Book Title: Agam Satik Part 34 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 4
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009025/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda 38 anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH AgamasaTIkaanuvAda [ Avazyaka-4 .. prila zrI AzApurA - anuvAda-zreNInA sarjaka - pAtALa jenI mani dIparatnasAgara"sed ( tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA. supa Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 4ra saMpUrNa mUlya-ra-10,000 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLo Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. 1i4/1]. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda - - - - - - Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 34 mAM che... 0 AvazyakamUla-1 nI -0- niryukti-1274 thI AraMbhIne -0- niyukti-1622 pUrNa -0- adhyayana-4-sUtra 16 thI AraMbhIne -0- adhyayana-6-saMpUrNa - 8 - -x--X-- x - x - 8 - TAIpa seTIMga - mudraka - zrI mahAkAlI enTaraprAIjha|||| navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. || ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736. Tel. 079-25508631 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vijJarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA. pUjya AcAryazrI cakacaMsUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIzaH vaMdanA - 0 0 0 0 ' ? 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa? 0 cAritra prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtirapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipUla dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda PALPALE na Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [34] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI, paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjInA parivAravartInI A sALI zrI satyAnazrIjI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI gAMdhInagara jaina saMgha beMgalora Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sAdhvIzrI hitajJAzrIjI manI preraNAthI "zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIratnA sAdhvIzrI pUrNaprajJAthIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa,' muMbaI Agama-saTIka anuvAda sahAyako (1) pa.pU. bhagavatIjI dezanAdakSa AdevazrI naradevasAgarasUrijI maLyAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkarasUrIzvarajI ma nI preraNAthI "abhinava jaina zvebhUpU. saMgha,'' amadAvAda. - (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya AdevazrI municaMdrasUrijI manI preraNAthI "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa,'' bhIlaDIyAjI. (4) 5.pU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sA sUryaprabhAzrIjI manI preraNAthI - zrI bhagavatI nagara upAzrayanI baheno,' amadAvAda. (5) paramapUjyA varadharmAzrIjI ma0nA ziSyA tapasvIratnA sAdhvIzrI pratidharmAzrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArzvabhakti zvebhUpU. jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa zvebhUp tapA jaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramaNIvaryAzrI saumyaguNAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zvebhUpU jainasaMgha,' pAlaDI, amadAvAda. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi saTIkaM 46-prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, dRSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niryuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane gAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zrRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. M 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthakpRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIkaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH _ namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 5 Avazyaka praga-TIkA sahita-anuvAda - X - X - X - X - X - X - X - X - X - bhAga-34 40 Avazyaka-mUlarA-1/4 A pUrve bhAga-1 thI 3mAM Avazyaka sUtranI niyukti 1 thI 1273, sAthaLa 1 thI 3 saMpUrNa ane adhyayaof-defl sUmo 1 thI 26LuM TIkA sahita vivecaka, sAnuvAda karela che. A bhAga-4mAM adhyayana-4-LI sUtra-26nuM chelluM sUtra "bamIza yogasaMgraha''thI AraMbhIne cha e adhyayana sahitanuM AkhuM "Avazyaka sUjha" niyukti ane mULa sUkko sahita sonuvAda vivecana pUrNa thAya che. tethI 163 sudhInI niyukti 92 sudhI mULa sUcho tathA adhyayana- 45TethI AraMbhI adhyayana-1 tathA 6 badhuM ja para thaze. bhAga-1 ane ra mAM ame niyukti ane tenuM vivecana baMne alaga alaga bhAgamAM lIdhelA bhAga-3 ane 4mAM niyukti ane tenuM vivecana baMne sAthe ja lIdhela che. alagaalaga vibhAga karela nathI. vAMcatI vakhate saheluM paDe te rIte TAIpa-kampojha goThavela che. adhyayana-4-"pratikramaNa"...bhAga-3 thI cAlu che anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana Agama saTIka anuvAda zreNImAM A cAlIzamuM Agama che je cAra mULasUtromAM paheluM sUtra che. te 'Avazyaka' nAmathI prasiddha che tenuM prAkRtamAM zrAvaNa evuM nAma che. paNa gujarAtI ke saMskRtamAM tene "AvavA' nAme ja oLakhavAmAM Ave che. AmAM cha adhyayano che. mULa AvazyakanuM kada to ghaNuM ja nAnuM che. mAtra-92 sUtromAM cha e adhyayano pUrA thaI jAya che. paraMtu tenI niyukitanI saMkhyA-1623 che. vaLI temAM bhASya ane hAbhidrIya TIkAne kAraNe tenuM kada ghaNuM ja moTu thaI jAya che. jo tenA uparanI cUrNi, bRhabhASya ItyAdi vivaraNo sAthe rAkhavAmAM Ave to A sUtranuM kada ghaNuM-ghaNuM ja vistRta thaI jAya. mULa AvazyakamAM to sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAyotsarga, paracakhANa e cha viSayo che. paNa niyukti sAthe vRddhi ane vRtti laIe to jenA vADmaya banI jAya teTalA viSayo ane kathA-daiTAMta saha A Agama pracUra mAhitIno sota banI rahela che. ahIM ame anuvAdamAM niyukti, bhASya, cUrNi, hAribhadrIya vRttinI mukhyatA rAkhela che, paraMtu vizeSAvazyaka bhASyAdi paNa joI levA yogya ja che. temAM ghaNuM ja tAtvika uMDANa samAvAyela che. ahIM anuvAdamAM kyAMka koIka saMdarbho umerAyela che, to kyAMka vyAkaraNAdi prayogo choDI dIdhA che. kathA-daSTAMto paNa kyAMka vAkyapUrti AdithI laMbAyA che, to kyAMka saMkSepa paNa karyo che. ame A Agamane niryakiraNanA AdhAre cAra vibhAgamAM vaheMcela che, jemAM pahelA traNa bhAgamAM kula-1 thI 1273 niyukti ane vivecana karyA che. A bhAgamAM bAkI rahelI badhI niyukti AvI jAya che. A cothA bhAgamAM cothA adhyayananA bAkI rahelA sUtro ane adhyayana-5 ane 6 samAvI Avazyaka sUtra vivecana pUru karela che. 342] [avazyakasUjhanA bhAga-3mAM sUtra-26 nodhela che. temAM chelluM peTA sUtra : "bajhIza yogasaMgraha" viro che. mAM chellA sUmano smArya tyAM noMdhela che, tenuM vivecana A bhAgamAM karavAnuM che. te baMne A pramANe - * sUtra-26 :- nio zeSa bhAga -1 jamIza yoga saMgrahane kAraNe je aticAra sevAyela hoya tenuM huM pratikramaNa ruM chuM. * vivecana-26 : je yojAya te yoga arthAtu mana-vacana-kAyAno vyApAra, te azubha pratikamaNanA adhikArathI prazasta ja grahaNa karAya che, temAM ziSya ane AcAryanI AlocanA nirAlApa Adi prakArathI saMgraha te yoga saMgraha. prazAM yoga saMgrahanA nimitavathI AlocanAdi ja te rIte kahe che - te batrIza bhede hoya che, tene darzAvavAno niryuktikAra kahe che - * niyukti-1234 thI 1238 nuM vivecana : (1) AlocanA - prazasta mokSa sAdhaka yogonA saMgrahane mATe ziSya vaDe AcAryane samyak AlocanA ApavI joIe. (2) nipalApa - AcArya paNa prazasta mokSa sAdhaka yogasaMgrahane mATe ja apAyela AlocanAmAM nirapalApa rahe. arthAta bIjAne na kahe. (3) ApattimAM deDha dharmatva- yogasaMgrahane mATe badhAM sAdhu vaDe dravyAdi bhedazI ApattimAM deDha dharmanA kavI arthAtu ApattimAM sArI rIte de dhamathI rahevuM. (4) anizritopadhAna - prazasta yoganA saMgraha mATe anizrita upadhAna karavA athavA anizrita upadhAnamAM cana karavo. upadhAna eTale tapa, Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ae 4/26, ni - 1234 thI 1278 anizrita eTale Aloka ane paralokanI apekSA sahita. (5) zikSA - prazasta yoganA saMgraha mATe zikSAnI sevA karavI. te be bhede che - grahaNa ane Asevana zikSA. (6) nipratikarma- prazasta yoga saMgrahane mATe nipratikarma zarIratA sevavI joIe. paNa nAgadatanI mAphaka anyathA vartavuM na joIe. (9) ajJAnatA- bIjA na jANe kema tapa karavo joIe. jethI prazasta yoga saMgraha thAya. (8) alobha - alobhamAM yatna karavo. (have "prazasta yoga saMgraha thAya" A vAkya badhe joDI devuM.. (9) titikSA - titikSA karavI athati parISahAdino japa karavo. (10) Arjava - RjubhAva, te kartavya che. (11) suci - zuci vaDe thavuM athavuM saMyamavALA thavuM. (12) samyagRSTi - aviparita daiSTi saLavI eTale samyak darzana zuddhi karavI. (3) samAdhi - cittanI svasthatA rUpa samAdhi rAkhavI. (14) AyAropaNa - AcArayukta thavuM - mAyA na karavI. (15) vinayoga - vinayavALA na thavuM - mAna na karavuM. (16) saMvega - saMvega dharavo. (17) dhRtimati- dhRtipradhAna mati karavI. (18) prasidhi- praNidhi tyAga athAt mAyA na karavI. (19) suvidhi- sabhya vidhi karavI. (20) saMvara - saMvara karavo. (21) AtmadoSa - no upasaMhAra karavo. (22) sarvakAma - thI virakatatA bhAvavI. (23,24) pratyAkhyAna - mUlaguNa ane uttaraguNanA viSayamAM pratyAkhyAna karavuM, (5) vyutsarga - dravya, bhAvathI vividha vyANa. (26) apamAda - pramAda na karavo. (23) lavAlava - kAla upalakSaNa kSaNamAM sAmAcArI anuSThAna karavuM. (28) dhyAna saMvara yoga - karavo joIe. (29) mAraNAMtika - vedanAnA udayamAM ke mAraNAMtikamAM kSobha na karavo. (30) saMgara parijJA - saMganI jJaparijJA, pratyAkhyAna parijJA bhAvathI parijJA karavI. (31) prAyazcitta - karavuM. (32) ArAdhanA - maraNakALe ArAdhanA karavI. have paheluM dvAra kahevA niryuktikAra jaNAve che. * niyukti-1279-vivecana : ujainI nagarI hatI. tyAM jitazatru rAjA hato. atI balavAnuM aNamala hato. sopAka nagaramAM pRthvIpati rAjA ane siMhagiri nAme malla vallabha hato. ujainI nagarImAM aTTanamala badhAM rAjyomAM ajeya hato. A tarapha samudra kinAre sopAraka nagaramAM siMhagiri rAjA, mallomAM je jaya pAme, tene ghaNuM dravya Apato te ane tyAM jaIne prativarSa patAkAne grahaNa karato hato. vicAre che ke A bIjI sAcI AvIne patAkA laI jAya che. A mArI apabhAjanA che. tethI bIje mala zodhe che. teNe eka mAcikane carabI pIto joyo. tenI bala parIkSA karI. jANIne popyo. pharI ana Avyo. sopAkamAM mAspikamala vaDe yuddhamAM parAjaya pAmyo. te vicAre che ke A mArI hAni ane A taraNanI vRddhi che. bIjA mallanI zodha kare che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 bhRgukaccha hariNi gAme dUritakUpikAmAM eka kheDUta joyo. eka hAthe te haLa vaheto hato, eka hAthe kapAsa uMcakato hato. tene joIne ubho rahyo. Ano AhAra huM jouM. baLada chaya mukyA. tenI patnI bhojana laIne AvI. cokhAno ghaDo joyo jamyo. saMjJAbhUmi gayo, tyAM paNa jue che. vikAsa thatAM tenA ja ghera vasati mAMgI. ApI, raho. tene pUche che - tArI AjIvikA zuM che ? ane badhI vAta karI. kheDUtanI patnIne AzvAsita karI kheDUtane ujainI laI gayo. tene vamana, virecana karAvI, popyo. yuddhakaLA zIkhavI. pharI mahotsava kALe aTTana, te kheDUtane laIne pUrvavatu Avyo. - pahelA divase kapasimala [kheDUta ane mAcika malla vaccenA yuddhamAM eke hAryA nahIM. bIje divase pharI laDAze, ema kahI rAjA gayo A baMne paNa potAnA nivAse AvyA. ane kAyamallane kahyuM - he putra! tAruM du:kha hoya te kahe. ane tenuM nivAraNa karyuM. mAsmika malane tyAM paNa rAjAe saMmardaka mokalyA. samajAve che - huM tenA bApa thI paNa bIto nathI. to A bicAro kApasimala zuM che? bIje divase samayuddha thayuM. bIje divase prahArathI Ad mAsika vaizAkhe rahyo. ane kApasane sUcanA karI. teNe phaladhigrAhathI mAcikane mastakathI pakaDyo. paNa kuMDikAnAlanI jema ekAMtamAM pADyo. sakAra pAmI kApasimalla ujajainI gayo. te pAMca prakAranA bhogono bhAgI thayo. mAcika mRtyu pAmyo. e pramANe jema patAkA tema ArAdhanApatAkA. anane sthAne AcArya jANe. malla jevA "sAdhu" samajavA. prahArane aparAdha. te guru sAme Aloce che, te niHzalya nirvANapatAkAne mailokyamaye haraNa kare che. A pramANe AlocanA prati yogasaMgraha thAya che. A ziSyanA guNo che. nira5lApa - je bIjAne na kahe - AvAnI pratisevanA karavI. ahIM A udAharaNa gAthA kahI che - niyukti-1280-vivecana : daMtapura nagaramAM daMtayaka rAjA, satyavatI rANI hatA. teNIne manoratha thayA, kaI rIte daMtamaya prAsAdamAM huM ramaNa karuM? rAjAne pUchyuM daMtanimitanI rAjAe ghoSaNA karI, tenuM huM ucita mUlya ApIza. je nahIM Ape teno rAjA zarIra nigraha karaze. te ja nagaramAM dhanamitra vaNik hato. tene be panI hatI, moTI ghanazrI ane nAnI paDAzrI. je tene priyatara hatI. koI divase te be patnImAM jhaghaDo thayo. ghanazrIe teNIne kahyuM - tuM zene garva kare che ? mArAthI tArI pAse zuM adhika che ? zuM tArA mATe satyavatI jevo prAsAda kare che ? padmazrI bolI - jo je karAvuM chuM ke nahIM? teNI dvAra baMdha karI besI gaI. vaNike AvIne teNInI pRcchA karI. dAsIe kahetA, vaNika padAzrI pAse gayo. prAsAda mATe teNI jIda laIne beThI. vaNikano mitra deDhamitra Avyo. tene vaNike badhI vAta karI. guptapaNe prAsAda Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 4/ra6, ni - 1280 banAvavAnI yojanA ghaDI. pulindra prAyogya maNi, alakata ane kaMkaNo laIne aTavImAM gayo. dAMta prApta karyA. tRNanA bhArA mathe bAMdhI gADuM bharIne lAvyo. nagaramAM pravezatA baLade ghAsanA puLA kheMcyA. tethI "kha' karatAM dAMta paDI gayA. nagara rakSake joIne laI lIdho. rAjA pAse laI gayA. bAMdhIne rAkhyo. dhanamitra vaNika te sAMbhaLIne Avyo. rAjAnA page paDIne vinaMtI karI - A huM lAvela chuM. mitra bole che - huM Ane jANato nathI. e pramANe paraspara kahetA, rAjAe sama ApIne pUchyuM. abhayadAna ApyuM. tyAre hakIkata jANI, pUjA karI, baMnene vidAya ApI. A pramANe AcArya vaDe nira5lApa rahevuM. bIjuM - e ke bIjAnA hAthamAM bhAjanake kaMIka ApyuM. mArgamAM paDI gayuM. baMne kahevA lAgyA A mAro doSa che. A 'nira5lApa' yoga. dhe ApattimAM deTadharmava karavuM. e pramANe yogasaMgraha thAya che. te Apatti drabhAdi cAra bhede che, tenuM udAharaNa - * niyukti-1281-vivecana : ujjainI nagarI hatI, tyAM vasu vaNika hato. teNe caMpA nagarI javA mATe udghoSaNA karAvI. jema "dhanya'e karAvelI. dharmaghoSa zaNagAra paNa sAthe cAlyA. aTavI dUra jatAM bhIla Adie sArthane roLI nAMkhyo. badhAM Ama-tema bhAgyA. te aNagAra bIjA lokanI sAthe aTavImAM pravezyo. teo mULa khAtAM ane pANI pItA hatA. te AhAra karavo na hovAthI koI zilAle dharmaghoSa aNagAre bhaktapratyAkhyAna karyuM. dInapaNe sahana karatAM kevaLajJAna utpanna thayuM, teo siddha thayA. A deDhadharmatAthI yoga saMgraha. A dravya Apatti, phoga Apatti kSetranuM na hovuM, kALa Apatti te uNodarI, bhAva Apatti have kahe che - * niyukti-1282-vivecana : mathurA nagarImAM yamuna rAjA hato. yamunAmAM chAvaNI nAMkhI. tyAM deDa aNagAra AtApanA letA hatA. rAjAe nIkaLatA tene joyA. roSathI rAjAe talavAra vaDe temanuM mAthuM kApI nAMkhyuM. bIjA kahe che bIjapurathI mAya. badhAM manuSyoe pattharano Dhagalo karyo. kopanA udayapati tenI Apatti karI. te muni kALa pAmI, siddha thayA. deve mahimA karyo. - zaka pAlaka vimAnathI Avyo. tene paNa rAjA pratye kheda jamyo. vaja vaDe DarAvIne kahyuM ke - jo tuM dIkSA le, to ja tane choDuM. yamuna rAjAe dIkSA lIdhI. sthaviro pAse abhigraha lIdho - bhikSA jatAM mane mAro aparAdha koI yAda karAvaze, to huM jamIza nahIM. jo aDadhuM bhojana karela haze, to bAkInuM tajI daIza. ahIM daMDa aNagArane dravya Apatti kahevAya ane yamuna rAjA mATe te bhAva Apatti kahevAya. ApatimAM deDhadharmatA kahyuM. dhe 'anizritopaghAna' kahe che - nizrArahita te anizrita upadhAna eTale Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tapa. te anizrita kaQo. koNe karyo ? tenuM daSTAMta - * niyukti-1283-vivecana : Arya sthUlabhadrane be ziSyo thayA - Arya mahAgiri ane Arya suhasti. mahAgiri AcArya hatA. suhasti upAdhyAya hatA. mahAgirie suhastine gaNa sopIne, jinakala viccheda hovAthI gacchapratibaddha jinA parikarma kare che. Arya suhasti vicaratA pATalIe gayA. tyAM vasubhUti zreSThI. temanI pAse dharma sAMbhaLI zrAvaka thayo teNe koI divase Arya suhastine kahyuM - bhagava! mane saMsAra maravAno upAya Apyo. mAro parivAra temAM joDAto nathI. Apa ja temane kaMIka kaho. suhasti Aryae jaIne kahyo. tyAM mahAgiri padhAryA. temane joIne suhasti Arya jaldI ubhA thaI gayA. vasubhUti zrAvake temane pUchyuM ke - tamAre paNa bIjA AcArya che ? tyAre Arya suhastie temanA guNanuM saMkirtana karyuM. pachI aNuvato ApIne gayA. vasubhUtine AvA mahAnuM sAdhunI bhakta vizeSa karavAnuM kahyuM. bIje divase Arya mahAgiri bhikSArthe AvyA. teNe apUrvakaraNa joIne dravyAdi ciMtavanA karI. te badhuM jANI gayA. te rIte ja bhramaNa karI nIkaLI gayA. temaNe Arya suhastine kahyuM - he Arya ! tame aneSaNA karI. baMnee videza prayANa karyuM. tyAM jIvita pratimAne vAMdIne Arya mahAgiri oDakAkSa gayA. gajAgrapadakavaMdanA karI. eDakAkSa nAma kema thayuM ? - tyAM pUrve dazANapura nagara hatuM. tyAM koI zrAvikA mithyArdaSTine paraNAvela. vikAle Avazyaka ane paccakakhANa karatI, te mithyArdaSTi teNIno upahAsa karato hato. koI divase te bolyo - huM paNa pratyAkhyAna karuM chuM. - 8 - devatAe vicAryuM ke - A zrAvikAnI ulkAjanA kare che, have Ane upAlaMbha ApuM. tenI bahena tyAM ja rahetI hatI. teNInA rUpe saginA prahaNaka laIne devI AvI. zrAvikA te pratyAkhyAyaka mithyArdaSTine rokyo ke have AhAra na karAya. te na mAnyo. devatAo tene prahAra karI pADI dIdho. tenI baMne AMkhanA DoLA jamIna upara paDI gayA. zrAvikA potAno apayaza thaze ema vicArI kAyotsargamAM rahIM. ardha rAkhe devI AvI. devIe koI turaMtanA marelA eDakanI AMkhane mithyArdaSTine besADI dIdhI. badhI vAta jANIne zrAvaka thayo. loko kutuhalathI te ekAkSane jovA AvatA. bIjA kahe che A eDakAkSa rAjA hato. tethI dazArNapuranuM ekAkSa nAma thayuM. tyAM gajAgrapada parvata hato. tenI utpatti kahe che - dazANapuramAM dazArNabhadra rAja hato. tene 500 rANI hatI. teNInA cauvana ane rUpamAM te Asakta hato. te kALe bhagavat mahAvIra dazArNakUTa samosaya. tyAre rAjA temanA vaMzanArthe javA vicAre che ke - koIe na vAMdhA hoya tevuM vaMdana karavuM. tenA adhyavasAya jANI zaka Avyo. dazArAjA moTI baddhithI nIkaLyo, sarva RddhithI vAMdhA. zakra paNa rAvaNa hAthI upara Avyo. hAthInA ATha dAMta vikuvya. ekaika dAMtamAM ATha-ATha vAva karI. ekaika vAvamAM ATha-ATha kamaLa, ekaika Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ae 4/6, ni : 1283 kamaLamAM ATha pAna, pAMdaDe pAMdaDe batrIzabaddha nATaka vikuvya. tyAre te hAthI dazArNakUTa parvatamAM devanA prabhAvathI pagalAM upasyA. tethI nAma karyuM gajAgrapadaka. A tenI utpatti. tyAM Arya mahAgiri bhakta pratyAkhyAna karI devatva pAmyA. suhasti paNa ujajainImAM jIvita pratimA vaMdanArthe gayA. udhAnamAM rahyA ane sAdhuone vasatinI mArgaNA kasvA kahyuM. temAM eka saMghATaka subhadrA zreSThIpatnInA ghera bhikSArthe gayA. teNIe pUchyuM ke - Apa kyAM rahelA cho ? ame suhastisUrinA sAdhu chIe, vasatinI mAgaNI karIe chIe. subhadrA zrAvikAe cAnazALA dekhADI, tyAM sAdhuo rahyA. anya koI divase pradoSa kALe AcArya nalInIgubha adhyayananuM parAvartana karatA hatA. subhadrA zrAvikAnA putra avaMtI sukumAla sAta mALanA prAsAdamAM sAtame mALe bagIza patnIo sAthe maNa karato hato. teNe jAgIne sAMbhaLyuM. A nATaka nathI te jANI nIce utaryo. sAMbhaLIne bahAra nIkaLyo. jAtismaraNa thayuM. AcAryazrI pAse gayo. huM avaMtisukumAla, nalinIgubha vimAne deva hato. tyAM javA mATe utsuka thaI dIkSA levA IcchuM chuM. zrAmakhya pALavA huM asamartha chuM. iMginI maraNa svIkArIza. mAtAe jA na ApatA svayaM loca karyo. AcArya bhagavaMte tene svayaMgRhita vezadhArI na thAya tema samajI veza Apyo. smazAnamAM avaMtI sukumAle bhakta pratyAkhyAna karyuM. page lohI bharAyuM. tenI gaMdhathI ziyAlaNI potAnA baccA sAthe AvI. eka pagane ziyANI khAya che. ekane baccA khAvA lAgyA. pahelA prahare jAnu sudhI, bIje ura sudhI, bIje prahare udara sudhI khavAtA mRtyu pAmyA. gaMdhodaka puSpa varSA thaI. AcArya pAse AlocanA karI, paraMparAe te patnIe avaMtIsukumAla vize pUche che. AcAryae badhI vAta jaNAvI. sarva RddhithI badhI vahuo sAthe mazAne gaI. eka sivAya badhI dIkSA lIdhI. eke prasUtA hovAthI na lIdhI. tenA be tyAM devakula karAvyuM. te A 'mahAkAla' thayuM. lokoe grahaNa karyuM. A mahAgiri Aryano anizrita upadhAna yogasaMgraha kahyo. have "zikSA' pada kahe che. te be bhede - grahaNa ane Asevana. niryukti-1284 + vivecana : atIta kALamAM kSitipratiSThita nagara hatuM. tyAM jitazatru rAjA hato. te nagaranI vastu ubhA thaI. bIjuM nagara sthAna vAstu pAThaka pAse zodhAve che. teoe eka caNaka phoga atIva puSpa ane phaLa yukta joIne caNaka nagara banAvyuM. keTalAMka kALe tenI vastuo kSINa thaI. pharI paNa vAstunI zodha kare che tyAM eka vRSabha bIjA sAthe laDavA eka page ubho hato. bIjA vRSabho vaDe parAjita karavo zakya na hato. tyAM vRSabhapura vasAvyuM. pharI keTalAMka maLe viccheda pAmyuM. pharI mArgaNA karI. kuzAgapura vasAvyuM. 24 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 te kALe prasenajita rAjA hato. te nagara pharI agni vaDe baLI gayuM. tyAre lokanA bhayane janmAvavAne ghoSaNA kare che - jenA ghera agni utpanna thaze, tene nagarathI kADhI mukAze. temAM soIyAnA pramAdathI rAjAne ja ghera agni utpanna thayo. te satya pratijJa rAjA pote nagarathI nIkaLI gayo. tyAMthI gAu eka dUra jaIne rahyo. tyAre daMDika bhaTa bhojika ane vaNik tyAM jaIne bolyA - kyAM jAo cho ? rAjagRhe. kayAMthI AvyA ? rAjagRhathI. e pramANe rAjagRhanagara thayuM. jyAre rAjAne ghera agni utpanna thayo. kumAroe tyAre jene je priya hatA te ghoDA ke hAthI Adi tyAMthI kADhI lIdhA. zreNike DhakkI lIdhI. rAjAe pUchyuM - koNe zuM lIdhuM? bIjA-bIjA bolyA - hAthI, ghoDo ItyAdi zreNikane pUchyuM - te bolyo, meM bhaMbhA-bherI lIdhI. tyAre rAjA bolyo ke - A bhaMbhA tAre sArarUpa che ? zreNike kahyuM - hA. te rAjAne ati priya hato. tenuM nAma "bhaMbhasAra' rAkhyuM. rAjAne thayuM ke Ane koI mArI na nAkhe, tethI zreNikane kaMI Apato nathI. bAkInA kumAro bhaTanA samUha sAthe nIkaLe che. zreNika temane joIne avRti kare che. tethI te tyAMthI nIkaLI bennAtaTa nagare gayo. 'namaskAra'mAM kahyA mujaba zreNikane tyAM zreSThIe potAnI putrI paraNAvI. abhaya nAme putra thayo. teNe potAnA pitA rAjagRhImAM che tema jANyuM. kuvAmAMthI vIMTI kADhI ApI. potAnI mAtAne RddhipUrvaka rAjyamAM praveza karAvyo. ujjainIthI zreNikanA rAjane raMdhavA (caMDa) adhota Avyo. abhaye potAnI buddhithI tene nasADI dIdho. ItyAdi kathAnaka pUrve AvI gayela che. pachI bhayakumAre karela mAyA-kapaTanI pradhotane khabara paDI gaI. pradhote sabhAmAM abhayane pakaDI lAvavA mATe AhvAna karyuM. koI gaNikAe kahyuM - huM pakaDI lAvIza, mAtra mane sahAya karanArI Apo. teNIne gamatI madhyama vayanI strIo ane sthavira manuSyo ApyA. tenI sAthe vahANamAM ghaNAM bhojana-pAna AyA. sALI pAse kapaTI zrAvikApaNuM te vaizyAe grahaNa karyuM. bIjA gAmo ane nagaromAM jyAM saMyato ane zrAvako hatA, tyAM jatA-jatA teNI ghaNI bahuzruta thaI. - rAjagRhe jaIne bahAranA udhAnamAM rahI caityone vAMdaDatI, caitya paripATI karatI abhayane ghera AvI. naivedhikI karIne, abhayane joIne ubhI thaI. caityonA darzana, vaMdana karyA. abhayane pramANa karIne beThI. bhagavaMtanI janmabhUmi, dIkSA bhUmi, jJAnabhUmi, nirvANa bhUmine vAMde che. abhaye pUchatA kahe che - ujjainImAM amuka vaNika puganI huM patnI che. te mRtyu pAmyo. ame dIkSA levA IcachA rAkhIe chIe, paNa tema na thaI zakavAthI caityonI vaMdanArthe nIkaLela chIe. abhaye tene mahemAna thavA kahyuM. teNI badhI bolI ke amAre upavAsa che. bIje divase abhaya ekalo ghoDo laIne prabhAte nIkaLyo. teNe te gaNikA Adine potAne ghera AvavA nimaMtraNA karI. gaNikAe abhayakumArane potAne tyAM bhojana mATe prArthanA karI. dAru pIvaDAvI suvADI dIdho. pachI azvanA ratha vaDe tene Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ae 4/ra6, ni : 1284 26 uThAvI gayA. mArgamAM bIjA paNa ratho pahelAMthI rAkhelA hatA. e rIte paraMparAyo ujjainI pahoMcyA. pradhota pAse abhayane laI gayA. abhaye pradhotane kahyuM - AmAM tArI zuM paMDitAI che? dharmanA bahAne kapaTa karIne chetaryo. pUrve lAvela tenI patnIne soMpI. teNInI utpatti jaNAve che - zreNikane vidhAdharamiNa hato. pachI maitrInI sthiratA mATe zreNike tene "senA' nAmanI baheta paraNAvI. teNI paNa vidhAdharmsa ISTA hatI. vidhAdharIe teNIne mArI nAMkhI. tenI gI hatI. tene paNa mArI na nAMkhe te mATe zreNika pAse lAvyA. te yuvAna thatAM abhaya sAthe tene paraNAvI te vidhAdharI abhayane ISTa hatI. ItyAdi - 4 - te pradhotane cAra ratno hatA- lohalaMgha lekhahAka, agnibhIra ratha, analagiri hAthI ane zivA saNI. koI divase te lohajaMghane bhRgu kaccha mokalyo. loko kahetA ke - te eka divasamAM pacIza yojana cAle che. tene mArI nAMkhavA vicAre che, jethI bIjo koI ghaNAM divase Avaze. eTalo kALa ApaNe sukhI thaIzuM, tema loko vicAre che tene bhAyuM ApyuM. lohajaMghe na svIkAryuM. pachI tene jheravALA lADu AyA. lohajaMghane thayuM ke thoDAM yojana jaIne nadI kinAre khAIza. teTalAmAM zakuno tene roke che. uThIne cAlavA lAgyo. pharI dUra jaIne khAvA gayo, tyAre paNa zakunoe rokyo. trIjI vakhata paNa tema thayuM. lohabaMdhe vicAryu ke - koI kAraNa hovuM joIe. pradhota pAse pahoMcyo. rAjyakArya nivedana karI, badhI vAta karI, abhayakumAra vicakSaNa hovAthI, teNe bolAvIne badhuM jANI lIdhuM. abhaye kahyuM - A lADumAM dravyanA saMyogathI, thanAra saMmUrNima daSTiviSa sarpa che. jo lADu khAdhAM hota to daiSTiviSa sa vaDe DasAyo hota. pachI te sapane vanamAM parAMmukha mUkyo. vana baLI gayuM. aMtamuhUrtamAM sarpa marI gayo. khuza thaIne rAjAe kahyuM ke - mArA kedakhAnAmAMthI mukta thavA sivAyanuM vara [dAna mAMga. abhaye kahyuM - hAla rAkho, avasare mAMgIza. anya koI divase analagiri hAthI vipharelo. te pakaDAto na hato. abhayane paDyuM - abhaye kahyuM, udAyana gAya to tenA gAnathI hAthI kanjAmAM Ave. udAyanane kema lAvavo ? pradhotane vAsavadattA nAme putrI hatI. te ghaNI kaLAmAM zikSita hatI. gaMdharva gAnamAM udAyana pradhAna hato. te jo hAthIne joIne gAna kare, to hAthI baMdhanane jANe nahIM. keTaloka kALa vItyo. caMgamaya hAthI banAvIne zikSaNa Ape che. tenA dezamAM paNa jAya che. ItyAdi - x - pachI udAyanane kahyuM ke - mArI putrI kANI che, tene A gAna zIkhavo, paNa te tamane joIne lA na pAme tema karavuM, tenI putrIne paNa kahyuM ke - A upAdhyAya koDhIyo che, mATe tene jotI nahIM. te paDadAnI pAchaLa rahIne zIkhavaze. e rIte kaLA zIkhatA vAsavadatAne thayuM ke kharekhara! A koDhIyo haze ke nahIM? vicAmAM ne vicAramAM barAbara bhaNatI nathI. udAyana gusse thaIne bolyo ke - he kANI ! tuM Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tAruM moM darpaNamAM jo. udAyanane thayuM ke jevo huM koDhIyo chuM, tevI A kANI hovI joIe. paDado phADI nAMkhyo. parasparano saMyoga thaI gayo. mAtra kAMcanamAlA dAsI jANatI hatI. koI divase AlAna staMbhathI analagiri hAthI chUTI gayo. rAjAe abhayakumArane pUchyuM - have zuM karavuM ? udAyana pAse gIta gavaDAvo. tyAre udAyane kahyuM - bhadrAvatI hAthI upara caDIne, tamArI putrI sAthe ame gAIzuM. hAthI gAyana vaDe bolAvIne pakaDI lIdho. A tapha udAyana ane vAsavadatA paNa bhAgI gayA. ahIM hAthI pakaDI lAvavAnI buddhi mATe abhayakumArane bIjuM vara [dAna ApyuM. abhaye kahyuM - sakho, avasare vAta. bIjA kahe che - ughAnikAmAM gayela pradhota ane A kanyA niSNAta che, tyAM gAna karaze. tene yogaMdharAyaNa maMtrI hato. te unmataka vezathI bole che. pradhote tene joyo. mUtra chAMTIne visarjita karyo. ItyAdi [ahIM daSTAMta ghaNuM guTaka che, graMthAMtarathI, jANI levuM.) have koI divase ujjainImAM agni usthita thayo. nagarane bALavA lAgyo. abhayakumArane upAya pUchayo. teNe kahyuM - agni sAme bIjo agni karo. tema karatAM agni zAMta thayo. te vakhate pradhote khuza thaIne abhayane bIjuM vara [dAna. ApyuM. abhaye kahyuM, avasare laI laIza. koI divase ujainImAM aziva-upadrava thayo. abhayakumArane teno upAya pUgyo. abhaye kahyuM - atyaMtarikA sabhAmAM rANI vibhUSita thaIne Ave. tamane rAjAlaMkArathI vibhUSita thaI jIte, te mane kaho. te pramANe karyuM. badhAM nIce rahIne jue che. zivA rANI vaDe rAjA jitAyo. pachI abhaye kahyuM ke - rAtrinA kuMbhabali vaDe anikA karavI, je bhUta ubhuM thAya tenA mukhamAM bhAta pheMkavA. te pramANe ja karyuM, gika, catuka, aTTAlakamAM badhe e pramANe bhAta pheMke che. e pramANe badhAM bhUto dUra karAyA. zAMti thaI gaI. tyAM pradhote abhayane cothuM vara [dAna] ApyuM. tyAre abhaya vicAre che ke - have huM keTaluM ahIM rahuM ? eka prahara teNe rAjAne kahyuM - have mArA cAre varadAna mane Apo. pradhAna rAjAe kahyuM- mAMga. tyAre abhaya bolyo - analagiri hAthI upara, zivA rANInA khoLAmAM besIne tamArA mahAvata sahita mAre agnimAM praveza karavo che. to uruM pramANa citA taiyAra karAvo. sajA viSAda pAmyo. pachI abhayakumArano satkAra karIne vidAya ApI. tyAre abhaye kahyuM - huM tamArA vaDe kapaTathI ahIM lavAyo hato. huM tamane divasanA prakAzamAM, bumo paDAvato nagaranI madhyathI haraNa na karuM to agnimAM pravezIza. potAnI patnI laIne gayo. keTaloka kALa rAjagRhImAM rahIne be gaNikApurI laIne vaNinA veze ujjainI gayo. rAjamArgamAM rahela AvAsa grahaNa karyo. koI divase pradhote baMne gaNikA kanyAne joI. te baMnee paNa pradhotane viSa vilAsa daiSTithI dhyAna karIne joyuM ane Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 4/26, ni - 1284 pradhotane aMjali joDI. pradhota potAnA bhavane gayo. dUti mokalI. te baMnee kopAyamAna thaI datine kADhI mUkI. dUtie rAjAne vAta karI. bIjA divase bolI - sAtame divase devakulamAM devayajJa che, tyAre ekalI hoIzuM, bAkI to bhAI hoya che. abhayakumAre pradhAna rAjA jevA manuSyanuM pradhAMta nAma rAkhyuM ane tene dAru pAIne unmatta karyo. gaNikA putrI bolI - mAre A bhAIne sAcavavAno che. bhAIno sneha Avo hoya che, tenuM zuM karavuM. te seSita thaIne bhAgI jAya che. pharI tene hAMkala karIne pAcho lAvIe chIe. te bUmo pADe che ke - huM pradhota chuM, A loko mAruM haraNa karI jAya che. pradhote sAtamA divase dUti mokalI gaNikA putrI bolI - rAjA pradhota ekalo Ave tema kahejo. gavAkSamAM maLyA. nokaroe palaMga sAthe bAMdhI dIdho. pachI divasanA nagaranI madhyathI haraNa karyuM. koIe pUchatA abhaye kahyuM - vaidhane ghera laI jAuM chuM. agrasthamAM nAMkhI rAjagRha pahoMcyA. zreNikane kahyuM - zreNika talavAra laIne doDyo. abhaye temane rokyA. pradhono satkAra karI vidAya ApI. paraspara prIti thaI. e pramANe ahIM sudhI abhayane utthAna payapiNikA kahI. te zreNikane celaNA saNI hatI. have tenI utthAna payapinikA kahe che. tyAM rAjagRhImAM prasenajita pAse 'nAga' nAme rayika hato. tenI patnI sulasA hatI. teNIne putra na hato. Indra, skaMda Adine namaskAra te nAgasAcI namato. sulatA zrAvikA hovAthI, tene rucatuM na hatuM. teNI bolI ke tame bIjI strI paraNI lo. nANA bolyo - tArA putranuM ja prayojana che. teNe vaidhanA upadeza traNa lAkha mudrA vaDe telanA kuDava [eka mApa che] pakAvyA. koI dine zakAlayamAM saMlApa thayo - salasA zrAvikA AvI de che. deva sAdhurUpa laIne AvyA. nisIhI kahI. sulatAe ubhI thaIne vaMdanA karI. pUchyuM - ApanA AgamananuM prayojana kaho. temaNe kahyuM lakSapAka tela joIe che. vaidhae kahyuM che. sulatAe ApuM chuM kahyuM, tethI aMdara praveza karyo. teNI kuDava utAratI hatI, tyAM eka kuDava bhAMgI gayo. bIjo lakSapAka tela kuDava laIne AvavA jatAM te paNa mArgamAM bhAMgI gayo. trIjo paNa vahoravatA pahelAM bhAMgyo. saMtuSTa thaI deve teNIne batrIza guTikA ApI. kramacI khAvA kahyuM - kramathI tane batrIza putro thaze. tane kaMIka kAma paDe to mane yAda karUM, huM AvI jaIza. sulatAne thayuM - jyAM sudhI huM bALakonI azucinuM mardana karatI rahIza. ATalA badhAM karatAM eka bagIza lakSaNo putra sAro. babIze guTikA khAI gaI. tenA udaramAM batrIza putro utpanna thayA. udara vadhavA lAgyuM. ati duHkhI thaI kAyotsarga karyo. deve AvIne pUchatA badho vRttAMta kahyo. deve kahyuM - teM A khoTuM karyuM. babIze eka AyuSyavALA thaze. deve tenI azAtA upazAMta karI. keTalAMka kALa pachI teNIne bagIza o thayA. zreNikanI sAthe te moTA thavA lAgyA. avirahita ja teo rahetA hatA. devanA 28 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 dIdhelA rUpe ja vikhyAta thayA. A tarapha vaizAlimAM ceTaka rAjAne devI rANIne sAta putrIo hatI. te A pramANe - prabhAvatI, paDAvatI, mRgAvatI, zivA, jayeSThA, suyeSThA ane celaNA. te ceTaka rAjAne paravIvAha karavA nahIM tevuM paccakakhANa hatuM. potAnI putrIne pote koIne paraNAvatA na hatA. mAtA vagere rAjAne pUchIne koI samAna ane ISTane kanyA ApatA hatA. temAM anukrame - (1) prabhAvatI vItabhaya nagare udAyatane ApI. (2) paDAvatI caMpAmAM dadhivAhanane ApI. (3) mRgAvatI kauzAMbImAM zatAnIkane, (4) zivA ujainImAM pradhotane, (5) peThA kuMDagrAme vardhamAna svAmInA moTAbhAI naMdivardhanane ApI. bAkI be rahI suceSThA ane cellaNA. temanA aMtapuramAM pravAjikA AvI, potAnA siddhAMta temane kahe che sujyeSThAe temane praznottarathI niratara karI, moTuM maraDIne kADhI mUkI. te parivArikA dveSa laIne nIkaLI. roSathI supeThAnuM rUpa citralakamAM banAvIne zreNikanA ghera AvI. zreNike pUchatAM parivrAjikAe sujyeSThA vize jaNAvyuM. zreNika sujyeSThAne meLavavA adhIro thayo. dUta ravAnA karyo. tyAre ceTake kahyuM ke - huM kema vAhikakuLamAM kanyA ApuM ? tethI nA kahI. zremikane ghoratara adhRti thaI. abhayakumAre badhI vAta jANIne kahyuM - vizvasta thaIne raho. huM teNIne lAvI ApIza. potAnA bhavanamAM gayo. upAya vicAryo. vaNika rUpa karyuM. svarabheda ane varNabheda karI, vizAlA nagarI gayo. kanyanA aMtaHpura najIka dukAna lIdhI. citrapaTTamAM zreNikanuM rUpa citaryu. jyAre te aMta:purasvAsinI kanyA kharIdI arthe Ave tyAre tene ghaNuM ghaNuM ApavA lAgyo. dAsIone paNa dAna-mAna yukta kare che. te dAsIo pUche che ke - A citrapaTTamAM koNa che ? abhaya kaheto ke amArA svAmI zreNika che. zuM tenuM rUpa Ave che ? abhaya kaheto ke - tenA rUpane varNavavA koNa samartha che ? dAsIoe kanyAnA aMtaHpuramAM vAta karI. kanyA bolI - te paTTaka laI Avo. dAsIe mAgatAM abhaye te na Apyo. kyAMka mArA svamInI tame avajJA karo to ? ghaNI yAcanA pachI Apyo. guptapaNe pravezyo. suThA vaDe jovAyo. zreNika kaI rIte pati thAya ? abhaye kahyuM ke - jo ema hoya to huM ahIM zreNikane lAvuM. gupta suraMga kanyAnA aMtaHpura sudhI karAvI. - sureThAe celaNAne pUchyuM ke - zreNika sAthe huM bhAgI javAnI chuM. tAre AvavuM che ? baMne kanyA cAlI paNa sujayeSThA ghareNAno Dabbo lAve tyAM sudhImAM zreNikanA mANasoe celaNAne laIne nIkaLI gayA. tyAre sujyeSThA rADo pADavA lAgI. ceTaka rAjA yuddha mATe sajaja thayA. vIrAMgadA cike kahyuM - he rAjan ! tame na jazo. huM teNIne pAchI lAvIza. zreNikanI pAchaLa lAgyo. te suraMgamAM eka ja rayamArga hato. temAM sulatAnA bagIze putro ubhA hatA. vIrAMgade eka ja bANa vaDe te badhAMne mArI nAMkhyA. te jyAM sudhImAM rathanI pAse pahoMce, te pahelAM zreNika bhAgI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ae 4/6, ni : 1284 gayo. zreNika te kanyAne satyeSThA ja mAnato hato. teNI bolI - huM calaNA chuM. te jANI zreNikane harSa ane viSAda baMne thayA. rathikabo mayano viSAda ane callaNA maLyAno harSa. celaNAne paNa zreNikanA rUpathI harSa ane bahenane chetaryAno viSAda thayo. supeThA paNa - "A kAmabhogane dhikkAra thAo" ema mAnI pravajita thaI. celaNAne paNa putra thayo. tenuM koNika nAma rAkhyuM. koNikanI utpatti have kahe che - eka pratyaMta nagara hatuM. tyAM jitazatru rAjAno putra sumaMgala hato. amAtyaputra senaka ghaNAM moTA peTavALo hato. sumaMgala senakanI majAka karato raheto. kaMIka tADana karato. te sumaMgalane lIdhe du:khI hato. senake tenAthI kaMTALIne bAlatapasvIpaNe dIkSA lIdhI. sumaMgala paNa rAjA thaI gayo. koI divase sumaMgale agAsImAM ubho hato. tyAre A AvA prakArano tapa kare che. rAjAne anukaMpA thaI. pAraNA mATe nimaMtraNA karI. mAsakSamaNa pUrNa thatAM gayo. tyAre zA bimAra hato. dvArapAle kaMI na ApyuM. rAjA sAme thayo, tene bAlatapasvI yAda AvyA. pharI nimaMtraNA karI. pharI paNa mAsakSamaNane pAraNe temaja thayuM. trIjI vakhata paNa evuM banyuM. tyAre dvArapAle tene mAryo - "tuM jeTalI vAra Ave che, eTalIvAra amAro rAjA bimAra paDe che. tene bhagADI mUkyo. A vakhate te ghaNo du:khI thaIne nIkaLyo. pachI niyANuM karyuM ke mAre have A sumaMgalanA vadhane mATe janma levo. mRtyu pAmI, alARddhivALo vyaMtara thayo. te rAjA paNa tApamabhakta hato. tApase pravajyA lIdhI. te paNa vyaMtara thayo. sumaMgala zreNika rUpe jamyo. senaka koNika nAme jamyo. koNika jevo celaNAnA udaramAM utpanna thayo ke teNIne vicAra Avyo ke - rAjAne huM mArI AMkha sAme na jouM. teNIe vicAryuM ke - A garbhano doSa che. garbhanuM zAlana-pAlana karavA chatAM paDato nathI. dohadakALe dohada thayo - huM zreNikanA udaranuM mAMsa khAuM. dohada puro na thatAM, teNI dubaLI paDavA lAgI. ghaNAM sogaMda ApyA pachI celaNA bolI ke - Avo dohada thayo che. abhayakumArane jaNAvyuM, teNe udaravalI upara sasalAnA gAmaDAmAMthI thoDuM mAMsa kApIne chAMTyuM. celaNA jue te rIte udara kApavAno dekhAva karI mAMsa ApyuM, sajA paNa khoTe khoTo ja mUchamAM paDI rahyo. celaNA jyAre zreNikane jotI ke turaMta teNIne adhRti upajatI. jyAre garbha vicArato ke - kaI rIte huM AvuM badhuM mAMsa khAI jauM ? ema karatAM nava mahine bALaka janmyo. rAjA te jANIne khuza thayo. dAsI dvArA callaNAe bALakane azokavATikAmAM tyAga karAvI dIdho. zreNike AvIne upAlaMbha Ayo - kema pahelA premano tyAga karyo. azoTavATikAmAM tene jIvato joyo. azokacaMdra evuM te bALakanuM nAma karyuM. tyAM kukaDAe te bALakane pIMchA vaDe AMgaLIno khUNo viMdhI nAMkhelo. sukumAlikA evI che. AMgaLI vadhatI na hatI, vAMkI thaI gaI. tyAre te bALakanuM kUNika 30 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 [koNika nAma thaI gayuM. jayAre tenI AMgaLImAM paru jharatA tyAre zreNika mukhamAM te AMgaLI laI leto, bALaka roto zAMta thaI to, bAkI rahyA karato hato. te moTo thayo. celaNAne halla ane vikalla be bIjA prabo thayA. zreNikane bIjI saNIothI aneka putro thayA. jyAre udhAnikAmAM chAvaNI nakhAtI tyAre calaNA koNikane mATe goLanA lADu mokalatI, halla ane vikallane khAMDanA lADu mokalatI hatI. te vairathI koNika vicArato ke zreNika rAjA mArI sAthe AvuM kare che. e rIte zreNika upara te dveSa karavA lAgyo. koI divase koNikano ATha rAjakanyA sAthe vivAha thayo. cAvatuM uparanA prAsAde vicaravA lAgyo. A koNikanI utpatti kahI. zreNikane jeTaluM rAjyanuM mUlya hatuM, teTaluM deve Apela hAra ane secanaka gaMdhahastinuM mUlya hatuM. A baMnenI utpatti kahe che - kauzAMbImAM koI brAhmaNa patnI prasutA hatI, te patine kahe che - ghInuM mUlya upajAvo. kayAM zodhuM ? brAhmaNI bolI - rAjAne tyAMnA puSpo vaDe. te puSpa, phala Adi toDavA lAgyo. e pramANe kALa jAya che. pradhota kausAMbI Avyo. zatAnika rAjA tenA bharatI yamunAnA dakSiNa kinAro utthApIne uttarale jAya che. pradhota yamunA utarIne javA mATe samartha na hato, tethI dakSiNa bAju skaMdhAvAra nAMkhIne rahyo. tyAre kahe che ke - je tenA tRNAhArAdi che, tene pakaDI lo. kAna-nAka chedI nAMkho. e pramANe so manuSyone parikSaNa karyA. rAjAe khuza thaIne kahyuM ke - tane zuM ApIe ? te bolyo - brAhmaNIne pUchIne kahIza. teNe agra Asana sahita bhAtanI mAMgaNI karI. e pramANe te dararoja jame ane dararoja dakSiNAmAM eka dInAra laI jAya. kumAra amAtya vicAre che ke - A rAjAno grAsanika che ane dAna-mAna grahaNa kare che. bahu dAnIya thayo che. tene putro paNa thayA che. te ghaNuM jame che. zakya na hoya to dakSiNAnA lobhathI vamI-vamIne paNa jame che. pachI tene koDha thaI gayo. - tyAre kumAramaMtrIe kahyuM ke- have putrone ja mokalaje. pachI tenA putro jamatA hatA. temane paNa te pramANe ja thayuM. saMtatithI kAlAMtare pitA lajA pAmavA lAgyA. pazcimamAM teNe nilaya karyo. tenI patnI, putro koI teno Adara karatA nathI. brAhmaNe vicAryuM - A badhAM mArA dravyathI moTA thayA, have mAro Adara ja karatA nathI. huM evuM kaMIka karuM ke A badhAM koI vyasanane pAme. koI divase teNe putrone bolAvI kahyuM - he putro ! mAre jIvIne zuM karavAnuM che ? ApaNo kula paraMparAgata pazuvadha che, te huM karuM chuM. pachI anazana karIza. teoe tene kALo bokaDo Apyo. brAhmaNe tenI pAse zarIrane cuMbana karAvyA. jyAre jANyuM ke A sArI rIte koDhathI gRhita che. tyAre tene jaldIthI mArI nAMkhyo. putrone khavaDAvyuM. te badhAM koDha rogane pAmyA. te brAhmaNa paNa tyAMthI nAsI gayo. koI aTavImAM parvatanI darImAM vividha vRkSonI chAla, pAMdaDA, phaLa paDe che, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 4/26, ni - 1284 gilo paDyA. te zarada ane uNathI kalka thayA. tene teNe pIdhuM. tenAthI peTa bhedAyuM ane zuddha sajja thayo. potAne ghera Avyo. loko pUche che - tAro roga kyAM gayo ? te bolyo - deve nasADI dIdho. - x - atu krame te dvArapAlanI sAthe dvAre vase che. * x - bhagavaMta padhAryA, dvApAla tene dvAnuM dhyAna rAkhavAnuM kahIne bhagavanA vaMdane gayo. te brAhmaNa dvAra choDato nathI. vRSAthI pIDAIne, marIne vAvamAM deDako thayo. pUrvabhava yAda Avyo vApIthI nIkaLIne svAmInA vaMdane cAlyo. zreNika nIkaLyo. koI aa kizorathI cIbAIne mRtyu pAmI deva thayo. zaka zreNikanI prazaMsA kare che. te samosaraNamAM zreNikanI pAse kuSThinA rUpe beTho. bhagavaMtane chIMka AvI. te deva bolyo- maro. zreNikane chIMka AvatA bolyo - jIvo. abhayane mATe bolyo - jIvo ke maro. kAlazaukarika mATe bolyo. na maro - na jIvo. zreNike bhagavaMta mATe "maro" zabda sAMbhaLyo, tethI kopita thayo. potAnA mANasone IzAro karyo ke- Ane pakaDI levo. paNa pachI te koDhIyo dekhAyo. nahIM. kadAca 'deva' hovo joIe, mATe jaNAto nathI. zreNika ghera gayo. bIje divase vahelo Avyo. bhagavaMtane pUche che. te koDhIyo koNa hato ? bhagavaMte te brAhmaNano badho vRtAMta kahyo. bhagavad ! Apane chIMka AvatA 'maro" kema bolyo ? ItyAdi - 4 - bhagavaMte kahyuM - te mane kahe che ke saMsAramAM zuM rahyA cho, nirvANa pAmo. tuM jIve che tyAM sudhI sukhI che, pachI narakamAM jaIza mATe "jIvA kahyuM. abhayakumAra ahIM paNa caitya ane sAdhunI pUjAthI punya upArje che, marIne devaloke jaze. jyAre kAlika kasAI jIve che to roja 5oo pADAne mAre che, marIne narake javAno che. zreNike pUchyuM - ApanA jevA nAtha mAre che, to huM kema nake jaIza ? athavA kayA upAyathI nake na jauM ? bhagavaMte kahyuM che- kapilA brAhmaNI bhikSAdAna kare athavA kAlazakaki kasAIpaNuM choDI de to tuM nake nahIM jAya. badhI rIte baMnene samajAvyA, paNa te baMne na mAnyA. kema ke abhavya evo kAlika ane vijAtIyA kapilA jinavacanane mAnatA nathI. zreNike - te kapilAne kahyuM- sAdhune vAMda. teNI kabUla na thaI. zreNike mArI nAMkhavAnI dhamakI ApI, to paNa na mAnI. kAlika paNa na mAnyo. kAlikanA paga pAlakane abhaye upazAmita karyo. paNa kAlika marIne adhaHsaptamI narake prAyogya karma bAMdhyuM. te kAlikane 16 rogAtaMka utpanna thayA. IndriyArthI viparIta thayA. je durgA che, te sugaMdhI mAne che. tenA putrae abhayane vAta karI. tyAre saMDAsanI khALanuM pANI ApyuM. to te bolyo - aho ! ghaNuM mIThuM che. viThA vaDe teno lepa karyo. para ane mAMsano AhAra kare che. e pramANe kaleza pAmIne te kAlasaukarika kasAI sAtamI nampha gayo. tyAre svajano tenA putrane kasAI pade sthApavA kahe che. paNa pAlaka tema Icchato nathI. 'mAre nakamAM javuM nathI." ItyAdi. te koDhIyA deve zreNika upara prasanna thaIne dazasaro hAra Apyo. be goLA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 aphaDAvIne ApyA. te hAra zreNike celaNAne priya thaze ema mAnIne Apyo ane baMne goLA naMdA [abhayanI mAtA ne ApyA. teNIe ropAyamAna thaIne kahyuM - zuM huM bALaka chuM ? ema kahI goLA pheMkI dIdhA. baMne goLA taMbhamAM pachaDAIne bhAMgI gayA. to ekamAMthI kuMDalinI joDa ane bIjAmAMthI devadUSyanI joDa nIkaLI. khuza thaIne naMdAe te baMne grahaNa karyA. A pramANe hAranI utpatti kahI. have secanakanI utpatti kahe che - koI eka dhanamAM hAthInuM jUtha vasatuM hatuM. te jUthamAM eka hAthI, je-je hAthI bAla janme tene mArI nAMkhato. eka garbhiNI hAthaNI hatI. te tyAMthI sarakIne ekalI vicAravA lAgI. anya koI divase tRNano bhAra mAthe laIne tApasanA Azrame gaI. te tApasonA page paDIne ubhI rahI. teoe jAyuM ke - A bicArI zaraNe AvI che. koI divase tyAM caratA-caratA hA janma Apyo. hAthaNI pAchI hAthInA jUthamAM caravA lAgI, avasare AvIne bALa hAthIne dudha pAI jatI hatI. e pramANe te hAthI moTo thavA lAgyo. tyAM tApasaputro puSparasathI hAthIne siMcatA hatA. te paNa suMDhamAM pANI bharIne sIMcato hato, tenI tenuM nAma royanaka rAkhyuM. te moTo thayo. madavALo thayo. tyAre te hAthIe thapatine mArI nAMkhyo. pote jAte jUthano adhipati thaI gayo. koI vakhate tApasoe tene lADu vaDe lobhAvIne rAjagRha laI gayA. nagaramAM pravezIne zALAmAM bAMdhI dIdho. koI vakhate kulapati pUrvAbhyAsathI AvyA. pUchyuM - he rocanaka! kema che ? tenI tarapha vo pheMkyA, secanaka tene mArI nAMkhyA. bIjA kahe che ke- cUthapatipaNe rahIne bIjA koI have janme nahIM. mATe te tApasonI kuTIro bhAMgI nAMkhI. te tApaso vaDe roSita thaIne zreNika rAjAne kahevAyuM, tyAre zreNike tene pakaDI lIdho. A mecanakanI utpatti kahI.. secanakano pUrvabhava - eka dhinuM jAtIya - brAhmaNe yajJa karyo. tenA dAsane yajJapATe sthApita karyo. te bolyo - jo zeSa mane Apazo to ja rahIza, nahIM to nahIM rahuM. te vAta svIkArI. te dAsayajJanI zeSa sAdhune Ape che, tenAthI devanuM Ayu bAMya. devalokathI cyavIne zreNikano putra naMdipeNa thayo. jyAre pe'lo brAhmaNa saMsAra bhramaNa karIne secanaka thayo. jyAre naMdipeNa tenA upara besato tyAre te upahanamanA saMkala ke vimanaska thaI jato. avadhi [vibhaMga jJAna vaDe te jANe che. bhagavaMtane pUchatAM, A badhuM kahyuM. A secanakano pUrvabhava. koI vakhate abhayakumAre bhagavaMtane pUchyuM - chellA rAjarSi koNa ? bhagavaMte kahyuM - udAyana thaI gayA. have koI mugaTabaddha dIkSA leze nahIM. tyAre abhayane rAjya maLatuM hovA chatAM teNe IcchA na karI. pachI zreNika vicAre che ke - koNikane rAjya ApavuM. tethI hallane hAthI Apyo ane vihalane hAra Apyo. abhaye dIkSA letA tenI mAtA naMdAe kSamayugala ane kuMDala yugala hala ane vihallane ApI dIdhA. abhaye mahA vaibhava sahita mAtAnI sAthe pravajayA lIdhI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 426, ni - 1284 34 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 koI divase koNike kAla Adi dazakumAro sAthe maMtraNA karI - zreNikane bAMdhIne rAjyanA 11-bAga karIe. temaNe paNa svIkAryuM. zreNikane bAMdhyo. pUvarNa ane parANamAM 1oo cAbakhAM zreNikane mAre che. pellaNAne kadApi maLavA javA deto na hato. bhojana baMdha karyuM, pANI Apato nathI. tyAre calaNA koIpama rIte aDadane vALamAM bAMdhIne pote kedakhAnA praveze che. te prakSAlana kare tyAre badhe pANIpANI thatuM. koI divase koNikanI patnI pAvatI saNIno putra udAyI kumAra khoLAmAM beTho hato, koNika jamato hato. te bALaka thALImAM mUtaryo. tyAre koNIke bhAtane eka tarapha karI, bAkInuM jamI lIdhuM. pachI mAtane bolyo - he mAtA ! zuM koI bIjAne potAnA putra mATe Avo prema haze ? mAtA bolI - tArI AMgaLImAM kRmI thaI gayelA, para nIkaLatA hatA tyAre tArA pitA moDhAmAM te AMgaLI laIne rAkhatA, bAkI tuM raDato raheto. tArA pitA te AMgaLI cusI jatAM tyAre tuM zAMta thato. koNike pUchyuM ke to pachI mane kema goLanA lADu ApatA hatA ? celaNA rANI bolyA ke - te huM karatI hatI. kemake tuM sadA pitAno vairI hato. mArA udaramAM Avyo tyArathI. to paNa tArA pitA kadI tArAthI virakata thayA na hatA ane teM tArA e pitAne ja ApatimAM nAMkhyA. tyAre koNikane arati-du:kha thayuM. turaMta loDhAno daMDa laIne "huM beDI toDI nAMkha" ema vicArI doDyo. nehathI rakSapAlakoe zreNikane kahyuM - Aje te pApI lohadaMDa laIne AvI rahyo che. zreNikane paNa thayuM ke Aje na jANe A mane kayA mArathI mAraze, teNe tAlapuTa viSa khAI lIdhuM. te mRtyu pAmyo. koNikane ghaNo ja kheda thayo. zreNikano agnidAha daIne ghera Avyo. rAjayanI dhurA mUkI daIne vicArato beTho che. kumAra amAtye vicAryuM ke- rAjaya nAza pAmase. tAMbAnA patare akSaro lakhI, jIrNa karIne rAjA pAse lAvyA. A pramANe pitAnuM piMDadAna karAya che, tyArathI A piMDa nivedana pravRtta thayuM che. e pramANe samaya jatAM zokamukta thayo. "pharI paNa pitAno svajana paribhoga Adi joIne kheda thaze." ema vicArI, nIkaLIne caMpAmAM rAjadhAnI karI. te hala ane vikalpa secanaka hAthI vaDe svabhavana, udhAna ane puSkariNImAM ramaNa karavA lAgyA. te hAthI paNa aMtaHpurikA strIne ramADato. padamAvatI te joyA karatI. nagaramaLe te halla-vimala hA-kuMDalAdithI zobhatA zreSTha hAthI upara besIne jatA joIne paDAvatI koNikane vinave che. paNa pitAe Apela hovAthI koNika pAvatInI vAtane dhyAnamAM leto nathI. ghaNI vakhata pAvatIe te laI levAnuM kahetA koNikanuM yita vyagrAhita thayuM. hala-vihallane secanaka hAthI ApI devA kahyuM. koI vakhate rAtrinA aMtApura parivAra sahita nIkaLIne halla ane vikalpa vaizAlImAM mAtAmaha ceTaka pAse pahoMcI gayA. koNikane samAcAra maLyA ke baMne 34/3] kumAro nAsI gayA. koNike ceTaka rAjA pAse dUta mokalyo. baMne kumAro ane hAthIne pAcho mokalI do. ceTake kahyuM ke - jevo tuM dohitra che, tevA ja A baMne dohitro che. zaraNe AvelA baMnene kema kADhI mUkuM ? huM ApIza nahIM. dUta pAcho gayo. pharI mokalatA paNa ceTake na soMpyA. pachI ceTakane yuddha mATe kaheNa mokalyuM. ceTake kahyuM - tane ruce tema kara. koNike "kAla' Adi daza kumArone bolAvyA. te ekaikane traNa-traNa hajAra hAthI, traNa-traNa hajAra ghoDA, traNa-traNa hajAra ratha, traNa-traNa karoDa pAyadaLa hatuM. koNika pAse eTaluM ja sainya hatuM. badhuM maLIne 33 thatuM hatuM. te sAMbhaLIne ceTake aDhAra gaNarAjAne ekaThA karyA. e pramANe ceTaka sahita 1-rAjA hatA. temane paNa traNatraNa hajAra hAthI vagere hatA. badhAM maLIne 57-57 hajAra ItyAdi hatA. tyAre yuddhamAM pravRta koNikane 'kAla' daMDanAyaka hato. be bRha karAyA. koNikano garuDa DyUha ane ceTakano sAgara ghUha. laDatA-laDatAM 'kAla' ceTaka pAse gayo. ceTakane eka ja bANa eka divase mAravAno abhigraha hato, paNa te bANa amogha hatuM. tenAthI 'kAla' mAryo gayo. koNikanuM baLa bhAMgyuM. badhAM pota-potAnA AvAsamAM pAchA pharyA. e pramANe daza divasomAM daze paNa 'kAla' Adi kumAro ceTakarAjA vaDe haNAyo. agiyArame divase koNike amabhakta tapa svIkAryo. zaka ane camara baMne Indro AvyA. zakae kahyuM ke - ceTaka rAjA zrAvaka che, tethI huM prahAra karIza nahIM, mAtra tAruM saMrakSaNa karIza. ahIM be saMgrAma thayA. te jema bhagavatIjImAM kahyA che, tema kahevA - mahAzilAkaMTaka ane rathamuzala. te baMne saMgrAma camaranA vidurvelA hatA. tyAre ceTakanuM bANa vaja vaDe khalita thayuM. gaNarAjA nAsI gayA. ceTaka rAjA paNa vaizAlI gayo. koNika nagarano rodha karIne rahyo. e pramANe bAra varSa sudhI suMdhIne rahyo. A vakhate halla ane vihalla roja secanaka hAthI upara besI nIkaLatA ane sainyane rojeroja haNatAM hatA. koNika paNa hAthathI parezAna thaI gayo. te vicAre che ke kayA upAyathI A hAthIne mAravo. kumAramaMtrI kahe che - hAthIne mArI nAMkhavo. tyAre aMgArAnI khAI banAvI. mecanakene avadhi [vibhaMgI jJAna vaDe joI. te khAIne oLaMgato nathI. halla-vihalla kahe che ke- tArA nimite A Apatti AvI che ane have tuM ja AgaLa vadhavA Icchato nathI. tyAre secanaka hAthIe baMnene skaMdha uparanI utArI dIdhA. te tyAM khAImAM paDIne maryo, marIne ranarabhA nArakImAM gayo. te baMne kumAroe bhagavaMtanA ziSya thavA vicAryuM eTale deve tene saMhArIne jyAM tIrthakara bhagavaMta vicaratA hatA tyAM saMharI dIdhA. to paNa nagarInuM patana thatuM na hatuM. koNikane ciMtA thaI. tyAre kUlavAlakathI rUThelA devatAe AkAzavANI karI ke- je kulavAlaka mANadhikA vaizyA sAthe Asakta thAya to azokacaMdra - koNika rAjA vaizAlInagarIne grahaNa karI zake. te sAMbhaLIne caMpAnagarI jaI kulavAlakanI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 4/ra6, ni - 1284 35 pRcchA kare che. mAgadhikAne bolAvI. khoTI zrAvikA banAvI. ItyAdi "namaskAra" adhyayana-1-mAM pANiAmiDI buddhimAM sUpanA daSTAMtamAM kahela che, te jANavI. koNike tenA mAtAmaha ceTaka rAjAne pakaDI lIdhA, pUchyuM ke - tamAruM zuM karuM ? ceTaka rAjA sakala lohamayI pratimAne gaLe bAMdhIne puSkariNImAM utaryA. dharaNe temane svabhavanamAM laI gayo. kALa karIne te devaloke gayA. vaizAlInA lokone badhAMne nIlavAna mahezvare bahAra kADhyA. A mahezvara koNa che ? te kahe che - te ja ceTaka rAjAnI putrI sureThA vairAgyathI pravajita thaI. upAzrayanI aMdara AtApanA letI hatI. A tarapha peDhAla nAmano parivrAjaka vidhAsiddha hato te vidhA ApavA mATe yogya purapanI zodhamAM hato. jo hAcAriNIne putra thAya to samarthaka thAya. suceSThA sAdhIne AtApanA letI joIne dhUmALAthI vyAmoha karyo. vidhAnA viparyAsathI sujyeSThAnI yonimAM vIryano tyAga karyo. samaya jatAM soThAno garbha vikasavA lAgyo. atizayajJAnIe kahyuM - A sALIne kAmavikAra thayela nathI. bALakane zrAvakanA kuLamAM ucheryo. te bALaka sAdhvI sAthe samosaraNamAM gayo. tyAM kAlasaMdIpaka vidhAdhara bhagavaMtane vAMdIne pUche che, mane konA taraphathI bhaya che ? bhagavaMte kahyuM - A (bALaka) satyakIthI. tyAre tenI pAse jaI, avajJAthI bolyo - tuM zuM mane mAravAno hato, paganI lAta mArI pADI dIdho. satyakI moTo thayo. parivrAjakoe tene saMyatInI pAsethI harI lIdho. vidyA zIkhavI. mahArohiNI vidhAnI sAdhanA kare che. A teno sAtamo bhava hato. pAMca bhavamAM tene mArI nAMkhelo, chaThThAmAM mAsa Ayu ja bAkI rahetA vidhA tene varavA IcchatI na hatI. A bhave sAdhavAno AraMbha karyo. anAthamRtaka vaDe citA karIne bALIne Adracama vistAryuM. DAbA aMguThAthI tyAM sudhI pheravyuM jyAM sudhI kATha saLagatAM hatAM. eTalAmAM 'kAlasaMdIpa' AvIne kASTha nAMkhavA lAgyo. sAta saLi jatAM devI svayaM upasthita thaIne bolI - 'vina na kara.' huM Ane siddha thavA IcchuM chuM. siddha thaIne bolI - eka aMga khulluM kara, jyAMthI huM praveza karuM. satyakIe kapALamAM IcchA darzAvI. te vidhA kapALa mathe thaIne tenA zarIramAM pravezI. tyAM eka chidra-bila thaI gayuM. devIe tyAM trIjI AMkha banAvI dIdhI. - satyanI vidhAdhare pahelAM peDhAlane mAryo. satyakIe kahyuM - kema mArI mAtA ane rAjapugI evI sAdevIne bagADI? mATe mArI nAMkhyo. tethI tenuM yuddha nAma prasiddha thayuM. pachI kAlasaMdIpa tarapha dRSTi pheMkI. joIne te bhAgyo, satyakI tenI pAchaLa lAgyo. e rIte upara-nIce bhAge che. *x - chelle tene mArI nAMkhyo. koI kahe che. - lavaNa mahApAtAlamAM mAryo. tyArapachI te vidhAcakavartI gaNa saMdhyAe badhAM tIrthakarone vAMdIne nRtya dazaviIne pachI abhiramaNa karato. tethI Indrae 'mahezvara' evuM nAma karyuM. te paNa dhigujAtIyo pratye paheSa pAmIne dhigujAtIya kanyAnA so-so vinAza karato hato. bIjAnA aMtaHpuranI strI bhogavato hato. tenA kahyAmAM be ziSyo hatA - naMdIzvara 36 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ane naMdI. e pramANe puSpaka vimAna vaDe abhiramaNa karato hato. A pramANe kALa vItato hato. koI vakhate ujainImAM pradhotanA aMtaHpuramAM zivA saNIne choDIne bAkInI badhI saNIne bhogavI. pradho rAjA tenA vinAzano upAya vicAre che. eka umA nAmanI gaNikA ati rUpavatI hatI. teNI satyakInA mArgamAM dhUpagrahaNa karIne rahetI. ema samaya jatAM eka vakhata te nIce utaryo. * x * umA gaNikA tene kahe che - huM AvI kanyA chuM, mArI sAme jo. tenI sAthe saMbhoga karatAM-karatAM umAe tene hatahadaya karI dIdho. koI vakhate umAe tene pUchyuM - tuM devIne [vidhAne kyAre bahAra kADhe che. satyakIe kahyuM - maithuna sevatI vakhate huM vidhAne dUra karuM chuM. umAgaNikA A rahasya rAjAne jaNAvI dIdhuM. rAjAe kuzaLa puruSoe aMganI uparano yoga darzAvyo ane kahyuM ke A rIte tAruM rakSaNa karIzuM. pradhote te parapone khAnagImAM kahI dIdhuM ke - A gaNikA sahita ja tene mArI nAMkhajo. tyAre te puraSo guptarUpe gayA. jyAre satyakI umA sAthe saMbhoga ta hato, tyAre teNInI sAthe ja mArI nAMkhyo. tyAre naMdIzvara te vidhAnI sAthe aAkAzamAM adhiSThita thayo. zilA vikurtIne bolyo - he dAsa ! have tuM maravAno thayo che. tyAre nagarajana sahita rAjA bhIno zATikApa-vastra dhAraNa karIne rahyo. "mAro aparAdha kSamA karo." naMdI bolyo ke - jo tame Ane je avasthAmAM mArI nAMkhyo te avasthA [yonimAM liMga hoya tevI avasthAmAM jo tame pUjA karo to huM tamane choDuM. A pramANe nagare-nagare Ane AvA ja chApAvRta-ughADA sthApo, to choDIza. pradhote te vAta svIkArI, tenA Ayatana-[maMdiro] banAvyA. A mahezvaranI utpatti. tyAre nagarI zUnya hatI. koNika pravezyo. gadheDAnI puccha vaDe kheDI. AnA aMtakALamAM zreNikanI patnIo kAlikA Adi bhagavaMtane pUche che - amArA putro saMgrAmathI pAchA Avaze ke nahIM ? niyAvalikAmAM kahyA mujaba jANavuM. pachI daze caNIe dIkSA lIdhI. tyAre koNika caMpAnagarI Avyo. bhagavaMta padhAryA. koNikane thayuM ke mAre cakravartI mAka ghaNAM hAthI, azva, ca Adi che, to huM jaIne bhagavaMtane pUcha ke- huM cakravartI thaIza ke nahIM. te sarva sainya samudAya sAthe nIkaLyo. vaMdana karIne pUchyuM - keTalAM cakravartI thayA ? bhagavad kahe che - badhAM thaI gayA. pharI pUche che ke- huM marIne kyAM jaIza ? chaThThI narke. koNikane bhagavaMtanA vacanamAM zraddhA na thaI. teNe badhAM ekendriya rano loDhAnA cyA. pachI sarva sainya sahita tamizraguphA pahoMcyo. aThThamatapa karyo. kRtamAla deve kahyuM - bAra cakravartI thaI gayA. te na mAnyo. teNe hAthInA mastake maNi mUkyo. daMDa vaDe guphAnA dvAra upara Ahata karI. tyAre kRtamAla deve tene mArI nAMkhyo. marIne chaThThI narake gayo. - tyAre udAyInane rAjArUpe sthApyo. udAyInane ciMtA thaI ke - A nagaramAM mArA pitA hatA. avRtithI anya nagara karAve che. vAstunI zodhamAM puruSo mokalyA. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 * 426, ni - 1284 teo eka pAgala vRkSa upara avadArita mastakamAM cASa (pakSI)ne jue che. kITikA temanA mukhamAM AvIne paDe che. te pAgala kyAMthI AvyuM ? be mathurA- dakSiNA ane uttarA. utara mathurAno vaNikadAka dakSiNa mathurAmAM digayAgA gayo. tyAM tene eka vaNi sAthe maitrI thaI. tenI bahenanuM nAma arNikA hatuM. te arNikAne pagathI mAthA sudhI jotAM teNImAM moha pAmyo. teNe lagna mATe mitranI pAse mAMgaNI karI. mitre kahyuM ke jo tuM ahIM ja rahevA taiyAra ho to yAvat ekAda paNa bALakalpa thAya to tane ApuM. mitrae svIkAryuM. bahenane paraNAvI. koI divase te vaNikaputranA mAtA-pitAno patra Avyo ke - ame aMdha jevA thaI gayA chIe, jo tuM amane baMnene jIvatA jovA IcchatA ho to AvI jA. te vAMcIne raDavA lAgyo. arNikAe te joyuM. paNa pelo vaNikaputra kaMI bolato nathI. teNIe ma hAthamAM lIdho. vAMcIne bolI - tame kheda na karo. teNIe mAtA-pitAne kahIne pati sAthe vidAya lIdhI. te baMne dakSiNa mathurAthI nIkaLI gayA. arNikA tyAre garbhiNI hatI. mArgamAM ja arNikAe mane janma Apyo. vaNikaputra vicAre che ke - mAtApitA nAma pADaze, tethI pote na pADyuM. parijano tene arNikAputra kahevA lAgyA. te arNikAga bAlabhAvathI mukta thaI bhogone choDIne dIkSA lIdhI. sthavirapaNe vicaratA gaMgA taTe puSpabhadra nAme nagare ziSya parivAra sAthe gayA. tyAM pupaketU rAjA ane puSpavatI rANI hatI. temane yugala putra-putrI hatA. temanA nAma puSpacUla ane puSpacUlA hatA. te baMne paraspara anurakta hatA. rAjAe vicAryuM - jo Ane chUTA pADIzuM, to marI jaze. tenA karatAM A baMnenA lagna karI dauM. nagarajanone bhegA karIne pUchyuM - ahIM je rana utpanna thAya tenI vyavasthA koNa kare ? rAjA, nagarajana ke aMtaHpura ? ema karIne badhAMne vizvAsamAM lIdhA. mAtAe rokyA to paNa rAjAe baMneno saMyogakarAvyo. baMne paraspara bhogamAM ramaNa karavA lAgyA. te rANI zrAvikA hatI. teNIne saMsAracI nirveda upajatAM dIkSA lIdhI. marIne devarUpe upajI. puSpavatI deve avadhijJAna vaDe potAnI putrIne joI. tene teNI upara atyadhika sneha hato. mArI putrI narakamAM na jAya, ema vicArI svapnamAM narakanuM darzana karAvyuM. teNe DarIne rAjAne vAta karI. e pramANe roja-roja thavA lAgyuM. tyAre pAkhaMDIone bolAvyA. narakanuM svarUra jaNAvavA kahyuM. temaNe je kahyuM te kaMIka judu hatuM, aNikApura AcAryane pUchyuM - temaNe nakanuM svarUpa kahevAno AraMbha karyo - nityAMdhakAra ItyAdi - 4 - puSacUlAe temane pUchyuM ke - zuM tame svapna joyuM ? AcArya bhagavaMte kahyuM - A tIrthakarano upadeza che. e pramANe keTaloka kALa gayo, tyAre deva ane devaloka dekhADyA. tyAM paNa te ja pramANe pAkhaMDInI pRcchA karI. koI jANatA na hatA, tethI AcArya bhagavaMtane pUchyuM. temaNe devalokanuM kathana karyuM. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 puSpacUlAne pUchayuM - narake kaI rIte na javAya ? AcAryae sAdhu dharma kahyo. pupacUlAe dIkSA levA rAjAnI anumati mAMgI. rAjAe kahyuM ke- jo ahIM ja mArA ghera bhikSA le. to tane mukta karuM. puSpacUlAe te vAta svIkArI. puSasUlAe dIkSA lIdhI. tyAM te AcArya jaMghAbaLathI kSINa thayA. tethI bIjA sAdhuone vidAya ApI, tyAM ja vicAravA lAgyA. tyAre pupalA sALI aMtaHpurathI bhikSA lAve che. e pramANe koI divase te sALIne zobhanA adhyavasAyathI kevaLajJAna utpanna thayuM. paNa kevalI pUrva pravRtta vinayane choDatA nathI. koI divase AcAryanA hRdayane Icchita hatuM te lAve che. glemakALamAM jenAthI glema utpanna na thAya, e pramANe badhAmAM ucita AhAra lAve che. tyAre AcArya pUche che ke - je meM vicAryuM hoya te ja AhAra lAve che. puSpacUlAe kahyuM hA - kevaLajJAnathI jANuM chuM, turaMta AcAryae kevalInI AzAtanAnI kSamA mAMgI, bIjA koI kahe che - varSA varasatI hatI tyAre puSpacUlA AhAra lAvyA. AcArya pUche che - varasAdamAM AhAra kema lAvyA ? teNI kahe che - acita mArge cAlIne kema jANyuM ? atizayathI. AcAryae kSamA mAMgI. kevalI sALIe kahyuM - Apa paNa caramazarIrI cho. gaMgAne utaratAM mokSe jazo. pachI tyAM ja gaMgA utaravA pravRtta thayAAcArya, naukAmAM je-je tarapha ubhatA te bUDatI hatI, madhye besADyA, to badhuM ja bUDavA lAgyuM. te lokoe AcAryane pANImAM pheMkyA. kevalajJAna uparyuM. devoe mahimA karyo. tyAM prayAga tIrtha thayuM. temanI khopaDI matsya-kAcabAthI khavAtA uchaLatI-uchaLatI eka sthAne AvI, temAM pADalabIja kyAMkathI pravezya. temAM jhADa ugyuM, jhADa vizALa thayuM. tyAM te cApane joyA. tyAM rAjAe nagaranI sthApanA karavI tema vicAryuM. naimittikoe paNa kahyuM - jyAM sudhI zivano vAsa che, tyAM sudhI javuM, pachI pAchA vaLavuM. e pramANe - 4 - nagaranI racanA karI, nagara madhye udAyIne caityagRha karAvyuM. A pATaliputra nagaranI utpatti kahI. te udAyI tyAM rahIne rAjya bhogave che. te rAjA te lokone daMDathI vAraMvAra daDe che. loko vicAre che ke - ame A trAsathI kema mukta thaIe ? eTalAmAM eka rAjAnA koIka aparAdhamAM tenuM rAjya harI lIdhuM. te rAjA nAsI gayo. teno putra bhamatAM urjanI Avyo. koI rAjAnI sAthe joDAyo. te udAyI vaDe ghaNo ja parAbhava pAmelo hato. tenI madadathI pATaliputra gayo. rAjAnA badhAM chidro zodhe che, paNa chidra maLatA nathI. sAdhune AvatA jue che. tethI eka AcArya pAse dIkSA lIdhI. udAyI rAjA AThama-caudazanA pauSadha kare che. tyAM AcArya dharmakathA nimite Ave che. koI divasa vikAle AcAryae te ziSyane kahyuM - upakaraNa laI le, rAjakuLe jaIzuM. tyAre te jaldI uThyo. upakaraNa lIdhA. pUrve chupAvelI charIne paNa lIdhI. gopavI dIdhI. rAjakule gayA. dIrya kALa dharmakathana karyuM. AcArya sUI gayA. rAjA paNa sUI gayo. pe'lA kapaTI ziSyae uThIne rAjAnA mAthAmAM charI poravI dIdhI. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 4/26, ni - 1284 39 40 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tyAMthI turaMta nIkaLI gayo. sAdhu hovAthI dvArapALe paNa na rokyo. lohI relAvAthI AcArya bhAyA. uThIne joyuM ke rAjAne mArI nAMkhela che, tethI pravacananI uahaNA na thAya, tema vicArI pote paNa potAnuM mastaka chedI nAMkhyuM. A tarapha nApitazALAmAM nApitadAsa upAdhyAyane kahe che - mArA Adha AMtaraDAthI nagarane vIMTI lIdhuM. AvuM svapna prabhAte joyuM. upAdhyAya svapnazAstrane jANe che, ghera laI jaI mAthuM dhoIne tene putrI paramAvI. te dIpavA lAgyo. zibikAmAM nagaramAM jAya che. te paNa aMtaHpuranI zayyA pAlikA vaDe jovAyo. bIjA dvArethI tene sakAryo. ane adhivAsita karyo. te ghoDo cAlatA-cAlatA nApitadAkanI pAchaLa cAlavA lAgyo. tene tejathI jhaLahaLato joIne rAjyAbhiSekathI abhiSikta karyo. sajA thayo. paNa dAsa hovAthI daMDika, samaTa Adi teno vinaya karatAM nathI. te nApitadAsa vicAre che ke jo koI vinaya na kare, to huM kono rAjA ? sabhAmaMDapathI uThIne nIkaLyo, pAcho pravezyo. te badhAM ubhA na thayA. te bolyo - A adhamone pakaDI lo. teo paraspara joIne hasavA lAgyA. teNe roSathI A sthAna maMDapamAM leyakarmathI nirmita pratihAyugalane joyuM. teNe jaldI doDatAM jaIne talavAra vaDe mAryuM. keTalAMka nAza pAmyA. pachI badhAM vinayathI upasthita thayA. rAjAnI mAphI mAMgI. temane kumAra amAtyo na hatA, tene zodhe che. A tarapha kapila nAme brAhmaNa nagara bahAra raheto hato tyAM vikAle sAdhuo AvyA, te agnihotranA ghera rahyA. te brAhmaNa vicAre che. te brAhmaNane thayuM ke - cAlo Amane pUchuM ke A kaMI jANe che ke nahIM ? pUchyuM AcAryae uttara ApatA, te ja rAtre zrAvaka thayo. pharI koI vakhata bIjA sAdhu temanA ghera vaSaribamAM rahyA. teno putra janmatAM ja aMbA ane revatI vaDe grahaNa karAyo. te sAdhune kayatA bhAjanonI nIce sthApita karyo. vyaMtarIo naSTa thatAM, tenI prajA sthira thaI. tenuM 'kalAka' evuM nAma rAkhyuM. te baMne paNa mRtyu pAmyA. kalAka paNa cauda vidhAsthAnomAM kuzaLa thatAM pATalIpuge Avyo. aneka chAtro sAthe parizvarIne cAle che. A tarapha tenA praveza-nirgama mArgamAM koI eka maTuka hato. tenI putrI jalodara vyAdhithI pakaDAI. atIva rUpavatI, chatAM koI paraNatuM na hatuM. moTI thaI. tene Rtu AvI. mAtAne kahyuM. mAtAe ka kapaTa upAya karIne kalAka sAthe paraNAvI dIdhI, lokApavAdanA bhayathI kalAke teNIne svIkArI. teNe pachI auSadhAdi teNIne sAjI karI. rAjAe sAMbhaLyuM ke kalAka paMDita che. tene bolAvIne vinaMtI karI, te mAnyo nahIM. rAjA tenA chidro zodhavA lAgyo. rAjAe koI dhobIne pUchayuM ke - kAkanA vastro dhove che ke nahIM ? te bolyo - hA, dhou chuM. rAjA bolyo ke - have jyAre dhovA Ape tyAre te vo tuM mane ApI deje. anyadA Indra mahotsavamAM tene patnIe kahyuM - mArA te vastro raMgAvo. kalAkanI IcchA na hatI. teNIe vAraMvAra jhaghaDo karatA kalAke hA pADI. vastrone raMgArAne tyAM laI gayo. te bolyo - huM vinAmUlya raMgI ApIza avasara AvatA vo mAMgyA. raMgAro Aja-kAla ema karatA samaya bagADe che. avasara cAlyo gayo, to paNa vastro na ApyA. bIje varSe na AyA, bIje varSe paNa na ApyA. tethI tene roSa caDyo. dhobInI patnInuM peTa cIrI lohIthI raMgIne dhobIe vo ApyA. dhobI patnIe rAjAne phariyAda karI. kalAka samajI gayo ke A rAjAnI mAyA che, tyAre meM kumAra amAtya pada na IcaDyuM tethI Ama karyuM che. jo meM dIkSA lIdhI hota to A divasa na Avata. rAjakuLe gayo. rAjA ubho thayo. kalAke kabUla karyuM ke rAjA je daMDa Ape te mAnya. dhobInI zreNi AvI, rAjA sAme Aropa jU karatA tene joIne nAsI gayA, te kumAra amAtyapaNe tyAM rahyo. e pramANe AkhuM rAjya rahyuM. kalAkane putro paNa thayA. koI divase kalAkanA mano vivAha thayo. teNe vicAryuM ke- aMtaHpura sahita rAjAne bhojana karAvavuM. AbharaNamAM rAjAno niryoga joIe. je naMda vaDe kumAra amAtyane khaseDAyela te tenA chidro zodhe che. kalAkanI dAsIne dAna-mAnathI saMgRhIta karIne kahyuM - tArA svAmI je kaMI kare, te tAre mane kahevuM. ema karatA chiddha maLI gayuM - rAjAne kahyuM ke kalAka tamAruM ahita ciMtavato putrane rAjyamAM sthApavA Icche che. rAjAe rAjapuruSone mokalIne kuTuMba sahita tene kUvAmAM nAMkhI dIdho. gharanA badhAM kahevA lAgyA ke A sajA badhAMne mArI nAMkhaze. je ApaNA ekano kuloddhAra ane vairanuM niryAtana kare, teNe ja bhojana karavuM. teo bolyA ke - "ame bhakta pratyAkhyAna karIzuM." pratyAkhyAna karI devaloke gayA. mAtra kalAka jamato hato. pratyaMta rAjAne khabara paDI ke kalAka mRtyu pAmyo che. teNe AvIne pATaliputrano rodha karyo. naMde vicAryuM ke- je kalAka atyAre hota to AvuM na banata. dvArapAlane pUchayuM - kUvAmAM koI jIve che ? koIka jIve che ema jANI khATalo nAMkhIne kUvAmAMthI bahAra kADhyo. vaidhae sAjo karyo. kalAkane prAkAre ubho karyo. te atyaMta rAjAnA loko DarI gayA. daMDako, sAzaMka thaI gayA. pachI temane eka lekha mokalyo ke je tamArA badhAMne svIkArya hoya tevo Ave. pachI saMdhi athavA tame jema kahezo tema karIzuM. sAmenA rAjAe dUta mokalyo. kalAka nIkaLyo. nadI madhe badhAM maLyA. kapAke temane kahyuM ke - zeraDInA sAMThAnI upara ane nIce chedI nAMkhatA madhye zuM rahe? ItyAdi. sAmo dUta vilakho paDIne cAlI gayo. kAka paNa pAcho Avyo naMdarAjAe paNa kAkane punaH te sthAne sthApyo. * x - navamAM naMdanA kALe kalAkanA vaMzamAM zakaTAla maMtrI thayo. tene sthUlabhadra ane zreyaka be putro hatA. cA, cakSadarA, bhUtA, bhUtadatA, senA, veNA reNAM sAta putrIo hatI. - A tarapha vararaci brAhmaNa naMda rAjAnI roja 108 zloka vaDe stuti karato hato. te rAja khuza thaI zakaTAla sAme joto. te mithyAtva che ema mAnIne prazaMsA na karato vararacie zakaTAlanI patnIne khuza karI. teNInA AgrahathI koI divase 'mithyAtva' hovA chatAM zakaTAle varurucinA zlokonI prazaMsA karI. rAjAe 108 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 4/26, ni - 1284 dinAra ApI, pachI rojeroja ApavA lAgyo. zakaTAla vicAre che - A rIte rAjakoza khAlI thaI jAya. teNe naMdarAjAne kahyuM ke kema Ane roja ATaluM dAna Apo cho ? rAjA bolyo tame prazaMsA karI mATe. zakaTAle kahyuM - A laukika kAvyo che, mArI putrIo paNa bole che. - 41 zakaTAlanI putrImAM cakSA eka vakhata sAMbhaLIne grahaNa karI letI hatI. yakSadattA be vakhata sAMbhaLatA yAvat sAtamI putrI sAta vakhata sAMbhaLI yAda rAkhI letI hatI. koI divase aMtaHpuramAM A putrIo AvI, paDadA pAchaLa besADI, varucio stuti karI. pachI cakSA eka vakhatamAM te yAda rAkhIne bolI gaI. bIjI be vakhatamAM cAvat sAte putrI bolI gaI. rAjAne vizvAsa beTho. vasurucine dAna na ApyuM. pachI vasuruci te dinAra rAtrinA gaMgAmAM yaMtramAM sthApIne AvyA. tyAre divase te stuti kare, pachI paga mAre eTale dinAra uchaLIne Ave, lokone te kaheto ke mane gaMgA nadI A dinAra Ape che. kAlAMtare rAjAe sAMbhaLyuM. teNe zakaTAlane kahyuM - tene nizce gaMgA dAna Ape che zakaTAle kahyuM - ke jo huM jAuM tyAre Ape to mAnuM, kAle jaIzuM ema nakkI karyu. vizvAsita puruSane vikAle mokalyo. vararucine dinAra mUkato joyo. te poTalI lAvIne zakaTAlane ApI dIdhI. savAre naMdarAjA gayo. vararuci stuti kare che. yaMtra zodhe che, paNa yaMtra tyAM na jotAM vilakho paDI gayo. tyAre zakaTAle rAjAne poTalI ApI. vararuci apabhrAjanA thatAM bhAgI gayo. varuci zakaTAlanA chidro zodhavA lAgyo. koI divase zrIyakano vivAha nakkI thayo. rAjAne bheMTaNA mATe hathiyAra sajAve che. varucie dAsI dvArA te vAta jANI lIdhI. varucie turaMta bALakone lADavA ApI Ama bolAvavuM zarU karyuM - "naMda rAjA jANato nathI. je zakaTAla karavAno che, naMdarAjAne mArIne pachI zrIyakane rAjArUpe sthApaze. rAjAe A vAta sAMbhaLI. tapAsa karAvI, rAjA zakaTAla upara kopAyamAna thayo. zakaTAle page paDIne kahyuM, to paNa na mAnyo. tyAre zakaTAla ghera gayo. teNe zrIyakane kahyuM ke badhAM marazo, tenA karatAM huM rAjAnA page paDuM tyAre tAre mane mArI nAMkhavo. huM tAlapuTa jhera khAI laIza. zrIyake te vAta svIkArI. rAjA pAse gayela zakaTAla maMtrIne mArI nAMkhyA. rAjA ubho thaI gayo. arere ! zrIyaka A akArya kema karyu ? zrIyake kahyuM - je tamAro pApI te mAro paNa pApI che. rAjAe zrIyakano satkAra karyo. rAjAe kahyuM ke - tuM maMtrI padano svIkAra kara. tyAre zrIke kahyuM - mAro moTo bhAI sthUlabhadra che. te bAra varSathI gaNikAnA ghera rahelo che. pahelA tene kaho. sthUlabhadrane bolAvyo. te kahe che - vicArIne javAba ApuM. azokavATikAmAM jaIne vicAra. tyAM jaIne sthUlabhadra vicAre che. rAjyamAM vyAkSiptane bhogo kyAMthI ? pharI paNa nake javAnuM thaze. A bhogo AvA che. pachI paMcamuTThI loca karIne kaMbalaratna chedIne joharaNa karI rAjAnI pAse AvIne dharmalAbha Apyo. rAjA bolyo - sAruM ciMtavyuM. sthUlabhadra nIkaLI gayA. rAjA kahe - huM jouM chuM ke A Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 kapaTathI pAcho gaNikAnA ghera jAya che ke nahIM? agAsImAM jaIne jue che. jema mRtaklevara pAsethI loko nIkaLatA moDhuM DhAMkI de, te rIte te bhagavat nIkaLI gayA. tyAre rAjA bolyo ke - A kharekhara kAmabhogathI nirviNNa thayelo che. sthUlabhadre saMbhUti vijaya pAse dIkSA lIdhI. zrIyakane maMtrI pade sthApyo. zrIyaka paNa bhAInA snehathI kozAnA ghera Azraya 42 le che. teNI sthUlabhadramAM anuskata hatI, bIjA manuSyane IcchatI nathI. te kozAne nAnI bahena upakozA hatI. teNI sAthe vararuci rahyo. te zrIyaka tenA chidro zodhe che. bhAInI patnInI pAse kahe che ke A varucinA nimitte amArA pitA maraNa pAmyA. bhAIno paNa viyoga thayo tAre paNa viyoga thayo. Ane dAru pAI de. kozAe tenI bahene kahyuM - Ane paNa pAI de. - x - kozAe zrIyakane vAta karI. rAjAe zrIyakane kahyuM - tArA pitA mArA hitecchu hatA. ItyAdi - 4 - 4 - pachI vararucine tapela sIsuM pIvaDAvyuM, te mRtyu pAmyo. sthUlabhadra svAmI paNa saMbhUta vijayanI pAse ghorAtighora tapa kare che. vicaratA evA te pATaliputra padhAryA. tyAM traNa aNagAroe abhigraha lIdho. eke siMhaguphAmAM, tene joIne siMha upazAMta thAya. bIjAe sarpanI vasatimAM, te paNa dRSTiviSa upazAMta thAya. trIjo kUvAnA phalake rahevAno. jyAre sthUlabhadrae abhigraha karyo ke kozAnA ghera comAsuM rahevuM. -- kozA temane joIne saMtuSTa thaI. teNIne thayuM ke A parISahathI hArIne Avela che. bolI - zuM karuM ? udhAnagRhamAM sthAna Apa. ApyuM. rAtrinA kozA sarva alaMkArathI vibhUSita thaIne AvI. sthUlabhadrane calita karavAmAM pravRtta thaI. te meruvat niprakaMpa hatA, calita karavA zakya na hatA. tyAre dharma sAMbhaLe che. kozA zrAvikA banI. niyama kare che - rAjAne kAraNe koI bIjA sAthe vasavuM paDe to rahevuM, bAkI brahmacAriNIvrata lauM chuM. siMhaguphAvAsI muni cAra mAsanA upavAsa karIne AvyA. AcArya bolyA - he duSkarakAraka ! tamAruM svAgata che. e pramANe sarpanA bila pAsenA ane kUvAnA phalakethI Avelane paNa kahyuM. sthUlabhadrasvAmI te ja gaNikAnA ghera bhikSA le che. te paNa comAsuM pUrNa karIne AvyA. AcArya saMbhramathI uThIne bolyA - he ati ati duSkarakAraka ! tamAruM svAgata che. traNe munine thayuM ke - AcArya maMtrIputra pratye rAgavALA che. bIjA comAsAmAM siMhaguphAvAsI muni gaNikAne ghera javAno abhigraha kare che. AcAryae temane rokyA. to paNa gayA. vasati mAMgI. teNI svAbhAvika ja suMdara hatI. dharma sAMbhaLe che. teNInA zarIramAM muni Asakta thayA. bhoganI yAcanA karI. jo badalAmAM tame mane kaMI Apo to huM tamArI prArthanA svIkAruM. zuM ApuM ? lAkha suvarNamudrA. te zodhavA lAgyA. nepAlamAM zrAvaka rAjA che. je tyAM jAya tene lAkhamudrAnI kaMbala Ape che. te muni tyAM gayA. rAjo teNIe na svIkArI, bolI ke - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 426, ni - 1284 kaMbala ApI. muni pAchA Ave che. eka coranuM sthAna hatuM. pakSI bolavA lAgyuM - lAkha mudrA Ave che. te cora senApati jANato hato. paNa sAdhune AvatA joyA. pharI pakSI bole che - lAkha mudrA gaI. senApatie jaIne avalokana karyuM. sAdhu bolyA - kaMbala che, gaNikAne mATe laI jauM chuM. choDI dIdhA. muni gayA. gaNikAne kaMbala ApI. teNIe viSTAgRhamAM pheMkI dIdhI. muni tene roke che are ! teno vinAza na kara. teNI bolI - tame Ano vicAra karo cho, AtmAno karatA nathI, tame paNa AvA ja cho. tyAre muni upazAMta thayA. potAnA dukRtyanuM "micchAmidukkaDa' karIne gayA. AlocanA laIne vicAravA lAgyA. tyAre AcAryae kahyuM ke- A ati ati dukakAraka sthUlabhadra eTale kahyA ke - teNI pUrva paricita hatI. vaLI azrAvikA hatI. sthUlabhadramAM Asakta hatI. teNIne zrAvikA banAvI ItyAdi. e pramANe koI vakhate sajAe te gaNikA racikane ApI. teNI vAraMvAra sthUlabhadra svAmInA guNagAna kare che. thikane sevatI nathI. tethI thika potAnI kaLA batAvavA mATe azokavATikamAM laI gayo. bhUmi upara rahIne AmapiMDI pADI. pAchaLa anyonya bANa mArIne aciMdrAkAra banAvI hAtha vaDe chedIne grahaNa karI. to paNa gaNikA khuza na thaI. teNI bolI - zikSitane zuM duSkara che ? have mArI kalA juo. sarasavano Dhagalo karyo, soyanA agrabhAge nRtya karyuM. rathika to khuza-khuza thaI gayo. zikSitane AmapiMDI toDavI ke sarasava upara nRtyu karavuM dukara nathI. paNa je muni pramadArUpI vanamAM rahyA, chatAM calita na thayA, te dukara che. pachI te zika zrAvaka thayo. te kALe bAra varSIya dukALa paDyo. saMyata Adine samudra kAMThe rAkhIne pachI pATalipuNe bhegA thayA. temAM koIkane uddezo, koIkane khaMDa e pramANe saMghAta karIne agiyAra go ekaThAM karyA. dRSTivAda koI jANatuM na hatuM. jaIne saMghakAryanuM nivedana karyuM. huM hAla mahAprANa dhyAnamAM chuM mATe vAcanA ApavA samartha nathI (tema bhadrabAhu svAmIe kahyuM.) saMghe kahyuM - sthaviroe bIjA saMghATakane mokalyA ane pUchAvyuM ke - saMghanI AjJA ullaMghe temane zo daMDa karavo ? (bhadrabAhu svAmI bolyA- saMgha bahAra karavA. mane na karazo. medhAvI munine mokalo - huM sAta vAranA roja ApIza. jo mahAprANadhyAnamAM pravezela hoya to kArya utpanna thatAM tamuhUrtamAM cauda pUrvonI anapekSA karI le. utkrama-apakama kare. tyAre sthalabhadra Adi 5oo medhAvI muni gayA. temaNe vAyanA levAnI zarU karI. eka-be ane traNa mAsamAM badhAM muni nIkaLI gayA. kemake pratikRcchA vinA bhaNavA koI samartha na hatA. mAtra sthUlabhadrasvAmI rahyA. thoDuM mahApANa dhyAna bAkI rahetA sthUlabhadrane pUchayuM - thAkyA nathIne ? thoDo kALa pratikSA karo, pachI divase sarva vAcanA ApIza. sthUlabhadrae pUchayuM - keTaluM bhaNyA ane keTaluM bAkI ? AcAryae kahyuM ke - 88 sUtro, meru jeTaluM bAkI ane saravasa jeTaluM bhaNyA. paNa 44 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 viSAda na karo. badhuM bhaNAI jaze. mahApANa dhyAna samApta thatAM nava pUrve bhaNyA, dazamAM pUrvanI be vastu jUna bhaNAyuM. A aMtaramAM vicaratA pATaliga gayA. sthUlabhadranI te sAte bahenoe dIkSA lIdhI hatI. te badhI AcArya ane bhAI munine vAMdavA nIkaLyA. AcAryane vAMdIne pUchyuM - moTA bhAI muni kyAM che? A devakulikAmAM bhaNe che. sthUlabhadra svAmIe bahenone joIne vicAryuM ke huM temane mArI Rddhi batAvuM. temaNe siMharUpa vikavyuM. te badhI sAdhvI siMharUpa joIne nAsI AvyA. AcAryane kahyuM ke - bhAI munine siMha khAI gayo. AcAryae kahyuM - te siMha nahIM sthUlabhadra ja hatA, have jaIne vAMdo. zrIyake paNa dIkSI lIdhelI. bhojana vagara kALa karyo. mahAvideha tIrthakarane pUchayuM, devatA vaDe laI javAyA. he Arya! huM bhAvanA ane vimukti be adhyayano lAvI, tema yakSA sAdhvIe kahyuM pachI vAMdIne gayA. bIjA divase uddezakALe uddezo na karyo. sthUlabhadrae potAnI bhUlanI mAphI mAMgI. AcAryae kahyuM ke - tuM bhUla nahIM kare, to bIjA karaze. pachI mahA kaleze vAMcanA ApavAnuM svIkAryuM, daza pUrvanI uparanA cAra pUrvo tuM bhaNa, paNa bIjAne na Apato. pachI te cAra pUrvano viccheda thayo. dazamA pUrvanI chellI be vastu paNa viccheda pAmI. e pramANe zikSA prati yoga saMgraha sthUlabhadra svAmIvat jANyo. have nipratikamaNatA - * niryukti-1285 + vivecana : pratiSThAna nagare nAgavasa zreSThI, nAgazrI patnI, baMne zrAvaka hatA. teno prema nAgadatta kAmabhogathI kheda pAmIne dIkSita thayo. teNe jina kalikanA pujA ane sakAra joyA. te bolyo - huM paNa jinakakSa svIkArIza. AcAryae nA pADI. svaye ja jinakalA svIkAryuM. nIkaLyo. koI vyaMtaragRhamAM pratimA dhyAne rahyo. samyagRrdaSTi devI te muni vinAza na pAme, ema vicArI strIrUpe upahAra grahaNa karIne gayA. baMtaranI carcA karIne kahyuM - he muni! A grahaNa karo. miTabhAtane bhakSyarUpe vividha prakAranA svarUpe grahaNa karyA. khAIne rAtre pratimA dhyAne rahyA. jinakalikapaNuM na choDyuM. atisAra thayo. devatAe AcAryane kahyuM. te amukano ziSya che. sAdhuone tyAM mokalyA. te munine pAchA lAvyA. devIe kahyuM - tene bIjorAno garbha Apo. Apyo. zIkhavADyuM ke Ama na karavuM joIe. nipratikarma para thayuM. have "ajJAta' kahe che. artha zo che ? pUrve parISaha samartha vaDe je upadhAna-tapa karAya che, te loko na jANe tema karavA joIe. tenuM dRSTAMta - * niyukti-1286-vivecana : kauzAMbImAM ajitasena rAjA hato. dhAriNI tenI rANI hatI. tyAM paNa dharmavasu AcArya hatA. temane be ziSyo hatA - dharmaghoSa ane ghamayaza. vinayamati Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 426, ni - 1286 46 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 nAme mahadrikA hatI. tenI ziSyA vigatabhayA hatI. teNIe bhakata pratyAkhyAna karyuM. saMghe moTA Rddhi satkAra sAthe nirdhAmaNA karI. te dharmavastunA ziSyo baMne paNa parikarma karatA hatA. A tarapha - * niryukti-1287-vivecana : ujainImAM pradhotanA putro evA be bhAIo hatA pAlaka ane gopAlaka, teoe dIkSA lIdhI. pAlakane be putro hatA - avaMtIvardhana ane rASTravardhana. pAlake avaMtI vardhanane rAjA ane rASTravardhanane yuvarAja pade sthApIne dIkSA lIdhI. rASTravardhananI patnI dhAriNI, teno paNa avaMtIsena. koI divase rAjAe dhAriNIne savagathI vizvasta rahelI joI. teNImAM Asakta thayo. datI mokalI. dhAriNI tema IcchatI na hatI. pharI pharI mokalI. dhAriNIe tiraskAra buddhithI kahyuM - patinA bhAI hovA chatAM lajjA nathI AvatI. tyAre avaMtIvardhane tenA bhAI rASTravardhanane mArI nAMkhyo. te vikAle potAnA AbharaNo laIne kaizAMbI sArtha jato hato, temAM koI vRddha vaNika pAse Azraya lIdho. kauzAMbI gaI. tyAM dIkSA lIdhI. teNIne turaMtano utpanna garbha hato. teNI bolI nahIM. pachI maharikAne badho vRtAMta kahyo. teNIne saMyatI maLe asAmArikapaNe rAkhI. rAtrinA bALakane janma Apyo. sAdhunI ug thaNA na thAya, te mATe nAmamudrA ane AbharaNo mUkIne rAjAnA AMgaNAmAM rAkhIne pracchannapaNe ubhI rahI. ajitasene tyAre AkAzatalamAM rahela maNInI divyapamAM joI. bALaka laI lIdho - abIkA pramahiSIne soMpyo. saMyatIe pUchatA dhAriNIe mRta bALaka jamyo ema kahI dIdhuM. teNIne aMta:purikA sAthe maitrI thaI. bALakanuM maNipabha nAma rAkhyuM. rAjAnA mRtyu pachI maNiprabha rAjA thayo. avaMtivardhana paNa bhAIne mAravAthI ane saNI prApta na thavAthI, bhAInA snehane kAraNe avaMtIsenane rAjya daIne pravajita thayo. te maNipabha pAse daMDa mAMge che, te Apato nathI. tethI sarva sainya sAthe kauzAMbI upara caDAI karI. pUrvokta baMne aNagAra parikarma samApta thatAM eka bolyo ke - vinayavatI jevI Rddhi mane paNa thAo. nagaramAM bhakta pratyAkhyAna karyuM. bIjA je dharmayaza sAdhu hatA, te vibhUSAne IcchatA na hatA. teNe parvatanI kaMdarAmAM bhakta pratyAkhyAna karyuM. e vakhate avaMtIsena kauzAMbIne ruMdhelI, te vakhate koI dharmaghoSa ANagAra pAse jatA na hatA. te ciMtita artha prApta na thatAM kALadharma pAmyA. dvAracI nikAzana na thatAM, prAkAranI uparathI tenA zarIrane bahAra pheMkI dIdhuM. dhAriNI sALI vicAre che ke - janakSaya na thAo. tethI rahasya udghATana karavA aMta:puramAM AvyA. maNiprabhane kahyuM ke bhAI sAthe kema yuddha kare che ? pachI badho vRtAMta jaNAvI, tenI mAtAne pUchavA kahyuM. tyAre maNipabhe satya jANyuM. rASTravardhananA AbharaNa ane nAmamudrAdi darzAvyA. tene vizvAsa beTho eTale kahyuM - jo huM hamaNAM khasI jaIza to mAro apayaza thaze. sAdhvI bolyA - huM tene bodha karIza. avaMtisenane nivedana karyuM. teNe sAdhvIjIne maLavAnI IcchA vyakta karI. tene kahyuM ke sAdhvIjI tArI mAtA che. sAdhvI paNa bolyA- A tAro bhAI che. baMne bahAra maLyA. paraspara AliMgana karIne raDavA lAgyA. keTaloka kALa kauzAMbImAM rahIne baMne ujenI gayA. mAtA sAdhvIne paNa mahattarikA sahita laI gayA. vasakAtIra parvate sAdhuone parvatathI caDatA ane utaratA joIne, sAdhavI paNa vAMdavAne gayA. bIje divase rAjA paNa gayo. sAdhvI bolyA - A sAdhu bhadpratyAkhyAna karela che. baMne sajA tyAM rokAyA. divase divase mahimA kare che. sAdho kALa karyo. e pramANe te IcchatA na hovA chatAM paNa addhisakAra thayo. bIjA sAdhune IcchA chatAM sakAra na thayo. tethI dharmayaza aNagAranI jema tapa karavo. 'ajJAtaka' yoga saMgraha kahyo. have 'alobha' lobhavivekapaNAthI yoga saMgraha thAya che. tenAthI alobhatA karavI joIe. kaI rIte ? * niyukti-1288 thI 120-vivecana : sAketa nagara hatuM. puMDarIka rAjA ane kaMDarIka yuvarAja hato. yuvarAjanI patnI yazobhadrA hatI. teNIne pharatI joIne puMDarIka teNImAM Asakta thayo. paNa teNI paMDarIkane IcchatI na hatI. pUrvakathAvata yuvarAjane mArI nAMkhyo. yazobhadrA paNa sAInI sAthe nIkaLI gaI. teNI paNa turatanA utpanna thayelA garbhavALI hatI. zrAvatI pahoMcI. tyAM ajitasena AcArya ane kIrtimati mahattarikA hatA. temanI pAse dhAriNI mAphaka dIkSA lIdhI. teNIne thayela bALakanuM kSullakakumAra nAma rAkhyuM. te yuvAna thayo. tene thayuM ke huM pravajyA pALavA mATe samartha nathI. mAtAne pUchayuM - huM jAuM ? mAtA sAdhvIe samajAvavA chatAM te rahevA taiyAra na hato. tyAre mAtA sAdavIe kahyuM - mArA nimite bAra varSa rahe. rahyo. bAra varSa pUrA thatAM pharI pUchyuM - huM pravajyA choDIne jauM ? maharikAne pUchIne jA. tenA nimite paNa bAra varSa rahyo. e rIte AcAryanA vacane bAra varSa, upAdhyAyanA vacane bAra varSa. ema 48-varSa rAkhyo chatAM dIkSAmAM rahevA Icchato na hovAthI vidAya ApI. pachI mAtAe kahyuM ke - jyAM-tyAM bhaTakato nahIM. paMDarIka rAjA tArA kAkA che. A tArA pitAnI vIMTI che, kaMbalaratna che. meM gherathI nIkaLatA sAthe lIdhelA. Ane laIne tuM jA. kSalaka, nagare gayo. rAjA yAnazALAmAM beTho hato. kAle maLIza ema vicArI atyaMtara parSadAmAM prekSaNa jovA beTho. te naTI AkhI rAtri nRtya karIne prabhAtakALe nidrAdhIna thavA lAgI. tyAre nartakI vicAre che ke - parSadA khuza che, ghaNuM maLela che, have jo tuM pramAda karIza to apabhrAjanA thaze. tyAre teNI A gIta gAya che - "sAruM gAyuM, sAruM nRtya karyuM, sAruM vagADyuM. he zyAma suMdarI ! dIrdha satri Ama karyA pachI svapnAMte pramAda na kara [thoDA mATe na cUkI tyAre mulaka kumAre, kaMbalaratna pheMkyu, yazobhadra yuvarAje lAkha mUlyanA kuMDala pheMkyA, zrIkAMtA sAryavAhIe lAkha mUlyano hAra pheMkyo, jayasaMdhi amAtyae Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 4/26, ni - 1288 thI 1290 - lAkha mUlyanA kaTaka pheMkyA, mahAvate lAkha mUlyanuM aMkuza pheMkyuM. A pramANe pAMce lAkha mUlyanA hatA. prabhAte badhAMne rAjAe bolAvIne pUchyuM. he kSullaka ! teM kema InAma ApyuM ? teNe potAnA pitAe rAjAe mArI nAMkhyA ItyAdi badho vRttAMta kahyo yAvat saMyama pALavA samartha na hovAthI ApanI pAse Avyo. rAjyanI abhilASA hatI. rAjA bolyo ApI daIza. kSullake kahyuM ke basa, svapnAMta varte che. have pUrvakRt saMyama paNa nAza pAmaze, mATe nathI joItuM. yuvarAja bolyo - tamane mArIne rAja levuM hatuM. sthavira rAjA bolyo, ApI dauM. paNa have mAre joItuM nathI. sArthavAhapatnI bolI bAra varSothI pati paradeza gayo che, have mArgamAM che. bIjAnI sAthe vimarza karelo, paNa have kyAMya nathI javuM. amAtya kahe bIjA rAjA sAthe maMtraNA karelI. mahAvata bolyo - pratyaMta rAjAe hAthI lAvavA kaheluM. paNa have kaMI karavuM nathI. pachI kSullakakumAra mArgamAM sthira thaI, pharI pravrujita thayA. badhAMe lobhano tyAga karyo. A pramANe 'alobhatA' rAkhavI. *ka have 'titikSA' dvAra kahe che - titikSA eTale parISaha, upasargo sahevA te. temAM dRSTAMtArthe be gAyA kahe che - * niyukti-1291,1292-vivecana : - Indrapura nagare Indrapura rAjA hato. tene ISTa ane zreSTha rANInA bAvIza putro hatA. bIjA kahe che eka rANInA hatA. te badhAM rAjAne prANa samAna hatA. maMtrIne eka putrI hatI. tene paraNAvavAnI hatI. teNI koI divase RtusnAtA thaIne rahelI. tyAre rAjAe joI. A konI che ? teo bolyA - tamArI rANI che. - tyAre teNI sAthe eka rAtri rahyo. teNI RtusnAtA hovAthI teNIne garbha rahyo. maMtrIe pahelAM ja kaheluM ke - tane garbha rahe tyAre mane kaheje. teNIe badhuM ja lakhI mokalyuM. nava mAsa purA thatAM bALaka thayo. tenA dAsaceTo te divase janmyA, te A pramANe - agni, parvataka, bahulika, sAgara. badhAM sAthe janmyA, kalAcArya pAse laI gayA. teNe 72 kaLA zIkhavI. batrIzakumAre paNa kaLA zIkhI lIdhI. paNa upAdhyAya sAthe mArapITa karavAthI teo koI yogya rIte kalA grahaNa na karI zakyA. A tarapha mathurAmAM jitazatru rAjA hato. temane nivRtti nAme kanyA hatI. tene alaMkRt karI rAjA pAse lAvyA. rAjAe kahyuM ke - tane game te tAro pati thAo. teNIe jANyuM ke - je zUra, vIra, vikrAMtane pharI rAjya Apaze. tyAre teNI sainya ane vAhana laIne Indrapura nagare gaI. tyAM rAjAne ghaNAM putro che, tema pUrve sAMbhaLela hatuM. dUta mokalyo. te rAjAe paNa A vAta jANI ke badhAM rAjAne bolAvyA che. teNI gaI, nagarane patAkAdi mukta karyu, raMgamaMca karyo. tyAM cakra rAkhyuM. eka cakramAM ATha cakro goThavyA. tyAM AgaLa putaLI rAkhI. tene viMdhavAnI hatI. rAjA bakhtara Adi bAMdhI, putro sahita nIkaLyo. tyAre te kanyA sarvAlaMkAra vibhUSita thaI eka bAju ubhI rahI. rAjAno moTo putra zrImAlI kumAra, A kanyA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ane rAjya bhogavIza ema mAnI bolyo ke te putaLIne viMdhaze. tyAre te dhanuSu paNa grahaNa na karI zakyo. e rIte koI putra saphaLa na thayA. te maMtrI tenA dohitrane te divase sAthe lAvela ja hatA. rAjAne apahata manaHsaMkalpa ane hatheLI upara sthApelA mukha vALo, nirAsa thayelo joIne maMtrIe pUchyuM - he devAnupriya ! tame kema nirAza thaIne beThA cho ? rAjA bolyo ke - A putroe mane halako pADyo. tyAre maMtrIe kahyuM - hajI tamAro eka putra che. A surendradattakumAra. tenI paNa parIkSA karI lo. tyAre rAjAe pUchyuM - A mAro putra kaI rIte che ? tyAre maMtrIe rahasya kahyuM. rAjA khuza thaI bolyo he putra! tuM A ATha cakro bhedIne rAjyasukha ane nivRtti kanyAne prApta kara, tAruM kalyANa thAo. - tyAre te kumAre dhanuSya lIdhuM. lakSyAbhimukha bANa caDAvyuM. tyAre dAsaputro ane badhAM kumAro avAjo karavA lAgyA. bIjA be puruSo paNa tenA upAdhyAyane bhaya darzAve che ItyAdi - - 4 - 4 - tevI sthitimAM paNa kSubdha thayA vinA teNe putaLInI AMkha viMdhI nAMkhI. tyAM utkRSTa siMhanAda pUrvaka dhanyavAda ApyA. ahIM je upadravone surendradattakumAre sahana karyA te A dravya titikSA. have upasaMhAra kahe che - kumAra jevA sAdhu jANavA. cAra dAsaputro jevA cAra kaSAyo che, bAvIzakumAro samAna bAvIza parISaho che. be puruSa jevA rAga ane dveSa che. putaLInuM viMdhavuM te ArAdhanA, nivRtti kanyArUpa siddhi jANavI. titikSA dvAra kahyuM. have 'Arjava' kahe che. Arjava eTale Rjutva. tenuM dRSTAMta - * niyukti-1293-vivecana : caMpAnagarImAM kauzikArya upAdhyAya hatA. temane be ziSyo hatA. aMgarSi ane rudra. aMgaka bhadraka hovAthI tenuM aMgarSi nAma karyu. rudra hato te graMthi chedaka hato. te baMnene te upAdhyAye lAkaDA levA mokalyA. aMgarSi aTavIthI bhAra grahaNa karIne cAlyo. rudraka divase rakhaDyo, vikAle tene yAda AvyuM. aTavI tarapha doDyo. teNe lAkaDAno bhAro laIne Avato joyo. tene thayuM, mane upAdhyAya kADhI mUkaze. A tapha jyotiryazA nAme vatsapAlikAne putra paMthakane mATe bhojana laIne lAkaDAnA bhArA sAthe AvatI joI. teNIne rudrake khADAmAM pADI mArI nAMkhI. teNe lAkaDAno bhAro chInavIne bIjA mArgethI pahelAM AvIne upAdhyAyanA hAthamAM bhAro ApIne kahyuM - tamArA suMdara ziSyae jyotirthazAne mArI nAMkhI. rakhaDato Ave che. te Avyo tyAre upAdhyAye tene kADhI mUkyo. vanakhaMDamAM jaI garSi zubha adhyavasAyathI ciMtavato hato. tyAM jAtismaraNajJAna thayuM. saMyama svIkAryo. kevaLajJAna mahimA devoe karyo devoe kahyuM ke - A rudrake abhyAkhyAna dIdhela che. lokoe rudrakanI hIlanA karI. te vicAre che - brAhmaNIe paNa pravrajyA lIdhI. cAre kevaLajJAna pAmI siddha thayA. 'Ava' yoga saMgraha kahyo. have "zuci' kahe che - zuci eTale satya. satya ane saMyama te ja zauya. satya prati yoga saMgraha thAya, tenuM dRSTAMta - Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34/26, ni - 1293 5o Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * niyukti-1293-vivecana : zauryapura nagaramAM suravara yakSa hato. tyAM dhanaMjaya nAme zreSThI hato. tenI panI subhadrA hatI. te baMnee suravarane namIne putranI IcchAthI yAcanA karI, susvarane kahyuM ke - jo putra thaze to so pADA sahita yajJa karIza. temane saMtati thaI. teo bodha pAmaze. ema jANI bhagavaMta padhAryA. zreSThI nIkaLyo. bodha pAmyo. huM aNuvato grahaNa kare, paNa jo yakSa anujJA Ape to. te yakSa paNa upazAMta thayo. - bIjA kahe che - vratomAM mArgaNA karI. dayAthI na AyA. zreSThIe potAnA zarIranA so khaMDo karyA. keTalAMka khaMDo karI zreSThIe vicAryu - aho ! huM dhanya chuM mAre A vedanAmAM prANIne na joDavA paDyA. savanI parIkSA karI suravarayA svayaM bodha pAmyo. athavA loTanA pADA caDAvyA. A deza zuci zrAvakava kahyuM. sarva zuci A pramANe - bhagavaMtane be ziSyo hatA - dharmaghoSa ane dharmayaza eka zreSTha azokavRkSanI nIce guNana karatAM te baMne pUrNamAM rahyA, aparANamAM paNa chAyA parAvartana na pAmI. eke kahyuM - tArI siddhi che, bIjo bolyo - tArI labdhi che. baMne kAyikI bhUmi - mUtra karavA gayA. tyAre jANyuM ke ekenI paNa A labdhi na hatI. svAmIne pUchatA, tenI utpatti kahI - * niryukti-1295,1296-vivecana : zauryapurImAM samudravijaya jyAre rAjA hatA, tyAre yajJayazA tApasa hato. tenI patnI saumistrI hatI. teno putra yajJadad, somayazA putravadhu. te baMneno putra nArada hato. teo paMchavRtithI eka divasa jamatA ane eka divase upavAsa karatA hatA. te baMne te putra nAradane azokavRkSanI nIce pUvaNamAM rAkhIne gayA. A tarapha vaitAdyamAM vaizramaNakAyika deva jaMbhaka te mArgethI jato hato. teNe bALakane joyo. avadhijJAna prayoryuM. te temanI devanikAyathI cyavela hato. tethI tenI anukaMpAvI te chAyAne khaMbhita karato hato. kemake garamImAM du:kha paDe. rAtre guptavidhA zIkhavI. koI kahe che - A azoka pRcchA ane nAradanI utpatti kahI. te bAthabhAvathI mukta thayo. te devoe pUrvabhavanI prItithI vidhArjubhaka devoe prajJapti Adi vidhA zIkhavelI. te maNipAdukA vaDe tathA kAMcana kuMDikA vaDe AkAzamAM cAlato hato. koI divase dvArAvatImAM Avyo. zauca zuM che ? ema vAsudeve pUchatAM te uttara devAne samartha na thayo. ukSepa karyo. bIjI kathAmAM pUrva videhamAM sImaMdhara svAmIne yugabAhu vAsudeve pUchyuM - zauya zuM che ? tIrthakare uttara Apyo - satya e zauya che. te eka padathI satyane paryAyathI avatArita karyuM. pharI pazcima videhamAM sugaMdhara tIrthakarane mahAbAhu nAmanA vAsudeve te ja pUchyuM. tyAMthI paNa sAkSAt jAmyuM. pachI dvArikA Avyo. vAsudeve kahyuM - kema tyAre tame pUchelane ? tyAre teNe tene kahyuM ke - zauca satyane kahe che. pharI pUchyuM - satya zuM che ? pharI apabhAjanA thaI. vAsudeve kahyuM - jyAre tame A pUchyuM tyAre [34/4 A paNa pUchayuM ja haze ne ? nirbharsanA karI. teNe kahyuM - satya, he rAjA ! pUchela nahIM. vicAsvA lAgyo. jAti smaraNa jJAna thayuM. pachI ati zaucavAnuM thaI pratyekabuddha thayo. e pramANe kiSibhASitanuM paheluM adhyayana karyuM. A pramANe zauyathI yoga saMgraha thayA. 11-muM zauca dvAra gayuM. have "sakhyadaiSTi', samya darzana vizuddhithI paNa yoga saMgraha thAya. tenuM dRSTAMta - * niyukti-1297 : sAketanagare mahAbala rAjA hato. sabhAmAM dUtane pUchyuM ke - mAre tyAM evuM zuM nathI, je bIjA rAjAne tyAM hoya? cinasabhA nathI. karAvI temAM be citrakAra hatA. te baMnene aDadhuM-aDadhuM kAma sopela, paDado rAkhIne baMne pota-potAnI bAju citra karatA hatA. eke citra nirmANa karyA. eke bhUmi zuddhi karI. sajA temanAthI khuza thayo, pUjA karIne pUchyuM - bhUmi zuddhi karI paNa citra karela nathI ? paDado laI lIdho, bIjuM citra nirmalatara dekhAvA lAgyuM. rAjA gusse thayo. citrakAre vinaMtI karI - prabhAnuM be saMkramaNa thavA do. pachI DhAMkI dIdhI. rAjAe khuza thaIne kahyuM - ema ja rahevA do. A rIte samyakatva vizuddha karavuM joIe. have 'samAdhi' - temAM udAharaNa gAyA - * niryukti-1298-vivecana : sudarzanapuramAM zizunAga zreSThI hato. suyazA tenI patnI hatI. baMne zrAvaka hatA. temano putra suvata, sukhethI garbhamAM rahyo, sukhethI moTo thayo. e pramANe cAvatuM yauvanamAM bodha pAmI, pUchIne dIkSA lIdhI. bhayo, ekAkI vihAra pratimAne svIkArI. zake prazaMsA karI. devo vaDe parIkSA karAI. eke kahyuM - A dhanya che kemake kumAra brahmacArI che, bIjAe kahyuM - ANe kulasaMtatino cheda karyo. mATe adhanya ce. te muni baMnemAM samabhAve rahyA. e pramANe mAtA-pitAne svaviSayamAM Asakta darzAvyA. pachI baMnene mArI nAMkhyA, karuNa rudana karyA. to paNa te muni samabhAvamAM rahyA. pachI sarva vAtuo vikrvI, divya strIo savizvama praloke che. dIrdha niHzvAsa mUke che, to paNa saMyamamAM samAhitatara rahyA. kevaLajJAna thayuM yAvat siddha thayA. samAdhi dvAra kahyuM. have "AcAra" AyAropagatatAthI yoga saMgraha thAya che. tenuM daSTAMta gAthA dvArA kahe che - * niyukti-1299-vivecana : pATalIputramAM hutAzana brAhmaNa, tene javalanazikhA nAme patnI hatI. baMne zrAvako hatA. temane be putro hatA - jvalana ane dahana. cAre e dIkSA lIdhI. javalana bAjutAvALo hato. dahana mAyAvALo hato. AvavAnuM kahe to cAlavA lAge, cAlo kahe to Ave. te dahana te sthAnanI AlocanA karyA vinA, pratikamyA vinA yu pAmyo. baMne dharmaka utpanna thayA. zakranI atyaMtara pa"dAmAM hatA ane pAMca palyopamanuM AyuSya hatuM. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 4/26, ni - 1299 bhagavaMta AmalakalpAnA AmazAlavanamAM caitye padhAryA. baMne devoe AvIne nRtyavidhi darzAvI. ekanI vikrvaNA Rju hatI, bIjAnI vikrvaNA viparIta hatI. te joIne gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchyuM - Ama kema ? tyAre bhagavaMte te baMneno pUrvabhava kahyo. A mAyAdoSanuM pariNAma che. A rIte AcAra upagatapaNAthI yogo saMgRhIta thAya che. - 51 have vinayopagatvathI yoga saMgRhIta thAya che, tenuM dRSTAMta - * niryukti-1300-vivecana : ujjainImAM aMbarSi brAhmaNa hato. tenI patnI mAlukA hatI. baMne zrAvaka hatA. niMbaka temano putra hato. mAlukA mRtyu pAmI, aMbarSie putranI sAthe dIkSA lIdhI. niMbaka durvinita hato. kAyikI bhUmimAM kAMTA pAtharato, svAdhyAya mATe jatAM sAdhune kSati karato, asvAdhyAya karI deto badhI sAmAcArI vitatha kato, kAlagrahaNamAM vighna karato. tyAre sAdhuoe AcAryane kahyuM - ke kAM to A raheze athavA ame. niMbakane kADhI mUkyo. pitAmuni paNa tenI pAchaLa gayA. bIjA AcArya pAse rahyA. tyAMthI paNa kADhI mUkyo. e rIte ujjainImAM 500 Azrayo karyA. badhethI niMbakamunine kADhI mUkyA. te vRddhamuni saMjJAbhUmimAM DatA hatA. niMbaka pUche che - kema raDo cho ? tArA jevA abhAgIyA AcAravALAthI jo mArI A sthiti che, ke mane paNa koI rAkhatuM nathI. prAyA choDavI paNa ucita nathI. niMbakane paNa ghaNo kheda thayo. niMbake kahyuM - he vRddhamuni ! kyAMya paNa sthiti zodho. vRddha munie kahyuM - huM mArgaNA karuM chuM, paNa tuM vinita thaI jA. mULa sAdhunI pAse baMne gayA. te sAdhuo kSobhita thayA. niMbakamunie kahyuM ke have avinaya nahIM karuM. to paNa teoe na svIkAryA. AcAryae kahyuM - tame baMne prAdhurNakarUpe raho. Aja-kAla jajo. baMne muni tyAM rahyA. tyAre niMbakamuni traNa-traNa uccAra prasavaNanI bAra bhUmine pratilekhIne badhI sAmAcArI kare che, avitaya jANyA. sAdhuo saMtuSTa thayA. te niMbaka amRtakSullaka thayo. taratamayogathI 500 pratizrayone potAnA karI ArAdhyA. koI javA detA na hatA. e rIte te pachI vinayopaga thayo. - vinayopaga dvAra gayuM. have 16muM - 'dhRtimati' yogasaMgraha. dhRtimAM je mati kare che. tene yogasaMgraha thAya che. tenI gAthA - * niyukti-1301-vivecana pAMDu mathurA nagarI hatI. tyAM pAMca pAMDavo hatA. teoe dIkSA letA putrone rAjyamAM sthApyA. pAMce pAMDavamuni bhagavaMta aSTinemi pAse javA nIkaLyA. hastilpamAM vicaratA sAMbhaLyuM ke - bhagavaMta nirvANa pAmyA. grahaNa karela bhojanapAnano tyAga karIne zatruMjaya parvata bhakta pratyAkhyAna karyA. kevaLajJAna utpanna thayuM. siddha thayA. temanA vaMzamAM bIjo pAMDusena rAjA thayo. temane be putro hatA - mati ane sumati. teo ujjayaMtamAM caityavaMdanArthe saurASTramAM samudramArge AvyA, tyAre utpAta thayo. loko kaMda ane rudrane name che. A baMnee potAnA AtmAne gADha rIte Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 saMyamamAM yojyo. vahANa bhAMgyu. saMyatatva ane snAtakapaNAthI kALa pAmI siddha thayA. ekatra zarIrathI uchaLatA hatA. lavaNa samudrAdhipati susthitadeve teno mahimA karyo. deva udhotamAM tyAM prabhArA nAme tIrtha thayuM. tethI dhRtimAM mati karIne yoga saMgraha thAya che. 52 have 'saMvega'. samyak vega te saMvega. te saMvega vaDe yoga saMgraha thAya che, temAM be udAharaNa gAthA - * niyukti-1302,1303 : caMpAmAM miprabha rAjA, dhAriNI rANI hatA. tyAM dhanamitra sArthavAha, tenI dhanazrI patnI hatA. teNIne prArthanAthI putra janmyo. loko kahevA lAgyA - je A dhanasamRddha sArthavAhanA kuLamAM janmyo, tethI tenuM 'sujAta' nAma rAkhavuM. bAra divasa vItyA bAda 'sujAta' nAma karyu. te devakumAra jevo hato. tenI jema zikSaNa pAmyo. te baMne zrAvaka-zrAvikA te ja nagaramAM dharmaghoSa amAtya ane tenI priyaMgU nAme patnI hatA, teNe 'sujAta' vize sAMbhaLyuM. koI divase 'sujAta ahIMthI nIkaLe to mane kaheje yAvat joIza e pramANe dAsIne kahyuM. sujAta kyAreka mitravRMdathI parivarIne te ja mArge jato hato. dAsIe priyaMgUne kahyuM. teNI nIkaLI. sapatnI vaDe jovAyo. teNI bolI - te dhanya che, jenA bhAgyamAM A Avela che. koI divase teo paraspara kahe che - aho ! zuM tenI lIlA che! priyaMgu e sujAtano veza karyo. AbharaNAdithI bhUSita thaI kriDA kare che. e ja pramANe vilAsa, evI ja hastazobhAvibhASA, e ja rIte mitronI sAthe vAto Adi. amAtya Avyo. aMtaHpura bagaDI gayuM che mAnI dhIme pagale cAle che dvAranA chidramAMthI jue che. krIDA karatA jue che. tene thayuM ke - nakkI mAruM aMtaHpura vinAza pAmyuM che. Ane gopavI rAkho, kyAMka rahasya bheda thaI jaze to A svairAcArI thaI jaze mAravAne mATe sujAtane zodhe che. bIve paNa che. tenA pitA haMmezAM rAjAnI pAse ja rahe che. tethI kaMka upAya karavo joIze. upAya zodhIne khoTA lebavALA puruSo karyA. je mitrabha rAjAnA virodhI hatA. tene teNe leba mokalyo. sujAtanuM kahevuM che ke - miprabharAjAne mArI nAMkhe. te lekha rAjAnI AgaLa vAMcyo. rAjA kopAyamAna thayo. teNe leba karanArano vadha karavAnI AjJA ApI. pachI tene gopavI dIdhA. mitraprabha vicAre che ke - jo lokone paNa thaze to nagaramAM kSobha utpanna thaze. mane te rAjA apayaza Apaze. tethI upAya karIne huM mAruM te miprabhane Arasura nAme pratyaMtanagara hatuM. tyAM caMdradhvaja nAme mANasa hato. tene A lekha Ape che - huM sujAtane mokaluM chuM. tame mArI nAMkhajo. mokalyo. sujAtane bolAvIne kahyuM - Arasura jA, tyAMnA rAjyanA kAryanuM dhyAna rAkhaje. te tyAM gayo. vizvAsamAM laIne mAravo, ema vicArI rojeroja sAthe ramavA lAgyA. tenA rUpa, zIla, samudAyAra joIne Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/26, ni - 1302,1303 vicAre che . AvAne zuM mAravo ? kaMIka bhUla che. besADIne badhI vAta karI. lekha batAvyo. sujAtane kahyuM. AmAM satya zuM che ? huM tane mArIza nahIM, mAtra chupAIne rahe. teNe caMdrayazA bahena paraNAvI. teNI cAmaDInA rogathI dUSita hatI. tenI sAthe rahe che. paribhoga doSathI sujAtamAM paNa te roga thoDo saMkamyo. teNe caMdrayazAne paNa zrAvikA banAvI. teNI vicAre che ke- mArA kAraNe A vinAza pAmyo, saMvega pAmIne bhakta pratyAkhyAna karyuM. nirdhAmaNA karI, teNI deva thaI. avadhijJAnathI joyuM, joIne AvI. vaMdana karIne bolI - zuM karuM? te sujAta paNa saMvega pAmIne vicAre che - jyAre mAtA-pitA jae te rIte huM dIkSA lauM. te deve nagaranI upara zilA vi. nagarano rAjA dhUpAdi hAthamAM laIne Avyo, page paDyo. vinavaNI karI. deve tene trAsa pamADyo. kahyuM ke sujAta zrAvakane amAnyae khoTuM duSaNa Apela che tene dUra karo to ja tamane choDIza. jo tuM AvIne AnA upara kRpA kare to mukta karuM. rAjA pUche che - kyAM che ? te bolyo A udhAnamAM che. rAjA nagarajana sahita nIkaLyo, khamAvyo. mAtA-pitA ane rAjAne pUchIne sujAte dIkSA lIdhI. mAtApitAe paNa pachI dIkSA lIdhI. teo siddha thayA. te dhamadhoSa paNa dezanIkAla pAmyo, jethI loko tene jANe. pachI te paNa nirveda pAmyo. kharekhara meM bhoganA lobhathI vinAza karyo. nIkaLI gayo. cAlato cAlato rAjagRha nagaramAM sthaviro pAse jaIne dIkSA lIdhI. vicaratA vicaratA bahuzruta thayA. vAraxkapure gayA. te nagaramAM abhayasena rAjA hato. vAsmaka mAryo hato. bhikSArthe jatAM vAtrakanA ghera dharmaghoSamuni gayA. tyAM ghI-khAMDayukta khIranI thALI lAvyA, temAMthI biMdu paDI gayuM. te parizATita thaI javAthI dharmaghoSamunie grahaNa karavAnI nA pADI. vAtraka amAtya jotA hatA. te vicAre che ke - mAre tyAM AmaNe AhAra kema na svIkAryo ? e pramANe jyAM vicAre che, tyAM mAkhI AvI. pAchaLa garoLI AvI, pAchaLa kAkIDo Avyo, tenI pAchaLa bilADo Avyo. tenI pAchaLa gharano kutaro Avyo. pachI bIjAno kutaro Avyo. te baMne kutarA jhaghaDavA lAgyA. pachI temanA mAliko vacce yuddha thayuM. daMDA uchaLavA lAgyA. bahAra nIkaLIne ekabIjAnA mahemAno sAthe AvI gayA. mahAsaMgrAma macI gayo. tyAre vAruka amAtyae vicAryuM ke- A kAraNe sAdhue AhAra na lIdho. zobhana adhyavasAyane pAmyA. jAtismaraNajJAna thayuM. bodha pAmyA. deve upakaraNo lAvIne mUkyA. te vAtraka RSi vicaratA-vicaratA zizumAra nagare gayA. tyAM dhadhamAra rAjA hato, tene aMgAravatI nAme putrI hatI. te zrAvikA hatI. tyAM koI parivAjikA AvI. vAdamAM te parivAjikA parAjita thaI. aMgAravatI pratye praveza karatI, Ane sapanIkamAM pADuM ema vicAre che. hAthamAM aMgAravatInuM citra banAvI ujajainI gaI. tyAM pradhAna rAjAne citra batAvyuM. pradhote pUchyuM - A koNa che ? padhriAjikAe badhuM kahyuM. pradhAMta rAjAe Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 dUta mokalyo. dhaMdhumAra rAjAe teno asatkAra karI kADhI mUkyo ane kahyuM ke - pipAsA vinayathI varAya che. te pAchA AvIne padhotane te vAta vadhArIne kahI. pradhota rAjA krodhita thayo. sarva sainya sAthe nIkaLyo. zizumArapurane gherI lIdhuM. dhuMdhumAra rAjA aMdara bharAI rahyo. - te vAcaka RSi eka caurAhe rahelA hatA. te rAjAe DarathI nimitte pUchyuM. teNe kahyuM - huM nimitta jouM tyAM sudhI ubhA raho. bALako matA hatA. tene bIvaDAvyA. vAtrakaRSi pAse AvIne raDavA lAgyA. temane kahyuM ke - Darazo nahIM. te AgaMtuka bolyo - Daro nahIM, tamAro jaya thaze. tyAre madhyAhai usaddhAna upara paDyuM. pradhotane gherIne pakaDI lIdho. nagarImAM lAvyA. dvAro baMdha karyA. pradhota bolyo - tArA mukhamAM kayo vAyu vAya che ? kahyuM ke - jema karavuM hoya tema karo. rAjA bolyo - tArA mahAzAsanano vinAza karavAthI zo lAbha ? tyAre dhaMdhumAra rAjAe mahAvibhUtithI aMgAravatI tene paraNAvI. bIjA kahe che - dhaMdhamAre devatAnI upAsanArthe upavAsa karyo. teNe bALako vikavya, nimitta grahaNa karyuM. pradhote nagaramAM cAlatA joyuM ke A rAjA apa sAdhanA vALo che. aMgAravatIne pUchyuM ke - mane pakaDyo kevI rIte ? teNIe 'sAdhunA vacanathI' ema kahyuM. pradhota temanI pAse gayo. vaMdana karyuM. (ukta kathAnakamAM) caMdrayazA, sujAta, dharmaghoSa ane vAruka badhAMe saMvegathI yoga saMgRhIta karyA. paraMparA pravrujita thayA. 'saMvega' kahyA. have 18mo yogasaMgraha prasidhi. prasiddhi eTale mAyA. te be bhede - dravya prasiddhi ane bhAva praNidhi. dravya prasidhinuM dehAMta. * niyukti-1304-vivecana : bhRgukaccha nagaramAM nabhovAhana rAjA hato. teno khajAno bharapura hato. A tarapha pratiSThAnamAM zAlavAhana rAjA baLathI samRddha hato. teNe nabhovAhana rAjAne raMdhyo. te dhanasamRddha hovAthI je hAtha ke mastakane lAve tene lAkha dravya Apato hato. tyAre nabhovAhananA mANaso rojeroja mAratA hatA. zAlavAhananA manuSyo paNa keTalAMkane mArIne AvatA hatA. paNa zakalavAhana temane kaMI Apato na hato. te rAjA loko kSINa thAya eTale cAlI jato, nAsIne pharI bIje varSe Avato hato. tyAre paNa te rIte nAsI jato. e pramANe kALa vaheto hato. koI divase amAtyae zAlavAhana rAjAne kahyuM, mane aparAdhI ThesvI dezanikAlanI AjJA karo ane thoDA mANaso Apo. teNe te pramANe ja karyuM. te paNa nIkaLIne gujhulabhAra laIne bhRgukaccha Avyo. baMne eka devakULamAM rahyA. sAmaMta rAjAthI jANyuM ke zAlavAhane amAtyane kADhI muko. koIe te amAtyane bhRgukacchamAM pUchyuM to kahe che - huM guggala bhagavAna chuM. jeo oLakhatA, te badhAM te ja nAme bolAvavA lAgyA, amAtya paNa tene kevA nAnA aparAdha mATe kADhI mUkyo, te kahetA hatA. pachI nabhovAhane te sAMbhaLyuM. manuSyo mokalyA. amAtya na Avyo. tyAre rAjA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4/26, ni - 1304 ka pote Avyo. tene amAtya rUpe sthApyo. vizvAsa pamADyo. te kahe che ke - punya vaDe rAjya maLe che, pharI paNa bIjA janma mATe bhAthuM bAMdho, tyAre devakuLa, sUpa, taLAva, vAva khodAvavA AdimAM badhuM dravya vaparAvI dIdhuM. pachI zAlavAhanane bolAvyo. pharI paNa tapAve che. tyAre je kaMI AbharaNAdi hatI, te lokone ApIne zAlavAhanane nasADI dIdho. badhuM nAza pAmyuM tyAre zAlavAhanane amAtyae karI bolAvyo. nabhovAhana pAse manuSyone devA mATe kaMI na hatuM. te nAza pAmyo. nAza pAmelA nagarane paNa grahaNa karyuM. A dravya prasiddhi - drivyathI mAyA] bhAvapaNidhinuM daSTAMta - bhRgukacchamAM jinadeva nAme AcArya hatA. bhadaMtamitra ane kuNAla baMne caNiko bhAI ane vAdI hatA. te baMne bhAIoe paDaha vagaDAvyo. jinadeva caityavaMdanArthe gayA. paDaha sAMbhaLIne roko. pachI rAjakULamAM vAda thayo. baMne caNiko parAjaya pAmyA. pachI baMne vicAre che ke - AmanA siddhAMtathI ja vAda karo, jethI teno uttara ApI na zake. mAyA karIne temanI pAse dIkSA lIdhI. paNa bhaNatAM bhaNatAM satya samajavAthI bhAvathI dIkSA svIkArI. A bhAva prasidhi. have "suvidhi". suvidhithI yoga saMgraha karAya che. vidhi eTale anujJA vidhi, jene ITa che. zobhanavidhi te suvidhi. temAM udAharaNa jema sAmAyika niryuktimAM anukaMpAmAM kahyuM tema jANavuM. * niyukti-1305,1306-vivecana : dvArAvatI nagarI, vaitaraNI ane dhavaMtari vaidha, eka bhavya, bIjo abhavya. kathana, pRcchA, gati-nirdeza, saMbodhi. te vAnarayUthapati jaMgalamAM suvihitanI anukaMpAthI dedIpyamAna zreSTha zarIrI vaimAnikadeva ayo cAvat sAdhune saMharIne sAdhunI samIpe lAvyo. dhe vIsamo yoga saMgraha : saMvara' saMvarathI yoga saMgraha thAya. temAM pratipakSAnI udAharaNa gAyA kahe che - * niryukita-1307-vivecana : rAjagRhamAM zreNike vardhamAnasvAmIne pUchyuM. eka devI nRtyavidhi dekhADIne gaI, A koNa che ? bhagavaMte kahyuM - vArANasImAM bhadrasena jIrNazreSThI, tenI patnI naMdA, tenI putrI naMdazrI hatA. naMdazrInA lagna thayelA nahIM. tyAM koThaka caityamAM pAzcasvAmI samosa. naMdazrIe dIkSA lIdhI. gopAlikA Ayani zidhyArUpe soMpyA. pahelAM ugra vihAra karIne pachI avajJA thaI. hAtha, paga dhove che Adi draupadI mujaba jANavuM. tene rokatAM alaga vasatimAM jaIne rahI. te sthAnanI AlocanA, pratikramaNa na karIne laghu himavaMta parvate pAdrahamAM zrIdevI nAme devagaNikA thaI. kemake teNIe saMvara na karyo. pratipakSa - tema na karavuM joIe. - bIjA kahe che - hAthaNIrUpe vAyu choDatI - oDakAra karatI hatI. tyAre zreNike ukta prazna pUchelo. "saMvara" yoga kahyo. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have ekavIsamo yoga saMgraha "AtmadoSopasaMhAra" karavo. jo kaMI paNa karIza to bamaNo baMdha thaze. tenuM daSTAMta. * niyukti-1308-vivecana : dvArAvatImAM ahemitra zreSThI hato. anurdhArI tenI patnI hatI. te baMne zrAvaka hatA. teno putra jinadeva hato. tene rogo utpanna thayo. tenI cikitsA zakya na hatI. vaidhe kahyuM - mAMsa khAvuM. jinadate te na mAnyu. pachI svajana, parijana, mAtA, pitA badhAMe putranA snehathI anumati ApI. ghaNuM kahyuM tyAre jinadattane thayuM ke - sucira rakSita vrata kema bhAMgavA ? saLagatI AgamAM pravezavuM sAruM, paNa cirasaMcita vrata na bhAMgavA. AmadoSano upasaMhAra karavo. sarva sAvadhanA paccakakhANa karIne marIza. jo koI rIte karmanA kSayopazamathI sudhAro thAya to paNa paccakakhANamAM ja rahIza. dIkSA lIdhI. zubha adhyavasAyathI jJAna utpanna thayuM cAvata siddha thayA. have 22-sarvakAma viktatA - sarvakAmathI virakata thavuM tenuM dRSTAMta. * niyukti-1309vivecana : ujajainI nagarImAM devalAsuta rAjA hato. tene anuktA locanA nAme patnI hatI. koI divase te rAjA zayyAmAM hato, rANI tenA vALane saMvAranI hatI. rANIe vALamAM palIyo sapheda vALa] joyo, bolI ke - he rAjana ! dUta Avyo. te saMbhramathI ubho thaI gayo. kyAM che ? tyAre saNI bolI- dharmadUta Avyo. dhImethI AMgaLImAM vIMTIne ukheLIne vALa banAvyo. sajAne kheda thayo - amArA pUrvajo paLIyA AvyA pahelAM ja pravajyA laI letA hatA. huM pravajita thayo nahIM. teNe padAsyane rAjApaNe sthApIne tApasI dIkSA lIdhI. rANIe paNa lIdhI. saMgata dAsa ane anumatikA dAsIe paNa te baMnenA anurAgathI pravajyA lIdhI. badhAM ja asitagiri tApasa Azrame gayA. saMgata ane anumatikA baMne e keTalAMka kALe dIkSA choDI dIdhI. saNIe paNa garbha che, te vAtane pUrve chUpAvI rAkhelI. pachI udara vadhavA lAgyuM. rAjAne kheda thayo ke - AmAM mAro apayaza thaze. tApaso guptapaNe teNInuM saMrakSaNa kare che. sukumAla rANIne bALakI janmatA te saNI mRtyu pAmI. teNI bIjI tApasInuM dudha pIne moTI thaI. tenuM ardhasaMkAzA nAma rAkhyuM. teNI yuvAna thaI. te pitAnI aTavIe AvIne vizrAma kare che. te sajA tenA cauvanamAM Asakta thayo. koI divase doDIne teNIne pakaDavA jatAM jhuMpaDInA kAThamAM paDyo. paDIne vicAravA lAgyo - dhikkAra che ke mane AlokamAM ja AvuM phaLa maLyuM. na jANe paralokamAM zuM thaze ? te bodha pAmyo. avadhijJAna thayuM. teNe "sarva kAma virakta" adhyayana kahyuM. putrI paNa virakta thaI saMyatIne ApI. te paNa siddha thayA. - A pramANe sarvakAma viraktathI yoga saMgraha thAya che. have "pratyAkhyAna' nAme 23-mo yoga saMgraha kahe che - paccakakhANa be bhede che - mULa guNa paccakakhANa ane uttaraguNa paccakakhANa. temAM mUlaguNa pratyAkhyAnanI daSTAMta gAthA kahe che - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4/26, ni - 1309 58 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * niyukti-1310-vivecana : sAketa nagare gaMjaya nAme rAjA, jinadeva nAme zrAvaka hatA. te zrAvaka diguyANArthe koTi varSe gayo. teo pleccha hatA. tyAM rajA cilAta nAme hato. tyAM teNe rano, va, maNio bheTamAM dharyA. te cilAta pUche che - aho ! AvA surUpa rano kyAMthI lAvyA ? jinadeve kahyuM - amArA rAjyamAMthI. teNe vicAryuM ke kadAca rAjA bodha pAme. te sajA bolyo - huM paNa tyAM rano jovA AvuM. paNa tamArA rAjAno mane Dara lAge che, tyAre jinadeva kahyuM - tame Darazo nahIM. pachI tenA rAjAne paNa mokalyo. rAjAe jaNAvyuM - bhale Ave. jinadeva zrAvaka lAvyo. bhagavaMta padhAryA. zatruMjaya rAjA saparivAra mahA Rddhi sahita nIkaLyo. svajana samUha nIkaLyo. tyAre cilAtarAjAe pUchyuM - A badhAM loko kyAM jAya che ? zrAvake kahyuM ke - A ranavaNika che. baMne jaNA bhagavaMta pAse gayA. bhagavaMtanA chatrAtichatra, siMhAsanAdi joIne cilAte pUchyuM - rasto kyAM che ? tyAre bhagavaMte bhAvarana ane dravyarananI prajJApanA karI. cilAta rAjAe kahyuM - mane bhAvarana Apo. tyAre tene joharaNa gucchA Adi batAve che. teNe dIkSA lIdhI. A mULaguNa pratyAkhyAna. have utaguNa pratyAkhyAnanI udAharaNa gAyA - * niyukti-1311-vivecana : vArANasImAM be aNagAro comAsu rahyA- dharmaghoSa, dharmayaza. teo mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNa karatAM hatA. cothA pAraNamAM "ame nityavAsI na thaIe" ema vicArI, pahelI parisimAM svAdhyAya, bIjI artha porisi karIne trIjI porisimAM baMne udgANa thaI doDyA. zAradika garamImAM Ahata thaI, tarasathI sukAtA, gaMgA nadI pAra karatA, manathI paNa pANInI prArthanA na karI. nadI pAra utaryA gaMgA devI prasanna thaI. teNIe gokuLa vikuvyuM pANI, gAyo, dahIM ItyAdi hatuM. baMne sAdhune lAbha devA bolAvyA - padhAro, bhikSA grahaNa karo. te baMnee upayoga mUkI tenuM rUpa joyuM. teNIne AhArano pratiSedha karI nIkaLI gayA. pachI gaMgAdevIe anukaMpAvI varasAdI vAdaLa vikuLaM. bhUmi Addha thaI. zItaLa vAyu vaDe gAma AplAvita karyuM. bhikSA lIdhI. A pramANe uttaraguNa paccakakhANa bhAMgavuM na joIe. have paccIzamAM yogasaMgraha "sutsarga" te be bhede - dravyathI ane bhAvathI. dravya vyutsargamAM kaThaMDu AdinuM dRSTAMta bhANakAra kahe che - * bhAga-205,206-vivecana : caMpA nagarImAM dadhivAhana rAjA hato. ceTaka rAjAnI putrI pAvatI tyAMnI rANI hatI. teNIne dohada thayo ke - huM rAjAno veza sajI udhAna ane kAnanomAM viyara. rAjAe pUchatAM dohada jaNAvyo. hAthI upara te saNIne laIne rAjA nIkaLyo. rAjAe chatra hAthamAM rAkhyuM. udhAnamAM gayA. pahelI varSAno kALa hato. te hAthI zItala mATInI gaMdha vaDe abhyAhata thaI vanane yAda karIne mata banI vAtAbhimukha cAlyo. loko tene rokI na zakyA. rAjA-rANI baMne aTavImAM pravezyA. rAjA vaTavRkSa joIne rANIne bolyo - A vaDanI nIcenI pasAra thaIe tyAre DALI pakaDI levI. rAjA kuzaLa hato. teNe DALI pakaDI lIdhI. rANI na pakaDI zakI. rAjA utarIne nirAnaMda cahere caMpAnagarImAM gayo. hAthI te saNIne tirmAnuSI aTavImAM laI gayo yAvat te tarasyo gayo. koI mahA moTuM daha joIne temAM utaryo. hAthI tyAM ramaNa karavA lAgyo. saNI paNa dhIme rahIne utarI gaI. daze dizAne jANatI na hatI. eka dizAmAM sAgara bhakta pratyAkhyAna karI cAlavA mAMDI. thoDe dUra jatAM tApasane joyA. temanI pAse gaI. abhivAdana karyuM. tenI pAse jatAM tApase pUchayuM - he mAtA! ahIM kyAMthI AvyA ? tyAre teNe badho vRtAMta kahyo. te tApasa ceTakarAjAno saMbaMdhI hato. tethI teNe ceTakanI putrI evI pAvatIne AzvAsita karI. vananA phaLo ApyA. keTalAMka divase aTavIthI nIkaLI potAnA dezamAM javA nIkaLe che. paNa haLa vaDe kheDelI bhUmi che, amane te bhUmimAM javuM na kahyuM. tethI cAlo daMtapura jaIe. tyAM datacaka rAjA che. te aTavIthI nIkaLI, daMtapure sADI pAse jaIne dIkSA lIdhI. badhuM kahyuM, paNa garbhavatI che, te vAta na karI. jANyA pachI maharikA pAse AlocanA kare che. teNI bALakane janma ApI, nAmanI mudrA ApI ane lAlakaMbalamAM vIMTALI smazAnamAM tyAga karI de che. pachI zmazAnapAla caMDAle tene grahaNa karyo. teNe potAnI patnIne soMpyo. te sALI ane cAMDAlaNI sAthe. maitrI thaI. te sALIne bIjA sAdhvIoe pUchyuM - garbha kyAM ? teNI bolI-mRtaka janmyo, tethI meM tyAga karyo che. te bALaka moTo thavA lAgyo. bIjA bALako sAthe ramatA tene kaheto ke - huM tamAro rAjA chuM, tamAre mane kara Apavo. te zukA kaMDU grahaNa karato. te kaheto ke mane khaMjavALo. tethI tenuM karakaMDu" ema nAma rAkhyuM. te bALaka te sALImAM anurakta hato. sAdhI tene lADavA ApatA athavA je bhikSAmAM prApta thAya te Ape. moTo thaI zmazAnanI rakSA kare che. tyAM be sAdhu koI kAraNe zmazAnamAM gayA. jeTalAmAM koI vAMsano kuDaMga joyo, tyAre daMDalakSaNanA jJAnathI, te bolyA - je A daMDakane grahaNa karaze, te rAjA thaze. paNa cAra AMgaLa vadhe tyAM sudhI pratikSA karavI. A vAta te cAMDAle tathA koI brAhmaNe sAMbhaLI. tyAre te brAhmaNa tene cAra AMgaLa khodIne chedI nAMkhyo. te pe'lA bALake joyuM. jhUMTavI lIdho jhaghaDo vadhatAM vAta nyAyAlaye pahoMcI. bALaka kahe che - mAre A daMDanuM ja kAma che, huM nahIM ApuM. mArA zmazAnamAM thayela che. te bALakane pUchyuM ke - tuM A daMDa kema nathI Apato ? tyAre bALake kahyuM - huM AnA prabhAvathI sajA thaIza. tyAre nyAya karanArA hasavA lAgyA. sAruMsAruM, tuM rAja cA tyAre A brAhmaNane eka gAma ApI deje. bALake te vAta Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/26, ni - 1311, bhA. 205 thI 207 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 svIkArI. brAhmaNe bIjAnI sahAyathI te bALakane mArI nAMkhavA yojanA ghaDI. te tenA pitAe sAMbhaLyuM. te traNa nAsI gayA. kAMcanapure pahoMcyA, tyAM rAjA marI gayelo. bIjo koI rAjAne yogya na hato. azvane adhivAsita karyo. azva te bALaka suto hato tyAM Avyo. pradakSiNA karIne tyAM rahyo. lakSaNa pAThako e tene lakSaNayukata jANI. jaya-jayakAra karyo. naMdI Adi vAdho vagADyA. A bALaka paNa bagAsu khAto vizvasta thaI uDyo. ghoDe besI gayo. te cAMDAla hovAthI brAhmaNo tene praveza ApatA nathI. tyAre teNe daMDarana hAthamAM lIdhuM, te baLavA lAgyuM. badhAM DarI gayA. tethI tene harikeza brAhmaNarUpe oLakhAvyA. tenA pitAnA gharanuM nAma 'avakIrNaka' hatuM. pachI ceTake karela 'kajhaMDu' nAma ja prasiddha thayuM. tyAre te brAhmaNa Avyo - "mane eka gAma Apa" rAjA bolyo, tane je gamatuM hoya te laI jA. te bolyo ke mAre caMpAmAM ghara che, tyAM eka gAma Apa. tyAre kaphaMDu e dadhivAhana rAjAne lekha lakhaze. mane eka gAma Apo. huM tamane badalAmAM je gAma ke nagara gamatuM haze te ApI daIza. - rAja roSe bharANo. zuM A duSTa cAMDAla potAne oLakhato nathI ke mArI upara lekha lakhIne mokale che. dUte pAchA AvIne badhuM kahyuM. kaThaMDUne paNa krodha caDyo. teNe caMpA nagarI ruMdhI. yuddha thayuM. te sAdhvIjIne khabara paDI tethI "lokonA mRtyu na thAya" tema samajI kaDhaMDUnI pAse jaIne rahasya jaNAvyuM ke - A tArA pitA che tyAre karakaMDUe potAnA pAlaka mAbApane pUchyuM. teoe je hakIkata hatI te jaNAvI. nAma mudrA ane kaMbalaratna dekhADyA. te bolyo - huM pAcho na khasu. tyAre sAdhvIjI caMpAnagarI gayA. rANIne ghera AvelI jANIne page paDIne dAsIo raDavA lAgI. rAjAe paNa sAMbhaLyuM. te paNa Avyo. vAMdIne Asana ApyuM. teNIne je garbha hato, tenuM zuM thayuM te pUchayuM. rANI bolI - jeNe tamArA nagarane rUMdhela che, te ja tamAro putra che. rAjA khuza thaIne nIkaLyo. baMne maLyA. dadhivAhane tene baMne rAjyo ApI daIne dIkSA lIdhI. karaThaMDu mahAzAsaka thayo. tene gokuLa priya hatuM. teNe aneka gokuLa karAvyA. koI divase zaraRtumAM eka vAchaLo joIne karakuMDUe kahyuM ke - AnI mAtAne dohazo nahIM. jo vadhAre jarUra paDe to bIjI gAyonuM dUdha pIvaDAvavuM. gopAle te vAta svIkArI. te paNa ati uMco viSANa skaMdha vRSabha thayo. rAjA e joIne tene yuddha mATe sajja karyo. ghaNAM kALe AvIne joyuM to te mahAkAya vRSabha gaLIyo baLada thaI gayela. govALa dvArA te jANIne viSAdathI ciMtavatA karakaM' svayaM bodha pAmyo. tethI bhAgakAra kahe che- * bhASa-207 thI 209-vivecana : zeta, sujAta atha garbhadoSarahita, suvibhakta samAna zIMgaDAvALo jene. rAjA joIne, gokuLa mathe vRSabhane, pharI teja anumAnathI Rddhi, saMpadA, vibhUtinI asAratAne AlocIne [vicArIne kaliMga janapadano rAjA kaliMgarAja dharmanuM paryAlocanA karato bodha pAmyo. zuM ciMtavatA ? goThAMgaNa mathe Tekkita zabdanA jenA bhagnapaNAne. te paNa kevA ? dIpta, roSaNa arthAt balonmatta baLado, tINa zIMgaDAvALA hatA. A vRSabha paNa paNa parighana sahana kare che. A asAra saMsArane dhikkAra che, badhAM jIvono A ja vRtAMta che. tethI AnA vaDe zuM? e pramANe bodha pAmI, jAtismaraNa thatAM saMsAra choDI nIkaLI gayo ane vicAravA lAgyA. A tarapha pAMcAla janapadamAM kAMpIlya nagaramAM durmukha rAjA hato. te paNa Indravajane jue che. loko dvArA pUjAya che. aneka hajAra laghu patAkAthI maMDita ane suMdara che. pharI jue che. tyAre tenA upara maLa-mUtrAdi joyA. te paNa bodha pAmIne vicare che. A tarapha videha janapadamAM mithilA nagarImAM nami rAjA mAMdo thayo. rANIo caMdanano lepa kare che, jethI rAjAno dAha zAMta thAya. tyAre baloyA - baMgaDIno khaNakAra saMbhaLAya che. tenAthI kAnane A avAja sahana thato nathI. ekaika balo, dara karatAM chelle eka ja hAthamAM rahe che tyAre avAja thato nathI. rAjA bolyo - te baloyA kema avajA karatA nathI ? eka ja che, bAkInA kADhI nAMkhyA. rAjAne thayuM ghaNAmAM doSa che, ekamAM nathI. te bodha pAmyo. svayaM vicaravA lAgyA. - te bhAgakAra kahe che - * bhASya-ra11 + vivecana : ghaNuM zabdo kare che, eka azabdaka rahe che evuM baloyAnA nimite vicArI mithilapati nami rAjA nIkaLI gayo. A tarapha gaMdhAra dezamAM purimapura nagaramAM nagnatI rAjA hato. te koI divase anuyANArthe nIkaLyo. kusumita thayela AmamaMjarI joI teNe eka maMjarI toDI pAchaLa AkhA sainyae tema karyuM. chelle jhADanuM ThuMThuM bacyuM. pAcho pharyo tyAre pUchyuM ke - te AmavRkSa kyAM ? maMtrIe vRtAMta kahyo. rAjAne thayuM ke rAjyalakSmI AvI ja che. jyAM sudhI baddhi hoya tyAM sudhI zobhe che. Ano zuM lAbha ? bodha pAmyo. tethI kahe che - * bhASya-212 + vivecana : je AmavRkSa manobhirAma hatuM kemake maMjarI, pallava, puSa yukta hatuM. tenI Rddhi ane avRddhine joIne gaMdhAra rAjAe dharmanI samIkSA karI. - te cAre pratyeka buddho vicaratA kSitipratiSThita nagara maLe catuhari devakule bhegA thayA. pUrvathI karaThaMDuM pravezyA, dakSiNathI dukha. e pramANe bAkInA baMne paNa AvyA. sAdhuthI anyatomukha thaIne kema rahevuM ? ema vicArI teNe dakSiNamAM mukha karyuM. namite pazcimamAM, gAMdhAre uttaramAM mukha karyuM. naggatie pUrvamAM mukha karyuM. te karaThaMDu pAse ghaNI kaMDa hatI. temAM sArI sArI kaMDU zodhIne kAna khaMjavALatA hatA. tene eka tarapha gopaLane rAkhI. te dumukha pratyekabuddhe joyuM. te bolyA - jyAM rAjya, rASTra, nagara ane aMtaHpura choDyA, A badhAMno tyAga karyA pachI AvI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/26, ni - 1311, bhA. 212 61 kaMDUno saMcaya kare che ? hajI kajhaMDu kaMI javAba Ape te pahelAM nami pratyekabuddha A vacana bolyA- rAjyanI prekSA karI-karIne ghaNAM kRtyakara joyA, temanA kAryono tyAga karIne have bIjA kAryakaranA kAryo jue che ? zuM tuM Ano Ayuktaka cho ? tyAM gAMdhAranA nagati - pratyeka buddha bolyA - jyAre badho tyAga karIne mokSane mATe nIkaLela cho, to bIjAnI gaha zuM kAma karaze ? AbhanuM zreya karane? tyAre karaphaMDae kahyuM - mokSamArgani pAmelA evA brahmacArI ke sAdhune ahitArthathI nivAravA yogya kaMI kahevAmAM doSa nathI. svapakSane guNakArI evI hitakara bhASA bolavI joIe. * niyukti-1312,1313nuM vivecana : ukata cAreno vyutsarga-tyAga te dravya tyAga hato. kemake rAjaya choDyuM, paNa bhAva vyarma-krodhAdi che. tene paNa choDavo. have 26 mo yogasaMgraha te 'apamAda' tenuM daSTAMta - * niryukita-1314-vivecana : rAjagRhanagare jarAsaMdha rAjA hato. tene sauthI pradhAna be gaNikA hatI - magadhasuMdarI ane magadhazrI. magadhazrIne vicAra Avyo ke- jo A na hoya to mAruM koI mAna-khaMDana na kare. rAjA paNa hatheLImAM rahe. teNI magadhasuMdarInA chidro zodhe che. magadhazrInA nRtyanA divase tenI suvarNa maMjarImAM viSa vAsita soyo vaDe kesarA jevI karIne nAMkhI dIdhI. te magadhasuMdarInI mahattarikAe jANyuM. karNikAmAM bhamaro kema nathI AvatA ? nakkI puSpo doSayukta che. tethI koIka upAyathI AnuM nivAraNa karyuM. teNI raMgamaMce AvIne maMgalagIta gAya che. te A gItikA - * niryukti-1315 + vivecana : vasaMta mAsamAM pAMdaDA Amoda pramodamAM pravarte che. karNikAne choDIne bhramara. cUta kusumane seve che. magadha suMdarI vicAre che - gItikA apUrva che. teNIe karNikAne sadoSa jANI tyAga karyo. savilAsa gIta ane nRtya karyA. te baLAI nahIM. teno tyAga karyA pachI apramatta banI nRtya ane gItamAM khalanA na pAmI. e pramANe sAdhue paNa pAMca prakAsnA pramAda choDIne yoga saMgRhItA thavuM. have 'lavAlava'. te apamAdI lava ke ardhalava paNa pramAda na kare. tenuM daTAMta - * niyukti-1316-vivecana : bharUca nagaramAM eka AcArya hatA. teNe vijaya nAmanA ziSyane kAmathI ujainI mokalyo. tene plAna kAryathI koI dvArA vyApa thayo. mArgamAM akALa varSothI aTakI gayo. "aMDakatRNojhi' ema naTapeka gAmamAM varSAviAsa rahyo. teNe vicAryuM ke garakaLavAsa na jaI, ahIM ja upadeza karIza. teNe sthApanAcArya karyA. e pramANe AvazyakAdi cakravAla sAmAcArI badhI kahevI. e pramANe kyAMya khalanA na pAmyo. kSaNe-kSaNe upayoga rAkhato - meM zuM karyuM? A pramANe sAdhue karavuM joIe. e pramANe tenAthI yogasaMgraha thAya che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have 28-mo dhyAnasaMvara yoga, dhyAna vaDe coga saMgRhIta karavo joIe. temAM udAharaNa - * niryukti-1310-vivecana : ziMbAvana nagaramAM muMDikAmaka rAjA hato. tyAM puSpabhUti AcArya hatA, te bahuzruta hatA. tenAthI te rAjA upazama pAmyo. zrAvaka thayo. temanA ziSya puSpamitra bahuzrata avasajJa bIje rahela. koI divase tenA AcArya sUma dhyAnamAM pravezyA. te mahAprANa sama dhyAna che. temAM jyAre praveze che, tyAre ja yogasaMvirodha kare che. kaMI ja vicAratA nathI. temanI pAse gItArtha ziSyo hatA. puSpamitrane bolAvyo. Avyo. kahyuM. teNe svIkAryuM. tyAre ekatra apavakamAM nirNAghAta dhyAna kare che. te koI AgaMtukane javA deto nahIM, kaheto ke- ahIM rahIne vAMdo AcArya kALadharma pAmyA. koI divasa teo paraspara kahe che - AcArya cAlatA nathI, bolatA nathI, sAMdana karatA nathI. temane ucchavAsa - niHzvAsa paNa na hatA. kadAca teo sUkSma thaI gayA che. teNe jaIne bIjAne kahyuM. teo roSe bharAyA. AcAryae kALa karyo to paNa tame kahetA nathI.te bolyo - kALa nathI pAmyA, dhyAna kare che. tame tene vAghAta na karo. bIjA kahe che - A veze pravajita thayelo, tethI ema mAnato hato ke vaitAlane sAdhavAne mATe lakSaNayukta AcArya che, tethI kaheto nathI. Aje samimAM tame jojo. te badhAM tene bhAMDavAne lAgyA. to paNa pe'lA ziSya rokyA. rAjAne tyAM jaIne kIdhuM. AcArya kALadharma pAmyA che. to paNa te vezadhArI tene kADhI javA deto nathI. rAjAe paNa joyuM ke kALa karI gayA che. paNa puSpamitrane vizvAsa na beTho. zibikA sajja karI. tyAre nizcayathI jANyuM ke vinAzita thayA che. AcAryae tene pUrve kaheluM ke- jo ati agni thAya to tuM mArA aMguThAne sparza karaje. sparza karyo. turaMta ja jAgRta thaIne AcArya bolyA - he Arya ! kema vyAghAta karyo ? juo, A badhuM tamArA ziSyoe karela che ? temanI nirbharsanA karI. A rIte dhyAnamAM pravezavuM joIe. to yoga saMgraha thAya che. - have 'udaya mAraNAMtika "mo yoga saMgraha kahe che - mAraNAMtika udaya ke mAraNAMtika vedanA thAya tene sahana kare. tenuM dRSTAMta - * niyukti-1318-vivecana : rohitaka nagaramAM lalitAgoSThI-maMDaLI hatI, rohiNI jIrNa gaNikA hatI. bIje AjIvikA upAya na prApta thatAM te goThInuM bhojana banAvatI hatI. e pramANe kALa vItato hato. koI divase kaDavI dudhI lIdhI. temAM ghaNo masAlo Adi nAMkhI saMskAryuM. paNa moDhAmAM mUkavuM zakya na hatuM. teNI vicAre che ke - goThImAM mArI niMdA thaze. bIjuM zAka banAvuM. A bhikSAcarane ApI daIza. jethI dravya vinAza na pAme. teTalAmAM dharmaraci aNagAra mAsakSamaNane pAraNe AvyA. tene ApI dIdhuM. teo upAzraye gayA. guru pAse Aloce che. gurue bhAjana-pAna lIdhuM. viSagaMdha jANI, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 4/26, niM - 1318 63 AMgaLIthI cAkhyuM. tene khyAla Avyo ke je Ano AhAra karaze, te maraze. paraThavavA kahyuM. dharmaruci tene laIne aTavImAM gayA. koI baLelA vRkSanI chAyAmAM huM tyAga karIza ema vicArI pAtrabaMdha mUkatA hAtha lepAyo. tenI gaMdhathI kIDIo AvI. je-je khAtI hatI te-te maravA lAgI. teNe vicAryu ke mArA ekanA mRtyumAM bIjo jIvaghAta nahIM thAya. eka spaMDilabhUmimAM jaI mukhavatrikAnuM paDilehaNa karI, AlocanA pratikramaNa karIne Avo AhAra karyo. tIvra vaMdanA thaI, te sahana karIne siddha thayA. A pramANe mAraNAMtika udayane sahevo joIe. have 30mo yoga saMgraha "saMgane pariharavo te' saMga eTale bhAvathI abhiSyaMga-Asakti. te jJAna parijJAthI jANIne pratyAkhyAna parijJAthI pacANa karavuM. tenuM dRSTAMta kahe che - * niyukti-1319-vivecana : caMpAnagarImAM jinadeva nAme zrAvaka sArthavAha hato, ahicchatrA nagarI javAnI udghoSaNA karI. te sAryane bhIle vidAryo. te zrAvaka aTavImAM pravezyo. cAvat AgaLa agni ane pAchaLa vAghano bhaya hoya tema dvighAta prapAta hato. te Daryo. azaraNa jANIne svayaM ja bhAvaliMga svIkArIne sAmAyika pratimAe rahyo. jaMgalI pazu dvArA khavAIne siddha thayA. A pramANe saMga parijJA yoga saMgRhita thAya che. have 31mo yoga saMgraha - 'prAyazcittakaraNa' kahe che. je vidhithI apAyela hoya. vidhi eTale je pramANe sUtramAM kahela hoya te. je jeTalAthI zuddhi pAme, tene sArI rIte upayoga rAkhIne prAyazcitta ApatA karanAra ane ApanArane yogasaMgraha thAya che. tenA dRSTAMtamAM gAthAno pUrvArdha * niyukti-1320/1 - vivecana : koI eka nagaramAM dhanagupta AcArya hatA. teo prAyazcitta ApavAnuM jANatA hatA. chAsyo paNa ATalAthI zuddha thaze ke nahIM thAya? iMgitathI jANe che. je temanI pAse vahana kare che, te sukhethI teno ane aticArano nistAra pAme che tathA sthira paNa thAya che. vaLI te atyadhika nirjarAne prApta kare che. te pramANe karavuM joIe, ema karavAthI ke ApavAthI yogo saMgRhIta thAya che. prAyazcittakaraNa kahyuM. have "mAraNAMtikI ArAdhanA nAmaka batrIzamo yogasaMgraha kahe che. ArAdhanA vaDe maraNakALe yoga saMgraha karAya che. temAM udAharaNane AzrIne gAyAno pazcAddha kahe che - * niyukti-1320/2 + vivecana : ArAdhanAthI marudevA A avasarpiNI kALamAM pahelAM siddha thayA. ukta niyuktinI vyAkhyA A pramANe - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 vinItA nagarImAM bharatarAjA hato. RSabhasvAmInuM samosaraNa racAyuM. te marudevI bharatane vibhUSita joIne kahe che - tArA pitA AvI vibhUti - aizvaryane tajIne zramaNapaNe ekalA phare che. tyAre bharate pUchyuM - jevI mArA pitAnI vibhUti che, tevA prakAranI mArI vibhUti kyAMthI ? jo tamane vizvAsa na Avato hoya to cAlo, ApaNe joIe. 64 bharata sarva sainya sahita nIkaLyo. marudevA paNa nIkaLyA. eka hAthInI upara besIne cAlyA. jeTalAmAM chatrAtichatra jue che, devasamUhane AkAzathI utarato jue che, to bharatanA vastra ane AbharaNo to taddana mlAna-nisteja thayelA dekhAya che. bharate pUchyuM - joI tamArA putranI vibhUti? mAre AvI vibhUti kyAM che? marudevA saMtuSTa thaIne vicAravA lAge che. tene jAtismaraNa na thayuM, kemake vanaspatikAyikathI urdIne AvelA. tyAM ja zreSTha hAthInA skaMdha upara beThA kevaLajJAna utpanna thayuM ane siddha thaI gayA. A avasarpiNInA pahelAM siddha thayA. e pramANe ArAdhanA prati yoga saMgraha karavo joIe. adhyayana-4-aMtargat trIza yoga saMgrahano muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/23, ni - 1320/2 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * sUtra-27 - tenIza prakAranI AzAtanAthI [thayelA daivasika atiyAronuM huM pratikamaNa karuM chuM * vivecana-27 : Aya - samyagadarzanAdinI prAptirUpa. tenI zAtanA. te batAvavA mATe saMgrahaNIkAra traNa gAthA noMdhe che. tenI vyAkhyA A pramANe - (1) kAraNe ranAdhika - AcArya AdinI AzAtanA bhIru ziSya e sAmAnyathI AgaLa javuM Adi kArya na kare. kAraNe - mAgadinA parijJAna AdimAM, dayAmala (?) darzanAdimAM ahIM sAmAcArI anusAra svabuddhithI AlocanA karavI. temAM AgaLa jatAM AzAtanA thAya. tethI kahe che - AgaLa na javuM, tethI vinayabhaMgAdi doSa lAge. paDakhethI jatAM AzAtanA lAge. pAchaLa paNa nIkaTathI jatAM e pramANe ja doSa kahevo. temAM niHzvAsa, chIMka, baLakhAMnA kaNa paDavA-uDavA Adi doSa lAge. tethI jeTalA bhUmibhAga darathI cAlatA A doSa na lAge, teTalethI cAlavuM. - 4 - asaMmohane mATe to 'dazAzrutaskaMdha'mAM pragaTAvI vyAkhyA karelI ja che. jemake - (1) AgaLa - ziSya zaknikanI AgaLa cAle to tene AzAtanA thAya. ItyAdi A pramANe - (2) zaikSa sanikane paDakhe cAle to AzAtanA thAya. (3) nAdhika beThA hoya tyAre nIkaTa cAle to zaikSane AzAtanA thAya. (4) zaikSa ranAdhikanI AgaLa rahe to zaikSane AzAtanA lAge. (5) zaikSa ratnAdhikanI paDakhe raheto AzAtanA lAge. (6) ratnAdhikanI najIka rahe to zaikSane AzAtanA lAge che. (9) zaikSa ranAdhikanI AgaLa bese to AzAtanA lAge. (8) zaikSa ratnAdhikanA paDakhe bese to AzAtanA lAge. (9) zaikSa ratnAdhikanI najIka bese to zaikSane AzAtanA lAge. (10) zaikSa ranAdhika sAthe bahAra vicArabhUmimAM gayela hoya, tyAM pahelAM Acamana kare, sanika pachI kare to zaikSane AzAtanA lAge. (11) ranAdhika sAthe gayela zaikSa bahirvicAra bhUmithI nIkaLI pachI gamanAgamananI AlocanA rAnikanI pahelA kare to AlocanA. (12) ratnAdhika kSane rAtrinA ke vikAse bolAve ke he Arya! suto che ke jANe che ? tyAre zaikSa jAgato hovA chatAM na sAMbhaLe to zaikSane AzAtanA lAge. (13) zaikSa ratnAdhikanI pUrve kaMIka AlApe - bole, pachI rAtvika bole to zaikSane AzAtanA lAge. (14) azanAdi kaMI laIne tene pahelAM alpa sanikanI pAse Aloce, sanika pAse pachI Aloce, to zaikSane AzAtanA lAge. (15) zaikSa azanAdi grahaNa kare pachI pahelAM ochA sanikane batAve, pachI sanikane batAve to zaikSane AzAtanA lAge. (16) zaikSa azanAdi grahaNa karI pahelAM aparAnikane nimaMtraNA kare, pachI ratikane nimaMtraNA kare to zaikSane AzAtanA lAge. (17) zaikSa sanikanI sAthe azanAdi laIne te sanikane pUchyA vinA jene je joIe. tene tene prayura pramANamAM Ape to kSane AzAtanA. (18) zaikSa azanAdi laIne zanikanI sAthe khAtAkhAtA jo pracura pramANamAM zAka-zAka saMskArela, savALuM, manojJa, maNAma, snigdha ke rUkSa khAI jAya to tene AzAtanA. (19) zaukSane sanika bolAve tyAre sAmAnyathI divasanA paNa divasanA paNa na sAMbhaLe to AzAtanA lAge. (20) zaikSa sanikane moya zabdothI kaThora-karkazaniSphara zabdomAM kaMI kahe to zaikSane AzAtanA. (21) sanika zaiAne bolAve tyAre jyAM hoya tyAM sAMbhaLe, tyAM rahIne ja javAba ApI de, to zaikSane AzAtanA. (22) sanika zaikSane bolAve tyAre "zuM ?' ema bole to AzAtanA lAge, "matraeNavaMdAmi" bolavuM joIe. (23) zaikSa sanikane "tuM" kaheto zaikSane AzAtanA lAge. (24) zaikSa zaktikane tajAta vaDe pratihaNe to zaikSane AzAtanA lAge. 