________________
પ્રબુદ્ધ જીવ જ યોગી શ્રી પૃષ્ઠ ૯૨ % પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ૬ માર્ચ ૨૦૧૭ દ્રિજી વિર જ પ્રબુદ્ધ જીવત
૬ પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવત જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષક ## પ્રબુદ્ધ
વેદાંત દર્શનના મતે બ્રહ્મ સત્ય છે. જગત મિથ્યા છે. સિંહ જ્ઞાનતંતુઓ શિથિલ બની જાય છે. ઓપરેશનના ટેબલ ઉપર શા રે પાણીમાં પોતાનું પ્રતિબિંબ જોઈ ભ્રમિત થઈ જઈ આ બીજો સૂતેલા માણસને ડૉક્ટર એનેસ્થેસિયા આપે ત્યારે જ્ઞાનતંતુઓ છે
સિંહ છે એવું માની અહીંતહીં શોધે છે, તેમ માનવી અજ્ઞાન દશામાં સુષુપ્ત થતાં તે મૃતવત્ બની જાય છે. વળી, વિષનું સેવન કરવાથી મેં અબદ્ધ આત્માને બદ્ધ માની બંધનથી મુક્ત થવા તપશ્ચર્યાદિ મૃત્યુ થાય જ્યારે ઉત્તમ પદાર્થોનું સેવન કરવાથી જીવનશક્તિ છું
સાધના કરે છે. આ અજ્ઞાનદશા વેદાંતશ્રવણ, તત્ત્વજ્ઞાન અને કેવલ્ય વધે છે. પદાર્થોની અસર આત્માની સંવેદન શક્તિ ઉપર થાય છે, પણ * પ્રાપ્તિથી દૂર થાય છે.
તેમ શુભાશુભ કર્મોની અસર આત્મા ઉપર થાય છે. સાંખ્ય દર્શનાનુસાર પ્રકૃતિ અને પુરુષ બે મુખ્ય તત્ત્વ છે. પ્રકૃતિ “શુભ કરે ફળ ભોગવે, દેવાદિ ગતિમાંય; જ સત્ત્વ, રજસુ, તમન્, એમ ત્રિગુણાત્મક છે. પ્રકૃતિ જ કર્તા છે. અશુભ કરે નરકાદિ ફળ, કર્મ રહિત ન ક્યાંય.'...૮૮ [ જેમ નર્તકી નૃત્ય દેખાડી ચાલી જાય છે, તેમ પ્રકૃતિ કામાદિ રૂપ આત્મા શુભ કર્મના ફળ સ્વરૂપે દેવ-મનુષ્યની સુગતિ પ્રાપ્ત ૐ $ વિલાસો પુરુષને દેખાડી પાછી ફરે છે. પ્રકૃતિના વિકારોનો વિલય કરી સુખનો ઉપભોગ કરે છે. જ્યારે અશુભ કર્મના ફળ સ્વરૂપે શ થવો એ જ મોક્ષ છે. જો પુરુષ પ્રથમથી જ શુદ્ધ હોય તો નરક- તિર્યંચ જેવી દુર્ગતિમાં જઈ તે દુ:ખ ભોગવે છે. આમ, a સાધના-આરાધનાથી શું સરે ?
ચારે ગતિઓનું પરિભ્રમણ ત્યાં સુધી ચાલુ રહે છે જ્યાં સુધી તે યોગ-નૈયાયિક દર્શનો આત્માના અસ્તિત્વને સ્વીકારે તો છે કર્મથી સર્વથા રહિત ન બને. આખરે શુભાશુભ કર્મ એ પણ આશ્રવ મૈં પરંતુ સૃષ્ટિના કર્તારૂપ ઈશ્વરમાં શ્રદ્ધા ધરાવે છે. તેમના મતે જ છે. શુભાશુભ ભાવોની નિવૃત્તિ વિના ગતિઓનું આવાગમન આ જગતમાં જે કંઈ પણ થઈ રહ્યું છે તે ઈશ્વરની પ્રેરણાથી જ થઈ ન અટકે. ગતિઓના છેદ વિના મોક્ષ ન મળે. જ રહ્યું છે તેથી જીવ કંઈ કરતો નથી પરંતુ ઈશ્વર તેની પાસે કરાવે આમ, આત્મા સ્વયં કર્મ કરે છે અને તેને ભોગવે પણ સ્વયં છે.
