अक्षुत्सि अक्षुत्थाः अक्षुत्त
अद्यतनी (पीओ प्रार) अक्षुत्स्वहि
अक्षुत्स्महि अक्षुत्साथाम्
अक्षुद्ध्वम्/अक्षुद्ध्वम् अक्षुत्साताम्
अक्षुत्सत
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
।
क्षुद् – मा. ५६. Hो ४२यो, uis. (मनिट)
क्षोत्ताहे क्षोत्तासे क्षोत्ता
શ્વની
यातिपत्यर्थ क्षोत्तास्वहे क्षोत्तास्महे | अक्षोत्स्ये अक्षोत्स्यावहि अक्षोत्स्यामहि क्षोत्तासाथे क्षोत्ताध्वे | अक्षोत्स्यथा: अक्षोत्स्येथाम् अक्षोत्स्यध्वम् क्षोत्तारौ क्षोत्तारः अक्षोत्स्यत अक्षोत्स्येताम् अक्षोत्स्यन्त
1111 1111 बहुत
ભવિષ્યન્તી
આશીર્વાદાર્થ क्षोत्स्ये क्षोत्स्यावहे क्षोत्स्यामहे | क्षुत्सीय क्षुत्सीवहि क्षुत्सीमहि क्षोत्स्यसे क्षोत्स्येथे क्षोत्स्यध्वे | क्षुत्सीष्ठाः क्षुत्सीयास्थाम् क्षुत्सीध्वम् क्षोत्स्यते क्षोत्स्येते क्षोत्स्यन्ते । क्षुत्सीष्ट क्षुत्सीयास्ताम् क्षुत्सीरन्
चुक्षुदे चुक्षुदिषे चुक्षुदे
પરોક્ષા चुक्षुदिवहे चुक्षुदाथे चुक्षुदाते
चुक्षुदिमहे चुक्षुदिध्वे चुक्षुदिरे
सेट - इन्ध्, तृहं, पृच्, हिंस्, विज् (गुए। न थाय) मनिट - खिद्, छिद्,विद्, क्षुद्, पिष्, शिष्, भञ्ज, भुज्, भिद्
युज्, रिच, विच, रुध्. पेट् - अञ्. ५७सुबन्तना - खिद् - चेखिद्, छिद् -चेच्छिद्, तृह - तरीतृह्। तरितृह,तर्तृह, पिष् – पेपिष्, पृच् - परीपृच्/परिपृच्/पर्पच, भञ्ज - बाभञ्ज, भिद् - बेभिद्, भुज् - बोभुज्, युज् - योयुज्, रिच - रेरिन्, रुध् - रोरुध्, विच् - वेविच्, विज् - वेविज्, विद् - वेविद्, शिष् - शेशिष्, हिंस् - जेहिंस्, क्षुद् -चोक्षुद्.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
पिनष्मि
पिनक्षि
पिनष्टि
पिष्
- प. प. पीसकुं, जj. (अनिट् )
વર્તમાના
पिंष्वः पिंष्मः पेष्टास्मि
पिंष्ठः
पिंष्ठ पेष्टासि
पिंष्टः
पिंषन्ति पेष्टा
હ્યસ્તની
अपिंष्व
अपिनषम् अपिनट्/ ड् अपिंष्टम् अपिनट्/ड् · अपिंष्टाम्
अपिंष्म पेक्ष्यामि
अपिंष्ट |पेक्ष्यसि
अपिंषन् |पेक्ष्यति
વિધ્યર્થ
पिंष्याम् पिंष्याव पिंष्याम अपेक्ष्यम् पिंष्याः पिंष्यातम् पिंष्यात अपेक्ष्य: पिंष्यात् पिंष्याताम् पिंष्युः अपेक्ष्यत्
આજ્ઞાર્થ
पिनषाणि पिनषाव पिनषाम पिष्यासम् पिण्ड्ढि / पिण्ढि पिंष्टम् पिंष्ट पिष्याः पिनष्टु पिंष्टाम् पिंषंन्तु
पिष्यात्
अद्यतनी (उभे प्रहार )
अपिक्षम् अपिक्षाव अपिक्षाम पिपेष अपिक्ष: अपिक्षतम् अपिक्षत पिपेषिथ
अविक्षत् अपिक्षताम् अपिक्षन् पिपेष
શ્વસ્તની
पेष्टास्वः
पेष्टास्थः
पेष्टा
ભવિષ્યન્તી
पेक्ष्यावः
पेक्ष्यथः
पेक्ष्यतः
૧૫૩
पेष्टास्मः
पेष्टास्थ
पेष्टारः
पेक्ष्यामः
पेक्ष्यथ
पेक्ष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अपेक्ष्याव अपेक्ष्याम
अपेक्ष्यतम् अपेक्ष्यत अपेक्ष्यताम् अपेक्ष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
पिष्यास्व पिष्यास्म
पिष्यास्तम्
पिष्यास्त
पिष्यास्ताम् पिष्यासुः
પરોક્ષા
पिपिषिव पिपिषिम
पिपिषथुः पिपिष
पिपिषतुः
पिपिषुः
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
शिष् – ५. ५६. 4uी राम. (मनिट)
शिनष्मि शिनक्षि शिनष्टि
વર્તમાના
શ્વસ્તની शिंष्वः शिंष्मः | शेष्टास्मि शेष्टास्वः शेष्टास्मः शिष्ठः शिंष्ठ | शेष्टासि शेष्टास्थः शेष्टास्थ
शेष्टारौ शेष्टारः
शिष्टः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યની अशिनषम् अशिंष्व अशिष्म | शेक्ष्यामि · शेक्ष्याव: अशिन/ड् अशिंष्टम् अशिष्ट | शेक्ष्यसि शेक्ष्यथः अशिन/ड् अशिंष्टाम् अशिंषन् शेक्ष्यति शेक्ष्यतः
शेक्ष्यामः शेक्ष्यथ शेक्ष्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ शिष्याम्
शिंष्याव शिंष्याम | अशेक्ष्यम् अशेक्ष्याव अशेक्ष्याम शिंष्या: शिष्यातम् शिंष्यात | अशेक्ष्यः अशेक्ष्यतम् . अशेक्ष्यत । शिंष्यात् शिंष्याताम् शिष्युः । अशेक्ष्यत् अशेक्ष्यताम् अशेक्ष्यन् मार्थ
माशीहार्थ . शिनषाणि शिनषाव शिनषाम | शिष्यासम् शिष्यास्व शिष्यास्म शिण्डि/शिण्ड्ढि शिष्टम् शिष्ट शिष्याः शिष्यास्तम् शिष्यास्त शिनष्टु शिष्टाम् शिंषन्तु | शिष्यात् शिष्यास्ताम् शिष्यासुः
मयतनी (त्रीको प्रार)
પરોક્ષા अशिक्षम् अशिक्षाव अशिक्षाम | शिशेष शिशिषिव शिशिषिम अशिक्षः अशिक्षतम् अशिक्षत | शिशेषिथ शिशिषथुः शिशिष अशिक्षत् अशिक्षताम् अशिक्षन् | शिशेष . शिशिषतुः शिशिषुः
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણ
૧૫૫
-
हिंस् – ५. ५६. स. १२वी. (सेट)
हिनस्मि हिनस्सि हिनस्ति
વર્તમાના
શ્વસ્તની हिंस्वः हिंस्मः | हिंसितास्मि हिंसितास्वः हिंसितास्मः हिंस्थः हिंस्थ | हिंसितासि हिंसितास्थः हिंसितास्थ हिंस्तः हिंसन्ति | हिंसिता हिंसितारौ हिंसितारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યની अहिनसम् अहिंस्व अहिंस्म | हिंसिष्यामि हिंसिष्याव: हिसिष्यामः अहिनः। अहिंस्तम् अहिंस्त | हिंसिष्यसि हिसिष्यथ: हिसिष्यथ अहिनत्/अहिनद्
हिंसिष्यति हिंसिष्यतः हिंसिष्यन्ति अहिनत्/द् अहिंस्ताम् अहिंसन् વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ हिंस्याम् . हिंस्याव हिंस्याम | अहिंसिष्यम् अहिंसिष्याव अहिंसिष्याम हिंस्याः हिंस्यातम् हिंस्यात | अहिंसिष्यः अहिंसिष्यतम् अहिंसिष्यत हिंस्यात् हिंस्याताम् हिंस्युः । अहिंसिष्यत् अहिंसिष्यताम् अहिंसिष्यन्
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ हिनसानि हिनसाव. हिनसाम | हिंस्यासम् हिंस्यास्व हिंस्यास्म हिन्धि/हिन्द्धि हिंस्तम् हिंस्त | हिंस्याः हिंस्यास्तम् हिंस्यास्त हिनस्तु हिंस्ताम् हिंसन्तु | हिंस्यात् हिंस्यास्ताम् हिंस्यासुः __ अद्यतनी (पडेदो १२)
પરોક્ષા अहिंसिषम् अहिंसिष्व · अहिंसिष्म | जिहिंस जिहिंसिव जिहिंसिम अहिंसी: अहिंसिष्टम् अहिंसिष्ट | जिहिंसिथ जिहिंसथुः जिहिंस अहिंसीत् अहिंसिष्टाम् अहिंसिषुः | जिहिंस जिहिंसतुः जिहिंसुः
E
!
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
पृच् – ५. ५६. संप ४२वो. (सेट)
पृञ्च्वः
पृणच्मि पृणक्षि पृणक्ति
વર્તમાના
શ્વસ્તની पृञ्च्मः पर्चितास्मि पर्चितास्वः पर्चितास्मः पृक्थः पृक्थ | पर्चितासि पर्चितास्थः पर्चितास्थ पृक्तः पञ्चन्ति | पर्चिता पर्चितारौ पर्चितारः
Uસ્તની
ભવિષ્યની अपृणचम् अपृञ्च्व अपृञ्च्म | पर्चिष्यामि पर्चिष्यावः पर्चिष्यामः अपृणक्-ग् अपृङ्क्तम् अपृक्त | पर्चिष्यसि पर्चिष्यथ: पर्चिष्यथ अपृणक्-ग् अपृक्ताम् अपृञ्चन् | पर्चिष्यति पर्चिष्यतः पर्चिष्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ पृञ्च्याम् पृञ्च्याव पृञ्च्याम | अपर्चिष्यम् अपर्चिष्याव अपर्चिष्याम पृञ्च्याः पृञ्च्यातम् पृञ्च्यात | अपर्चिष्यः अपर्चिष्यतम् . अपर्चिष्यत ' पृञ्च्यात् पृञ्च्याताम् पृञ्च्युः । अपर्चिष्यत् अपर्चिष्यताम् अपर्चिष्यन्
HI111
प्रणचानि पृङ्ग्धि पृणक्तु
આજ્ઞાર્થ प्रणचाव पृक्तम् पृक्ताम्
पुणचाम | पृच्यासम् पृक्त | पृच्याः पृञ्चन्तु | पृच्यात्
આશીર્વાદાર્થ पृच्यास्व पृच्यास्म पृच्यास्तम् पृच्यास्त पृच्यास्ताम् पृच्यासुः
___ अद्यतनी (पडेदो प्रार) अपर्चिषम् अपर्चिष्व अपर्चिष्म | पपर्च अपर्चीः अपर्चिष्टम् अपर्चिष्ट अपर्चीत् अपर्चिष्टाम् अपर्चिषुः । पपर्च
પરીક્ષા पपृचिव पचिम
पपृच पपृचतुः . पपृचुः
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
विज् ५. प. भयथी यक्ति थपुं. (सेट)
-
૧૫૭
વર્તમાના
મસ્તની
विनज्मि विवः विमः विजितास्मि विजितास्वः विजितास्मः विनक्षि विड्ङ्क्थः विड्ङ्क्थ विजितासि विजितास्थः विजितास्थ विनक्ति विङ्क्तः विञ्जन्ति विजिता विजितारौ विजितारः
હ્યૂસ્તની
अविनजम् अविव अविम अविनक् / ग् अविङ्क्तम् अविङ्क्त अविनक् / ग् अविङ्क्ताम् अविञ्जन्
ભવિષ્યન્તી
विजिष्यामि विजिष्यावः विजिष्यामः विजिष्यसि विजिष्यथः विजिष्यथ विजिष्यति विजिष्यतः विजिष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
વિધ્યર્થ विञ्ज्याम् विञ्ज्याव विञ्ज्याम विञ्ज्या: विञ्ज्यातम् विञ्ज्यात
अविजिष्यम् अविजिष्याव अविजिष्याम अविजिष्यः अविजिष्यतम् अविजिष्यत विञ्ज्यात् विञ्ज्याताम् विज्ञ्ज्युः अविजिष्यत् अविजिष्यताम् अविजिष्यन्
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
विनजानि विनजाव विनजाम | विज्यासम् विज्यास्व विज्यास्म विङ्ग्धि विङ्क्तम् विङ्क्त विज्याः विज्यास्तम् विनक्तु विङ्क्ताम् विञ्जन्तु विज्यात्
विज्यास्त
विज्यास्ताम् विज्यासुः
અદ્યતની (પહેલો પ્રકાર)
अविजिषम् अविजिष्व अविजिष्म विवेज अविजी: अविजिष्टम् · अविजिष्ट विविजिथ
विविज
अविजीत् अविजिष्टाम् अविजिषुः | विवेज
विविजुः
(નોંધ : વ્યાકરણના ૪/૩/૧૮ સૂત્રથી વિન્ ધાતુથી રૂર્ ડિસ્ થવાથી ગુણ ન થાય.)
પરોક્ષા
विविजिव विविजिम
विविजथुः
विविजतुः
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
भुज् - प. प. भोगव, रक्षा 5. (अनि2)
૧૫૮
भुनज्मि
भुनक्षि
भुनक्ति
વર્તમાના
भुवः
भुञ्ज्म: भोक्तास्मि
भुङ्क्थः
भुङ्क्थ भोक्तासि
भुङ्क्तः भुञ्जन्ति भोक्ता
ઘસ્તની
अभुनजम् अभुञ्ज्ञ अभुञ्ज्म भोक्ष्यामि अभुनक्/ग् अभुङ्क्तम् अभुङ्क्त भोक्ष्यसि अभुनक्/ग् अभुङ्क्ताम् अभुञ्जन् भोक्ष्यति
આજ્ઞાર્થ भुनजानि भुनजाव भुनजाम भुज्यासम् भुङ्क्तम्
भुङिग्ध
भुङ्क्त भुज्या:
भुनक्तु
भुङ्क्ताम् भुञ्जन्तु | भुज्यात्
શ્વસ્તની
भोक्तास्वः भोक्तास्मः
भोक्तास्थः भोक्तास्थ
भोक्तारौ भोक्तारः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
વિધ્યર્થ भुञ्ज्याम् भुञ्ज्याव भुञ्ज्याम अभोक्ष्यम् अभोक्ष्याव अभोक्ष्याम भुञ्ज्याः भुञ्ज्यातम् भुञ्ज्यात अभोक्ष्यः अभोक्ष्यतम् अभोक्ष्यत भुञ्ज्यात् भुञ्ज्याताम् भुञ्ज्युः अभोक्ष्यत् अभोक्ष्यताम् अभोक्ष्यन्
अद्यतनी (जीभे प्रकार )
अभौक्षम् अभौक्ष्व अभौक्ष्म भोज अभौक्षीः अभौक्तम् अभौक्त बुभोजिथ अभौक्षीत् अभौक्ताम् अभौक्षुः बुभोज
ભવિષ્યન્તી
भोक्ष्यावः भोक्ष्यामः
भोक्ष्यथः
भोक्ष्यथ
भोक्ष्यतः भोक्ष्यन्ति
આશીર્વાદાર્થ
भुज्यास्व भुज्यास्म
भुज्यास्तम्
भुज्यास्त
भुज्यास्ताम् भुज्यासुः
પરોક્ષા
बुभुजिव
बुभुजथुः बुभुज
बुभुजतुः बुभुजुः
बुभुजिम
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
भुञ्जे
भुड्क्षे
भुङ्क्ते
भुज्
- खा. प. जावं. (अनि2)
વર્તમાના
भुव
भुञ्जाथे
भुञ्जाते
भुज्ज्महे भोक्ताहे
भुङ्ध्वे भोक्तासे
भुञ्जते भोक्ता
હ્યસ્તની
अधुजि अभुञ्ज्वहि अभुञ्ज्महि भोक्ष्ये अभुङ्क्थाः अभुञ्जाथाम् अभुङ्ग्ध्वम् भोक्ष्यसे अभुङ्क्त अभुञ्जाताम् अभुञ्जत भोक्ष्यते
વિધ્યર્થ
भुञ्जीय भुञ्जीवहि भुञ्जीमहि | अभोक्ष्ये भुञ्जीथाः भुञ्जीयाथाम् भुञ्जीध्वम् अभोक्ष्यथाः भुञ्जीत भुञ्जीयाताम् भुञ्जीरन् अभोक्ष्यत
આજ્ઞાર્થ
भुनजै
भुनजावहै भुनजामहै भुक्षीय
भुङ्क्ष्व
भुञ्जाथाम् भुङ्ग्ध्वम् भुक्षीष्ठाः
भुङ्क्ताम् भुञ्जाताम् भुञ्जताम् भुक्षीष्ट
अद्यतनी (जीभे प्रार)
अभुक्षि
अभुवहि अभुक्ष्महि
बुभुजे
अभुक्थाः अभुक्षाथाम् अभुग्ध्वम् / बुभुजिषे
अभुग्ड़्ढ्वम् | बुभुजे
1
अभुक्त अभुक्षाताम् अभुक्षत
૧૫૯
શ્વસ્તની
भोक्तास्वहे भोक्तास्महे
भोक्तासाथे भोक्ताध्वे
भोक्तारौ भोक्तारः
ભવિષ્યન્તી
भोक्ष्यावहे भोक्ष्यामहे
भोक्ष्येथे भोक्ष्यध्वे भोक्ष्येते भोक्ष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अभोक्ष्यावहि अभोक्ष्यामहि
अभोक्ष्येथाम् अभोक्ष्यध्वम् अभोक्ष्येताम् अभोक्ष्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
भुक्षीवहि भुक्षीमहि भुक्षीयास्थाम् भुक्षीध्वम् भुक्षीयास्ताम् भुक्षीरन्
પરોક્ષા
बुभुजिवहे बुभुजिमहे
बुभुजाथे बुभुजिध्वे
बुभुजा बुभुजिरे
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧eo
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
युज् – ५. ५६.
पुं. (मनिट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની युनज्मि युवः युज्म: योक्तास्मि योक्तास्वः योक्तास्मः युनक्षि युक्थः युक्थ | योक्तासि योक्तास्थः योक्तास्थ युनक्ति युक्तः युञ्जन्ति | योक्ता योक्तारौ योक्तारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યની अयुनजम् अयुज्व. अयुज्म | योक्ष्यामि - योक्ष्यावः योक्ष्यामः अयुनक्/ग् अयुक्तम् अयुक्त | योक्ष्यसि योक्ष्यथः योक्ष्यथ अयुनक्/ग् अयुङ्क्ताम् अयुञ्जन् | योक्ष्यति योक्ष्यतः योक्ष्यन्ति
વિધ્યર્થ
यातिपत्त्यर्थ युज्याम् युज्याव युज्याम अयोक्ष्यम् अयोक्ष्याव अयोक्ष्याम युज्याः
युज्यातम् युज्यात | अयोक्ष्यः अयोक्ष्यतम् . अयोक्ष्यत' युज्यात् युद्ध्याताम् युज्युः | अयोक्ष्यत् अयोक्ष्यताम् अयोक्ष्यन्
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ युनजानि युनजाव युनजाम | युज्यासम् युज्यास्व युङ्ग्धि युक्तम् युक्त युज्याः युज्यास्तम् युज्यास्त युनक्तु युक्ताम् युञ्जन्तु | युज्यात् युज्यास्ताम् युज्यासुः
मद्यतनी (पीको प्रार) अयौक्षम् अयौक्ष्व अयौक्ष्म |युयोज अयौक्षीः अयोक्तम् अयौक्त युयोजिथ अयौक्षीत् अयौक्ताम् अयौक्षुः |युयोज।
પરોક્ષા युयुजिव युयुजिम युयुजथुः ।। युयुज युयुजतुः । युयुजुः
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
युज्
युड्क्षे
युङ्क्ते
- खा. पह. भेडवु. (अनिट् )
વર્તમાના
युञ्जे युव
युञ्जाथे
युञ्ज्महे |योक्ता
युध्वे योक्तासे
युञ्जाते युञ्जते योक्ता
હ્યસ્તની
अयुञ्जि अह अह योक्ष्ये
अयुङ्क्थाः अयुञ्जाथाम् अयुङ्ग्ध्वम्
योक्ष्यसे
अयुङ्क्त अयुञ्जाताम् अयुञ्जत
योक्ष्यते
વિધ્યર્થ
अयोध्ये
युञ्जीय युञ्जीवहि युञ्जीमहि युञ्जीथाः युञ्जीयाथाम् युञ्जीध्वम् युञ्जीत युञ्जीयाताम् युञ्जीरन् अयोक्ष्यत
अयोक्ष्यथाः
આજ્ઞાર્થ
युनजै
युनजावहै युनजामहै युक्षीय युङ्क्ष्व युञ्जाथाम् युङ्ग्ध्वम् युक्षीष्ठाः युङ्क्ताम् युञ्जाताम् युञ्जताम् युक्षीष्ट
अद्यतनी (जीभे प्रकार )
अयुक्षि अयुक्ष्वहि अयुक्ष्महि युयुजे अयुक्थाः अयुक्षाथाम् अयुग्ध्वम्/ युयुजिषे
अयुग्ड्ढ्वम् |युयुजे
अयुक्त अयुक्षाताम् अयुक्षत
૧૬૧
શ્વસ્તની
योक्तास्वहे योक्तास्महे
योक्तासाथे योक्ताध्वे
योक्तारौ योक्तारः
ભવિષ્યન્તી
योक्ष्यावहे योक्ष्यामहे
योक्ष्येथे यक्ष्यध्वे
यो
योक्ष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अयोक्ष्यावहि अयोक्ष्यामहि
अयोक्ष्येथाम् अयोक्ष्यध्वम् अयोक्ष्येताम् अयोक्ष्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
युक्षीवहि युक्षीमहि युक्षीयास्थाम् युक्षीध्वम्
युक्षीयास्ताम् युक्षीरन्
પરોક્ષા
युयुजिवहे
युयुजाथे
युयुजाते
युयुजिमहे
युयुजिध्वे
युयुजिरे
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
रिच् – ५. ५६. माली २. (मनिट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની रिणच्मि रिवः रिमः रक्तास्मि रेक्तास्वः रेक्तास्मः रिणक्षि रिक्थः रिक्थ | रेक्तासि रेक्तास्थः रेक्तास्थ रिणक्ति रिक्तः रिञ्चन्ति रेक्ता रेक्तारौ रेक्तारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अरिणचम् अरिञ्च्व अरिज्म | रेक्ष्यामि . रेक्ष्यावः रेक्ष्यामः अरिणक/ग् अरिङ्क्तम् अरिड्कत | रेक्ष्यसि रेक्ष्यथः . रेक्ष्यथ अरिणक/ग् अरिक्ताम् अरिञ्चन् रेक्ष्यति रेक्ष्यतः रेक्ष्यन्ति
विध्यर्थ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ रिज्च्याम् रिञ्च्याव रिञ्च्याम | अरेक्ष्यम् अरेक्ष्याव अरेक्ष्याम रिञ्च्याः रिञ्च्यातम् रिञ्च्यात | अरेक्ष्यः अरेक्ष्यतम् अरेक्ष्यत . रिञ्च्यात् रिञ्च्याताम् रिञ्च्युः | अरेक्ष्यत् अरेक्ष्यताम् अरेक्ष्यन् આજ્ઞાર્થ
माशीर्वाहार्थ . रिणचानि रिणचाव रिणचाम | रिच्यासम् रिच्यास्व रिच्यास्म रिङ्ग्धि रिक्तम् रिक्त | रिच्याः रिच्यास्तम् रिच्यास्त रिणक्तु रिक्ताम् रिश्चन्तु |रिच्यात् रिच्यास्ताम् रिच्यासुः
_ मद्यतनी (बी अक्षम् अक्ष्व अरैक्षीः . अरैक्तम् औक्षीत् . अरैक्ताम्
२) अरैक्ष्म | रिरेच अरैक्त | रिरेचिथ अक्षुः
પરીક્ષા रिरिचिव रिरिचथुः
रिरिचिम रिरिच
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
૧૬૩
रिच् – मा. ५६. पाली ४२j. (मनिट)
વર્તમાન
સ્તની रिञ्चे रिज्वहे रिञ्च्महे रेक्ताहे रेक्तास्वहे रेक्तास्महे रिझे रिञ्चाथे रिग्ध्वे | रेक्तासे रक्तासाथे रेक्ताध्वे रिक्ते रिञ्चाते रिञ्चते रेक्ता रेक्तारौ रेक्तारः हास्तनी .
ભવિષ્યન્તી अरिञ्चि. अरिज्वहि अरिञ्च्महि | रेक्ष्ये रेक्ष्यावहे रेक्ष्यामहे अरिक्थाः अरिञ्चाथाम् अरिग्ध्वम् रेक्ष्यसे रेक्ष्येथे रेक्ष्यध्वे अरिङ्क्त अरिञ्चाताम् अरिञ्चत रेक्ष्यते रेक्ष्येते रेक्ष्यन्ते . विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ रिञ्चीय रिञ्चीवहि रिञ्चीमहि | अरेक्ष्ये अरेक्ष्यावहि अरेक्ष्यामहि रिञ्चीथाः रिञ्चीयाथाम् रिञ्चीध्वम् | अरेक्ष्यथाः अरेक्ष्येथाम् अरेक्ष्यध्वम् रिञ्चीत रिञ्चीयाताम् रिञ्चीरन् अरेक्ष्यत अरेक्ष्येताम् अरेक्ष्यन्त
- माशीर्वाार्थ । रिणचै 'रिणचावहै रिणचामहै | रिक्षीय रिक्षीवहि रिक्षीमहि रिझ्व रिञ्चाथाम् रिङ्ग्ध्वम् | रिक्षीष्ठाः रिक्षीयास्थाम् रिक्षीध्वम् रिक्ताम् रिञ्चाताम् रिञ्चताम् | रिक्षीष्ट रिक्षीयास्ताम् रिक्षीरन् मद्यतनी (बी २)
પરોક્ષા अरिक्षि अरिक्ष्वहि अरिक्ष्महि | रिरिचे रिरिचिवहे रिरिचिमहे अरिक्थाः अरिक्षाथाम् अरिग्ध्वम्/ | रिरिचिषे रिरिचाथे रिरिचिध्वे
अरिग्ड्ढ्व म् | रिरिचे रिरिचाते रिरिचिरे अरिक्त अरिक्षाताम् अरिक्षत
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
विच् – ५. ५६. विवे ४२वो. (मनिट)
વર્તમાના
સ્તની विनच्मि विञ्च्वः विञ्च्म: वेक्तास्मि वेक्तास्वः वेक्तास्मः विनक्षि
विक्थः विक्थ वेक्तासि वेक्तास्थः । वेक्तास्थ विनक्ति विङ्क्तः विञ्चन्ति | वेक्ता वेक्तारौ वेक्तारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યની अविनचम् अविञ्च अविञ्च्म वेक्ष्यामि वेक्ष्याव: वेक्ष्यामः अविनक्/ग् अविङ्क्तम् अविङ्क्त वेक्ष्यसि वेक्ष्यथ: वेक्ष्यथ अविनक/ग् अविङ्क्ताम् अविञ्चन् वेक्ष्यति वेक्ष्यतः वेक्ष्यन्ति વિધ્યર્થ
यातिपत्त्यर्थ विञ्च्याम् विञ्च्याव विञ्च्याम अवेक्ष्यम् अवेक्ष्याव अवेक्ष्याम विञ्च्याः विञ्च्यातम् विज्च्यात अवेक्ष्यः अवेक्ष्यतम् अवेक्ष्यत विज्च्यात् विञ्च्याताम् विञ्च्युः | अवेक्ष्यत् अवेक्ष्यताम् अवेक्ष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ विनचानि विनचाव विनचाम | विच्यासम् विच्यास्व विच्यास्म विङ्ग्धि विङ्क्तम् विङ्क्त विच्याः विच्यास्तम् विच्यास्त विनक्तु विङ्क्ताम् विञ्चन्तु | विच्यात् विच्यास्ताम् विच्यासुः
પરીક્ષા
અદ્યતની (બીજો પ્રકાર) अवैक्षम् अवैश्व अवैक्ष्म | विवेच . विविचिव विविचिम अवैक्षीः अवैक्तम् अवैक्त | विवेचिथ विविचथुः विविच अवैक्षीत् अवैक्ताम् अवैक्षुः | विवेच विविचतुः विविचुः
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
faq – 241. 48. laàs szaì. (mliz)
-
વર્તમાના
विञ्चे विञ्च्वहे
विञ्चमहे | वेक्ताहे
विक्षे विञ्चाथे
विध्वे वेक्तासे
विङ्क्ते विञ्चाते विञ्चते वेक्ता
હ્યસ્તની
अविञ्चि अविञ्वहि अविञ्चमहि वेक्ष्ये अविङ्क्थाः अविञ्चाथाम् अविङ्ग्ध्वम्
वेक्ष्यसे
'अविङ्क्त अविञ्चाताम् अविञ्चत वेक्ष्यते
"
આજ્ઞાર્થ
विनचै
विनचाव है विनचामहै विक्षीय विङ्क्ष्व विञ्चाथाम् विङ्ग्ध्वम् विक्षीष्ठाः विङ्क्ताम् विञ्चाताम् विञ्चताम् विक्षीष्ट
खद्यतनी (जीभे प्रार)
अविक्षि अविक्ष्वहि अविक्ष्महि विविचे अविक्थाः अविक्षाथाम् अविग्ध्वम् / विविचिषे
अविग्ड़्ढ्वम् | विविचे
શ્વસ્તની
अविक्त अविक्षाताम् अविक्षत
वेक्तास्व
वेक्तासाथे
वेक्तारौ
ભવિષ્યન્તી
वेक्ष्याव
येथे
वेक्ष्येते
૧૬૫
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अवेक्ष्यावहि अवेक्ष्यामहि
विञ्चीय विञ्चीवहि विञ्चीमहि अवेक्ष्ये विञ्चीथाः विञ्चीयाथाम् विञ्चीध्वम् अवेक्ष्यथाः अवेक्ष्येथाम् अवेक्ष्यध्वम् विञ्चीत विञ्चीयाताम् विञ्चीरन् अवेक्ष्यत
अवेक्ष्येताम् अवेक्ष्यन्त
वेक्तास्महे
वेताध्वे
वेक्तारः
वेक्ष्यामहे
वेक्ष्यवे
वेक्ष्यन्ते
આશીર્વાદાર્થ
विक्षीवहि विक्षीमहि
विक्षीयास्थाम् विक्षीध्वम् विक्षीयास्ताम् विक्षीरन्
પરોક્ષા
विविचिवहे विविचिमहे
विविचाथे विविचिध्वे विविचाते विविचिरे
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
रुध् – ५. ५६. रोषj, रो, धेरो पालपो. (मनिट)
વર્તમાના रुन्ध्वः
रुणध्मि रुणत्सि रुणद्धि
रुन्द्ध:/रुन्धः
रुन्ध्मः रुन्द्ध/रुन्ध रुन्धन्ति
अरुणधम् अरुण:/अरुणत्/द् अरुणत्/द्
વ્યસ્તની . अरुन्ध्व अरुन्द्धम्/अरुन्धम् अरुन्द्धाम्/अरुन्धाम्
अरुन्ध्म अरुन्द्ध/अरुन्ध अरुन्धन्
रुन्ध्याम् रुन्ध्याः रुन्ध्यात्
વિધ્યર્થ रुन्ध्याव रुन्ध्यातम् रुन्ध्याताम्
रुन्ध्याम रुन्ध्यात रुन्ध्युः
रुणधाम
रुणधानि रुन्द्धि/रुन्धि रुणद्ध
આજ્ઞાર્થ रुणधाव रुन्द्धम्/रुन्धम् रुन्द्धाम्/रुन्धाम्
रुन्धन्तु
मातनी (
७ २). मद्यतनी (बी अरुधम् अरुधाव अरुधाम अरौत्सम् अरौत्स्व
अरुधतम् अरुधत अरौत्सी: अरौद्धम् अरुधत् अरुधताम् अरुधन् । अरौत्सीत् अरौद्धाम्
१२) . अरौत्स्म अरौद्ध अरौत्सुः
अरुधः
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
रुध्
- प. प. रोधयुं, रोडवु, घेरो घासवो. (अनिट)
ક્રિયાતિપત્યર્થ
શ્વસ્તની रोद्धास्मि रोद्धास्वः रोद्धास्मः अरोत्स्यम् अरोत्स्याव अरोत्स्याम रोद्धासि रोद्धास्थः रोद्धास्थ अरोत्स्यः रोद्धा रोद्धारौ रोद्धारः अरोत्स्यत्
अरोत्स्यतम् अरोत्स्यत अरोत्स्यताम् अरोत्स्यन्
ભવિષ્યન્તી
આશીર્વાદાર્થ
रोत्स्यामि रोत्स्यावः रोत्स्यामः रुध्यासम् रुध्यास्व रुध्यास्म
त्स्यसि त्स्यथः रोत्स्यथ रुध्या:
रुध्यास्तम् रुध्यास्त
रोत्स्यति
रोत्स्यतः
त्स्यन्ति रुध्यात्
रुध्यास्ताम् रुध्यासुः
रुरोध
रुरोधिथ
रुरोध
परोक्षा प. ५६.
૧૬૭
रुरुधिव रुरुधिम
परोक्षा खा. पह. रुरुधिव
रुरुधे
रुरुधमहे
रुरुधा रुरुधिध्वे
रुरुधथुः रुरुध रुरुधिषे रुरुधतुः रुरुधुः रुरुधे रुरुधा रुरुधिरे
रुध् खा. पह. रोधयुं, रोडवु, घेरो घासवो. (अनिट)
શ્વસ્તની
रोद्धा रोद्धास्वहे रोद्धास्महे अरोत्स्ये रोद्धासाथे रोद्धा अरोत्स्यथाः रोद्धारौ रोद्धारः अरोत्स्यत
रोद्धा
रोद्धा
ભવિષ્યન્તી
रोत्स्ये
रोत्स्यावहे रोत्स्यामहे रुत्सीय रोत्स्यसे रोत्स्येथे रोत्स्यध्वे रुत्सीष्ठाः रोत्स्यते रोत्स्ये रोत्स्यन्ते रुत्सीष्ट
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अरोत्स्यावहि अरोत्स्यामहि
अरोत्स्येथाम् अरोत्स्यध्वम् अरोत्स्येताम् अरोत्स्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
रुत्सीवहि रुत्सीमहि
रुत्सीयास्थाम् रुत्सीध्वम्
रुत्सीयास्ताम् रुत्सीरन्
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
रुध् - खा. प. रोधयुं, रोडवु, घेरो घासवो. (अनिट् )
૧૬૮
रुन्धे
रुन्त्से
रुन्द्धे/रुन्धे
अरुन्धि
अरुन्द्धा:/अरुन्धाः
अरुन्द्ध/अरुन्ध
रुन्धीय
रुन्धीथाः
रुन्धीत
रुणधै
रुन्त्स्व
रुन्द्धाम्/रुन्धाम्
अरुत्सि
अरुद्धाः
अरुद्ध
વર્તમાના
रुन्ध्वहे
रुन्धाथे
रुन्धा
હ્યસ્તની
अरुन्ध्वहि
अरुन्धाथाम्
अरुन्धाताम्
વિધ્યર્થ
रुन्धीवहि
रुन्धीयाथाम्
रुन्धीयाताम्
આજ્ઞાર્થ
धावहै
रुन्धाथाम्
रुन्धाताम्
अद्यतनी (जीभे प्रहार )
अरुत्स्वहि
अरुत्साथाम्
अरुत्साताम्
रुन्ध्महे
रुन्द्ध्वे / रुन्ध्वे
रुन्धते
अरुन्ध्महि
अरुन्ध्वम्/अरुन्द्ध्वम्
अरुन्धत
रुन्धीमहि
रुन्धीध्वम्
रुन्धीरन्
रुधाम
रुन्ध्वम्/रुन्ध्वम्
रुन्धताम्
अरुत्स्महि
अरुद्ध्वम्/अरुद्ध्वम्
अरुत्सत
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્તરિરૂપ
૧૬૯
भञ् - ५. ५६. मing. (मनिट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની भनज्मि भवः भज्मः | भक्तास्मि भक्तास्वः भक्तास्मः भनक्षि भक्थ:
भङ्क्तासि भक्तास्थ: भक्तास्थ भनक्ति भक्तः भञ्जन्ति | भक्ता भक्तारौ भक्तार:
હ્યુસ્ટની
ભવિષ્યન્તી अभनजम् अभव अभज्म | भक्ष्यामि भक्ष्याव: भक्ष्यामः अभनक्/ग् अभङ्क्तम् अभङ्क्त | भक्ष्यसि भक्ष्यथ: भक्ष्यथ
अभक्ताम् अभञ्जन् | भक्ष्यति भक्ष्यतः भक्ष्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ भञ्ज्याम् भञ्ज्याव भञ्ज्याम | अभक्ष्यम् अभक्ष्याव अभक्ष्याम भञ्ज्याः . भञ्यातम् भज्यात | अभक्ष्यः अभक्ष्यतम् अभक्ष्यत भञ्ज्यात् भञ्ज्याताम् भज्युः | अभक्ष्यत् अभक्ष्यताम् अभक्ष्यन्
भनजानि भङ्ग्धि भनक्तु
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ भनजाव भनजाम | भज्यासम् भज्यास्व भज्यास्म भक्तम् भक्त | भज्याः भज्यास्तम् भज्यास्त भक्ताम् भजन्तु | भज्यात् भज्यास्ताम् भज्यासुः
मयतनी (alat ut२)
પરોક્ષા अभाङ्क्षम् अभाव अभाङ्म | बभञ्ज बभञ्जिव बभजिम अभाङ्क्षीः अभाङ्क्तम् अभाङ्क्त | बभजिथ/ बभञ्जथुः बभञ्ज अभाङ्क्षीत् अभाङ्क्ताम् अभाक्षुः
बभञ्ज बभञ्जतुः बभञ्जः
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
F
१७०
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
સાતમા ગણનો કર્મણિ પ્રયોગ
વર્તમાના હ્યસ્તની अज्यते आज्यत
આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ अज्यताम् अज्येत
अङ्ग्
इन्ध
इध्यते खिद्यते
શ્વસ્તની अञ्जिता. अवता इन्धिता खेत्ता तंर्हिता पेष्टा
छेत्ता .
भिद्यते
भेत्ता
पर्चिता हिंसिता
阿现佩丽佩佩佩贝佩佩佩级职钢网积贝順例
ऐध्यत इध्यताम् इध्येत
अखिद्यत खिद्यताम् खिद्येत तृह्यते अतृह्यत तृह्यताम् तृह्येत पिष्यते अपिष्यत पिष्यताम् पिष्येत छिद्यते अच्छिद्यत छिद्यताम् छिद्येत
अभिद्यत 'भिद्यताम् भिद्येत पृच्यते अपृच्यत पृच्यताम् पृच्येत हिंस्यते अहिंस्यत हिंस्यताम् हिंस्येत शिष्यते अशिष्यत शिष्यताम् शिष्येत विद्यते अविद्यत विद्यताम् विद्येत क्षुद्यते
क्षुद्यताम् क्षुद्येत युज्यते । अयुज्यत युज्यताम् युज्येत विच्यते । अविच्यत विच्यताम् विच्येत रुध्यते . अरुध्यत रुध्यताम् रुध्येत रिच्यते अरिच्यत रिच्यताम् . रिच्येत भुज्यते अभुज्यत भुज्यताम् भुज्येत भज्यते अभज्यत . भज्यताम् भज्येत विज्यते अविज्यत विज्यताम् विज्येत
II IITTITTELITILTI EEEEEEEEEEEEEEEEEEE
शेष्टा वेत्ता
अक्षुद्यत
क्षोत्ता
योक्ता वेक्ता रोद्धा रेक्ता भोक्ताः भक्ता
विजिता
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કર્મણિ પ્રયોગ
સાતમા ગણનો કર્મણિ પ્રયોગ
ભવિષ્યન્તી
ક્રિયાતિપત્યર્થ પરોક્ષા
अञ्जिष्यते आञ्जिष्यत आन
अक्ष्यते
आक्ष्यत
इन्धिष्यते ऐन्धिष्यत
खेत्स्यते
तर्हिष्यते
पेक्ष्यते
छेत्स्यते
भेत्स्यते
पर्चिष्यते
हिंसिष्यते
शेक्ष्यते
वेत्स्यते
क्षोत्स्यते
योक्ष्यते
वेक्ष्यते
रोत्स्यते
रेक्ष्यते
भोक्ष्य
भक्ष्य
विजिष्यते
अखेत्स्यत
अतर्हिष्यत
अपेक्ष्यत
अच्छेत्स्यत
अभेत्स्यत
अपर्चियत
अहिंसिष्यत
अशेक्ष्यत
अवेत्स्यत
अक्षोत्स्यत
अयोक्ष्यत
अवेक्ष्यत
अरोत्स्यत
अरेक्ष्यत
अभोक्ष्यत
अभक्ष्यत
अविजिष्यत
इन्धाञ्चक्रे
चिखिदे
ततृहे
पिपिषे
चिच्छिदे
बिभिदे
पचे
जिहिंसे
शिशिषे
विविदे
चुक्षुदे
युयुजे
विविचे
रुरुधे
रिरिचे
बुभुजे
M
विविजे
અદ્યતની
आञ्जि
ऐन्धि
अखेदि
अतर्हि
अपेषि
अच्छेदि
अभेदि
अपर्चि
अहिंसि
अशेषि
अवेदि
अक्षोदि
अयोजि
अवेचि
अरोधि
अरेचि
अभोजि
अभञ्जि
अवेजि
૧૭૧
આશીર્વાદાર્થ
अञ्जिषीष्ट
अङ्क्षीष्ट
इन्धिषीष्ट
खित्सीष्ट
तर्हिषीष्ट
पिक्षीष्ट
छित्सीष्ट
भित्सीष्ट
पर्चिषीष्ट
हिंसिषीष्ट
शिक्षीष्ट
वित्सीष्ट
क्षुत्सीष्ट
युक्षीष्ट
विक्षीष्ट
रुत्सीष्ट
रिक्षीष्ट
भुक्षीष्ट
भक्षीष्ट
विजिषीष्ट
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૨
ધાતુ
વર્તમાન
કર્તરિ
હૃદન્ત
अञ्ज्५.५. अञ्जत्
इन्ध् ख.५. इन्धान
खिद् २५८.५. खिन्दान
छिद् ५.५. छिन्दत्
छिद् आ.प. छिन्दान
तृह ५.५. तृहत्
पिष् ५.५. पिंषत्
पृच् ५.५. पृञ्चत्
भञ्ज् ५.५. भञ्जत्
भिद् ५.५. भिन्दत्
भिद् २८.५. भिन्दान
भुज् ५.५. भुञ्जत्
भुज् ख.५. भुञ्जान
रिच् ५.५. रिञ्चत्
रिच् २८.५. रिञ्चान
विच् ५.५. विञ्चत्
विच् २८.५. विञ्चान
विज् ५.५. विञ्जत्
विद् २८८.५. विन्दान
भञ्ज्
43 = Harall (zicius
વર્તમાન
કર્મણિ
હૃદન્ત
अज्यमान
इध्यमान
खिद्यमान
छिद्यमान
छिद्यमान
तृह्यमाण
पिष्यमाण
पृच्यमान
भज्यमान
भिद्यमान
भिद्यमान
भुज्यमान
भुज्यमान
रिच्यमान
रिच्यमान
विच्यमान
विच्यमान
विज्यमान
विद्यमान
કૃદન્ત
agen)
हेत्वर्थ
હૃદન્ત
अङ्क्तुम्
अञ्जितुम्
इन्धितुम्
खेत्तुम्
छेत्तुम्
छेत्तुम्
तर्हितुम्
पेष्टुम्
पर्चितुम्
भङ्क्तुम्
भेत्तुम्
भेत्तुम्
भोक्तुम्
भोक्तुम्
रेक्तुम्
रेक्तुम्
वेक्तुम्
वेक्तुम्
विजितुम्
वेत्तुम्
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
संबंध- रि
ભૂત
लूत
હૃદન્ત હૃદન્ત
अङ्क्त्वा अडक्तवत्
अऋत्वा अक्तवत्
इन्धित्वा
खित्त्वा
छित्त्वा
छित्त्वा
तर्हित्वा
पिष्ट्वा
पर्चित्वा
इद्धवत्
खिन्नवत्
छिन्नवत्
छिन्नवत्
तृहितवत्
पिष्टवत्
. पृक्तवत्
भग्नवत्
भिन्नवत्
भिन्नवत्
भुक्त्वा
भुक्तवत्
भुक्त्वा भुक्तवत्
रिक्त्वा
रिक्तवत्
रिक्त्वा
रिक्तवत्
विक्त्वा विक्तवत्
विक्त्वा
विक्तवत्
विजित्वा विक्तवत्
वित्त्वा विन्नवत्
भङ्क्त्वा
भित्त्वा
भित्त्वा
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કૃદન્ત
૧૭૩
કૃદન્ત
કુદત્ત
अक्त
खिन्न
___ छेद्य
કર્મણિ- ભવિષ્ય વિધ્યર્થ વિધ્યર્થ વિધ્યર્થ પરોક્ષ ભૂત- કુદન કુદત કૃદન્ત કુદત ભૂતા.
तव्य अनीय य કુદત अक्ष्यत् अङ्क्तव्य अञ्जनीय अज्य आजिवस् अञ्जिष्यत् अञ्जितव्य इन्धिष्यमाण इन्धितव्य इन्धनीय इन्ध्य इन्धाञ्चक्राण
खेत्स्यमान खेत्तव्य खेदनीय खेद्य चिखिदान छिन्न छेत्स्यत् छेत्तव्य छेदनीय
चिच्छिद्वस् छिन्न । छेत्स्यमान छेत्तव्य छेदनीय छेद्य चिच्छिदान तृहित तर्हिष्यत् तर्हितव्य तर्हणीय ती ततृहस् पिष्टं पेक्ष्यत् पेष्टव्य पेषणीय पेष्य
पिपिष्वस् पृक्त पर्चिष्यत् पर्चितव्य पर्चनीय पर्थ्य
पपृच्चस् भग्न भक्ष्यत् भक्तव्य भञ्जनीय भङ्य
बभज्वस् भिन्न भेत्स्यत् भेत्तव्य भेदनीय भेद्य
बिभिद्वस् भिन्न भेत्स्यमान भेत्तव्य भेदनीय भेद्य बिभिदान भुक्त भोक्ष्यत् भोक्तव्य भोजनीय भोज्य/भोग्य बुभुज्वस् भक्त भोक्ष्यमाण भोक्तव्य भोजनीय भोज्य/भोग्य बुभुजान रिक्त रेक्ष्यत् रेक्तव्य रेचनीय रेच्य रिरिच्चस् रिक्त । रेक्ष्यमाण रेक्तव्य रेचनीय रेच्य रिरिचान विक्त वेक्ष्यत् वेक्तव्य वेचनीय वेच्य
विविच्चस् विक्त वेक्ष्यमाण वेक्तव्य वेचनीय वेच्य विविचान विक्त विजिष्यत् विजितव्य वेजनीय वेज्य विविज्वस् विन्न वेत्स्यमान वेत्तव्य वेदनीय वेद्य विविदान
REEEEEEEEEEEEEEEEEEEE FEE FREE FEEEEEEEEEEEEE
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૪
ધાતુ
વર્તમાન વર્તમાન
કર્તરિ કર્મણિ
હૃદન્ત
युज् ५.५.
युञ्जत्
युज् ख.५. युञ्जान
शिष् ५.५. शिंषत्
हिंस् ५.५.
हिंसत्
क्षुद् ५.५.
क्षुन्दत्
क्षुद् खा.प. क्षुन्दान
रुध् ५.५.
ईहन्त
હૃદન્ત
युज्यमान
युज्यमान
शिष्यमाण
हिंस्यमान
·
हेत्वर्थ
હૃદન્ત
योक्तुम्
योक्तुम्
शेष्टुम्
हिंसितुम्
क्षुद्यमान
क्षोत्तम्
क्षुद्यमान
क्षोत्तुम्
रुध्यमान रोद्धुम्
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
સંબંધક- કર્તરિ
भूत
કૃદન્ત
युक्तवत्
भूत
હૃદન્ત
युक्त्वा
युक्त्वा युक्तवत्
शिष्ट्वा
शिष्टवत्
हिंसित्वा हिंसितवत्
क्षुण्णवत्
क्षुण्णवत्
रुद्धवत्
रुद्धवत्
क्षुत्त्वा
क्षुत्त्वा
रुद्धवा
रुन्धत् रुध् खा.५. रुन्धान रुध्यमान रोद्धुम् रुद्धवा
સાતમા ગણના ઈચ્છાદર્શક રૂપ
ધાતુ
વર્તમાના હ્યસ્તની આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ
શ્વસ્તની
अज् ५.५. अञ्जिञ्जिषामि आञ्जिजिषम् अञ्जिञ्जिषाणि अजिजिषेयम् अञ्जिजिषितास्मि इन्दिधिषै इन्दिधिषेय इन्दिधिषिता
इन्धू ख.प. इन्दिधिषे
ऐन्दिधिषे
खिद् २८८.५. चिखित्से
अचिखित्से चिखित्सै चिखित्सेय चिखित्सिताहे तृह ५.५. तितर्हिषामि अतितर्हिषम् तितर्हिषाणि पिष् ५.५. पिपिक्षामि अपिपिक्षम् पिपिक्षाणि छिद् ५. चिच्छित्सामि अचिच्छित्सम् चिच्छित्सानि
छिद् २.५. चिच्छित्से
अचिच्छित्से चिच्छित्सै अबिभित्सम् बिभित्सानि अबिभत्से बिभित्सै
तितर्हिषेयम् तितर्हिषितास्मि
पिपिक्षेयम् पिपिक्षितास्मि चिच्छित्सेयम् चिच्छित्सितास्मि चिच्छित्सेय चिच्छित्सिताहे बिभित्सेयम् बिभित्सितास्मि बिभित्सेय बिभित्सिताहे
भिद् ५. बिभित्सामि भिद् २.५. बिभित्से पृच् ५.५. पिपर्चिषामि अपिपर्चिषम् पिपर्चिषाणि पिपर्चिषेयम् पिपर्चिषितास्मि हिंस् ५.५. जिहिंसिषामि अजिहिंसिषम् जिहिंसिषाणि जिहिंसिषेयम् जिहिंसिषितास्मि शिष् ५.५. शिशिक्षामि अशिशिक्षम् शिशिक्षाणि शिशिक्षेयम् शिशिक्षितास्मि
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના કૃદન્ત
अर्मशि- ભવિષ્ય
लूत
કૃદન્ત
હૃદન્ત
युक्त
युक्त
शिष्ट
हिंसित
क्षुण्ण
क्षुण्ण
रुद्ध
रुद्ध
योक्ष्यत्
योक्ष्यमाण
વિધ્યર્થ
હૃદન્ત
तव्य
दृहन्त
વિધ્યર્થ
વિધ્યર્થ
કૃદન્ત
કૃદન્ત
अनीय
य
योजनीय
योज्य
योजनीय योज्य
शेषणीय
हिंसनीय
क्षोदनीय
योक्तव्य
योक्तव्य.
शेक्ष्यत्
शेष्टव्य
शेष्य.
हिंसिष्यत्
हिंसितव्य
हिंस्य
क्षोत्स्यत्
क्षोत्तव्य
क्षोद्य
क्षोत्स्यमान
क्षोत्तव्य
क्षोदनीय
क्षोद्य
रोत्स्यत् रोद्धव्य.
रोधनीय
रोध्य
रोत्स्यमान रोद्धव्य रोधनीय ध्य
સાતમા ગણના ઈચ્છાદર્શક રૂપ ક્રિયાતિપત્યર્થ અદ્યતની પરોક્ષા
૧૭૫
अबिभित्सिष्यम् अबिभित्सिषम् बिभित्साञ्चकार अबिभित्सिये अबिभित्सिषि बिभित्साञ्चक्रे
પરોક્ષ
ભૂત
કૃદન્ત
युयुज्वस्
युयुजान
शिशिष्वस्
जिहिंस्वस्
चुक्षुद्वस्
चुक्षुदान
रुरुध्वस्
रुरुधान
ભવિષ્યન્તી
આશીર્વાદાર્થ
अञ्जिजिषिष्यामि आञ्जिजिषिष्यम् आञ्जिजिषिषम् अञ्जिजिषाञ्चकार अञ्जिजिष्यासम् इन्दिधिषिष्ये ऐन्दिधिषिष्ये ऐन्दिधिषिषि इन्दिधिषाञ्चक्रे इन्दिधिषिषीय चिखित्सिष्ये अचिखित्सिष्ये अचिखित्सिषि चिखित्साञ्चक्रे तितर्हिषिष्यामि अतितर्हिषिष्यम् अतितर्हिषिषम् तितर्हिषाञ्चकार पिपिक्षिष्यामि अपिपिक्षिष्यम् अपिपिक्षिषम् पिपिक्षाञ्चकार चिच्छित्सिष्यामि अचिच्छित्सिष्यम् अचिच्छित्सिषम् चिच्छित्साञ्चकार
चिखित्सिषीय तितर्हिष्यासम्
पिपिक्ष्यासम्
चिच्छित्सिष्ये
अचिच्छित्सिये अचिच्छित्सिषि चिच्छित्साञ्चक्रे
बिभित्सिष्यामि
बिभित्सिये
पिपर्चिषिष्यामि अपिपर्चिषिष्यम् अपिपर्चिषिषम् पिपर्चिषाञ्चकार जिहिंसिषिष्यामि अजिहिंसिषिष्यम् अजिहिंसिषिषम् जिहिंसिषाञ्चकार
शिशिक्षिष्यामि अशिशिक्षिष्यम् अशिशिक्षिषम् शिशिक्षाञ्चकार
चिच्छित्स्यासम्
चिच्छित्सिषीय
बिभित्स्यासम्
बिभित्सिषीय
पिपर्चिष्यासम्
जिहिंसिष्यासम् शिशिक्ष्यासम्
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી સાતમા ગણના ઈચ્છાદર્શક રૂપ ધાતુ વર્તમાના હૈની આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ થસ્તની विद् मा.५. विवित्से अविवित्से विवित्सै विवित्सेय विवित्सिताहे क्षुद् ५.५. चुक्षुत्सामि अचुक्षुत्सम् चुक्षुत्सानि चुक्षुत्सेयम् चुक्षुत्सितास्मि क्षुद् भा.५. चुक्षुत्से अचुक्षुत्से चुक्षुत्सै चुक्षुत्सेय चुक्षुत्सिताहे युज् ५.५. युयुक्षामि अयुयुक्षम् युयुक्षाणि युयुक्षेयम् युयुक्षितास्मि युज् मा.५. युयुक्षे अयुयुक्षे युयु: युयुक्षेय युयुक्षिताहे विच ५.५.. विविक्षामि अविविक्षम् विविक्षाणि विविक्षेयम् विविक्षितास्मि विच् मा.५. विविक्षे अविविक्षे विवि? विविक्षेय विविक्षिताहे रुध् ५.५. रुरुत्सामि अरुरुत्सम् रुरुत्सानि रुरुत्सेयम् रुरुत्सितास्मि रुध् मा.५. रुरुत्से अरुरुत्से रुरुत्सै रुरुत्सेय रुरुत्सिताहे रिच् ५५. रिरिक्षामि अरिरिक्षम् रिरिक्षाणि रिरिक्षेयम रिरिक्षितास्मि रिच मा.प. रिरिक्षे . अरिरिक्षे रिरिक्ष रिरिक्षेय रिरिक्षिताहे भुज् ५.५. बुभुक्षामि अबुभुक्षम् बुभुक्षाणि बुभुक्षेयम् बुभुक्षितास्मि भुज् मा.५. बुभुक्षे अबुभुक्षे बुभुक्षै बुभुक्षेय बुभुक्षिताहे भब् ५.५. बिभङ्क्षामि अबिभङ्क्षम् बिभङ्क्षाणि बिभक्षेयम् बिभक्षितास्मि विज् ५.५. विविजिषामि अविविजिषम् विविजिषाणि विविजिषेयम् विविजिषितास्मि
સાતમાગણના ભવિષ્યકર્મણિકૃદન્ત (१) अङ्ग् -अञ्जिष्यमाण, अक्ष्यमाण, । (२) इन्ध्-इन्धिष्यमाण (3) खिद्-खेत्स्यमान (४) छिद्-छेत्स्यमान (५) तृह-तर्हिष्यमाण (६) पिष्-पेक्ष्यमाण (७) पृच्-पर्चिष्यमाण (८) भञ्-भक्ष्यमाण (c) भिद्-भेत्स्यमान (१०) भु-भोक्ष्यमाण (११) युज्-योक्ष्यमाण (१२) रिच-रेक्ष्यमाण (१3) रुध्-रोत्स्यमान (१४) विज्-विजिष्यमाण (१५) विच्-वेक्ष्यमाण (१६) विद्-वेत्स्यमान (१७) शिष्-शेक्ष्यमाण (१८) हिंस्-हिंसिष्यमाण (१८) क्षुद्-क्षोत्स्यमान । ...
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના ઈચ્છાદર્શક રૂપ
૧૭૭
સાતમા ગણના ઈચ્છાદર્શક રૂપ ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ અદ્યતની પરોક્ષા આશીર્વાદાર્થ विवित्सिष्ये अविवित्सिष्ये अविवित्सिषि विवित्साञ्चक्रे
विवित्सिषीय चुक्षुत्सिष्यामि अचुक्षुत्सिष्यम् . अचुक्षुत्सिषम् चुक्षुत्साञ्चकार चुक्षुत्स्यासम् चुक्षुत्सिष्ये ___अचुक्षुत्सिष्ये अचुक्षुत्सिषि चुक्षुत्साञ्चक्रे चुक्षुत्सिषीय युयुक्षिष्यामि अयुयुक्षिष्यम् अयुयुक्षिषम् युयुक्षाञ्चकार युयुक्ष्यासम् युयुक्षिष्ये अयुयुक्षिष्ये अयुयुक्षिषि युयुक्षाञ्चक्रे
युयुक्षिषीय विविक्षिष्यामि अविविक्षिष्यम् अविविक्षिषम् विविक्षाञ्चकार . विविक्ष्यासम् विविक्षिष्ये . अविविक्षिष्ये अविविक्षिषि विविक्षाञ्चक्रे विविक्षिषीय रुरुत्सिष्यामि . अरुरुत्सिष्यम् अरुरुत्सिषम् रुरुत्साञ्चकार . रुरुत्स्यासम् रुरुत्सिष्ये अरुरुत्सिष्ये अरुरुत्सिषि रुरुत्साञ्चक्र रुरुत्सिषीय रिरिक्षिष्यामि अरिरिक्षिष्यम् अरिरिक्षिषम् रिरिक्षाञ्चकार रिरिक्ष्यासम् रिरिक्षिष्ये अरिरिक्षिष्ये अरिरिक्षिषि रिरिक्षाञ्चक्रे रिरिक्षिषीय बभुक्षिष्यामि अबुभुक्षिष्यम् अबुभुक्षिषम् बुभुक्षाञ्चकार बुभुक्ष्यासम् बुभुक्षिष्ये अबुभुक्षिष्ये अबुभुक्षिषि बुभुक्षाञ्चक्रे बुभुक्षिषीय बिभङ्क्षिष्यामि अबिभक्षिष्यम् अबिभङ्क्षिषम् बिभङ्क्षाञ्चकार बिभक्ष्यासम् विविजिषिष्यामि अविविजिषिष्यम् अविविजिषिषम् विविजिषाञ्चकार विविजिष्यासम्
સાતમાગણના અધતની કર્મણિરૂપ ૧ લો પુ. એ. વ.