'tajjAta' eTale - he Arya! glAnanI sevA kema nathI karatA ? to sAmuM bole ke - tame kema nathI karatA ? ItyAdi. (25) zaikSa sanikane kathA kahe tyAre upahata mana saMkalAvALo thAya * sumanavALo na thAya to AzAtanA lAge. upabRhaNA na kare, jemake - aho ! sarasa kahyuM Adi. (26) sanika kathA kahe tyAre zaikSa temane kahe - tamane Ano artha yAda nathI ke Ama nathI ItyAdi to AzAtanA. (27) sanika kathA kahe tyAre kathAne chede, athavA 'huM kahuM chuM" ema kaheto zaikSane AzAtanA. (28) sanika kathA karatA hoya tyAre parSadAne bhede, jemake - bhikSAveLA thaI, bhojanaveLA thaI. sUtrArtha porisi thaI ema bolI parSadAne uThADI de. (29) rAnika kathA kare tyAre te parSadA ubhI na thaI hoya ke avyacchinna na thaI hoya tyAM be traNa vakhata kathAne kahe to zaikSane AzAtanA lAge. sUkAIne alaga alaga rIte samajAve to AzAtanA. (30) sanikanA zayyA ke saMskAraka AdinuM paga vaDe saMghana thaI jAya to hAtha vaDe sparzIne mAphI na mAMge to zaikSane AzAtanA thAya. ahIM zayyA - sava[gikI jANavI, saMthAro aDhI hAthano jANavo athavA je sthAne rahe che ke saMthAro dvidala kAThamaya hoya athavA zasyA e ja saMthAro, te paNa vaDe saMgha. kSamA na mAMge to AzAtanA. (31) zaikSa sanikanA zayyA ke saMthArAmAM ubho rahe, bese ke suve to tene AzAtanA lAge. (32) zaikSa sanikanA AsanathI uMcA Asane ubhe ke bese to zaikSane AzAtanA lAge. (33) zaikSa sanikanA sama Asane ubho rahe ke bese to zaikSane AzAtanA lAge. sUtrokta AzAtanA saMbaMdha jaNAvavA saMgrahaNIkAra kahe che - athavA arahaMtonI AzAtanAdi svAdhyAyamAM kiMcit na bhaNyA. je kaMI samudiSTa che, te A 33-AzAtanA. 345 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 4/27, ni - 13202 68 pratikramaNa saMgrahaNI samApta thaI. saMgrahaNInI vyAkhyAmAM kahe che ke - bIjA prakAre tIrthakaranI AzAtanA, upara zabdathI siddha AdinuM grahaNa svAdhyAyamAM kaMIka na bhaNyA sudhI kahevuM. have sUtrokta ja tenIza AzAtanA kahe che - * sUtra-28 - (1) arihaMtonI AzAtanA, (2) siddhonI AzAtanA, (3) AcAryanI AzAtanA, (4) upAdhyAyanI AzAtanA, (5) sAdhunI AzAtanA, (6) sALInI AzAtanA, () zrAvakanI AratanA, (8) zrAvikAnI AzAtanA, (9) devonI AzAtanA, (10) devInI AzAtanA, (11) loka saMbaMdhI AerttanA, (12) paraloka saMbaMdhI AzAtanA, (13) kevali prApta dhamanI AzAtanA, (14) devamanuSya-asura loka saMbaMdhI AzAtanA, (15) sarva prANa, bhUta, jIva, savanI AzAtanA, (16) kALanI AzAtanA, (13) zrutanI AzAtanA, (18) zrutadevatAnI AzAtanA, (19) vAsanAcAryanI AzAtanA. * vivecana-28 : arahaMta saMbaMdhI AzAtanAthI je meM daivasika aticAra karyo tenuM micchAmidukkaDama. A pramANe siddha Adi padomAM paNa yojavuM. A pramANe karatAM arahaMtanI AzAtanA thAya che. jemake - arahaMta nathI. zA mATe bhoga bhogave che koNa jANe ? samavasaraNAdithI kema jIve che ? A pramANe bole teno A uttara che - pUjya prakRtinA udayanI bahulatAthI tivatita bhogaphaLathI bhogo bhogave che. e rIte samavasaraNa che. te sAMbhaLo. jJAnAdi avarodhaka AghAti sukhapAdapanI vedanA [no kSaya tIrthaMkara nAmakarmano udaya tathA vItarAgathI jANavuM. siddhonI AzAtanAthI siddhonI AzAtanA e pramANe bolatA te mUDhane thAya che - nioTA nathI athavA sadA upayogamAM athavA dhuva rAga-dveSavathI te pramANe darzana ane jJAnanA ajAnyakALanA upayogathI teo sarvajJa ja che. anyonya A vArakatA ke jJAnadarzananuM ekava AmAMnA ekapaNa doSa saMbhavato nathI. "siddha" zabdathI ja niyamA te che tema jANavuM. vIryanA kSayathI vizeSTA paNa thAya che, mATe A doSa nathI. sarve kaSAyonA saMpUrNa kSayathI rAga-dveSa paNa nathI. jIvanA svabhAvathI ekasAthe be upayoga na hoya. dravyArthika nayanA mate pRthaka AvaraNa hovAthI jJAna ane darzana baMneno ekatva upayoga na thAya. jJAnanayanA mate A badhuM jJAna ja che, darzana nayanA mate badhuM ja A darzana che. temAM asarvajJatA kyAM AvI ? pazyatAne AzrIne baMne paNa upayoga sAthe hoI zake che. e pramANe sarvajJatA doSa na saMbhave. AcAryanI AzAtanA- AcAryane bAla, akulIna, durmedhA. dramaka, maMdabuddhi Adi ziSyo hoya che athavA ema paNa bole ke- bIjAne upadeza Ape che ke A pramANe daza bhede vaiyAvacca karavI, paNa pote to karatA nathI. teno uttara Ape che - bALaka paNa jJAnavRddhi hoya, akulIna paNa guNano nivAsa hoya. ema kema na bane ? Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 durmudha Adi paNa e pramANe kahe ke durmudha nathI. jANatA nathI ke nidharmavALAne mokSanuM kAraNa jJAna che. nitya prakAzatA vaiyAvaccAdi kare che. upAdhyAyanI AzAtanA - AcAryanI mAphaka ja jANavI. vizeSa e ke - upAdhyAya sUga dAtA che. sAdhunI AzAtanA samayanA sArane na jANatA sAdhune uddezIne kahe che. e pramANe aviSahaNA, atvarita gati maMDaLa, muMDana. cAMDAlanI jema, zvAnanI jene ekasAthe jame che chatAM veza virUpa che. e pramANe avarNavAda karato mUDha A jANato nathI. vaLI aviSahaNA Adi sameta saMsAra svabhAvanA jJAnathI ja sAdhuo kapAyA che. sAdhavInI AzAtanA - hhakArI, ghaNI upadhivALA athavA zramaNopadrava zramaNI, gaNikAnA putro bhAMDa, vRkSamAM velI, jaLamAM zevALanI jema kapAyo jIvone karmabaMdhanA kAraNarUpa jANIne kalaha karatAM nathI. saMvalananA udayathI thoDAM kalahamAM paNa zo doSa che ? upadhi brahmavatanA rakSaNArthe sAdhuone hoya che. evuM jinezvare kahela che, tethI upadhimAM doSa nathI. sAdhuone A upadrava nathI, jo jinavacanathI samAhita AtmA vaDe mahAI Agama vidhine samyakSaNe anusarato hoya. zrAvakonI AzAtanA - jina zAsana bhakta gRhastho zrAvaka kahevAya AzAtanA - manuSyapaNuM pAmIne, jinavacanane jANIne je viratine svIkAratA nathI, tene lokamAM kaI rIte "gha' kahevAya ? teno uttara ApatA kahe che - kamanI pariNati vaza jo teo virati na svIkAre to paNa mArgamAM rahelA hovAthI dhanya che. kemake samyagadarzana mArgamAM sthitapaNAthI guNayukta hoya che. zrAvikAnI AzAtanA - badhuM zrAvaka mujaba jANavuM. devonI AzAtanA - kAmamAM prasat, virati vagaranA, AnimeSa ane nidosTa, devo sAmarthya chatAM tIrthanI unnati karatAM nathI. Ano uttara Ape che - mohanIya ane sAtA vedanIya karmonA udayathI teo kAmamAM prasata che, karmanA udayathI temane virati nathI. animeSa te devano svabhAva che, vizeSTa chatAM anuttaranA devo kRtakRtya che. kAlAnubhAvathI tIrthanI unnati paNa bIje kare ja che. devInI AzAtanA - badhuM devanI mAphaka jANavuM. AlokanI AzAtanA * temAM Aloka eTale manuSya loka. tenI AzAtanA te vitaprirUpaNAdithI thAya. paraloka te nAka, tiryaMca ke deva. tenI AzAtanA tenI vitatha prarUpaNAdithI thAya che. baMnemAM svamatithI AkSepa-parihAra karI levA. kevalipajJakha dharmanI AzAtanA :- te dharma be prakAre che - zrata dharma ane cAtri dharma. AzAtanA - prAkRta sUtramAM sthAyelo che, koNa jANe che ke A koNe pradhela che ? athavA cAritrayI ke dAna vinA thAya che, teno uttara Ape che - bALaka, strI, mUDha, mUrkha cAsmine IcchatA manuSyonA anugrahAyeM tatvajJo vaDe prAkRtamAM siddhAMto racAyA che. te nipuNa dharmanA pratipAdakavavI ane sarvajJa praNitapaNAthI che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 4/27, ni - 1320/ra, bhA. 213 thI 15 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 cAritrane AzrIne kahe che - rabhika ane cAMDAlane paNa apAya che, jevAtevAthI zIlanI rakSA karavAnuM zakya nathI. jyAM jyAM utpanna thAya tyAM dAna vaDe bhogone pAme che. zIla vaDe bhogo ane svarga tathA nivaNane pAme che. tathA abhayadAna dAtA cAritravAnane niyata ja che. deva, manuSya ane asara lokanI AzAtanAthI - te tenI vitatha prarUpaNAdithI AzAtanA thAya che. jANakAra kahe che - * bhASya-213 thI 215 - devAdi lokane viparIta kahe. jemake sAta dvIpa ane sAta samadro che. loka prajApatie banAvyo che athavA prakRti ane purUSonA saMyogarUpa che. A Apano uttara ApatA kahe che - sAtamAM parimita satvo, amokSa ke zUnyatva ane prajApati, te koNe karyA che anavasthA che. prakRtine pravRtti kyAMthI AvI ? je acetana che te puruSArtha nimite jo pravarte te tenI ja apavRtti che. A badhuM viruddha ja che. sarva prANa, bhUta, jIva, savonI AzAtanAmI - temAM prANI te beIndriyAdi, vyakata ucchavAsa-niHzvAsavALA thayA che, thAya che ane thaze te bhUta-pRthvI Adi. jIve che te jIva - AyukarmanA anubhAvayukta badhA. sava-sAMsAki ane saMsAra hita bhedathI che athavA A badhAM zabdo ekAciMka ja che. AzAtanA - tenI viparIta prarUpaNAdiyI che. jemake - beIndriyAdino AtmA aMguThAnA parva jeTalo ja che. pRthvI Adi to ajIvo ja che. kemake tenAmAM spaMdana Adi caitanya kArya upalabdha nathI. jIvo kSaNika che. savomAM saMsArI aMguThAnA parva jeTalAM ja che. saMsArathI sahita koI che ja nahIM. vaLI baLI gayelA dIpanI samAna upamAvALo mokSa che. ukata AkSepano uttara ApatA kahe che - AtmA dehavyApI che. tyAM ja sukhadu:khAdithI tenA kAryonI upalabdhi che. pRthvI AdimAM alA caitanyatvathI kAryonI anupalabdhithI ajIvava nathI. jIvo paNa ekAMte kSaNika hotA nathI. * * * savomAM saMsArI to deha pramANa ja hoya che. prati ukata saMsArathI atIta jIvo paNa vidhamAna hoya ja che. kemake jIvanA sarvayA vinAzano abhAva che. bIjA paNa kahe che ke- vidhamAna bhAva asatu nathI ane satano abhAva vidhamAna nathI. baMnene paNa tatvadarzIe vaDe jovAyelA ja che ItyAdi. kALanI AzAtanA - jemake kALa che ja nahIM athavA kALanI pariNati vizva che tathA durnaya - kALa bhUtone pakAve che, kALa ja prajAne saMhare che, kALa sutAne gADe che, kALa duratikrama che. ukata AkSepano uttara :- kALa che ja. tenA vinA bakula, caMpaka Adino niyata - puSpAdine ApavAno bhAva na thAya. tenI pariNati paNa vizva nathI. ekAMta nitya pariNAmanI anupapatti che. zrutanI AzAtanA - jemake rogIne auSadha levAmAM vaLI kALa zuM? malina AkAza dhovAmAM vaLI kayo kALa ? jo mokSano hetu jJAna che, to kALa zuM ane akALa zuM ? teno uttara Ape che - du:khakSayanA kAraNathI prayojAto yoga jinazAsanamAM yogya che, anyonya abAdhAthI kartavya asapana thAya che. pUrve dharmadvArathI zratanI AzAtanA kahI, ahIM te svataMtra viSayavALI che, mATe pharI kahetA nathI. mRtadevatAnI AzAtanAthI - kaMI karatI na hovAthI zrata devInuM astitva ja nathI. teno uttara Ape che - manIndranA Agamo anadhiSThita nathI tethI mRtadevI che ja. teNI akiMcit karI paNa nathI, kemake prazasta manathI karmakSaya darzanathI tenuM AlaMbata thAya che. vAyanAcAryanI AzAtanA - ahIM vAcanAcArya eTale upAdhyAya ja kahyA che, je uddezAdi kare che. tenI AzAtanA A rIte- duHkha ke sukha rahita ghaNI vAra vaMdanA devAnA hoya che. teno utara - A zratopacAra che. temAM ahIM doSa konI mAphaka che ? * sUtra-29 : (1) je bhAviddha, (2) vyatyamelita, (3) hInAkSaNika, (4) ati aski , (5) padahIna, (6) vinayahIna, (3) ghoSahIna, (8) yogahIna, (9,10) suSudatta duhu pratiSThita. (11) akAle svAdhyAya karavo. (12) kALe na karavo, (13) aravAdayAyamAM svAdhyAya. (14) svAdhyAyamAM asvAdhyAya karavo. te badhAnuM micchA mi dukkaDaM. * vivecana-29 : A rauda sUtro ane sUtra-28mAM kahelA ogaNIza sUko e tetrIza AzAtanA jANavI. A cauda satro zratakriyA kAlagocaratvathI punaraptinA bhAgI thatAM nathI. tathA doSaduSTapada zruta jo bhaNyA hoIe to - te A pramANe - (1) bhAviddha - viparIta ranamAlAvata, A rIte je AzAtanA karI hoya, te hetuthI je aticAra karyo, tenuM micchA mi dukkaDaM. ema badhe joDavuM. (2) vyatyAmeDita-judA judA pATho meLavI sUtrano krama badalavA. (3) hInAkSAra-aAranI nyUnatA Adi badhuM spaSTa ja che vizeSa A pramANe - ghoSa - udAta Adi. yoga- samyaka rIte yogopacAra na karavA te. guru. sArI rIte Ape te suSudata kaluSita aMtarAtmAthI grahaNa karavuM te duSTa praticchita. je zratano kAlikAdi akAla che te. je jeno potAno adhyayana kALa che te kALa. asvAdhyAyamAM svAdhyAya kare. A asvAdhyAyika zuM che ? A prastAvathI Avela avAdhyAyika niryuktinI Adha dvAra gAthA kahe che - * niyukti-1321,1322-vivecana : adhyayana sudhI te Adhyayana eTale AdhyAya. zobhana AdhyAya te svAdhyAya. te ja svAdhyAyika. svAdhyAyika nahIM te asvAdhyAyika. tenA kAraNa paNa 'lohI' Adi kAraNamAM kAryanA upacArathI asvAdhyAyika ja kahevAya che. te be bhede che - Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 4/ra9, niH - 1321,1322 (1) Abha samutya - potAnA vraNathI udbhavela rudhira Adi. 2 zabda svagata aneka bheda dazAve che. parasamutya - saMyamaghAtaka Adi. je parasamulya che, te pAMca prakAre jANavA. temAM ghaNI vaktavyatAthI parasamutva ja pAMca prakAre batAve che - * niyukti-1323-vivecana : saMyamaghAtaka- saMyama vinAzaka, te mahika Adi. utpAtathI thAya tpAtika, te dhULanI vRSTi Adi. divyanI sAthe te sAdivya, te gaMdharva nagarAdi athavA devatAkRta te sadivya, vyavruha - saMgrAma. A paNa asvAdhyAyikanA nimittathI temaja kahevAya che. zArIra- tiryaca, manuSya pudgala Adi. A pAMca prakAranA avAdhyAyikamAM svAdhyAyathI saMyama ane Ama virAdhanA karato temAM dRSTAMta have kahe che - - * niyukita-1324-vivecana : kSiti pratiSThita nagaramAM jitazatru rAjA hatA. teNe potAnA dezamAM ghoSaNA karelI ke je maleccha rAjA Ave che, to grAma, nagara, phUla Adi choDIne nIkaTanA durgamAM raho, jethI vinAza pAmazo nahIM. jeo rAjAnA vacanathI dugadimAM rahyA, teo vinAza na pAmyA. jeo tema na rahyA, temano mleccha rAjAe vinAza karyo. vaLI temAM rAjAno AjJAbhaMga karela hovAthI je koI bAkI rahyA teno paNa daMDa karAyo. A pramANe asvAdhyAyikamAM svAdhyAya karatAM ubhayathI daMDa thAya che. devo chaLe che. prAyazcita paNa temane prApta thAya che. Aloka ane paralokamAM paNa jJAnAdinI viphaLatA pAme che. * niyukita-1325-vivecana : A deTAMtano upanaya A rIte - rAjA samAna tIrthakara, jAnapada samAna sAdhuo, ghoSaNA te asvAdhyAyikamAM svAdhyAyano pratiSedha. mleccha jevo asvAdhyAyamahikAdi ratnadhanAdi jevA jJAnAdi mahika Adi vaDe avidhikArI harAya che. * niyukti-1326-vivecana : thoDI porisi bAkI rahI hoya jene kALaveLA kahe che. adhyayana-pATha, mapa zabdathI vyAkhyAna paNa je kare che, te AjJAnuM ullaMghana kare che. jJAnAdi Arahitane chalaNA thAya. saMsAra e jJAnAdinI niSphaLatAthI ja thAya che. temAM AdhadvAra avayavano artha pratipAdana karavA kahe che - * niyukita-1327-vivecana : mahira - ghamikA, bhiHvAsa - bubuda AdimAM, sacitaja * araNya AdimAM vAyu uddhata pRthvI ja kahela che. ukta traNe saMyama dhAtaka ja thAya che. je kSotra ane kALamAM mahiya Adi dravyo paDe che athavA jeTalo kALa paDe che. bhAvathI te sthAna ane bhASAdinI hAni thAya che - ghaTADo thAya che. avayavArthe bhASyakAra svayaM ja kahe che. A paMcavidha svAdhyAyikane kaI rIte pariharavo joIe ? te saMbaMdhe A dRSTAMta jaNAve che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * niyukti-1328-vivecana : eka rAjAne pAMca puruSo - mANaso hatA. teo ghaNAM yuddhomAM vijayane prApta karelA hatA. koI divase teo vaDe atyaMta viSama durgane jItyo, temanAthI tuSTa thaIne rAjA Icchita nagaramAM 'pracAra' Ape che. je kaMI azana Adi ke vara Adi loko pAsethI le che, tenuM badhuM vetana rAjA cUkavI de che. * niyukti-1329-vivecana : te pAMce puraSomAM ekane ghaNo saMtuSTa karyo. tene ghara-dukAna Adi sthAnomAM sarvatra Icchita pracAra Apyo. je A "pracAra' apAyelAnI AzAtanA kare che, tene rAja daMDa kare che. A daTAMtano upasaMhAra - jema - pAMca puruSo che, tevA prakAre paMcavidha svAdhyAyika che. jema eka abhyadhikatara puraSa che, te pramANe pahelo saMyamopadhAtika che. badhAM ja tyAM sthAna, Asana Adi che, temAM vartatAne svAdhyAya nathI ke pratilekhana Adi ceSTA paNa nathI. bAkInA cAra asvAdhyAyikamAM je rIte te cAra puraSo zerI AdimAM anAzAtanIya che, temAM svAdhyAya karatAM ja nathI. AvazyakAdi bAkInI badhI ceSTA kare che, uckAlika paNa bhaNe che. mahikA Adi traNa saMyamopAtikanuM A vyAkhyAna che - * bhASya-216nuM vivecana : mahikA eTale dhUmikA. te kArataka, mAgasara Adi garbhamAsamAM thAya che. te patana samakALe ja sUphamatvathI sarva akAyathI bhAvi kare che. tyAM tatkAla samaye badhI ceSTA rokI levI. vyavahAra sacita pRthvIkAya araNyAnA vAyuthI uDIne Avela ane kahe che. tenuM sacita lakSaNa varNavI kaMIka tAma digaMtaramAM dekhAya che. te paNa niraMtara apAtathI traNa divasa pachI sarva pRthvIkAyane bhAvita kare che. bhinna varSa traNa bhede che - je varSamAM paDe che, tyAM pANImAM parapoTA thAya che te barbAda varSa. tenAthI varjita taArja, sUphamabiMdu paDatA hoya te biMdu varSa. AnAthI anukrame traNa, pAMca, sAta divasa pachI sarva akAya bhAvita thAya che. - saMyamaghAtaka evA A sarvabhedono cAra bhede parihAra karavo joIe dravyathI te ja dravya-mahikA, sacitaraja ane bhinna varSano parihAra kare, kSetramAM jyAM A mahikAdi paDe che, tyAM ja parihAra karavo, kALathI-paDavAnA kALathI AraMbhIne jeTalo kALa paDe te pariharavo, bhAvathI sthAna-kAyotsarga na kare, na bole. mArA zabdathI gamana, pratilekhana, svAdhyAyAdi na kare. sivayA ke mAtra ucchavAsa, teno pratibaMdha na thaI zake, kemake tethI jIvitano vyAghAta thAya che. bAkI badhI kriyAno niSedha che. A utsarga parihAra kahyo, AcaraNAthI sacitarajamAM traNa, bhinna varSamAM traNa, pAMca ke sAta divasa pachI svAdhyAyAdi badhuM kare. bIjA kahe che - bubuda varSamAM budgad varjita pAMca ahorama, biMdu varSAmAM sAta. tethI pachI parama kAyabhAvitavathI badhI ceSTA rokI le. kaI rIte ? Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMe 4/ra9, niH - 1330, bhA. 216 * niryukti-1330-vivecana : nikAraNe varSobha - kAmaLI, tenAthI prAkRta thaI savagaMtara sthAne rahe. avazya kartavya ke avazya vaktavyamAM kAryamAM A jayaNA rAkhe - hAtha vaDe bhrakuTI Adi akSi vikArathI ke AMgaLIthI saMjJA kare ke- Ama karo. e pramANe mukhavastrikA rAkhIne paNa yatanAthI na bole, glAnAdi kAryamAM vaSakA - kAmaLI oDhIne jAya che. saMyamaghAtaka dvAra kahyuM. * niyukti-1331-vivecana : have pAtika - temAM dhULa varSA, mAMsa varSA, lohI varSa, keza vaSa, karakAdi zilAvarSA, dughAta ane patana. AmAM A rIte parihAra karavo - mAMsa ane lohImAM ahorAtra svAdhyAya na karavo. bAkInI dhULa varSA AdimAM jeTalo kALa paDe, teTalo kALa naMdi Adi sUtra na bhaNe. dhaLa ane joaAtamAM A vyAkhyAna che * niyukti-1332-vivecana : dhUmAkAra ane kaMIka pAMDu ja ane ayitane dhULa kahe che, athavA Avo. johnAta pAMzurikA kahevAya che. AmAM vAyu yukta hoya ke vAyurahita sUtraporisi karAtI nathI. bIje kahyuM che ke - * niyukita-1333-vivecana : A dhULa ane rajoddhAta svAbhAvika thAya ke asvAbhAvika. temAM asvAbhAvikamAM je nighatibhUmikaMpa, caMdragrahaNa, divya sahita hoya. AvA asvAbhAvikathI thatAM kAyotsarga karyA pachI paNa svAdhAya na kare. jo vaLI caitra suda dazamImAM aparANamAM yoga nikSepa che. temAM dazamIthI yAvatu pUrNimAmAM traNa divasa upara upara ayita udyAnArthe kAyotsarga kare che athavA tesa AdimAM traNa divasomAM svAbhAvika paDe to paNa saMvatsara svAdhyAya kare che. utsarga na kare to svAbhAvika paDe tyAre svAdhyAya paNa na kare. aupAtika dvAra kahyuM. * niyukti-1334-vivecana : gaMdharva nagara vikaNA, digdAhakaraNa, vijaLI thavI, ukApaDavI, gajitakaraNa, cUpaka-kahevAnAra lakSaNa AkAzamAM cakSoddIpta thAya. temAM gAMdharva nagaramAM yoddIpta niyamA devakRta hoya. bAkInAmAM bhajanA. je skUTa-spaSTapaNe na jaNAya teno parihAra karavo. A gAMdharvAdikA badhAM eka eka porisine haNe che. garjita be porisine haNe che. * niyukita-1335-vivecana : koI paNa divibhAgamAM mahAnagara pradIptavatu udhota thAya, paNa upara prakAza ane nIce dhakAra hoya Avo chinnamUla digdAha jANavo. ulkAnuM lakSaNa - svadeha vaNa rekhA kare che athavA paDe che te ukA. athavA rekhA hita udhota kare che ane paDe che, te ulkA. 'cUpaka' te saMdhyApabhA ane caMdraprabhA jemAM ekasAthe hoya te cUpaka. te 34 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 saMdhyAprabhA caMdraprabhA AvRtA hovAthI zuklapakSanI ekama AdimAM divasamAM jaNAtI nathI. saMdhyA cheda ajJAta hovAthI jo kALaveLAne na jANe to traNa divasa prAdoSika kALane grahaNa na kare. traNa divasamAM prAdoSika sUtra porisi na kare. * niyukti-1336-vivecana : jagatanA zabhAzubha karma nimita utpAta amogha - sUryanA kiraNonA vikArathI janita, sUryanA udaya ke asta thatAM kaMIka nAma ke kRNazyAma gADAnI uMghanA AkAre daMDa te amogha. te ja cUpaka che. bIjA kahe che - * niryukti-133-vivecana : caMdragrahaNa ane sarvagrahaNa, A kahevAze. AkAzamAM vAdaLa hoya, vAdaLa na hoya, vyaMtarakRta mahAgajita sama dhvani-nighati, athavA teno ja vikAra, guMjAvat gaMjita te mahAivaninuM guMjita. sAmAnyathI A cAremAM ahorAtra svAdhyAya na karavo. nighaNuMjitamAM vizeSa e ke - bIje divase sAva te veLA ahorama chedathI bIjA asvAdhyAyikamAM chedAto nathI. saMdhyA catuka - sUrya ugyA pahelAM, madhyAhe, sUryAsta veLAe ane madhya sakie. A cAra kALamAM pUrvokta svAdhyAya na kare. pratipadA - cAra mahAmahAnI cAra ekamamAM svAdhyAya na kare. e pramANe bIjA paNa je mahA je gAma, nagarAdimAM jANe, te paNa tyAM varjavA. sugrIkhaka - vaidapUrNimAmAM sarvatra niyamathI asvAdhyAya thAya che. ahIM anAgADha yogamAM nikSepa thAya, niyamathI AgADha yogamAM niphlopa na thAya, evuM kahela che. te mahAmahA kyA che ? te kahe che * niyukti-1338-vivecana : AsADhI - AsADha pUrNimA, ahIM lATa dezamAM zrAvaNa pUrNimA hoya che. Indramahotsava Aso pUrNimAmAM hoya che. kArtika - kArtika pUrNimAmAM hoya che. sagImaka - caitra pUrNimAM. A badhAmAM aMtima divasa grahaNa karavo. Adi te je dezamAM je divasathI mahAmahotsava pravarte che, te divasathI AraMbhIne cAvatuM aMtya divasa svAdhyAya na karavo. A pUrNimAnA aMtaramAM je kRkha pratipada - vada ekama, te paNa varjavI. pratiSedha kALamAM svAdhyAya karavAmAM A doSo che - * niyukita-1339 thI 1341 + vivecana : kAma, kRtopayoga, tapa-upadhAna anutara kahela che. pratiSedha karAyelA kALamAM te paNa karma baMdhane mATe thAya che. saraNa saMtapaNAthI IndriyaviSayAdi koIpaNa pramAdayukta thAya, te vizeSathI mahAmahotsavamAM te pramAdayuktane pratyenIka devo chaLe che - alagaThaddhika hovAthI kSiptAdi chalakAne kare che. paNa je sAdhu yatanAvALA hoya tene je lARddhika deva chaLI zakatA nathI. ardhasAgaropama sthitika hoya to yatanAyukta hoya to paNa chaLAya che. temane evuM sAmarthya hoya che ke je tene paNa pUrvApara saMbaMdhanA smaraNathI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3604/29, niM - 1339 thI 1341 koI chaLe che. caMdragrahaNa, sUryagrahaNanI vyAkhyA - * niyukti-1342-vivecana : caMdra udayakALano levo. saMdUSita rAtrinA cAra ane anya ahorAtramAM bAra athavA utpAta grahaNamAM sarva rAtri levI. grahasahita ja bUDita saMzita rAtrimAM cAra ane anya ahorAtramAM bAra athavA na jANatA-vAdaLAthI chavAyelanI zaMkAmAM na jANatAM kevaLa grahaNa, rAtrino parihAra karI, prabhAte jovuM. grahasahita bUDita, anya ahoramAM bAra. e pramANe caMdranI. 35 sUryanI asta samaya grahaNamAM grahasahita bUDita levuM. upaghAtamAM cAra rAtri, anya ahorAtramAM bAra. jo ugato sUrya levAya to saMdUSita ahorAtranA ATha, anya ahorAtranA soLa athavA vAdaLathI AcchAditamAM na jaNAya ke kevaLa grahaNa thaze. divasamAM zaMkA kahela nathI. astaveLAmAM dRSTa grahaNamAM grahasahita bUDita levuM. saMdUSitanA ATha, anya ahorAtramAM soLa levA. sagraha buDitamAM eka ahorama thAya. kaI rIte ? te kahe che - sUryAdi jenAthI ahorAtri thAya che - sUryodayanA kAlathI je ahorAtranI Adi thAya che, tene pahirIne saMdUSita bIjA paNa ahorAtra pariharavo joIe. A vAta havenI niyuktimAM jaNAve che - * niryukti-1343-vivecana saMgrahathI bUDita sUryAdimAM je kAraNe eka ahorAtra thAya che. tene pariharIne saMdUSita anya paNa ahorAtra parihAra vaDe joIe. jo A AcIrNa hoya to - caMdra rAtrimAM gRhIta, rAtrine choDIne te rAtrinuM zeSa varjavuM joIe, jyAMthI AgAmI sUryodayamAM ahorAtranI samApti thAya che. sUryamAM paNa divase grahaNa karela divasa ja choDIne. te ja divasane choDIne bAkInI rAtri varjavI joIe. athavA sagraha bUtimAM A pramANe vidhi kahelI che. tyAre ziSya pUche che - kaI rIte caMdramAM bAra ane sUryamAM soLa rAtri kahela che ? AcArya kahe che - sUryAdi, jenA vaDe ahorAtro thAya che. caMdrathI niyamA ardha ahorAtra thAya pachI grahaNano saMbhava che. tethI bIjA ahorAtramAM e pramANe bAra thAya. sUryanA ahorAtrAditvathI saMdUSita bIjA ahorAtramAM pariharAya che. tethI A soLa thAya. 'sAdivya* dvAra gayuM. have vyugraha dvAra, temAM - * niyukti-1344 * vivecana : vyugraha daMDika Adi, saMkSobhamAM ane daMDikamAM kAlagata, rAjA kAlagata thatAM ane abayamAM jeTalo kALa bhaya hoya, tenI pachInA ahorAtrane parihare. AnuM ja vyAkhyAna anaMtaragAthA vaDe - 36 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * niyukti-1345nuM vivecana : daMDikano yugraha, Adi zabdatI senAdhipatino vyugraha paNa levo. baMne bhojikanA, baMne mahattanA, baMne puruSonA baMne strIonA, baMne mallonA je yuddha puSTa Ayata ke bhaMDanamAM Adi zabdathI viSayadeza prasiddha kalahivazeSamAM, vigraha - prAyaHtara bahula che. [zuM ? te kahe che - temAM pramattane devatA chaLe che. uDDAhaNA thAya. loko ema kahe ke - amane Apatti prAptimAM A svAdhyAya kare che, aprIti thAya, moTAne saMkSobha thAya. parAkra - parasainyanA AgamamAM, daMDika kALagata-mRtyu pAmela hoya. rAjA mRtyu pAme tyAre nirbhayatA hovA chatAM jyAM sudhI anya rAjAnI sthApanA na thAya tyAM sadhI. bhaya hoya tyAre rAjA jIvato hoya to paNa bauddhiko vaDe cotaraphathI abhivruta thaI, jeTalo kALa bhaya hoya, teTalo kALa svAdhyAya karavo na joIe. je divasa zrutano nirdItya thAya, tyAMthI AgaLa ahorAtra tyAga karavo. A daMDika mRtyu pAme tyAre vidhi che. bAkImAM A vidhi che - niryukti-1346,1347 - vivecana : * niryukti 1346nI ja vyAkhyAna gAthA mATe niryukti-1347 che. A baMne gAthAnuM vyAkhyAna A pramANe che - grAmabhojika mRtyu pAmatA, te divasa eTale ahorAtrano parihAra karavo joIe. ahIM mAhi zabdathI grAma ke rASTranA mahattarano adhikAra che. tathA niyukta, prajAmAM bahusaMmata, bahupAkSika, bahusvajana vATakarahitamAM adhipati ke zayyAtara ke bIjo kI bIjA gRhathI AraMbhIne yAvat sAta gRhAntare. A badhAMnA mRtyumAM ahorAtra svAdhyAya na karAya. jo kare to A loko - "duHkha vagaranA che" ema kahIne loko garla kare che. Akroza kare che athavA kADhI mUke che athavA alpa zabdothI dUra karIne anuprekSe che. vaLI je anAya mare che, tene jo udibhanna hoya to 100 hAthathI varlDavo ane anudbhinna asvAdhyAyika na thAya. to paNa AcaraNAthI rahIne 100 hAthathI varjavo. vivikta eTale pariSThApanA karatA zuddha thAya, e rIte sthAna zuddha thAya che - tyAM svAdhyAya karAya che. jo teno koI pariSThApaka na hoya to zuM karavuM te have na kahe che - * niyukti-1348-vivecana : jo teno koI pariThApaka na hoya tyAre sAgArikanA, mAnti zabdathI jUnA zrAvakanA yathAbhadraka Ano tyAga karo, tyAM sudhI amane svAdhyAya zuddha thato nathI. have jo teo tyAga karI de, to zuddhi thAya, jo tyAga na kare to bIjA vasatinI mArgaNA karavI. jo bIjI vasati paNa na maLe tyAre vRSabho-moTA sAdhuo alpa sAgArikano tyAga kare. A abhinnamAM vidhi karI. jo bhinna hoya to - DhaMka Adi vaDe cotarapha vikIrNa joIne vivikta-tyAga Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 4/ra9, ni - 1348 08 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 karatA zuddha thAya che. jo koI na dekhAtA hoya to paNa zodhIne je dekhAya, te badhuM pariThApita kare. aTa hoya to tyAM paNa rahIne zaddha-svAdhyAya karatAM paNa prAyazcita na Ave. ahIM ATaluM prasaMgathI kahyuM. vyagraha dvAra kahyuM. have "zArIra' e dvArane kahe che* niyukti-1349-vivecana : zarIra saMbaMdhI asvAdhyAyika be bhede che - manuSya zarIranA lohI vagere che rIte tIrthaya saMbaMdhI paNa asvAdhyAya thAya. ahIM mAnava saMbaMdhInI vAta pachI, tIryaca saMbaMdhI kahIe chIe - te traNa bhede che - matsya AdinuM jalaja, gAya AdinuM sthalA ja ane mayUra Adino khecaraja. A pratyekanA dravya AdithI cAra prakAre bheda che. athavA pratyeka dravyAdimAM A cArano parihAra karavo. e gAthArtha kahyo. * niyukti-1350-vivecana : paMcendriyono lohI Adi dravyano AsvAdhyAyika, kSetrathI 60 hAtha sudhImAM hoya to asvAdhyAyika pachI hoya to nahIM athavA gathI pardAlAkIpugala eTale mAMsa, tenAthI badhuM vyApta hoya, teno A parihAra - traNa kuracyA vaDe aMtarita thayA pachI zuddha thAya che. nIkaTamAM zuddha na thAya, anaMtara dUra rahIne paNa zuddha na thAya. moTI racyA eTale rAjamArga hoya, jyAM rAjA sainyasahita jato hoya athavA devayAnaratha ke vividha azvavAhano jatA hoya che. bAkInA kuracyA eTale ke kumArga jANavo. A vidhi nagara mATe kahI. gAmathI niyamA bahAra levuM. ahIM gAma avizuddha taigama nayanA matathI tamAparyanta jANavuM, paragrAmanI sImAe zuddhi thAya che. * niyukti-1351-vivecana :tIrthaya saMbaMdhI svAdhyAyika- saMbhavakALathI trIjI pauruSI sudhI avAdhyAyika pachI zuddha thAya che athavA ATha prahara asvAdhyAyika - te jyAM AghAta sthAna hoya tyAM thAya che. bhAvathI vaLI sUtrano parihAra kare che ane te naMdI, anuyogadvAra, taMdula vaicArika, caMdAvejhaya, porisikaMDalAdino kare - athavA - asvAdhyAyika cAra bhede A pramANe - mAMsa, lohI, cAmaDu ane asthi jANavA. mAMsa khAnArane choDIne mAMsamAM A vidhi che - * niyukita-135ra + vivecana : aMdara ane bahAra ghauta, 60 hAtha, traNa porisi, mahAkAyamAM ahorAtra ItyAdi. tenI vyAkhyA gAthA have kahe che - * niyukti-1353-vivecana : ukta 135ra ane 1353 baMnenuM vyAkhyAna karatAM kahe che - sAdhunI vasatithI 60 hAthanI aMdara ane bahAra dhauta. temAM aMdara pakva te aMtardhIta ane bahAra pakva te bahirvota. ahIM aMtarpakavamAM pahelo ane bIjo bhaMga levo. bahAranA grahaNamAM bIjo bhaMga levo. A traNamAM asvAdhyAyika thAya. je pradezamAM ghauta lAve ke rAMdhe, te pradeza 60 hAthanI aMdara pariharavo joIe. kALathI traNa pauruSI asvAdhyAyika thAya. tathA bIjI gAthAnA pUrvAddhamAM je kahyuM ke - "bahirvotapakva", A cotho bhaMga che. AvA prakAre jo sAITha hAthanA aMtaramAMthI lAvela hoya to paNa te avAdhyAyika na thAya. pahelA ane bIjA bhaMgamAM je aMtaHprakSAca, temAM rAMdhe ke te sthAnamAM avayavo paDe che tenAthI asvAdhyAyika. bIjA bhaMgamAM bahAra dhoIne aMdara AvelA mAMsa paNa e pramANe ja asvAdhyAyika thAya ane te ukSita mAMsa Akarma pudgala hotuM nathI. je kAlazAdi vaDe anivArita viprakIrNa laI javAya te AkIrNa pudgala kahevAya. 'mahAkAya' AnI vyAkhyA - je paMcendriya jyAM haNAyela hoya, te AghAtasthAnane varjavuM joIe. phogathI 60 hAthathI, kALathI ahorAtra, ahIM ahorAtra cheda sUryanA ugavAthI thAya. rAMdhela ke pakAvela mAMsa avAdhyAyika na thAya. jayAM dhoyela hoya te pradezathI moTo jaLapravAha vahe, to ja traNa parisi kALa apUrNa hoya to paNa zuddha thAya. AghAtana zuddha na thAya. 'mahAkAya' tenI A vyAkhyA - mahAkAya e pazcAI. mUSaka Adi mahAkAya. te paNa mArAdi vaDe Ahata hoya. jo te abhinna ja grahaNa kare ke gaLI jAya to 60 hAthanI bahAra jAya che, tene keTalAMka AcAryo asvAdhyAyika IcchatA nathI, keTalAMka vipakSa asvAdhyAyikane Icche che. A ja arthane pragaTa karavAne mATe bhASyakAra kahe che - * bhASya-218 + vivecana : mUSakAdi mahAkAya, mAnadi vaDe Ahatane keTalAMka asvAdhyAya mAne che, avibhinnamAM jo na jue to grahaNa karavAnuM keTalAMka kahe che. gAthArtha kahyo. tiryaMcamAM asvAdhyAyika adhikAra A pramANe che - niyukti-1354 + vivecana : - aMdara ane bahAra bhedAyela aMDagabiMdu saMbaMdhe je asvAdhyAya che, tenI vyAkhyA bhANakAra ja karaze. lAghavArthe ahIM vyAkhyA karela nathI. "aMdara ane bahAra bhedAyela "aMDagabiMdu' A gAthA khaMDanI vyAkhyA bhANakAra kahe che - * bhAga-21juM vivecana : sAdhunI vasatithI bahAra sAITha hAya pUrve iMDA bhAMgela hoya to asvAdhyAyika, jo bahAra mAMge to asvAdhyAya na thAya.. athavA sAdhunI vasatinI aMdara ke bahAra iMDA mAMge ke pheMkaila hoya baMne Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/29, ni - 1353, bhA. 219 kAryaka ja che. te kalAmAM ke bhUmimAM tyAga karAyelA hoya, temAM jo kalAmAM hoya to kalAthI sAITha hAtha bahAra laIne dhove to zuddha thAya. jo bhUmimAM bhAMgyA hoya to bhUmine khodIne tyAgana kare. anyathA tyAM rahIne sAITha hAtha ane bIjI porisi sudhI tyAga kare. - asvAdhyAyikanuM pramANa - biMdu mAtra pramANathI hIna ke adhika hoya to asvAdhyAya thAya ? pra. teno uttara - mAkhIno paga jemAM na bUDe te svAdhyAyikanuM pramANa che. have 'prasUtA padamAM kahe che - * bhANa-220nuM vivecana : jene jarAyu na hoya, teomAM prasUta - vIrAyelane, te prasUtikALathI AbhIne traNa parisi sudhI asvAdhyAya. mAtra ahorAtrane choDIne kahevuM, kemake nIkaTamAM prayata-vIsAyelA hoya tene ahorAtranA chedathI zaddhi thAya che. gAya Adi jarAyujIne vaLI jeTalo kALa jarA paDe che, teTalo kALa asvAdhyAyika che. je jarA paDela hoya, to te patanakALathI AraMbhIne traNa prahara choDI devAya che. | 'Ajapa zUTazuddha' - A padonI vyAkhyA :- rAjapathamAM biMduo' A pazcAddha che. sAdhunI vasatinI nIkaTathI jatA tIryaca jo lohInA biMduo paDatA hoya, te jo rAjapathathI aMtarita hoya to zuddha che. jo rAjapathe ja biMduo paDelA hoya to paNa svAdhyAya karavo kyo che. jo anya paye ke anyatra paDela hoya to ja jaLanA vegathI vahana thAya to zuddha sUryaprakAzathI ke baLI javAthI zuddhi thaI jAya che. mULa gAyAmAM - "paravayaNa sANamAdINi" che. para te nodaka (codaka], tenuM vacana jo zvAna - pudgalane bhogavIne cAvatuM sAdhunI vasati samIpe rahe che tyAM sudhI asvAdhyAyika che. mafra zabdathI mArAdi levA. AcArya kahe che - * bhASya-222nuM vivecana : zAnane bhogavIne mAMsathI lipta mukha vaDe vasatinI nIkaTa jato hoya, tenuM mukha je radhirathI lipta staMbhakoNAdimAM sparze che, tyAre svAdhyAyika thAya athavA lipta mukhe vasatinI nIkaTa rahe, to paNa asvAdhyAya. AhAra karatAM paNa he odaka ! asvAdhyAyika thato nathI. je kAraNe te AhArita karIne vamela ke na vamela hoya, AhAra pariNAmathI pariNata hoya. te AhAra pariNAma pariNata avAdhyAyika thato nathI. kemake anya pariNAma che. jema mUtra-purISAdi che. tIrthaMca saMbaMdhI zarIra kahyuM. have mAnuSa zArIra kahe che - * niyukita-1355-vivecana : te mAnuSazarIra svAdhyAyika cAra bhede che - carma, mAMsa, lohI ane hADakAM. temAM hADakAMne choDIne bAkInA traNa bhedano A parihAra che - phogathI so hAtha, kALathI ahorama, je vaLI zarIrathI ja vraNAdimAM Ave che te papinna ke vivarNa hoya Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 to te arasvAdhyAyika thato nathI. payapitta - jema lohI pUtapariNAmathI - (sIyukta) rahe. vivarNa khadira kaka samAna rasikAdika. bAkInA asvAdhyAyika thAya che. athavA zepa agAriNIthI saMbhave che. traNa divasanI prasUtAmAM je zrAva te sAta ke ATha divaso asvAdhyAyika kare che. jo purUSa - putra janme to sAta, kemake tene zuka ukaTa hovAthI tene sAta, je strI che tene ATha. kahela che. * niyukti-1356-vivecana : niSeka kALe lohInI utkaTatAmAM strI janma, tenAthI tene ATha divasa parihAra karAya che. zukanI adhikatAthI puruSanA janmamAM tene sAta divasa. je vaLI strIne traNa RtadivasothI vadhAre thAya, to te saroga yonivALI strInA amRtakane te ahorAtra pachI kahI che. tene kAyotsarga karIne svAdhyAya karavo. A pramANe lohImAM vidhi che. * niyaMti-135-vivecana : je pUrve kahyuM - "hADakAMne choDIne" temAM A vidhi che - jo dAMta paDela hoya, to te prayatnapUrvaka zodhavo, jo dekhAya to so hAthathI dUra tajI devo. jo na dekhAya to tenA udghATano kAyotsarga karIne svAdhyAya kare. bAkInA hADakAmAM jIvamocana divasathI AraMbhIne so hAthanI aMdara rahelamAM bAra varSa asvAdhyAyika. A gAthAno pUrvAddha kahyo. pazcAddhane bhANakAra ja vyAkhyA karatAM kahe che - * bhASya-222-vivecana : rIyA zmazAnamAM je hADakAM baLI gayA hoya, jaLapravAhamAM vahI gayA hoya, te hADakAMthI asvAdhyAyika thatAM nathI. vaLI je tyAM ke anya nAtha phlevara paristhApita hoya ke sanAtha klevarane iMdhaNAdi abhAve nikSipta karyA hoya, tene asvAdhyAyika kare che. TLa * mAtaMga (cAMDAla), temano ADaMbara, cA, hImeka paNa kahevAya che, tenI nIce turaMtanA marelanA hADakAM sthApe che. e pramANe dragRhamAM ane mAtRgRhamAM jANavuM. te kALathI bAra varSo, kSetrathI so hAthane pariharavA joIe. * niyukti-1358 + vivecana : AvAsita, bUDha, bAkInAmAM je zodhatA dekhAya che te zArIra grAma, vADaka, zAkhAmAM, na laI jAya A mAtra pado che tenI vyAkhyA havenI niyukitamAM apAyela che. * niyukti-1359-vivecana : ukata baMne gAthAnI vyAkhyA - je zmazAna, jemAM aziva ane avama mRtaka ghaNAM tyajAyA, 'AghAtana' athavA je mahAsaMgrAmamAM ghaNAM tyajAyA, 'AghAtana' atavA je mahAsaMgrAmamAM ghaNAM vyAyA. AvA sthAnomAM avizodhitamAM kALathI bAra varSa, kSetrathI so hAthane parihare arthAt svAdhyAya na kare. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3604/29, niM - 1359, bhA. 223 have A sthAno davanA agni AdithI baLI jAya athavA pANInA pravAha vaDe te mArga vahAI jAya, te gAma ke nagare pote athavA gRhastha vaDe zodhita bAkInA sthAno athavA je gRhastho na zodhela hoya te sthAne pachI sAdhuo rahyA hoya, potAnI vasatinI cotarapha zodhatA je dekhAya te tajIne athavA adRSTa hoya, temAM traNa divasa udghATana kAyotsarga karIne azaTha bhAve svAdhyAya kare che. zArIragrAma pazcAddha A vibhASA che - 'zarIra' eTale mRtanuM zarIra cAvat laghugrAmamAM niSkAzita na karela hoya, tyAM sudhI svAdhyAya na kare. have nagaramAM ke moTAgrAmamAM tyAM vADAthI ke zAkhAthI jyAM sudhI niSkAzita na karela hoya, tyAM sudhI svAdhyAyano tyAga kare jethI loko temane nirdekhA - duHkha ke anukaMpA vagaranA na kahe. 81 tethI ja bhASyakAra kahe che - * bhASya-223 * vivecana : laghu gAmamAM mRtakane jyAM sudhI laI na jAya, tyAM sudhI svAdhyAya na kare. moTA nagara ke gAmamAM vADA ke zAkhAthI na kADhe tyAM sudhI svAdhyAya parIhare. codaka kahe che - sAdhunI vasatinI samIpe mRtaka zarIranA laI javAtA jo puSpa-vastrAdi paDe to asvAdhyAyika. AcArya kahe che ke - * niryukti-1360-vivecana : mRtakazarIra vasatinA ubhayathI so hAthamAM jeTalAmAM laI javAya tyAM sudhImAM te asvAdhyAyika. bAkInI paravacana bhaNita puSpAdino pratiSedha karavo arthAt asvAdhyAyika na thAya. jenAthI zarIra asvAdhyAyika cAra bhede che - lohI, mAMsa, carma ane hADakAM, tethI temAM svAdhyAya varjavo na joIe. * niryukti-1361-vivecana : A saMyamadhAtAdika pAMca prakAre asvAdhyAyika kahela che. te ja pAMca vaDe varjita svAdhyAya thAya che. tyAM te svAdhyAyakALamAM A vaDhyamANa - kahevAnAra 'merA' - sAmAcArI pratikramIne jyAM sudhI veLA na thAya, tyAM sudhI kALa pratilekhanA karavAmAM grahaNakALamAM prApta gaMDakanuM dRSTAMta thaze ane grahaNa karyA pachI zuddha kALamAM prasthApana veLAmAM marukanuM dRSTAMta Avaze. zA mATe kALagrahaNa ? teno uttara Ape che - * niryukti-1362-vivecana : saMyama ghAtAdikane pAMca prakAre asvAdhyAya che, tenA parijJAna arthe kALaveLAne jue che arthAt nirUpama kare che. kALa nirUpaNIya che. kALanA nirUpaNa vinA paMcavidha saMyamaghAtAdine na jANe. jo grahaNa karyA vinA svAdhyAya kare to "caturtaghu' prAyazcitta kahela che. te kAraNathI 34/6 ra kALa pratilekhanAmAM A sAmAcArI che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 divasanI chellI poiisamAM cothA bhAga bAkI rahe tyAre kALagrahaNa saMbaMdhI traNa bhUminuM pratilekhana karavuM joIe. athavA traNa uccAra prazravaNa kALabhUmio che, ema gAthArtha che. * niryukti-1363-vivecana : aMta - eTale nivezananI traNa uccAranI adhyAsita sthaMDilanIkaTa, madhya ane dUra, e traNane paDilehe. anadhyAsita sthaMDilo paNa aMtarathI ja traNane paDilehe. A pramANe aMtaHsthaMDila cha thAya che. nivezanathI bahAra paNa cha sthaMDila thAya che. AmAM paNa adhyAsitane dUratara ane anadhyAsitane Asannatara karavI joIe. * niyukti-1364-vivecana : prazravaNamAM A ja kramathI bAra, e pramANe kula covIza bhUmine anvati asaMbhAMta upayukta thaIne paDilehaNa karIne pachI traNa kAlagrahaNa-sthaMDilanuM pratilekhana kare che. jaghanyathI hastAMtaritane paDilehe. have anaMtara sthaMDila pratilekhanA yoga pachI ja sUryAstamAM te Avazyaka kare che. tenI A vidhi che - * niryukti-1365-vivecana : have sUrya asta thavAnA anaMtara ja Avazyaka kare che. 'punaH' zabda vizeSaNamAM che. be prakAre Avazyaka karaNane vizeSita kare che - nivyaghiAta ane vyAghAtavat jo nirvyAghAta hoya to badhAM guru sahita Avazyaka kare che. have guru zrAvakone dharma kahe che. tyAre Avazyakane sAdhunI sAthe karaNIyamAM vyAghAta thAya che. je kALamAM te karavA yogya che, te ghaTADatA vyAghAta kahela che. pachI guru ane niSadhAdhara pachI cAstrinA aticAra jJAnArthe kAyotsargamAM rahe che. * niryukti-1366-vivecana : - bAkInA sAdhuo gurune pUchIne, guru sthAnanI pAchaLa, najIka, dUra rAtvikanA krame, jenuM jyAM sthAna che, te svasthAna kahevAya. tyAM pratikramavuM joIe, A sthApanA che gurunI pAchaLa rahelo, madhyamAMthI jaIne svasthAne rahe. jeo DAbI bAju hoya, te anaMtara savyathI jaIne svasthAne rahe. je dakSiNamAM hoya te anaMtara apasavyathI jaIne rahe. tyAM anAgata sUtrArtha smaraNanA hetuthI rahe che, tyAM pUrvethI rahelA "karemi bhaMte' e sAmAyika sUtra kare che. pachI jyAre guru sAmAyika karIne 'vosirAmi' ema bole ane kAyotsargamAM rahe tyAre daivasika aticArane ciMtave che. bIjA kahe che - jyAre guruo sAmAyika kare che, tyAre pUrve rahela hoya to paNa te sAmAyika kare che. bAkI sugama che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 3 429, ni - 1367 * niyukti-1367 + vivecana : je asamartha, bALa, vRddha, glAna ane paritAM hoya, te vikathAthI virahita thaIne nirjarApekSI thaIne rahe. paritAMta - prAdhurNaka Adi, te paNa svAdhyAya ane dhyAnarata thaIne rahe che. jyAre guruo (sAmAyikamAM) rahe che, tyAre teo paNa "bALa Adi' A vidhithI rahe che - * niyukita-1368 + vivecana : jinopadiSTa ane gurunA upadezathI Avazyaka karIne, traNa hoya ane kALA pratilekhanA kare temAM A vidhi che. | jinezvara ke gaNadhare upadiSTa, pachI paraMparAthI cAvatu ApaNA gunA upadezathI Avela te Avazyaka karIne bIjA traNa thoya kare che athavA eka ekazlokikA, bIjA dviglokikA, trIjA mizlokikA, tenI samAptimAM kALa pratilekhanA vidhi karavI joIe. A vidhine rahevA daIne have kALabheda kahe che - * niyukti-1369 + vivecana : kALa (grahaNa) be bhede che - vAghAtima ane bIjuM jANavuM. temAM vyAghAtamAM ghaMghazALAmAM ghaNa athavA zrAddha kathanathI che. gAthAno pUrvArdha sugama che. pazcAddhanI vyAkhyA A pramANe - je atirikta vasati ane kAryATike sevelI che, te ghaMghazALA. temAM jatAM ghana, pattana Adi vyAghAta doSa tathA zrAvakanA kathanathI veLA atikramaNa doSa thAya che. * niyukti-1370nuM vivecana : te vyAghAtavALI bemAM je kALa ane pratisAraka che te nIkaLatA, temane bIjA upAdhyAyAdi apAya che. te baMne kAlagrahIo ApRcchA-saMdizana-kAlAvedana badhuM ja tene ja kare che. ahIM gaMDaganuM dehAMta hotuM nathI. bIjA badhAM upayukta thaIne rahe che. zuddha kALamAM tyAM upAdhyAyane pravedana kare che. tyAre daMDadhara bahAra kALane pratiyarato rahe che. bIjA paNa be aMdara pravezatA, te upAdhyAyanI samIpe badhAM ekasAthe kALanI prasthApanA kare che. pachI eka nIkaLe che, daMDadhara Ave che. tenA vaDe prasthApanA thatAM svAdhyAya kare che. nirvAghAtamAM pazcAddha che, teno artha A che - * niyukti-1371nuM vivecana : nirvAghAtamAM be jaNA gune pUche che - ame kALagrahaNa karIe ? guru vaDe anujJA pAmIne "kRtikarma" vaMdana karyA pachI daMDaka grahaNa karIne baMne upayukta thaIne AvazcikI AzacyA karato ane pramArjanA karato nIkaLe. mArgamAM jo khalanA pAmato ke paDato athavA vastrAdine sparzato kRtikamadi ke kaMIka vitatha kare, tyAre kALa vyAghAta. A kALa bhUmi prativaraNa vidhi che, IndriyomAM upayukta te baMne praticaratA, viza - jyAM tyAre paNa dizA dekhAya che, RtumAM jo traNa tArA dekhAya che. paNa jo baMne upayukta na hoya ke aniSTa IndriyaviSaya hoya. vijJa dizAmoha - dizA ke tArAo na dekhAya athavA varasAda paDe athavA avAdhyAyika thAya tyAre kALavadha kaho. - paraMtu - * niyukti-1372-vivecana : te baMnene ja gusamIpethI kALabhUmi jatA, mArgamAM jo kSata ke jyoti sparze tyAre nivA~ - aTakI jAya. evA evA kAraNothI avyAhata te baMne paNa nivyaghiAtathI kALabhUmi jatAM saMdazaka Adi vidhipUrvaka pramAjIne baMne bese athavA ubhA rahIne eka-eka ema be dizAmAM nirIkSaNa karatAM rahe. tyAM kALabhUmimAM rahIne - * niyukti-1373-vivecana : tyAM svAdhyAya (1) karatAM baMne rahe. kALaveLAne pratiyare che. jo grISmamAM traNa ane zizimAM pAMca varSamAM sAta kaNakone paDatA jue, tyAre vinivarse aTakI jAya have nivyaghiAtathI prApta kALagrahaNa veLAe tyAre je daMDadhara hoya te aMdara pravezatA bole che - kALaveLA ghaNI pratipanna thaI, have bola [zabda na karazo. ahIM gaMDakopamAM je pUrve kahela che, te kare che. * niyukti-1334-vivecana : jema lokamAM grAmAdi daMDaka vaDe AghoSita ghaNAM ja zrato vaDe ane anya azrato vaDe prAmAdi sthita na karatAM daMDa thAya che. ghaNAM azruno vaDe gaMDAno daMDa thAya che. te pramANe ahIM paNa upasaMhAra karavo joIe. pachI daMDaghara nIkaLatAM kALagrahI ubho thAya che. te Avo hoya - * niryukti-1305 + vivecana : priyadharma, deDhadharma, saMvigna, pApabhIru, khedajJa ane abhIru evo sAdhu kALa pratilekhanA kare. ahIM piyadharma ane deTadharmanI caubhaMgI jANavI. temAM A pahelo bhaMga che. te nitya saMsAranA bhayathI udvigna hoya, saMvipna hoya. vana - pApa, teno bhIra . je rIte te na thAya te rIte prayatnazIla rahe te pApabhIru kahevAya. ahIM kAlavidhi jJAyaka khedajJa, satvavALo, abhIru, Avo sAdhu kALa praticaka ane pratijAgaka thAya. arthAt kALagrAhI - kALagrahaNa lenAro thAya. e pramANe gAthArya che. te veLAne pratiyarato AvA prakAre kALane tulanA kare che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 4/29, ni - 1376 85 niryukti-1376-vivecana : saMdhyAmAM vidhamAna kALagrahaNane AharIne te kALagrahaNa ane saMdhyAnuM je zeSa, A baMne paNa sama je rIte samarpe che, te rIte te kALaveLAnI tulanA kare che. athavA uttarAdimAM traNe saMdhyAmAM grahaNa kare che. ma - bIjI a5gata saMdhyAmAM paNa grahaNa kare che. to paNa doSa na lAge. A pramANe gAthArtha jANavo. te kAlagrAhI veLAne tola karIne kALabhUmi saMdizana nimitta gurunA pAdamUle jAya che. temAM A vidhi che - * niryukti-1377-vivecana : je rIte jato evo Ayukta nIkaLe, te rIte pravezato paNa te Ayukta praveze che. pUrve nIkaLela ja jo pUchyA vinA kALane grahaNa kare che. pravezato paNa jo skhalana pAme ke paDe che, tenAthI ahIM paNa kALa samAna uddAta jANavo. athavA ghAta te Dheku ke aMgArAdi vaDe ghAta thAya. "bolato, mUDha zaMkita, IndriyaviSayamAM amanojJa' ItyAdi pazcAddha sAMnyAsikane AgaLa kahIzuM. athavA ahIM paNa Avo artha kahevo - vaMdana deto, bIjo bolatA bolatA Ape - vaMdanadvIkane upayogathI na Ape athavA je kriyAmAM mUDha ke Avarta AdimAM zaMkA karato ke na karato vaMdana deto athAga amanojJa Indriya viSaya AvatA - * niryukti-1378 + vivecana : naipedhikImAM namaskAra, paMcamaMgalamAM kAyotsarga, kRttikarma karatA bIjo kALa paNa pratiyare che. praveza karato traNa vakhata naipedhikI kare che. kSamAzramaNone namaskAra kare che. IpithikImAM pAMca ucchvAsakAlika kAyotsarga kare che pArIne "namo arihaMtANaM' bolIne paMcamaMgala ja kahe che. tyAre kRtikarma eTale dvAdazAvarta vaMdana Ape che. pachI kahe che ke - prAdoSika kALane grahaNa karavAnI AjJA Apo. guruvacane grahaNa kare. e pramANe jyAM sudhI kALagrAhI AjJA laIne Ave che, teTalAmAM bIjo daMDadhara, te kALane pratiyare che. pharI pUrvokta vidhithI kALagrAhI nIkaLe che - * niyukti-1379 + vivecana : thoDI saMdhyA bAkI rahe tyAre uttarAmukha sthApe che. caturvizati stava, dhrumapuSpikAne pUrvathI eka eka dizAmAM sthApe. uttarAmukha daMDadhArI paNa DAbe paDakhe. Rjutiryak daMDadhArI pUrvAbhimukha rahe che. kALagrahaNa nimitte ATha zvAsocchvAsa kALane kAyotsarga kare che. bIjA kahe che pAMca ucchavAsika kare che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 kAyotsarga pArIne caturvizati Ava [logasTa], dhrumapuSpikA ane zrAmaNyapUrvaka, A traNe askhalita anuprekSA karIne pachI pUrvamAM A ja anuprekSe che. e pramANe dakSiNamAM ane pazcimamAM paNa jANavuM. kALagrahaNa letA A upaghAto jANavA - 86 * niyukti-1380-vivecana : tene dizAmoha thAya athavA dizA prati ke adhyayanaprati mUDha hoya. kaI rIte ? tene vRttikAra saspaSTa kare che - pahelAM uttaronmukhathI rahevuM joIe, te pharI pUrvonmukha ubho rahe. adhyayanomAM paNa pahelAM caturvizati stava, te vaLI mUDhatvathI drumapuSpikA athavA zrAmaNyapUrvaka kahe. phrUTa ja vyaMjananA abhilApathI bolato ke kahe. buDadhruDa karato grahaNa kare. e pramANe kALagrahaNa na sujhe. zaMkA karato pUrvamAM uttaronmukhathI rahe, pachI pUrvonmukhathI rahevuM joIe. pharI uttaranA badale pazcimonmukha rahe. adhyayanamAM paNa caturvizatine badale bIjuM ja kSullaka AcAra Adi adhyayana saMkrAme che. athavA evI zaMkA thAya che ke adhyayanamAM paNa zuM karyu ke zuM na karyu? Indriya viSaya paNa amanojJa eTale aniSTa prApta thAya. jemake - zromendriyathI vyaMtara vaDe catA rudanane ke aTTahAsyane sAMbhaLe. rUpa karatA vibhISikAdi vikRta rUpa jue, kalevarAdinI gaMdha suMghe. rasa temaja jANo, sparzamAM agni jvAlAdine sparza thAya. athavA ISTa rAgane pAme, aniSTa Indriya viSayomAM dveSa kare. e pramANe upaghAta varjita kALane grahaNa karIne kALanivedana arthe gurunI pAse jaIne Ama kahe che - - zuM amuka dizAmAM ubhelo ke nahIM ? * niryukti-1382 + vivecana : je vidhi jatI veLAe che, AvatA paNa te ja vidhi che. je ahIM nAnAtva che, tene huM saMkSepathI kahIza. A bhadrabAhu svAmIkRta gAyA che. Ano atideza karIne paNa siddhasena kSamAzramaNe pUrvArdha kahela che te atidezanuM vyAkhyAna kare che - * prakSepagAthA-1 + vivecana : jo nIkaLatI AvazyikI na kare ane pravezatI vakhate naiSedhikI na kare athavA karaNa AAjya na kare, kALagrahaNa bhUmimAM prasthita gurunI samIpe jo mArgamAM zvAna ke mArbArAdi cheda kare. zeSa pado pUrve kahyA che, te A pramANe skhalita thAya, paDe, vyAghAta thAya, apamArjanA, bhaya e badhAmAM kAlavadha thAya che. have bIjI gAthA kahe che - - Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/ra9, ni : 138ra * prakSepagAthA-2 + vivecana : pahelAM gurune pUchIne kALabhUmimAM jAya. jo kALabhUmimAM gAya beThI hoya athavA saMsakAdi ubhA thAya tene jue, to nivarte - pAchA phare. jo kALa paDilehaNa katA ke grahaNa karatA ke kALa nivedanAmAM jatAM kapisitAdi thAya, tenAthI kALa vagha thAya che. pati eTale AkAzamAM vAMdarA samAna vikRta mukha ane hAsya kare che. vidhuta, garjita, ulkA Adi padono artha kahevAyela che. kAlagrAhI nirNAghAtathI gura samIpe Avato - * niyukti-1383 + vivecana : IyapithikA hastAMtara mAtramAM paNa kare. nivedanA dvAramAM paMcamaMgala rahe. badhuM ja prasthApe, pachI karaNa ke akaraNa hoya. jo ke gurathI eka hAthanA aMtare mAtrathI kALa grahaNa kare to paNa kALa pravedanamAM IyapathikI paDikkamavI. pAMca ucchavAsa mAtra kALano utsarga kare che. kAyotsarga pArIne paNa paMcamaMgala kahe che. pachI vaMdana karIne nivedana kare che ke - prApleSika kALa zuddha che. tyAre daMDadhane choDIne bAkI badhAM ekasAthe svAdhyAya prasthApita kare. joga kriyAmAM tene 'sajhAya paThAve' bole che. zuM kAraNa ? te kahe che - pUrvokta je maTuka dRSTAMta kahyuM. * niryukti-1384-vivecana : vADa, vaMTaka, vibhAga e ekAIka zabdo che. Arika, AgArika, sArika e ekAIka zabdo che. vATa vaDe Arika te vATAra. je rIte te vATAra sannihita maka vaDe pamAya che, parokSathI nahIM. te rIte dezAdi vikathA pramAdavALAne pachI kALa na apAya. dvAra-nI vyAkhyA. bAhyasthiti Adi pazcAddha gAthA sugama che. 