________________
૧૬
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૧ | પ્રથમ કાંડ | ગાથા-૩-૪ એમ પ્રત્યેકમાં વાક્યની પરિસમાપ્તિ છે. આથી જ સૂત્રમાં બે ‘'કાર નિર્દિષ્ટ છે અર્થાત્ દ્રવ્યાસિક અને પર્યાયાસ્તિક બે પાસે ચકાર નિર્દિષ્ટ છે. વળી શેષ=ૌગમાદિ સિં=આ બેના દ્રવ્યાર્થિકાય અને પર્યાયાર્દિકતયતા, વિકલ્પો=ભેદો છે. સિ' એ પ્રાકૃત શૈલી પ્રમાણે દ્વિવચનના સ્થાનમાં બહુવચનરૂપ છે. II૧/૩.
ભાવાર્થ -
તીર્થકરનું વચન સંગ્રહ અને વિશેષ પર છે સામાન્ય અને વિશેષને કહેનાર છે અને તેનો પ્રસ્તાર એટલે વિસ્તાર છ નો છે સંગ્રહનો વિસ્તાર સંગ્રહનય અને વ્યવહારનય છે અને વિશેષનો વિસ્તાર ઋજુસૂત્રના, શબ્દનય, સમભિરૂઢનય અને એવંભૂતનય એમ ચાર નન્યો છે. આ છયે નયોના મૂળ વાર્તા આઘવક્તા દ્રવ્યાર્થિકનય અને પર્યાયાર્થિકનય છે અને શેષ=નંગમાદિ સાતેય નયો આના જ વિકલ્પો છેકદ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિકનયના જ ભેદો છે. I૧/૩ અવતરણિકા :
'दव्वढिओ य पज्जवणओ य' इत्यादिपश्चाद्धैकदेशस्य विवरणाय आह सूरिः - અવતરણિકાર્ય :
દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિક ઈત્યાદિરૂપ પથ્થાર્ધ ગાથા-૩નો પશ્ચાઈ, તેના એક દેશનું દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિકના એક દેશરૂપ દ્રવ્યાર્થિકનું, વિવરણ કરવા માટે સૂરિ=ગ્રંથકારશ્રી, કહે છે –
ગાથા :
दवट्ठियनयपयडी सुद्धा संगहपरूवणाविसओ ।
पडिरूवं पुण वयणत्थनिच्छओ तस्स ववहारो ।।१/४।। છાયા :
द्रव्यास्तिकनयप्रकृतिः शुद्धा संग्रहप्ररूपणाविषयः ।
प्रतिरूपं पुनः वचनार्थनिश्चयो तस्य व्यवहारः ।।१/४।। અન્વયાર્થી :
સુદ્ધ áવિનયપદી શુદ્ધ એવી દ્રવ્યાર્થિકનયની પ્રકૃતિ, સંપરૂવUવિસગો-સંગ્રહની પ્રરૂપણાનો વિષય છે. પુ પરિરૂવં વયન્જિનિચ્છો વળી પ્રતિરૂપ વચનાર્થનો નિશ્ચય-પ્રતિબિંબરૂપ વચતાર્થતો નિશ્ચય શુદ્ધ સત્તાને જોનાર દ્રવ્યાતિકનયમાં ઘટાદિ આકારરૂપ પ્રતિબિંબ સ્વરૂપ વચતાર્થનો નિશ્ચય, તરસ વવહારો તેનો વ્યવહાર છે દ્રવ્યાસ્તિકાયનો લોકપ્રસિદ્ધ વ્યવહાર પ્રવર્તનપર એવો નય છે. II૧/૪ો.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