(१) अञ् (१८t) आञ्जिषि, (२०) आङ्क्षि (२) इन्ध् (१६) ऐन्धिषि (3) खिद् - (२) अखित्सि (४) छिद् (२) अच्छित्सि (५) तृह (१दो) अतर्हिषि (6) पिष् (ओ) अपिक्षि । (७) पृच् (१ct) अपर्चिषि (८) भज् (२t) अभङ्क्षि () भिद् (२०) अभित्सि (१०) भुज् (२) अभुक्षि (११) युज् (२) अयुक्षि (१२) रिच् (२०) अरिक्षि (१3) स्ध् (२) अरुत्सि (१४) विच् (२) अविक्षि (१५) विज् (१दो) अविजिषि (१६) विद (२) अवित्सि (१७) शिष् (d) अशिक्षि (१८) हिंस् (१८८) अहिंसिषि (१८) क्षुद् (२) अक्षुत्सि ।
૧૨
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
સાતમા ગણના પ્રેરક રૂપો
ધાતુ વર્તમાના ઘરૂની આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ વ્યસ્તની अङ्ग् ५.५. अञ्जयामि आञ्जयम् अभयानि अञ्जयेयम् अञ्जयितास्मि अञ्ज मा.५. अञ्जये आञ्जये. अञ्जयै अञ्जयेय अञ्जयिताहे इन्धू ५.५. इन्धयामि ऐन्धयम् इन्धयानि इन्धयेयम् . इन्धयितास्मि इन्ध् मा.५. इन्धये ऐन्धये । इन्धयै इन्धयेय इन्धयिताहे खिद् ५.५. खेदयामि. अखेदयम् खेदयानि खेदयेयम् खेदयितास्मि खिद् मा.५. खेदये अखेदये खेदयै खेदयेय खेदयिताहे तृह् ५.५. तर्हयामि अतर्हयम् लर्हयाणि तर्हयेयम् तर्हयितास्मि तह सा.. तर्हये अतर्हये तर्हयै तर्हयेय तर्हयिताहे पिष् ५.५. पेषयामि अपेषयम पेषयाणि. पेषयेयम पेषयितास्मि पिष् मा.प. पेषये अपेषये पेषयै पेषयेय पेषयिताहे छिद् ५.५. छेदयामि अच्छेदयम् छेदयानि छेदयेयम् छेदयितास्मि छिद् मा.५. छेदये अच्छेदये छेदय छेदयेय छेदयिताहे . भिद् ५.५. भेदयामि अभेदयम् भेदयानि भेदयेयम् भेदयितास्मि . भिद् मा.५. भेदये अभेदये भेदयै । भेदयेय . भेदयिताहे पृच् ५.५. पर्चयामि अपर्चयम् पर्चयानि पर्चयेयम् पर्चयितास्मि पृच् मा.५. पर्चये अपर्चये पर्चयै पर्चयेय पर्चयिताहे हिंस् ५.५. हिंसयामि अहिंसयम् हिंसयानि हिंसयेयम् हिंसयितास्मि हिंस् मा.५. हिंसये अहिंसये हिंसयै हिंसयेय हिंसयिताहे शिष् ५.५. शेषयामि अशेषयम् शेषयाणि शेषयेयम् शेषयितास्मि शिष सौ.५. शेषये अशेषये शेषयै शेषयेय शेषयिताहे विद् ५.५. वेदयामि अवेदयम् वेदयानि वेदयेयम् वेदयितास्मि विद् म.५. वेदये अवेदये वेदयै वेदयेय वेदयिताहे क्षुद् ५.५. क्षोदयामि अक्षोदयम् क्षोदयानि क्षोदयेयम् क्षोदयितास्मि क्षुद् भा.५. क्षोदये अक्षोदये क्षोदयै क्षोदयेय क्षोदयिताहे
FFEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEER
*
* * *
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના પ્રેરક રૂપ
૧૭૯
સાતમા ગણના પ્રેરક રૂપો
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપસ્યર્થ અધતની પરોક્ષા આશીર્વાદાર્થ अञ्जयिष्यामि आञ्जयिष्यम् आञ्जिजम् अञ्जयाञ्चकार अज्यासम् अञ्जयिष्ये आञ्जयिष्ये आजिजे अञ्जयाञ्चक्रे अञ्जयिषीय इन्धयिष्यामि ऐन्धयिष्यम् ऐन्दिधम् इन्धयाञ्चकार इन्ध्यासम् इन्धयिष्ये ऐन्धयिष्ये ऐन्दिधे इन्धयाञ्चक्रे इन्धयिषीय खेदयिष्यामि अखेदयिष्यम् अचीखिदम् खेदयाञ्चकार खेद्यासम् खेदयिष्ये अखेदयिष्ये अचीखिदे खेदयाञ्चक्रे खेदयिषीय तर्हयिष्यामि अतर्हयिष्यम् अततर्हम्/अतीतृहम् तर्हयाञ्चकार तासम् तर्हयिष्ये अतर्हयिष्ये अततर्हे/अतीतृहे तर्हयाञ्चक्रे तर्हयिषीय पेषयिष्यामि . अपेषयिष्यम् अपीपिषम् पेषयाञ्चकार पेष्यासम् पेषयिष्ये अपेषयिष्ये अपीपिषे पेषयाञ्चक्रे पेषयिषीय छेदयिष्यामि अच्छेदयिष्यम् अचिच्छिदम् छेदयाञ्चकार छेद्यासम् छेदयिष्ये अच्छेदयिष्ये अचिच्छिदे छेदयाञ्चक्रे छेदयिषीय भेदयिष्यामि अभेदयिष्यम् अबीभिदम् भेदयाञ्चकार भेद्यासम् भेदयिष्ये अभेदयिष्ये अबीभिदे भेदयाञ्चक्रे भेदयिषीय पर्चयिष्यामि अपर्चयिष्यम् अपीपृचम्/अपपर्चम पर्चयाञ्चकार पासम् पर्चयिष्ये 'अपर्चयिष्ये अपीएचे/अपपर्चे पर्चयाञ्चक्रे पर्चयिषीय हिंसयिष्यामि अहिंसयिष्यम् अजिहिंसम् हिंसयाञ्चकार हिंस्यासम् हिंसयिष्ये अहिंसयिष्ये अजिहिंसे हिंसयाञ्चक्रे हिंसयिषीय शेषयिष्यामि अशेषयिष्यम् अशीशिषम् शेषयाञ्चकार शेष्यासम् शेषयिष्ये अशेषयिष्ये अशीशिषे शेषयाञ्चक्रे शेषयिषीय वेदयिष्यामि अवेदयिष्यम् अवीविदम् वेदयाञ्चकार वेद्यासम् वेदयिष्ये अवेदयिष्ये अवीविदे वेदयाञ्चक्रे वेदयिषीय क्षोदयिष्यामि अक्षोदयिष्यम् अचुक्षुदम् क्षोदयाञ्चकार क्षोद्यासम् क्षोदयिष्ये अक्षोदयिष्ये अचुक्षुदे क्षोदयाञ्चक्रे . क्षोदयिषीय
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८०
સાતમા ગણના પ્રેરક રૂપો
વર્તમાના
ધાતુ युज् ५.५. योजयामि
युज् २०.५. योजये
विच् ५.५. वेचयामि विच् २८.५. वेचये
रुध् ५.५. रोधयामि रुध् खा. ५.
रोधये
रिच् ५.५. रेचयामि
रिच् २०.५. रेचये
भुज् ५.५. भोजयामि
भुज् खा.५. भोजये
भञ्जु ५.५.
भञ्जु खा.५. भञ्जये
विज् ५.५. वेजयामि विज् २०.५. वेजये
भञ्जयामि
હ્યૂસ્તની આજ્ઞાર્થ विध्यर्थ. શ્વસ્તની अयोजयम् योजयानि योजयेयम् योजयितास्मि अयोजये योज योजयेय योजयिता
अवेचयम्
अवेचये
वेचयानि वेचयेयम् वेचयितास्मि
वेचयै
वेचयेय वेचयिता
रोधयानि
रोधयेयम् रोधयितास्मि
रोयै रोध रोधयिताहे
रेचयानि रेचयेयम् रेचयितास्मि
रेचयै रेचयेय रेचयिताहे भोजयानि भोजयेयम् भोजयितास्मि भोजयेय भोजयिताहे
भोजयै
भञ्जयानि भञ्जयेयम् भञ्जयितास्मि
भञ्जयै भञ्जयेय भञ्जयिताहे
अवेजयम् वेजयानि वेजयेयम् वेजयितास्मि अवेजये वेजयै वेजयेय वेजयिताहे
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
अरोधयम्
अरोधये
अरेचयम्
अरेचये
अभोजयम्
अभोजये
अभञ्जयम्
अभञ्जये
साहेक उहेता हता...
♦ સાધુ લોક સંજ્ઞાનો રાગી ન હોય, જે લોકસંજ્ઞાનો રાગી હોય તે સાધુ न होय.
• श्रमशोभे राढा-विभूषानो त्याग उरखो, शरीर खने वस्त्रनी शोलाथी આપણે તો દૂર જ રહેવું કારણ કે તે તો ગૃહસ્થનું કામ છે. ♦ સંયમજીવનમાં જો પંચાચારનું પાલન બરાબર થતું ન હોય અને તેનું ખંડન થતું હોય તો બીજા ગુણો વિકસતા હોય તો પણ નિરર્થક છે. ♦ ભૂતકાળનો ભાંડો નહી. વાસ્તવમાં પૂર્વકાળને અનુસરીને વર્તવું તે લાભકારક છે ક્યારેક વર્તમાનકાળને અનુસરવું નુકશાનકારક થઈ पडे छे.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના પ્રેરક રૂપ
१८१
- સાતમા ગણના પ્રેરક રૂપો
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ અધતની પરીક્ષા આશીવાદાર્થ योजयिष्यामि अयोजयिष्यम् । अयूयुजम् योजयाञ्चकार योज्यासम् योजयिष्ये अयोजयिष्ये . अयूयुजे योजयाञ्चक्रे योजयिषीय वेचयिष्यामि अवेचयिष्यम . अवीविचम् वेचयाञ्चकार वेच्यासम् वेचयिष्ये अवेचयिष्ये अवीविचे वेचयाञ्चक्रे वेचयिषीय रोधयिष्यामि अरोधयिष्यम् । अरूरुधम् रोधयाञ्चकार रोध्यासम् रोधयिष्ये. अरोधयिष्ये अरूरुधे रोधयाञ्चक्रे रोधयिषीय रेचयिष्यामि अरेचयिष्यम् अरीरिचम् रेचयाञ्चकार रेच्यासम् रेचयिष्ये अरेचयिष्ये . अरीरिचे रेचयाञ्चक्रे रेचयिषीय भोजयिष्यामि अभोजयिष्यम् अबूभुजम् भोजयाञ्चकार भोज्यासम् भोजयिष्ये अभोजयिष्ये अबूभुजे भोजयाञ्चक्रे भोजयिषीय भञ्जयिष्यामि अभञ्जयिष्यम् अबभञ्जम् भञ्जयाञ्चकार भञ्ज्यासम् भञ्जयिष्ये अभञ्जयिष्ये अबभञ्जे भञ्जयाञ्चक्रे भञ्जयिषीय वेजयिष्यामि . अवेजयिष्यम् अवीविजम् वेजयाञ्चकार वेज्यासम् वेजयिष्ये अवेजयिष्ये अवीविजे वेजयाञ्चक्रे वेजयिषीय सूयन : परोक्ष३५न। ५. पहभां चकार/चकर पे समा .
साडेप ताडता... (४ नं. १८१)
ગુણોનું અવતરણ વધુમાં વધુ આપણામાં થાય તે સાધવા જ આપણે
પ્રયત્નશીલ રહેવું જોઈએ. • લઘુતાથી જ આત્માને પ્રભુતા પ્રાપ્ત થાય છે.
નિદ્રા ઘટાડવા અલ્પાહારી થવું જરૂરી છે, ભૂખ કરતાં ઓછો આહાર
લઈ ઊણોદરી રાખવી તો નિદ્રા ઉપર વિજય મેળવી શકશો. • નિદ્રા જેમ ઘટાડીએ તેમ ઘટે ને વધારીએ તેમ વધે.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
૭માં ગણના ધાતુના વડા
ધાતુ અંગ વર્તમાના ઘરૂની આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ વ્યસ્તની खिद् चेखिद्य चेखिये अचेखिये चेखिद्यै चेखिद्येय चेखिदिताहे छिद् चेच्छिद्य चेच्छिद्ये अचेच्छिद्ये चेच्छिद्यै चेच्छिद्येय चेच्छिदिताहे तृह तरीतृह्य तरीतृह्ये अतरीतृह्ये तरीतृबै तरीतृह्येय तरीतृहिताहे पिष् पेपिष्य पेपिष्ये अपेपिष्ये पेपिष्यै पेपिष्येय पेपिषिताहे पृच् परीपृच्य परीपृच्ये अपरीपृच्ये परीपृच्यै परीपृच्येय परीचिताहे भन् बम्भज्य बम्भज्ये अबम्भज्ये बम्भज्यै बम्भज्येय बम्भजिताहे भिद बेभिद्य बेभिद्ये अबेभिद्ये बेभिद्यै बेभिद्येय बेभिदिताहे भुज् बोभुज्य बोभुज्ये अबोभुज्ये बोभुज्यै बोभुज्येय बोभुजिताहे रिच् रेरिच्य रेरिव्ये अरेरिच्ये रेरिच्यै रेरिच्येय रेरिचिताहे रुध् रोरुध्य रोरुध्ये अरोरुध्ये रोरुध्यै रोरुध्येय रोरुधिताहे विच् वेविच्य वेविच्ये अवेविच्ये वेविच्यै वेविच्येय वेविचिताहे विज् वेविज्य वेविज्ये अवेविज्ये वेविज्यै वेविज्येय वेविजिताहे विद् वेविद्य वेविद्ये अवेविद्ये वेविद्यै वेविद्येय वेविदिताहे युज् योयुज्य योयुज्ये अयोयुज्ये योयुज्यै योयुज्येय . योयुजिताहे शिष् शेशिष्य शेशिष्ये अशेशिष्ये शेशिष्य शेशिष्येय शेशिषिताहे हिंस् जेहिंस्य जेहिंस्ये अजेहिंस्ये जेहिंस्यै जेहिंस्येय जेहिंसिताहे क्षुद् चोक्षुध चोक्षुद्ये - अचोक्षुद्ये चोक्षुद्यै । चोक्षुद्येय चोक्षुदिताहे
11111111111111111
* *
साउ40 ताडता... • माना-पीना-सोना मिलना चयन पिदास, ज्यों ज्यों पांय 45),
ત્યાં ત્યાં ધ્યાન પ્રકાશ. प्रमुशासननो श्रम. (१) ५२ ५४ार्थ. मने. (२) ५२ व्यजितनी शिंतनानो त्या रे मने स्वनी ४ यिंता २. .. • सतत ५२गुर्शन भने स्वहोषहर्शन 20.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના ફંડન્ન
૭મા ગણના ધાતુના યન્ત
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપત્યર્થ આશીર્વાદાર્થ અદ્યતની
પરોક્ષા
चेखिदिष्ये अचेखिदिष्ये चेखिदिषीय अचेखिदिषि चेखिदाञ्चक्रे चेच्छिदिष्ये अचेच्छिदिष्ये चेच्छिदिषीय अचेच्छिदिषि चेच्छिदाञ्चक्रे तरीतृहिष्ये अतरीतृहिष्ये तरीतृहिषीय अतरीतृहिषि तरीतृहाञ्चक्रे पेपिषिष्ये अपेपिषिष्ये पेपिषिषीय अपेपिषिषि पेपिषाञ्चक्रे परीपृचिये अपरीपृचिष्ये परीपृचिषीय अपरीपृचिषि परीपृचाञ्चक्रे बम्भजिष्ये
दिये
अबम्भजिष्ये बम्भजिषीय अबम्भजिषि बम्भञाञ्चक्रे अबेभिदिष्ये अबोभुजिष्ये
बेभिदिषीय अबेभिदिषि बेभिदाञ्चक्रे
बोभुजिष्ये
बोभुजिषीय अबोभुजिषि बोभुजाञ्चक्रे
अरोरुधिषि रोरुधाञ्चक्रे
रेरिचिष्ये 'अरेरिचिष्ये रेरिचिषीय अरेरिचिषि रेरिचाञ्चक्रे रोरुधिष्ये अरोरुधिष्ये रोरुधिषीय वेविचिष्ये अवेविचिष्ये वेविचिषीय वेविजिष्ये
अवेविचिषि वेविचाञ्चक्रे
अवेविजिष्ये वेविजिषीय अवेविजिषि वेविजाञ्चक्रे
૧૮૩
वेविदिष्ये अवेविदिष्ये वेविदिषीय अवेविदिषि वेविदाञ्चक्रे अयोयुजिष्ये योयुजिषीय अयोयुजिषि योयुजाञ्चक्रे अशेशिषिष्ये शेशिषिषीय अशेशिषिषि . जेहिंसिष्ये अजेहिंसिये जेहिंसिषीय अजेहिंसिषि जेहिंसाञ्चक्रे चोक्षुदिष्ये अचोक्षुदिष्ये चोक्षुदिषीय अचोक्षुदिषि चोक्षुदाञ्चक्रे
शेशिषाञ्चक्रे
योयुजिष्ये
शेशिषिष्ये
"
આદરણીય પંડિતવર્ય શ્રી પુખરાજજી અમીચંદજી કોઠારીએ આપેલ शिणाभाना संभारखा...
(૧)તમારી રામ તરીકે પૂજા થાય છે તો રાવણ જેવી વૃત્તિ ન બને તેનું ધ્યાન રાખજે. (૨) પર્વતિથિને દિવસે શક્ય તેટલી આરાધના કરજે પણ વિરાધના તો ન જ કરજે. (૩)બહુમાનની લાલચમાં સંસ્થા કે વ્યક્તિનો વિશ્વાસઘાત ન થાય તેનું ધ્યાન રાખજે. (૪) સમયની પહેલાં અને ભાગ્યથી અધિક ક્યારેય કોઇને કાંઇ મળતું નથી.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી વિકલ્પ રૂપો સ્તની
૫.૫. ભવિ. अङ्क्तास्मि अङ्क्तास्वः अवतास्मः | अङक्ष्यामि अङक्ष्यावः अङक्ष्यामः अङ्क्तासि अङ्क्तास्थः अङ्क्तास्थ अङक्ष्यसि अङक्ष्यथः अङक्ष्यय अङ्क्ता अफ्तारौ अङ्क्तारः । अङक्ष्यति अङक्ष्यतः अडंक्ष्यन्ति ક્રિયાતિપસ્યર્થ
વિદ્ આ. ૫. પરીક્ષા आक्ष्यम् अझ्याव आक्ष्याम विदाञ्चक्रे विदाञ्चकृवहे विदाञ्चकृमहे .. आक्ष्यः आक्ष्यतम् आक्ष्यत | विदाञ्चकृषे , विदाक्राथे विदाञ्चकृढ्वे आक्ष्यत् आक्ष्यताम् आक्ष्यन् | विदाञ्चक्रे विदाञ्चक्राते विदाञ्चक्रिरे
આચાર્યશ્રી સુરેન્દ્રસૂરીશ્વરજી જૈન તત્વજ્ઞાનશાળા ઝવેરીવાડ, પટણીની ખડકી, અમદાવાદ-૧.
- પ્રેરક :પરમ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરામસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા) પાઠશાળા દ્વારા ચાલતી પ્રવૃત્તિઓ.. . લગભગ પચાસ વર્ષથી ચાલતી સંસ્થા.... પૂજ્ય સાધુ સાધ્વીજી મહારાજ સાહેબો તેમજ મુમુક્ષુઓને વિદ્વાન પંડિતો દ્વારા અભ્યાસ કરાવતી દિનભર ચાલતી સંસ્થા.... અદ્ભુત જ્ઞાનભંડાર જેમાં હસ્તલિખિત પ્રતો, તથા ચરિત્રોની પ્રતો,
આગમો અને પુસ્તકોનો ખજાનો. ચતુર્વિધ સંઘ જેનો લાભ લે છે. v પુસ્તક પ્રકાશન તથા વૈયાવચ્ચ આદિ અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓ.
અત્યારે સંસ્થામાં વિવિધ સમુદાયના આશરે શતાધિક સાધ્વીજી મ. સાહેબો અભ્યાસ કરે છે. પૂ. સાધુ સાધ્વીજી મ.સા. માટે ઝવેરીપાર્ક, સાબરમતી, પાલડીમાં પણ ઉપરોક્ત નામે જ્ઞાનની પરબ હાલ ચાલુ જ છે.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના ધાતુસાધિત શબ્દ
૧૮૫
૭ મો ગણ ધાતુસાધિત શબ્દ
धातु अन तृ ति अक अ अ ध्छाश
(अनट) (तृच्) (क्ति) (णक) (अच्) (घञ्) उ . अङ्ग् अञ्जन अञ्जित अक्ति अञ्जक अञ्ज अङ्ग अजिजिषु
अङ्क्त भञ् भञ्जन भक्त भक्ति भञ्जक भञ्ज भङ्ग बिभक्षु भुज् भोजन भोक्तृ भुक्ति भोजक भोज भोग बुभुक्षु युज योजन योक्त युक्ति योजक योज योग
युयुक्षु विज्
वेजन विजितृ विक्ति वेजक वेज वेग । विविजिषु पृच् ... पर्चन - पर्चितृ पृक्ति पर्चक पर्च पर्क पिपर्चिषु रिच् रेघन रेक्तृ रिक्ति रेचक रेच रिरिक्षु विच् वेचन वेक्तृ विक्ति वेचक वेच विविक्षु खिद् खेदन खेत्तृ खित्ति खेदक खेद
चिखित्सु छिद् छेदन छेत्तृ छित्ति/ छेदक छेद . चेद चिच्छित्सु
REEEEEEEEEEEEEEE
न न
སྒྲོ སྒྱུ བྷྱཱ ཀྐི ཡྻོ ཙྪཱ བྷྱཱ ཙྪཱ ཙྪཱ ཙྪཱ བྷྱཱ ཡྻོ ཙྪཱ བྷྱཱ ཀྴི སྒྱུ ཚུ 2 1 4 4 * * * * * * * * 4. ka
FREEEEEEEEEEEEEEEEEE
खेद
वि
* *
छित्
भिद् भेदन भेत्तृ भित्ति/ भेदक भेद भेद बिभित्सु
भित्/भिदा विद् वेदन वेत्त वित्ति वेदक वेद वेद विवित्सु क्षुद् क्षोदन क्षोत्तृ क्षुत्ति क्षोदक क्षोद क्षोद चुक्षुत्सु शिष् शेषण शेष्ट्र शिष्टि शेषक शेष शेष शिशिक्षु पिष पेषण पेष्ट्र पिष्टि पेषक पेष पेष पिपिक्ष हिंस् हिंसन हिंसितृ हिंसा हिंसक हिंस हिंस जिहिंसिषु तृह तर्हण तर्हितृ तृढि तर्हक तह । तह तितर्हिषु इन्ध् इन्धन इन्धितृ इन्द्धि इन्धक इन्ध इन्ध इन्दिधिषु रुध् रोधन रोद्ध . रुद्धि रोधक रोध रोध रुरुत्सु
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
સાતમા ગણના ધાતુકોશ
(૧) અર્ (૭ ૫. વેટ્ અત્તિ) ૧. તેલ વગેરે ચોપડવું (૨ તેલ વિગેરેથી માલિશ કરવું (૩) આંખે આંજવું (૪) સ્પષ્ટ કરવું (પ) ખુલ્લુ કરવું (૬) સાફ કરવું (૭) શોભવું (૮) ચળકવું (૯) સુશોભિત કરવું (૧૦) એકઠું કરવું (૧૧) જવું (૧૨) ઈચ્છવું. આ+ઙ્ગ (૧) માલિશ કરવું (૨) ચીકણું કરવું (૩) સત્કાર કરવો. નિસ્ (૧) છુપાઈ જવું (૨) માલિશ કરવું પ્રતિ+ઞસ્ (૧) વિભૂષિત કરવું (૨) માલિશ કરવું વિ+જ્ઞઙ્ગ (૧) સ્પષ્ટ કરવું (૨) ખુલ્લુ કરવું (૩) ઉત્પન્ન કરવું. સ+ગણ્ (૧) સત્કાર કરવો (૨) એકઠું કરવું (૩) વિભૂષિત કરવું (૪) ખાવું (૫) માલિશ કરવું.
(૨) ન્યૂ (૭. આ. સેટ્ ફ્રેન્ચ, રૂત્ત્ત) (૧) સળગવું (૨) સળગાવવું (૩) સુશોભિત હોવું (૪) ચળકવું, ચમકવું. સ+ફન્ધુ તેજસ્વી હોવું.
(૩) હિર્ (૭ આ. અનિટ્ વિત્તે, વિત્તે) (૧) ખેદ પામવો (૨) ખિન્ન થવું (૩) નાખુશ થવું (૪) માઠું લાગવું (૫) ઉદ્વિગ્ન થવું (૬) થાકી જવું (૭) અફસોસ કરવો (૮) દીન થવું (૯) દુઃખી હોવું (૧૦)' લાચારી કરવી (૧૧) દુ:ખ સહન કરવું.
(૪) ર્િ (૭ ઉ. અનિટ્ છિનત્તિ, છિન્ત) (૧) છેદવું (૨) કાપવું (૩) ભાંગવું (૪) તોડવું (૫) છોલવું (૬) ખંડિત કરવું (૭) વિચ્છેદ કરવો (૮) નષ્ટ કરવું. અપ+છિદ્ ખેંચીને કાપવું. અવ+છિન્દ્ વિભાગ કરવો આ+છિદ્ ઝુંટવી લેવું, ખૂંચવી લેવું (૨) બળાત્કારે ઉપાડી જેવું (૩) છેદવું, કાપવું (૪) નષ્ટ કરવું. -છિદ્ ઉખેડી નાખવું (૨) છેદવું, કાપવું (૩) નષ્ટ કરવું (૪) હણવું પ+િર્િ અમુક પ્રમાણમાં વિભાગ કરવો (૨) ભાગ પાડવા (૩) નિશ્ચય કરવો (૪) નિર્ણય કરવો (૫) કાપી નાખવું. વિછિન્દ્ (૧) વિનાશ ક૨વો (૨) વિભાગ કરવા (૩) ભેદવું (૪) કાપવું વ્યવ+છિદ્ (૧) દૂર કરવું (૨) છોડી દેવું (૩) અલગ કરવું, જુદું પાડવું વ્યુ+છિદ્ (૧) ભાંગવું (૨) ખંડિત કરવું (૩) તોડવું (૪) વિનાશ કરવો (૫) પરિત્યાગ કરવો (૬) છોડી
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમાગણના ધાતુકોશ
૧૮૭
દેવું સમુછિદ્ (૧) ઉચ્છેદ પામવો (૨) અંત પામવો, વિનાશ થવો (૩) વિનાશ કરવો (૪) દૂર કરવું, છોડી દેવું. (૫) ઉખેડી નાખવું (૬) છેદવું (૭) કાપવું (૮) હણવું
(૫) તૃ૬ (૭ પ. સેટુ રૂઢિ) (૧) હણવું (૨) ઈજા કરવી (૩) માર મારવો (૪) પજવવું (૫) દુઃખ દેવું (૬) સતાવવું.
(૬) પિમ્ (૭ ૫. અનિટુ પિનષ્ટ) (૧) પીસવું (૨) લસોટવું, વાટવું (૩) ચીપવું, દબાવવું, દળવું (૪) લોટ કરવો, ચૂરો કરવો, ચૂર્ણ કરવો (૫) દુઃખ દેવું (૬) હણવું. | (૭) પૃ (૭ ૫ સે, પૃવિત) (૧) મિશ્ર કરવું (૨) મિશ્ર થવું, ભળી જવું (૩) સમાગમ કરવો (૪) સંયુક્ત કરવું (૫) મળવું, જોડવું, સંયુક્ત થવું (૬) સ્પર્શ કરવો (૭) સંબંધમાં આવવું (૮) નિયમમાં રાખવું, કાબુમાં રાખવું (૯) દબાવવું (૧૦) ઘસવું. સ+પૃદ્ સમાગમ કરવો, મળવું (૧૧) સંબંધમાં આવવું.
(૮) મદ્ (૭ ૫. અનિદ્ મનક્તિ) (૧) ભાંગવું (૨) ટુકડા કરવા (૩) તોડવું (૪) ફોડવું (૫) નષ્ટ કરવું (૬) ભગાડવું (૭) નસાડવું (૮)
પરાજય કરવો (૯) હરાવવું. . (૯) (૭ ઉ. અનિટુ મિત્તિ, મિને, મિત્તે) (૧) ભેદવું (૨)
ફાડવું (૩) ચીરવું. (૪) ટુકડા કરવા (૫) વિભાગ કરવો, ભાગ પાડવો (૬) ભિન્ન કરવું, બીજુ કરવું, અન્ય કરવું. મિત્ (૧) ઉંચુ કરવુંઊભું કરવું. (૨) વિકસિત કરવું, પ્રફુલ્લિત કરવું (૩) અંકુરિત કરવું (૪) ભેદવું (૫) ફાડવું +fપદ્ જાણવું (૨) બોલવું, કહેવું (૩) ભેદવું, ફાડવું.
(૧૦) મુળુ (૭ ૫. અનિદ્ મુનવિત) (૧) પાલન પોષણ કરવું (૨) રક્ષણ કરવું, બચાવવું (૭*આ. અનિદ્ મુદ્દો) (૧) ખાવું (૨) ભક્ષણ કરવું (૩) ભોગવવું, ઉપભોગ કરવો. (૪) સેવવું, સેવન કરવું (૫) સહન કરવું સહેવું. સમૂ+મુસ્ સંભોગ કરવો (૨) મૈથુન સેવવું.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી (૧૧) વુિં (૭ ઉ. અનિટુ રિવિત, પિત્ત) (૧) રેચ લાગવો. જુલાબ લાગવો, ઝાડો થવો (૨) ખુલાસાથી દસ્ત થવો, મલશુદ્ધિ થવી (૩) ઠાલવવું, નિકાળવું (૪) ખાલી કરવું (૫) ગર્ભપાત કરવો. તિર્િ (૧) અતિશય વધવું (૨) અધિક હોવું (૩) ચડિયાતા હોવુ (૪) ઠાલવવું (૫) ખાલી કરવું (૬) જુદુ કરવુ (૭) જુદુ થવું. રિન્યૂ ઠાલવવું (૨) ખાલી કરવું (૩) અધિક હોવું વિ+રિવું (૧) રેચ લાગવો (૨) જુલાબ લાગવો (૩) ખુલાસાથી દસ્ત આવવો. . (૧૨) રુમ્ (૭ ઉ. અનિટુ રુદ્ધિ, રુદ્ધ) (૧) રોકવું (૨) અટકાવવું (૩) રૂંધવું (૪) અડચણ કરવી, નડવું (૫) ઘેરો ઘાલવો (૬) ઘેરી લેવું, ચારે તરફથી વીંટળાઈને વળવું (૭) વીંટવું, લપેટવું (૮) ઢાંકવું (૯) વ્યાપવું (૧૦) દુઃખ દેવું (૧૧) આધાર આપવો. મનુ+ (૧) માનવું (૨) અનુસરવું (૩)આગ્રહપૂર્વક વિનંતી કરવી. (૪) આધીન થવું (૫) આજ્ઞાનું પાલન કરવું (૬) ચાહવું સિમ્+ (૧) મનાઈ કરવી (૨) અટકાવવું વધુ (૧) રોપવું (૨) ખોડવું (૩) સાવધાનીથી રાખવું, અટકાવવું. ૩૫+ધુ કેદ કરવો (૨) ઘેરો ઘાલવો (૩) અડચણ નાખવી, મનાઈ કરવી (૪) અટકાવવું. (૫) મનાઈ કરવી રોકવું. નિ+ (૧) નડવું (૨) અડચણ નાખવી (૩) અટકાવવું, કેદ કરવું. પ્રતિ+ધુ વ્યાપી જવું, અટકાવવું વિરુદ્ધ વિરુદ્ધ થવું (૨) વિરોધ કરવો અટકાવવું. સંનિ+ધૂ (૧) બંધ કરવું (૨) કેદ કરવું (૩) અટકાવવું સમગ્ધ (૧) કેદ કરવું (૨) રોકવું ૩) અટકાવવું.
(૧૩) વિજ્ (૭ ઉ. અનિટુ વિવિત, વિદ્ય) (૧) જુદુ કરવું (૨) જુદુ થવું (૩) દૂર કરવું (૪) તૂટી જવું (૫) છૂટી જવું (૬) ભેદવું (૭) ચીરવું (૮) વિવેક કરવો (૯) ભેદ પારખવો, તફાવત જાણવો. વિક્ (૧) ઉદ્વેગ કરવો, ખિન્ન થવું. વિવિદ્ વિવેચન કરવું (૨) વિસ્તારથી જણાવવું (૩) વિવેક કરવો (૪) ભેદ પારખવો (૫) તફાવત જાણવો (૬) પરિત્યાગ કરવો (૭) દૂર કરવું (૮) જુદુ કરવું. (૯) ભેદવું (૧૦) ચીરવું (૧૧) વિનાશ કરવો.
(૧૪) વિવું (૭ ૫. સેટુ વિનવિત) (૧) બીવું, ડરવું. (૨) ભયથી જવું (૩) હાલવું, કંપવું. (૪) વિપત્તિ આવવી. સંકટગ્રસ્ત થવું. ત્ + વિદ્
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૯
સાતમાગણના ધાતુકોશ (૧) ઉદ્વેગ પામવો, વ્યાકુળ થવું. (૨) ગભરાઈ જવું (૩) ખેદ પામવો, ખિન્ન થવું. (૪) કંટાળવું.
(૧૫) વિમ્ (૭ આ. અનિદ્ વિતે, વિને) (૧) વિચારવું, ચિંતન કરવું (૨) મનન કરવું (૩) જાણવું, સમજવું (૪) વાદ-વિવાદ કરવો, તકરાર કરવી નિવિદ્ વિરક્ત થવું (૨) વૈરાગ્ય આવવો (૩) ખિન્ન થવું, ખેદ કરવો (૪) કંટાળવું (૫) દુઃખી હોવું.
(૧૬) યુન્ (૭ ઉ. અનિટુ યુતિ, યુક્ત) સંયુક્ત કરવું (૨) જોડવું, એકઠું કરવું (૩) નિયુક્ત કરવું, યોજવું (૪) ભેળસેળ કરવું ૫) ધ્યાન ધરવું અને આ.૫. મનુયુક્ત) (૧) પૂછવું (૨) પ્રશ્ન કરવો (૩) પરીક્ષા કરવી (૪) દોષ દેવો. મમિ (૧) હુમલો કરવો (૨) દબાવવું (૩) ધમકી આપવી (૪) ફરીયાદ કરવી. (૫) પૂછવું, પ્રશ્ન કરવો (૬) માગવું (૭) બોલવું (૮) દોષ દેવો. પુન્ (૧) ઉદ્યમ કરવો (૨) કોશિષ કરવી (૩) સંયુક્ત કરવું, જોડવું ૩પપુન્ ઉપયોગમાં લેવું, કામમાં લેવું (૨) અનુભવ કરવો. (૩) જાણવું (૪) ધ્યાનમાં લેવું. (૫) ખાવું (૬) ઝુંટવી લેવું. નિયુન્ (૧) નીમવું (૨) નિયુક્ત કરવું (૩) અધિકાર આપવો (૪) આજ્ઞા કરવી, હુકમ કરવો (૫) પ્રેરણા કરવી (૬) કામે લગાડવું (૭) સંયુક્ત કરવું, જોડવું (૮) એકઠું કરવું, એકઠું થવું, ગોઠવવું. પર્યનુષ્પદ્ (૧) પ્રશ્ન કરવો, પૂછવું. પ્રમ્પન્ન (૧) પ્રયત્ન કરવો (૨) પ્રયાસ કરવો (૩) પ્રવર્તાવવું (૪) ક્રિયાશીલ કરવું (૫) પ્રેરવું, પ્રેરણા કરવી (૬) સંયુક્ત કરવું. જોડવું (૭) પ્રયોગ કરવો (૮) નાણા ધીરવાં, ધીરધાર કરવી (૯) ઉચ્ચારણ કરવું (૧૦) ભજવી બતાવવું (૧૧) યોગ્ય હોવું (૧) લાયક હોવું. વિપુણ્ (૧) વિયુક્ત કરવું (૨) અલગ કરવું (૩) વિયુક્ત થવું, અલગ થવું (૪) મોકલવું (૫) પ્રેરણા કરવી (૬) વિશેષપણે જોડવું, સંયુક્ત કરવું. વિનિન્યુન્ (૧) વ્યય કરવો (૨) ખર્ચવું (૩) ઉપયોગમાં લેવું (૪) વાપરવું (૫) વહેંચી આપવું (૬) નિયુક્ત કરવું (૭) નિમણુંક કરવી (૮) નિયમ કરવો (૯) મુકરર કરવું (૧૦) જોડવું, કામે લગાડવું (૧૧) સંયુક્ત કરવું (૧૨) એકઠું કરવું (૧૩) ગુંથવું (૧૪) પ્રેરણા કરવી, મોકલવું. વિપ્રમ્પન્ન (૧) વિભક્ત કરવું (૨) અલગ કરવું
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી વિરુદ્ધ પ્રયોગ કરવો (૩) વિશેષરૂપે જોડવું. પુણ્ () મેળાપ કરવો (૨) એકઠું કરવું સામાન્યુ (૩) સંયુક્ત કરવું, જોડવું. (૧) ઘણો વિચાર કરવો (૨) સંબંધ કરવો.
(૧૭) fશમ્ (૭ ૫. અનિટુ શિષ્ટ) (૧) ગુણદોષ દેખાડવા (૨) ભિન્નતા જણાવવી (૩) ભેદ પાડવો (૪) સરખામણી કરવી (૫) વિશેષણ આપવું (૬) વિશેષ કહેવું (૭) વિશેષ કરવું (૮) શ્રેષ્ઠ કરવું (૯) શ્રેષ્ઠ હોવું (૧૦) વધવું (૧૧) બચત હોવી (૧૨) વધારવું. સવ+fશમ્ (૧) બાકી રાખવું (૨) અવશેષ રાખવું. પરિ+શિવું બાકી રાખવું. વિ+શિ ગુણ-દોષ દેખાડવા (૨) ભિન્નતા જણાવવી (૩) ભેદ પાડવો (૪) સરખામણી કરવી (૫) વિશેષણ યુક્ત કરવું, વિશેષણ આપવું (૬) વિશેષ કહેવું (૭) વિશેષ કરવું (૮) શ્રેષ્ઠ કરવું (૯) શ્રેષ્ઠ હોવું (૧૦) વધવું (૧૧) બચત હોવી (૧૨) વધારવું.
(૧૮) હિંમ્ (૭ ૫. સેટુ હિસ્તિ) (૧) હણવું, મારી નાખવું (૨) જખમી કરવું (૩) માર મારવો (૪) સતાવવું (૫) પજવવું (૬) દુઃખ દેવું. ' (૧૯) શુદ્ર (૭ ઉ. અનિટુ શુત્તિ, સુને, શુને) (૧) દળવું, લોટ કરવો. (૨) ચૂરો કરવો (૩) ખાંડવું (૪) મસળવું (૫) વાટવું (૬) પીસવું (૭) કચરવું (૮) છંદવું (૯) કૂટવું, મુક્કો મારવો, ઠોંસો મારવો.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
કીરિરૂપ
ભાગ-૩
બીજ ગણ! દિવ્ય આશીર્વાદદાતાઃ જ કર્મણિરૂપ ના પરમ પૂજ્ય તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ
શ્રી વિજયરામસૂરીશ્વરજી મહારાજ
(ડહેલાવાળા)
કુદન્ત ન
ઃ આશીવભદાતા પરમ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રી વિજયઅભયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજા
(ડહેલાવાળા)
ધાતુસાધિત
શબદ
પ્રેરકઃ તત્વપ્રવચનપ્રજ્ઞ પરમ પૂજ્ય આચાર્યદવા શ્રી વિજયરત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા
(ડહેલાવાળા)
RAઈચ્છાદર્શક)
રૂપ
: સંગ્રાહકઃ હાર્દિક દિનેશભાઈ મહેતા
જૂના પ્રેરકપ
| સંપાદકઃ શ્રી દિનેશચંદ્ર કાંતિલાલ મહેતા
(ધાર્મિક અધ્યાપક)
BA ચડારૂપ
(સંસ્કૃત
દિ ધાતુકોશ
: પ્રકાશકઃ આ. વિ. રામસૂરીશ્વરજી તત્ત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા
બોરીવલી (ઇસ્ટ)-મુંબઈ. તથા શ્રી રત્નોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ
અમદાવાદ,
અર્થw ,
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
अधि + इ - मा. ५६. सल्यास ७२वो. (मनिट)
अधीये अधीषे अधीते
વર્તમાના
શ્વસ્તની अधीवहे अधीमहे | अध्येताहे अध्येतास्वहे अध्येतास्महे अधीयाथे अधीध्वे | अध्येतासे अध्येतासाथे ‘अध्येताध्वे अधीयाते अधीयते । अध्येता अध्येतारौ अध्येतारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अध्यैयि अध्यैवहि अध्यैमहि | अध्येष्ये अध्येष्यावहे अध्येष्यामहे अध्यैथाः अध्यैयाथाम् अध्यध्वम् अध्येष्यसे अध्येष्येथे अध्येष्यध्वे अध्यैत अध्ययाताम् अध्ययत । अध्येष्यते अध्येष्येते अध्येष्यन्ते
विध्यर्थ
यातिपत्त्यर्थ... अधीयीय अधीयीवहि अधीयीमहि | अध्यगीष्ये अध्यगीष्यावहि अध्यगीष्यामहि अधीयीथाः अधीयीयाथाम् अधीयीध्वम् अध्यगीष्यथाः अध्यगीष्येथाम् अध्यगीष्यध्वम् अधीयीत अधीयीयाताम् अधीयोरन् । अध्यगीष्यत अध्यगीष्येताम् अध्यगीष्यन्त
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ अध्ययै अध्ययावहै अध्ययामहै | अध्येषीय अध्येषीवहि अध्येषीमहि अधीष्व अधीयाथाम् अधीध्वम् । अध्येषीष्ठाः अध्येषीयास्थाम् अध्येषीद्वम् अधीताम् अधीयाताम् अधीयताम् । अध्येषीष्ट अध्येषीयास्ताम् अध्येषीरन्
પરોક્ષા
मातनी (पीओ प्रार) अधिजगे अधिजगिवहे अधिजगिमहे | अध्यगीषि अध्यगीष्वहि अध्यगीष्महि अधिजगिषे अधिजगाथे अधिजगिध्वे | अध्यगीष्ठाः अध्यगीषाथाम् अध्यगीदवम्। अधिजगे अधिजगाते अधिजगिरे
ड्व म् (411 ३॥ ७४ २५० 6५२ 2.) अध्यगीष्ट अध्यगीषाताम् अध्यगीषत
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૧૯૩
इ - ५. ५६. ४j (मनिट)
एतास्मि
વર્તમાના इव: इथ: इतः
શ્વસની एतास्वः एतास्थ: एतारौः
एतासि
इथ . . यन्ति
एतास्मः एतास्थ एतारः
एता
आयम्
હ્યસ્તની ऐव ऐतम्
एष्यामः
ભવિષ્યન્તી एष्याव: एष्यथः एष्यतः
ऐ:
ऐम
एष्यामि
एष्यसि आयन् | एष्यति
..
ऐत्..
एष्यथ । एष्यन्ति
'ऐताम्
ऐष्याम
વિધ્યર્થ इयाव । इयातम् इयाताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ
ऐष्याव ऐष्यतम् ऐष्यताम्
इयाम | ऐष्यम् इयात ऐष्यः इयुः | ऐष्यत्
इयाः
ऐष्यत
एण्या
इयात्
ऐष्यन्
अयानि इहि
આજ્ઞાર્થ अयाव इतम् इताम्
अयाम | ईयासम् इत ईयाः यन्तु
| ईयात्
આશીર્વાદાર્થ ईयास्व ईयास्तम् ईयास्ताम्
ईयास्म ईयास्त ईयासुः
अगाम्
अगाम
इयय/इयाय इययिथ/इयेथ
परोक्षा
અદ્યતની (પાંચમો પ્રકાર) ईयिव ईयिम |
अगाव ईयथुः ' ईय |
अगातम् अगात ईयतुः ईयुः अगात् अगाताम् अगुः
अगाः
इयाय
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ख्या - ५. ५६ ४. (मनिट)
વર્તમાના
ख्यामि
ख्याव:
ख्यामः
શ્વસની ख्यातास्मि ख्यातास्वः . ख्यातास्मः ख्यातासि ख्यातास्थः ख्यातास्थ | ख्याता
ख्यातारः
ख्यासि
ख्याथः ख्याथ ख्यातः ख्यान्ति
ख्याति
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી. अख्याम् अख्याव अख्याम | ख्यास्यामि ख्यास्यावः ख्यास्यामः अख्याः अख्यातम् अख्यात ख्यास्यसि ख्यास्यथः ख्यास्यथ अख्यात् अख्याताम् अख्युः/अख्यान् | | ख्यास्यति ख्यास्यतः ख्यास्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપજ્યર્થ ख्यायाम् . ख्यायाव ख्यायाम | अख्यास्यम् अख्यास्याव अख्यास्याम ख्यायाः ख्यायातम् ख्यायात | अख्यास्यः अख्यास्यतम् अख्यास्यत ख्यायात् ख्यायाताम् ख्यायुः | अख्यास्यत् अख्यास्यताम् अख्यास्यन्
આજ્ઞાર્થ ख्यानि .. ख्याव . ख्याहि ख्यातम् ख्यातु ख्याताम्
ख्याम ख्यात ख्यान्तु
આશીર્વાદાર્થ ख्यायासम् ख्यायास्व . ख्यायास्म ख्यायाः ख्यायास्तम् ख्यायास्त | ख्यायात् ख्यायास्ताम् ख्यायासुः
- परोक्षा
मद्यतनी (७४ो ५२) चख्यौ चख्यिव चख्यिम | अख्यम् अख्याव ..अख्याम चख्यिथ/चख्याथ चख्यथुः चख्य | अख्यः अख्यतम् अख्यत चख्यतुः चख्युः | अख्यत् अख्यताम् । अख्यन्
|(३५ पे७४ २५० 6५२ छे.
चख्यौ
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૧૯૫
__
तु - ५. ५६. पुर. (मनिट)
વર્તમાના तवीमि/तौमि तुवः तुमः | तोतास्मि तवीषि/तौषि तुथः तुथ. | तोतासि तवीति/तौति तुतः तुवन्ति | तोता
શ્વસ્તની तोतास्वः तोतास्मः तोतास्थः तोतास्थ तोतारौ ।
तोतारः
अतुन
હ્યસ્તની अतवम् अतुव __ अतुम | तोष्यामि अतवी:/अतौः अतुतम् अतुत तोष्यसि अतवीत्/अतौत् अतुताम् अतुवन् | तोष्यति
ભવિષ્યન્તી तोष्याव: तोष्यामः तोष्यथः तोष्यथ तोष्यतः तोष्यन्ति
तुयाम् । तुयाः . तुयात्
વિધ્યર્થ तुयाव . तुयातम् तुयाताम्
तुयाम | अतोष्यम् तुयात | अतोष्यः तुयुः । अतोष्यत्
ક્રિયાતિપજ્યર્થ अतोष्याव अतोष्यतम् अतोष्यताम्
अतोष्याम अतोष्यत अतोष्यन्
..मार्थ
तुत
तूयाः
तूयास्म तूयास्त तूयासुः
આશીર્વાદાર્થ तवानि तवाव . तवाम | तूयासम् तूयास्व तुहि तुतम्
तूयास्तम् तवीतु-तौतु तुताम् तुवन्तु | तूयात् तूयास्ताम्
परोक्षा | सतना (जी तुतव/तुताव तुतुविव तुतुविम | अतौषम् .. अतौष्व । तुतविथ/तुतोथ तुतुवथुः तुतुव | अतोषी: अतौष्टम् तुताव तुतुवतुः तुतुवुः | अतौषीत् अतौष्टाम्
२) अतौष्म अतौष्ट अतौषुः
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૬
द्रामि
द्रासि
M
अद्राम्
अद्राः
द्रायाम्
द्रायाः
द्रायात्
द्राणि
द्राहि
द्रातु
द्रा - ५. पह सुयुं, नाशी ४धुं. (अनिट् )
વર્તમાના
अद्राव
अद्रातम्
अद्रात् अद्राताम्
द्रौ दद्रिथ / दद्राथ
द्रौ
द्राव:
द्राथ:
द्रात:
હ્યસ્તની
વિધ્યર્થ
द्रायाव
द्रायातम्
द्रायाताम्
આજ્ઞાર્થ
द्राव
द्रातम्
द्राताम्
પરોક્ષા
द्रामः द्रातास्मि
द्रातासि
द्राता
दद्रिव
दद्रथुः
दद्रतुः
द्राथ
द्रान्ति
अद्राम
द्रास्यामि
अद्रात द्रास्यसि
अद्रुः /अद्रान् द्रास्यति
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
द्राम
द्रात
द्रान्तु
શ્વસ્તની
द्रातास्वः
द्रातास्थः
द्रातारौ
भविष्यन्ती
द्रास्यावः द्रास्यामः
द्रास्यथः
द्रास्यथ
द्रास्यतः द्रास्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
द्रातास्मः
द्रातास्थ
द्रातार:
द्रायाम अद्रास्यम् अद्रास्याव
अद्रास्याम
द्रायात अद्रास्यः अद्रास्यतम् अद्रास्यत
द्रायुः अद्रास्यत् अद्रास्यताम् अद्रास्यन्
આશીર્વાદાર્થ
द्रायासम् द्रायास्व
द्रायास्म
द्रायाः
द्रायास्तम् द्रायास्त
द्रायात् द्रायास्ताम् द्रायासुः
अद्यतनी (योथो प्रहार )
दद्रिम
दद्र
अद्रासिषम् अद्रासिष्व अद्रासिष्म अद्रासीः अद्रासिष्टम् अद्रासिष्ट दद्रुः अद्रासीत् अद्रासिष्टाम् अद्रासिषुः
(जीभ ३५ २५० पे६४ ५२ छे.)
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
१८७
दा – ५. ५६. अपयु. (मनिट)
વર્તમાના
दामि
दावः
दामः
શ્વસ્તની दातास्वः दातास्थः दातारौ
दातास्मः दातास्थ
दासि
दातास्मि दाथ. दातासि
| दाता
दाथ: दातः
दाति
दातारः
अदाम् अदाः अदात्
હ્યસ્તની अदाव अदातम् अदाताम्
ભવિષ્યન્તી अदाम दास्यामि दास्यावः दास्यामः अदात दास्यसि दास्यथः दास्यथ अदुः/अदान् | दास्यति दास्यतः दास्यन्ति
दायाम् ।
વિધ્યર્થ दायाव . दायातम् दायाताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ दायाम | अदास्यम् अदास्याव अदास्याम दायात | अदास्यः अदास्यतम् अदास्यत दायुः | अदास्यत् अदास्यताम् अदास्यन्
दायाः
दायात्
आशार्थ -
दानि
दाव
दाम
આશીર્વાદાર્થ दायासम् . दायास्व दायास्म दायाः दायास्तम् दायास्त दायात् दायास्ताम् । दायासुः
दातम्
दात
दाताम्
दान्तु
ददौ ददिथ/ददाथ ददौ
પરોક્ષા
अद्यतनी (योथो ५१२) ददिव ददिम अदासिषम् अदासिष्व अदासिष्म ददथुः । दद। अदासीः अदासिष्टम् अदासिष्ट ददतुः ददुः । अदासीत् अदासिष्टाम् अदासिषुः
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
|
नु – ५. ५६. स्तुति ४२वी. (सेट)
વર્તમાના
नुवः
શ્વસ્તની नवितास्मि नवितास्वः नवितास्मः नवितासि नवितास्थः नवितास्थ नविता नवितारौ नवितार:
नुतः
नुवन्ति
अनवम् अनौः अनौत्
વ્યસ્તની अनुव अनुतम् अनुताम्
अनुम अनुत । अनुवन्
भविष्यन्ती . नविष्यामि नविष्यावः नविष्यामः | नविष्यसि नविष्यथः नविष्यथ नविष्यति नविष्यतः नविष्यन्ति
नुयाम्
વિધ્યર્થ नुयाव नुयातम् नुयाताम्
ક્રિયાતિપસ્યર્થ नुयाम | अनविष्यम् अनविष्याव अनविष्याम नुयात अनविष्यः अनविष्यतम् अनविष्यत नुयुः अनविष्यत् अनविष्यताम् अनविष्यन्
नुयाः
नुयात्
नवानि
આજ્ઞાર્થ नवाव नुतम् नुताम्
| આશીર્વાદાર્થ नवाम | नूयासम् - नूयास्व नुत नूयाः नूयास्तम् नुवन्तु | नूयात् नूयास्ताम्
नुहि नौतु
नूयास्म नूयास्त नूयासुः
नुनव/नुनाव नुनविथ नुनाव
પરોક્ષા नुनुविव नुनुवथुः नुनुवतुः
E_EET
मद्यतनी (पडेदो प्रा२) नुनुविम अनाविषम् अनाविष्व अनाविष्म नुनुव अनावीः अनाविष्टम् अनाविष्ट नुनुवुः अनावीत् अनाविष्टाम् अनाविषुः
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૧૯૯
-
- पा – ५. ५६. २१९४२. (मनिट)
વર્તમાના
पामि
पावः
पाम:
વ્યસ્તની पातास्मि पातास्वः पातासि पातास्थः
पातारौ
पासि
पाथः पातः
पाथ . पान्ति
पातास्मः पातास्थ पातारः
पाति
| पाता
अपाम् अपाः .. अपात्
હ્યસ્તની अपाव अपातम् अपाताम्
अपाम पास्यामि अपात | पास्यसि अपुः/अपान् | पास्यति
ભવિષ્યન્તી पास्यावः पास्यामः पास्यथः पास्यथ पास्यतः पास्यन्ति
पायाम
पायाम्। पायाः पायात्
વિધ્યર્થ पायाव . पायातम् पायाताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ | अपास्यम् अपास्याव अपास्याम पायात अपास्यः अपास्यतम् अपास्यत पायु: अपास्यत् अपास्यताम् अपास्यन्
पानि
આજ્ઞાર્થ पाव पातम् पाताम्
पाहि
આશીર્વાદાર્થ पायास्व . पायास्म पायास्तम् पायास्त पायास्ताम् पायासुः
पाम | पायासम् पात पायाः पान्तु | पायात्
पपौ
પરોક્ષા
पपिव पपथुः पपतुः
मातनी (योथो ५२) पपिम | अपासिषम् अपासिष्व अपासिष्म पप | अपासीः अपासिष्टम् अपासिष्ट पपुः | अपासीत् अपासिष्टाम् अपासिषुः
पपिथ/पपाथ पपौ
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
२००
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
प्सा – ५. ५६. मक्ष
२. (मनिट)
प्सामि
વર્તમાના प्सावः प्साथः प्सातः
શ્વસ્તની सातास्मि सातास्वः सातास्मः | प्सातासि प्सातास्थः । प्सातास्थ प्साता सातारौ प्सातार:
प्सामः प्साथ प्सान्ति
प्सासि
प्साति
હ્યસ્તની
भविष्यन्ती अप्साम् अप्साव अप्साम प्सास्यामि प्सास्यावः प्सास्यामः अप्साः अप्सातम् अप्सात |प्सास्यसि प्सास्यथः प्सास्यथ अप्सात् अप्साताम् अप्सुः/अप्सान् |प्सास्यति प्सास्यत: प्सास्यन्ति
વિધ્યર્થ प्सायाम् प्सायाव प्सायाः ___प्सायातम् प्सायात् प्सायाताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ प्सायाम अप्सास्यम् अप्सास्याव अप्सास्याम प्सायात | अप्सास्यः अप्सास्यतम् अप्सास्यत प्सायुः | अप्सास्यत् अप्सास्यताम् अप्सास्यन्
આજ્ઞાર્થ
प्साव
प्सानि प्साहि
આશીર્વાદાર્થ प्साम |प्सायासम् : प्सायास्व प्सायास्म प्सात |प्सायाः प्सायास्तम् प्सायास्त प्सान्तु | प्सायात् प्सायास्ताम् प्सायासुः
प्सातम् । प्साताम्
प्सातु
પરીક્ષા
मातनी (योथो प्रार) पप्सौ पप्सिव पप्सिम | अप्सासिषम् अप्सासिष्व अप्सासिष्म पप्सिथ/पप्साथ पप्सथुः पप्स अप्सासी: अप्सासिष्टम् अप्सासिष्ट पप्सौ पप्सतुः पप्सुः | अप्सासीत् अप्सासिष्टाम् अप्सासिषुः
| (400३५ पे६४ २५० 6५२ छ.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
भामि
भासि
भाति
भायाम्
भायाः
भायात्
भा - पं. ५६. भासवु, हीपधुं. (अनिट् )
पह.
भानि
भाहि
भातु
વર્તમાના
भावः
भाथ:
भातः
ઘસ્તની
अभाम् अभाव अभाम
अभा: अभातम् अभात
अभात्
વિધ્યર્થ
भायाव
भामः
भातास्मि
भाथ. भातासि
भान्ति
भाता
આજ્ઞાર્થ
भाव
भातम्
भाताम्
પરોક્ષા
बभौ
बभिव
बभिथ/बभाथ बभथुः
बभौ
बभतुः
શ્વસ્તની
भास्यामि
भास्यसि
भास्यथः भास्यथ
अभाताम् अभुः/अभान् भास्यति भास्यतः भास्यन्ति
भातास्वः
भातास्थः
भातारौ.
ક્રિયાતિપત્યર્થ
भायाम अभास्यम् अभास्याव अभास्याम भायातम् भायात अभास्यः अभास्यतम् अभास्यत
भायाताम् भायुः
अभास्यत् अभास्यताम् अभास्यन्
.
૨૦૧
ભવિષ્યન્તી
भास्यावः भास्यामः
भातास्मः
भातास्थ
भातार:
આશીર્વાદાર્થ
भाम
भायासम् भायास्व
भात
भाया:
भायास्तम्
भान्तु भायात् भायास्ताम्
भायास्म
भायास्त
भायासुः
अद्यतंनी (योथो प्रार)
बभ
भिम अभासिषम् अभासिष्व अभासिष्म अभासीः अभासिष्टम् अभासिष्ट अभासीत् अभासिष्टाम् अभासिषुः
बभुः
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ब्रू - ५. ५६. पोल. (सेट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની ब्रवीमि वः ब्रूमः वक्तास्मि वक्तास्वः वक्तास्मः ब्रवीषि/आत्थ ब्रूथ:/आहथुः ब्रूथ वक्तासि वक्तास्थः वक्तास्थ ब्रवीति/आह · ब्रूत:/आहतुः ब्रुवन्ति/आहुः | वक्ता
वक्तारः
वन
अब्रवम् अब्रवी: अब्रवीत्
હ્યસ્તની अब्रूव अब्रूतम् अब्रूताम् વિધ્યર્થ ब्रूयाव ब्रूयातम्
अब्रूम वक्ष्यामि अब्रूत | वक्ष्यसि अब्रुवन् । | वक्ष्यति
ભવિષ્યની, वक्ष्यावः वक्ष्यामः वक्ष्यथः वक्ष्यथ वक्ष्यतः वक्ष्यन्ति
ब्रूयाम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ ब्रूयाम | अवक्ष्यम् अवक्ष्याव अवक्ष्याम ब्रूयात | अवक्ष्यः अवक्ष्यतम् अवक्ष्यत ब्रूयुः | अवक्ष्यत् अवक्ष्यताम् अवक्ष्यन्
ब्रूयाः ब्रूयात्
म
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ ब्रवाणि
ब्रवाव . ब्रवाम | उच्यासम्. उच्यास्व उच्यास्म ब्रूहि ब्रूतम् ब्रूत | उच्या: उच्यास्तम् उच्यास्त ब्रवीतु ब्रूताम् ब्रुवन्तु | उच्यात् उच्यास्ताम् उच्यासुः પરોક્ષા
मातनी (७8ो ५१२) उवच/उवाच । ऊचिव ऊचिम | अवोचम् अवोचाव अवोचाम उवचिथ/उवक्थ ऊचथुः ऊच | अवोचः अवोचतम् अवोचत
ऊचतुः । ऊचुः । अवोचत् अवोचताम् अवोचन्
उवाच
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૨૦૩
ब्रू – मा. ५६. गोदपुं. (सेट)
वर्तमान ब्रूवहे
महे
वक्ताहे
શ્વસ્તની वक्तास्वहे वक्तास्महे वक्तासाथे वक्ताध्वे वक्तारौ. वक्तारः
ब्रुवाथे
ब्रुवाते
ब्रुवते
वक्ता
વ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अब्रुवि अब्रूवहि अब्रूमहि | वक्ष्ये वक्ष्यावहे वक्ष्यामहे अब्रूथाः . अब्रुवाथाम् अब्रूध्वम् वक्ष्यसे वक्ष्येथे वक्ष्यध्वे अब्रूत अब्रुवाताम् अब्रुवत | वक्ष्यते वक्ष्येते वक्ष्यन्ते વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ ब्रुवीय ब्रुवीवहि . ब्रुवीमहि | अवक्ष्ये अवक्ष्यावहि अवक्ष्यामहि ब्रुवीथाः . ब्रुवीयाथाम् ब्रुवीध्वम् | अवक्ष्यथाः अवक्ष्येथाम् अवक्ष्यध्वम् ब्रुवीत ब्रुवीयाताम् ब्रुवीरन् । अवक्ष्यत अवक्ष्येताम् अवक्ष्यन्त
ब्रवै
ब्रूष्व
ब्रूताम्
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ ब्रवावहै ब्रवामहै | वक्षीय वक्षीवहि वक्षीमहि ब्रुवाथाम्
ब्रूध्वम् | वक्षीष्ठाः वक्षीयास्थाम् वक्षीध्वम् ब्रुवाताम् ब्रुवताम् | वक्षीष्ट वक्षीयास्ताम् वक्षीरन् પરોક્ષા
अद्यतनी (8ो प्रार) ऊचिवहे ऊचिमहे | अवोचे अवोचावहि अवोचामहि ऊचाथे । ऊचिध्वे | अवोचथाः अवोचेथाम् अवोचध्वम् ऊचाते. ऊचिरे | अवोचत अवोचेताम् अवोचन्त
ऊचे ऊचिषे ऊचे
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૪
मामि
मासि
माति
मायाम्
मायाः
मायात्
मानि
माहि
मातु
मा - प. प. भावु, रहेवु. (खनिट)
વર્તમાના
मावः
माथः
मातः
ममौ
ममिथ / ममाथ
ममौ
હ્યસ્તની
अमाम्
अमाव
अमाम
अमाः अमातम् अमात मास्यसि
अमात् अमाताम्
વિધ્યર્થ
આજ્ઞાર્થ
माव
मातम्
माताम्
मामः मातास्मि
मातासि
माता
माथ
मान्ति
પરોક્ષા
ममिव
હૈમ સંસ્કૃત ઋતુ રૂપાવલી
ક્રિયાતિપત્યર્થ
मायाव
मायाम अमास्यम् अमास्याव अमास्याम मायाम् मायात अमास्यः अमास्यतम् अमास्यत
मायाताम्
मायुः अमास्यत् अमास्यताम् अमास्यन्
શ્વસ્તની
मातास्वः
मातास्थः
मातारौ
माम
मात
मान्तु
मातास्मः
मातास्थ
मातारः
भविष्यन्ती
| मास्यामि 'मास्यावः मास्यामः
मास्यथः मास्यथ
अमुः/अमान् मास्यति मास्यतः मास्यन्ति
अद्यतनी (योथो प्रहार )
ममथुः
मम
ममिम अमासिषम् अमासिष्व अमासिष्म अमासीः अमासीत् अमासिष्टाम् अमासिषुः
अमासिष्टम् अमासिष्ट
ममतुः ममुः
આશીર્વાદાર્થ
मेयासम् मेयास्व मेयास्म
मेयाः मेयास्तम् मेयास्त
मेयात्
मेयास्ताम् मेयासुः
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
यामि
यासि
याति
यायाम्
यायाः
यायात्
यानि
याहि
यातु
ययौ :
या – ५. ५६. ४धुं. (अनिट् )
fer/patr
ययौ
વર્તમાના
यावः
याथः
यातः
अयाम् अयाव
अयाम
अया: अयातम् अयात
अयात्
હ્યૂસ્તની
વિધ્યર્થ
यायाव
ભવિષ્યન્તી
यास्यामि
यास्यावः
यास्यसि
यास्यथः
यास्यतः अयाताम् अयुः / अयान्ं यास्यति
यामः यातास्मि
यातासि
याता
આજ્ઞાર્થ
याव
यातम्
याताम्
याथ.