'sarva vaDe' pazcAddhanI A vyAkhyA che - * niyukti-1385-vivecana : daMDaghara vaDe prasthApita ane vaMdita karAyA pachI, e pramANe baghAM vaDe prasthApita ane vaMdita karAyA pachI A pRcchA thAya che - he Arya! koInA vaDe kaMIpaNa joyuM ke sAMbhaLyuM ? daMDadhara ke bIjAne pUche. teo paNa satya kahe che. jo badhAM ja kahe ke - kaMIpaNa joyuM ke sAMbhaLyuM nathI. tyAre zuddhimAM svAdhyAya kare che. jo ekAdAe paNa kaMI vidhutAdi pragaTa joyA ke garjita Adi sAMbhaLela hoya tyAre azuddha thAya to svAdhyAya na kare. have zaMkita hoya to zuM? * niyukti-1386-vivecana :jo eka saMdigdha hoya ke jovuM athavA sAMbhaLyuM, to svAdhyAya karAya che. 88 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 beune paNa saMdeha hoya to paNa svAdhyAya karAya che. paraMtu traNane vidhuta AdikanA viSayamAM eka samAna saMdeha hoya to svAdhyAya karAto nathI, tema chatAM jo traNemAM avAja saMdeha hoya to karAya che. svagaNamAM bIjAnA vacanathI zaMkita thAya to asvAdhyAya karAto nathI. koma vibhAgathI temAM ja avAdhyAya saMbhave che. AmAM je vividhatA ke bheda che, te huM saMkSepathI kahIza - * niryukti-138*vivecana : A badhuM ja prAdoSika kALe kahela che. A cAre paNa kALamAM kaMIka sAmAnya ane kaMIka vizeSathI huM kahuM chuM. prAdoSikamAM eka daMDadharane choDIne bAkInA badhAM eka sAthe [kALa ke svAdhyAya paThAve prasthApita kare. * niyukti-1388-vivecana : - suSTha Indriya upayogamAM upayukta vaDe badhAM kALo pratijAgarita karavA arthAt grahaNa karavA joIe. nava4 - kALakRta saMkhyA vizeSa, tene kahe che - traNe grISmamAM upahata kare che, te utkRSTa kahevAya che kemake lAMbokALa upaghAta kare che. jaghanyathI sAta ane bAkInI madhyama jANavI. kanakA grImamAM traNa, ziziramAM pAMca, varSamAM sAtano upaghAta kare che. ulkA, ekano upaghAta kare ItyAdi havenI niyuktimAM kahe che - * niryukti-1389 + vivecana : kanakA anukrame traNa, pAMca ane sAtano grISma, zizira ane varSamAM haNe che. ulkAmAM vaLI eka paNa hoya, A bemAM A vizeSa che - kanaka zlaSNarekhA ane prakAzarahita, ulkA eTale prakAzakAriNI moTI rekhA. athavA rekhArahita viliMga prabhA kara te ulkA ja. "varSamAM traNe dizA" A padonI vyAkhyA - * niti -13% + vivecana : varSamAM traNa dizAmAM prabhAtika kALamAM hoya che, bAkI traNemAM cAre dizA, RtubaddhamAM traNa tArA jove te A rIte - jyAM varSo raba kALamAM rahe, traNe paNa dizAmAM tyAM joIne prabhAtika kALane grahaNa kara. bAkInA traNe kALamAM varSomAM jyAM rahIne cAre dizA vibhAgone jue ane tyAM rahIne kAlagrahaNa che. RtubaddhamAM traNa tArA, A rIte - * niyukti-1391-vivecana : traNe kALamAM ati prAdoSika, adharAmika ane vairANika kALamAM jo traNa tArA jaghanyathI jue, tyAre kALa grahaNa le. RtubaddhamAM vAdaLa Adi vaDe Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 4/29, ni - 1391 AcchAditamAM jo ke eka paNa tArAne na jue, to paNa prabhAtika kALane grahaNa kare. varSAkALamAM vaLI cAre paNa kALa vAdaLa AcchAditamAM tArA AdaeNzya ja hoya to paNa kALa grahaNa kare. 89 "channe niviSTa"nI A vyAkhyA che - * niyukti-1392-vivecana : jo ke vasatinI bahAra kALagrAhIne sthAna na hoya, tyAre channa-DhaMkAyelA sthAne udhdhasthita thaIne kALa grahe, jo udhdhasthitanuM paNa aMtaHsthAna na hoya tyAre channamAM ja rahine kALagrahaNa le che. bahAra rahIne paNa eka pratiyare che, varSAbiMdu paDatA hoya to niyamA aMtaHsthita thaI kALa grahaNa kare. tyAM paNa urdhvasthita ke besIne le. vizeSa e ke praticaska paNa aMdara rahIne ja pratiyare che. A prAbhAtikamAM gacchanA upagrahArthe apavAda vidhi kahI. bAkInA kALa, sthAna na hoya to grahaNa na karavA. athavA AcaraNAthI jANavA. kayA kALamAM kaI dizAbhimukha vaDe rahevuM? te kahe che - * niyukti-1393-vivecana : prAdoSikamAM ane ardharAtrikakALamAM niyamathI uttaranI sanmukha rahe. vairAtrika kALamAM dizAnI bhajanA, IcchA hoya te pramANe uttarAbhimukha athavA pUrvAbhimukha rahe. prAbhAtimAM niyamA pUrvAbhimukha rahe. have kALagrahaNanuM parimANa kahe che - * niryukti-1394-vivecana : utsargamAM utkRSTathI cAre kALa grahaNa kare ane utsargamAM ja jaghanyathI trika thAya che. dvitIya padamAM apavAda che. tethI kALa dvika thAya che. amAyAvIne kAraNe agRhamANa hovAthI Ama kahyuM athavA utkRSTathI cAra thAya che. jaghanyathI hAni padamAM trika thAya che. kemake ekamAM agRhita che. bIjA hAnipadamAM kRtamAM dvika thAya che. e pramANe amAyAvIne traNa agrahaNa karatAM eka ja thAya che athavA mAyA vimuktane kAraNe eka paNa kALane na grahaNa kare to paNa doSa nathI eTale ke tene temAM prAyazcitta AvatuM nathI. A gAthArtha kahyo. kAlacatuSka kaI rIte ? te kahe che - * niryukti-1395-vivecana : prAdoSika kALa grahaNa karIne badhAM sUtra-porisi karIne pUrNa porisimAM sUtrapAThIo suve che. artha ciMtako ane utkAlika pAThako jAge che. [kyAM sudhI ? ardharAtra sudhI. ardharAtri pUrI thayA pachI kALa grahaNa karIne jAgatA hoya te suve. tyAre guru Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 uThIne caramarAtri sudhI gaNe che. chellI rAtrie [carama prahare] badhAM uThIne vairAtrika kALa grahaNa karIne svAdhyAya kare che. tyAre - te kALe temanA guruo suve che. prAbhAtika kALa prApta thatAM je prAbhAtika kALa grahaNa karaze te kALa pratikramIne prAbhAtika kALa grahaNa kare che. bAkI kALa veLAmAM prAbhAtika kALane pratikrame che. pachI Avazyaka kare che. 90 A pramANe cAre kALa thAya che. traNa kaI rIte ? kahe che. prAbhAtika kALa na grahaNa karIne bAkInA traNa kALa thAya. - athavA A rIte - * niyukti-1396,1397-vivecana : niryuktinI baMne gAthAnI saMyukta vyAkhyA A pramANe vairAtrika kALane na grahIne, bAkInA traNe kALa grahaNa karatAM traNa kALa. athavA ardha rAtrika na grahaNa karIne traNa kALa grahaNa thAya. be kaI rIte ? prAdoSika ane ardharAtrika grahaNa kare ane bAkInA be grahaNa na karatAM be kALagrahaNa thAya athavA prAdoSika ane vairAtrikane grahaNa karatAM be kALagrahaNa thAya athavA prAdoSika ane prAbhAtika baMne grahaNa na karIne be kALa grahaNa thAya che. - ahIM paNa kalpamAM prAdoSika vaDe anupahatathI ja upayogathI supratijAgati thaI sarva kALamAM bhaNe temAM doSa nathI. athavA vairAtrika ane ardharAtrikamAM grahaNa na karatAM be athavA ardharAtrika ane prAbhAtikane grahaNa na karatA be athavA vairAtrika ane prAbhAtikane grahaNa karIne be kALagrahaNa thAya. jo eka ja hoya to koIpaNa kALagrahaNa kare. kALa catuSkanA A kAraNo che - kALacatuSka grahaNa utsarga vidhi ja che. athavA prAdoSika grahaNa karatAM upahata thatAM ardharAtra grahaNa karIne svAdhyAya kare che. prAbhAtika divasane mATe grahaNa karela ja che. e pramANe kALacatuSTa kahyuM. anupahata prAdoSikamAM suprati jAgatimAM AkhI rAtri bhaNe che. ardharAtrikamAM paNa vairAtrika bhaNe che. vairAmika paNa anupahatathI supratijAgatithI prAbhAtika kALamAM azuddha uddiSTa hoya to divasathI paNa bhaNe. kALacatuSkamAM agrahaNanA kAraNo A che - prAdoSika na grahaNa kare athavA azivAdi kAraNathI zuddha na thAya. ardharAtrika grahaNa na kare athavA kAraNathI zuddha na thAya. prAdoSikathI suprati jAgatithI bhaNe paNa grahaNa na kare vairAtrika kAraNathI grahaNa na kare na zuddha thAya. prAdoSika ke ardharAtrikAthI ja kahe che. athavA traNa grahaNa na kare athavA prAbhAtika kAraNathI grahaNa na kare ke zuddha na thAya. pairAtrikathI divasanA ja bhaNe. have prAbhAtika kALagrahaNa vidhine pRthak kahe che - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/ra9, ni - 1398, bhA. 224 2 * niyukti-1398nuM vivecana :A niryuktinI vyAkhyA bhASyakAra svayaM ja karaze. temAM prAbhAtika kALamAM grahaNavidhi ane prasthApanA vidhi che. temAM grahaNavidhi A pramAme che - * bhASya-224-vivecana : divasamAM svAdhyAya virahitone dezAdikathA saMbhava varjana karavAne tathA medhAvI ane bIjAne vina varjanArthe, e pramANe badhAMnA anugrahane mATe nava kALagrahaNa kALa prabhAtikamAM anujJA karAyela che. tethI navakALagrahaNa veLAmAM bAkInA svAbhAvika kAlagrAhI kALane pratikrame che. bAkInA te veLAmAM paDikkame ke na paDikkame. eka niyamA na pratikrame. jo chIMka ane rudana Adi vaDe zuddha na thAya tyAre te ja vairAtrino supati jAgarita thaze. te paNa pratikramIne gurane kALa nivedana karIne sUrya udaya pUrve kALathI pratikrame che. jo grahaNa karAto nava vakhata anupahata hoya kALa tyAre jaNAya che - dhruva asvAdhyAyika, tethI svAdhyAya na kare. nava vakhata grahaNamAM A vidhi che - * bhANa-225-vivecana : eka ja grahaNa karatAM chIMka, rUditAdi vaDe yogyanI pratikSA kare. pharI grahaNa kare, e pramANe traNa vAra kare. pachI AgaLa anyonya sthaMDilamAM traNa vAra, te paNa upahata thAya to anyonya caMDilamAM traNavAra, traNa na hoya tyAre be jaNA nava vAra pUre che. jo be jaNa paNa na hoya to eka ja nava vakhatane pUrNa kare che. - caMDila bhUmi ja na hoya to apavAda che - traNa ke be ke ekamAM paNa grahaNa kare che. "paravacanamAM khara Adi" A padonI A vyAkhyA che - "khara"ne preraNA kare che. jo rahe che to aniTamAM kALavadha, kharacI De che to bAra varSano kALa upahad thAya che. bIjI paNa aniSTa Indriya viSayamAM paNa e pramANe ja kALaddha thAya che ? AcArya kahe che - [havenuM bhAga-226]. * bhASya-226-vivecana : aniSTa mAnuSI svaramAM kALavadha thAya. bAkInA - tiryaca, tenA jo aniSTa prahAra zabdane sAMbhaLe to kALaddha. 'ghAyafmaya' e mULa gAthAmAM je avayava che, tenI vyAkhyA - jo prAbhAtika kALagrahaNa veLAmAM proSitapatikA [jeno pati paradeza gayela hoya tevI) strI patinA guNonuM smaraNa karatI rojeroja raDatI hoya. rudana veLAno pUrva ja kALa grahaNa karavo joIe. athavA teNI pama pratyuSa kALamAM raDatI hoya tyAre divase jaIne tene kahI Ave. jo teNI prajJApanAne na Icche to udghATana kAyotsarga karAya che. have Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 "vamafav' A avayavanI vyAkhyA - * bhASya-223-vivecana : ghaNAM prayatnathI - moTethI radana, tene virasa kahe che. te upahata kare che - haNe che. je vaLI dholamAna ane madhura zabdane na upahata kare - na haNe jyAM sudhI ajapAka hoya tyAM sudhI avyakta. te thoDAM paNa vivarathI upahata thAya che. mahAnuM azruthI bharela rudana vaDe haNe che. A rIte prAbhAtika kALa grahaNa vidhi kahI. have prAbhAtika piThavavAnI] prasthApanAnI vidhi kahe che - sarya ugyA pachI dizAvaloka karIne prasthApanA kare che. jo ardha prasthApitamAM chIMka Adi vaDe bhagna prasthApana thatAM bIjo dizAvaloka karIne tenI ja prasthApanA kare che. e pramANe trIjI vakhata paNa dizAvaloka kare. dizAvaloka karavAmAM A kAraNa che - * niyukti-1399-vivecana : AkIrNa - 5gala, te kAgaDA AdithI lAvela hoya athavA mahikA paDavIno AraMbha thayela hoya. e pramANe evA eka sthAne upahata thatAM traNa vakhata so hAthathI bahAra bIjA sthAne jaIne paDilehaNA ane prasthApanA kare che, ema kahela che. temAM paNa pUrvokta vidhithI traNa vakhata prasthApanA kare che. e pramANe bIjA sthAne paNa azuddha hoya to tyAMthI paNa so hAyathI AgaLa bIjA sthAnamAM jaIne traNa vakhata pUrvoktavidhAnathI te prasthApanA kare che. jo zuddha hoya to svAdhyAya kare che. nava vakhata chIMka Adi vaDe haNAya, to niyamathI pahelI porisimAM svAdhyAya karatA nathI. * niyukti-1400 + vivecana : je prasthApanAmAM traNa adhyayano samApta thAya to tenI upara eka zloka kahevo joIe. te samApta thatAM prasthApana samApta thAya che. zoNita, mUtra-puruSa, gaMdha AlokAdine pariharavA. ahIM A dvitIya pAdano artha kahevAI gayela che. "zoNita'nI A vyAkhyA che - niyukti-1401-vivecana : jyAM svAdhyAya karatAM lohI, medAdi dekhAya, to tyAM svAdhyAya karavo nahIM. kaTaka ke cilimilinuM aMtara daIne kare che. vaLI jyAM svAdhyAya ja karatA mUtra-purISAdi kalevarAdikanI gaMdha ke bIjI paNa koI azubha gaMdha AvatI hoya to svAdhyAya na kare. bIjA paNa baMdhana, sedhanAdi joIne parihare. A badhuM nirlAghAta kALamAM kahela che. vyAghAtakALamAM paNa e pramANe ja che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 4/ra9, ni : 1401 vizeSa e ke - gaMDaka ane marukanuM daSTAMta saMbhavatuM nathI. * niyukti-1402 + vivecana : A sAmAnyatara asvAdhyAyamAM je svAdhyAya kare che, te AjJA anavasthApya, mithyAtva ane virAdhanA pAme che. gAthA sugama che. "asvAdhyAyika be bhede che" ItyAdi mULa dvAragAthAmAM para samutya asvAdhyAyika dvAra vivaraNa karyuM. have Atmasamutya asvAdhyAyika dvAra avayavArthe kahe che - * niryukti-1403 + vivecana : Atmasamulya asvAdhyAyika ekavidha ke dvividha hoya che, temAM ekavidha zramaNone hoya che ane dvividha zramaNIne hoya che. ahIM pUrvAddha saMgama che. pazcAddhanI vyAkhyA A che - zramaNone ekavidha tenA vraNamAM thAya che. zramaNIne be bhede te vraNa ane hatukALathI thAya che. A vraNamAM vidhAna kare che - * niyukti-1404-vivecana : pahelo je vraNa te so hAthathI bahAra dhovAthI nipragala karAya che. pachI traNa baMdho pariNalita thAya che. ukATathI galanAnvitane kahe che - temAM saMtanA have pachI kahevAnAra lakSaNarUpa che. traNa be bhede che - saMbhava ane Adva. baMnemAM paNa e pramANe paTTakayatanA karavI joIe. * niyukti-1405-vivecana : vraNa dhovAtA nipragalamAM so hAthathI bahAra paTTaka ApIne kahe che. phUTavAthI parigalata thAya te pakamAM tenI upara bhasma nAMkhIne pharI pAka Ape [pATo bAMdhI ema kahela che. e pramANe bIjAmAM paNa pATo bAMdhavo ukta traNemAM tyArapachI vAcanA ApavI joIe. trIjI vakhata pachI paNa (lohI ke para gaLatA hoya to so hAthathI bahAra vraNa ane pATo dhoIne pachI vAcanA Ape. athavA bIje bhaNe. * niyukti-1406 + vivecana - bIjo bheda zramaNIno temAM Adva. tyAM paNa A pramANe ja che. vizeSa e ke utkaTathI sAta baMdha karavA joIe. to paNa Adva na rokAya to so hAthathI bahAra dhoIne pharI vAMcanA Ape. athavA bIje bhaNe. * niryukita-1407 + vivecana : e pramANe koIpaNa avAdhyAyamAM pote svAdhyAya na kare. jo koI ajayaNAthI kare che, to te AjJAbhaMgAdi doSa pAme che. gAthA sugama che. mA AjJA bhaMgAdi doSa na lAge, paraMtu - * niryukti-1408-vivecana :"zrutajJAnamAM anupacArathI abhakti thAya che athavA zrutajJAna bhaktinA 94 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 sagathI asvAdhyAyikamAM svAdhyAya na karavo joIe." A upadeza che. to paNa lokadharma viruddha hovAthI tema na karavuM joIe. avidhimAM pramAda janme che. temAM devatA chaLa kare che. jema vidhAsAdhananI paiguNatAthI vidhA siddha thatI nathI, tema ahIM paNa karmakSaya na thAya. dharmapaNAthI - dhRtadharmano A dharma je asvAdhyAyikamAM svAdhyAyanuM varjana, tema kare to zrutajJAnAcAne virAdhe che, tethI na karavo. ziSya kahe che - jo dAMta, mAMsa, lohI AdimAM asvAdhyAyikanuM zarIra to AnAthI yukta ja che, tethI svAdhyAya kema kare ? * niyukti-1409-vivecana : codaka [ziSyanA abhiprAyanA anumatArthe kahe che - tamAruM kathana satya che, tenAthI yukata zarIra che, to paNa te zarIrathI pRthakrarUpa che, tenuM varjana karavuM joIe. paNa je tyAM ja rahela che, tene na varjavA. AvuM batAvavA kahela che. A pramANe ja lokamAM jovAya che, lokotaramAM paNa Avo ja artha karAyela che. paNa bIjA kahe che - - niryukti-1410-vivecana : maLa-mUtra Adi aMdara rahelAM che, tenAthI ja bahAra upalipta karI detA nathI. anupalipta ja rahe che. vaLI aMdara rahelA hovA chatAM temAM arcanA-pUjA kare ja che. vaLI bIjA kahe che - * niyukti-1411-vivecana : je pratimA sAihita-devatA adhiSThita che, te jo koI paNa anAdathI jANIne ja bahAra maLathI lipta karIne te pratimAne sparze ke te pratimAnI arcanA-pujA kare che, to te sahana na kare, paNa ticita Adi kare che, roga paNa utpanna kare che ke mArI paNa nAMkhe che. e pramANe je asvAdhyAyikamAM svAdhyAya kare che, tene jJAnAcAranI virAdhanAthI karmabaMdha thAya che. A temane paralokasaMbaMdhI daMDa che. A lokamAM paNa pramatane devatA chaLe che. AjJAdi virAdhanA to niyamA thAya ja che. koI A aprazasta kAraNothI asvAdhyAyikamAM svAdhyAya kare che. te jaNAvatA have kahe che ke - * niryukti-1412 + vivecana : raNathI ke dveSathI je asvAdhyAyamAM svAdhyAya kare che athavA darzana mohathI mohita kahe che ke - amUrta evA jJAnanI AzAtanA zuM thAya ? temAM kayo anAcAra che ? temAM A vibhASA che - [niryukti-1413mAM * niryukti-1413 + vivecana : bIjA vaDe gaNI ke vAyaka vyArdUicamANa thAya athavA zabdAdi vaDe haSTa, tuSTa ke naMdita thAya, teno abhilASI asvAdhyAyikamAM paNa svAdhyAya kare che. e pramANe Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604/29, ni - 1413 rAgamAM ke dveSamAM gaNI ke vAcakane vyAhiya karAya che - "huM paNa adhyayana karIza, jethI AmanI sAme sapratibhUta thaI jAuM, je kAraNathI jIva-zarIra avayavo asvAdhyAyika che che, tethI asvAdhyAyika AnI zraddhA na kare to A doSa lAge - * niyukti-1414 + vivecana : ECh kSiptacitta Adi unmAda, dIrghakALanA rogo, jaldIghAta kare tevo AtaMka, A badhAMne pAme che. tIrthaMkara bhASita dharmathI bhraSTa thAya che. arthAt mithyArdaSTi thAya che athavA cAtrithI paDe che arthAt saMyama bhraSTa thAya che. AgaLa kahe che - * niyukti-1415 + vivecana : A lokamAM A phaLa che [te upara kahyuM], paralokamAM te vidhAo phaLa ApatI nathI. je zrutanI AzAtanA kare, te dIrgha saMsAramAM bhame che. zruta jJAnAcAramAM aviparIta karanAra che te jJAnAvaraNIya karmo bAMdhe che. tenA udayathI vidhAno upacAra karAyA chatAM phaLa ApatI nathI. arthAt vidhA siddha thatI nathI. vidhithI na karatAM parAbhava thAya. e pramANe zrutanI AzAtanA kahI. avidhimAM vartanAne niyamathI ATha karma prakRti baMdhAya che. hrasva sthitikane dIdhasthitika kare che. maMdAnubhAvane tIvrAnubhAva kare che. alpa pradezAgrane bahupadezAgra kare che. Ama karanAra niyamathI dIrdhakAlika saMsArane bAMdhe che - athavA - jJAnAcAra virAdhanAmAM darzana virAdhanA thAya. jJAna ane darzana virAdhanAthI niyamA cAstri virAdhanA thAya. e pramANe traNenI virAdhanA thakI mokSa thato nathI. tethI niyamA saMsAra vadhe. tethI asvAdhyAyamAM svAdhyAya na karavo. * niryukti-1416,1417 : dhIra puruSo dvArA prApta asvAdhyAya niyukti meM kahela che. ke je kahenArA saMyama tapa yukta nirpranga maharSi puruSo hatA. asvAdhyAyika niyuktimAM upayukta ane caraNa-karaNathI yukta evA sAdhuo aneka bhavanA saMcita anaMta karma khapAve che. [baMne niryukti gAthA sugama hovAthI vRttikAra maharSio tenI koI vyAkhyA karela nathI asvAdhyAyika niyukti purI thaI. adhyayana-4-aMtargat asvAdhyAya-niyuktino muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa Ex Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * sUtra-29 -- [aMtyabhAganI pharI noMdha svAdhyAyamAM svAdhyAya na karyo tenuM micchA mi dukkaDaM. * vivecana-29 :- [zeSa sUtranI vRtti-] asvAdhyAyathI viparIta lakSaNarUpa svAdhyAyamAM svAdhyAya na karyo. A AzAtanAthI je aticAra karyo, tenuM micchA mi dukkaDaM. [A rIte 33-AzAtanA kahI. vizeSa A pramANe -] A sUtra nibaddha che. arthathI bIjo paNa artha hoya te jANavo. vaLI te avyAmohArye huM kahIza. ahIM ekathI tetrIza pado kahyA. tethI AgaLa buddha [jina] vacananA cotrIza atizaya paNa kahelAM che. vacananA pAtrIza atizayo paNa che. uttarAdhyayananA 36adhyayano paNa che. e pramANe jema 'samavAya' sUtramAM sonI saMkhyA sudhI so tArA kahela che. jemake - zatabhiSajA nakSatramAM so tArA kahela che. e pramANe saMkhyAta, asaMkhyAta ane pachI anaMta sthAno vaDe kahela che. saMyama, asaMyamanA je pratiSedhAdi karaNa aticAranuM ahIM tetrIza saMkhyA sudhI pratikramaNa batAvela che. aparAdha padamAM to sUtranI aMtargat je hoya te badhuM paNa ane sarve aticAra samUha levo. ekavidha asaMyamathI dIrdhaparyAya samUhanI e pramANe aticAra vizodhi karIne namaskAra kare che. te A rIte - namo naglIsA ItyAdi athavA pUrvokta azubhasevanA thakI paDikkamIne pharI na karavAne mATe namaskArapUrvaka pratikramatA kahe che - * sUtra-30 : bhagavaMta RSabhathI laIne mahAvIra paryantanA covIse tIrthaMkarone mArA namaskAra thAo. * vivecana-30 : have ahIM namaskAra karAyela prastutanA vyAvarNanArthe kahe che - * sUtra-31 : A nigrantha pravacana satya, anuttara, valika, pratipUrNa, naiyAyika, saMzuddha, zAkaka, siddhino mArga, muktino mArga, nirvANano mArga, nirmANano mArga, atitatha, avisaMdhi, sarva du:khano pakSINa mArga che. AmAM sthita jIvo siddha thAya che, bodha pAme che, mukta thAya che, parinirvANa pAme che ane sarve duHkhono aMta kare che. * vivecana-31 : A ja - sAmAyika AdithI pratyAkhyAna paryanta ke dvAdazAMga gaNipiTaka. nigrantha - bAhya ane atyaMtara graMthi cAlI gayelA sAdhuo nirgunthonuM A te Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 4/31, ni - 1416,1417 9 vaigrantha. prAvacana-prakarSathI abhividhisaha kahevAya che te jIva Adi jemAM che, te prAvacana. A nirNapravAna kevuM che ? tene jaNAvatAM vizeSaNo kahe che - satya-rAjjanone hitakArI, saMta-muninA guNo ke padArtho ke sadbhUta te. nayadarzana paNa svaviSayamAM satya hoya che, tethI kahe che - anuttara-tenAthI uttara bIjuM koI nathI. yAvasthita samasta vastu pratipAdakatvathI uttama. jo A AvuM che, to paNa bIjA aDvarga prApaka guNo vaDe pratipUrNa na hovAno saMbhava che tethI kahe che - pratipUrNa - apavarga prApaka guNo vaDe bharyuM. bhareluM hovA chatAM peTabharAnI mAphaka te nayanazIla na paNa hoI zake, tethI kahe che - vaicAyika-nayanazIla arthAt mokSagamaka. naiyAyika paNa asaMzuddha arthAt saMkIrNa hoya. AkSepathI taiyAyika thaze nahIM, tethI kahe che - saMyuddha-samastapaNAthI zuddha, ekAMte akalaMka. AvA svarUpe hovA chatAM kathaMcit tevA svAbhAvapaNAthI baMdhanano kApanAra na paNa thAya tethI kahe che - zalpakartaka - kApe te kartaka. zalya-mAyA Adi, arthAt bhavanA baMdhanarUpa mAyA Adi zalyanA chedaka. have paramatanA niSedhArthe kahe che - siddhimArga - siddhi eTale hitArthanI prApti, teno mArga. muktimArga - mUkAvuM te mukti - ahitArtha karmavicyuti, teno mArga. muktimArga - "kevaLajJAnAdi hitArthanI prAptinA dvArathI ane ahita karmonI vicyutinA dvArathI mokSa sAdhaka" evI bhAvanA che. AnA dvArA kevaLajJAnAdi rahita ane sakarmaka mukta evA durrayano nirAsa karela che. nirmANamArga - jAya che te yAna. nirUpama yAna te nirmANa - ISadghAbhArA nAmaka mokSapada, teno mArga. Avo nirmANa mArga viziSTa nirvANa prAptinuM kAraNa che. AnA dvArA aniyata siddhikSetra pratipAdana parAyaNa durrayano nirAsa karela che. nirvANamArga - nivRtti te nirvANa - sakala karmakSaya ja AtyaMtika sukha. nirvANano mArga te nirvANa mArga - parama nivRttinuM kAraNa. AnA dvArA niHsukhaduHkhA muktAtmA evuM pratipAdana karatAM durrayano nirAsa karyo che. have nigamana karatAM kahe che - avitahamavisaMdhi sarvaduHkha prakSINamArga - temAM vitatha - satya, avisaMdhi - avyavacchinna, kemake videhAdimAM sarvadA varte che. sarva duHkha prakSINa kemake mokSanuM kAraNa che. have parAryakaraNa dvArathI AnuM ciMtAmaNitva darzAvatA kahe che - ahIM sthita thayelA jIvo - mitkrAMti - A nirNantha pravacanamAM rahelo jIvo siddhi pAme che - aNimAdi saMyamanA phaLane pAme che. vu Mti - bodha pAme che - kevali thAya che. mutyaMti - bhavopagAhI karmothI mUkAya che. pattiniAyaMti - pari eTale cotaphathI nirvANa pAme, arthAta teo sarve duHkho - zArIki ane mAnasikano aMta 34/7 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 vinAza kare che. ATaluM kahIne have ahIM ciMtAmaNi kAmAM karmamalane dhonAra salilaugha - jaLa samUhanI zraddhAno AviSkAra karatAM kahe che - EC * sUtra-32 - te dharmanI huM zraddhA karuM chuM. prIti karuM chuM, ruci karuM chuM, pAlana-sparzanA karuM chuM, anupAlana karuM chuM. te dharmanI zraddhA karato, prIti karato, ruci karato, sparzanA karo, anupAlana karato huM - te dharmanI ArAdhanAmAM udhata thayo chuM, virAdhanAthI aTakelo chuM [tenA ja mATe] asaMyamane jANIne taju chuM ane saMyamane svIkAruM chuM. abrahmane jANIne taju chuM, brahmacaryane svIkAruM chuM. akalpane jANIne taju chuM, kalpane svIkAruM chuM. ajJAnane jANIne taju chuM. jJAnane svIkAruM chuM. akriyAne jANIne tajuM chuM ane kriyAne svIkAruM chuM. mithyAtvane jANIne taju chuM, samyakatvane svIkAruM chuM. abodhine jANIne taju chuM. bodhine svIkAruM chuM. amArgane jANIne taju chuM ane mArgane svIkAruM chuM. * vivecana-32 : je A naigrentha prAvacana lakSaNa dharma kahyo che. te dharmanI huM zraddhA karuM chuM. A sAmAnyathI kahyuM. prItikaraNa dvArathI svIkAruM chuM. abhilASAnA atirekathI Asevana abhimukha thaIne ruci karuM chuM. ahIM prIti ane ruci judA ja batAvyA che. kemake kyAreka dahIM AdimAM prItino sadbhAva chatAM sarvadA ruci hotI nathI. AsevanA dvArathI sparzanA karuM chuM. punaHpunaH karavA vaDe A dharmanI huM anupAlanA karuM chuM. te dharmanI zradhdhA, prIti, ruci, sparzanA, anupAlanA karato - te dharmanI ArAdhanAnA viSayamAM udhata thayo chuM. virAdhanAnA viSayamAM nivRtta thayo chuM - aTakelo chuM. A ja vAta bhedathI kahe che - - asaMyama - prANAtipAta AdirUpa, parivALami jJa parijJA vaDe jANIne pratyAkhyAna parijJA vaDe huM paccakkhANa karuM chuM. tathA saMyama-pUrve kahela che, svIkAruM chuM, aMgIkAra karuM chuM. annaddha - akRtya ane kalpa eTale kRtya. A bIjA baMdha kAraNane AzrIne kahe che. ajJAna - samyajJAna sivAyanuM jJAna, jJAna - bhagavaMtanA vacanathI janmela. ajJAnanA bhedanA pariharaNArthe ja kahe che - aniziya - akriyA eTale nAstivAda. kriyA-samyavAda. trIjA baMdhakAraNane AzrIne kahe che - mithyAtvano tyAga karIne samyakatvane aMgIkAra karuM chuM. AnA aMgapaNAthI ja kahe che - abodhi eTale micyAtva kArya ane bodhi eTale samyakatvanuM kArya. Ane sAmAnyathI kahe che - mArza - mithyAtva Adi, mArza - samyagdarzanAdi. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMe 4/32, niH - 1416,1413 100 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have chAsthapaNAthI saMpUrNa zuddhine mATe kahe che - * sUjha-33 - je kaMI mane smaraNamAM che, je kaMI maraNamAM nathI. jenuM meM pratikramaNa karyuM ane je [ajANanuM pratikramaNa na karyuM. te [sarvenA divasa saMbaMdhI aticArone huM pratikramuM chuM. huM zramaNa chuM saMyata - virad - pratihata ane pratyAkhyAta pApa karmavALo chuM, niyANA rahita chuM, daiSTi saMpanna ane mAyAmRSA rahita chuM. * vivecana-33 : chAstha jeTaluM kaMI jANI zake te mujaba je kaMI mane smRtimAM che. tathA jANakArIthI vidita je kaMI che, tenuM huM pratikramaNa karuM chuM ane sUkSma-avidita hovAthI jenuM pratikramaNa meM karela nathI. AvA prakArathI je kaMI aticAra karyA hoya, tenuM huM pratikramaNa karuM chuM. ATaluM pratikramIne pharI akuzala pravRttinA parihAro mATe AtmAnI athatuM potAnI AlocanA karato kahe che - huM zramaNa chuMItyAdi. temAM paNa carakAdi zramaNa nahIM. to zuM ? saMyata - samastapaNe cata yatanAvAna, virata-nivRtta. atItanA ane AgAmIkALanI niMdA ane saMvara dvArathI ja kahe che - A pramANe na karavA vaDe karIne pratihA, atItane niMdA vaDe karIne pratyAkhyAta ane bhAvimAM na karavA vaDe, te pratyAkhyAta pApakamAM. A doSa pradhAna che, ema karIne tenAthI zUnya AtmAne bheda vaDe pratipAdana karatAM kahe che - atiyANa eTale nidAna rahita. sakala guNane mULabhUta guNayuktatAne darzAvatA kahe che - daiSTisaMpanna thatuM samyagudaniyukata. have kahevAnAra dravyavaMdananA parihArane mATe kahe che - "mAyAmRSAvivarjaka" - mAyA gabhita mRSAvAdanA parihArI. AvA prakArano thaIne zuM ? sUtra-34 aDhIdvIpa ane be samudramAMnI paMdara karmabhUmimAM je koI sAdhuo rajoharaNa, gucchA tathA pagane dhAraNa karanAra, paMca mahAvatanA dhAraka, 18,ooo zIlAMganA dhAraka, akSata AcAra cAsTiAvALA, te badhAMne zira vaDe, aMtaHkaraNathI masaka namAvIne huM vAMdu chuM. * vivecana-34 : ardhatRtIya hIpa-samudramAM - jaMbUdvIpa, dhAtakIkhaMDa, pukharAddhamAM paMdara karmabhUmimAM athati pAMca bharata, pAMca airAvata, pAMca videhamAM je koI sAdhuo joharaNAdidhArI che, nikUvAdinA vyavaccheda mATe kahe che - pAMca mahAvratadhArI, tethI tenA eka aMgavikala pratyekabuddhanA saMgraha mATe kahe che - aDhAra hajAra zIlAMgadhArI. tethI keTalAMka bhagavaMto joharaNAdidhArI hotA nathI paNa hotA teno samAveza karyo. A 18,000 zIlAMga A pramANe - yoga, karaNa, saMjJA, Indriya, bhomAdi, zramaNadharmathI zIlAMganA 18,000 bhedonI niSpatti thAya che. jemake - (1) manathI na kare AhAra saMjJA vipaka zrobendriya saMvata kSamA saMpanna evA pRthvIkAyanA saMrakSaka. (2) e pramANe akAya saMrakSaka, (3) teukAya saMrakSaka, (4) vAyukAya saMrakSaka ItyAdi bhedo kahevA. yoga-3, karaNa-3, saMjJA-4, Indriya-pa, pRthvIkAyAdithI paMcendriya paryana ane ajIva sahita 10, kSAMti Adi zramaNadharma-10. A badhAMno guNAkAra katAM 3 x 3 x 4 x 5 x 10 x 10 = 18,000 bhedo thaze. akSatAvAra cAritra. te badAM - gacchamAM rahela ke gaccha bahAra. zirasA - uttamAMga, mastakathI. manathI-ta:karaNathI. mastaka namAvIne vaMdu chuM. A pramANe vaMdanA karIne pachI sAdhu pharI oghathI badhAM jIvone khamAvavuM ane maitrIne dazavivAne kahe che - sUjha-35,36 - huM sarve jIvone amAnuM chuM, badhAM jIvo mane kSamA karo. mAre sarva jIvonI sAthe maitrI che, mAre koInI sAthe saira nathI. e pramANe meM AlocanA karI che, samyaka niMdA karI che, gaI karI che, duzaMkA karI che. huM te aticArone pravidhe pratikamato covIze jinane vaMdu chuM. * vivecana-35,36 : 'badhAM jIvo tane paNa khamAvo' jethI temane paNa akSamA nimite karmabaMdha na thAya, evI karaNAthI Ama kahela che. samAptimAM svarUpa pradarzana saha maMgala gAthArUpa sUNa-36-kahyuM. e rIte daivasika pratikramaNa kahyuM. sagika pratikramaNa paNa A pramANe ja hoya madhyadevasikane sthAne agika kahevuM. gaucaracaryAdinuM rAme pratikramaNa svapnAdimAM saMbhavathI jANavuM. adhyayana-4-"pratikramaNa"no muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e pa/35,36 ni : 1416,1417 che adhyayana-5-"kAyotsarga'' & - * - * - * - * - - pratikamaNa adhyayananI vyAkhyA karI. have kAyotsarga adhyayana AraMbhe che. Ano A saMbaMdha che. anaMtara adhyayanamAM vaMdanAdi na karavA Adi vaDe khalitanI niMdA pratipAdita karI. ahIM khalita viroSathI aparAdha vraNa vizeSanA saMbhavavI AvA azuddhane prAyazcitarUpa bheSaja vaDe aparAdha vraNanI cikitsA pratipAdita kare che. alavA pratikramaNa adhyayanamAM mithyAtva Adi pratikamaNa dvArathI karmanidAnano pratiSedha kahela che, ahIM te kAyotsarga karaNathI pUrve ekaThA karela karmono kSaya kahe che. kahe che ke - jema kakaya lAkaDAno kApato kApato cAle che e pramANe suvihito kAyotsargathI karmone kApe che. kAryotsargamAM sArI rIte rahelanA gopAMga jema jema bhAMge tema suvihitono aSTavidha kramasaMghAta bhedAya che. athavA sAmAyikamAM cAritrane varNavyuM, caturvizati stavamAM arahaMtanA guNonI stuti karI. te jJAna-darzanarUpa hatI. ema traNene kahyA. AnA vitatha AsevanathI Aloka ane paraloka saMbaMdhI thatAM apAyone dUra karavA gurune nivedana karavuM. te vaMdanapUrvaka thAya mATe vaMdanane kahyuM nivedana karIne zubha sthAnomAM ja pratIpa kramaNane sevavuM. tethI anaMtara adhyayanamAM tenuM nirUpaNa karyuM. ahIM to paNa azuddha rahelA cApa dha vraNanI cikitsA prAyazcitarUpa bheSajathI kahI che. tenuM pratipAdana kare che- * niyukti-1418 + vivecana : AlocanA, pratikamaNa, mizra, viveka, vyutsarga, tapa, cheda, mUla, anavasthApanA ane pArasaMyika [ daza prAyazcita kahyA.] (1) AlocanA * prayojanathI 100 hAtha bahAra gamanAgamana AdimAM gurane nivedana. (2) pratikramaNa - pAchA khasavuM te. sahasA samitAdimAM mithyAdukRta karavuM che. (3) mizra - zabdAdimAM sagAdi karaNa, AlocanA ane mithyAkRta karavuM te. (4) viveka >> anekaNIya bhojanAdimAM kaMIka grahaNa thayuM hoya to teno parityAga karavo te. (5) vyutsarga - kusvaplAdimAM kAyotsarga karavo e bhAvanA che. (6) tapa - karmane tapAve mATe tapa - pRthvI AdinA saMghanAdimAM nirvikRtikAdi karavA te. (7) cheda * tapa vaDe durdama zramaNanA paryAyanuM chedana karavuM te. (8) mUlaprANAtipAtAdimAM pharIthI vrata AropaNa karavuM te. (9) anavasyAya - hastatAlAdi pradAnanA doSathI duSTatapariNAmavathI vratamAM avasthApanA nakavI te anavasthAya. (10) pAsaMgika * purapavizeSanA svaliMga, rAjarANInuM sevana kasvAdi kAraNe pArasaMyika thAya para prAyazcitanA aMtane pAme che te pArasaMcika. AvI AgaLa koI prAyazcita nathI. e pramANe prAyazcita maiSaja kahyuM. have traNa pratipAdita kare che te be bhede che - dravya vraNa ane bhAva vaNa. dravya vraNa zarIrakSata lakSaNa che. tenA paNa be bheda ja 102 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 che. te kahe che - * niyukita-1419 thI 142nuM vivecana : kAyA eTale zarIranA ghaNa-kSatarUpa be prakAra che. te A rIte - temAMthI udbhavela te tadurbhAva * gaMDAdi ane AgaMtuka - kaMTakAdithI prabhava. temAM AgaMtukanuM zacoddharaNa thaI zake che, tadurbhavatuM nahIM. jo Ane uddharita karAya - uttara pazkirma karAya te vyavaNa ja, tene jaNAvavA kahe che - tanu eTale kRza, tINa mukhavALo nahIM, lohIvALo nahIM te azoNita. mAtra cAmaDIne coMTIne hoya. uddhatya eTale zalyano tyAga kare che. vaNane madata na kare, kemake satranuM abhava che. prathama zarAjamAM A vidhi che, bIjA Adi zavAjamAM vaLI A vidhi che - lAgelAnuM uddharaNa, te lagnostRta. te dvitIyamAM - bahu dUra na gayela zalya, kaMIka ja deDha rIte lAgela hoya. to mardana karIne pacI vaNa hoya to, zalyanuM uddharaNa kare, vaNanuM mardana, kamalAdi vaDe pUraNa, tene ja A pramANe karAya che, jo zarA dUra gayela hoya. vedanA na thAya, tethI uddharIne zarAnuM gAlana kare che. lohI e cothuM zalya che. tathA zIgha rUjhAvavuM te ceSTA - paripaMdanAdi lakSaNathI niSedha kare che. pAMcamAM zalyamAM uddharela vraNa jene che te ghaNI te vaNIne zaidratatvathI zAnuM (uddharaNa), vraNanuM rohaNa thAya, te cha zarA uddharaNa karAtA hita-pathya, mita-toka athavA bhojana na karato. cAvatuM zalyathI dUSita hoya, teTaluM ja mAMga chede. sAtamuM zaca uddharatA zuM ? pUti-mAMsa Adi. te paNa na rahetA, gonasa bhakSitAdimAM raka vaDe karAya che. teno aMga cheda hADakAM sahita kare jethI bAkInAnI rakSA thAya. ahIM sudhI dravyaaNanI cikitsA pratipAdita karI. have bhAva vraNane pratipAdita kare che - A anyakartAnI gAthA che, upayogavALI hovAthI tenI vyAkhyA karIe chIe. mUlaguNa * prANAtipAtAdi viramaNa lakSaNa, uttaguNa te piMDa vizuddhi Adi. jenuM A pramANe ja rUpa che, te mUlotara guNarUpa, tenA. parama caraNapura, tenA aparAdha * goyarAdi gocara, te ja zo, tenAthI prabhava - saMbhava jeno che, tathAvidha bhAvavaNa thAya che. have AnA aneka bheda bhinna bhAvavaNanA vicitra prAyazcitta maiSajathI cikitsA batAve che, temAM - bhikSAyayadinA aticAra koIne AlocanA vaDe ja zuddha thaI jAya che. A zabdathI vicArabhUmi Adi gamataja levA. ahIM atiyAra ja vraNa che. e pramANe badhe joDavuM. bIjo vraNa apabhupekSita khela vivekAdimAM - hA, huM asamita chuM athavA saksA agupta che tenI vicikitsA mithyAkRtathI thAya che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMe | 5,36 ni - 1419 thI 1423, bhA. 228 103 ITa-aniSTa zabdAdimAM rAga ke dveSa kiMcita paNa thAya. ahIM bIjo vraNa mizramaiSajyathI cikitsA karavI joIe. arthAta AlocanA ane pratikramaNathI zodhita thAya. bhojanAdine aSaNIya jANIne tyAga karavo te cotho bhAvavaNa che. kAyotsargathI paNa kyAreka aticAra zuddha thAya che, kyAreka tapa vaDe pRthvI Adi saMghanAdijanya nirvikRtikAdi vaDe cha mAsAMte zuddha thAya. tenA vaDe azuddhayamAna tathAbhUta gurutara cheda vizeSathI zodhe. e pramANe sAta prakAre bhAvavaNa cikitsA pradarzita karI. mUla Adi viSayanirUpaNa dvArathI svasthAnethI jANavA. ahIM te kahetA nathI. have prastuta viSaya - A rIte aneka svarUpathI - saMbaMdhathI Avela kAyotsarga. adhyayananA cAra anuyogadvAro che, te kahevA. temAM nAmaniSajJa nikSepamAM kAyotsarga adhyayana, kAyotsarga ane adhyayana che. temAM kAyotsargane AzrIne dvAragAthA kahe che - * niyukti-1428 + vivecana : 1- nikSepa, 2- ekArya, 3- vidhAna mArgaNA, 4- kALa, 5- bheda pariNAma, 6- azaTha, 3- zaDha, 8- vidhi, 9- doSa, 10- kono, 11- phaLa A 11-dvAro che. (1) nikSepa - kAyotsarganA nAmAdi lakSaNa nikSepa karavo. (2) ekAryaekAciMko kahevA. (3) vidhAna mAgaNA - vidhAna eTale bheda kahevAya, bheda-mArgaNA karavI. (4-5) kALabheda parimANa. abhibhava kAyotsagadinA kALa pariNAma kahevA. bheda parimANa usmRtAdi kAyotsarga bhedo kahevA. (6-7) azaTha ane zaTha kAyotsarga kata kahevA joIe. (8) vidhikAyotsargakaraNa vidhi kahevI. (9) doSa - kAyotsarganA doSo kahevA. (10) kono kAyotsarga, te kahevuM. (11) kAyotsarganuM U-loka ke para-loka saMbaMdhI phaLa kahevuM. saMkSepathI ATalAM dvAro kahyA. vistArArtha pratyeka dhAmAM bhAgakAra ja kaheze.. temAM kAyAno utsarga te kAyotsarga. ema dvipada nAma ema karIne kAyAno ane utsargano nikSepa karavo. * bhAga-228-vivecana : kAya viSayaka ane utsarga viSayaka e pramANe nikSepanA be viSayo thAya, A be ja vikalpo ke be ja bhedo che. A baMne vikalAmAM pratyekanI prarUpaNA huM karIza. * niyukti-1429 thI 1446, bhA. 229 thI 231-vivecana : 1429] kAyano niphopa karavo. te bAra prakAre ane utsarga cha prakAre che. pazcAddha sugama che. temAM kAyanikSepa pratipAdanArthe kahe che - [1430] nAmakAya, sthApanAkAya, zarIrakAya, gatikAya, nikAsakAya, astikAya, dravyakAya, mAtRkAya, saMgrahakAya, paryAyikAya, bhAskAya ane bhAvakAya A gAthAno saMkSepArtha che. 104 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 vistArArthe prati dvAre ame vyAkhyA karIzuM. temAM nAmakAya kahe che - - koI sacetana ke acetana padArthanuM nAma kAya rAkho te nAmakAya. nAmane AzrIne kAya. [1431] deha paNa zarIranI uMcAIne kAya kahevAya che. kAca ane maNi paNa kAya kahevAya che tathA baddha evA kiMcita lekhAdine nikAya kahe che - nikAcita nAma kahetA te nikAya kahevAya. nAmadvAra kahyuM. have sthApanA dvAra kahe che - [1432] akSa-caMdanaka ke varATaka-kapakamAM ke kATha-kuTrima athavA purata - vAkRta ke yimakarmamAM prasiddha che. kaI rIte te kahe che - sano bhAva sadbhAva arthAta tathya. tene AzrIne tathA asatabhAva arthAtu atathya, tene AzrIne, zuM ? sthApanAkAya jANavA. [1433] sAmAnyathI sadbhAva ane asadbhAva sthApanAnuM udAharaNa - jo ahIM lepa karelo hAthI te hAthI evI sthApanAmAM niveza karAya to A sabhAvika sthApanA kahevAya che. asatu bhAvamAM vaLI hAthInI AkRti na hoya to te nirAkRtihAthInI AkRti rahita ja caturaMgAdimAM te ja sthApanAkAya paNa vicAravI. have zarIrakAya pratipAdanArthe kahe che - [1434] udAra pudgalo vaDe nivRta te audAki, vividhA kiyA te vikiyA, temAM thAya te paikriyaprayAjananA arthI vaDe harita karAya te AhAraka. tejomaya te taijasa. karma vaDe baneluM te kAmaNa. A dArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArpaNa evuM paMcavidha, nize zarIra che. zarIro e pudgalanA saMghAta rUpavathI kAya kahevAya. tethI "zarIrakAya' jANavuM. prikSepa-1] gati kAyanA pratipAdanArthe kahe che - A anya katanI gAthA che, paNa upayogI hovAthI vyAkhyA karIe chIe - cAre gatimAM arthAt nAka, tiryaca, manuSya, deva rUpamAM deha te zarIranI uMcAI, nAkAdInI je che te gatikAya kahevAya. AnI vacce ziSya kahe che zuM A zarIrakAya na kahevAya? tethI ja kahela che ke - audArikathI vyatirikta nAka, tiryaMcAdi deha nathI. AcArya uttara Ape che - vizeSaNa sAmarthyathI te gatikAya thAya che. vizeSaNa ahIM A rIte - gatimAM kAya te gatikAya. jema be bhede saMsArI jIvo che - basa ane sthAvara, vaLI te ja strI, puruSa, napuMsaka vizeSaNathI bheda pAme che, tema ahIM paNa jANavuM. athavA badhAM savone apAMtarAla gatimAM je kAya che tene gatikAya kahevAya che. tethI kahe che - [1435 jenA vaDe upagRhIta-upakRta eka bhavathI bIjA bhavamAM eTale ke Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa/35,36 ni - 1429 thI 1446 bhA.29 thI 231 105 106 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 bhavAMtaramAM jAya che te. arthAt manuSya Adi manuSya bhavathI cyavIne jenA AzrayathI apAMtarAla devAdi bhavamAM jAya che, te gatikAya kahevAya. tene kALamAnathI dekhADe che - te jeTalA kALa samayAdithI jAya che, teTalo ja kALa A gatikAya kahevAya che. A gatikAya, svarUpa vaDe dazavitA kahe che - taijasa sAthe vartatuM hovAthI 'sataijasa'. kArpaNa zarIra, gatikAyane AzrIne apAMtarAla gatimAM jIvagatinA ema bhAvavuM joIe. nikAyakAya pratipAdita kare che - [1436] niyata ke nityakAya te nikAya. AnI niyatA traNe kALamAM bhAvathI kahyuM athavA adhika je kAya te nikAya. jema adhika dAha te nidAha kahevAya. AnuM Adhikya dhamastikAya, adhamastikAya apekSAthI ke svabhedanI apekSAthI che. tethI kahe che - eka Adi yAvat asaMkhyaya pRthvIkAyikA sudhI kAya che. te ja svajAtIyane apakSepanI apekSAthI nikAya che. e pramANe bIjAmAM paNa vibhASA che. e pramANe bIjAmAM paNa vibhASA che. e pramANe jIvanikAya sAmAnyathI nikAyakAya kahevAya athavA jIvanikAya pRthvI Adi bhedabhinna cha e paNa nikAya kahevAya kemake teno samudAya che. nikAyadvAra kahyuM. have astikAyane kahe che :- temAM A gAthA khaMDa che - ahIM mati zabda trikALa vacana nipAta che - hatu, che, haze. bahupadezo hovAthI tenA vaDe pAMca ja astikAyo kahyA. 8 zabda avadhAraNa arthapaNAthI che, tethI jUnA paNa nahIM ane adhika paNa nahIM. AnA dvArA dharma-adharma-AkAzanA eka dravyavathI astikAyapaNuM kahela che. paNa kALa samayamAM anekavathI astikAyatvamAM Apatti Ave, tethI Ane pariharIne jANavuM. te A pAMca che - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya ene astikAya jANavA. have dravyanAyanA pratipAdanArthe kahe che - [bhA.229] je dravya ati jIvadravya ane pudgala dravya levA, paNa dhamastikAyAdi na levA. je dravya-je vastu puraskRta bhAva, jenA vaDe AgaLa karAyela bhAva che te. arthAt bhAvinA bhAvanI yogya abhimukha. athavA pazcAtkRtabhAva, ahIM vA zabda vikalpa vayana che. pazcAt kRta eTale prAyaH ujhita bhAva-paryAya vizeSa lakSaNa jenAthI che te te pramANe kahe che - ahIM kahevA evuM mAMge che ke je bhAvamAM dravya varte che, tethI je pUrve che te bhAva. tenI apekSAe te pazcAtakRta bhAva kahevAya che. te AvA svarUpe be prakAre che - bhAvi ane bhUtanA bhAvane yogya. 'dravya e vastuvacana che. je eka dravya zabda che. zuM ? dravya hoya che. 'jayati' zabdano vyavahita saMbaMdha che. A dravyalakSaNa kahIne have udAharaNa kahe che - vathA - udAharaNano upanyAsArya kahe che. bhavya - yogya, dravya devAdi. ahIM A bhAvanA che - je purapAdi marIne devatva pAmaze, baddhAyu, abhimukha nAma ke gotra, te yogyatvathI dravyadeva kahevAya che. e pramANe anubhUta devabhAva paNa, mAya zabdathI dravya nArakAdi levA ane paramANu paNa levA. tethI kahyuM - A dvi amuka Adi kAya yogya thAya ja. tethI AvA svarUpe dravyakAya kahevAya che. 'tu' zabdanA vizeSaNathI jIva ane pudgala dravya svIkAryuM, paNa dhamastikAyAdino ahIM vyavaccheda kema karyo ? teno uttara Ape che - temAM yayota prakAre dravya lakSaNano yoga na hovAthI, sarvadA ja astikAyava lakSaNabhAva yaktatAthI. ahIM bhANakAra jaNAve che - [bhAga-230] jo astikAya bhAva, astikAyalakSaNa. jema jIva ane pudgala dravyamAM viziSTa payi AgAmI hoya che. pAm - dhamastikAya-Adino. vyAkhyAnathI vizeSa jANakArI maLe. * x - tethI te dravyAstikAya thAya che. ema gAthArtha kahyo. [14]] atItakALa, anAgatabhAva, je kAraNathI dhamastikAya AdinA vidhamAna nathI, kAyava apekSAthI sadA A yoga hoya ja che. tenAthI kevala-zuddha dhamastikAyAdimAM vidyamAna nathI. zuM ? dravyAstikAya. kemake sadA tenA bhAvano yoga hoya che. jo ema che, to dravyadevAdi udAharaNa kahyA che, te paNa dravya prApta na thAya. sadA ja sabhAvayoga che. tethI kahe che - te ja tenA bhAva che, je jemAM varte che. ahIM guru kahe che - [1438] vAma - te anumata che, jemake bhavya evA te surAdi. ahIM mAra zabdathI dravya nArakAdi paNa levA. te viSayamAM vicAramAM bhAva che, te ja jyAM varte che, te A manuSyAdi bhAva. paraMtu bhAvi tyAM sudhI na janme, tyAM sudhI te dravyadevo che. kemake tene yogya che, yogyatA dravyavathI che. AvuM dharmAstikAyAdimAM nathI. kemake AgAmIkALamAM tene bhAvayuktapaNuM ja che. yathokata dravyalakSaNa jANIne tenA bhAvamAM atiprasaMga manamAM dhAraNa karIne ziSya kahe che - vartamAnabhAvamAM sthitane baMne tarapha AgAmIkALa ane atItakALamAM anaMtara hita vartamAnabhava bhAvathI ema prakaraNathI jANavuM. anaMtara baMne bhAvathI rahita te baMne paNa jo tene kahe - to anaMgapuNA thAya. te be bhava vyatirikta vartamAnabhava bhAvathI rahita - X - tenI apekSAthI dravyatva kalAnA thAya che. have kahe che ke - e pramANe ja thAo, to zuM hAni che ? teno uttara Ape che ke- purapAdine eka kALe bhavo ghaTatA nathI, aneka-ghaNAM kALe ja ghaTe che. A pramANe ziSyae kahetA, guru kahe che - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He pa/35,36 ni - 1429 thI 1446 bhA.229 thI 231 109 108 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 (1440] vartamAna bhavamAM vartamAnanI baMne bAju AgAmI ane atIta anaMtara bhavikane AgaLa ane pAchaLanA bhavasaMbaMdhIne kahela che. jo AyuSya rahe to, zeSa karmanI vivekSA nathI ke je bAMdhyA che. puraskRta bhava saMbaMdhI traNa bhAga AyuSya bAkI rahetA sAmAnyathI te ja bhavamAM vartatA baMdhAya che. pazcAtakata saMbaMdhI pharI te ja bhave vecAya che. atiprasaMganI nivRti artha kahe che - ghaNAM bhavo vItatA je bAMdhela ane anAgata kALamAM je bhogavAya che, jo te ja bhavamAM vartamAnanA dravya bhavo thAya to pachI te paNa, te Ayuka karmanA saMbaMdhathI che tema jANavuM. paNa tevuM che nahIM. tethI codaka-ziSyanuM vacana asatu che. A ja arthanA prasAdhaka lokapratIta nidarzanane batAvatA kahe che - (1441] be saMdhyAnA * pracUpa ane pradoSa pratibaddha saMdhyAno sUrya-Aditya dezya hovA chatAM - anupalabhyamAna hovA chatAM paNa pAmIne samatikAMta jema phonane prakAze che, te A pramANe che - prabhUkha saMdhyAmAM pUrvavideha ane bharatane, pradoSa saMdhyAmAM bharata ane pazcima videhane. te pramANe ja - jema sUrya ahIM paNa prakAMta jANavo ahIM ema kahe che ke - vartamAna bhavamAM sthita puraskRtabhava ane pazcAkRt bhavanuM AyuSyakarma sad dravyatAthI sparze che. prakAzatA sUryanI jema te samajavuM. | [bhAga-231] have mAtRkAya pratipAdita kare che - mAtRkA pado eTale utpAdavyaya-dhrauvya. teno samUhane mAtRkAkAya. bIjA paNa tevA prakAranA padasamUha ghaNAM arthavALA che. tethI bhASyakAra kahe che - mAtRkA pada e cihna che. bIjA paNa je padasamUha che te padakAya kahevAya che. mAtRkApadakAya eTale viziSTa pada samUha. je eka padamAM ghaNAM aryo che, te padono je samUha che athavA eka padamAM je ghaNAM aryo che. have saMgrahaNIkAya pratipAdanArthe kahe che - (1442] saMgrahakAya aneka che. saMgharavuM te saMgraha. te ja kAya. te zuM viziSTa che ? te kahe che - aneka paNa jyAM ekavacanathI grahaNa thAya che. jema zAligrami senA jaIne vase che, rahe che. anukrame, ghaNAM taMba hovAthI zAli thAya che. ghaNAM hAthI AdinA samAvezathI senA thAya che. A zAlyAdine saMgrahakAya kahe che. have paryAyakAya dazavi che - [1443] paryAyakAya. paryAya-vastudharmo. je paramANu AdimAM ghaNAM piDita hoya che tathA paramANu paNa koIka sAMvyavahArikamAM jema varNa, gaMdha, rasa, sparza anaMtaguNA bIjI apekSAcI che. te eka tikatAdi rasa, te bIjI apekSAthI tikAtara, tikadfmAdi bhedathI anyatva pAme. - x - have "bhArakAya' kahe che - [1444] eka kAya - kSIkAya, be ghaDAmAM bharatA be bhede thAya che. temAM eka rahe ane eka mArita. jIvatA mRtathI mArita-tyAre te bole che - he mAnava ! kayA kAraNe ? kathAnaka pratikramaNa adhyayanamAM jovuM. ahIM bhArakAya * x * bhAra evI A kAya te bhArakAya je baMne kuMbhayukta kApotI kahevAya. bIjA kahe che - bhArakAya ja kApotI kahevAya. have bhAvakAya kahe ce - [1245] be, traNa, cAra ke pAMca bhAvo che - audayika Adi. jyAM sacetanA ke acetana vastu vidhamAna che, te bhAvakAya che. bhAvonI kAya te bhAvakAya jIva ane ajIvamAM vibhASA AgAmAnusAra karavI. mULadvAragAthAmAM 'kAya' AzrIne nikSepadvAra kahyuM. have yokArSika - [1246] kAya, zarIra, deha, boMdi, caya, upacaya, saMghAta, uchUya, samuchuya, kaDevara, bhasmA, tana, pANuM. mULa dvAra gAthAmAM 'kAya'ne AzrIne kahela ekAyiko kahyA. have utsagane AzrIne nikSepa ane ekArSika kahe che. temAM nikSepa - * niyukti-1447 thI 145ra-vivecana : [144] nAma, sthApanA, dravya Adi arthane Azrine sugama ja che. vizeSArtha to pratyeka dvAre viratArathI kahIzuM. tema paNa nAma ane sthApanA tArtha che. dravyotsarga jaNAve che - | [1448] dravyowNA eTale dravyotsarga. svayaM ja je dravya aneSaNIya utsujatyAga kare che, je karaNabhUta pAnAdi vaDe tyAga kare che, je dravyamAM tyAga kare che, dravyabhUtane ke anupayukatapaNe taje che, tene dravyotsarga kahevAya che. homotsarga :- je kSetra-dakSiNadezAdimAM taje che, athavA je kSetramAM utsarganuM varNana karAya che, te kSetrotsarga. kAlotsarga :- je je koI kALamAM tyAga kare, jemake bhojanane AzrIne rAtrinA sAdhuo jeTalo kALa utsarga kare athavA je kALamAM utsarga varNavAya che tene kAlotsarga kahe che. have bhAva utsarga pratipAdita karavA kahe che - [1449] bhAvotsarga be bhede che, prazasta ane aApazad. prazasta te zobhana vastune AzrIne che. apazata te azobhana che. tathA je bhAvathI utsarjanIya vastugatathI khara Adi vaDe utsarjana kare, temAM bhAvathI utsarga kahyo. temAM asaMyama prazasta bhAvorgamAM taje che. prazastamAM saMyamane tyaje che. e gAthArtha kahyo. je bhAvathI tyAga che, tene pragaTa kare che - [1450] khara parapAdi sacetana, temAM jIra - kaThina, papa - dubhaSiNayukata, cetana durabhigaMdhavirasAdi je dravya paNa jo doSathI bhaje che, to te bhAvosamAM kahevAya che. mULadvAra gAyAmAM utsargane AzrIne nikSepadvAra kahyuM. have ekAcika zabdone kahe che, tenI gAthA - [1451] utsarga, vyasarjanA, ujhaNA, avakiraNa, chardana, viveka, varjana, Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka pa/35,36 ni : 1447 thI 145ra 109 110 tyajana, unmocanA, parizAtanA, zAtanA. mULadvAra gAyAmAM ukta utsarga ekAcika zabdo kahyA. pachI kAyotsarga kahe che - kAyAno utsarga. ahIM mULadvAragAthAmAM rahelA vidhAna-mArgakhAdvAra avayavArthanI vyAkhyA karatAM kahe che - [1452] te kAyotsarga be bhede che - ceSTA ane abhibhava. temAM bhikSAcaryAdi viSayamAM pahelo kAyotsarga hoya. upasarga - divyAdi, tenA vaDe abhiyojana te upasagabhiyojana. te upasarvAbhiyojanamAM bIjo abhibhava kAyotsarga hoya. divyAdi abhibhUta ja mahAmuni te devane mATe kare che. athavA upasargone sahana karavA te upasagiibhayojana * x * A pramANe pratipAdita karatA ziSya kahe che. kAyotsargamAM ja sAdhu vaDe nopagiibhayojana karavuM joIe - * niryukti-1453 thI 1458-vivecana : (1453] sAmAjakAryamAM paNa tyAM sudhI kvacit anavasthAdimAM abhiyoga keTalAMkane karavo ghaTato nathI. pachI karmakSayane mATe kAyotsarga karavAthI zuM ? te sArI rIte garvarahita karavo joIe. abhiyogamAM paNa garva varte che. zuM asUyAmAM garva - abhiyogathI parapura-zagunagarane abhiruMdhe che. jema teno garva karanAra asAdhu che, tema ahIM paNa kAyotsarga abhiyojana zobhana che. - AvuM ziSya kahyuM tyAre AcArya kahe che - [1454] mohaprakRtimAM bhaya athavA mohaprakRti evA A bhaya, ema mohanIsakarmano bheda che. te A rIte - 'hAsya, rati, arati, bhaya, zoka ane gupsA cha, mohanIyanA bhedapaNe prasiddha che. " te abhibhava kare, abhibhUta evo je koI kAyotsarga kare che 'tu' zabdathI bIjA koI bAhya abhibhUtathI nahIM. bAhya bhaya kAraNamAM traNa bhede dravya manuSya ane tiryaMca bheda bhinna hovAthI tene abhimava nathI. have AvA prakAre paNa abhiyoga che, te ahIM kahe che - AvA prakAranA abhiyogano pratiSedha nahIM. - paraMtu - [1455 mArca - rere kyAM jAya che atyAre, e pramANe param - bIjA koI saMgrAma mAphaka jo te kAyotsarga kare to abhibhava kAyotsarga ghaTe che. pAbhibhavanA abhAvamAM abhibhava kono ? koIno nahIM. tyAM Ama kahevAya ke - bhaya paNa kamaza varte che. karma paNa abhibhava che, ekAMte na ja karavo kahevuM te ayukta che. kemake - [1456] ATha prakAranA karmo che ane AThe prakAranA karmo gurUpa che. teno artha A che - je kAraNathI jJAnAvaraNIyAdi gurUpa varte che. bhavanibaMdhanapaNAthI ane zabdathI acetana che. tethI kAraNe teno jaya karavA eTale ke karmanI jaya nimite abhimukhatAthI udhata je ekAMta gavarahita paNa bAra prakArano tapa ane Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 satara prakArano saMyama sAdhuo kare che - ArAdhe che. tethI karmanA kSayane mATe ja tenA abhibhavane mATe kAyotsarga karavo joIe. [145] tathA kahe che ke - prakAMta zatrunyanA kaSAyo cAra bhede che - krodhAdi, nAyaka-pradhAna, abhibhava kAyotsargane alagna - apIDita kare che. sAdhuo temanA jayane mATe arthAt karmanA kSaya nimite tapa ane saMyamavat (kAyotsarga karo] mULa dvANAyAmAM vidhAnamArgINA dvAra kahyuM. have kAlaparimANa hArano avasara che. tenI A gAthA - [1458] saMvatsara e utkRSTa kALa pramANa che. tethI bahubalIe saMvatsara kAyotsarga karyo. abhibhava kAyotsarganuM jaghanya kALa pariNAma aMtarmuhad kahela che. ceSTA kAyotsarganuM to kALa parimANa aneka bhedathI hoya che. je ame AgaLa kahIzuM. e pramANe sAmAnyathI kALa parimANa dvAra kahyuM. have bheda parimANadvArane AzrIne kahe che - * niyukti-1459 thI 1461-vivecana : uci9tociskRta utkRta ane utkRtaniSaNa niSaNosRta niSaNa, niSaNaniSaNa ema cha bheda kahyA. niSaNosRta niSaNa niSaNaniSaNa jANavA. A padonI pratyekanI prarUpaNA huM kahIza. A saMkSepathI gAthArtha kahyo, avayavArtha to huM AgaLa kahIza. unRtoniSaNa, niSaNaniSaNamAM ekaika ja padamAM dravyathI utkRta urthasthAne rahela paNa bhAvathI utkRta nahIM. evA dhyAna catuTya rahita kRSNAdi lezyAgata pariNAma. anyane dravyathI usmRta nahIM - uddhasthAne na rahela, bhAvathI utkRta, te zukaladhyAyI, anya bIjA dravyathI paNa nahIM bhAvathI paNa nahIM. te ahIM pratItArtha che. e pramANe anyapada caturbhagikA paNa kahevI. ahIM sAmAnyathI bheda pariNAma darzAvyA pachI ziSya pUche che ke - kAyotsarga karavAmAM kayA guNa che ? AcArya kahe che - * niyukti-1462 thI 1478-vivecana : [146] deha jADya zuddhi - bleNAdi prahANathI ane mati jANya zuddhi. te pramANe rahelanA upayoga vizeSathI cAya sukhadu:khanI titikSA arthAt tene sahana karavAnuM thAya. anityasva Adi apekSA te rIte rahenArane thAya che. vaLI te zubha dhyAna - dharma ane zukalarUpane dhyAve che. bAkInI pravRttinA abhAve ekacite kAyotsarga thAya che. ahIM anapekSA, dhyAnAdinA dhyAnoparamamAM thAya che, ema karIne bheda vaDe upanyAsa karela che. [1463] ahIM zubha dhyAna kare che, ema kahyuM. temAM A dhyAna zuM che ? te kahe che - be ghaDInuM muhUrta. bhinna muhUrtane aMtarmuhUrta kahe che. A aMtarmuhUrta kALa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 5/35,36 ni - 1462 thI 1478 cittanI ekAgratA rahe tene dhyAna kahe che. vaLI te Artta, raudra, dharma ane zukla cAra bhede jANavuM AnuM svarUpa jema pratikramaNa adhyayanamAM pratipAdita che, te pramANe kahevuM joIe. [1464 thI 1466] temAM pahelA be dhyAnane saMsAranA varlDaka kahyA che ane pachInA be vimokSano hetu kahyA che. teno ahIM adhikAra che, bIjA dhyAnono nahIM. have jevA svarUpano jyAM yathAvasthita je dhyAna kare che. tene batAvavAne kahe che - saMvRtta karyA che AzravadvAra jeNe. arthAt prANAtipAta Adi Azrava dvArone jeNe baMdha karI dIdhA che. 111 kyAM dhyAna kare? avyAbAdhAmAM - gAMdharvAdi lakSaNa bhAva vyAbAdha rahita, akaMTaka - pASANa kaMTakAdi dravya kaMTakarahita bhUbhAgamAM. kaI rIte rahIne dhyAna kare ? sthi-niSkapa avasthAna - avasthiti vizeSa karIne rahelo ke niSaNa. puruSAdi cetana ke pratimAdi acetana vastune avalaMbIne * viSayI karIne dhana-dRDha manathI - aMtaHkaraNathI je dhyAna kare che. zuM ? te kahe che - sUtra je gaNadharAdi vaDe baddha hoya ane artha - tadgocara, temAM rahelanuM dhyAna kare. kevA prakAranA arthathI ? te kahe che - dravya ke tenA paryAyonuM. ahIM jyAre sUtranuM dhyAna kare che tyAre te ja svagata dharmo vaDe Aloce che arthane nahIM, jyAre arthanuM dhyAna kare tyAre sUtranuM nahIM. = [1467] have pUrvokta codha-parihArane mATe kahe che, tyAM kaMIka kahe che - zuM kahe che ? dhyAna je mAnasanuM pariNAma che. kemake dhyAnano 'ciMtA' arthAtva kahela che. AvI AzaMkAno uttara ApatA kahe che - tema na thAya, kemake jinezvare traNe yogathI dhyAna kahela che. tethI mana, vacana, kAyAnI pravRtti rUpa traNe yogathI dhyAna thAya. [1468] paraMtu, koIne kyAreka prAdhAnyane AzrIne bhedathI vyapadeza pravarte che. AvA prAdhAnyane kAraNe dhyAnano mana sAthe saMbaMdha joDI vizeSathI vyAkhyA karAtI hoya che. [1469] e pramANe mana, vacana, kAyAnA traNe paNa yogomAM je jyAre utkaTa yoga hoya, te yogano tyAre te kALamAM nirdeza karavo. tyAM bIjA yoga eka paNa hoya, be paNa hoya ke na paNa hoya. ahIM bhAvanA A pramANe che ke - kevaLIne vAcA yoga ane utkaTamAM kAya yoga paNa hoya, ApaNe badhAMne manoyoga mukhya che, kAyayoga hoya ke na paNa hoya. kevaLIne zailezI avasthAmAM kAyayoganirodha kALamAM mAtra kAyayoga ja hoya che. AnA dvArA zubhayoganuM utkaTatva tathA nirodha, baMne paNa dhyAna kahela che. [1470] ahIM je utkaTa yoga, tenA ja Itara sadbhAvamAM paNa prAdhAnyathI sAmAnyathI dhyAna kahIne have vizeSathI traNa prakArane jaNAvatA kahe che - kAcamAM paNa AtmAnI adhi [adhyAtma mAM varte che. te adhyAtma eTale dhyAna. ekAgratAthI ejanAdinA nirodhathI kahyuM. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 vAgyoga - adhyAtma arthAt dhyAna, ekAgratAthI ja AyatabhASA nirodhathI thAya. manamAM paNa e pramANe ja dhyAna thAya. e pramANe kAyAmAM ane vAcAmAM paNa che. A pramANe bheda vaDe jaNAvIne have ekAdimAM paNa darzAvatA kahe che - kAyA, vAcA, manoyukta trividha adhyAtma [dhyAna] kahela che. [koNe ?] tIrthaMkara ane gaNadharoe kahyuM che ke - "bhaMgika sUtrane gaNato traNe paNa dhyAnamAM varte che. [1471] para abhyAgata dhyAna sAmya pradarzanathI anabhyapagatane paNa dhyAnatA dekhADatA kahe che - he AyuSyaman ! jo ke ekAgra citta kyAreka vastumAM dhAraNA karato ke sthiratAthI dehavyApIviSavat DaMkha, e rIte niruMdhatAne kevalI mAphaka teno paNa yoganirodha che. 112 kema? dhyAna mAnasika thAya ce, jo tema nathI to bAkInA baMne paNa vacana ane kAyAnA che. e pramANe ja - ekAgra dhAraNAdi prakArathI te lakSaNanA yogathI dhyAna thAya che. [1472] ahIM traNa prakAranuM dhyAna kahyuM chatAM jenuM jyAre utkaTatva hoya, tenuM tyAre bIjA dhyAnanA sadbhAva chatAM prAdhAnyathI vyapadeza karavo. A loka lokottara nyAya che. tethI 'vaiziva' gAthA kahe che - dezika - agrayAyI, AgaLa janAra. dezika vaDe darzita mArga-paMya jeno che te. vrajam - jato, narapati - rAjA, zabdane prApta kare che. - kaI rIte te kahe che A rAjA jAya che, Ane kevaLa nathI. ghaNAM lokonA anugatatvathI, tene anya vyapadeza nathI. kemake tenuM prAdhAnya che. bAkInA arthAt amAtya Adi anugAmI - te rAjAnI pAchaLa janArA. ahIM prAdhAnyathI phakta 'rAjA'no vyapadeza karAya che. [1473] A lokAnugata nyAya che. have A lokottarAnugata kahe che - prathama ja 'prathamilluka', AnuM prAyamya samyagdarzananA prathama guNa-ghAtItvathI che, te prathamillukanA udayamAM, kono ? anaMtAnubaMdhI krodhanA. te vakhate bAkInA traNe - apratyAkhyAna, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjavalanAdi te jIvadravyamAM hoya che. atItAdi apekSAthI teno sadbhAva pratipAdita karatAM nathI. [tevuM nahIM] paraMtu apratyAkhyAna Adi hoya ja che, paNa tenuM prAdhAnya na hovAthI teno vyapadeza karatAM nathI, mAtra Adhano ja vyapadeza che te rIte A paNa adhikRta jANavuM. [1474] have svarUpathI kAyika ane mAnasa dhyAnane jaNAvatA kahe che ''mAro deha na kaMpo' e pramANe calita thayA vinA ekAgratAthI rahela ne, zuM ? kAyA vaDe nivRtta te kAyika dhyAna thAya che. e ja pramANe mAnasa niruddha manathI dhyAna thAya che. [1475] AvuM pratipAdana karatAM ziSya kahe che - jo kAyA ane mananA nirodhamAM dhyAnane pratipAdita karyu, to vAcAne yojavI ke nahIM ? kadAcit apravRtti ja nirodhanA abhAvathI che. - 4 - to vAndhyAna thatuM ja nathI zuM ? - X - athavA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa/35,36 ni : 1462 thI 1478 113 114 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ahIM vizeSa zuM che ? je kAraNe A paNa vyavasthita karavA chatAM vAgRdhyAna thAya che. [146] A pramANe ziSyae kahetA guru jaNAve che - mA je ghanatu - kaMpavuM' e zabdano vyavahita prayoga che, tene ame dazavIzuM - mAruM kaMpe nahIM. [zuM ?] tanuM - zarIra. e pramANe calana kriyAnA nirodhathI je rIte te dhyAna kAyika nirUkaMpane thAya che. ayatA bhASA vivarjina - duSTa vAkya pariharavAne, vAcika dhyAna ja kahyuM jema kAyika kahyuM che. [14] Q svarUpathI vAcika dhyAnane batAvatA kahe che - e pramANe niravadhA vANI kahI che. te mATe bolavI ane AvI sAvadha na bolavI, e pramANe ekAgratAthI vicArela vAkyano bolanArane vAcika dhyAna thAya che. [148] e pramANe tyAM sudhI vyavahArathI bheda vaDe traNe prakAre dhyAnane kahyuM. have ekadAja - ekaba ja pravidha dhyAna dazavi che - mana vaDe * aMta:karaNathI upayukta thaI vyApAra - pravRtti karato kAya-deha, vAyA-vANI tenA pariNAma te vivikSita zrutapariNAma athavA tenA pariNAma te traNa yoganA pariNAma - 4 - bhaMgika zruta-daiSTivAda aMtargatu ke anya tevA prakAranuM gaNato - [parAvartita karato varte che. [zamAM ?] mana, vacana, kAya vyApAra rUpa gaNe prakAranA dhyAnamAM. ATaluM AnuSAMgika kahyuM. have bhedaparimANa pratipAdita katarAM unRtoSkRitAdi bhedarUpa je nava bhede kAyotsarga pahelAM dekhADyo, te yathAyoga vyAkhyAyita karIe chIe. temAM A gAthAo batAvela che- * niyukti-1479 thI 1496-vivecana : (1479,1480) dharma ane zuklanuM svarUpa pUrve batAvyuM. te baMne ja dhyAnamAM je koI dhyAvato rahIne A kAyotsarga - utkRtotkRta thAya che, tema jANavuM. je kAraNathI A zarIra uskRta bhAva paNa dharmazukla yAyitvathI ustRta ja che. eka bheda kahyAM have bIjo kahe che - dharma ane zukla baMne na dhyAve, Adraudra baMnene paNa na dhyAve Avo kAyotsarga dravyosRta thAya che, tema jANavuM. [1481] to vaLI kaI avasthAmAM zubha dhyAna paNa na kare ane azubha dhyAna paNa na kare ? ahIM kahe che - pracalAyamAna acaM ikaMIka sutA. sArI rIte sutelo te vize zubha dhyAna-dharma ane zukla lakSaNane yAto arthAt karato nathI. athavA zubha - Ad ane raudra lakSaNane paNa na pravatavi, kyAreka vastumAM cita nathI tevo te vyApArita cita jAgyA pachI paNa e pramANe ja - zubha paNa na dhyAve ke azubha paNa na dhyAve. [1482] paraMtu - varapapatraka - arthAta acira janmela eTale ke jene janme ghaNo kALa thayo nathI tevo. mUrNita-avyakta - mAM-sutelAne, ahIM pUchata - abhighAtAdithI, avyakata citathI avyaktane, madirAdi vaDe matane, nidrAthI [34]8] sutelAne. ahIM avyaktone, ema je kahyuM, temAM avyakata citathI teo avyakta che, to pachI pharI avyakta kevA prakAre kahyA ? grfva - sthagita viSAdithI tiraskRta svabhAva, avyakta ja che. 'va' zabda avadhAraNamAM prAyazcita paNa thAya che. prAyaHnA grahaNathI anyathA paNa saMbhave che tema kahyuM. " [1483] AvA svarUpanAne paNa citamAM dhyAnatA hoya to zo virodha che ? te kahe che - AvuM nathI. je kAraNe AlaMbanamAM lAgatAM lAgatAM gADha AlaMbanamAM lAge, temAM lAgatA-lAgatA eka AlaMbanamAM sthiratAthI vyavasthita thAya - rahe. cita - aMta:karaNa kahyuM. niraMjana-niprakaMpa yAta. jo ema che to pa - je anya-bIjuM che, te thatuM nathI. kevA svarUpanuM ? mRdu bhAvanAmAM akaThora, avyaktapUrve kahyuM, bhamatA-anavasthita. [1484] je mRda Adi sita dhyAna na thAya vastuta: avyakatapaNAthI, to kaI rIte AnI pachIthI paNa vyaktatA thAya? te kahe che - uSNa avazeSa thoDuM paNa uNa mAna. zikhI-agni thaIne prApta kASThAdi thatAM pharI javalita thAya - saLage. e pramANe avyakta cita madirAdi saMparka AdithI thaIne agnivat punaH vyakta thAya che. ATaluM prAsaMgika kahyuM. [1485] have prakAMta vastu zuddhi karAya che, zuM prakAMta ? kAyika Adi traNa bhede dhyAna. e pramANe rahela hotA "aMtarmuhartakALa ekAgra citathI dhyAna thAya che." je kahyuM che, amArA ziSyone virodhanI zaMkAthI saMmoha thAya. tethI tene dUra karavAne mATe zaMkA kahe che - pUrve je te kahyuM - traNa bhede dhyAna hovA chatAM pUrve cittanI ekAgratA te dhyAna kahela che, AgaLa kahyuM ke - x - gaNe yoge dhyAna varte che to A paraspara viruddha kahetA traNe bhede dayAna hovAthI aneka viSayanuM dhyAna prApta thaze. tathA manathI kaMIka dhyAve, vacanathI kaMIka dhAraNa kare ane kAyAthI kriyA kare che. e rIte anekAgratA thAya. AcArya A zaMkAno anAdara karI sAmAnyathI ekAgracitane hRdayamAM dhArIne kahe che - je anekANa che te citta dhyAna nathI. zaMkA-ukta nyAyathI anekANa trividha dhyAnamAM to dhyAna-paNAnI anupapatti thaze. nA, tema nathI. abhiprAya na jANavAthI tamane A zaMkA che. [1486] manasahitathI ja kAyA vaDe kare che. je teno saMbaMdha ahIM karAya che. arthAt upayukta thaIne je kare che. - vANI je bole, te paNa mana sahitatAthI, te ja bhAvakaraNa varte che. bhAvakaraNa te dhyAna che. manorahita dravyakaraNa na thAya. