________________
પ્રબુદ્ધ જીવત જ ગી શ્રી માર્ચ ૨૦૧૭ % પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક
પૃષ્ઠ ૯૧
જી વિશે
જ પ્રબુદ્ધ જીવત
હું ભાવ.”
પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવો : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિરોષક # પ્રબુદ્ધ
કે ઓળખવા માટે કોઈ જુદું એંધાણ નથી. શું આત્મા છે? દેહ જ છે. તેનું સેવન કરતાં નશો ચડે છે. અરણીના કાષ્ટના ઘર્ષણથી ,
આત્મા છે; એવી અભ્યાસુ શિષ્યની ધારણાનું ગુરુ દ્વારા કારણ અગ્નિ ઉત્પન્ન થાય છે અર્થાત્ અગ્નિ તત્ત્વ તેમાં સમાયેલું છે. શું દર્શાવી ખંડન થાય છે.
પૃથ્વી આદિ ભૂતોમાં ચૈતન્ય નથી માટે તેના સમૂહથી આત્મા છુ ‘ભાસ્યો દેહાધ્યાસથી, આત્મા દેહ સમાન;
ઉત્પન્ન ન થાય. વળી, દેહ પ્રથમ ન બને પરંતુ જીવ ઉત્પત્તિના પણ તે બન્ને ભિન્ન છે, જેમ અસિને સ્થાન.'...૫૦. સમયે ઓજ આહાર ગ્રહણ કરી તે શક્તિ દ્વારા શરીરની ઉત્પત્તિ ?
આત્મા અને દેહનો ચિરકાળનો સંબંધ છે. વાટે વહેતાં જીવ કરે છે. આજનું વિજ્ઞાન પણ ત્રણ માસના ગર્ભમાં આત્માનો ? પાસે તૈજસ-કાશ્મણ શરીર હોય છે. અનંતકાળ પ્રવાહમાં ‘દેહ નિષેધ કરે છે પરંતુ આત્મા વિના ગર્ભની વૃદ્ધિ થાય કઈ રીતે?
તે જ હું છું.' એવી નિરંતર સ્મરણદશાની કારણે દેહ અને આત્મા બૌદ્ધ દર્શનના પ્રભાવથી શિષ્ય આત્માને ક્ષણિક (ગા. ૬૬) ૬ ૐ એકરૂપ ભાસે છે પરંતુ આ બન્ને સ્વતંત્ર દ્રવ્યો છે. આત્મા ચૈતન્ય માને છે. ગુરુ શંકાનું સમાધાન કરતાં કહે છે,
સ્વરૂપ છે. દેહ જડ છે. પુરુષની મ્મરમાં લટકતી તલવાર ‘દેહ માત્ર સંયોગ, વળી જડ રૂપી દશ્ય'...૬૨ જ મ્યાનમાં સમાઈ જતાં માત્ર મ્યાન રૂપ દેખાય છે, તેમ જીવ જે દેહ તે પરમાણુઓનો સંયોગ છે. દેહ અને આત્માઓનો , છે શરીરમાં જાય તેના નામે, વ અને જાતિએ ઓળખાય છે. અવિનાભાવી સંબંધ નથી પરંતુ સંયોગ સંબંધ છે. પરંતુ આત્મા હું ૨ શ્રીમદ્જી કહે છે
કોઈ સંયોગથી ઉત્પન્ન થતો નથી. ચૌદ પ્રકારના સંમૂર્છાિમ જીવને છુ | ‘જડ-ચેતન બે ભિન્ન છે, એકપણું પામે નહીં ત્રણે કાળ દ્રવ્ય જન્મ લેવા લાયક પરિસ્થિતિનું નિર્માણ થતાં જીવો તેમાં જન્મે શું
અને તેમાં જ મરે છે પરંતુ કોઈ નવો આત્મા ઉત્પન્ન થતો નથી. હું | ત્રણે કાળમાં જડ કદી ચેતન ન બને અને ચેતન કદી જડ ન આજે વિજ્ઞાને રોબોટ બનાવ્યો છે. તેમાં માનવ શરીર કરતાં ૬ હું બને. હવે માર્મિક દલીલ કરતાં ગુરુ કહે છે
વધુ કામ કરવાની ક્ષમતા જરૂર છે પરંતુ જીવત્વની ખામી છે. હું “આત્માની શંકા કરે, આત્મા પોતે આપ.'..૫૮ તબાપ...૧૮
જીવની નિત્યતાની સિદ્ધિ કરતાં ગુરુદેવ કહે છેઆત્મા નથી એવો સંદેહ કરનાર પણ ખુદ આત્મા જ છે. કેવું ‘ક્રોધાદિ તરતમ્યતા, પૂર્વ જન્મ સંસ્કાર તે.'...૬૭ હું સખેદાશ્ચર્ય! પુદ્ગલાનંદી પોતે પોતાને જ ભૂલી ગયો છે. આવું જગતમાં દેખાતી વિભિન્નતા, વિચિત્રતા તે ગત જન્મના છે 5 સંવેદન આત્મા સિવાય થાય જ નહીં. જેમ અરીસામાં પડતા સંસ્કાર છે. સાપમાં ફૂંફાડો મારવાના સંસ્કાર, પ્રાણીઓમાં , હું પ્રતિબિંબમાં પ્રતિબિંબિત પદાર્થનો અવશ્ય સ્વીકાર કરવો જ પડે, કષાયોની ઓછી-વધુ માત્રાનું મુખ્ય કારણ પૂર્વ જન્મના કર્મ છે. હું તેમ શંકા-જિજ્ઞાસા આદિ ઉડતી લહેરમાં આત્માને સ્વીકારવો પૂર્વ જન્મનું શરીર સાથે નથી આવતું પરંતુ આત્મા કાયમ રહે છે શું
જ પડે છે. દેહ જડ છે તેથી તેમાં જ્ઞાનશક્તિ નથી. જ્ઞાનનો તેથી તે સંસ્કારો સાથે આવે છે. કર્માનુસાર આત્મા ચારે કે # સ્રોત્ર ચૈતન્ય (આત્મા)માં જ હોય છે.
