________________
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૧ | પ્રથમ કાંડ | ગાથા-૪૨
૧૬૯
અન્યથા અભ્યપગમમાં=દ્રવ્યાસ્તિકનય અને પર્યાયાસ્તિકન પરસ્પર સ્વરૂપના પરિત્યાગથી પ્રવૃત્ત થાય છે એમ સ્વીકારવામાં, પ્રત્યક્ષ વિરોધ હોવાથી તેઓનો પણ અભાવ છે એને જ બતાવવા માટે કેવલ એવા દ્રવ્યાસ્તિકનયના અને પર્યાયાસ્તિકનયના મતને ગ્રંથકારશ્રી ગાથા-૪૨-૪૩થી ઉપન્યાસ કરે છે –
गाथा :
जह दवियमप्पियं तं तहेव अत्थि त्ति पज्जवणयस्स । ण य स समयपन्नवणा पज्जवणयमेत्त पडिपुण्णा ।।१/४२।।
छाया:
यथा द्रव्यमर्पितं तद् तथैव अस्तीति पर्यवनयस्य ।
न च स समयप्रज्ञापना पर्यवनयमात्रे प्रतिपूर्णा ।।१/४२।। मन्ययार्थ:
जह-ठे प्रमाण-पतमान संधी३५, दवियमप्पियं-द्रव्य मपित छ, तं तहेव अत्थित ते प्रमाणे ४ छेते द्रव्य ते ते प्रमाणे ४ छ, त्ति-से, पज्जवणयस्स पयिनयनो समिप्राय छ, य पज्जवणयमेत्तम पर्यायनयमात्रमi, स==4t strj पाय, पडिपुण्णा समयपत्रवणा=प्रतिपूर्ण समयती प्रज्ञानामती प्रज्ञाना, ण=Tथी. ||१/४२।। गाथार्थ:
જે પ્રમાણે વર્તમાનકાળના સંબંધીપણારૂપે, દ્રવ્ય અર્પિત છે તે તે પ્રમાણે જ છેeતે દ્રવ્ય એકાંતે તે પ્રમાણે જ છે, એ પર્યાયનયનો અભિપ્રાય છે અને પર્યાયનયમાત્રમાં તે તેવા પ્રકારનું વાક્ય, प्रतिपूरा समयनी प्रज्ञापना=मर्थनी पापना, नथी. ||१/४२|| टी :
यथा वर्तमानकालसम्बन्धितया यद् द्रव्यमर्पितं प्रतिपादयितुमभीष्टं, तत् तथैवास्ति नान्यथा, अनुत्पन्नविनष्टतया भाविभूतयोरविद्यमानत्वेनाप्रतिपत्तेः, अप्रतीयमानयोश्च प्रतिपादयितुमशक्तेरतिप्रसङ्गाद् वर्त्तमानसम्बन्धिन एव तस्य प्रतीतेः इति पर्यायार्थिकनयवाक्यस्याभिप्रायः, एतद् अनेकान्तवादी दूषयितुमाह न इति प्रतिषेधे, स इति तथाविधो वाक्यनयः परामृश्यते, समय इति सम्यग् ईयते परिच्छिद्यत इति समयो अर्थस्तस्य प्रज्ञापना=प्ररूपणा, पर्यायनयमात्रे-द्रव्यनयनिरपेक्षे पर्यायनये, प्रतिपूर्णा=पुष्कला सम्पद्यते, न स वाक्यनयः सम्यगर्थप्रत्यायनां पूरयतीति यावत्, पर्यायनयस्य सावधारणैकान्तप्रतिपादनरूपस्याध्यक्षबाधनात् तद्बाधां चाग्रतः प्रतिपादयिष्यति ।।१/४२।।
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
