________________
૩૮૮
સંલેખનાસ્તુક | અભ્યધત મરણ | ભક્તપરિજ્ઞા | ગાથા ૧૬૮૩
ગાથા :
तत्तो च्चिअ भावाओ णिमित्तभूअंमि चरमकालम्मि ।
उक्करिसविसेसेणं कोई विरइं पि पावेइ ॥१६८३॥ અન્વયાર્થ :
તત્તો શ્વિમ માવાઝો તે જ ભાવથી મિત્તભૂમિ ઘરમાત્મમ=નિમિત્તભૂત એવા ચરમકાળમાં વરસવિલેણેf=ઉત્કર્ષવિશેષથી જો કોઈ વિવું fપ પાડ્ર=વિરતિને પણ પામે છે.
ગાથાર્થ :
તે જ ભાવથી નિમિત્તભૂત એવા ચરમકાળમાં ઉત્કર્ષવિશેષથી કોઈ વિરતિને પણ પામે છે.
ટીકા?
___ तत एव भावाद् धर्मविषयात् निमित्तभूते चरमकाले सति उत्कर्षविशेषेण शुभभावस्य कश्चिद्विरतिमपि प्राप्नोति धन्यः, युक्तियुक्तमेतदिति गाथार्थः ॥१६८३॥ ટીકાર્ય :
ધર્મના વિષયવાળા તે જ ભાવથી=સંયમજીવનના પૂર્વકાળમાં શીતલ હતા તે વખતે પણ સંવિગ્નપાક્ષિકને જે ધર્મવિષયક રાગભાવ હતો તે જ રાગના ભાવથી, નિમિત્તભૂત=શુભભાવના ઉત્કર્ષમાં કારણભૂત, એવો ચરમકાળ હોતે છતે શુભભાવના ઉત્કર્ષવિશેષથી ધન્ય એવા કોઈક મહાત્મા વિરતિને પણ પામે છે.
આ યુક્તિયુક્ત છે=પૂર્વે શીતલ પણ સાધુ પાછળથી સંવેગવાળા થઈને અંતકાળે ચારિત્રની આરાધનાને પ્રાપ્ત કરે છે એ ગાથા ૧૬૨૭-૧૬૨૮નું કથન યુક્તિસંગત છે, એ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે.
ભાવાર્થ :
ગાથા ૧૬૮૧માં કહ્યું કે પૂર્વે શીતલ પણ પાછળથી સંવેગ પામેલા ભક્તપરિજ્ઞા અનશન કરનારા મહાત્મા પ્રાયઃ સદા પણ ભાવથી સંવિગ્નપાક્ષિક જ હોય છે, આથી જ તેઓ ચરમકાળમાં આરાધનાને પ્રાપ્ત કરે છે. ત્યારપછી ગાથા ૧૬૮૨માં સંવિગ્નપાણિક ધાર્મિક જ છે, તે દષ્ટાંતથી સ્પષ્ટ કર્યું.
આથી સિદ્ધ થયું કે સંવિગ્નપાક્ષિક જયારે સંયમમાં શિથિલ પરિણામવાળા હોય છે ત્યારે પણ ભાવથી ધર્મમાં રક્ત જ છે. માટે સંવિગ્નપાક્ષિકનું ચિત્ત સંયમ પ્રત્યે બદ્ધરાગવાળું હોય છે. આથી પોતાના જીવનનો ચરમકાળ ઉપસ્થિત થયો હોય ત્યારે, તે ચરમકાળ કેટલાક સાત્ત્વિક સંવિગ્નપાક્ષિક સાધુઓના વીર્યના ઉત્કર્ષમાં નિમિત્તભૂત બને છે. તેથી કોઈ મહાત્માને પૂર્વનો સંયમનો રાગભાવ ચરમકાળના નિમિત્તને પામીને ઉત્કર્ષ વિશેષવાળો બને તો, તે પુણ્યશાળી સંવિગ્નપાક્ષિક મહાત્મા સર્વ ભાવો પ્રત્યે સમભાવના પરિણામરૂપ વિરતિને પણ પ્રાપ્ત કરે છે. માટે ગાથા ૧૬૨૮માં કહેલ કે શિથિલ પરિણામવાળા પણ સાધુ સંવેગને પામીને સંક્લિષ્ટ ભાવનાઓનું વિશેષથી વર્જન કરે તો, તે વર્જનથી આરાધનાને પ્રાપ્ત કરે છે, એ કથન યુક્તિયુક્ત જ છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
