________________
૧૧
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૧ | પ્રથમ કાંડ | ગાથા-૨ भेदेऽपि पारमार्थिकसम्बन्धप्रतिपादनायाऽभेदविवक्षया 'प्रथने वावशब्दे' [पाणि० ३-३-३३] इति घञ् न कृतः-तस्य विहाटः इति दीप्यमानान्-श्रोतृबुद्धौ प्रकाशमानानान् दीपयति प्रकाशयतीति विहाटश्चासौ जनश्च चतुर्दशपूर्वविदादिलोकः तस्य पर्युपासनम्-कारणे कार्योपचारात्-सेवाजनिततद्व्याख्यानं तत्र सह कर्णाभ्यां वर्त्तते इति सकर्णः तद्व्याख्यातार्थावधारणसमर्थः यथा इति येन प्रकारेण भवति तं तथाभूतमर्थमुन्नेष्ये लेशतः प्रतिपादयिष्ये ।
यथाभूतेनार्थेन प्रतिपादितेनातिकुण्ठधीरपि श्रोतृजनो विशिष्टागमव्याख्यातृप्रतिपादितार्थावधारणपटुः सम्पद्यते तमर्थमनेन प्रकरणेन प्रतिपादयिष्यामीति यावत् ।।१/२।।
ટીકાર્ય :
સત્ર ૨ ... યાવત્ | પ્રારંભમાં ગાથાનું યોજન કરતાં કહે છે –
અને અહીં=આ ગાથામાં, આગમમલારહદય એ પ્રકારના અનુવાદથી એ પ્રકારના કથનથી, સમયના પરમાર્થના વિસ્તારને વિરાટ જન=પ્રકાશક જન, તેની પર્યાપાસવામાં સકર્ણક જે પ્રમાણે થાય તે પ્રમાણે તે અર્થને હું કહીશ એ પ્રમાણે વિધિપર પદઘટતા કરવી જોઈએ.
આ પ્રકારના ગાથાના અર્થથી એ પ્રાપ્ત થાય કે જેઓ આગમના અર્થને ગ્રહણ કરવામાં મંદબુદ્ધિવાળા છે તેઓ પણ સમયના પરમાર્થને વિસ્તાર કરવામાં પ્રકાશક પુરુષોની પર્યાપાસનામાં તત્પર થાય તે પ્રમાણે તે અર્થને ગ્રંથકારશ્રી પ્રકાશન કરશે. એ પ્રકારના પદાર્થને બતાડનાર પદઘટના કરવી જોઈએ.
વળી પદોનો અર્થ આ પ્રમાણે છે – મલની જેમ આરા=પ્રાજનક વિભાગ, છે જેને એવા મલાર=ગૌગલી-ગળિયો બળદ, આગમમાં તેની જેમ ગળિયા બળદની જેમ, કુંઠ હદય છે જેને એ તેવો છે=મંદબુદ્ધિવાળો છે; કેમ કે તેનામાં અર્થને પ્રાપ્ત કરવાનું અસામર્થ્ય છે. ‘ગામમનારહિયો'નો અર્થ કર્યા પછી ‘સમય’નો અર્થ કરે છે – સમ્યમ્ પરિચ્છેદન કરાય છે આના વડે અર્થો, તે સમયે આગમ છે. તેનો=આગમતો, પરમ-અકલ્પિત, એવો અર્થ તે સમયપરમાર્થ છે. તેનો વિસ્તાર=રચનાવિશેષ, તે રચનાવિશેષને વિહાટ=પ્રકાશક, એવો જન=ચૌદપૂર્વધરાદિ લોક, તેની પર્યાપાસતા તેની સેવા, જનિત એવા વ્યાખ્યાનમાં સકર્ણક જે પ્રમાણે થાય તેને તે પદાર્થને તે પ્રકારના અર્થને, લેશથી ગ્રંથકારશ્રી પ્રતિપાદન કરશે.
આ કથનનું તાત્પર્ય સ્પષ્ટ કરે છે –
પ્રતિપાદિત એવા યથાભૂત અર્થથી પ્રતિપાદન કરાયેલા જેવા પ્રકારના અર્થથી, અતિકુંઠિત બુદ્ધિવાળો પણ શ્રોતા વિશિષ્ટ આગમ વ્યાખ્યાતુથી પ્રતિપાદિત અર્થને અવધારણમાં પટુ થાય છે. તે અર્થને આ પ્રકરણ દ્વારા હું પ્રતિપાદન કરીશ એમ ગ્રંથકારશ્રી કહે છે. II૧/રા.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