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa/35,36 ni : 14B9 thI 1496 115 tethI A pramANe kahe che - ahIM anekAgratA ja nathI, kemake badhAmAM manaH vagerenA ekaviSayapaNuM che. tethI kahe che - te je mana vaDe dhyAve che, te ja vacana vaDe bole che, te ja kAyAthI kriyA kare che. Ama pratipAdita karatAM bIjA kahe che ke - | [148] ziSya pUche che - jo tamAruM citta dhyAna aMtarmuhUrta kALa nA vacanathI. che, e pramANe dhyAna paNa yitane pAme che. tethI kAyika ane vAcika dhyAnano asaMbhava che. tethI nize citta e ja dhyAna che, bIjuM nahIM, ema vicAravuM joIe. dhe A IcchavA yogya nathI - na thAya. kAcika ane vAcika dhyAnamAM dhyAna asaMbhava nathI, ema abhiprAya che. - X- jo ema che to tamArA citathI dayAna anya che. tethI avaya dhyAna e cita nathI ema jANavuM. A gAthArya che. [1488] AcArya kahe che - amyupagamathI doSa nathI. tethI kahe che - niyamathI citta e dhyAna che. paNa dhyAna to cita na paNa thAya, kemake tyAM vikalame che. A arthamAM daSTAMta kahe che - jema khadira te vRkSa hoya ja, paNa vRkSa khadiranuM paNa hoya ane khadira sivAyanA dhava AdinuM paNa hoya. bIjA vaLI A be gAyAne ullaMghIne gAyA avayava AkSepa dvArathI anyathA kahe che - je kahela che ke "cita ekAgratAthI te dhyAna karato nathI." A asatuM che kema ? jo te cita e dhyAna e pramANe dhyAna paNa citane pAme. * x * yita te dhyAna nathI paNa citathI anya evuM jJAna te dhyAna che. [nA, tema nathI) avyaktAdinuM cita te dhyAna nathI ItyAdi - x * x * prasaMgathI ATaluM basa che. have bIjo 'ucita' nAme kAyotsarga bheda, te vyAkhyAta ja che. vizeSa che ke, temAM - dhyAna catuTya adhyAyI lezyA parigata jANavo. * niyukti-1489 thI 1496 + vivecana : o have trIjo kAyotsarga bheda kahe che - Ad ane raudra dhyAna dhyAvatA je rahe, te kAyotsarga dravyathI uskRita ane bhAvathI nisanna jANavo. o have cotho - dharma ane zakya baMne dhyAna je dhyAve te kAyotsarga 'nisannauchUita' jANavo. te glAna ane ravira mATe kahyo che. o have pAMcamo kAyotsarga - je dharma ane zukla dhyAna paNa na kare ane Ad ane zaidra dhyAna paNa na kare. te nisaraNa kAyotsarga vizeSa e ke 'niSaNa' evo te dhamadine na dhyAve. * have chaThTho kAyotsarga - Ad ane raudra baMne dhyAna 'nisaNa' kare, evo kAyotsarga nisaNanisaNa jANavo. o have sAtamo kAyotsarga- dharma ane zukla baMne dhyAna 'nivaNa' kare evo kAyotsarga 'nivaNozthita' jANavo. vizeSa e - kAraNika ja plAna, sthavirAdi je niSaNa paNa karavane asamartha hoya te nivaNakAri kAyotsarga grahaNa kare.. 116 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 o have AThamo kAyotsarga - dharma ane zukla baMne na dhyAve. Ad ane rauddha paNa na dhyAve, Avo kAyotsarga 'nivaNa' jANavo - 4 - o have navamo kAyotsarga - Ad ane rauddha baMne dhyAna je 'nivaNa' dhyAve che, Avo kAyotsarga 'nivaNazanivaNao' kahevAya. vizeSa e ke je gura vaiyAvaccAdi vaDe vyAkRta hoya tevo kAraNika samartha hovA chatAM 'niSaNa' - besIne kAyotsarga kare che. ahIM sudhI kAyotsarga kahyo. temAM adhyayana zabda kahevo joIe. te anyatra kahela hovAthI ahIM kahela nathI. nAma nipajJa nikSepa kahyo. have sUjhAlApaka niSajJa nikSepano avasara che, te sUtra hoya to thAya. sukha ane sUkAnugAma ItyAdi vistArathI have kahIe chIe. te A pramANe che - * sUtra-3 : he bhagavan ! huM sAmAyikano svIkAra karuM chuM - cAva4 - mAra [bahira) AtmAne vosirAvuM chuM. [AkhuM sUka jovA juo sUpa-ra) * vivecana-39 : AnI saMhitA Adi lakSaNA vyAkhyA jema sAmAyikAdhyayanamAM kahI te mujaba jANavI. A sUtra karI kahevAnuM prayojana ame AgaLa kahIzuM. * sUtra-38 : huM kAyotsargamAM sthira rahevAne IcchuM chuM. meM je koI daivasika aticAra sevela hoya>> sUjha-15-mujaba AkhuM sUtra kahevuM * vivecana-38 : * x * temAM "huM kAyotsargamAM sthira thavAne IcchuM chuM" ItyAdi AkhuM sUtra che, tene saMhitA kahe che o pado:- huM IcchuM chuM, sthira rahevAne, kAyotsargamAM, meM, daivasika atiyAra ItyAdi jANavA. padArtha : prAIma - huM IcchuM chuM, abhilASA karuM chuM. thAtuna - rahevAne mATe. THf - temAM kAya eTale deha, usarga, - tajavAne. zeSa padArtho, jema pratikramaNamAM kallA temaja jANavA. padavigraha :- je samAsamAMji pado che, te temaja rahe che temAM "huM sthira rahevAnuM IcchuM chuM." zemAM ? kAyotsargamAM. bAkIno pada-vigraha pratikramaNa adhyayana mujaba jANavo. cAlanA ane pratyavasthAna yathAsaMbhava AgaLa kahIza. * sUjha-39 : che tenuM uttarIkaraNa karavA mATe, prAyazcita karavA vaDe, vizahiddha karavA vaDe, zalya rahita karavA vaDe pApakarmonA nighatanane mATe huM kAyotsargamAM sthira thAuM chuM. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa/39 ni - 1489 thI 1496 113 0 PMtha [sivAya ke, nIcenA kAraNo sivAya - zvAsa levAthI, zvAsa mUkavAthI, udharasathI chIMkathI, bagAsAthI, oDakArathI, vAtanisargathI, bhramarIyA, pittamUchathiI. - sUkSma aMga saMcAlanathI, sUkSma pha saMcAlathI, sUjha daSTi saMcAlanathI. ItyAdi AvA kAraNothI (AyAro vaDe mAro kAyotsarga bhaMga na thAo, virAdhita na thAo. (yAvata) jyAM sudhI, huM arihaMta bhagavaMtone namaskAra karIne huM kAyotsarga na pAruM, tyAM sudhI sthAna vaDe sthira thaIne, vANI vaDe sthira thaIne dhyAna minI vaDe sthira thaIne mArI kAyAne vosirAvuM chuM. * vivecana-39 : 0 taH - tenuM arthAt anaMtara prastuta zrAmasya yoga samUhanuM kaMIka pramAdathI khaMDana ke virAdhanA thaI hoya, tenuM uttarIkaraNanA hetubhUtathI huM kAyotsargamAM sthira thauM chuM. - temAM uttakaraNa eTale punaH saMskAradvArathI uparikaraNa kahevAya che. uttara evuM te karaNa te uttakaraNa. anuttarane uttara karavuM te uttarIkaraNa. kRti - karaNa, te prAyazcittadvArathI thAya che. tethI prAyazcita karaNa kahe che - "prAyazcitta' zabda pachI kahIza. tenuM karavuM te * prAyazcita karaNa, tenA vaDe athavA sAmAyikAdithI pratikramaNa paryanta vizuddhi kadlamAM mULakaraNa. A punaH uttarakaraNa, have tenAthI uttakaraNa te prAyazcitta karaNa.. prAyazcita karaNa vizuddhi dvArathI thAya che. tethI kahe che - vizAhI karaNa vaDe. vizodhana te vizaddhi. aparAdhathI malina AtmAnuM prakSAlana. tenA karaNanA hetubhUtapaNAthI. A vizuddhikaraNa vizacakaraNa dvArathI thAya che tethI kahe che - - visalIkaraNeNaM - jemAMthI mAyA Adi zalyo cAlyA gayA che te vizalya, tenA karaNanA hetubhUtathI. pApa karmonA nirdhAtana mATe. pApa - saMsAranA tibaMdhana rUpa, varSa - jJAnAvaraNIya AdinA, nighatina nimite - vyApati nimite. zuM ? kAyotsarga - kAyAnA parityAga mATe rahela chuM. arthAt kAyotsarga karuM chuM. arthAt pravRttivAnuM kAyAno parityAga karuM cuM. zuM sarvathA kare che ? nA, tei mATe AgaLanuM sUtra juo -] o sannattha - anyatra, sivAya ke nIcenI pravRttimAM houM. ucchavAsa - uMco ke prabaLa zvasita che. niHzvasita * adhaH ke nIco zvAsa karavo che. kAsita - khAMsavuM, suta-chIMka, jaibhita-mbagAsu, pahoLA karelA vadanano prabaLa pavana nirgama. ugAra-oDakAra, vAta-nisarga eTale apAna mArge pavananuM nIkaLavuM che. bhamalI-Akasmika zarIra bhamavArUpa ke cakarI. pitamUcha * pitanI . 118 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 prabaLatAthI kaMIka mUcha Ave che. - sUkSama - aMga saMcAlana eTale lakSyAlakSya vaDe gAtra vicalana prakArothI ruMvADA ubhA thavA vagere. khelasaMcAra - sayogI vIrya sadravyatA vaDe te kaphano saMcAra thavo che. daSTisaMcAra - nimeSAdi. ATTITY - AkAra ati sarvathA kAyotsarga apavAdanA bhedo tevA AgAme vidhamAna hovA chatAM, bhagna-sarvathA nAzita, virAdhita * dezathI bhaMgana thAo - mArA kAyotsargano keTalo kALa sudhI ? jyAM sudhI arahaMta bhagavaMtane namaskAra karIne huM kAyotsarga na pAruM tyAM sudhI. ahIM yAvat e kALanuM avadhAraNa che. arahaMta- azokAdi ATha mahApAtihAryAdirUpa pUjAne yogya hovAthI arahaMta. nA - dilANa, jemAM vidhamAna che te bhagavaMta. AvA arahaMta ane bhagavaMta saMbaMdhI namaskAra vaDe arthAt "namo arahaMtANaM' bolIne huM mAruM nahIM - pAra pahoMcu nahIM tyAM sudhI. zuM ? te kahe che. tAva, kALano nirdeza che, tyAM sudhI. vAya - deha, zarIra. TAII - uddhasthAnathI, mauna * vacananirodharUpa, dhyAna - zubha dhyAna vaDe. akhANuM - potAne. bIjA AlAvo bolatA nathI. vosirAma - pari tyAga karuM chuM. ahIM AvI bhAvanA che - kAyAne sthAna, mauna, miAna kiyA sivAya bIjI kriyAnA adhyAsa dvArathI huM tyAga kare che. namaskArapATha sudhI lAMbA hAtha karI, vANInA prasArano nirodha karIne, prazasta yAnAnugata ubho rahIza tathA kAyotsarganI samAptimAM namaskAra na bole, tyAM sudhI teno bhaMga ja jANavo e pramANe A tAvat zabdano saMkSepArtha kahyo. avayavArtha bhANakAra kaheze. temAM 'charfka kafSa kSa Na' ItyAdi sUtranA avayavane AzrIne kahe che : praznaH- zuM prayojana rahitapaNAne kAraNe kAyotsarga sthAna na karavuM ? tathAvidha paryaTanavatu Ama kahyuM. [uttara prayojanarahitapaNuM asiddha che kemake - * prakSepagAthA-1,2, niyukti-149Rvivecana : A saMbaMdhagAthA koI bIjA kartAnI che. to paNa upayogasahita hovAthI, tenuM vyAkhyAna karIe chIe. kAyotsargamAM ukata svarUpe rahIne vipakaMpatha hoya, maunamAM rahela ane ekAgracitta hoya. koNa ? muni-sAdhu. zA mATe ? daivasika aticAra [AlocanAce. A zabdathI rAjhika Adi paNa levA. pachI zuM ? te kahe che - je kAraNathI samyak - azaTha bhAvathI gurujana samA nivedanathI ema jANavuM. te ATha prAyazcittakaraNathI AtmAne A zodhita kare che. ane aticAra malanuM prakSAlana kare che ane te aticAranA parijJAnathI avikala kAyotsargamAM rahelane kAyotsarga sthAnanuM kArya hoya che. vaLI - je kAraNe jinezvara bhagavaMte A kAyotsarga kahela che. te kAraNe kAyotsarga sthAnanuM kArya che. A be Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 5/39 ni - 1497 gAyAno artha kahyo. A kAraNathI kAyotsargane mokSapaMyA tIrthaMkare ja kahela che. kemake tenA pradarzaka che. kAraNamAM kAryanA upacArathI, mokSapatha vaDe upadiSTa che te divasa Adi aticAranA parijJAna upAyapaNAthI jANIne pachI dhIre - sAdhuo, ahIM divasanA aticAranA jJAnArthe kahyuM tenAthI rAtri aticAranuM jJAna paNa samajavuM. [sAdhuo] kAyotsargamAM rahe che. tethI kAyotsarga sthAnanuM kArya che ja, kemake prayojana sahita che. hamaNAM je "divasanA atiyAranA jJAnArthe'' kahyuM, temAM sAmAnyathI viSayanA 119 dvArathI te aticArane darzAvavA kahe che - * niyukti-1498 + vivecana : zayana, Asana, anna, pAna, caitya, yati, zayyA, kAya, uccAra, samiti, bhAvanA, guptinA viSayamAM vitaya AcaraNAmAM thayela aticAra zayananA vitha AcaraNa thatAM aticAra, arthAt saMthAro Adi avidhithI grahaNa karavA AdimAM aticAra, A pramANe Asana, pIThaka Adi, anna, pAna Adi avidhithI grahaNa karavAthI thayela atiyAra. caityanA viSayamAM vitatha AcaraNa ke avidhithI vaMdana karavA vaDe aticAra, yati saMbaMdhI vitatha AcaraNa ke vinayAdi na karavAthI aticAra. zayyA eTale vasati tenA viSayamAM vitatha AcaraNa, avidhi vaDe pramArjanAdi ke strI Adi saMsakta vidhi vasati ItyAdithI aticAra. hrAva - kAyikI, mUtrakriyA saMbaMdhI vitathAcaraNa, jemake aDilamAM mUtrAdino tyAga karavo athavA apaDilehita sthaMDilamAM mUtrane parakavavuM. uccAra-maLa, temAM kAyikIvat vitayAcAra jANavA. samitimAM vitathAcaraNa thatAM aticAra. samiti - IryAdi pAMca prakAre mukhyatAthI kahI, te 'pratikramaNa' adhyayanathI jANavI. temAM je vitathAcaraNa, tene avidhithI AcaravI ke na AcaravI. bhAvanA - temAM vitathAcaraNathI aticAra, bhAvanA - anityatvAdi bAra. athavA pacIza bhAvanA, jema 'pratikramaNamAM kahI, temAM vitathAcaraNa. tene avidhithI sevana karavAdithI thayela. gupti - manogupti Adi traNa gupti, jema pratikramaNamAM kahela che te. temAM vitathAcaraNa samitivat jANavuM. A sAmAnyathI viSayadvAra thakI atiyAra kahIne have kAyotsargamAM rahela muninI kriyAne jaNAvatA kahe che - * niyukti-1499,1500-vivecana : goma - pratyUSa, mukhavastrikA Adi zabdathI bAkInA upakaraNa levA. tenAthI Ama kahe che - gosathI AraMbhIne mukha vastrikA viSayamAM daivasika aticArone Aloce arthAt avaloke, nirIkSaNa kare. jemake avidhi thakI paDilehaNa karyu athavA paDilehaNa na karyu. pachI badhAM aticArone mukhavastrikAnA paDilehaNathI AraMbhIne kAyotsarga avasthAna sudhImAM hoya tene buddhi vaDe avalokana karIne samApti sudhI laI jaIne Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ATalA che, AthI AgaLa aticAra nathI, tema citamAM pratiSedha karaNa AdirUpa AlocanA kare che arthAt sthApe che. hRdayamAM doSone sthApIne yathAkrame pratiovanA anulokyathI ane AlocanAnulombathI (temAM) pratisevanAnuM lomsa eTale je je rIte Asevita hoya te, AlocanAnulomya te pahelA laghu aticAra Aloce pachI guru-moTA aticAra Alove. jyAM sudhI tene guru namaskArathI pAre nahIM, tyAM sudhI-teTalo kALa, sUkSma ucchvAsa-ni:zvAsa sudhI, [zuM kare ?] pratikramaNa adhyayanamAM kahela dharmadhyAna ke zukladhyAna kare. * niryukti-1501 + vivecana : daivasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsaki te pratyekamAM traNa gamo pAMcemAM jANavA. ------ divasa vaDe thayela te daivasika, e rIte rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane vArSika pratikramaNamAM eka-ekamAM traNa gaNo jANavA. traNa gamo kaI rIte ? sAmAyika karIne kAyotsarga karavo, sAmAyika ja karIne pratikramaNa ane sAmAyika ja karIne pharI kAyotsarga. 120 ahIM je divasAdithI tIrtha sthapAyuM, tyAM divasa pradhAna che, tethI pahelAM daivasika kahyuM. ahIM ziSya pUche che - * niyukti-1502 thI 1504-vivecana : prathama kAyotsargamAM sAmAyika karIne, pratikramaNamAM tyAM bIje sAmAyika karIne. trIjo pharI kAyotsarga, pratikramaNanI upara kare. ahIM kahe che - samabhAvami - ahIM samabhAvamAM sthitane bhAva pratikramaNa thAya che, anyathA thatuM nathI. tethI samabhAva arthAt rAga-dveSanI madhyavartI sthita AtmA jeno che te sthitAtmA. divasanA aticArane jANIne kAyotsarga karIne gurunI pAse atiyAranuM nivedana karI, pachI pradatta prAyazcitane samabhAvapUrvaka ja svIkArIne pachI tenuM pratikramaNa kare. e pramANe ja samabhAvamAM rahelane cAstrinI zuddhi paNa thAya che, ema karIne trIjo sAmAyika kAyotsargamAM pratikramIne uttarakALabhAvi kare che. e gAthArtha che. A pratyavasthAna che - svAdhyAya, dhyAna, tapa, auSadhamAM, upadeza, stuti pradAnamAM, saMtaguNa kirtanamAM punarukta doSa na lAge. ahIM kho me taivasio vAro e ItyAdi sUtranuM pUrve vyAkhyAna karela hovAthI, tene choDIne "tama micchAmi yudhdhaOM' sUtra avayavanI vyAkhyA karavAne kahe che - * niryukti-1505,1506 + vivecana : "micchA mi dukkaDaM"mAM mi - mArdavatAne sUcave che, thru e doSanA chAdana mATe che, mi - maryAdAmAM sthita ItyAdi - 4 - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMe pa/39 ni - 1505,1506 121 A baMne gAthA je pramANe sAmAyika adhyayanamAM vyAkhyAyita karela che, te pramANe ja jANavI. he 'taH 3ttarA ' e sUtra avayavanuM vivaraNa kare che. * niyukti-1500 thI 150-vivecana : [150] khaMDita-sarvathA bhAMgela, visadhita-dezathI bhAMgela prANAtipAtAdinI nivRtirUpa mULaguNanI sAthe piMDavizuddhi Adi vaDe vartatA uttaraguNa sahita tenuM uttarakaraNa karAya che athati AlocanAdi vaDe puna:saMkaraNa karAya che. deTAMta kahe che - jema gADAM ke rathanA aMgarUpa - bI ke cakrathI grahaNa karelane, te gADAMnA khaMDita ke visadhita akSa, avalaka AdinuM uttakaraNa karAya che. have 'prAyazcittakaraNa' e sUtra avayavanI vyAkhyA kahe che - [1508] pApa eTale karma, te pApane je kAraNathI chede che, tene prAyazcitta kahe che, te kAraNathI. saMskRtamAM to pApane chede te 'pApadi ' kahevAya che athavA prAyaH cita eTale jIvane zodhe che - karmamalane vimala kare che. te kAraNathI prAyazcita kahevAya che. athavA - prAyaH bahulatAthI citta potAnA svarUpathI AmAM hovAthI te prAyazcita che. prAyaHgrahaNa saMvAdinA paNa tevA prakAranA cita sadbhAvathI che. [1509] have 'vizodhikaraNa' ItyAdi sUtra avayavanI vyAkhyA - dravyathI ane bhAvathI be prakAre vizuddhi kahI ane zalya (paNa kahyuM] ekaekanI zuddhi paNa dravya-bhAva bhedathI ane zalya paNa be bhede che. temAM dravyazuddhirUpa AdinI ane vastra AdinI jANavI. bhAvazuddhi - prAyazcittAdithI AtmAnI thAya te ja. dravya zalya - kAMTA, zilImukhaphalAdi. bhAvazarA-mAyA di. sarve jJAnAvaraNIyAdi karma te pApa kahevAya. zA mATe ? je kAraNatI te karmo vaDe jIva saMsAra-tiryaca, nAka, deva, manuSya bhavanA anubhAvarUpa saMsAramAM bhame che. tathA baLela doraDA samAna bhavopagrAhI karmo aA hoya to paNa kevalI paNa muktine pAmatA nathI. e pramANe karmo dAruNa saMsAramAM bhramaNanuM nimitta che. have "annatya usasie" avayavanuM vivaraNa kare che - * niyukti -1510 thI 1516-vivecana : [1510] urva ke prabaLa zvAsa te ucchavAsa. tene nirdhe nahIM. abhigrahaNa karAya te abhigraha, abhigraha vaDe nivRtta te Abhigrahika - kAyotsarga, tenA avyatirekathI te kata paNa Abhigrahika kahevAya che. A paNa abhibhava kAyotsarga kArya che. vaLI 'ceTA' kAyotsargakArI, te bilakula na niraMdhe. kema ? te kahe che - ucchavAsanA nirodhathI jadI maraNa thAya che. tethI sUkSma ucchazvAsa ja cetanAthI mUke che. jethI satvono ghAta na thAya. 122 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have sita - khAMsavuM ItyAdi sUkAIne jaNAve che - [1511] A kAyotsargamAM khAMsI, chIMka, bagAsu Adi yatanAthI karAya che. zA mATe ? jethI khAMsI AdithI udbhavela vAyu eTale ke bAhya vAyu zaruma na banI jAya. kevA prakAre ? tIvra uSNa, bahAranA vAyunI apekSAthI ati uSNa. na kare ke na niraMdhe. kemake khAMsI AdinA sarvathArodhamAM asamAdhi thAya ane 2 zadathI maraNa paNa saMbhave che. vaLI masaka Adi, khAMsI AdinA samudabhavela pavanamAM glemathI abhihata thaIne mare che. bagAsAmAM mukhamAM praveza karaze, tethI AgaLa hAtha rAkhavo te yatanA kahI. zaMkA - 'nizvasita' e sUtra avayavanI vyAkhyA karI nathI, temAM zuM kAraNa che ? te kahe che - [1512] 'usita' zabda sAthe tulya yogatvathI hovAthI tenI vyAkhyA karI nathI. have "ugArita' ItyAdi sUga avayavanI vyAkhyA karavA mATe kahe che - vArtAnasaff - ukta svarUpa udgAra paNa, temAM A vidhi che. 'yatanA' zabda karAya che, 'nisapTa'-choDela zabda bolAto nathI. e rIte teno virodha paNa karato nathI. kemake vAtanisarganA nirodhathI asamAdhi bhAva thAya che. athavA ugAramAM ADo hAtha apAya che. bhamarI ane mUchamAM sahasA patitane Ama virAdhanA thaze. have 'sUkSma aMgasaMcAra" ItyAdi sUtra avayavanI vyAkhyA - [1513] vIryanI sayogatAthI kAraNe sUma-snAdara dehamAM avazya saMcAra thAya che. vIrya-vIyantirAyanA kSayopazamajanya Atma pariNAma kahevAya che. yoga - mana, vacana, kAyA. temAM vIryasayogatAthI ja sUma ke bAdara atiyAra thAya che, mAtra vIryathI nahIM. zarIra hoya to ja thAya che, azarIrIne na thAya. temAM bAhya romAMca Adi, mAri zabdathI utkaMpa levo. maMta: madhyamAM glekha vAyu Adi viyare che. have "sUma daSTisaMcAra" sUtra avayavanI vyAkhyA kare che. [1514] avalokana te Aloka, te avalokamAM cala te avalokacala thatu darzana lAlasA. cakSa eTale nayana. ema hovAthI mananI mAphaka - aMtaHkaraNanI mAphaka te cakSane sthira karavA kara che. arthAta sthira karavA zakya nathI. kemake te rUpa vaDe AkSipta thAya che athavA te svabhAvathI ke naisagikapaNe svayaM calita thAya che arthAta potAnI meLe ja calita thAya che. je kAraNe ema che, te kAraNathI kAyotsargakArI AMkha maTakavArUpa nimeSano rodha na kare. zA mATe ? [1515 nirnimeSa mATe je yatna karavAmAM upayoga che, tenAthI sajjanone dhyAna dhyAvavuM abhipreta thatuM nathI. ekarAginI pratimAne svIkArela mahAsattazALI animiSa nayane paNa arthAt nizcala nayane paNa dhyAna karavA samartha che. have ivamAmAyAvi ItyAdi sUjha avayavanI vyAkhyA - Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He pa/39 ni - 1510 thI 1516 123 (1516] jo jyotino sparza thAya che, tyAre DhAMkavAne mATe kalA-kAmaLanuM grahaNa karatAM kAyotsarga bhaMga thato nathI. zaMkA - 'namo arihaMtANaM' bolIne ja pAravAnuM hoya to te kaMbalanuM grahaNa kema kare ? ke jethI teno bhaMga na thAya, tema kahyuM. samAdhAna - ahIM namaskArathI pAvAno ja aviziSTa kAyotsarga karAto nathI, paraMtu je jenA parimANa je kAyotsargamAM kahela che, tenI AgaLa parisamApti che, temAM namaskAra na bolavAthI bhaMga ItyAdi thAya paNa aparisamAptimAM paNa bole to kAyotsargano bhaMga thAya. paraMtu te ahIM thato nathI. ema badhe vicAravuM. fchaf na - bIlADI, uMdara Adi vaDe AgaLathI nIkaLe. ahIM paNa AgaLathI sarakatA kAyotsarga bhaMga thato nathI.. bodhika - cora, temanA vaDe kSobha, rAjAdithI kSobha ItyAdimAM asthAne paNa uccAraNa karato ke uccAraNa na karato kAyotsarga na bhAMge. sarpadaMza - potAne ke bIjAne thAya tevI sthitimAM sahasA ja te uccAre to kAyotsarga bhaMga na thAya. te sivAyanA - ukta kAraNo sivAya kAyotsargano bhaMga thAya che. have sAmAnyathI kAyotsarganI vidhinuM pratipAdana kare che. * niryukti-1510 thI 1523-vivecana : [1513] vaLI te kAyotsarga kartA sUrya sahita evA divasamAM ja mUtra ane maLa tathA kALa-bhUminI pratyuprakSepaNA kare che. bAra prazravaNa bhUmio che. Alaya paribhoganI aMdaranI che ane bahAranI che. e pramANa uccArabhUmi paNa cha che. AnuM pramANa tII jaghanyathI eka hAthane cAra AMgaLa cAvatu acetana che. utkRSTa pramANa spaMDila bAra yojana hoya. paNa teno ahIM adhikAra nathI. kALabhUmio traNa che - 'kALamaMDala' nAmathI. jayAM sudhI Ano bIjA zramamayoga kALaveLAmAM kare che, tyAM sudhI prAyaH sUrya astane pAme che. pachI - "asta pAmatA potAnA sthAnamAM utsarga sthApe" tema kahela che, anyathA jene jyAre vyApAra parisamApti thAya che, te tyAre ja sAmAyika karIne rahe che. [1518] A vidhi koI kAraNAMtare gurune vyAghAta hotA che. paraMtu jo nirNAghAta hoya to - ja tivyaghiAta ja hoya to sarva Avazyaka - pratikramaNa pachI kare. badhAM paNa gurunI sAthe kare. - X * (1519] jo guruthI pAchaLa rahe tyAre - bAkInA sAdhuo zakitane anurUpa, je jeTalo kALa rahevAne samartha hoya to gurane pUchIne svasthAnamAM sAmAyika karIne rahe che. kayA nimite -sUtrArthanA smaraNanA hetuthI. "AcArya daivasikamAM sthita thAya che." AcAryanI AgaLa rahIne tenI sAmAyikanA pUrA thayA pachI daivasika aticArane vicAre che. 124 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 bIjA kahe che - jyAre AcAryo sAmAyika kahe che, tyAre teo paNa tyAM rahIne ja sAmAyika sUtranI gurunI sAthe vicAraNa kare che. pachI daivasika kare che. [15ra0] bAkInAne yathAzakti ema kahyuM. jemanI kAyotsargamAM rahevAnI zakti ja nathI, te zuM kare ? e rIte temAM rahela vidhine jaNAvavA mATe kahe che - je koI sAdhu kAyotsargamAM rahevAne asamartha hoya, to te kevo hoya ? bALa, vRddha, glAna, guru vaiyAvacca karaNAdithI paribhrAMta hoya ane e paNa vikathArahita thaI sUjhAni dhyAve. kyAM sudhI ? jyAM sudhI gurao kAyotsargamAM rahelA hoya. [15ra1] AcArya daivasikamAM sthita hoya tema kahyuM, tenI vidhi kahe che - guru cAlavAthI ke ceNa rahitatAthI jo daivasika bamaNuM ciMtave che, tyAre bIjA tyAM sudhI eka guNane ghaNIvAra sudhI ciMtave. vizeSa e ke ahIM ceSTA zabda vyApAra-pravRttirUpa jANavo. [1522] nadaHIT - kAyotsarganI samAptimAM namaskAra vaDe pAratA "namo arahaMtANa" bole. caturvizati- jenA vaDe A tIrtha upadeza karAyela che, tenA tIrthakaro gaSabhAdi covIzanI nAmoccAraNapUrvaka stavanA kare. * sUga-40 thI 46 - "logasa umagare" sAta gAthAnuM evuM A sUtra pUrve bIjA adhyayanamAM suga-3 thI 9 nA kramamAM kahevAyela che, te joI levuM. * vivecana-40 thI 46 : kRtikarma te - pachI gurune vaMdana karavAnI IcchAvALA saMrdezakane pramAjIne bese che, pachI muhaspatti paDilehIne mastaka sahitanI uparanI kAyAne pramA che, pramAIne parama vinayathI trikaraNa vizuddha kRtikarma kare che arthAt vaMdana kare che. kahyuM che - AlocanA, vyAkaraNa, saMpagna, pUjanA, svAdhyAyamAM ane aparAdhamAM gurune vinayanA mULarUpa vaMdana kare. 0 AlocanA - e pramANe vAMdIne, ubho thaI, baMne hAthamAM joharaNa grahaNa karIne, ardha-avanata kAyAthI pUrvapariciMtita doSone ratAdhikanA krame saMyatabhASAthI jema gura sAMbhaLe tema vadhatA jatA saMvegapUrvaka ane bhayavimukta AtmA vizuddhi nimite vinayathI AcAryanA caraNomAM jaIne AlocanA kare che. - x - pApa karelo manuSya paNa gurunI pAse AlocanA ane niMdaNA karIne, jema bhAravAhaka bhAra utArIne haLavo thAya tema ati haLavo thAya. tathA utpanna ke anutpanna mAyA prati mArgane haNavo joIM, (jethI) AlocanA, niMdanA, gaha vaDe bIjI vAra te na thAya. tenuM je prAyazcitta mArgavid guru batAve, tene te pramANe anusaravuM joIe. jethI anavasthA prasaMga na Ave. 0 pratikamaNa - doSone AlocIne guru dvArA apAyela prAyazcita sAmAyikapUrvaka Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa4i0 thI 46 ni - 1517 thI 1523 1pa 126 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 adholokamAM amarAdi bhavanomAM, tIchalokamAM dvIpa ane jyotiSa vimAnAdimAM tathA urvalokamAM saudharmAdimAM arahaMta caityo che. - temAM azokAdi ATha mahAprAtihAryarUpa pUjAne yogya che arahaMta arthAt tIrthakaro, temanA caityo-pratimArUpa. ahIM bhAvanA A pramANe che - vitta eTale aMta:karaNa, temAM bhAva ke karmamAM caitya' zabda thayo. temAM arahaMtonI pratimA prazarasta samAdhi yitamAM utpAdana karatI hovAthI tene arahaMta caitya kahevAya che. vaya - zarIra, teno utsarga - AgAra sahita sthAna mauna dhyAna kriyA sivAyanI bIjI kriyAno parityAga. te kAyotsarga. [zaMkA] zuM arahaMta caityono kAyotsarga kare che ? (samAdhAna nA. A padano saMbaMdha vaMdananimite Adi sAthe che. tethI arahaMtacaityanA vaMdana nimite huM kAyotsarga karuM chuM. tema kahevuM. temAM vaMdana - abhivAdana, prazasta kAya-vA-mananI pravRtti. tenA nimite eTale tenuM phaLa mane kaI rIte kAyotsargathI maLe. A pramANe badhAM padomAM bhAvanA karavI. samabhAvamAM rahIne pratikramavuM joIe. samyak upayukta padaMpadathI pratikamaNasUtra kahe che, te anavasthA prasaMgabhIto, anavasthAmAM vaLI tilahArakazizunuM daSTAMta che. o kRtikarma - pachI khAmaNA nimite pratikamIne pratikAMta AtmavRtta nivedanArthe vAMde che. pachI AcAyadine pratikamaNArthe ja darzAvato khamAve che. kahyuM paNa che ke AcArya, upAdhyAya, ziSya, Adharmika, kala ane gaNamAM je koI paNa prati mArAthI kapAya thayo hoya te badhAMne mivighe khamAvuM chuM. pUjya evA zramaNasaMghane mastake aMjali karIne, badhAMne khamAvIne huM paNa badhAMne khamuM chuM. badhI ja jIvarAzine vize, bhAvathI dharmamAM sthApela nija cittavALo huM te badhAMne khamAvIne, huM paNa badhAMne khamuM chuM. e pramANe AcArya Adine khamAvIne pachI koI anAbhogAdi kAraNe durAlocita thAya ke pratikAMta thAya to pharI paNa sAmAyika karIne cAritra vizodhana arthe kAyotsarga kare che. [1523] A cAoitsarga, cAritrAticAra vizuddhi nimite kahela che. te 50 ucchavAsa parimANa ce. pachI namokkAra vaDe pArIne vizuddha cAritrI, vizuddha dezako, darzana zuddhi nimite nAmotkIrtana kare [logasa kahe. cAstri vizodhita A darzana vizuddhi karIne pharI nAmotkIrtana ja kare che - logasasarA te caturvizatistavamAM kahela hovAthI ahIM pharI vyAkhyAyita karatAM nathI. caturvizatistava kahIne darzanavizuddhi nimite ja kAyotsargakaravAne mATe A sUtra bole che - * sUjha-43 - lokamAM rahelA sarve arahaMtacaitya * arahaMta pratimAne AzrIne - temanuM laMbana laIne huM kAyotsarga karuM chuM. [kevI rIte ?]. vaMdana nimite, pUjana nimitte, sakAra nimitte, sanmAnanimite, bodhilAbha nimite, nirUpasarga [mokSa nimite. vadhatI jatI zraddhA vaDe, medhA vaDe, dhRti vaDe, dhAraNA vaDe ane apekSAthI huM kAyotsargamAM sthira thAuM chuM. * vivecana-47 :sarvalokamAM ahaMtu caityone huM kAyotsarga karuM chuM. temAM - kya - dekhAya che, kevaLajJAnathI bhAsvara thAya che te loka - cauda rAjarUpa grahaNa karAya che. kahyuM che - dharmAdi dravyonuM vartavuM je mAM hoya che, te dravyo sAthe ce te loka, tenAthI viparIta te aloka. sarve te adho, tIcha ane urva bhede che. A sarvalokamAM eTale ke gilokamAM. pUjana nimitte. pUjana - gaMdha, mALA Adi vaDe abhyarcana. satkAra nimite. zreSTha vA, AbharaNa Adi vaDe abhyarcana te sakAra. (zaMkA jo pUjana ane satkAra nimite kAyotsarga karAya che, to pachI satkAra ane pUjana ja kema nathI karAtA ? [samAdhAna dravyastavanA apradhAnapaNAthI. - - zrAvako pUjana ane sakAra kare ja che, sAdhuo paNa prazasta adhyavasAya nimite e pramANe bole che. samAna nimite - temAM stuti Adi vaDe guNanI unnati karavI te sanmAna. mAnasanI prIti vizeSa evo artha paNa bIjA kare che. zuM vaMdana, pUjana, stakAra, sanmAna ja nimite che ? tethI kahe che - bodhinA lAbha nimite. bodhilAbha eTale jinapaNita dharmanI prApti. to zuM bodhilAbha ja nimita che? tethI kahe che - nirupasarga nimite. nirupasarga eTale mokSa. Avo kAyotsarga karAto hovA chatAM zraddhAdi hitane abhilakSita arthanuM sAdhavuM pUratuM nathI. tethI kahe che - zraddhAthI, medhAthI ItyAdi. zraddhAnA hetubhUtatAthI huM kAyotsargamAM sthira thayo chuM, balAbhiyogAdithI nahIM. zraddhA-nija abhilASa. medhA-paTavathI, jaDatAthI nahIM. athavA medhAthI - maryAdiAvartitvathI paNa asamaMjasathI nahIM. dhRti vaDe - manopaNidhAna rUpathI, rAgadveSanI AkuLatAthI nahIM. dhAraNAthI - arahaMtaguNa AvikaraNa rUpathI, tenAthI zUnyapaNe nahIM. anapekSAthI - arahaMta guNonI ja vAraMvAra avismRtirUpa anuciMtanAthI, tenA hitathI nahIM. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e paNa ni -151 thI 15ra3 1ra3 vadhatI jatI * A pada uparanA badhAM sAthe joDavuM. vadhatI jatI zraddhAthI ItyAdi. e pramANe kAyotsargamAM rahela chuM. pUrve "kAyotsarga karuM chuM kahyuM" pachI "kAyotsargamAM sthira thAuM chuM" kahyuM. ema kema ? kriyAkALa ane niSThAkALano kayaMcit bheda che. zuM sarvathA kAyotsargamAM sthira rahe ? nA. pUrvavat maMtrI saUTItyAdi pUrvaka, vasima sudhI, e pramANe kahevuM. [joDavuM A sUtra bolIne pacIza ucchavAsa pramANa kAyotsarga kare. bIjI vakhata e pramANe kare. ahIM AnuM tRtIya, atIsAra AlocanA viSayaka pahelAM kAyotsarganI apekSAthI jANavuM. pachI 'namokkAra' bolIne pArIne zrutajJAnanI parivRddhi nimite ane aticAra vizodhanArthe zrutaghama bhagavaMtanI zreSTha bhaktipUrvaka, tenA prarUpakane namaskArapUrva stuti kare, te A pramANe - * sUtra-48 thI para : addha yukaravadvIpa, dhAtakIkhaMDa ane jaMbUdvIpa [e aDhI dvIpamAM Avela bharata, airAvata ane videha kSetramAM rahelA zrata dharmanA Adi karone huM namaskAra karuM chuM. ajJAnarUpI aMdhakAranA samUhano nAza karanAra, deva ane narendronA samUhathI pUjAyela, mohanI jALane toDI nAMkhanArA, mayadiAdharane vaMdu chuM. janma-jarA-maraNa ane zokanA pranAzaka, puSkaLa kalyANa ane vizALa sukhane ApanAra, deva-dAnava-narendranA samUhathI pUjAyela evA zrAdhamane pAmIne koNa pramAda kare ? o manuSyo ! siddha evA jinamatane huM punaH namaskAra karuM chuM, ke je deva, nAga, suvarNa, kinnaronA samUhathI sadbhuta bhAvathI Arcita, jemAM traNa lokanA manuSya, sura ane asurAdika jagatu je lokamAM pratiSThita che, Avo saMyama poka ane jJAna samRddha darzana vaDe pravRtta zAzvata dharma vRddhi pAmo ane vijayanI paraMparA vaDe cAstri dharma paNa nitya vRddhi pAmo. cuta bhagavaMtanI ArAdhanA nimite huM kAyotsarga karuM chuM. vaMdana nimite Adi, atyao [A baMneno artha pUrve kahevAyela che.] * vivecana-48 thI para : pukara-pA, tenA vaDe vara-pradhAna, te pukAvara, evo dvIpa, tenuM cAI. mAnuSottara parvatano pUrvavartI, temAM tathA ghAtakInA khaMDo jemAM che, te dhAtakIkhaMDadvIpa, temAM tathA jaMbUne AzrIne pradhAna evo jaMbUlIpa. A aDhIdvIpamAM vartatA - mahatara kSetranA prAdhAnyatA aMgIkaraNathI pazcAtupUrvI upanyAsa karavAthI uparokta krama lIdhela che. 128 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 temAM rahela bharata, airAvata, videha kSetro. temAM dharmanA Adi karaNathI huM namaskAra karuM chuM. ghauM - durgatimAM paDatAM jIvone jethI dhAraNa kare che, tethI - Ane zubhasthAne dhare che, tethI tene dharma kahela che. A dharmanA be bheda - dhRtadharma ane cAaidharma. ahIM mRtadharmano adhikAra che. tene bharata Adi kSetrAdimAM karavAnA svabhAvavALA tIrthakaro ja che, tethI temanI stuti kahI che. have zratadharmanI kahe che - tapa: ajJAna, te ja timira athavA tama: - baddha dhRSTa nidhata jJAnAvaraNIyanuM nikAcita timira, tenuM vRMda, te tamatimirapaTala, teno nAza kare che. tathA ajJAnanA nirAsanathI ja AnI pravRtti che. tathA devonA samUha ane narendra vaDe pUjita che. Agamano mahimA deva Adi ja kare che tathA sImA - mayadA tene dhAraNa kare che mATe sImAdhara, temane vaMdu chuM. athavA temanuM je mAhAbhya tene vaMdu chuM athavA tene vaMghna karuM chuM. tethI kahe che - AgamavaMto ja maryAdAne dhAraNa kare che. kevA svarUpanI ? prakarSathI phoDela che mohajAla-mithyAtva Adi jenA vaDe tene tathA AmAM hovAthI vivekI mohajALane vilaya pamADe che. A kRtadharmane vAMdhIne, have tenA ja guNopadarzana dvArathI pramAdanI agocaratAne pratipAdita karatA kahe che - jAti-janma, jarA-vayanI hAni, maraNa-prANatyAga, zoka-mananuM du:kha vizeSa. A jAti jarAmaraNa zokane dUra kare che, tene tathA kRtadhakta anuSThAnathI jAti Adi prakRSTa nAza pAme ja che. AnA dvArA AnuM anartha-pratighAtitva batAvyuM. kaca-Arogya, karazane lAve te kalyANa, arthAt Arogyane lAvanAra saMpUrNa, te paNa alA nahIM, paraMtu vizALa sukha, tene prApta karAya che. evA kalyANa puSkaLa vizALa saMkhAvaLe, tethI mRta ghoMkta anuSThAnathI ukata lakSaNa varga sukha pamAya ja che. AnA dvArA jJAnanA viziSTArthanuM sAdhakatya kahyuM. kayo prANI deva-dAnava-narendranA samUha vaDe arcita kRtadharmanA sAmarthyane pAmIne - joI jANIne pramAda kare ? arthAt karavo yogya nathI. [zaMkA 'sugaNanarendra mahitasya' e pramANe kahyuM, pharI "devadAnavanarendragaNAciMtasya" ema zA mATe kahyuM? tenA nigamanapaNe hovAthI doSa nathI. te evA guNavaMta dharmano sAra pAmIne koNa sakarNa cAdhirmamAM pramAdI thAya ? jo ema che to - siddha - pratiSThita ke prakhyAta. ma - koI atizayIne AmaMtraNa jaNAya che. - yathAzakti ughata, prakarSathI yata, A parasAkSika karIne pharI namaskA kare che . nI niTENa - jinamatane namaskAra thAo. tathA AmAM-jinamatamAM naMdi Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa4i8 thI para ni - 1517 thI 1523 129 samRddhi, sadA-sarvakALa. kyAM ? saMyama-cAstrimAM. kahyuM che ke- paheluM jJAna pachI dayA. ItyAdi. kevA prakAranA saMyamamAM ? deva, nAga, suvarNa, kiMmara gaNo vaDe sadbhuta bhAvathI aciMtamAM. saMyamavaMta, devAdi vaDe pUjAya ja che. kevA prakArano jinamata? jenA vaDe dekhAya te loka - jJAna ja. te jyAM pratiSThita che. tathA A jagatu zeyapaNAthI, keTalAMka manuSyalokane ja jagatuM mAne che. tethI kahe che - zailokya manuSya-asura, AdhAAdheyarUpa. A AvA svarUpano mRtadharma, vRddhine pAmo. zAzvata-dravyArca AdezathI nitya. kahyuM che - dravyArtha AdezathI A dvAdazAMgI kadI na hatI, tema nathIItyAdi. bIjA kahe che - zAzvata dharma vRddhi pAmo eTale ke zAzvata vadhatAM-kSINa na thatAM. vijayatA - karma para pravAdI vijaya vaDe. dharmotara - cAtri dharma paNa vRddhi pAmo. pharI je vRddhi kahI, te mokSArthIne nitya jJAnavRddhi karavI joIe tevuM dekhADavAne mATe che. tathA tIrthaMkara nAmakarma hetu pratipAdayatA kahe che "apUrvajJAna grahaNa." zruta bhagavaMta nimite kAyotsarga karuM chuM. "vaMdaNa variyAe" ItyAdi pUrvavatu, cAvatuM vomirfs. A satra bolIne pacIza ucchavAsa pramANa kAyotsarga karuM chuM. pachI 'namaskAra' vaDe pArIne vizuddha cAritra, darzana ane zrutAtiyAvALA maMgalanA nimite "siddhANaM braddhANa" stuti kahe che - te A che - * sUtra-53 thI 57 : siddha thayelA, bodha pAmelA, pAragata, paraMparAgata, lokanA agrabhAgane pAmelA evA sarve siddha bhagavaMtone sadA namaskAra, je devonA paNa deva che, jene devo aMjalipUrvaka namaskAra kare che, te Indro vaDe pUjAyelA mahAvIra bhagavaMtane huM mastakathI vaMdu chuM. jinavaromAM vRSabhasamAna - zreSTha evA vardhamAna svAmIne karAyela eka paNa namaskAra nara ke nArIne saMsArasAgarathI tAre che. jemanA dIkSA, kevaLajJAna ane niNi e traNe ujjayaMta pArvatanA zikhare thayelA che, te dharmacakavartI ariSTanemine huM namaskAra karuM chuM. cAra, ATha, daza ane be ema vaMdana karAyelA covIze jinavaro ane paramA-niSThitArtha siddho mane siddhi Apo. * vivecana-53 thI 57 : bAMdhelA karmo bALI nAMkhavAthI siddha arthAta karma iMdhaNane bALI nAMkhanAra, teone. tevA sAmAnyathI vidhAsiddha paNa hoya che, tethI kahe che - baddhone - saMpUrNa ane aviparitadvone jANanAra te buddha. temAM keTalAMka svataMtratAthI ja va tIti [34/9] 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ujjavalanane mATe ahIM Ave che, tethI kahe che - pANata - pAra - prayojana pUrNa thatAM saMsAno pAra pAmelA te pAragata, temane. teo paNa anAdisiddha ekajagata pati IcchAvazathI keTalAMka temane svIkAre che tethI kahe che - paraMparaNata - paraMparAthI eka vaDe abhivyaktArtha AvavAthI koI pravRta anya abhivyakta thathI anya anyathI paNa anya. e pramANe evA svarUpanA golA, te paraMparagatone. (zaMkA pahelAM ja kayA abhivyakta arthathI AvavAne pravRtta ? [samAdhAna anAdipaNAthI siddhonI prathamava anupapatti che. athavA kathaMcita karmanA kSayopazamathI darzana thAya, darzanathI jJAna thAya, jJAnathI cAstri. e pramANe evA svarUpathI paraMparAne pAmelA te paraMpagata, tevA [siddhone. teo paNa keTalAMka sarvalokamAM vAtane ja Icche che. tethI kahe che - lokANa eTale ke "paprAgabhArA' nAme che tene pAmelAne. [zaMkA) ahIM sarva karmathI muktone lokamAM paNa bhAga sudhI kaI rIte gati thAya che ? athavA bhAvamAM sarvadA ja kema gati thatI nathI ? [samAdhAna pUvavidhanA vazathI daMDAdi cakra bhramaNavatuM. eka samayamAM ja thAya che. namaskAra sarvakALa tIrthasiddhAdi bheTavALA badhAM siddhone thAo athavA badhAM sAdhya siddha thayA che jemanA, temane. A rIte sAmAnyathI badhAM siddhone namaskAra karIne pharI nIkaTanA upakArIpaNAthI vartamAna tIrthAdhipati zrImana mahAvIra vardhamAna svAmInI stuti kare che - je bhagavana mahAvIra bhavanapati Adi devonA paNa pUjyavathI deva che. tethI kahe che - jene devo aMjali joDI namaskAra kare che - vinayathI racita karasaMpuTavALA thaI namaskAra kare che te zaka Adi devadevo vaDe pUjitane mastaka vaDe huM vAMdu chuM AnA dvArA ati Adara dekhADyo. vaMdana kone karyuM? mahAvIrane. vizeSathI karma cAlyA jAya che ziva prati te vIra'. mahAna evA je vIra te mahAvIra. temane. A pramANe stuti karIne pharI phaLanA pradarzana mATe A bole che - eka paNa namaskAra jinavara vRSabha vardhamAnane kirAya te] saMsAsAgasthI nara ke nArIne [pAra pamADe che) ahIM AvI bhAvanA che - samyagdarzana hovAthI utkRSTa bhAvanAthI karAyelo ekapaNa namaskAra tevA prakAranA adhyavasAyano hetu thAya che, jenAthI yathAbhUta zreNI pAmIne bhava samudrathI vistAra pAme che. ahIM kAraNamAM kAryanA upacArathI e pramANe kahe che anyathA cAstriAdi viphaLa thAya. A traNe stuti niyamathI kahevAya che. keTalAMka bIjI paNa bole che. paNa temAM niyama nathI. 'kRtikarma' pharI saMDAsA paDilehIne bese che. muhapati paDilehe che. mastakanI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pa/pa3 thI pa ni - 151 thI 1523 uparathI kAyAne paDilehIne AcAryane vaMdana kare che. kayA kAraNe A vaMdana kare, te kahe che - * niyukti-1524-vivecana : jema rAjAe manuSyone AjJA ApIne mokalatA praNAma karIne jAya che. tema karIne pharI praNAmapUrvaka nivedana kare che. e pramANe sAdhuo paNa sAmAyika guruvaMdanA pUrvaka cAtri vizuddhi karIne AcAryanI sAme vinayathI racita aMjalipuTa karIne rahe che [kyAM sudhI ?] jyAM sudhImAM guru stutine grahaNa kare che. tyArapachI prathama stutinI samAptimAM vinayathI stuti kahe che. pachI vardhamAnanI stuti kahe che athavA traNe vardhamAna stuti bole. tyArapachI prAdoSika kALane kare che. e pramANe tyAM sudhI daivasika kare che. - o- A pramANe daivasika (pratikramaNa) kahyuM. A satri [pratikamaNa - temAM A pramANe vidhi che. pahelAM sAmAyika kahIne, cAstri vizuddhi nimite pacIza uzvAsa pramANa kAyotsarga kare che. pachI namaskArapUrvaka pArIne darzana vizuddhi nimite caturvizatistava bole che, pacIza ucchavAsa mAtra ja kAyotsarga kare che. ahIM paNa namaskAra vaDe pArIne zrutajJAnanI vizuddhi nimite zrutajJAnastava bole che. tenI zuddhi nimitte kAyotsarga kare che. temAM prAdoSika stuti Adino adhikRta kAyotsarga paryanta atiyAra ciMtave che. zaMkA kayA kAraNe pahelAM kAyotsargamAM ja sagika aticArone ciMtavatA nathI ? te jaNAve che - * niyukti-1525-vivecana : nidrAbhibhUta thayelo, aticArone sArI rIte smaraNa karI zakato nathI. anyonya vaMdana karatA, aMdhakAramAM ghana na thAya athavA kRtikarma akaraNa doSa na lAge kemake aMdhakAra dekhAtuM na hovAthI maMdazraddhAvALA vaMdana karatAM nathI. AvA kAraNothI pratyupe-vahelI savAramAM AdimAM traNa kAyotsargo hoya che. paNa prAdoSika mAphaka eka ja hoto nathI. niyukti -1526 thI 1528 + vivecana : ahIM pahelo kAyotsarga cA izuddhayarthe, bIjo darzana zuddhayarthe thAya, zrutajJAnano bIjo, temAM vizeSathI A pramANe ciMtave che. bIjAmAM rAtrinA atiyAra ciMtave che, chellA kAyotsargamAM kayo tapa karavo te? cha mAsano, pachI eka eka divasanI hAni karatA chelle porisi ke namo nivakArasI] ciMtave. huM paNa Apane khamAvuM chuM, tamArI sAthe huM paNa vaMdana karuM chuM. - - tyArapachI aticArone ciMtavIne, namaskArathI pArIne, siddhANaM buddhANaM stuti karIne pUrve kahela vidhi vaDe vAMdIne Aloce che. 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tyArapachI sAmAyikapUrvaka pratikame che. pachI vaMdanapUrvaka khame che. vaMdana karIne pachI sAmAyikapUrvaka kAyotsarga kare che temAM ciMtave che - je koI tapamAM gura niyukata karaze. tevA prakArano tapa ame svIkAra karIzuM. jenAthI tenI hAni na thAya. tyAre A pramANe ciMtave - cha mAsano tapa karIza ? zaktimAna nathI. eka divasa ocho ? te paNa zakita nathI. e pramANe yAvatu pAMca mAsa, pachI cAra mAsa, pachI traNa mAsa, pachI be mAsa, pachI eka mAsa, pachI ardhamAsa, cotha bhakta, AyaMbila, ekAsaNuM, pUrimAddha, nivijJaI athavA namaskArasahita. chellA kAyotsargamAM cha mAsathI ekadinanI hAni yAvatu porisi ke namaskAra sahita. temAM je karavAne samartha hoya, te azaThabhAve kare che. pachI vAMdIne gusAkSIe te svIkAre che. badhAM ja navakAsI pAranArA sAthe ja ubhA thAya, vyasarjana kare ane bese che e pramANe porisi AdimAM vibhASA karavI. * * * alA zabdomAM Ape, jethI garoLI Adi jIvo uThI na jAya. pachI devone vaMde che. pachI bahavela saMdisAve. pachI joharaNa paDilehe. pachI upadhi saMdisAve. pachI paDilehaNA kare. pachI vasati paDilehIne, kALanuM nivedana kare. bIjA kahe che ke - stuti pachI ja kALa nivedana kare che. e pramANe pratikamaNa kALane tole che. je rIte pratikamyA pachI stuti pUrI thatAM pratilekhana veLA thAya. sagika [pratikramaNa vidhi pUrI thaI. o have pAkSika [pratikramaNanI vidhi kahe che - jyAre daivasika pratikramaNa thaI jAya, pratikamaNathI tivartIne tyAre guruo bese che. pachI sAdhuo vaMdana karIne kahe che - * sUtra-58 : he kSamAzramaNa ! huM IcchuM chuM [zuM ?]pAkSikanI aMdara thayela aticAronI kSamA mAMgavAne, te mATe upasthita thayo chuM. paMdara divasa ane paMdara rAzimAM je kaMI - apati ke virodhathI pIti thayelI hoya [kayA viSayamAM ] bhojanamAM, pANImAM, vinayamAM, vaiyAvaccamAM, AlApa-saMtApamAM, ucca Asana ke sama Asana rAkhavAmAM, vacce bolavAmAM gurunI uparavaTa jaIne bolavAmAM. je kaMI mArAthI sUkSma ke bhAdara vinayarahita vartana thayela hoya, je Apa jANo cho ane huM jANato nathI. tenuM micchA mi dukkaDa * vivecana-58 - sutra svayaM siddha che. vizeSa e ke - aMtara bAsA - AcAdi bolatA hoya Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka pa/58 ni - 1524 133 tyAre vayamAM bole. biTHI - uttarakALamAM AcAryAdithI kaMIka vadhAre bole. AcArya je kahe che, te jaNAve che - umadava sAmefSa - huM paNa tane khamAvuM chuM. e pramANe jaghanyathI traNa, utkRSTathI badhAM khamAve che. gurune khamAvIne pachI, zanikanA kramamAM uMce beThelAne khamAve che. bIjA paNa badhAM sanikanA kramamAM mastakane namAvIne bole che - daivasika pratikramIne pAkSikane khamAvIe chIe - paMdara divasAdi. e pramANe bAkInA paNa rAtnikamAM krame khamAve che. pachI vaMdana karIne kahe che - daivasikane pratikramIne ame pAkSika pratikramIe chIe. tyArapachI guru ke guru dvArA AjJA karAyela pAkSika pratikramaNa kahe che. bAkInA yathAzakti kAyotsarNAdimAM rahIne dharmadhyAnayukta thaIne sAMbhaLe che. mUlauttaNuNamAM je khaMDita kahevAI jAya pachI tenA prAyazcitta nimite 300 zvAsozvAsano kAyotsarga kare che. arthAt 12-logassano kAyotsarga kare che - logassa bole che. kAyotsarga pArIne pragaTa logassa kahe che. pachI besIne mukSatti paDilehaNa karIne vAMde che - vAMdaNA de che. pachI rAjAnA puSamANavA oLaMgI jatAM mAMgalika kAryamAM bahumAnya arthAt zakuparAkamathI akhaMDita nijabaLano zobhanakALa jatAM e pramANe bIjA paNa upasthita rahe : A eka upamA che.] e pramANe pAkSika vinayopacArane khamAvIne bIjA khAmaNA - * sUtra-59 - he kSamAzramaNa ! huM IcchuM chuM. [zuM Icche che ] mane je piya ane mAnya paNa che. je Apano (jJAnAdi ArAdhanApUrvaka pakSa zarU thayo ane pUrNa thayo te mane piya chenirogI evA Apano, cittanI prasannatAvALA - AtaMkathI sarvathA rahita, akhaMDa saMyama vyApAravALA, zIlAMga sahita, suvatI, bIja paNa AcArya, upAdhyAya sahitajJAna-danicAstri-tapa dvArA AtmAne vizuddha karadi evA Apano he bhagavaMtA parva dina ane pakSa atyaMta zubha kArya karavA vaDe pUrNa thayuM. bIjuM paNa kalyANakArI zarU thayuM. te mane priya che. huM Apane mastaka ane mana vaDe sarvabhAvathI vaMdu chuM. * vivecana-59 : sUNa sugama che. tyAre AcArya kahe che - sAdhunI sAthe je A kaMI kahyuM [mane paNa te suMdara ArAdhanA thaI. tyArapachI caityavaMdana ane sAdhuvaMdananA nivedana karavAnI IcchAthI havenuM sUtra kahe che - sUtra-60 - he DrAmAzramaNa huM IcchuM chuM. [Apane rIMtya ane sAdhuvaMdanA karAvavA pUrve 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ApanI sAthe hato tyAre huM A caityavaMdanA, sAdhuvaMdanA zrI saMgha vatI karuM chuM evA adhyavasAya sAthe zrI jinapratimAne vaMdanamaskAra karIne ane ema vicaratA, bIjA kSetromAM je koI ghaNAM divasanA parivALA, sthiravAsa karanAra ke navakaalI vihAranA eka gAmathI bIje gAma jatA sAdhuone joyA. te guNavAnU AyAyadine paNa vAMdhA, ApanA vatI paNa vAMdhA. jeo laghupayamivALA hatA. teoe bApane vaMdanA jaNAvI che. sAmAnya sAdhu-sAbI-jAvaka-zrAvikA maLyA. teoe paNa Apane vaMdanA karI. zalyarahita ane kaSAyamukta evA meM paNa mastaka ane mana vaDe vaMdanA karI. te hetuthI Aya paNa teone vaMdana karo] huM paNa te tame karelA caityonI vaMdanA karuM chuM. * vivecana-60 : sUNa siddha ja che. vizeSa e ke - zamana - vRddhAvAsa. jaMghAbala kSINa thatAM nava vibhAga kSetra karIne vicAre che te athavA RtubaddhamAM ATha mAsa kAthI ane navamuM varSAvAsa evo navakAvihAra, ahIM AcArya kahe che - huM paNa temane mastakathI vaMdu chuM. bIjA kahe che - huM paNa vaMdAvuM chuM. have pachInuM khAmaNA sUtra - * sUtra-61 - he mAzramaNa ! huM paNa upasthita thaIne mAruM nivedana karavAne IcchuM chuM. ApanuM ApeluM A badhuM je mATe upayogI che. vastra, papu, kaMbala, zeharaNa tathA akSara pada, gAthA, zloka, Artha, hetu, pana, vyAkaraNa Adi vira kalAne ucita ane vinA mAMgye Ape mane prItipUrvaka AyuM, chatAM meM avinayathI grahaNa karyuM tenuM micchA mi dukkaDaM. * vivecana-61 : AcAya kahe che - A badhuM AcAryanuM ApeluM ja che. ahaMkAranA varjana mATe A kathana che. [AmAM mAruM kaMI nathI.]. have je vinayI che temane anuzAsita karavA kahe che - e pl-62 - he kSamAzramaNa ! huM bhAvikALamAM kRtikarma-vaMdana karavAne IcchuM chuM. bhUtakALamAM te AcAra vinA kaya, vinaya vinA kayAM, Ape mane je AcAra Adi zIkhavyA, kuzaLa banAvyo, saMgrahita ane upagrahita karyo, sAraNAvArasAcoyaNA-prati coyaNA karI. have huM te bhUlo sudhAravA udhata thayelo chuM. ApanA tapa ane tejarUpI lakSmI vaDe A cAturaMta saMsAra kAMtArathI mArA AtmAnuM saMharaNa karI huM temAMthI nikhAra pAmIza. e mATe mastaka ane mana vaDe vaMdana karuM chuM. * vivecana-62 :sUNa siddha che. saMgRhita * jJAnAdi vaDe. sArita-hitamAM pravartita. vArita Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 5/62 ni - 1524 ahitathI nivartita. codita - skhalanAmAM, pratiyodita - punaHpunaH avasthAmAM upasthApita karyo. 135 pachI AcArya kahe che - "nistAska pAragA bhavet'' - saMsAra samudrathI pAra pAmanArA thAo. A pramANe bAkInA sAdhune kSAmaNAM vaMdana kare che. have vikAla ke vyAghAta hoya tyAre sAta, pAMca ke traNa vAMde, pachI daivalika pratikrame. zayyA (vasati) devatAno kAyotsarga kare pratikramaNa ane gurune vaMdanA karAyA pachI guru vardhamAna svAmInI traNe stuti bole che. A badhAM paNa aMjalibaddha agrahAyane mukulita karelA samAptimAM namaskAra kare che. pachI bAkInA paNa A traNe stuti bole che. te divase sUtra porisi ke artha porisi hotI nathI. A pAkSika pratikramaNa vidhi mULa TIkAkAre kahelI che. bIjA vaLI AyaraNAnusAra kahe che - daivasika pratikramI ane khAmIne, pachI pahelA guru ja ubhA thaIne pAkSikane khamAve che, pachI bese. e pramANe bAkInA paNa rAtvikanA kramAnusAra khamAvIne bese che. pachI vAMdIne bole che - daivasika pratikramyuM, have pAkSika pratikramAvo. e pramANe cAturmAsika paNa kahevuM. vizeSa e ke kAyotsarga 500 ucchvAsano thAya. e pramANe sAMvatsarika paNa kahevuM. vizeSa e ke kAyotsarga 1008 ucchvAsano Ave. cAturmAsika ane sAMvatsarika baMnemAM badhAM paNa mUlaguNa ane uttaraguNonI AlocanA daIne pratikrame che. kSetra devatAno kAyotsarga kare che. keTalAMka cAturmAsikamAM zayyAdevatAno paNa kAyotsarga kare che. prabhAte Avazyaka karyA pachI paMcakalyANaka grahaNa kare che. pUrve grahaNa karelA abhigrahonuM paNa nivedana kare che. jo abhigraho rAmyak prakAre anupAlita na karyA hoya to kUjitakarkarAyitatAthI kAyotsarga kare che ane pharI paNa bIjAne grahaNa kare che. paNa abhigraharahita rahe nahIM. sAMvatsarikamAM Avazyaka karAyA pacI pradoSamAM paryuSaNAkalpa kahe che. te vaLI pAMcarAtrimAM pUrve ane bhAvimAM kahevAya che. A sAmAcArI che. Ano ja kALathI upasaMhAra karatAM kahe che - - bhASya-232,233 + vivecana : cAturmAsa ane varase AlocanA niyamathI ApavI joIe. abhigrahone grahaNa karIne pUrvanA abhigrahonuM nivedana karavuM. cAturmAsa ane varase kSetra devatAno kAyotsarga ane pAkSike zastrAdevatAno kAyotsarga kare. koIka cAturmAsa paNa karavAnuM kahe che. baMne gAthArtha kahyA. have niyata kAyotsarga jaNAve che - 136 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 niryukti-1529 thI 1532 + vivecana : daivasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane vArSika A badhAmAM niyata kAyotsarga hoya, bAkInA aniyata jANavA. A "bAkInA' eTale gamana Adi viSayanA. have niyata kAyotsarganuM sAmAnyathI ucchvAsamAna pratipAdana karavA mATe kahe che - 'sAya' saMdhyA-pradoSa, temAM so uzrvAsa thAya che. arthAt cAra logassa vaDe bolAya che. 'saddha' pratyuSe-vahelI savAre pacAza ucchvAsa pramANa arthAt be logassano kAyotsarga thAya che. pakikhamAM 300, cAturmAsamAM-500, saMvatsaramAM1008 ucchvAsamAna kAyotsarga che. logassanuM pramANa daivasikamAM cAra, rAtrikamAM be, pAkSikamAM bAra, cAturmAsikamAM vIza ane vArSikamAM cAlIza thAya che. temAM "pada samAna ucchavAsa'' ItyAdi ucchvAsamAna AgaLa kahIzuM. daivasikAdimAM logassanuM pramANa kahIne have zlokamAna darzAvavAne mATe kahe che - pacIza, sADAbAra, 75, 125, 252. cAra ucchvAsa vaDe zloka jANavo. have aniyata kAyotsarga vaktavyatAno avasara che, tenI gAthA - * niyukti-1533 thI 1538, bhASya-234, prakSepa + vivecana :[1533] bhikSAdi nimittathI ke anya grAmAdimAM gamanAgamana ane vihAra, sUtramAM, rAtrinA svapnadarzanamAM, nAvathI nadI utaravAmAM IryApatha pratikramaNa arthAt pIza ucchvAsano kAyotsarga karavo, A ja avayavanuM vivaraNa karatAM bhASyakAra kahe che - [bhASya-234] bhojana, pAna, zayana, Asana, arihaMtasamaNa - zayyAmAM, uccAra-prAvaNamAM pacIza ucchvAsa kAyotsarga hoya. bhojana, pAna nimitte bIjA gAma AdimAM jatAM jo tyAM veLA na thaI hoya to IpithikI pratikramIne ubhA rahe, AvIne paNa pharI pratikrame. e pramANa zayana, Asana nimitte paNa che. zayana eTale saMthAro ke vasati, Asana te pITha Adi. 'arahaMta zramaNazayyA' eTale caityagRha jaIne paDikkamIne rahe e pramANe 'zramaNazayyA' eTale sAdhunI vasatimAM paNa jANavuM uccAra-maLanA tyAgamAM ane prazravaNa-mUtra tyAgamAM paNa jo hAya mAtra paNa jAya, to paNa AvIne IryApaya pratikrame jo mAtramAM mAtru gayA ho to je tene paravavA jAya te Ipiya pratikrame. [prakSepagAthA svasthAnathI jo 100 hAthathI bahAra jAya to pratikrame, tenI aMdaramAM jAya to na pratikrame te nija AlayathI gamana. sUtraporisi nimitte, kyAMya vihA kare, e badhAmAM pacIza ucchvAsa kAyotsarga kare. A gAthA jo ke bIjA kartAnI che, paNa upayogI hovAthI tenI vyAkhyA karI che, have sUtradvAranI vyAkhyA - [1534] sUtranA uddeza samuddeza anujJAmAM 27 ucchvAsa kAyotsarga karAya che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 5/62 ni - 1533 thI 1538 133 jo zaThapaNe svayaM ja pAre che. jo zaTha hoya to AcAryane ATha ucchavAsa pramANa kAyotsarga Ave. paDhavaNa-prasthApana pratikaNAdimAM - prasthApita kArya nimittamAM je khalanA thAya to ATha ucchavAsano kAyotsarga karIne jAya. bIjIvAra thAya to 16-ucchavAsa, bIjIvAra khalanA thAya to na jAya. bIjAne prasthApita kare. avazya kAryamAM devane vAMdIne AgaLa sAdhune sthApIne bIjA sAthe jAya. kALa pratikramaNamAM ATha ucchavAsa pramANa. gocacayamAM zrutaskaMdha parAvartanAmAM ATha ucchavAsano kAyotsarga. keTalAMka parAvartanAmAM pacIza uvAsano kAyotsarga maMgalArthe kare che. [1535] ahIM ziSya pUche che - akALe bhaNavuM Adi kAraNe hoya to [kAyotsarga karavo ghaTe che ?] kALe na bhaNyA hoya, duSTa vidhithI zruta svIkArela hoya, kRtanI hIlanA Adi karelA hoya, samanujJA ane samuddeza hoya. A badhAmAM kAyotsarga karavAnuM ghaTe ja che. kemake aticArano saMbhava che. [1536] je vaLI uddizyamAna zrutane anatikAMta chatAM paNa nirviSayavathI aparAdhane apAtuM hoya to paNa kAyotsarga kare. A amRta na karela chatAM doSa kAyotsarga zodhya grahaNa karela che he bhadaMta ! phogaTa zuM karo ? je grahaNa karela nathI te na karavo. to ja kAyotsargano uddeza che. ziSyae ukta be gAthAmAM je kahyuM, te mATe AcArya kahe che - (153] kAyotsargathI pApanuM udghAtana thAya che, maMgalane mATe che, maMgalane karavAthI kyAMya koI vipta na tAya. [1538] prANavadha, mRSAvAda, adad, maithuna ane parigrahamAM anyUna 100 ucchavAsano kAyotsarga thAya. A svapna darzananA viSayamAM gAthA che - jo svapnamAM prANavadha, mRSAvAda AdinuM Asevana karela hoya to anyUna 100 upavAsa. maithunamAM daiSTi viSayasimAM 100 ucchavAsa ane zrI vipasamAM 108 ucazvAsano kAyotsarga karavo. prikopa gAyA-] nAva dvArA nadi Adi utaratA vagha Adi thAya, saMtaraNa ke calaNa athatu nAvathI jAya ke cAlIne to pacIza ucchavAsa pramANa kAyotsarga kare. A gAyA koI bIjA kartAnI che, paNa upayogI hovAthI noMdhI che. have ucchavAsamAna pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti-1539 + vivecana : pAda samAna ucchavAsa kALa pramANathI thAya tema jANavuM. A kALa pramANa utsargathI jANavuM. gAvAnI vyAkhyA - pAda eTale zlokano pAda (caraNa) gamana ItyAdi dvArA gAyA kahI. have Agha dvAragAthAmAM kahela azaTha dvAranI vyAkhyA kare che - ahIM 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 vijJAnavALA zAkyarahitatAthI Atmahita ema karIne svabalanI apekSAthI kAyotsarga karavo joIe. bIjI rIte karavAthI aneka doSano prasaMga Ave bhANakAra kahe che * niyukti-1540,1541, bhASya235,236 + vivecana : [bhA.235] je koI sAdhu nize 30 varSanA hoya, baLavAnuM ane AtaMkarahita hoya tathA 30 varSa anya vRddha sAdhu vaDe kAyotsargano prAraMbha ane parisamAptimAM tuca hoya. viSamavatu - urdakAdi samAna kuTavAhI, baLadanI jema nirvijJAna ja A jas - svahita parijJAna zUnyatvathI hoya. tathA Atmahite ja samyak kAyotsarga karaNathI svakarmakSaya phaLavI che. | [bhA.36] have daTAMtanuM vivaraNa karatAM kahe che - samabhUmimAM paNa atibhAra viSayavAhitvathI uddhava yAna jemAM te - udhAnamAM, udaka [jaLa] te udhAnamAM keTaluM hoya ? ghaNuM badhuM. kone ? kUTavAhI - baLadane. tenA be doSa kahela che - atibhAra vaDe bhAMge che kemake viSamavAhI ja atibhArI thAya che ane tuga-gaLIyo baLada ghAta vaDe viSamavAhI tenAthI pIDAya che. prikSepaNAthI have dANaktika yojanA karatAM kahe che - A gAthA koI bIjA katanI che, to paNa te upayogI hovAthI tenI vyAkhyA karI rahyA chIe - e pramANe gaLIyA baLadavatu baLavAna hovA chatAM je karatAM nathI, mAyA vaDe karaNathI samyaka sAmani anurUpa kAyotsargane te mUDha mAyA nimite karma niyamathI ja pAme che tathA niSphaLa evA kAyotsarga kalezane pAme che. tethI kahe che nimayiI evA apekSArahitane ane svazaktine anurUpa karatAM ja badhAM anuSThAno saphaLa thAya che. have mAyAvAnane doSone darzAvatA kahe che - [1540] mAyA vaDe kAyotsarga ane bAkInA anazanAdi tapane na karato, samarthane koNa tene bIjo anubhavaze ? zuM - svakarma vizeSa anirjarita hoya, AnI zeSatA samyakatva prApti utkRSTa karmonI apekSAthI kahI che. kahyuM che ke - sAta prakRtimAM atyaMtara to koDAkoDI che ItyAdi - 4 - bIjA kahe che - e pramANe utsarga paNa A zobhana pATha nathI. [1541] jo A pramANe che to - nikuTa savizeSa gAthA kahe che. nikUTa eTale zaTha, savizeSa - bIjAthI kaMIka vizeSa baLavAnuM. athavA vayanI anurUpatAthI bIjA sAthe kaMIka samabalapaNAthI che. ThuMThA jevo urvadeha, nikaMpa, gu-mitramAM sama thaI kAyotsargamAM rahe. tu zabdathI bIjA bhikSATanAdimAM A prakAre ja ubhA rahe. have vaya ane baLane AzrIne kAyotsarga karavAnI vidhi kahe che - Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa/62 ni : 1542 139 140 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 hAthethI DhAMke, tema be hAthathI guhya bhAgane DhAMkI rAkhIne kAyotsarga kare. (6) mAthuM nIcuM rAkhI kUlavadhu mAphaka ubho rahI kAyotsarga kara. (9) beDI paherAvela hoya tema paka saMkocIne ke pahoLA paga karIne kAyotsarga * niyukti-154ra + vivecana : (1) taruNa balavAnuM, (2) taruNa durbaLa, (3) sthavira balasamRddha, (4) sthavira durbaLa. cAre bhaMgomAM cayAbala-baLane anurUpa rahe che. paNa abhimAnathI, rahetA nathI. zA mATe AvA vRddha sAthe tulya evA abalavaMte rahevuM ? zvAna AdimAM adhikaraNa saMbhave che. saprasaMga azaTha dvAra kahyuM. have zaTa dvArano avasara che. * niyukti-1543-vivecana : kAyotsarga karavAnI veLAe mAyA vaDe pracale - nidrAne pAme. sUtra ke arthanI pratipRcchA kare, kaMTakono dUra kare che. maLa AdinA utsargane mATe jAya che. prazravaNa - kAyikI, mUtrano tyAga kare. dharmane kahe. athavA mAyA vaDe glAnavano DhoMga kare. A anuSThAna khoTuM thAya. zaThadvAra kahyuM. have vidhidvAra kahe che - * niyukti-1544 thI 1547 + vivecana : (1544] guranI pUrve sthApe che, gurunA pAyapichI pAre che. ema savizeSa sthApe che. [koNa ?] taruNa ane anyUnavIryavALA. [1545] cAra AMgaLa, muhapati jamaNA hAthamAM DAbA hAthamAM joharaNa, kAyAno tyAga karI - vosirAvIne kAyotsarga kare. [1546) ghoTaka, latA, staMbha, kuSya, mALa, savari, vadhu, niyala, laMbottara, stana, udhdhI, saMyata, khaliNa, vAyasa, kapiTha [tathA [1547] zIzukakaMpita, zUci, aMguli, bhamUha, vAruNI, prekSA, nAbhi, karatAla, kUpara, utsArita pArita stuti. ukta cAre mAthAno artha kahyo. - caturaMgula - be paga vaccenuM aMtara cAra aMgula karavuM. - muhapatti - mukhavaDhiAkA jamaNA hAthamAM grahaNa karavI. - joharaNa - DAbA hAthamAM rAkhavuM joIe. - A vidhithI "bhutkRSTa vyakta deha' kAyotsarga karavo. A pramANe vidhi dvAra kahyuM. have doSonI gAthA kahe che - [ame A doSanuM varNana pravayana sAroddhAra anusAre nodhela che kemake ahIM rajU karelA ogaNIse doSonI gAthA te pramANe ja che.] (1) ghoDAnI jema eka paga saMkocIne kAyotsarga kare. (2) vadhAre pavanathI jema velaDI kaMpe tema kAyotsargamAM kaMpe. (3) thAMbhalo ke bhIMtano Teko laIne kAyotsarga kare. (4) mALanA bhAge mAthAno Teko laI kAyotsarga kare. (5) zabarI-bhIlaDI, te vastra vagaranI hovAthI potAnA gupta bhAgane jema be (8) nAbhithI upara tathA manuthI nIce sudhIno avidhipUrvaka colapaTTo paherIne kAyotsarga kare. (9) stana Adine macchara AdithI rakSaNa mATe athavA ajJAnathI anAbhoge colapaTTAthI DhAMkIne kAyotsarga kare. (10) urdivaDA doSa - bAhya urdeivakA ane atyaMtara urdivaDA doSa ema be prakAre che. paganI pAchalI be pAnI bhegI karIne pagano AgaLano bhAga pahoLo karIne ubho rahIne kAyotsarga kare te bAhya zakaToktikA. paganA be aMguThA bhegAM karI pAchaLanI pAnI pahoLI karI kAyotsargamAM ubho rahe te atyaMtara zakaTovikA. (11) kapaDAM ke colapaTTAthI sAdhvInI jema DhAMkI kAyotsarga kare. (12) khalita eTale lagAma. tenI jema joharaNa AgaLa rAkhI kAyotsarga kare. athavA bIjA kahe che ke - lagAma paherAvavAthI pIDita azvanI mAphaka mAthuM uMcu-nIcuM kare. (13) calacita kAgaDAnI jema AMkhano DoLo phevato - AMkha phevato athavA cAre bAju joto kAyotsarga kare. (14) bhamaronA bhayathI koThAnI jema jAMghane saMkocIne ubho rahIne, bIjAnA mate muTTI bAMdhIne kAyotsarga kare. (15) bhUta peselAnI jema mAthu dhUNAvato kAyotsarga kare. (16) bAjunA pradezamAM koI lIlotarI Adi chedato hoya to tene aTakAvavA muMgAnI jema "huM-huM" evo avyakta avAja karato kAyotsarga kare te mUkadoSa. (17) AlAvA gaNavA AMgaLI pherave. yogonA sthApana mATe ke bIjI kiyA jaNAvavAne AMkhanI bhramaro nacAvato kAyotsarga kare. (18) dAru banatI vakhate thatAM buDabuka jevo avyakta avAja Ave tevo avAja karato kAyotsarga kare. (19) vAnaranI jema hoTha phaphaDAvato kAyotsarga kare. A kAyotsarga karatI vakhate jinezvaroe niSedha karelA evA ukta 19 doSono paMDitajanoe sArI rIte tyAga karavo. - X - X - kAyotsarga pArIne avazyaka navakAra bolavo. * have 'maya' dvAranI vyAkhyA karAya che. temAM ukta doSarahita hoya to paNa jene A kAyotsarga yathokata phaLavALo thAya che. tene dazavivA mATe kahe che - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ee para ni - 1548 thI 1550 141 * niyukti-1548 thI 1550-vivecana : vANI caMnavAja - upakArI ane apakArImAM madhyastha. kahyuM che ke- jo koI caMdana vaDe bAhune lepana kare ke vAMsaLA vaDe chole che, koI stuti kare ke niMdA kare, maharSio temAM samabhAva rAkhe. AnA dvArA bIjA pratye mAdhyastha kahyuM che. tathA maUT - prANatyAgarUpa. nAraMvata - prANa saMdhAraNa rU5. 2 zabdathI IhalokAdimAM samasaMjJa - tuca buddhi. AnA dvArA AmAM prati mAdhyastha bhAve kahyo. tathA deha - zarIramAM pratibaddha, 4 zabdathI upakaraNAdimAM paNa pratibaddha. AnAthI kAyotsarganuM cokta phaLa thAya che. traNa prakAre-vaMtarAdikRta, mlecchamanuSyAdikRta, siMha Adi tiryaMco vaDe kRta upagane samyaka - madhyastha bhAve sahana karavAthI kAyotsarga zuddha - aviparIta thAya che. tethI upasarga sahenArane kAyotsarga thAya che. dhe phaLa dvAra kahe che - A phala Aloka ane paralokanI apekSA thakI be bhede thAya che. tethI pratyakAra - rUknofma gAyA kahe che. A lokamAM kAyotsarganuM je phaLa temAM subhadrAnuM daSTAMta che. vasaMtapura nagaramAM jitazatrurAjA hato. tyAM jinadatta zreSThI hato te saMyatazrAddha hato. tene subhadrA nAme putrI hatI. te atIva rUpavatI ane udAra zarIravALI zrAvikA 142 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 che, aneka bhavanA abhyAsa karelA che, to zuM na thaI zake ?, te subhadrA paratve maMdasnehavALo thayo. koI rIte subhadrAe A vAta jANI. teNIne thayuM ke - A to prAvayanikano uddAha che. kaI rIte dUra karuM ? pravacanadevatAne dhArIne teNIe saginA kAyotsarga karyo. je koI nIkaTamAM rahela devI hatI, te teNInA zIla-samAcAra jANIne AvI. pUchyuM - tane zuM priya che ? te karuM. subhadrA bolI - uahane dUra karo. devIe bUla karyuM. savAre huM A nagarInA dvAro baMdha karI daIza. pachI kheda pAmelA nagarajanone AkAzamAMthI huM kahIza ke - jeNe manathI paNa parapurane ciMtavela na hoya, tevI zrI cAlaNImAM pANI bharIne, tyAM jAya, traNa vakhata dvAra upara chAMTe to ja A dvAra ughaDaze. tArI parIkSA mATe tuM bIjA nagarajano sAthe bahAra Avaje pachI dvArane ughADIza. e rIte A uThThANAnuM nivAraNa thaze ane tuM prazaMsA pAmIza. temaja badhuM karyuM. A pramANe A Aloka saMbaMdhI kAyotsarga phaLa kahyuM. bIjA AcAryo kahe che - vArANasImAM subhadrAe kAyotsarga karela. eDakANAnI utpatti thayela. 