________________
પ્રબુદ્ધ જીવન જોગી શ્રી પૃષ્ઠ ૩૪ % પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંકે ઇ માર્ચ ૨૦૧૭
દ્રિજી વિરત પ્રબુદ્ધ જીવન
પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિરોષક ## પ્રબુદ્ધ જીવત જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિરોષક # પ્રબુદ્ધ
BE કરવાનું શ્રેય જેટલું તેમને ફાળે જાય છે તેટલું કોઈ અન્યને ફાળે પત્રોની સંખ્યા સારી એવી હશે, કારણ કે ગાંધીજીએ તેમની # કે જતું નથી.
આત્મકથામાં નોંધ્યું છે કે તેમનો શ્રીમદ્જી સાથેનો પત્રવ્યવહાર | મુનિશ્રી શ્રી અંબાલાલભાઈ મારફત શ્રીમદ્જી સાથે છેવટ સુધી ટક્યો હતો. ગાંધીજી શ્રીમદ્જીના પત્રો તથા કાવ્યો છે. હૈ પત્રવ્યવહાર કરી જ્ઞાનવાર્તાનો લાભ મેળવતા હતા. શ્રીમદ્જીએ પોતાની સાથે રાખતા અને વારંવાર તેનું ચિંતન કરતા. કે મુનિશ્રી પ્રત્યે લખેલા ૯૨ જેટલા પત્રો હાલ ઉપલબ્ધ છે. તેમાંના કોઈ પણ જિજ્ઞાસુને પત્ર લખાયો હોય, શ્રીમદ્જીના પત્રોમાં ૬ હું મોટા ભાગના પત્રો વિસ્તારવાળા છે. તે પત્રોનો ઉદ્દેશ હતો પરમાર્થવિચારણાને જ મુખ્ય સ્થાન મળ્યું છે. તેમણે જન્મ-જરા –
મુનિશ્રીમાં વૈરાગ્યની વૃદ્ધિ કરાવવાનો, પંચ મહાવ્રતમાં દૃઢતા મરણાદિ બંધનરૂપ સંસારથી વિરામ પામવા સર્વોત્કૃષ્ટ વધારવાનો, સ્વચ્છેદ-પ્રતિબંધરૂપ બંધન ટાળવાનો, વીતરાગધર્મનો આશ્રય ગ્રહવાનું, પ્રમાદ છોડી રત્નચિંતામણિ : ૐ મતમતાંતરનો ત્યાગ કરાવવાનો, આત્મભાવ વધારવાનો અને સમાન મનુષ્યદેહને સાર્થક કરવાનું ભાવવાહી આહ્વાન કર્યું છે. કું રાગ-દ્વેષરહિત દશાની પ્રાપ્તિ કરાવવાનો. શ્રીમદ્જીએ મુનિશ્રીને અનેક વિષયો ઉપર સચોટ બોધ આપવા સાથે કેટલાય પત્રોમાં છું 5 સુરત મુકામે લખેલ પત્ર “છ પદનો પત્ર' (પત્રાંક-૪૯૩) તેમણે આધ્યાત્મિક મૂંઝવણોનાં સ્પષ્ટ સમાધાન આપ્યાં છે તો , હૈ મુમુક્ષુઓનાં અંતરમાં ઘણા ઉચ્ચ આદરપૂર્ણ સ્થાને બિરાજે છે. કેટલાક પત્રોમાં પારિભાષિક શબ્દોના તથા અવતરણનાં સ્પષ્ટ છે @ શ્રીમદ્જીએ પ્રત્યક્ષ તેમજ પત્રાદિ દ્વારા પરોક્ષ બોધ આપી શ્રી અર્થ, સરળ વિસ્તાર અને પારમાર્થિક ખુલાસા પણ આપ્યા છે. રુ ૪ લલ્લુજી મુનિને મૂળ માર્ગ ચીંધ્યો હતો અને મુનિશ્રીએ તેમની તેમના પત્રસાહિત્ય દ્વારા તે તે વિષયો અંગેના તેમના ગહન { આજ્ઞાનુસાર ચાલી સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કર્યું હતું.
