________________
સંખનાવસ્તુક અભ્યધત વિહાર અંતર્ગત પ્રાસંગિક કથન / ગાથા ૧૫૦૨
૨૪૦
ટીકાર્ય :
અહીં અભ્યધત વિહાર પ્રધાન છે કે સ્થવિરવિહાર? એ પ્રકારની જિજ્ઞાસામાં, પ્રસંગથી વિસ્તાર વડે સર્યું. આ રીતે=ગાથા ૧૫૫૭થી ૧૫૭૧માં બતાવ્યું એ રીતે, ઉક્ત ન્યાયથી=કહેવાયેલ યુક્તિથી, બંનેની પણ અભ્યદ્યત વિહાર અને સ્થવિરવિહાર એ બંનેની પણ, સ્વવિષયમાં નિયત એવી પ્રધાનતા બુદ્ધિમાને જાણવી. અને અભ્યઘત વિહાર ગયો=સમાપ્ત થયો=કહેવાયો, એ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે.
ભાવાર્થ :
ગાથા ૧૫૫૫માં કહેલ કે ચરમકાળથી અન્ય કાળમાં ભજનાથી અભુદ્યત વિહાર અનવદ્ય કહેવાયો છે. તેમાં યુક્તિ આપી કે ગુરુ કાર્યાદિથી અભ્યત વિહાર સ્વીકારવાનો નિષેધ છે. તેથી ગ્રંથકારશ્રીને સ્મરણ થયું કે અભ્યત વિહાર શ્રેષ્ઠ છે કે સ્થવિરવિહાર શ્રેષ્ઠ છે? તે સ્પષ્ટ કરવું આવશ્યક છે, તેથી ગાથા ૧૫૫૬માં અભ્યત વિહાર કઈ રીતે શ્રેષ્ઠ છે ? તે કેટલાક આચાર્યોનો મત બતાવવા દ્વારા સ્પષ્ટ કર્યું, ત્યારપછી
વિરવિહાર કઈ રીતે શ્રેષ્ઠ છે? તે અન્ય કેટલાક આચાર્યોનો મત બતાવવા દ્વારા સ્પષ્ટ કર્યું. તે સર્વ પ્રસંગથી કરાયેલો વિસ્તાર અહીં પૂરો થાય છે, તેથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે પ્રસંગથી કરાયેલા વિસ્તાર વડે સર્યું.
વળી કોઈને જિજ્ઞાસા થાય કે આ બંને આચાર્યોના મતથી અભ્યત વિહારને શ્રેષ્ઠ સ્વીકારવો કે વિરવિહારને શ્રેષ્ઠ સ્વીકારવો? તેથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે પૂર્વમાં વર્ણન કર્યું એ રીતે બંનેની પણ પોતાના વિષયમાં નિયત એવી પ્રધાનતા બુદ્ધિમાને જાંણવી.
પાથી ફલિત થયું કે કોઈ મહાત્મા શાસ્ત્રો ભણીને સંપન્ન થયા હોય, ગચ્છનો પોતાનાથી થઈ શકે તેવો સર્વ ઉપકાર જેમણે કરી લીધો હોય, યોગ્ય શિષ્યોને પણ પોતાને પ્રાપ્ત થયેલા જ્ઞાનથી જેમણે સંપન્ન કર્યા હોય, જેથી તે શિષ્યો પોતાની જેમ જ ગચ્છનો ઉપકાર કરવા સમર્થ થયા હોય, ત્યારે તે મહાત્માએ અભ્યઘત વિહાર સ્વીકારવો ઉચિત છે; કેમ કે તે વખતે અભ્યઘત વિહાર જ અસંગભાવની વૃદ્ધિ દ્વારા કલ્યાણનું કારણ બને છે..
વળી આ રીતે અભ્યત વિહાર સ્વીકારવા તત્પર થયેલા તે મહાત્મા પાસે કોઈ દીક્ષાર્થી પ્રવ્રયા ગ્રહણ કરવા ઉપસ્થિત થયેલ હોય અને તે વખતે આ મહાત્મા અભ્યદ્યત વિહાર સ્વીકારી લે તો તેનો પ્રવ્રયાગ્રહણનો પરિણામ અન્યથા થાય તેમ હોય, ત્યારે તે મહાત્મા માટે અન્યના ઉપકાર અર્થે
વિરવિહારમાં રહીને તેને પ્રવ્રજ્યા આપવી ઉચિત છે; એ રીતે દશપૂર્વધર મહાત્માએ યોગ્ય શિષ્યોને સંપાદન કર્યા હોય, તોપણ તેઓએ પરોપકાર અર્થે અભુત વિહાર સ્વીકારવો ઉચિત નથી, તે વખતે તેઓ માટે સ્થવિરવિહાર જ પ્રધાન છે. - સંક્ષેપથી એ ફલિત થાય કે પરોપકારનું પ્રયોજન વિદ્યમાન હોય ત્યારે સ્થવિરવિહાર જ પ્રધાન છે અને પોતાનાથી સંપન્ન થયેલ શિષ્યો દ્વારા પરોપકાર થઈ શકે તેમ હોય ત્યારે અમ્યુદ્યત વિહાર જ પ્રધાન છે; કેમ કે અભ્યત વિહારના સેવનથી અસંગભાવને અનુકૂળ મહાશક્તિનો સંચય થાય છે. તેથી પોતપોતાના વિષયમાં અભ્યઘત વિહાર અને સ્થવિરવિહાર બંને પણ પ્રધાન છે. આ પ્રકારે પ્રાસંગિક કથન કર્યા પછી અભ્યદ્યત વિહારનું વક્તવ્ય પૂરું થતું હોવાથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે અભ્યત વિહાર સમાપ્ત થયો. //૧૫૭રી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