0 rAjA uditodayanI patnIe dharmalAbha mATe Avela sAdhune aMtaHpuramAM roMdhIne upasarga karyo. A kathA 'namaskAra'mAM AvI gayela che. o zreSThIpatnI, caMpAmAM sudarzana zreSThIba, te zrAvaka hato. AThama ane caudaze zrAvaka pratimA svIkArato. mahArANIe bhoga mATe tene prArthanA karI, paNa sudarzane tene na svIkArI. koI divase te kAyAne vosirAvIne pratimA dhyAne rahelo, tyAre dAsI dvArA vozI vIMTIne tene aMtaHpuramAM laI AvyA. rANIe Agraha karatAM paNa, te na mAnyo tyAre rANIe dveSathI kolAhala karyo. rAjAe tene pakaDI laIne vadha karavA AjJA ApI. vadhastaMbhe laI javAto hato tyAre tenI patnI mitravatI zrAvikAe te sAMbhaLI, satyANayAne AzrIne kAyotsargamAM rahI. sudarzana upara toLAtI talavAra kUlamALA banI javA lAgI. tene mukta karIne rAjAe pUjA karI tyAre mitravatIe kAyotsarga pAryo. o sodAsa nAme rAjA hato 'namaskAra' mujaba kathA kahevI. - X - X - X * A badhAM AlokanA phaLa che. paralokamAM siddhi-mokSa athavA devaloka tathA 2 zabdathI cakravartivAdi phaLa maLe che. [zaMkA siddhi-sarva karmakSayathI pamAya che. to pachI te kAyotsarganuM phaLa kaI rIte kahyuM ? kAyotsarganuM phaLa karmakSaya hovAthI, te paraMpara kAraNa hovAthI vivakSA karI che. kAyotsargathI karmakSayanuM phaLapaNuM kaI rIte thaI zake ? hatI. jinadatta, teNIne koI asAdharmikane paraNAvavA Icchato na hato. caMpAthI vANijyArthe Avela koI bauddhadharmIe teNIne joI, teNInA rUpanA lobhathI te kapaTIzrAvaka banyo. dharma sAMbhaLe che, jina ane sAdhune pUje che. jinadate tenA bhAvone jANIne potAnI putrI ApI. vivAha thaI gayA. - te paNa subhadrAne laIne caMpA gayo. naNaMda, sAsu-sasarAdi bauddhadharmI hovAthI, teNIne niMde che. pachI judu ghara karyuM. tyAM aneka zramaNa ane zramaNI prAyogya nimite Ave che. te bauddhadharmI zrAvikAo bole che ke - A subhadrA saMyatomAM daMDha rakatA che. teNIno pati temAM vizvAsa karato nathI. koI divase koI varNa-rUpa Adi guNa samUha yukta taruNa bhikSu prAyogya nimittathI gayA. tene vAyuthI uDela ja AMkhamAM pravezI gaI. subhadrAe potAnI jillAthI tene sparza na thAya tema ja kADhI lIdhI. paraMtu muninA lalATamAM subhadrAnuM tilaka saMkAMta thaI gayuM - lAgI gayuM. teNIe paNa vyAkSipta cittathI te jANyuM. te muni nIkaLyA tyAre te bauddhadharmI zrAvikAe tenA patine dekhADyuM. juo * juo A vizvAsathI ramaNamAM saMkrAMta tArI patnInA saMgathI munine tilaka thayuM. teNe paNa vicAryuM ke - zuM A AvuM paNa thAya ? athavA viSayo baLavAnuM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni 6 5/62 * niryukti-1551 thI 1554, bhASya-237 + vivecana :[bhA.237] jema karavata lAkaDAne AvatA-jatAM kApe che, tema suvihita sAdhu kAyotsargathI karmone kApe che. - 1551 thI 1554, bhA. 237 143 jema karavata kApe che - chede che - vidAre che, (zuM ?) lAkaDAne. zuM karIne ? AvatA ane pharI jatAM. e pramANe suvihito - sAdhuo kAyotsarganI hetubhUtatAthI karmo - arthAt jJAnAvaraNIyAdine kApe che. bIje paNa kahela che ke - "saMvarathI gupta thAya che, gupti vaDe uttama saMyama thAya che. saMyamathI tapa thAya che, tapathI nirjarA thAya che. nirjarA vaDe azubha karmo sadA kramazaH kSaya pAme che. temAM Avazyaka yuktane kAyotsargathI vizeSa kSaya pAme che ItyAdi. [1551] kAyotsargamAM susthitane jema jema aMgopAMgo bhAMge che, tema suvihitasAdhuo A pramANe ATha prakAranA karmonA samUhane bhedI nAMkhe che. ahIM 'kAyotsarga' gAthA kahI temAM - susthita rahelAne jema-jema aMgopAMga bhAMge che. e pramANe cittanA nirodhIthI munivaro - sAdhuo ATha prakAranA jJAnAvaraNIyAdirUpa karmonA samUhane bhede che - arthAt vidAre che. [1552] A zarIra anya che ane jIva paNa anya che, evI buddhi karIne duHkha ane parikaleza karanArA zarIranA mamatvane chede. [zaMkA] jo kAyotsargamAM rahelAnA aMgopAMga bhAMge che, to pachI A dekhIto apakAra ja che, AvA kAyotsargano zo lAbha ? [samAdhAna] he saumya ! evuM nathI. ema kahI uktagAthA kahe che. A zarIra potAnA karmothI upArjela Alaya mAtra ane pAchuM azAzvata hovAthI te anya che. Ano adhiSThAtA je jIva che, te zAzvata che, pote karelA karmonA phaLano upabhoktA che. zarIra to tyAjya ja che. evI buddhi karIne A zarIranA mamatvane chedI nAMkhe. paraMtu jo AvA asAra zarIsthI paNa koI pAralaukika artha sarato hoya to sArI rIte yatna karavo joIe. vaLI evI bhAvanA bhAve ke - [1553] meM saMsAramAM jeTalA kaMI duHkhone anubhavelA che, temAM durviSahatara anopama duHkho narakomAM che. jinapraNita dharma na karavAthI jeTalAM zArIki, mAnasika duHkho saMsAramAM - tiryaMca, manuSya, nAka, devAnubhAvarUpamAM meM anubhavyA che, tenAthI paNa duHkhe karI sahI zakAya tevA duHkho pUrve punya na karIne meM sImaMtakAdi nakomAM anubhavyA che, je duHkho bAkInI gatinA duHkhanI apekSAe upamArahita duHkhadAyI hatA. jo ema che to - - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 [1554] tethI mamatvarahita thaI munioe sUtrano sAra pAmIne ugra kAyotsarga karmanA kSaya mATe karavo joIe. 144 nirmama - - mamatva rahitapaNe. muni - sAdhu. sUtranA paramArthane jANIne ukta svarUpa kAyotsarga, ugra-prabaLa zubha adhyavasAyathI. karmanA kSayane mATe, svargAdi nimite nahIM, karavo joIe. muni dIparatnasAgare karela adhyayana-5-no TIkA sahitano anuvAda samApta Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 6/62 ni - 1555 adhyayana-6-pratyAkhyAna" -- x -- x -- x -- x -- x -- 145 kAyotsarga adhyayananI vyAkhyA karI. have pratyAkhyAna adhyayana AraMbhIe chIe. teno saMbaMdha A pramANe che - anaMtara adhyayana skhalana vizeSathI aparAdharUpI vraNa vizeSa saMbhave, niMdA mAtrathI oghathI azuddha rahe. tethI prAyazcitarUpI bhaiSajathI aparAdharUpI vraNanI cikitsA kahI. ahIM to guNadhAraNA pratipAdita kare che. ghaNI paNa mUla-uttaraguNa dhAraNA karavI. te mUlaguNa ane uttaraguNanA pratyAkhyAnarUpa che. te ahIM nirUpe che. athavA kAyotsarga adhyayanamAM kAyotsargakaraNa dvArathI pUrvopAtta karmono kSaya batAvyo. - 4 - 4 - ahIM pratyAkhyAna karavAthI karmakSayopazamaja phaLane batAve che. kahyuM che ke - Ihalaukika ane paralaukika be prakAre pratyAkhyAnanA phaLa kahyA che. AlokamAM dharmila Adi ane paralokamAM dAmannakAdinuM dRSTAMta che. jinavare upadiSTa evA A paccakakhANane sevIne anaMtA jIvoe zAzvatasukha evA mokSane prApta karyo che - ItyAdi. athavA sAmAyikamAM cAstrine varNavyuM. caturvizatistavamAM arahaMtonI guNa stuti karI, te darzanajJAnarUpa che, e pramANe e traNe kahyA. AnA vitatha AsevanathI thatAM Aloka-paralokanA apAyone khapAvavA gurune nivedana karavuM joIe. te vaMdanapUrvaka thAya mATe tenI nirUpaNA karI. karIne pharI zubha sthAnomAM ja pratIpa kramaNa sevavuM joIe, tethI te paNa nirUpyuM. to paNa kaMI azuddha rahelA aparAdharUpI vraNanI cikitsA AlocanAdi vaDe kAyotsarga sudhInA prAyazcitta bhaiSajathI anaMtara adhyayana kahyuM. ahIM te tathA paNa azuddhanuM pratyAkhyAna kahyuM. e pramANe anekarUpe saMbaMdhathI AvelA pratyAkhyAna adhyayananA cAre anuyogadvAra vistArathI kahevA joIe. temAM nAma niSpanna nikSepamAM 'pratyAkhyAna' adhyayana che. temAM pratyAkhyAnane AzrIne dvAra gAthA kahe che - * niryukti-1555-vivecana : prati ane A pUrvaka chyA thI 'pratyAkhyAna' thAya che. temAM pratyAkhyAna - AnA vaDe mana, vacana, kriyA jAlathI kaMI paNa aniSTano niSedha karAya te pratyAkhyAna che. - 4 - pratyAkhyAna kriyA ja pratyAkhyAna che. - 4 - prati + AkhyAna te pratyAkhyAna. je pratyAkhyAna kare che. te pratyAkhyAtA - guru ane ziSya. tathA pratyAkhyeya - pratyAkhyAna gocara vastu. tre zabdathI traNenI paNa tulyakakSatA jaNAvI che. AnupUrvI - paripATI, tenAthI kathanIya. pariSad vaktavyA. kevA prakAranI parpadAne kathanIya che ? tathA kathanavidhi - kathanano prakAra kahevo tathA Aloka ane paraloka saMbaMdhI phaLa kahevuM joIe. 34/10 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 AdimAM A cha bhedo che. saMkSepathI gAthArtha kahyo. vistArathI avasara mujaba bhASyakAra ja kaheze. 146 temAM Adha avayavane vistArathI jaNAve che - * bhASya-238 thI 243-vivecana : [238] nAmapratyAkhyAna, sthApanA pratyAkhyAna, dravya pratyAkhyAna, aditsA - devAnI IcchA na hovIrUpa pratyAkhyAna, pratiSedha pratyAkhyAna, bhAva pratyAkhyAna. nizce A cha bheda pratyAkhyAnanA jANavA. A gAthA samudAyArthe nigadasiddha che. avayavArya avasara mujaba kahIzuM. temAM nAma ane sthApanA baMne sugama che. have dravya pratyAkhyAna pratipAdana karavA kahe che - [23] dravya nimitta gAthA khaMDanI vyAkhyA vastra Adi dravya nimitte pratyAkhyAna. jema koIka sAMprata kSakone, tema dravyamAM pratyAkhyAna. jema bhUmi AdimAM vyavasthita kare che. te rIte dravyabhUta - anupayukta thaIne je kare che, tene paNa abhISTaphalarahitatvathI dravyapratyAkhyAna kahe che. tu zabdathI dravyanA, dravyonA, dravya vaDe, dravyo vaDe, dravyamAM, A mArga kSuNNa [laghu ke gauNa]che. ahIM rAjaputranuM dRSTAMta che, te A pramANe - 6 - eka rAjAnI putrI bIjA rAjAne apAI. te mRtyu pAmyo. tyAre teNIne pitA pAchI lAvyA. he putrikA ! dharma kara. ema kahyuM. teNI pAkhaMDIne dAna Ape che. koI vakhate kArtika dharmamAsa Avyo. tethI huM mAMsa khAIza nahIM, evuM pratyAkhyAna karyu. tyAM pAraNAmAM aneka lAkha pazuo mAMsArthe lAvavAmAM AvyA. tyAre bhojana apAya che. temAM je sAdhuo najIkathI jatA hatA. temane nimaMtrita karavAmAM AvyA. teoe bhojana grahaNa karyu, mAMsa lIdhuM nahIM. tyAre te rAjaputrIe pUchyuM ke - zuM tamAre kAratakamAsa puro nathI thayo ? teo bolyA - amAre cAvajjIva kArataka mAsa che. kaI rIte ? tyAre sAdhuo dharmakathA kahe che, mAMsanA doSo kahyA. tyArapachI teNIe bodha pAmIne dIkSA lIdhI. e pramANe teNIne pahelA dravya pratyAkhyAna hatuM, pachI bhAvapratyAkhyAna thayuM. * have aditsA pratyAkhyAna kahe che - temAM A gAthAddha che. aditsA pratyAkhyAnamAM :- he brAhmaNa ! he zramaNa ! avittA - mane devAnI IcchA nathI, Ape yAcanA yAcanA karI te nathI. tethI aditsA ja vastutaH pratiSedhAtmaka, e pramANe pratyAkhyAna che. . have pratiSedha pratyAkhyAnanI vyAkhyA karavA marATe gAthAkhaMDa kahe che - amui dijjau majjhaM [240] mane amuka ghI Adi Apo. bIjAe kahyuM - mArI pAse te nathI. devuM paNa nathI, IcchA paNa nathI. A AvA prakAre pratiSedha thAya che. A paNa vastutaH Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maiM 6/62 ni - 1555, bhA. 238 thI 243 pratyAkhyAna ja che. "pratiSedha' e ja pratyAkhyAna che. 147 [241] have bhAva pratyAkhyAna pratipAdita kare che. temAM A gAthAddha che 'sesapayALa ya zAhI'' te A rIte - bAkInA padonI Agama-noAgamAdinI sAkSAt ahIM anukta evI pratyAkhyAna saMbaMdhI gAyA karavI - e vAkyazeSa joDavuM. Ane gAyA pratiSThA kahevAya che. - 4 - 4 - bhAyaMmi - dvAra parAmarza, bhAva pratyAkhyAna. Ane darzAvavAne mATe kahe che . te bhAva pratyAkhyAna be bhede che A zrutapratyAkhyAna paNa be bhede che - pUrva - taM duvihaM0 zruta pratyAkhyAna ane novruta pratyAkhyAna. zruta pratyAkhyAna ane nopUrvadyuta pratyAkhyAna. temAM pUrvazruta pratyAkhyAna te 'navamuM pUrva' che. nopUrva zrutapratyAkhyAna A pramANe che - pratyAkhyAna adhyayana e upalakSaNathI anya - Atura pratyAkhyAna ane mahApratyAkhyAnAdi pUrvabAhya che. [242] have nozrutapratyAkhyAnanA pratipAdanArthe kahe che - - je zrutapratyAkhyAna hotuM nathI, te nozrutapratyAkhyAna, tenA be bheda che - mUlaguNa pratyAkhyAna ane uttaraguNa pratyAkhyAna. mUlaguNane AzrIne, te mUlaguNa - mULabhUta guNa. te prANAtipAta AdinI nivRttirUpatvathI pratyAkhyAna varte che ane uttarabhUta guNane uttaraguNa, temAM azuddha piMDa nivRttirUpatvathI pratyAkhyAna, tenA viSayamAM athavA anAgata Adi daza bhede uttaraguNa pratyAkhyAna che. mUlaguNa pratyAkhyAna paNa be bhede che - (1) sarvathI - sarva mUlaguNa pratyAkhyAna, (2) dezathI - dezamUlaguNa pratyAkhyAna. sarvamUlaguNa pratyAkhyAna te pAMca mahAvrato ane dezamUlaguNa pratyAkhyAnane pAMca aNuvrato. A upalakSaNa varte che. kemake utaraguma pratyAkhyAna paNa be bhede ja che - sarvottaraguma pratyAkhyAna, dezotaraguNa pratyAkhyAna. temAM sarvottaguNa pratyAkhyAna daza bhede che - anAgata, atikrAMta ItyAdi, te ame AgaLa kahIzuM. dezotaraguNa pratyAkhyAna sAta bhede che - traNa guNavrata ane cAra zikSAvrato. Ane paNa ame AgaLa kahIzuM. vaLI uttaraguNa pratyAkhyAna oghathI be bhede che : (1) Ivaki, (2) yAvatkathika. temAM (1) Itvarika - sAdhunA kaMIka abhigraha Adi. zrAvakone to cAra zikSAvrato ja Itvaski kahevAya. (2) yAvatkathika niyaMtrita hoya che. je kAMtAra ke durbhikSAdimAM paNa bhaMga karAtA nathI. zrAvakone traNa guNavrato jANavA. [243] have svarUpathI sarvamUlaguNa pratyAkhyAnane darzAvatA kahe che - prANivadha ItyAdi. (1) prANa - Indriya Adi. pAMca Indriya, traNa baLa, zvAsocchvAsa ane Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 Ayu. A daza prANo bhagavaMte kahelA che. tenuM viyogIkaraNa te hiMsA. teno vadha te prANavadha [temAM jIvavadha nathI 148 (2) juThuM bolavuM te mRSAvAda, temAM. asatanuM abhidhAna. (3) adatta - upalakSaNatvathI adattanuM AdAna eTale ke para vastunuM AharaNa te adattAdAna. (4) maithuna - abrahmanuM sevana kahevAyuM che te. (5) parigraha - [jIva, ajIvAdino saMgraha ItyAdi] A viSayabhUtomAM sAdhunA mUlaguNo trividha, trividhena arthAt traNa yoga ane traNa karaNathI jANavA, anusaravA. ahIM bhAvanA A che :- zramaNo prANAtipAtathI trividha trividhe vista hoya che. temAM trividhakare nahIM, karAve nahIM, karanAra anyane paNa anujJA na Ape. trividhena-manathI, vacanathI, kAyAthI. e pramANe badhAM vratomAM joDavuM. ahIM sudhI sarvamUlaguNa pratyAkhyAna kahyuM. have dezamUlaguNa pratyAkhyAnano avasara che. te zrAvakone hoya che, ema jANIne ziSyanA anugrahane mATe te dharmavidhi oghathI batAve che - * niyukti-1556 thI 1561 + vivecana : [1556] dhIrapuruSoe kahela zrAvaka dharmanI vidhi huM kahIza. jenuM AcaraNa karIne suvihita gRhastho paNa sukhane pAme che. temAM samyakatva svIkArela ane aNuvrata pratipanna paNa pratidivasa sAdhunI pAse sAdhunI ane gRhasthonI sAmAcArI sAMbhaLe che, te zrAvaka. zrAvakonA dharmanI vidhi huM kahIza. te vidhi dhIrapuruSoe arthAt mahAsatva, mahAbuddhi, tIrthaMkara ane gaNadharoe prarUpelI che. jene AcarIne suvihita gRhastho paNa Aloka ane paralokanA sukhone pAme che, e gAthArtha kahyo. [1557] zrAvako oghathI be bhede che - sAbhigrahA, nirabhigrahA. vaLI teno vibhAga karAtA ATha bhede che, tema jANavuM. abhigrahaNa karAya te abhigraha - pratijJAvizeSa. abhigraha sahita je varte che, te sAbhigrahA. tenA vaLI aneka bhedo thAya che. tethI kahe che - darzanapUrvaka dezamULaguNa ane uttaguNa badhAM ke koI eka paNa hoya ja, temano abhigraha. nirabhigraha - jemAMthI abhigraha cAlI gayela che te nirabhigrahA. teo mAtra samyagdarzanI ja hoya che. jema kRSNa, satyakI, zreNikAdi. ahIM sAmAnyathI zrAvako be bhede kahyA. vaLI te be bhede paNa vibhAga pAme che. abhigraha grahaNanA vizeSathI nirUpaNa karatAM te ATha bhede thAya che, e pramANe jANavuM. [1558] temAM je rIte ATha bhedo thAya che, te batAve che - ahIM je koI kaMI abhigraha grahaNa kare che, te ja A pramANe be bhede che Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 6/6ra ni - 1556 thI 1561 149 15o Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tathA aNuvrata catuTya grahaNa kare temAM paNa che. e rIte aNuvrata traNa grahaNa kare. temAM paNa che, e pramANe aNavata be grahaNa kare temAM paNa cha tathA koI eka aNuvata grahaNa kare, temAM paNa che, A pramANe aneka prakAre vratone grahaNa kare kemake zrAvakadharmanuM A vaividhya che. ahIM pAMca x cha = bIza bhedo thayA. svIkArela utaguNa sAthe ekajhIzamo bheda thayo ane - x - kevaLa samyagadarzanI sAthe eka bheda umeratA kula babIza bheda thAya. (1) kRta (2) kArita. te traNa karavAthI - mana vaDe, vacana vaDe, kAyA vaDe, arthAt sthULa prANAtipAta pote karatA nathI, bIjA pAse karAvatA nathI. te pramANe manathI, vayanathI, kAyAthI, A pahelo bheda. Amane anumati pratiSiddha nahIM, kemake saMtAna AdinA parigrahano sadbhAva che. tenA vyAvRttikaraNamAM temanI anumatino prasaMga Ave che. anyathA parigraha ane aparigrahamAM kaMI taphAvata nahIM rahe. pravajita - apavajitamAM abheda Apatti che. ahIM zaMkA kare che - bhagavatI AgamamAM trividha trividhe paNa gRhasthone pratyAkhyAna kahela che ane te zrutokta hovAthI anavadha ja che. to te ahIM niryuktikAre zA mATe na kahyA ? [samAdhAna tenA vizeSa viSayavathI. te A rIte - nize je pratimAne aMgIkAra kare ane saMtati pAlanAdithI mukta che, te trividha trividhe kare che athavA vizeSya - koI vastu svayaMbhUramaNanA masyAdi ane sthULa prANAtipAta ItyAdi. paraMtu sarva sAvadha vyApAra viramaNone AzrIne nahIM. zaMkA] niyuktikAre sthUla prANAtipAtAdimAM paNa vividha gividha vikalpa kahyo nathI, tenuM zuM ? * x - [samAdhAna A vAta satya che, paraMtu bAhulya pakSane AzrIne niryuktikAre jaNAvela che. je vaLI koI avasthA vizeSamAM kadAcita ja AyarAya che, suSThasamAcArImAM nahIM. te kahela nathI. bahulatAthI 'dvividha gividhena' vaDe cha vikalpo badhAM gRhasthone badhAM ja pratyAkhyAnamAM thAya che. bIjo bheda - sthUla prANAtipAta na kare, na karAve. manathI ane vacanathI. athavA mana ane kAyAthI athavA vacana ane kAyAthI. ahIM pradhAna upasarjana bhAva vipakSAthI bhAvArtha jANavo. temAM jyAre manathI ane vacanathI kare nahIM, karAve nahIM tyAre mana vaDe ja abhisaMdhirahita ja vacana vaDe paNa hiMsaka na bole, kAyA vaDe ja duzleSTitAdithI asaMjJivata kare che. jyAre manathI ane kAyAthI na kare, na karAve tyAre manathI abhisaMdhi rahita ja kAyA vaDe duzeSTitAdi pariharato anAbhogathI vAyA vaDe ja hiMsaka bole. jo vAcA ane kAyAthI na kare, na karAve tyAre mana vaDe ja abhisaMdhine AzrIne kare che. anumati to traNe vaDe paNa sarvatra hoya ja che. e pramANe zepa vikalpo paNa kahevA. dvividha-ekavidhavI, ekavidha-gividhathI. 1559] ekavidha-vividhathI. ekavidha - ekavidhathI che bheda thAya. pratipakSa uttaguNa sAtamo. ahIM saMpUrNa asaMpUrNa uttaraguNa bhedano anAdara karIne sAmAnyathI eka bheda kahela che. avirata samyagadaSTi e AThamo bheda che. [1560] A rIte A ATha bhedo dekhADyA. Ano ja vibhAga karAtA banIza thAya che. kaI rIte ? te kahe che - pAMca aNuvato samudita ja grahaNa kare. temAM ukta lakSaNA cha bhedo thAya che. [1561] A mUlaguNa ane uttaNuNano AdhAra samyakatva che. tethI kahe che - "nisaMkiya niSaMkhiya" gAthA. zaMkAdisvarUpa udAharaNa dvArathI AgaLa ame kahIzuM. vIravadana - mahAvIra vardhamAnasvAmInA pravacanamAM AvA anaMtara kahelAM banIza upAsako - zrAvako kahelAM che. 0 A bagIza prakAranA zrAvako - karaNa trika, yoga prika, kALa trika vaDe vizeSita karAtA 147 zramaNopAsaka thAya che kaI rIte ? (1) prANAtipAta manathI na kare athavA prANAtipAta vacanathI na kare athavA prANAtipAta kAyAthI na kare. e traNa. (2) prANAtipAta mana ane vacanathI na kare athavA prANAtipAta mana ane kAyAthI na kare, athavA prANAtipAta vacana ane kAyAthI na kare e traNa. (3) athavA prANAtipAta mana, vacana, kAyAthI na kare. e eka (4) A sAta bhaMgo karaNathI kahyA. e pramANe karAvaNa - karAvavA vaDe A ja sAta bhaMgo gaNatAM kula 14 bhaMgo thAya. (5) e pramANe anumodanathI A ja sAta bhaMgo gaNatAM 21 bheda thAya. - athavA - (1) mana vaDe na kare, na karAve. (2) vacana vaDe na kare, na karAve. (3) kAyA vaDe na kare, na karAve. (4) mana, vacana vaDe na kare, na karAve. (5) mana, kAyA vaDe na kare, na karAve. (6) vacana, kAyA vaDe na kare, na karAve. (3) mana, vacana, kAyA vaDe na kare na karAve. A karaNa ane karAvaNathI sAta bhaMgo thayA. e pramANe karaNa ane anumodathI sAta bhaMga thAya. e pramANa kArAvaNa ane anumodathI sAta bhaMgo thAya. e pramANe karaNa-karAvaNa-anumodathI sAta bhaMgo thAya. A pramANe sAta sAta bhaMgothI ogaNapacAza vikalpo thAya. AmAM 49-mo vikatA A che - prANAtipAta mana, vacana ane kAyAthI svaye Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * 6/6ra ni - 1556 thI 1561 151 kare nahIM, bIjA pAse karAve nahIM, bIjA karanArane sAro jANe nahIM - anumode nahIM. A aMtima vikalpa pratimApatipanna zrAvakane vividha trividhena thAya che. e pramANe atItakALamAM pratikramaNa 49 vikalpo thAya. e pramANe vartamAnakALamAM saMvara karatAM 49 vikalpo thAya. e pramANe anAgata kALa mATe paccakakhANa karatAM paNa 49vikalpo thAya. e rIte traNe kALanA maLIne 143-viko thAya che. o have A ja vAta cha gAthAo vaDe batAve che. (1) ekaso saDatAlIza bheda jene vizuddhithI upalabdha hoya te ja paccakakhANa kuzala che, bAkInA akuzala che. (2) e pramANe pAMca mAnavato vaDe guNatAM 35- zrAvako thAya. kemake 147 bhaMgo gRhastha paccakakhANa bheda pariNAma che. temAM traNa yoga, maNa karaNa ane praNa kALa vaDe guNela che. (3) ekaso saDatAlIza bhede pratyAkhyAna jemane upalabdha che, te ja paccakakhANa kuzala che, bAkInA akuzala che. (4) 147 bhaMgo gRhasthanA paccakakhANa bhedanuM parimANa che ane te vidhipUrvaka A pramANe prayatnathI bhAvavA joIe. (5) gaNa trika, traNa dvika, traNa ekaika yogamAM thAya. - traNa be eka, traNa be eka, traNa be eka karaNamAM thAya. - pahelAmAM eka Ave, bAkInA padomAM mika, maka, trika ItyAdi bhedo upara kahyA tema guNatAM 147 maMgo Ave che. - athavA anavatane AzrIne eka Adi saMyoga dvArathI prabhutAra bhedo nidarzita karAyA che. temAM A ekAdi saMyoga parimANa pradarzana karatI anyakatRkI gAyA kahe che - * prikSepagAthA-vivecana pAMca aNuvrato pUrve kahela che. eka-be-traNa-cAra-pAMca vaDe vicAratA pAMca, daza, daza, pAMca, eka saMyoga jANavo. eka vaDe vicAratA pAMca saMyoga kaI rIte ? pAMca dharakamAM eka vaDe pAMca ja thAya che. dvika vaDe ciMtavatA daza kaI rIte? te kahe che - (1) paheluM bIjuM gharathI eka, (2) pahelA bIjA gharacI, (3) pahelA cothA gharathI, (4) pahelAM-pAMcamAM gharathI, (5) bIjA-trIjA gharacI, (6) bIjA cothA gharazrI, (2) bIjA pAMcamAM gharathI, (8) bIjA cothA ghacI, (9) bIjA pAMcamAM gharathI ane (10) cothA-pAMcamAM gharathI. zika vaDe ciMtavatA daza kaI rIte thAya ? te kahe che - (1) paheluM bIjuM trIjuM-gharaDI (2) paheluM bIjuM cothuM gharacI, (3) paheluM bIjuM pAMcamuM gharathI, (4) pahelA bIjA cothA gharathI, (5) pahelA bIjA pAMcamA gharathI, (6) pahelAM cothA pAMcamAM gharathI, (2) bIjA trIjA cothA gharathI, (8) bIjA trIjA pAMcamAM gharathI, (9) bIjA cothA pAMcamAM gharathI, (10) trIjA cothA pAMcamAM gharathI. catuka vaDe ciMtavatA pAMca thAya che, te kaI rIte ? (1) pahelAM bIjA trIjA cothA gharathI, (2) pahelAM bIjA trIjA pAMcamAM gharathI, (3) pahelAM bIjA cothA pAMcamAM gharathI, (4) pahelAM bIjA cothA pAMcamAM gharathI, (5) bIjA bIjA cothA pAMcamAM gharathI. paMcaka vaDe ciMtavatA eka ja bheda thAya che. A eka vaDe je pAMca saMyogo, dvika vaDe je deza saMyogo ItyAdi, A cAraNIyapayogathI AvelA phaLa gAthAo gaNa che - * priogAthA-1 thI 4-vivecana : A cAre gAthA paNa acakatRkanI che, te upayogavALI hovAthI ahIM grahaNa karela che. AmAM bhAvanA A pramANe - (1) sthULa prANAtipAtanA dvividha gividhathI pratyAkhyAna kare. (2) dvividha - dvividhathI (3) dvividha - ekavidhathI (4) ekavidha - trividhathI (5) ekavidha - dvividhayIo (6) ekavidha - ekavidhathI e pramANe sthaLa mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigrahomAM e pratyekamAM chacha bhedo levA. e rIte badhAM maLIne 30 bhedo thayA. have je pUrve kahyuM ke - vrata ekanA saMyogathI 30 bhaMgo thAya che, tene kA. have dhikacAraNiyA bhedo kahe che - (1) sthULa prANAtipAta ane sthULa mRSAvAdanA dvividha gividhathI paccakakhANa kare, te pahelo bheda. (2) sthaLa prANAtipAta dvividha-vividha, sthaLa mRSAvAda dvividha-dvividhathI. QthI aMko dvArA A dvividha-trividhAdi oLakhAvela che. (3) sthULa prANAtipAta 2-3, sthULa mRSAvAda -1. (4) mULa prANAtipAta -3, sthULa mRSAvAda 1-3. (5) sthULa prANAtipAta 2-3, TULa mRSAvAda 1-2. (6) sthULa prANAtipAta 2-3, zULa mRSAvAda 1-1. e pramANe sthULa adattAdAna, maithuna ane parigrahamAM pratyekamAM cha-cha bhaMgo. badhAM maLIne 24-bhedo thAya. A bhedo sthala prANAtipAtane pahelAgharano AlAvo na choDIne prApta thayA. e pramANe bIjA ane trIjA Adi gharakamAM pratyekanA covIza - covIza bhedo prApta thaze. e badhAM maLIne 144 bhedo thayA. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 6/62 ni - 1556 thI 1561 153 - sthULa prANAtipAta pUruM thayuM. have sthULa mRSAvAda ciMtave che (1) sthULa mRSAvAda ane sthULa adattAdAna paccakakhe 2-3. (2) sthULa mRSAvAda 2-3, sthULa adattAdAna 2-2. e pramANe pUrvanA kramathI cha bhaMgo jANavA. [emAM jyAM-2-lakhela hoya to dvividha, traNa lakhela hoya tyAM trividha ItyAdi samajavuM.] e pramANe maithuna ane parigrahamAM pratyekamAM cha-cha bhaMgo. e rIte badhAM maLIne aDhAra bhaMgo thaze. A bhede mRSAvAdane prathama ghaska samajIne kahyA. e pramANe bIjA Adine dhAraNa karavAthI paNa pratyekepratyekanA aDhAra-aDhAra bhedo thAya che. A badhAM maLIne 108 bhedo thAya. sthUla mRSAvAda kahevAyuM. have sthUla adattAdAna vicArIe - (1) temAM sthULa adattAdAna ane sthULa maithunanA paccakakhANa kare te dvividha trividhathI, eka bheda. (2) sthULa adattAdAna 2-3, sthULa maithuna 2-2. e pramANe pUrvakramathI cha bhedo jANavA. e pramANe sthULa parigraha sAthe paNa cha bhaMgo meLavIne bAra bhedo thaze. A bhedo sthULa adattAdAnane prathama grahaNa karIne prApta thayA. e pramANe dvitIya AdimAM pratyekamAM cha-cha thAya. e badhAM maLIne 72 thaze. sthULa adattAdAna kahyuM. have sthULa maithunAdi ciMtavIe - (1) temAM sthULa maithuna ane sthULa parigraha baMnenuM dvividha-trividhathI paccakakhANa kare che. (2) sthUla maithuna dvividha trividhathI, sthULa parigraha vaLI dvividha dvividhathI. e pramANe pUrvakramathI cha bhaMgo thAya. e pramANe sthULa maithuna prathama dhAkane na choDIne cha bhedo prApta thayA. e pramANe dvitIyAdimAM pratyeke pratyekamAM cha-cha bhedo thAya. badhAM maLIne chatrIza bhedo thAya che. A badhAM mULathI AraMbhIne badhAM 5Na 144 + 108 + 72 + 36 maLIne 360 kula bhedo thaze. A pramANe dvikasaMyoga gAthAnI vicAraNA karI. 0 have trika cAraNIyathI thatAM bhedo A pramANe - (1) sthULa prANAtipAta, sthULa mRSAvAda, sthULa adattAdAnanA dvividha trividhathI paccakakhANa kare te eka. (2) sthULa prANAtipAta ane sthULa mRSAvAda dvividha trividhI, paNa sthULa adattAdAna dvividha-dvividhathI paccakakhe, (3) sthULa prANAtipAta ane sthULa mRSAvAda dvividha trividhathI, paNa sthULa adattAdAna dvividha-ekavidhathI parakhe. e pramANe pUrvakramathI cha bhaMgo thAya che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 e pramANe maithuna ane parigrahamAM paNa pratyekamAM cha-cha bhedo thAya. badhAM maLIne aDhAra bhedo thayA. 154 A bhedo sthUla mRSAvAdamAM pheraphAra na thavA daIne bhedo prApta thayA. e pramANe / dvitIyAdimAM pratyeke pratyekamAM aDhAra-aDhAra bheda thAya. badhAM maLIne kula 108 bhedo thaze. e pramANe sthULa prANAtipAtanA vikalpamAM pheraphAra karyA vinA uparokta bhedo kahyA. temAM paNa dvitiyAdimAM pratyeke pratyekamAM 108-108 bhedo thAya che. A badhAM maLIne kula 648 bhedo thAya. e pramANe sthULa prANAtipAtathI trikasaMyogathI sthUla mRSAvAda sAthe kahyA. te mujaba sthULa adattAdAna sAthe paNa cArita thaze temAM - - (1) sthULa prANAtipAta, sthULa adattAdAna, sthULa maithunane dvividha trividhe paccakakhANa kare te eka bheda. (2) sthULa prANAtipAta ane sthULa adattAdAna dvividha trividhe ane sthUla maithuna dvividha dvividhathI paracakhe. e pramANe pUrva kramathI cha bhaMgo thAya. e pramANe sthUla parigrahathI paNa cha bhaMga umeratA bAra bhedo thaze. A bhede adattAdAna prathamadharane choDyA vinA prApta thayAM. e pramANe dvitIyAdimAM paNa pratyeka-pratyekanA bAra-bAra bhedo thaze. A badhAM maLIne boMtera bhedo thAya che. A bhedo paNa prANAtipAta prathama ghaska na choDIne prApta thayA. Ane dvitIyAdimAM pratyekamAM boMtera-botera bheda. badhAM malIne 432 thAya. e pramANe sthUla prANAtipAta trikasaMyogathI sthULa adattAdAna sAthe cAti kahyuM. have sthULa maithuna sAthe parigrahane kahe che. temAM - (1) sthULa prANAtipAta, sthULa maithuna, sthULa parigraha traNe dvividha-trividhathI paccakakhe te eka bheda. (2) sthUla prANAtipAta ane maithuna dvividha-trividhathI paNa parigrahane dvividhadvividhI paccakakhe. e pramANe pUrvakramathI cha bhaMgo thAya. ukta bhedo sthUla maithuna prathama dhakane na choDatAM prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyeka-pratyekamAM cha-cha bhaMga. badhAM maLIne 36 bhedo. A bhedo sthULa prANAtipAta prathamadhakane na choDatAM prApta thayA. dvitIyAdi pratyeka-pratyekamAM chatrIza-chatrIza. e rIte badhAM maLIne-216 thAya. e pramANe sthUla prANAtipAta trikasaMyogathI maithuna sAthe kahyA. prANAtipAta sAtheno trika saMyoga paNa kahyo. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ quy * 6/6ra ni - 1556 thI 1561 o have mRSAvAdanI ciMtavanA karIe - (1) sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla maithunane dvividha-gividhathI paccakakhANa kare te eka. (2) sthUla mRSAvAda. sthUla adattAdAnane dvividha-gividhathI paNa sthUla maithunane dvividha-dvividhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakramathI cha aMgo. e pramANe sthUla parigrahathI paNa cha thAya. baMne maLIne bAra bhedo thayA. AmAM sthala adattAdAnapaNamAkane na choDIne bhedo prApta thayA. dvitIyAdimAM paNa pratyekamAM bAra-bAra bhedo badhAM maLIne 72-thayA. A bhaMgo paNa sthUla mRSAvAda prathamadharakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyekanA boMtera-boMtera. badhAM malIne 432 bhedo thAya. A rIte sthUla mRSAvAda trikasaMyogathI sthUla adattAdAna sAthe kahyA. have sthUla maithuna sAthe kahe che - (1) sthUla mRSAvAda, sthUla maithuna, parigrahanA dvividha-gividhathI paccakakhANa kare te eka bheda. (2) sthUla mRSAvAda, zUlamaithuna baMne dvividha-gividhathI paNa sthUla parigrahane dvividha-dvividhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakamathI cha bhedo thayA. A bhedo sthUla maithuna prathamagharakane na choDatAM prApta thayA. dvitIya AdimAM paNa pratyeka pratyekanA cha-cha bhedo thAya. badhAM maLIne 36-bhedo thAya. A sthaLa mRSAvAda prathamaghakane na choDatA prApta bhedo che. dvitIya AdimAM pratyekamAM kamIza-jIgIza thAya che. badhAM maLIne 16-bhedo thAya. sthUla mRSAvAdano prikasaMyoga kahyo. 0 have sthULa adattAdAnAdine ciMtave che - (1) sthUla adattAdAna, sthULa maithuna ane parigrahane dvividha-gividhathI paccakakhe - (2) sthUla adattAdAna, sthUla maithuna dvividha-gividhathI paNa parigraha dvividhadvividhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakramathI cha mUMgo thayA. A bhaMgo sthUla maithunapathama dharakane mukyA vinA prApta thayA che. dvitIyAdimAM pratyekamAM cha-cha bhaMgo thAya. badhAM maLIne 36-bhedo. A bhaMga paNa sthaLa adattAdAnaprathamagharakane na choDIne prApta thayA che. dvitIyAdimAM pratyekamAM chatrIza-jIgIza bhedo. badhAM maLIne 16.. A bhedo mULathI AraMbhIne badhAM maLIne 648 + 432 + 16 + 432 + 216 + 216 ema badhAM maLIne 160 bhaMgo thayA. e rIte je pUrve kahela ke trikasaMyoga bhaMgo 2160 bhaMgo thAya che, te A pramANe ame bhAvita karyA - kahyA. 156 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 o have catuka cAraNiyA bhedone kahe che - (1) sthUla prANAtipAta, sthUlamRSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla maithuna cArene dvividha gividhe paccakakhe. (2) sthULa prANAtipAta, sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna dvividha-trividhe paNa sthUla maithuna dvividha-dvivighe paccakakhe. e pramANe pUrvakamathI cha mUMgo thayA. sthUla parigrahathI paNa cha mUMgo thAya. A badhAM maLIne bAra bhedo thaze. A bhedo sthUla adattAdAna prathamagharane na choDIne prApta thayA. bIjA AdimAM pratyekamAM bAra-bAra bhaMgo thaze. badhAM maLIne 3-bhedo thayA. A bhedo sthUla prANAtipAta prathama gharane na choDIne prApta thayA, dvitIyAdimAM paNa pratyekanA 432-432 bhaMgo thatAM badhAM malIne 2592 bhaMgo prApta thaze. o have anya vikalpa rahyo te batAve che - sthULa prANAtipAta, sthUla mRSAvAda, sthUla maithuna, sthUla parigraha cArene dvividhadvividhathI paccakakhe. ItyAdi pUrvakamathI cha mUMgo thayA. A bhedo cUlamaithuna prathamagharakane na choDIne prApta thayA. dvitIyA AdimAM pratyekamAM A cha-cha bhedo malIne 36 bhedo thaze. A 36 bhedo sthala mRSAvAda prathamagharakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM paNa pratyekanA 36-36 maLIne e rIte kula 216 bheda thAya. A bhedo sthUla prANAtipAta prathama dharakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyekanA 216-16 maLIne kula-1296 bhedo thaze. o have ukta bhedano anya viktA batAve che - (1) sthUla prANAtipAta, sthUla adattAdAna, sthUla maithuna ane sthUla parigrahanA dvividha-gividhathI paccakakhANa kare. (2) sthUla prANAtipAta, sthUla adattAdAna, sthUla maithunane dvividha-gividhathI paNa cUla parigrahane dvividha-dvivigha paccakakhe. e pramANe pUrvakramathI cha mUMgo thAya. A bhedo sthUla maithuna prathama gharane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM paNa cha-cha bhedo maLIne 36-bhedo thAya. A bhedo sthUla adattAdAna prathamagharane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyekamAM 36-36 maMgo thAya. badhAM maLIne 216-bhaMgo thAya. A bhedo paNa sthala prANAtipAta prathamagharane na choDIne prApta thayA che. dvitIyAdimAM pratyekamAM 216-216 bhaMgo thatAM, badhAM maLIne 1296 bhaMgo thAya che. o have anya vikalpa batAve che. (1) sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla maithuna, sthUla parigraha cArene dvividha-gividhathI paccakakhe che. (2) sthUla mRSAvAdAdi 2-3, sthUla parigraha-2-2thI paccakhe. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a 6/6ra ni - 1556 thI 1561 15e 158 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 temanI sAthe AlApa-saMtApano prasaMga bane, tenAthI anyatIrthikone azana pAna, khAdima, svAdima ApavAnuM ke vAraMvAra ApavAnuM bane che (je zrAvakane na kaze.) e pramANe pUrvakramathI cha mUMgo thAya. A bhedo sthUla maithuna prathamagharakane na choDIne prApta thAya. dvitIya AdimAM pratyekamAM cha-cha bhedo maLIne 36-bhedo thAya. A 36 bhedo paNa sthUla adattAdAnA prathamaghakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyeka-pratyekanA 36-36 bhedo, e maLIne thayA-216 bhedo. e 216 bhedo paNa sthUla mRSAvAda prathamadharakane na choDIne prApta thayAM che, dvitIyAdimAM paNa pratyekamAM 216-216 bhedo maLIne kula 1296 bhaMgo thAya. A badhAM bhedomAM mULathI AraMbhIne gaNatAM - 592 + 1296 + 1296 + 1296 e badhAM maLIne 648o bhedo thaze. tenAthI je pUrve kahyuM ke - catuka saMyogA 6480 bhedo thAya che, tenI vyAkhyA ahIM anaMtara kahI.]. o have paMcaka cAraNiyA kahe che, temAM - (1) sthULa prANAtipAta, sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla maithuna, zUlaparigraha (pAMcane) dvividha-gividhathI paccakakhe. (2) sthUla prANAtipAtAdi cAne dvividha-gividhathI paNa sthaLa parigrahane dvividha-dvividhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakamathI cha mUMgo thAya. A bhedo sthUla maithuna-prathamadhakane na choDIne prApta thayA che. dvitIyAdimAM pratyekamAM cha-cha bhedothI 36-bhedo thAya. A 36 bhedo paNa sthUla adattAdAna prathamadhakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM paNa pratyekamAM 36-36 maLIne 216 bhedo thAya. A 216 bhedo paNa skUlamRSAvAda prathamadharakane na choDIne prApta thayA che. dvitIyAdimAM paNa pratyekanA 16-216 maMgo meLavIne 1296-bhaMgo thaze. A 1296-bhaMgo sthUla prANAtipAta prathamadharakane nA choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyekamAM 1296-1296 bhedo thAya. te badhAM maLIne 3376 bhaMgo thAya che. tethI je pUrve gAthAmAM 3736 kahela, tenI vyAkhyA thaI. uttaraguNa ane avirata samyagurdaSTine choDIne kahyuM. kemake te baMneno ekaeka bheda ja kahyo che. - x * x - AnuSAMgika ATaluM kahyuM. prakRta viSayane jaNAvIe chIe. temAM je kAraNathI zrAvakadharmanuM mULa samyakatva che, tethI temAM rahelI vidhine ja jaNAvavAnI IcchAthI kahe che - * sUTama-63 - temAM - zramaNopAsako pUrve ja mithyAtvane pratikrame che ane samyakatvane aMgIkAra kare. teone kahyuM nahIM - zuM na kahyuM ? AjathI anyatIrthika ke anyatIrzikanA devo ke anyatIrthike parigRhita arahaMta pratimAne vaMdana karavA ke namaskAra karavo. [na karo] pUrve bhale grahaNa na karI hoya, paNa hAla anyatIrthikagrahita hovAthI sivAya ke - rAjAnA abhiyogathI, gAbhiyogathI, balAbhiyogathI, devatAnA abhiyogI, gurunA nigraha, kAMtAravRttithI [ApavuM paDe.. A samyaka prazasta che, samyakatva mohanIya karmanA vedana, upazama ke yathI prApta thAya che. te prazama, saMvegAdi cihnavALuM che. tenAthI zubha AtmapariNAma thAya che. zrAvakone samyakatvamAM A pAMca aticAra jANavA joIe paNa AcaravA na joIe. te A pramANe - zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, parapAkhaMDauefsA, parapAkhaMDasaMtava.. * vivecana-63 : zramaNonA upAsaka te zramaNopAsaka arthAtu zrAvaka, pahelI vakhata ja zrAvaka thato hoya te mithyAtva - tacvArthanA azraddhArUpa, tenAthI tivarte - aTake. mAtra tenAthI aTakavAnuM ja ahIM ISTa nathI, to zuM ? tenA nivRtti dvArathI samyakatva - tavArthanI zraddhArUpa che, tene samIpatAthI svIkAre. samyakatva yukta thayela zrAvakane samyakatvanA svIkAra kALathI have ATaluM na kalpa - zuM na kare ? anyatIrthika - caraka, parivrAjaka, bhikSa Adi. anyatIrthika devatArudra, viSNu, sugatAdi ke anyatIrthika parigRhIta arahaMta pratimAne vaMdana - abhivAdana, namaskaraNa-praNAmapUrvaka prazasta dhvani vaDe guNonuM kIrtana karavAnuM na kahyuM. temAM zo doSa che ? temane bhojanAdi detA-karatAM mithyAvAdinuM sthirikaraNa Adi thAya che. tathA pUrve jemane bolAvelA nathI, tevA anyatIrthikone bolAvavA-calAvavAno prasaMga Ave. temAM mAtApa - eka vakhata saMbhASaNa, saMtApa-vAraMvAra bolAvavA. zo doSa ? temane AsanAdi ApyA pachI temanI kriyA-yogAdi kare to te nimite karmabaMdha thAya, tathA temanA vaDe prItithI ghera AvAgamana thAya. have je zrAvakanA svajana-parijana che, jemaNe siddhAMtano sAra grahaNa karela nathI, teo temanI sAthe saMbaMdhamAM Ave ItyAdi. AlApAdithI saMbhramamAM paDe - x * lokApavAda thAya. vaLI te anyatIrthikone azana-dhRtapUNadi, pAna-drAkSa pAnAdi, khAdimavapuSaphalAdi, svAdima - kaMkola, lavaMgAdi ekavAra devAnuM ke vAraMvAra devAnuM ane je kalAtuM nathI. zuM sarvathA na kare ? nA tema nathI. jo rAjAbhiyoga hoya to tene choDIne, balAbhiyogAdi choDIne kale. kemake rAjAbhiyogAdithI devA chatAM dharmanuM ullaMghana na thAya. ahIM udAharaNa che:- kaI rIte rAjAbhiyogathI devA chatAM dharmane oLage nahIM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a 6/63 ni - 1556 thI 1561 159 160 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 che. hastinApuranagaramAM jitazatru rAjA hato, kArtika zreSThI hajAro nigamomAM pahelo Asanika hato, te zrAvaka hato. e pramANe kALa jAya che. tyAM eka parivrAjaka mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNa karato hato. tene sarvaloka Adara Apato hato, mAtra kArtika zreSThI Adara karato na hato. tyAre te airikatApasa kArtika zreSThI pratye praaSa pAmIne tenA chidro zoghato hato. koI divase rAjAe tApasane pAraNAmAM nimaMtraNa ApyuM. teNe na svIkAryuM. ghaNuM-ghaNuM rAjA vinave che, tyAre tApase kahyuM - jo kArtika zreSThI mane bhojana pIrase, to huM jamuM. sAe kahyuM - bhale. rAjA mANasone laIne kArtika zreSThInA ghera gayo. kArtike kahyuM - pharamAvo. sajA kahe che - skine bhojana pIrasavuM. kArtike kahyuM - amane na ko. paNa tamAro dezavAsI che, mATe karIza. kArtika vicAre che - jo meM dIkSA lIdhI hota to A divasa na Avata. pachI kArtike mairikane bhojana pIrasyuM. tyAre airike potAnA nAka upara AMgaLIthI IzAro karyo [nAka kAyune ?] pachI kArtike tenAthI nirveda pAmI, hajAra vaNikanA parivAra sAthe munisuvrata svAmI pAse dIkSA lIdhI. dvAdazAMgI bhayo. bAra varSano dIkSA paryAya pALI sIMghama kaze zakrendra thayo. te garika parivrAjaka, te abhiyogathI teno Abhiyogika deva airAvaNa thayo. zakendrane joIne bhAgyo. zako tene pakaDI lIdho, tenI upara besI gayo. airAvaNe be mAthA karyA, zake paNa be rUpa karyA. e pramANe te jeTalAM mastaka vikarvato gayo, teTalAM rUpo zaka karato gayo. tyAre teNe nAsavAnuM AraMbhya. zakendrae Ahata karatAM pachI sthira thayo. A pramANe rAjAbhiyogathI azanAdi ApatA dharma na ullaMghe. o gaNAbhiyoganuM daSTAMta - rathamusala saMgrAmamAM varuNa niyukta thayo. e pramANe koIpaNa zrAvaka gaNanA abhiyogathI bhojana Ape to dharmane ullaMghatA nathI. o balAbhiyogathI paNa A pramANe jANavuM. o devatAbhiyoganuM daTAMta - eka gRhastha, zrAvaka thayo. teNe ciraparicita vyaMtarano tyAga karyo. temAM koI eka vyaMtarIne prasveSa thayo. te vyaMtarIe gorakSakanA putrane gAyo sAthe apaharaNa karyuM. pacI nIce AvIne zrAvakanI tarjanA karatI kahe che - bola mane choDIza ? zrAvake kahyuM - hA, nahIM to mane dharma virAdhanA thAya. vaMtarI bolI - mArI pUjA kara. tyAre zrAvake kahyuM - jinapratimAnI pAse rahe. teNe vyaMtarIne pratimA pAse sthApI. teNIe bALaka ane gAyo lAvI dIdhI. AvA koI devAbhiyogathI ajJAdi Ape to zrAvaka, dharmane ullaMghato nathI. o gurunA nigrahathI - daSTAMta. koI bhikSu upAsakapuge zrAvakanI putrI mAMgI, teNe na ApI. te kapaTa zrAvakapaNe sAdhune seve che, pachI bhAvathI zrAvaka thayo. pachI teNe gurune kahyuM ke AvA kAraNe huM pahelAM Avelo hato. zrAvake sadbhAva kahyo. mULa zrAvake sAdhune pUchyuM. sAdhunA kahevAthI potAnI putrI navA zrAvakane ApI. te zrAvaka judu ghara karIna rahyo. koI divase tenA mAtA-pitA bhikSako mATe bhojana banAve che. teo e A navA zrAvakane ekavAra AvavA kahyuM. te gayo. bhikSukoe vidhA vaDe maMtrita phaLa ApyuM. te vyaMtarI adhiSThita gharamAM gayo ane zrAvakaputrIne kahyuM- ApaNe bhikSukone bhojana ApIe. teNIe nA pADI. dAso ane svajanoe rasoIno AraMbha karyo. te zrAvikA AcArya pAse gaI ane kahyuM - temaNe paNa yogapatibheda Apyo. te tene pANI vaDe ApyuM. te vyaMtarI nAsI gaI. navo zrAvaka svAbhAvika thaI gayo. * * * bIjA AcAryo kahe che - madanabIjathI vamana karAvyuM, tethI te navo zrAvaka svAbhAvika thaI gayo. pachI bolyo ke - mAtApitAe chaLa karIne mane chetaryo che. tenA karatAM sAdhune pAsuka dAna ApavuM. - x * o kAMtAravRttithI ApavuM - deTAMta saurASTrano koI zrAvaka dukALamAM koI bauddha anuyAyI sAthe ujainI gayo. tenuM mArganuM bhAthuM khalAsa thaI gayuM. bhikSukoe kahyuM - amArI pAse ghaNuM mArganuM bhAthuM che, to tane paNa ApIe. teNe bUla karyuM. koI divase tene atIsArano roga thayo. teNe anukaMpAthI vastro vaDe veSTita karyo. te AcAryAdine namaskAra karIne mRtyu pAmIne vaimAnika deva thayo. avadhi jJAna vaDe potAnuM bauddhabhikSunuM zarIra jovuM. tyAre bhUSaNa sahitanA hAtha vaDe bhojana pIrasyuM. zrAvakonI apabhAjanA karI. AcAryo AvyA, temane vAta karI. teo bolyA - teno agra hAtha pakaDIne bolavuM - "namo arahaMtANaM" he guhyaka ! bodha pAma - bodha pAma. teoe jaIne tema kahyuM. bodha pAmI, vAMdIne, lokone kahe che - ahIM dharma nathI, mATe A dharmane choDI do. [zaMkA temane azanAdi pratiSedhamAM ahIM kayo doSa kAraNarUpa che ? | samAdhAna] temane te bhojanathI mithyAtvanuM sthirikaraNa thAya che. dharmabuddhithI Ape to samyakatvane lAMchana lAge tathA AraMbhAdi doSa thAya. karaNA pAmIne jo kadAca anukaMpAthI Ape to alaga vAta che. *X - X * tIrthakara bhagavaMto paNa jyAre pravajyA mATe pUrve sAMvatsarika dAna anukaMpAvI Ape che mATe tema kahyuM. have maLa satra kahe che - samyakatvanA zrAvakone A kahevAnAra lakSaNavALA A pAMca aticAra mithyAtva mohanIya karmanA udayathI AbhAne azubha pariNAma vizeSA che, tenA vaDe samyakatvanuM ullaMghana thAya che. A aticArone jJa parijJAthI jANavA paNa tenuM sevana na karavuM. te A che - zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, parapAkhaMDa prazaMsA, parapAvaMDa saMdva. (1) zaMkA-zaMkana, arahaMta bhagavaMte kahela padArthomAM - dhamastikAyAdi atyaMta gahanamAM matinI durbaLatAthI samyapha na avadhAravA te saMzaya. zuM A pramANe haze ke Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/63 ni - 1556 thI 1561 161 nahIM hoya ? evo saMzaya karavo te zaMkA. zaMkA be bhede che - dezazaMkA ane sarvazaMkA. (1) dezazaMkA - dezaviSayA, zuM A AtmA asaMkhyapradezAtmaka haze ke nipradeza, niravayava haze ? (2) sarva zaMkA - sarva astikAya hoI zake nahIM. mithyAdarzana traNa bhede che - abhigRhIta, anabhigRhIta, saMzaya. temAM saMzaya mithyAtva ja che. kahyuM che ke - sUrAmAM kahela eka pada ke akSara paNa na ruce to bAkInA catA hoya to paNa mithyAdaSTi jANavA. te pramANe sUtrokta eka paNa akSAnI arucithI te manuSya mithyAdeSTi thAya che. amAre jinAbhihita sUNa ja pramANa che. eka paNa arthamAM saMdigdha pratyayane yogya nAza pAme che. * x - te kAraNathI mumukSue zaMkArahita thaIne jinavacana satya ja che, tema sAmAnyathI svIkAra karavo. sarvajJa abhihita hovAthI te satya ja che. kemake chAstha matinI durbaLatAnA doSathI saMpUrNapaNe sarva padArtha svabhAvane avadhAraNa kasvAne asamartha che. ItyAdi - 4 - ahIM udAharaNa Ape che - o je zaMkA kare che, te vinAza pAme che jema ke paiyApAyI vinAza pAmyo. peyAmAM paribhUjyamAna aDada nAMkhelA. lekhazALAmAM AvelA be putroe te pIdhuM. eke vicAryu ke - A mAkhIo che. zaMkAthI tene vazula vAyu thayo, te mRtyu pAmyo. bIjo vicAre che ke - mArI mAtA kadI mAkhI na Ape, te jIvI gayo. o bIjuM kAMkSA - kAMkSA eTale sugAdi pramIta darzanamAM grahaNa karavAno abhilASa. kahyuM che ke- kAMkSA eTale anya anya darzananuM grahaNa. te be bhede che - dezakAMkSA ane sarva kAMkSA. dezakAMkSA - eka deza viSayaka hoya, eka ja sagata darzanane kAMkSe. - 4 - sarvakAMkSA - badhAM darzanonI AkAMkSA kare. ahiMsA pratipAdana para badhAM ja kapila kaNabha akSa apAdAdinA mato A lokamAM che, te atyaMta kaleza pratipAdana parAyaNa nathI, mATe zobhana ja che. athavA AlokanA - paralokanA phaLonI kAMkSA kare. tene arahaMta bhagavaMte pratiSedha karelo che, pratiSedha anuSThAna karatAM samyakatvano atiyAra thAya che. tethI ekAMtika avyAbAdha apavargane choDIne bIje kAMkSA na karavI. A viSayamAM TAMta che - rAjA ane maMtrI a% vaDe harAIne aTavImAM pravezyA bhukhathI pIDAtA, vananA phaLo khAtA rAjA vicAre che - lADu vagere badhuM khAdhuM. baMne jaNA pAchA AvyA. rAjAe rasoIyAne lokamAM thatuM hoya te badhuM saMdhavA kahyuM. te rAjA prekSaNaka dRSTAMta kare che. * x " rAjA badhuM khAI gayo peTamAM zULa upaDatAM mRtyu pAmyo. * * (3) cikitsA - mativibhama. AgamamAM artha kahyo hovA chatAM phaLa prati saMmoha thavo. zuM A mahAna tapa kalezagI karuM chuM, te mane phaLa ApanAra thaze ke [34/11]. 162 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 nahIM? A kiyA phaLavALI ane niphaLa dekhAya che. AvI zaMkA rAkhavI na joIe. * x * x - A badhuM prAyaH mithyAtva mohanIyanA udayathI thato jIva pariNAma vizeSa samyakatva to aticAra ja kahevAya che. mATe phaLa vize jarA paNa saMdeha na rAkhavo. kemake sarvajJokta kuzaLa anuSThAnathI phaLanI prApti thAya ja che. ahIM udAharaNa che - zrAvaka, naMdIghara gamana, deva saMgharSathI divyagaMdha, mitrane pUchavuM, vidhAnuM dAna, sAdhavA mATe zmazAnamAM, sikkAnI nIce aMgArA ane khAdira, staMbhane 108 vAra japIne sikkA [mRtakano paNa chede che. e pramANe bIjI-trIjI-cothI vAra chedatA AkAzamAM rahela vighA teNe grahaNa karI. kALI caudazanI rAtre A vidhA zmazAnamAM sAdhe che. nagara ArakSaka vaDe ruMdhAtA cora tyAM ja Avyo. zmazAnamAM rahyo. prabhAta pakaDIzuM ema vicAryuM. core tyAM bhamatA vidhAsAdhakane joyo. teNe pUchatAM kahyuM - huM vidhA sAdhu chuM. koNe ApI ? zrAvake. core tene kahyuM - A dravya le ane vidhA mane Apa. te zrAddhane vicikitsA thaI ke- vidhA siddha thaze ke nahIM ? ApI dIdhI. core vidhA siddha karI. koTavALe zrAvakane pakaDyo. core AkAzamAM jaI lokone DarAvyA, tyAre zrAvakane choDyo. baMne zraddhAvAn thayA. A rIte nirvicikitsAyukta thavuM. - athavA - vicikitsA eTale vidvAnI jugupsA. fire: - sAdhuo, saMsAra svabhAvane jANela ane samasta saMgano parityAga karelA. temanI guptA - niMdA karavI. jemake teo nahAtA nathI, pasevA janita malavALA che, durgadha zarIrI che. thoDA prAsuka pANIthI zarIra sApha karI le to kayo doSa lAge ? AvI vicikitsA na karavI. deTAMta - vicikitsAnA bIjA arcanuM. eka zrAvaka pratyaMtamAM raheto hato. tenI putrInA vivAha avasare kyAMkathI sAdhuo AvI gayA. pitAe kahyuM - he putrI ! sAdhune paDilAbha. teNI maMDita prasAdhitA hatI, paDilAvyA. sAdhunA parasevAdinI gaMdhathI teNIe vicAryuM ke - bhagavaMte anavadya gharma kahela che. jo prAsuka jaLathI nahAI le to kayo doSa lAgI javAno che ? teNI te sthAnanI AlocanA-pratikramaNa karyA vinA mRtyu pAmIne rAjagRhImAM gaNikAnA udaramAM utpanna thaI garbhamAM rahetAM ja gaNikAne arati thavA lAgI. garbhapAtanI paNa garbha na paDayo. janmatA ja teNIno tyAga karyo. teNI gaMdha vaDe te vanamAM rahetI. zreNika rAjA te pradezathI bhagavaMtane vAMdavAne nIkaLyo. tenuM sainya tebAlikAnI gaMdha sahI zakyuM nahIM. rAjAe pUchyuM - A zuM che ? kahyuM ke bAlikAnI gaMdha che. jaIne joyuM. bolyo ke A je A ja pahelAM pUchIza. zreNikane bhagavaMte pUrvAdiSTa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * 6/63 ni - 1556 thI 1561 163 vRtAMta kahyo. teNe pUchayuM - Ane sukha ke du:kha zuM maLaze ? bhagavaMte kahyuM - ATalo kALa gaMdhane vedIne teNI tArI ja patnI ane agramahiSI thaze. ATha varSa sudhI tArI sAthe ramaNa karI pachI tArI pIThe besaze, tyAre tuM jANaje. zreNika vaMdana karIne gayo. teNI gaMdha apaharAI jatAM kula putra ke saMharI, moTI karI, cauvana pAmI, kaumudI avasare mAtA sAthe AvI. abhaya ane zreNika pracchannapaNe kaumadI avasarane jue che. te bAlikAno aMgasparza thatAM zreNika teNImAM Asakta thayo. tenI sADIne cheDe potAnI nAmamudrA bAMdhI dIdhI. pachI abhayane kahyuM - mArI nAma madrA corAI che, zodhI kADha. abhaye dvAra upara mANaso mUkyA. ekaika manuSyane joI-joIne bahAra javA de che. te bAlikAne joIne 'cora' mAnI pakaDI ane zreNikane paraNAvI. koI divase bAhyA krIDA ramaNa karatAM te rANIe zreNikane vAhana banAvI vahana kare che. rAjAne bhagavaMtanuM vacana yAda AvyuM. teNIne mukta karatAM, te gaNIe dIkSA lIdhI. A vidvAnnI guptAnA phaLanuM dRSTAMta kahyuM. 0 0 papAkhaMDa prazaMsA - sarvapraNIta pAkhaMDa(-mata) sivAyanA matanI prazaMsA - stuti karavI. pappAkhaMDo sAmAnyathI 363 bhede hoya che. kahyuM che ke - 180kiyAvAdI, 84-akriyAvAdI, 6ajJAnavAdI, 3ra-vainayika che. A gAthA graMthAAranI hovA chatAM ziSyanA anugrahane mATe kaMIka kahe che - 180 kiyAvAdI - temAM karyA vinA kriyA saMbhavatI nathI, tevuM AtmasamavAyIo kahe che. evA zIlavALA e kriyAvAdI, te vaLI AtmAdi svIkAra rUpa che. A rIte 180nI saMkhyA jANavI - jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, nirjara, punya, pApa ane mokSa nAme nava padArthonI paripATa cavI. temAM jIvanA sva ane para evA bhedo kahevA. tenA pratyekanA nitya ane anitya evA be bheda kahevA. tenA paNa pratyekanA kALa, Izvara, AtmA, niyati ane svabhAva evA pAMca bhedo karavA. tethI AvA vikalpo Avaze - (1) jIva svataH kALathI nitya che. A vikalpano Avo artha che - nize A AtmA vidhamAnuM che. potAnA rUpe kALathI nitu che. A abhilApa kAlavAdIno che. (2) bIjo vikalA - IzvasvAdIno che. (3) trIjo vikalA - AtmavAdIno che. "A badhuM puruSa ja che." (4) cotho vikalpa - nityavAdIno che. (5) pAMcamo vikalpa - svabhAvavAdIno che. A pramANe 'svataH' ene na choDatAM pAMca vikalpa prApta thayA. e pramANe "parataH' vaDe pAMca ja Avaze. nityatvane na choDatAM A daza vikalpo thayA. e pramANe anityatvathI daza vikalpo maLIne vIsa bhedo thayA. A pramANe anuvAdi AThemAM paNa A pramANe ja vIse vikalpo Avaze. tethI nava padArtho x vIsa vikalpo = 180 bhedo prApta thaze. A badhAM kriyAvAdI jANavA. 0 akriyAvAdInA 84 bhedo jANavA. koIpaNa avasthita padArthane kiyA nathI hotI. tenA bhAva ja avasthitinA abhAvathI che, ema kahenAra te akriyAvAdI. kahyuM che - sarve saMskAro kSaNika che, asthitane kriyA kyAMthI hoya? - X - ItyAdi. A badhAM AtmA nathI tema mAnanAra lakSaNavALA che. A upAyathI 84-jANavA. Amane punya ane apunya varjita sAta padArthono nyAsa karavo. jIvanA sva ane para be vikalapo. AtmA asat hovAthI tenA nitya ane anitya bheda hotA nathI. kAlAdI pAMca bhedamAM 'yadecchA' e chaTTo bheda umero. tethI bAra bhedo [6 x ] thayA. te A pramANe - (1) jIva kALathI svataH nathI. (2 thI 6) e pramANe IzvarAdi paNa yaEcchA sudhI kahevA. e pramANe jIva parataH kALathI nathI, te cha vikalpo thaze. - A bAre vikalpo ekatra jIvAdi sAte sAthe yojanA 84 bhedo A nAstikonA prApta thaze. o ajJAnInAM 63 bhedo jANavA - temAM kutsita jJAna te ajJAna. te jemane che te ajJAnika. - x * jJAnAMtara [bIjuM jJAna] ja mithyAdarzana sahacAritvathI ajJAna che. te jAtizabdavathI gaurakhara vat araNya ItyAdinI jema ajJAnikatva che athavA ajJAna vaDe vicAre che ke tenuM prayojana che mATe ajJAnika - "kareluM badhuM ja viphaLa che" evuM mAnanAra rUpa te che. A upAya vaDe 6ne jANavA :- temAM jIvAdi nave pAdarthona pUrvavat sthApavA. saMtu Adi sAta bhedo kahevA, te A pramANe - satva, asava, sarasava, avAcyad, sadavADhava, amadavAyatva, sadasada-avAcyava. jIvAdi pratyekanA sAta vikalpo kahetA 9 x 9 = 63 bhedo thayA. temAM utpattinA cAra vikalpo umeravA, te A pramANe - satva, asatva, sadasava ane avAcyatva. 63 + 4 = 63. (1) koNa jANe che ke jIva nitya satuM che ? athavA jANIne zuM ? (2 thI 3) e pramANe asat Adi paNa kahevA. utpatti paNa zuM sat che, asat che, sadasata che ke avAcya che, te koNa jANe che ? athavA kaMI che ja nahIM ? o vanayikanA 32 bhedo : vinayathI vicare che athavA vinaya jenuM prayojana che, te vaikayiko. A badhAM anavavRta liMga-AcAra-zAstra vinaya pratipativALA che. A upAya vaDe bIza bheda jANavA :- deva, rAjA, sAdhu, jJAti, sthavira, adhama, mAtA, pitA ne pratyekane kAyA, mana, vacana ane dAnathI dezakALayukta vinaya karavo. e rIte 8 x 4 = 32 bhedo thayA. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6/63 ni - 1556 thI 1561 165 ukta badhAMnI saMkhyA - 363 thaI. A ame amArI buddhithI kahela nathI. bIjAoe paNa kahela che. ahIM vRttikArazrIe cAra gAvA Apela che, je uparokta arthane ja jaNAvatI hovAthI ame anuvAda karela nathI.] prasaMgathI ATaluM kahyuM have mULasUtra kahIe chIe - AvA pAkhaMDInI prazaMsA na karavI. jemake - A badhAM punyabhAgI che, Amano janma saphaLa che, emanA mithyArdaSTivathI AvuM na kahevuM. ahIM udAharaNa che - "cANakya'nuM : pATalipuramAM cANakya hato. caMdragupta bhikSukonI vRtti harI lIdhI. teo tene dharma kahetA. rAjA tuSTa thato. rAjA cANakya sAme joto. te bhikSukonI prazaMsA karato na hato. caMdragupta kaMI na Apato. bhikoe cANakyanI patnIne bhoLavavA vicAryuM. teNIe khuza thaIne cANakyane kahevAnuM svIkAryuM. patnInA AgrahathI cANakyae kahyuM ke - "sAruM, tema karIza." tyAre bhikSakoe dharma kahetA cANakaya bolyo - "subhASita" - sAruM bolyA. rAjAe temane kaMIka dAna ApyuM. bIje divase cANakyae pUchyuM - tene dAna kema ApyuM ? rAjA kahe - te prazaMsA karI mATe. cANakyae kahyuM - meM prazaMsA karI nathI, badhAM hiMsAmAM pravRta che lokamAM kaI rIte vizcAsya che ? mATe AvI prazaMsA na karavI. o papAkhaMDa prazaMsA - pAMcamo aticAra. anaMtarokta svarUpavALA pAkhaMDa matano saMtava. ahIM saMvAsanita pazciya, saMvasana, bhojana, AlApAdirUpa saMtava jANavo paNa stutirUpa nahIM. lokamAM prasiddha saM + sauti eTale paricaya. A paNa samAcaraNIya nathI. [zA mATe ?]. ekatra saMvAsamAM ane tenI prakriyA jANIne, temanI kriyAnA darzanathI, tenA ekAda vakhata paNa abhyastatvathI, sahakArI kAraNothI mithyAtvano udaya thatAM daSTibheda utpanna thAya che. tethI atiyAra lAge che.. ahIM udAharaNa che - saurASTrano zrAvaka, te pUrve kahela che. e pramANe zaMkA Adi sarve zaca sahita samyakatva vaMta bAkInA aNuvratAdinA svIkArane yogya thAya che. te aNuvato - sthULa prANAtipAtAdithI nivRttirUpa pUrve kaMIka batAvyA. have svarUpathI tene jaNAve che - * sUtra-64 - zrAvako sthULa prANAtipAtanuM paccakhANa kare. te prANAtipAta be bhede kahela che - saMkatAthI ane AraMbhathI. temAM zrAvaka saMkalpa hiMsAnuM jAdjIva paccakakhANa kare, AraMbha hiMsAnuM nahIM. zuLa pAAtipAta viramaNa karelA zrAvakane A pAMca aticAro jANavA joIe. te A pramANe - vadha, baMdha, chaviccheda, atibhAra ane bhojanapAnano viccheda. 166 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * vivecana-64 - sthaLa - beIndriya Adi, AnuM sthULatva sarve laukikajIvavamAM prasiddha che. AmanI apekSAe ekendriyonuM sUkSmAdhikapaNuM che. sthaLa jIvonA prANa - Indriya Adi, teno atipAta, te sthUla prANAtipAta. tenuM zramaNopAsaka - zrAvaka paccakhANa kare - tenAthI aTake. te prANAtipAta be bhede tIrthakara ane gaNadharoe kahelo che. te A pramANe - saMkala ja ane AraMbhaja. (1) saMkalAja -saMkalAthI janmela, mananA saMkalAthI hIndriyAdi prANInA mAMsa, asthi, carma, nakha, vALa, dAMta mATe temane mArI nAMkhe. (2) AraMbha - AraMbhathI janmela, temAM AraMbha - haLa, daMtAla, khanana, lavanAdi temAM zaMkha, caMdanaka, pipilikA, dhAnya, gRhakArakAdi saMghana, paritApa, upadrAvaNarU5. temAM zrAvaka saMkalAvI jAvajIva paNa pratyAkhyAna kare, jAvAjIva kare ja evuM niyamathI nahIM. AraMbha ja na kera kemake tene avazyatayA AraMbhano sadbhAva che. [zaMkA] e pramANe saMkaLAthI sUkSma prANAtipAta paNa kema paccakakhe nahIM ? [samAdhAna] ekendriyo ja prAyaH duSparihArA che kemake gRhavAsIne saMkalpathI ja saciva pRthvI Adino paribhoga che. temAM prANAtipAta karavAmAM zA doSa che ? na karavAmAM zA guNa che ? temAM doSa darzAvavA koMkaNakanuM dRSTAMta che - tenI patnI kAraNa pAmI. tene putra hato. te bALakane dAvAdanA bhayathI kanyA maLatI na hatI. tyAre bIjAnA lakSyathI ramata karato viMdhAyo. guNamAM udAharaNa - satapadikanuM che. bIjuM daSTAMta :- ujjainImAM bALaka hato. mAlavaka dvArA zrAvakaputra harAyo. sUte tene kharIdho teNe zrAvakapurane kahyuM - lAvakone mAra, teNe choDI dIdhA. pharI kahyuM - mArI nAMkha. teNe na mAnyuM. pachI tene pITavAnuM zarU karyuM. te pITAto evo raDato hato. pachI rAjAe sAMbhaLyuM. bolAvIne pUchyuM, tyAre vRtAMta kahyo. rAjAe paNa kahyuM - to paNa zrAvakaputra na mAnyo. tyAre hAthI vaDe tene trAsa Apyo to paNa na mAnyA. pachI rAjAe tene zIrSarakSakapaNe sthApyo. pachI koI divase sthaviro padhAryA. tenI pAse dIkSA lIdhI. guNamAM trIjuM udAharaNa - pATaliputra nagaramAM jitazatru sana hato. tene kSema nAme amAtya hato. te cAre prakAranI buddhithI saMpanna hovo zrAvaka hato ane zrAvakanA guNothI yukta hato. te rAjAnuM hita karavAmAM, bIjA daMDa-bhaTa-bhojikone apriya thaI gayo. tenA vinAza nimite kSema pAsenA parapone dAna sanmAna vaDe satkAre che. rAjAnA abhikArakone prayoje che. pakaDAyA tyAre teo bolyA ke mArI nAMkho . ame kSema maMtrInA mANaso chIe. kSemane pakaDyo, tyAre te bolyo ke - huM badhAM jIvonuM kSema karuM chuM. to pachI rAjAnA zarIrane kema nukasAna karuM ? to paNa vadhanI AjJA ApI. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a /64 ni - 1556 thI 1561 163. rAjAne azokavanikAmAM agAdha jaLavALI puSkariNI paga-bIza-mRNAla AdithI chavAyelI ane utpala, padAdithI upazobhita hatI. te magara ane grAhane lIdhe durasvagAhA hatI. te utpalAdine koI toDavA samartha na hatA. jenA vadhanI AjJA rAjA Apato, tene kahevAtuM ke - A puSkariNIthI pado laI Ava. tyAre kSemamaMtrI ubho thaI "namoDalyu arahaMtANaM' bolIne gayo - jo huM niraparAdha houM to mane devatA sAnnidhya Apo. teNe sAgAra bhakta pratyAkhyAna karyuM. devatA sAMnidhyathI magaranI pIThe beTho, ghaNAM utpala ane pado grahaNa karIne pAcho Avyo. rAjAe harSita thaI tene khamAvyo. prazaMsA karI. pratipakSano nigraha karIne kahyuM - "tane zuM vara [dAno ApuM ? teNe pravajyA mAMgI, dIkSita thayo. prANAtipAta viramaNamAM A guNo che. A vrata aticAra rahita pALavuM joIe. syula prANAtipAta virata zramaNopAsake A pAMca aticAro jJa parijJAthI jANavA joIe. tene AyaravA joIe nahIM. te A pramANe - vadha, baMdhana ItyAdi. temAM (1) baMdhana te baMdha - doraDA Adi vaDe bAMdhavA, saMyamana karavuM te. (2) haNavuM te vadha, kasa Adi vaDe tADana karavuM te. (3) chaviccheda - zarIra, teno cheda, karavatAdithI cIravA-phADavA. (4) atibhAra - bharavuM te bhAra, tene ati bharavo che. atha ighaNI ja sopArI vagere skaMdha ke pITha Adi upara mUkavA te. (5) bhad-pAnaviccheda eTale azAna odanAdi bhojana, pANI vagere peya te pAna, teno vicchedanirodha arthAt na ApavA te. A badhAMne Acarato pahelA aNuvratanuM aticaraNa kare che. tenI ahIM A vidhi che - (1) baMdha - be bhede che, dvipadano ane catuSpadano. arthane mATe ane anarthane mATe. anarthaka bAMdhavAmAM na varte. arcane mATe be bhede - nirapekSa ane sApekSa. nipekSa je nizcala gADha bAMdhe che. sApekSa - je doraDAthI gAMTha AdithI bAMdhe, je pradIpanakAdimAM choDavI zakya hoya athavA chedavI zakya hoya. tethI saMsaratA pAza vaDe bAMdhavA A catuSpada mATe kahyuM. dvipadamAM paNa dAsa-dAsI, caura ke putra na bhaNato hoya tyAre baMdhAya che. to tyAre sApekSa bAMdhavA ane rakSaNa karavuM, jethI agni ke bhaya AdimAM vinAza na pAme. te dvipada catuSpada zrAvake grahaNa karavA, je bAMdhyA vinAnA ja rahelA hoya. (2) vadha :- vadha paNa te pramANe ja che. vadha eTale tADana karavuM te. anarthaka nirapekSa thaI nirdayapaNe tADana kare che, sApekSa vaLI pUrve ja bhIta-papaidA thaze, ghAta na kara. jo kara to marmane choDIne mAre tyAre latA ke doraDA vaDe eka, be ke traNa vAra tADana kare. (3) vachera - anarthaka, te pramANe ja hAtha, paga, kAna, nAsikAdi nirdayapaNe chede che. sApekSa - gaMDa ke arza chede athavA bALe. 168 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 (4) atibhAra bhAvo na joIe. pUrvathI ja je vahana vaDe AjIvikA che, tene choDavA yogya che. jo bIjI AjIvikA na hoya tyAre dvipada ke je svayaM bhAte uMcake ke utAre e rIte vahana kare. baLadone je rIte svAbhAvika ja bhAracI nyUna karAya. haLa-gADAMmAM paNa veLAe mUkI de. azva ke hAthI AdimAM paNa A ja vidhi che. (5) bhojana-pAnano viccheda koIno paNa na karavo joIe. kemake tIva bhukhathI marI na jAya. te pramANe ja anarthane mATenA doSone pariharavA. sApekSa - roga nimitta AdimAM kahe ke - hAla tane nahIM ApuM, upazAMtine mATe tuM upavAsa kara, badhe ja yatanA karavI, jethI sthUla prANAtipAtanA aticAra na thAya. te rIte ja prayatno karavA. nirapekSa baMdha AdimAM ane lokanA upaghAtAdimAM doSo kahelA che. sAticAra prathama aNuvrata kahyuM. have bIjuM aNuvrata kahe che - * sUma-65 - zrAvako sthUla mRSAvAdanuM paccakkhANa kare. te mRSAvAda pAMca bheda kahela che, te A pramANe :- kanyAlIka, gavAlika, bhaumAlika, nyAsApahAra, phUTasAkSika. skUlamRSAvAdavimaNa karela zrAvakone A pAMca aticAro che, te jANavA joIe - sahasAvyAkhyAna, rahasyAbhyAkhyAna, svadAsa maMgabheda, mRSA upadeza ane khoTA lekha karavA. * vivecana-65 - mRSAvAda be bhede che - sthaLa ane sUkSma temAM paristhUla viSayaka atiduSTa vivakSA samudbhava te sthaLa ane tethI viparIta te sUma. temAM skULa evo je mRSAvAda, tene zrAvaka pUrvavat paccakakhe. te mRSAvAda pAMca bhede kahelo che - tIrthakara, gaNadharoe prarUpela che te A pramANe - kanyAlika, gavAlika ItyAdi. (1) kanyA viSayaka asatya, jemake - abhinna kanyAne bhinna kanyA kahevI, athavA bhinna kanyAne abhinna kahevI, ItyAdi. (2) gAya [pazu saMbaMdhI asatya, jemake - ochA dudhavALI gAyane bahu dudhavALI kahevI ke tethI viparIta kahevuM vagere. (3) bhUmi saMbaMdhI jUTha - bIjAnI hoya tene potAnI kahevI. vyavahAra vyApAramAM niyukata hoya, jeno vyavahAra thayo ja na hoya tevA koI bhUmibhAgathI abhibhUta thaIne bole ke - A bhUmi AnI che ItyAdi. (4) nyAsApahAra - nikSepa karAya te cAsa- rUpiyA Adi Apela hoya tenuM apaharaNa te nyAsApahAra. [zaMkA] A to adattAdAnarUpa che, to mRSAvAdava kaI rIte ? [samAghAna] upalApa karavo te mRSAvAda che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 a 6/65 ni - 1556 thI 1561 169 (5) kuTasAkSiG - UMkoca ane mAtsarya AdithI abhibhUta thayelo pramANIkRta thaIne jUThuM bole che. avidhavAdi anRtano AmAM ja aMtabhava che. mRSAvAdamAM kayA doSa che ? ane te na karavAmAM guNa kayA che ? temAM doSo * kanyAne akanyA kahe. bhogAMtarAya doSa lAge. paheSa pAmI AtmaghAta kare ke karAve. e pramANe bAkInAmAM paNa kahevA. nyAsApahAramAM purohitanuM udAharaNa - jema namaskAramAM che te. guNamAM udAharaNa - koMkaNaka zrAvakane mANasoe kahyuM - ghoDo nAza che, Ahata kara, teNe Ahata karatAM mRtyu pAmyo. laI gayo. pUchyuM - tAro sAkSI koNa che ? ghoDAnA svAmIe kahyuM - Ano putra mAro sAkSI che. te bALake kahyuM ke - A satya che. khuza thaIne tenI pUjA karI. lokoe paNa tenI prazaMsA karI. AvA guNo mRSAvAda viramaNamAM che. skUlamRSAvAdathI virata zrAvakoe A pAMca aticArone jJaparijJAthI jANavA, paNa tenuM Acarama - sevana karavuM nahIM. te A - (1) sahasA - vicAryA vinA, abhyAkhyAna - sat AropaNa karavuM te sahasAvyAkhyAna. te A pramANe :- tuM cora cho ItyAdi. (2) rahasa - ekAMta, temAM thayela te rahasya. tethI ke temAM ALa caDAvavuM te rahasAvyAkhyAna. jemake - ekAMtamAM maMtraNA karAyela hoya te kahevI. Ane AvuM - AvuM sajAnA apakAritvathI maMtraNA kare. (3) svadArA maMgabheda - svapanImAM bheda kahevo che. jemake - potAnI patnInI vizvAsathI viziSTa avasthA bIjAne kahevI che. (4) kUTa - asaMbhUta, lakhAya te lekha. tene karavo - kiyA. A kUTa lekha kriyAne kUTa lekha karaNa kahe che. anyamudrAkSara biMbasvarUpa lekha karavo te. A badhAMne samAcaratA bIjA aNuvratane atiyare che. have tenA upAyo dazavi che. sahasA abhyAkhyAna koI lucco puraSa sAMbhaLe to te tene mArI paNa nAMkhe, hepI hoya te bhayathI AtmAne paNa virAdhe. e pramANe rahasAvyAkhyAnamAM paNa jANavuM. svadArA maMgabheda - je potAnI patnInI sAme rahasyo kahela hoya, te bIjAnI AgaLa kahe. pachI teNI lajjA pAmI, potAne ke bIjAne mArI nAMkhe. temAM eka udAharaNa che - mathurAno eka vaNika divyAsArthe gayo. te jyAre na Avyo tyAre tenI patnI bArame varSe bIjAnI sAthe rahI. te vaNika saginA ajJAtaveze kAITikapaNe pravezyo. teNe te divase gayelI. kArpaTika tene zodhe che. teNInA khAdhaka Adi vahana kare che, ajJAtacaryAthI tyAre pharI paNa jaIne moTI Rddhi sahita AvIne svajanonI sAthe maLe che. paropadezathI mitrone badhI vAta kare che. teNIe potAne mArI nAMkhI. (5) mRSA upadeza - pAijaka manuSyone kahe che - kema kheda kare che ? huM jo tane ruce to beThA-beThA ja dravyanuM upArjana karyuM. jA, kirATaka - dravyano samUha ughatakathI mAMga. pachI kAloddezathI mAMge che. jyAre lokonuM dAna grahaNa karavAmAM vyAkULa hoya tyAre bole. te te pramANe ja bole che ItyAdi * x - * khoTA lekha karavAmAM bhagIrathI, bIjA udAharaNo paNa che. atiyAra sahita bIjuM aNuvrata kahyuM. have trIjuM kahe che - * sUtra-66 :zramaNopAsake sthaLa adattAdAnanuM paccakakhANa karavuM. te adattAdAna be bhede kahela che, te A pramANe - sacita adattAdAna ane acitta dattAdAna. bhULa dattAdAnathI viramela zrAvakane A pAMca aticAro jANavA joIe, te A pramANe - nAhata, takara prayoga, viruddha rAjyAnikama, krUDatula kUDamAna ane tAtirUpaka vyavahAra, * vivecana-66 - adattAdAna be bhede che - sthaLa ane sUkSma. temAM paristhala viSayaka corI AropaNa hetupaNAthI pratiSedha karela che. duSTa adhyavasAyapUrvaka cUla. tethI viparIta te sUma. sthULa evuM te adattAdAna, te sthULa adattAdAna, tenuM zramaNopAsaka pratyAkhyAna kare. e badhuM pUrvavat jANavuM. '' zabda 'tat' zabdanA arthamAM nipAta che. te adattAdAna be bhede tIrthakaro ane gaNadharoe prarUpela che. (1) sacittacita sahita, dvipada Adi lakSaNa vastu, tenA kSetrAdimAM sunyasta, durjasta ke vimRta hoya, tene svAmI vaDe na devAyela hoya tene corInI buddhithI levuM te saciva adattAdAna. ahIM A yAna grahaNa. (2) acita - vastra, suvarNa, ratanAdi te paNa thotra AdimAM sunyasta, durrasta ke vismRta hoya ane tenA svAmI vaDe na apAyela hoya tene corInI buddhithI grahaNa karavuM te acita adattAdAna. adattAdAnamAM kayA doSo che ? na karavAmAM kayA guNo che ? ahIM A viSayamAM udAharaNa che - eka goSThI-maMDaLI hatI. zrAvako paNa te goSThImAM hatA. ekatra badhuM karatA hatA. loko gayA. goThIko vaDe ghara luMTAyuM. koI sthavirAe temAM eka mayUrapurA pagothI pratiSThita-aMkitathI oLakhyo. savAre rAjAne nivedana karyuM. rAjAe te visane pUchyuM - "tame kaI rIte jANyuM."