यान्ति
यायाम
यायातम् यायात
यायाताम्
यायुः
પરોક્ષા
ययिव
ययथुः'
ययतुः
શ્વસ્તની
यातास्वः
यातास्थः
यातारौ.
याम
यात
૨૦૫
यातास्मः
यातास्थ
यातार:
આશીર્વાદાર્થ
यास्यामः
यास्यथ
यास्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अयास्यम् अयास्याव अयास्याम
अयास्यः अयास्यतम् अयास्यत
अयास्यत्
अयास्यताम् अयास्यन्
यायासम् यायास्व
यायास्म
याया:
यायास्तम् यायास्त
यान्तु यायात् यायास्ताम् यायासुः
अद्यतनी (योथो प्रहार )
ययिम अयासिषम् अयासिष्व अयासिष्म अयासीः अयासिष्टम् अयासिष्ट
यय
ययुः
अयासीत् अयासिष्टाम् अयासिषुः
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
यु – ५. ५४. मिश्र ४२y, ts. (सेट)
વર્તમાના
युवः
શ્વસ્તની युमः | यवितास्मि यवितास्वः यवितास्मः युथ | यवितासि यवितास्थः यवितास्थ युवन्ति | यविता यवितारौ यवितार:
युथः
यौति
अयवम् अयौः अयौत्
હ્યસ્તની अयुव अयुतम् अयुताम्
ભવિષ્યન્તી. | यविष्यामि यविष्याव: यविष्यामः
यविष्यसि यविष्यथः यविष्यथ | यविष्यति यविष्यतः यविष्यन्ति
अयुत अयुवन्
युयाम
વિધ્યર્થ युयाम् . युयाव युयाः युयातम् युयात्
युयाताम्
* FREEEEEEEEEEEE
ક્રિયાતિપત્યર્થ | अयविष्यम् अयविष्याव अयविष्याम
अयविष्यः अयविष्यतम् अयविष्यत । । अयविष्यत् अयविष्यताम् अयविष्यन्
युयात युयुः
युहि .
આજ્ઞાર્થ
माशीवार्थ . यवानि यवाव यवाम | यूयासम् . यूयास्व यूयास्म युतम् ।
युत ।
| यूयाः यूयास्तम् यूयास्त यौतु युताम् युवन्तु | यूयात् यूयास्ताम् यूयासुः
मयतनी (पडेदो ५१२) युयव/युयाव युयुविव युयुविम | अयाविषम् अयाविष्व अयाविष्म युयविथ
युयुवथुः युयुव अयावीः अयाविष्टम् अयाविष्ट युयाव
| अयावीत् अयाविष्टाम् अयाविषुः
પરીક્ષા
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
.
२०७
रा - ५. ५६. आप. (मनिट)
વર્તમાના रावः
શ્વસ્તની रामः | रातास्मि रातास्वः रातास्मः राथ. रातासि रातास्थः रातास्थ रान्ति | राता रातारौ. रातारः
राथः
रातः
ભવિષ્યની रास्यावः
હ્યસ્તની अराम् अराव अराः .. अरातम् अरात् अराताम्
अराम रास्यामि अरात
रास्यसि अरु:/अरान् | रास्यति
रास्यथः
रास्यामः रास्यथ रास्यन्ति
रास्यतः
रायाम
रायाम् रायाः रायात्
વિધ્યર્થ रायाव . रायातम् रायाताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ अरास्यम् अरास्याव अरास्याम अरास्यः अरास्यतम् अरास्यत अरास्यत् अरास्यताम् अरास्यन्
रायात
रायुः
माशार्थ -
रायास्म
राणि राहि
राव रातम्
राम रात रान्तु
रायासम् रायाः रायात्
આશીર્વાદાર્થ रायास्व रायास्तम् रायास्ताम्
रायास्त
राताम्
रायासुः
ररौ ररिथ/रराथ ररौ
પરોક્ષા ररिव ररथुः
मद्यतनी (योथो ५१२) अरासिषम् अरासिष्व अरासिष्म अरासीः अरासिष्टम् अरासिष्ट अरासीत् अरासिष्टाम् अरासिषुः
ररिम र ररुः
।
ररतुः
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
रु - ५. ५६. मा४ ४२वो. (सेट)
વર્તમાના रवीमि/रौमि रुवः रवीषि/रौषि रुथः रवीति/रौति रुतः
શ્વસ્તની रुमः रवितास्मि रवितास्वः रवितास्मः रुथ रवितासि रवितास्थः रवितास्थ रुवन्ति | रविता रवितारौ रवितारः
હ્રસ્તની अरवम् अरुव अरवी:/अरौः अरुतम् अरवीत्/अरौत् अरुताम्
વિધ્યર્થ
रुयाव
रुयाम् रुयाः
ભવિષ્યની. अरुम रविष्यामि रविष्याव: रविष्यामः अरुत रविष्यसि रविष्यथः रविष्यथ अरुवन् रविष्यति रविष्यतः रविष्यन्ति
ક્રિયાતિપજ્યર્થ रुयाम अरविष्यम् अरविष्याव अरविष्यामं रुयात अरविष्यः अरविष्यतम् अरविष्यत रुयुः | अरविष्यत् अरविष्यताम् अरविष्यन्
આશીર્વાદાર્થ रवाम रूयासम् . रूयास्व रूयास्म रुत रूयाः रूयास्तम् रूयास्त रुवन्तु | रूयात् रूयास्ताम् रूयासुः
रुयातम् रुयाताम्
FEEEEEEEEEE
रुयात्
रवाणि
આજ્ઞાર્થ रवाव रुतम् रुताम्
रुहि रवीतु/रौतु
रुरव/रुराव रुरविथ
પરોક્ષા रुरुविव रुरुवथुः रुरुवतुः
मद्यतनी (पडेदो २) रुरुविम | अराविषम् अराविष्व अराविष्म रुरुव अरावीः अराविष्टम् अराविष्ट रुरुवुः अरावीत् अराविष्टाम् अराविषुः
रुराव
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
लामि
लासि
लाति
ला - ५. प. सेवु. (अनिट् )
વર્તમાના
लाव:
लाथ:
लात:
लानि
लाहि
लातु
હ્યસ્તની
अलाम् अलाव अलाम
अला:
अलातम्. अलात
अलात् अलाताम् अलुः/अलान्लास्यति
વિધ્યર્થ
लायाम् लायाव
लाया:
लायात्
ललौ
ललिथ/ललाथ
ललौ
આજ્ઞાર્થ
लाव
लाम्
लाताम्
लायाम
लायातम् लायात
लायाम्
लायुः
પરોક્ષા
लाम: लातास्मि
लाथ लातासि
लान्ति
लाता
ललिव
ललथुः
ललतुः
1
लाम
लात
लान्तु
लास्यामि
लास्यसि
શ્વસ્તની
लातास्वः
लातास्थः
लातारौ
૨૦૯
ભવિષ્યન્તી
लास्यावः लास्यामः
लास्यथः लास्यथ
लास्यतः लास्यन्ति
આશીર્વાદાર્થ
लातास्मः
लातास्थ
लातारः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अलास्यम् अलास्याव अलास्याम अलास्यः अलास्यतम् अलास्यत
अलास्यत् अलास्यताम् अलास्यन्
लायासम् लायास्व
लाया: लायास्तम्
लायात्
लायास्ताम्
लायास्म
लायास्त
लायासुः
अद्यतनी (योथो प्रहार )
ललिम अलासिषम् अलासिष्व अलासिष्म लल अलासीः अलासिष्टम् अलासिष्ट अलासीत् अलासिष्टाम् अलासिषुः
ललुः
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
वा – ५. ५४. पा. (मनिट)
वामि वासि , वाति
વર્તમાના वावः वाथ: वातः
શ્વસ્તની वामः |वातास्मि वातास्व: वातास्मः वाथ वातासि वातास्थः वातास्थ वान्ति वाता वातारौ वातार:
હ્યસ્તની
ભવિષ્યની अवाम् अवाव अवाम वास्यामि वास्यावः वास्यामः अवाः अवातम् अवात वास्यसि वास्यथः वास्यथ अवात् अवाताम् अवु:/अवान् |वास्यति वास्यतः वास्यन्ति
વિધ્યર્થ वायाम् . वायाव वायाः
वायातम् वायात् वायाताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ वायाम | अवास्यम् अवास्याव अवास्यामः वायात | अवास्यः अवास्यतम् अवास्यत वायुः | अवास्यत् अवास्यताम् अवास्यन्
वाहि
આજ્ઞાર્થ
माशीहार्थ . वानि वाव ___ वाम वायासम्. वायास्व वायास्म
वातम् वात वायाः वायास्तम् वायास्त वातु वाताम् वान्तु वायात् वायास्ताम् वायासुः પરોક્ષા
मद्यतनी (योथो ५१२) ववौ
वविव वविम | अवासिषम् अवासिष्व अवासिष्म वविथ/ववाथ ववथुः ___ वव अवासीः अवासिष्टम् अवासिष्ट ववौ ववतुः ववुः | अवासीत् अवासिष्टाम् अवासिषुः
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૨૧૧
शी – मा. ५६. सूई २९. (सेट)
वर्तमाना शेवहे शयाथे शयाते
વ્યસ્તની शेमहे | शयिताहे शयितास्वहे शयितास्महे शेध्वे. |शयितासे शयितासाथे शयिताध्वे शेरते | शयिता शयितारौ . शयितारः
.
હ્યસ્તની अशयि अशेवहि अशेथाः अशयाथाम् अशेत अशयाताम्
ભવિષ્યન્તી अशेमहि शयिष्ये शयिष्यावहे शयिष्यामहे अशेध्वम् | शयिष्यसे शयिष्येथे शयिष्यध्वे अशेरत शयिष्यते शयिष्येते शयिष्यन्ते
IN 111,
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ शयीय शयीवहि . शयीमहि | अशयिष्ये अशयिष्यावहि अशयिष्यामहि शयीथाः शयीयाथाम् शयीध्वम् | अशयिष्यथा: अशयिष्येथाम् अशयिष्यध्वम् शयीत शयीयाताम् शयीरन् । अशयिष्यत अशयिष्येताम् अशयिष्यन्त
शयै
साशार्थ -
माशीर्वाहार्थ शयावहै शयामहै | शयिषीय शयिषीवहि शयिषीमहि शयाथाम् - शेध्वम् - शविषीष्ठाः-शयिषीयास्थाम्... शयिषीध्वम् ढ्वम् शयाताम् शेरताम् । शयिषीष्ट शयिषीयास्ताम् शयिषीरन्
शेताम्
___ मद्यतनी (पडेमो प्रार) शिश्ये शिश्यिवहे शिश्यिमहे अशयिषि अशयिष्वहि अशयिष्महि शिश्यिषे शिश्याथे शिश्यिध्वे/वे | अशयिष्ठाः अशयिषाथाम् अशयिढ्वम्/ शिश्ये शिश्याते शिश्यिरे
ध्वम्/ड्ढ्वम् अशयिष्ट अशयिषाताम् अशयिषत
ili atli
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
श्रा - ५. ५६. संघg. (निट)
श्रामि
વર્તમાના श्रावः श्राथः
વ્યસ્તની श्रामः | श्रातास्मि श्रातास्व: श्रातास्मः श्राथ श्रातासि श्रातास्थः श्रातास्थ श्रान्ति | श्राता श्रातारौ श्रातारः
श्रासि
श्राति
श्रातः
अश्राम् अश्राः अश्रात्
हस्तनी
ભવિષ્યની अश्राव अश्राम श्रास्यामि श्रास्यावः श्रास्यामः अश्रातम् अश्रात श्रास्यसि श्रास्यथः श्रास्यथ अश्राताम् अश्रुः/अश्रान् | श्रास्यति श्रास्यतः श्रास्यन्ति
વિધ્યર્થ
श्रायाम्
श्रायाव
કિયાતિપસ્યર્થ श्रायाम | अश्रास्यम् अश्रास्याव अश्रास्याम श्रायात अश्रास्यः अश्रास्यतम् अश्रास्यत । श्रायुः अश्रास्यत् अश्रास्यताम् अश्रास्यन्
श्रायाः
श्रायातम् श्रायाताम्
श्रायात्
श्राणि
આશાર્થ श्राव .. श्राम | श्रायासम् श्रातम् श्रात श्रायाः श्राताम् श्रान्तु | श्रायात्
આશીર્વાદાર્થ श्रायास्व श्रायास्म श्रायास्तम् श्रायास्त श्रायास्ताम् श्रायासुः
J
પરોક્ષા शश्री शश्रिव शश्रिथ/शश्राथ शश्रथुः
अद्यतन (थोथो ५२) शश्रिम | अश्रासिषम् अश्रासिष्व अश्रासिष्म शश्र । अश्रासी: अत्रासिष्टम् अश्रासिष्ट
| अश्रासीत् अत्रासिष्टाम् अत्रासिषुः | (600३५ पे४ २५० 6५२ छ.
शौ
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
सु- प. प. प्रसव थवो, नभ, समर्थ थj. (खनि2)
सौमि
सौषि
सौति
असवम्
असौः
असौत्
सुयाम्
सुयाः
सुयात्
सवानि
सुहि
सौतु
વર્તમાના
सुव:
सुथ:
सुतः
ઘસ્તની
असुव
असुतम्
असुताम्
વિધ્યર્થ
આજ્ઞાર્થ
सुम:
सुथ
सुवन्ति
सुयाव
सुयाम
सुयातम् सुयात
सुयाताम्
सुयुः
सवाव
सुतम्
सुताम्
असुम
- सोष्यामि
असुत
सोष्यसि
असुवन् सोष्यति
सवाम
सुत
सुवन्तु
सोतास्मि
सोतास
सोता
પરોક્ષા
सुषव / सुषाव
सुषुविव सुषुविम सुषविथ/सुषोथ सुषुवथुः सुषुव
सुषाव
૨૧૩
सूयासम्
सूया:
सूयात्
શ્વસ્તની
सोतास्वः सोतास्मः
सोतास्थः सोतास्थ
सोतारौ सोतारः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
असोष्यम् असोष्याव असोष्याम
असोष्यः
ભવિષ્યન્તી
सोष्यावः सोष्यामः
सोष्यथः
सोष्यथ
सोष्यतः सोष्यन्ति
असोष्यतम् असोष्यतम् असोष्यत
असोष्यत् असोष्यताम् असोष्यन्
सुषुवतुः सुषुवुः असावीत्
આશીર્વાદાર્થ
सूयास्व
सूयास्म
सूयास्तम् सूयास्त
सूयास्ताम् सूयासुः
અદ્યતની (પહેલો પ્રકાર) असाविषम् असाविष्व असाविष्म
असावी:
असाविष्टम् असाविष्ट असाविष्टाम् असाविषुः
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૪
હેમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
सू – मा. ५६. ४न्म मापयो. (वेट)
BE
વર્તમાના सूवहे सुवाथे सुवाते
श्वस्तनी सूमहे सविताहे सवितास्वहे सवितास्महे
सवितासे सवितासाथे सविताध्वे |सविता सवितारौ सवितारः
सूते
ભવિષ્યન્તી असूमहि |सविष्ये सविष्यावहे सविष्यामहे असूध्वम् |सविष्यसे सविष्येथे सविष्यध्वे असुवत |सविष्यते सविष्येते सविष्यन्ते
હ્યસ્તની असुवि असूवहि
__ असुवाथाम् असूत असुवाताम्
વિધ્યર્થ सुवीय सुवीवहि सुवीथाः सुवीयाथाम् सुवीत सुवीयाताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ सुवीमहि असविष्ये असविष्यावहि असविष्यामहि सुवीध्वम् असविष्यथाः असविष्येथाम् असविष्यध्वम् सुवीरन् असविष्यत असविष्येताम् असंविष्यन्त
सुवै
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ सुवावहै सुवामहै |सविषीय सविषीवहि सविषीमहि
सुवाथाम् सूध्वम् |सविषीष्ठाः सविषीयास्थाम् सविषीध्वम्। सूताम् सुवाताम् सुवताम्
सविषीष्ट सविषीयास्ताम् सविषीरन् પરોક્ષા सुषुवे सुषुविवहे सुषुविमहे । मद्यतनी (५डेदो प्र१२) सुषुविषे सुषुवाथे सुषुविध्वे/वे असविषि असविष्वहि असविष्महि सुषुवे सुषुवाते सुषुविरे
असविष्ठाः असविषाथाम् असविड्ढ्वम्।
(400३५ पे5°४ २६५ 3५२ छ.) असविष्ट असविषाताम् असविषत
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
स्नामि
स्नासि
स्नाति
स्ना – ५. ५६. स्नान २, न्हावं. (अनिट् )
વર્તમાના
स्नाव:
स्नामः स्नातास्मि
स्नाथः
स्नाथ
स्नातासि
स्नातः स्नान्ति
स्नाता
વિધ્યર્થ
स्नायाम् स्नायाव
स्नायाम
स्नाया: स्नायातम् स्नायात
स्नायात्
स्नायाताम् स्नायुः
હ્યૂસ્તની
ભવિષ્યન્તી
अस्नाम् अस्नाव अस्नाम
स्नास्यामि स्नास्यावः स्नास्यामः स्नास्यसि
अस्नाः अस्नातम् अस्नात
स्नास्यथः स्नास्यथ
अस्नात् अस्नाताम् अस्नुः/ अस्नान् स्नास्यति स्नास्यतः स्नास्यन्ति
આજ્ઞાર્થ
स्नानि
स्नाव
स्नाहि स्नातम्
स्नातु
स्नाताम्
પરોક્ષા
स्नाम
स्नात
स्नान्तु
૨૧૫
सनौ
सस्निव सस्निम
सस्निथ/सस्नाथ सस्नथुः सस्न
सनौ
सस्नतुः सस्नुः
શ્વસ્તની
स्नातास्वः स्नातास्मः
स्नातास्थः स्नातास्थ
स्नातारौ स्नातारः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अस्नास्यम् अस्नास्याव अस्नास्याम अस्नास्यः अस्नास्यतम् अस्नास्यत
अस्नास्यत् अस्नास्यताम् अस्नास्यन्
આશીર્વાદાર્થ
स्नायासम् स्नायास्व स्नायास्म स्नाया: स्नायास्तम् स्नायास्त
स्नायात्
स्नायास्ताम् स्नायासुः
अद्यतनी (योथो प्रहार ) अस्नासिषम् अस्नासिष्व अस्नासिष्म अस्नासीः अस्नासिष्टम् अस्नासिष्ट अस्नासीत् अस्नासिष्टाम् अस्नासिषुः (जीभ ३५ पे४४ २५० ५२ छे.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૬
स्तु
स्तवीमि / स्तौमि
स्तवीषि / स्तौषि
स्वीति / स्तौति
अस्तवम् अस्तवी: /अस्तौ:
अस्तवीत्/अस्तौत्
स्तवानि
स्तुहि
स्तवीतुस्तौ
વર્તમાના
तुष्टव/ तुष्टाव
तुष्टो
तुष्टाव
- प. प. स्तुति ५२वी. ( अनिट् )
स्तुवः स्तुमः
स्तुथः स्तुथ
स्तुतः स्तुवन्ति
હ્યસ્તની
વિધ્યર્થ
स्तुयाम् स्तुयाव स्तुयाम स्तुयाः
स्तुयातम् स्तुयात
स्तुयात् स्तुयाताम् स्तुयुः
अस्तुव
अस्तुम
अस्तुतम् अस्तुत
अस्तुताम् अस्तुवन्
આજ્ઞાર્થ
स्तवाव स्तवाम
स्तुतम् स्तुत
स्तुताम् स्तुवन्तु
स्तोतास्मि
स्तोतासि
स्तोता
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
स्तोष्यामि
स्तोष्यसि
स्तोष्यति
શ્વસ્તની
स्तोतास्वः स्तोलास्मः
स्तोतास्थः स्तोतास्थ
स्तोतारौ स्तोतारः
ભવિષ્યન્તી
स्तोष्यावः स्तोष्यामः
स्तोष्यथः
स्तोष्यथ
स्तोष्यतः तोष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अस्तोष्यम् अस्तोष्याव अस्तोष्याम अस्तोष्यः अस्तोष्यतम् अस्तोष्यत अस्तोष्यत् अस्तोष्यताम् अस्तोष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
स्तूयासम् स्तूयास्व स्तूयास्म स्तूया: स्तूयास्तम् स्तूयास्त स्तूयात् स्तूयास्ताम् स्तूयासुः
પરોક્ષા
अद्यतनी (पहेलो प्रहार )
तुष्टुव तुष्टुम
अस्ताविषम् अस्ताविष्व अस्ताविष्म अस्तावी: अस्ताविष्टम् अस्ताविष्ट
तुष्टुवथुः तुष्टुव
तुष्टुवतुः तुष्टुवुः अस्तावीत् अस्ताविष्टाम् अस्ताविषुः
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
स्तुवे
स्तुषे
स्तुते
स्तु - ख. प. स्तुति ५२वी. ( अनि2)
स्तवै
स्तुष्व
स्तुताम्
વર્તમાના
स्तुवहे
स्तुवा
स्तुवा
હસ્તની
अस्तुमहि स्तोष्ये
अस्तुवि अस्तुवहि अस्तुथाः अस्तुवाथाम् अस्तुध्वम् अस्तुत अस्तुवाताम् अस्तुवत स्तोष्यते
स्तोष्यसे
तुष्टुवे तुष्टुषे
स्तुमहे स्तोताहे
स्तुध्वे स्तोतासे
स्तुवते स्तोता
આજ્ઞાર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
વિધ્યર્થ स्तुवीय स्तुवीवहिं स्तुवीमहि अस्तोष्ये अस्तोष्यावहि अस्तोष्यामहि स्तुवीथाः स्तुवीयाथाम् स्तुवीध्वम् अस्तोष्यथाः अस्तोष्येथाम् अस्तोष्यध्वम् स्तुवीत स्तुवीयाताम् स्तुवीरन् अस्तोष्यत अस्तोष्येताम् अस्तोष्यन्त
स्तवावहै
૨૧૭
શ્વસ્તની
स्तोतास्वहे स्तोतास्महे
स्तोतासाथे स्तोताध्वे
स्तोतारौ स्तोतारः
ભવિષ્યની
स्तोष्यावहे स्तोष्यामहे
स्तोष्येथे तोष्यध्वे
स्तो
स्तोष्यन्ते
આશીર્વાદાર્થ
स्तवामहै स्तोषीय
स्तोषीवहि तोषीमहि
स्तुवाथाम् स्तुध्वम् स्तोषीष्ठाः स्तोषीयास्थाम् स्तोषीढ्वम् स्तुवताम् स्तोषीष्ट स्तोषीयास्ताम् स्तोषीरन्
स्तुवाताम्
પરોક્ષા
अद्यतनी (जीभे प्रकार )
तुष्टुव तुष्टुमहे अस्तोषि अस्तोष्वहि अस्तोष्महि तुष्टुवाथे तुष्टुवे अस्तोष्ठाः अस्तोषाथाम् अस्तोड्ढ्वम्/ तुष्टुवे तुष्टुवाते तुष्टुविरे
वम्
अस्तोष्ट अस्तोषाताम् अस्तोषत
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
स्तु - ५. ५६. २. (सेट)
स्नौमि स्नौषि स्नौति
વર્તમાના स्नुवः स्नुथः स्तुतः
શ્વસ્તની स्नुमः । स्नवितास्मि स्नवितास्व: स्नवितास्मः स्नुथ स्नवितासि स्नवितास्थः स्नवितास्थ
स्नविता स्नवितारौ स्नवितार:
स्नुवन्ति
अस्नवम् अस्नौः अस्नौत्
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अस्नुव अस्तुम स्नविष्यामि स्नविष्यावः स्नविष्यामः अस्नुतम् अस्तुत | स्नविष्यसि स्नविष्यथ: स्नविष्यथ अस्तुताम् अस्नुवन् | स्नविष्यति स्नविष्यतः स्नविष्यन्ति
स्तुयात्
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ स्तुयाम् स्नुयाव स्नुयाम | अस्तविष्यम् अस्नविष्याव अस्तविष्याम स्नुयाः स्नुयातम् स्नुयात अस्नविष्यः अस्नविष्यतम् अस्नविष्यत
स्नुयाताम् स्नुयुः | अस्तविष्यत् अस्नविष्यताम् अस्तविष्यन्
આજ્ઞાર્થ स्नवानि . स्नवाव स्नवाम | स्नूयासम् स्नूयास्व स्नूयास्म स्नुहि स्तुतम् स्तुत । स्तूयाः स्नूयास्तम् स्नूयास्त स्नौतु स्तुताम् स्तुवन्तु | स्नूयात् स्तूयास्ताम् स्नूयासुः
આશીર્વાદાઈ -
પરોક્ષા
मद्यतनी (पडेदो प्रार) सुष्णव/सुष्णाव सुष्णुविव सुष्णुविम | अस्नाविषम् अस्नाविष्व अस्नाविष्म सुष्णविथ सुष्णुवथुः सुष्णुव । | अस्तावीः अस्नाविष्टम् अस्नाविष्ट सुष्णाव सुष्णुवतुः सुष्णुवुः | अस्नावीत् अस्नाविष्टाम् अस्नाविषुः
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૨૧૯
हनु - मा. ५६.
पा
. (मनिट)
.
हनुवे
વર્તમાના हनुवहे हनुवाथे हनुवाते
हनुमहे हनुध्वे हनुवते
हनुषे हनुते
શ્વસ્તની ह्नोतास्वहे ह्नोतास्महे ह्नोतासाथे होताध्वे होतारौ नोतारः
ह्नोताहे ह्नोतासे ह्नोता
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अनुवि अहनुवहि अहनुमहि ह्नोष्ये नोष्यावहे नोष्यामहे अहनुथाः अहनुवाथाम् अनुध्वम् ह्नोष्यसे नोष्येथे नोष्यध्वे अहनुत अनुवाताम् अहनुवत नोष्यते नोष्येते नोष्यन्ते . विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ हनुवीय . हनुवीवहि हनुवीमहि अह्नोष्ये अह्नोष्यावहि अह्नोष्यामहि हनुवीथाः हनुवीयाथाम् हनुवीध्वम् अह्नोष्यथाः अह्नोष्येथाम् अङ्गोष्यध्वम् ।। हनुवीत हनुवीयाताम् हनुवीरन् अह्नोष्यत अह्नोष्येताम् अह्नोष्यन्त આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ ह्नवै ह्नवावहै नवामहै नोषीय नोषीवहि ह्नोषीमहि हनुष्व हनुवाथाम् हनुध्वम् नोषीष्ठाः ह्नोषीयास्थाम् ह्नोषीढ्वम् हनुताम् हनुवाताम् हनुवताम् नोषीष्ट ह्नोषीयास्ताम् नोषीरन्
- પરોક્ષા
अद्यतनी (बीओ प्रार) जुहनुवे . जुहनुविवहे जुहनुविमहे अह्नोषि अह्नोष्वहि अह्नोष्महि जुहनुविषे जुहनुवाथे जुनुविध्वे/ अह्नोष्ठाः अह्नोषाथाम् अह्नोड्ड्वम्।
ढ्वम् जुनुवे जुनुवाते जुहनुविरे अह्नोष्ट अह्नोषाताम् अह्नोषत
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२०
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
अद् – ५. ५६. पा. (मनिट)
अद्यः ।
अद्मि असि अत्ति
વર્તમાના अद्वः अत्थः अत्त:
શ્વસ્તની अत्तास्मि अत्तास्वः. अत्तास्मः
अत्तास्थः अत्तास्थ अत्तारौ अत्तारः
अत्थ
अनाति
अत्ता
आदम्
હસ્તની आद्व आत्तम् आत्ताम्
ભવિષ્યન્તી अत्स्यावः अत्स्याम: अत्स्यथः अत्स्यथ अत्स्यतः अत्स्यन्ति
आद्म अत्स्यामि आत्त अत्स्यसि आदन् । अत्स्यति
आदः
आदत्
अद्याम् अद्याः
વિધ્યર્થ
કિયાતિપસ્યર્થ अद्याव अद्याम | आत्स्यम् आत्स्याव आत्स्याम अद्यातम् अद्यात आत्स्यः आत्स्यतम् ' आत्स्यत अद्याताम् अद्युः | आत्स्यत् आत्स्यताम् आत्स्यन्
अद्यात्
આશાર્થ अदाव
अदानि
अद्धि
अदाम अत्त अदन्तु
આશીર્વાદાર્થ अद्यास्व अद्यास्म अद्यास्तम् अद्यास्त अद्यास्ताम् अद्यासुः
अत्तम् अत्ताम्
अद्यासम्
अद्याः | अद्यात्
अत्तु
आद आदिथ आद
પરોક્ષા आदिव आदथुः आदतुः
आदिम आद
मातनी (98ो १२) अघसम् अघसाव अघसाम अघसः अघसतम् अघसत
अघसत् अघसताम् अघसन् | (alm३५ पे६४ २५० 6५२ छे.
आदुः
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૨૨૧
अन् – ५. ५६. Oqj. (सेट)
अनिमि अनिषि अनिति
વર્તમાના
વ્યસ્તની अनिवः अनिमः | अनितास्मि अनितास्वः अनितास्मः अनिथ: _अनिथ | अनितासि अनितास्थ: अनितास्थ अनित: __अनन्ति | अनिता अनितारौ अनितारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી आनम् आनिव . आनिम , अनिष्यामि अनिष्यावः अनिष्यामः आनः/आनी: आनितम् आनित | अनिष्यसि अनिष्यथ: अनिष्यथ आनत्/आनीत् . आनिताम् आनन् | अनिष्यति अनिष्यतः अनिष्यन्ति विध्यर्थ
કિયાતિપસ્યર્થ अन्याम् अन्याव . अन्याम | आनिष्यम् आनिष्याव आनिष्याम
अन्यातम् अन्यात आनिष्यः आनिष्यतम् आनिष्यत अन्यात् अन्याताम् अन्युः | आनिष्यत् आनिष्यताम् आनिष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ अनानि अनाव
अनाम अन्यासम् अन्यास्व अन्यास्म अनिहि अनितम् अनित अन्याः अन्यास्तम् अन्यास्त अनितु अनिताम् अनन्तु | अन्यात् अन्यास्ताम् अन्यासुः
अन्याः
आन . आनिथ
પરોક્ષા आनिव आनथुः आनतुः
मद्यतनी (पडेट ५४२) आनिम | आनिषम् आनिष्व आनिष्म । आन आनी: आनिष्टम् आनिष्ट
आनुः | आनीत् आनिष्टाम् आनिषुः
आन
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૨
चकास् - प. प. प्रकाश. (सेट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની
चकास्मि
चकास्वः चकास्मः `चकासितास्मि चकासितास्वः चकासितास्मः चकासि चकास्थः चकासितासि चकासितास्थः चकासितास्थ चकास्ति चकास्तः चकासति चकासिता चकासितारौ चकासितार:
चकास्थ
હ્યસ્તની
अचकासम्
अचकास्व अचकास्म
अचका:/अचकात्/द् अचकास्तम् अचकास्त अचकात्/अचकाद् अचकास्ताम् अचकासुः
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
વિધ્યર્થ
चकास्याम् चकास्याव चकास्याम चकास्याः चकास्यातम् चकास्यात चकास्यात् चकास्याताम् चकास्युः
આજ્ઞાર્થ
चकासानि चकासाव चकासाम चकाधि/चकाद्धि चकास्तम् चकास्त चकास्तु चकास्ताम् चकासतु
भविष्यन्ती
चकासिष्यामि चकासिष्यावः चकासिष्यामः चकासिष्यसि चकासिष्यथः चकासिष्यथ चकासिष्यति चकासिष्यतः चकांसिष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अचकासिष्यम् अचकासिष्याव अचकासिष्यांम अचकासिष्यः अचकासिष्यतम् अचकासिष्य अचकासिष्यत् अचकासिष्यताम् अचकासिष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
चकास्यासम् चकास्यास्व चकास्यास्म चकास्याः चकास्यास्तम् चकास्यास्त चकास्यात् चकास्यास्ताम् चकास्यासुः
પરોક્ષા
अद्यतनी (पहेलो प्रा२ ) चकासाञ्चकार/चकर चकासाञ्चकृव चकासाञ्चकृम अचकासिषम् अचकासिष्व अचकासिष्म चकासाञ्चक चकासाञ्चक्रथुः चकासाञ्चक्र अचकासी: अचकासिष्टम् अचकासिष्ट चकासाञ्चकार चकासाञ्चक्रतुः चकासाञ्चक्रुः | अचकासीत् अचकासिष्टाम् अचकासिषुः
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
जक्षिमि
जक्षिषि
जक्षिति
क्ष्याम्
હ્યસ્તની
अक्षम्
अजक्षिव अजक्षिम
अजक्ष: /अजक्षीः अजक्षितम् अजक्षित
अजक्षत् / अजक्षीत् अजक्षिताम्
अजक्षुः
जक्ष्याः
___
जक्षू - ५. प. जावु (सेट)
जक्षाणि
क्षिि
जक्षितु
વર્તમાના
સ્તની
जक्षिवः जक्षिमः जक्षितास्मि जक्षितास्वः जक्षितास्मः जक्षितासि जक्षितास्थः जक्षितास्थ
जक्षिथः
जक्षिथ
जक्षितः जक्षति
जक्षिता
क्ष जक्षितार:
વિધ્યર્થ
जक्ष्याव
जक्ष्यातम्
_जक्ष्याताम्
આજ્ઞાર્થ
जक्षाव
म्
क्षताम्
जक्षाम
जक्षित
जक्षतु
૨૨૩
ક્રિયાતિપત્યર્થ
जक्ष्यात
जक्ष्याम | अजक्षिष्यम् अजक्षिष्याव अजक्षिष्याम अजक्षिष्यः अजक्षिष्यतम् अजक्षिष्यत अजक्षिष्यत् अजक्षिष्यताम् अजक्षिष्यन्
जक्ष्युः
પરોક્ષા
जजक्षिव जजक्षिम
जजक्ष
जजक्षिथ जजक्षथुः जजक्ष
जजक्ष जजक्षतुः
क्षुः
ભવિષ્યન્તી
जक्षिष्यामि जक्षिष्यावः जक्षिष्यामः जक्षिष्यसि जक्षिष्यथः जक्षिष्यथ जक्षिष्यति जक्षिष्यतः जक्षिष्यन्ति
આશીર્વાદાર્થ
जक्ष्यासम् जक्ष्यास्व जक्ष्यास्म जक्ष्याः जक्ष्यास्तम् जक्ष्यास्त क्ष्यत् जक्ष्यास्ताम् जक्ष्यासुः
अद्यतनी (पहेलो प्रार) अजक्षिषम् अजक्षिष्व अजक्षिष्प अजक्षी: अजक्षिष्टम् अजक्षिष्ट अजक्षीत् अजक्षिष्टाम् अजक्षिषुः
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૪
जागर्मि
जागि
जागर्ति
जागृ ५. प. भगवं. (सेट)
વર્તમાના
-
जागृव:
जागृमः
जागृथ:
गृ
जागृत: जाग्रति
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
વિધ્યર્થ
जागृयाम् जागृयाव जागृयाम
जागृया: जागृयातम् जागृयात जागृयात् जागृयाताम् जागृयुः
શ્વસ્તની
जागरितास्मि जागरितास्वः जागरितास्मः
जागरितासि जागरितास्थः जागरितास्थ जागरिता जागरितारौ जागरितारः
હ્યુસ્તની
ભવિષ્યન્તી
जागरिष्यामि - जागरिष्यावः जागरिष्यामः
अजागरम् अजागृव अजागृम अजाग: अजागृतम् अजागृत जागरिष्यसि जागरिष्यथः जागरिष्यथ अजाग: अजागृताम् अजागरुः जागरिष्यति जागरिष्यतः जागरिष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अजागरिष्यम् अजागरिष्याव अजागरिष्याम अजागरिष्यः अजागरिष्यतम् अजागरिष्यत अजागरिष्यत् अजागरिष्यताम् अजागरिष्यन्
›
આજ્ઞાર્થ આશીર્વાદાર્થ जागराणि जागराव जागराम जागर्यासम् जागर्यास्व जागर्यास्म जागृहि जागृतम् जागृत जागर्याः जागर्यास्तम् जागर्यास्त जागर्नु जागृताम् जाग्रतु जागर्यात् जागर्यास्ताम् जागर्यासुः
પરોક્ષા
अद्यतनी (पहेलो प्रार)
जजागार
जजागरिथ जजागरथुः जजागर
जजागर/ जजागरिव जजागस्मि अजागरिषम् अजागरिष्व अजागरिष्म अजागरीः अजागरिष्टम् अजागरिष्ट अजागरीत् अजागरिष्टाम् अजागरिषुः (जीभ३५ पे६४ २५१ ५२ छे.
जजागार जजागरतुः जजागरुः
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૨૨૫
दरिद्रा – ५. ५६. हरिद्र थ'. (सेट)
दरिद्रामि दरिद्रासि दरिद्राति
વર્તમાના दरिद्रिवः दरिद्रिथः दरिद्रितः
સ્તની दरिद्रिमः | दरिद्रितास्मि दरिद्रितास्वः दरिद्रितास्मः दरिद्रिथ. | दरिद्रितासि दरिद्रितास्थः दरिद्रितास्थ दरिद्रति | दरिद्रिता दरिद्रितारौ दरिद्रितार:
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अदरिद्राम् अदरिद्रिव अदरिद्रिम | दरिद्रिष्यामि दरिद्रिष्यावः दरिद्रिष्यामः अदरिद्राः . अदरिद्रितम् अदरिद्रित | दरिद्रिष्यसि दरिद्रिष्यथः दरिद्रिष्यथ अदरिद्रात् अदरिद्रिताम् अदरिद्रुः । दरिद्रिष्यति दरिद्रिष्यतः दरिद्रिष्यन्ति
विध्यर्थ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ दरिद्रियाम् दरिद्रियाव . दरिद्रियाम | अदरिद्रिष्यम् अदरिद्रिष्याव अदरिद्रिष्याम दरिद्रियाः दरिद्रियातम् दरिद्रियात | अदरिद्रिष्यः अदरिद्रिष्यतम् अदरिद्रिष्यत दरिद्रियात् दरिद्रियाताम् दरिद्रियुः | अदरिद्रिष्यत् अदरिद्रिष्यताम् अदरिद्रिष्यन्
दरिद्राणि दरिदिहि दरिद्रातु
આજ્ઞાર્થ दरिद्राव दरिद्रितम् दरिद्रिताम्
પરોક્ષા ददरिद्रौ ददरिद्रिव ददरिद्रिथ ददरिद्रथुः ददरिद्रौ ददरिद्रतुः
આશીર્વાદાર્થ दरिद्राम | दरिद्मासम् दरियास्व दरिद्मास्म दरिद्रित | दरियाः दरिद्मास्तम् दरिद्मास्त दरिद्रतु | दरियात् दरिट्रास्ताम् दरियासुः
मद्यतन (पडेदो प्रार) ददरिद्रिम | अदरिद्रिषम् अदरिद्रिष्व अदरिद्रिष्म ददरिद्र | अदरिद्री: अदरिद्रिष्टम् अदरिद्रिष्ट ददरिद्रुः । अदरिद्रीत् अदरिद्रिष्टाम् अदरिद्रिषुः
| (बी०३५ पे६४ २५१ 6५२ छे.)
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
___ रुद् – ५. ५६. २७. (सेट)
रोदिमि
रोदिषि
વર્તમાના रुदिवः रुदिथः रुदितः
શ્વસ્તની रुदिम: | रोदितास्मि रोदितास्वः रोदितास्मः रुदिथ रोदितासि रोदितास्थः रोदितास्थ रुदन्ति | रोदिता रोदितारौ रोदितार:
रोदिति
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अरोदम् अरुदिव अरुदिम | रोदिष्यामि रोदिष्यावः रोदिष्यामः अरोदः/अरोदी: अरुदितम् अरुदित | रोदिष्यसि रोदिष्यथः रोदिष्यथ अरोदीत्/अरोदत् अरुदिताम् अरुदन् | रोदिष्यति रोदिष्यतः रोदिष्यन्ति
વિધ્યર્થ
रुद्याम्
रुद्याव
रुद्याः
रुद्यातम् रुद्याताम्
रुद्यात्
ક્રિયાતિપત્યર્થ रुद्याम | अरोदिष्यम् अरोदिष्याव अरोदिष्याम रुद्यात | अरोदिष्यः अरोदिष्यतम् अरोदिष्यत' रुद्युः | अरोदिष्यत् अरोदिष्यताम् अरोदिष्यन्
આશીર્વાદાર્થ रोदाम | रुद्यासम् रुद्यास्व रुद्यास्म रुदित
रुद्यास्त रुदन्तु | रुद्यात् रुद्यास्ताम् रुद्यासुः
रोदानि रुदिहि
આજ્ઞાર્થ
रोदाव रुदितम् रुदिताम्
रुद्या:
रुद्यास्त
रोदितु
रुरोद रुरोदिथ रुरोद
પરીક્ષા रुरुदिव रुरुदथुः रुरुदतुः
मद्यतनी (पडेदो २) रुरुदिम | अरोदिषम् अरोदिष्व अरोदिष्म रुरुद अरोदी: अरोदिष्टम् अरोदिष्ट रुरुदुः | अरोदीत् अरोदिष्टाम् अरोदिषुः
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
शास् ५. ५६. राभ्य २वु, हुम्भ ४२वो. (सेट)
शास्मि
शास्सि
शास्ति
-
વર્તમાના
शिष्वः
शिष्ठ:
शिष्टः
शशास
शशासि
शशास
ઘસ્તની
अशासम्
अशिष्व अशिष्म
अशा: / अशात्/द् अशिष्टम् अशिष्ट अशात्/द् अशिष्टाम् अशासुः
શ્વસ્તની
शिष्मः शासितास्मि शासितास्वः शासितास्मः
शिष्ठ
शासितासि
शासितास्थः शासितास्थ
शासति
शासिता
शासितारौ शासितार:
વિધ્યર્થ
शिष्याम् शिष्याव शिष्याम शिष्याः शिष्याम् शिष्यात शिष्यत् शिष्यताम् शिष्युः
૨૨૭
ભવિષ્યન્તી
शासिष्यामि शासिष्यावः शासिष्यामः शासिष्यसि शासिष्यथः शासिष्यथ शासिष्यति शासिष्यतः शासिष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ अशासिष्यम् अशासिष्याव अशासिष्याम अशासिष्यः अशासिष्यतम् अशासिष्यत अशासिष्यत् अशासिष्यताम् अशासिष्यन्
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
शासानि शासाव शासाम शिष्यासम् शिष्यास्व शिष्यास्म शिष्टम् शिष्टाम् शासतु शिष्यात्
शाधि
शिष्ट शिष्याः
शिष्यास्तम् शिष्यास्त शिष्यास्ताम् शिष्यासुः
शास्तु
खद्यतनी (छट्टो प्रार)
પરોક્ષા
शशासिव शशासिम अशिषम्
शशासथुः शशास
अशिषः
शशासतुः शशासुः
अशिषत्
अशिषाव अशिषाम
अशिषतम् अशिषत
अशिषताम् अशिषन्
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
श्वस् – ५. ५६. श्वास सेवो. (सेट)
श्वसिमि श्वसिषि श्वसिति
વર્તમાના
શ્વસ્તની श्वसिवः श्वसिमः | श्वसितास्मि श्वसितास्वः श्वसितास्मः
श्वसितासि श्वसितास्थः श्वसितास्थ श्वसितः श्वसन्ति । श्वसिता श्वसितारौ श्वसितारः
श्वसिथ:
श्रमिः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अश्वसम् अश्वसिव अश्वसिम | श्वसिष्यामि ‘श्वसिष्यावः श्वसिष्याम: अश्वस:/अश्वसी: अश्वसितम् अश्वसित | श्वसिष्यसि श्वसिष्यथः श्वसिष्यथ अश्वसत्/अश्वसीत् अश्वसिताम् अश्वसन् | श्वसिष्यति श्वसिष्यतः श्वसिष्यन्ति
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપજ્યર્થ श्वस्याम् श्वस्याव श्वस्याम | अश्वसिष्यम् अश्वसिष्याव अश्वसिष्याम श्वस्याः श्वस्यातम् श्वस्यात | अश्वसिष्यः अश्वसिष्यतम् अश्वसिष्यत . श्वस्यात् श्वस्याताम् श्वस्युः
श्वस्युः | अश्वसिष्यत् अश्वसिष्यताम् अश्वसिष्यन्
श्वसानि श्वसिहि
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ श्वसाव श्वसाम | श्वस्यासम् श्वस्यास्व श्वस्यास्म श्वसितम् श्वसित | श्वस्याः श्वस्यास्तम् श्वस्यास्त श्वसिताम् श्वसन्तु | श्वस्यात् श्वस्यास्ताम् श्वस्यासुः
श्वसितु
પરોક્ષા
मद्यतनी (पडेदो २) शश्वस/शश्वास शश्वसिव शश्वसिम | अश्वासिषम् अश्वासिष्व अश्वासिष्म शश्वसिथ शश्वसथुः शश्वस | अश्वासीः अश्वासिष्टम् । वासिष्ट शश्वास शश्वसतुः शश्वसुः | अश्वासीत् अश्वासिष्टाम् अश्वासिषुः
(41३५ पे६४ २५० 6५२ छे.)
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
I
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
A
૨૨૯
स्वप् – ५. ५६. सू. (मनिट)
વર્તમાના स्वपिमि स्वपिवः स्वपिषि स्वपिथः स्वपिति स्वपितः
141 N ll I
શ્વસ્તની स्वपिमः | स्वप्तास्मि स्वप्तास्वः स्वप्तास्मः स्वपिथ | स्वप्तासि स्वप्तास्थ: स्वप्तास्थ स्वपन्ति | स्वप्ता स्वप्तारौ स्वप्तारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अस्वपम् अस्वपिव अस्वपिम | स्वप्स्यामि स्वस्यावः स्वप्स्याम: अस्वप:/अस्वपी: अंस्वपितम् अस्वपित | स्वप्स्यसि स्वप्स्यथः स्वप्स्यथ अस्वपत्/अस्वपीत् अस्वपिताम् अस्वपन् | स्वप्स्यति स्वप्स्यतः स्वप्स्यन्ति
વિધ્યર્થ स्वप्याम् स्वप्याव - स्वप्याम स्वप्याः . स्वप्यातम् स्वप्यात स्वप्यात् स्वप्याताम् स्वप्युः
ક્રિયાતિપત્યર્થ अस्वप्स्यम् अस्वस्याव अस्वप्स्याम अस्वप्स्यः अस्वप्स्यतम् अस्वस्यत अस्वप्स्यत् अस्वस्यताम् अस्वस्यन्
II III IIT DE IT
આજ્ઞાર્થ
स्वपानि
स्वपाव
स्वपिहि
આશીર્વાદાર્થ स्वपाम | सुप्यासम् सुप्यास्व सुप्यास्म स्वपित | सुप्याः सुप्यास्तम् सुप्यास्त स्वपन्तु | सुप्यात् सुप्यास्ताम् सुप्यासुः
स्वपितम् स्वपिताम्
स्वपितु
પરોક્ષા
मद्यतनी (बी २) सुष्वप/सुष्वाप सुषुपिव सुषुपिम | अस्वाप्सम् अस्वाप्स्व अस्वाप्स्म सुष्वपिथ/सुष्वप्थ सुषुपथुः सुषुप | अस्वाप्सी: अस्वाप्तम् अस्वाप्त सुष्वाप सुषुपतुः सुषुपुः | अस्वाप्सीत् अस्वाप्ताम् अस्वाप्सुः
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૦
अस्मि
असि
अस्ति
स्याम्
स्याः
स्यात्
असानि
एधि
अस्तु
अस् - ५. प . होपुं. (सेट)
વર્તમાના
स्वः
स्थः
स्तः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી
आसम्
आस्व
आस्म भविष्यामि भविष्यावः भविष्यामः
आसीः आस्तम् आस्त भविष्यसि भविष्यथः भविष्यथ
आसीत्
आस्ताम्
आसन् भविष्यति भविष्यतः भविष्यन्ति
વિધ્યર્થ
स्याव
स्यातम्
स्याताम्
આજ્ઞાર્થ
असाव
स्तम्
स्ताम्
શ્વસ્તની
स्मः भवितास्मि भवितास्वः भवितास्मः
स्थ
भवितासि
भवितास्थः भवितास्थ
सन्ति भविता भवितारौ भवितारः
स्याम
स्यात
स्युः
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
असाम |भूयासम् .
स्त
भूयाः
सन्तु
भूयात्
પરોક્ષા
बभूविव बभूविम
बभूव बभूविथ बभूवथुः बभूव बभूव बभूवतुः बभूवुः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अभविष्यम् अभविष्याव अभविष्याम
अभविष्यः अभविष्यतम् अभविष्यत
अभविष्यत् अभविष्यताम् अभविष्यन्
अभूवम्
अभूः
अभूत्
આશીર્વાદાર્થ
भूयास्व भूयास्म
भूयास्तम् भूयास्त
भूयास्ताम् भूयासुः
अद्यतनी (पांयभो प्रहार )
अभूव
अभूम
अभूतम् अभूत
अभूताम्
अभूवन्
"
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૨૩૧
आ + शास् – मा. ५६. २७g, आशीर्वाद आपको. (सेट)
વર્તમાના |
શાની आशासे आशास्वहे आशास्महे | आशासिताहे आशासितास्वहे आशासितास्महे आशास्से आशासाथे आशाद्ध्वे/ध्वे | आशासितासे आशासितासाथे आशासिताध्वे आशास्ते आशासाते आशासते आशासिता आशासितारौ आशासितारः
ઘરની
ભવિષ્યની आशासि आशास्वहि आशास्महि आशासिष्ये आशासिष्यावहे आशासिष्यामहे आशास्था: आशासाथाम् आशाद्ध्वम्/ध्वम् |
| आशासिष्यसे आशासिष्येथे आशासिष्यध्वे आशास्त आशासाताम् आशासत आशासिष्यते आशासिष्येते आशासिष्यन्ते
111 110 111 III
विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ आशासीय आशासीवहि . आशासीमहि । आशासिष्ये आशासिष्यावहि आशासिष्यामहि आशासीथाः आशासीयाथाम् आशासीध्वम् | आशासिष्यथाः आशासिष्येथाम् आशासिष्यध्वम् आशासीत आशासीयाताम् आशासीरन् । आशासिष्यत आशासिष्येताम् आशासिष्यन्त
माशार्थ -
આશીર્વાદાર્થ आशासै आशासावहै आशासामहै | आशासिषीय आशासिषीवहि आशासिषीमहि आशास्स्व आशासाथाम् आशाद्ध्वम्/ध्वम् | आशासिषीष्ठाः आशासिषीयास्थाम् आशासिषीध्वम् आशास्ताम् आशासाताम् आशासताम् | आशासिषीष्ट आशासिषीयास्ताम् आशासिषीरन्
પરોક્ષા
मद्यतनी (पडेदो २) आशशासे आशशासिवहे आशशासिमहे | आशासिषि आशासिष्वहि आशासिष्महि आशशासिषे आशशासाथे आशशासिध्वे | आशासिष्ठाः आशासिषाथाम् आशासिड्ढवम्। आशशासे आशशासाते आशशासिरे
आशासिष्ट आशासिषाताम् आशासिषत
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૨
आस्
વર્તમાના
आसे
आस्व
आस्से आसाथे
आस्ते
आसा
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
- आ. ह. सवं. (सेट)
શ્વસ્તની
आस्म आसिताहे आसितास्वहे. आसितास्महे आद्ध्वे/ध्वे आसितासे आसितासाथे आसिताध्वे
आस
आसिता आसितारौ आसितारः
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી
आसि आस्वहि आस्महि
आसिष्ये आसिष्यावहे आसिष्यामहे
आस्थाः आसाथाम् आद्ध्वम्/ध्वम् आसिष्यसे आसिष्येथे आसिष्यध्वे आस्त आसाताम् आसत आसिष्यते आसिष्येते आसिंष्यन्ते
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
आसीय आसीवहि आसीमहि आसिष्ये आसिष्यावहि आसिष्यामहि आसीथाः आसीयाथाम् आसीध्वम् आसिष्यथाः आसिष्येथाम् आसिष्यध्वम् आसीत आसीयाताम् आसीरन् आसिष्यत आसिष्येताम् आसिष्यन्त
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
आसिषीय
आसिषीवहि आसिषीमहि
आसै आसाव है आसाम है आस्स्व आसाथाम् आद्ध्वम्/ध्वम् आसिषीष्ठाः आसिषीयास्थाम् आसिषीध्वम् आस्ताम् आसाताम् आसताम् आसिषीष्ट आसिषीयास्ताम् आसिषीरन्
પરોક્ષા आसाञ्चक्रे आसाञ्चकृवहे आसाञ्चकृमहे आसिषि आसाञ्चकृषे आसाञ्चक्रार्थे आसाञ्चकृढ्वे आसिष्ठाः आसाञ्चक्रे आसाञ्चक्राते आसाञ्चक्रिरे
अद्यतनी (पहेलो प्रार) आसिष्वहि आसिष्महि आसिषाथाम् आसिड्ढ्वम्/
ध्वम्
आसिष्ट आसिषाताम् आसिषत
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
ईडे
ईडिषे
ईट्टे
ऐडि
ऐट्ठाः
ऐट्ट
ईड् - खा. प. वजाए. (सेट)
ईडै
ईडिष्व
ईट्टाम्
વર્તમાના
ईव
डा
ईडाते
ઘસ્તની
ऐड्वहि
ऐडाथाम्
ऐडाताम्
ईमहे ईडिता
ईडिवे ईडितासे
ईड ईडिता
વિધ્યર્થ
ईडीय
safe ईडीथा: . ईडीयाथाम् ईडीध्वम् ईडीत ईडीयाताम्
आज्ञार्थ
ईडाव
ईडाथाम्
ताम्
ભવિષ્યન્તી
ऐड्महि ईडिष्ये ईडिष्यावहे ईडिष्यामहे
ऐड्वम् ईडिष्यसे ऐड ईडिष्यते
ईडिष्येथे ईडिष्यध्वे
ईडिष्येते
ईडिष्यन्ते
ईडीमहि ऐडिष्ये
ऐडिष्यथाः
ईडीरन् ऐडिष्यत
૨૩૩
શ્વસ્તની
ईडितास्वहे ईडितास्महे ईडितासाथे ईडिताध्वे ईडितारौ ईडितारः
પરોક્ષા
ईडाञ्चक्रे ईडाञ्चकृवहे ईडाञ्चकृमहे ऐडिषि
ईडाञ्चकृषे ईडाञ्चक्राथे ' ईडाञ्चकृढ्वे ईडाञ्चक्रे ईडाञ्चक्राते ईडाञ्चक्रिरे
આશીર્વાદાર્થ
ईडाम है ईडिषीय ईडिषीवहि ईडिषीमहि ईडिध्वम् ईडिषीष्ठाः ईडिषीयास्थाम् ईडिषीध्वम् ईडताम् ईडिषीष्ट ईडिषीयास्ताम् ईडिषीरन्
ऐडिष्ठा:
ऐडिष्ट
ક્રિયાતિપત્યર્થ
ऐडिष्यावहि ऐडिष्यामहि
ऐडिष्येथाम् ऐडिष्यध्वम् ऐडिष्येताम् ऐडिष्यन्त
अद्यतनी (पहेलो प्रहार ) ऐडिष्वहि ऐडिष्महि
ऐडिषाथाम् ऐडिड्वम्/ध्वम्
ऐडिषाताम् ऐडिषत
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ईश् – मा. ५६. २४५ ४२. (सेट)
વર્તમાના
ईशे ईशिषे ईष्टे
ईश्वहे ईशाथे ईशाते
श्वस्तनी ईश्महे | ईशिताहे ईशितास्वहे ईशितास्महे ईशिध्वे | ईशितासे ईशितासाथे ईशिताध्वे ईशते । ईशिता ईशितारौ ईशितार:
वं तु ॐ
ऐशि ऐष्ठाः
હ્યસ્તની ऐश्वहि ऐशाथाम् ऐशाताम्
ભવિષ્યન્તી ऐश्महि | ईशिष्ये ईशिष्यावहे ईशिष्यामहे ऐड्ढ्वम् | ईशिष्यसे ईशिष्येथे ईशिष्यध्वे ऐशत | ईशिष्यते ईशिष्येते ईशिष्यन्ते
ऐष्ट
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ ईशीय ईशीवहि ईशीमहि | ऐशिष्ये ऐशिष्यावहि ऐशिष्यामहि । ईशीथाः ईशीयाथाम् ईशीध्वम् ऐशिष्यथाः ऐशिष्येथाम् ऐशिष्यध्वम् । ईशीत ईशीयाताम् ईशीरन् । ऐशिष्यत ऐशिष्येताम् ऐशिष्यन्त
111 III III II
ॐ
આજ્ઞાર્થ.
