Aagam 45 Anuyogdwaar Haaribhadriyaa Vrutti

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 9

आगम
(४५)
"अनुयोगद्वार"- चूलिकासूत्र-२ (मूलं+वृत्तिः )
.................... मूलं [३-६] / गाथा - मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र - [४५], चूलिकासूत्र -२] "अनुयोगद्वार" मूलं एवं हरिभद्रसूरिजी-रचिता वृत्ति::
श्रीजनु हार
आवश्यक
निक्षेपाः
प्रत सूत्रांक [३-६] गाथा -
॥५
॥
जाओ, पुणो गुरू व तत्थ निसीवति, तो अणुओगविसज्जणथं काउस्स करेंति कालरस व परिकमंति, ततो अणुण्णायाणुओगो साह निरुवं पवेदेति । एवमेवे उद्देशादयः श्रुतज्ञानस्यैव प्रवर्तन्ते, न शेषज्ञानानामिति, न चेहोदेशादिमिरधिकारः, कि तर्हि १, अनुयोगेन, तस्यैव प्रकान्तत्यादिति, 'जति सुतणाणस्से' त्यादि (३-६) (४-६) (५-७) सर्व निगदसिद्ध यावत् । इमं पुण पट्ठवण पदुच आवस्सगस्साणुओगोंति, नवरामिमां पुनराधिकृतां प्रस्थापना प्रवीत्य, प्रारम्भप्रस्थापनामेनामाभित्यावश्यकस्य, अवश्य क्रियानुष्ठानादावश्यक वस्यानुयोग:- अर्थकथनविधिस्तेनाधिकार इत्यर्थः, इहानुयोगस्य प्रक्रान्तत्वात्तद्ववक्तव्यतालम्बनायाः खल्वस्या द्वारगाथायाः प्रस्तावः, | तयथा-'णिक्खेवेगह नित्ति विही पवित्तीय केण वा कस्म । तद्दार भेद लक्खण तरिहपारसा य मुत्तत्थों ॥१॥ अस्याः समुदायार्थमवयवार्थ च अन्धान्तरे स्वस्थान एवं व्याख्यास्यामः, अत्र तु कस्येति द्वारे 'इमं पुण पट्टवर्ण पदुश्च आवस्सगस्स अणुओगीति सूत्रनिपातः, 'जइ आवस्सगस्से'त्यादि, (६-९) प्रश्नसूत्र,निवेचनसून चोचानार्थमेव । नवरमाह चोदकर-हावश्यक किमर्ग किमयानीत्यादिप्रश्नसूत्रस्यानवकाश एव, नन्यनुयागादेवावगतत्वात, तथाहि-तत्रावश्यकमनंगप्रविष्टभूताधिकार एवं व्याख्यातं, तहाप्यमबाघोत्कालिकादिक्रमेणैव आवश्यकस्योदेशादीनां प्रतिपादितत्वादिति, अत्रोच्यते, यत्तावदुक्तं 'नन्यनुयोगादेवावगतत्वा' दिति तदयुक्तं, यतो नायं नियमोऽवश्यमेव नन्दिगदी व्याख्येयः, कुतो गम्यत इति चेत, अधिकृतसूत्रोपन्यासान्यथानुपपत्तेः, इदमेव सूत्र ज्ञापकमनियमस्येति, मङ्गटार्थमवश्यं | व्याख्येय इति चेत्, न, शानपंचकाभिधानमात्रस्यैव मालत्वात् । यश्चोक्त 'इहाप्यनाप्रविष्टोत्कालिकादिक्रमेणैवाऽ ऽवश्यकस्योरेशादयः प्रतिपादिता' इति, एतदपि न बाधकमन्यार्थत्वात् , इहागप्रविष्टादिभेदभिन्नस्य श्रुतस्योद्देशादयः प्रवर्तन्ते इति शापनार्थमेतदित्यम्यार्थता, अन्ये तु व्याचक्षते-चारित्र्यपि भिन्नकर्मक्षयोपशमजन्यत्वात् ज्ञानस्यानाभोगबहुलो भवति माषतुषवत् सोऽपि प्रज्ञापनीय एवेति दर्शनार्थ ।।
दीप अनुक्रम [३-६]
... 'आवश्यक'स्य निक्षेपा: