________________
પ્રબુદ્ધ જીવ યોગી શ્રી પૃષ્ઠ ૬૦ % પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ૬ માર્ચ ૨૦૧૭ દ્રિજી વિર જ પ્રબુદ્ધ જીવત
૬ પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવત જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષક ## પ્રબુદ્ધ
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આ રચના હિંદી ભાષામાં કરી છે. ગુરુગમનું માર્ગ બતાવનાર સગુરુના ચરણની ઉપાસના જ શ્રેષ્ઠ ઉપાય રે ગોરવ ગાતા આ કાવ્યની રચના એમણે વિ. સં. ૧૯૪૭ના અષાઢ છે. જે સગુરુના ચરણને સેવે છે અર્થાત્ એમની આજ્ઞાનું આરાધન છે હું માસમાં કરી હતી. આ કાવ્ય છ દોહરાનું છે. એમાં શ્રીમદે કરે છે તેને આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ થાય છે. હૈ ગુરુગમનો અનન્ય મહિમા વર્ણવ્યો છે. જેને શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપની આત્મદર્શન કે આત્મસાક્ષાત્કાર કરવાની જેને ખરી તૃષા લાગી હૈં - પ્રાપ્તિ કરવી હોય તેને માટે ગુરુશરણ જ ઉપાય છે. હોય અર્થાત્ જેને તીવ્ર ઈચ્છા હોય તો તે તૃષા છિપાવવાનો છે કે જૈન ધર્મ તેમ જ બીજા ભારતીય ધર્મોમાં શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપની અર્થાત્ તે પરિપૂર્ણ કરવાનો અનાદિકાળથી એક જ ઉપાય છે કે હું ૨ પ્રાપ્તિ માટે, મોક્ષપ્રાપ્તિ માટે ગુરુનું મહત્ત્વ દર્શાવેલું છે. સુગડાંગ જ્ઞાની એવા સંગુરુ પાસેથી ગુરુગનની પ્રાપ્તિ કરવી. કે સૂત્રમાં પ્રથમ શ્રુતસ્કંધ, બીજા અધ્યયનમાં સુધર્મા સ્વામી આ ઉપાય કહ્યો છે તે કલ્પિત નથી, અયથાર્થ નથી પણ ૐ જંબુસ્વામીને ઉપદેશ છે કે, જગત આખાનું જેણે દર્શન કર્યું છે વાસ્તવિક છે. તેમજ તે વિભંગ એટલે કે વિપરીત, ભૂલ ભરેલો હૈ છે એવા મહાવીર ભગવાન, તેણે અમને આમ કહ્યું છે – ‘ગુરુના નથી અર્થાત્ મિથ્યા-અસત્ય નથી પણ ખરેખર સત્ય છે. અનેક હું # આધીન થઈ વર્તતા એવા અનંત પુરુષો માર્ગ પામીને મોક્ષપ્રાપ્ત પુરુષો આ પંચમકાળમાં પણ આ ઉપાય દ્વારા શાશ્વત, અખંડ 55 થયા.
એવા આત્મસ્વરૂપને પામ્યા છે, એનો અનુભવ પામીને કૃતાર્થ છે આચારાંગ સૂત્રમાં પણ કહ્યું છે
થયા છે. 'आणाएधम्मो आणाए तवो।'
પોતાના શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપને પામવા માટે ગુરુ ચરણની છું અર્થ: આજ્ઞાનું આરાધન એ જ ધર્મ અને આજ્ઞાનું આરાધન ઉપાસના કરવાનું કહીને હવે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આગળના દોહરામાં હું ૬ એ જ તપ.
ઘણી જ મહત્ત્વની વાત કરે છે કે જ્ઞાનીના સમાગમથી કે ૬ આવા ગુરુ જેની આજ્ઞાનું પાલન કરવાનું છે એ ગુરુના લક્ષણ શાસ્ત્રાભ્યાસથી જે કાંઈ જ્ઞાન મળ્યું છે તેનો તું બીજાને ઉપદેશ $ ૪ શ્રીમદ્ બતાવે છે – “આત્મજ્ઞાનને વિષે જેમની સ્થિતિ છે એટલે આપવા ન જા; કારણ કે તું હજુ સુધી તે ભૂમિકા સુધી, તે દશા હું છે પરભાવની ઇચ્છાથી જે રહિત થયા છે, વિષય અને માનપૂજાદિ સુધી પહોંચ્યો નથી. તારા આત્માને પ્રતિબોધવા માટે તે ઉપદેશને શું
ઇચ્છાથી રહિત છે, માત્ર પૂર્વે ઉત્પન્ન થયેલા એવા કર્મના ઉદયને ગ્રહણ કર. જે કાંઈ સત્કૃતનું પઠન-પાઠન, મનન-ચિંતવન થાય કે લીધે જેમની વિચરવા આદિ ક્રિયાઓ છે, જેમની વાણી અપૂર્વ છે તે માત્ર સ્વાધ્યાય અર્થે. સ્વાધ્યાય = સ્વ + અધ્યાય – પોતાના છે હૈ અર્થાત્ નિજ અનુભવ સહિત ઉપદેશ હોવાથી અજ્ઞાનીની વાણી અર્થે વિચાર કરવો. પોતાના આત્માને જિજ્ઞાસા, વિચાર, જ્ઞાન, હું શું કરતા પ્રત્યક્ષ જુદી પડે છે, ષદર્શનના તાત્પર્યને જાણે છે તે ધ્યાન, સમાધિ આદિ ઉત્તરોત્તર ભૂમિકા પ્રાપ્ત થાય અને અંતરીક્ષ રુ હું સદ્ગુરુના યોગ્ય લક્ષણ છે. સદ્ગુરુ કોને કહેવાય તો આખ ખુલે, એ માટે ઉપદેશ ગ્રહણ કરવાનો છે. અર્થાત્ જે પ્રકારે છે મેં એટલે સર્વ પદાર્થોને જાણી તેના સ્વરૂપનો સત્યાર્થ પ્રગટ કરનાર, પોતાનો આત્મા શુદ્ધ થાય તે પ્રકારે જ્ઞાનનો ઉપદેશ ગ્રહણ ફૂ 5 આવા આપ્તના પ્રરૂપેલા શાસ્ત્ર અનુસાર આચરણ કરવાવાળા, કરવો અને બીજાને ન આપવો. જ્ઞાનીનો દેશ અર્થાત્ નિવાસસ્થાન ૬ શું આપ્તના દર્શવેલા માર્ગે ચાલનારા તે સગરુ. સદ્ગુરુ એટલે તો સર્વથી ન્યારું, અગમ, અગોચર છે. શ્રી પૂજયપાદ સ્વામી શું ૬ નિગ્રંથ. આવા સગરુના ઉપદેશથી જે જિનનું સ્વરૂપ સમજે તે “સમાધિશતક' ગ્રંથમાં લખે છેહું પોતાના સ્વરૂપની દશા પામે; કેમકે શુદ્ધ આત્માપણું એ જ જિનનું ગ્રામોડરીમતિ ઠેઘા નિવાસીનાડભર્શનમાં B સ્વરૂપ છે. અથવા રાગ, દ્વેષ અને અજ્ઞાન જિનને વિષે નથી તે જ દ્રષ્ટનાં નિવાસસ્તુવિવિવત્તામૈવનિરવનઃ TIGરૂTI છે. શુદ્ધ આત્મપદ છે અને તે પદ તો સત્તાએ સર્વ જીવનું છે. અર્થ : જેમને આત્મસ્વરૂપનું દર્શન (અનુભવ) થયું નથી તેમનો પણ હું આ જ વાત શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આ કાવ્યમાં સમજાવે છે કે બાહ્ય જનમાં કે વનમાં એમ બે પ્રકારે નિવાસ છે, પરંતુ જેમણે આત્મા હું શું ચક્ષુથી અગોચર એવો શુદ્ધાત્મા અંતર્થક્ષુ વિના પ્રાપ્ત કરી શકાતો અનુભવ્યો છે તેમનો નિશ્ચલ નિવાસ તો કેવળ એક શુદ્ધ આત્મા જ છે. રુ ૐ નથી. ‘બિના નયન’ એટલે તત્ત્વલોચન વિના અર્થાત્ સગુરુના અસંગદશામાં વર્તતા જ્ઞાની ઉદયાનુસાર ઉપદેશ આપે તો તે જ હું બોધ વિના. ‘બિના નયન કી બાત' એટલે બાહ્ય ચક્ષુથી અગોચર યોગ્ય છે. જ્ઞાનીને ઉપદેશ કરવા છતાં પણ કર્તાપણું નથી. તેઓ ટૂં ૬ એવો શુદ્ધાત્મા જે જડ એવા દેહ અને ઇંદ્રિયોથી અતીત હોવાથી એનાથી નિર્લેપ રહીને ઉદયાધીન બોલે છે તેથી લેવાતા નથી, તે શું તે જડ નયનરૂપ નથી. આવો ઈન્દ્રિયાતીત આત્મા તત્ત્વલોચન દશા અગમ્ય, ઘણી ગહન છે. તેમનો ઉપદેશ જ્ઞાનદશાપૂર્વક રૅ ૬ વિના પ્રાપ્ત કરી શકાતો નથી. અર્થાત્ સ્વસ્વરૂપનો સાક્ષાત્કાર હોવાથી તેમ જ નિષ્કામ કરુણાથી મુક્ત હોવાથી મુમુક્ષુને કુ
થઈ શકતો નથી એના માટે તત્ત્વલોચનદાયક એવા નયન અર્થાત્ જ્ઞાનદશા પ્રાપ્ત કરાવવા સમર્થ સહાયક બને છે. જ્ઞાનીની સર્વ છે પ્રબુદ્ધ જીવતા સમજું છું કે એમ થવું દુર્ઘટ છે, તોપણ અભ્યાસ સર્વનો ઉપાય છે.
પ્રબુદ્ધ જીવત
પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ૪ પ્રબુદ્ધ જીવતા : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવતઃ જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ક્ષ પ્રબુદ્ધ