આશીર્વાદાર્થ ईशै ईशावहै ईशामहै | ईशिषीय ईशिषीवहि ईशिषीमहि ईशिष्व ईशाथाम् . ईशिध्वम् | ईशिषीष्ठाः ईशिषीयास्थाम् ईशिषीध्वम् ईष्टाम् ईशाताम् ईशताम् । ईशिषीष्ट ईशिषीयास्ताम् ईशिषीरन् परोक्षा
___ मद्यतनी (पडेदो प्रार) ईशाञ्चक्रे ईशाञ्चकृवहे ईशाञ्चकृमहे | ऐशिषि ऐशिष्वहि ऐशिष्महि ईशाञ्चकृषे ईशाञ्चक्राथे ईशाञ्चकृत्वे . ऐशिष्ठाः ऐशिषाथाम् ऐशिड्ढ्वम्। ईशाञ्चक्रे ईशाञ्चक्राते ईशाञ्चक्रिरे
. ध्वम् ऐशिष्ट ऐशिषाताम् ऐशिषत
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
चक्षे
चक्षे
चष्टे
चक्षू
- आा. पह. जोसवु, उहेवु. (सेट)
चक्षै
चक्ष्व
चष्टाम्
વર્તમાના
चक्ष्व
चक्षाथे
चक्षाते
હ્યસ્તની
अचक्षि
अचक्ष्वहि
अचष्ठाः अचक्षाथाम्
अचष्ट
अक्षम्
વિધ્યર્થ
अख्यास्ये
चक्षीय चक्षीवहि चक्षीमहि चक्षीथाः चक्षीयाथाम् चक्षीध्वम् चक्षीत चक्षीयाताम् चक्षीरन् अख्यास्यत
अख्यास्यथाः
આજ્ઞાર્થ
चक्षावहै
चक्ष्महे
ख्याता
चड्ढ्वे ख्यातासे
चक्षते
ख्याता
चक्षाथाम्
चक्षाताम्
अचक्ष्महि
ख्यास्ये
अचड्ढ्वम् ख्यास्यसे
अचक्षत
ख्यास्यते
૨૩૫
શ્વસ્તની
ख्यातास्वहे ख्यातास्महे
ख्यातासाथे ख्याताध्वे
ख्यातारौ ख्यातार:
ભવિષ્યન્તી
ख्यांस्यावहे ख्यास्यामहे
ख्यास्येथे ख्यास्यध्वे
ख्यास्येते ख्यास्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अख्यास्यावहि अख्यास्यामहि
अख्यास्येथाम् अख्यास्यध्वम्
अख्यास्येताम् अख्यास्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
चक्षामहै क्शासीय
क्शासीवहि क्शासीमहि
चड्ढ्वम् |क्शासीष्ठाः क्शासीयास्थाम् क्शासीध्वम् चक्षताम् क्शासीष्ट क्शासीयास्ताम् क्शासीरन्
પરોક્ષા
अद्यतनी (जीभे प्रार)
चचक्षे
चचक्षिवहे चचक्षिमहे अक्शासि अक्शास्वहि अक्शास्मह चचक्षिषे चचक्षा चचक्षिध्वे अक्शास्थाः अक्शासाथाम् अक्शाद्ध्वम्/ चचक्षे चचक्षाते चचक्षिरे
ध्वम्
अक्शास्त अक्शासाताम् अक्शासत
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૬
देि
無薯無
धेक्षि
देग्धि
दिह्याम्
दिह्याः
दिह्यात्
दिह्
देहानि
दिग्धि
देग्धु
- प. प. सेप २वो. ( अनिट् )
વર્તમાના
दिह्नः
दिग्धः
दिग्धः
अदि
अहम् अधेक्/ग्... अदिग्धम् अधेक् / ग् अदिग्धाम्
હ્યસ્તની
વિધ્યર્થ
આજ્ઞાર્થ
दिह्म: देग्धास्मि
दिग्ध देग्धासि
दिहन्ति देग्धा
दिह्याव
दिह्याम अधेक्ष्यम्
दिह्यातम् दिह्यात अधेक्ष्य:
दिह्याताम्
दिधुः अधेक्ष्यत्
देहाव
दिग्धम्
दिग्धाम्
अदि धेक्ष्यामि
अदिग्ध धेक्ष्यसि
अदिहन् धेक्ष्यति
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
देहाम
दिग्ध
दिहन्तु दिह्यात्
પરોક્ષા
दिदेह दिदिहिव दिदिहिम अधिक्षम् दिदेहिथ दिदिहथुः दिदिह अधिक्षः दिदेह दिदिहतुः दिदिहः अधिक्षत्
શ્વસ્તની
देग्धास्वः
देग्धास्थः
देग्धा
भविष्यन्ती
धेक्ष्यावः
धेक्ष्यथः
धेक्ष्यतः
देग्धास्मः
देग्धास्थ
देग्धारः
धेक्ष्यामः
धेक्ष्यथ
धेक्ष्यन्ति
આશીર્વાદાર્થ
दिह्यासम् दिह्यास्व दिह्यास्म दिह्याः दिह्यास्तम् दिह्यास्त
दिह्यास्ताम् दिह्यासुः
ક્રિયાતિપત્ત્વર્થ
अधेक्ष्याव
अधेक्ष्याम
अधेक्ष्यतम् · अधेक्ष्यत अधेक्ष्यताम् अधेक्ष्यन्
अद्यतनी (त्रीभे प्रार)
अधिक्षाव अधिक्षाम
अधिक्षतम् अधिक्षत अधिक्षताम् अधिक्षन्
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
दिह
दिहे
धिक्षे
दिग्धे
- आ. ह. सेप रखो. (अनिट् )
વર્તમાના
दि
दिहाथे
दिहाते
હ્યૂસ્તની
दि
धिग्ध्वे
दिहते
अदिि
अि धेक्ष्ये
अधिग्ध्वम् । धेक्ष्यसे
अदिग्धाः अदिहाथाम् अदिग्ध अदिहाताम् अदिहत धेक्ष्यते
दिदिहे
देहाव
देहाम धिक्षीय
दे धिव
दिहाथाम् धिग्ध्वम् धिक्षीष्ठाः
दिग्धाम् दिहाताम् दिहताम् धिक्षीष्ट
પરોક્ષા
देग्धा
धा
देग्धा
दिदिहिव
दिदिहिम
दिदि दिदिहिषे दिदिहा दिदिहिवे
ध्वे
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ
दिहीह अधेक्ष्ये
अधेक्ष्यावहि अधेक्ष्यामहि
दिहीय दिहीह दिहीथाः दिहीयाथाम् दिहीध्वम् अधेक्ष्यथाः अधेक्ष्येथाम् अधेक्ष्यध्वम् दिहीयाताम् दिहीरन् अधेक्ष्यत अधेक्ष्येताम् अधेक्ष्यन्त
दिहीत
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
धिक्षीवहि धिक्षीमहि धिक्षीयास्थाम् धिक्षीध्वम् धिक्षीयास्ताम् धिक्षीरन्
दिदिहाते ' दिदिहिरे
૨૩૭
શ્વસ્તની
देग्धास्वहे
देग्धास्महे
देग्धासाथे
देग्धाध्वे
देग्धारौ देग्धारः
अधिक्षि
ભવિષ્યન્તી
क्ष्याव धेक्ष्यामहे
धेक्ष्यध्वे
धेक्ष्येते धेक्ष्यन्ते
अद्यतनी (त्रीभे प्रहार )
अधिक्षावहि / अधिक्षामहि
अ
अधिक्षथाः / अधिक्षाथाम् अधिक्षध्वम् /
अदिग्धाः
अधिग्ध्वम्
अधिक्षत / अधिक्षाताम् अधिक्षन्त अदिग्ध
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩૮
द्वेष्मि
द्वेक्षि
द्वेष्टि
द्विष् - प. प. द्वेष २वो. (अनिट् )
વર્તમાના
द्विष्वः
द्विष्ठः
द्विष्टः
द्वेषाणि
द्विड्डि
द्वेष्टु
હ્યસ્તની
अद्वेषम् अद्विष्व
अद्वेट्/ड् अद्विष्टम्
अद्वे/ड् अद्विष्यम् अद्विषुः / अद्विषन्
द्विष्मः द्वेष्टास्मि
द्विष्ठ द्वेष्टासि
द्विषन्ति द्वेष्टा
વિધ્યર્થ द्विष्याम् द्विष्याव द्विष्याम अद्वेक्ष्यम् द्विष्याः द्विष्यातम् द्विष्यात अद्वेक्ष्यः
अद्वेक्ष्यः
द्विष्यात् द्विष्यताम् द्विष्युः
अद्वेक्ष्यत्
આજ્ઞાર્થ
द्वेषाव
द्विष्टम्
द्विष्टाम्
अद्विष्मद्वेक्ष्यामि
अद्विष्ट द्वेक्ष्यसि
द्वेक्ष्यति
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પરોક્ષા
दिद्वेष दिद्विषिव दिद्विषिम अद्विक्षम्
अद्विक्षः
दिद्वेषिथ दिद्विषथुः दिद्विष दिद्वेष दिद्विषतुः दिद्विषुः
अद्विक्षत्
શ્વસ્તની
द्वेष्टास्वः
द्वेष्टास्मः
द्वेष्टास्थ:
द्वेष्टास्थ
द्वेष्टारौ द्वेष्टारः
ભવિષ્યન્તી
द्वेक्ष्यावः द्वेक्ष्यामः
द्वेक्ष्यथः द्वेक्ष्यथ
द्वेक्ष्यतः द्वेक्ष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अद्वेक्ष्याव अद्वेक्ष्याम
अद्वेक्ष्यतम् अद्वेक्ष्यत अद्वेक्ष्यताम् अद्वेक्ष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
द्वेषाम द्विष्यासम् द्विष्यास्व द्विष्यास्म
द्विष्ट द्विष्याः
द्विष्यास्तम् द्विष्यास्त द्विषन्तु द्विष्यात् द्विष्यास्ताम् द्विष्यासुः
अद्यतनी (त्री प्रार)
अद्विक्षाव अद्विक्षाम
अद्विक्षतम् अद्विक्षत
अद्विक्षताम् अद्विक्षन्
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
.
૨૩૯
२३८
द्विष् – मा. ५६. द्वेष ४२वो. (मनिट)
द्विष्वहे द्विष्महे | द्वेष्टाहे द्विषाथे द्विड्ढ्वे | द्वेष्टासे द्विषाते
શ્વસ્તની द्वेष्टास्वहे द्वेष्टास्महे द्वेष्टासाथे देष्टाध्वे द्वेष्टारौ द्वेष्टारः
ભવિષ્યન્તી द्वेक्ष्यावहे
હ્યસ્તની अद्विषि अद्विष्वहि अद्विष्ठाः अद्विषाथाम् अद्विष्ट अद्विषाताम्
अद्विष्महि | द्वेक्ष्ये अद्विड्ढ्वम् | अद्विषत । द्वेक्ष्यते
द्वेश्यामहे द्वेक्ष्यध्वे द्वेक्ष्यन्ते
द्वेक्ष्येते
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ द्विषीय द्विषीवहि . द्विषीमहि | अद्वेक्ष्ये अद्वेश्यावहि अद्वेश्यामहि द्विषीथाः. द्विषीयाथाम् द्विषीध्वम् | अद्वेक्ष्यथाः अद्वेक्ष्येथाम् अद्वेक्ष्यध्वम् द्विषीत द्विषीयाताम् द्विषीरन् । अद्वेक्ष्यत अद्वेक्ष्येताम् अद्वेक्ष्यन्त
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ द्वेषावहै द्वेषामहै | द्विक्षीय द्विक्षीवहि द्विक्षीमहि द्विषाथाम् द्विड्ढ्वम् | द्विक्षीष्ठाः द्विक्षीयास्थाम् द्विक्षीध्वम् द्विषाताम् द्विषताम् | द्विक्षीष्ट द्विक्षीयास्ताम् द्विक्षीरन्
द्विष्टाम्
પરોક્ષા दिद्विषे दिद्विषिवहे दिद्विषिमहे | अद्विक्षि अद्विक्षावहि अद्विक्षामहि दिद्विषिषे दिद्विषाथे । दिद्विषिध्वे | अद्विक्षथाः अद्विक्षाथाम् अद्विक्षध्वम् दिद्विषे दिद्विषाते दिद्विषिरे । अद्विक्षत अद्विक्षाताम् अद्विक्षन्त
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
दुह् – ५. ५६. होsg, दू५ हे. (मनिट)
વર્તમાના
दोसि धोक्षि दोग्धि
શ્વસ્તની दुह्मः दोग्धास्मि दोग्धास्वः दोग्धास्मः दुग्ध । | दोग्धासि दोग्धास्थः दोग्धास्थ दुहन्ति । दोग्धा दोग्धारौ दोग्धारः
दुग्धः दुग्धः
बस्तनी . अदोहम् अदुह्व अधोक्/ग् अदुग्धम् अधोक्/ग् अदुग्धाम्
भविष्यन्ती अदुह्म | धोक्ष्यामि धोक्ष्याव: धोक्ष्यामः अदुग्ध | धोक्ष्यसि धोक्ष्यथः धोक्ष्यथ अदुहन् | धोक्ष्यति धोक्ष्यतः धोक्ष्यन्ति
दुह्याम् दुह्याः दुह्यात्
વિધ્યર્થ दुह्याव दुह्यातम् दुह्याताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ दुह्याम | अधोक्ष्यम् अधोक्ष्याव अधोक्ष्याम दुह्यात अधोक्ष्यः अधोक्ष्यतम् अधोक्ष्यत दुयुः । अधोक्ष्यत् अधोक्ष्यताम् अधोक्ष्यन्
माशार्थ दोहाव
दोहानि
આશીર્વાદાર્થ दोहाम | दुह्यासम् . दुह्यास्व
| दुह्याः दुह्यास्तम् | दुह्यात् दुह्यास्ताम्
दुग्धि
दुग्धम्
दुह्यास्म दुह्यास्त दुह्यासुः
दोग्धु
दुग्धाम्
दुहन्तु
दुदोह दुदोहिथ दुदोह
પરોક્ષા दुदुहिव दुदुहथुः दुदुहतुः
सतनी (त्रीको ५२) दुदुहिम अधुक्षम् अधुक्षाव अधुक्षाम दुदुह | अधुक्षः अधुक्षतम् अधुक्षत
हः अधुक्षत् अधुक्षताम् . अधुक्षन्
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
२४१
दुह् – मा. ५६. होडj, दू५ हे. (मनिट)
दुहाथे
धुरध्वे
* , *
स्तनी
વર્તમાના
શ્વસ્તની दुह्वहे दुह्महे | दोग्धाहे दोग्धास्वहे दोग्धास्महे
| दोग्धासे दोग्धासाथे दोग्धाध्वे दुग्धे दुहाते . दुहते | दोग्धा दोग्धारौ दोग्धारः
ભવિષ્યની अदुहि । अदुह्वहि . अदुह्महि | धोक्ष्ये धोक्ष्यावहे धोक्ष्यामहे अदुग्धाः अदुहाथाम् अधुग्ध्वम् | धोक्ष्यसे धोक्ष्येथे धोक्ष्यध्वे अदुग्ध अदुहाताम् अदुहत । | धोक्ष्यते धोक्ष्येते धोक्ष्यन्ते विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ दुहीय दुहीवहि दुहीमहि | अधोक्ष्ये अधोक्ष्यावहि अधोक्ष्यामहि दुहीथाः दुहीयाथाम् दुहीध्वम् | अधोक्ष्यथाः अधोक्ष्येथाम् अधोक्ष्यध्वम् दुहीत . दुहीयाताम् दुहीरन् । अधोक्ष्यत अधोक्ष्येताम् अधोक्ष्यन्त આજ્ઞાર્થ
माशीवार्थ दोहै दोहावहै - दोहामहै | धुक्षीय धुक्षीवहि धुक्षीमहि धुक्ष्व दुहाथाम् धुग्ध्वम् | धुक्षीष्ठाः धुक्षीयास्थाम् धुक्षीध्वम् दुग्धाम् दुहाताम् दुहताम् | धुक्षीष्ट धुक्षीयास्ताम् धुक्षीरन् પરીક્ષા
सतना (त्री ॥२) दुदुहे . दुदुहिवहे दुदुहिमहे | अधुक्षि अधुक्षावहि/ अधुक्षामहि दुदुहिषे दुदुहाथे दुदुहिध्वे/
अदुहहि दुदुहिवे
अधुक्षथाः/ अधुक्षाथाम् अधुक्षध्वम्। दुदुहे दुदुहाते दुदुहिरे अदुग्धाः
अधुग्ध्व म् अधुक्षत/ अधुक्षाताम् अधुक्षन्त अदुग्ध
EXEEEEEEEEEEEEEEE
In II II
*
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૨
लेझि
लेक्षि
ढ
लिह
लेहानि
लीढि
दु
વર્તમાના
लिह्वः
लीढः
लीढः
હ્યસ્તની
अहम् अलिह्व अलेट्/ड् अलीढम् अलेट्/ड् अलीढाम्
- प. प. यावं. (अनिट् )
વિધ્યર્થ
लिह्याम् लिह्याव लिह्याः लिह्यातम्
लिह्यात् लिह्याताम्
આજ્ઞાર્થ
हाव
लीढम्
लढाम्
लिह्मः ढास्मि
लढ
ढासि
लिहन्ति लेढा
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
अलि लक्ष्यामि
अलीढ लेक्ष्यसि
अलिहन् |लेक्ष्यति
શ્વસ્તની
लेढास्वः लेढास्मः
लेढास्थः
ढास्थ
ढारौ
ભવિષ્યન્તી
क्ष्यावः
लेक्ष्यथः
लेक्ष्यतः
लेढार:
लेक्ष्यामः
लेक्ष्यथ
लेक्ष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્ત્વર્થ
लिह्याम अलेक्ष्यम् अलेक्ष्याव अलेक्ष्याम लिह्यात अलेक्ष्यः अलेक्ष्यतम् अलेक्ष्यत लिह्युः अलेक्ष्यत् अलेक्ष्यताम् अलेक्ष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
लेहाम लिह्यासम् लिह्यास्व लिह्यास्म लढ लिह्याः लिह्यास्तम् लिह्यास्त लिहन्तु लिह्यात् लिह्यास्ताम् लिह्यासुः
પરોક્ષા अद्यतनी (त्रीभे प्रहार ) लिलेह लिलिहिव लिलिहिम अलिक्षम् अलिक्षाव अलिक्षाम लिलेहिथ लिलिहथुः लिलिह अलिक्षः अलिक्षतम् अक्षित लिलेह लिलिहतुः लिलिहु : अलिक्षत् अलिक्षताम् अलिक्षन्
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
लिहे
लिक्षे
लढे
लिह् खा. पह. याटयुं. (अनिट)
વર્તમાના
लिह्वहे
लिहा
लिहाते
लिहे लेढाहे
लीढ्वे. लेढासे
लिहते ढा
હ્યસ્તની
अलिहि अलिह्वहि . अलिह्यहि लेक्ष्ये अलीढाः अलिहाथाम् अलीवम् लेक्ष्यसे अलीढ अलिहाताम् अलिहत लेक्ष्यते વિધ્યર્થ
लिहीय लिहीवहि लिहीमहि अलेक्ष्ये लिहीथा: लिहीयाथाम् लिहीध्वम् अलेक्ष्यथाः लिहीत लिहीयाताम् लिहीरन् अलेक्ष्यत
આજ્ઞાર્થ
हा है
लिक्षीय
है हाव लिव लिहाथाम् लीढाम् लिहाताम् लिहताम् लिक्षीष्ट
लीवम् लिक्षीष्ठाः
પરોક્ષા
लिलिहे 'लिलिहिवहे लिलिहिमहे लिलिहिषे लिलिहाथे लिलिहिढ्वे/ध्वे लिलिहे लिलिहाते लिलिहिरे
શ્વસ્તની
ढास्व
ढासा
ढा
૨૪૩
ढास्महे
ढावे
लेढार:
ભવિષ્યન્તી
क्ष्याव लेक्ष्यामहे
येथे
क्ष्यवे
लक्ष्येते लेक्ष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अलेक्ष्यावहि अलेक्ष्यामह अलेक्ष्येथाम् अलेक्ष्यध्वम् अलेक्ष्येताम् अलेक्ष्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
लिक्षीवहि लिक्षीमहि
लिक्षीयास्थाम् लिक्षीध्वम् लिक्षीयास्ताम् लिक्षीरन्
अद्यतनी (त्रीले प्रहार )
अलिक्षि अलिक्षावहि / अलिक्षामहि
अलिह्वहि
अलिक्षथाः / अलिक्षाथाम् अलिक्षध्वम्/ अलीढाः अलीदवम्
अलिक्षत/ अलिक्षाताम् अलिक्षन्त अलीढ
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
मृज् – ५. ५६. साई २. (वेट)
વર્તમાના
શ્વસ્તની मामि मृज्वः मृज्मः मार्जितास्मि मार्जितास्वः मार्जितास्मः माझि मृष्ठः मृष्ठ
मार्जितासि मार्जितास्थः मार्जितास्थ माटि मृष्टः मृजन्ति/मार्जन्ति | मार्जिता मार्जितारौ मार्जितार:
વિધ્યર્થ
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अमृज्व अमृज्म | मार्जिष्यामि - मार्जिष्याव: मार्जिष्यामः अमार्ट/ई अमृष्टम् अमृष्ट मार्जिष्यसि मार्जिष्यथ: मार्जिष्यथ अमार्ट/ई अमृष्टाम् अमार्जन्/ | मार्जिष्यति मार्जिष्यतः मार्जिष्यन्ति
अमृजन्
ક્રિયાતિપત્યર્થ मृज्याम् मृज्याव मृज्याम | अमार्जिष्यम् अमार्जिष्याव अमार्जिष्याम मृज्याः मृज्यातम् मृज्यात | अमार्जिष्यः अमार्जिष्यतम् ' अमार्जिष्यत मृज्यात् मृज्याताम् मृज्युः | अमार्जिष्यत् अमार्जिष्यताम् अमार्जिष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ मार्जानि मार्जाव मार्जाम मृज्यासम् मृज्यास्व मृज्यास्म मृड्ढि मृष्टम् मृष्ट | मृज्याः मृज्यास्तम् मृज्यास्त माटुं मृष्टाम् मार्जन्तु/मृजन्तु | मृज्यात् मृज्यास्ताम् मृज्यासुः
परोक्षा | मातनी (पडेदो प्र१२) ममा ममार्जिव/ममृजिव ममार्जिम/ममृजिम | अमार्जिषम् अमार्जिष्व अमार्जिष्म ममार्जिथ ममार्जथु:/ममृजथुः ममा/ममृज | अमार्जीः अमार्जिष्टम् अमार्जिष्ट ममार्ज ममार्जतुः/ममृजतुः ममार्जु:/ममृजः | अमार्जीत् अमार्जिष्टाम् अमार्जिषुः
| (al३५ पे६४ २५१ ७५२ छे.)
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
૨૪૫
वच् – ५. ५६. पोल. (मनिट)
વર્તમાના
वच्मि
वच्वः
वक्तास्मः
શ્વસ્તની वक्तास्वः वक्तास्थ: वक्तारौ
वक्षि . वक्ति
वच्मः वक्थ वक्तासि वचन्ति | वक्ता
वक्तास्थ
वक्थः वक्तः .
वक्तारः
अवचम् अवक्/ग् अवक्/ग्
હ્યસ્તની अवच्च अवक्तम् अवक्तम् अवक्ताम्
अवच्म | वक्ष्यामि अवक्त | वक्ष्यसि अवचन् | वक्ष्यति
ભવિષ્યન્તી वक्ष्याव: वक्ष्यथ: वक्ष्यतः
वक्ष्यामः वक्ष्यथ वक्ष्यन्ति
वच्याम् वच्याः वच्यात्
વિધ્યર્થ
वच्याव • वच्यातम् वच्याताम्
ક્રિયાતિપત્યર્થ वच्याम | अवक्ष्यम् अवक्ष्याव अवक्ष्याम वच्यात अवक्ष्यः अवक्ष्यतम् अवक्ष्यत वच्युः | अवक्ष्यत् अवक्ष्यताम् अवक्ष्यन्
આજ્ઞાર્થ वचाव
वचाम | उच्यासम्
उच्यास्व
वचानि वग्धि वक्तु
આશીર્વાદાર્થ
उच्यास्म उच्यास्तम् उच्यास्त उच्यास्ताम् उच्यासुः
वक्तम्
वक्त
उच्याः
वक्ताम्
वचन्तु | उच्यात्
પરોક્ષા
मद्यतनी (७) २) उवच/उवाच । ऊचिव ऊचिम | अवोचम् अवोचाव अवोचाम उवचिथ/उवक्थ ऊचथुः ऊच | अवोचः अवोचतम् अवोचत उवाच
ऊचतुः ऊचुः । अवोचत् अवोचताम् अवोचन्
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૬
वश्मि
वक्षि
वष्टि
वशानि
उड्ढि
वष्टु
वश् - ५. ५८. २छ्धुं. (सेट)
વર્તમાના
उश्वः
उष्ठः
उष्ट:
ઘસ્તની
अवशम् औश्व अवट्/ड् औष्टम् औष्ट
अवट्/ड्
औष्टाम् औशन्
વિધ્યર્થ
उश्याम् उश्याव
उश्या: उश्यातम्
उश्यात् उश्याताम्
उवश/ उवाश
उवशिथ
उवाश
આજ્ઞાર્થ
वशाव
उष्टम्
उष्टाम्
શ્વસ્તની
उश्मः
वशितास्मि वशितास्वः वशितास्मः
उष्ठ
वशितासि वशितास्थः वशितास्थ
उशन्ति वशिता वशितारौ वशितार:
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ભવિષ્યન્તી
औश्म वशिष्यामि वशिष्यावः वशिष्यामः
शिष्यसि वशिष्यथः वशिष्यथ वशिष्यति वशिष्यतः वशिष्यन्ति
उश्याम
उश्यात
उश्युः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अवशिष्यम् अवशिष्याव अवशिष्याम अवशिष्यः अवशिष्यतम् अवशिष्
अवशिष्यत् अवशिष्यताम् अवशिष्यन्
ऊशथुः ऊश
ऊशतुः ऊशुः
આશીર્વાદાર્થ
वशाम
उष्ट
उशन्तु उश्यात् उश्यास्ताम्
उश्यासम् उश्यास्व
उश्यास्म
उश्याः उश्यास्तम् उश्यास्त
उश्यासुः
પરોક્ષા
અદ્યતની (પહેલો પ્રકાર)
ऊशिव ऊशिम अवशिषम् अवशिष्व अवशिष्म
अवशीः अवशिष्टम् अवशिष्ट अवशीत् ( जीभ३५ पे ४ २५० (५२ छे.)
अवशिष्टाम् अवशिषुः
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
से
वस्से
वस्ते
वस्
વર્તમાના
स्व
वसा
वसा
वस्स्व
वस्ताम्
હસ્તની
अवसि अवस्वहि अवस्महि
अवस्थाः अवसाथाम् अवद्ध्वम् / अवध्वम्
अवस्त अवसाताम् अवसत
- खा. पह पहेरयुं. (सेट)
વિધ્યર્થ
वसीय वसीवहि वसीमहि वसीथाः वसीयाथाम् वसीध्वम् वसीत वसीयाताम् वसीरन्
આજ્ઞાર્થ
वसै वसावहै
वस्म
वद्ध्वे / वध्वे
वसते
ववसे
ववसिषे ववसा
ववसे ववसा
वसिताहे
वसितासे
वसिता
वसिष्ये
वसिष्यसे
वसिष्यते
૨૪૭
શ્વસ્તની
वसितास्वहे वसितास्महे
वसितासाथे वसिताध्वे
वसितारौ वसितार:
ભવિષ્યન્તી
वसिष्यावहे वसिष्यामहे
वसिष्येथे वसिष्यध्वे
वसिष्येते वसिष्यन्ते
આશીર્વાદાર્થ
वसाम
वसिषीय वसिषीवहि वसिषीमहि
वसाथाम् वद्ध्वम्/वध्वम् वसिषीष्ठाः वसिषीयास्थाम् वसिषीध्वम् वसाताम् वसताम् वसिषीष्ट वसिषीयास्ताम् वसिषीरन्
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अवसिष्ये अवसिष्यावहि अवसिष्यामहि अवसिष्यथाः अवसिष्येथाम् अवसिष्यध्वम् अवसिष्यत अवसिष्येताम् अवसिष्यन्त
अद्यतनी (पहेलो प्रकार )
પરોક્ષા ववसिवहे ववसिमहे अवसिषि अवसिष्वहि अवसिष्महि ववसिध्वे अवसिष्ठाः अवसिषाथाम् अवसिध्वम्/
ववसिरे
ड्ढ्वम्
अवसिष्ट अवसिषाताम् अवसिषत
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४८
वेद्मि
वेत्सि
वेत्ति
faq – u. 4ɛ. nug. (A2)
વર્તમાના
विद्वः
वित्थः
वित्तः
હ્યસ્તની
अवेदम्
अविद्व अविद्म
अवे: /अवेत्/द् अवित्तम् अवित्त
अवेत्/द्
अवित्ताम् अविदुः/अविदन्
વિધ્યર્થ
विद्याम
विद्याम् विद्याव विद्याः विद्याम् विद्यात
विद्यात् विद्याताम् विद्युः
આજ્ઞાર્થ
શ્વસ્તની
विद्मः वेदितास्मि वेदितास्वः वेदितास्मः
वित्थ वेदितासि वेदितास्थः वेदितास्थ
विदन्ति वेदिता वेदितारौ वेदितारः
वेदानि वेदाव
विद्धि
वेत्तु
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
वेदाम
वित्तम् वित्त
वित्ताम् विदन्तु
ભવિષ્યન્તી
वेदिष्यामि वेदिष्यावः वेदिष्यामः
वेदिष्यसि वेदिष्यथः वेदिष्यथ वेदिष्यति वेदिष्यतः वेदिष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अवेदिष्यम् अवेदिष्याव अवेदिष्याम अवेदिष्यः अवेदिष्यतम् अवेदिष्यत अवेदिष्यत् अवेदिष्यताम् अवेदिष्यन्
આશીર્વાદાર્થ विद्यासम् विद्यास्व विद्यास्म विद्या: विद्यात् विद्यास्ताम् विद्यासुः
विद्यास्तम् विद्यास्त
પરોક્ષા
अद्यतनी (पहेलो प्रा२ ) विवेद विविदिव विविदिम अवेदिषम् अवेदिष्व अवेदिष्म विवेदिथ विविदथुः विविद अवेदी: विवेद
अवेदिष्टम् अवेदिष्ट
विविदतुः विविदुः
अवेदीत्
अवेदिष्टाम् अवेदिषुः
| ( जीभ३५ पे ४ २५१ ७५२ छे.)
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્તરિરૂપ
.
२४८
हन् – ५. ५६.
पुं. (मनिट)
વર્તમાન हन्वः हथः हतः
શ્વસની हन्मः | हन्तास्मि हन्तास्वः हन्तास्मः हथ · | हन्तासि हन्तास्थः हन्तास्थ नन्ति | हन्ता हन्तारौः हन्तार:
अहनम् अहन् । अहन्
હ્યસ્તની अहन्व
अहतम् 'अहताम्
ભવિષ્યન્તી अहन्म हनिष्यामि हनिष्याव: हनिष्यामः अहत हनिष्यसि हनिष्यथः हनिष्यथ अनन् । हनिष्यति हनिष्यतः हनिष्यन्ति
हन्याम् हन्याः हन्यात्
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ हन्याव · · हन्याम | अहनिष्यम् अहनिष्याव अहनिष्याम हन्यातम् हन्यात । अहनिष्यः अहनिष्यतम् अहनिष्यत हन्याताम् हन्युः । अहनिष्यत् अहनिष्यताम् अहनिष्यन्
આજ્ઞાર્થ हनाव
हनानि
આશીર્વાદાર્થ वध्यास्व वध्यास्म वध्यास्तम् वध्यास्त वध्यास्ताम् वध्यासुः
जहि
हनाम | वध्यासम हत वध्याः जन्तु
हतम्
પરીક્ષા
અધતની (પહેલો પ્રકાર) जघन/जघान जघ्निव जघ्निम | अवधिषम् अवधिष्व अवधिष्म जघनिथ/जघन्थ जघ्नथुः जघ्न । अवधीः अवधिष्टम् अवधिष्ट जघान जघ्नतुः जघ्नुः ।
अवधीत् अवधिष्टाम् अवधिषुः
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
વિકલ્પ રૂપો
अधि+इ मा. ५६. यातिपत्त्यर्थ । अधि+इमा.५६.मयतनी (पीओप्रा२) अध्यैष्ये अध्यैष्यावहि अध्यैष्यामहि | अध्यैषि अध्यैष्वहि. अध्यैष्महि अध्यैष्यथाः अध्यैष्येथाम् अध्यैष्यध्वम् | अध्यैष्ठाः अध्यैषाथाम् अध्यैढ्वम्। अध्यैष्यत अध्यैष्येताम् अध्यैष्यन्त
. ड्ढ्व म् | अध्यैष्ट अध्यैषाताम् अध्यैषत
ख्या ५. ५६. माशीवाहार्थ द्रा ५. ५६. आशीर्वाहार्थ ख्येयासम् ख्येयास्व ख्येयास्म | द्रेयासम् द्रेयास्व द्रेयास्म ख्येयाः ख्येयास्त्रम् ख्येयास्त | द्रेयाः द्रेयास्तम् द्रेयास्त ख्येयात् ख्येयास्ताम् ख्येयासुः | द्रेयात् द्रेयास्ताम् द्रेयासुः
प्सा ५. ५६. आशीर्थ श्रा ५. ५६. माशीहार्थ प्सेयासम् प्सेयास्व प्सेयास्म | श्रेयासम् श्रेयास्व . श्रेयास्म प्सेयाः सेयास्तम् प्सेयास्त | श्रेयाः श्रेयास्तम् श्रेयास्त प्सेयात् सेयास्ताम् प्सेयासुः । श्रेयात् श्रेयास्ताम् । श्रेयासुः
स्ना ५. ५६. आशीर्वाहार्थ अद् ५. ५६. परोक्षा स्नेयासम् स्नेयास्व स्नेयास्म । जघस/जघास जक्षिव जक्षिम स्नेयाः स्नेयास्तम् स्नेयास्त | जघसिथ जक्षथुः जक्ष स्नेयात् स्नेयास्ताम् स्नेयासुः जघास जक्षतुः जक्षुः
वश्५.५६.मद्यतनी (पडेदो २) श्वस्५.५६.अद्यतनी (पडेदो १२) अवाशिषम् अवाशिष्व अवाशिष्म अश्वसिषम् अश्वसिष्व अश्वसिष्म अवाशीः अवाशिष्टम् अवाशिष्ट | अश्वसीः अश्वसिष्टम् अश्वसिष्ट अवाशीत् अवाशिष्टाम् अवाशिषुः | अश्वसीत् अश्वसिष्टाम् अश्वसिषुः
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના વિકલ્પ રૂપ
૨૫૧
વિકલ્પ રૂપો
जागराञ्चकार/चकर जागराञ्चकर्थ जागराञ्चकार
जागृ ५. ५६. परीक्षा .. जागराञ्चकृव
जागराञ्चक्रथुः जागराञ्चक्रतुः
जागराञ्चकृम जागराञ्चक्र
जागराञ्चक्रुः
दरिद्राञ्चकार/चकर दरिद्राञ्चकर्थ दरिद्राञ्चकार
दरिद्रा ५. ५६. परोक्षा
दरिद्राञ्चकृव दरिद्राञ्चक्रथुः दरिद्राञ्चक्रतुः
दरिद्राञ्चकृम दरिद्राञ्चक्र दरिद्राञ्चक्रुः
.. विद् ५. ५६. वर्तमान
विद् ५. ५६. माशार्थ वेद · विद्व विद्म | विदाङ्करवाणि विदाङ्करवाव विदाङ्करवाम वेत्थ विदथुः विद | विदाङ्कुरु विदाङ्कुरुतम् विदाङ्कुरुत
. विदतुः । विदुः | विदाङ्करोतु विदाङ्कुरुताम् विदाङ्कुर्वन्तु ___ मृज् ५. ५६. श्वस्तनी मृज् ५. ५६. भविष्यन्ती माास्मि माष्टस्विः मार्टास्मः | माामि माावः माामः मा सिमाष्टस्थिः मास्थ | मार्क्ष्यसि मार्क्ष्यथ: माग्रंथ मार्टा मार्टारौ मार्टारः । मार्क्ष्यति मार्क्ष्यतः मायन्ति
__ मृज् ५. ५६. डियातिपत्त्यर्थ मृज् ५. ५६. मद्यतनी (पीको प्रार) अमाय॑म् अमााव. अमााम | अमार्शम् अमाव अमाह्म अमार्क्ष्यः अमाय॑तम् अमाद्यंत | अमाक्षीः अमाम् अमार्ट अमाय॑त् अमार्क्ष्यताम् अमायन् | अमाक्षीत् अमाष्र्टाम् अमाझुः
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫૨
ધાતુ अधि+इ अधीयते
ख्या.
لص
द्रा.
दा.
नु.
पा.
प्सा.
ब्रू.
भा.
કર્મણિ પ્રયોગ
વર્તમાનકાળ હ્યસ્તન ભૂ વિધ્યર્થ अध्यैयत
मा.
ईयते ऐयत
ख्यायते
तूयते
द्रायते
दाय
नूयते
पायते
प्सायते
उच्यते
भायते
मीयते
अख्यायत
अतूयत
अद्रायत
अदायत
अनूयत
अपायत
अप्सायत
औच्यत
अभायत
अमीयत
આજ્ઞાર્થ
अधीयेत अधीयताम्
ईयेत
ख्यायेत
तूयेत
द्रायेत
दात
नूयेत
पायेत
प्सायेत
उच्येत
भायेत
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
मीयेत
ईयताम्
ख्यायताम्
तूयताम्
द्रायताम्
दायताम्
नूयताम्
पायताम्
प्सायताम्
उच्यताम्
भायताम्
मीयताम्
શ્વસ્તની
अध्येता
अध्यायिता
एता /
आयिता
ख्याता
ख्यायिता
ताविता
द्राता
द्रायिता.
दाता
दायिता
नविता
नाविता
पाता
पायिता
प्ायिता
प्साता
वक्ता
भाता
भायिता
माता
मायिता
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્મણિ પ્રયોગ
૨૫૩
કર્મણિ પ્રયોગ
ભવિષ્યન્તી કિયાતિપત્યર્થ પરોક્ષા अध्येष्यते अध्यैष्यत अधिजगे अध्यायिष्यते अध्यायिष्यत
अध्यगीष्यत/अध्यगायिष्यत एष्यते ऐष्यत ईये आयिष्यते आयिष्यत ख्यास्यते अख्यास्यत चख्ये ख्यायिष्यते अख्यायिष्यत तोष्यते
अतोष्यत ताविष्यते . अताविष्यत द्रास्यते अद्रास्यत द्रांयिष्यते अद्रायिष्यत दास्यते अदास्यत दायिष्यते अदायिष्यत नविष्यते अनविष्यत नाविष्यते अनाविष्यत पास्यते . अपास्यत पायिष्यते अपायिष्यत प्सास्यते अप्सास्यत प्सायिष्यते अप्सायिष्यत वक्ष्यतें
अवक्ष्यत भास्यते अभास्यत भायिष्यते अभायिष्यत मास्यते अमास्यत मायिष्यते अमायिष्यत
અદ્યતની આશીર્વાદાર્થ अध्यायि अध्यायिषीष्ट
अध्येषीष्ट अध्यगायि आयि
एषीष्ट
आयिषीष्ट अख्यायि ख्यासीष्ट
ख्यायिषीष्ट अतावि तोषीष्ट
ताविषीष्ट अद्रायि
द्रासीष्ट
द्रायिषीष्ट अदायि दासीष्ट
दायिषीष्ट अनावि नविषीष्ट
नाविषीष्ट अपायि पासीष्ट
पायिषीष्ट अप्सायि
प्सासीष्ट
प्सायिषीष्ट अवाचि वक्षीष्ट अभायि भासीष्ट
भायिषीष्ट अमायि मासीष्ट
मायिषीष्ट
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫૪
ધાતુ या.
यु.
रा.
रु.
वा.
ला.
शी.
श्री.
स्तु.
વર્તમાનકાળ
यायते
यू
रायते
रूयते
वाय
लायते
शय्यते
श्रायते
सूयते
सू
स्तूयते
કર્મણિ પ્રયોગ
હ્યસ્તન ભૂ વિધ્યર્થ
अयायत
यायेत
अयूयत
अरायत
अरूयत
अवायत
अलायत
अशय्यत
अश्रायत
असूयत
असूयत
अस्तूयत
यूयेत
रायेत
रूयेत
वात
लायेत
शय्येत
श्रायेत
सूयेत
सूयेत
स्तूयेत
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
આજ્ઞાર્થ
यायताम्
यूयताम्
रायताम्
रूयताम्
वायताम्
लायताम्
शय्यताम्
श्रायताम्
सूयताम्
सूयताम्
स्तूयताम्
શ્વસ્તની
याता
यायिता
यविता
याविता
राता
रायिता
रविता
राविता
वाता
वायिता
लाता
लायिता
• शयिता
शायिता
श्राता
श्रायिता
सो
साविता
सोता
सविता
साविता
स्तोता
स्ताविता
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્મણિ પ્રયોગ
૨૫૫
કર્મણિ પ્રયોગ
. यये
अरावि .
वव
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપત્યર્થ પરોક્ષા यास्यते
अयास्यत यायिष्यते अयायिष्यत यविष्यते अयविष्यत युयुवे याविष्यते अयाविष्यत रास्यते अरास्यत . ररे रायिष्यते अरायिष्यत रविष्यते अरविष्यत रुरुवे राविष्यते अराविष्यत वास्यते • अवास्यत वायिष्यते अवायिष्यत लास्यते
अलास्यत लायिष्यते अलायिष्यत शयिष्यते . अशयिष्यत शिश्ये शायिष्यते
अशायिष्यत श्रास्यते अश्रास्यत , श्रायिष्यते अश्रायिष्यत सोष्यते असोष्यत सुषुवे साविष्यते असाविष्यत सोष्यते .
असोष्यत सुषुवे सविष्यते असविष्यत साविष्यते
असाविष्यत स्तोष्यते अस्तोष्यत तुष्टुवे स्ताविष्यते अस्ताविष्यत
लले
અદ્યતની આશીર્વાદાર્થ अयायि . यासीष्ट
यायिषीष्ट अयावि यविषीष्ट
याविषीष्ट अरायि रासीष्ट
रायिषीष्ट रविषीष्ट
राविषीष्ट अवायि
वासीष्ट
वायिषीष्ट अलायि लासीष्ट
लायिषीष्ट अशायि शयिपीष्ट
शायिषीष्ट अश्रायि
श्रासीष्ट
श्रायिषीष्ट असावि सोषीष्ट
साविषीष्ट असावि
सोषीष्ट सविषीष्ट
साविषीष्ट अस्तावि.
स्तोषीष्ट स्ताविषीष्ट
शश्रे
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
કર્મણિ પ્રયોગ
स्नाता
11. £ #111
अन्यते
ધાતુ વર્તમાનકાળ હ્યસ્તન ભૂ. વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ
શ્વસ્તની स्नायते अस्नायत स्नायेत स्नायताम्
स्नायिता स्नु. स्तूयते अस्तूयत स्तूयेत स्तूयताम्- । स्नोता
स्नाविता हु. हूयते अहूयत ढूयेत ह्यताम् होता
ह्लाविता अद्. अद्यते आद्यत . अद्येत , अद्यताम् अत्ता अन्.
आन्यत अन्येत अन्यताम् .. अनिता चकास.
अचकास्यत चकास्येत चकास्यताम् चकासिता जक्ष. जक्ष्यते अजक्ष्यत जक्ष्येत जक्ष्यताम् जक्षिता जाग जागर्यते अजागर्यत जागर्येत जागर्यताम् जागरिता
जागारिता दरिद्रा. दरिद्यते अदरिद्र्यत दरिद्र्येत दरिद्र्यताम् दरिद्रिता
दरिद्रायिता रुद् रुद्यते अरुद्यत रुद्येत रुद्यताम् रोदिता शिष्यते । अशिष्यत
शिष्येत शिष्यताम् शासिता
अश्वस्यत श्वस्येत श्वस्यताम् श्वसिता स्वप् सुप्यते . असुप्यत सुप्येत सुप्यताम्
स्वप्ता अस् भूयते अभूयत भूयेत भूयताम् भविता
भाविता आ+शास् आशास्यते __ आशास्यत आशास्येत आशास्यताम् आशासिता आस्. आस्यते आस्यत आस्येत आस्यताम् आसिता ईड्. ईड्यते ऐड्यत ईड्येत ईड्यताम् ईश्. ईश्यते ऐश्यत ईश्येत ईश्यताम् . ईशिता
11 11111 112 111
श्वस्यते
ईडिता
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્મણિ પ્રયોગ
ભવિષ્યન્તી
स्नास्यते
स्नायिष्यते
स्नोष्यते
स्नाविष्यते
होष्यते
ह्राविष्यते
अत्स्यते
अनिष्यते
चकासिष्यते
जक्षिष्यते
जागरिष्यते
जागारिष्यते
दरिद्रिष्यते
दरिद्रायिष्यते
रोदिष्यते
शासि
श्वसिष्यते
स्वप्स्यते
भविष्यते
भाविष्यते
आशासिष्यते
आसिष्यते
ईड
ईशिष्यते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अस्नास्यत
अस्नायिष्यत
अस्नोष्यत
अस्नाविष्यत
अह्नोष्यत
अह्नाविष्यत
आत्स्यत.
आनिष्यत
अचकासिष्यत
अजक्षिष्यत
अजागरिष्यत
अजागारिष्यत
अदरिद्रिष्यत
अदरिद्रायिष्यत
अरोदिष्यत
अशासिष्यत
अश्वसिष्यत
अस्वप्स्यत
अभविष्यत
• अभाविष्यत
आशासिष्यत
आसिष्यत
ऐडिष्यत
ऐशिष्यत
કર્મણિ પ્રયોગ
પરોક્ષા
सस्ने
सुष्णुवे
जुहुवे
आदे/जक्षे
आने
चकासाञ्चक्रे
जजक्षे
जजागरे
जागराञ्चक्रे
दरिद्राञ्चक्रे
रुरुदे
शशासे
शश्वसे
અદ્યતની
अस्नायि
अस्नावि
अह्नावि
आदि
आनि
अचकासि
अजक्षि
अजागरि
अदरिद्रि
अदरिद्रायि
अरोदि
अशासि
अश्वासि
अस्वापि
अभावि
बभूवे
आशशासे आशासि
आसाञ्चक्रे आसि
डाञ्चक्रे
ऐडि
ईशाञ्चक्रे
ऐशि
૨૫૭
આશીર્વાદાર્થ
स्नासीष्ट
स्नायिषीष्ट
स्नोषीष्ट
स्नाविषीष्ट
होषीष्ट
हाविषीष्ट
अत्सीष्ट
अनिषीष्ट
. चकासिषीष्ट
जक्षिषीष्ट
जागरिषीष्ट
जागारिषीष्ट
दरिद्रिषीष्ट
दरिद्रायिषीष्ट
रोदिषीष्ट
शासिषीष्ट
श्वसिषीष्ट
स्वप्सीष्ट
भविषीष्ट
भाविषीष्ट
आशासिषीष्ट
आसिषीष्ट
ईडिषीष्ट
ईशिषीष्ट
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
-
કર્મણિ પ્રયોગ
दिह्.
ધાતુ વર્તમાનકાળ હ્યસ્તનભૂ વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની चक्ष. ख्यायते अख्यायत ख्यायेत ख्यायताम् ख्याता
ख्यायिता दिह्यते अदिह्यत दिह्येत दिह्यताम् देग्धा दुह्. दुह्यते अदुह्यत दुह्येत दुह्यताम् दोग्धा द्विष्यते अद्विष्यत
द्विष्येत द्विष्यताम् द्वेष्टा मृज्यते अमृज्यत मृज्येत मृज्यताम् . मार्जिता
माल अलिह्यत लिह्येत लिह्यताम् लेढा उच्यते औच्यत उच्येत उच्यताम् । वक्ता
वस्यते अवस्यत वस्येत वस्यताम् वसिता वश् । उश्यते औश्यत उश्येत उश्यताम् वशिता विद्. विद्यते अविद्यत विद्येत विद्यताम् वेदिता हन्. हन्यते अहन्यत हन्येत हन्यताम् । हन्ता,
. घानिता पीन परोक्ष भनित : अधि+इ - अधिजगान, इ - ईयान, ख्या - चख्यान, तु - तुतुवान, द्रा - दद्राण, दा - ददान, नु - नुनुवान, पा - पपान, प्सा - पप्सान, ब्रू - ऊचान, भा - बभान, मा - ममान, या - ययान, यु - युयुवान, रा- रराण, रु - रुरुवाण, वा - ववान, ला - ललान, शी - शिश्यान, श्रा - शश्राण, सु - सुषुवाण, सू - सुषुवाण, स्तु - तुष्टुवान, स्ना - सस्नान, स्नु - सुष्णुवान, हु - जुह्ववान, अद् - आदान, अन् - आनान, चकास् - चकासाञ्चक्राण, जक्ष् - जजक्षाण, जागृ - जागराञ्चक्राण/जजागराण, दरिद्रा - दरिद्राञ्चक्राण, रुद् - रुरुदान, शास् - शशासान, श्वस् - शश्वसान, स्वप् - सुषुपाण, अस्- बभूवान, आ+शास् - आशशासान, आस् - आसाञ्चक्राण, ईड् - ईडाचक्राण, ईश् - ईशाञ्चक्राण, चक्ष् - चक्शान/चख्यान/चचक्षाण, दिह - दिदिहान, दुह् - दुदुहान, द्विष् - दिद्विषाण, मृज् – ममृजान/ममार्जान, लिह् - लिलिहान, वच्-ऊचान, वश्-ऊशान. वस्-वसान, विद् - विविदान/विदाञ्चक्राण, हन् - जघ्नान
11 1011 111111
लिह्यते
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કર્મણિ પ્રયોગ
૨૫૯
"
કર્મણિ પ્રયોગ
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ પરોક્ષા અદ્યતની આશીર્વાદાર્થ ख्यास्यते अख्यास्यत चख्ये अख्यायि ख्यायिषीष्ट ख्यायिष्यते __ अख्यायिष्यत
ख्यासीष्ट धेक्ष्यते अधेक्ष्यत .. दिदिहे अदेहि धिक्षीष्ट धोक्ष्यते अधोक्ष्यत
दहे अदोहि . धुक्षीष्ट द्वेक्ष्यते अद्वेक्ष्यत दिद्विषे अद्वेषि
द्विक्षीष्ट मार्जिष्यते . अमार्जिष्यत ममृजे अमार्जि. मार्जिषीष्ट मायते अमायत
माीष्ट लेक्ष्यते अलेक्ष्यत लिलिहे अलेहि लिक्षीष्ट वक्ष्यते अवक्ष्यत ऊचे अवाचि वक्षीष्ट वसिष्यते अवसिष्यत ववसे अवासि वसिषीष्ट वशिष्यते अवशिष्यत ऊशे अवाशि वशिषीष्ट वेदिष्यते अवेदिष्यत विविदे अवेदि वेदिषीष्ट हनिष्यते .. अहनिष्यत जम्ने अवधि वधिषीष्ट घानिष्यते. अघानिष्यत
अघानि घानिषीष्ट साउ५७ ता ता...
અમે નાનપણમાં દિવસભર અભ્યાસ કરતાં, તમે આંટા મારો છો, સવારે પ્રતિક્રમણ બાદ સ્વાધ્યાય. તે પણ મુખપાઠ જ ! પછી અજવાળું થયે પડિલેહણ કરતાં, રોજ હજાર-પંદરસોનો સ્વાધ્યાય, વીસ-પચ્ચીસ નવી ગાથા કરતાં. साधुभोने 'दोओ' श६ रीने न संबोधो. 'मी महात्मा' हो. संयमी छे. સાહેબજીની સંયમી પ્રત્યેની અંતિમ ઈચ્છા : તમે ખૂબ પ્રભાવક બનો, અને તે માટે ખૂબ જ ભણો અને વાતોનું તો નામ જ ન હોય. (तिम पायनामांथी)
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
દત્ત ધાતુ વર્તમાન વર્તમાન હેત્વર્થ- સંબંધકર
કર્તરિ, કર્મણિ કૃદન્ત ભૂત કૃદન્ત કૃદન્ત
કૃદન્ત अधि+इ. अधीयान अधीयमान अध्येतुम् अधीत्य इ. ५. यत् ईयमान एतुम् इत्वा ख्या. ५. ख्यात् ख्यायमान ख्यातुम् ख्यात्वा तु. ५. तुवत् तूयमान तोतुम् तुत्वा । द्रा. ५. द्रात् द्रायमाण
द्रात्वा दा. ५. दात् दायमान दातुम् दात्वा नु. ५. नुवत् नूयमान नवितुम् नुत्वा पा. ५. पात् पायमान पातुम् पात्वा
५. प्सात् प्सायमान प्सातुम् प्सात्वा ब्रू 6. ब्रुवत्/ उच्यमान
उक्त्वा ब्रुवाण भा. ५. भात् भायमान भातुम् .. भात्वा मा. ५. मात् मीयमान मातुम् मात्वा
' यायमान यातुम् यात्वा यु. ५. युवत् यूयमान यवितुम् युत्वा रा. ५. रात् . रायमाण रातुम् रात्वा रु. ५. रुवत् रूयमाण
रुत्वा वा. ५. वात् वायमान वातुम् वात्वा ला. ५. लात् लायमान लातुम् लात्वा शी. मा. शयान शय्यमान : शयितुम् शयित्वा
કર્તરિભૂતકૃદન્ત अधीतवत् इतवत्/इत ख्यातवत् तुतवत् द्राणवत् दातवत् नुतवत् पातवत् प्सातवत् । उक्तवत् .
LIIT TIIMITI
FEE FEE EFFEEEEEEEEEE
यात्
भातवत्/भात मातवत्/मात यातवत्/यात युतवत् रातवत् रुतवत्/रुत वातवत्/वात लातवत् शयितवत्/ शयित
श्रा. ५. श्रात्
श्रायमाण श्रातुम्
श्रात्वा
श्रातवत
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કૃદન્ત
કર્મણિ- ભવિષ્ય ભૂત हन्त अनीय
हन्त
अधीत अध्येष्यमाण अध्ययनीय अध्येतव्य
इत एष्यत् अयनीय
ख्यानीय
तवनीय
ख्यात ख्यास्यत्
तोष्यत्
तुत
द्राण द्रास्यत् द्राणीय
दात
नुत
पात
दास्यत्
नविष्यत्
पास्यत्
प्सात प्सास्यत्
उक्त
वक्ष्यत्/
. वक्ष्यमाण
भात
मात
यात यास्यत्
यविष्यत्
भास्यत्
मास्यत्
दानीय
नवनीय
पानीय
प्सानीय
वचनीय
भानीय
मानीय
यानीय
यवनीय
युत
रात
रास्यत्
रुत
रविष्यत्
वात
वास्यत् लात लास्यत् लानीय शयित शयिष्यमाण शयनीय
श्रात श्रास्यत् श्राणीय
કૃદન્ત
વિધ્યર્થ કૃદન્ત
तव्य
राणी
रवणीय
वानीय
एतव्य
ख्यातव्य
तोतव्य
द्रातव्य
दातव्य
नवितव्य
पातव्य
प्सातव्य
वक्तव्य
भातव्य
मातव्य
यातव्य
यवितव्य
रातव्य
रवितव्य
वातव्य
लातव्य
शयितव्य
श्रातव्य
अध्येय
इत्य
ख्येय
तव्य / ताव्य
द्रेय
देय
नव्य/नाव्य
पेय
प्य
वाक्य
भेय
मेय
येय
यव्य/याव्य
रेय
रव्य/राव्य
वेय
य
शेय
श्रेय
૨૬૧
પરોક્ષભૂત
કૃદન્ત
अधिजगान
ईयिवस्
चख्यवस्
तुतुवस्
दद्रिवस्
ददिवस्
नुनुवस्
पपिवस्
पप्सिस्
ऊचिवस्/
ऊचान
बभिवस्
ममिवस्
ययिवस्
युयुवस्
ररिवस्
रुरुवस्
वविवस्
लवस्
शिश्यान
शश्रिवस्
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
हन्त
હેત્વર્થકૃદન્ત
વર્તમાન વર્તમાન કર્તરિ, કર્મણિ કૃદન્ત કૃદત્ત सुवत् सूयमान सुवान सूयमान
સંબંધક- કર્તરિભૂત ભૂતકૃદન્ત કૃદત્ત सुत्वा सुतवत् सूत्वा, सूतवत्
सु.५.
सोतुम्
सू.मा.
सोतुम्/
सवितुम्
स्तु.७.
स्तूयमान
स्तोतुम्
स्तुत्वा · स्तुतवत्
स्ना.५. स्नु.५.
स्तुवत् स्तुवान स्नात् स्नुवत् हवान अदत्
स्नातुम् । स्नवितुम्
हु मा.
स्नायमान स्तूयमान द्यमान अद्यमान
होतुम्
स्नात्वा
स्नातवत् स्तुत्वा स्तुतवत् हुत्वा हुतवत् जग्ध्वा जग्धवत्
अद्.५.
अत्तुम्
।
अन्.५. चकास्.५.
अनत् अन्यमान अनितुम् चकासत् चकास्यमान चकासितुम्
अनित्वा अनितवत् । चकासित्वा चकासितवत्
जाग.५.
जक्ष.५. जक्षत् जक्ष्यमाण जक्षितुम् जक्षित्वा जक्षितवत् जाग्रत् जागर्यमाण जागरितुम् जागरित्वा. जागरितवत्/
जागरित दरिद्रा.५. दरिद्रत् दरिद्र्यमाण दरिद्रितुम् दरिद्रित्वा दरिद्रितवत्/
दरिद्रित रुद.५. रुदत् . रुद्यमान रोदितुम् रुदित्वा रुदितवत्/रुदित शास्.५. शासत् शिष्यमाण शासितुम् शासित्वा/ शिष्टवत्
शिष्ट्वा श्वस.प. श्वसत् श्वस्यमान श्वसितम् श्वसित्वा श्वस्तवत् स्वप.५. स्वपत् सुप्यमान स्वप्तुम् . सुप्त्वा सुप्तवत्/सुप्त अस्.५. सत् भूयमान भवितुम् भूत्वा भूतवत् । आ+शास् मा. आशासान आशास्यमान आशासितुम् आशास्य आशास्तवत् आस्.मा. आसीन आस्यमान आसितुम् आसित्वा आसितवत् ईड्.मी. ईडान ईड्यमान ईडितुम् ईडित्वा ईडितवत्
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કૃદન્ત
दुर्मणि- ભવિષ્ય
કૃદન્ત
ભૂત
કૃદન્ત
सुत
सूत
स्तुत
া
स्नात
स्नुत
जग्ध
सोष्यत्
सोष्यमाण/
सविष्यमाण
स्तोष्यत्
स्तोष्यमाण
स्नास्यत्
स्नविष्यत् ह्रोष्यमाण
अत्स्यत्
अनीय
सवनीय
सवनीय
स्तवनीय
स्नानीय
स्नवनीय
हवनीय
अदनीय
કૃદન્ત
વિધ્યર્થ કૃદન્ત
तव्य
सोतव्य
सोतव्य
सवितव्य
स्तोतव्य
स्नातव्य
स्नवितव्य
ह्रोतव्य
अत्तव्य
य
सव्य/साव्य
सुषुवस्
सव्य/साव्य सुषुवाण
अनित अनिष्यत् अननीय अनितव्य चकासित चकासिष्यत् चकासनीय चकासितव्य चकास्य
आन्य
स्तव्य / स्ताव्य तुष्टुवस्
तुष्टुवान सनिवस्
स्नेय
स्नव्य/स्नाव्य सुष्णुवस्
ह्राव्य/ह्नव्य जुहुवान
आद्य
आदिव
जक्षिवस्
आविस्
चकासाञ्च
जक्षित जक्षिष्यत् जक्षणीय जक्षितव्य जक्ष्य जागरित जागरिष्यत् जागरणीय जागरितव्य
जाग
दरिद्रित दरिद्रिष्यत् दरिद्रणीय दरिद्रितव्य
रुदित रोदिष्यत् रोदनीय रोदितव्य शिष्ट
शासिष्यत्
शासनीय
शासितव्य
दरिद्रेय
रोद्य
शिष्य
૨૬૩
श्वस्त
श्वसनीय
श्वसितव्य
श्वास्य
स्वप्तव्य
स्वप्य
श्वसिष्यत् सुप्त. स्वप्स्यत् स्वपनीय भूत भविष्यत् भवनीय भवितव्य आशासित आशासिष्यमाण आशासनीय आशासितव्य आशास्य
भव्य / भाव्य
आसित आसिष्यमाण आसनीय आसितव्य ईडित ईडिष्यमाण ईडनीय ईडितव्य
પરોક્ષભૂત
કૃદન્ત
आस्य ईड्य
कृवस्
जजक्ष्वस्
जागराञ्च
कृवस्
दरिद्राञ्च
कृवस्
रुरुद्वस्
शिशिष्वस्
शश्वस्वस्
सुषुप्वस्
बभूवस्
आशासान
आसाञ्चकाण
डाञ्चक्रण
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ધાતુ
કૃદન્ત વર્તમાન વર્તમાન હેત્વર્થ- કર્તરિ, કર્મણિ કૃદન્ત
કર્તરિ, ભૂત
સંબંધક- ભૂત કૃદન્ત ईशित्वा ख्यात्वा दिग्ध्वा
ईश्यमान
ईशितुम्
ईश.मा. ईशान चक्ष.मा. चक्षाण दिह... दिहत्
ख्यायमान
ईशितवत् ख्यातवत् दिग्धवत्
दिह्यमान
देग्धुम्
दिहान
दुह्यमान
दोग्धुम्
दुग्ध्वा
दुग्धवत्
द्विष्यमाण द्वेष्टुम्
द्विष्ट्वा
द्विष्टवत्
मृज्यमान
मृष्टवत्
दुह्.. दुहत्
दुहान द्विष्.6. द्विषत्
द्विषाण मृज्.५. मार्जत्
मृजत् लिह्.. लिहत्
लिहान वच्.५. वचत् वश्.५. उशत् वस.मा. वसान विद्.५. विदत्
माष्टुम् । मृष्ट्वा मार्जितुम् मार्जित्वा लेढुम् । लीवा
लिह्यमान
लीढवत्
उच्यमान उश्यमान वस्यमान विद्यमान
वक्तुम् उक्त्वा उक्तवत् वशितुम् वशित्वा उशितवत् वसितुम् - वसित्वा वसितवत् वेदितुम् विदित्वा विदितवत्
हन्.५.
नत्
हन्यमान
हन्तुम्
हत्वा
हतवत्
x मशित विषयमा चश् नो क्शा, ख्या मेम २ माहेशो थाय छे. तेथी
माहेश भु४७ ५९ हन्तो थाय छ. . त. चक्षित्वा, क्शात्वा, ख्यात्वा, चक्षितः, क्शातः, ख्यातः विगेरे तुम् विगेरेमा ५९॥ सम४.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના કૃદન્ત
૨૬૫
કુદત્ત
કર્મણિ- ભવિષ્ય ભૂત કૃદન્ત
વિધ્યર્થ કૃદન્ત अनीय तव्य
પરોક્ષભૂત કુદત્ત
य
કુદત્ત
मृष्ट
मार्जिष्यत् ।
ईशित ईशिष्यमाण ईशनीय.. ईशितव्य ईश्य ईशाञ्चक्राण ख्यात ख्यास्यत् ख्यानीय ख्यातव्य ख्येय . चख्यिवस् दिग्ध धेक्ष्यत् देहनीय देग्धव्य देह्य दिदिह्वस् धेक्ष्यमाण
दिदिहान दुग्ध धोक्ष्यत् दोहनीय दोग्धव्य दोह्य दुदुह्वस् धोक्ष्यमाण
दुदुहान द्वेक्ष्यत् द्वेषणीय द्वेष्टव्य द्वेष्य .
