________________
ભાવનાબાધ
સંસારત્યાગ, શમ, દમ, દયા, શાંતિ, ક્ષમા, ધૃતિ, અપ્રભુત્વ, ગુરુજનને વિનય, વિવેક, નિઃસ્પૃહતા, બ્રહ્મચર્ય, સમ્યક્ અને જ્ઞાન એનું સેવન કરવું; ક્રોધ, લોભ, માન, માયા, અનુરાગ, અણુરાગ, વિષય, હિંસા, શાક, અજ્ઞાન, મિથ્યાત્વ એ સઘળાંના ત્યાગ કરવા. આમ સર્વે દર્શનાના સામાન્ય રીતે સાર છે. નીચેનાં બે ચરણમાં એ સાર સમાવેશ પામી જાય છે.
પ્રભુ ભજો નીતિ સો, પરડા પરોપકાર.'
ખરે ! એ ઉપદેશ સ્તુતિપાત્ર છે. એ ઉપદેશ આપવામાં કોઈએ કોઈ પ્રકારની અને કોઈએ કાર્ય પ્રકારની વિચક્ષણતા દર્શાવી છે. એ સઘળા ઉદ્દેશે તે સમતુલ્ય દૃશ્ય થાય તેવું છે. પરંતુ સૂક્ષ્મ ઉપદેશક તરીકે શ્રમણ ભગવંત તે સિદ્ધાર્થ રાજાને પુત્ર પ્રથમ પઢવીના ધણી થઈ પડે છે. નિવૃત્તિને માટે જે જે વિષયે પૂર્વે જણાવ્યા તે તે વિષયાનું ખરું સ્વરૂપ સમજીને સર્વાંશે મંગળમયરૂપે મેધવામાં એ રાજપુત્ર વધી ગયા છે. એ માટે એને અનંત ધન્યવાદો છાજે છે !
એ સઘળા વિષયાનું અનુકરણ કરવાનું શું પ્રયેાજન વા શું પરિણામ ? એને નિવેડો હવે લઇએ. સઘળા ઉપદેશકે એમ કહેતા આવ્યા છે કે, એનું પરિણામ મુક્તિ પ્રાપ્ત કરવી; અને પ્રયાજન દુ:ખની નિવૃત્તિ. એ જ માટે સર્વ દર્શનમાં સામાન્યરૂપે મુક્તિને અનુપમ શ્રેષ્ઠ કહી છે. ‘સૂત્રકૃતાંગ' દ્વિતીયાંગના પ્રથમ શ્રુતસ્કંધના છઠ્ઠા અધ્યયનની ચેાવીશમી ગાથાના ત્રીજા ચરણમાં કહ્યું છે કે ઃ
'निव्वाणसेट्ठा जह सव्वधम्मा. ' બધાય ધર્મમાં મુક્તિને શ્રેષ્ઠ કહી છે.