પંચમા સ્થાનમાં શ્રીમજી “મોક્ષ' છે એવી સિદ્ધિ કરતાં કહે ? | ગુરુદેવ શંકાનું નિરાકરણ (ગા. ૭૧થી ૭૮) કરતાં કહે છે. છે
આત્મામાં રાગ-દ્વેષનાં સ્પંદનો ઉઠે છે, ત્યારે તે કંપનમાં ચુંબકીય ‘તેહ શુભાશુભ છેદતાં, ઉપજે મોક્ષ સ્વભાવ.'...૯૦ $ શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. જે અવકાશમાં રહેલા કાશ્મણ વર્ગણાના શુભાશુભ ભાવોમાં પ્રવેશવું એ આત્માની વિભાવ દશા છે. આ પુગલોને પોતાની તરફ ખેંચે છે. આ કર્મ પુદ્ગો લોહચુંબકની માત્ર જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા (જોવું અને જાણવું) ભાવમાં રહેવું એ આત્માનો શe છે જેમ ખેંચાઈને આત્મા સાથે સંલગ્ન થાય છે. જડ કર્મોમાં સ્વયં સ્વભાવ છે. જ્ઞાતા દૃષ્ટા ભાવનો ચરમ વિકાસ થતાં શુદ્ધ સ્વરૂપ છે હું ખેંચાવાની શક્તિ નથી તેમજ અનાયાસે આત્માને વળગી પડતા પ્રગટે છે, જે સિદ્ધોનું સ્વરૂપ છે. તે જ આપણું સ્વરૂપ છે. તેનો હું
નથી. જો ચેતન (આત્મા) રાગાદિ ભાવો ન કરે તો કર્મથી બંધાય માર્ગ બતાવતાં શ્રીમદ્જી કહે છેનહીં. આમ, કર્મબંધ આત્માની પ્રેરણાશક્તિથી થતો હોવાથી ‘દેહાદિક સંયોગનો, આત્યંતિક, વિયોગ; * જીવ કર્મનો કર્તા બને છે. ભાવ કર્મ કારણ છે અને દ્રવ્યકર્મ તેનું સિદ્ધ મોક્ષ શાશ્વત પદે, નિજ અનંત સુખભોગ.'...૯૧ ૬ કાર્ય છે.
દેહ, ઈન્દ્રિય, મન આદિ સર્વ સંયોગોનો આત્યંતિક (પુન: $ જે વળી, કર્મનો કર્તા ઈશ્વર નથી કારણ કે ઈશ્વર એટલે પરમ સંયોગ ન થાય એવો પુરુષાર્થ) વિયોગ થતાં આત્મા શુદ્ધ સ્વરૂપને છે શું શુદ્ધ સ્વભાવ. જે એક ક્ષણ પણ વિભાવમાં ન જાય. માત્ર પોતાના આંબી શકે છે. આ અવસ્થા જ સિદ્ધપદ છે. જ્યાં સાદિ અનંતકાળ ૐ અખૂટ ઐશ્વર્યનો હંમેશાં આનંદ માણતો હોય આવો ઈશ્વર એકને સુધી રહી નિજ સ્વભાવના સુખભોગનો લ્હાવો લૂંટે છે. આ સારા અને બીજાને માઠા-નરસા કર્મની પ્રેરણા શા માટે આપે? ઉપાધ્યાયજીએ “ષસ્થાન ચોપાઈ’માં મોક્ષના ચાર કારણો માટે ઈશ્વર કર્તુત્વ ઘટી શકતું નથી.
દર્શાવ્યા છે. વ્યવહાર નયથી સંસારી આત્મા કર્મનો કર્તા છે. નિશ્ચય નયથી (૧) પૂર્વ પ્રયોગઃ કુંભાર લાકડીથી જોરથી ચાકડો ઘુમાવે છે. આત્મા જ્ઞાનોપયોગ અને દર્શનોપયોગ ગુણોનો કર્તા-ભોકતા લાકડી ખસેડી લેવા છતાં ચાકડો ફરતો રહે છે, તેમ કર્મથી મુક્ત ૬ છે. શુદ્ધ નિશ્ચયનયથી આત્મા અકર્તા છે, જે નિર્વિકલ્પ સિદ્ધદશા આત્મા એક સમય ગતિશીલ રહે છે. તે એક સમયમાં સિદ્ધશિલાએ હું
લોકાગ્રભાગે પહોંચે છે. શ્રીમદજી આત્માના ભોસ્તૃત્વ સંબંધી કહે છે
(૨) અસંગદશા: માટીનો લેપ કરેલ તુંબડું માટી ઓગળી જતાં હૈ ‘ઝેર સુધા સમજે નહીં, જીવ ખાય ફળ થાય;
પાણીની સપાટી પર તરે છે, તેમ કર્મનો સંગ દૂર થતાં જીવ જે એમ શુભાશુભ કર્મનું, ભોકતાપણું જણાય.'...૮૩ લોકાકાશની ઉપલી સપાટીએ ગમન કરે છે.
મદિરાના સેવનની માનવી ઉપર અસર થાય છે. તેના (૩) બંધ વિચ્છેદઃ કોષમાં રહેલું એરંડાનું બીજ કોષનું બંધન છે પ્રબુદ્ધ જીવતો અયોગ્ય રીતે આજે તારી કોઈ શક્તિનો ઉપયોગ કરીશ નહી,-મર્યાદાલોપનથી કરવો પડે તો પાપભીરુ રહેજે. પબુદ્ધ જીવન
8 પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રોજચંદ્રજી વિશેષાંક શ૪ પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવનઃ જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિરોષક # પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક શા પ્રબુદ્ધ