दिद्विष्वस् द्वेक्ष्यमाण
दिद्विषाण मार्क्ष्यत् .. मार्जनीय माष्टव्य मार्ग्य ममृज्वस्
मार्जितव्य मृज्य लीढ
. लेक्ष्यत् लेहनीय लेढव्य लेह्य . लिलिह्वस् लेक्ष्यमाण
लिलिहान उक्त वक्ष्यत् वचनीय . वक्तव्य वाक्य
ऊचिवस् उशित वशिष्यत् वशनीय .. वशितव्य वास्य ऊशिवस् वसित वसिष्यमाण वसनीय वसितव्य वस्य विदित वेदिष्यत् वेदनीय वेदितव्य वेद्य. विदाञ्चकृवस्
विविद्वस् हत हनिष्यत् हननीय हन्तव्य घात्य
जनिवस्
जघन्वस् सू. मा. ५. मद्यतनी (बी २) असोषि असोष्वहि असोष्महि असोष्ठा: असोषाथाम् असोढ्वम् असोष्ट असोषाताम् असोषत
ववसान
वा
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ઈચ્છાદર્શક
ख्या
५.
द्रा५.
ધાતુ વર્તમાના હસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ श्वस्तनी अधि+इमा अधिजिगांसे अध्यजिगांसे अधिजिगांसेय अधिजिगांसै अधिजिगांसिताहे इ५. जिगमिषामि अजिगमिषम् जिगमिषेयम् जिगमिषाणि जिगमिषितास्मि
चिख्यासामि अचिख्यासम् चिख्यासेयम् चिख्यासानि चिख्यासितास्मि तुतूषामि अतुतूषम् तुतूषेयम् तुतूषाणि तुतूषितास्मि
दिद्रासामि अदिद्रासम् दिद्रासेयम् दिद्रासानिदिद्रासितास्मि दाप. दिदासामि अदिदासम् दिदासेयम् दिदासानिदिदासितास्मि
नुनूषामि अनुनूषम् नुनूषेयम् नुनूषाणि नुनूषितास्मि पा ५. पिपासामि अपिपासम् पिपासेयम् पिपासानि पिपासितास्मि प्सा ५. पिप्सासामि अपिप्सासम् पिप्सासेयम् पिप्सासानि पिप्सासितास्मि
विवक्षामि अविवक्षम् विवक्षेयम् विवक्षाणि . विवक्षितास्मि
विवक्षे अविवक्षे विवक्षेय विवक्ष विवक्षिताहे भाप. बिभासामि अबिभासम् बिभासेयम् बिभासानि बिभासितास्मि'
मित्सामि अमित्सम् मित्सेयम् मित्सानि - मित्सितास्मि यियासामि . अयियासम् यियासेयम् यियासानि यियासितास्मि युयूषामि अयुयूषम् युयूषयम् युयूषाणि युयूषितास्मि यियविषामि अयियविषम् यियविषेयम् यियविषाणि यियविषितास्मि रिरासामि अरिरासम् रिरासेयम् - रिरासानि रिरासितास्मि रुरूषामि अरुरूषम् रुरूषेयम् रुरूषाणि रूषितास्मि
विवासामि अविवासम् विवासेयम् . विवासानि विवासितास्मि ला५. लिलासामि अलिलासम् लिलासेयम् लिलासानि लिलासितास्मि शा. शिशयिषे अशिशयिषे शिशयिषेय शिशयिषै शिशयिषिताहे श्रा ५. शिश्रासामि अशिश्रासम् शिश्रासेयम् शिश्रासानि शिश्रासितास्मि
111111111111111111111
il11111111111 U111111111111111111111
मा ५.
या५.
रु५.
वा५.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના ઈચ્છાદર્શક
૨૬૭
ઈચ્છાદર્શક
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ અધતની પરીક્ષા
આશીર્વાદાર્થ अधिजिगांसिष्ये अध्यजिगांसिष्ये अध्यजिगांसिषि अधिजिगांसाञ्चक्रे अधिजिगांसिषीय जिगमिषिष्यामि अजिगमिषिष्यम् अजिगमिषिषम् जिगमिषाञ्चका/चकर जिगमिष्यासम् चिख्यासिष्यामि अचिख्यासिष्यम् अचिख्यासिषम् चिख्यासाञ्चकार/चकर चिख्यास्यासम् तुतूषिष्यामि अतुतूषिष्यम् अतुतूषिषम् तुतूषाञ्चकार/चकर तुतूष्यासम् दिद्रासिष्यामि अदिद्रासिष्यम् अदिद्रासिषम् दिद्रासाञ्चका/चकर
दिदास्यासम् दिदासिष्यामि अदिदासिष्यम् अदिदासिषम् दिदासाञ्चका/चकर
दिदास्यासम् नुनूषिष्यामि अनुनूषिष्यम् अनुनूषिषम् नुनूषाञ्चकाराचकर नुनूष्यासम् पिपासिष्यामि अपिपासिष्यम् अपिपासिषम् पिपासाञ्चका/चकर
पिपास्यासम् पिप्सासिष्यामि अपिप्सासिष्यम् अपिप्सासिषम् पिप्सासाञ्चकार/चकर ।
पिप्सास्यासम् विवक्षिष्यामि अविवक्षिष्यम् अविवक्षिषम् विवक्षाञ्चकार/चकर विवक्ष्यासम् विवक्षिष्ये . अविवक्षिष्ये अविवक्षिषि विवक्षाञ्चक्रे विवक्षिपीय विभासिष्यामि अबिभासिष्यम् अबिभासिषम् बिभासाञ्चकाराचकर मित्सिष्यामि अमित्सिष्यम् अमित्सिषम् मित्साञ्चकाराचकर मित्स्यासम् यियासिष्यामि अयियासिष्यम् , अयियासिषम् यियासाञ्चकार/चकर युयूषिष्यामि अयुयूषिष्यम् अयुयूषिषम् युयूषाञ्चका/चकर युयूष्यासम् यियविषिष्यामि . अयियविषिष्यम् अयियविषिषम् यियविषाश्चकारचकर यियविष्यासम् रिरासिष्यामि अरिरासिष्यम् अरिरासिषम् रिरासाञ्चकार/चकर
रिरास्यासम् रुरूषिष्यामि अरूषिष्यम् अरुरूषिषम् रुरूषाञ्चका/चकर रुरूष्यासम् विवासिष्यामि अविवासिष्यम् अविवासिषम् विवासाञ्चका/चकर
विवास्यासम् लिलासिष्यामि अलिलासिष्यम् अलिलासिषम् लिलासाञ्चका/चकर शिशयिषिष्ये अशिशयिषिष्ये अशिशयिषिषि शिशयिषाञ्चक्रे शिशयिषिषीय. शिवासिष्यामि अशिश्रासिष्यम् अशिश्रासिषम् शिश्रासाञ्चका/चकर शिश्रास्यासम्
बिभास्यासम्
यियास्यासम्
लिलास्यासम्
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ઈચ્છાદર્શક
આશાળ
સ્તની
___ जुहूषिताहे
ધાતુ વર્તમાના હસ્તની વિધ્યર્થ सु ५. सुसूषामि असुसूषम् सुसूषेयम् सुसूषाणि सुसूषितास्मि सू . सुसूषे असुसूषे सुसूषेय . सुसूपै . सुसूषिताहे स्तु ५. तुष्टुषामि अतुष्टुषम् तुष्टुषेयम् तुष्टुषाणि तुष्टूषितास्मि स्तु ॥. तुष्टषे अतुष्टषे तुष्टुषेय तुष्टुपै तुष्टूषिताहे स्ना ५. सिस्नासामि असिस्नासम् सिस्नासेयम् सिस्नासानि . सिस्नासितास्मि स्तु ५. सुष्णूषामि असुष्णूषम् सुष्णूषेयम् सुष्णूषाणि सुष्णूषितास्मि हु भा. जुषे अजुहूषे जुहूषेय . जुहूरै अद् ५. जिघत्सामि अजिघत्सम् जिघत्सेयम् जिघत्सानि जिघत्सितास्मि अन् ५. अनिनिषामि आनिनिषम् अनिनिषेयम् अनिनिषाणि अनिनिषितास्मि चकास् ५. चिचकासिषामि अचिचकासिषम् चिचकासिषेयम् चिचकासिषाणि चिचकासिषितास्मि जक्ष ५. जिजक्षिषामि अजिजक्षिषम् जिजक्षिषेयम् जिजक्षिषाणि जिजक्षिषितास्मि' जागृ ५. जिजागरिषामि अजिजागरिषम् जिजागरिषेयम् जिजागरिषाणि जिजागरिषितास्मि दरिद्रा ५. दिदरिद्रासामि . अदिदरिद्रासम् दिदरिद्रासेयम् दिदरिद्रासानि दिदरिद्रासितास्मि दरिद्रा ५. दिदरिद्रिषामि अदिदरिद्रिषम् दिदरिद्रिषेयम् दिदरिद्रिषाणि दिदरिद्रिषितास्मि शास् ५. शिशासिषामि- अशिशासिषम् शिशासिषेयम् शिशासिषाणि शिशासिषितास्मि श्वस् ५. शिश्वसिषामि अशिश्वसिषम् शिश्वसिषेयम् शिश्वसिषाणि । रुद् ५. रुरुदिषामि · अरुरुदिषम् रुरुदिषेयम् रुरुदिषाणि रुरुदिषितास्मि स्वप् ५. सुषुप्सामि असुषुप्सम् सुषुप्सेयम् .. सुषुप्सानि सुषुप्सितास्मि अस् ५. बुभूषामि अबुभूषम् बुभूषेयम् बुभूषाणि
बुभूषितास्मि आ+शास् था. आशिशासिषे आशिशासिषे आशिशासिषेय आशिंशासिषै आशिशासिषिताहे आस् भा. आसिसिषे आसिसिषे आसिसिषेय आसिसिषै आसिसिषिताहे
एम
1111111
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના ઈચ્છાદર્શક
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપત્યર્થ
सुसूषिष्यामि
असुसूषिष्यम्
सुसुषिष्ये
असुसूषिष्ये
ઈચ્છાદર્શક
अतुष्टृषिष्यम्
अतुष्टृषिष्ये
પરોક્ષા
सुसूषाञ्चकार/चकर
सुसूषाञ्चक्रे
तुष्टृषिष्यामि
तुष्षाञ्चकार/चकर
तुष्टषिष्ये
तुष्टषाञ्चक्रे
सिस्नासिष्यामि
असिस्नासिष्यम् असिस्नासिषम्
सिस्नासाञ्चकार/चकर
सुष्णूषिष्यामि असुष्णुषिष्यम्- असुष्षषम्
सुष्णूषाञ्चकार/चकर
सुष्णूष्यासम्
जुहूषिष्ये
अजुहूषिष्ये
अजुहूषिधि
जुहूषाञ्चक्रे
जुहूषिषीय
जिघत्सिष्यामि • अजिघत्सिष्यम्
अजिघत्सिषम्
जिघत्साञ्चकार/चकर
जिघत्स्यासम्
आनिनिषिषम्
अनिनिषाञ्चकार/चकर
अनिनिष्यासम्
अनिनिषिष्यामि आनिनिषिष्यम् चिचकासिषिष्यामि अचिचकासिषिष्यम् अचिचकासिषिषम् चिचकासिषाञ्चकार/चकर चिचकासिष्यासम् जिजक्षिषिष्यामि अजिजक्षिषिष्यम् अजिजक्षिषिषम् जिजक्षिषाञ्चकार/चकर जिजक्षिष्यासम्
जिजागरिष्यासम्
दिदरिद्रास्यासम्
जिजागरिषिष्यामि अजिजागरिषिष्यम् अजिजागरिषिषम् जिजागरिषाञ्चकार/चकर दिदरिद्रासिष्यामि अदिदरिद्रासिष्यम् अदिदरिद्रासिषम् दिदरिद्रासाञ्चकार/चकर दिदरिद्रिषिष्यामि अदिदरिद्रिषिष्यम् अदिदरिद्रिषिषम् दिदरिद्रिषाञ्चकार/चकर शिशासिषिष्यामि अशिशासिषिष्यम् अशिशासिषिषम् शिशासिषाञ्चकार/चकर शिश्वसिषिष्यामि अशिश्वसिषिष्यम् अशिश्वसिषिषम् शिश्वसिषाञ्चकार/चकर
दिदरिद्रिष्यासम्
रुरुदिषिष्यामि अरुरुदिषिष्यम् अरुरुदिषिषम्
रुरुदिषाञ्चकार/चकर
અદ્યતની
असुसूषिषम्
असुसूषिषि
अतुष्टृषिषम्
अतुष्टृषिषि
૨૬૯
सुषुप्सिष्यामि असुषुप्सिष्यम् असुषुप्सिषम्
सुषुप्साञ्चकार/चकर
बुभूषाञ्चकार/चकर
बुभूषिष्यामि अनुभूषिष्यम् अनुभूषिषम् आशिशासिषिषि
आशिशासिषिष्ये आशिशासिषिष्ये
आशिशासिषाञ्चक्रे
आसिसिषिष्ये आसिसिषिष्ये आसिसिषिषि आसिसिषाञ्चक्रे
આશીર્વાદાર્થ
सुसूष्यासम्
सुसूषिषीय
नुष्टुष्यासम्
तुष्टृषिषीय
सिस्नास्यासम्
शिशासिष्यासम्
शिश्वसिष्यासम्
रुरुदिष्यासम्
सुषुप्स्यासम्
बुभूष्यासम्
आशिशासिषिषीय
आसिसिषिषीय
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ઈચ્છાદર્શક
ईडिडिबै
दुधुझे
दुधुक्षिताहे
ધાતુ વર્તમાના હસ્તની વિધ્ય આશાર્થ શ્વસની इंड्.मा. ईडिडिषे ऐडिडिपे ईडिडिषेय
ईडिडिषिताहे ईश्.भा. ईशिशिषे ऐशिशिषे ईशिशिषेय ईशिशिषै ईशिशिषिताहे चक्ष.भाचिख्यासे अचिख्यासे चिख्यासेय चिख्यासै
चिख्यासिताहे दिह.५. दिधिक्षामि अदिधिक्षम दिधिक्षेयम दिधिक्षाणि दिधिक्षितास्मि दिह.भा. दिधिक्षे अदिधिक्षे दिधिक्षेय दिधिक्ष । दिधिक्षिताहे दुह.५. दुधुक्षामि अदुधुक्षम् दुधुक्षेयम् दुधुक्षाणि दुधुक्षितास्मि दुह.भा. दुधुक्षे अदुधुक्षे दुधुक्षेय द्विष्.५. दिद्विक्षामि अदिद्विक्षम् । दिद्विक्षेयम् ।
दिद्विक्षाणि
दिद्विक्षितास्मि द्विष्.भ. दिद्विक्षे अदिद्विक्षे दिद्विक्षेय दिद्विौ दिद्विक्षिताहे मृज्.५. मिमृक्षामि अमिमृक्षम् मिमृक्षेयम् मिमृक्षाणि मिमृक्षितास्मि मृज.५. मिमार्जिषामि अमिमार्जिषम् मिमाजिषेयम् मिमार्जिषाणि मिमार्जिषितास्मि लिह.५. लिलिक्षामि अलिलिक्षम लिलिक्षेयम लिलिक्षाणि लिलिहितास्मि लिह.भा. लिलिक्षे. अलिलिक्षे । लिलिलेय लिलि: लिलिक्षिताहे वच्.५ विवक्षामि अविवक्षम् विवक्षेयम् विवक्षाणि - विवक्षितास्मि वश्.५. विवशिषामि अविवशिषम् विवशिषेयम् विवशिषाणि विवशिषितास्मि
विवसिषे अविवसिषे विवसिषेय विवसिषै विवसिषिताहे विद.५. विविदिषामि अविविदिषम् विविदिषेयम् । विविदिषाणि विविदिषितास्मि हन्.५ जिघांसामि अजिघांसम् जिघांसेयम् जिघांसानि जिघांसितास्मि साडेन डेता उता... • વેપારી જેમ પોતાની મૂડી અને ધંધો વધારવાનો પ્રયત્ન કરે. એની
દેખભાળ રાખે તેમ તમે પણ સંયમ લીધા પછી જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રની મૂડી વધારવાની અને સંભાળ રાખવાની તસ્દી લીધા કરો. જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રના યોગમાં પુરૂષાર્થના કરતાં ચારિત્રપ્રાપ્તજીવો જો લોકસત્કારથી તુષ્ટ કે ખુશ થઈ જાય તો પ્રમાદરૂપી કૂવામાં ઉતરે છે.
वर
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના ઈચ્છાદર્શક
ઈચ્છાદર્શક
अदुधुक्षिष्यामि
अदुधुक्षिष्ये
अदिद्विक्षिष्यम् अदिद्विक्षिषम्
अदिद्विक्षिष्ये अदिद्विक्षिषि
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ અદ્યતની ईडिडिषिष्ये ऐडिडिषिष्ये ऐडिडिषिषि ईशिशिषिष्ये ऐशिशिषिष्ये ऐशिशिषिषि
चिख्यासिष्ये
अचिख्यासिष्ये अचिख्यासिषि
दिधिक्षिष्यामि
अदिधिक्षिष्यम्
अदिधिक्षिषम्
दिधिक्षिष्ये
अदिधिक्षिष्ये
अदिधिक्षिषि
दुधुक्षिष्यामि
दुधुक्षिष्ये
दिद्विक्षिष्यामि
दिद्विक्षिष्ये
मिमृक्षिष्यामि
मिमार्जिषिष्यामि
लिलिक्षिष्यामि लिलिक्षिष्ये अलिलिक्षिष्ये
विवक्षिष्यामि
विवशिषिष्यामि
विवसिषिष्ये
विविदिषिष्यामि
जिघांसिष्यामि
साहेब
हेता हता...
♦ ભગવદ્ પ્રાપ્તિ માટે ભણીશું, સ્વાધ્યાયાદિ કરીશું તો જ કલ્યાણ થશે. સમ્યક્ત્વ કે બોધીબીજ રૂપ વૃક્ષને માટે સંયમ એ શ્રેષ્ઠ ખાતર છે. સંયમજીવનમાં ઊંઘ અને આહાર કમ કરો. ઊંઘ અને આહાર જેટલો વધારશો તેટલો વધશે. ઘટાડશો તેટલો ઘટશે. નિદ્રાને આહાર સાથે નજીકનો સંબંધ છે.
अदुधुक्षिष्यम्
अदुधुक्षिषि
अमिमृक्षिष्यम् अमिमृक्षिषम् अमिमार्जिषिष्यम् अमिमार्जिषिषम् अलिलिक्षिष्यम् अलिलिक्षिषम्
अलिलिक्षिषि
अविवक्षिष्यम् अविवक्षिषम् अविवशिषिष्यम् अविवशिषिषम्
• अविवसिषिष्ये अविवसिषिषि
૨૭૧
પરોક્ષા
ईडिषाञ्चक्रे
ईशिशिषाञ्चक्रे
चिख्यासाञ्चक्रे
अविविदिषिष्यम् अविविदिषिषम्
अजिंघांसिष्यम्
માશીર્વાદાર્થ
ईडिडिषिषीय
ईशिशिषिषीय
चिख्यासिषीय
दुधुक्षाञ्चकार/चकर
दुघुक्षाञ्चक्रे
दिद्विक्षाञ्चकार/चकर
दिद्विक्षाञ्चक्रे
मिमृक्षाञ्चकार/चकर
मिमृक्ष्यासम्
मिमार्जिषाञ्चकार/चकर
मिमार्जिष्यासम्
लिलिक्षाञ्चकार/चकर
लिलिक्ष्यासम्
लिलिक्षाञ्चक्रे
लिलिक्षिषीय
विवक्षाञ्चकार/चकर विवक्ष्यासम् विवशिषाञ्चकार/चकर विवशिष्यासम् विवसिषाश्चक्रे विवसिषिषीय
विविदिषाञ्चकार/चकर विविदिष्यासम्
अजिघांसिषम् जिघांसाञ्चकार/चकर जिघांस्यासम्
दिधिक्षाञ्चकार/चकर दिधिदयासम्
दिधिक्षाञ्चक्रे
दिधिक्षिषीय
दुधुक्ष्यासम्
दुधुक्षिषीय
दिद्विक्ष्यासम्
दिद्विचिषीय
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ધાતુ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની अधि+इ५. अध्यापयामि अध्यापयम् अध्यापयेयम् अध्यापयानि अध्यापयितास्मि अधि+इमा. अध्यापये अध्यापये अध्यापयेय अध्यापयै अध्यापयिताहे इ.५. गमयामि अगमयम् गमयेयम् गमयानि . . गमयितास्मि इ.मा. गमये अंगमये गमयेय गमयै गमयिताहे ख्या.५. ख्यापयामि अख्यापयम् ख्यापयेयम् ख्यापयानि ख्यापयितास्मि ख्या.मा. ख्यापये . अख्यापये ख्यापयेय ख्यापयै ख्यापयिताहे तु.५. तावयामि अतावयम् तावयेयम् तावयानि तावयितास्मि तु.भा. तावये अतावये तावयेय तावयै । तावयिताहे द्रा.५. द्रापयामि अद्रापयम् द्रापयेयम् द्रापयाणि द्रापयितास्मि द्रा.मा. द्रापये अद्रापये द्रापयेय द्रापयै द्रापयिताहे दा.५. दापयामि अदापयम् दापयेयम् दापयानि दापयितास्मि भा. दापये अदापये दापयेय दापयै दापयिताहे नु.५. नावयामि अनावयम् नावयेयम् नावयानि नावयितास्मि. नु.मा. नावये अनावये नावयेय नावयै 'नावयिताहे पा.५. पालयामि अपालयम् पालयेयम् पालयानि पालयितास्मि पा.मा. पालये , अपालये पालयेय पालय
पालयिताहे प्सा.५. प्सापयामि अप्सापयम प्सापयेयम् प्सापयानि प्सापयितास्मि प्सा.भा. प्सापये . अप्सापये प्सापयेय प्सापयै प्सापयिताहे
वाचयामि अवाचयम् वाचयेयम्. वाचयानि वाचयितास्मि ब्र.म. वाचये अवाचये वाचयेय वाचयै
वाचयिताहे भा.५. भापयामि अभापयम् भापयेयम् भापयानि भापयितास्मि भा.मी. भापये अभापये भापयेय भापयै भापयिताहे
iltılabilililililin
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના પ્રેરક
પ્રેરક
ક્રિયાતિપત્યર્થ અદ્યતની પરોક્ષા
આશીર્વાદાર્થ
ભવિષ્યન્તી अध्यापयिष्यामि अध्यापयिष्यम् अध्यापगम् अध्यापयाञ्चकार/चकर अध्याप्यासम् अध्यापयिष्ये अध्यापगे अध्यापयाञ्चक्रे अध्यापयिषीय
अध्यापयिष्ये
गमयिष्यामि
गमयिष्ये
ख्यापयिष्यामि
ख्यापयिष्ये
. तावयिष्यामि
तावयिष्ये
द्रापयिष्यामि
द्रापयिष्ये
दापयिष्यामि
दापयिष्ये
नावयिष्यामि
नावयिष्ये
पालयिष्यामि
पालयिष्ये
सापयिष्यामि
सापयिष्ये
वाचयिष्यामि
वाचयिष्ये
भापयिष्यामि भापयिष्ये
अगमयिष्यम् अजीगमम् गमयाञ्चकार/चकर अगमयिष्ये अजीगमे गमयाञ्चक्रे
अख्यापयिष्यम् अचिख्यपम् ख्यापयाञ्चकार/चकर अख्यापयिष्ये अचिख्यपे ख्यापयाञ्चक्रे
अतावयिष्यम् अतूतवम् तावयाञ्चकारं /चकर
अतावयिष्ये
अतूतवे तावयाञ्चक्रे
अदिद्रपम् द्रापयाञ्चकार/चकर
अदि द्रापयाञ्चक्रे
अदीदपम् दापयाञ्चकार/चकर
अदीद
दापयाञ्चक्रे
अद्रापयिष्यम्
अद्रापयिष्ये
अदापयिष्यम्
अदापयिष्ये
अनावयिष्यम्
अनावयिष्ये
अनूनवम्
अनूनवे
नावयाञ्चकार/चकर
नावयाञ्चक्रे
अपालयिष्यम्
अपालयिष्ये अपीपले पालयाञ्चक्रे
अपीपलम् पालयाञ्चकार/चकर
अप्सापयिष्यम् अपप्सापम् प्सापयाञ्चकार/चकर
अप्सापयिष्ये अपप्सापे प्सापयाञ्चक्रे
अवाचयिष्यम् अवीवचम् वाचयाञ्चकार/चकर
अवाचयिष्ये अवीवचे वाचयाञ्चक्रे
अभापयिष्यम् अभापयिष्ये अबीभपे भापयाञ्चक्रे
૨૭૩
अबीभपम् भापयाञ्चकार/चकर
गम्यासम्
गमयिषीय
ख्याप्यासम्
ख्यापयिषीय
ताव्यासम्
तावयिषीय
द्राप्यासम्
द्रापयिषीय
दाप्यासम्
दापयिषीय
नाव्यासम्
नावयिषीय
पाल्यासम्
पालयिषीय
प्साप्यासम्
सापयिषीय
वाच्यासम्
वाचयिषीय
भाप्यासम्
भापयिषीय
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭૪
ધાતુ
मा. ५..
मा.खा.
या. ५..
या. खा.
यु.५.
यु.आ.
रा. ५..
रा.खा..
रु.५.
रु.खा.
वा. ५.
वा.खा..
ला. ५..
ला.खा.
शी. ५.
शी. आ.
श्रा. ५..
ST.ALL.
सु.५.
सु.ख.
વર્તમાના
मापयामि
मापये
यापयामि
यापये
यावयामि
यावये
रापयामि
ये
रावयामि
रावये
वापयामि
वापये
लापयामि
लापये
शाययामि
शायये
श्रापयामि
श्रापये
सावयामि
साव
હ્યસ્તની
अमापयम्
अमापये
अयापयम्
अयापये
अयावयम्
अयावये
अग्रपयम्
अंरापये
अरावयम्
अराव
अवापयम्
अवापये
अलापयम्
अलापये
अशाययम्
- अशायये
अश्रापयम्
अश्रापये
પ્રેરક
વિધ્યર્થ
मापयेयम्
मापये
यापयेयम्
यापयेय
यावयेयम्
यावयेय
रापयेयम्
रापयेय.
रावयेयम्
रावय
वापयेयम्
वापयेय
लापयेयम्
लापयेय
शाययेयम्
शाययेय
श्रापयेयम्
श्रापयेय
असावयम्
सावयेयम्
असावये सावयेय
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
આજ્ઞાર્થ
मापयानि
मापयै
यापयानि
यापयै
यावयानि
यावयै
रापयाणि
菅
राप
रावयाणि
रावयै
वापयानि
वापयै
लापयानि
लापयै
शाययानि
शाययै
श्रापयाणि
श्रापयै
सावयानि
सावयै
શ્વસ્તની
मापयितास्मि
मापयिता
यापयितास्मि
यापयित
यावयितास्मि
यावयिताहे
रापयितास्मि
रापयिताहे
रावयितास्मि
रावयिताहे
वापयितास्मि
वापयिताहे.
लापयितास्मि
लापयिताहे
शाययितास्मि
शाययिता
श्रापयितास्मि
श्रापयिताहे
सावयितास्मि
सावयिता
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના પ્રેરક
૨૭૫
પ્રેરક
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ અધતની પરીક્ષા मापयिष्यामि अमापयिष्यम् अमीमपम् मापयाञ्चकार/चकर मापयिष्ये अमापयिष्ये अमीमपे मापयाञ्चक्रे यापयिष्यामि अयापयिष्यम् अयीयपम् यापयाञ्चकार/चकर यापयिष्ये अयापयिष्ये अयीयपे यापयाञ्चक्रे यावयिष्यामि अयावयिष्यम् अयीयवम् यावयाञ्चकार/चकर यावयिष्ये अयावयिष्ये __अयीयवे यावयाञ्चक्रे रापयिष्यामि अरापयिष्यम् अरीरपम् । रापयाञ्चका/चकर रापयिष्ये अरापयिष्ये । अरीरपे रापयाञ्चक्रे रावयिष्यामि . अरावयिष्यम् अरीरवम् रावयाञ्चकार/चकर रावयिष्ये अरावयिष्ये अरीरवे रावयाञ्चक्रे वापयिष्यामि अवापयिष्यम् अवीवपम् वापयाञ्चकार/चकर वापयिष्ये अवापयिष्ये अवीवपे वापयाञ्चक्रे लापयिष्यामि अलापयिष्यम् अलीलपम् लापयाञ्चकार/चकर लापयिष्ये अलापयिष्ये अलीलपे लापयाचक्रे शाययिष्यामि अशाययिष्यम् अशीशयम् शाययाञ्चकार/चकर शाययिष्ये अशाययिष्ये' अशीशये. शाययाञ्चक्रे श्रापयिष्यामि अश्रापयिष्यम् अशिश्रपम् श्रापयाञ्चकार/चकर श्रापयिष्ये अश्रापयिष्ये अशिश्रपे श्रापयाञ्चक्रे सावयिष्यामि असावयिष्यम् असूसवम् सावयाञ्चकार/चकर सावयिष्ये असावयिष्ये असूसवे सावयाञ्चक्रे
આશીર્વાદાર્થ
माप्यासम् मापयिषीय याप्यासम् यापयिषीय याव्यासम् यावयिषीय
राप्यासम् रापयिषीय राव्यासम् रावयिषीय वाप्यासम् वापयिषीय लाप्यासम् लापयिषीय शाय्यासम् शाययिषीय श्राप्यासम् श्रापयिषीय साव्यासम् सावयिषीय
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પ્રેરક
सू.मा.
सावये
साप
વર્તમાના હૈની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ શ્વસ્તની सू.५. सावयामि असावयम् सावयेयम् सावयानि मावयितास्मि
असावये सावयेय सावयै सावयिताहे स्तु.५. स्तावयामि अस्तावयम् स्तावयेयम् स्तावयानि . स्तावयितास्मि स्तु.मा.
स्तावये अस्तावयेस्तावयेय स्तावयै स्तावयिताहे स्ना.५. स्नापयामि अस्नापयम् स्नापयेयम् स्तापयानि स्नापयितास्मि स्ना.मा. स्नापये अस्नापये स्नापयेय स्नापयै स्नापयिताहे स्तु.५. स्तावयामि अस्नावयम् स्तावयेयम् स्तावयानिस्तावयितास्मि स्तु.मा.
अस्नावये स्नावयेय स्नावयै स्नावयिताहे हनु.५. हावयामि अह्रावयम् ह्रावयेयम् हावयानि ह्रावयितास्मि हनु.मा. ह्रावये अह्रावये हावयेय ह्रावयै ह्रावयिताहे अद्.५. आदयामि आदयम् आदयेयम् आदयानि
आदयितास्मि अद्.मा.
आदयेय आदयै आदयिताहे अन्.५. आनयामि आनयम् । आनयेयम् आनयानि आनयितास्मि अन्.मा. आनये आनये आनयेय आनयै आनयिताहे चकास्.५. चकासयामि अचकासयम् चकासयेयम् चकासयानि चकासयितास्मि चकास्.मा. चकासये . अचकासये चकासयेय चकासयै चकासयिताहे जक्ष.५. जक्षयामि अजक्षयम् जक्षयेयम् . जक्षयाणि जक्षयितास्मि जा.भा. जक्षये . अजक्षये जक्षयेय जक्षय जक्षयिताहे जाग.५. जागरयामि अजागरयम् - जागरयेयम् . जागरयाणि जागरयितास्मि जागृ.भा. जागरये अजागरये जागरयेय जागरयै जागरयिताहे दरिद्रा.५. दरिद्रापयामि अदरिद्रापयम् दरिद्रापयेयम् दरिद्रापयाणि दरिद्रापयितास्मि दरिद्रा.मा. दरिद्रापये अदरिद्रापये दरिद्रापयेय - दरिद्रापयै दरिद्रापयिताहे
a hlin
lililililili11111.1111 inilililililili
ilili
आटा
है
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના પ્રેરક
૨૭૭.
પ્રેરક
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ અધતની પરીક્ષા આશીર્વાદાર્થ सावयिष्यामि असावयिष्यम् असृसवम् सावयाञ्चकार/चकर साव्यासम् सावयिष्ये असावयिष्ये असूसवे सावयाञ्चक्रे सावयिषीय स्तावयिष्यामि अस्तावयिष्यम् अतुष्टवम् स्तावयाञ्चकार/चकर . स्ताव्यासम् स्तावयिष्ये अस्तावयिष्ये अतुष्टवे
स्तावयाञ्चक्रे .. स्तावयिषीय स्नापयिष्यामि अस्नापयिष्यम् असिस्नपम् स्नापयाञ्चकार/चकर स्नाप्यासम् स्नापयिष्ये अस्नापयिष्ये असिस्नपे स्नापयाञ्चक्रे स्नापयिषीय स्नावयिष्यामि अस्नावयिष्यम् असुष्णवम् स्तावयाञ्चकार/चकर
स्नाव्यासम् स्नावयिष्ये अस्नावयिष्ये असुष्णवे स्नावयाञ्चक्रे स्नावयिषीय ह्रावयिष्यामि . अह्रावयिष्यम् अजुह्नवम्हावयाञ्चकार/चकर । ह्राव्यासम् ह्रावयिष्ये अह्रावयिष्ये अजुह्नवे हावयाञ्चक्रे ह्रावयिषीय आदयिष्यामि आदयिष्यम्
आदिदम् आदयाञ्चकार/चकर
आद्यासम् आदयिष्ये आदयिष्ये आदिदे आदयाञ्चक्रे
आदयिषीय आनयिष्यामि आनयिष्यम् आनिनम् आनयाञ्चकार/चकर आन्यासम् आनयिष्ये आनयिष्ये आनिने आनयाञ्चक्रे - आनयिषीय चकासयिष्यामि अचकासयिष्यम् अचीचकासम् चकासयाञ्चकार/चकर चकास्यासम् चकासयिष्ये अचकासयिष्ये अचीचकासे चकासयाञ्चक्रे चकासयिषीय जक्षयिष्यामि अजक्षयिष्यम् अजजक्षम् जक्षयाञ्चकार/चकर जक्ष्यासम् जक्षयिष्ये अजक्षयिष्ये अजजक्षे जक्षयाञ्चक्रे
जक्षयिषीय जागरयिष्यामि अजागरयिष्यम् अजजागरम् जागरयाञ्चका/चकर जागर्यासम् जागरयिष्ये . अजागरयिष्ये अजजागरे जागरयाञ्चक्रे जागरयिषीय दरिद्रापयिष्यामि अदरिद्रापयिष्यम् अदीदरिद्रपम् दरिद्रापयाञ्चकार/चकर दरिद्राप्यासम् दरिद्रापयिष्ये अदरिद्रापयिष्ये अदीदरिद्रपे दरिद्रापयाञ्चक्रे दरिद्रापयिषीय
यजन्तन मंग:- ख्या = चाख्या, तु = तोतु, द्रा = दादा, दा = दादा, नु = नोनु, पा = पापा, प्सा = पाप्सा, ब्रू = वावच, भा = बाभा, या = याया, यु = योयु, मा = मामा, रा = रारा, रु = रोरु ला = लाला, वा = वावा,
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પ્રેરક
વર્તમાના હસ્તની વિધ્યર્થ શાર્થ શ્વસની रुद्.५. रोदयामि अरोदयम् रोदयेयम् रोदयानि रोदयितास्मि रुद्.मा. रोदये अरोदये रोदयेय रोदय रोदयिताहे शास्.५. शासयामि . अशासयम् शासयेयम् शासयानि - शासयिंतास्मि शास्.मा. शासये अशासये शासयेय शासयै शासयिताहे श्वस् ५ श्वासयामि अश्वासयम् श्वासयेयम् श्वासयानि श्वासयितास्मि श्वस् भा. श्वासये अश्वासये श्वासयेय श्वासयै श्वासयिताहे स्वप् ५. स्वापयामि अस्वापयम् स्वापयेयम् ‘स्वापयानि स्वापयितास्मि स्वप् मा स्वापये - अस्वापये स्वापयेय स्वापयै स्वापयिताहे अस.५. भावयामि अभावयम् भावयेयम् भावयानि भावयितास्मि अस.भा. भावये अभावये . भावयेय भावयै भावयिताहे आ+शास्.५. आशासयामि आशासयम् आशासयेयम् आशासयानि आशासयितास्मि आ+शास.मा. आशासये आशासये आशासयेय आशासयै आशासयिताहे आस.५. आसयामि आसयम् आसयेयम् आसयानि आसयितास्मि आस.मा. आसये आसये । आसयेय . आसयै . आसयिताहे ईड्.५. ईडयामि ऐडयम् ईडयेयम् ईडयानि . ईडयितास्मि ईड.मा. ईडये - ऐडये ईडयेय ईडयै ईडयिताहे
ईशयामि ऐशयम् ईशयेयम् . ईशयानि ईशयितास्मि ईश.मा.
ईशये . ऐशये ईशयेय ईशयै ईशयिताहे चक्ष.५. ख्यापयामि अख्यापयम् ख्यापयेयम् ख्यापयानि ख्यापयितास्मि चक्ष.मा. ख्यापये अख्यापये ख्यापयेय ख्यापयै ख्यापयिताहे
यदुषन्तनासंग :- शी = शेशी, श्रा = शाश्रा, सु = सोसु, सू = सोसू, स्तु = तोष्टु, स्ना = सास्ना, स्नु = सोष्णु, हनु = जोनु, जक्ष् = जाजक्ष, शास्-शाशास्, श्वस्-शाश्वस, स्वप् = सोषुप, चक्ष् = चाख्या, दिह् = देदिह, द्विष् = देद्विष्, दुह् = दोदुह, मृज् = मरीमृज्, मरिमृज, मर्मुज, लिह् = लेलिह, - वच् = वावच्, वश् = वावश्, वस् = वावस्, विद् = वेविद्, हन् = जेनी,
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના પ્રેરક
ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપત્યર્થ
रोदयिष्यामि
अरोदयिष्यम्
रोदयिष्ये
अरोदयिष्ये
शासयिष्यामि
शासयिष्ये
श्वासयिष्यामि
श्वासयिष्ये
आशासयिष्यामि
आशासयिष्ये
आसयिष्यामि
आसयिष्ये
ईडयिष्यामि
ईडयिष्ये
स्वापयिष्यामि
अस्वापयिष्यम्
स्वापयिष्ये अस्वापयिष्ये
भावयिष्यामि .
भावयिष्ये
ईशयिष्यामि
ईशयिष्ये
अशासयिष्यम्
अशासयिष्ये
ख्यापयिष्यामि
ख्यापयिष्ये
अश्वासयिष्यम्
अश्वासयिष्ये
अभावयिष्यम्
अभावयिष्ये
आशासयिष्यम्
आशासयिष्ये
आसयिष्यम्
आसयिष्ये
ऐडयिष्यम्
ऐडयिष्ये
પ્રેરક
અદ્યતની
अरूरुदम्
अरुरुदे
ऐशयिष्यम्
ऐशयिष्ये
अशशासम्
शशा
अशिश्वसम्
अशिश्वसे
असूषुपम्
असूषुपे
अबीभवम्
अबीभवे
आशीशसम्
आशीश
आसीसम्
आसीसे
ऐडिडम्
ऐडिडे
પરોક્ષા
रोदयाञ्चकार/चकर
रोदयाञ्चक्रे
ऐशिशम्
ऐशिशे
शासयाञ्चकार/चकर
शासयाञ्चक्रे
श्वासयाञ्चक्रे
स्वापयांञ्चक्रे
स्वापयाचक्रे
भावयाञ्चकार/चकर
भावयाञ्चक्रे
૨૭૯
श्वासयाञ्चकार/चकर श्वास्यासम्
श्वासयिषीय
·
આશીર્વાદાર્થ
रोद्यासम्
रोदयिषीय
शास्यासम्
शासयिषीय
आशासयाञ्चकार/चकर आशास्यासम्
आशासयाञ्चक्रे आशासयिषीय
आसयाञ्चकार/चकर
आसयाञ्चक्रे
ईडयाञ्चकार/चकर
ईडयाञ्चक्रे
ईशयाञ्चकार/चकर
ईशयाञ्चक्रे
अख्यापयिष्यम् अचिख्यपम् ख्यापयाञ्चकार/चकर ख्याप्यासम् अख्यापयिष्ये अचिख्यपे ख्यापयाञ्चक्रे
ख्यापयिषीय
स्वाप्यासम्
स्वापयिषीय
भाव्यासम्
भावयिषीय
आस्यासम्
आसयिषीय
ईड्यासम्
ईडयिषीय
ईश्यासम्
ईशयिषीय
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પ્રેરક
ધાતુ दिह.५. दिह.मा. दुह्.५. दुह.भ... द्विष.५. द्विष्.मा. मृज.५. मृज.मा. लिह.५. लिह.मा. वच्.५. वच्.मा. वश.५. वश्.मा. वस.५. वस्.मा. विद्.५. विद.मा. हन्.५. हन.मा.
વર્તમાના देहयामि देहये दोहयामि दोहये द्वेषयामि द्वेषये मार्जयामि मार्जये लेहयामि लेहये वाचयामि वाचये वाशयामि वाशये वासयामि वासये वेदयामि वेदये घातयामि घातये
હસ્તની
अदेहयम् . अदेहये
अदोहयम् अदोहये अद्वेषयम् अद्वेषये अमार्जयम् अमार्जये अलेहयम् अलेहये अवाचयम् अवाचये अवाशयम् अवाशये अवासयम् अवासये
अवेदयम् । अवेदये
अघातयम् अघातये
વિધ્યર્થ આશાર્થ देहयेयम् देहयानि देहयेय देहयै दोहयेयम् दोहयानि दोहयेय दोहयै द्वेषयेयम् द्वेषयाणि द्वेषयेय . द्वेषयै . मायेयम् मार्जयानि मार्जयेय मार्ज* लेहयेयम् लेहयानि लेहयेय लेहयै. वाचयेयम् वाचयानि वाचयेय वाचय वाशयेयम् वाशयानि वाशयेय वाशयै . वासयेयम् वासयानि वासयेय वासयै वेदयेयम् . वेदयानि वेदयेय वेदय घातयेयम् घातयानि घातयेय घातयै
AATA iltinitititintii
*
સ્તની देहयितास्मि
देहयिताहे दोहयितास्मि दोहयिताहे द्वेषयितास्मि . द्वेषयिताहे मार्जयितास्मि
मार्जयिताहे लेहयित्तास्मि
लेहयिताहे वाचयितास्मि वाचयिताहे । वाशयितास्मि वाशयिताहे वासयितास्मि वासयिताहे वेदयितास्मि
वेदयिताहे घातयितास्मि घातयिताहे
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના પ્રેરક
૨૮૧
l
પ્રેરક
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ અધતની પરીક્ષા देहयिष्यामि अदेहयिष्यम् अदीदिहम् देहयाञ्चकार/चकर देहयिष्ये अदेहयिष्ये अदीदिहे देहयाश्चक्रे दोहयिष्यामि अदोहयिष्यम्। अदूदुहम् . दोहयाञ्चकार/चकर दोहयिष्ये अदोहयिष्ये अदूदुहे दोहयाञ्चक्रे द्वेषयिष्यामि अद्वेषयिष्यम् अदिद्विषम् द्वेषयाञ्चकार/चकर द्वेषयिष्ये अद्वेषयिष्ये अदिद्विषे द्वेषयाश्चक्रे मार्जयिष्यामि अमार्जयिष्यम् अमीमृजम् मार्जयाञ्चकार/चकर मार्जयिष्ये अमार्जयिष्ये अमीमजे . मार्जयाञ्चके लेहयिष्यामि . अलेहयिष्यम् अलीलिहम् । लेहयाञ्चकाराचकर लेहयिष्ये अलेहयिष्ये अलीलिहे लेहयाञ्चक्रे वाचयिष्यामि अवाचयिष्यम् अवीवचम् वाचयाञ्चकार/चकर वाचयिष्ये अवाचयिष्ये । अवीवचे वाचयाञ्चक्रे वाशयिष्यामि . अवाशयिष्यम् अवीवशम् वाशयाश्चकार/चकर वाशयिष्ये अवाशयिष्ये । अवीवशे वाशयाञ्चक्रे वासयिष्यामि अवासयिष्यम् अवीवसम् . वासयाञ्चकार/चकर वासयिष्ये अवासयिष्ये । अवीवसे वासयाञ्चक्रे वेदयिष्यामि अवेदयिष्यम् अवीविदम्वे दयाञ्चका/चकर वेदयिष्ये अवेदयिष्ये अवीविदे . वेदयाश्चक्रे घातयिष्यामि अघातयिष्यम् अजीघतम् घातयाश्चकार/चकर घातयिष्ये । अघातयिष्ये अजीघते. घातयाञ्चक्रे प्रे२ मधनी मृज् अममर्जम् अममृजे
આશીર્વાદાર્થ
देह्यासम् देहयिषीय दोह्यासम् दोहयिषीय
द्वेष्यासम् द्वेषयिषीय माासम् मार्जयिषीय
लेह्यासम् लेहयिषीय वाच्यासम् वाचयिषीय वाश्यासम् वाशयिषीय वास्यासम् वासयिषीय
वेद्यासम् वेदयिषीय घात्यासम् घातयिषीय
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૨
ધાતુ
ख्या
तु
दा
15 5 15 5 5
नु
पा
प्सा
ब्रू
भा
या
यु
रा
रु
वा
可可看可以阿凡
ला
शी
श्रा
सु
स्तु
स्ना
અંગ વર્તમાના
चाख्याये
तोतये
चाख्याय
तोतूय
दाद्राय
दादाय
नोनूय
पापाय
पाप्साय
... वावच्य
बाभाय
मेमीय
यायाय
योयूय
मेमीये
यायाये
योयूये
राराये
रोरूये
'वावा
लालाय लालाये
शाशय्य
शाश
शाश्राय शाश्राये
सोसू सोसू
राराय
रोरूय
दादा
नोनूये
पापाये
वावाय
पाप्साये
वावच्ये
सोसूय सोसूये
तोष्य
तो
सास्नाय
सास्नाये
યત્ત
હ્યૂસ્તની
अचाख्याये
अतोतये
अदाद्राये
अदादाये
अनोनूये
अपापाये
अपाप्साये
अवावच्ये
अबाभाये
अ
अयायाये
अयोयूये
अराराये
अरोरूये
अवावाये
अलालाये
अशाशय्ये
अशा श्राये
असोसूये
असोसू
अतोष्ट्ये
असा
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
વિધ્યર્થ
चाख्यायेय
तोतयेय
दाद्रा
दादा
नोनूयेय
पापायेय
આશાર્ય
चाख्यायै.
तोतूयै
दाद्रायै
दादायै
नोनूयै
पापायै
पाप्साय पाप्सायै
वावच्येय
वावच्यै
बाभाय
बाभायै
मेमीयेय
मेमीयै
यायायेय
यायायै
योयूयेय
योयूयै .
राराये
रारायै
रोरूयेय
रोरूयै
वावायेय
वावायै
· लालायै
लाला
शाशय्येय
शाश्रायेय
सोसूयेय
सोसूयै
सोसूयेय
सोसूयै
तोष्ट्येय तोष्यै
सास्नाये सास्नायै
शाशय्यै
शाश्रायै
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના યજ્ઞ
૨૮૩
યન્ત
1111111111111111111111 111111111111111111
111111111
વ્યસ્તની ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ આશીર્વાદાર્થ અધતની પરીક્ષા चाख्यायिताहे चाख्यायिष्ये अचाख्यायिष्ये चाख्यायिषीय अचाख्यायिषि चाख्यायाञ्चक्रे तोतूयिताहे तोतूयिष्ये अतोतूयिष्ये तोतूयिषीय अतोतूयिषि तोतूयाञ्चक्रे दादायिताहे दादायिष्ये अदादायिष्ये दादायिषीय अदादायिषि दाद्रायाञ्चक्रे दादायिताहे दादायिष्ये अदादायिष्ये दादायिषीय अदादायिषि दादायाञ्चक्रे नोनूयिताहे नोनूयिष्ये अनोनूयिष्ये नोनूयिषीय अनोनूयिषि नोनूयाञ्चक्रे पापायिताहे पापायिष्ये अपापायिष्ये पापायिषीय अपापायिषि पापायाञ्चक्रे पाप्सायिताहे पाप्सायिष्ये । अपाप्सायिष्ये पाप्सायिषीय अपाप्सायिषि पाप्सायाश्चक्रे वावचिताहे वावचिष्ये अवावचिष्ये वावचिषीय अवावचिषि वावचाञ्चक्रे बाभायिताहे बाभायिष्ये अबाभायिष्ये बाभायिषीय अबाभायिषि बाभायाञ्चक्रे मेमीयिताहे मेमीयिष्ये अमेमीयिष्ये मेमीयिषीय अमेमीयिषि मेमीयाञ्चक्रे यायायिताहे यायायिष्ये अयायायिष्ये यायायिषीय. अयायायिषि यायायाञ्चक्रे योयूयिताहे योयूयिष्ये . अयोयूयिष्ये योयूयिषीय अयोयूयिषि योयूयाञ्चक्रे रारायिताहे राराविष्ये अरारायिष्ये रारायिषीय अरारायिषि रारायाञ्चक्रे रोरूयिताहें रोरूयिष्ये अरोरूयिष्ये रोरूयिषीय अरोरूयिषि रोख्याञ्चक्रे वावायिताहे वावायिष्ये अवावायिष्ये वावायिषीय अवावायिषि वावायाञ्चक्रे लालायिताहे लालायिष्ये अलालायिष्ये' लालायिषीय अलालायिषि लालायाञ्चक्रे शाशयिताहे शाशयिष्ये अशाशयिष्ये शाशयिषीय अशाशयिषि शाशयाञ्चक्रे शाश्रायिताहे शाश्रायिष्ये अशाश्रायिष्ये शाश्रायिषीय अशाश्रायिषि शाश्रायाञ्चक्रे सोसूयिताहे सोसूयिष्ये असोसूयिष्ये सोसूयिषीय असोसूयिषि सोसूयाञ्चक्रे सोसूयिताहे सोसूयिष्ये असोसूयिष्ये सोसूयिषीय असोसूयिषि सोसूयाञ्चक्रे तोष्टूयिताहे तोष्टूयिष्ये अतोष्टूयिष्ये तोष्टूयिषीय अतोष्टूयिषि तोष्टूयाञ्चक्रे सास्नायिताहे सास्नायिष्ये असास्नायिष्ये सास्नायिषीय असास्नायिषि सास्नायाञ्चक्रे
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૪
ધાતુ
स्नु
हु
ज
रुद्
श्वस् शाश्वस्य
सोसुप्य
देदिह्य
स्वप्
दि
दुह
द्विष्
અંગ
सोस्नूय
जोय
जाजक्ष्य
मृज्
लिह
दोदुह्य
द्विष्य
યન્ત
વર્તમાના હ્યસ્તની
सोस्नूये
असोस्नूये
जोहू
अजोये
जाज
अजाजक्ष्ये
रोरुद्ये
अरोरुद्ये
अशाश्वस्ये
असोसुप्ये
अदेदिये
अदोदुह्ये
अदेद्विष्ये
शाश्व
सोसुप्ये
देदिये
वावश्य
जेनीय
दोदुह्ये
द्विष्ये
मरीमृज्य
लेलिह्य
वच् वावच्य
वस् वावस्य
वावस्ये
विद् वेविद्य वेविद्ये
शास्
शाशास्य शाशास्ये
चक्ष्
वश्
हन्
मरीमृज्ये
लेलिह्ये
वावच्ये
चाख्याय चाख्याये
वावश्ये
जेनीये
अमरीमृज्ये
अलेलिह्ये
अवावच्ये
अवावस्ये
अवेविद्ये
अशाशास्ये
अचाख्याये
अवावश्ये
अजेघ्नीये
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
વિધ્યર્થ
सोस्नूयेय
जोयेय
जा
रोरुद्येय
शाश्व
सोसुप्येय
देदिय
दोदुह्येय
द्विष्य
मरीमृज्येय
लेलिह्येय
वावच्येय
वावस्य
वेविद्येय .
शाशास्
चाख्यायेय
वावश्य
जेघ्नीयेय
આજ્ઞાર્થ
सोस्नूयै
जोह्वयै
जाक्ष्यै
रोरुद्यै
शाश्वस्यै
सोसुप्यै
देदियै
दो
द्विष्यै
मरीमृज्यै
लेलियै
वावच्यै
वावस्यै
वेविद्यै
शाशास्यै
चाख्यायै
वावश्यै
जेनीयै
स्नु, अन्, चकास्, ज, जागृ, दरिद्रा (दरिद्र), आ+शास्, आस्, ईड्, ईश्, वश्, वस्,
सेट् नु, यु, रु, शी,
रुद्, शास्, श्वस्, अनिट् - अधि + इ, इ, ख्या, तु, द्रा, दा, पा, प्सा, भा, मा, या, रा, ला, वा, श्रा, सु, स्तु, स्ना, हु, हन्, अद्, स्वप्, दिह, द्विष, दुह, लिह, वच् वेट् - मृज्(मार्ज्), सू,
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના યન્ત
યન્ત
શ્વસ્તની ભવિષ્યન્તી ક્રિયાતિપત્યર્થ આશીર્વાદાર્થ અદ્યતની પરોક્ષા सोस्नूयिताहे सोस्नूयिष्ये असोस्नूयिष्ये सोस्नूयिषीय असोस्नूयिषि सोस्नूयाञ्चक्रे जोहनूयिताहे जोहनूयिष्ये अजोहनूयिष्ये जोहनूयिषीय अजोनूयिषि जोनूयाञ्चक्रे जाजक्षिता जाजक्षिष्ये अजाजक्षिष्ये जाजक्षिषीय अजाजक्षिषि जाजक्षाञ्चक्रे रोरुदिताहे रोरुदिष्ये अरोरुदिष्ये रोरुदिषीय अरोरुदिषि रोरुदाञ्चक्रे शाश्वसिताहे शाश्वसिष्ये अशाश्वसिष्ये शाश्वसिषीय अशाश्वसिषि शाश्वसाञ्चक्रे सोसुपिताहे सोसुपिष्ये असोसुपिष्ये सोसुपिषीय देदिहिताहे देदिहिष्ये अदेदिहिष्ये देदिहिषीय
असोसुपिषि सोसुपाञ्चक्रे
अदेदिहिषि
देदिहाञ्चक्रे
दोदुहिषीय
अदोदुहिषि
दोदुहाञ्चक्रे
दोदुहिताहे दोदुहिष्ये अदोदुहिष्ये देद्विषिता देद्विषिष्ये अदेद्विषिष्ये देद्विषिषीय अदेद्विषिषि द्विषाञ्चक्रे
अमरीमृजिषि मरीमृजाञ्चक्रे अलेलिहिषि लेलिहाञ्चक्रे
अवावचिषि वावचाञ्चक्रे
वावसाञ्चक्रे
विदाञ्चक्रे
मरीमृजिताहे मरीमृजिष्ये अमरीमृजिष्ये मरीमृजिषीय लेलिहिताहे लेलिहिष्ये अलेलिहिष्ये लेलिहिषीय वावचिताहे वावचिष्ये अवावचिष्ये वावचिषीय वावसिताहे वावसिष्ये अवावसिष्ये वावसिषीय अवावसिषि वेविदिताहे वेविदिष्ये अवेविदिष्ये वेविदिषीय अवेविदिषि शाशासिताहे शाशासिष्ये अशाशासिष्ये शाशासिषीय अशाशासिषि शाशासाञ्चक्रे चाख्यायिताहे चाख्यायिष्ये अचाख्यायिष्ये चाख्यायिषीय अचाख्यायिषि चाख्यायाञ्चक्रे वावशिताहे वावशिष्ये अवावशिष्ये वावशिषीय अवावशिषि वावशाञ्चक्रे जेनीयिताहे जेघ्नीयिष्ये अजेघ्नीयिष्ये जेघ्नीयिषीय अजेघ्नीयिषि जेघ्नीयाञ्चक्रे सूखा. ५. श्वस्तनी
सोताहे
सोतास्वहे
सोतास्महे
सोता
सोतांसाथ सोताध्वे
सोता
सोतारौ सोतारः
सूखा. प. लविष्यन्ती
सोष्ये
सोष्याव
सोष्येथे
सोष्येते
सू आ. ५. आशीर्वाह
सोष्यसे
सोष्यते
सूख. प. प्रियातिपत्त्यर्थ
असोष्ये असोष्यावहि असोष्यामहि सोषीय
૨૮૫
असोष्यथाः असोष्येथाम् असोष्यध्वम् सोषीष्ठाः असोष्यत असोष्येताम् असोष्यन्त सोषीष्ट
सोष्यामहे
सोष्यध्वे
सोष्यन्ते
सोषीवहि सोषीमहि
सोषीयास्थाम् सोषीढ्वम् सोषीयास्ताम् सोषीरन्
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી બીજાગણના અઘતની કર્મણિરૂપ ૧ લો પુ. એ. વ.
(१) अधि+इ-(२१) अध्यैषि, (१दो) अध्यायिषि, अध्यगायि, अध्यगीषि (२) इ-(२) ऐषि (१दो) आयिषि (3) ख्या (२.) अख्यासि (१लो) अख्यायिषि (४) तु- (१दो) अताविषि (२०) अतोषि (५) द्रा-(१el) अद्रायिषि (२) अद्रासि (6) दा (१दो) अदायिषि (२) अदासि (७) नु (१दो) अनविषि, अनाविषि (८) पा (२) अपासि (१तो) अपायिषि (6) प्सा- (२) अप्सासि (१दो) अप्सायिषि (१०) ब्रू (२०) अवक्षि (११) भा– (१दो) अभायिषि (२०d.) अभासि (१२.) मा-(१९ो) अमायिषि (२४) अमासि (१3) या (१यो) अयायिषि (२) अयासि (१४) यु (१८) अयविषि, अयाविषि (१५) रा-(१) अरायिषि (२) अरासि (१६) रु (१९ो) अरविषि, अराविषि (१७) ला-(१दो) अलायिषि (२) अलासि (१८) वा-(१el) अवायिषि (२) अवासि (१८) शी (दो) अशयिषि, अशायिषि (२०) श्रा(१दी) अश्रायिषि (२०) अश्रासि (२१) सु-(१तो) असाविषि (२). असोषि (२२) सू (१दो) असाविषि, असविषि (२.) असोषि (23) . स्तु-(१तो) अस्ताविषि (२) अस्तोषि (२४) स्ना-(१दो) अस्नायिषि (२०) अस्नासि (२५) स्तु-(१ct) अस्नाविषि, अस्नोषि (२६) हु(१लो) अह्राविषि (२) अह्रोषि (२७) अद् (२) आत्सि (२८) अन्-(१८) आनिषि (२८) चकास् (१तो) अचकासिषि (30) जक्ष् (१८) अजक्षिषि (3१) जागृ-(१यो) अजागरिषि, अजागारिषि (32) दरिद्रा-(१दो) अदरिद्रिषि, अदरिद्रायिषि, (33) रुद् (१दो) अरोदिषि (3४) शास्- (१८t) अशासिषि (3५) श्वस् (१मो.) अश्वसिषि (36) स्वप् (२) अस्वप्सि (3७) अस् (१दो) अभविषि, अभाविषि (3८) आ+शास् (१दो) आशासिषि (3८) आस् (१दो) आसिषि (४०) ईड् (१तो.) ऐडिषि (४१) ईश् (१) ऐशिषि (४२) चक्ष (१मो.) अचक्षिषि (४३) दिह् (t) अधिक्षि (४४) द्विष् (ओ) अद्विक्षि (४५) दुह् .(3) अधुक्षि (४६) मृज् (१लो) अमार्जिषि (२)अमार्क्षि
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના ભવિષ્યકર્મણિકૃદન્ત
२८७
(४७) लिह् (t) अलिक्षि (४८) वच् (२०) अवक्षि (४८) वश् (१८) अवशिषि (40) वस् (१ct) अवसिषि (५१) विद् (१दो) अवेदिषि (५२) हन् (१दो) अवधिषि, अघानिषि, अहसि । बागना भविष्यन्ति
। (१) अधि+इ-अध्येष्यमाण अध्यायिष्यमाण (२) इ-एष्यमाण, आयिष्यमाण (3) ख्या-ख्यास्यमान, ख्यायिष्यमाण (४) तु-तोष्यमाण, ताविष्यमाण (५) द्रा-द्रास्यमान, द्रायिष्यमाण (6) दा-दास्यमान, दायिष्यमाण, (७) नु-नविष्यमाण, नाविष्यमाण (८) पा-पास्यमान, पायिष्यमाण () प्सा-प्सास्यमान, प्सायिष्यमाण (१०) ब्रू-वक्ष्यमाण (११) भा-भास्यमान, भायिष्यमाण (१२) मा-मास्यमान, मायिष्यमाण (१३) या-यास्यमान, यायिष्यमाण (१४) यु-यविष्यमाण, याविष्यमाण (१५) रा-रास्यमान, रायिष्यमाण (१६) ला-लास्यमान, लायिष्यमाण (१५) रु-रविष्यमाण, राविष्यमाण (१८) वा-वास्यमान, वायिष्यमाण (१८) शी-शयिष्यमाण, शायिष्यमाण (२०) श्रा-श्रास्यमान, श्रायिष्यमाण (२१) सु-सोष्यमाण, साविष्यमाण (२२) सू-सोष्यमाण, सविष्यमाण, साविष्यमाण (23) स्तु-स्तोष्यमाण, स्ताविष्यमाण (२४) स्ना-स्नास्यमान, स्नायिष्यमाण (२५) स्नु-स्नोष्यमाण, स्नाविष्यमाण (२६) हु-ह्रोष्यमाण, हाविष्यमाण (२७) अद्-अत्स्यमान (२८) अन्-अनिष्यमाण (२८) चकास्-चकासिष्यमाण (30) जश्-जक्षिष्यमाण (३१) जागृजागरिष्यमाण, जागारिष्यमाण (३२) दरिद्रा-दरिद्रिष्यमाण, दरिद्रायिष्यमाण, (33) रुद्-रोदिष्यमाण (३४) शास्-शासिष्यमाण, (३५) श्वस्-श्वसिष्यमाण (36) स्वप्-स्वप्स्यमान (3७) अस्-भविष्यमाण, भाविष्यमाण (3८) आ+शास्-आशासिष्यमाण (3८) आस्-आसिष्यमाण (४०) ईड्ईडिष्यमाण (४१) ईश्-ईशिष्यमाण (४२) चक्ष्-ख्यास्यमान, ख्यायिष्यमाण (४3) दिह-धेक्ष्यमाण (४४) द्विष्-द्वेक्ष्यमाण (४५) दुह्-धोक्ष्यमाण (४६) मृज्-मार्जिष्यमाण, मार्यमाण (४७) लिह-लेक्ष्यमाण (४८) वच्-वक्ष्यमाण (४८) वश्-वशिष्यमाण (५०) वस्-वसिष्यमाण (५१) विद्-वेदिष्यमाण (५२) हन्-हनिष्यमाण घानिष्यमाण ।
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ધાતુકોશ
(૧)ધ + ડું-આ. (૨.ગ.૫. મધીતે) અધ્યયન કરવું, ભણવું, શીખવું.