આશ્ચર્યકારી જ્ઞાનની પ્રતીતિ થાય છે. અનેકાનેક ગૂઢ રહસ્યોનો હું | (૫) મહાત્મા ગાંધીજીઃ શ્રીમદ્જીનો અને તેમના સમવયસ્ક ઘટસ્ફોટ કરનારા તેમના આ પત્રો વર્તમાનમાં પણ જિજ્ઞાસુઓને ૬ હું મહાત્મા ગાંધીજીનો અંતરંગ સંબંધ એ માત્ર તેમનાં બન્નેનાં ઊઠતી શંકાઓનું નિવારણ કરવાનું અપૂર્વ સામર્થ્ય ધરાવે છે. તેમનું શું ૬ જીવનનું જ નહીં, માત્ર ગુજરાતનું જ નહીં, પરંતુ ભારતના મધુર લખાણ હૃદયસ્પર્શી નીવડે છે તથા તેમાં લાઘવનો ગુણ હું હું સાંસ્કારિક, રાજકીય અને આધ્યાત્મિક ઇતિહાસનું એક ઉજ્જવળ પણ જોવા મળે છે. તેમના પત્રો વાંચતાં મન ઉપર સ્પષ્ટ છાપ
પ્રકરણ છે. શ્રીમદ્જીના પ્રત્યક્ષ સમાગમે અને તેમના પત્રોએ પડે છે કે તેમણે એક પણ બિનજરૂરી શબ્દ લખ્યો નથી. છે ગાંધીજીનું ચારિત્ર ઘડવામાં મહત્ત્વનો ફાળો આપ્યો હતો. આ બધા ઉપરાંત શ્રીમદ્જીએ લખેલા પત્રોમાંથી તેમની છે હું શ્રીમદ્જીમાંથી અખૂટ પ્રેરણા લઈને ગાંધીજીએ અહિંસા, સત્ય, આત્મિક ઉત્ક્રાંતિ જાણવા મળે છે. તેમના પત્રોમાં તેમના પરમ હું @ બ્રહ્મચર્ય, પરિગ્રહ પરિમાણ, તપશ્ચર્યા વગેરે અપનાવ્યાં હતાં. ઉદાત્ત આંતર જીવનનું સુરેખ ચિત્ર અંકિત થાય છે. કાળક્રમ
| વર્ષો સુધી ચાલેલો એ આધ્યાત્મિક સંબંધ એવો પરિણમ્યો અનુસાર ઉપલબ્ધ પત્રોમાંથી શ્રીમદ્જીના વિચારોમાં કયા ← હતો કે જેના ફળસ્વરૂપે ગાંધીજીની અધ્યાત્મભીડમાં શ્રીમદ્જી પ્રકારના ફેરફાર ક્યારે થયા હતા, તેમના ઉત્તરોત્તર રેં ૬ વિશ્વાસનું – પૂછવાનું ઠેકાણું બન્યા હતા. આ આધ્યાત્મિક આત્મવિકાસની ધારા કેવી રીતે વહી હતી, તેમણે વીતરાગતા ? મૈં ભીડના સમયે તેમણે પોતાની શંકાઓ પત્ર દ્વારા શ્રીમજી સમક્ષ ભણી કેવી દોટ મૂકી હતી તથા તેમના વિશિષ્ટ ગુણો કઈ રીતે જુ મૂકી. આત્મા, કર્મ, મોક્ષ, ઈશ્વર અને તેનું જગતકર્તુત્વ, વેદ, ખીલતા ગયા હતા તે જાણવા મળે છે. તેમના પત્રોમાં તેમના કુ છે ગીતા, પશુયજ્ઞ, પુનર્જન્મ, ભક્તિ, વિશ્વનો પ્રલય, સર્પ કરડવા સ્વસંવેદનની ઝાંખી થાય છે અને તે દ્વારા તેમના હૃદયમાં ડોકિયું ; કે આવે ત્યારે શું કરવું? વગેરે ૨૭ પ્રશ્નો ગાંધીજીએ આફ્રિકાથી કરવાનું માધ્યમ પ્રાપ્ત થાય છે. દરેક વર્ષ દરમ્યાન લખાયેલા ૪ પત્ર દ્વારા શ્રીમદ્જીને પૂછ્યા. શ્રીમદ્જીએ ગાંધીજીને વ્યવસ્થિત, પત્રોમાંની શ્રીમદ્જીની સહી, પત્રોની સંખ્યા, પત્રમાંનું લખાણ હું વિશદ, તર્કયુક્ત અને ધર્મનિષ્ઠ જવાબો આપ્યા. એના મનનથી આદિ દ્વારા તેમની વર્ધમાન થતી આત્મદશા પ્રગટ થયા વિના હું ૨. ગાંધીજીની મૂંઝવણ ટળી ગઈ અને સંતોષ થયો. શ્રીમદ્જીના રહેતી નથી. ૐ સમયસરના માર્ગદર્શનથી ગાંધીજી ધર્માતર કરતાં અટકી ગયા. શ્રીમદ્જીના પત્રોમાંથી તેઓ આત્મશુદ્ધિ માટે કેવો ઉચ્ચ છે મૈં શ્રીમદ્જી સાથેના પત્રવ્યવહારની ગાંધીજી ઉપર આવી કોટિનો પુરુષાર્થ કરતા હતા, તેનો સહેજે ખ્યાલ આવે છે. પોતે જૈ હું કલ્યાણકારી અસર થઈ. શ્રીમદ્જીનું આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શન ન પાઠવેલા સંવેદનમય પત્રોમાં તેમણે પોતાનું હૃદય ઠાલવ્યું હોવાથી હું મેં હોત તો ગાંધીજી આફ્રિકાથી માઈકલ” અથવા “મોહમ્મદ’ થઈને તેમની ઊર્ધ્વગામી આત્મદશાની ઝાંખી થાય છે. વળી, આ પત્રો જૈ પાછા આવત, પણ “મોહનદાસ’ તો ન રહેત. શ્રીમદ્જીએ તે તે વ્યક્તિઓને અંગત રીતે, પ્રસિદ્ધિના હેતુ વિના લખાયેલા કુ
ગાંધીજી ઉપર ઘણા પત્રો લખ્યા હતા. એ વાત ચોક્કસ છે કે હોવાથી તેમાં પૂરેપૂરી નૈસર્ગિકતા જળવાઈ રહી છે. જો આ પત્રો છું પ્રબુદ્ધ જીવન ધાન્યાદિકમાં વ્યાપારથી થતી અસંખ્ય હિંસા સંભારી ન્યાયસંપન્ન વ્યાપારમાં આજે તારું ચિત્ત ખેંચ. પ્રબુદ્ધ જીવન
8 પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ૪ પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવતઃ જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ક્ષ પ્રબુદ્ધ
