________________
૧૭૪
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૧ | પ્રથમ કાંડ | ગાથા-૪૩, ૪૪ આનાથી એ ફલિત થાય કે યૌવનકાળવાળો પુરુષ ભૂતકાળના બાલભાવ સાથે એકતાનું પ્રતિસંધાન કરે છે અને અનાગત એવા વૃદ્ધભાવ સાથે એકતાનું પ્રતિસંધાન કરે છે. તેમાં પર્યાય ગૌણ છે અને દ્રવ્ય મુખ્ય છે. તેથી તે દ્રવ્યાસ્તિકનયનું વાક્ય છે, માટે તે વાક્ય પ્રતિપૂર્ણ વસ્તુને કહેનાર નથી એ ન્યાય પ્રાપ્ત થાય છે. ૧/૪all
અવતરણિકા :
अत्रापि मते यथावस्थितवस्तुस्वरूपप्ररूपणा न प्रतिपूर्यत इति सूत्रान्तरेण दर्शयति - અવતરણિકાર્ય :
આ પણ મતમાં ગાથા-૪૩માં બતાવેલ દ્રવ્યાર્થિકતયના વાક્યને કહેનાર નયના મતમાં, યથાવસ્થિત વસ્તુના સ્વરૂપની પ્રરૂપણા પ્રતિપૂર્ણ થતી નથી. એ પ્રમાણે નવા સૂત્રથી=નવી ગાથાથી, ગ્રંથકારશ્રી બતાવે છે –
ભાવાર્થ :
ગાથા-૪૨માં પર્યાયાર્થિકનયની પ્રરૂપણા બતાવીને તે જ ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં કહેલ કે પર્યાયર્થિકનયનું કથન પ્રતિપૂર્ણ નથી. ત્યારબાદ ગાથા-૪૩માં દ્રવ્યાર્થિકનયની પ્રરૂપણા બતાવી જે યથાવસ્થિત વસ્તુની પ્રરૂપણારૂપ છે. પરંતુ તે પ્રરૂપણા પ્રતિપૂર્ણ નથી' એમ ગાથામાં કહેલ નથી અને ગાથા-૪૩ની અવતરણિકામાં કહેલ કે દ્રવ્યાર્થિકના વાક્યમાં પણ આ જ અભિપ્રાય છે અર્થાત્ દ્રવ્યાર્થિકનયની પ્રરૂપણા પણ પ્રતિપૂર્ણ નથી' એ જ અભિપ્રાય છે. હવે ગાથા-૪૪ દ્વારા તે દ્રવ્યાર્થિકનયની પ્રરૂપણા કેમ પ્રતિપૂર્ણ નથી? તે સ્પષ્ટ કરે છે –
ગાથા :
ण य होइ जोव्वणत्थो बालो अण्णो वि लज्जइ ण तेण । ण वि य अणागयवयगुणपसाहणं जुज्जइ विभत्ते ।।१/४४।।
છાયા :
न च भवति यौवनस्थो बालोऽन्योपि लज्जति न तेन ।
नापि च अनागतवयोगुणप्रसाधनं युज्यते विभक्ते ।।१/४४।। અન્વયાર્થ :
હો નોવ્યUત્યો વાનો=અને યૌવનસ્થ પુરુષ બાલ નથી, અને વિ=અન્ય પણ અન્ય પણ નથી, ન નખેડૂ (જો અન્ય હોય તો) લજ્જા પામે નહીં બાલ ચરિત્રથી લજ્જા પામે નહીં. તેTeતેથી અતવ્ય છે. વિમત્તે અને વિભક્તમાં=અવિભક્તમાં યુવાવસ્થા અને વૃદ્ધાવસ્થાના ભેદના
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