(૨) 3 ( ગ.પ. નિદ્ તિ) જવું, ગમન કરવું. અતિ + રૂ ઉલ્લંઘન કરવું ૨. ઓળંગવું ૩. સમય વીતાવવો ૪. વધારે સારું હોવું ૫. પ્રવેશ કરવો ૬. જવું. ધ + ૬ ૧. સ્મરણ કરવું, ચિંતવવું. ૨. મનન કરવું, વિચારવું. ૩. જાણવું. ૪. ભણવું. શીખવું. ૫. મેળવવું. મનુષ્ટ્ર ૧. અનુસરવું. ૨. અનુકરણ કરવું. ૩. પાછળ જવું. અનુપરિ+ ૧. પરંપરા મુજબ અનુસરવું. ૨. રિવાજ પ્રમાણે આચરવું. અqવ સતત સંબંધ રાખવો. પ+ ૧. ખસવું. ૨. હટી જવું. ૩. ચાલ્યા જવું. ૪. દુર થવું. અપડું ૧. પ્રાપ્ત થવું મ ૧. સામું જવું. ૨. તરફ જવું. ૩. સર્વત્ર જવું. પછ+ ૧. ઈચ્છવું, ચાહવું. ૨. આશા રાખવી. અપ્યારૂં સામું આવવું. કયુ ૧. ઉદય થવો, ઉગવું. ૨. ઉન્નતિ થવી. ૩. સમૃદ્ધિ વગેરેથી પ્રખ્યાત થવું. ગમ્યુપ+ ૧. સ્વીકાર કરવો. ૨. પ્રાપ્ત થવું. ૩. સામું જવું. વરૂ જાણવું, સમજવું મા+– આવવું ; ૧. ઉદય થવો, ઉગવું. ૨. ઉન્નતિ થવી. ૩.ઉપર જવું. ૪. ઉંચે જવું. ૩૫+ડું ૧. પ્રાપ્ત થવું. ૨. પ્રાપ્ત કરવું. ૩. સંયુક્ત થવું, જોડાવું. ૪. સહાય કરવી. ૫. પાસે જવું. નિફ્ફ નીકળવું, નીકળી જવું. પઈડુ ૧. પાછું જવું. ૨. નાસી જવું. ૩. પ્રેત થવું. પરિ+ ૧. પર્યટન કરવું, પરિભ્રમણ કરવું. ૨. આસપાસ ઘુમવું. ૩. પ્રદક્ષિણા દેવી. ૪. વ્યાપવું. ૫. જવું પ્ર+ડું ૧. જલ્દી ચાલવું. ૨. પરલોક જવું. પ્રતિરૂવ. વિશ્વાસ રાખવો. ૨. પ્રતીતિ રાખવી, ખાત્રી કરવી. ૩. જાણવું, સમજવું ૪. સ્પષ્ટ થવુ. ૫. પ્રખ્યાત હોવું, પ્રસિદ્ધ હોવું. ૬. આશ્રય કરવો. ૭. સામું જવું. ૮. તરફ જવું. પ્રત્યા સામુ આવવું. વિ+ ૧. વ્યય કરવો, ખર્ચ કરવો. ૨. નષ્ટ થવું. ૩. નાશ કરવો. ૪. દુર જવું. ૫. જવું. વિપરિ+૩ ૧. વિપરીત થવું. ૨. ઉલટું થવું. ૩. વિપરીત પણે પ્રાપ્ત થવું. વ્યતિમ ૧. જતા રહેવું. ૨. ચાલ્યા જવું. વ્યા+છું જુદું પડવું વ્યવ+ ૧. સંભોગ કરવો, મૈથુન સેવવું. ૨. છૂપાઈ જવું. ૩. અદશ્ય થવું. ૪. ઢાંકવું. સમ+ ૧. સાથે જવું. ૨. સંગત થવુ, મળવું. ૩.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના ધાતુકોશ
૨૮૯
સમાવેશ થવો, સમાવું. ૪. શાંતિ રાખવી. ૫. સારી રીતે જાણવું. સમનુ+ ૧. એકઠું થવું. ૨. અનુસરવું ૩. વ્યવસ્થિત હોવું. સમવ+રૂ ૧. સંબંધ કરવો, જોડવું. ૨. સામેલ થવું, જોડાવું ૩. એકઠું થવું. સમા+રૂ ૧. સામું આવવું ૨. એકઠું થવું ૩. સંયુક્ત થવું. ૪. સાથે આવવું. ૫. જાણવું ૬. પ્રાપ્ત કરવું. સમુ+રૂ ૧. પ્રાપ્ત થવું. ૨. પ્રાપ્ત કરવું. ૩. ઉત્પન્ન થવું. ૪. પાસે જવું.
(૩) મધ+રૂ (ર.ગ. ૫. નિદ્ મધ્યેતિ) સંભારવું, યાદ કરવું.
(૪) રડ્યા (ર.ગ. ૫. નર) ૧. પ્રખ્યાત કરવું. ૨. પ્રસિદ્ધ કરવું. ૨. વખાણવું. ૩. કહેવું. ૪. વ્યાખ્યાન કરવું. ૫. પ્રસિદ્ધ થવું. ૬. શોભવું. અનુ+ક્યાં અનુવાદ કરવો. મન્વા+ક્યા કહેલાનું તાત્પર્ય સમજાવવા માટે ફરીથી સ્પષ્ટ કરીને કહેવું. મ+થા ૧. શોભવું. ૨. ચળકવું. ૩. ચારે તરફ પ્રખ્યાત કરવું. ૪. સામું જોવું. અપ્યા+ક્યા ૧. ખોટું તહોમત દેવું. ૨. જૂઠો દોષ લગાડવો. નવ+ક્યો ૧. આડું જોવું. ૨. તિરસ્કારથી જોવું. મા+ક્યા ૧. યશસ્વી થવું. ૨. ઉપદેશ આપવો. ૩. ગ્રહણ કરવું, લેવું. ૪. કહેવું. ડાહ્યી ૧. ઉદાહરણ આપવું. ૨. દષ્ટાંત દેવું. પવ્યા+ા ઉપાસના વિગેરે વિભૂતિઓનું ફળ કહેવું. પા+ક્યા ૧. પૂર્વનું વૃત્તાંત કહેવું. ૨. બોલવું, કહેવું. રડ્યા ૧. બેઆબરૂ થવું. ૨. અપકીર્તિ થવી. પરિ+રણ્યા ચોતરફ પ્રસિદ્ધ થવું. પરિસમ્+ક્યા ૧. સારી રીતે જાણવું. ૨. ગણવું, ગણતરી કરવી. પ્રથા ૧. પ્રખ્યાત થવું, પ્રસિદ્ધ થવું. ૨. કહેવું. ૩. વધારે પડતુ કહેવું. ત્યા+ક્યો ૧. ત્યાગ કરવો. ૨. નિવારવું, નિષેધવું, ન સ્વીકારવું. ૩. ત્યાગ કરવાનો નિયમ કરવો, ત્યાગ કરવાની પ્રતિજ્ઞા કરવી. વિ+રા ૧. વિખ્યાત થવું, પ્રખ્યાત થવું. ૨. પ્રખ્યાત કરવું વ્યા+ક્યા ૧. વિવરણ કરવું, વ્યાખ્યા કરવી. ૨. ઉપદેશ આપવો. સમા ૧. સંખ્યા કરવી, ગણવું. ૨. ગણતરી કરવી. ૩. જાણવું. ૪. સારી રીતે કહેવું. સમા+ક્યા ૧. નામ રાખવું, નામ પાડવું. સંશા આપવી. ૨. સારી રીતે કહેવું. સુ+ા પસંદ હોવું.
(૫) તુ- (ર.ગ.પ. નિદ્ તવીતિ, તૌતિ) ૧. આજીવિકા ચલાવવી ગુજરાન ચલાવવું. ૨. પૂર્ણ થવું. ૩. પૂર્ણ કરવું. ૪. વધવું, વૃદ્ધિગત થવુ. ૫. વર્તવું, આચરવું. ૬. જવું. ૭. હણવું. ૮. માર મારવો. ૯. દુઃખ દેવું.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
(૬) – (૨. ગ. ૫. અનિદ્ પ્રાતિ ) ૧. પલાયન કરવું, નાસી જવું, ૨. ઉડવું. ૩. સુવું, ઉંઘવું. ૪. લજ્જિત થવું, શરમાવવું. પ. નિંદવું. ૬. દોષ દેવો. અવ+દ્રા મરવું, મરણ પામવું. ઉન્નિ+દ્રા ૧. જાગૃત થવુ, જાગવું. ૨. વિકસિત થવું. નિ+દ્રા ૧. નિદ્રા લેવી, ઉંઘવું, ૨. સંકુચિત થવું. સંકોચાવું. પ્ર+દ્રા પલાયન કરવું, નાસી જવું. વિદ્રા ખરાબ થવું. વિનિ+દ્રા ૧. વિકસિત થવું, પ્રફુલ્લિત થવું. ૨. જાગૃત થવું, જાગવું.
૨૯૦
(૭) વ (૨.ગ.પ. અનિટ્ વાતિ) ૧. લણવું. ૨. કાપવું. ૩. તોડવું. (૮) ૩ (૨.ગ.૫. સેપ્ટ્ નૌતિ) ૧. સ્તુતિ કરવી. સ્તવના કરવી. ૨. પ્રશંસા કરવી, વખાણવું. આ+નુ (આ.પ. મનુતે) ૧. દુઃખથી રડવું. ૨. ઉત્કંઠાપૂર્વક શબ્દ કરવો.
(૯) પા (૨.ગ.૫. અનિટ્ પત્તિ) ૧. રક્ષણ કરવું, બચાવવું. ૨. પાલન પોષણ કરવું.
(૧૦) પ્લા (૨.ગ.પ. અનિટ્ પ્વાતિ) ૧. ખાવું, ભક્ષણ કરવું. ૨. રક્ષણ કરવું, બચાવવું. ૩. રાખવું, મુકવું.
(૧૧) વ્રૂં (૨.ગ.૫. અનિટ્ દ્રવીતિ, વ્રૂતે / આહ) ૧. બોલવું, કહેવું અનુ+થ્રૂ અનુવાદ કરવો, ભાષાંતર કરવું. ૨. પછીથી બોલવું. પ્રતિ+વ્રૂ ૧. ઉત્તર આપવો. ૨. વિરૂદ્ધ બોલવું. વિબ્રૂ ૧. વિરૂદ્ધ બોલવું. ૨. વિવાદ કરવો.
(૧૨) મા (૨.ગ.૫. અનિટ્ માતિ) ૧. સુશોભિત હોવું. ૨. ચળકવું, ચમકવું. ૩. પ્રકાશવું. ૪. આનંદી હોવું. ૫. ભાસવું, લાગવું, જણાવું. ૬. હોવું, વિદ્યમાન હોવું. ૭. ફુંકવું. ૮. ધમવું. ૯. ગુસ્સે થવું.
(૧૩) મા (૨.ગ.૫. અનિત્ મતિ ) ૧. માવું, સમાવું, સમાવેશ થવો. ૨. માપવું, માપ કરવું, ૩. તોળવું. ૪. જાણવું. ૫. નિશ્ચય કરવો. અનુ+મા અનુમાન કરવું, અટકળથી જાણવું. ૩૫+માં ઉપમા આપવી, તુલના કરવી, સમાનતા કરવી. નિઝ્મ સ્થાપવું, સ્થાપન કરવું. નિા નિર્માણ કરવું, બનાવવું, રચવું. પરિ+મ્મા ૧. માપવું, ૨. તોળવું. ૩. ગણતરી કરવી. પ્ર+મા સત્યાસત્ય જાણવું. પ્રતિ+મા માપવું. ૨. તોળવું. ૩. ગણતરી કરવી. સમ્મા માવું. સમાવું, સમાવેશ થવો.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના ધાતુકોશ
૨૯૧
(૧૪) વા (ર.ગ.પ. નિત્ય તિ) ૧. જવું ૨. પહોચવું ૩. પ્રાપ્ત થવું ૪. જાણવું ૫. શકવું, શક્તિમાન હોવું, સમર્થ હોવું. અનુક્યા ૧. અનુસરવું. ૨. અનુસરણ કરવું. ૩. પાછલ ચાલવું મજ્યા ૧. સામું જવું ૨. નજીક જવું ૩. પહોંચવું માખ્યા ૧. આવવું ૨. હાજર થવું. ૩૫મ્યા ૧. ત્યાગ કરવો ૨. છોડી દેવું. ૩. સોપવું, સુપરત કરવું નિર્ક્યા ૧. નીકળવું, ૨. બહાર આવવું. ૩. બહાર જવું. ૪. આગળ જવું ૫. જલ્દી ચાલવું. પ્રજ્યા પ્રયાણ કરવું, પ્રસ્થાન કરવું પ્રતિ કોઈની તરફ જવું. પ્રત્યાખ્યા જન્મ લેવો, ઉત્પન્ન થવું. ૨. પાછું આવવું પ્રત્યુક્યા સામુ જવું. વિનિક્યાં ચાલ્યા જવુ, જતા રહેવું સમજ્યા ૧. આવી પહોંચવું ૨. આવવું.
(૧૫) 9 (ર.ગ.પ. સે લૌતિ) ૧. ભેળસેળ કરવું ૨. ભેળસેળ થવું. ૩. ભળવું ૪. એકઠું કરવું. ૫. એકઠું થવું. ૬. સંયુક્ત કરવું, જોડવું. ૭. મેળાપ કરવો, મળવું. ૮. અલગ કરવું. ૯. અલગ થવું. ૧૦. જુદું પાડવું. . (૧૬) ૪ (ગ.૨.૫. અનિદ્ તિ) ૧. દેવું, આપવું. ૨. લેવું, ગ્રહણ કરવું. ૩. પ્રાપ્ત થવું, મળવું. ૪. પ્રાપ્ત કરવું, મેળવવું.
(૧૭) ૪ (૨.ગ.પ. દ્વીતિ તિ) ૧. શબ્દ કરવો, અવાજ કરવો. ૨. બૂમ પાડવી. ૩. રોવું, રડવું ૪. શોક કરવો વિ+ ૧. રોવું. ૨. બૂમ પાડવી ૩. રાડ પાડવી.
(૧૮) ના (ગ.૨.૫. નિદ્ તાતિ) ૧. લેવું, ગ્રહણ કરવું. ૨. દેવું, આપવું. ૩૫+ના આશ્રય કરવો. લેવું.
(૧૯) વા (ગ.૨.૫. વાતિ)૧. પવનનું વાવું ૨. કુંકવું ૩. વેગથી ચાલવું. ૪. જવું ૫. નુકશાન કરવું. ૬. દુઃખ દેવું ૭. ઈજા કરવી. ૮. હણવું. મા+વી ૧. વાવું. ૨. ફૂંકવું વા ૧. સુકાવું ૨. શુષ્ક થવું ૩૫+વા કંપવું નિ+વા ૧. બુઝાવું ૨. ઓલવાઈ જવું ૩. નષ્ટ થવું ૪. ઈજા કરવી. ૪. દુઃખ દેવું નિ+વા ૧. મુક્ત થવું, મોક્ષ પામવો. ૨. શાંત થવું ૩. નિશ્ચલ થવું. ૪.
ઓલવાઈ જવું, બુઝાવું છે. વાવું પરિવા ૧. સુકાવું ૨. શુષ્ક થવું નિવા ૧. મુક્ત થવું, મોક્ષ પામવો ૨. શાંત થવું.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી (૨૦) શી (૨.ગ.આ. તે તે) ૧. સુવું, ઉંઘવું તિ+શી ૧. અતિશય થવું, અધિક હોવું ૨. ચડિયાતુ હોવું ૩. હરાવવું ધ+શી ૧. નિવાસ કરવો ૨. રહેવું ૩. ઉપર સુવું વિ+સમકશી ૧. સંશય કરવો ૨. શંકા રાખવી.
(૨૧) શ્રા (૨.ગ.પ. નિદ્ શ્રત્તિ) ૧. પાકવું રંધાવું ૨. પીગળવું ૩. ઓગળવું ૪. ઉકળવું પ. પરસેવાવાળુ થવું, પરસેવો થવો. ૬. પકાવવું, રાંધવું. ૭ પીગળાવવું ઓગાળવું, ૮. ઉકાળવું ૯. પરસેવાવાળું કરવું.
(૨૨) સુ (ર.ગ. અનિદ્ ૫ સૌતિ) ૧. જણવું, જન્મ આપવો, પ્રસવ કરવો. ૨. ગર્ભ ધારણ કરવો, સગર્ભા થવું. ૩. ઉત્પન્ન કરવું. ૪. સમર્થ હોવું ૫. શૂરાતન ફોરવવું ૬. ધણી હોવું, સ્વામી હોવું ૭. પ્રેરવું, પ્રેરણા કરવી. ૮. હાંકવું ૯. આજ્ઞા કરવી ૧૦. અનુમતિ આપવી. પ્રસુ પ્રસવ કરવો, જન્મ આપવો. ૨. ગર્ભ ધારણ કરવો, સગર્ભા થવું. ૨. ઉત્પન્ન કરવું (5)
(ર૩) સૂ (ગ.ર.આ.૫. વેદ્ સૂતે) ૧. જણવું, જન્મ આપવો પ્રસવ કરવો. ૨. ઉત્પન્ન કરવું. (૬)
(૨૪) ના (ગર૫. નિદ્ તિ) સ્નાન કરવું, નહાવું (w)
(૨૫) / (ગ.ર.પ. દ્ીતિ) ૧. ઝરવું ટપકવું ૨. સ્ત્રાવ થવો ૩. ઝરાવવું, સ્ત્રાવ કરવો. ૪. ખરવું છે. પ્રવાહ રૂપે વહેવું ૬. સ્તુતિ કરવી, સ્તવના કરવી છે. પ્રશંસા કરવી ૮. વખાણવું. (ષ્ણુ-) - (૨૬) તુ (ગ.ર.ઉ. મનિ તૌતિ-વતિ / સ્તુતે, તુવી) ૧.
સ્તુતિ કરવી, સ્તવના કરવી. ૨. ભજન કરવું ૩. પ્રશંસા કરવી, વખાણવું. ૪ પૂજવું, પૂજા કરવી. પ્રસ્ત આરંભવું, આરંભ કરવો. ૨. પ્રશંસા કરવી. સમુકતું ૧. પરિચય કરવો, પ્રશંસા કરવી. () " (૨૭) હું (ગ.ર.આ. નિ દુ) ૧. છુપાવવું, સંતાડવું. ૨. ચોરવું, ઉપાડી જવું. ૩. ઓળવવું, પચાવી પાડવું દબાવી દેવું. અપ+હું ૧. ઓળવવું, ખોટી રીતે લઈ લેવું, પચાવી પાડવું. ૨. છુપાવવું, સંતાડવું. નિહ્ ૧. ખરી હકીકત ઉડાવીને અસત્ય નિરુપણ કરવું ૨. જુઠું બોલવું. ૩. ઠગવું ૪. ઓળવવું, પચાવી પાડવું. ૫. છુપાવવું. સંતાડવું.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના ધાતુકોશ
૨૯૩
(૨૮) અર્ (ગ.૨.૫. અનિટ્ અત્તિ) ૧. ખાવુ. ૨. નાશ કરવો. અવઞ ્ ૧. ખાવું. ૨. તૃપ્ત થવું, ધરાઈ જવું. ૩. મોઢુ બંધ થઈ જવું. ૪. ખાવાનું છોડી દેવું. વિ+જ્ ૧. સારી રીતે ખાવું. ૨. દાંતથી કાપવું. ૩. કરડવું.
(૨૯)અન્(ગ.૨.૫.સેનિતિ) ૧. જીવવું. ૨. બલવાન હોવું. ૩. જવું. (૩૦) વાર્ (ગ.૨.૫. સેટ્ ચાસ્તિ) ૧. શોભવું ૨. ચળકવું. () (૩૧) નસ્ (ગ.ર. સેટ્ ક્ષિતિ) ૧. ખાવું ૨. હસવું.
(૩૨) નાટ્ટ (ગ.ર. સેટ્ નાતિ) ૧. જાગવું ૨. નિદ્રા ન લેવી. ૩. ઉંઘમાંથી ઉઠવું, ૪. નિદ્રાનો ત્યાગ કરવો. ૫. સચેત થવું, સાવધાન થવું. ૩+જ્ઞાį ૧. ઉજાગરો કરવો, જાગરણ કરવું. ૨. જાગવું. પ્રતિ+નાį ૧. સંભાળવું, સંભાળ લેવી. ૨. સેવાભક્તિ કરવી. ૩. શોધવું. ગવેષણા કરવી, તપાસ કરવી.
(૩૩) રુદ્ધિા (ગ.૨.૫. સેન્ દ્રિાતિ) ૧. દરિદ્ર હોવું, એદી હોવુ, આળસુ હોવું. ૨. ગરીબ હોવું, નિર્ધન હોવું ૩. દુઃખી હોવું. ૪. નિર્બળ હોવું, દુબળું હોવું.
(૩૪) વ્ (ગ.૨.૫. સેટ્ ોવિતિ) ૧. રડવું, રોવું ૨. રોતા રોતા બોલવું. ૩. શોક કરવો. આ+વું આરડવું, મોટે સાદે રડવું. ૩પા+દ્ ૧.રુદન કરીને સામા માણસને આશ્વાસન આપવું, શાંત કરવું, ૨. બીજાને દુઃખે રડવું. (ૠ)
(૩૫) શાસ્(ગ.૨.૫. સેટ્ શક્તિ) ૧. આશા કરવી, હુકમ કરવો. ૨. હકુમત કરવી. અમલ ચલાવવો. ૩. નિયમમાં રાખવું. તાબે રાખવું. ૪. સજા કરવી. ૫. શિક્ષા કરવી. ૬. રાજ્ય કરવું. ૭. શાસક હોવું, સ્વામી હોવું. ૮. શિખામણ દેવી ઉપદેશ આપવો. ૯. શિક્ષણ આપવું, શીખવવું. ૧૦. સલાહ આપવી, કહેવું. ૧૧. ખબર કરવી. ૧૨. આશા રાખવી. ૧૩. ઇચ્છવું.
અનુ+શાત્ ૧. આશા કરવી. ૨. તાબામાં રાખવું ૩. સજા કરવી. ૪. શિખામણ દેવી, ઉપદેશ દેવો. પ્ર+શાસ્ ૧. હકુમત કરવી ૨. તાબામાં રાખવું. ૩. સજા કરવી હુકમ કરવો. ૫. ઉપદેશ આપવો. પાલન કરવું. પ્ર+શાસ્ (આ-પ્રશાન્તે) વિનંતિ કરવી, અરજ કરવી (ૐ)
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી (૩૬) મા+શાસ્ (ગર. મા મે - આશાતે) – ૧. ઈચ્છવું, ચાહવું. ૨. આશા રાખવી, તકાસવું, આશીર્વાદ આપવો. ૩. પ્રશંસા કરવી, વખાણવું ()
(૩૭) થર્ (ગ.ર.પ. સે મિતિ) - ૧. શ્વાસ લેવો અને મૂકવો, દમ લેવો અને મુકવો. ૨. જીવવું, જીવિત હોવું ગા+શ્વમ્ ૧: આશ્વાસન પામવું, દિલાસો મેળવવો. ૨. ધીરજ ધરવી. ૩. હિમ્મત આણવી. ૪. મનને શાંત કરવું. ૫. આશ્વાસન આપવું, દિલાસો દેવો. ૬. હિમ્મત આપવી. ૭. સમાધાન કરવું. શ્વત્ ૧. ઉંચો શ્વાસ લેવો. ૨. રોમાંચિત થવું, પુલક્તિ થવું. ૩. ઉત્સાહિત થવું. ૪. વિકસિત થવું, પ્રફુલ્લિત થવું, ખીલવું, પ. આશ્વાસન આપવું. નિમ્ ૧. નિસાસો મૂકવો, નિરાશ થવુ. ૨. શ્વાસ લેવો અને મૂકવો. નિશ્વત્ ૧. નિસાસો મૂક્વો, નિરાશ થવું, ૨. શ્વાસ લેવો અને મૂકવો. ૩. શ્વાસરહિત થવું, મરી જવું. પ્રત્યુ+શ્વ પુનર્જીવન મેળવવું, મરણાવસ્થામાંથી બચી જવું-જીવવું વિશ્વ વિશ્વાસ કરવો. ભરોસો રાખવો. સમા+શ્વમ્ ૧. આશ્વાસન પામવું. ૨. ધીરજ ધરવી. ૩. હિમ્મત આણવી. ૪. મનને શાંત કરવું. ૫. આશ્વાસન આપવું, દિલાસો દેવો. ૬. હિમ્મત આપવી. ૭. સમાધાન કરવું. સમુહૂ+થ ૧. ઉંચો શ્વાસ લેવો ૨. રોમાંચિત થવું. ૩. ઉત્સાહિત થવું ૪. વિકસિત થવું, ખીલવું. ૫. આશ્વાસન આપવું.
(૩૮) ૧ (ગ.શે.પ. સેદ્ સિતિ) ઉંધવું, નિદ્રા લેવી. (૩૯) સ્વ૬ (ગ.શે.પ. મનિટ્ સ્વપિતિ) સુવું, ઉંઘવું (૫) (વિ)
(૪૦) અલ્ (ગ.૨.૫ સે સ્ત) ૧. હોવું, થવું. ૨. વિદ્યમાન હોવું. ૩. રહેવું.
(૪૧) મામ્ (ગ.શ. આપ. સેક્ નાતે) ૧. બેસવું. ૨. ઉપસ્થિત હોવુ હાજર હોવું. ૩. વિદ્યમાન હોવું. ૪. હોવું ૫. જીવવું. મધ+મામ્ ૧. નિવાસ કરવો, રહેવું ૨. બેસવું ૩. ઉપર બેસવું ૪. ચડવું. ૫. વસ્તુમાં ન હોય તેવા ગુણધર્મનું આરોપણ કરવું. ૬ અન્ય વસ્તુને બીજા સ્વરૂપે જાણવી. ૭. કષ્ટને શાંતિથી સહન કરવું. મનુ+ઝા{ ૧. સેવા કરવી, પાછળ બેસવું. ૨.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના ધાતુકોશ
. .
૨૫
પાસે બેસવું. પ+માન્ ૧. અભ્યાસ કરવો, શીખવું. ૨. મનન કરવું. ૩. સન્મુખ બેસવું. ૪. પાસે બેસવું. આમ્ ૧. ઉપેક્ષા કરવી. ૨. ઉદાસીન રહેવું. ૩. છોડી દેવું. ત્યાગ કરવો. ૪. અટકવું. ૫. હલાવવું, કંપાવવું. ૩૫+ગામ્ ૧. ઉપાસના કરવી, સેવા કરવી. ૨. ભજવું, ભજન કરવું. ૩. મનન કરવું, ચિંતન કરવું. નિઝામ્ . કાઢી મૂકવું. ૨. દેશ નિકાલ કરવું. પરિ+માત્ ૧. સારી રીતે સેવા કરવી. ૨. સંપૂર્ણપણે રહેવું. ૩. સારી રીતે બેસવું. પર્યુષ+ઝા સેવા કરવી, ભક્તિ કરવી. સત્રમ+માન્ ૧. યજ્ઞનો સમારંભ કરવો. ૨. ક્રમસર ઘણાં યજ્ઞ કરવા. સમૂ+ગ ૧. સમાવેશ કરવો. ૨. સમાવેશ થવો, સમાવું. ૩. આધીન રાખવું, વશ રાખવું. ૪. અવલંબન કરવું. ૫. રહેવું. સારી રીતે બેસવું, બેસવું.
(૪૨) ઈંદ્ર (ગ.ર.આ. સે )- ૧. સ્તુતિ કરવી, સ્તવના કરવી. ૨. વખાણવું. * (૪૩) શ (ગ.ર.આ. સે )- ૧. ઐશ્વર્યશાલી હોવું, જાહોજલાલી ભોગવવી. ૨. સ્વામી હોવું, ધણી હોવું, ૩. રાજ્ય ભોગવવું. ૪. અધિકારી હોવું.
(૪) વણ (ગ.ર.આ. સેદ્ર ષ્ટ)- ૧. બોલવું કહેવું. ૨. જોવું, દેખવું. ૩. ચૂસવું. ૪ ખાવું, ભક્ષણ કરવું, ૫. છોડવું, ત્યાગ કરવો. માવઠ્ઠ ૧. કહેવું ૨. ઉપદેશ આપવો. ૩. દેખવું. ૩+શ્વમ્ ૧. ઉદાહરણ આપવું. ૨. દ્રષ્ટાંત દેવું પ્રતિવૃક્ષ ૧. ઉત્તર આપવો ૨. જવાબ દેવો. પ્રત્યાવૃક્ષ ૧. પરિત્યાગ કરવો ૨. તિરસ્કાર કરવો. વાક્યમ્ ૧. સમજાવવું. ૨. વ્યાખ્યા કરવી, વિવરણ કરવું. ૩. કહેવું.
(૪૫) તિર્ (ગ.૨.૩. નિદ્ ષ, તિ)- ૧ લીંપવું, લીંપણ કરવું. ૨. લેપ કરવો. ૩. ચોપડવું. ૪. ધોળવું, ઘોળ કરવો. ૫. વધારવું. વૃદ્ધિ કરવી. ૬. એકઠું કરવું. ૭. વધવું, વૃદ્ધિગત થવું. ૩૫+૬ ૧. વધવું. ૨. વૃદ્ધિગત થવું સમૂ+વિ૬ ૧. સંદેહ પામવો. ૨. સંશય થવો.
(૪૬) ૬ (ગર. ૩ ટોપ, ટુ)- ૧. દોહવું ૨. સાર ખેંચવો.
(૪૭) દિક્ (ગ.૨.૩. નિષ્ટિ , )િ ૧. ઠેષ કરવો, વૈર રાખવું. ૨. અદેખાઈ કરવી. ૩. નિંદવું ૪. તિરસ્કારવું. ધિક્કારવું..
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬ '
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી (૪૮) મૃમ્ (ગર. વેદ્માષ્ટ) ૧. ધોવું, નિર્મળ કરવું ૨. શુદ્ધ કરવું સ્વચ્છ કરવું ૩. શુદ્ધ થવું ૪. માંજવું, વાસણ વિગેરેને ઘસીને સાફ કરવું. પ. સાફસૂફ કરવું, કચરો વગેરે દર કરવો. ૬. ઝાપટવું ૭ લોહવું, લૂછવું ૮. શબ્દ કેરવો.
(૪૯) તિ૬ (રગઉ નિદ્ સેઢિ, તીરે) ૧. ચાટવું ૨. ચાખવું, સ્વાદ લેવો. મનુ+તિ૬ ૧. સ્પર્શ કરવો, અડકવું ૨. ચાટવું ૩. ચાખવું
નિદ્ ૧. ખાવું ૨. ભક્ષણ કરવું ૨. ચાટવું ૩. ચાખવું વિ+નિદ્ ૧. ચુંબન કરવું ૨. ચાટવું ૩. ચાખવું - (૫૦) વત્ (ગર ૫. નિદ્ વરુ) ૧. બોલવું, કહેવું ૨. જણાવવું, સમજાવવું ૩. ભણવું, અધ્યયન કરવું. અનુવર્ અનુવાદ કરીને બોલવું ૨. પછીથી બોલવું ૩ યોગ્ય કહેવું. ૪. ભણવું ૫. અધ્યયન કરવું. પ્રવત્ ૧. પ્રવચન કરવું, ભાષણ કરવું, વ્યાખ્યાન કરવું, ૨. વિગતવાર કહેવું. ૩. બોલવાની શરૂઆત કરવી ૪. બોલવું, કહેવું પ્રતિ+વત્ ૧. પ્રત્યુત્તર આપવો, જવાબ દેવો.
(૫૧) વસ્ (ગ૨૫. સેદ્ વ)- ૧. ઈચ્છવું, પ્રકાશવું.
(પર) વસ્ (ગ.ર.આ. સેદ્ વતે)- ૧. વસ્ત્ર પહેરવું ૨. ઓઢવું ૩. પાથરવું. ૪. ઢાંકવું
(૫૩) વિદ્ (ગ.૨૫. સેદ્ વેર, વેટ)- જાણવું, સમજવું નિવિદ્ ૧. વિરક્ત થવું, વૈરાગ્ય આવવો. ૨. ખિન્ન થવું, ખેદ કરવો. ૩. કંટાળવું ૪. દુઃખી હોવું સમ+વિદ્ ૧. જાણવું ૨. મનન કરવું. સમવિદ્ (મા. વિરે) ૧. ધ્યાન ધરવું ૨. યોગાભ્યાસ કરવો.
(૫૪) ઇન (ગ.ર.પ. નિદ્ તિ)- ૧. હણવું, મારી નાખવું ૨. જખમી કરવું. ૩. માર મારવો. ૪. દુઃખી કરવું ૫. નષ્ટ કરવું, વિનાશ કરવો ૬. હરાવવું ૭. રોકવું, અટકાવવું ૮. લઈ લેવું, ઝુંટવી લેવું ૯. અંત કરવો, સમાપ્ત કરવું ૧૦. પડઘમ વિગેરે વાજિંત્ર ઠોકીને વગાડવું ૧૧. જવું ૧૨. જાણવું ૧૩. ગુણવું, ગુણાકાર કરવો. મ+નું આવું કરવું, દુર કરવું ૨. પાછુ વાળવું ૩. ઓછું કરવું. મ+હમ્ ૧. મુખથી વાજિંત્ર વગાડવું, ૨.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજાગણના ધાતુકોશ
. ૨૯૭ અથડાવવું, અફળાવવું. ૩. માર મારવો. ૪ પીડવું. સવ+દન ૧. પ્રહાર કરવો. ૨. ખાંડવું. ૩. અનાજ વગેરે ઝાટકવું. મા+હન ૧. માર મારવો. ૨. ઉચકવું, ઉપાડવું. ૩. પડઘમ વગેરે વાજિંત્ર ઠોકીને વગાડવું. મા+હમ્ (આ.પ. નાતે) ૧. પોતાના શરીરના અવયવને આઘાત કરવો, પ્રહાર કરવો ૨. માર મારવો.
ન ૧. ઉંચકવું, ઉપાડવું ૨. ઉચે જવું ૩. ઉંચે ફેંકવું, ઉછાળવું ૪. ઉંચુ કરીને હણવું ૫. ગર્વ કરવો ૬. શંખ વગેરે ફૂંકવું. ૩૫+૬ ૧. માર મારવો ૨. સતાવવું, પજવવું ૩. આઘાત પહોંચાડવો ૪. વિનાશ કરવો. ૩પો+હન પ્રારંભ કરવો, શરૂઆત કરવી નિ+નું સ્વરને બીજા સ્વર સાથે અથડાવીને ઉદાત્ત ઉંચો સ્વર કરવો. ૨. નિષ્ફળ કરવું, નિરર્થક કરી નાંખવું ૩. રોગ વગેરે મટાડવું ૪. પડઘમ વગેરે વગાડવું ૫. જાણવું ૬. ફેંકવું ૭.ભૂલી જવું ૮. બેદરકારી રાખવી ૯. નિર્મૂળ નાશ કરવો ૧૦. મારી નાંખવું ૧૧. મારા મારવો. નિર્દન ૧. વજાદિનો મોટો અવાજ થવો. ૨. મેઘનો કડાકો થવો. ૩. મારી નાંખવું. પરી+હન ૧. રોકવું ૨. અટકાવવું ૩. હાંકી કાઢવું ૪. હુમલો કરવો ૫. માર મારવો. પ્ર+દન ૧. પડઘમ વગેરે વગાડવું ૨. ઉપર રાખવું ૩. માર મારવો ૪. મારી નાખવું. પ્રતિ+હન ૧. સામું મારવું. ૨. સામાપક્ષનું ખંડન કરવું. ૩. સામુ થવું, સામનો કરવો. ૪. હાંકી કાઢવું. ૫. દૂર કરવું. ૬. રોકવું, અટકાવવું. વિ+દન ૧. પ્રહાર કરવો, માર મારવો ૨. વિદ્ધ કરવું, અડચણ કરવી ૩. અટકાવવું ૪. મારી નાંખવું પ. નષ્ટ કરવું, વિનાશ કરવો ૬ ઉલ્લંઘન કરવું, આજ્ઞાભંગ કરવો. વ્યતિ+હન ૧. પરસ્પર માર મારવો, સામ સામો પ્રહાર કરવો ૨. પરસ્પર હણવું, સામ સામું મારી નાંખવું. વ્યા+દન ૧. અડચણ કરવી, વિન કરવું. ૨. રોકવું, અટકાવવું ૩. પરસ્પર વિરોધ કરવો ૪. માર મારવો, પ્રહાર કરવો. સમૂહમ્ ૧. એકઠું થવું, સમુદાયરૂપે મળવું ૨. એકઠું કરવું ૩. મળી જવું, મેળાપ કરવો ૪. સમૂહરૂપે હણવું ૫. મારી નાંખવું સમુહંન્ સમુઘાત કરવો, આત્મપ્રદેશોને બહાર કાઢી તેઓથી કર્મનિર્જરા કરવી.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
* |
x x
नु
x
विवक्षु
भातृ
भाय
બીજા ગણના ધાતુસાધિત શબ્દ धातु त अक अति अन । अ उ ।
. (तृच्) (णक) (क्ति) (अनट्) (घ) (98) अधि+इ अध्येत अध्यापक अध्याय अधीति अध्ययन अध्याय अधिजिगांसु इ एतृ आयक अय इति अयन x . जिगमिषु ख्या ख्यातृ ख्यायक ख्या ख्याति ख्यान ख्याय चिख्यासु तु तोतृ तावक तव तुति तवन x तुतूषु द्रा द्रातृ द्रायक द्रा द्राति द्राण द्राय । दिद्रासु दा दातृ दायक दादाति दान दाय दिदासु
नवितृ नावक नव नुति नवन x नुनूषु पा पातृ पालक पा पाति पान पाय पिपासु
प्सात प्सायक प्सा प्साति प्सान प्साय पिप्सास वक्तृ वाचक वच उक्ति वचन वाय भायक
विभासु . मा मातृ मायक मा. मिति मान माय मित्सु
यातृ यायक . यवित यावक यव युति यवन याव युयूषु रातृ रायक रा राति राण राय रिरासु रवित रावक. रव रुति रवण . x रुरूषु वातृ वायक वा वाति वान वाय विवासु लातृ लायक ला लाति लान लाय लिलासु शयित शायंक शय शयिति शयन शाय शिशयिष श्रातृ श्रायक श्रा श्राति श्राण श्राय शिश्रासु सोतृ सावक सव
सव सुति सवन x सुसूषु . सोत/ सावक सव सूति सवन x सुसूषु
सवितृ स्तोतृ स्तावक स्तव स्तुति स्तवन x तुष्टषु स्नवितृ स्नावक स्नव स्तुति स्नवन x
सिस्नासु स्नातृ स्नायक स्न स्नाति स्नान स्नाय सिस्नासु हनु हनोत हनावक हनव हनुति नवन x जुनूषु अद् अत्तृ आदक घस अत्ति अदन घास जिघत्सु
याय
यियासु
「嘛嘛嘛嘛嘛嘛嘛嘛嘛亦响丽嘛嘛嘛嘛嘛嘛嘛嘛
丽丽丽丽丽丽丽
x
4 x x x x x
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
if * 5
બીજા ગણના ધાતુસાધિત શબ્દ धातु ४ अक अ ति अन अ उ
(तृच्) (णक) (क्ति) (अनट्) (घ) (65) अन् अनितृ आनक अन अनिति अनन आन अनिनिषु चकास् चकासित चकासक चकास चकासिति चकासन चकास चिचकासिषु जक्ष् . जक्षित जक्षक जक्ष · जक्षिति जक्षण जक्ष जिजक्षिषु जाग जागरित जागरक जागर जागरिति जागरण जागर जिजागरिषु दरिद्रा दरिद्रित दरिद्रायक दरिद्र दरिद्रा दरिद्राण दद्धि दिदरिद्रासु,
दिदरिद्रिषु रोदित रोदक रोद रुदिति रोदन रोद । रुरुदिषु शास् शासितृ शासक शास शिष्टि शासन शास शिशासिषु श्वस् श्वसित श्वासक श्वस श्वसिति श्वसन श्वास शिश्वसिषु स्वप् स्वप्त स्वापक स्वप सुप्ति स्वपन स्वाप सुषुप्सु अस् भवित भावक भव भूति भवन भाव बुभूषु आ+शास् आशासितृ आशासक आशास आशासिति आशासन आशास आशिशासिषु आस . आसित आसक आस आसिति आसन आस आसिसिषु ईड् ईडित ईडक ईड ईडिति ईडन ईड ईडिडिषु
ईशित ईशक ईश ईशिति ईशन ईश ईशिशिषु ख्यातृ ख्यापक - ख्या ख्याति ख्यान ख्याप चिख्यासु देग्धृ देहक देह दिग्धि देहन देह दिधिक्षु दोग्धृ दोहक दोह दुग्धि दोहन दोह दुधुक्षु द्वेष्ट्र द्वेषक द्वेष द्विष्टि द्वेषण द्वेष दिद्विक्ष मार्जित मार्जक मार्ज __ मृष्टि मार्जन मार्ज मिमार्जिषु,
मिमृक्षु लेढ लेहक लेह लीढि लेहन लेह लिलिक्षु वक्तृ वाचक वच ___ • उक्ति वचन वाच विवक्षु
वशित वाशक ' वश उशिति । वशन ___x विवशिषु वस् वसितृ वासक वस वसिति वसन वास विवसिषु विद् वेदित वेदक वेद विदिति वेदन वेद विविदिषु हन् हन्तु घातक' हन हति हनन घात जिघांसु
REEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE
初调侃强钢阿丽网
1 * * * * * * * * of a to
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯૮૩
-
शक् ૪. ઉં. સહન કરવું. शक् ૫. પર. સમર્થ થવું.
वच्
૨. પર. બોલવું કહેવું.
વિદ્ – ૭. ઉ. બોલવું. रिच् ૭. ઉ. ખાલી કરવું. पच् ૧. ઉં. પકાવવું. સિક્ – ૬. ઉ. સીંચવું. मुच् ૬. ઉં. મૂકવું. प्रच्छ ૬. પર પૂછવું.
-
-
-
भ्रस्ज् ૬. ઉં. ભૂંજવું, બાળવું.
मस्ज्
૬. ઉં. મગ્ન થવું. भुज् ૬. પર કુટિલ કરવું. भुज् ૭. આ. ખાવું. युज् ૧. ઉં. પૂજા કરવી. યુત્ – ૪. આ. યોગ્ય થવું. યુત્ – ૪. આ. યોગ્ય થવું. યુત્ – ૭. ઉ. જોડવું.
યત્ – ૧. ઉ. પૂજા કરવી.
स्वज्
ञ्ज्
रञ्ज
રઙ્ગ – ૬. પર. પીડા કરવી.
निज्
-
-
-
-
= અનિટ્ ધાતુઓ
-
૬. આ. ભેટવું, મળવું.
૩. ઉં. પવિત્ર કરવું.
વિદ્ – ૩. ઉં. જુદું કરવું.
-
-
૧. ઉ. રંગવું, રાગી થવું.
૪. ઉં. રંગવું, રાગી થવું.
सज् ૧. ૫૨. આસક્ત થવું. મ - ૭. પર. ભાંગવું. મન્ – ૧. ઉ. ભજવું. મૃત્ − ૪. આ. સર્જન કરવું.
ભૃત્ – ૬. પર. સર્જન કરવું.
त्यज्
૧. ૫૨. ત્યાગ કરવો.
स्कन्द
विद्
विद्
विद्
૧. પર. જવું, શોષવું.
૪. આ. વિદ્યમાન હોવું.
૬. ઉં. મેળવવું.
૭. આ. વિચારવું.
नुद् ૬. પર. પ્રેરણા કરવી. સ્વિટ્ – ૪. ૫૨. પરસેવો થવો.
| શત્ - ૧. પર. નષ્ટ થવું.
-
| સદ્ – ૧. પર. સીદાવું, જવું. सद् ૬. પર. સીદાવું.
મિત્ – ૭. ઉ. ભેદવું.
छिद्
૭. ઉ. છેદવું.
-
તુર્ – ૬. ઉ. પીડા કરવી. અલ્ - ૨. ૫૨. ખાવું.
૫૬ - ૪. આ. ઉત્પન્ન થવું, જવું.
૧. આ. ઝાડે ફરવું.
૪. આ ખેદ કરવો. .
―
हद्
खिद्
खिद्
-
-
-
૬. પર. ખિન્ન થવું.
વિદ્ – ૭. આ. ખિન્ન થવું.
खिद्
૧. પર. ભય પામવો.
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
-
૬ – ૭. ઉં. ભુક્કો કરવો. ૪. પર. વધવું.
राध्
| રાય્ – ૫. પર. સાધવું.
साध् ૫. પર. સાધવું. શુભ્રૂ - ૪. ૫૨. પવિત્ર કરવું.
૪. આ. યુદ્ધ કરવું.
युध् વ્યર્ – ૪. ૫૨. વીંધવું.
बन्ध् ૯. પર. બાંધવું. વુક્ષ્ - ૪. આ. જાણવું.
રુમ્ – ૭. ઉ. રોકવું. અનુ-વ્ - ૪. આ. ઈચ્છવું.
-
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી - ભાગ-૩
: દિવ્ય આશીર્વાદદાતા: ૪ ઃ આશીર્વાદદાતા: પરમ પૂજ્ય તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદવ છું પરમ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આચાદવ શ્રી વિજયરામસૂરીશ્વરજી મહારાજા | શ્રી વિજય અભયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજા 3 (ડહેલાવાળા) ... (ડહેલાવાળા) ૦
તરપ્રવચનામા પરમ પૂજ્ય આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરતનચંસૂરીશ્વરજી મહારાજ (ડહેલાવાળા)
કર્તરિરૂપ
થડનારૂપ
(h Jક ,
ત્રીજા ગણ
સંસ્કૃત ધાતુકોશ,
દત્ત
અર્થ
(કાગ્રહ
')
KUPRIBIR
સંગ્રાહકઃ હાર્દિક દિનેશભાઈ મહેતા સંપાદકઃ શ્રી દિનેશચંદ્ર કાંતિલાલ મહેતા (ધાર્મિક અધ્યાપક) પ્રકાશકઃ આ. વિ. રામસૂરીશ્વરજી તત્વજ્ઞાન સંસ્કૃત પાઠશાળા
બોરીવલી (૭)-મુંબઈ. તથા શ્રી રોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ અમદાવાદ.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________
300
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
भी – ५. ५६. wी (मनिट)
વર્તમાના बिभेमि
बिभिवः/बिभीवः बिभिमः/बिभीमः बिभेषि
बिभिथः/बिभीथः बिभिथ/बिभीथ बिभेति
बिभितः/बिभीत: बिभ्यति
હ્યસ્તની अबिभयम्
अबिभिव/अबिभीव अबिभिम/अबिभीम अबिभेः
अबिभितम्/अबिभीतम् - अबिभित/अबिभीत अबिभेत्
अबिभिताम्/अबिभीताम् अबिभयु:
વિધ્યર્થ बिभियाम्/बिभीयाम् बिभियाव/बिभीयाव बिभियाम/बिभीयाम बिभियाः/बिभीयाः बिभियातम्/बिभीयातम् बिभियात/बिभीयात बिभियात्/बिभीयात् बिभियाताम्/बिभीयाताम् बिभियुः/बिभीयुः . .
આજ્ઞાર્થ बिभयानि बिभयाव
बिभयाम बिभिहि/बिभीहि बिभितम्/बिभीतम् बिभित/बिभीत
बिभिताम्/बिभीताम् बिभ्यतु
भी परोक्षu (alon ३५) बिभयाञ्चकार/चकर . बिभयाञ्चकृव
बिभयाञ्चकृम बिभयाञ्चकर्थ
बिभयाञ्चक्रथुः .. बिभयाञ्चक्र बिभयाञ्चकार बिभयाञ्चक्रतुः
बिभयाञ्चकः અનેક ભવોની પુણ્યરાશિ એકત્રીત થવાથી જ્ઞાનદાનની શુભ પ્રવૃત્તિ કર્મનિર્જરાનો શુભ હેતુ બને તે જ શિક્ષક તરીકે મારી મનોકામના...
હે પરમાત્મા ! તારી અનંત કરૂણાથી જ્ઞાનમાર્ગમાં સહાયક થવાનું સદ્ભાગ્ય મને મળ્યું પણ આ કાર્ય કરતા અભિમાનરૂપી વિષધર ડસી ન જાય तेटी ७३९॥ ॥२॥ ७५२ २०५४....
દિનેશ
बिभेतु
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
૩૦૧
भी - ५. ५६. जी (मनिट)
શ્વસની
ભવિષ્યન્તી भेतास्मि भेतास्वः भेतास्मः | भेष्यामि भेष्यावः भेष्यामः भेतासि भेतास्थः भेतास्थ | भेष्यसि भेष्यथः भेष्यथ भेता भेतारौ भेतारः | भेष्यति भेष्यतः भेष्यन्ति ક્રિયાતિપસ્યર્થ
આશીર્વાદાર્થ अभेष्यम् अभेष्याव : अभेष्याम भीयासम् भीयास्व
भीयास्म अभेष्यः अभेष्यतम् अभेष्यत | भीयाः भीयास्तम् भीयास्त अभेष्यत् अभेष्यताम् . अभेष्यन् । भीयात् भीयास्ताम् भीयासुः . परोक्षा
| अद्यतनी (बी प्रार) बिभाय/बिभय बिभ्यिव बिभ्यिम | अभैषम् अभैष्व अभैष्म बिभयिथ/बिभेथ बिभ्यथुः बिभ्य अभैषीः अभैष्टम् अभैष्ट बिभाय . बिभ्यतुः बिभ्युः | अभैषीत अभैष्टाम् अभैषुः
..
.
. हा – ५. ५. १४. (मनिट) ક્રિયાતિપત્યર્થ
माशीहार्थ अहास्यम् अहास्याव अहास्याम | हेयासम् हेयास्व हेयास्म अहास्यः अहास्यतम् अहास्यत | हेयाः हेयास्तम् हेयास्त अहास्यत् अहास्यताम् अहास्यन् हेयात् हेयास्ताम् हेयासुः
मयतनी (योथो (२) जहौ जहिवः जहिम अहासिषम् अहासिष्व अहासिष्म जहिथ/जहाथ जहथुः जह अहासीः अहासिष्टम् अहासिष्ट
जहतुः जहुः ।अहासीत् अहासिष्टाम् अहासिषुः
परोक्ष
जहौ ।
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________
३०२
हामि
जहासि
जहाति
अजहाम्
अजहा:
अजहात्
जह्याम्
जह्या:
जह्यात्
हा तवु. प. प. (अनिट् )
जहानि जहाहि / जहिहि / जहीहि
जहातु
વર્તમાના
जहिव:/जहीव: जहिथः:/जहीथः
जहित: जहीत:
जह्याव
जह्याम्
जह्याताम्
હ્યસ્તની
अजहिव/अजंहीव
अहितम्/अजहीतम्
अजहिताम्/अजहीताम् अजहुः
વિધ્યર્થ
આજ્ઞાર્થ
जहाव
जहितम् / जहीतम्
जहिताम्/जहीताम्
શ્વસ્તની
हातास्वः हातास्मः हास्यामि
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ 'રૂપાવલી
हातास्मि
हातासि हातास्थः हातास्थ
हाता
हाता
हास्यसि
हातार: हास्यति
जहिम: /जहीम: जहिथ / जहीथ
ह
अहिम/अजहीम
अजहित / अजहीत
जह्याम
जह्यात
जह्युः
जहाम
जहित / जहीत
जहतु
ભવિષ્યની
हास्यावः हास्यामः
हास्यथः हास्यथ
हास्यत:
हास्यन्ति
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
जुहोमि
जुहोषि
जुहोति
हु - प. प. डोभवु (अनिट् )
५.
વર્તમાના
जुहुव:
जुहुथ:
जुहुत:
जुहवानि
जुहुधि
जु
હસ્તની
अजुहवम् अजुहुव अजुहुम होष्यामि अजुहो: अजुहुतम् अजुहुत होष्यसि अजुहोत् अजुहुताम् अजुहवुः होष्यति
जुहुम: होतास्मि
होतास
વિધ્યર્થ
जुहुयाम् जुहुयाव जुहुयाम अहोष्यम् जुहुयाः जुहुयातम् जुहुयात अहोष्य:
जुहुयात्
जुहुथ
जुह्वति होता
પરોક્ષા
जुहाव / जुहव जुहविथ / जुहोथ
जुहाव
આજ્ઞાર્થ
जुहवाव
जुहवाम |हूयासम्
जुहुतम्
जुहुत हूया:
जुहुताम् जुह्वतु हूयात्
શ્વસ્તની
होतास्वः
होतास्थः
होता
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अहोष्याव
अहोष्याम
अहोष्यतम् अहोष्यत
जुहुयाताम् जुहुयुः अहोष्यत् अहोष्यताम् अहोष्यन्
जुहुविव जुहुविम जुहुवथुः जुहुव
जुहुवतुः जुहुवुः
303
होतास्मः
होतास्थ
होतारः
ભવિષ્યન્તી
होष्यावः होष्यामः
होष्यथः
होष्यथ
होष्यतः
होष्यन्ति
આશીર્વાદાર્થ
हूयास्व
हूयास्तम्
हूयास्ताम्
हूयास्म
हूयास्त
हूयासुः
अद्यतनी (जीभे प्रहार )
अहौषम्
अहौष्व
अहौषीः
अष्टम्
अहौषीत् अहौष्टाम्
(जीभ ३५ पेर्ध४ ३३२ उपर छे.)
अहौष्म
अहौष्ट
अहौषुः
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________
३०४
વર્તમાના
जिह्वीव : जिड्रीम ड्रेतास्मि
जिह्रीथ तासि
जिहीथ: जिह्रेति जिह्नीत: जिह्रियति ता
जिहेमि
जिहेषि
ह्री प. ५६. शरभावु (खनिट)
હ્યસ્તની
अजिह्रयम् अजिह्नीव अजिह्वीम हेष्यामि अजिह्नेः अजिह्नीतम् अजिह्वीत हेष्यसि अजिह्वेत् अजिह्वीताम् अजिहूयुः ष्यति
વિધ્યર્થ
जिहीयाम अहेष्यम्
जिहीयाम् जिहीयाव जिह्नीयाः जिह्नीयातम् जिह्नीयात अद्देष्यः जिह्नीयात् जिह्नीयाताम् जिह्नीयुः अद्देष्यत्
આજ્ઞાર્થ जिह्वयाणि जिह्वयाव जिह्वयाम ह्रीयासम् जिहीहि जिह्नीतम् जिहीत हीया: जिहेतु जिहीताम् जिह्नियतु हीयात्
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પરોક્ષા
जिहाय/जिहूय जिह्नियिव जिह्नियिम जिहूयिथ / जिथ जिह्रियथुः जिह्रिय जिहाय
जिह्रियतुः जिह्रियुः
શ્વસ્તની
हेतास्वः
हेतास्थः
हेतारौ
भविष्यन्ती.
हेष्यावः
हेष्यथः
यतः
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अहेष्याव
अहेष्यतम्
अहेष्यताम्
हेतास्मः
हूतास्थ
तार:
हेष्यामः
हेष्यथ
हेष्यन्ति
अहेष्याम
अहेष्यत :
अहे॒ष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
हीयास्व यास्म हीयास्तम् हीयास्त हीयास्ताम् ह्रीयासुः
अद्यतनी (जीभे प्रकार)
अद्वैष्व
अष्टम्
अष्टाम्
अद्वैषम्
अद्वैष्म
अद्वैषीः
अष्ट
अद्वैषीत्
अद्वैषुः
(जीभ ३५ पे ४३३२ ५२ छे.)
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
૩૦૫
ऋ - ५. ५६. ४ (मनिट)
વર્તમાના
इयवः
इयर्मि इयर्षि इयर्ति
इयमः | अर्तास्मि इयूथ | अर्तासि इग्रति | अर्ता
શ્વસ્તની अर्तास्व: अर्तास्मः अस्थिः अस्थि अर्तारौ अर्तारः
इयथः इयतः
ऐयरम् ऐयः ।
હ્યસ્તની ऐयव
ભવિષ્યન્તી ऐयम | अरिष्यामि अरिष्याव: अरिष्यामः ऐयत | अरिष्यसि अरिष्यथ: अरिष्यथ ऐयरुः | अरिष्यति अरिष्यतः अरिष्यन्ति
ऐवृतम् । ऐवृताम्
इय्याम् इय्याः इय्यात्
વિધ્યર્થ इय्याव इयूयातम् इयूयाताम्
કિયાતિપસ્યર્થ इय्याम | आरिष्यम् आरिष्याव आरिष्याम इय्यात | आरिष्यः आरिष्यतम् आरिष्यत इय॒युः | आरिष्यत् आरिष्यताम् आरिष्यन्
.
इयराणि इयहि इयतु .
આજ્ઞાર્થ
... माशीवार्थ इयराव इयराम | अर्यासम् अर्यास्व अर्यास्म इयतम् इयत अर्याः अर्यास्तम् अर्यास्त इयताम्
____ इयतु । अर्थात् अर्यास्ताम् अर्यासुः પરોક્ષા
मद्यतनी (बीको प्रार) आरिव आरिम | आर्षम् आरथुः
आर्षीः आष्टम् आर्ट आरतुः आरु: | आर्षीत् आर्टाम् आर्युः
| (11३५ ५६४ 33२ 6५२ छे.)
आर
आर्ध्व
आर्भ
आरिथ आर
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________
308
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
. दा - ५. ५६. आपयु (मनिट)
વર્તમાન
શ્વસની दातास्मि दातास्वः
ददामि ददासि ददाति
दत्थः दत्तः
दद्मः दत्थ | दातासि ददति
दातास्वः . दातास्मः दातास्थः दातास्थ दातारौ दातारः
| दाता
FREE
अददाम् अददाः
ચસ્તની अदद्व अदत्तम् अदत्ताम्
ભવિષ્યન્તી अदद्म दास्यामि दास्यावः दास्यामः अदत्त दास्यसि दास्यथः दास्यथ अददुः । दास्यति दास्यतः । दास्यन्ति
अददात
दद्याम्
વિધ્યર્થ
दद्याव. दद्यातम् दद्याताम्
दद्याः
दद्यात
दद्यात्
ક્રિયાતિપસ્યર્થ दद्याम | अदास्यम् अदास्याव अदास्याम
| अदास्यः अदास्यतम् अदास्यत दद्युः | अदास्यत् अदास्यताम् अदास्यन्
આશીર્વાદાર્થ ददाम | देयासम् देयास्व देयास्म दत्त | देयाः देयास्तम् देयास्त ददतु | देयात् देयास्ताम् देयासुः
આજ્ઞાર્થ
ददानि
देहि
ददाव दत्तम्
ददातु
दत्ताम्
EEEEEER
ददौ ददिथ/ददाथ ददौ
परीक्षा
मातनी (पांयमो ५२) ददिव. ददिम | अदाम् अदाव अदाम ददथुः दद । अदाः अदातम् अदात ददतुः ददुः | अदात् अदाताम् अदुः
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
ददे
दत्से
दत्ते
दा
ददै
दत्स्व
दत्ताम्
- खा. पह. खापवु (खनिट)
अददि
अदत्थाः अददाथाम्
अदत्त अददाताम्
ददे
ददिषे
ददे
વર્તમાના
ददाथे
ददाते
હ્યૂસ્તની
ददीय
ददीवहि
ददीथा: ददीयाथाम्
ददीत
दीयाताम्
વિધ્યર્થ
આજ્ઞાર્થ
ददावहै
ददाथाम्
ददाताम्
પરોક્ષા
दिव
ददाथे
ददाते
दद्महे दाताहे
दवे दाता
ददते दाता
अहि दास्ये
अदद्ध्वम् | दास्यसे अददत दास्यते
શ્વસ્તની
दातास्व
दातासा
दातारौ.
