Prabuddha Jivan 2017 03

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 57

પ્રબુદ્ધ જીવત જ ગી શ્રી માર્ચ ૨૦૧૭ ૬ પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક ધ્ર પૃષ્ઠ ૫૭ હજી વિશે ન બદ્ધ જીવત
ai પગ પૂજવાનું કહીને સુલક્ષણા બની વાંચન વ્યસન વધારવાનું ભુજંગી, ઈન્દ્રવજા, ઉપેન્દ્રવજા, મંદાક્રાંતા, દોહરા, હરિગીત, it
કહે છે. શ્રીમંતાઈના ગર્વથી આવતી લક્ષ્મીથી ચેતતા રહી માત્ર અક્ષરમેળ, માયામેળ ઈત્યાદિ વિવિધ છંદોમાં રચાયેલ છે. આ રે છે અને માત્ર વિનય ધારી ઈશ્વરની પ્રીતિ વધારવાનું સંતકવિ શ્રીમજી મહાપુરુષ જન્મજાત શીઘ્રકવિ, સંનિષ્ઠ સમાજસુધારક ભારતીય રે શું કહે છે.
સંસ્કૃતિના પ્રખર સમર્થનકાર, નિર્મળ ચારિત્રવાન, લોકોત્તર છું વાક્ય રસાત્મવં વાવ્ય” અર્થાત્ રસસમન્વિત વાક્યરચના તે સ્મરણશક્તિધારક હતા. ઉત્તમ કાવ્ય. નારીચેતનાના હૃદય, મન, ચિત્ત, આત્માના અવધાન સમયની શીર્ઘરચનાઓ, ધર્મ, ગુચ્છો, કાંકરો, રંગની સંસ્કારને જગાડવા સંતકવિનાં અંતઃકરણમાંથી વહેતો શુભપ્રવાહ પિચકારી, કર્મની ગતિ, મુનિને પ્રણામ, તૃષ્ણા, મોટાઈ, ઈંટ, હું * એ જ ઉપદેશરસ, જે નિરવદ્ય વહે છે. ગરબીમાં આવતી પંક્તિ કે પાણી, કલમ વિગેરેમાં વિષયનું વૈવિધ્ય જોવા મળે છે. તેમાં પણ હૈ પંક્તિખંડની પુનરાવૃત્તિથી વારંવાર એના સગુણોનું મનન, શ્રીમદ્જીની અસાધારણ પ્રતિભા, મર્મજ્ઞતા, કવિત્વશક્તિ, હૈ
ઘોલન, ભાવન, રસન, ચિંતન થાય. ગુજરાતી સંસ્કૃતિમાં કલ્પનાશક્તિ, તર્કપટુતા, પ્રજ્ઞા, સંસાર પ્રત્યે ઉદાસીનભાવ, ન ગરબીના માધ્યમથી, નૃત્ય દ્વારા વિવિધ અંગભંગીઓથી, અંગ ધર્મમય આચરણ, કામનાઓને કાબૂમાં લેવાની, કષાયોને હું ડોલનથી સમૂહમાં, એકસાથે “સ્વ” સાથે રહેવાની, દરેક નાથવાની વૈરાગ્યપ્રીતિ નજરાય છે, જે અહીં વર્તાય છે: શું ગુજરાતણોના માથે ગરબીરૂપી આત્મભાનનું તેજ પ્રકાશે એ જ ધર્મ વિના ધન ધામ, ધાન્ય ધૂળધાણી ધારો,
સંતકવિ શ્રીમદ્જીની સમાજ સુધારણાની મનોભાવના, ધર્મ વિના ધરણીમાં ધિક્કારતા ધરાય છે; કું કલ્યાણભાવના અહીં સિદ્ધ થાય છે. ગરબીની પરંપરાના ધર્મ વિના ધ્યાન નહીં, ધર્મ વિના જ્ઞાન નહીં,
ઢાળોમાં, લયમાં, હીંચ, હમચીમાં એક અગોચર તત્ત્વ કાર્યાન્વિત ધર્મ વિના ભાન નહીં, જીવ્યું કોના કામનું ? શું થાય છે. શ્વેત પદ્મ પર વીણાવાદન કરતી આરાધ્યાયની તઉપરાંત નારાજ છંદમાં “સ્વદેશીઓને વિનંતી', સવૈયામાં હું ૪ આદ્યશક્તિ વિદ્યાદેવીની ઉપાસનાથી શ્રુતલક્ષ્મીરૂપી મહાપુરુષોનાં ચરિત્રો દર્શાવતું ‘વીરસ્મરણ”, રોળાવૃત્તમાં હું સગુણસુમન નારી જાતિમાં શ્રી સંતકવિ ખીલવી જાય છે. “આર્યપ્રજાની પડતી’, ‘આર્યભૂમિના પુત્ર”, “ખરો શ્રીમંત શુ ત્રિગુણાત્મક શક્તિમાં જેમ મહાકાલી સંહાર કરે છે, તેમ અહીં કોણ?”, “સદ્ધોધકસૂચક પ્રાસ્તાવિક કાવ્ય', “હનુમાન સ્તુતિ' હૈ કે અજ્ઞાન, વહેમ, અંધશ્રદ્ધા, અવગુણ, કુરીતિ, સ્ત્રીની વિગેરે રચનાઓમાં સંતકવિ શ્રીમદ્જીની તત્કાલિન છે હું અવદશાનો, બાળલગ્નના દુષણનો, સ્ત્રીઓને ઢોરવત ગણી સમાજવ્યવસ્થામાં તત્ત્વનિષ્ઠા, ધર્મનિષ્ઠા સ્થાપિત કરવાનો હું આપવામાં આવતા દુ:ખનો સંહાર કરવાનો હતો.
આશય દૃષ્ટિગોચર થાય છે. બિનસાંપ્રદાયિકતાનો ઉત્તમ ગુણ, ? $ “સુબોધસંગ્રહ'ના અન્ય પદો
સ્ફટિક જેવું નિર્મળ પારદર્શક, વૈરાગ્યસભર વ્યક્તિત્વ અને જીવન છે ← અવધાન કાવ્યોઃ “સુબોધસંગ્રહમાં લગભગ ચાલીસ જેટલી અહીં ઝળકે છે. ૬ અવધાન સમયે સંતકવિ શ્રીમદ્જીએ રચેલી પદ્યકૃતિઓ જોવા રસ એ કવિતાનો પ્રાણ છે. રસકિય સંવિત, (phenomenol- કું
મળે છે. એમાં કેટલીક પાદપૂર્તિ છે. શીઘરચનાઓ પ્રમાણમાં ogy) (ફિનોમિનોલોજી) એ અનુભૂતિના હોવાપણાને, ઈઝનેસને ૨ હુ ટૂંકી છે. આ રચનાઓ શિખરિણી, શાર્દૂલવિક્રીડિત, વસંતતિલકા. – જીવાતા વિશ્વના પોતને, સંતકવિ શ્રીમદ્જીનું રસમય-
૬ પ્રબુદ્ધ જીવત જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક 8 પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવતઃ જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિરોષક & પ્રબુદ્ધ
પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષક = પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિરોષક WB પ્રબુદ્ધ જીવન જ્ઞાનયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી વિશેષાંક #B પ્રબુદ્ધ 8
શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી અને ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી
શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ સ્વ-પર દર્શનના અનેક ગ્રંથોનું પરિશીલન કર્યું હતું, તેમાં આચારાંગ, ઉત્તરાધ્યયન, સૂત્રકૃતાંગ આદિ ૨ આગમ-ગ્રંથો હતા. તેની સાથે જ મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યમાં આનંદઘનજી અને ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મુખ્ય હતા. | શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર' ગ્રંથ પાછળ આપેલી યાદી જોતાં જણાય છે કે, તેમણે પોતાની વાતને સરળતાથી સમજાવવા અથવા શાસ્ત્રપાઠ આપવા ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીનાં વિવિધ સ્તવનો સઝાયોનો મોટો ફાળો છે. તેમાં પણ ‘આઠ યોગદૃષ્ટિની સક્ઝાય’ની | પંક્તિઓ તો અનેક સ્થળે અવતરિત થઈ છે. ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી પ્રત્યેના શ્રીમના આદરથી પ્રેરિત થઈ સાયલા “શ્રી ૬ રાજસોભાગ સત્સંગ મંડળ” દ્વારા શ્રી રમણભાઈ શાહ દ્વારા “જ્ઞાનસાર’, ‘અધ્યાત્મસાર’ અને ‘અધ્યાત્મઉપનિષદ’નો અનુવાદ | હું કરાવાયો હતો તેમ જ પ. પૂ. આચાર્યદેવશ્રી રામચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.ને ‘અધ્યાત્મઉપનિષદ’નું સર્વભોગ્ય વિવેચન લખવા વિનંતી ૬ કરી હતી.
પ્રબુદ્ધ જીવન કાયા મળમૂત્રનું અસ્તિત્વ છે, તે માટે “હું આ શું અયોગ્ય પ્રયોજન કરી આનંદ માનું છું' એમ આજે વિચારજે.
પબુદ્ધ જીવંત