? sthavirAe kahyuM - tenA pagamAM te cihna aMkita che. nagara samAgamamAM joyA. be, traNa ema badhI goSThIne pakaDI. eka zrAvaka bolyo - meM koI corI karI nathI, koI lAMchana paNa nathI. tau paNa bolyA - ANe corI karI nathI. tene choDIne bAkInAne rAjA karI. jo ke zrAvakoe gohImAM praveza Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 - 6/66 ni - 1556 thI 1561 131 na karavo joIe. jo koI prayojanathI praveza tyAre vyavahAra hiMsa Adi na Ape, na tenA AyogomAM rahe. A vrata aticAra rahita pALavuM joIe. tethI kahyuM ke - sthUla adattAdAna viramaNavratI zrAvakoe A pAMca aticAra jANaLA joIe, tenuM AcaraNa na karavuM te A pramANe - (1) sonAhata - cora vaDe lAvela kaMI kuMkumAdi, te dezAMtarathI lAve tene tenAhata kahyA. te lobhathI ochA mUlya letA aticAra, (2) taskara - cora, teno prayoga - haraNa kriyAmAM preraNA karavI ke anumati ApavI te taskara prayoga. jemake tuM te harI le. (3) rAjyAsikama - je rAjAnI viruddhanuM kArya hoya che athavA rAjya kAyadAnuM atibaMdhana te viruddha sajyAti krama. (4) kUDakUla kUDamAna - tulA eTale gAjavuM. mAna-kuMDavAdi. kUTava-jUnAdhikatva. ochuM ApavuM ane adhika levuM to aticAra. | (5) adhikRta vastunA sadaMza te tapratirUpaka tenuM vividha rIte apaharaNa. vyavahAra-propa. tapratirUpaka vyavahAra. jemake ghauM ghaTatA hoya to tenA jevA dhAnyane temAM nAMkhI devuM. ukta AcaraNAthI trIjA aNuvratanA aticAra lAge che. vaLI AmAM doSa e che ke- jo core lAvela vastu kharIde to rAjA paNa haNe che. je teno svAmI jANe to daMDe ke mAre che. ItyAdi. A pramANe bIjA doSa paNa kahevA. trIjuM aNuvrata aticAra kahyuM have cothuM dazavi che - sUra-67 - - zramaNopAsake paradarAgamananA paccakakhANa karo athavA svapanImAM saMtoSa rAkhavo. [te cothuM vrata. te paradAgamana be bhede che, te A pramANe - (1) audAki paradAyagamana, (2) vaikriya parAdArAgamana. svadAya saMtoSa vrata lenAra zramaNopAsake A pAMca aticAra gaNavA joIe. te A pramANe - (1) aparigRhitA gamana, (2) Itvarika parigRhitAgamana, (3) anaMgakIDA, (4) paravIvAha karaNa, (5) kAmabhoga vize tIvra abhilASa. * vivecana-67 : potAnA sivAyanA je anya, te para, tenI patnI te paradAsa. temAM gamana tenI sAthe krIDA] te paradArA gamana - parastrI sevana. tenA zramaNopAsake paccakakhANa karavA. svadArA - potAnI patnI, tenAthI ke tenAmAM saMtoSa rAkhavo. te svadArA saMtoSa, te niyama aMgIkAra karavA. ahIM bhAvanA A che - paradArAgamanano paccakakhANa karanAra jemAM 'ra' zabda pravarte che. svadArA saMtuSTa che. eka ke aneka svapatnI sivAyanI bAkInI badhI levI. A parArAgamana be bhede kahela che - (1) dArika paradArA gamana - strI Adi paradAdAnuM sevana (2) vaikriya padArA gamana - devAMganA AdinuM sevana karavuM te. cothA aNuvratamAM sAmAnyathI anivRttane thatAM doSo - te mAtA pAse paNa gamana kare che. tenuM dRSTAMta Ape che - girinagAM traNa sakhIo hatI. teo ujjayaMta jatI hatI tyAre core pakaDI lIdI. tene pArasa kuLamAM veMcI dIdhA. temanA paNo nAnA hatA. temane ghera choDI dIdhelA. teo paNa mitro thaI gayA. mAtRnehathI vepArArthe pArasa kule gayA te gaNikA svadezI hovAthI bhADu daIne rAkhI. teo paNa bhavitavyatA yoge potAnI ja mAtAnI pAse gayelA. eka zrAvaka hato. te potAnI mAtAnI sAthe vasyo. paNa te teNIne Icchato na hato. strI paNa anicchA jANIne mauna rahI. pUchyuM - tame kayAMthI AvelA che ? teNIe potAno vRtAMta karavo. tyAre te zrAvaka bolyo ke ame tArA ja putra chIe. teNIne choDAvI, dIkSA lIdhI. A anivRtta thavAmAM doSa che. bIjuM udAharaNa - trInI sAthe paNa gamana thAya. strI garbhiNI hatI, te videza gayo. samAcAra mokalyA ke tamAre tyAM mI janmI che. te paNa teNI yauvana pAmI tyAM sudhI vyApAra karato rahyo. te putrIne koI bIja nagaramAM paraNAvAI te puruSa jANato na hato ke paNI paraNAvAI che. te pAcho AvatA te ja nagaramAM bhAMDano vinAza na thAya te mATe varSArAba tyAM rahyo. tyAM tene tenI putrIno saMyoga thayo. to paNa te jANato nathI. comAsu pUruM thayuM sva nagare goya. putrI ghera AvI. tene joIne baMne jaNA lajjA pAmyA. te kanyAe AtmahatyA karI, puruSe paNa dIkSA lIdhI. trIjuM daSTAMta - goThInI sAthe ceTa raheto hato. tenI mAtA cAlI gaI. panI tenI nijaka hovAthI patine kahetI nathI. te tenI mAtA devakuLa sthita dhUrtanI sAthe gamana kare che. joIne teNe paNa bhogavI. mAtA ane putranA vastro badalAyA. panI bolI - jhIe kema tamAruM uparanuM vastra lIdhuM ? hA pApa ! te kema karyuM ? te nAsI gayo, dIkSA lIdhI. cothuM daTAMta - camakane gaNikAne tyajI dIdho. prApta thatAM mitro vaDe grahaNa karAyo. te baMne bhAIbahenano pUrva saMsthitithI saMyoga thayo - koI divase te bALake te gaNikA-pUrvanI mAtA sAthe lagna karyA. te tenI bahene dharma sAMbhaLIne dIkSA lIdhI. teNIne avadhijJAna utpanna thayuM. tethI gaNikAno ghera gaI. te gaNikAne putra janmyo. te putrI sAdhvI tene laIne ramADe che. ullApe che. kaI rIte ? he bALaka ! tuM mAro putra paNa che, bhAI paNa che. mAro devara paNa che ane bhAI paNa che. je tArA pitA che, te mArA pitA, pati, zvazurA bhAI paNa che. je tArI mAtA che. te mArI mAtA, bhAbhI, sAsu ane zokya paNa che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/63 ni - 1556 thI 1561 13 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 AvA badhAM doSa jANI paradA rAgamana varjavuM joIe. A baghAM AlokamAMnA doSo kahyA. paralokamAM paNa napuMsakatva, virUpatra, priyano viyoga Adi doSo thAya che. paradArAgamanathI nivRtane Aloka ane paralokamAM paNa guNo thAya che. jemAM AlokanuM daSTAMta Ape che - kacchamAM be kulaputro hatA. AnaMdapuramAM baMne zrAvaka hatA. eka dhigujAtIya daridra hato. teNe skUlezvara - vyaMtarane upavAsa karIne ArAdhIne varadAna mAMgyuM ke, he kubera ! cAturvedha bhaktane mUlya Apo, tethI puNya karuM. te vyaMtare kahyuM - kacchamAM be zrAvaka kulaputro che. temane bhojana karAva, tane ghaNuM kaLa maLaze. be vakhata kahetA te gayo. te zrAvakone dAna ApyuM, bhojana ane dakSiNA ApI. pUchyuM - tamAruM tapazcaraNa zuM che ? jethI tame baMne devone paNa pUjya cho ? teo bolyA ke amAre baMnene bAlyakALamAM ekAMtare maithunanA pratyAkhyAna hatA. koI divase amAro pati-patnIrUpe saMyoga thayo. te divasano krama viparItaaviparIta hato. tethI je divase ekane brahmacarya pauSadha hato, te divase bIjAne pAraNuM AvatuM. ame baMne brAhmacArI ja rahyA. te sAMbhaLI brAhmaNa bodha pAmyo. A Aloka saMbaMdhI guNa kahA. paralokamAM pradhAna puSad, devapaNAmAM pradhAna ItyAdi prApta thAya. pAMca lakSaNavALA vipula bhogo prApta thAya. priyano saMyoga thAya ane najIkamAM siddhigamana thAya. A vrata aticArarahita pALavuM joIe. tethI kahe che - svadArA saMtoSa vratI zrAvakane A pAMca aticAra gaNavA joIe paNa sevavA na joIe. te A pramANe - Ivara parigRhItA gamanAdi. (1) Ittara parigRhItA - thoDA kALa mATe grahaNa karelI hoya tevI, bhADu daIne keTaloka kALa ke divasa ke mAsa mATe sva vaza karelI hoya tenI sAthe gamana - abhigama ke maithuna Asevana. (2) aparigRhItA gamana - aparigRhItA eTale vezyA. athavA bIjA pAsethI bhADethI lAvelI kulAMganA ke nAtha vagaranI. tenI sAthe gamana. (3) anaMga - stana, kakSA, sAcaLa, vadana AdimAM kIDA karavI. athavA anaMga - mohanA udayarUpa tIvra maithuna adhyavasAya nAmaka kAma kahevAya. tenA vaDe ke temAM krIDA karI lIdhA pachI paNa svaliMgane AharIne kAThaphaLa, pustaka, mATI, camadithI banela prajanana vaDe strInI yoninuM sevana kare. (4) para vivAkaraNa - potAnA saMtAna sivAyanA saMtAno 'para' zabdathI oLakhAya che. te kanyAkuLanI lAlasAcI ke snehabaMdhathI vivAhakaraNa karAya che. athavA utsargathI potAnA saMtAnonuM paNa varaNa Adi na kare, to bIjAnI vAta kyo rahI ? je jeTalAM AgAra rAkhe, te tene kale che, bAkInA ka5tA nathI. moTI kanyAne godhanamAM devAnuM na kalpe. (5) kAmanA karAya te kAma - zabda, rUpa ane gaMdha. bhogavAya te bhoga rasa ane sparza. AvA kAmabhogomAM tIvra abhilASa karavo athavA tenuM dhyavasAvitva karavuM. te A pramANe kare che - tikaDA samApta thayA pachI paNa strInA mukhamAM, kAnamAM, kakSAmAM rahelA aMtaramAM atRptithI liMga nAMkhIne marelanI jema paDyo rahe. ghaNo samaya nizcala rahe. dAMta, nakha, kamaLapatra Adi vaDe AnA kAmane uttejita kare, vAjIkaraNAdino upayoga kare. strInI yoninuM mardana kare. A aparigRhItAgamanAdi Acarato te cothA vratane atiyare che. AmAM AgaLanA be aticAra svadArA saMtuSTane hoya che, paradArAnA vivarjakane hotA nathI. bAkInA traNe aticAra baMnene hoya che. doSa - Itvarika parigRhItA gamanamAM bIjA sAthe vaira thAya, mAre. tADana kare ItyAdi. ema bAkInAmAM paNa kahevuM. aticAra cothuM vrata kahyuM. have pAMcamuM vrata kahe che - * sUtra-68 - zramaNopAsaka aparimita parigrahanA paccakakhANa kare. IcchAnuM parimANa svIkAra kare, e pAMcamuM avata. te parigraha be bhede che. te A pramANe - sacittano parigraha ane acitano parigraha. IcchA parimANa karelA zrAvakane pAMca aticAra gaNavA joIe paNa acaravA na joIe. te A pramANe - (1) dhana dhAnya pramANAtikrama, (2) kSega-vAstu pramANAtikrama, (3) hiraNya-suvarNa pramAAtikama, (4) dvipada-catuSpada pramANAtikrama ane (5) kukhya pramANatikrama. * vivecana-68 : parigrahavuM te parigraha. aparimita - parimANa rahita. tenA zrAvaka pratyAkhyAna kare, saritAdinA aparimANa parigrahasthI virame che. athavA IcchAnA parimANane svIkAre che. eTale ke acitta Adi gocaranuM IcchA parimANa kare che. A parigraha be bhede kahela che - (1) sacita- cittasahita, dvipada catuSpadAdi te ja parigraha. (2) acita- ratna, vastra, kuyAdi, te ja atiparigraha kahevAya che. A pAMcamAM amuvatamAM na nivRtta thavAthI doSa ane nivRtta thavAthI guNakArI che. temAM A udAharaNa che - - lobhanaMda kuzImUlikA pAmIne vinaSTa thayo ane naMda zrAvaka pUjAyo tathA koza-khajAnAnA adhipati rUpe sthapAyo. - athavA vaNikanI patnI ratnone vecatI bhukhathI maratI hatI, zrAvake kahyuM - huM A ratnono parikSaka nathI. bIjAnI pAse laI javA. teNI bolI ke je yogya lAge te mUtra ApI do. zrAvake ekaprastha ApyuM. pachI subhikSakALa thatAM teno pati Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/68 ni - 1556 thI 1561 15 Avyo. pUche che - ratno kyAM che? teNI bolI - ratno meM veMcI dIdhA. kone veMcI dIdhA ? teNI bolI - amuka vaNikane ghauMnI ekaika setikAnA badalAmAM AyA. te vaNike tene kahyuM - ratno pAchA Apa athavA tenuM pUrNa mUlya Apa. te bIjo vaNika ApavA taiyAra na hato. jhaghaDo rAjA pAse gayo. ATaluM mUlya varte che. A vaNike ATalI kamano ja mAla Apela che. rAjAe te vaNikano vinAza karyo. je zrAvakane rano vecavA mATe laI gayela. tene parigrahanA pramANathI atirikta che, tema jANIne grahaNa na karyA. zrAvakane te ISTa na hovAthI na lIdhA. tethI zrAvaka pUjAyo - satkAra pAmyo. A vratane aticArarahita pALavuM joIe. tethI kahe che ke - IcchA parimANa vratadhArI zrAvake A pAMca aticAra jANavA joIe paNa tene AcasvA-sevavA nahIM te A pramANe. (1) kSemavAstu pramANa atikrama - temAM dhAnya utpattinI bhUmi te phoga, te setu ane ketunA bhedathI be prakAre che. temAM setu kSetra te - araghaTTAdithI siMcita hoya, ketukSetra te AkAzathI paDela jaLa vaDe nipAdha hoya che. vAstu - ghara, te paNa traNa bhede che - khAta, utkRta, khAtodhRita. temAM jIta - bhUmigRhAdi, unna * prAsAdAdi, rAtoti - bhUmi gRhanI upara rahela prAsAda. A kSetra-vAstunA pramANano atikrama eTale ke pratyAkhyAna kALe grahaNa karelA pramANanuM ullaMghana. (2) hiraNya-suvarNa pramANAtikama - hiraNya eTale ghaDeluM ke na ghaDeluM jata athavA aneka prakAranA drammAdi. suvarNa-prasiddha che, te paNa ghaDeluM ke na ghaDeluM jANavA. A baMnenA grahaNathI IndranIla, maskatAdine paNa levA. (3) dhana-dhAnya pramANAtikama - temAM thana * goLa, sAkara Adi gAya, bheMsa, bakarI, uMTa, ghoDA Adi bIjA paNa dhana kahevAya che. dhAnya - ghauM, kodarA, maga, aDada, tala, ghauM, yava Adi. (4) dvipada-catuSpada pramANAvikama - temAM dvipada eTale dAsI, mora, haMsa Adi. catuSpada - hAthI, ghoDA, bheMsa Adi. (5) kuya pramANAtikama - temAM kuya - Asana, zayana, bhAMDaka, koTaka, loTuM Adi upakarajAta kahevAya che. AnA grahaNathI vastra ane kaMbalAdi paNa laI levA. A badhAMmAM grahaNa karelA pramANathI je vadhArAnuM levuM tene pramANa-atikamAM kahelo che. evA kSetra vAstu Adi pramANanA atikramAdine Ayarato-sevato pAMcamA aNuvratane ullaMghe che. AmAM doSa-jIvano ghAta Adi kahevA. sAticAra pAMcamuM aNuvrata kahyuM. e rIte aNuvrato kahyA. 176 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 o * have AnA ja guNavatonA paripAlanArthe bhAvanArUpa guNavato, tene jaNAve che. te traNa hoya che. jemake - digavata, upabhoga parimANa ane anarthadaMDanuM parivarjana. temAM pahelA guNavratanA svarUpane jaNAvatA kahe che - sUtra-69 - dizAvata traNa prakAre kahela che - udaddizivata, adhodizitata ane tIchadizitata. dizAvatadhArI zrAvakane A pAMca aticAra jANavA joIe. te A pramANe - udaMdizi pramAAtikrama, adhodizi pramANatikrama, tIchadizi pramANAtikrama, kSetravRddhi, smRtiaMtadhani. * vivecana-69 - zAstramAM dizA aneka prakAre varNavela che. temAM sUryane upalakSIne pUrva, bAkInI pUrvadakSiANAdi, te anukame jANavA. temAM dizA saMbaMdhI te dizu. AmAM vrata eTale pUvadi vibhAgomAM mAre gamanAdi anuddheya. tethI AgaLa nahIM, evA prakAre vrata te digavata. A diggavata sAmAnyathI traNa bede kahela che te A pramANe - (1) urvadim - urva dizA, te saMbaMdhI ke temAM je vrata te udad divrata. urva dizAmAM ATalA parvatAdi ArohaNathI avagAhavA, tethI vadhu nahIM evA prakAranI je bhAvanA te urdhvadigavata. (2) adhodiga-adhodizA, te saMbaMdhI ke temAM je vrata, adhodim vrata. ATalI dizAmAM nIce IndrakUvAdimAM avataraNa karI avagAhavuM. tethI AgaLa nahIM. e pramANe dhAravuM. (3) tIrjI dizA - pUrva Adi dizA, te saMbaMdhI ke temAM je vrata te tiryavrata. ATalI dizA pUrvamAM avagAhavI, ATalI dizA dakSimamAM ItyAdi. tenAthI AgaLa nahIM. e pramANeno bhAva. AmAM avagRhIta kSetrathI bahAra sthAvara - jaMgama prANIgocara daMDano parityAga thAya che te guNa che. A vrata tiyAra rahita pALavuM joIe. tethI tenA aticAro jaNAvatA kahe che - digavatadhArI zrAvake A pAMca aticAro jANavA joIe. (1) udaMdi pramANAtikrama - jeTaluM pramANa grahaNa karela hoya, tene ullaMghavuM nahIM, e pramANe bIje paNa bhAvanA karavI. (2) adhodiku pramANAtikama, (3) tiryadiku pramANAtikama. (4) kSetravRddhi - kSetranI vRddhi. jemake eka dizAmAM 100 yojanA parimANa svIkArela hoya, bIjI dizAmAM daza yojana grahaNa karela hoya. te dizAmAM koI kArya utpanna thAya tyAre 100 yojanamAMthI bAda karI daza yojana parimANavALI dizAmAM svabuddhithI umerI de. arthAt eka tarapha vRddhi karavI. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/69 ni - 1556 thI 1561 1es (5) smRti aMtardhvani * smaraNamAM na rahevuM. meM keTaluM parimANa kareluM, mayadiA keTalI rAkhelI ? e pramANe maraNa cAlI jAya. smRti e niyamAnuSThAnanuM mUla che. teno bhraMza thatAM niyamathI niyama bhAMge, aticAra. - ahIM sAmAcArI A che - udarvamAM je pramANa grahaNa karela hoya, tenI upara parvatanA zikhare ke vRkSa upara vAMdaro ke pakSI, zrAvakanA vastra ke AbharaNane grahaNa karIne pramANAtireka uparanI bhUmimAM jAya. tyAre te zrAvakane tyAM javuM na ko. jo te paDe athavA bIjo lAvI Ape to kalo. A vaLI aSTApada hemakuMDa sametamAM pratiSTha. ujjayaMta, citrakUTa, janaka, mera Adi parvatomAM thAya che. e pramANe adho-kUvA AdimAM, tIkhuM je pramANa grahaNa karela hoya te trividha karaNo vaDe paNa atikAMta karAya nahIM. zrAvakoo kSejhavRddhi na karavI joIe. kaI rIte ? te pUrvamAM bhAMDa grahaNa karIne jatAM jeTalA pramANamAM jAya, pachI bhAMDanuM mUlya upajAvavA pazcimamAM jeTalA yojano che te pUrva dizAmAM umerI de, to AvI phogavRddhi karavI, tene na ko. jyAMthI atikrama thAya tyAMthI ja pAcho phare ane vismRtimAM na javuM. bIjAne paNa na mokale. ajJAnatAthI koI paNa gayela hoya to vismRta phoge javAthI je prApta thAya tene grahaNa na kare. sAtiyAra paheluM guNavrata kahyuM. have bIjuM kahe che - * sUjha-90 - upabhoga - paribhogavata be bhede kahela che te A - bhojana viSayaka ane kamadiAna viSayaka. bhojana saMbaMdhI parimANa karanAra zrAvake A pAMca aticAra jANavA joIe - sacitAhAra, sacitaratibadaddhAhAra, apakava auSadhi bhANa, tucchauSadhi bhakSaNa, duSpaka auSadhi bhaiNa. * vivecana-90 - upabhogavAya te upabhoga. ahIM 'upa' zabda eka arthamAM che. tethI samRtabhoga te upabhoga - azana, pAna Adi. athavA aMtabhaga te upabhoga-AhAra Adi. paribhogavAya te paribhoga. ahIM 'para' zabda AvRttimAM varte che. punaH punaH bhogavaAdino te paribhoga. athavA bahirbhoga te ja paribhoga, e pramANe ja vA, alaMkArAdi. ahIM ghara zabda bahirvAcika che. A viSayamAM vrata te upabhogaparibhogavata. A vrata be bhede che - bhojanathI ane karmacI. temAM bhojanamAM utsargathI niravadha AhAra bhojIne kahevA. karmathI paNa prAyaH nivadha kamanuSThAnayukta kahevA. ahIM sAmAcArI A pramANe che - bhojanathI zrAvaka utsarga vaDe prAsuka AhAra kare. na hoya to pAsuka chatAM sacittane varSe. te paNa na hoya to anaMtakAya ane bahubIjakane parihare. te sivAya bhojanamAM A paNa parihare :- azanamAM- anaMtakAya, Adu, mULA, [34/12]. 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 Adi ane mAMsa. pAna - mAMsano sa ane majjA Adi, khAdhamAM - ubara, uMbara, vaDa, pIpara, pilekha Adi. svAdimamAM - madhumAdi. acita AhAra kare. jo na thAya to utsargathI bhakta pratyAkhyAna kare, jo te mATe samartha na hoya to apavAdathI sacita evA anaMtakAya, bahu bIjaka Adine varSe. karmacI paNa akama thavuM zakya nathI, tyAre atyaMta asAvadha hoya teno tyAga kare. A vrata paNa atiyAra hita pALavuM joIe. tethI tenA aticAra jaNAvatA kahe che - zrAvake bhojana saMbaMdhI vratamAM A pAMca aticAra jANavA joIe paNa tene AcaravA - sevavA nahIM. (1) sacitAhAra - cetanA saMjJA ke upayoga ke upadhAna payaya vAcI zabdo che. saciva evo AhAra athavA je sacitano AhAra kare che te athavA mULa, kaMdalI, kaMdaka, Adu Adi sAdhAraNa - pratyeka vanaspati zarIro, sacitta pRthvI Adino AhAra kare che. (2) sacitta pratibaddhAhAra - jemake vRkSamAM coTela guMda, pAkAphaLa. 3) apakva auSadhi bhANa * te prasiddha che. pAThAMtarathI saciva saMmizra AhAra. saciva vaDe saMmizra - valI Adi, puSpAdi saMmizra. (4) duSapakva auSadhi bhakSaNa - duSaparva eTale asvinna, purA na caDelA. tenI bhakSaNatA. (5) tucchauSadhibhakSaNa - asAra evI magaphaLI vagere. AmAM paNa moTI virAdhanA ane alA saMtoSa thAya che, ghaNAM paNa aihika evA apAyo temAM saMbhave che. AmAM ziMbAkhAdakanuM udAharaNa che - kSetrarakSaka hato, te ziMbA khAya che. rAjA nIkaLyo, tyAre khAto hato. madhyAhe pAcho Avyo tyAre paNa khAto hato. rAjAe kautukarI tenuM peTa cIrI nAMkhyu - A keTaluM khAya che ? temAM phINa sivAya bIjuM kaMI ja na hatuM. have kamathI je vrata kahyuM. te paNa aticAra hita pALavuM joIe. tethI tenA aticArone jaNAvavA mATe kahe che - * sUtra-31 : kamadina saMbaMdhI pratyAkhyAna karanAra zrAvake A paMdara kamadiAnone jANavA joIe paNa AcaravA na joIe. te A pramANe - - aMgArakarma, vanakarma, zakaTakarma, bhATakakarma, sphoTakakarma. - tta vANijya, lAkSa vANijya, rasa vANijya, vidhavANijya, kezava - aMgapIlaNakarma, nIlanikarma, davAnidAnatA, saddhaha-taLAvanuM zoSaNa karavuM, asatIpoSaNatA. * vivecana-31 : kamathI je vrata karyuM, tene AzrIne zrAvake A prastuta paMdara karmAdAnono asAvadha jIvana upAya abhAvamAM paNa, teomAM uckaTa jJAnAvaraNIyAdi karma hetutvathI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 Avazyaka-mUlasaNa saTIka anuvAda/4 6/1 ni - 1556 thI 1561 139 je AdAna, te karmAdAno jANavA. gAkarma - aMgAra karaNa - kolasAdi vecavAnI kriyA. e pramANe vana, zakaTa, bhATaka, phoTana, dAMta, lAkha ItyAdi paMdare jANavA. teno bhAvArtha. (1) aMgArakarma - aMgArA bALIne vece, temAM cha e kAyanA jIvono vadha thAya mATe te na ko. (2) vanakarma- je vana kharIde, pachI vRkSone chedIne, tenA mULa vaDe jIve che. e pramANe pAmya Adino paNa pratiSedha che. (3) zAkaTika karma - gADAM Adi paNAthI jIve che. temAM vadha-baMdhAdidoSa. (4) bhATaka karma- potAnA bhAMDa upaskarane bhADAthI bIjAne ApavA na kahyuM, bIjA dvArA paNa baLada Adi na apAvavA na kalpe. (5) sphoTaka karma - haLa AdithI bhUmi phoDavI. (6) daMta vANijya - pahelAMthI bhIla Adine mUlya Ape, dAMta levA mATe. pachI te bhIlo hAthI Adine mArIne rAkhe, jethI jaldI te vaNika Avaze. e rIte mAchImArone zaMkhanuM mUlya Ape che, A badhuM na ko. (3) lAkSavANijaya - temAM kRmi thAya te doSa che. (8) rasavANijya - kaulAlava, surA Adi, tenA pAnamAM ghaNAM doSa che. jevA ke mAraNa, Akroza, vadhAdi tethI te na kahyuM.. (9) vikhavANijya - jherano vepAra, tene na ko ghaNI jIva virAdhanA che. (10) kezavANijaya - dAsIne grahaNa karIne bIje veMcI de. temAM paNa ghaNAM doSa che. jemake - paravazatA Adi. (11) caMgapIDana karma - dhANI, zeraDI pIlavAno cIcoDo, cakra Adi. (12) nilachina karma - baLada AdinI khasI karavI na je. (13) davAnadApanatA - vana vagerene bALavA. (14) sara-draha-taLAvanuM zoSaNa-kare, pachI temAM vAvaNI kare Adi. (15) asatIpoSaNa - asatIne poSavI. jema gauDa dezamAM yonipoSako dAsIne bhADethI grahaNa kare che. A badhAM bahu sAvadha karyo che, mATe teno tyAga karavo. sAticAra bIjuM vrata kahyuM. have trIjuM guNavata kahe che - * sUtra-2 - anartha daMDa cAra bhede kahela che - apadhyAnAcarita, pramatAyarita, hiMcapadAna, pApakamapadeza. anarthadaMDa viramaNa vratI zrAvakane A pAMca aticAra gaNavA joIe - kaMda, kaumutraya, maukharika, saMyukatAdhikaraNa, upabhoga paribhogatirikta * vivecana-3ra :artha - prayojana, gRhasthane tra, vAstu, dhana, zarIra, parijanAdi viSayaka. tene mATe AraMbha - jIvaghAta thAya te arthadaMDa. ahIM daMDa eTale nigraha, yAtanA ke vinAza e paryAyavAcI che. artha vaDe - prayojanathI je daMDa te arthadaMDa, te A jIvanA upamaInA 5 daMDa, kSetra Adi prayojana apekSAthI arthadaMDa kahyo. tethI viparIta te anarthadaMDa - prayojana nipekSa. manaW - prayojana, anupayoga, nikAraNa e payayo che. kAraNa vinA ja jIvone daMDavA te. tathA kuThArathI hasatA vanaspatinA zALA skaMdha AdimAM prahAra kare, tyAre kIDI-maMkoDA Adine vize mAre che. temano nAza karavAmAM kaMI atizaya upakArI prayojana hotuM nathI ke jenA vinA gRhasthapaNuM pALavuM zakya na bane. A anarthadaMDa cAra bhede kahela che, te A pramANe - (1) apadhyAnAcarita - apadhyAna vaDe Acarita. apadhyAna eTale aprazasta dhyAna. ahIM koMkaNaka sAdhu Adi jANavA. (2) pramAdAyarita - pramAda vaDe Acarela. pramAda te madha Adi pAMca prakAre che. madha, viSaya, kaSAya, vikathA, nidrA. AnuM anarthadaMDatva tenA zabdArtha dvArathI svabuddhithI kahevuM. (3) hiMsApadAna - hiMsAnA hetutvathI Ayudha, agni, viSa Adine paNa hiMsA kahevAya che. tene bIjAne je pradAna krodhathI abhibhUta hoya ke anabhibhUta hoya tene karavuM na ko. pradAnamAM anarthadaMDa thAya. (4) pApakarmopadeza - narakAdimAM pADe te pApa, tethI pradhAna karma te pApakarma, teno upadeza. jema ke khetI Adi karo. baLadane damo, ItyAdi zrAvakane upadeza devo na kalpe. kemake zrAvaka jinavacanano sAra jANe che. A vratane aticAra sahita pALavuM joIe, tethI A vratanA aticAne jaNAvavA kahe che - anartha daMDa virata zrAvakane A pAMca aticAra jANavA joIe paNa AcaravuM nahIM. te A pramANe - (1) kaMdarpa - kAma, te hetu mATe viziSTa vAkyaprayoga kaMdarpa kahe ce. sapanA atireka ke udrekathI prahAsa mizra moha uddIpaka narma - ane bhAva che. ahIM sAmAcArI, A che - zrAvakane aTTahAsya karavuM na ko jo hasavuM hoya to thoDuM ja hAsya kare. (2) ThakurA - kusita saMkocanAdi kriyA yukta. kuca-kukuca, teno bhAva te kakucya - aneka prakAre mukha, nayana, hoTha, hAtha, paga, bhravikAra pUrvikA parihAsAdi janaka bhAMDAdinI jema viDaMbanA kiyA, sAmAcArI A che ke- jenAthI lokamAM hAsya utpanna thAya tevuM bolavuM na kahyuM. (3) maukharya - dhRSTatAthI prAyaH asatya, asaMbaddha pralApa kahe che. athavA mukha vaDe arine ANe che. jema kumAra amAtyae te cArabhaTane visarjita karyo. rAjAne nivedana karyuM, tene jIvikA vRtti ApI. adA roSathI mArI nAMkhyo. (ahIM kathA che, te graMthAMtarathI jovI.] (4) saMyukatAdhikaraNa - jenA vaDe nakAdimAM javAya te adhikaraNa. vAstu, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 6/72 ni - 1556 thI 1561 181 ukhala, zilApujhaka, ghaMTI ItyAdi. saMyu - artha kriyAkaraNa yogya evuM te adhikaraNa. A sAmAcArI che - zrAvake saMyukta evA gADA vagere dhAraNa na karavA. e pramANe vAsI, parazu AdimAM jANavuM. (5) upabhoga * pabhioga atireka - pUrve vyAkhyA karela che. ahIM paNa A sAmAcArI che. upabhogAtirikta - jo taila, AmalakAdi ghaNAM grahaNa kare che. tethI ghaNAM nAnakAraka lobhathI Ave che. bIjA ne nAna karanArA paNa snAna kare che. ahIM porA Adi glAyano vadha thAya che. e pramANe puSa, tAMbula AdimAM jANavuM. e pramANe na varte. zrAvakane upabhoga stAnamAM zo vidhi che ? ghare snAna karavAnuM na hoya tyAre tela, Amalaka vaDe mastaka dhoIne pachI taLAva AdinA kinAre besIne aMjali vaDe snAna kare. e pramANe je puSpomAM puSpa kuMthuA che, tene parihare. sAtiyAra bIje ANavate kahyuM, have zikSApada vrato kahe che. te cAra bhede che - sAmAyika, dezAvakAsika, pauSadha, atithi saMvibhAga. temAM paheluM zikSApaddhata pratipAdana karatAM kahe che - * sUtra-73 thI 7 - sAmAyika eTale sAvadhayoganuM parivarjana ane niravadha yoganuM pratisevana. ema zikSA adhyayana be prakAre kahyuM che. upAd - sthiti, gati, kaSAya, baMdha ane vedana A pAMca atikramaNa vajIvA.. sAmAyika karela hoya tyAre zrAvaka zramaNa jevo thAya che. kAraNe vAraMvAra sAmAyika karavI joIe. badhe ja 'virati' kahevAI che, kharekhara badhe 'virati' hotI nathI, tethI sarvavirativAdI deza ane sarvathI (sAmAyika) kahe che. sAmAyika vratadhArI zrAvakane A pAMca aticAra jANavA joIe. te A pramANe - manogueidhAna, vacanaguNidhAna, kAyaduSidhana, sAmAyikamAM mRti na karavI che ane sAmAyika anavasthita karavI che. * vivecana-33 thI 30 : HH - rAgadveSa rahita je sarva jIvone Atmavat jue che te. A * lAbha ke prApti. samano Aya samAya. sama ja pratikSaNe pUrva jJAna-darzanacaraNa payayiothI nirUpama sukha hetu vaDe ciMtAmaNI kalpavRkSanI upamA vaDe yojAya che. te ja samayanuM prayojana A kriyAanuSThAnanuM che. te sAmAyika. samAya ja sAmAyika. vAgha - gahiMta, pApa. avadhanI sAthe te sAvadha. yoga - vyApAra, kAyika Adi tenuM parivarjana-parityAga. kALa avadhi vaDe jANavo. temAM mAga sAvadhayoganuM parivarjana nathI paNa apApa vyApAra Asevana che. tethI kahe che ke - niravadhayoganuM pratisevana karavuM. ahIM sAvadha yoganA tyAga mAphaka niravadhayoga pratisevanamAM paNa roja prayatna 182 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 karavo te darzAvavA mATe '' zabda che. parivarjana ane pratisevana baMne kriyAnI tucaMtA batAve che. ahIM sAmAcArI A che - zrAvake kaI rIte sAmAyika karavI joIe ? ahIM zrAvaka be bhede che - Rddhi prApta ane Rddhi na pAmelA. temAM je kaddhi na pAmelA zrAvaka che, te caityagRhe ke sAdhu samIpe ke ghare ke pauSadhazALAmAM jyAM vizrAma kare ke nivyapAra rahe, tyAM badhe sAmAyika kare. cAra sthAnomAM niyamathI karavI joIe - caityagRhe, sAdhu pAse, pauSadhazALe athavA ghera Avazyaka kare che. temAM jo sAdhunI pAse kare to zo vidhi che? jo koI parabhaya na hoya, jo koI sAthe vivAda na hoya, jenA sAthe AkarSa-vikarSa na hoya tevA koIne cittamAM ghAre, athavA adhamaNa joIne na grahe ke na jAya. je vyApAra na karato hoya to ghera ja sAmAyika karIne jAya. kevI rIte jAya ? pAMca samiti, gaNa gupti, IryAdi yukta jema jema sAdhu jAya tema tathA bhASAmAM sAvadhane pariharato, eSaNAmAM TekuM ke kASThane paDilehI - pramAI e pramANe AdAna-nikSepamAM, plekha-mela Adi tyAga na karato athavA jatA pratilekhana ane pramArjanA kare. jyAM rahe, tyAM paNa gatinirodha kare che. A vidhithI jaIne, kavidha sAdhune namaskAra karIne pachI sAmAyika kare. "karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva sAdhU pakhulAsaf=' ema kahIne pachI - IyapirikI pratikrame che. pachI AlocanA karIne AcAryAdine saknikanA krame vAMde che. pharI paNa gurune vAMdIne paDilehaNa karIne bese, pRcchA kare ke bhaNe. e pramANe cetyomAM paNa kare. jo svagRhe, pauSadhazALAmAM ke AvAsakamAM kare, to tyAre gamana hotuM nathI. je zrAvaka RddhiprApta che, te sarvaRddhithI Ave che. tenAthI lokomAM utsAha vadhe che ane suparapanA parigrahathI sAdhuno Adara vadhe che. jo te sAmAyika karIne Ave, to hAthI - dhoDA AdithI lokone adhikaraNa-hiMsA varte che, mATe tema na kare. kata sAmAyikathI be paga vaDe ja javuM joIe. tethI te pramANe sAmAyika na kare. sAdhu samIpe ja kare che. jo te zrAvaka che, to koI paNa ubho na thAya. jo te yathAbhadraka che, to teno Adara thAo ema kahela che. tyAre pUrve rAkhela Asana apAya. AcArya paNa ubhA thaIne rahe. tyArapachI te Rddhi prApta zrAvaka sAmAyikane vidhipUrvaka kare - te A pramANe - "karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajjaM jorga paccakkhAmi duvidhaM tividheNa jAva niyama pa muvIsa.'' e pramANe sAmAyika karIne, pratikramI, vAMdIne pUche che. te kadAca sAmAyika karato mugaTa dUra kare, kuMDalo, nAma mudrAne dUra kare, puSa Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * 63 thI 27 ni - 1556 thI 1561 183 tAMbula-prAvAka Adino tyAga kare. A vidhi che. o sAvadhayoga parivarjanAdi rUpavathI sAmAyikane karela zrAvaka vastutaH sAdhu jevo kaI rIte thAya ? te zA mATe Ivara sarva sAvadhayoga pratyAkhyAna ja vividha pravidha karato nathI ? [samAdhAna sAmAnyathI sarva sAvadhayoga pratyAkhyAna gRhasthane asaMbhava hovAthI kemake AraMbhamAM temanI anumatino viccheda thayo nathI, tathA suvarNa AdimAM AtmIya parigrahathI nivRtta thayo nathI, anyathA sAmAyikanA uttakALamAM paNa tenA grahaNano prasaMga Ave, mATe na kare. sAdhu ane zrAvaka vacce vistArathI bheda jaNAve che - * sUjha-74 [gAthAnI vyAkhyA : ahIM zikSAkRta e sAdhu ane zrAvakamAM moTo bheda che. te zikSA be bhede che. - Asevana zikSA ane grahaNazikSA. DAyeyanA * pratyupekSaNAdi kriyArUpa che. zikSA - abhyAsa. temAM Asevana zikSAne AzrIne saMpUrNa ja cakravAla sAmAcArIne sAdhu sadA pAlana kare. zrAvaka pAlana na kare. te kALe paNa saMpUrNa aparijJAnathI asaMbhava che. - pradAna - zikSAne AzrIne sAdhu sUnathI ane arthathI jaghanyathI ATha pravacana mAtA ane utkRSTathI biMdusAra paryanta grahaNa kare che. zrAvaka to sUjha ane arthathI jaghanyathI ATha pravacana mAtA ane utkRSTathI ja jIvanikAya adhyayana sadhI ubhayathI ane pijheSaNA sudhI sutra ane arcathI grahaNa kare. -- 4 - sUtra prAmANyathI vizeSatA kahe che - "sAmAyikane ja karato zrAvaka je kAraNe zramaNa samAna thAya che, te kAraNe vAraMvAra sAmAyika karavI joIe." AnI kiMcita vyAkhyA kare che - "sAmAyika' zabda pUrve nirUpela che. zabda avadhAraNArthe che. tethI sAmAyika kare te ja kALe, bAkInA kALe zrAvaka sAdhu samAna na thAya. A kAraNe anekavAra sAmAyika karavI. ahIM 'sAdhu sarIkho' kahyuM che. 'sAdhu" kahela nathI. jemAM samudra jevuM taLAve che, samudra nathI. - upapAtaLI bheda batAve che - sAdhu sarvArthasiddhamAM utpanna thAya che. jyAre zrAvaka utkRSTathI ayyata ko utpanna thAya. jaghanyathI to baMne saudharma kSe ja jAya. kahyuM che ke- avirAdhita zrAmasyavALA sAdhu ane zrAvakane paNa jaghanyathI saudharmaka upapAta jinezvare kahela che. sthitithI bheda - sAdhune utkRSTa 33-sAgaropama ane jaghanyathI palyopama pRthakava sthiti thAya. zrAvakane utkRSTa 22-sAgaropama ane jaghanya palyopama sthiti devaloke thAya. gatithI bheda - vyavahArathI sAdhu pAMce gatimAM jAya che tathA kuraTa ane utkarTa nake gayA. kuNAlA daSTAMtamAM evuM saMbhaLAya che. zrAvaka to cAra gatimAM jAya, siddha gatimAM na jAya. bIjA kahe che - sAdhu sujJatimAM ane mokSe paNa jAya, zrAvaka cAra gatimAM jAya. kaSAyathI bheda - sAdhu kapAyanA udayane AzrIne saMjavalana apekSAthI cAratraNa-be-eka kapAyanA udayavALA ke akayAyI paNa hoya, kemake chAsya-vItarAgAdi hoya. zrAvaka to bAra kaSAyanA udayavALA ane ATha kapAyanA udayavALo hoya. jyAre bAra kaSAyavAnuM hoya tyAre anaMtAnubaMdhI varjIne levA. kemake te aviratane jANavA. jo ATha kapAyano udayavAnuM hoya tyAre anaMtAnubaMdhI ane apratyAkhyAna kaSAya varjIne hoya kemake te dezaviratane hoya. baMdhanI daSTie bheda - sAdhu mULa prakRtinI apekSAthI aSTavidha baMdhaka ke saptavighabaMdhaka ke pavidha baMdhaka ke ekavidha baMdhaka hoya che. kahyuM che ke - jIvo Ayune choDIne saptavidha baMdhako hoya che. sUkSma saMparAyavALA cha prakAre baMdhavALA kahelA che. teo mohanIya ane Ayune choDIne prakRtinA baMdhaka kahelA che. upazAMta kSINa mohA ane kevalIo ekavidhabaMdhaka hoya che. vaLI te kisamayasthitika baMdhaka hoya che, sAMparAyika nahIM. zailezIkaraNa karatAM abaMdhakA hoya che tema jANavuM jyAre zrAvako aSTavidhabaMdhaka ke satavidha baMdhako hoya che. vedanAnI dRSTie bheda - sAdhu ATha ke sAta ke cAra prakRtinA vedaka che, zrAvako niyamA ATha prakRtine vede che. pratipattine AzrIne bheda - sAdhu pAMca mahAvrata svIkAre che, zrAvaka to eka, be, traNa, cAra ke pAMce aNuvrata svIkAre. athavA sAdhu eka vakhata sAmAyika svIkArIne sarvakALa dhAraNa kare che, zrAvaka te vAraMvAra svIkAre che. atikramane AzrIne bheda - sAdhune eka vratanA ullaMghanamAM pAMce vratonuM ullaMghana che. zrAvakane to eka-ekanuM ja ullaMghana thAya. zrAvakane mATe sarva zabda prayojAto nathI kemake kadAca tene deza viratino paNa abhAva thAya. 'sarva' ema karIne sarva sAvagha yogano huM parityAga karuM chuM ema kahIne virati paNa temane 'sava' saMpUrNa hotI nathI. kemake zrAvakane anumati vaDe nitya pravRtatvathI sarva virati na thAya. e pramANe te sarva virativAdI deza virati ane sarva viratine cUke che, kemake te pratyakSa mRSAvAdipaNe che. prasaMge ATaluM kahyuM, te paryApta che. have sUra kahIe chIe A vrata paNa zikSApadanA aticAra rahita pALavuM joIe, tethI kahe che ke - sAmAyikavatI zrAvakane A pAMca aticAro jANavA joIe paNa AcaravA - sevavA na joIe. te A pramANe - (1) manodupraNidhAna :- praNidhAna eTale prayoga, duSTa prayogane manathI kare tene mano dupraNidhAna kahe che. sAmAyika karela gRhasthanuM e kartavya che asukRta dukRtanuM pariciMtana na kare. kahyuM che - sAmAyika karIne je zrAvaka gRhaciMtA kare che, te Ad-vazAne pAmIne tenI sAmAyika nirarthaka kare che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6/4 ni - 1556 thI 1561 185 (2) vacana dupraNidhAna :- sAmAyika karelo asabhya, niSThura, sAvadha vacanaprayoga na kare. kahyuM che - kRta sAmAyika pUrva buddhithI vicArIne bole, sadA niravadha vacana bole, anyathA tene sAmAyika na thAya. (3) kAya praNidhAna :- sAmAyika karelane apaDilehitAdi bhUmi AdimAM hAtha-paga AdinA deha-avayavonI anidbhuta sthApanA. kahyuM che ke - anirIkSya ane apamRjaya spaMDila sthAnAdi sevato hiMsAnA abhAvamAM paNa pramAdane kAraNe te kRtasAmAyika nathI. (4) sAmAyikanI smRti na hovI - sAmAyika saMbaMdhI je maraNA te smRti ati upayoga. tenuM mana - na sevavuM te. ati prabaLa pramAdavAnu yAda rAkhato nathI ke A veLAmAM mAre je sAmAyika kartavya che, te karela che ke nathI, mokSa sAdhana anuSThAnanuM mULa smRti che. kahyuM che ke - je pramAdayukata smaraNa karato nathI ke sAmAyika kayAre kartavya che, sAmAyika karI ke na karI te yAda na rahe to karelI paNa viphaLa jAya che. (5) sAmAyikanuM anavasthita karaNa te anavasthitakaraNa. anavasthita aRIkAla ke karyA pachI anaMtara ja taje che. jema-tema karavuM te anavasthita. kahyuM che ke - sAmAyika karIne lakSaNa ja pAre che athavA IcchA mujaba kare che, te anavasthita sAmAyika anAdarane kAraNe zuddha nathI. sAticAra paheluM zikSApada 'sAmAyika' kahyuM. have bIjA zikSApadanuM pratipAdana karatAM kahe che - * sUjha-78 - dizAvata grahaNa karelAne pratidina dizAnuM parimANa karavuM te dezAvakAzika [nAme bIjuM zikSApada vrata che.]. dezavakAsika pratadhArI zramaNopAsake A pAMca aticAra jANavA joIe, paNa AcaravA na joIe - nayana prayoga, peNa prayoga, zabdAnupAta, rUpAnupAta, bahAra pudgala prakSepa. * vivecana-38 : digavata pUrve vyAkhyAta ja che. te gRhIMta diparimaNanA dIrdha kALa, cAvajIva, saMvatsara, cAtamAMsAdi bhedanA so yojanAdi rUpacthI daroja teTalA pramANamAM javAnuM azakya hovAthI pratidina - prahara, muharta Adi upalakSaNathI pramANa karaNa - divasAdi gamana yogya dezanuM sthApana te pratidinanuM pramANa karaNa dezAvakAsika. | digavatamAM gRhIta dizAparimANano eka deza- aMza, temAM gamana Adi ceSTA sthAna, deza avakAza, tenAthI nivRtta te dezAvakAzikata. ahIM pUjayo kahe che ke - gRhIta aNavatAdinI dIrdhatara kALa avadhinA viramaNa chatAM paNa pratidina saMkSepa karavo tema upalakSaNathI jANavuM anyathA te viSayanA saMkSepano abhAva thaze athavA bhAvamAM pRca zikSApada bhAvano prasaMga Ave, ATalo vistAra pUrato che. 186 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ahIM AcAryo sarpanuM dRSTAMta prarUpe che. jemake pUrve te sapane bAra yojanano viSaya hato. pachI vidhAvAdI vaDe apasAra karAtA eka yojanamAM teNe potAnI dRSTi sthApI. A pramANe zrAvakoe paNa divrata AgAramAM bahu aparAddhavAn pachI dezAvakAsika vaDe tene ghaTADatA jAya. athavA viSanuM daSTAMta - agade eka aMgulamAM sthApeluM. A zikSAvata paNa aticArarahita pAlana karavuM joIe. tethI kahe che ke dezAvakAsika vratadhArI zrAvake A pAMca aticAro jANavA, paNa tenuM AcaraNa nA karavuM te A pramANe - - (1) Anayana prayoga - koI viziSTa dezAdimAM bhUdeza abhigrahamAM bahAra svayaM gamanano yoga na hovAthI bIjAne sacittAdi dravya lAvavA mATe prayoje - saMdezo ApIne mole ke tAre A lAvavuM te Anayanaprayoga. (2) preNapayoga- dharAra nokarane mokalavo te preSTha prayoga. jemake abhigRhIta para vicAra dezanA vyatikramanA bhayathI, tAre avazya ja jaIne mArA gAya Adi lAvavA athavA A tAruM kartavya che, evo preNapayoga. (3) zabdAnupAta - svagRha vRtti prAkAkAdi choDIne bhUdezano abhigraha hovAthI bahAra prayojana utpanna thatAM tyAM svayaM javAno yoga na hovAthI vRttipAkAranI nIkaTavartIne buddhipUrvaka chIMka-khAMsI Adi zabdo karIne temane jAgRta karavA te zabdano anupAta - uccAraNa karyuM jethI bIjAnA kAnamAM Ano zabda pahoMce. (4) rUpAnupAta - abhigRhIta dezathI bahAra prayojana bhAvamAM zabda nA uccArIne bIjAne samIpa lAvavAne mATe potAnA zarI-rUpanuM darzana te rUpAnupAta. (5) bahi:pagalapopa - abhigRhita dezanI bahAra prayojana thatAM bIjAne jAgRta karavA TekA Adi pheMkavA, te pudgala prakSepa. dezAvakAzikano A artha abhigrahaNa karAtA, bahAra gamanAgamana Adi vyApAjanita prANInuM upamadana thAya che. te svayaM kare ke bIna vaDe karAve temAM koI kaLa vizeSa nathI. tenA karatAM to Iyapiya vizuddha karatAM svarya gamanamAM guNa che. bIjA vaLI anipuNa hoya to azuddhi thAya che. sAticAra bIjuM zikSApada "dezAvakAsika' kahyuM. have trIjuM zikSApada kahe che, tenuM A sUtra che - * sUtra-39 : pauSadhopavAsa cAra bhede kahela che, te A pramANe - AhAra pauSadha, zarIra satakAra pauSadha, bahAcarya pauSadha, vyApAra pauSadha. pauSadhopavAsa vratadhArI zrAvake A pAMca aticAro jANavA joIe. te A pramANe - ApatilekhitapuNyatilekhita zayyA saMtApha, apamArjita - dughamArjita zA saMtAka. apatilekhita duutilekhita uccAra prazravaNa bhUmi, apamArjita dughamArjita uccAra prazravaNa bhUmi, pauSadhopavAsanI samyapha pAlanA na karavI che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6/09 ni - 1556 thI 1561 18e * vivecana-79 : A pauSadha zabda rUDhithI parvamAM varte che. parvo te AThama Adi tithio che. 'pUraNa karavAthI pava' dharmanA upacaya hetutvanI che. pauSadhamAM upavAsano pauSadhopavAsa. niyamavizeSa abhidhAnathI A pauSadhopavAsa che ane A pauSadhopavAsa cAra bhede che- (1) AhAra pauSadha :- "AhAra' prasiddha che te viSayaka, te nimite pauSadha te AhAra pauSadha. AhAra nimite dharmapUraNa parva ema samajavuM. (2) e pramANe zarIra satkAra pauSadha jANavAM. (3) brahmacarya pauSadhi - ahIM caraNIya te carthya. brahma-kuzala anuSThAna. brahmamAM caravuM te brahmacarya. bAkI pUrvavatuM. (4) avyApAra pauSadha - kuitsita vyApAra tyAga - A AhAra pauSadha be bhede che - dezathI ane sarvathI. dezathI eTale AyaMbila ke ekAsaNu vagere. sarvathI - cAra prakArano paNa AhAra ahoraNa mATe paccakakhANa kare. zarIra pauSadha - snAna, udvartana, varNaka, vilepana, puSya, gaMdha, tAMbUla ane vasa AbharaNano parityAga. te paNa sarvathI ane dezatI. dezathI-amuka zarIra sakAra karIza ane amuka sakAra nahIM kare athavA sarvathA tyAga. brahmacarya pauSadha - dezathI ane sarvathI. dezI-divasanA ke rAtrinA. eka ke be vakhata. sarvathI - ahoraNa brahmacArI rahe. vyApAra pauSadha - dezatI ane sarvathI. dezathI - huM amuka vyApAra nahIM karuM. sarvathI - sakala vyApAra haLa, gADuM, gRha parAkramAdi na kare. ahIM dezathI pauSadha kare che te sAmAyika kare ke na paNa kare. je sarva pauSadha kare che, te niyamathI sAmAyika karela hoya. jo na kare to niyamathI chetarAya che. te kyAM kare ? caityagRhamAM, sAdhu pAse, ghera ke pauSadhazALAmAM. maNi ane suvaNane choDIne, pustaka bhaNe ke vAMce. dharmadhyAna kare, jemake - sAdhunA AvA guNo che, tene dhAraNa karavA huM asamartha chuM. A zikSApada vratane aticAra hita pALavuM joIe, tethI kahe che pauSadhopavAsa vatI zrAvake A pAMca aticAro jANavA, paNa na AcaravA. - (1) apacupekSita duutyupekSita zayyA-saMthAro :- ahIM jeNe pauSaghaupavAsa karela hoya che jenA upara saMthAre te ghAsa, kuza, kAmaLI, vastrAdi, te saMtAka ane zasyA prasiddha che. pratyapekSaNa - prApta thayela zayyAdine cakSu vaDe nirIkSaNa karavuM, te pratyupekSaNa. tema na karavuM te apratyupekSaNa. guNa eTale utkrAMta cittathI pratyupekSaNa kare te duupekSaNa. zayyA e ja athavA saMthAro te zAsaMsAra. e pramANe badhe artha karavo. upalakSaNathI zA-saMthArAdi upayogI pIThalakAdi paNa levA. ahIM sAmAcArI A pramANe che - pauSadha karelane apaDilehita zAmAM ArohavuM ke saMthArAmAM ArohavuM athavA pauSadhazALA vAparavI. darbhavA ke zubhavA 188 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ke bhUmimAM saMskAravuM, kAcikI bhUmithI AvIne pharI paDilehaNa kare, anyathA atiyAra lAge. (2) apamArjita pramArjita zayyA-saMthAro. ahIM pramArjanA-zayyA AdinuM Asevana kALe vastromAMtAdithI (pramArthe). duSTa - eTale avidhithI pramArze. bAkI upara kahela che. (3,4) e pramANe uccAra-prazravaNa bhUmimAM paNa baMne jANavA. uccAra, prazravaNamAM thuMka-baLakho, mela Adi upalakSaNathI laI levA. (5) pauSadhanI samyak paripAlanA na karavI - pravacanamAM kahela vidhi anusAra nipakaMpa citathI sevana na kare. bhAvanA A che - pauSadha karelo asthira citta thaI, AhAramAM sarva ke dezathI prArthe, bIjA divase potAnA pAraNAne mATe A ke A evuM kaMI karavAnuM kahe athavA dharmakathAmAM aMte varte zarIra sakAramAM zarIra vartatA dADhImuMcha-vALane zRMgAranA abhiprAyathI saMsthApe. unALAmAM zarIrane jaLathI sIMce e pramANe zarIra vibhUSAnA badhAM kAraNone na parihare. brahmacaryamAM Aloka ke paralokanA bhogone prArthe athavA zabdAdi viSayonI abhilASA kare. kyAre pauSadha pUro thAya ane kyAre brahmacarya choDuM ema vicAre. avyApAramAM sAvadha vyApAra kare athavA karuM ke na karuM ema ciMtave. A pramANe pAMca aticAra rahita zuddha pAlana karavuM. sAtiyAra trIjuM zikSapada vrata kahyuM. have cothuM kahe che - * sUtra-80 : atithi saMvibhAga eTale sAdhaksALIne kAnIya aw-pANI ApavA. deza, kALa, zraddhA, satkArayukta zreSTha bhaktipUrvaka anugraha buddhithI saMyatone dravyonuM dAna ApavuM. A atithi vibhAga vatayukta zramaNopAsake A pAMca aticAro jANavA - sacitta nikSepaNA, sacittapidhAnatA, kAlAtikrama, paravyapadeza, mAratA. * vivecana-80 : ahIM bhojanArthe bhojanakAle upasthata-Avelane atithi kahe che. temAM potAnA mATe nipAdita AhArane gRhivatImAM mukhya sAdhu ja atithi kahevAya, teno saMvibhAga, te atithi saMvibhAga. saMvibhAganA grahaNathI pachI kamiida doSanA parihArArthe kahe che. nyAyathI prApta. AnA dvArA anyAyathI Avelano pratiSedha karela che. kAnIya - udagamAdi doSa hita. AnA dvArA ekalAnIyano niSedha karyo. annapAnAdi dravyo. Avi zabdathI vA, pAtra, auSadha, bheSajAdi paNa levA. AnA dvArA hiraNyAdino viccheda karyo. deza, kALa, zraddhA, satkAra kramayukta:- temAM reza - vividha ghauM, kodarA, kaMgu, cokhA AdinI niSpatti thAya te tri - samikSa ke durmikSa zradvA - vizuddha citta pariNAma. saTS - abhyatyAna, AsanadAna, vaMdana. pAchaLa javuM te. * pAkanuM nAna Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 680 ni - 1556 thI 1561 189 peya Adi paripATIthI pradAna. A dezAdithI samanvita. AnA vaDe vipakSano viccheda jANavo. pradhAna bhakti vaDe, AnA vaDe phaLa prAptimAM bhaktikRta atizaya kahela che. te AtmAnugraha buddhithI Ape paNa sAdhune anugrahanI buddhithI nahIM. ahIM A sAmAcArI che - zrAvake paiSadha pArIne niyamathI sAdhane dAna dIdhA vinA na pAravo. joIe. anyadA pharI aniyama thAya athavA dAna daIne pAre ke pArIne dAna Ape che. kaI rIte ? jo deza-kALa hoya to potAnA zarIranI vibhUSA karIne sAdhunI vasatimAM jaIne nimaMtraNA kare ke bhikSAne grahaNa karo. tyAre sAdhue zuM karavuM ? koI pagalAM, koI mukhAnaMtaka, koI pAtrAnuM paDilehaNa kare. jethI aMtarAya doSa na thAya ane sthApanA doSa paNa na lAge. zrAvaka je pahelI parisimAM nimaMtraNa kare to jo namaskAra sahita nivakArazI] hoya to tyAre grahaNa kare, na hoya to na grahaNa kare, je dhana lAge to grahaNa karIne rAkhI mUke. jo ughADA porisimAM pAraNovALo ke bIjA pAre che, to tene ApI de, pachI te zrAvakanI sAthe jAya, saMghATaka jAya paNa ekalo na jAya. sAdhu AgaLa ane zrAvaka pAchaLa cAle. ghera jaIne zrAvaka AsanA ApI nimaMtraNA kare. jo sAdhu bese to ghaNuM suMdara, na bese to paNa vinaya prayukata thAya. pachI svayaM bhojana ke pAna Ape che athavA pote vAsaNa pakaDe ane tenI patnI vahorAve. athavA sAdhune apAya tyAM sudhI sthira ubho rahe sAdhu paNa vAsaNamAM dravya bAkI rahe, te rIte grahaNa kare jethI pazcAt karmadoSa na lAge. zrAvaka vahorAvI, vaMdana karI, sAdhane vidAya Ape. vidAya ApatA tenI pAchaLa jAya. pachI pote bhojana kare.. kadAca jo zrAvakane na apAya, to zrAvakone jamADe. vaLI jo sAdhu na hoya to deza-kALa-veLAmAM dizAloka karavo joIe. vizuddha bhAvathI vicAre ke - jo sAdhu Avaze to mAro vistAra thaze. A zikSApadavata paNa aticArahita pALavuM joIe. tethI kahe che ke - atithi saMvibhAga vratadhArI zrAvake A pAMca aticAra jANavA joIe paNa AcaravA na joIe, te A pramANe - (1) sacita nikSepa - sacita evA ghauM AdimAM ajJAdine mUkavA, dAna nA devAnI buddhithI mAyA-kapaTa vaDe evuM kare. (2) sacitta pidhAna - sacita phaLAdi vaDe DhAMkavuM. (3) kAlAtikrama - kALano atikrama, ucita evo sAdhuno bhikSAkALa, tene atikramIne ke AvyA pahelAM bhojana kare - x * kahyuM che - kALe raheNakane ApatAM ardha karavuM zakya nathI, te ja kALe na ApatA hoI grAhaka hotuM nathI. (4) paravyapadeza - potAnA sivAyanA je bIjA te 'para' tenuM che tema kahevuM. sAdhu pauSadhopavAsanA pAraNAkALe bhikSAne mATe Ave tyAre pragaTa aAdi jotA 190 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 zrAvaka ema kahe ke A bIjAnuM che, mAruM nathI, mATe ApIza nahIM. kaMIka yAcanA kare to paNa ema kahe ke - A phalANAnuM che, tyAM jaIne tame mAMgo. (5) mAtsarya - mAMge to kopa kare, hovA chatAM na Ape athavA vaimanasyathI Ape te paNa mAtsarya, kaSAyakaluSita cittathI Ape te mAsarya. sAticAra cothuM zikSApadavrata kahyuM. A zrAvakadharma che. pripta] aNuvratAdi sivAya kahevAyela evuM zuM che ? te kahe che - * sUtra-81 - A pramANe zrAvakadharmamAM pAMca aNuvata, traNa guNavaMta vAva-kathita, cAra zikSauta Ivakathita kahyA che. A badhAMnI pUrve jAvakadhamanI mulavastu samyakatva che te A - te nisargathI ke abhigamathI be bhede athavA pAMca aticAra rahita vizuddha aNuvata ane guNavatanI pratijJA sivAya bIjI paNa pratimA vagere vizeSathI karavA yogya che. aMtima maraNa saMbaMdhI saMlekhanA jhosaNA ArAdhavI joIe. A saMbaMdhe zrAvakane pAMca aticAra kahyA che. te A pramANe che - (1) Aloka saMvAMdhI AzaMsA, (2) paraloka saMvAMdhI AzaMsA, (3) jIvita saMbaMdhI AzaMsA, (4) maraNa saMbaMdhI AzaMsA, (5) kAmabhoga saMbaMdhI AzaMsA. * vivecana-81 - ahIM zrAvaka dharmamAM ja, ahIM ja ati zAkyAdinA zrAvaka dharmamAM nahIM. samyakatva abhAve aNavatAdinA abhAvathI. -x- pAMca aNuvato pratipAdita svarUpanA traNa guNavato uta lakSaNavALA ke je eka vakhata grahaNa karI cAvajIva bhAvanIya che. cAra zikSApada vrato jemAM zikSA - abhyAsa, tenA pado - sthAno, te ja vrata te zikSApadauto. Ivaka ati pratidivasa anuSkraya, sAmAyika ane dezAvakAsikamAM punaH punaH uccArya che jyAre pauSadhopavAsa ane atithi saMvibhAga baMne prati divasa anuSThaya che. paNa pratidivasa AcaraNIya nathI. [prazna A A zrAvakadharmanI vaLI mUla vastu kema che ? [utara] samyakatva. tethI graMyakAra kahe che - A punaH zrAvakadharmanuM ahIM punaH zabda avadhAraNArthe che. AnuM ja. kemake zAkyAdinA zramaNopAsaka dharmamAM samyakatvano abhAva hovAthI mUlavastu samyakatva nathI. AmAM aNuvratAdi guNAM tadbhAva bhAvitvathI rahelA che tevI vastu mUlabhUta ane dvArabhUta che. temAM samyakatva parikIrtita che. samyakatva - prazamAdi lakSaNa. prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya lakSaNa samyakatva che. A kevI rIte thAya ? te kahe che. te vastubhUta samyakatva nisargathI ke abhigamathI thAya che. temAM nisargasvabhAva ane adhigama - yathAvasthita padArthano bodha. [zaMkA] mithyAtva mohanIya karmanA kSayopazamathI A thAya che, to pachI nisargathI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a 681 ni - 1556 thI 1561 191 192 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 - jo huM jaldI marI jauM to sAruM. (5) bhogAzaMsA prayoga :- janmAMtaramAM huM cakavartI thAuM, vAsudeva ke mahAmAMDalika rAjA thauM. zubha rUpavAna Adi cauM. -0- A pramANe zrAvaka dharma kahyo. -0- prabheda sahita deza uttaraguNa pratyAkhyAnanI vyAkhyA karI. -o- have sarvottara guNa pratyAkhyAna kahIzuM. athavA dezotara guNa pratyAkhyAna zrAvakone ja hoya che teno adhikAra ja kahyo. savaguNa pratyAkhyAna kaMIka ubhaya sAdhAraNa paNa che, tene have kahIzuM. adhyayana-6-aMtargat deza uttaraguNapatyAkhyAnano muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa Adi kema kahyuM ? (samAdhAna] te ja kSayopazamAdi nisarga ke adhigama janmA che, mATe doSa nathI. kahyuM che - jema Ugharadeza vanadavane pAmIne badhuM bALI nAMkhe che, tema mithyAtvanA anudayamAM jIva pathamika samyakatva pAme che. jIvAdine kSayopazama bhAvamAM adhigama che, vizuddha pariNAmathI jIva adhigama samyakatvane pAme che. ahIM bhavodadhimAM prANa samyakatvAdi bhAva rano prApta thAya. upalabdha jinapravacana sArathI jANIne zrAvake haMmezA apramAda banIne aticAranA parihAravALA thavuM joIe. - x * te mATe graMthakAra kahe che "pAMca aticAra vizuddha" ItyAdi sUtra ane A samyakatva pUrve nirUpita zaMkAdi pAMca aticArahita anupAlanIya che, tema jANa. tathA aNuvata guNavato - pUrve kahela svarUpavALA daDhapaNe atiyAra hita ja pALavA joIe. tathA abhigraho - "kRtalocadhRta pradAnAdi." zuddha-bhaMgAdi aticAra sahita ja pALavA joIe. bIjA paNa pratimAdi vizeSa karaNayogone samyak pALavA joIe temAM pratimA - pUrvokta "darzanauta sAmAyika" ItyAdi ane anityAdi bhAvanA paNa levI. tatA pazcima mAraNAMtikI saMlekhanA joSaNA ArAdhanA aticAra rahita pALavI joIe. apazcima maraNa-prANatyAgarUpa. ahIM jo ke pratikSaNa AvIcI-maraNa hoya che, to paNa tene grahaNa karela nathI. to zuM ? sarva AyunA kSaya rU5 maraNa ja aMta che mATe maraNAMta, temAM thAya te mAraNAMtikI. zarIra kaSAya Adine AnA vaDe saMlikhita - pAtaLA karAya che, te saMlekhanA - tapovizeSarUpa, tenI jhoSaNA - sevana, tenI ArAdhanA - akhaMDakALa karavI te.. ahIM A sAmAcArI che :- Asevita gRhIMdharmathI zrAvaka vaDe pachI nikAMta thavuM joIe. e pramANe ughatane zrAvakadharma thAya che. te bhakta pratyAkhyAna kALe saMskAra zramaNa vaDe thavAnuM zakya nathI. apaDhimA mAraNAMtikI saMlekhanA jhoSaNA ArAdhanA aticArahita samyaka pAlana kasvI joIe te A atiyAra kayA che ? te batAve che. zrAvakoe A pAMca aticAra jANavA paNa AcAravA nahIM : (1) IhalokAzaMsAprayoga :- manuSyaloka, temAM AzaMsA - abhilASA, teno prayoga. e pramANe - (2) paralokAzaMsAprayoga :- devalokamAM AzaMsA. (3) jIvitAzaMsA prayoga :- jIvita eTale prANadhAraNa, temAM abhilASA, jemake ghaNo kALa sudhI huM jIvuM. A vastra, mALA, pustaka vAyanAdi, pujA darzanathI ane ghaNAM parivAranA darzanathI che. loko dvArA prazaMsA sAMbhaLIne mAne ke - A jIvita ja kalyANakArI che. (4) maraNAzaMsA prayoga:- koI pratipanna anazananI gaveSaNA na kare, saparyAya na Adare, koI glAdhA na kare. tethI tene AvA prakAranA cita pariNAmo janme che Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 681 ni -1562 thI 1564 che adhyayana-6-aMtargata sarvottaraguNapratyAkhyAna che -x -x -x -x -x -x =x x xsarva uttaraguNa pratyAkhyAnane jaNAvatA niyuktikAra kahe che - * niyukti-1562 thI 1564 + vivecana : [1562] pratyAkhyAna uttara guNa viSaya prakaraNanI sAdhune ahIM sudhI kahevuM * kSapaNAdi, kSamaNanA grahaNathI upavAsa Adine levA. Adi nA grahaNathI vicitrAdi abhigraho levA. te aneka prakAre kahevA. ahIM sAmAnyathI uttaraguNa pratyAkhyAna nirUpaNa adhikAramAM athavA '' zabda kAra arthamAM letA temAM ja * sarvotaguNa pratyAkhyAna prakamamAM A adhikAra kahe che. te A daza prakAre che. have te dazavidhane ja jaNAve che - (1563] anAgata, atikAMta, koTisahita, niyaMtrita, sAkAra, anAkAra, pariNAmakRg, nisvazeSa * tayA - [1564] saMketa ane addhA. e pramANe pratyAkhyAna daza bhede che. svayaM anupAlanIya che. (1) anAmata kasvAmI anAmata, paryuSaNAdimAM AcAryAdinI vaiyAvaccakaraNamAM aMtarAyanA sadabhAvathI pahelAM ja tapa karavo te. (2) atikAMta karavAthI atikAMta, bhAvanA pUrvavatuM. (3) koTi sahita * ubhaya pratyAkhyAna kauTi maLavAthI, upavAsAdi karavA. (4) niyaMtrita - haMmezAM caMtrita, pratijJAtadinAdimAM glAnAdinA aMtarAya bhAvamAM paNa niyamathI karavA. (5) sAkAra - ITeTale pratyAkhyAna apavAda hetuthI anAbhogAdi, AkAra sahita te sAkAra, (6) anAkAra * AgAra hita pratyAkhyAna karavuM. (9) pariNAmakRta - dakti AdinuM pariNAma karIne kare. (8) niravazeSa * samagra ezanAdi viSaya. (9) saMketa - cila, aMguSTha Adi saha kena vaDe te saMketa - saciha. (10) addhA : kALa, porisi Adi kALamAna. pratyAkhyAna zabda ukta dazemAM joDavo. A daza bheda ja che. * x - (zaMkA] A pratyAkhyAna prANAtipAtAdi pratyAkhyAnavatu che, to kema svayaM akaraNAdi bheda bhinna anupAlana karyuM ke anyathA karavuM ? (samAdhAna svayaM ja pAlana karavuM, bIjAnA kAraNe anumati ke niSedha na kavo. bIjane AhAra dAnamAM ane patine upadeza dAnamAM jema samAdhi rahe. AtmA pIDAya nahIM tema pravartavuM joIe. * x * have anaMtara kahela dazavidha pratyAkhyAnAdi bhedanA avayavane ane jaNAvavAnI IcchAthI kahe che - * niyukti-1565,1566-vivecana : paryuSaNA Avaze tyAre mane aMtarAya thaze. kayA kAraNe ? guru vaiyAvaccanI, 3i413| 14 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tapasvI ke plAnanI vaiyAvaccathI. to hAla tapokama svIkAruM te anAmatakALamAM te pratyAkhyAna karavuM tene anAgata pratyAkhyAna kahyuM. A baMne gAyAmAM bhAvArya A pramANe che - anAgata pratyAkhyAnamAM jema anAgata tapa karavo. paryuSaNAnuM grahaNa ahIM viSTa karAya che. sauthI ocho aTTama jema paryuSaNAmAM thAya, cAturmAsamAM cha8, pakikhamAM abhakArya - upavAsa kare. athavA bIjAmAM snAna anuyAnAdimAM tyAre mane aMtarAya thaze. guru - AyAryo, temanuM kartavya che, teo kema karatA nathI ? athavA teo asahiSNu che, athavA bIjI kaMI koI AjJAne karavAnuM thaze. jemake grAmAMtara gamatAdi athavA zaikSane lAvavo athavA zarIra vaiyAvacca. tyAre te upavAsa kare che, guranI vaiyAvacca karI zakato nathI. je bIje baMne karavAmAM samartha che, te kare che. athavA bIje je upavAsa karavAne samartha che, te kare che, na hoya ke na maLe ke vidhi na jANato hoya tyAre ja upavAsa pUrve karIne pachI te parva divase khAya. te tapasvI kSakSakanuM kartavya che. tyAre kema na kare ? teNe prApta paryuSaNAno tapa pAra utArela che athavA asahiSNutvathI svayaM pAraNuM karela che. tyAre svayaM jenI pAse javA mATe samartha hoya tyAM jAya. * * * * * glAnaqne jANe che, te divase asahiSNu thAya che athavA vaidha e kahyuM ke A divasamAM karAze athavA svayaM ja gaMDarogAdi vaDe te divasomAM asahiSNu thAya. bAkI guru kahe tema karavuM. kAraNathI kula, gaNa, saMghamAM athavA AcArya ke ga7mAM te pramANe ja kahevuM. pachI te anAgata kALe tapa karIne pachI paryuSaNAdimAM jame che. tene te prakAranI ja nirjarA, jema paryuSaNAdimAM thAya tema anAgata kALamAM paNa thAya che, tema jANavuM. * niyukita-1567 thI 15ra-vivecana : [156] paryuSaNAmAM je tapa koI kAraNa utpanna thatAM na kare, te ja dazarvi che * gutaiyAvaccane lIdhe athavA tapasvI ke glAnatA-bimArInA kAraNe. [1568] te A tapa karma je kALa atikAMta thayA pachI kare to A pratyAkhyAna * e pramANe atikAMta karavAthI atikAMta thAya che tema jANavuM joIe. | [1569] bhAvArtha-paryuSaNAmAM tamane te ja kAraNe na kare, je upavAsane mATe gutapasvI-plAnanA kAraNothI samartha nathI. te kALa atikAMta thayA pachI kare che. vibhASA pUrvavatu. atikAMta dvAranI vyAkhyA karI. | [1530] have koTi sahita dvAranuM vivaraNa karatAM kahe che - prasthApaka eTale prAraMbhaka divasanA pratyAkhyAnanA niSThApaka * samApti divasatA. je pratyAkhyAnamAM baMne cheDAo maLe che, tene koTi sahita kahe che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/81 ni -1567 thI 1572 15 bhAvArtha A pramANe che - te AvA prakAre tapokarma svIkAre che jemAM pratyAkhyAnanI khUNe khUNA maLe che. kaI rIte ? pratyuSe AvazyakamAM upavAsa svIkAre. ahorAtra rahIne pachI pharI paNa upavAsa kare che. ahIM bIjAnI prasthApanAmAM pahelAMnI niSThApanI che. A baMne paNa khUNA ekta maLe che. aDhamAdimAM be taraphathI koTi sahita thAya che. je chello divasa che, tenI paNa eka koTi. e pramANe AyaMbila, nivi, ekAsaNAmAM paNa jANavuM. athavA A anya vidhi che - upavAsa karIne AyaMbilathI pAre che pharI upavAsa kare che ane AyaMbila kare che. e pramANe ekAsaNAdithI paNa saMyoga karavo joIe. nirvigaI Adi badhAmAM sadeza ane videza. koTi sahita dvAra kahevAyuM. [1531] have niyaMtrita dvAranuM nirUpaNa karatAM kahe che - mahine mahine tapa amuka amuka divasamAM ATalA chaOM Adi karavA. pachI nirogI hoya ke anIrogI, jyAM sudhI zvAsa cAle che, jyAM sudhI Ayu che tyAM sudhI karavA. [15] A pratyAkhyAna ukta svarUpa niyaMtrita pratyAkhyAna che. te dhIrapurapoTo - tIrthakara ane gaNadhare prarUpita che. je sAdhuo te svIkAre che. teo niyANArahita ane kSetrAdimAM apratibaddha thaIne kare che. A adhikRta pratyAkhyAna sarvakALe karAtuM nathI. to kyAre karAya ? caudapUrvI, jinakalikomAM prathama evA vajaRSabha nArAya saMghayaNamAM thAya. hAla to Ano viccheda ja che. (zaMkA to pUrve kema badhAM ja virAdie kareluM ke pachI phakata jinakalikoe ja kareluM ? (samAghAna] badhAMe ja kareluM tethI kahe che - sthaviro paNa tyAre caudapUrvI Adi kALamAM, anya kALamAM paNa karela hatuM. gAthAno bhAvArtha - niyaMtrita eTale niyamita, jemake ahIM karavuM joIe athavA acchinna - ahIM avazya karavuM joIe. mahine-mahine amuka divase upavAsa, cha, amAdi ATalA karavA. vaLI A tapa samartha hoya to paNa kare ja che ane glAna-bimAra thaI jAya to paNa kare ja che. kyAM sudhI ? zvAsa cAle tyAM sudhI. ane A pratyAkhyAna pahelAM saMghANIne apratibaddha, anizrita che. ahIM ke tahIM paNa avadhAraNa karAya che. * x-x- vaLI A caudapUrvI vaDe pahelAM saMghayaNathI ane jinakalAnI sAthe viccheda pAmyuM che. te kALamAM AcAryo, jinakalpiko, sthaviro tyAre karatAM hatA. niyaMtrita dvAranI vyAkhyA karI. o have sAkAra dvAranI vyAkhyA karavA mATe kahe che : 196 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * niyukti -1533-vivecana : A mahAnaya ane mahAnuM che. A baMne atizayathI mahAna ane mahatara che. Asiyane tamArA prabhUta AvA prakAranA AkAranI sattA jaNAvavAne mATe bahuvacana che, tethI mahatara AkArothI hetubhUta bIjA anAbhogAdimAM kAraNa utpanna thatAM bhojana kiyAne huM karIza. e pramANe je bhakta parityAga kare che, te sAkArakRtu - avayavArtha vaLI AgAra sahita te sAgAra. gAro AgALanA sUbAnugamamAM kahIzuM. temAM mahattara AgArothI - moTA prayojanothI, te upavAsanuM paccakakhANa kare. tyAre AcAryo vaDe kahevAya ke - amuka gAme javuM. tyAre te kahe ke tAre Aje upavAsa che jo tyAre te samartha hoya to upavAsa paNa kare ane kAma mATe paNa jAya jo te na karI zake tema hoya to bIjA upavAsI ke binaupavAsI je karavAne samartha hoya te jAya. jo koI bIjuM na hoya athavA kArya mATe asamartha hoya, tyAre te ja upavAsakArIne guru mokale che. A rIte tene upavAsathI je nirjarA thAya, te ja gunA niyogane kAraNe jamavA chatAM paNa thAya che, tema te karavAthI lAbha maLavA chatAM paNa atyaMta vinAza pAme che. jo thoDo hoya to je navakArazI ke porisImAM tene mokale, jo pAraNAvALo na hoya athavA asahiSNu hoya to guru kahe tema kare. e pramANe glAnanA kAryomAM ke bIjA kAryomAM kula, gaNa, saMghanA kAyadimAM paNa kahevuM. e pramANe je bhakta parityAga kare che, te sAgArakRta. A pramANe sAgAra dvAra kahyuM. -o- have nirAkAra dvAranI vyAkhyA karatAM kahe che - * niyukti-1534-vivecana : nizcayathI apagata kAraNa - prayojana jemAM che te niyaMtikAraNa. temAM sAdhu, mahatara-prayojana vizeSathI tenA phaLanA abhAvathI na kare, te mALAra arthAtu kAryano abhAve. kyAM ? kAMtAravRtimAM ane dabhikSatAmAM, je karAya che te evA prakAre pratyAkhyAna thAya te nirAkAra pratyAkhyAna. Ano bhAvArtha kahe che - niryAta kAraNathI tene jo ahIM koI vRtti na hoya tyAre mahArAdi AgAro na kare, anAbhoga ane saMsAkAra kare. kayA nimite ? lAkaDuM ke AMgaLI moDhAmAM mUkAya to anAbhogathI ke sahasA. tethI be AgAra karAya che. te kyAM thAya ? kAMtAramAM, jemake - zaNapali AdimAM kAMtAramAM vRttiAjIvikA prApta thatI nathI. athavA pratyenIka vaDe pratiSedha karAyela hoya, dukALa vartatA hoya, bhramaNa karavA chatAM prApta na thAya athavA ema jANe ke huM jIvI zakIza nahIM tyAre nirAkAra Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 6/81 ni - 154 pratyAkhyAna thAya. anAkAra dvAranI vyAkhyA karI. -0- have kRtaparimANadvArane AzrIne kahe che. * niyukti-1575 + vivecana : dati vaDe ke kavala vaDe, gRha vaDe ke bhikSA vaDe athavA dravyotI-odanAdi vaDe AhArane mATe je pramANa vaDe bhojana parityAga kare che, te kRta pariNAma pratyAkhyAna. avayavArtha-vaLI dati vaDe Aja mAre eka ke be datti levI. athavA traNa, cAra, pAMya datio. datinuM parimANa kaI rIte? eka dANo paNa paDe to paNa ekA datti, kaDachI vaDe nAMkhe to paNa jeTalI vAra nAMkhe teTalI daktio jANavI. e pramANe eka kavaLathI cAvata banIza kavala paryA. gRhomAM eka Adi gharanI bhikSA vaDe calAve. e rIte dravyamAM eka, be, traNa Adi dravyothI, amuka odana ke khAdhaka vidhi vaDe athavA AyaMbila AdithI parimANa kare. kRta parimANa dvArA kahevAyuM. - - have niravazeSa dvAra avayavArtha jaNAve che - * niyukti-1536-vivecana : badhAM asata ke badhAM pAnaka sarva khAdha bhojanaya-vividha khAdha prakAra ane bhojana prakArano parityAga kare che. sarva bhAvathI - sarva prakAre A niravazeSa pratyAkhyAna tIrthakara ane gaNadharoe kahela che. vistArathI vaLI je bhojana sattara prakAre je che, pANI eka bhede taje che. khAdha-Ama Adi. svAdha-anekavidha madhu Adi. A badhuM jyAM sudhI tyajI de te nivazeSa jANavuM. 