Sarvagnashatakam

Author(s): Labhsagar
Publisher: Aagamoddharak Granthmala

Page 168

व्यवहारतो निर्मन्यस्वरूपम् स्थाहि-' उच्चालिअंमि पाए' इत्यादि / तथा ‘णाणी कम्मरस खयद्वमुष्ट्रिओऽणुटिओ य हिंसाए / जयइ असढं अहिंसत्थमुट्टिओ अवहगो सो उ' // इत्योघ० (गा० 750) वृत्तिर्यथा-'ज्ञानमस्यास्तीति ज्ञानी-सम्यग्ज्ञानयुक्त इत्यर्थः / 'अहिंसत्थमुट्टिओ' अहिंसार्थमुत्थित-उद्युक्तः , किन्तु सहसा कथमपिप्रयत्नं कुर्वतोऽपि प्राणिवधः सञ्जातः अवधक एव साधुरिति / तत्राऽनया गाथया भङ्गका अष्टौ सूचिताः। तद्यथेत्यादि यावत् अहिंसार्थमुत्थितोऽभ्युद्यतः किन्तु सहसा प्रयत्नं कुर्वतोऽपि प्राणिवधः सञ्जातः , स चैवंविधोऽवधकः शुद्धभावत्वादिति' / तत्रापि प्रयत्नं कुर्वन्नपि प्राणिवधक छद्मस्थ एव भवति, केवलिनः प्रयत्नस्य वैफल्याभावात् , तत्कारणस्य वीर्यान्तरायस्य क्षीणत्वात् , अनाभोगाभावेन सहसात्काराभावाच्च / वस्तुतस्तु प्रयत्नवैफल्यसहसात्कारौ वीर्यान्तरायानाभोगजन्यावपि चारित्रमोहनीयेन जीवघाते जनयितव्ये सहकारिकारणत्वेन प्रतीतौ द्वावप्यनाभोगमूलकावेव, तथैवानुभवसिद्धत्वात् / एवं कदाचिज्जीवघातावसरे कस्यचिदाभोगोऽपि भवति, सोऽप्यनाभोगमूलकत्वेनानाभोग एव, आभागकार्यकरणे सामर्थ्याभावात् / तथाहि 'तस्स असंचेअयओ संचेअयओ अ जाई सत्ताई। जोग पप्प विणस्संति णत्थि हिंसाफलं तस्स / / ' त्ति, ओघ० ( गा० 751.) वृत्तिर्यथा-' तस्यैवंप्रकारस्य ज्ञानिनः कर्मक्षयार्थमुद्यतस्यासंचेतयतोऽजानानस्य किं ? सत्त्वानि, कथं ? प्रयत्नं कुर्वतापि कथमपि न दृष्टो व्यापादितश्च / तथा ‘संचेतयतः' जानानस्य, कथमस्त्यत्र प्राणी ज्ञातो दृष्टश्च, न च प्रयत्नं कुर्वताऽपि रक्षितुं पारितः। ततश्च तस्यैवंविधस्य यानि सत्त्वानि 'योग' कायादिव्यापारं प्राप्य विनंक्ष्यन्ति, तत्र नास्ति तस्य साधोहि साफलं-साम्परायिकं संसारजननमित्यर्थः , यदि परमीर्याप्रत्ययं कर्म भवति, तच्चैकस्मिन् समये बद्धमन्यस्मिन् समये क्षपयति' / अत्र हि जीवं जानानस्याजानानस्य वा जीवरक्षार्थं क्रियमाणस्य प्रयत्नस्य : - " જ્ઞાની કર્મક્ષયને અથે પ્રત્યે અને અણપ્રવર્તે હિંસાનઈ અર્થિ જે પ્રાણીવધ થયો તેહે અહિંસક જ. જ્ઞાન છે જેહને તે જ્ઞાની-સમ્યગણાને યુક્ત એ અર્થ. અહિંસાને અર્થે ઉતિઉપયોગી, તે ચું? સહસા કિમે યત્ન કરતાં સાધુને પ્રાણિને વધ થયે, અવધકજ સાધુ. તિહાં ઇણી ગાથાઈ ભંગ આઠ જણાવ્યા. તે કિમ ઇત્યાદિક યાવત અહિંસાને અર્થે ઉજમા ત િયું ? સહસાત્યારે પ્રયત્ન કરતાને પાણિને વધ થયે. તે એહ એ અહિંસક, શુદ્ધભાવપણાથી. તિહાપર્ણિ પ્રયત્ન કરતો પ્રાણિનો વધ થયો છદ્મસ્થ જ હુઈ કેવલીના પ્રયત્નને વિફલ પણાના અભાવથી. પ્રયત્નવિફલતાનું કારણ જે વીર્યંતરાય તેહને ક્ષીણપણથી. અનાભોગને અભાવેં સહસાત્કારના અભાવથી. પરમાર્થવૃત્તિ તઉ પ્રયત્નની વિફલતા અને સહસાત્કાર તે વીતરાય અને અનામેગે જન્ય જ હુતા ચારિત્રમોહનીયે છવઘાત ઉપજાવતે સહકારિકરણપણિ પ્રસિદ્ધ બિહુ અનાભોગ મૂલક જ. તિજ અનુભવું સિદ્ધપણાથી. . ઇમ કિનારેકિ જીવઘાતને અવસરે કણેકને આભેગપણિ હુંઈ. તે આભોગ તે અનાભોગમૂલપણાથી અનાગજ કહી. આગના કાર્ય કરિનાને વિષે સામર્થ્યના અભાવથી. તેહને અજાણતે અથવા જાતે જે સર્વ વેગ પામીને વિષ્ણુસે, તેહને હિંસાનું ફલ નથી. તે એહવા પ્રકારે જ્ઞાનીને કર્મક્ષયને અર્થે ઉજમાલને અણજાણતાને સ્યુ? સર્વ. કિમ પ્રયત્ન કરતાને પણિ કેથે પણિ ન દીઠે અને વ્યાપાદન કર્યો, તથા જાણતાને કિમ છે ઈંહાં પ્રાણી જાણ્યા દષ્ટ અને પ્રયત્ન કરતાં પણિ રાખવાને ન શકો, તે વતી તે એહવાને જે જીવ કાયાદિવ્યાપારને પામીને વિગુણ્યસે, ન હુઈ તે સાધુનં હિંસાનું કલ સંસારનું ઊપજાવનાર એ અર્થ. કદાચિત ધર્યા પ્રત્યકિ કર્મ હુઈ તે તે એકે સમયે જ ખેપ." છે