ભવિષ્યન્તી
दास्याव
दास्येथे
दा
309
दातास्महे
दाताध्वे
दातारः
दास्याम
दास्यध्वे
दास्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
ददीमहि | अदास्ये
अदास्यावहि अदास्यामहि
ददीध्वम् | अदास्यथाः अदास्येथाम् अदास्यध्वम्
ददीरन्
अदास्यत
अदास्येताम् अदास्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
ददामहै दासीय
दासीवहि दासी महि
दद्ध्वम् दासीष्ठाः
दासीयास्थाम् दासीध्वम्
ददताम् दासीष्ट दासीयास्ताम् दासीरन्
खद्यतनी (जीभे प्रकार )
ददिमहे अदिषि अदिष्वहि अदिष्महि
ददिध्वे | अदिथाः
अदिषाथाम्
अदिड्वम् /
ददिरे
दवम्
अदित
अदिषाताम् अदिषत
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________
उ०८
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
धा – ५. ५६. पा२९॥ ४२५ (मनिट)
1
दधामि
વર્તમાના दध्वः धत्थः धत्तः
શ્વસ્તની दध्मः | धातास्मि धातास्वः धातास्मः धत्थ | धातासि . धातास्थः धातास्थ
धातारौ धातारः
दधासि
दधाति
धाता
1
अदधाम् अदधाः अदधात्
હ્યસ્તની अदध्व अधत्तम् अधत्ताम्
अदध्म | धास्यामि अधत्त | धास्यसि अदधुः | धास्यति
भविष्यन्ती. धास्यावः धास्यामः धास्यथः धास्यथ धास्यतः धास्यन्ति
दध्याम्
વિધ્યર્થ दध्याव दध्यातम् दध्याताम्
ક્રિયાતિપજ્યર્થ दध्याम | अधास्यम् अधास्याव अधास्याम दध्यात | अधास्यः अधास्यतम् अधास्यत ' दध्युः | अधास्यत् अधास्यताम् अधास्यन्
दध्याः दध्यात्
दधानि धेहि
આજ્ઞાર્થ दधाव धत्तम् धत्ताम्
- આશીર્વાદાર્થ दधाम | धेयासम् . धेयास्व धत्त । धेयाः धेयास्तम् दधतु | धेयात् धेयास्ताम्
धेयास्म धेयास्त धेयासुः
दधातु
दधौ दधिथ/दधाथ
પરોક્ષા
दधिव दधथुः दधतुः
मतनी (पांयमो प्रार) दधिम | अधाम् अधाव अधाम दध अधाः अधातम् अधात
अधाताम् अधुः
दधौ
नधात
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
दधे
धत्से
धत्ते
दधीय
दधीथा:
दधीत
दधै
धत्स्व
धत्ताम्
धा. - आप धारा २. (अनिट् )
હ્યસ્તની
अधि अदध्वहि अदमहि धास्ये
अधत्थाः अदधाथाम्
अधद्ध्वम् | धास्यसे
अधत्त अदधाताम् अदधत धास्यते
दधे
दधिषे
दधे
વર્તમાના
दध्व
दधा
दधाते
સપ્તમી
. दधीवहि
दधीमहि अधास्ये
दधीयाथाम् दधीध्वम् अधास्यथाः दधीयाताम् दधीरन् अधास्यत
આજ્ઞાર્થ
दधावहै
दध्महे धाताहे
धध्वे धातासे
दधते धाता
दधाथाम्
दधाताम्
પરોક્ષા
दधाथे
दधाते
दधामधासीय
धद्ध्वम् | धासीष्ठाः
दधताम् धासीष्ट
दधिमहे अधिषि
दधिध्वे अधिथाः
दधिरे
अधित
શ્વસ્તની
धातास्वहे
. धातासाथे
धातारौ
ભવિષ્યન્તી
धास्यावहे
धास्येथे
धास्येते
३०८
धातास्महे
धाताध्वे
धातार:
धास्यामहे
धास्यध्वे
धास्यन्ते
ક્રિયાતિપતિ
अधास्यावहि अधास्यामहि
अधास्येथाम् अधास्यध्वम् अधास्येताम् अधास्यन्त
આશીર્વાદ
धासीवहि धीमहि
धासीयास्थाम् धासीध्वम् धासीयास्ताम् धासीरन्
અદ્યતની
अधिष्वहि अधिष्महि
अधिषाथाम् अधिवम् /
ड्वम् अधिषाताम् अधिषत
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
__ निज् – ५. ५६. पवित्र २y, पोपु. (निट)
नेनेज्मि नेनेक्षि नेनेक्ति
વર્તમાન नेनिज्वः नेनिक्थः नेनिक्तः
શ્વસ્તની नेनिज्मः | नेक्तास्मि नेक्तास्वः नेतास्मः नेनिक्थ | नेक्तासि नेक्तास्थः नेक्तास्थ
नेक्तारौ नेक्तारः
હ્યસ્તની अनेनिजम् अनेनिच अनेनिज्म | नेक्ष्यामि अनेनेक्/ग् अनेनिक्तम् अनेनिक्त | नेक्ष्यसि अनेनेक्/ग् अनेनिक्ताम् अनेनिजुः | नेक्ष्यति
ભવિષ્યન્તી. 'नेक्ष्यावः नेक्ष्यथ: नेक्ष्यतः
नेक्ष्यामः नेक्ष्यथ नेक्ष्यन्ति
વિધ્યર્થ
| ક્રિયાતિપત્યર્થ नेनिज्याम् नेनिज्याव नेनिज्याम | अनेक्ष्यम् अनेक्ष्याव अनेक्ष्याम नेनिज्याः नेनिज्यातम् नेनिज्यात अनेक्ष्यः अनेक्ष्यतम् . अनेक्ष्यत नेनिज्यात् नेनिज्याताम् नेनिज्युः । अनेक्ष्यत् अनेक्ष्यताम् अनेक्ष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ नेनिजानि नेनिजाव नेनिजाम | नियासम् निज्यास्व निज्यास्म नेनिग्धि नेनिक्तम् नेनिक्त | निज्याः निज्यास्तम् निज्यास्त नेनेक्तु नेनिक्ताम् नेनिजतु | निज्यात् निज्यास्ताम् निज्यासुः પરીક્ષા
__ मतनी (२ १२) निनेज
निनिजिव निनिजिम | अनैक्षम् अनैक्ष्व अनैक्ष्म निनेजिथ निनिजथुः निनिज | अनैक्षीः अनैक्तम् अनैक्त निनेज निनिजतुः निनिजुः । अनैक्षीत् अनैक्ताम् अनैक्षुः
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
૩૧૧
निज् - भा. ५६. पवित्र २j, धोपु. (मनिट)
नेनिजे नेनिक्षे नेनिक्ते
વર્તમાના नेनिञ्चहे नेनिजाथे नेनिजाते
શ્વસ્તની नेनिज्महे | नेक्ताहे नेक्तास्वहे नेक्तास्महे नेनिग्ध्वे | नेक्तासे नेक्तासाथे नेक्ताध्वे नेनिजते | नेक्ता नेक्तारौ नेक्तारः
હ્યસ્તની अनेनिजि अनेनिज्वहि अनेनिज्महि | नेक्ष्ये अनेनिक्थाः अनेनिजाथाम् अनेनिग्ध्वम् | नेक्ष्यसे अनेनिक्त · अनेनिजाताम् अनेनिजत | नेक्ष्यते
ભવિષ્યની नेक्ष्यावहे नेक्ष्येथे नेक्ष्येते
नेक्ष्यामहे नेक्ष्यध्वे नेक्ष्यन्ते
- विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ नेनिजीय नेनिजीवहि नेनिजीमहि | अनेक्ष्ये अनेक्ष्यावहि अनेक्ष्यामहि नेनिजीथाः नेनिजीयाथाम् नेनिजीध्वम् | अनेक्ष्यथाः अनेक्ष्येथाम् अनेक्ष्यध्वम् नेनिजीत नेनिजीयाताम् नेनिजीरन् । अनेक्ष्यत अनेक्ष्येताम् अनेक्ष्यन्त
. माार्थ
આશીર્વાદાર્થ नेनिजै नेनिजावहै नेनिजामहै | निक्षीय निक्षीवहि निक्षीमहि नेनिक्ष्व नेनिजाथाम् नेनिग्ध्वम् | निक्षीष्ठाः निक्षीयास्थाम् निक्षीध्वम् नेनिक्ताम् नेनिजाताम् नेनिजताम् | निक्षीष्ट निक्षीयास्ताम् निक्षीरन्
परोक्ष
| अद्यतनी (बी १२) निनिजे निनिजिवहे निनिजिमहे | अनिक्षि अनिक्ष्वहि अनिक्ष्महि निनिजिषे निनिजाथे ' निनिजिध्वे | अनिक्थाः अनिक्षाथाम् अनिग्ध्वम्। निनिजे निनिजाते निनिजिरे
- अनिग्द्ध्व म् अनिक्त अनिक्षाताम् अनिक्षत
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
पृ – ५. ५६. पाणयु, पुरषु, मरपु. (मनिट)
શ્વસ્તની
पिपर्मि पिपर्षि पिपर्ति
વર્તમાના पिपृवः पिपृथः पिपृतः
पिपृमः | पर्तास्मि पिपृथ | पर्तासि पिप्रति | पर्ता
पर्तास्वः पर्तास्थः पर्तारौ
पर्तास्मः पर्तास्थ पर्तारः
अपिपरम् अपिपः अपिपः
હસ્તની अपिपृव अपिपृतम् अपिताम्
अपिपृम | परिष्यामि अपिपृत | परिष्यसि अपिपरुः | परिष्यति
भविष्यन्ती . . परिष्याव: परिष्यामः परिष्यथः परिष्यथ परिष्यतः परिष्यन्ति
સપ્તમી વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ पिपृयाम् पिपृयाव पियाम | अपरिष्यम् अपरिष्याव अपरिष्याम पियाः पिपृयातम् पिपृयात | अपरिष्यः अपरिष्यतम् अपरिष्यत पिपृयात् पिप्याताम् पिपृयुः । अपरिष्यत् अपरिष्यताम् अपरिष्यन्
_FEEEEEEE
પંચમી આજ્ઞાર્થ पिपराणि पिपराव पिपृहि पिपृतम् पिपर्तु पिपृताम्
આશીર્વાદાર્થ पिपराम | प्रियासम् . प्रियास्व प्रियास्म पिपृत | प्रियाः प्रियास्तम् प्रियास्त पिप्रतु | प्रियात् प्रियास्ताम् प्रियासुः
पपार/पपर पपर्थ
પરોક્ષા । मतनी (२प्रा२) पप्रिव पप्रिम | अपार्षम् अपार्ट्ज अपार्ट्ज पप्रथः ___पप्र | अपार्षीः अपार्टम् अपार्ट
___ पपः | अपार्षीत् अपार्टाम् अपार्षुः
पपार
पप्रतुः
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
૩૧૩
पृ ५. ५६. पण, पु२७, . (सेट)
पिपर्मि पिपर्षि
વર્તમાના
શ્વસની पिपूर्वः . पिपूर्मः | परितास्मि परितास्वः परितास्मः पिपर्थः पिपूर्थ | परितासि परितास्थः परितास्थ पिपूर्तः
परितारौ परितारः
पिपर्ति
હ્યસ્તની
ભવિષ્યન્તી अपिपरम् अपिपूर्व अपिपूर्म | परिष्यामि परिष्याव: परिष्यामः अपिपः अपिपूर्तम् अपिपूर्त | परिष्यसि परिष्यथः परिष्यथ अपिपः अपिपूर्ताम् अपिपरुः | परिष्यति परिष्यतः परिष्यन्ति * સપ્તમી વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ पिपूर्याम् पिपूर्याव- पिपूर्याम | अपरिष्यम् अपरिष्याव अपरिष्याम पिपूर्याः . पिपूर्यातम् पिपूर्यात | अपरिष्यः अपरिष्यतम् अपरिष्यत पिपूर्यात् पिपूर्याताम् पिपूर्युः | अपरिष्यत् अपरिष्यताम् अपरिष्यन् પંચમી આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ पिपराणि पिपराव पिपराम | पूर्यासम् पूर्यास्व पूर्यास्म पिपूर्हि पिपूर्तम् पिपूर्त | पूर्याः पूर्यास्तम् पूर्यास्त पिपर्तु पिपूर्ताम् पिपुरतु | पूर्यात् पूर्यास्ताम् पूर्यासुः
પરીક્ષા | मयतनी (५दो ॥२) पपार/पपर पपरिव पपरिम | अपारिषम् अपारिष्व अपारिष्म पपरिथ पपरथुः पपर | अपारीः अपारिष्टम् अपारिष्ट
पपरतुः पपरुः | अपारीत् अपारिष्टाम् अपारिषुः
बालक लाख
पपार
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
भृ - ५. ५६. म२७, पोषयु, पारपु. (मनिट)
बिभर्मि बिर्षि बिभर्ति
વર્તમાના बिभृवः बिभृथः बिभृतः
बिभृमः | भर्तास्मि बिभृथ | भर्तासि बिभ्रति | भर्ता
શ્વસ્તની भर्तास्वः भर्तास्मः भर्तास्थः भर्तास्थ भर्तारौ भर्तारः
Uસ્તની
ભવિષ્યન્તી. अबिभरम् अबिभृव अबिभृम | भरिष्यामि भरिष्यावः भरिष्याम: अबिभः अबिभृतम् अबिभृत | भरिष्यसि भरिष्यथः भरिष्यथ अबिभः अबिभृताम् अबिभरुः | भरिष्यति भरिष्यतः भरिष्यन्ति વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપસ્યર્થ बिभृयाम् बिभृयाव बिभृयाम | अभरिष्यम् अभरिष्याव अभरिष्याम बिभृयाः बिभृयातम् बिभृयात अभरिष्यः अभरिष्यतम् अभरिष्यत बिभृयात् बिभृयाताम् बिभृयुः । अभरिष्यत् अभरिष्यताम् अभरिष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ बिभराणि बिभराव बिभराम | भ्रियासम् . भ्रियास्व भ्रियास्म बिभृहि बिभृतम् बिभृत. भ्रियाः भ्रियास्तम् भ्रियास्त बिभर्तु बिभृताम् बिभ्रतु | भ्रियात् भ्रियास्ताम् भ्रियासुः
પરોક્ષા
बभृव
बभार/बभर
बभर्थ · बभार
मद्यतनी (२० प्रार) बभृम | अभार्षम् अभाव॑ अभाह्म
अभार्षीः अभाष्टम् अभाट ___ बभ्रुः | अभार्षीत् अभाषाम् अभाएः
| (win ३५ पे७४ 33२ ५२ छे.)
वस
बभ्रतुः
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
-
१५
भृ - मा. ५६. भरपु, पोषयु, पार. (मनिट)
W
बिभ्रे बिभृषे बिभते
વર્તમાના बिभृवहे बिभ्राथे बिभ्राते
बिभृमहे | भर्ताह बिभृध्वे | भर्तासे बिभ्रते | भर्ता
શ્વસ્તની भर्तास्वहे भर्तासाथे भर्तारौ
भर्तास्महे भर्ताध्वे भर्तारः
હ્યુસ્ટની अबिभ्रि अबिभृवहि अबिभृमहि | भरिष्ये अबिभृथाः अबिभ्राथाम् अबिभृध्वम् भरिष्यसे अबिभृत अबिभ्राताम् अबिभ्रत | भरिष्यते
ભવિષ્યન્તી भरिष्यावहे भरिष्यामहे भरिष्येथे भरिष्यध्वे भरिष्येते भरिष्यन्ते
विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ बिभ्रीय बिधीवहि बिधीमहि | अभरिष्ये अभरिष्यावहि अभरिष्यामहि बिधीथाः बिभ्रीयाथाम् बिधीध्वम् | अभरिष्यथाः अभरिष्येथाम् अभरिष्यध्वम् बिधीत बिभ्रीयाताम् बिधीरन् । अभरिष्यत अभरिष्येताम् अभरिष्यन्त मार्थ
આશીર્વાદાર્થ बिभरै बिभरावहै बिभरामहै | भृषीय भृषीवहि भृषीमहि बिभृष्व बिभ्राथाम् बिभृध्वम् भृषीष्ठाः भृषीयास्थाम् भृषीढ्वम् बिभृताम् बिभ्राताम् बिभ्रताम् | भृषीष्ट भृषीयास्ताम् भृषीरन्
પરોક્ષા
सतना (पीओ प्रअर) बभ्रे बभृवहे बभृमहे | अभृषि अभृष्वहि अभृष्महि बभृषे बभ्राथे . बभृट्वे | अभृथाः अभृषाथाम् अभृढ्वम्/ बभ्रे बभ्राते बधिरे
ड्वम् (clon ३५ 33२ 6५२ छ.) अभृत अभृषाताम् अभृषत
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧૬
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવેલી
मा – मा. ५६. भाप (निट)
मिमे
વર્તમાના मिमीवहे मिमाथे मिमाते
શ્વસ્તની मातास्वहे . मातास्महे मातासाथे माताध्वे मातारौ मातारः
मिमीमहे | माताहे मिमीध्वे | मातासे मिमते | माता
मिमीषे
मिमीते
હ્યસ્તની अमिमि अमिमीवहि अमिमीमहि | मास्ये अमिमीथाः अमिमाथाम् अमिमीध्वम् | मास्यसे अमिमीत अमिमाताम् अमिमत | मास्यते
ભવિષ્યની मास्यावहे मास्यामहे मास्येथे मास्यध्वे मास्येते . मास्यन्ते
વિધ્યર્થ
यातिपत्त्यर्थ मिमीय मिमीवहि मिमीमहि | अमास्ये अमास्यावहि अमास्यामहि मिमीथाः मिमीयाथाम् मिमीध्वम् अमास्यथाः अमास्येथाम् अमास्यध्वम् मिमीत मिमीयाताम् मिमीरन् । अमास्यत अमास्येताम् अमास्यन्त આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ मिमै मिमावहै मिमामहै | मासीय मासीवहि मासीमहि मिमीष्व मिमाथाम् मिमीध्वम् | मासीष्ठाः मासीयास्थाम् मासीध्वम् मिमीताम् मिमाताम् मिमताम् मासीष्ट मासीयास्ताम् मासीरन् પરીક્ષા
અદ્યતની ममे ममिवहे. ममिमहे | अमासि अमास्वहि अमास्महि ममिषे ममाथे ममिध्वे | अमास्थाः अमासाथाम् अमाध्वम्। ममे ममाते ममिरे
- ध्वम् अमास्त अमासाताम् अमासत
# 1111 III II1111 1111
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
हा
ET 241. 48. gg. (fiz)
-
વર્તમાના
जिहे
जिहीवहे
जिहीम हाताहे
जिवे हातासे
जिहीषे जिहाथे जिहीते जिहाते जिहते हाता
હસ્તની
अजिहि अजिहीवहि अजिहीमहि हास्ये अजिहीथाः अजिहाथाम् अजिहीध्वम् हास्यसे अजिहीत अजिहाताम् अजिहत हास्य
વિધ્યર્થ
जिहीय जिहीहि जिहीमहि अहास्ये जिहीथा: जिहीयाथाम् जिहीध्वम् अहास्यथाः जिहीत जिहीयाताम् जिहीरन् अहास्यत
પરોક્ષા
जहे जहिवहे
जहिषे जहा
ज
जहाते
શ્વસ્તની
૩૧૭
अहास्त
हाताव
हातास्महे
हातासाथे हातावे
हातारौ
हातार:
આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ
जिहै
जिहा है जिहा हासीय
हासी ह हासी महि हासीयास्थाम् हासीध्वम्
जिहाथाम् जिहीध्वम् हासीष्ठाः
जिहीष्व जिहीताम् जिहाताम् जिहताम् हासीष्ट जिहताम् हासीष्ट हासीयास्ताम् हासीरन्
ભવિષ્યન્તી
हास्यव
हास्याम
हास्येथे
हास्यवे
हास्येते हास्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अहास्यावहि अहास्यामहि अहास्येथाम् अहास्यध्वम् अहास्येताम् अहास्यन्त
अद्यतनी (जीभे प्रार)
जहिमहे अहासि अहास्वहि अहास्महि जहिध्वे/ढ्वे |अहास्थाः अहासाथाम् अहाध्वम्/ जहिरे अहाद्ध्वम्
अहासाताम् अहासत
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________
.१८
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
विज् – ५. ५६. शुटु ४२५. (मनिट)
વર્તમાન
શ્વસની वेवेज्मि वेविज्वः वेविज्मः | वेक्तास्मि वेक्तास्वः . वेक्तास्मः वेवेक्षि वेविक्थः वेविक्थ | वेक्तासि वेक्तास्थः वेक्तास्थ वेवेक्ति वेविक्तः वेविजति | वेक्ता वेक्तारौ वेक्तारः
ભવિષ્યની अवेविजम् अवेविज्च अवेविज्म वेक्ष्यामि वेश्यावः वेक्ष्यामः अवेवेक्/ग् अवेविक्तम् अवेविक्त | वेक्ष्यसि वेक्ष्यथ: वेक्ष्यथ अवेवेक्/ग् अवेविक्ताम् अवेविजुः | वेक्ष्यति वेक्ष्यतः वेक्ष्यन्ति विध्यर्थ
ક્રિયાતિપત્યર્થ वेविज्याम् वेविज्याव वेविज्याम अवेक्ष्यम् अवेक्ष्याव अवेक्ष्याम वेविज्याः वेविज्यातम् वेविज्यात अवेक्ष्यः अवेक्ष्यतम् अवेक्ष्यत वेविज्यात् वेविज्याताम् वेविज्युः | अवेक्ष्यत् अवेक्ष्यताम् अवेक्ष्यन् આજ્ઞાર્થ
આશીર્વાદાર્થ वेविजानि वेविजाव वेविजाम | विज्यासम् विज्यास्व विज्यास्म वेविग्धि वेविक्तम् वेविक्त | विज्याः विज्यास्तम् विज्यास्त वेवेक्तु वेविक्ताम् वेविजतु | विज्यात् विज्यास्ताम् विज्यासुः
परोक्षा
मातनी (Manus) विवेज विविजिव विविजिम | अवैक्षम् अवैश्व अवैक्ष्म विवेजिथ विविजथुः विविज | अवैक्षी: अवैक्तम् अवैक्त विवेज विविजतुः विविजुः | अवैक्षीत् अवैक्ताम् अवैक्षुः
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
वेविजे
वेविक्षे
वेविक्ते
विज्
खा. पह. कुहु २वु. (खनिट)
-
વર્તમાના
वेविज्व
विवेक्ता
वे विजाथे
वेविग्ध्वे वेक्तासे
वेविजाते वेविजते वेक्ता
હ્યૂસ્તની
अवेविजि अवेविज्वहि अवेविज्महि वेक्ष्ये
अवेविक्थाः अवेविजाथाम् अवेविग्ध्वम्
वेक्ष्यसे
अवेविक्त अवेविजाताम् अवेविजत
वेक्ष्यते
વિધ્યર્થ
वेवजीमहि अवेक्ष्ये
वेविजीय वेविजीवहि वेविजीथाः . वेविजीयाथाम् वेविजीध्वम् अवेक्ष्यथाः वेविजीत वेविजीयाताम् वेविजीरन् अवेक्ष्यत
આજ્ઞાર્થ
वेविजै वेविजावहै वेविजामहै विक्षीय वेविक्ष्व वेविजाथाम् वेविग्ध्वम् विक्षीष्ठाः वेविक्ताम् वेविजाताम् वेविजताम् विक्षीष्ट
૩૧૯
શ્વસ્તની
वेक्तास्वहे
वेक्तास्महे
वेक्तासाथे वेक्ताध्वे
वेक्तारौ वेक्तारः
ભવિષ્યન્તી
वेक्ष्याव
वेक्ष्यामहे
वेक्ष्येथे
वेक्ष्यध्वे
वेक्ष्येते वेक्ष्यन्ते
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अवेक्ष्यावहि अवेक्ष्यामहि
अवेक्ष्येथाम् अवेक्ष्यध्वम् अवेक्ष्येताम् अवेक्ष्यन्त
આશીર્વાદાર્થ
विक्षीवहि विक्षीमहि विक्षीयास्थाम् विक्षीध्वम् विक्षीयास्ताम् विक्षीरन्
પરોક્ષા
अद्यतनी (जीभे प्रार)
विविजे विविजिवहे विविजिमहे अविक्षि अविश्वहि अविक्ष्महि विविजिषे विविजाथे विविजिध्वे |अविक्थाः अविक्षाथाम् अविग्ध्वम् / विविजे विविजाते विविजिरे अविग्दवम्/अविग्ड्वम् अविक्षाताम् अविक्षत
अविक्त
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨૦
विष् - प. प. व्यापवु, ईलावु. (खनिट)
५.
વર્તમાના
वेवेष्मि
वेविष्वः
वेवेक्षि वेविष्ठः
वेवेष्टि वेविष्ट:
वेविष्मः वेष्टास्मि
वेविष्ठ वेष्टासि
वेविषति वेष्टा
હ્યૂસ્તની
अवेविषम् अवेविष्व अवेविष्म वेक्ष्यामि
अवेवेट्/ ड् अवेविष्टम् अवेविष्ट वेक्ष्यसि अवेवेट्/ड् अवेविष्टाम् अवेविषुः वेक्ष्यतिं
વિધ્યર્થ
वेविष्याम् वेविष्याव वेविष्याम अवेक्ष्यम् वेविष्याः वेविष्यातम् वेविष्यात अवेक्ष्य: वेविष्यात् वेविष्याताम् वेविष्युः अवेक्ष्यत्
આજ્ઞાર્થ
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
वेविषाणि वेविषाव
वेविषाम |विष्यासम्
वेविड्ढि वेविष्टम् वेविष्ट विष्याः
वेवेष्ट्
वेविष्टाम्
वेविषतु विष्यात्
શ્વસ્તની
वेष्टास्वः
वेष्टास्थ:
वेष्टारौ
भविष्यन्ती
वेक्ष्यावः
वेक्ष्यथः
वेक्ष्यतः
वेष्टास्मः
वेष्टास्थ
वेष्टारः
"
वेक्ष्यामः
वेक्ष्यथ
वेक्ष्यन्ति
ક્રિયાતિપત્યર્થ
अवेक्ष्याव
अवेक्ष्याम
अवेक्ष्यतम् अवेक्ष्यत
अवेक्ष्यताम् अवेक्ष्यन्
આશીર્વાદાર્થ
विष्यास्व विष्यास्म
विष्यास्तम् विष्यास्त
विष्यास्ताम् विष्यासुः
પરોક્ષા
खद्यतनी (श्रीभे प्रहार )
विवेष
विविषिव विविषिम अविक्षम् अविक्षाव अविक्षाम विवेषिथ विविषथुः विविष अविक्षः अविक्षतम् अविक्षत अविक्षत् अविक्षताम् अविक्षन्
विवेष विविषतुः विविषुः
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્તરિરૂપ
उ२१
विष् - मा. ५६. व्यापधु, ३सा. (मनिट)
वेविषे वेविक्षे वेविष्टे
वेविष्वहे वेविषाथे वेविषाते
वेविष्महे | वेष्टाहे वेविड्वे | वेष्टासे
શ્વસ્તની वेष्टास्वहे वेष्टास्महे वेष्टासाथे. वेष्टाध्वे वेष्टारौ वेष्टारः ભવિષ્યની वेक्ष्यावहे वेश्यामहे वेश्येथे वेक्ष्यध्वे वेक्ष्येते वेक्ष्यन्ते
હ્યસ્તની अवेविषि अवेविष्वहि - अविष्महि | वेक्ष्ये अवेविष्ठाः अवेविषाथाम् अवेविड्वम् | वेक्ष्यसे अवेविष्ट अवेविषाताम् अवेविषत | वेक्ष्यते
વિધ્યર્થ
ક્રિયાતિપત્યર્થ वेविषीय वेविषीवहि वेविषीमहि | अवेक्ष्ये अवेक्ष्यावहि अवेक्ष्यामहि वेविषीथाः वेविषीयाथाम् वेविषीध्वम् | अवेक्ष्यथाः अवेक्ष्येथाम् अवेक्ष्यध्वम् वेविषीत वेविषीयाताम् वेविषीरन् । अवेक्ष्यत अवेक्ष्येताम् अवेक्ष्यन्त
11A 11A 1
. माशीर्वाहा वेविषै वेविषावहै वेविषामहै | विक्षीय विक्षीवहि विक्षीमहि वेविश्व वेविषाथाम् वेविड्वम् | विक्षीष्ठाः विक्षीयास्थाम् विक्षीध्वम् वेविष्टाम् वेविषाताम् वेविषताम् | विक्षीष्ट विक्षीयास्ताम् विक्षीरन् परोक्ष
- अद्यतनी (त्री १२) विविषे विविषिवहे विविषिमहे | अविक्षि अविक्षावहि अविक्षामहि विविषिषे विविषाथे • विविषिध्वे | अविक्षथाः अविक्षाथाम् अविक्षध्वम् विविषे विविषाते विविषिरे | अविक्षत अविक्षाताम् अविक्षन्त
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
કર્મણિ પ્રયોગ
ધાતુ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ શ્વસની भी ५. भीयते अभीयत भीयेत भीयताम् । भेता
भायिता हा ५. हीयते अहीयत हीयेत हीयताम् हाता .
हायिता हु ५. हूयते
होता
हाविता ही ५. हीयते अहीयत हीयेत
हेता
हायिता ऋ. ५. अर्यते आर्यत अर्येत
अर्ता
आरिता
दा 6. दीयते ___अदीयत दीयेत दीयताम् । दाता
दायिता धा. 6. धीयते अधीयत धीयेत धीयताम् । धाता
धायिता निज् 6. निज्यते अनिज्यत निज्येत निज्यताम् नेक्ता
111 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
पृ ५. प्रियते
अप्रियत प्रियेत
प्रियताम् पर्ता
पारिता पूर्यताम् परिता
पृ ५. पूर्यते
अपूर्यत
पूर्येत
भृ 6. भिंयते
मा
मा. मीयते
पारिता अभ्रियत भ्रियेत - भ्रियताम् । भर्ता
भारिता अमीयत मीयेत मीयताम् । माता
मायिता अविज्यत विज्येत विज्यताम् वेक्ता अविष्यत विष्येत . विष्यताम् वेष्टा अहायत हायेत हायताम् । हाता
हायिता
विज्.6. विज्यते विष् 6. विष्यते हा मा. हायते
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કર્મણિ પ્રયોગ
-
उ२३
...
. भलित प्रयोग
नोगत
ભવિષ્યની भेष्यते भायिष्यते हास्यते हायिष्यते होष्यते हाविष्यते हेष्यते . हायिष्यते अरिष्यते आरिष्यते दास्यते दायिष्यते धास्यते धायिष्यते नेक्ष्यते ।
ક્રિયાતિપસ્યર્થ પરોક્ષા અધતની આશીવાદાર્થ अभेष्यत बिभ्ये अभायि भेषीष्ट अभायिष्यत बिभयाञ्चक्रे
भायिषीष्ट अहास्यत जहे अहायि हासीष्ट अहायिष्यत
हायिषीष्ट अहोष्यत जुहुवे अहावि . होषीष्ट अहाविष्यत - जुहवाञ्चक्रे
हाविषीष्ट अहेष्यत जिहिये अहायि. हेषीष्ट अहायिष्यत जियाञ्चक्रे
हायिषीष्ट आरिष्यत आरे आरि ऋषीष्ट आरिष्यत
आरिषीष्ट अदास्यत ददे अदायि दासीष्ट अदायिष्यत
दायिषीष्ट अधास्यत
अधायि धासीष्ट अधायिष्यत
धायिषीष्ट अनेक्ष्यत . निनिजे . अनेजि
निक्षीष्ट
दधे
अपारि
पृषीष्ट
परिष्यते पारिष्यते परिष्यते
अपरिष्यत अपारिष्यत अपरिष्यत
पपरे
अपारि
पप्रे
बभ्रे
अभारि
बिभराञ्चक्रे ममे
अमायि
पारिष्यते भरिष्यते. भारिष्यते मास्यते मायिष्यते वेक्ष्यते वेक्ष्यते हास्यते हायिष्यते
अपारिष्यत . अभरिष्यत अभारिष्यत अमास्यत अमायिष्यत अवेक्ष्यत. अवेक्ष्यत अहास्यत अहायिष्यत
पारिषीष्ट परिषीष्ट/ पूर्षीष्ट पारिषीष्ट भृषीष्ट भारिषीष्ट मासीष्ट मायिषीष्ट . विक्षीष्ट विक्षीष्ट . हासीष्ट हायिषीष्ट
विविजे विविषे जहे
अवेजि अवेषि अहायि
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨૪
ધાતુ
વર્તમાન
કર્તરિ
કૃદન્ત
भी ५.५. बिभ्यत्
हा ५.५. जहत्
हु ५.५.
जुह्वत्
ही ५.५. जिह्रियत्
ऋ ५.५. इय्रत्
दा ५.५. ददत्
दा २.५. ददान
धा ५.५. दधत्
धा ख.५. दधान
मा २५.५. मिमान
हा २५.५. जिहान
पृ ५.५.
पृ ५.५.
पिप्रत्
पिपुरत्
बिभ्रत्
बिभ्राण
भृ ५.५.
भृ २.५.
निज् ५.५. नेनिजत्
निज् २८.५. नेनिजान
विज् ५.५. वेविजत्
विज् २५.५.वेविजान
विष् ५.५. वेविषत् विष् २८.५. वेविषाण
વર્તમાન
કણિ
હૃદન્ત
भीयमान
मान
हूयमान
हीयमाण
अर्यमाण
दीयमान
दीयमान
धीयमान
धीयमान
मीयमान
हायमान
प्रियमाण
पूर्यमाण
भ्रियमाण
भ्रियमाण
निज्यमान
निज्यमान
विज्यमान
विज्यमान
विष्यमाण
विष्यमाण
કૃદન્ત
हेत्वर्थ
કૃદન્ત
भेतुम्
हातुम्
होतुम् -
हेतुम्
अर्तुम्
दातुम्
दातुम्
धातुम्
धातुम्
मातुम्
हातुम्
पर्तुम्
परितुम्
भर्तुम्
भर्तुम्
नेक्तुम्
नेक्तुम्
वेक्तुम् .
वेक्तुम्
वेष्टुम्
वेष्टुम्
- હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
★
'संबंधs
र
लूत
लू
કૃદન્ત કૃદન્ત
भीत्वा भीतवत्
हित्वा
हीनवत्
हुत्वा
हीत्वा
ऋत्वा
दत्त्वा
दत्त्वा
हित्वा
हित्वा
मित्वा
हात्वा
पृत्वा
पूर्त्वा
भृत्वा
भृत्वा
निक्त्वा
निक्त्वा
विक्त्वा
विक्त्वा
विष्ट्वा
विष्ट्वा
हुतवत्
हीतवत्
ऋतवत्
दत्तवत्
दत्तवत्
हितवत्
हितवत्
मितवत्
हानवत्
पृतवत्
पूर्णवत् /
पूर्तवत्
भृतवत्
भृतवत्
निक्तवत्
निक्तवत्
विक्तवत्
विक्तवत्
विष्टवत्
विष्टवत्
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના કૃદન્ત
૩૨૫
પરોક્ષ ભૂત
तव्य
भेतव्य
बिभीवस्
हत
કૃદન્ત કર્મણિ, ભવિષ્ય વિધ્યર્થ વિધ્યર્થ વિધ્યર્થ ભૂત- કૃદન્ત કુદત કૃદન્ત કુદત્ત કુદત
अनीय भीत भेष्यत्
भयनीय भेय हास्यत्
हातव्य . हानीय हेय होष्यत् होतव्य हवनीय हव्य/हाव्य हेष्यत्
हेतव्य हुयणीय हेय · अरिष्यत् . अर्तव्य अरणीय · अर्य/आर्य दास्यत् दातव्य दानीय देय
दास्यमान दातव्य दानीय देय . हित
धास्यत् धातव्य धानीय धास्यमान धातव्य धानीय धेय
मास्यमान . मातव्य मानीय हान . हास्यमान .. हातव्य हानीय हेय पृत परिष्यत् पर्तव्य परणीय पार्य/पृत्य
परिष्यत् परितव्य परणीय पार्य
जहिवस् जुहवस् जिहीवस् आरिवस् ददिवस् ददान दधिवस् दधान
मित . .
FREE FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEER
ममान
जहान पपृवस् पुपूर्वस्
निनिज्वस्
भरिष्यत् भर्तव्य भरणीय भृत्य/भार्य बभृवस् भरिष्यमाण भर्तव्य भरणीय भृत्य/भार्य बभ्राण
नेक्ष्यत् नेक्तव्य नेजनीय नेज्य निक्त . नेक्ष्यमाण नेक्तव्य नेजनीय नेज्य । निनिजान विक्त वेक्ष्यत् वेक्तव्य वेजनीय वेज्य विविज्वस् विक्त वेक्ष्यमाण वेक्तव्य वेजनीय वेज्य विविजान विष्ट वेक्ष्यत् वेष्टव्य वेषणीय वेष्य विविष्वस् विष्ट वेक्ष्यमाण वेष्टव्य वेषणीय वेष्य विविषाण
परोक्ष भूत हन्त-भी-बिभयाञ्चकृवस्. ही-जिहयाञ्चकृवस्.
हु-जुहवाञ्चकृवस्. भृ-बिभराञ्चकृवस् बिभराञ्चक्राण.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
ઈચ્છાદર્શક
ધાતુ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની भी ५.५. बिभीषामि अबिभीषम् बिभीषेयम् बिभीषाणि बिभीषितास्मि हा ५.५. जिहासामि अजिहासम् जिहासेयम् जिहासानि जिहासितास्मि हु ५.५. जुहूषामि अजुहूषम् जुहूषेयम् जुहूषाणि जुहूषितास्मि ही ५.५. जिहीषामि अजिहीषम् जिहीषेयम् जिहीषाणि जिहीषितास्मि ऋ ५.५. अरिरिषामि आरिरिषम् अरिरिषेयम् अरिरिषाणि अरिरिषितास्मि दा. ५.५. दित्सामि अदित्सम् दित्सेयम् दित्सानि दित्सितास्मि दा भा.५. दित्से अदित्से दित्सेय दित्सै दित्सिताहे धा ५.५. धित्सामि अधित्सम धित्सेयम धित्सानि धित्सितास्मि धा भा.प. धित्से अधित्से धित्सेय धित्सै धित्सिताहे निज् ५.५. निनिक्षामि अनिनिक्षम् निनिक्षेयम् निनिक्षाणि निनिक्षितास्मि निज मा.५. निनिक्षे अनिनिक्षे निनिक्षेय निनि: निनिक्षिताहे पृ ५.५. पुपूर्षामि अपुपूर्षम् पुपूर्षेयम् पुपूर्षाणि पुपूर्षितास्मि पृ ५.५. पिपरिषामि अपिपरिषम् पिपरिषेयम् पिपरिषाणि पिपरिषितास्मि । पृ ५.५. पुपूर्षामि अपुपूर्षम् पुपूर्षयम् पुपूर्षाणि . पुपूर्षितास्मि भृ ५.५. बुभूर्षामि अबुभूर्षम् बुभूषेयम् बुभूर्षाणि बुभूर्षितास्मि भृ ५.५. बिभरिषामि अबिभरिषम् बिभरिपेयम् बिभरिषाणि बिभरिषितास्मि भृ भ.५. बुमूर्षे अबुमूर्षे बुभूषेय बुभूरे बुभूर्षिताहे भृ ॥५. बिभरिषे अबिभरिषे बिभरिषेय बिभरिषै बिभरिषिताहे मा. मा.५. मित्से अमित्से मित्सेय मित्सै मित्सिताहे विज् ५.५. विविक्षामि अविविक्षम् विविक्षेयम् विविक्षाणि विविक्षितास्मि विज भ.प. विविक्षे अविविक्षे विविक्षेय विवि: विविक्षिताहे विष्५.५. विविक्षामि अविविक्षम् विविक्षेयम् विविक्षाणि विविक्षितास्मि विष्मा.५. विविक्षे अविविक्षे विविक्षेय विविक्षै. विविक्षिताहे हा म.५. जिहासे अजिहासे जिहासेय जिहासै . जिहासिताहे
THELEEEEEEEEEEEEEEEE
"11111111
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના ઈચ્છાદર્શક
ઈચ્છાદર્શક
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ અદ્યતની बिभीषिष्यामि अबिभीषिष्यम् अबिभीषिषम् जिहासिष्यामि अजिहासिष्यम् अजिहासिषम् जुहूषिष्यामि अजुहूषिष्यम् अजुहूषिषम् जिहीषिष्यामि अजिहीषिष्यम् अजिहीषिषम् अरिरिषिष्यामि आरिरिषिष्यम् आरिरिषिषम् दित्सिष्यामि अदित्सिष्यम् अदित्सिषम् दित्सिष्ये अदित्सिये अदित्सिि अधित्सिष्यम् अधित्सिषम्
धित्सिष्यामि
धित्सिये
अधित्सिये अधित्सिषि
निनिक्षिष्यामि
अनिनिक्षिष्यम् अनिनिक्षिषम्
निनिक्षिष्ये अनिनिक्षिष्ये अनिनिक्षिषि पुपूर्षिष्यामि अपुपूर्षिष्यम् अपुपूर्षिषम्
पिपरिषिष्यामि अपिपरिषिष्यम् अपिपरिषिषम्
पुपूर्षिष्यामि अपुपूर्षिष्यम् अपुपूर्षिषम् बुभूर्षिष्यामि अबुभूर्षिष्यम् अबुभूर्षिषम् बिभरिषिष्यामि · अबिभरिषिष्यम् अबिभरिषिषम्
बुभूर्षिष्ये अबुभूर्षिष्ये अबुभूर्षिषि
बिभरिषिष्ये
मित्सिये
विविक्षिष्यामि
अविविक्षिष्यम् अविविक्षिषम्
विविक्षिष्ये अविविक्षिष्ये अविविक्षिषि
विविक्षिष्यामि
अविविक्षिष्यम् अविविक्षिषम् अविविक्षिष्ये अविविक्षिषि
विविक्षिष्ये
जिहासिये अजिहासिये अजिहासिषि
આશીર્વાદાર્થ
પરોક્ષા बिभीषाञ्चकार/चकर बिभीष्यासम् जिहासाञ्चकार/चकर जिहास्यासम्
जुहूषाञ्चकार/चकर जुहूयासम् जिहीषाञ्चकार/चकर जिहीष्यासम्
अरिरिषाञ्चकार/चकर
अरिरिष्यासम्
दित्साञ्चकार/चकर
दित्साञ्चक्रे
धित्साञ्चकार/चकर
धित्साञ्चक्रे
बुभूषञ्चक्रे
अबिभरिषिष्ये अबिभरिषिकम् बिभरिषाञ्चक्रे अमित्सिये अमित्सिषि
૩૨૭
दित्स्यासम्
दित्सिषीय
धित्स्यासम्
धित्सिषीय
निनिक्षाञ्चकार/चकर
निनिक्ष्यासम्
निनिक्षाञ्चक्रे
निनिक्षिषीय
पूर्षाचकार/चकर
पुपूर्ष्यासम्
पिपरिषाञ्चकार/चकर
पिपरिष्यासम्
पुपूर्षाञ्चकार/चकर
पुपूर्ष्यासम्
बुभूषञ्चकार/चकर बुभूर्ष्यासम्
बिभरिषाञ्चकार/चकर
बिभरिष्यासम्
बुभूर्षिषीय
बिभरिषिषीय
मित्सिषीय
मित्साञ्चक्रे विविक्षाञ्चकार/चकर विविक्ष्यासम्
विविक्षाञ्चक्रे
विविक्षिषीय
विविक्षाञ्चकार/चकर
विविक्षाञ्चक्रे
जिहासाञ्चक्रे
विविक्ष्यासम्
विविक्षिषीय
जिहासिषीय
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પ્રેરક
billikett
ધાતુ વર્તમાના હસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની भी ५.५. भाययामि अभाययम् भाययेयम् भाययानि भाययितास्मि भी. भा५. भायये अभायये भाययेय भाययै भाययिताहे. हा ५.५. हापयामि अहापयम् हापयेयम् हापयानि हापयितास्मि हा मा५. हापये अहापये हापयेय हापयै हापयिताहे हु ५५. हावयामि अहावयम् हावयेयम् हावयानि -हावयितास्मि हु मा५. हावये अहावये हावयेय । हावयै हावयिताहे ही ५५. हेपयामि अहेपयम् हेपयेयम् हेपयाणि ___हेपयितास्मि ही मा.५. हेपये अहेपये हेपयेय हेपयै हेपयिताहे
ऋ ५.५. अर्पयामि आर्पयम् अर्पयेयम् अर्पयाणि अर्पयितास्मि .. ऋ भा५. अपये आर्पये अर्पयेय अर्पयै अर्पयिताहे
दा ५.५. दापयामि अदापयम् दापयेयम् दापयानि दापयितास्मि दा मा५. दापये अदापये . दापयेय दापयै । दापयिताहे धा ५५. धापयामि अधापयम् धापयेयम् धापयानि धापयितास्मि धा मा.५. धापये अधापये धापयेय धापयै धापयिताहे निज् ५.५. नेजयामि अनेजयम् नेजयेयम् नेजयानि नेजयितास्मि निज मा.५. नेजये अनेजये नेजयेय नेजय नेजयिताहे. .. पृ ५.५. पारयामि . अपारयम् पारयेयम् पारयाणि पारयितास्मि
पृ मा.५. पारये अपारये पारयेय पारयै पारयिताहे . पृ ५.५. पारयामि अपारयम् पारयेयम् पारयाणि ___पारयितास्मि पृ मा५. पारये अपारये। पारयेय पारयै पारयिताहे भृ ५.५. भारयामि अभारयम् भारयेयम् भारयाणि भारयितास्मि भृ मा.५. भारये अभारये भारयेय - भारयै भारयिताहे मा ५.५. मापयामि अमापयम् मापयेयम् मापयानि मापयितास्मि मा भा.प. मापये अमापये मापयेय मापयै मापयिताहे विज्५.५. वेजयामि अवेजयम् वेजयेयम् वेजयानि वेजयितास्मि विमा५. वेजये अवेजये. वेजयेय वेजयै वेजयिताहे विष ५.५. वेषयामि अवेषयम् । वेषयेयम् वेषयाणि वेषयितास्मि विष्मा .५. वेषये अवेषये वेषयेय वेषयै . वेषयिताहे हा ५.५.. हापयामि अहापयम् हापयेयम् हापयानि हापयितास्मि हामा.५. हापये - अहापये. हापयेय हापयै।
हापयिताहे
Irlıllılıiziol:lzirlilaizli
Henemamand
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના પ્રેરક
પ્રેરક
ભવિષ્યની ક્રિયાતિપત્યર્થ અદ્યતની
भाययिष्यामि अभाययिष्यम् भाययिष्ये अभाययिष्ये हापयिष्यामि अहापयिष्यम् हापयिष्ये अहापयिष्ये
हावयिष्यामि अहावयिष्यम्
अहावयिष्ये
हावयिष्ये
हेपयिष्यामि
हेपयिष्ये अर्पयिष्यामि
अर्पयिष्ये आर्पयिष्ये
अहेपयिष्यम्
अहेपयिष्ये
आर्पयिष्यम्
दापयिष्यामि अदापयिष्यम् दापयिष्ये अदापयिष्ये
धापयिष्यामि
धापयिष्ये अधापयिष्ये
नेजयिष्यामि
अनेजयिष्यम्
जयिष्ये अनेजयिष्ये पारयिष्यामि अपारयिष्यम्
पारयिष् अपारयिष्ये
अधापयिष्यम्
पारयिष्यामि
अपारयिष्यम्
पारयिष्ये अपारयिष्ये भारयिष्यामि अभारयिष्यम्
भारयिष्ये अभारयिष्ये मापयिष्यामि अमापयिष्यम् मापयिष्ये अमापयिष्ये वेजयिष्यामि अवेजयिष्यम् वेजयिष्ये अवेजयिष्ये वेषयिष्यामि अवेषयिष्यम् वेषयिष्ये अवेषयिष्ये हापयिष्यामि अहापयिष्यम् हाये अहापयिष्ये
પરોક્ષા
આશીર્વાદાર્થ
अबीभयम् भाययाञ्चकार/चकर भाय्यासम् अबीभये भाययाञ्चक्रे अजीहपम् अजीहपम् हापयाञ्चकार/चकर
भाययिषीय
अजीह
हापयाञ्चक्रे
अजूहवम्
अजूहवे
हावयाञ्चकार/चकर
हावयाञ्चक्रे
अजिह्निपम् ह्रेपयाञ्चकार/चकर
अजिह्निपे आर्पिपम् आर्पिपे
हेपयाञ्चक्रे अर्पयाञ्चकार/चकर
अर्पयाञ्चक्रे
अदीदपम्
अदीद
अदीधपम् अदी
धापयाञ्चकार/चकर
धापयाञ्चक्रे
अनीनिजम् नेजयाञ्चकार/चकर
अनीनिजे
जयाञ्चक्रे
पारयाञ्चकार/चकर
पारयाञ्चक्रे
अपीपरम्
अपीपरे
अपीपरम्
अपीपरे.
अबीभरम्
अबीभरे
दापयाञ्चकार/चकर
दापयाञ्चक्रे
अमीमपम्
अमीमपे
पारयाञ्चकार/चकर
पारयाञ्चक्रे
भारयाञ्चकार/चकर
भारयाञ्चक्रे
मापयाञ्चकार/चकर मापयाञ्चक्रे
अवीविजम् वेजयाञ्चकार/चकर
अवीविजे वेजयाञ्चक्रे
अवीविषम् वेषयाञ्चकार/चकर अवीविषे वेषयाञ्चक्रे
अजीहपम् अजीहपे हापयाञ्चक्रे
हापयाञ्चकार/चकर
૩૨૯
हाप्यासम्
हापयिषीय
हाव्यासम्
हावयिषीय
प्यासम्
पयिषीय
असम्
अर्पयिषीय
दाप्यासम्
दापयिषीय
धाप्यासम्
धापयिषीय
नेज्यासम्
नेजयिषीय
पार्यासम्
पारयिषीय
पार्यासम्
पारयिषीय
भार्यासम्
भारयिषीय
माप्यासम्
मापयिषीय
वेज्यासम्
वेजयिषीय
वेष्यासम्
वेषयिषीय
हाप्यासम् हापयिषीय
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________
20
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
યડા
4 4 sal agh on a Wik
ધાતુ અંગ વર્તમાના હ્યસ્તની વિધ્યર્થ આજ્ઞાર્થ વ્યસ્તની भी बेभीय बेभीये अबेभीये बेभीयेय बेभीयै बेभीयिताहे
जेहीये अजेहीये . जेहीयेय जेहीयै जेहीयिताहे हु जोहूय जोहूये अजोहूये जोहूयेय जोहूयै जोहूयिंताहे ही जेहीय जेहीये अजेहीये जेहीयेय जेडीयै जेहीयिताहे ऋ अरार्य अरार्ये आरार्ये अरार्येय अरायें अरारिताहे दा देदीय देदीये अदेदीये देदीयेय देदीयै देदीयिताहे धा देधीय देधीये अदेधीये देधीयेय देधीयै देधीयिताहे निज् नेनिज्य नेनिज्ये अनेनिज्ये नेनिज्येय नेनिज्यै नेनिजिताहे पृ पोपूर्य पोपूर्ये अपोपूर्ये पोपर्येय पोपर्यै पोपरिताहे पृ पेप्रीय पेप्रीये अपेप्रीये पेप्रीयेय पेप्रीयै । पेप्रीयिताहे भ बेभ्रीय बेभ्रीये अबेभीये बेभीयेय बेभ्रीयै बेभ्रीयिताहे मा मेमीय मेमीये अमेमीये मेमीयेय मेमीयै मेमीयिताहे विज् वेविज्य वेविज्ये अवेविज्ये वेविज्येय वेविज्यै वेविजिताहे विष् वेविष्य वेविष्ये अवेविष्ये वेविष्येय वेविष्य वेविषिताहे हा जाहाय जाहाये अजाहाये जाहायेय जाहाय. जाहायिताहे
TEEEEEEEEEEEEE
FREEEEEEEEEEEEE |
4 4 4 4
4
धातु
त
भी हा हु
भेतृ हात होतृ
* ધાતુસાધિત શબ્દ अक: अ ति अन अ उ (णक) (अल्/अच्) (क्ति) (अनट्) (घञ्) भायक भय भीति भयन भाय बिभीषु हापक हा हाति हान हाय जिहासु हावक हव हुति हवन हाव जुहुषु हापक
. हेप. जिहीषु आरक अप ऋति अरण अर्प अरिरिष दापक दा दत्ति दान दाप दित्सु धापक धा धत्ति धान धाप धित्सु
R
E EEEEE
ऋ अर्त दा दातृ धा. धातृ
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના થડન્ત
૩૩૧
-
યત્ત
ભવિષ્યન્તી કિયાતિપસ્યર્થ આશીર્વાદાર્થ અદ્યતની बेभीयिष्ये अबेभीयिष्ये बेभीयिषीय अबेभीयिषि जेहीयिष्ये अजेहीयिष्ये जेहीयिषीय अजेहीयिषि जोहूयिष्ये अजोहूयिष्ये जोहूयिषीय अजोहूयिषि जेहीयिष्ये अजेहीयिष्ये जेहीयिषीय अजेहीयिषि अरारिष्ये आरारिष्ये अरारिषीय आरारिषि देदीयिष्ये अदेदीयिष्ये . देदीयिषीय ___ अदेदीयिषि देधीयिष्ये अदेधीयिष्ये देधीयिषीय अदेधीयिषि नेनिजिष्ये अनेनिजिष्ये नेनिजिषीय अनेनिजिषि पोपूरिष्ये अपोपूरिष्ये पोपूरिषीय अपोपूरिषि पेप्रीयिष्ये . अपेप्रीयिष्ये पेप्रीयिषीय अपेप्रीयिषि बेभ्रीयिष्ये अबेभ्रीयिष्ये । बेभ्रीयिषीय अबेभ्रीयिषि मेमीयिष्ये अमेमीयिष्ये मेमीयिषीय अमेमीयिषि वेविजिष्ये अवेविजिष्ये वेविजिषीय अवेविजिषि वेविषिष्ये अवेविषिष्ये वेविषिषीय अवेविषिषि जाहायिष्ये अजाहायिष्ये जाहायिषीय अजाहायिषि
પરીક્ષા बेभीयाञ्चक्रे जेहीयाञ्चक्रे जोहूयाञ्चक्रे जेडीयाञ्चक्रे अराराञ्चक्रे देदीयाञ्चक्रे देधीयाञ्चक्रे नेनिजाञ्चक्रे पोपूराञ्चक्रे पेप्रीयाञ्चक्रे बेभ्रीयाञ्चक्रे मेमीयाञ्चक्रे वेविजाञ्चक्रे वेविषाञ्चक्रे जाहायाश्चक्रे
- ધાતુસાધિત શબ્દ धातु त अक अ ति . अन अ. उ
(णक) (अल्/अच्) (क्ति) (अनट्) (घञ्) निज् नेतृ नेजक नेज निक्ति नेजन नेज निनिक्षु पृ पर्तृ. पारक . पर प्रति परण पार . पुपूर्ष 9 भर्तृ भारक. भर भृ ति भरण भार बुभर्ष मा मातृ मापक मा मिति मापन माप मित्सु वेक्त
विक्ति
विविक्षु विष् वेष्ट । वेषक वेष विष्टि वेषण वेष विविक्ष हा हात हायक हा हाति हान हाप जिहासु
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩૨
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
जियाञ्चकार/चकर जिहयाञ्चकर्थ जिहयाञ्चकार
जुहवाञ्चकार/चकर जुहवाञ्चकर्थ जुहवाञ्चकार
વિકલ્પ રૂપ ही धातु परोक्षu ५. ५. । जिहयाञ्चकृव
जिहयाञ्चकृम • जिहयाञ्चक्रथुः जिहयाञ्चक्र
जियाञ्चक्रतुः जिहयाञ्चक्रुः हु धातु परीक्षu ५. ५. जुहवाञ्चकृव
जुहवाञ्चकृम जुहवाञ्चक्रथुः
जुहवाञ्चक्र जुहवाञ्चक्रतुः । जुहवाञ्चक्रुः भृ धातु परोक्षu ५. ५.
बिभराञ्चकृव बिभराञ्चकृम बिभराञ्चक्रथुः
बिभराञ्चक्र बिभराञ्चक्रतुः बिभराञ्चक्रुः भृ धातु परोक्ष मा. ५.
बिभराञ्चकृवहे बिभराञ्चकृमहे बिभराञ्चक्राथेबिभराञ्चकृढ्वे बिभराञ्चक्राते . बिभराञ्चक्रिरे
कार/चकर बिभराञ्चकर्थ बिभराञ्चकार
बिभराञ्चक्रे बिभराञ्चकृषे बिभराञ्चक्रे
ऋ ५.५. मयतनी (98ो प्र(२) | सेट् - पृ. अनिद - भी, हा, हु, ही, आरम् आरावं आराम | दा, धा, मा, हा, ऋ, भू, प, निज्, आरः आरतम् आरत | विज्, विष्. नियम - पृ, भृ, ऋ मा आरत् आरताम् । आरन् । धातु श्व० मा भनिट भने
भविष्यन्ती, सियातिपतीमां से.
यसुबन्तना अंग - भी-बेभी, हा-जाहा, हु-जोहु, ही-जेही, दा-दादा, धादाधा, निज्-नेनिज्, पृ-परिप/परीप/पर्प, पृ-पाप, भृ-बरी/बरिभृ/ब , मामामा, विज्-वेविज, विष्-वेविष् हा-जाहा, ऋ-अरीऋ
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩૩
ત્રીજાગણના ધાતુકોશ
સંસ્કૃત ધાતુકોશ (૧) પી (પ.પદ અનિટુ વિખેતિ) બીવું, ભય પામવો.
(૨) દા (૫.૫. અનિટુ નહતિ) (૧) તજવું, ત્યાગ કરવો, છોડી દેવું (૨) પડતું મૂકવું (૩) કમ કરવું, ઓછું કરવું (૪) ઓછું હોવું (૫) ઉપેક્ષા કરવી. બેદરકારી રાખવી (૬) ભ્રમણ કરવું, ઘૂમવું. હા ત્યાગ કરવો, છોડી દેવું. (૨) પ્રેરવું, પ્રેરણા કરવી પ્ર+કમ થવું, ઓછું થવું, (૨) ક્ષીણ થવું. . (૩) દુ (પ.૫. અનિટુ ગુદોતિ) (૧) અગ્નિમાં હોમવું, હોમ કરવો, આહુતિ આપવી (૨) યજ્ઞ કરવો (૩) દેવું અર્પણ કરવું, દાન કરવું (૪) લેવું, ગ્રહણ કરવું (૫) પ્રસન્ન કરવું, ખુશીકરવું (૬) તૃપ્ત કરવું (૭) ખાવું, ભક્ષણ કરવું (૮) મોકલવું
(૪) દી (૫.૫. અનિદ્ નિતિ) લજ્જિત થવું, શરમાવું. (૫) ત્ર(પ.૫. અનિર્તિ ) (૧) જવું (૨) પ્રાપ્ત કરવું (૩) ફેલાવવું.
(૬) વા (ઉ.પ. અનિદ્ રાતિ, જો) (૧) દેવું, આપવું, (૨) સોંપવું (૩) રાખવું, મૂકવું. કનુ+ા (૧) પાછળ આપવું, પછીથી આપવું, પાછું આપવું, બદલે આપવું. મા+ા (આ.પ. બા) (૧) ગ્રહણ કરવું,
સ્વીકારવું, મેળવવું. પ્રતિ+ા (૧) પાછું આપવું (૨) બદલે આપવું. પ્રત્યા+તા (૧) ફરીથી ગ્રહણ કરવું. વ્યાા (૧) પસારવું, ફેલાવવું (૨) પહોળું કરવું ઉઘાડવું. (૩) પસરવું ફેલાવું (૪) પહોળું થવું. સમા (૧) અદલબદલ કરવું. સમા+તા પસંદ કરીને લેવું સંપ્ર+ા સત્કારપૂર્વક આપવું.
(૭) ધા (૩. ઉ.પ. અનિટુ ધતિ/પત્ત) (૧) ધારણ કરવું, પાસે રાખવું (૨) વસ્ત્રાદિ પહેરવું (૩) મૂકવું, રાખવુ. ૪ ઝાલવું, થોભવું (૫) પાલન કરવું, પોષવું. (૬) રક્ષણ કરવું, બચાવવું (૭) દેવું, આપવું.
