________________
ભાવનાબેધ
જ
છે.
અસંખ્ય તત્વજ્ઞાનીઓ થઈ ગયા છે. એ કઈ કાળ કે આર્ય દેશ નથી કે જેમાં કેવળ તત્વજ્ઞાનીઓનું ઊપજવું થયું નથી. એ તત્વવેત્તાઓએ સંસારસુખની હરેક સામગ્રીને શેકરૂપ ગણાવી છે એ એમના અગાધ વિવેકનું પરિણામ છે. વ્યાસ, વાલ્મીકિ, શંકર, ગૌતમ, પતંજલિ, કપિલ અને યુવરાજ શુદ્ધોદને પિતાના પ્રવચનમાં માર્મિક રીતે અને સામાન્ય રીતે જે ઉપદેશ્ય છે, તેનું રહસ્ય નીચેના શબ્દોમાં કંઈક આવી જાય છે.
“અહે લેકે! સંસારરૂપી સમુદ્ર અનંત અને અપાર છે. એને પાર પામવા પુરુષાર્થને ઉપગ કરે! ઉપયોગ કરે ! !”
એમ ઉપદેશવામાં એમને હેતુ પ્રત્યેક પ્રાણીઓને શેકથી મુક્ત કરવાનું હતું. એ સઘળા જ્ઞાનીઓ કરતાં પરમ માન્ય રાખવા યંગ્ય સર્વજ્ઞ મહાવીરનાં વચન સર્વ સ્થળે એ જ છે કે, સંસાર એકાંત અને અનંત શેકરૂપ તેમ જ દુઃખપ્રદ છે. અહો ! ભવ્ય લેકે! એમાં મધુરી મેહિની ન આણતાં એથી નિવૃત્ત થાઓ ! નિવૃત્ત થાઓ !
મહાવીરને એક સમય માત્ર પણ સંસારને ઉપદેશ નથી. એનાં સઘળાં પ્રવચનેમાં એણે એ જ પ્રદર્શિત કર્યું છે; તેમ તેવું સ્વાચરણથી સિદ્ધ પણ કરી આપ્યું છે. કંચનવર્ણ કાયા, યશોદા જેવી રાણ, અઢળક સામ્રાજ્યલક્ષ્મી અને મહા પ્રતાપી સ્વજન પરિવારને સમૂહ છતાં તેની મહિનીને ઉતારી દઈ જ્ઞાનદર્શનગપરાયણ થઈ એણે જે અદ્દભુતતા દર્શાવી છે તે અનુપમ છે. એનું એ જ રહસ્ય પ્રકાશ કરતાં પવિત્ર “ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં આઠમા
:
