________________
શનાચિતામણિ ]. કાંસાતણી થાળી સમે રવિ વાદળાં કાળાં વળી,
અન્નવિરહ ખાય જન ફલ આદિ ન ધરાએ વળી, તાપસ બની ભીખ માગતાં સંબંધિઓ ઠંડી ભમે,
રેતાં તનયને અવગણીને બાપ બહુ ભૂખે જમે. ૭ સ્પષ્ટાથે–તે દુષ્કાળના વખતે સૂર્ય કાંસાની થાળી જેવો લાગતો હતો. વળી વાદળાં પણ કાળાં જણાતાં હતાં. તે કાળાં વાદળામાંથી પાણી વરસતું નથી. તે વખતે ખાવાનું અનાજ ન મળવાથી લોક ફળ, મૂળ, કંદ વગેરે વનસ્પતિને ખાઈને ગુજરાન ચલાવવા લાગ્યા. પરંતુ તે ખાવાથી લોકોને તૃપ્તિ થતી નથી. જેઓ ખુલ્લી રીતે ભીખ માગી શકતા ન હતા તેઓ તાપસ બનીને ભીખ માગવા લાગ્યા. પિતાનાં સગાં વહાલાંને ત્યાગ કરીને કેટલાંક લોકે પિતાનું પેટ ભરવા માટે રખડવા લાગ્યા. વળી આ દુષ્કાળમાં લોકો એવી અધમ દશામાં આવી પડયા કે જેથી ભૂખને લીધે રોતાં પુત્ર વગેરેની દરકાર રાખ્યા સિવાય ઘણા ભૂખ્યા થએલા બાપ વગેરે એકલા જમવા લાગ્યા. ૭. પસલી ચણાં દેનારને માતા તનયને વેચતી,
રંક પારેવા પરે કણ વીણતાં ને લૂંટતી; દુર્જન પ્રજા કઈને ઈગ કળિયે પણ જે દિને
મળતે ગણે દિન તેહ ઉત્તમ રાજમાર્ગો પણ અને. ૮ લાગે ખરાબ થેલે થેલે કોલાહલે રકતણાં,
સુજન કેરાં કાન પણ તે કાલ પીડાતાં ઘણું નૃપ વિચારે લોકરક્ષણ ઉચિત પણ ન બની શકે,
જરૂર કરવી સંધરક્ષા તીર્થ જેનાથી ટકે. સ્પષ્ટાર્થ –તે દુષ્કાળના વખતમાં માતા વગેરે પણ એક પસલી ચણા આપનારને પિતાના પુત્ર વગેરેને વેચતા હતા. કેઈ પૈસાદારે પોતાના આંગણામાં નાખેલા અનાજના દાણાને રંક લોકો પારેવા-કબૂતરની જેમ વીણી લેતા હતા. વળી દુષ્ટ લોકે દેઈની દુકાને લુંટી લેતા હતા. જે દિવસે એક કેળીઓ અનાજ પણ ખાવાનું મળે તે દિવસને લોકે ઉત્તમ ગણતા હતા. વળી રાજમાર્ગો અથવા મોટા ધારી રસ્તાઓ પણ ઠેકાણે ઠેકાણે ગરીબ લોકેના કેલાહલના શબ્દવડે ખરાબ અશાંતિમય લાગતા હતા અથવા બિહામણું લાગતા હતા. વળી કેના કેલાહલ સાંભળીને સજજન લોકેના કાન પણ તે વખતે ઘણું પીડાતા હતા. ભાવાર્થ એ છે કે ગરીબ ભૂખ્યાં લોકેના શબ્દ સાંભળીને સજજન લોકેને પણ મનમાં ઘણું દુઃખ થતું હતું. આવા દુકાળને લીધે વિપુલવાહન રાજા પણ વિચાર કરવા લાગ્યા કે આ દુકાળના પ્રસંગે લોકેનું રક્ષણ કરવું યોગ્ય છે,
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
