________________
પ્રબુદ્ધ જીવ ર ોગી શ્રી પૃષ્ઠ ૯૬ % પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ક્યૂ માર્ચ ૨૦૧૭ દ્રિજી વિર જ પ્રબુદ્ધ જીવન
શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષક HR પ્રબુદ્ધ
# વડે મોક્ષપ્રાપ્તિ, એમનો પુરુષાર્થ હતો સર્વાશે રાગદ્વેષ મુકત જ્ઞાનીનાં લક્ષણો, ત્યાગ-વૈરાગ્ય અને આત્મજ્ઞાનનો અન્યોન્ય 88 રે થવાનો. ભાડે મળેલા મનુષ્યશરીર વડે મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવાનું જ સંબંધ, આત્માર્થી અને મતાર્થીનાં લક્ષણો, સરુનાં લક્ષણો, રે હું કર્તવ્ય અને ગંતવ્ય હોય તો એ માટે આંતરસાધનામાં વિઘ્નરૂપ એમનું શરણ, નિજ સ્વરૂપની પ્રાપ્તિમાં એમની સહાય, આત્માના ૬ હું બનતાં અંતરાયોનો ત્યાગ કરવામાં એમની ખુમારી અને ખુદ્દારી અસ્તિત્વ વિશેની શિષ્યની શંકા અને તેનું આપવામાં આવેલું છું ( હતી. તેથી દેહને લક્ષ્ય પ્રાપ્તિનું સાધન ગણી, અનાયાસ પ્રાપ્ત સમાધાન, આત્મા નિત્ય છે કે કેમ? શંકા અને સમાધાન, આત્મા છે ક્રૂ થયેલી વિદ્યાઓનો અને વેપારવણજનો વ્યાસંગ છોડી, સર્વ કર્મનો કર્તા છે કે કેમ: શંકા અને સમાધાન, કર્મનું ભોકતાપણું : હૈ સંબંધબંધન છેદીને એકાંતિક આંતરસાધનામાં રત રહેવાનું શહૂર શંકા અને સમાધાન, જીવનો કર્મથી મોક્ષ: શંકા અને સમાધાન, કે એમણે દાખવ્યું હતું.
મોક્ષનો ઉપાયઃ શંકા અને સમાધાન, મોક્ષમાં જાતિ-વેષનો ભેદ જ સાત વર્ષની વયે નિહાળેલી મરણઘટનાથી જાગ્રત થઈ, સોળ નહીં, જિજ્ઞાસુનાં લક્ષણો, પરમાર્થ સમકિત, ચારિત્ર, કેવળજ્ઞાન ૪ વર્ષની વયે “કોણ છું? ક્યાંથી થયો? શું સ્વરૂપ છે મારું ખરું? અને અનાદિ વિભાવનો નાશ, ધર્મનો મર્મ, આત્માનું ખરું સ્વરૂપ, કે કોના સંબંધે વળગણા છે? રાખું કે પરિહરું?' એનો શાંતભાવે શિષ્યને બાધબીજ પ્રાપ્તિ, છ પદના ઉપદેશનું રહસ્ય, સદ્ગુરુ કે
વિચાર -વિવેક કરવા લાગેલા અને અઢારની વયે “અપૂર્વ અવસર પરત્વે શિષ્યની અપૂર્વ ભક્તિ, શિષ્યના પ્રતિભાવો અને ? હું એવો ક્યારે આવશે, ક્યારે થઈશું બાહ્યાંતર નિગ્રંથ જો’ એવી ઉપસંહાર.
ધખનામાં જીવતા, ઓગણીસથી સત્તાવીસની વયે ગૃહસ્થાશ્રમ વેદાંતના તમામ ગ્રંથોનો વિષય છે આત્મતત્ત્વ અને ૨ ૪ અને વેપારવણજના કાળને ઉપાધિકાળ અનુભવતા, અઠ્ઠાવીસથી મોક્ષતત્ત્વની પ્રાપ્તિ. આ રચનાનો વિષય પણ એ જ છે. એની શું 3 તેંત્રીસની વય સુધી મનવાંછિત તપશ્ચર્યામાં આગળ ધપેલા આ નિરૂપણ પદ્ધતિ પણ ઉપનિષદોની માફક ગુરુ-શિષ્યની સંવાદની હું ૬ જીવની જીવનધાતુ સરેરાશ મનુષ્યથી જુદી હતી. એ તપસ્વી પુરુષે છે. શિષ્ય દ્વારા ગુરુને આત્માના સ્વરૂપ, આત્માના કતૃત્વ, હું પોતાની તપશ્ચર્યા વડે જે દેવત ખીલવ્યું તે અનન્ય સાધારણ હતું. ભોસ્તૃત્વ, જીવનો કર્મથી મોક્ષ સંભવિત ખરો કે કેમ, મોક્ષનો છે - એ સમયે એમની દેહમનની દશા કેવી હતી, તે એમના ઉપાય શો-જેવા પ્રશ્નોના ગુરુએ એવા જ નાસાગ્ર (સીધા) અને ૪ ૐ શબ્દોમાં જ જોઇએ: “એક પુરાણપુરુષ અને પુરાણપુરુષની પ્રેમ મુદ્દાસર આપેલા ઉત્તરો, એવી પ્રશ્નોત્તરની રીત વેદાંતનાં ગ્રંથો છે
સંપત્તિ વિના એમને કંઈ ગમતું નથી. એમને કોઈ પદાર્થમાં જેવી જ છે. એમાં વેદાંતની માફક કર્મ અને ધર્મનાં રહસ્યોનું હું શણ રુચિમાત્ર રહી નથી...જેમ હરિએ ઈચ્છેલો ક્રમ દોરે તેમ દોરાઈએ નિરૂપણ છે, સદ્ગુરુની અનિવાર્યતા અને ઉપકારકતાનું આલેખન
છીએ. હૃદય પ્રાયે શૂન્ય જેવું થઈ ગયું છે...એક પ્રકારે પૂર્ણ ઘેલછા છે. આયુર્વેદ જે રીતે ચાર આર્ય સત્યો દ્વારા જ્ઞાન આપે છે : (૧) હું છે...જેનું ઠેકાણું નથી એવી અમારી દશા છે...અમારો દેશ હરિ રોગ છે. (૨) રોગનું કારણ છે. (૩) તેનું નિદાન છે. (૪) તેનો શું છે, જાત હરિ છે, કામ હરિ છે, દેહ હરિ છે, નામ હરિ છે, સર્વ ઉપચાર છે. એ જ રીતે બૌદ્ધદર્શન જે ચાર આર્ય સત્યો દ્વારા જ્ઞાન
હરિ છે” જો આ શબ્દો શ્રીમના છે એમ જાણતા ન હોઇએ તો આપે છે : (૧) જીવનમાં દુઃખ છે. (૨) દુ:ખનું કારણ છે. (૩) આ જૈ આપણે એને ચૈતન્ય મહાપ્રભુ, મીરાં, અંડાલ, લલ્લ, દાદુ કે તેનું નિદાન શક્ય છે. (૪) તેનો ઉપચાર છે. એ જ રીતે આ જ & દયાળના જ માનીએને!