તિસમ+થા-૧ છેતરવું. ૨ કપટ કરવું. ૩ જોરથી ઈજા કરવી ૪. મુશ્કેલીથી સાંધવું-જોડવું. અત્યાધા-અનિષ્ટ આચરણ કરવું. અનુવિધા-૧
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી પોતાના સમાનરૂપે સ્થાપવું, પ્રતિનિધિ સ્થાપવો. ૨ પછીથી કરવું. અનુસધા -૧ અનુસંધાન કરવું, જોડી દેવું. ૨ આગળ-પાછળનો મેળ કરવો, પૂર્વાપરનો મેળાપ કરવો. ૩ વિચાર કરવો૪ શોધવું, ખોદવું, તપાસ કરવી. માથ-૧ અંતર્ધાન થવું, અદશ્ય થવું. ર છુપાઈ જવું, સંતાવું. ૩ ઢાંકવું પ+ા-૧ ઢાંકવું. બંધ કરવું. ખ+થા-૧ બોલવું, કહેવું. ૨ બોલાવવું. ૩ નામ દેવું, નામ પાડવું. ૪ પ્રસિદ્ધ કરવું, જાહેર કરવું. ૫ મૂકવું, રાખવું. ૬ કરવું, સધી- ૧ જીતવું. ૨ ઈચ્છવું. અવ+ધા-૧ સાવધાન રહેવું. ૨ ધ્યાન દેવું, ધ્યાન રાખવું. ૩ ધ્યાન ધરવું. માધા-૧ નિયુક્ત કરવું, નિયોજવું, નીમવું. ર મૂકવું, રાખવું. ૩ સ્વીકારવું ૪ ચડવું ૫ ગીરો મૂકવું, ગીરવી મૂકવું. ૬ કરવું વિધા-૧ ખુલ્લું થવું, ઉઘાડું થવું. ૨ પ્રગટ થવું. ૩ પ્રગટ કરવું. ૩૫થી-૧ મદદ કરવી. ૨ આશરો આપવો ૩ જાણવું. ૪ સમજવું. ૫ નજીક મૂકવું. ૩૫+થા૧ ધર્મનું ચિંતન કરવું. ૨ મદદ કરવી. તિરફથ-૧ અંતર્ધાન થવું, અદશ્ય થવું. ૨ છુપાવું, સંતાઈ જવું. નિષા-૧ મૂકવું, રાખવું. ૨ સ્થાપન કરવું. ૩ ઉપર મૂકવું. ૪ વચ્ચે મૂકવું. પ રાખી મૂકવું. ૬ ધારણ કરવું, પાસે રાખવું. ૭ ઊંચકવું, ઉપાડવું. ૮ ઊંચું કરવું. ૯ ઉત્પન્ન થવું. નિરાધા-૧ નિરાકરણ કરવું, સમાધાન કરવું. ૨ દૂર કરવું, હટાવવું, ખસેડવું. પરિસ્થી-૧ વસ્ત્રાદિ પહેરવું. ૨ વીંટવું, લપેટવું. ૩ ઢાંકવું. વિધા૧ ઢાંકવું. ૨ બંધ કરવું. નિW-૧ બાંધવું. ૨ વસ્ત્રાદિ પહેરવું. ૩ પહેરાવવું. ૪ ઢાંકવું. ૫ બંધ કરવું. પુરથ-૧ આગળ મૂકવું. ૨ આગળ થવું. ૩ ગોર સ્થાપવો, પુરોહિત કરવો. પ્ર+ધા-૧ પ્રધાન થવું, મુખ્ય થવું. ૨ મોકલવું. ૩ પ્રેરવું, પ્રેરણા કરવી. ૪ સારી રીતે ધારણ કરવું. પ્રગ+N૧ એકાગ્ર ચિત્તે ચિંતન કરવું. ૨ ધ્યાન ધરવું. ૩ નિયમમાં રાખવું, વ્યવસ્થિત કરવું. ૪ ઊંચી પાયરીએ ચડવું. ૫ કબૂલ કરવું, માન્ય કરવું. ૬ ગુપ્ત રહેવું, છુપાઈને રહેવું. ૭ અપેક્ષા રાખવી. ૮ અભિલાષા કરવી, ઈચ્છવું. ૯ પ્રયત્ન કરવો, પ્રયાસ કરવો. ૧૦ ધારણ કરવું. પ્રતિ+ષા-૧ ફેંકવું, નાંખવું. ૨ પ્રતિનિધિ સ્થાપવો, બદલે કામ કરવાને નિયુક્ત કરવું.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના ધાતુકોશ
પ્રતિવિ+ધા-૧ અટકાવવું, રોકવું. ૨ નિવારવું, મનાઈ કરવી. ૩ ઉપાય લેવો, ઈલાજ કરવો. ૪ વિરુદ્ધ આચરવું. પ્રતિસમ્+ધા-૧ મેળાપ કરવો. ૨ સાંધવું. ૩ સંયુક્ત કરવું. ૪ આદર કરવો, સત્કાર કરવો. ૫ સ્વીકારવું. ૬ ચર્ચા-વિચારણા કરવી. ૭ વાદ-વિવાદ કરવો. પ્રત્યમિ+થા-૧ ઉત્તર આપવો. ૨ સામું બોલવું. વિ+ધા-૧ કરવું. ૨ બનાવવું, ઉત્પન્ન કરવું. ૩ ધાર્મિક કાર્ય કરવું. ૪ ધર્મ સંબંધી પુસ્તકમાં વિધિ-વિધાન કરવું, ધાર્મિક આચારના નિયમ બાંધવા. ૫ પસંદ કરવું. ૬ આશા કરવી, ફરમાવવું. ૭ પુરું કરવું, પૂર્ણ કરવું. ૮ થોભવું, ઝાલવું. ૯. મૂકવું, રાખવું. ૧૦ કહેવું, બોલવું. ૧૧ દેવું, આપવું. ૧૨ અમલ કરવો, હુકમ બજાવવો. ૧૩ વચન આપવું. વિનિ+ધા-૧ વ્યવસ્થા કરવી. ૨ મૂકવું, રાખવું ૩ સ્થાપન કરવું. વિર+ધા-૧ ચારે બાજુથી ઢાંકવું. ૨ વીંટવું, લપેટવું. વ્યવ+ધા-૧ વ્યવધાન કરવું, આંતરો કરવો, બેની વચ્ચે કાંઈ રાખવું-હોવું. ૨ છુપાવવું, સંતાડવું. ૩ ઢાંકવું. શ્ર+ધા-૧ શ્રદ્ધા રાખવી, વિશ્વાસ આણવો. ૨. સત્કાર કરવો. સ+થા-૧ સંયુક્ત કરવું, જોડવું. ૨ સાંધવું, સાંધો મેળવવો. ૩ ચોંટાડવું. ૪ એકઠું કરવું. ૫ યોજના કરવી. ૬ અનુસંધાન કરવું, પૂર્વાપરનો વિચાર કરવો. ૭ શોધ કરવી. ૮ દૃષ્ટિ સાંધવી, તાકવું. ૯ નિશાનને લક્ષ્યમાં લેવું. ૧૦ લક્ષ્ય ભેદ કરવો, નિશાન ભેદવું. ૧૧ ધ્યાનમાં રાખવું. ૧૨ સમાધાન કરવું, નિવેડો આણવો. ૧૩ સંધિ કરવી, સુલેહ કરવી. ૧૪ પ્રતિજ્ઞા કરવી. ૧૫ ઈચ્છવું, ચાહવું. ૧૬ વૃદ્ધિ કરવી, વધારવું. ૧૭ મૂકવું, રાખવું. ૧૮ સ્થાપન કરવું. ૧૯ સારી રીતે કરવું. સમવ+ધા-૧ સાવધાન રહેવું. ૨ ધ્યાન દેવું,ધ્યાન રાખવું ૩ ધ્યાન ધરવું. સમા±ધા-૧ સમાધાન કરવું. ૨ સામાએ આપેલા દોષનું નિરાકરણ કરવું. ૩ શીખવવું. ૪ શિખામણ આપવી નિ+ધા (૧) સમીપમાં મૂકવું, નજીક મૂકવું (૨) સારી રીતે મૂકવું. (૩) નજીક જવું. સંપ્ર+ધા૧ ચર્ચા-વિચારણા કરવી. ૨ વાદ-વિવાદ કરવો. [ ુ]
૩૩૫
(૮) વૃ (પ.પ. અનિટ્ પિર્તિ) (૧) પાલન પોષણ કરવું (૨) રક્ષણ કરવું, બચાવવું (૩) પૂરવું, ભરવું (૪) પૂર્ણ ક૨વું.
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
(૯) વૃ (૫.૫. સેટ્ પિત્તિ) (૧) પાલન પોષણ કરવું (૨) રક્ષણ કરવું, બચાવવું (૩) પૂરવું, ભરવું (૪) પૂર્ણ કરવું.
૩૩૬
(૧૦) નિન્દ્ (ઉ.પ. અનિટ્ નેનેતિ, નૈનિì) (૧) શુદ્ધ કરવું સ્વચ્છ કરવું (૨) ધોવું (૩) પાલન પોષણ કરવું.
(૧૧) થ્રુ (ઉ.પ. અનિટ્ વિર્તિ, વિકૃતે) (૧) પાલન પોષણ કરવું (૨) આશ્રયદેવો (૩) ધરવું, ધારણ કરવું (૪) ભરવું, પૂરવું (૫) ભરી દેવું, પૂરું કરવું. સ+મૃ (૧) સંક્ષેપ કરવો, સંકોચ કરવો (૨) પાલન પોષણ કરવું (૩) ધારણ કરવું, ધરવું.
(૧૨) માઁ (આ.પ. અનિટ્ મિમીતે) (૧) માવું, સમાવું, સમાવેશ થવો (૨) માપવું, માપ કરવું (૩) તોળવું (૪) જાણવું (૫) નિશ્ચય કરવો. અનુ+મ અનુમાન કરવું, અટકળથી જાણવું. ૩૫+માઁ ઉપમા આપવી, તુલના કરવી, સમાનતા કરવી. નિ+મા સ્થાપવું, સ્થાપન કરવું નિ+માં નિર્માણ કરવું, બનાવવું, રચવું. પ+િમા (૧) માપવું (૨) તોળવું (૩) ગણતરી કરવી. પ્ર+મા સત્યાસત્ય જાણવું. પ્રતિ+મા (૧) માપવું, (૨) તોળવું (૩) ગણતરી કરવી. સ+માઁ માવું, સમાવું, સમાવેશ થવો.
(૧૩) વિગ્ (ઉ.૫. અનિટ્ વૈવેતિ, વિત્તે) (૧) જુદું કરવું (૨) જુદું થવું (૩) દૂર કરવું (૪) તૂટવું (૫) છૂટવું, છૂટી જવું (૬) ભેદવું (૭) ચીરવું (૮) વિવેક કરવો (૯) તફાવત જાણવો. ભેદ પારખવો. ૩+વિન્ ઉદ્વેગ કરવો, ખિન્ન થવું વિ+વિન્ તફાવત જાણવો, ભેદ પારખવો.
સંસ્કૃતના અભ્યાસ દ્વારા મહાપુરૂષોના જીવનચરિત્ર વાંચવા જીંદગીની અણમોલ ઘડી પસાર થાય. આત્માર્થા આત્મા આત્મકલ્યાણની સાધના કરી કર્મમુક્ત થઈ મોક્ષસુખ પામે એ જ શુભકામના......
સંપાદક :- દિનેશ. કે. મહેતા
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજાગણના ધાતુકોશ
339
ત્રીજાગણના અદ્યતની કર્મણિરૂપ ૧ લો પુ. એ. વ.
(१) भी (२भे) अभेषि (१सो) अभायिषि ( २ ) हा ( २ ) अहासि (१सो) अहायिषि (3) हु (२भे) अहोषि (१सो) अहाविषि (४) ही (२भे) अहेषि (१सो) अह्नायिषि (4) ॠ (२भे) आर्षि (१लो) आरिषि (६) दा (२) अदिषि (१सो) अदायिषि (७) धा (२भे) अधिषि (१लो) अधायिषि (८) निज् (२भे) अनिक्षि (c) पृ (२भे) अपृषि (१सो) अपारिषि (१०) पृ-(२भे) अपूर्षि (१सो) अपरिषि (१लो) अपारिषि (११) भृ ( २ ) अभृषि (१लो) अभारिषि (१२) मा - ( २भे) अमासि (१लो) अमायिषि (13) विज् (२भे) अविक्षि (१४) विष् (उभे) अविक्षि ( 14 ) हा (२भे) अहासि . (१सो) अंहायिषि ।
ત્રીજાગણના ભવિષ્યકર્મણિકૃદન્ત
( १ ) भी - भेष्यमाण, भायिष्यमाण (२) हा - हास्यमान, हायिष्यमाण ( 3 ) हु-होष्यमाण, हाविष्यमाण (४) ह्री - हेष्यमाण, ड्रायिष्यमाण (4) ऋ - अरिष्यमाण, आरिष्यमाण (६) दा - दास्यमान, दायिष्यमाण ( ७ ) धा - धास्यमान, धायिष्यमाण (८) निज्- नेक्ष्यमाण (e) पृ-परिष्यमाण, पारिष्यमाण (१०) पृ- परिष्यमाण, पारिष्यमाण (११) भृ-भरिष्यमाण, भारिष्यमाण (१२) मा - मास्यमान, मायिष्यमाण ( 13 ) विज् - वेक्ष्यमाण (१४) विष्- वेक्ष्यमाण ( 14 ) हा - हास्यमान, हायिष्यमाण ।
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩૮
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી ત્રીજા ગણના ધાતુસાધિત શબ્દ
भी हा ह
भेतृ हात होत
हयण
ऋ दा धा निज पृ 9 मा
अर्त दातृ धात नेक्त पर्तृ भर्तृ मातृ
अक अ (णक) भायक भय हायक ह हावक हव हायक आरक अप दापक द धापक ध नेजक निज/नेज पारक पर भारक भर मायक म वेजक विज/वेज वेषक वेष हायक . ह
ति अन ' अ उ (क्ति) (अनट्) (घञ्) भीति भान x बिभीषु हाति हान हाय जिहास हति हवन X जुहषु
हेप जिहीषु ऋति अरण आर्य . अरिरिषु दत्ति दान दाय दित्स धत्ति धान धाय धित्स् निक्ति नेजन नेग निनिक्ष पति परण . पार पुपर्ष भृति भरण भार बुभूर्षु मिति मापन माय मित्सु । विक्ति वेजन वेग · मित्सु विष्टि वेषण वेष विविक्षु हाति हान . हाय जिहासु
विष् हा
वेष्ट्र हात
साउ49 du su... • સંયમજીવનમાં ઊંઘ અને આહાર કમ કરો. ઊંઘ અને આહાર જેટલો
વધારશો તેટલો વધશે. ઘટાડશો તેટલો ઘટશે. નિદ્રાને આહાર સાથે નજીકનો સંબંધ છે. મન, વચન, કાયાના શુદ્ધયોગોને ધારણ કરવા સંયમી આત્માએ સતત અને સખત પુરૂષાર્થ કરવો જોઈએ. સંયમી આત્માએ લોકસત્કારના અવસરે સ્વભાવસ્થ રહેવું જોઈએ. તુષ્ટ કે રૂખ બનવું જોઈએ નહીં.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩૯
નિયમાવલી
સંસ્કૃત કૃદન્ત સંક્ષિપ્ત નિયમાવલી
(૧) વર્તમાન કર્તરિ કૃદન્ત (૧) અકારાન્ત વિકરણ લેનાર (૧, ૪, ૬, ૧૦) ગણોના પરસ્મપદી
ધાતુઓના વર્તમાનકાળ ત્રીજો પુરુષ એકવચનના રૂપમાં તિ ને બદલે તુ મુકવાથી તથા અકારાન્ત સિવાયના ગણો (૨, ૩, ૫, ૭, ૮, ૯) ના ધાતુઓમાં ત્રીજો પુરુષ બ.વ.ના રૂપમાં તિ ને બદલે 7 મુકવાથી વર્તમાનકર્તરિ કૃદન્ત થાય છે.
છતિ = છત્, વિન્ધતિ = વિશ્વ, વિષ્ણુતિ = વિખ્યત્ (૨) આત્મને પદી ધાતુઓમાં સકારાત્ત વિકરણ લેનારા ગણોમાં
વ.કા.ત્રી.પુ.એ.વ.ના રૂપમાં તે બદલે માન મૂકવાથી તથા નકારાન્ત સિવાય ગણોમાં વર્ત.ત્રી.પુદ્ધિ.વ.માં તે ને બદલે ન મૂકવાથી વર્તમાન
કર્તરિ કૃદન્ત થાય છે. તમને તનમાન, વિશ્વાસે વિખ્યાત છે (૩) વર્તમાન કર્તરિ કૃદન્ત યથાયોગ્ય કર્તાનું વિશેષણ બને છે. રૂપો ત્રણેય
લિંગમાં થાય. આત્મપદી ધાતુના કૃદન્તના રૂપો નકારાન્ત વિશેષણ
પ્રમાણે થાય છે. (૪) (૧) પરસ્મ ધાતુના કૃદન્તના રૂપો વ્યંજનાત નામના પ્રત્યયો લગાવી
કરવી. * (૨) પુંલિંગના પહેલા પાંચ રૂપોના અંગમાં 7 પૂવે ન ઉમેરવો પરંતુ
લ્યુક્ત ધાતુઓ તથા નલ વિગેરે પાંચ ધાતુઓમાં લોપાય છે.
નપુંસકલિંગમાં વિકલો લોપાય છે. (૩) નપુંસકલિંગ દ્વિવચન અને સ્ત્રીલિંગમાં હું પ્રત્યય પર છતાં
ના (પા) નવમા ગણના વિકરણ સિવાય અને ગ-૨નાં મા કારાન્ત એ વર્ણથી અને ગણ ૬થી પર રહેલા અત્ નો વિકલ્પ
અન્ત થાય છે. (૪) ૧, ૪, ૧૦ ગણમાં અત્ નો મન્ત નિત્ય કરવો. (૫) નિયમ ત્રણમાં બતાવેલી શરતો સિવાય અત્ જ રાખવો.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪૦
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી (૨) વર્તમાન કર્મણિ કૃદન્ત
વર્તમાનકાળના કર્મણિપ્રયોગના ત્રીજો પુરૂષ એકવચનના રૂપ તે ને બદલે મન મુકવાથી વર્તમાન કર્મણિ કૃદન્ત બને છે.
તે કર્મનું વિશેષણ થાય. રૂપો ત્રણેય લિંગે નકારાન્ત વિશેષણ પ્રમાણે થાય.
(૩) હેત્વર્થ કૃદન્ત
ધાતુના વ્યસ્તની ત્રીજો પુરૂષ એ.વ.ના રૂપમાં તા ના બદલે તુમ મુકવાથી હેત્વર્થ કૃદન્ત થાય છે. આ કૃદન્ત અવ્યય છે.
(૪) વિધ્યર્થ કૃદન્ત
(૧) ધાતુના વ્યસ્તની ત્રીજો પુરૂષ એ.વ.ના રૂપમાં તાના બદલે તવ્ય મુકવાથી વિધ્યર્થકૃદન્ત થાય છે. તે કર્મનું વિશેષણ થાય છે. રૂપો ત્રણેય લિંગે અકારાન્ત વિશેષણ પ્રમાણે થાય.
(૨) (૧) મની પ્રત્યય લગાડવાથી વિધ્યર્થ કૃદન્ત થાય છે. તેની પૂર્વે ધાતુના ઉપાજ્ય હૃસ્વ સ્વરનો અને અંત્ય હૃસ્વ કે દીર્ઘ નામી સ્વરનો ગુણ થાય છે. (૨) દશમાં ગણમાં સનીય પૂર્વે રૂ નો લોપ થાય. પણ ગુણ-વૃદ્ધિ રાખવી. (૩) પ્રત્યય લાગીને વિધ્યર્થ કૃદન્ત થાય છે.
(૧) સ્વરાન્ત ધાતુમાં ગુણ થાય. (૨) ના કારાન્ત ધાતુના માં નો પ થાય (૩) દશમા ગણમાં રૂ નો લોપ થાય. (૪) સકારાન્ત ધાતુમાં અત્ તેમજ માન્ થાય. (૫) વર્ણાન્તમાં વૃદ્ધિ થાય.
(૫) ભવિષ્ય કૃદન્ત (૧) ભવિષ્યન્તીનાં ત્રીજો પુરૂષ એકવચનના રૂપમાં પરમૈપદી ધાતુના તિ ને બદલે મુકવાથી અને આત્માને ધાતુના તે ને બદલે માન મુકવાથી ભવિષ્યકૃદન્ત બને છે.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિયમાવલી
૩૪૧
પરમૈપદી ધાતુના વર્તમાનકર્તરિકૃદન્ત પ્રમાણે રૂપો તથા આત્મપદી ધાતુના નકારાન્ત વિશેષણ પ્રમાણે રૂપો ત્રણેય લિંગમાં થાય છે.
(૩) ભવિષ્યન્તીનાં કર્મણિપ્રયોગના ત્રીજો પુરૂષ એ.વ.ના રૂપમાં તેને બદલે માત્ર મુકવાથી ભવિષ્યકર્મણિકૃદન્ત થાય. રૂપો ત્રણેય લિંગે મકારાન્તવિશેષણ પ્રમાણે થાય છે.
(૬) પરોક્ષ ભૂતકૃદન્ત પરોક્ષ ભૂતકાળના સામાન્ય રીતે પહેલો પુરુષ દ્વિવચનના રૂપ પછી શું ઉમેરવાથી પરોક્ષભૂત કૃદન્ત થાય છે. પરંતુ વે પૂર્વે ધાતુનું અંગ ગાકારાન્ત હોય, પણ્ ધાતુ તથા એકસ્વરવાળા ધાતુમાં રૂ રાખવી. બીજે રૂ નો લોપ કરવો પરંતુ મમ્, રન, વિદ્ (ગણ-૬) ટૂલ્સ તેમજ વિશ્ ધાતુમાં વિકલ્પ રૂ રાખવી. રૂપો ત્રણેય લિંગે થાય. અને આત્મપદીમાં પરોક્ષ ભૂતકાળના ત્રીજો પુરુષ દ્વિવચનના તે ના બદલે મૂકવાથી થાય છે. રૂપો ત્રણેય લિંગે અકારાન્ત જેવા થાય. (૭) સંબંધક ભૂતકૃદન્ત (૮) કર્મણિ ભૂતકૃદન્ત
(૯) કર્તરિ ભૂતકૃદન્ત આ કૃદન્તોના નિયમો ઘણા હોવાથી અલ્પ પ્રમાણમાં આપેલ છે. (૧) સંબંધક ભૂતકૃદન્ત
(૧) સંબંધક ભૂતકૃદન્તધાતુને વા પ્રત્યય લગાડવાથી થાય.
(૨) ઉપસર્ગવાળા ધાતુને વા ને બદલે ૩ લાગે. - (૩) ઉપસર્ગવાળા ધાતુને અંતે હૃસ્વસ્વર હોય તો ચ લાગે.
(૪) આ કૃદન્ત અવ્યય હોવાથી રૂપ થાય નહિં. (૨) (૧) પ્રત્યય લાગવાથી કર્મણિભૂતકૃદન્ત થાય અને તવત્ પ્રત્યય લાગવાથી કર્તરિભૂતકૃદન્ત થાય. અકર્મકધાતુ તથા જવું અર્થવાળા ધાતુને ત પ્રત્યય લાગવાથી કર્તરિભૂતકૃદન્ત થાય. (૨) આ પ્રત્યય અવિકારક (કિત) હોવાથી ગુણ થાય નહિ. (૩) વિશેષણ બને છે. રૂપો ત્રણેયલિંગે થાય.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
(૩) તા અને તવત્ પ્રત્યયના 7 નો નીચેની બાબતોમાં ન થાય. (૧) TM સિવાયના દીર્ઘ હૈં કારાન્ત ધાતુઓ, તૂ વગેરે ધાતુઓમાં (ત્તિ પ્રત્યયમાં પણ થાય) (૨) મણ્ સિવાયના ટ્ર્ અને ર્ અંતવાળા ધાતુથી, તે વખતે ધાતુના ર્ નો પણ ૬ થાય. (૩) ચોથા ગણના સૂ તૂ, ટી, ધી, મી, રી, તી, ડી, વ્રી ધાતુથી (૪) બ્રા અને ધ્યા સિવાય આકારાન્ત ધાતુ આ પૂર્વે અંતસ્થા વ્યંજનવાળો હોય તો પણ. (૪) તા કારાદિ કર્ (અવિકારક) પ્રત્યયો પર છતાં
૩૪૨
(૧) દ્દો, સો, મા, સ્થા, ના, પા, હા, ધાતુના ઞ, નો રૂ થાય. (૨) છો અને શો માં વિકલ્પે રૂ થાય.
(૩) થા ધાતુનો દ્ઘિ થાય. વા સંજ્ઞક ધાતુનો ત્ થાય.
(૪) યમ્, રમ, નમ્, મ્, હન્, મન્ અને તનાલિ ધાતુના અંત્ય વ્યંજનનો લોપ થાય.
(૫) હન, સન, નન, ધાતુમાં મૈં નો આ થાય.
(૫) પહેલા ગણના યજ્ઞાતિ [યત્, વ્હે, વે, હે, વર્, વહુ, શ્વ, વર્, વસ્ તથા વર્ (ગ.ર.)] આટલા ધાતુમાં સંપ્રસારણ થાય.
(૬) ત્તા પ્રત્યય વિષયી નિયમો :
(૧) ધાતુથી સેટ્ ત્વા કિત્ જેવો થાય નહિ.
(૨) ર્ અને ય ્ ધાતુથી ત્વા કિત્ થાય નહિં.
(૩) ક્ષુષ, વિત્તા, ખ્, મૃત્, વત્ અને વસ્ ધાતુથી સેટ્ ા કિત્ થાય. (૪) તૂં, વિદ્, મુ, પ્ર ્, સ્વપ્ અને પ્રધ્ ધાતુથી ત્વા પ્રત્યય કિત્ થાય છે.
(૭) ત્વા, તે અને તવત્ પ્રત્યય પૂર્વે યથાયોગ્ય રૂ થાય, વેર્ ધાતુમાં ત અને તવત્ પૂર્વે હૈં થાય નહિં.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિયમાવલી
૩૪૩
SHA APNA - इ + तुम्
- विul
ઈચ્છાદર્શક કૃદન્તના નિયમ (१) ७२७६श मं + त् = वर्तमान तरि इन्त
चिचीष + त् = चिचीषत् । मात्मनेपातुभi 8290s मंग +
मान = वर्तमान उतरि ६न्त चिचीष + मान = चिचीषमाण । (२) ४२७६05 + य + मान = वर्तमान भए। हन्त. (य पूर्व
अनो दो५ थाय.) चिचीष् + य + मान = चिचीष्यमाण (3) छर्श अंग + इ + तुम् = इत्वर्थ त. (अंगना अंत्य ___ अनो लो५) चिचीष् + इ + तुम् = चिचीषितुम् (४) (१) ७७६0s मं + इ + तव्य = विध्यर्थ हन्त (अंगना
अंत्य अनो दो५) चिचीष + इ + तव्य = चिचीषितव्य (२) छर्शs in + अनीय = विध्यर्थ हन्त. (मंगना अंत्य अनो दोप.) चिचीष + अनीय = चिचीषणीय
(3) ७६ अंग + य = विध्यर्थ इन्त. (अंगना अंत्य अ . नो दो५.) चिचीष + य = चिचीष्य (५) ४२७६03 अंग + इ + त्वा = सं५ भूतान्त. (अंगना अंत्य
अ नो दो५.) चिचीष + इ + त्वा = चिचीषित्वा (६) ७६र्श अंग + इ + त = भ!ि भूत हन्त (अंगना अंत्य
अ नो दोप.) चिचीष + इ + त = चिचीषित (७) ७२७६Ns in + इ + तवत् = तरि भूत पन्त (मंगना अंत्य
अ नो दोप.) चिचीष + इ + तवत् = चिचीषितवत् . (८) Ms in + इ + ष्यत् = भविष्य हन्त (अंगना मंत्य . अ नो दो५) चिचीष + इ + ष्यत् = चिचीषिष्यत् (५२स्मै. धातु)
मात्मने ७t. + इ + ष्यमान = भविष्य नत. (अंगना ... मंत्य अ नो दो५.) चिचीष + इ + ष्यमाण = चिचीषिष्यमाण (८) परस्मैपधातुम ७७६03 अंग + आञ्चकृवस् = परोक्ष भूत
हन्त चिचीष + आञ्चकृवस् = चिचीषाञ्चकृवस् । भात्मनेपहीपातुमा ७७NS अं + आञ्चक्राण = परोक्षाभूतन्त चिचीष + आञ्चक्राण = चिचीषाश्चक्राण
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪૪
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
પ્રેરક કૃદન્તના નિયમ (૧) પરસ્મપદધાતુમાં પ્રેરક અંગ + ( = વર્તમાનકર્તરિકૃદન્ત
રય + 7 = વોરયત્ આત્મપદધાતુમાં પ્રેરક અંગ + મ = વર્તમાનકર્તરિકૃદન્ત
कारय + मान = कारयमाण (૨) પ્રેરકઅંગ+માન=વર્તમાનકર્મણિકૃદન્ત. (અંગના ઉપાજ્ય મ નો લોપ.)
कारय + मान = कार्यमाण (૩) પ્રેરક અંગ++તુમ્ = હેત્વર્થ કૃદન્ત. (અંગના અંત્ય મ નો લોપ.)
कारय + इ + तुम् = कारयितुम् (૪) પ્રેરક અંગ+ડૂ+તુમ્ = સંબંધકભૂતકૃદન્ત. (અંગના અંત્ય નો લોપ.)
રય + $ + વ = રવિવા (૫) પ્રેરકસંગહ્d કર્મણિભૂતકૃદન્તના (અંગના અંત્ય નય નો લોપ.)
રય + રૂ + ત = સ્ + ડું + ત = કૃતિ . (૬) પ્રેરક અંગ+રૂ+તવ કર્તરિભૂત કૃદન્ત (અંગના અંત્ય નય નો લોપ.).
રય + $ + તવત્ = { + $ + તવત્ = તિવત્ (૭) પર પ્રેરકઅંગ ફર્મ પ્રત્ = ભવિષ્યકૃદન્ત (અંગના અંત્ય |
આત્મપ્રેરકઅંગ++ગમન = ભવિષ્ય કૃદન્ત L નો લોપ. | कारय + इ + ष्यत् = कारयिष्यत्
कारय + इ + ष्यमान = कारयिष्यमाण (૮) (૧) પ્રેરકઅંગ+રૂ+તવ્ય-વિધ્યર્થ કૃદન્ત (અંગના અંત્ય 1 નો લોપ.)
#Rય + $ + તત્ર = વિતવ્ય
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિયમાવલી
૩૪૫
(२) प्रे२ +अनीय विध्यर्थ हन्त (अंगना मंत्य अय नो दोप.)
कारय + अनीय = कारणीय (3) प्रे२४२in+य = विध्यर्थ पृन्त (गन मंत्य अय नो दोप.)
कारय + य = कार्य (c) परस्मै० प्रेमं + आञ्चकृवस् = परीक्षाभूत हन्त
मात्मने. प्रे२४ + आञ्चक्राण = परोक्षाभूत हन्त कारय + आञ्चकृवस् = कारयाञ्चकृवस् कारय + आञ्चक्राण = कारयाञ्चक्राण
મકારાન્ત ગણોનું સેઅનિવેમ્ વિભાગીકરણ
વરાત્ત સે ધાતુ पडेदो गए- तृ, भू, डी, श्वि, श्रि योथो गए। - ज़, दू, सू, ७) गं - कृ, सू, धू(धुव्), नू(नुव्)
- વ્યંજનાન્ત સેટ
५डेदो ५ - क् - लोक्, शङ्क्, ग् - लिङ्ग, घ - श्लाघ्, लङ्घ, च् - अर्च, शुच्, याच्, रुच्, छ् - वाञ्छ्, ज् - अ, सस्ज्, भ्राज्, गर्ज, राज्, ट् - अट्, रट्, लुण्ट, ठ् - पठ्, ड् - क्रीड्, ण् - भण्, त् - पत्, वृत्, यत्, द्युत्, थ् - क्वथ्, द् - वद्, निन्द्, खाद्, स्वाद्, स्पन्द्, वन्द्, मुद्, ध - वृध्, शृध्, स्पर्ध, बुध, प् - जप, कम्प, ब् - लम्ब् भ् - शुभ, जृम्भ, म् - जिम्, भ्रम, क्रम, चम्, य् - अय्, र् - चर्, क्षर्, त्वर, ल् - चल्, फल, व् - जीव, धाव्, सेव, ज्वल, ष्ठिव, श् - काश्, स् - कस्, हस्, शंस्, शस्, भ्रास्, भ्लास्,ष् -वृष, भाष, लष, ह् - अर्ह, सह, तिह, क्ष - रक्ष, शिक्ष, ईक्ष,
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪૬
धूप्/धूपाय्, विच्छ्/विच्छाय्, पण्/पणाय्, पन्/पनाय् (આ ચાર ધાતુમાં બન્ને અંગ લેવા..)
थोथो गए - ट् - लुट् त् - नृत्, द् - मद्, ध् - ऋध्, न् - जन्,
-
लुभ्, क्षुभ्, म्
प् - कुप्, दीप्, भ् श्रम्, शम्, क्षम्, क्लम्, तम्, दम्, भ्रम्, र् - पूर्, व् - दिव्, सिव्, ष्ठिव् ह् - मुह, श् भ्रंश्,
ष् - इष्, स्- अस्, यस्, त्रस्
छट्टो गए - मिल्, लिख्, व्यच्, उञ्छ्, पिश्, कृत्, लस्ज् (लज्ज्), विज्, इष्, स्फुट्, स्फुर्, त्रुट् (ए। धातुमां गुए। न थाय..)
દશમો ગણ चिन्त्, पीड्, दण्ड्, पूज्, वर्ण, सान्त्व्, चुर्, घुष्, तुल्लू, भूष, तड्, पृ, पल्, भक्षू, कथ्, गण्, रच्, स्पृह, अर्थ, क्षल्, मूल्,. वर्ज्, अर्पू, मृगू, मान् (हशभा गएरामां गुशवृद्धि उरी पोतानी इ सगाडीच्छी सेटूनी इ लगाउवी..)
પહેલો ગણ घ्रा, ध्मा, म्ना, ह्वे (ह्वा), त्रै(त्रा), धे (धा),
-
-
-
-
હૈમ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી
સ્વરાન્ત અનિટ્ ધાતુ
जि, क्षि, स्था, दा, पा, नी, ध्यै ( ध्या), गै (गा), द्रु, इ,
सृ, स्मृ, ऋ, हृ, भृ (आंां पांय धातु भविष्यन्ती भने यिात्तिपत्तिमां सेट)
थोथो गए। - ई, छो, दो, ली, शो, सो
છઠ્ઠો ગણ
रम्, नम्, गम्, श् वस्, ह्
रि, दृ, पृ, मृ (छेल्ला भए धातु लवि० डियान्मां सेद)
વ્યંજનાન્ત અનિટ્ ધાતુ
पहेलो गए। - च् - पच्, ज् - यज्, रञ्जु, सञ्जु, भज्, त्यज्, द् - शद्,
सद्, हद्, प्- तप्, शप्, सृप्, वप्, भ् - यभ्, रभ्, लभ्, म् - यम्,
क्रुश्, दंश्, दृश्, ष्
त्विष्, कृष्, स् - घस्,
रुह, लुह, मिह, नह, दह, वह
-
-
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિયમાવલી
ચોથો ગણ
ध् शुध्, युध्, क्षुध्, व्यध्, बुध्, क्रुध्, सिध्, न् - मन्, प्- क्षिप्,
-
शप्, श् - लिश्, ष् शुष्, तुष्, दुष्,
श्लिष्, ह् - नह
-
-
-
-
છઠ્ઠો ગણ च् - सिच्, मुच्, छ् प्रच्छ् ज् भ्रस्ज् (भृज्ज्), मस्ज्, स्वञ्ज्, रुज्, सृज्, द् - विद्, नुद्, तुद्, खिद्, क्षिप्, छुप्, लुप् लिप् श् - लिश्, रुश्, रिश्, दिश्, स्पृश्, मृश्,
प्
विश्, ष् - कृष्
-
क्. - शक्, ज् युज्, द् - विद् स्विद् पद्, खिद्
-
વેટ્ ધાતુ
पहेलो गए। - स्यन्द्, सिध्, त्रप्, कृप्, गुप्/ गोपाय्, क्षम्, तक्षु, त्वक्षु, गुह्
स्निह्
ચોથો ગણ
છૂટ્ટો ગણ
સ્વરાન્ત
-
क्लिद्, रध्, तृप्, दृप्, क्षम्, नशू, मुह, द्रुह, स्नुह,
व्रश्च, तृह, तृह, स्तृह, स्तृह
स्वृ (पहेलो गए। )
३४७
-
सेट्द्धातु- गुडरी धातु + इ + प्रत्यय
અનિદ્ધાતુ - ગુણકરી ધાતુ + પ્રત્યય વેટ્લાતુ - ઉપરની બન્ને રીતે કરવા.
સમાપ્ત
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધાતુ | ધાતુક્રમ.
મૂળ ધાતુ
,
મન્ આ. आप् ५. # ઉ. चि ૩ ૫. ધુ ઉં.
૧૩૧૪ | મૌટિ વ્યાપ્ત ૧૩૦૭ | માણૂં વ્યાપ્ત ૧ ૨૯૩ | कृग्ट् हिंसायाम् ૧૨૯૦. | चिंग्ट् चयने ૧૨૯૭
| टुढुंट उपतापे
. . .' – – તા. N
સંસ્કૃત ધાતુપાઠ અનુબંધ
અનુબંધ ફળ પ ગણ પાંચમો . ] , ટુ, રૂ | ઔ-વિકલ્પ , ટુ-પાંચમાં ગણ, ડું-આ.પદી.
•-અનિટુ, તૃ-અદ્યતનીમાં પ્રત્યય, -પાંચમાં ગણ.
•-અનિટ, ઉભયપદ, પાંચમાં ગણ. •, , ટુ | -અનિટુ, ઉભયપદ, પાંચમાં ગણ. ટું, , ત્
-અનિટુ, ટુ-મથુનું પ્રત્યય, ટુ-પાંચમાં ગણ. અન્ય વ્યાકરણના મતે હોવાથી ધાતુપાઠમાં આપેલ નથી.
-ઉ.૫, -પાંચમાં ગણ. સા, ર્ | ત્રિ-વર્તમાનમાં વત પ્રત્યય, ગા-વસ્ત/સ્તવતુ પર છતાં નિષેધ.
-પાંચમાં ગણ.
-ઉભયપદ, પાંચમાં ગણ. ૨ | નૃ–અદ્યતનીમાં પ્રત્યય, -અનિ, ટુ-પાંચમાં ગણ.
-અનિ, પાંચમાં ગણ માટે. -અનિટુ, ટુ-પાંચમાં ગણ.
-અનિ, ટુ-પાંચમાં ગણ, ઉભયપદ. •, ग्, ट् | -અમિ, ઉભયપદ, -પાંચમો ગણ.
•-અનિટુ, ટુ-પાંચમાં ગણ.
ધૂ ઉ.
• = ' અ પ
૧૨૯૧ धूग्ट् कम्पने ૧૩૧૨ | fબપૃષVIVIષ્ય
| 9
વૃ ઉ ૧૨૯૪ | વૃત્વરને શ૬ ૫. ૧૩૦૦ | शक्लृट् शक्तौ શ્ર (9) પ. ૧૨૯૬] છંટું શ્રવણે સાધુ ૫. [ ૧૩૦૫ | साधंट संसिद्धौ મુ ઉ. | ૧૨૮૬ | डुंगट् अभिषवे ઝૂ ઉ. | ૧૨૯૨ | સ્વંદ્ ગચ્છાને દિ ૫. | ૧૨૯૫ | હિંન્દુ તિ-વૃધ્યો:
૫
• = . . . . . N = = ૫ ૫ ૩
-
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધાતુ
कृ 3.
तन् 3.
मन् २। वन् ख सन्
क्षण् 3.
क्षिण 3.
अश् ५.
क्लिश् ५. क्री 3.
ग्रन्थ् ५. ग्रह 3.
पुष् ५.
प्री 3.
बन्ध् ५.
ધાતુક્રમ
મૂળ ધાતુ
८८८
डुकृंग्र
१४८८ | तनूयी विस्तारे
१५०७ | मनूयि बोधने
१५०९ | वनूयि याचने
१५०० | षणूयी दाने १५०१ | क्षणूग् हिंसायाम् १५०२ |क्षिणूयी हिंसायाम्
१५५८ | अशश् भोजने १५५७ | क्लिशौश् विबाधने
१५०८ | डुक्रींग्श् द्रव्यविनिमये
१५४८ | ग्रन्थश् संदर्भे १५१७ |ग्रहीश् उपादाने
१५६४ | पुषश् पुष्टौ
१५१० प्रींग्श् तृप्ति - कान्त्योः १५५२ | बन्धंश् बन्धने
અનુબંધ ■ गए। खाहभो
डु,
ऊ, यू,
ऊ, यू, ई
ऊ, यू, ई
ऊ, य्, ई
ऊ, ग्
ऊ, यू, ई
ગણ
श्
औ, श्
અનુબંધ ફળ
डु-त्रिमक् प्रत्यय भाटे, •-अनिट् भाटे ग् - ७.५. भाटे. 3- Al wului şZ laseù, q-HsHI DIRI, -63.El. ऊ-क्त्वा नी खाहिभां इट् विट्ठल्थे, य्-खामा गए।, ई- 3. पही. ऊ- क्त्वा नी महिमां इट् विट्ठल्ये, य्-खाहमा गएंगे, ई- उ. पही. ऊ- क्त्वा पूर्वे विऽथे. इट्, य्-आमा गए, ई- 3. पी. 3-kal ya lascù 35, T-6.4El.
ऊ - क्त्वा पूर्वे विऽस्ये इट् य्-आमा गएरा, ई- 3 . पही.
નવમો
डु, •, ग्, श्
ई, श्
• श्, ग्
श्
श्-नवमा गए.
श्-नवभा गए, औ-विडल्ये इट्.
• - अनि, ग् - उभयप, श्- नवभाग, डु-त्रिमक् प्रत्यय. श्-नवमा गए.
ई- उभयप, श्-नवमा गए.
श्-नवमा गए.
• अनिट्, ग्-उभयपछी, श्- नवभागला. •-अनिट्, श्-नवमा गए.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુબંધ श्
Aી
ની ઉં.
석 A -
A
શ્રી ઉ.
|
석
= A -
ધાતુ | ધાતુક્રમ મૂળ ધાતુ મન્ચ ૫. ૧૫૪૭મથ વિત્તોડને
૧૫૧૨ | નીં હિંસાયામ્ मुष् ५. ૧૫૬૩| મુષ તે मृद् ५. ૧૫૫૦ | मृदश् क्षोदे
૧૫૧૧શ્રીંમ્ પાવે. ક્ષમ ૫. ૧૫૫૩ ક્ષમણ્ સંવતને જ્ઞા(ના) ૫. ૧૫૪૦, જ્ઞાં ગવવોથને 9 આ. ૧૫૬૭ | વૃક્શ સમ્ભવતૌ પૂ ઉ. ૧૫૧૮ | पूग्श् पवने ટૂ ઉ. ૧૫૧૯| ખૂશું છે?
૧૫૨૦] ધૂણ વપૂને હૂ ઉ. | ૧૫૨૧ તૃણ ગચ્છાને વૃ ઉ. | ૧૫૨૩ वृग्श् वरणे થા(બી) ૫. ૧૫૨૪,થાંશું દાન ની પ. ૧૫૨૬ નર્તપણે # ઉ. '
૧૫૨૨| fહંસાયામ્ છૂપ. ૧૫૩૧ શુશુ હિંસાવાનું
અનુબંધ ફળ શું-નવમા ગણ. --અનિ, ઉભયપદી, શું-નવમાગણ.
-નવમા ગણ.
-નવમા ગણ. | -અનિ, —ઉભયપદી, શું-નવમાગણ. શું-નવમા ગણ. -અનિટુ, -નવમાગણ.
આત્મપદી, -નવમાગણ. -ઉભયપદ, -નવમાગણ. -ઉભયપદ, -નવમાગણ. –ઉભયપદ, -નવમાગણ. -ઉભયપદ, -નવમાગણ. -ઉભયપદ, શું-નવમાગણ. -અનિટુ, -નવમાગણ.
-અનિ, નવમાગણ. | શુ-નવમાગણ, ઉભયપદ. | શું-નવમાગણ.
= = = = - 석 석 석 석 석 석 석 석 석 석
= A .
ધૂ ઉ.
H
|
- |
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધાતુ
રૃ પ ढ्ढ ५.
www
जू ५.
गृ ५.
अञ्जु ५.
इन्ध् .
खिद् २. छिद् 3.
तृह ५.
पिष् ५. पृच् ५.
भञ्ज् ५.
भिद् 3.
ધાતુક્રમ
१५३२ | पृश् पालन१५३५ | दृश् विदारणे १५३६ | नॄश् वयोहानौ १५३८ | गृश् शब्दे
મૂળ ધાતુ
--पूरणयोः
१४८६ | खिदिंप् दैन्ये १४७८ | छिट्टंपी द्वैधीकरणे
१४८५ | तृहप् हिंसायाम् १४८३ |पिष्लृप् संचूर्णने
અનુબંધ
१४८८ | अञ्जौप् व्यक्ति प्रक्षण गतिषु औ, प् १४८८ ञिइन्धैपि दीप्तौ
१४८२ | पृचैप् संपर्के १४८६ | भञ्जोंप् आमर्दने
१४७७ भिपी विदारणे
श्
"श्
श्
श्
■ गए। सातभो
श्-नवभागएा.
शू-नवभागशः
श्-नवभागला.
श्-नवभागए.
औ-विट्ठल्ये इट्, प्-सातमा गए.
ञि, ऐ, पू, इञि - वर्तमानमां क्त प्रत्यय, प्-सातमा गए। ऐ-क्त, क्तवतु ५२ छतां इट् निषेध, इ-आ.प.
•, लृ, प्
ऐ, प् ओ, •, प्
અનુબંધ ફળ
इ
इ-आ.प., •-अनिट्, प्-सातमा गए.
•, ऋ, प्, ई ॠ - अध. अङ् प्रत्यय विडल्ये, •-अनिट् प्-सातमा गए,
-63.48.
•, ऋ, पू, ई
प्-सातमा गए.
•-अनिट्, लृ - अङ्प्रत्यय, प-सातमा गए।.
ऐ- क्त, क्तवतु ५२ छतां इट् निषेध, प्-सातमा गए।. ओ-क्त, क्तवतु न त नो न २वा •अनिट् प्-सातमागा. • - खनिद, ॠ - अद्य अङ् प्रत्यय विट्ठल्ये, ई - 3 . ५६, प्-सातभागए.
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધાતુ भुज् 3. रिच् 3.
रुध् .
विच् 3.
विज् ५.
विद् खा. युज् 3.
शिष् ५.. हिंस् ५. क्षुद् 3.
ધાતુક્રમ
મૂળ ધાતુ १४८७ | भुजंप् पालनाऽभ्यवहारयोः १४७४ रिचृपी-विरेचने
१४७३ रुधूंपी आवरणे १४७५ | विचृपी पृथग्भावे
१४८८ || ओविजैप् भय-चलनयोः
१४८७ विदिंपू विचारणे
१४७६ | युजूंपी योगे
१४८२ | शिष्लृप् विशेषणे
१४८४ हिसुप् हिंसायाम्
१४७८ | क्षुट्टंपी संपेषे
અનુબંધ
અનુબંધ ફળ
•, प्
•-अनिद्, प्-सातभाग.
ॠ, •, प्, ई ॠ - अद्यतनीमां अङ् विल्थे, ई - लययह, •-अनिदू,
ॠ, प्, ई
ॠ, •, प्, ई
ओ, ऐ, प्
प्-सातभागएा.
ॠ - अद्यतनीमां अविऽस्ये •-अनि, ई- 3. प., प्-सातमागा. ऋ - अद्यतनीमां अ विल्ये, ई - लयप, अनिद प्-सातमागा.
इ, ॰, प् ॠ, •, प्, ई
ओ-क्त, क्तवतु ना त नो न ४२वा ऐक्त, क्तवतु ५२ छतां इट् निषेध, प्-सातमा गए.
इ - खा.प., •-अनिट् पू-सातमा गए.
ॠ - अद्यतनीमां अङ् विडये - अनिट् ई - लयप, प्-सातमागा.
लृ, प्
लृ - अद्यतनीभां अङ् प्रत्यय •-अनिट् प्-सातमागा. उ-स्वरथी पर न् आगम, प्-सातमा गए.
उ, प्
•, ॠ प्, ई ॠ - अद्यतनीमा अङ् विहस्ये अनिदू, ई - लयप,
प्-सातमागा.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધાતુ
37f2+3 241.
इ. ५.
ख्या ५. तु.
द्रा ५..
दा ५.
नु प.
पा ५.
प्सा ५.
ब्रू 3.
भा ५.
मा ५.
या ५.
यु..
रा ५.
रु ५.
ધાતુક્રમ
મૂળ ધાતુ
११०४ | इंक् अध्ययने
१०७५ | इंण्क् गतौ
१०७१ |ख्यांक् प्रथने
१०७८ तुंक् वृत्ति - हिंसा - पूरणेषु १०६६ | द्रांक् कुत्सितगतौ १०७० | दांव्क् लवने
१०८१ |णुक् स्तुतौ १०६७ | पांक् रक्षणे
१०९० | प्सांक् भक्षणे
११२५ | बूंग्क् व्यक्तायां वाचि
१०६१ | भांक् दीप्तौ
१०७३ | मांक् माने
१०९२ |यांक् प्रापणे
१०८० | युक् मिश्रणे
१०६८ | रांक् दाने १०८५ | रुक् शब्दे
અનુબંધ
ગણ
• ङ् क्
• ण्, क्
क्
, क्
•, क्
•, ग्, क्
•, क्
•, क्
श्र
श्री
અનુબંધ ફળ
બીજો
• - अनिद, क्- जीभगाएग, ङ्-ख.५६.
•-अनिट् क्-जीभगाएश, ण्- इंक् धातुथी असंग पाडवा. • अनिट् क् - श्री भग
•-अनिट्, क्-श्रीभगए.
•-अनिट्, क्-श्रीभगाए. • - अनिद, क्- जीभगाए. क्-श्रीभगए.
•-अनिट् भाटे, क्-जीभ गए. • - अनिट् क् - श्रीभगा.
• - अनिट्, ग् - ७.५६ी, क्- श्रीभगाए..
•-अनिट्, क्-श्रीभग •-अनिट्, क्-श्रीभगए. • - अनिट् क्- जी भगाए. क्-श्रीभगाए..
• - अनिट् क् - श्रीभगाए. क्-श्रीभगए.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________
धातु धातुम મૂળ ધાતુ
१०६३ | वाक् गति-गन्धनयोः ला ५. १०६८ | लांक् आदाने
| ११०५ | शीफू स्वप्ने १०६५ | श्रांक पाके . ૧૦૭૮ पुंक् प्रसवैश्वर्ययोः । ११०७ | षूङौक् प्राणिगर्भविमोचने
११२४ | ष्टुंग्क् स्तुतौ स्ना ५. १०६४ | ष्णांक शौचे स्नु प. ૧૦૮૩ स्नुक् प्रस्नवने हनु मा.
११०६ | हनुंङ्क्. अपनयने अद् ५. १०५८ | अदं भक्षणे अन् ५.
१०८८ अनक् प्राणने चकास् ५. १०८४ | चकासृक् दीप्तौ जक्ष् ५.. | १०८१ | जक्षक् भक्ष-हसनयोः जागृ ५. . १०८3 | जागृक् निद्राक्षये दरिद्रा ५. १०८२ | दरिद्राक् दुर्गतौ रुद् ५. | १०८७ | रुदृक् अश्रुविमोचने शास् ५. । १०८५ | शासूक् अनुशिष्टौ
अनुबंध
અનુબંધ ફળ •-मनिट, क्-श्री .
•-शनिद, क्-श्री . क ङ्-मा.पही क्-
बीए. •-मनि, क्-श्री .
•-मनि, क्-बी . औ, क् |ङ्-.पही, औ-वेट, क्-01 . क् •-मनिट, ग्-6.५४ी, क्-
बीए. •-अनिद, क्-बीए. क्-ची . . •मनिट, ङ्-.पही, क्-6l91191.. •-मनिट. क्- .. ऋ-मद्यतनीमा प्रत्यय ५२ ७ri Gपान्त्यस्य निषेध, क्-alnuu. क्-श्री ए. क्-बी. ए. . क्-बी . ऋ-मध. अप्रत्यय विल्पे, क्-श्री . ऊ-क्त्वा नी मामा इट् निषेध, क्-पी .
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________
भ
+
૧૧૧૪
ईश् मा.
धातु | पातुम મૂળ ધાતુ श्वस् ५. १०८० श्वसक् प्राणने स्वप् ५. | १०८८ बिष्वपंक् शये अस् ५. ११०२ । असक् भुवि आ+शास् म..| १११८ आङः शासूकि इच्छायाम् आस् मा. ११.१८ | आसिक् उपवेशने ईड् मा.
ईडिक् स्तुतौ
११.१६ | ईशिक् ऐश्वर्ये चक्ष मा. ११.२२ | चक्षिक व्यक्तायां वाचि दिह 6. ११.२८ | दिहींक् लेपे
११२७ | दुहीक क्षरणे द्विष् 6. ११२६ | द्विषींक् अप्रीतौ मृज् ५. १०८७ | मृजौक् शुद्धौ लिह 3. ११२८ | लिहीक् आस्वादने वच् ५. १०८६ | वचंक् भाषणे वश् ५. ११०१ | वशक् कान्तौ वस् . १११७ | वसिक् आच्छादने विद् ५. | १०८८ | विदक् ज्ञाने ह्न ५. | ११०० । हनं हिंसा-गत्योः
.. cohollow
અનુબંધ
अनु५३ | क्-पी1 . जि, •, क् | जि-वर्तमानमा क्त प्रत्यय, •-निद, क्-40111..
क्-श्री . क्, इ | इ-मा.५६., क्-
बीए, ऊ-क्त्वा नी माहिमा इट् विपे. इ-मा.५६, क्-lnel. क् इ-म.पही, क्-बी .
| इ-मा.पही, क्- गए. | इ-म.पी, क्-wlnn. ई-6.५४ी, •-निद, क्-जी . •-मनिट, ई-७.५४ी, क्-पी . ई-मयपी, क्-भी , •-मनिट.
औ-इट् विल्पे, क्-wln . | •-अनि, ग्-6.५४ी, क्-. •-मनिद, क्- . क्-श्री . इ-41.५६, क्-win ol. | क्-जी. ए. | •-निट, क्-41.2011.
दुह् ७.
भ.. ..
..
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધાતુ | ધાતુક્રમ
મૂળ ધાતુ
અનુબંધ
અનુબંધ ફળ
भी ५. हा ५.
हु ५.
ही ५.
ऋ५. दा 3. धा 6. निज् ७.
११३२ | जिभीक् भये ११३१ | ओहांक त्यागे ११३०| हुंक् दाना-ऽदनयोः . ૧૧૩૩ | ह्रींक् लज्जायाम् ૧૧૩૫ ऋक् गतौ ११३८ डुदांग्क् दाने ११३८ | डुधांग्क् धारणे च ११४१ णिचूंकी शौचे च
- रात्रीही जि, •, क् |•-मनिट, क्-त्री , जि-वर्तमाननो त(क्त) usai. .
ओ, •, क् |•-मनिट, क्-त्री , ओ-क्त, क्तवतु न त नो न २. ., क् | •-शनि, क्-त्री .
•-मनिट, क्-त्री .
| •-निद, क्-त्री . ग्, डु| •-अनि, क्-त्री , ग्-मय५६, डु-त्रिमा प्रत्यय.
ग, डु | •-निद, क्-त्री , ग्-मय५६, डु-त्रिमा प्रत्यय. •, क्, ई| ऋ-मयतनामा अङ् प्रत्यय विल्ये, क्-त्री , •-निद,
ई-6.५ही. •-मनिद, क्-त्री .
| અન્ય વ્યાકરણનો મત હોવાથી ધાતુપાઠમાં આપેલ નથી. टु,डु,,क्,ग् | टु-अथुस् प्रत्यय, डु-त्रिमक् प्रत्यय, क्-त्री , ग्-७.५६. ., ङ् क् |-अनि, ङ्-मा.५., क्-त्री . •, ऋ, क्, ई| •-मनिट, क्-त्री , ई-७.५. ऋ-सतनीभां अप्रत्यय विस्पे. •, लु, क्, ई | •-मनिट, क्-त्री , ई-6.५. तृ-अद्यतनाम अप्रत्यय ४२41. | ओ,ङ् क्, ••-निद, क्-त्री , ओ-क्त, क्तवतु न त नो न ४२वा.
११३४ | पृक् पालन-पूरणयोः
पृ ५. पृ ५. भृ 6. मा मा. विज् 6. विष् 6. हा मा.
११४० टुडु,ग्क् पोषणे च । ११३७ | मांफ् मान-शब्दयोः ११४२ | विजूंकी पृथग्भावे ११४३ | विष्लंकी व्याप्ती ११३६ | ओहांङ्क् गतौ
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫૭
ગુરુ રામ સ્તુતિ અષ્ટક
ગુરુ રામ સ્તુતિ અષ્ટક (વસંત તિલકા - ભક્તામર) - રચયિતા : મુનિ ઉદયરત્નવિજય
સાનિધ્યમાં સતત જેહ રહે સુપેરે, ઉદ્વિગ્નતા ઝબક વીજલ શી વિખેરે જેઓ સદા કુટિલ કર્મથી દૂર વારે, તે રામસૂરિ ગુરુને પ્રણમું સવારે. ૧ શાસ્ત્રો અને સુખદભાવિ તણા ઘડેયા, જેઓ બન્યા સુમન ને લઈ ભૂલ હૈયા મહેંકે જ્યહાં વચન વીર શુભ પ્રચારે, તે રામસૂરિ ગુરુને પ્રણમું સવારે. ૨ પચાસ સત્યવિજય પ્રભુ પટ્ટ આબે, શ્રી રૂપવિજય ગુરુ ડહેલાને થાપે ધર્મ-સુરેન્દ્ર શિશુ થે બહુ તેજ ધારે, તે રામસૂરિ ગુરુને પ્રણમું સવારે. ૩ સિત્તેર ને ઉપર સાત પરંપરા એ, અષ્ટ સહસ્ત્રી તપગચ્છ સનાથ થાએ વાણી સહુ મુનિવરો સહસા સ્વીકારે, તે રામસૂરિ ગુરુને પ્રણમું સવારે. ૪ આચાર ચૂસ્ત વળી જ્ઞાન ક્રિયા એ મગ્ન, શિષ્યો ભણી સતત જે રહેતા સચિંત્ત ભવ્યો તણા પરમ મંગળ ને ઉજાળે, તે રામસૂરિ ગુરુને પ્રણમું સવારે. ૫ - પાર્થાત જે શ્રમણજીવન શુદ્ધ ભાવે, હોઠે વહે વચન આગમ અમૃષા એ ધીમા ચલે પણ ધરા પર નેણ ઢાળે, તે રામસૂરિ ગુરુને પ્રણમું સવારે. ૬ તે ધન્ય છે ગુરુ તણાં ચરણો મળ્યા છે, તે ધન્ય છે ગુરુ તણા વચનો ફળ્યા છે જેની કથા લહર અંતર આગ ઠારે, તે રામસૂરિ ગુરુને પ્રણમું સવારે. ૭ સ્વાધ્યાય સૂર સુણતાં બહુ થાય રાજી, ગીતો મધુર જિમ પાંખડી ગાય તાજી જ્યારે વળી સૂરજ “ઉદય” થાય ત્યારે, તે રામસૂરિ ગુરુને પ્રણમું સવારે. ૮
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________
: દિવ્યાશિષ: પરમ પૂજ્ય તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્યદિવ શ્રી વિજયરામસૂરીશ્વરજી મહારાજા,(ડહેલાવાળા)
.: શુભાશિષ : પરમ પૂજ્ય ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદિવ. શ્રી વિજયઅભર્યદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા)
પ.પૂ. duપ્રવચનપા સામાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયનચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના શુભાશિષ-પ્રેરણાથી
શશ થયેલું જનમાન્ય-લોકપ્રિય માસિક
હૃદય પરિવર્તન)
0 તાત્વિક પ્રવચનો, » ઝકડી રાખતી કથાઓ, » બાળકો માટે બાલવિભાગ,
જિજ્ઞાસુઓ માટે પૂછો અને જાણો, છે વૃદ્ધો માટે સમાધિભરી વાતો, » રમત-ગમત-ઇનામી પ્રશનોત્તરી, - તથા ગુરુભક્તો માટે ગુરુદેવના સમાચાર હૃદય પરિવર્તન કરવા આજે જ મંગાવો.
હૃદય પરિવર્તન
: લવાજમ: ૩ વર્ષઃ ૩૫૦/- પાંચ વર્ષ પ૦૦/- આજીવનઃ ૧૦૦૦/મુખ્યાલય - શ્રી રત્નોદય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ
અજય આર. શાહ વિનસ મેડીકલ સ્ટોર્સ, ઉરમાનપુરા ચાર રસ્તા, , આશ્રમ રોડ, અમદાવાદ. મો. ૯૩૨૮૨૦૫૩૬૭
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ ગુરુદેવ... આપે અમદાવાદ, સુરતમાં પાંચ-પાંચ પાઠશાળાની સ્થાપના કરી અને શ્રમણ-શ્રમણીના જ્ઞાનયજ્ઞમાં નિમિત્તરૂપ બન્યા અમે પણ આપશ્રીના આ પુનિત પંથે . પ્રયાણ કરી આપના નામને યશોજ્વલ બનાવવા આચાર્ય શ્રી વિથ રામસુરીશ્વરજી તત્વજ્ઞાન સંરફત પાઠશાળાની મુંબઈ બોરીવલી મધ્યે સ્થાપના કરી.. : પ્રેરક : પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી વિજયરત્નચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા (ડહેલાવાળા) Bharat Graphics - Ahmedabad-380001 [Ph. : 079-22]3HI76, M : 992502010