0 A rIte niravazeSa dvAra pUruM thayuM. - - have saMketa dvArane vistArArthe pratipAdita kare che - * niyukti-1537-vivecana : aMguSTha ane muki, graMthi, gRha, sveda, ucchavAsa, tibuka, jyotika ItyAdine cihna karIne je karAya che, te saMketa pratyAkhyAna kahevAya che. koNe saMketa pratyAkhyAna kahyuM? dhara - anaMtajJAnI vaDe. avayavArtha karI leta eTale cila, keta sahita ke saMketa a icila sahita. "sAdhu ke zrAvaka baMne paccakakhANamAM koI cihnano abhigraha kare che. yAvatu A pramANe hoya tyAM sudhI huM bhojana na lauM. te cihno A pramANe che - aMguTho, mukri, graMthi ItyAdi. temAM zrAvaka porisi pratyAkhyAnavALo hoya, te kSetramAM jAya ke ghera rahe paNa tyAM sudhI bhojana na kare. tene vize apatyAkhyAnamAM rahevAnuM vartatuM nathI. tyAre te aMguThAnuM cihna kare che. jyAM sudhI na mukuM tyAM sudhI bhojana na karuM athavA jyAM 198 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 sudhI gAMTha na kholuM tyAM sudhI na jamuM sAva gharamAM praveza na karuM, jyAM sudhI parasevo nAza na pAme. athavA ATalA ucchavAsa pANI ke maMcikAmAM lau athavA ATalA tibuka, jhAkaLa biMdu rahe athavA jyAM sudhI dIvo baLato hoya tyAM sudhI huM bhojana na lauM. mAtra bhojanamAM ja nahIM, bIjA paNa abhigraha vizeSamAM saMketa pratyAkhyAna hoya che. A pramANe zrAvakanI vidhi kahI. sAdhu paNa pratyAkhyAna pUrNa thatAM zuM apatyAkhyAnI rahe ? tethI teNa paNa saMketa pratyAkhyAna karavuM joIe. o saMketa pratyAkhyAna dvAranI vyAkhyA karI. O- have addhA dvArane pratipAdita karavA kahe che - * niryukti-1538-vivecana : marI - kALanuM pratyAkhyAna je kAma pramANa chedathI thAya che te purimaTTa, porisi vaDe muharta mAsa ardhamAsa vaDe thAya. gAthAno avayavArtha have kahe che - zraddhA eTale 'kALa', kALa jenuM parimANa che te kALa vaDe baddha evuM kAlika pratyAkhyAna, te A pramANe - namaskArasahita, parisi, purima, ekAsaNuM, ardhamAsakSamama, mAsakSamaNa, be divase ke bemAsI yAvata cha mAsa sudhInA pratyAkhyAna karavI. 0 A addhapratyAkhyAna kahyuM. o have pratyAkhyAnanA daza bhedono upasaMhAra karatA kahe che - * niryukti-1539 thI 1584 + vivecana : [15] dazavigha pratyAkhyAna gurunA upadezathI kahyA. pratyAkhyAna karela hoya tenA mATenI vidhi have saMkSepathI kahIza. tapratyAghAta - jeNe paccakakhANa karela che, tevA prakAranA, tenI vidhi have huM AgaLa saMkSepathI kahIza. [1580] pratyAkhyAna adhikAra ja kahe che - zuM kahe che ? jema jIvaghAta-prANAtipAtamAM pratyAkhyAna karatA teno paccakakhANa kata jema jIvaghAta * bIjA prANIno ghAta karato nathI [karAvato nathI.] kema ? pratyAkhyAnano bhaMga na thAya tevA bhayathI. bhAvArtha - khavAya te zana-bhAta Adi tenuM dAna te azanadAna. A azanadAnamAM, mazana zabada pAna AdinA upalakSaNArthe che. tethI evuM kahevA mAMge che ke - pratyAkhyAna karela hoya te bIjAne azanAdidAnamAM ghuva kAraNa che - avazya bhojana kriyA kAraNa che. kemake azanAdino lAbha thavAthI bhojana-khAvAnI kriyAno sadbhAva che to zuM ? pratyAkhyAna bhaMgano doSa na lAge ? Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM 681 ni - 1539 thI 1584 19 (1581] jo ema mAnIe to pratyAkhyAna karyA hoya tevo puruSa AyAyadine - AyArya, upAdhyAya, tapasvI, zaikSa, glAna, vRddha Adine azana Adi kaMI na Ape. jo Ape to vaiyAvacca lAbha thAya, tethI kahe che - viratinA pAlanathI vaiyAvacca pradhAnatA nathI. jo hoya ane paDilAme to tenAthI zuM ? e pramANe ziSyajananA hitane mATe bIjAnA abhiprAyanI AzaMkAthI guru temane jaNAve che ke - 1582) ahIM trividha trividhena pratyAkhyAna nathI. kavidha eTale karaNa, karAvaNa, anumati. trividhe - mana, vacana ane kAyA e traNenA yogathI azanAdinA pratyAkhyAna nathI. AthI samajaNa vagarano upAlaMbha ziSyanA mate apAyo che. tethI bIjAne azanAdinuM dAna ApavuM kahyuM che. te hetuthI - kAraNathI bhojana kriyA viSayaka bIjAne dAna karavuM te zuddha - AzaMsAdi doSarahita che. ukta kAraNe sAdhune te pratyAkhyAnanA bhaMgarUpa na thAya. kemake teNe gividha kividha pratyAkhyAna karelA nathI. [1583] svayaM ja * AtmA vaDe ja anupAlanIya pratyAkhyAna niyuktikAre kahela che. temAM dAna devAno ke upadeza devAno pratibaMdha nathI. temAM jAte lAvIne dAna karavuM - vitaraNa karavuM. zrAvakAdinA kuLomAM dAnano upadeza karavo. jo Ama che to jema samAdhi rahe ke jeTaluM sAmarthya hoya te pramANe bALa Adine ApavuM ke upadeza karavo. [1584] A ja ane spaSTa karatAM kahe che - pratyAkhyAna karelo paNa AcArya, glAna, bALa ane vRddha sAdhune zanAdi Apato kRtavIcArano lAbha pAme che. ahIM sAmAcArI A pramANe varte che - pote jAte upavAsI hoya to paNa sAdhuone mATe bhojana-pAna lAvIne Ape. potAnuM chatuM vIrya na gopave. potAnI zakti hoya to bIjA koIne evI AjJA na kare ke amuka sAdhu mATe lAvIne Apo. tethI potAnuM sAmarthya hoya tyAre AcArya, plAna, bALa, vRddha ane mahemAna sAdhune mATe athavA gayAne mATe athavA sajJAtIya kuLane mATe ke ajJAtIyone mATe potAnI labdhi anusAra badhuM ja lAvIne Ape ke apAve. paricito ke saMkhaDImAMthI apAve. A rIte dAnAdhikAra kahyo. have upadezAdhikAra - saMvignane, bIjA sAMbhogikone upadeza Ape ke ATalA dAnakULo athavA zrAddhakuLo che. pote samartha na hoya to sAMbhogikone upadeza ApavAmAM koI doSa nathI. 200 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have jo pANIne mATe athavA saMjJA bhUmi jatAM saMbaDI bhojanAdi hoya, te jANe to sAdhuone amuka sthAne saMkhaDI che, e pramANe upadeza Ape. e rIte upadezAdhikAra kahyo. dAnamAM jema samAdhi rahe tema ane upadezamAM jema sAmarthya hoya tema kare. jo te azanAdi lAvavA zaktimAna hoya to lAvIne Ape. jo te samartha na hoya to apAve athavA upadeza kare, je-je pramANe sAdhune ke potAne samAdhi rahe te-te prakAre prayatna karavo joIM. e rIte "yathAsamAdhi' dvAra kahyuM. o have A ja arthane jaNAvavA bhASyakArazrI kahe che - * bhAga-244 + vivecana : saMvina ane anya sAMbhogikone zrAddha kuLono upadeza Ape athA jema samAdhi rahe tema sAMbhogikone azanAdi Ape. have pratyAkhyAna zuddhi batAve che, tethI bhASyakAra kahe che - * bhASya-245, niyukti-1585-vivecana :zodhana eTale zuddhi, te pratyAkhyAnanI cha bhede che - zramaNa samayaketu arthAt sAdhu siddhAMta cita bhUtothI prajJapta che. koNe prarUpI che? RSabhAdi tIrthakaro. tene huM kahIza. kaI rIte? saMkSepathI. o have te pavidhatva - cha bhedone darzAvatA kahe che - te zuddhi cha bhede che, te A pramANe - zraddhAna zuddhi, jJAna zuddhi, vinayazuddhi. anubhASaNA zuddhi ane anupAlanA zuddhi tathA chaThThI-bhAvazuddhi. zuddhi zabda dvAranA upalakSaNArthe che. ahIM saMkSepArtha kahyo. have A niyukti gAthAno avayavArtha bhANakAra ja kaheze. temAM Adha dvAra avayavanA pratipAdanArthe kahe che - * bhASya-246,243 + vivecana : pratyAkhyAna sarvajJa bhASita che, je jyAM je kALamAM tenI zraddhA kare che, te manuSyane zraddhAzuddha jANavo. [A gAthArtha kahyo.] | [vizeSa A pramANe -] sarvajJa bhASita eTale tIrthaMkara praNita che. je satAvIza bhedamAMnuM koIpaNa hoya. A sattAvIza bheda A pramANe - pAMca bhede sAdhunA mUlaguNA pratyAkhyAna, dazabhede uttaraguNa pratyAkhyAna ane bAra bhede zrAvakonA pratyAkhyAna ema 27thAya. jyAM jinakalAmAM cAra cAmamAM ke pAMca vAmamAM athavA zrAvakadharmamAM 'jayAre'sukALamAM ke dukALamAM pUrvArNamAM ke parANamAM, kALacaramakALamAM tenI je manuSya zraddhA kare che, te tenA abheda upacArathI tene ja tevA prakAranI pariNatatvathI jANe che. tene zraddhAzuddha jANavA. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 6/81 ni - 1585, bhA. 246,243 201 have jJAnazuddhane pratipAdita kare che - je kalAmAM je pratyAkhyAna hoya te karavuM joIe. mULaguNa ane uttaraguNamAM te jANavuM tene jJAnazuddha kahyuM. A gAthArtha che.] [have vizeSArtha-] pratyAkhyAnane jANe che. vanya - jinakala AdimAM, je pratyAkhyAna jemAM hoya che, te karavuM joIe. have vinayazuddhane kahe che, temAM A gAthA che - * bhANa-248 thI 253-vivecana : [248] kRtika-vaMdanakanA. vizuddhi - niravaghakaraNa kriyAne je prayoje che, te. pratyAkhyAnakALamAM anyUnAtirikta vizuddhi mana-vacana-kAya gupta thaIne pratyAkhyAtAnA parimANavathI pratyAkhyAnane tuM vinayathI jANa. tene vinayathI zuddha jANavA. [249] have anubhASaNA zuddhane pratipAdana karatAM kahe che - kRtikarma karelA pratyAkhyAna karatA guruvacananuM anubhASaNa kare che, arthAt laghutara zabdathI bhaNe che. kaI rIte anubhASaNa kare ? akSara, pada, vyaMjana vaDe parizuddha. AnA vaDe anubhASaNA yana jaNAve che. jayAre guru kahe ke "vosire" tyAre paccakakhANa lenAra paNa kahe che - "vosirAmi" bAkI guru bole tenI sadeza bolavuM joIe. kevA thaIne ? aMjali joDIne abhimukha rahIne bole temane anubhASaNA zuddha jANa e pramANe gAthArtha kahyo. [25] have anupAlanA zuddhane kahe che - kAMtAra - arayamAM, dubhikSa - kALavibhrama, dukALa. athavA to jvarAdi AtaMka vadhAre utpanna thatAM je pAsanA karela hoya, jeno bhaMga na thayo hoya tene anupAlanA zuddha jANa. A udagama doSo soLa, utpAdana doSo soLa ane eSaNA doSo daza, A badhAM maLIne betAlIza doSa thAya che. te nitya pratiSiddha che. A doSothI kAMtAdubhikSamAM bhaMga thato nathI. [51] have bhAva zuddhane kahe che - sagathI - abhivaMga, AsakitarUpathI, hepathI - aApItilakSaNathI, pariNAmathI * Aloka Adi AzaMsA lakSaNathI athavA khaMbhAdi vaphTamANathI duSita-kaluSita na thAya to tevA paccakakhANane bhAvavizuddha jANavuM. e gAvAno saMkSepArtha kahyo. A gAvAno avayavArtha A pramANe che - ga vaDe A pUjAya che, to huM paNa te pramANe karuM to huM paNa pUjAIza evA gathI pratyAkhyAna kare. dveSathI te pramANe kare - loko mArI pAse AvI paDe, jethI Ano Adara na thAya mATe pratyAkhyAna kare. pariNAmathI. Alokane mATe nahIM, paralokane mATe nahIM, kIrti-varNa-yaza-zabda hetuthI ke anna, pAna, vamanA lobhathI athavA zayana, Asana, vastranA hetuthI. 202 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 AvI koIpaNa rIte pratyAkhyAna na kare te bhAvazuddha pratyAkhyAna. [52] A pramANe anaMtara varNita cha sthAno vaDe zraddhA AdithI je pratyAkhyAna dUSita nathI, kaluSita nathI. tene zuddha jANavuM. tenA pratipo je azraddhAnAdi doSathI azuddha che tene tuM zuddha pratyAkhyAna jANa. [53] pariNAmathI na dUSita hoya te je kahyuM. temAM pariNAmane jaNAvavA mATe A pramANe kare che - staMbhathI - mAnavI, krodhathI, anAbhogavI - vismRtithI, pUchyA vinA, avidhamAnatAthI je pariNAma che te, dUSita pratyAkhyAna thAya. have uparokta padone vidvAno vistArathI kahe che - (1) khaMbhathI evuM mAne ke huM pratyAkhyAna karuM to mAna maLaze. (2) krodhathI nirbharsanA ke pazcioyaNAdithI bhojana karavA na Icche - tethI krodhathI abhakArya - upavAsa kare. (3) anAmRcchA - pUchyA vinA jame, jethI koI roke nahIM. athavA na pUchavA mATe upavAsanuM paccakakhANa kare. (4) athavA huM khAIza pachI kahI daIza ke bhUlI gayo. A to khoTuM che tenA karatAM kaMI khAvuM ja nathI. mATe pratyAkhyAna karavuM tevA pariNAmathI upavAsa kare to A azuddha paccakakhANa che. A pariNAmathI azuddhadvArane kahyuM. te pUrva varNita Aloka caza - kIrti, varNAdi. athavA A khaMbhAdi apAya karatA nathI, e pramANe na kaze. vihu * jJAyaka, tene zuddha paccakakhANa thAya, te anyathA na kare kemake te jJAyaka che. tethI jJAyaka e pramANa che. jANIne pachI sukhethI parihAra karAyela jANavuM. tene zuddhi thAya che. 0 pratyAkhyAna samApta thayuM che - mULa dvAra gAthAmAM pratyAkhyAna dvAranI vyAkhyA karI. - bAkInA pratyAkhyAtA Adi pAMca dvAro nAmaniSa nikSepA aMtargatu hovA chatAM huM sUbAnugama pachI vyAkhyA karIza. zA mATe ? te kahe che - je kAraNe pratyAkhyAna sUvAnugamathI paramArthathI samAptine pAme che. - AnI madhye adhyayanano zabdArtha kahevo joIe. paNa te bIje kahevAI gayo che, mATe ahIM kahetA nathI. - nAmaniSajJa niphlopa kahyo. have sUgAlApaka niphopano avasara che te stra hoya to thAya. sUNa anugAmamAM be bheda che - sUbAnugama ane niryukita anugama. temAM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM 681 ni - 1585, bhA. 248 thI 253 203 niyaMti anugama traNa prakAre che - (1) vikSepa niyukti anugama, (2) upodghAta niryukti anugama, (3) sUrasparzika niryukti anugama. temAM paNa nikSepa niryukti anugama anugata che ane kahevAze. upodbhAva niryukti anugama A be dvAragAthA vaDe jANavo joIe. jemake - ni ya ItyAdi urva viSe ItyAdi. | sUrasparzika niyukti anugama sUtra hoya to thAya che. sUtra sUkAnugamathI thAya. te avasara prApta pAMca sUtrAdimAM eka sAthe jAya che. te A - (1) sUtra, (2) sUNAnugama, (3) sUnAlApaka, (4) nikSepa, (5) sUra sparza niyukti. vadhu vistAra sAmAyika adhyayanathI jANavo. * sUtra-82 - sUrya ugavAthI AraMbhIne namaskAra sahita Azana, pAna, khAdima, svAdima e care AhAranA paccakakhANa kare che. tya * sivAya ke anAbhoga ke sahasAkArathI [A be AgAra choDIne huM AzanAdino tyAga karuM chuM. * vivecana-82 - AnI vyAkhyA - tenuM lakSaNa "saMhitA, pada, padArtha, padavigraha, cAlanA ane pratyavasthAna, ema taMtranI cha bhede vyAkhyA che. - temAM asmalita padanuM uccAraNa te saMhitA nirdiSTa ja che. - have pado - surya ugyA pachI namaskAra sahita ItyAdi. - have padArtha kahe che - temAM ezana - san eTale bhojana, je khavAya te 'azana' thAya che. pAna - pIvAya te pAna, hAi - bhakSaNa, khavAya ke bhANa karAya te khAdima. svAyatta - svAda eTale AsvAdana. tethI AsvAdana karAya te svAdima. unnaW - parivarjana arthamAM che. jemake anyatra rona mANa. droNa ane bhIma sivAyanA. A pramANe - Abhogana te Abhoga, Abhoga nahIM te anAbhoga atha atyaMta vismRti. tenA vaDe, A anAbhogane choDIne. tathA sahasA karavuM te sahasAkAra thatu ati pravRttinA yogathI anivartana, acAnaka. tene choDIne. ukta be AgAra choDIne huM vosirAvuM che - tyAga karuM chuM. A padArtha kahyo pada vigraha to samAsavALA pada viSayano che, tethI kavacita thAya che, sarvatra thato nathI. te yathAsaMbhava pradarzita ja che. - cAlanA ane pratyavasthAna nitikAra pote ja darzAvaze. o have sUtra parzikA niyukti ahIM ja nirUpatA kahe che - * niyukti-1586,1587-vivecana : kazana - maMDaka, odana Adi, pAna-drAkSa pAnAdi, khAdima-kuLAdi tathA svAdimagoLa, tAMbula, sopArI Adi. A AhAra vidhi cAra bhede hoya che, tema jANavuM. e gAthArtha che. 204 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have siddhAMtanI paribhASAthI zabdArtha nirUpaNa kare che - (1) mAgu * zIdha, sudhA - bhukhane zamana kare che mATe azana. (2) prANoneIndriyAdi lakSaNane upakAramAM je varte che mATe pAna. (3) zuM - AkAza, te mukhanA vivara samAna, temAM samAya che te khAdima. (4) svAdima - AsvAdana kare che sonuM athavA saMyama guNonuM tethI te svAdima. - x * x - padArtha kahyo, padavigraha Adi kahetA nathI. o have cAlanA kahe che - * niryukti-1588-vivecana : je anaMtara kahelAM padArthanI apekSAthI azanAdi che, te badhAM paNa AhAra caturvidha AhAra ja che. badhuM azana AhAra kahevAya che. e rIte badhuM paNa pAna, badhuM ja khAdima, badhuM paNa svAdima AhAra kahevAya che. tethI kahe che - jema azana - bhAta, roTalo Adi bhukhane zamAve che, te pramANe ja pAnaka-drAkSa, kSIra pAnAdi, khAdimamAM paNa phaLa Adi, svAdimamAM paNa tAMbula, sopArI Adi jANavA. jema pAnaka prANonA upakArane mATe varte che, tema azanAdi paNa varte che, tathA cAre paNa AkAza mArka mukhanA vivaramAM samAya che. tyAre paNa svAda karAya che ke AsvAdAya che, temAM koI bheda nathI. tethI A bhedo ayukta che, ema gAthArtha che. A cAlanA kahI, pratyavasthAna to jo ke e pramANe ja che, to paNa tucAryava prApta thavA chatAM paNa rUDhIcI, nItithI prayojana saMyamane upakAraka thAya che. e pramANe vicAravuM. anyathA je doSa lAge te jaNAve che - * niyukti-1589-vivecana : jo azana ja sarva AhAra jAtane grahaNa karIe, to bAkInAno paribhoga na karIne paNa pAnaka AdinA varjanamAM - udakAdinA parityAgamAM bAkInA AhArabhedonI nivRtti karAyela thatI nathI. pachI zI hAni thAya ? bAkInA AhAra bhedano parityAga thaI jAya. -x- prekSApUrvakAritAthI tyAganuM pAlana e jAya che. te ahIM saMbhave che. tethI azana Adi cAre vibhakta ja che. tenA eka bhAvamAM paNa te-te bheda parityAgamAM A utpanna thAya ja che. satya che utpanna thAya ja che. teno ja dezathI tyAga ane teno ja nahIM. * * - apariNata zrAvakone tema thatuM nathI. tethI sAmAnya ane vizeSa bheda nirUpaNAmAM sukhe samajAya che. sukhe zraddhA thAya che. - tathA - * niyukti-1590-vivecana :azana, pAnaka, khAdima ane svAdima. e pramANe prarUpaNA karatA-sAmAnya Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM 682 ni : 150 205 vizeSa bhAvathI kahevAya che. tevI rIte avabodha thavAthI zraddhAne mATe sukha thAya che. sukhathI zraddhA pravarte che. upalakSaNarthatvathI sukha apAya che ane paLAya che. (zaMkA] mana vaDe anyathA saMpadhAraNa karAyela pratyAkhyAnamAM gividhanA pratyAkhyAna huM karuM chuM. vayana anyathA vinirgata caturvidhanuM, guru vaDe paNa te pramANe ja apAyuM, ahIM pramANa zuM? ziSyanA manogata bhAva. kahe che ke - * niyukti-1591-vivecana : anyatra nipatita vyaMjanamAM - trividha pratyAkhyAna ciMtAmAM caturvidha, e rIte AdimAM niyatita zabdamAM je nize manogata bhAvone pratyAkhyAna kare che. ahIM thanuM zabda adhikatara saMyama yoga karaNApahata citathI anyatra nipatita thatAM, tathAvidha pramAdathI je manogata bhAva pahelA kahyA, te vize pratyAkhyAnanuM pramANa nathI. AnA vaDe apAMtarAlagata sUkSma vivakSAMtano niSedha karyo. kemake te AdhamAM ja pravarte che ane te vyavahAradarzana adhikRtatvathI che. tethI koI pramANa nathI te ziSya ane AcAryanA vacananuM. zA mATe ? A vyaMjana mAtra chalanA che kemake - tenA anyathA bhAvano sabhAva che. A pratyAkhyAna pradhAna nirjarAnuM kAraNa che. tethI tenI vidhivat anupAlanA karavI joIe. * niyukti-1592-vivecana :(1) wifsarva - sRSTa, pratyAkhyAna grahaNa kALamAM vidhithI prApta. (2) pAna - pAlita, punaHpunaH upayoga prati jAgaraNathI kSita. (3) sarva - zobhita, gura Adi pradAna zeSa bhojana khAvAthI. (4) tIti - kALa avadhi pUrNa thayA pachI kaMI kALa javA devo che. (5) kIrtita * bhojanaveLAmAM amuka ja mAre pratyAkhyAna hatuM te pUruM thayuM, have khAIza. ema uccAra vaDe. (6) Adhita : A urjA prakAro vaDe saMpUrNa niSThAmAM laI javAyela che kAraNe e pramANe ja che, te AjJApAlana ane pramAdathI mahAnuM karmakSayanuM kAraNa che, tethI AvI rIte prayatna karavo joIe - AvA svarUpanA ja pratyAkhyAnamAM yatna karavo joIe. dhe anaMtara ane paraMparathI te pratyAkhyAnanA guNo kahe che - * niryukti-1593 thI 155-vivecana : [1593] pratyAkhyAna kayaNiI - samyak nivRtti karatAM, zuM ? tenA AzravadvAro baMdha thAya che - te viSaya pratibaddha karmanA dvArA sthagita thAya che temAM AvRttithI. AzravanA vyavacchedathI ane karmabaMdha dvAro baMdha thavAthI saMvaraNa thAya che zA mATe ? 206 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 vRSA vyavacchedana thAya che, te viSayanA abhilASanI nivRtti thAya che A gAthArtha kahyo. | [1594] vRSAnA vyavacchedathI ane taviSayaka abhilASanI nivRttimAM atulaananya deza upazama - madhyastha pariNAma manuSyone thAya che atha puruSone upaje che. ahIM puruSa praNita ane puruSa pradhAna dharma che, te jaNAvavA mATe "manuSya" zabda grahaNa karyo. anyathA strIne paNa thAya ja che. atula upazamathI vaLI - ananya sadeza madhyastha pariNAmathI vaLI pratyAkhyAna ukatalakSaNa thAya che eTale ke zuddhine pAme che. athavA to nikalaMka thAya che, A gAcArya kahyo. [155] tethI pratyAkhyAna vaDe zuddha cAstri dharma chUre che. karSa viveva - karma nirjarA. te cAritradharmathI thAya che. tethI - tenAthI karmanA vivekathI krama vaDe apUrvakaraNa thAya che. pachI - apUrvakaraNathI zreNinA kramathI kevaLajJAna prApta thAya - te kevaLajJAnathI bhavopagrAhI karmakSayathI mokSa thAya che. - sadAsauga - apavargamAM nitya sukha thAya che. - e pramANe A pratyAkhyAna sakala kalyANanuM eka kAraNa che, tethI yatnapUrvaka tene karavuM joIe. A pratyAkhyAna mahopAdhinA bhedathI bAra bhede thAya che athavA AmAra sahita grahaNa karAya che ane paLAya che. tethI have tene jaNAvavAnI IcchAthI kahe che - * niryukti-1596 thI 1600-vivecana : namaskAra evA upalakSaNathI namaskAra sahita nivakArazI], porisi, purima, ekAsaNuM, ekalaThANuM, AyaMbila, upavAsa, carama, abhigraha ane vikRti vigaI] A badhAmAM zuM ? anukrame AgAro be, cha, sAta, ATha, sAta, sAtaATha, pAMca, cha pAnakamAM cAra, pAMca, ATha, nava pratyeka piMDakamAM nava. ukta baMne gAyAno bhAvArtha A pramANe che - o namaskAramAM be ja AgAra che. ahIM namaskAranA grahaNathI namaskAra sahita grahaNa karAya che. temAM be ja AgAra che. AgAra eTale pratyAkhyAnanA apavAda hetu jANavA. ahIM sUtramAM sUre 344TU no saMkti mAM AgAranI vyAkhyA karI ja che. porisimAM cha AgAra che. porisi - eka pratyAkhyAna vizeSa che, temAM cha AgAro thAya che. tenuM sUtra A che - * sUtra-83 - sUrya ugyA pachI porisi [athata eka prahara paryanA cAre bhede AzanA, Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 - 683 ni - 1596 thI 1600 203 pAna, khAdima, svAdimanuM paccakakhANa kare che. (17tha) anAbhoga, sahasAkAra, pacchankALa, dizAmoha, sAdhuvacanathI, sarvasamAdhi nimite A che kAraNo sivAya. huM arazanAdi cAreno tyAga ruM chuM. * vivecana-83 :- anAbhoga ane sahasAkAra baMnenI vyAkhyA pUrvavatuM. - pracchanna kAlAdinuM svarUpa A pramANe - pracchannA dizAmAM javI, reNucI, parvata vaDe ke anya kAraNe aMtarita thavAthI sUrya dekhAto nathI. tethI porisi pUrNa thaI, ema samajIne paccakakhANa pAre. pachI jo jANe to ubho rahe, to bhaMga na thAya. jo khAya to paccakakhANa bhAMge. badhAmAM A pramANe jANavuM. - dizAnA mohathI koIka puruSane koIpaNa kSetramAM dimoha thAya che. te pUrva pazcima dizA jANe che. e pramANe te dimohacI turaMtano ugelo paNa sUrya joIne usUryAbhUta ema mAne che. jANIne ubho rahe. - sAdhuo ugvADA porisi bhaNe tyAre te jame, pArIne mAne ke bIjI rIte mAne, teNe temane bhojana mATe kahyuM paNa pUti na thaI hoya to ubho rahe. - samAdhi eTale teNe poriMsi paccakakhANa karyuM. AzakArI ke bIjuM koI du:kha utpanna thayuM. tyAre tene prazamana nimite paccakakhANa pAre athavA auSadha paNa apAya che. e samayamAM ja jANe to teNe viveka [tyAgajkaravo. -0 purimaSTramAM sAta AgAra che. parima e pahelAM be praharanI kALanI avadhinuM pratyAkhyAna che. temAM sAta AgAro thAya che. ahIM sUtra A pramANe che - * sU-84 - sUrya ugyA pachI uco Ave tyAM sudhI purima [madhyAhna thAya tyAre azana Adi cAra AhAranuM paccakakhANa kare che. Hadha - anAbhoga, sahasAkAra, kALanI pracchannatA, dizAmoha, sAdhuvacana, mahattakAraNa ke sarvasamAdhinA heturUpa AgAra sivAya. A anAdi cAreno tyAga karuM chuM. * vivecana-84 :- cha AgAro porisi pratyAkhyAnamAM kahyA. - sAtamo mahArAkAra, A paNa sarvottaguNa pratyAkhyAnamAM sAgAra kRtAdhikAramAM ahIM ja kahelo hovAthI tenI vyAkhyA karatA nathI. oo ekAsaNAmAM ATha ja AgAra che. ekAsaNuM eTale eka vakhata besIne puThAne calita karyA vinA bhojana karavuM. temAM ATha AgAro che. temAM A che - * sUra-85 H- ekAsaNAnuM pratyAkhyAna kare che. - HO : anAbhoga, sahasAkara sAgarikAkAra, AkuMcanapasAraNa, ra abhyathAna, pAriSThApanikA, mahattara ane sarva samAdhi nimitta. ukata ATha amAro sivAya... huM ArAna Adi cAre AhArano tyAga zuM chuM. * vivecana-85 - anAbhoga, sahasAkAra pUrvavatu. sAgAki-ardha samudeza karyo hoya tyAre Ave, jo vyatikrame che to pratikSA kare. jo sthira hoya to svAdhyAyano vyAghAta thAya. tethI ubhA thaI bIje jaIne samuddeza kare che. hAtha, paga, mastakane AkuMcana ke prasAraNa kare to pratyAkhyAnano bhaMga thato nathI. gusthAna - AcArya ke prAdhurNakane AvatA joI ubhu thavuM joIe e pramANe samuddeza pachI pAriSThApanikI jo thAya to kare che ane mahatara AgAra pUrvavatuM ja jANavo. * sUjha-86 thI 92 - [ekAsaNAnA sUtramAM suprakAra maharSi #/#//htyAre ema sUjha jaNAve che. A ItyAdi zabdathI sAta pratyAkhyAno bIja AvI jaze . [6] ekalaThANAnuM paccakakhANa kare che [8] AyaMbilanuM paccakakhANa kare che, [8] upavAsanuM paccakakhANa kare che [8] divasane aMte anAdi cAre AhAranuM paccakakhANa kare che [6] bhavacarimanuM paccakakhANa kare che, [1] abhigrahanuM paccakakhANa kare che [2] nizvigaIya paccakakhANa kare che, * vivecana-86 thI 92, niryukita-1600 : eka sthAna pratyAkhyAnanA sAta AgAro thAya che. ekasthAna - ekalaThANuM eTale jemAM aMgopAMga sthApIne te te pramANe ja rahIne samudeza kare. temAM sAta AgAro che. eka mAtra AkuMcana-prasAraNa AgArane choDIne bAkInA sAte AgAro ekAsaNA mujaba jANavA. - AyaMbilanA ATha AgAro che. ahIM bahu vaktavyatA che, ema samajIne bhedathI kahIzuM -x asaMmohane mATe mAthAnI ja vyAkhyA karAya che. AyaMbila vize AgaLa niyukti-1602mAM jovuM. - upavAsa eTale ke abhaktAryamAM pAMca AgAro che. te pAMca AgAro A pramANe - anAbhoga, sahasAkAra, pAriSThApanikA, mahattara ane sarvasamAdhi nimite e pAMca kAraNo sivAya... Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6/86 thI 2 ni * 1596 thI 1600 209 210 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 huM azanAdi cAre AhArono tyAga karuM chuM. je gividha [pANI sivAyanA traNa bhede] paccakakhANa kare to tene pAriSThApanikI kare che. jo cAre AhArano tyAga kare to pANI paNa na le, tyAre tene pAriThApanikI kAtI nathI. tyAre cha AgAra A pramANe - lepakRtathI - alepakRtathI, acchathI - bahalacI, lasithathI - asithathI. A che kAraNo sivAya cAre AhArano tyAga. AnA dvAra cha pAnaka paNa vyAkhyAyita karyA ja che. o carimamAM cAra AgAra kahyA. A carima be bhede che - divasacarima ane bhavacarima. o divasa carimanA cAra AmAro kahyA che - anAbhoga, sahasAkAra, mahArAkAra, sarva samAdhi nimite A cAra pagAra sivAya huM azanAdi cAre AhArano tyAga karuM chuM. o bhavacarima eTale jAvajIva pratyAkhyAna temAM paNa A cAra ja AgAra kahelA che te sivAya azanAdi cAreno tyAga. o abhigrahamAM - A pratyAkhyAnanA pAMca AgAro kahelA che. apAvaraNa abhigrahamAM pAMca AgAra, bAkImAM cAra AgAra che. 0 nirvikRtika - vigaI rahitatA. A pratyAkhyAnamAM ATha ke nava AmAro vize kahelA che. -0- abhigrahAdi pratyAkhyAna niyuktino bhAvArya A che - o abhigrahamAM pAvaraNa huM koIka pratyAkhyAna kare che. tene pAMca AgAra kahelA che - anAbhoga, sahasAkAra, mahattarAkAra, colapaTTa, sarvasamAdhi hetu. bAkInA abhigrahamAM colapaTTaka AgAra hoto nathI. o vigaIo daza che - dudha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, madha, maja-madha, mAMsa. teno vistAra kare che. (1) dudha-pAMca prakAre, gAyanuM, bheMsanuM, bakarInuM, gheTInuM, uMTaDInuM. (2) dahIM - uMTaDI sivAyanA dudhanuM arthAt cAra prakAre dahIM thAya. (3) mAkhaNa ane (4) ghI - tenA paNa cAra bheda che. kemake dahIM vinA ghI ane mAkhaNa na banI zake. (5) tela cAra bhede - tala, aLasI, kusaMga ane sarSapatuM. A cArane vigaI kahI che, bAkInA telane niQigaIya kahelA che. paNa te lepakArI thAya. (6) madha-dAra be bhede :- kASTha niSajJa ane zeraDI Adi pIlIne. (3) goLa - be bheda :- drava goLa, piMDa goLa. (8) madha - traNa bheda - jalacara, sthalacaraja, khecaraja athavA to - cAmaDI, mAMsa ane lohI e traNa prakAre. A nava vigaIo che. avagAhima dazamI che. * * * * * * * pUDalAnI jema [34/14 badhI tapAvIne pUrita kare tyAre bIjA dhANanuM kahyuM. A nirvikRtika pratyAkhyAtAne lepakRta AgAra thAya che. evI AcAryanI paraMparAgata sAmAcArI che. have prakRta-mULa niyukita kahe che. ATha ke nava AgAra kaI rIte ? * niyukti-1601-vivecana : navanIta omAhitakamAM advadda arthAta nigAlita, pisita-mAMsa, ghI, goLa, adragrahaNa badhe ja abhisaMbaMdhanIya che. AnA nava AmAro A vikRti vizeSanA thAya che. zeSa dravonA * bAkInI vigaInA ATha ja AgAra thAya che. 'uddiptaviveka' nAmano AgAra zeSa vigaImAM na Ave. nidhvigaIya saMbaMdhI sUtra A pramANe che - * sUtra-2 - nibrigaIyanuM pratyAkhyAna kare cheItyAdi. anAbhoga, sahasAkA, lepakRta alayakRta, gRhastha saMskRSTa, uMkSiptaviveka, pratItya prakSipta, pAriSThApanikakAra, mahattarAkAra, sarva samAdhi nimite. A nava AgAro sivAya... huM vigaIono tyAga karuM chuM. * vivecana-9 : A prAyaH kahevAI gayela artha che. vizeSamAM dudhanA pAMca bheda ItyAdi graMthanI bhANakAra upanyAsa krama prAmANyathI AgaLa kahIza. have temAM kahela ja AyaMbilane batAve che. * niyukti-1602-vivecana : AcArmsa e gauNa nAma che. AyAma - avazAyana, mAmata - cotho rasa, te baMnethI nivRta te AyAtu, A upadhi bhedathI traNa bheda che - bhAta, aLada, sakatuM. bhAtane AzrIne aLada ane sakatu che. te pratyeka paNa AmAM traNa bhede che. jaghanya, madhyama, utkRSTa. kaI rIte ? * niyukti-1603-vivecana : dravyamAM, rasamAM ane guNamAM. arthAt dravyane AzrIne rasane AzrIne ane guNane AzrIne che. kaI rIte? jaghanya, madhyama ane utkRSTa. tenuM ja AyAmAptane prAyogya kahevuM joIe. tathA AyAmAsvane pratyAkhyAta kare che. e pramANe dahIMnA khAvAmAM adoSa che, prANAtipAta pratyAkhyAnamAM tenuM anAsevana che, e rIte A chalanA kathana che. pAMca ja kuDaMga-vakra vizeSa che te A pramANe - * niyaMti-1604-vivecana :lokamAM, vedamAM, samayamAM, ajJAnamAM, glAnavamAM A pAMca kuDaMgavaka vizeSa. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/92 ni - 1604 rA AMbelamAM jANavA. lokane AzrIne kuDaMga, e pramANe vedAdi cArene AzrIne kuDaMga evA A pAMca kuDaMgo jANaLA. (zamAM ?) AyaMbilanA viSayamAM. saMkSepamAM artha kahyo. have vistarArtha vRddha saMpradAyathI jANavo. te A - ahIM AcArU ane AyApta prAyogya thAya che. temAM odanamAM AcamaAmla te AsAmlapAyogya thAya che. AyAma-Amya kUra sahita che. je kUranA bheda che, te AyarAmya prAyogya che. cokhAnI kaNikA, kuMDAMta, pIMsIne pRthaka karAyela, pRSTapolikA, rAlagA, maMDakAdi, kubhASA pUrve pANI vaDe baphAya che, pachI khAMDaNImAM pIsAya che. te traNa prakAre - zlaSNa, madhya, sthUla. A AyApta che. AcArU prAyogya vaLI je photarAthI mizra, kaNikA, kAMkaTakA vagere jANavA. sakatu sAthavo javano, ghauMno ane cokhAno hoya. prAyogya vaLI ghauMne masaLIne, gaLI jAya pachI khAya. je yaMtra vaDe pIsavA zakya na hoya, teno ja nirdhAra ke kaNikkA karavA. A badhAM AcAmyane prAyogya thAya che. te AcAmApta traNa bhede che - utkRSTa, madhyama, jaghanya. (1) utkRSTa - dravyathI kalama, zAli, kUra utkRSTa che athavA je jene pathya hoya athavA ruce che te utkRSTa kahevAya. (2) jaghanya-rAlaka ke zyAmAka te jaghanya che. (3) madhyama - bAkInA badhAMne madhyama jANavA. te je kalama, zAli ane kUra che, te sane AzrIne traNa bhede che - utkRSTa, madhyama ane jaghanya. te ja traNa prakAre AcAmADu nirja guNane AzrIne traNa bhede che - utkRSTa, madhyama, jaghanya nirjara guNa. kalama, zAli, kUra dravyathI utkRSTa dravya cothA rasa vaDe khavAya che. rasathI paNa utkRSTa, tenA hovAthI paNa AyAmApna vaDe utkRSTa sathI ane guNathI che, jaghanyamAM thoDI nirjarA kahelI che. te ja kalama odana jyAre bIjA AcAmADuthI hoya tyAre dravyathI utkRSTa, rasathI madhyama ane guNathI paNa madhyama ja che. te jyAre uNa jaLathI hoya tyAre dravathI utkRSTa, razatI jaghanya ane guNathI madhyama ja che. je kAraNe dravyathI utkRSTa che, te rasathI nathI. dhe je madhyamA che, te taMdula odana dravyathI madhyamA AyAmApta vaDe, sathI utkRSTA, guNathI madhyamA che te pramANe ja uNa jaLa vaDe dravyathI madhyama, ssathI jaghanya, guNathI madhyama madhyama dravya che. salaga, vraNa, kUra dravyathI jaghanya, AcAmAthI, sathI utkRSTa ane guNathI madhyama che. te ja AcAmAmsathI dravyathI jaghanya, rasathI madhyama ane guNathI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 paNa madhyama che. te ja uNa jaLa vaDe dravyathI jaghanya, rasathI paNa jaghanya ane guNathI utkRSTa che. bahu nirjasa thAya tema kahela che. athavA utkRSTamAM traNa vibhASA che - utkRSTotkRSTa, utkRSTa madhyama, utkRSTa jaghanya. kAMjikA AcAmApta uNa udaka vaDe jaghanyA madhyamokRSTa nirjarA e pramANe traNemAM vibhASA karavI joIe. chalanA nAma ekathI AcAmA1 pratyAkhyAta che. tenAthI bhramaNa karatAM zuddha odana grahaNa kare. ajJAnathI dudha vaDe niyamita grahaNa karIne Avela, AlocanA karIne pachI jame che. guru vaDe kahevAyuM - hamaNAM to te AcAmAkhyunuM pratyAkhyAna karyuM. te bolyo - satya che. to pachI kema jame che ? je meM pratyAkhyAna karela che ke prANAtipAtanA pratyAkhyAnamAM mAratA nathI. e pramANe AyAmAptamAM paNa pratyAkhyAna karyA pachI te karato nathI. Ane chalanA kahevAya. baMne arthamAM vartatI hovAthI AvI chaLanA taddana nirarcikA kahelI che. pAMca kuMDakA - vako kahyA che - lokamAM, vedamAM, samayamAM, ajJAnamAM ane glAnamAM. temAM eke AcAmAmsanuM pratyAkhyAna karyuM. teNe bhramaNa karatAM zaMkhaDI saMbhAvita thaI. bIje utkRSTa prApta thayuM. AcAryane batAve che. tyAre AcAryae kahyuM - teM to AcAmAnsanuM paccakakhANa karela che ne ? tyAre te kahe che - he kSamAzramaNa ! mArA vaDe ghaNAM ja laukikazAo ekaThA karAyA. temAM AcAmApta zabda ja nathI. A laukikakuDaMka. athavA cAre vedomAM sAMgopAMgamAM paNa kyAMya AcAmApta zabda ame joyela nathI, tema kahenAra bIjo kuDaMka. athavA samaya-siddhAMtamAM caraka, cIski, bhikSu, pAMDuraMgomAM, tyAM paNa AcAmApta zabda nathI. mane khabara nathI paDatI ke tamArA jaiinosiddhAMtamAM A zabda kyAMthI AvI gayo che ? A bIjo kuDaMka. ajJAnathI kahe che - he kSamAzramaNa ! huM jANato nathI ke AcAmAmsa kevA svarUpanuM - kevA prakAranuM hoya che ? huM samajyo ke kusaNa vaDe paNa jamAya che, tethI meM grahaNa karela che. to "micchA mi dukkaDa'. pharI tevuM karIza nahIM. A ajJAna vALo cotho kuDaMka jANavo. glAna kahe che - huM AcAmApta karavAne samartha nathI, kAraNa ke mane tenAthI zULa upaDe che. athavA koI bIjA roganuM nAma kahe ce. tethI mArAthI AyAmApta na thAya. A pAMcamo kuDaMka jANavo. tenA - AyaMbilanA ATha AgAro kahelA che te A - annattha - anAbhogathI, sahasAkArathI, lepamRthI, gRhastha saMskRtathI, udvitavivekathI, pAriThApanikAkAracI, mahArAkAmya, sarvasamAdhi nimitAgArathI [A ATha kAraNo sivAya vosirAve che - taje che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM 6/2 ni : 1604 213 (1) anAbhoga, (2) sahasAgAra pUrvavat jANavA. (3) lepAlepa - jo vAsaNamAM pUrve lepakRta - coTela ke saMsparza pAmela hoya ane grahaNa karI, samuddiza, saMlikhitane jo lAvIne rAkhe to vrata na bhAMge. (4) temAM paDela-nAMkhela jo AyaMbilamAM paDe che, te vigaI Adi ullepa karIne - bahAra kADhIne tyAga kare, te temAM gaLI gayela - ogaLela na hoya to te AyaMbila mATe apAyogya thaI jAya che. jo tene uddharavuM zakya hoya to uddhare, paNa upaghAta na kare. (5) gRhastha saMskRta hoya to paNa jo gRhastha iMgudI tailavALA bhAjanathI kRta vyaMjanAdi vaDe lepakRta hoya, to jo kiMcit lepakRta hoya to tene khAI le. jo ghaNo rasa DhaLela hoya to te na je. (6) pAriSThApanikAkAra, (3) mahArAkAra, (8) sarvasamAdhi hetuthI. A traNe AgAra pUrvavat ja jANavA. ati gaMbhIra buddhi vaDe bhANakAre upavyasta-goThavela krame AyaMbilanI ame ahIM vyAkhyA karelI che. have tenA upanyAsa prAmANyathI ja nirvikRtika adhikAra zeSanI vyAkhyA karIe chIe. temAM A be gAyA che - * niryukti-1605,1606 + vivecana : dudha pAMca prakAre che. dahIM, ghI ane navanIta e cAra prakAre che. tela cAra jAtanA che. madha be prakAre che, goLa be prakAre che. madhu pudgalo traNa bhede che cala cala avasAhima te je pakva che. A saMskRtane huM AnupUvIkrama jema che, te pramANe kahIza - batAvIza. baMne gAthA sugama che. ahIM vikRti svarUpanI pratipAdaka A baMne mAthAnA artho (vyAkhyA pahelAM kahevAI gayelA che. have AnA (nirvigaIya pratyAkhyAnanA AgAronI vyAkhyA ame karIe chIe. temAM A pramANe jANavuM - - anAbhoga ane sahasAkAra baMne AgAro pUrvavat jANavA. - lepAlepa vaLI jema AyaMbilamAM kahyo temaja kahevo. - gRhastha saMskRtamAM bahuvatavyatA che. tethI tene gAthA vaDe kahe che - te gAyA A pramANe kahI che - * niyukti-1607,1608-vivecana : - gRhastha saMsRSTamAM A vidhi che - dudha sahita jo kusaNAdika bhAta maLe temAM kuDaMkamAM jo odanathI cAra ogaLa dudha upara hoya tyAre nirvikRtika kahe che, pAMcamAnA AraMbhathI te vigaI che. e pramANe dahIMmAM paNa, dArUmAM paNa jANavuM. keTalAMka dezomAM vikaTa vaDe mizrita odana ke vagAhita maLe che. pravAhI 214 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 goLa ane tela-ghI, AnA vaDe kusaNita je aMgula upara rahe che tyAre kalo che tyArapachI hoya to kAtuM nathI. madhanA pudgala rasano ardha aMgula saMskRSTa thAya che. piMDa goLanA pudgala ane mAkhaNanuM Adra Amalaka mAtra saMskRSTa che. jo AnuM pramANa ghaNuM hoya to kaho che, ekamAM bRhata hoya to na kahyuM. ukSipta viveka jo AyAmsamAM je uddharavAnuM zakya che, te bIjAmAM nathI. pratItyamakSita vaLI je aMgulI vaDe grahaNa karIne tela ke ghI vaDe makSita karAya to nirvikRtikane kaho che. jo dhArA varDa nAMkhe to thoDuM paNa na kalo. have pAriThApanikAkAra, te vaLI ekAsaNA ke ekalaThANAmAM sAdhAraNa ema karIne vizeSathI prarUpe che. * niyukti-1609-vivecana : ziSya pUche che - aho! tyAre bhagavaMte ekAsaNuM, ekalaThANu, AyaMbila, upavAsa, cha, aTTama, niQigaIyamAM pAriThApanikAkAra vavila che, huM jANato nathI ke kevA sAdhune pAriThApanika ApavuM ke na ApavuM ? AcArya kahe che - pAriThApanika bhojanamAM yogya sAdhuo be bhede che - AcAmAptakA, anAyAmAptakA. ekAsaNuM, ekalaThANuM, upavAsa, cha, aTTama, vivigaIya sudhInA, cAra upavAsa Adine maMDalimAM uddhata pAriSThApanika devuM na kahyuM. temane peya ke uNa dekhAya che. temane devatA adhiThita hoya che. jo eka AyaMbilavALo, eka upavAsavALo hoya to kone ApavuM ? upavAsavALAne ApavuM. te be bhede che - bAla ane vRddha. bALane ApavuM. bAla paNa be bhede hoya - sahiSNu ane asahiSNu. temAM asahiSNune ApavuM. asahiSNu paNa be bhede che - cAlato ane na cAlato. temAM cAlatAM-bhramaNa karato hoya tene ApavuM. bhramaNa karato paNa be bhede che - vAsavya, prAdurNaka to temAM prAdhUkane apAya che. e pramANe upavAsI bAla asahiSNu bhramaNa karatA prApUrNakane pAriThApanIya khavAya che. te jo na hoya to bAla asahiSNa bhamaNa karatA evA vAstavyane Ape, te paNa na hoya to bAla asahiSNu bhramaNa na karanAra eLA prApUrNakane, te paNa na hoya to bAla asahiSNu na cAlI zakatA vAstavyane Ape. e pramANe A karaNa upAyathI cAra pado vaDe 16 AvalikA bhaMga kahevA. temAM prathamabhaMgikA vALAne ApavuM. te na hoya to bIjAne, te paNa na hoya to bIjAne, e pramANe yAvat chellAne ApavuM. pracura pAriSThApanikA hoya to badhAMne ApavuM joIe. e pramANe AcArU ane cha bhakinA 16-bhaMgo kahevA. e pramANe AcAmsa ane aTTama bhaktikanA 16-bhaMgo. e pramANe AcArU ane vivigaIkanA 16-bhaMgo. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 692 ni - 1609 215 e pramANe AcArUka ane ekAsaNAvALAnA 16-bhaMgo. e pramANe AyAtuka ane ekalaThANAvALAnA 16-bhaMgo. A pramANe AcAmpaka upaka saMyogathI sarvAgra vaDe 96 AvAlikA bhaMgo thAya che. AyA--ka uopa kaho. eka caturthabhaktika ane eka chaThThabhaktika, ahIM paNa 16 bhaMgo. e pramANe caturthabhaktinA 16 bhaMgo jANavA. eka ekAUnika ane eka ekalaThANAvALAmAM ekalaThANAvALAne ApavuM. eka ekAUnika ane eka ni_igaIkamAM ekAzanikane ApavuM. AmAM paNa 16 bhaMgo che. eka ekalaThANika ane eka nidhvigaIkamAM ekasthAnikane ApavuM. ahIM paNa soLa bhaMgo che. te vaLI pAriSThApatika je vidhie grahaNa karela hoya ane vidhithI mukta zeSa, tyAre temane apAya che. temAM niryukti - * niyukti-1610,1611-vivecana : vidhigRhita arthAt lubdha thayA vinA udgamita, pachI mAMDalImAM kaTa, prataka, siMhanI jema khAdhA pachI te vidhi vaDe mukta kahevAya. evA prakAre pASThiApanika. jyAre gura bole - he Arya! A pAriSThApanika IcchAkArathI - sva IcchAe karIne khAI lo. tyAre tene vaMdana daIne, AjJA meLavIne khAvuM kaze. ahIM cAra bhaMgo thAya. te A pramANe - * niyukti-1611-vivecana :cAra baMgo thAya che, te A pramANe - (1) vidhithI grahaNa karyuM, vidhithI khAdhuM. (2) vidhithI grahaNa karyuM, avidhithI khAdhuM. (3) vidhithI grahaNa karyuM, vidhithI khAdhuM. (4) vidhithI grahaNa karyuM, avidhithI khAdhuM. temAM pahelo bhaMga - sAdhu bhikSA mATe bhramaNa kare, te lobhAyA vinA bahAranA saMyojanA doSarahita bhojana-pAna lAve, pachI mAMDalImAM pratIka chedAdi vidhi vaDe samudeze. evA prakAre pUrvavarNita AvalikAthI samudreza karavo kayo che. - have bIjo bhaMga kahe che. te pramANe ja vidhithI grahaNa kare paraMtu kAgaDA ke ziyALAdi doSathI duSTa rIte khAya. ema avidhithI jame. ahIM je uddhare che, te tyajI de che. kAtuM nathI, kemake temAM chadadi doSo che. A pramANe je Ape che ane je khAya che, te baMne paNa viveka tyAga kare che. pharI na karavA mATe udhata thaIne 'pAMca kalyANaka' nAme prAyazcitta apAya che. have trIjo bhaMga * temAM avidhithI grahaNa kare - pRthak pRthak utkRSTa dravyo vAsaNamAM le pachI kakSApuTanI mAphaka pratizuddhamAM virecana kare. AvI rIte khAya te kahevAI gayela che. pachI mAMDalikasanika vaDe samarasa karIne mAMDalI vidhi vaDe 216 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 samuddeza kare, AvA prakAre je uddhare che, te pAriThApatikAkAra Avalikone vidhithI jamyA tevI kalpanA kare che. cotho bhaMga kahe che - AvalikAne bhojana karavuM na kahyuM, te ja pUrve kahela doSo che. [baMnemAM avidhi kare.] A pramANe bhAvapratyAkhyAna kahyuM. mULagAthAmAM kahevAyela pratyAkhyAna kahyuM. have A pratyAkhyAna karanArane jaNAve che. tethI batAve che ke - * niyukti-1612-vivecana : pratyAkhyAtA - gu, tenA vaDe pratyAkhyAtrA karAyela, pratyAkhyApayita paNa ziyamAM uliganA, kemake prAyaH pratyAkhyAna prAyaH gura-ziSya vinA thatuM nathI. bIjA pratyAkhyAna vaDe karAyelapATha bole che. te paNa ayukata che kemake "pratyAkhyAtA ema niyuktikAre sAkSAt upanyasta-kahela hovAthI sUcAnI anupapatti che. pratyAkhyAyituM paNa tenA anaMtara sAMgapaNe che. ahIM jJArya ane jJAtarinA cAra bhedo thAya che. te caturbhagImAM goNi daTAMta che. bhAvArtha svayaM kahevo. * niryukti-1614-vivecana : mULaguNa ane viSNuNamAM e pramANe sarvottaguNomAM ane dezovara guNomAM, te rIte zuddhimAM - cha prakAre zraddhAnAdi lakSaNomAM pratyAkhyAnano vidhijJa, A viSayamAM pratyAkhyAna vidhine Azrine evo artha che. pratyAkhyAna kare che. pratyAkhyAtA guru-AcArya hoya che. * niyukti -1615-vivecana :kRtikamadi vidhijJa-vaMdanAkArAdi prakArane jANanAra. upayogarata pratyAkhyAna ja upayogapradhAna ane azaThabhAve - zuddha cita saMvijha-mokSArthI sthira pratijJa-kahevAlane anyathA na kare. (koNa ?] pratyAkhyAnA karanArane pratyAkhyApitA - ziSya. evA prakArano hoya tema tIrthakara ane gaNadharoe kahela che. * niyukti-1616-vivecana : ahIM paNa pharI paccakakhANa karanAra ane paccakakhANa karAvanAnI caturbhagI batAvelI che, te A pramANe - jANato jANaganI samIpe zuddha pratyAkhyAna paccakakhe che. je kAraNathI baMne paNa jANe che ke pratyAkhyAna namaskAra sahita ke porisi Adika kaI rIte che te. jANato na jANanArane jaNAvIne pratyAkhyAna kare che. jemake namaskAra sahita Adi amuka tAra vaDe pratyAkhyAna karAyuM te zuddha che anyathA zuddha nathI. na jANato jANanAranI pAse pratyAkhyAna kare che te zuddha nathI, prabhu saMdiSTa Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 6/2 ni * 1616 2017 AdimAM vibhASA. na jANato na jANanAranI pAse pratyAkhyAna kare che. azuddha ja che. ahIM jJAtarya ane jJAtarinA cAra bhedo thAya che. te caturbhagImAM goNi daSTAMta che. bhAvArtha svayaM kahevo. niyukti-1614-vivecana : muLaguNa ane uttaNaNamAM e pramANe sarvottaraguNomAM ane dezottara guNomAM, te rIte zuddhimAM - cha prakAre zraddhAnAdi lakSaNomAM pratyAkhyAnano vidhijJa, A viSayamAM pratyAkhyAna vidhine Azrine evo artha cha pratyAkhyAna kare che. pratyAkhyAtA guru-AcArya hoya che. * niyukita-1615-vivecana :kRtikamadi vidhijJa-vaMdanAkArAdi prakArane jANanAra. upayogarata pratyAkhyAna ja upayogapradhAna ane azaThabhAve - zuddha cite saMvijha-mokSArthI sthirapratijJa-kahevAyelane anyathA na kare. [koNa ?]. pratyAkhyApanA karanAra te pratyAkhyApitA-ziSya. evA prakArano hoya tema tIrthakara ane gaNadharoe kahela che. * niyukti-1616-vivecana : ahIM paNa pharI paccakakhANa karanAra ane paccakakhANa karAvanAranI caturbhagI batAvelI che, te A pramANe - jANato jANaganI samIpe zuddha pratyAkhyAna paccakakhe che. je kAraNathI baMne paNa jANe che ke pratyAkhyAna namaskAra sahita ke porisi Adika kaI rIte che te. jANato na jANanArane jaNAvIne pratyAkhyAna kare che. jemake namaskAra sahita Adi amuka tArA vaDe pratyAkhyAna karAyuM te zuddha che anyathA zuddha nathI. na jANato jANanAranI pAse pratyAkhyAna kare che te zuddha nathI, prabhu saMdiSTa AdimAM vibhASA. na jANato na jANanAranI pAse pratyAkhyAna kare che. azuddha ja che. ahIM gAyanuM daSTAMta jANavuM. te A pramANe che - (1) jo gAyanuM pramANa svAmI paNa jANe che ane govALa paNa jANe che. baMne paNa jANatA hoya to bhratimUlya svAmI sukhethI Ape che. bIjo le che. A pramANe lokikI caturbhAgI batAvI. e pramANe jANato jANanArane paracakakhANa karAve che, to te zuddha che. jANato koI kAraNe na jANanArane paccakakhANa karAve to te zuddha paNa nikAraNe zuddha na thAya. ajANatA jANanArane paccakakhANa karAve to paNa zuddha. ajANato na jANanArUM paccakakhANa karAve to te zuddha nathI. 218 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 mULadvAra gAthAmAM pratyAkhyAtA kahyA. have pratyAkhyAnadhyane adhyayanamAM kahyA chatAM dvAra azUnyArthe kahe che - * niyukti-1616-vivecana :dravyathI ane bhAvathI be prakAre pratyAkhyAtavya jANavuM. dravya pratyAkhyAtavya te azana Adi ane bhAva pratyAkhyAtavya te ajJAnAdi jANavA. A gAthArtha kahyo. 0 mULa dvAra gAvAmAM bIju dvAra kahyuM. o-o have parSadA dvAra : te pUrva varNita sAmAyika niryuktimAM zailadhana kUTAdi che. ahIM te ja kathanane pharIthI savizeSa kahIe chIe - parSadA be bhede che - upasthitA ane anupasthitA. temAM je upasthita parSadA hoya tene kahevuM joIe, anupasthitA parSadAne kahevuM joIe nahIM. have je upasthitA parSadA che, te paNa be bhede kahelI che - (1) samyaka upasthitA ane (2) mithyA upasthitA - jemake Arya goviMda. AvI mithyA upasthitA parSadAne kathana karavuM yogya nathI. je samyagu upasthitA parSadA che te be bhede che - (1) bhAvitA sakhyaNuM upasthitA, (2) abhAvitA sakhyaNa upasthitA. temAM abhAvitA parSadAne kahevAnuM yogya nathI. je bhAvitA sabhya upasthitA parSadA che, te be prakAre che (1) vinitA ane (2) avinitA - bhAvitA temAM avinitA bhAvitA samyak upasthitA parSadAne kathana karavuM yogya nathI. paNa vinitA pArSadAne kahevuM. vinitA bhAvitA sabhya upasthitA parSadA be prakAranI che, te A pramANe :(1) vyAkSiptA ane (2) avyAkSiptA. je vyAkSiptA vinitA bhAvitA sakhyaNa upasthitA parSadA che te vyAkSipta hovAthI je sAMbhaLe che kaMIka ane karma kaMI kare che. kheda pAme che athavA bIjo koI vyApAra-pravRtti kare che. atyAkSita parSadAne dharma kahevo joIe. A avyAkSiptA vinitA bhAvitA sabhya upasthitA je parSadA che te be bhede che - upayuktA ane anupayuktA. je anupayuktA avyAkSitA vinitA bhAvitA sakhya upasthitA covI je parvadA che te je sAMbhaLe che te kaMI judu judu ja vicAre che. je upayuktA pArSadA che, te nizcitA arthAt upayukta sahitA che, tethI upayutAne dharma kahevo joIe. tethI niyuktikAra kahe che - * niyukti-1617 + vivecana :upasthita paryAdAmAM je vinita avyAkSipta ane upayuktA che, evA prakAranI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/92 ni - 1617 parSadAne paccakakhANa kahevuM joIe. A gAthAnuM vyAkhyAna karatA vizeSathI A pramANe kahe che - A pramANe A upasthitA, samyagu upasthitA bhAvitA vinitA bhAAiptA ane upayukatA evI prathamA parSadA pratyAkhyAna dharma kahevAne mATe yogya che. bAkInI parSadA ayogyA che. ayogyA A rIte prathamA te upasthitA, samyagupasthitA, bhAvitA, vinitA, avyAkSiptA, anupayuktA A pahelI ayogyA parSadA. e pramANe tresaTha [63] parvadA kahevI joIe. upasthitA samyagupasthitA bhAvitA vinitA ane rAvyAkSiptA upayukta hoya tene yogyA parmadA ane bAkInI parSadA ayogyA kahI che. A pratyAkhyAna prathamA parSadAne kahevA yogya che. te sivAyanI parSadAne kahevuM na joIe. mAtra pratyAkhyAna ja nahIM. badhuM ja Avazyaka ane badhuM ja zrutajJAna uta parSadAne ja kahevuM joIe. bAkInI tresaTha parSadAne A AvazyakAdi kahevA joIe nahIM. kaI vidhithI kahevuM joIe? pahelA mUlaguNa kahevAya che - prANAtipAta viramaNAdi. pachI sAdhudharma kahevo. pachI azaThane zrAvakadharma kahevo. -o- bIjI rIte kahevAthI satyavAna paNa pahelAM zrAvaka dharmane sAMbhaLIne temAM ja vRtti kare che. uttaraguNomAM paNa cha mAsI Adi karIne je jene yogya pratyAkhyAna hoya, te tene azaThapaNe kahevuM joIe. athavA kathananI vidhi A pramANe che - * niryukti-1619-vivecana : mA eTale Agama, tene grahaNa karavI athatui teno artha vinizcita karavo. anAgata, atikrAMta pratyAkhyAnAdine AjJA vaDe ja - AgamathI ja Amane kahevo joIe, deTAMtathI nahIM. tathA dATanika - dRSTAMta paridha [bodhI prANAtipAtAdithI na nivRttane AvA doSo lAge che, AvA viSayo daTAMta vaDe kahevA joIe. kacanavidhi - pratyAkhyAnamAM Ano kathana prakAra che. athavA sAmAnya thakI AjJA grAhya artha - saudharmAdinI AjJAnI jema Ano artha kahevo paNa daTAMta vaDe kahevo na joIe. kemake tyAM te vastu asata che. tathA dANanika - utpAdAdimAna AtmA vaDutvathI ghaTava e pramANe AvA AvA TAMta kahevA joIe. A pramANe kathanavidhi jANavI. anyathA virAdhanA thAya che - viparyaya anyathA kathana vidhimAM apatipati hetupaNAthI adhikAra saMmohathI che. 220 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 mUla dvArA gAthAmAM kahevAyelI kathanavidhi jaNAvI. have tenA phaLane AzrIne niryuktikAra batAve che - * niryukti-1619 + vivecana : paccakakhANanuM phaLa Aloka ane paralokamAM be bhede che. A lokamAM gharmilAdi ane paralokamAM dAmajJAnAdi jANavA. gAthA vyAkhyA - pratyAkhyAnano artha pUrve kahela che. phaLa eTale kArya, AlokamAM ane paralokamAM hoya che. ahIM dvividha zabdathI A be bheda batAvIne niyuktimAM 7 zabda lakhela che jeno artha svagata aneka bhedanA pradarzana mATe che. AlokamAM - dharmila AdinA udAharaNo che. paralokamAM dAmannakAdine pratyAkhyAnanuM phaLa prApta thayelanA udAharaNa che. 0 dharmilanuM kathAnaka dharmilahiMDithI jANavuM. mafH zabdathI AmA~Sadhi Adi grahaNa karavI. o dAmajJakanuM udAharaNa vRttikAra ahIM batAve che - rAjapura nagaramAM eka kulaputra hato. tene jinadAsa nAmano mitra hato. dAmakane te jinadAsa sAdhanI pAse laI gayo. dAmake mAMsa ane mAchalInA pratyAkhyAna grahaNa karyA. dukALa paDatAM loko mAMsAhArI thaI gayA. dAmaHka paNa cAla mahilAo dvArA khUba ja niMdA pAmato mAchalA pakaDavA gayo. paNa tyAM pIDAtA evA masyone joIne tene paccakakhANanI vAta karI smaraNamAM AvI gaI. e pramANe traNa divasamAM traNa vakhata mAchalA pakaDyA ane temane pIDAtA joIne dAmaHke choDI dIdhA. chele paccakakhANa bhaMga na karavA mATe dAmaHke anazana svIkArI lIdhuM. anazana karI marIne rAjagRha nagaramAM maNikAra zreSThIputra thayo tyAre tenuM dAmaka evuM nAma paDAyuM [kathAmAM pUrve ame je dAmaHka lakhyuM che te to upacAra max che, kharekhara tenuM purvabhavamAM koI dAma kathAmAM dekhAtuM ja nathI tyAM mAtra kula rUpe ja tenI oLakha apAI che.) ATha varSa sudhI dAmannakano uchera mArika kuLamAM thayo. tyAM ja sAgapota sArthavAhanA kuLamAM - gRhamAM rahe che. te gharamAM bhikSArthe sAdhuo pravezyA. te sAdhue saMghATaka sAdhune kahyuM - A gharamAM ja A bALaka bhAvimAM adhipati thaze. A vAta sArthavAhe sAMbhaLI. pachI sAryavAhe guptapaNe cAMDAlone ApI dIdho. sArthavAhe tene mArI nAMkhavA kaheluM hatuM paNa cAMDAlane te bALakanI dayA AvavAthI, te bALakane dUra laI jaIne mAtra tenI AMgaLIno cheda karIne te bALakane DarAvIne dezabahAra karyo. nAsatA evA tene gosaMdhike - goThAdhipati vaDe grahaNa karAyo. teNe dAmakane putranI jema rAkhyo. te putra cauvana avasthAne pAmyo. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 6/2 ni * 1619 221 koI divase sAgarapota sArthavAha tyAM gayo. tene joIne upAyo vaDe parijanane pUche che ke - A koNa che ? koI anAtha ahIM AvI gayela che. sAgapota samajI gayo ke - e te dAmajJaka ja che. tene eka patra ApIne ghera pahoMcADavAnuM kahI tene vidAya ApI. dAmaka rAjagRhanI bahAra devakuLanA parisaramAM suto hato. sAgapotanI putrI viSA nAmanI kanyA tyAM AvelI, pUjA karavA mATe parisaramAM pahoMcI tyAre dAmakane joyo. tyAre dAmaka pAse tenA pitAe lakhelo pAka joyo. joIne vAMce che - A bALakane nIce tAmakSita pIvaDAvIne 'viSa' ApavuM. kanyAe te patra vAMcIne 'viSa'ne badale 'viSA' karI dIdhuM. paNa dAmajJakanI pAse rAkhI dIdo, dAmannaka te laIne nagaramAM gayo. patra vAMcIne svajanoe viSAne dAmaHka sAthe paraNAvI dIdhI. sAgapota potAne ghera pAcho pharyo. te samaye sAgaraputranuM maraNa sAMbhaLIne sAgarapota sAryavAhanuM hadaya phATI gayuM. te tyAM ja mRtyu pAmyo. sajAe dAmaHkane gharano svAmI banAvyo. te bhogasamRddhi pAmyo. koI divase parvanA divase mAMgalikoe tenI AgaLa kahyuM- zreNIthI Apatita thavA chatAM anartho tene bahuguNane mATe thAya che. sukhadu:kha jene kaphapuTaka che, te kRtAMta pakSanuM vahana kare che. A sAMbhaLIne mAMgalikone lAkha mudrA dAmannake ApI. A pramANe traNa vakhata traNa lAkha mudrA ApI. rAjAe te vAta sAMbhaLI, dAmannakane bolAvIne pUchayuM ke teM A traNa lAkha mudrA mAMgalikone kema ApI. dAmannake badho ja vRttAMta rAjAne kahI dIdho. rAjAe khuza thaIne tene zreSThI tarIke sthApyo. dAmannaka chelle bodhilAbha paNa pAmyo. pharI dhamaniSThAna AcarIne devalokamAM gayo. A pramANe paralokamAM pratyAkhyAna phaLa kahela che. athavA zuddha pratyAkhyAna vaDe devalokamAM gamana thAya che. pachI bodhi lAbhanI paNa prApti thAya che, sukalamAM janma paNa pAme che. sukhanI pazvarane pAme che, siddhigatimAM gamana kare che. koIka vaLI te ja bhavamAM siddhigatine pAme che. have pradhAna phaLa darzAvIne upasaMhAra karatAM kahe che - * niryukita-1620 + vivecana : A paccakakhANane jinavare kahelA bhAvathI sevIne anaMta jIvo zAzvatasukha laIne mokSane pAmyA. - A gAthArtha kahyo, have vyAkhyA - A anaMtarokta pratyAkhyAnane sevIne [kaI rIte sevIne ?] bhAvathI - aMtaHkaraNathI kevA bhAva ?] jinavaropaddiSTa-tIrthakara bhagavaMte kahelA, anaMtA jIvo zAzvata sukhavALA mokSane zIgha pAmyA. zaMkA - A phala guNa nirUpaNAmAM "paccakakhANa karyuM chate" ItyAdi vaDe dazavila che, pharI zA mATe darzAvo cho ? samAghAna - temAM vastutaH pratyAkhyAna svarUpa dvArathI kahela che. ahIM te loka nItithI kahela che. tethI koI doSa nathI. athavA e ja dvAI avatArIne svarUpa kathanathI ja pravRttinA hetutvathI tyAM kahyuM, temAM koI aparAdha nathI. anugama kahyo. have tayo kahe che. nayo sAta che - naigama, saMgraha, vyavahAra, jusatra, zabda, samabhirUDha ane edbhUta bhedathI. sAmAnyathI te sAta che. A nayonuM svarUpa pUrve sAmAyika adhyayanamAM pradarzita karela ja che, tethI have ahIM teno vistAra karatA nathI. jo ke sthAnathI khAlI na rAkhavA pUratuM ja A sAte nayone badale jJAna ane kriyAMtara bhAva dvArathI saMkSepathI kahIe chIe- nayonA saMkSepathI be bhedo kahyA - jJAnanaya ane kriyAnaya. (1) jJAnanaya - tenuM darzana A pramANe che - "jJAna ja mukhyatve A loka ane paraloka saMbaMdhI phaLaprAptinuM kAraNa che. yukitayukta paNAthI niyuktikAra batAve che - * niyukti-1621,1622 + vivecana : gRhitavya (upAdeya ane agRhitavya [heryo tene arthathI jANIne te viSayamAM prayatna karavAno upadeza te naya. badhAM nayonI bahu vaktavyatA sAMbhaLIne, te sarve nayazuddha je cAritra guNa sthita sAdhu Adare.. have ukta baMne gAvAnI vyAkhyA kahe che - jANIne - samyaka bodha pAmIne, grahItavya - upAdeya ane agraNItavya - heya. '' zabda ubhaya upAdeya ane heya tatvanA anukarSaNa arthamAM che athavA upekSaNIya samuccayArthe che. jIva kAra avadhAraNa arthamAM che, te ja vyavahita prayoga jANavo. jJAta ja upAdeyamAM, heyamAM, upekSaNIyamAM jANavo paNa tene ajJAtamAM na jANavo. asthapi - Aloka ane paraloka saMbaMdhI phaLa. temAM AlokamAM upAdeyapaNuM te mALA, caMdana, strI Adi. heyamAM phaLa te viSa, zastra kaMTakAdi, upekSaNIya te tRNa Adi. pa-loka saMbaMdha phaLa ne samyagadarzanAdi upAdeya che, mithyAtva Adi heya che. ane vipakSano abhyadayAdi upekSaNIya che. te ja arthamAM prayatna karavo eTale Aloka ane paraloka saMbaMdhI phaLanI prAptine mATe sava vaDe [jIvoe prayatna karavo. pravRtti Adi lakSaNarUpa prayana kampo joIe. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 6) ni - 1621,1622 223 ahIM A aMgIkAra kasvA yogya che. samyagrajJAnamAM vartamAna phaLanA avisaMvAdanA darzanathI, tathA - X* paraloka saMbaMdhI phaLanI prAptinA arthI vaDe ja jJAnamAM ja prayatna karavo. Agama paNa e rIte ja kahelA vyavasthita che. kemake kahyuM che ke - paheluM jJAna pachI dayA e pramANe badhAM ja saMtoe rahevuM. ajJAnI zuM karaze, kaI rIte jANaze ke putya zuM ane pApa zuM che ? ahIM A pramANe ja aMgIkAra karavuM joIe - je kAraNe tIrthakara gaNadharo vaDe gItArthono kevalano vihArakiyA paNa niSedha che. gItArthono ane gItAmizrano vihAra kahelo jANavo. A sivAya trIjo koI vihAra jinavare anujJAta karela nathI. arthAt eka aMdho bIjI saMghane laI jaIne samyak mArgane pAmato nathI. ahIM sudhI kSAyopathamika jJAnane AzrIne kahyuM che. kSAyika paNa viziSTa phaLa sAdhakava hovAthI aMgIkAra karavuM, tene paNa jANavuM. kemake arahaMto paNa bhavAMbhodhinA kinAre rahIne, dIkSA aMgIkAra karIne, utkRSTa tapa ane cAritryavAnuM hovA chatAM tyAM sadhI mokSanI prApti karatAM nathI, jyAM sudhI teo jIva Adi sarva vastunA pariccheda rUpa kevaLa jJAnane utpanna karatAM nathI. ukata kAraNathI jJAna ja pradhAna evuM Aloka ane paraloka saMbaMdhI phala prAtinA kAraNarUpa che. Avo upadeza je Ape che te jJAna naya. A pramANe ukta nyAyathI je upadaze jJAnanA prAdhAnyane jaNAve che, te nayane jJAnanaya nAme oLakhavAmAM Ave che. A nAmAdimAM cha bhede pratyAkhyAnamAM jJAnarUpa ja pratyAkhyAnane Icche che. jJAnAtmakavathI Ama kahyuM. kiyArUpano tenA kAryapaNe che, tethI tene ahIM IcchatA nathI. A gAcArya che. jJAnanaya kahyo have kriyAnayano avasara che - tenuM darzana A pramANe che - kriyA ja pradhAnapaNe Aloka ane paralokanA phaLanI prAptinuM kAraNa che. tathA A paNa ukta lakSaNamAM svapakSanI siddhine mATe gAthA kahe che, tenI vyAkhyA - A kriyAnaya darzana anusAra - heya ane upAdeyane jANIne Aloka ke paralokanA phaLanI prAptine mATe prayatna karavo joIe. jenA vinA pravRtti Adi lakSaNa prayana sivAya jJAnavALo paNa abhilakSita abhinI prApti karI zakato nathI. bIjA paNa kahe che ke - | kiyA ja manuSyane phaLadAyI che, jJAna phaLadAtA mAnela nathI. tethI strI ane bhakSyanA bhogAne paNa mAtra jJAnathI te sukha maLatuM nathI. - AlokanA phaLanI prAptine mATe paNa kriyA ja karavI joIe. tathA jinendranA vacanomAM paNa kahela che ke - "caitya, kula, gaNa, saMghamAM, AcAryanI, pravacananI, zratanI sevAmAM te badhAMe tapa ane saMyamamAM udhata karela che. A paNa jANavuM joIe 224 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ke - tIrSaka dine paNa kiyArahita jJAna, viphaLa ja kahela che, ghaNuM badhuM adhika zruta paNa rAtri rahitone zA kAmanuM? jema AMdhane karoDo dIvaDI paNa zA kAmanA ? A pramANe kSAyopathamika cA>>ine AzrIne kahyuM. kSAyika mATe paNa kriyA ja prakRSTa phaLa sAdhava kahI che, tema jANa. kemake arahaMta bhagavaMto kevaLajJAna utpanna thayA pachI mukti na pAme tyAM sudhI, badhAM karma iMdhaNanA agnirUpa mAtra pAMca svAAra jeTalo kALa rahe tyAM sudhI sarva saMvararUpa cA>>i kriyA choDatA nathI. tethI kriyA ja pradhAna che. ItyAdi - x - A rIte kriyAnI pradhAnatA darzAvato naya te kriyAnaya kaho. A nAmAdi cha prakAranA pratyAkhyAnamAM kriyArUpa ja pratyAkhyAnane Icche che. jJAna paNa che ane upAdIyamAnavathI ApaghAnapaNe ja che. A pramANe jJAnanaya ane kriyAnaya baMnenuM svarUpa sAMbhaLIne - jANIne ziSyane zaMkA thaI ke - AmAM tava zuM che ? AcArya kahe che - jJAna ane kriyA baMne nayo jANIne have sthita pakSane jaNAvavAne mATe jaNAve ke - nayomAM to bhedone AzrIne ghaNI vaktavyatA che. * * * * * sarva naya saMmata vayana svIkAre je cAguiNamAM rahela sAdhu badhAM nayo evA bhAvanikSepane ja Icche che. adhyayana-6-"pratyAkhyAna"no muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa - X - X - X - X - AvazyakasUtra saTIka anuvAda pUrNa - X - X - X - X - Q bhAga-34-mo samApta Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.