Aagam 45 Anuyogdwaar Haaribhadriyaa Vrutti

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 64

आगम
(४५)
प्रत
सूत्रांक
[११९
१२३]
गाथा
||१७||
दीप अनुक्रम [१४३
140]
श्रीअनु० हारि. वृत्ती
॥ ६० ॥
"अनुयोगद्वार"- चूलिकासूत्र - २ (मूलं + वृत्तिः)
मूलं [११९-१२३] / गाथा [१७]
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.. आगमसूत्र - [ ४५], चूलिकासूत्र -[२] "अनुयोगद्वार" मूलं एवं हरिभद्रसूरिजी - रचिता वृत्तिः:
द्रव्यनाम गुणनाम पर्यायनाम, एतानि प्रायो ग्रंथत एव भावनीयानि नवरं द्रव्यगुणपर्यायस्वरूपं द्रव्यं धर्मास्तिकायादि, गुणा गत्यादयः, तद्यथा-गतिगुण धर्मास्तिकायः स्थितिगुणोऽधर्मास्तिकायः अवगाहगुणमाकाशं उपयोगगुणा जीवा वर्त्तनादिगुणः कालः पुत्रळगुणा रूपादयः, पर्यायारत्वमीषामगुरु लघवः अनंता आह-तुल्ये द्रव्यत्वे किं पुद्रास्तिकायगुणादीनां प्रतिपादनं न धर्मास्तिकायादिगुणादीनां ( यथा) पुलानामिन्द्रियप्रत्यक्षविषयतया तस्य तद्गुणानां च सुप्रतिपादकत्वं न तथाऽन्येषामिति इह च वर्णः पंचधा कृष्णदीलोदितकापोतशुक्लाख्यः प्रतीत एव कपिशादयस्तु संसर्गजा इति न तेषामुपन्यासः, गंधो द्विधा-सुरभिर्दुरभिध, तत्र सौमुख्यकृन् सुरभि: दौर्मुख्यकृत् दुरभिः, साधारणपरिणामो ऽस्पष्टप्रद इति संसर्गजत्वादेव नोक्तः, एवं रसेध्वपि संसर्गजानभिधानं वेदितव्यं रसः पंचवि धस्तिक्तकटुकषायाम्म पुराख्यः श्लेष्मादिदोषहन्ता तिकः वैशद्यच्छेदनकृत्कः अनरुचिस्तंभनकम कपायः आश्रवणक्लेदन दलहानबृंहण कृम्मधुरः छषणः संसर्गज, स्पर्शोऽष्टविधः स्निग्धशीतोष्णलघुगुरुमृदुकीठनाख्यः संयोगे सति संयोगिनां बन्धकारण स्निग्धः तथैवाबन्धकारणं रूक्षः वैशयकृत्सुमनःस्वभावः शीतो मार्दवपाककृष्णः प्रायस्तिर्यगूर्ध्वगमनहेतुर्दषुः अधोगमनहेतुर्गुरुः संनविलक्षणो मृदुः अनमनात्मकः कठिन, संस्थानानि संस्थानानुपूज्य पूर्वोक्तानि, पर्यायानां त्वेकगुणकालकादि, तंत्रकगुणकाल कस्तारतम्येन कृष्णकृष्णतरकृष्णतमादीनां यत आरभ्य प्रकर्षवृत्तिः, द्विगुणकालकस्तु ततो मात्रया कृष्णतरः एवं शेषेष्वपि भावनीयं यावदनंतगुणकृष्ण इति तत्पुनर्नाम सामान्येनैव त्रिविधं प्राकृतशैलीमधिकृत्य, श्रीलिंगादिनाम्नां उदाहरणानि प्रकटार्थान्येव, 'से तंतिणामे' ति 'से किं तं चउनामे' त्यादि, (१२४-११२ ) वत्राऽऽगमेन पद्मानि पयांसि अत्र 'आगम: उदनुबंध: स्वरादम्स्यात्परः आगच्छतीत्यागमः आगम उकारानुबंध: स्वरादत्यात्परो भवति, सिद्धं पद्मानीत्यादि से तं आगमेणं, लोपेनापि ते अत्र इत्यादि, अनयोः पदयोः संहितायां 'पदात्परः पदान्ते लोपमकार:'
1
~64~
त्रिनाम चतुर्नाम च
।। ६० ।।