________________
૧૩
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૧ | પ્રથમ કાંડ | ગાથા-૨-૩ અવધારણમાં સમર્થ મંદબુદ્ધિવાળો પુરુષ જે પ્રમાણે થાય છે તે અર્થને ગ્રંથકારશ્રી પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં પ્રતિપાદન કરશે.
એથી ફલિત થાય કે જેઓની પાસે સમ્મતિતર્ક પ્રકરણના પરમાર્થને જાણવાની પ્રજ્ઞા છે તેઓ આ ગ્રંથ ભણીને તેવી વિશિષ્ટ પ્રજ્ઞા મેળવશે જેથી આગમના પરમાર્થના વિસ્તારને કરનારા ચૌદપૂર્વધરાદિના વચનના પરમાર્થને ગ્રહણ કરવા સમર્થ બનશે. ll૧/રા અવતારણિકા -
अत्र च कुण्ठधियोऽप्यन्तेवासिनो योगिताप्रतिपादनार्थः प्रकरणारम्भः प्रतिपादितः, सा च विशिष्टसामान्यविशेषात्मकतदुपायभूतार्थप्रतिपादनमन्तरेणातः प्रकरणान सम्पद्यते -इति प्रकरणाभिधेयं योगितोपायभूतमर्थम् इत्यनया गाथया निर्दिशति - અવતરણિતાર્થ -
અને અહીં શાસ્ત્રના અધ્યયનમાં, કુંઠિત બુદ્ધિવાળા પણ શિષ્યોની યોગિતાના પ્રતિપાદન અર્થવાળો શાસ્ત્ર સાથે સંબંધીપણાના પ્રતિપાદનના અર્થવાળો, પ્રકરણનો આરંભ પ્રતિપાદન કરાયો અને તે=મંદબુદ્ધિવાળા જીવોની શાસ્ત્ર સાથે સંબંધ થવારૂપ યોગિતા, સામાન્ય વિશેષાત્મક તેના ઉપાયભૂત એવા વિશિષ્ટ અર્થના પ્રતિપાદન વગર આ પ્રકરણથી સમ્મતિતર્ક પ્રકરણથી પ્રાપ્ત થતી નથી. એથી પ્રકરણના અભિધેય એવા યોગિતાના ઉપાયભૂત અર્થને કુંઠિત બુદ્ધિવાળા શિષ્યોને આગમતી સાથે સંબંધી થવાના ઉપાયભૂત એવા અર્થને, “તિર્થીવર' એ પ્રકારની આ ગાથા દ્વારા બતાવે છે - ભાવાર્થ :
આગમમાં પ્રવેશ કરવા માટે કુંઠિત બુદ્ધિવાળા અને આત્મકલ્યાણના અર્થી એવા યોગ્ય જીવોમાં આગમ સાથે સંબંધી થવાની શક્તિ પ્રગટ થાય તે પ્રકારના પ્રતિપાદનના પ્રયોજનવાળો સમ્મતિતર્ક પ્રકરણનો આરંભ છે એમ પૂર્વમાં કહેવાયું; કેમ કે જે યોગ્ય જીવો આગમને ભણવા પ્રયત્ન કરે છતાં આગમના રહસ્યને પ્રાપ્ત કરી શકે તેવા નથી તેવા પણ જીવો આ સમ્મતિ પ્રકરણનું અધ્યયન કરશે તો તે અધ્યયનના બલથી થયેલા ક્ષયોપશમને કારણે તેઓ આગમના વચનો દ્વારા પરમાર્થને પ્રાપ્ત કરી શકશે તે પ્રમાણે ગાથા-૨માં ગ્રંથકારશ્રીએ સ્પષ્ટતા કરી. તેવી આગમ સાથે સંબંધી થવાની જે શિષ્યમાં શક્તિ છે તે આ સમ્મતિતર્ક પ્રકરણથી ત્યારે જ થઈ શકે કે આગમની સાથે સંબંધી થવાના ઉપાયભૂત સામાન્ય-વિશેષાત્મક એવા વિશિષ્ટ અર્થનું પ્રતિપાદન સમ્મતિતર્ક પ્રકરણમાં કરવામાં આવે. તેથી સામાન્યવિશેષાત્મક એવું પ્રકરણનું અભિધેય આગમમાં પ્રવેશના ઉપાયભૂત અર્થ છે અને તે ઉપાયભૂત અર્થ ગ્રંથકારશ્રી પ્રસ્તુત ‘તિસ્થયર' ગાથાથી બતાવે છે –
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