રચનામાં શ્રીમદ્ આત્માસંબંધી જ્ઞાન આપવા છ આર્ય સત્યો પ્રગટ પોતે અપેક્યો હતો એવો અપૂર્વ અવસર જ્યારે આવશે ત્યારે કરે છે : (૧) આત્મા છે. (૨) તે નિત્ય છે. (૩) તે કર્તા છે. (૪) દૈ પોતાની દશા કેવી હશે, એના વિશે એક પત્રમાં તેઓ લખે છે: કર્તા હોવાથી તે પરિણામોનો ભોકતા પણ છે. (૫) કર્મબંધનથી ; ‘રોમ રોમ ખુમારી ચડશે, અમરવરમય જ આત્મદૃષ્ટિ થઈ જશે. મુક્તિ શક્ય છે. (૬) આત્માનો મોક્ષ છે, એનો ઉપાય પણ છે. જે
એક ‘તુંહિ તુહિ’ મનન કરવાનો પણ અવકાશ નહીં રહે ત્યારે આત્માને વિષય બનાવી એના ઉદ્ધાર સુધીના સોપાનો - અમરવરના આનંદનો અનુભવ થશે. અત્રે એ જ દશા છે. રામ દર્શાવતો આ ગ્રંથ, વેદાંતના પાયારૂપ ઉપનિષદો જેવો જ છે હું હૃદયે વસ્યા છે, અનાદિનાં ખસ્યાં છે. સુરતી ઇત્યાદિક હસ્યાં ઉપનિષદ ગ્રંથ છે. એમાં કોઈ એક ધર્મ, સંપ્રદાય, પંથ કે મતની હું છે. આ પણ એક વાક્યની વેઠ કરી છે.'
વાત નથી. એમાં તમામ પાર્થિવ બાબતોથી ઉપરવટ જતી છું શ્રીમના પોતાના જીવનકવનમાં આ દર્શનો કેવાં વણાઈ પારમાર્થિક અંતિમ સત્યની વાત છે. જે અનુભૂતિમૂલક છે, હું જ ગયાં હતાં તે આપણે જોયું. હવે એક સમર્થ ઉદાહરણ વડે ધારણામૂલક નથી. એટલે તો “આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર' ગ્રંથને ૬ { આપણી સ્થાપનાને દૃઢ કરીએ. ઓગણત્રીસની વયે એક જ બેઠકે આદરણીય પંડિત સુખલાલજીએ “આત્મોપનિષદ' કહીને $ એમણે રચેલું આત્મસિદ્ધિ નામનું નાનું ગ્રંથપ્રકરણ એમના વેદાંતી ઓળખાવ્યો છે. અન્ય શતાધિક ઉપનિષદોનું પ્રકાશન કરનાર છે અને દાર્શનિક વિચારનો ઉત્તમ નમૂનો છે. ગુજરાતી ભાષામાં અમદાવાદના સસ્તું સાહિત્યવર્ધક કાર્યાલયે “આત્મોપનિષદ' નામે જ $ દોહરા છંદમાં ૧૪૨ ગાથાઓમાં રચેલા આ કાવ્યના નિરૂપ્યમાણ જ એનું પ્રકાશન કર્યું છે. અને પંડિત સુખલાલજી ઉપરાંત, કાનજી- 3 $ વિષય ઉપર જ ઈષત્ દૃષ્ટિપાત કરીએ. ક્રિયાજડ અને શુષ્ક
(વધુ માટે જુઓ અનુસંધાન પાનું ૯૩) પ્રબુદ્ધ જીવતા તેમ નવું વૈર વધારીશ નહીં, કારણ વૈર કરી કેટલા કાળનું સુખ ભોગવવું છે એ વિચાર તત્ત્વજ્ઞાતાઓ કરે છે. પ્રબુદ્ધ જીવત
હું પ્રબુદ્ધ જીવત જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિરોષક BR પ્રબુદ્ધ જીવત જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ
પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવતા : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિરોષક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ
