________________
પ્રબુદ્ધ જીવ જ યોગી શ્રી પૃષ્ઠ ૫૬ % પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ૬ માર્ચ ૨૦૧૭ દ્રિજી વિર જ પ્રબુદ્ધ જીવન
BE ચાહક બનાવે તે જ ધર્મ. આંતરિક પરિવર્તન, આંતરિક ધર્મ માટે ગરબીના પગલાં માંડતી નારીનું એક પગલું ભક્તિનું તો બીજું જ છે જેમણે ક્રાંતિ કરી તેવા જીવંત ધર્મમૂર્તિ શ્રીમદ્જી માત્ર ૩૩ વર્ષના જ્ઞાનનું છે. $ ટૂંકા આયુષ્યમાં જેઓ સર્વોત્કૃષ્ટ શાંત રસમય સન્માર્ગને પામી વિખ્યાત સાહિત્યકાર મેથ્ય આર્નોલ્ટે કહ્યું છે કે “સાહિત્ય એ છે હૈ ગયા, અહીં રસમીમાંસક તરીકે ઉપસી આવે છે.
જીવનની સમીક્ષા છે.” જીવનનાં તમામ પાસાંઓને, ક્ષેત્રોને જે શું ભાગ-૨માં નારીચેતનામાં સમાવિષ્ટ સામાજિક અને કેળવણી આવરી લે છે. જેમાં વિજ્ઞાન, મનોવિજ્ઞાન, રાજકારણ, ઇતિહાસ, ફ અંગેનો દૃષ્ટિકોણ આવે છે. અહીં જ્ઞાનને કેન્દ્રમાં રાખીને સાત ધર્મ, લલિતકલાઓ, ફિલસૂફી, અધ્યાત્મ સમાવિષ્ટ છે. સાહિત્ય ૬ ગરબીઓ રચાયેલી જોવા મળે છે. આ ગરબીઓમાં જ્ઞાનસંદર્ભ અધ્યાત્મની જનની છે. કે જોવા મળે છે. તેમાં વિદ્યા, કેળવણી, સુગ્રંથ વાંચવા વિશે વિગેરે સત્ય વિષયક ગરબીમાં તેની પ્રધાનતા દર્શાવતા તેઓ કહે ૐ વિષયો સાથે સંતકવિએ અભણ સ્ત્રીને ધિક્કાર આપવા વિશે છે: કું પણ લખ્યું છે.
સત્યમેવ નયતે' જ વાક્ય વેદનું રે લોલ; #g ‘વિદ્યા અને કેળવણી સંબંધી’ વિશેની ગરબી “મારું સોનાનું ખરું લાગે છે એ જ, સત્ય ભેદનું રે લોલ. (પાનું ૩૪) શું છે બેડું રે, છેલછબીલા છોગાળા'-એ દેશી રાગ પર રચાયેલી ગરબીમાં સંસ્કૃતનાં શ્લોકનો પ્રયોગ કરી તેનું માહાત્મ સંતકવિ 8 શું છે. સુંદર રાગ અને દરેક પંક્તિ પાછળ “વિદ્યામાં છે ગુણ બહુ'ની અહીં કરે છે. શ્રીમદ્જીથી માત્ર પોણા બે વર્ષ નાના ગાંધીજીની હું ૬િ પુનરુક્તિથી વિદ્યાનું સ્થાન અને તેની દૃઢતા જણાય છે. યાદ અહીં આવી જાય છે. જેમણે શ્રીમદ્જીની પ્રેરણાથી અહિંસા, ૪ ૬ શ્રીમદ્જીની બધી જ ગરબીઓમાં ઉત્તમ પ્રાસાનુપ્રાસ જોવા મળે સત્ય, બ્રહ્મચર્ય, પરિગ્રહ પ્રમાણ, તપશ્ચર્યા, પ્રાર્થના ઇત્યાદિ ગુણો રે જ છે. દરેક પંક્તિના અંતે સમાન પ્રાસવાળા શબ્દોથી તેમણે અપનાવ્યા હતા. ગાંધીજી સંતકવિના ગુણાનુરાગી બન્યા હતા. 5 અંત્યાનુપ્રાસ પ્રયોજ્યા છે.
ભાગ-૪: સબોધ-શતકમાં “સદગુણી સજ્જની વિષે હું ‘વિદ્યા છે સુખરૂપ સારી રે, વિદ્યામાં છે ગુણ બહુ; ઓધવજી કહેજો સંદેશો શ્યામને’ એ દેશી પ્રચલિત રાગ છે. કેવળ ૬
એ દિવ્ય ચક્ષુ દેનારી રે, વિદ્યામાં છે ગુણ બહુ.” (પાનું ૧૯) નિર્વિકાર છતાં પરબ્રહ્મ પ્રેમમય પરાભક્તિને વશ છે. આ જ
ભગવાને માનવીને ચર્મચક્ષુ તો આપ્યા છે પણ વિદ્યા થકી અવસ્થામાં, બ્રહ્મમાં નિરંતર ચર્યા કરનાર સત્પુરુષ પણ જે અંતર્થક્ષની વાત તો સદ્ગુરુ જ લાવી શકે. તેઓ નારીને વિદ્યા લોકકલ્યાણને વશ છે. દેહમાં રહીને ‘સ્વરૂપ'નો સાક્ષાત્કાર છે હું સાથે મૈત્રી કેળવવાનું કહે છે. જન્મયોગી એવા શ્રીમજીની વૃત્તિ- કરનારની જ આ વાણી હોઈ શકે, “જે સ્વરૂપ સમજ્યા વિના હું છું વલણ અંતર્મુખી હોય તથા તેમની રૂચિ-પ્રવૃત્તિનું ધ્રુવબિંદુ પામ્યો, દુ:ખ અનંત..’ ધોળ રાગ પર આધારિત ૧૦૦ કડીની રે $ વિદ્યાલક્ષી આત્મલક્ષી હોય એ જ પ્રતીત અહીં થાય છે. કેળવણીને આ ગરબી નારી ચેતનાને આત્મચેતના આત્મજાગૃતિના હૈ હૈં તેઓશ્રી દેવ તણી દીકરી માને છે, અને તેથી જ કંકર પણ લક્ષ્મી સ્વરૂપાંતરણ (metamorphosis) સુધી લઈ જતી ગુજરાતની ચૂં દૂ થાય છે.
પ્રાદેશિક લોકકલા છે. આ લોકકલાના માધ્યમથી કવિશ્રી ‘સ્વ'ને હું È ભાગ-૩માં મૂલ્યબોધ વિશે વાત આવે છે. “રસો વૈ સદ:” એટલે જાણવું, સમજવું, “સ્વ” વિષેની સભાનતા, તેની શિક્ષા અને હૈ હું કે સર્વ રસનો અધિષ્ઠાતા એવો પરમરસ, એની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા કેળવણીના બીજ રોપે છે. સંગીત, નૃત્ય અને ગેયતાના તત્ત્વથી છે જેમનાં કર્મનું, ધર્મનું, શ્રમનું, મર્મનું, જેમની સમાધિનું સ્થાન છે અજ્ઞાન, મોહ, માયા, રાગના સ્તરેથી નારી વર્ગને વૈરાગ્ય, તે સ્વ થી સર્વમાં નિષ્કારણ વહે છે. આ ભાવની બોધક ગરબીઓ ઉપશમ તરફ વાળે છે. સત્ય, સુધરવા વિશે, વ્યાભિચારના દોષ ન કરવા વિશે છે. પુરુષ પર એ નર્કની, જાણો ખાણ જરૂ૨; શ્રીમદ્જી એક ગરબીમાં વર્ણવે છે:
એવા ક્ષણિક સુખમાં કેમ બનો ચકચુર. (પાનું ૪૬) હું રાવણ સરખો પણ મહારાય, રોળાણો એહ થી રે લોલ આ ‘સદ્ધોધકશતક' સરળ શબ્દોમાં માત્ર બે ત્રણ ચોપડી ? ૐ નહિ જેને નીતિ સહાય, ગયો તે દેહથી રે લોલ. (પાનું ભણેલી ૧૫૦ વર્ષ પહેલાંની નારીને ગૂઢ અર્થ વર્ણવી જાય છે.
વિદ્યાને ધારણ કરી ગર્વ ઓગાળવાનું કહે છે. મૂર્ખ મિત્ર કરતાં હૈ કું અનીતિના તોફાન આદરનારો ભલેને તે દશમુખી રાજા રાવણ બુદ્ધિશાળી શત્રુને સારો ગણી જ્ઞાનમાં ચિત્ત પરોવવાનું કહે છે. કું શું પણ કેમ ન હોય અંતે શ્રીરામના હાથે પરાજિત થયો. શ્રીમજીની સુસંસ્કારી બાળકોને બનાવવા સાથે સાસુ-સસરા અને હૈ હું હૃદયંગમતા, બૌદ્ધિકતા, તાર્કિકતા, સંસારી જીવોને નીતિના કુટુંબીજનોની સેવા કરવાનું કહે છે. પતિની સેવાને તીર્થ સાથે કુ હું માર્ગે દોરે છે. તેઓ પોતાને નીતિના દાસ ગણાવે છે. જીવનરૂપી સરખાવીને મોહ ન કરવાનું કહે છે. સારી સ્ત્રીને સજ્જનીના હું પ્રબુદ્ધ જીવત વચન શાંત, મધુર, કોમળ, સત્ય અને શોચ બોલવાની સામાન્ય પ્રતિજ્ઞા લઈ આજના દિવસમાં પ્રવેશ કરજે. પબુદ્ધ જીવત
પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાતયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિરોષક # પ્રબુદ્ધ
8 પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ૪ પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવતઃ જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ક્ષ પ્રબુદ્ધ
