________________
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૧ | પ્રથમ કાંડ | ગાથા-૮, ૯
૩૯
વિષય છે. ત્યારપછી પુદ્ગલસામાન્યને ગ્રહણ કરીને મૂવિશેષ દ્વારા પુદ્ગલસામાન્યનો ત્યાગ થાય છે. ત્યારપછી ઘટરૂપ વિશેષ ગ્રહણ કરીને મૃદુસ્સામાન્યનો ત્યાગ થાય છે. વળી, તે ઘટ પણ અન્ય રૂપવાળો નથી, પરંતુ શુક્લતમરૂપવાળો છે, તેથી અન્ય રૂપનો ત્યાગ કરીને શુક્લતમરૂપનું ગ્રહણ થાય છે. આ રીતે જ્યાં સુધી અંત્યવિશેષ પ્રાપ્ત થાય ત્યાં સુધી દ્રવ્યનો ઉપયોગ છે.
તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે કોઈપણ વિશેષ પ્રકારનો બોધ સામાન્ય બોધથી રહિત નથી, પરંતુ પર્યાયાર્થિકનયના વિષયભૂત સર્વ વિશેષનો બોધ સામાન્યથી આક્રાંત છે. તેથી એવંભૂતનય જે ઘટનક્રિયાવિશિષ્ટ ઘટને ઘટ કહે છે તે ઘટ પણ સતુથી આક્રાંત છે, દ્રવ્યથી આક્રાંત છે, મૃથી આક્રાંત છે અને સદાદિ દ્રવ્યરૂપ છે. માટે પર્યાયાર્થિકનયનું ગ્રહણ સર્વથા દ્રવ્યાર્થિકનયના ગ્રહણ વગરનું નથી. [૧/૮ અવતરણિકા :
तदेवं न सत्ता विशेषविरहिणी, नापि विशेषाः सत्ताविकला इति प्रदोपसंहरनाह - અવતરણિકાર્ચ -
આ રીતે ગાથા-૮માં બતાવ્યું એ રીતે સત્તા દ્રવ્યાર્થિકતયતા વિષયભૂત સત્તા, વિશેષ વગરની નથી. વળી વિશેષ સતા વગર નથી, એ પ્રમાણે બતાવીને ઉપસંહાર કરતાં કહે છે=ગાથા-૮ની અવતરણિકામાં કહેલ કે અનેકાંતની ભાવના વડે જ દ્રવ્યાર્થિકનય અને પર્યાયાર્થિકનયની સત્યતા છે, અન્યથા તથી એ પ્રતિપાદન માટે જ્ઞાન અનેકાંત જ છે અને તે જ્ઞાનનું અનેકાંત ગાથા-૮માં બતાવ્યું તેના ઉપસંહારને કહે છે – ગાથા :
दवढिओ त्ति तम्हा नत्थि णओ नियम सुद्धजाईओ । ण य पज्जवढिओ णाम कोइ भयणाय उ विसेसो ।।१/९।।
છાયા :
द्रव्यार्थिक इति तस्मात् नास्ति नयो नियमेन शुद्धजातीयः ।
न च पर्यायार्थिको नाम कोऽपि भजनात्तु विशेषः ।।१/९।। અન્વયાર્થ :
તષ્ઠાં તે કારણથી=પૂર્વગાથામાં કહ્યું કે પરસ્પર અનાક્રાંત એવા દ્રવ્યનું અને પર્યાયનું અપ્રતીમાતપણું છે તે કારણથી, વ્યંગ રિંગદ્રવ્યાર્થિક એ પ્રમાણેનો, સુદ્ધના જો શુદ્ધ જાતિવાળો તય, નિયમ ત્યિકલિયમથી નથી, જે જ પન્નવદુષો પામ વો અને પર્યાયાર્થિક કામવાળો કોઈ વય નથી શુદ્ધ જાતિવાળો નિયમથી નથી, મથTI ૩ વસે=ભજતાથી જ વિશેષ છે. ૧/૯
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
