Aagam 45 Anuyogdwaar Haaribhadriyaa Vrutti

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 35

आगम
(४५)
प्रत
सूत्रांक
[[62-53]]
गाथा
दीप अनुक्रम
[८२-८३)
श्रीअनु० हारि. वृत्ती
॥ ३१ ॥
"अनुयोगद्वार"- चूलिकासूत्र - २ (मूलं + वृत्तिः)
मूलं [७२-७३] / गाया [...])]] दीपनगरे कति आम भूमिका [2] "अनुयोगद्वार" मूलं एवं हरिभद्रसूरिजी रचिता वृत्तिः
वस्तुसंहतिरिति भावः इयमानुपूर्वी दशविधा - दशप्रकाराः प्रज्ञप्तास्तद्यथा 'नामानुपूर्वी त्यादि वस्तुतो भावितार्थत्वात्सूत्रसिद्धमेव तावद्यावत् 'उवणिहिया व ' ( ७२ - ११) अणोवणिहिया य' तत्र निधानं निधियसो विरचना निक्षेपः प्रस्तावः स्थापनेति पर्यायाः, तथा लोके--निधेहीदं निहितमिदमित्यर्थे निलेपार्थो गम्यते, उप-सामीप्येन निधानमुपनिधिः विवक्षितस्यार्थस्य विरचनायाः प्रत्यासन्नता, उपनिधिः प्रयोजनमस्या इति प्रयोजनार्थे ठक् औपनिधिकी, एतदुक्तं भवति - अधिकृताध्ययनपूर्वानुपूर्व्यादिरचनाश्रयप्रस्तारोपयोगिनी औपनिधिकीत्युच्यते, न तथा अनौपतिधिकी, ' तत्थ ण' भित्यादि, तत्र याऽसावापनिधिकी सा स्थाप्या सांन्यासिकी तिष्ठतु तावद् अल्पतरवक्तव्यत्वातस्याः, किंतु यत्रैव बहु वक्तव्यमस्ति तत्र यः सामान्योऽर्थः सोऽन्यत्रापि प्ररूपित एव लभ्यत इति गुणाधिक्यसंभवात् सैव प्रथममुच्यत इति आह च सूत्रकार:-' तत्थ ण मित्यादि तत्र याऽसावनीपनिधिकी सा नयवक्तव्यताश्रयणात् द्रव्यास्तिकनयमतेन द्विविधा प्रज्ञप्ता, नैगमव्यवहारयोः संप्रहस्य च अयमन भाषार्थ:-- घतः सप्त नया भवन्ति, नैगमादयः उक्तं च नैगमसंमव्यवहारऋजुसूत्र शब्दसमभिरूढैवंभूता नया ' एते च नयद्वयेऽवस्थाप्यन्ते द्रव्यास्तिकः पर्यावास्तिका, तन्त्रायास्त्रयो द्रव्यास्तिकः शेषाः पर्यायास्तिक इति, पुनः द्रव्यास्तिकोऽप्यपतो द्विभेदः - अविशुद्ध विशुद्ध, अविशुद्धो नैगमव्यवहारौ विशुद्धः संग्रह इति कथं १, येन नैगमव्यवहारौ कृष्णायनेकगुणाधिष्ठितं त्रिकालविषयं अनेकभेदस्थितं नित्यानित्यं द्रव्यमित्येवंवादिनौ, संग्रहस्तु परमाण्वादिसामान्यवादीत्यलं विस्तरेण । 'से किं त' मित्यादि अत्राप्यल्पवक्तव्यत्वात् संग्रहाभिधानं पश्चादिति पञ्चविधाः प्राप्तास्तद्यथा ' अर्थपदपरूपणते 'त्यादि, (७३-५३) तत्र अर्थत इत्यर्थः तद्युक्तं तद्विषयं तदर्थं वा पदं अर्थपदं तस्य प्ररूपणा - कथनं तद्भावोऽर्थपदप्ररूपणता, संज्ञासंज्ञिसम्बन्धप्ररूपणतेत्यर्थः तथा मंगसमुत्कीतेनवा, इहार्थपदानामेव समुदितविकल्पकरणं भंग: भंगस्य भंगयोः भङ्गानां वा समुत्कर्णिनं उच्चारणं भंगसमुत्कीर्त्तनं तद्भाव इति समासः,
~35~
आनुपूर्वी भेदाः
॥ ३१ ॥