Uttar Hindusthan ma Jain Dharm

Author(s): Chimanlal J Shah, Fulchand Doshi, Chimanlal Dalsukhbhai Shah
Publisher: Longmans Green and Compny London

Page 204

કલિંગદેશમાં જૈનધર્મ
૧૪૯ અભ્યાસકની દૃષ્ટિએ ખુલ્લા દિલે મી. ફલીટ આદિને મળતા થવાને એકરાર કરી જણાવ્યું છે કે તે લીટી કે લેખના અન્ય ભાગમાં તારીખને લગતું કાંઈ નથી."
શિલાલેખની છઠ્ઠી લીટીમાં નંદ સંવતનો ઉલ્લેખ છે, પરંતુ તે ખારવેલની તારીખ નક્કી કરવામાં મદદરૂપ નથી. શિલાલેખ તથા આ મહાન ચેદિ રાજાની તારીખ નકકી કરવામાં તેમાંની બીજી વિગતો આધારરૂપ છે. આ હકિકતો તે સમયના મળતા ઐતિહાસિક હેવાલ સાથે બંધબેસતી સમજવાની છે કે જેથી શિલાલેખની બને તેટલી ચેકસ તારીખ નક્કી કરી શકાય.
લેખની આઠમી લીટીના કેટલાક ભાગના શ્રી. જાયસ્વાલના નવા વાચન અને અર્થ જે ખારવેલના રાજ્યના આઠમા વર્ષ સાથે સંબંધ ધરાવે છે તે નીચે પ્રમાણે છે:
घातापयिता राजगह उपपीडापयति एतिना च कम्मापदान संनादेन संबइत-सेन-वाहनो विपमुंचितुं मधुरां अपयातो यवन-राज-डिमिट-यच्छति वि-पलव, 3
અર્થાત્ “રાજગૃહના ઘેરા અને ગેરથગિરિની જીતના પ્રભાવશાલી કાર્યોને હેવાલ સાંભળી ગ્રીક રાજા ડિમેટ (ટ્રીયસ) પિતાના લશ્કર અને રસાલાને પાછો ખેંચી વાહન
the existence of a date in the Maurya era in this record. He tried to prove that the passage in the sixteenth line of the Häthigumpha inscription does not contain any such date, but on the other hand that it refers to a certain canonical text of the Jainas which went out of use during the reign of the Mauryas. See also Ramesh Chandra Mazumdar (I.A., xlvii., 1918, pp. 223 ff., and xlviii., 1919, pp. 187 ff.). According to him line sixteen is far from being clear and positive, and he contested many of the conclusions of Messers Jayaswal and Banerji (Ramaprasad Chanda ) (J.R.A.S., 1919, pp. 395 ff.). He agreed with Fleet and Liiders in denying the existance of any date in the Häthigumphā inscription. However now to our satisfaction we find that Mr Jayaswal and others of his school more or less agree with those of the opposite school about this crucial point, and hence the reading of line sixteen of the record, which is the keystone of the whole structure, is now to a great extent fully agreed to by all (see Jayaswal, J.B.O.R.S., xiii., pp. 221 ff., and ziy, pp. 127-128 and 150-151).
Over and above these researches we have references to scholars like Ganguly, Fergusson and Burgess, and Professor K. H.Dhruy. Mr Mano Mohan Ganguly places the inscription on principles based on architectural and sculptural considerations towards the close of the third century B.C.--that is, before Asoka came to the throne of Magadha (see Ganguly, op. cit., pp. 48-50). According to Drs Fergusson and Burgess 300 B.C. or thereabouts is the most probable date for this inscription." They added that with his (of Asoka) reign the fashion of chiselling cells out of the living rock commenced, and was continued with continually increasing magnificence and elaboration for nearly 1000 years after his time" (Fergusson and Burgess, op. cit., pp. 67-68). Professor Dhruv talks of Khāravela and the antiquity of Jainism in connection with Pushyamitra Sunga and other ruling dynasties of the time in the preface of his Gujarati drama, Sachuinsvapna-the Gujarati rendering of the Sanskrit drama, Suapnavāsavadatta of Bhasa.
1. J.B.V.R.S., xii, p. 236. 2. નંદરાન-તિ-વરત ગોવાદિતં . . . etc.-Ibid., iv. p. 399. 3, Ibid, and xiii., p. 227.