________________
1572
SAHRDAYĀLOKA rasādaya iti laksyante, vibhāvánubhāvayoḥ kārya-kāraña-rūpatvāt, vyabhicāriņām ca tat sahacaritvād iti cet-mā evam. dhūmaśabdād dhūme pratipanne hy agnismstir api laksaņā-kytaiva syāt, tatógneḥ śītápanoda-smrtir ityā”dir a-paryavasitaḥ śabdārthaḥ syät.
dhūma-sabdasya svārtha-viśrāntitvān na tāvati vyāpāra iti cet, āyātam tarhi mukhyārthabādho laksanāyā jīvitam iti. sati tasmin, svārtha-viśrāntyabhāvāt. na ca vibhāvādi-pratipādane badhakam kiñcid asti.
nany evam dhūmávagamanánantaram agni-smaraṇavad vibhāvādipratipattyanantaram ratyā”di-citta vṛtti- pratipattir iti śabda-vyāpāra evā’tra násti.
idam tāvad ayam pratīti-svarūpajño mīmāmsakaḥ prastavyah-kim atra paracitta-vrtti-mātre pratipattir eva rasapratītir abhinmatā bhavatah? na ca evam bhramitavyam; evam hi lokagata-citta-vștty anumāna-mātram iti kā rasatā ? yastv alaukika-camatkārā”tmā rasā"svādah, kāvya-gata-vibhāvādi-carvaņā-prāno, násau smarañánumānā"di-sāmyena khilīkāra-pātrī-kartavyaḥ. kim tu, laukikena kārya-kāranánumānā”dinā samskrta-hrdayo vibhāvā”dikam pratipadyamāna eva, na tāțasthyena pratipadyate, api tu, hrdaya-samvādāpara-paryāya-sahrdayatvaparavašīkstatayā pārņībhavisyad-rasā"svādánkurībhāvena anumāna-smaraņā”disaranim anāruhya eva tanmayıbhavanocita-carvaņā-prāṇatayā. na cásau carvaņā pramāņántarto jātā pūrvam yena idānīm smộtiḥ syāt. na cádhunā kutaścit pramānántarād utpannā, alaukike pratyaksādy a-vyāpārāt.
ata eva alaukika eva vibhāvā"di-vyavahāraḥ. yad āha-"vibhāvo vijñānárthaḥ.", loke kāraṇam eva abhidhīyate, na vibhāvaḥ. anubhāvópy alaukika eva-"yad ayam anubhāvayati vāg-anga-satrva-krtóbhinayas tasmād anubhāva iti. tac cittavsttitanmayıbhavanam eva hy anubhavanam. loke tu kāryam eva ucyate, nánubhāvah. ata eva parkīyā na citta-vșttir gamyata ity abhiprāyeņa "vibhávānubhāvavyabhicāri-samyogād rasa-nispattih” iti sūtre sthāyi-grahanam na krtam. tat praty uta salya-bhūtam syāt. sthāyinas tu rasībhāva aucityāducyate, tadvibhávanubhāvocita-citta-vrtti-samskāra-sundara-carvanodayāt. hrdayasamvādopayogi-lokacitta-vrtti-parijñānávasthāyām udyāna-pulakā”dibhiḥ sthāyibhūta-ratyādy avagamāc ca. vyabhicārī tu citta-vrttyātmakatvépi mukhya-cittavstti-paravasa eva carvyate iti vibhāvānubhāva-madhye ganitah. ata eva rasyamānatāyā esā eva nispattiḥ yat- prabandha-pravstta-bandhu-samāgamā"dikāraṇodita-harsā”di-laukika-citta-vștti-nyagbhāvena carvaņārūpatvam. atas carvaņátra abhivyañjanam eva, na tu jñāpanam pramāņa-vyāpāravat, näpy utpādanam hetu-vyāpāravat.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