ગતિઓમાં પરિભ્રમણ કરે છે પરંતુ આત્મ તત્ત્વ દરેક અવસ્થામાં હું = આત્માના અસ્તિત્વની શ્રદ્ધા કરાવી શ્રીમદ્જી આત્માની સાથે અને એકરૂપ રહે છે. ઉત્પત્તિ અને નાશ પદાર્થના પર્યાયમાં રે નિત્યતાનું પ્રતિપાદન (ગા. ૬૦ થી ૭૦) કરે છે.
થાય છે. દ્રવ્ય (આત્મા) શાશ્વત રહે છે. આત્મા અનાદિ અનંત છે. ચાર્વાક દર્શનના સિદ્ધાંતથી પ્રભાવિત થયેલા શિષ્ય કહે છે. તેનો કદી નાશ થતો નથી. | ‘દેહ યોગથી ઉપજે, દેહ વિયોગે વિનાશ'...૬૦
આત્માને ક્ષણિક કે અનિત્ય માનતાં કર્મ સિદ્ધાંતનો છેદ થશે, શું દેહ દ્વારા આત્માની ઉત્પત્તિ થાય છે અને દેહના વિનાશથી આત્માએ કરેલ સુકૃત્ય કે દુષ્કૃત્યનું ફળ કોને મળશે? સાધનાનું આત્માનો પણ નાશ થાય છે.
શું પ્રયોજન? સાધનાનું ફળ તેને ન મળતાં કોઈ બીજાને મળશે. - ચાર્વાક દર્શનાનુસાર પૃથ્વી, પાણી, તેઉ (અગ્નિ), વાઉ (વાયુ) આપણે વ્યવહારમાં પણ જોઈએ છીએ કે, “જે કરે તે પામે.” આમ, છે આ ચાર ભૂતોના સંયોગથી શરીર બને છે. તેમાં આત્મા નામનું દ્રવ્યથી આત્મા નિત્ય છે અને પર્યાયથી આત્મા અનિત્ય છે અર્થાત્ દર તત્ત્વ ઉત્પન્ન થાય છે. જેમ કે–ધતૂરાનાં ફૂલ, ગોળ ઇત્યાદિમાં આત્મા નિત્યાનિત્ય છે.
માદકતાનો ગુણ ન હોવા છતાં સર્વ પદાર્થો ભેગાં થતાં તેમાં ત્રીજા અને ચોથા સ્થાનમાં કર્તુત્વ અને ભોક્નત્વનું પ્રતિપાદન ૬ હું માદકતા આપોઆપ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે, તેમ પૃથ્વી આદિ ચાર અને અકર્તુત્વ-અભોક્નત્વનું નિરસન છે. શું ભૂતોમાં ચૈતન્યશક્તિ નથી પરંતુ તેના સંયોજનથી ચૈતન્યશક્તિ શિષ્યની શંકા છે કે આત્મા અકર્તા અને અભોક્તા છે. ઈશ્વર છે * સ્વયં પ્રગટે છે.
દ્વારા જગતમાં સર્વ થાય છે. શિષ્યના માનસપટ પર સાંખ્ય, જૈન મતાનુસાર ધંતૂરાના ફૂલ, ગોળ આદિમાં નશીલો પદાર્થ વેદાંત અને યોગ-નેયાયિકનો પ્રભાવ વર્તાય છે.
પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક 8 પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ
પ્રબુદ્ધ જીવત
દિવસની ભૂલ માટે રાત્રે હસજે, પરંતુ તેવું હસવું ફરીથી ન થાય તે લક્ષિત રાખજે.
પ્રબુદ્ધ જીવંત
