Book Title: Updesh Prasad Part 01
Author(s): Vishalsensuri
Publisher: Virat Prakashan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022157/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( D ) nA upadezaprAsAda DOC lAga ka , AMONDON GOOG OON, M lekhaka : zrI virATa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >> ho ahaM namaH zAsanasamrATa AcAryadeva zrImad vijayanemisUrIzvarajI gurubhyo namaH pIyUSapANi AcAryavarya zrImad vijayaamRtasUrIzvarajI sadgurubhyo namaH virATa prakAzana tetAlIsamuM Deepo AcArya zrImad vijayalakSmIsUrIzvarajI viracita. upadezaprAsAda mahAgraMtha -hyu-bhUja (bhAga pahelo) gurjara bhAvAnuvAda RE -: preraka :madhura upadezaka-rAjezvara rAjazekharasUrIzvarajI ma. -: AyojakaHbAlamuni bAlamuni zrI dhanaMjayavijayajI ma.sA. zrI arijayavijayajI ma.sA. che - lekhaka :zAsanaprabhAvaka pUjyapAda AcAryabhagavaMta - 4 zrImad vijayavizAlasenasUrIzvarajI mahArAja sAheba zrI virA) B P Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: prakAzaka : zrI virATa prakAzana maMdira The. zrI vizAla jaina kalA saMsthAna, taLeTI roDa, pAlitANA-364270. prAptisthAno zrI pIyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma mu. varasAvA, po. mIrA, jI. thANA, mahArASTra, pIna-401104. Ph. : 022-28457414, M: 09820898653 bharata grAphiksa 7, nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-380001. Ph.: 079-22134176, M : 9925020106 zrI vizAla jaina kalA saMsthAna (jaina myujhiyama) taLeTI roDa, pAlitANA-364270 M : 8128941641 AvRtti - pAMcamI vIra saM. 2537 * vi.saM. 2067 0 nemi saMvata 58 * I.sa. 2010 pracArArthe kiMmata : seTa bhAga 1 thI 5 rUA. 200-00 kiM. 31. 900-00 mudraka : bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. phona : 079-22134176, mo : 9925020106 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama pUjya AcAryadeveza rAjezvara rAjazekharasUrIzvarajI ma.sA.no saMkSipta paricaya vichIyA (jhAlA) nivAsI dazAzrImALI jhaverI zivalAla nAgaradAsa - mAtA kAMtAbenanI kukSIe IndoramAM janmyA ne muMbaImAM moTA thayA. zrI ramezabhAI dIkSita thayA pahelA potAnA moTAbhAI vizAlavijayajInA prabhAvamAM rahyA. traNa varSa temanI pAse rahyA ane karmagraMtha, tattvArtha, saMskRta buka Adino suMdara abhyAsa karyo. temanI paripakvatA jANI mahAsuda-13 nA roja kInolI (murabADa) mukAme A. zrI priyaMkarasUrijI ma.sA.nA varad haste dIkSA vaDIdIkSA thaI. nAma rAkhyuM rAjazekharavijayajI. muni zrI vizAlavijayajInA ziSya tera varSanA nAnakaDA rAjazekharavijayajI dIkSAdinathI ja guru saMgAthe vicaratA rahyA. jema jema samaya vItato gayo tema tema temanI kuzAgra buddhi khIlatI rahI. DahApaNa jhaLakatuM rahyuM. samarpaNabhAvamAM AtmA raMgAto rahyo. thoDA vakhatamAM ja vyAkaraNanyAya-siddhAMta-sAhitya-stavano-sajajhAyono abhuta abhyAsa karyo. teozrIno sumadhura kaMTha daherAsara-upAzrayane maMtramugdha karato rahyo. teozrI abhuta kAryadakSatA dharAvatA hatA. e samaye guruma. sAthe koIpaNanI sahAya vInA AkhuM hindustAna vicaryA ane tIrthayAtrAo karI. pU. mesUrijI ma., pU. devasUrijI ma., pU. hemacaMdrasUrijI ma.nI nizrAmAM potAnA gurumahArAja sAthe moTA yogo karyA ane AcAryapadavI sudhI pahoMcyA. Ama zrI rAjazekharasUrijI sarjaka ane vyAkhyAnadAtA tarIke prasiddhi pAmyA. saMvata 2030 mAM guru mahArAjanI nizrAmAM rahIne pAlItANAmAM myujhIyama mATe TrasTa kAyama karyuM. A saMsAranuM ekamAtra jaina myujhIyama che. pAlItANAmAM AvyA ane myujhIyama na joyuM teNe kazuM nathI joyuM ema kahevuM paNa asthAne nahi gaNAya. AvA alaukika myujhIyamanI sthApanA-vikAsa-jALavaNI AdimAM teozrIno ananya phALo hato. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. rAjazekharasUrijI ma. gurunI sAthe paDachAyAnI jema rahyA. eka divasa paNa guruthI chuTA paDela nahi. saM. 2065 nuM comAsu gurumahArAjanI nizrAmAM bhAyaMdara mukAme karyuM. zAMta sudhArasa graMthanA AdhAre adbhuta vyAkhyAno ApyA. hajAronI medanI AvatI. stavana-sajjhAyomAM to temanI mAsTarI hatI. pratikramaNamAM teozrI stavana-sajjhAya prakAze tyAre moTI saMkhyAmAM Avela bhAvukavarga DolavA lAge. saralatA-sahajatA-paropakArItA-vicakSaNatA Adi guNo joI dhanyatAno anubhava thAya. gurukRpAe jaina myujhIyamanI sthApanA karI. te Aje karoDomAM paNa na thaI zake. temanI kalpanA buddhi paNa acaraja pamADe tevI hatI. gurukRpAthI dAdAgurunI smRtimAM zrI piyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma nAmanuM mahAna tIrtha muMbaI (dahIMsara pAse)mAM sthApana karyuM. je AkhA dezamAM prasiddha che. 52 mA chellA comAsAmAM bhAyaMdara mukAme hajAro zrAvakonI parSadAmAM vyAkhyAna ApatA. 45 AgamanI tapazcaryAnI kriyA karAvatA temaja pratikramaNamAM stavano sajjhAyathI sahune DolAvatA. Ama bhAyaMdara mukAme teozrI sahunA vahAlA thayA. teo kalA marmajJa dirghadRSTA ane samaya Ave sahune sAcavI lenAra hatA. teozrIne ekAda varasathI sAmAnya hArTanI takalIpha hatI. DaoNkTare kaheluM bahu ciMtA jevuM nathI davA lejo ne sAcavajo. paNa Azo suda 13 nA vijaya muhUrte teo samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. temanI pAlakhIne zrI pIyuSapANi tIrthamAM laI javAI. 25 hajAra mANasa sAthe hatuM ne pAMca hajAra mANaso to varasatA varasAde pIyuSapANimAM pahoMcI gayela. jaya jaya naMdA, jaya jaya bhaddAnA jayaghoSapUrvaka zeTha zrI ratilAla jeThAbhAI salota parivAre sAro evo caDhAvo bolI agnidAhano lAbha lIdho. rAjezvara rAjazekharasUrijI sadehe ApaNI sAthe nathI, paNa temane AraMbhela kAryo ApaNe vahelAmAM vahelI take pUrNa karavAnA che. AcArya zrI vizAlasenasUri (virAT) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTa thaI cUkyo che zrI virATuM prakAzananA adbhuta grantho bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanA (bhAga 1 tathA 2) zrI uttarAdhyayanasUtra upara pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijayavizAlasenasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA preraka pravacano AvRtti trIjI kiMmata mAtra rUA. 100-00 (bhAga 1 tathA 2 nI rUA. 200-00) prAptisthAno zrI pIyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma mu. varasAvA, po. mIrA, jI. thANA, mahArASTra, pIna-401104. Ph.: 022-28457414 M : 09820898653 zrI vizAla jaina kalA saMsthAnA (jaina myujhiyama) taLeTI roDa, pAlitANA-364270 N : 8128941641 - A granthanI viziSTatAo:* preraka pravacano - nayanaramya mudraNa * 800 thI adhika peja * pAku bAInDIMga * suMdara geTa apa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje vizvabharamAM eka mAtra advitIya ane alaukika jaina myujhIyama ) zrI vizAla jaina kalA saMsthAna che -: preraNA - AzIrvAda - mArgadarzana : kalAvid pUjya AcArya bhagavaMta W, I zrI vizAlasenasUrIzvarajI mahArAja sAheba (zrI virATu) ) = uddeza ane hetu e) 1. sarvane suvidita che ke arthalolupa tattvo prAcIna jaina kalAkRtio, hastaprato, mUrtio jaya AdinI corI karIne ke karAvIne tene mAmulI ke moMghI kiMmate vecI nAMkhe che. 2. A paNa suvidita che ke kalA-mUlyanA ajJAnanA lIdhe vyaktigata ke saMghanA lI jJAnabhaMDAromAM dastAvejI hastaprato, kalAkRtio Adino udhaI, bheja, vAMdA Adi P vinAza kare che. (c) 3. evuM paNa bane che ke saMghanA jJAnabhaMDAromAMthI AvI durlabha vastuo copaDe , noMdhAyelI hovA chatAM ya, te konI pAse che tenI koI cokkasa mAhitI maLatI thaI nathI. jaLa 4. ane A paNa jagajAhera che ke jagyAnA abhAve temaja AvI durlabha kRtionA va aitihAsika mahattvanA jJAnanA abhAve te dariyAmAM paNa padharAvI devAya che. " A ciMtAjanaka paristhitine zakya tamAma prayAsothI rokavA temaja samAjane . IQ) prAcIna sAhitya kalA ane saMskRtinA vArasAnuM yathArtha mahAmUlya samajAvavA temaja A vane sAdhanonI maryAdAmAM rahIne jyAMthI paNa tevo prAcIna vAraso maLe tyAMthI te meLavIne kahyuM tenuM yogya jatana karavAno A saMgrahAlayano mukhya ane vizALa zubha uddeza che. A 8. WuparAMta vartamAna sAhitya, kalA ane saMskRtine zilpa, citra ane akSaramAM aMkita em karIne bhAvi peDhIne Ajano dastAvejI vAraso ApavAnI amArI nema ane saMniSTha | prayatna che. EsaMgrahAlayanA lAbha - (1) gauravavaMtA jaina ItihAsa ane jaina vibhUtio viSe dastAvejI ane pratyakSa jJAna che che ane mAhitI maLe che. (2) prAcIna zilpa, raMga, rekhA, zailI, lIpI Adi zIkhavA maLe che. va8i (3) tatkAlina veSa, vyavahAra, vicAra vagerenI aitihAsika jANakArI maLe che. AvI mahatvAkAMkSI yojanA mATe zuM kara nivedakaH TrasTIo Apano sahakAra apekSita che. A zrI zrI vizAla jaina kalA saMsthAna (jaina myujhIyama) taLeTI roDa, pAlitANA-364270. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema. zaMkararAva - beMgalora (jaina ArTIsTa) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM ho ahaM namaH kAMika prAstAvika parama upakArI tIrthaMkara paramAtmAe vizvanA ekAMtahitane mATe je kalyANakArI vANI pharamAvI, te aneka pAtromAM jhIlAI Aje paNa kalyANamArgane prazasta karI rahI che. upadeza vinA-bodha vinA aMdhAruM che. mukhyatAe bodha ApavAnA adhikArI gItArtha guru mahArAjo che. upadeza ApavAnI kaLAmAM sAdhuo naipuNya ane jJAna meLave e uddezathI vyAkhyAnalekhananA kuzaLa AlekhanakAra AcAryapravara zrImad vijayalakSmI sUrIzvarajI mahArAjAe upadezaprAsAda eTale upadezano mahela nAmano A mahAgraMtha varasa divasanA vyAkhyAnonI goThavaNapUrvaka racyo che, A graMthane mahelanI upamA laI yathArtha nAmAbhidhAna ApyuM che. A mULagraMtha saraLa saMskRtamAM che. temAM vipula sAhityanuM saMkalana ane ghaNuM badhuM tattva bharyuM che. potAnA gurubhAI zrI premavijayajInI preraNAthI temaNe A graMtha racI ghaNo upakAra karyo che, kemake vartamAnamAM paNa ghaNA sAdhu-munirAjo Adi A graMthanA AdhAre vyAkhyAna vAMcavAnI zarUAta karI zakyA che. ghaNI jarUrI hoI A pAMcamI navI AvRtti chapAvAI. prastuta graMthanI A pAMcamI AvRtti ja A graMthanI lokapriyatAnuM pratika che. mukhya graMtha paNa khaMDamAM vaheMcAyelA che. prathama khaMDamAM samyakatvanuM svarUpa, bIjA khaMDamAM dezavirati-zrAvakadharmanuM svarUpa ane trIjA khaMDamAM sarvavirati-munidharmanuM svarUpa varNaveluM che, A traNe khaMDane pAMca bhAgamAM vaheMcI gujarAtI bhASAMtara rUpe jainadharma prasAraka sabhAe varSo pahelA chapAvela, je Aje duSmApya che. bhASAnuM sauSThava ne viSayanuM sarala-viziSTa nirUpaNa thAya, kathAone thoDI maThAravAmAM Ave to graMtha vadhAre upakAraka thAya e uddezathI A pAMce bhAgo ame navesarathI lakhyA che, AmAM vadhAre kAMI kahevApaNuM rahetuM nathI. kAraNa ke graMtha pote ja potAnI vAta kaheze. zrAvaka mAtranA gharamAM A pAMce bhAga hovA jarUrI che. eka AkhA varasano AmAM nitya navo svAdhyAya che, 360 divasa pramANe 360 viSayo-tenuM nirUpaNa ane te para 360 jJAnabodhavardhaka AkarSaka kathAo che, je ghaNo bodha Apaze ne upakAra karaze. 10 varSa pUrve chapAyelA A pAMce bhAgonI ghaNA vakhatathI ghaNI mAMgaNI hatI, sthAnakavAsI-terApaMthI ghaNAM sAdhu-sAdhvIjInI paNa mAMga hatI. * sAcA arthamAM A graMtho sAcA grAhakanAM hAthamAM pahoMce tevA gaurabharyA AzayathI A graMthonuM paDatara bhAve vecANa rAkhela che. zrI mahAvIrasvAmI janmakalyANaka divasa li. A. vizAlasenasUri (zrI virATa) pAlItANA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI virATa prakAzananA prakAzano. (4) . hindI (1) zrI vardhamAna dezanA ....... ............ gujarAtI (2) cAru cAritra....... gujarAtI (3) kuladIpaka ke kulAMgAra ? ........... ............. gujarAtI zrAddhAcAravicAra ....................... (5) zrI samarAditya (saMpUrNa) ............ ........... hindI (6-7) vizAla bhajanAvali bhAga 1-2 . ............ hindI (8) vizAla gIta guMjana............. ............ hindI (9-10) vizAla stavana mAdhurI bhAga 1-2.. ...............hindI (11) rAjakumArI sudarzanA .......... ..............hindI (12) kulabhUSaNa ...................... ........... gujarAtI (13) siMhalanI rAjakanyA......... ........................ gujarAtI (14) sudarzana caritram............. .............. saMskRta (15) sudaMsaNA cariyuM ... .............mAgadhI (16) zrAddhavidhi prakaraNa .............. ........... gujarAtI (17) saMbodha prakaraNa (mULa)........ ............. mAgadhI (18-22) upadezaprAsAda bhAga 1 thI 5 (pAMcamI AvRtti) ............... gujarAtI (23) zrI malayAsuMdarI caritram ....... ............ saMskRta (24) zrI caMdraprabhajina pUjA sAthe .................. ............. gujarAtI (25) sudarzanA (navI AvRtti) ...........................................hindI (26). sAdhanA saurabha.......... .... gujarAtI (27) bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanA bhAga-1-2 (bIjI AvRtti) gujarAtI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmavaibhava . cotrIza atizaya bhIlanuM dRSTAMta dharmano AdhAra viSaya mahAbaLa rAjakumAranuM dRSTAMta samyaktva samyaktvanI dRDhatA paramArtha saMstava-1 lI zraddhA abhayakumAranI kathA . gItArtha sevA-bIjI zraddhA puSpacUlAnI kathA... zraddhAbhraSTajanasaMsarga varjanarUpa trIjI jamAlInuM dRSTAMta pAkhaMDI paricaya varjana rUpa cothI zraddhA zrI IndrabhUtinuM dRSTAMta. zuzruSA-paheluM liMga .. sudarzanazeThanI kathA dharmano anurAga bIjuM liMga cilAtIputranI kathA . deva-gurunI sevA-trIjuM liMga naMdiSaNamuninI kathA vinaya bhuvanatilakamuninuM dRSTAMta vinayaprazaMsA zreNikanI kathA avinaya kUlavAlakamuninI kathA. sthiratA jayasenAnuM dRSTAMta manaHzuddhi viSayAnukrama pRSTha viSaya 1 | AnaMdazrAvakanI kathA 2 | zrAvakanI 11 pratimA 3 | vacanazuddhi 6 | zrI kAlikAcAryanuM dRSTAMta 7 | kAyazuddhi . 9 | vajrakarNanI kathA 11 | zaMkA-dUSaNanuM svarUpa .15 | zaMkA pa2 bALakanuM dRSTAMta 15 | trisraguptanihnavanuM dRSTAMta. .21 | nihnavonI noMdha . . 21 | kAMkSA-dUSaNanuM svarUpa 33 | paMDita dhanapAlano prabaMdha 33 | pahelA prabhAvaka-prAvacanika 61 62 zraddhA .. 23 | sarvadharmanI vAMchA upara dRSTAMta 1-2 ......62 23 | vicikitsA doSanuM svarUpa . ...26 | durgaMdhArANInI kathA 27 | mithyAtvanuM svarUpa 9 | sumati ane nAgilanuM dRSTAMta 31 | mithyAtvI paricaya-pAMcamo doSa. 35 | vajasvAmInI kathA 35 | bIjA prabhAvaka-prAvacanika 38 | zrI sarvajJasUrijInI kathA 39 | upadezaka pRSTha 41 | zrI naMdiSaNamunino prabaMdha .41 | trIjA prabhAvaka-vAdI .44 | mallavAdIsUrijInI kathA 44 | vAdanI zAsanonnati 47 | vAdIdevasUrijInI kathA 47 | vAdInI yogyatA .. .50 | zrI vRddhavAdIjInI kathA 50 & & & $ $# # ka 64 .65 03 03 71 71 77 33 84 84 86 87 91 91 92 93 96 96 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya cothA prabhAvaka-naimittika zrI bhadrabAhusvAmInI kathA pAMcamA prabhAvaka-tapasvI zrI kASThamuninuM dRSTAMta chaThThA prabhAvaka vidyAmaMtranA bali zrI hemacaMdrasUrijInI kathA . sAtamA prabhAvaka-siddha-aMjana zrI pAdaliptasUrijInuM dRSTAMta AThamA prabhAvaka-siddha . zrI haribhadrasUrijInI kathA atizayazAlI kavi zrI mAnatuMgasUrijInI kathA zrI bappabhaTTasUrijInI kathA prathama bhUSaNa-sthiratA . sulasA zrAvikAnI kathA bIjuM bhUSaNa-prabhAvanA devapALanI kathA trIjuM bhUSaNa-kriyAkauzalya udAyIrAjAnuM dRSTAMta .... cothuM bhUSaNa-aMtaraMgajinabhakti anurAgInuM dRSTAMta-1 jIrNazreSThinuM dRSTAMta-2 pAMcamuM bhUSaNa-tIrthasevA . laukikatIrtha sevana 5ra tuMbaDInuM dRSTAMta... sutIrthanI yAtrA-trivikramanuM dRSTAMta samyaktvanuM prathama lakSaNa-zama kUragaDUmuninuM dRSTAMta samyaktvanuM bIjuM lakSaNa-saMvega anAthI muninuM dRSTAMta . samyaktvanuM trIjuM lakSaNa-nirveda harivAhanarAjAnI kathA pRSTha viSaya pRSTha 103 | padmazekhara rAjAnuM dRSTAMta 165 103 | samyaktvanI prathama ane bIjI yatanA ... 168 105 | saMgrAmazUra rAjAnI kathA 168 172 173 176 176 106 | samyaktvanI zeSa cAra yatanA 109 | sadAlaputra zrAvakanI kathA 109 | prathama AgAra-rAjAbhiyoga 113 | kArtika zeThanI kathA-1 113 | kozAnI kathA-2 116 | dvitIya AgAra-gaNAbhiyoga 117 | sudharmarAjAnI kathA ... 121 | tRtIya AgAra-vRttikAMtAra .. 178 180 180 184 185 188 122 | acaMkArI bhaTTanI kathA 124| caturtha AgAra-gurunigraha 131 | sulasanI kathA-1 132 | ArogyadvijanuM dRSTAMta-2 135 | paMcama AgAra devAbhiyoga 188 190 192 136 | namirAjarSinI kathA . 192 199 199 202 203 205 207 213 213 217 217 221 222 227 227 237 .. 238 241 243 .... 138 SaSTha AgAra-balAbhiyoga 138 | sudarzanaseThanI kathA 142 | samyaktvanI cha bhAvanAo . 142 | vikrama rAjAnI kathA 143 | samyaktvanAM cha sthAno 1-2 144 | zrI gautamasvAmIno prabaMdha .. 145 | samyaktvanAM cha sthAno 3-4 146 | karmavAda upara agnibhUtino prabaMdha 148 | samyaktvanAM cha sthAno 5-6 148 | prabhAsagaNadharanuM caritra 151 | samyaktvanAM anya prakAro 152 | kRSNamahArAjAnuM dRSTAMta. 155 kAraka samyaktva.. 155 kAkajaMgha ane kokAzanI kathA samyaktvanuM cothuM lakSaNa-anukaMpA ....... 162 | dIpaka samyaktva caMDakauzikanI kathA-1 pAMca rANIonI kathA-2 samyaktvanuM pAMcamuM lakSaNa-Astikya 162 | aMgAramardaka AcAryanI kathA 163| samyaktvanI vAstavikatA.. 165 | subuddhimaMtrInI kathA .......... Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 - OM hAM ahaM namaH namo namaH zrI gurunemisUraye zrI vijayalakSmI sUrIzvarajI viracitaupadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga pahelo (gujarAtI vivaraNa) Atmavaibhava svastizrI denAra vizvabhrAtA surapUjya sidhutattvanA, dIpo cho ravicaMdrathI ya adhikAM AdIza ! AnaMdadA; nAbhirAja-kulAMbare suudayI o jJAnabhAnu ! vibho !, mohApAra dUre karyo suvarNA ! kalyANakArI prabho !. 1 kalyANazrInA ajoDa heta o trilokInA dhaNI; Apo zAMtiH zAMtinAtha jagane zAMtinI IcchA ghaNI. 2 pIDA jANI pharI gayA pazutaNI rathamAMthI utaryA vinA, samajAvyo saMsAra lagna bahAne rAjImatIne phanA; jai giranAra thayAM girIza pALyo kaMdarpanA darpane, mohAsura haNanAra nemi bhagavan! Apo sadA harSane. 3 goDI thaMbhaNa aMtarIkSa cArupa serisA ne zAmaLA, nAme eka hajAra ATha jenAM vikhyAta tIrtho bhalA; Aje paNa jeno aciMtya mahimA vistare che vizvamAM, zrI zaMkhezvara pArzvanAtha tamane mArI hajo vaMdanA. 4 je sAcA mahAvIra ghora tapasvI nirbhaya kSamAmAM dhUri, varSAvI saMtapta A jagata para vANI-sudhA-mAdhurI; jenA jJAna prakAzapuMja pAse dekhAya jaga A vAmaNuM, Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 te siddhArthanarezanaMdana prabhu aizaleya jIvo ghaNuM. 5 devonA rAjA ane narapati jenI cAhe sevanA, te ajitAdi jinendra zeSa praNamuM jotA kharA kAmanA; ItyAdi maMgaLakarI vijayalakSmI sUrIzvarajI taNAM, upadeza-prAsAda gurjara karUM je mAMhI upadezo ghaNAM. 6 nitya navIna upadeza taNAM vicAre, gUMthI ghaNAM viSaya tattva ane kathAe; bodhe badhAM varasanA divaso vitAve. pAme "vizALa' phaLa "rAja' "vinIta' bhAve. 7 A mahAna graMthanI nirvighna parisamApti arthe AdimAM maMgaLAcaraNa karavAmAM AvyuM, kAraNa ke zubhakAryamAM pravRtta mahApuruSane paNa ghaNAM avarodha Ave che. paNa anarthakArI pravRttimAM vidgo koNa jANe kyAMya cAlyAM jAya che mATe - graMthano pAra pAmavA mATe AdimAM graMthanirdiSTa Azaya hRdayamAM sthira thAya te mATe madhyamAM ane graMtha ziSya-praziSyAdine paraMparAe upakAraka thAya te mATe aMtamAM maMgaLa karavuM joIe. zAstravAMcanamAM udyamI ane graMthanI purNAhUtie pahoMcavAnI dhagazavALA ziSTajanono A AcAra che ke teo dUSaNane choDI zubhaprayojanamAM niraMtara pravRtti kare che. graMthakAra paramarSi pote ISTadevane namaskAra karavA rUpa maMgaLakArI sabaMdha, abhidheya ane prayojana jaNAve che. devarAja indronI zreNi jemanA caraNomAM namelI che ane jeo cotrIsa atizayothI yukta che evA soLamAM tIrthakara zrI zAMtinAtha svAmIne namana karIne uttama bodha ApanAra upadezaprAsAda (upadezanA vaividhyathI racAyela mahela) nAmanA graMthane kahIza. atizayazAlI paramAtmA lokottara guNathI samRddha hoya che. tIrthaMkara prabhu sivAya koipaNa atizayazAlI hotA nathI te atizayo cotrIza che. tenuM varNana karavAmAM Ave che. janmathI cAra, ghAtikarmanA kSayathI agIyAra ane devakRta ogaNIza ema cotrIza atizayanA svAmI prabhujIne vaMdana karuM chuM. cAra mULa atizaya (1) tIrthaMkara prabhunuM zarIra saMsAranA sarva zarIra karatAM adhika suMdara hoya, temane roga, parasevo Adi na thAya. zarIra svAbhAvika rIte ja svaccha rahe. (2) prabhuno zvAsocchavAsa kamaLanI sugaMdha jevo sugaMdhI hoya. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 (3) prabhunA zarIranA mAMsa ane lohI sapheda dUdha jevA hoya. (4) prabhunA AhAra ane nihAra AMkhothI koI joI zake nahIM. mAtra avadhijJAnI Adi joI zake) A mULAtizaya janmathI mAMDI mokSaparyata sAthe ja rahetA hoI, e sahajAtizaya paNa kahevAya che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra (ghAtI) karmanA kSaye kevaLajJAna thayA pachI thatAM devakRta agIyAra karmakSayajAtizaya (1) eka yojana pramANa samavasaraNanI bhUmimAM karoDo (koTAkoTI) devatA, manuSya ane tiryaMca pIDA vagara samAya. (2) pAMtrIsa guNavALI ardha mAgadhI bhASAmAM apAtI prabhujInI dezanAne deva-manuSya ane pazu-pakSI pota-potAnI bhASAmAM jANe che ane sahu spaSTa sAMbhaLe che. AvA atimahattvapUrNa vANInA atizaya vinA ATalA badhA AtmAo upara ekI sAthe ekaja vakhate Avo mahAna upakAra karI na zakAya. bhIlanuM dAMta:eka bhIla traNa strIo sAthe grAmAMtara jato hato. mArgamAM eka strIe bhIlane kahyuM, kAMIka gAone jhaTa mArga kapAya" bIjIe kahyuM "thoDuM pANI lAvI Apone, gaLuM sukAya che." trIjI bolI "bhUkha lAgI che, kAMi khAvAnuM zodhone?" A traNe nArIne bhIle eka ja uttara ApatAM kahyuM, "so naOi" eTale pahelI samajI ke saro arthAt svara nathI zI rIte gAuM? bIjI samajI ke sarovara nathI pANI kyAMthI lAvuM? ane trIjI samajI ke saro (zara:) eTale bANa nathI zI rIte zikAra karuM? ane tane khAvAnuM ApuM? Ama sAmAnya mANase eka zabdamAM traNa nArI samajAvI to prabhujInI vANI nirupama ane adbhuta che. tathA devoe divya banAvelI hoI sahu samajI zake tevI hoya emAM kAMI Azcarya nathI. kahyuM che ke - sAtanaya ane tenA sAtaso bhAMgAvALI saptabhaMgIyukta divyasaMgItamaya prabhujInI vANI sAMbhaLatA ghaNA bhavyajIvo siddhAMtanA pAragAmI thAya che. A sarva prabhunA vacanAtizayano pratApa (3) prabhujInA mastaka pAchaLa sUrya karatA bAragaNuM tejasvI bhAmaMDala (prabhujIno kAMtino Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 samUha pIMDarUpe) chAje che. temAM bhagavaMtanuM anaMta teja samAyeluM hoI temanA durlabha-darzana nirvine thAya che. dayAnA sAgara bhagavaMta jyAM jyAM vicare tyAM tyAM cAre dizAmAM so so gAu, upara nIce paccIsa-paccIsa gAunI sImAmAM pahelA thayelA rogo upazAMta thAya ane navA na thAya. (5) pUrvabhavamAM bAMdhela ke janmajAta vaira jIvone paraspara samavasaraNanI bhUmimAM jAgatAM nathI. (6) prabhujI jyAM vicare tyAM tIDa-uMdara Adino upadrava hoto nathI. (7) paramAtmA jyAM vicaratA hoya tyAM marakI Adi utpAta ane Akasmika mRtyuno bhaya raheto nathI. (2) ativRSTi (lIlo dukALa) na thAya. (9) anAvRSTi (sUko dukALa) na thAya. (10) durbhikSa (bhikSA na maLe tevo)-dhAnyabhAva na thAya. (11) svacakra (sthAnika rAjA Adi) tathA paracakra (bIjA rAjA)no bhaya jAge nahi. devakRta 19 atizayo - (1) prabhujI jyAM vicare tyAM dedIpyamAna dharmacakra AkAzamArge pharatuM rahe. (2) suMdara zveta cAmaronI joDI vIMjhAyA kare. (3) AkAzamArge nirmaLa sphaTikaratnanuM pAdapITha (paga mUkavAno bAjoTha) ane siMhAsana cAle. prabhujI jyAM birAjavAnA hoya tyAM enI meLe goThavAI jAya. traNa chatro AkAzamAM addhara prabhujInA mastake rahe. (5) ratnamaya (mahendra) dhvaja aneka nAnI dhvajAothI zobhato hoya. A pAMce atizaya prabhujI vicare tyAre AkAzamArge sAthe cAlatA rahe ane birAje tyAre ucita rIte goThavAI jaI apUrva zobhA ane prabhAva utpanna kare che. (6) sonAnA atisuMvALA kamaLapara paga mUkatA prabhujI vicare, be kamaLa paga nIce ane sAta pAchaLa hoya. eka parathI prabhujI paga upADe ke tarata pAchaLathI eka kamaLa AgaLa AvIne ubhuM rahe AvuM avirata banyA kare. (7) ratna, sonA ane cAMdInA traNa gaDhasvarUpa samavasaraNa racavAmAM Ave che. prabhu pAseno Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 prathama gaDha uttamaratnono hoya che. tene vaimAnikadevo banAve che. bIjo (vacalo) sonAno jyotiSIdevo ane trIjo cAMdIno gaDha bhavanapatidevo race che. (trIjo gaDha sahuthI nIco, bIjo tethI UMco ane pahelo sauthI UMco hoya che.) (8) samavasaraNamAM siMhAsana upara prabhujI pote pUrvadizA tarapha mukha rAkhI birAje che. bIjI traNa dizAomAM prabhujI jevA traNa pratibiMbo devatAo race che. je cAmara, chatra, sihAsanAdithI yukta hoya che ane prabhujI svayaM upadeza ApatA hoya tema lAge che. samavasaraNamAM prabhujI jayAM upadeza ApatA birAje che, tyAM tyAre siMhAsana vacce thaI upara phelAyelA azokavRkSanI racanA devo kare che. RSabhadevasvAmInA vakhate traNa gAuM, mahAvIra prabhunA vakhate batrIsa dhanuSa ane zeSa jinezvaraprabhunA vakhate temanA zarIra karatAM bAragaNo UMco azokavRkSa racavAmAM Avato. (10) jayAM prabhujI vihAra kare tyAM kAMTA UMdhA (adho) mukhe thaI jAya che. (11) prabhujI vihAra karI jatA hoya tyAre mArgamAM rahelAM vRkSo namI jatAM hoya che. (12) prabhujI hoya tyAM madhura svare duMdubhI vAgyA kare che. (13) prabhujInI vihArabhUminA eka yojana pramANa kSetramAM saMvartaka nAmano vAyu kAMTA-kacaro dUra kare che. A vAyu maMda-sugaMdha ane zItala hoI sukhakArI lAge che. (14) paramAtmA vicaratA hoya tyAre mora, popaTa, koyala, cAsa vagere pakSIo maMgaLa dhvani karatAM pradakSiNA pharatAM hoya che. (15) prabhujI jyAM birAjavAnA hoya tyAM sugaMdhIjaLanI vRSTi meghakumAra devo kare che. (16) samavasaraNanI aMdara caMpA-bakula pramukha pAMca varNanA sugaMdhI phUlonI DhocaNa sudhI devo varSA kare che. A puSpo jaLamAM ane sthaLamAM utpanna thayelAM hoya che. tIrthaMkara paramAtmAnA mahAmahimAvaMtA atizayanA prabhAve A puSpone jarAya pIDA, saMghaTana thavA chatAM thatI nathI eTaluM ja nahIM paNa amRtanA phuvArA vacce hoya tevo atiullAsa anubhave che. (17) bhagavaMtanA keza temaja nakha vadhatA nathI. (18) prabhujInI pAse sadA ochAmAM ochA karoDa devo upasthita hoya ja. (vadhu hoya paNa ochA nahIM.). (19) vasaMta Adi chae RtunA phaLa-phUla Adi samakALe maLI zake. e Rtu paNa sarvene anukULa hoya. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 A pramANe cAra mULa atizaya, agiyAra karmakSaye utpanna atizaya ane ogaNIsa devoe karela ema sarva maLI cotrIza atizaya tIrthaMkara prabhune hoya che. vizvasena mahArAjAnA kuLamAM tilaka samAna, mahArANI acirAdevInI kukSirUpI zaktimAM mauktika samAna ane cotrIza atizayazAlI zrI zAntinAtha bhagavaMtane mana-vacana-kAyAnI zuddhipUrvaka praNAma karI aneka graMthonA AdhAre A upadezaprAsAda nAmaka mahAgraMthanI racanA karIza. A graMthamAM vAcya-vAcakabhAva saMbaMdha che. vAcya eTale prakaraNano abhiprAya ane vAcaka eTale A prakaraNa. A graMthamAM tIrthakara nirdiSTa dharmopadezanuM nirupaNa e abhidheya che. A graMthanuM para prayojana racayitA ane zrotA baMnene mukti prApta thAya e che ane apara prayojanathI kartAne nirjarA ane zrotAne dharmano bodha thAya e che. prAraMbhamAM zrI jinezvaradevanA vizeSaNa tarIke atizaya hovAthI, atizayanuM varNana karyuM. kAraNa ke A atizayonuM smaraNa-varNana bhAvamaMgaLamaya che, vidgavinAzaka che ane sarva kalyANanuM sabaLa kAraNa che. e pramANe jinezvaradevonI atizaya-samRddhine pratidivase prabhAtakALe je manuSyo smare che teo kalyANathI otaprota thAya che. dharmano AdhAra jema prANa vagara zarIranI kazI mahattA nathI tema samyakatva vinA dharmanAM kazAM mUlya nathI. mATe sarvasampattinI khANa, guNaprAptinuM nidhAna, sarvakaraNInuM pradhAnakAraNa evA samyakatvanuM svarUpa samajAve che. rAga-dveSane je jite te jina-jinezvara, tIrthaMkara. RSabha-ajita AdinAmajina kahevAya. tIrthaMkara prabhunI pratimA sthApanAjina kahevAya. tIrthaMkara prabhunA jIvane dravya-jina kahevAya ane samavasaraNane viSe birAjelA prabhu bhAvajina kahevAya. A cAra nikSepAvALA tIrthaMkara-jinezvara prabhumAM prabhutvanI buddhi, mumukSu (mokSanA abhilASI), guruomAM gurupaNAnI buddhi, jinezvaradevoe zuddhadayAmaya kahelA dharmamAM dharmanI buddhi, ene samyaktva kahevAya. arthAt upara kahelAM deva-guradharma para aTala zraddhA tenuM nAma ja samyagadarzana kahevAya. jo ke AMkhathI dekhAya tene paNa darzana kahevAmAM Ave che. chatAM jainazAsanamAM zraddhAsamyakatva-samakitane paNa darzana kahevAmAM Avela che. zaMkAdi kAlukhya vinA je sAcA deva-gurudharmatattvano bodha karAve, samakita mohanIyakarmanA upazama AdithI utpanna thAya. ahaMdu Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 pratipAdita tattvanI zraddhA karAve, vastune vastupaNe jANavAthI thayelI pratItine upajAve te ja darzana kahevAya che. vastunuM yathArtha svarUpa jANyuM kone kahevAya ? tene samajAvatuM mahAbaLakumAranuM dRSTAMta A pramANe che. rAjakumAra mahAbaLanuM dRSTAMta : hastinApura nAmanuM suMdara nagara. tyAM baLa nAmanA rAjA rAjya kare. temane prabhAvatI nAmanI rANI, guNIyala ne sohAmaNI. siMhanA svapnathI sUcita eka putrane teNe janma Apyo. rUpano aMbAra ane zauryano jANe bhaMDAra. nAma enuM mahAbaLakumAra. yuvAvasthAmAM ATha rAjakanyAo sAthe tenA lagna thayA. rAjAe AThe putravadhUne alaga alaga mahela-dAsa-dAsI-vastrAbhUSaNa Adi sarva sAdhana, sAmagrI ane sagavaDa ApyA. rANIo sAthe Amoda-pramodamAM mahAbaLakumArano samaya kyAM vIte che ? te jaNAtuM nathI. ekavAra vimaLanAthasvAmInA zAsanamAM thayelA dharmaghoSa nAmanA AcArya mahArAja aneka ziSyo sahita udyAnamAM padhAryA. harSa ane ullAsavALA aneka lokone jatAM joI mahAbaLakumA2 paNa AcAryazrInA darzane jaI pahoMcyo. te vakhate teoe upadeza ApatAM pharamAvyuM ke-- A saMsAranA sAra vagaranA svarUpane sArI rIte vicArI he mahAnubhAvo ! sarva duHkhothI choDAvanAra dharmamAM prayatna karo. ityAdi dharmadezanA sAMbhaLI mahAbaLakumArane viveka jAgyo ane te saMsAranI vAstavikatAne samajI vairAgya pAmyo. ghera AvI teNe mAtApitAne badhI vAta karI. potAnI dIkSA levAnI bhAvanA jaNAvI ane anumati mAMgI. putrano khUba ja bhAva joi temaNe kahyuM ke- 'ame chIe tyAM sudhI to nahIM ja pachI dIkSA levI hoya to leje.' kumAra bolyo, "ApaNAmAMthI koNa pahelA jaze ? e koNa jANe ? mA ! mane anujJA Apo, anaMta bhavamAM anaMta mAtAo meM karI, paNa jIvana saphaLa thayuM nahIM. navI navI mAtAo karavAnA kramamAM phera paDyo nahIM. A bhavamAM tamArI kukSIe avataryo chuM, tenI saphaLatA mATe paNa mane anujJA Apo. vahAlI mA ! rAjI thaIne hA pADo jethI Aja sudhI meM karelI anaMta mAtAonI zreNimAM tamArUM sthAna na rahe." aneka rIte teNe mAtApitAne samajAvyA-manAvyAM paNa teo na mAnyAM. chevaTe temaNe yuktipUrvaka rAjakumAranA rAjyAbhiSekanI moTI taiyArI karI ane rAjA banAvyo. hIrAno mukuTa paherAvIne tene siMhAsana para besADyo. baMne tarapha hArabaMdha adhikArI goThavAi gayA ane abhinava mahArAjA mahAbaLanA jayaghoSanA paDaghAo paDyA. mAtApitAe potAnA sobhAgI putranA vakhANa karyAM, ane kahyuM, 'tuM kevo prabhAvazALI lAge che ? tArI AjJA koipaNa toDI zake nahIM ame paNa nahIM. bolo dIkarA ! tamArI zI AjJA che ? u.bhA.-1-2 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 mahAbaLe tarata kahyuM "rAjyanA koSamAMthI traNa lAkha mahoro laI eka lAkha ApI pAtrA, eka lAkha ApI ogho (rajoharaNa) lAvo ane eka lAkha hajAmane ApI cAra AMgaLa rAkhI bAkInA vALa kapAvI nAkho." A sAMbhaLI mAtA-pitA pradhAnamaMDaLa Adi sahu AbhA ja banI gayA. AjJA paLAya toya dIkaro jAya ane na paLAya to tevuM rAjApaNuM te tarata ja choDe. chevaTe teno pAko vairAgya joI tema karavAmAM AvyuM. pachI snAna-vilepana karI atimUlyavAna AbhUSaNa Adi paherI moTA ADaMbarapUrvaka moTA jayaghoSa ane ninAdapUrvaka guru mahArAjanI pAse Avyo ane apUrva utsAhathI diIkSA lIdhI. mAtA-pitAe kahyuM, "ame to Avo puruSArtha karI na zakyAM paNa tamAre taravAranI dhAra samAna atikaThora saMyamamArgamAM sadA jAgrata rahevuM ane saccAIpUrvaka mokSamArgano udyama karavo." ItyAdi hitazikSA ApI pAchAM pharyA. zrI mahAbalamuni vinaya-vaiyAvacca, jJAna AdinI ArAdhanAmAM tanmaya thaI pUrvadhara banyA. vividha tapazcaryA karI. bAra varSa paryata zuddha cAritra pALI aMte aNasaNapUrvaka kALa karI pAMcamA (brahmaloka) devalokamAM dasa sAgaropamanI sthiti (Ayu) vALA deva thayA. tyAMnuM Ayu pUrNa thaye vANijya grAmanA dhanADhya zeThanA ghare sudarzana nAme putra thayo. anukrame yuvAna thayo. ekavAra zrI mahAvIra prabhu tyAM padhAryA. sahunI sAthe te paNa prabhune vAMdavA gayo. prabhujIe pravacanamAM kALanI mahattA samajAvI. te sAMbhaLI acaraja pAmelA sudarzane prabhujIne pUchyuM ke, "bhagavaMta! kALanA keTalA prakAra hoya? bhagavaMte kahyuM ke, "kALanA cAra prakAra che. (1) pramANakALa (vakhata batAvanAra), (2) AyuSyanivRttikALa (AyuSya bhogavAya te kALa), (3) mRtyu (maraNa) kALa, (4) addhAkALa (Aja-kAla-vagere) pramANakALa be prakAre che jemake cAra praharano divasa, cAra praharanI rAtri ityAdi. nArakIpaNe narakanuM-devapaNe devanuM AyuSya bhogavavArUpe AyuSyanivRttikALa aneka prakAre che. jIva zarIrathI athavA zarIra jIvathI judo paDe te maraNakALa kahevAya. AvatI kAla, mAsa, varSa Adi aneka prakAre samayakALa che. ityAdi palyopama-sAgaropamanI vAta jANI sudarzane prabhujIne pUchyuM; "dayALa ! palyopama jevo lAMbo kALa zI rIte vIte?" 'sudarzana! pUrve teM paNa evo anaMtakALa bhogavelo che. gayA bhavamAM ja tuM brahmaloka nAmanA pAMcamA devalokamAM hato. tyAM tAruM AyuSya dasa sAgaropamanuM hatuM. ItyAdi pUrvabhavanI vAta sAMbhaLI tene jAtismaraNa jJAna thatAM vitelo Akho bhava tAjo thaI Avyo. nazvaratAnI vicAraNAe vairAgya pAmI tyAM ja dIkSA svIkArI. AgaLa jatAM cauda pUrvadhara thayAM, kevalajJAna pAmI bhavano aMta karI mukti pAmyA-kRtArtha thayA. devAditattvomAM jemanI kAmadhenu jevI yathArtha buddhi hoya che, teo mahAbala-mahArAjanI jema savRddhine pAme che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 saphatva tIrthaMkara paramAtmAe upadezelA tattva para ruci thavI tenuM nAma samyakatva kahevAya. tenA be prakAra che. te svAbhAvika ke gurumahArAjanA upadezathI thAya che. samakita vinA ekalA jJAnanI kazI siddhi nathI. tattvajJAna zraddhAthI ja saphaLa thAya che. atidurgama zrutajJAnanA mahAdhAraka hovA chatAM AcArya aMgAramardikanI jema teone abhavyatA ke durbhavyatA hoI teo niSkAraNa upakArI hitavatsala prabhunA vacana para zraddhA rAkhI zakatA nathI ane temane muktirUpa koI phaLasiddhi prApta paNa thaI zakatI nathI. samyaktva prAptinA be kAraNo paikI prathama svAbhAvika eTale guru mahArAjanA upadeza vinA prApta thAya che. tene nisargaci samakita kahevAya che. jema parvatanA pASANa nadImAM taNAIaphaLAI-bhaTakAI enI meLe goLa AkRtivALA thAya, tema anAdithI rakhaDato jIva tathAbhavyatAnA paripAkathI ajANapaNe yathApravRttikaraNa kare. eTale ke adhyavasAyanA baLe AyuSya sivAyanA jJAnAvaraNIya Adi zeSa karmonI sthitine palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna eka koDAkoDI sAgaropamanI kare. karmanA kAThinyavALI, rAga-dveSanA pariNAmavALI, karkaza ane durbhedya evI eka graMthI hoya che tyAM sudhI to abhavyano jIva paNa anaMtIvAra AvI zake che. arihaMta prabhu AdinI lokottama vibhUti joI vadhatAM pariNAmathI zrata sAmAyika (jJAna)no lAbha meLavI zake paNa tethI AgaLa vadhI zake nahIM. te to koI bhavya jIva ja ati zuddha pariNAmathI graMthInA bhedavArUpa apUrvakaraNa karI-mithyAtvanI sthitine aMtarmuhUrta kALa pramANa tenAthI pradeza vedavA yogya dalika (daLIyA)nA abhAvarUpa aMtarakaraNa kare che. teno krama A rIte che. graMthi deza sudhI AvavuM te prathama yathApravRtti)karaNa. graMthino bheda karavo te bIjuM apUrvakaraNa ane samyakatvanI prApti najIka che jene evA jIvane anivRttikaraNa hoya. ahIM mithyAtvanI sthiti be prakAre hoya che. pahelI aMtarmuhUrtanI sthiti bhogavIne bIjI upazamAvelI sthitimAM aMtarakaraNanA pahelA samayamAM ja jIva aupathamika samyakatva pAme che. te samyakatva aMtarmuhUrta pramANavALuM che. koInA upadeza Adi vinA je prApta thAya te nisarga samyakatva. guru AdinA upadeze je prApta thAya te puNya-pavitra evuM adhigama samyakatva kahevAya. sarva sukhanA avadhya-kAraNarUpa samyakatva pamADavA mATe baLa paNa karavuM paDe ke parANe preraNA karavI paDe to te paNa ucita ja che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 ekavAra paramakRpALu mahAvIradeve vihAramAM gautamasvAmIjIne kahyuM-'mahAbhAga ! jo pelo kheDUta dekhAya che ne ? tene pratibodha ApavAthI mahAlAbha thaze.' 10 'tahatti' kahI gautamasvAmIjI tenI pAse AvI upadeza detAM kahevA lAgyA - 'bhadra ! tane ghaNI sagavaDa maLyAM chatAM tuM zA mATe beindriyAdinA ghAtavALI A khetI kare che ? A pApa tane pIDA nahIM Ape ?' teNe kahyuM - 'kuTuMba mATe badhuM karavuM paDe. khAdhA vagara kAMI cAle che ?' zrI gautame kahyuM - 'pArakA (potAnA mAnelA) mATe je kAMi ApaNe karma karIe chIe, te karmanA udayakALe ApaNe ja bhogavavAM paDe che. te vakhate duHkhamAM bhAga lenAra koi sahabhAgI thatuM nathI. mATe tapa-saMyamanA Azare bhavano pAra pAma.' A zabdonI kheDUta para ajaba asara thaI ane te bolyo-'bhagavan ! mAre mATe parivAra ane sAta sAta kanyAo che. mane lAge che ke jIvananA aMta sudhI A paLojaNa ane pApa karyA karuM to paNa mane nivRtti kyAM maLavAnI ! kharI vAta to e che ke huM nakAmI upAdhi laIne beTho chuM. tame je hitakAraka upadeza Apyo che te meM jIvanamAM kadI kyAMya sAMbhaLyo nathI. tamo mahAna ane pUjya cho. cAlo huM tamArI sAthe AvuM chuM, tame jema kahezo tema huM vartIza. AjathI tame ja mArA sarvasva cho.' te sAMbhaLI devoe temane sAdhuveza paridhAna karAvyo. sAthe cAlatAM teNe pUchyuM ke- 'ApaNe kyAM jaIe chIe ?' zrI gautamasvAmI bolyA- 'guru mahArAja pAse' te bolyo- 'heM ! tamArA paNa guru che ? tame ATalA sArA cho to guru mahArAja to keTalAya sArA haze ? kema !' gautamasvAmIe kahyuM-'hA. hA. kharekhara ja te prabhu to alaukika che. temanI sAthe sarakhAvA jevuM kazuM nathI.' ItyAdi kahI paramAtmAnI adbhUta ThakurAI ane atizaya AdinuM varNana karatAM navIna munine samyaktva prApta thayuM. pachI prabhujInI prabhutA ane atizaya Adi dUrathI nihALatAM bhAvanAnI vizeSa vRddhi thaI. eTalAmAM teo samavasaraNamAM prabhu pAse AvyA. prabhujIne jotAM ja te kheDUta munine dveSanI lAgaNI udbhavI. zrI gautame kahyuM - 'he muni ! trilokanAtha bhagavaMtane vaMdana karo.' te bolyo-'A koNa che ? A tamArA guru che ? jo ema ja hoya to mAre tamArI dIkSAnI kAMI jarUra nathI.' ema kahI te veza paDato mUkI doTa mUkI nAsI gayo. A kautuka joI indrAdi devatAo paNa moTethI hasI paDyA ne bolyA ke -'Avo sarasa ziSya kyAMthI zodhI lAvyA ?' A sAMbhaLI zrI gautamasvAmI to jotA ja rahI gayA. eka tarapha parSadA ne bIjI bAju pelo jAya mArgamAra. chevaTe temaNe prabhujIne ja pUchyuM,-'bhaMte ! Apane jotAM ja A acaraja kema thayuM ?' prabhujIe kahyuM- 'gautama ! teM ene jyAre tIrthaMkaranI mahattA samajAvI te vakhate ja teNe graMthibheda karI samyaktva prApta karyuM. A rIte tene atidurlabha lAbha thai gayo. have dveSanuM kAraNa sAMbhaLa. pUrve potanapuranA mahArAjA prajApatine tripRSTha nAmano putra hato. te vakhate traNa khaMDano samrAT prativAsudeva azvagrIva hato, koika nimittiyAdvArA teNe potAnuM mRtyu tripRSThanA hAthe thavAnuM jANI tene mArI nAkhavA azvagrIve ghaNA yatno karyA, paNa badhA niSphaLa gayA. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 kSAyopazamika ane zAyika, mithyAtva-mohanIya tathA anaMtAnubaMdhI cAre kaSAya udayamAM na hoya paNa (bhArelA agninI jema) upazAMta hoya te sthitimAM prApta thanAra te aupazamika samyaktva kahevAya. anAdi mithyArdaSTi jIva traNa karaNa karavApUrvaka eka aMtarmuhUrta kALa paryaMta A samyaktvane cAre gatimAM rahelo koIpaNa bhavyajIva pAmI zake che, athavA upazamazreNi para caDhatA jIvane upazAMtamoha nAmaka agIyAramAM guNaThANA sudhI aupazamika samyaktva hoya che. udayane pAmelA mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyano kSaya tathA udayamAM nahIM AvelAnA upazamathI prApta te kSAyopazamika samyaktva kahevAya. A samakitanI sthiti chAsaTha sAgaropamanI che. samyaktvamohanIya, mithyAtvamohanIya, mizramohanIya ane anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha e sAta prakRtino mULamAMthI nAza thatAM kSAyika samakita pragaTe che. AnI sthiti sAdi anaMta che. A samakitanA prabhAve zrI zreNika mahArAjAe tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM hatuM. 12 zrI zreNikarAya bahuzruta, vidyAnA dhAraka ke vAcaka nahotA. chatA AvatI covIzImAM pahelA tIrthaMkara thavAnA che, te mAtra samyaktvanA ja pratApe temanuM dRSTAMta A pramANe che magadhasamrATa zreNikarAjA pATanagara rAjagRhImAM rahI zAsana karatA hatA. ekavAra vizvavatsala paramAtmA mahAvIradeva guNazIla nAmanA caityamAM samavasaryAM-padhAryAM. moTA samArohapUrvaka zreNika2AjA prabhujIne vAMdavA AvyA. teo prabhu pAse beThA hatA. tevAmAM eka koDhano rogI mANasa (koDhIyo) tyAM Avyo ane prabhujInI caraNa sevA karatAM-karatAM potAnA zarIramAMthI jharatAM lohI-puruthI te prabhujInA pagane carcavA lAgyo. tenuM AvuM vartana joi zreNika2Ayane gusso Avyo. teo kAMI kare tevAmAM prabhujIne chIMka AvI. te sAMbhaLI koDhIyAe kahyuM- 'maro.' zreNika kAMI kahe teTalAmAM emane paNa chIMka AvI. temane koDhIyAe kahyuM 'ghaNuM jIvo.' eTalAmAM zreNikanI pAse ja beThelA abhayakumAra (rAjAnA moTA putra)ne chIMka AvI, to koDhIyo bolI uThyo 'maro ke jIvo' evAmAM kyAMyathI eka kAlasaurika nAmano krura kasAI AvI caDhyo ne tene paNa yogAnuyoga choka AvI. te sAMbhaLI koDhIyo 'nA mara nA jIva.' ema bolI uThI cAlato thayo. jeNe bhagavAnane 'maro' ema kahyuM tene avazya daMDa devo joie, ema vicArI zreNike potAnA mANasone izAro karyo ke A mANasa samavasaraNanI bahAra jAya ke tarata pakaDI lejo. teo tema karavA gayA paNa koDhIyo to AkAzamAM uDI gayo. sevakoe e bInA rAjAne jaNAvI. tyAre vismita thayelA rAjAe pUchyuM - 'bhagavaMta ! A koDhIyo koNa hato ? ane teNe AvuM gaMduM-gobaruM kAma kema karyuM ?' tyAre paramAtmAe kahyuM - 'he zraNika ! e koDhIyo nahoto, dardurAMka nAmaka deva hato. teNe uttama sukhaDathI mArA paganI arcanA karI hatI, mAtra dekhAva teNe rogI ane paru Adino karyo hato.' zreNika rAjAe pUchyuM- 'bhaMte ! zAthI te Avo deva thayo ?' prabhue kahyuM-'kauzAMbInA zatAnIka pAse eka seTuka nAmano sevaka hato. ekavAra rAjI thayelA rAjAe tene varadAna mAMgavA kahyuM. teNe potAnI patnInI salAha mujaba mAMgyuM ke 'pratidivasa navA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 kSAyopazamika ane zAyika. mithyAtva-mohanIya tathA anaMtAnubaMdhI cAre kaSAya udayamAM na hoya paNa (bhArelA agninI jema) upazAMta hoya te sthitimAM prApta thanAra te aupazamika samyaktva kahevAya. anAdi mithyAdaeNSTi jIva traNa karaNa karavApUrvaka eka aMtarmuhUrta kALa paryaMta A samyaktvane cAre gatimAM rahelo koIpaNa bhavyajIva pAmI zake che, athavA upazamazreNi para caDhatA jIvane upazAMtamoha nAmaka agIyAramAM guNaThANA sudhI aupazamika samyaktva hoya che. udayane pAmelA mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyano kSaya tathA udayamAM nahIM AvelAnA upazamathI prApta te kSAyopazamika samyaktva kahevAya. A samakitanI sthiti chAsaTha sAgaropamanI che. samyaktvamohanIya, mithyAtvamohanIya, mizramohanIya ane anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha e sAta prakRtino mULamAMthI nAza thatAM kSAyika samakita pragaTe che. AnI sthiti sAdi anaMta che. A samakitanA prabhAve zrI zreNika mahArAjAe tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM hatuM. zrI zreNika2Aya bahuzruta, vidyAnA dhAraka ke vAcaka nahotA. chatA AvatI covIzImAM pahelA tIrthaMkara thavAnA che, te mAtra samyaktvanA ja pratApe temanuM dRSTAMta A pramANe che magadhasamrATa zreNikarAjA pATanagara rAjagRhImAM rahI zAsana karatA hatA. ekavAra vizvavatsala paramAtmA mahAvIradeva guNazIla nAmanA caityamAM samavasaryAM-padhAryAM. moTA samArohapUrvaka zreNikarAjA prabhujIne vAMdavA AvyA. teo prabhu pAse beThA hatA. tevAmAM eka koDhano rogI mANasa (koDhIyo) tyAM Avyo ane prabhujInI caraNa sevA karatAM-karatAM potAnA zarIramAMthI jharatAM lohI-puruthI te prabhujInA pagane carcavA lAgyo. tenuM AvuM vartana joi zreNika2Ayane gusso Avyo. teo kAMI kare tevAmAM prabhujIne chIMka AvI. te sAMbhaLI koDhIyAe kahyuM- 'maro.' zreNika kAMI kahe teTalAmAM emane paNa chIMka AvI. temane koDhIyAe kahyuM 'ghaNuM jIvo.' eTalAmAM zreNikanI pAse ja beThelA abhayakumAra (rAjAnA moTA putra)ne chIMka AvI, to koDhIyo bolI uThyo 'maro ke jIvo' evAmAM kyAMyathI eka kAlasaurika nAmano krura kasAI AvI caDhyo ne tene paNa yogAnuyoga choka AvI. te sAMbhaLI koDhIyo 'nA mara nA jIva.' ema bolI uThI cAlato thayo. jeNe bhagavAnane 'maro' ema kahyuM tene avazya daMDa devo joie, ema vicArI zreNike potAnA mANasone izAro karyo ke A mANasa samavasaraNanI bahAra jAya ke tarata pakaDI lejo. teo tema karavA gayA paNa koDhIyo to AkAzamAM uDI gayo. sevakoe e bInA rAjAne jaNAvI. tyAre vismita thayelA rAjAe pUchyuM - 'bhagavaMta ! A koDhIyo koNa hato ? ane teNe AvuM gaMduM-gobaruM kAma kema karyuM ?' tyAre paramAtmAe kahyuM - 'he zraNika ! e koDhIyo nahoto, dardurAMka nAmaka deva hato. teNe uttama sukhaDathI mArA paganI arcanA karI hatI, mAtra dekhAva teNe rogI ane paru Adino karyo hato.' zreNika rAjAe pUchyuM- 'bhaMte ! zAthI te Avo deva thayo ?' prabhue kahyuM-'kauzAMbInA zatAnIka pAse eka seTuka nAmano sevaka hato. ekavAra rAjI thayelA rAjAe tene varadAna mAMgavA kahyuM. teNe potAnI patnInI salAha mujaba mAMgyuM ke 'pratidivasa navA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 ghare ekavAra jamavAno ane eka sonAmahoranI dakSiNAno prabaMdha karAvI Apo." tenI alpabuddhi para hasatA rAjAe tema karI ApyuM. Ama dararoja jamaNa ane sonAmahora maLavA lAgI chatAM ene lobha jAgyo. te be traNa ke vadhAre ghare jamavA ane sonAmahora bhegI karavA lAgyo. bIjI jagyAe pahelAM karatAM sAruM bhojana joI moMmAM AMgaLA nAkhI ulaTI karI nAkhato, ane pharI jamato. AvI nAdAnIbharI ceSTAthI thoDA vakhatamAM tene koDhano roga thaI Avyo. rAjAe tathA brAhmaNakuTuMbe tene dUra rahevAnuM sUcana karyuM. rAjA to ThIka paNa potAnA parivAranA lokonA vartanathI tene ghaNuM lAgI AvyuM ane teo upara ene dhRNA ane vizleSanI lAgaNI pedA thaI. ekavAra ene evI kumata sUjhI ke teNe eka bakaro pALyo ane tene potAnA eThavADa sAthe zarIranAM paru lohI vagere paNa khavarAvavA lAgyo. A rIte irAdApUrvaka teNe potAno roga bakarAmAM saMkrAmita karyo. avasara joi potAnA putrone teNe kahyuM - "have huM vRddha thayo chuM. mAre tIrthATane javuM che, paNa ApaNA kuLanI evI prathA che ke putrone bakarAnI balInuM bhojana karAvI ghara choDAya ane tIrthATana Adi karAya." parivAre svIkAra karyAthI teNe rogISTa bakarAnuM mAMsa sahune khavarAvI prasthAna karyuM. krame brAhmaNa kuTuMba paNa rogiSTha thayuM. vana-vagaDAnAM phaLa-phUlachAla auSadhAdi khAtAM ane kuMDa-jharaNAnA pANI pItAM daivayoge samaya jatAM brAhmaNano roga maTI gayo. pharato-pharato ghare te Avyo ne kuTuMbane koDha-rogathI pIDAtuM joI prasanna thato bolyo- "joyuM ne apamAnanuM phaLa?' enI ceSTA ane vANIthI sahune vizvAsa thaI gayo ke A AnA ja kAmA che. koIe tene AvakAryo nahIM. sahunA tiraskArathI kaMTALI te rAjagRhInagare jato rahyo. amAruM samavasaraNa te vakhate rAjagRhImAM thayuM hatuM. A seDhaka nagaranA daravAjA pAse beTho hato. dvArapALa daravAjAnI cokanuM kAma seDhukane bhaLAvI amane vAMdavA Avyo. daravAjA pAse nagaradevInuM sthAna hatuM. tyAM ghaNuM badhuM naivedya joI mULathI khAvAnI lAlasAvALA seDhuke te eTaluM badhuM khAdhuM ke pANInI jagyA paNa rAkhI nahIM. akaLAmaNa vadhI paDI. pANI-pANI karato te maryo ne pAsenI vAvaDImAM deDako thaI avataryo. keTalAka samaya pachI tyAM pANI bharatI panihArIonA moDhe amArUM pharI AvavuM sAMbhaLI tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. te amane vAMdavAnI IcchAthI vAvaDImAMthI bahAra nikaLyo ne kUdato-kUdato mArge jato hato. tevAmAM te rAjA! tArA ghoDAnI kharI nIce cagadAI, amArA dhyAnamAM mRtyu pAmI dukrAMka deva thayo. tArA samakitanI IndranA moDhe prazaMsA sAMbhaLI tenI parIkSA mATe ahIM Avyo hato. bhagavaMta ! Apane chIMka AvatAM, "maro' ema teNe zAne kahyuM?' ame nirvANa pAmIe e mATe bhaktithI teNe kahyuM ke- tame sarva karmathI mukta thAo." "A abhayane kahyuM ke-maro ke jIvo." Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 hA, abhaya Avaze tyAM sudhI sukhI ja raheze ane mRtyu pachI sarvArthasiddha vimAnamAM jaze.' pelA kasAIne maravA ke jIvavA, baMnemAM nanno kahyo.' kharekhara, e bicArAnI sthiti ghaNI kharAba che. te jIve to pAMcaso pADAnI roja hatyA kare, ane mare to ghora narake jAya, mATe tema kahyuM." paNa mane to ema kahyuM ciraMjIva, ema kema? "ahi tuM rAjyavaibhava bhogave che, marIne to narakamAM jaIza. mATe tema kahyuM A sAMbhaLI rAjA to ekadama DaghAI gayA. ghaNAM ciMtita thaI pUchavA lAgyA - "prabhu! narake na javuM paDe tevo koI upAya batAvo." prabhu kahe - "rAjA ! dharma pAmyA pUrve te AyuSyAdi karma nikAcita bAMdhyA che. have eno chuTakAro bhogavyA vagara nathI chatAM zreNikarAye khUba ja Agraha karyo. tyAre tene bodha thAya e hetuthI prabhue kahyuM - "zreNika! jo tuM kapIlA nAmanI tArI dAsI dvArA munine dAna devarAve athavA dararoja pAMcaso pADAnI hatyA karanAra kAlasaurika nAmanA kasAIne eka divasa paNa e hatyAthI bacAve to narakagati nivArI zakAya.' zreNika bolyA - 'A sAva sarala kAma che. teo huM kahIza tema avazya karaze," ema kahI prabhujIne vaMdanA karI tyAMthI nikaLyAM. mArgamAM taLAvane kinAre mAchalAM pakaDavAnI jALa laI eka muni ubhA hatA. temanI pAse pakaveluM mAMsa Adi hatuM A joi zreNika bolyA - "are A tame zuM karo cho ? choDo choDo AvA duSkarmane, ane prabhu pAse jaI zuddha thAva." uttara ApatAM muni bolyA - "bhalA rAjA! Ama tuM keTalAnuM nivAraNa karIzuM? huM ekalo ja mAchalAM mAruM chuM ke bhakSaNa karuM chuM, tema nathI, paNa bhagavAnanA lagabhaga badhA ja sAdhuo Ama kare che." zreNika bolyA-"nahIM, prabhunA sarva ziSyo nirmaLa che, teo to mahApuNyazAlI che, tamAruM ja durbhAgya che ke, khoTuM karo cho. tamane zarama AvavI joIe.' ityAdi temane Thapako ApI zreNika AgaLa vadhyA ke temane eka yuvAna sagarbhA sAdhvI maLyAM. temaNe hAtha-pagamAM aLatAno rasa, AMkhamAM AMjaNa ane mukhamAM pAna rAkhavA uparAMta ghareNA paNa paheryA hatAM. rAjAe tene kahyuM- tame dharmanA jANa ane saMyamaratnane pAmelA AvuM akArya zAne karyuM?" te bolI-"amArI sAdhvIomAM AvuM to sAva sAdhAraNa thaI paDyuM che. tamane khabara nathI? khIjAyelA rAjA bolyA o pApiNI, hatabhAgI tuM che, ke AvuM nighakarma karI bhagavAnanI pavitra sAdhvIone ALa Ape che, dhikkAra che tArI durbuddhine.' ema kahI zreNika jyAM AgaLa vadhavA jAya che tyAM eka dedIpyamAna ane suMdara devatA sAme prakaTa thaI bolyo- "mahArAjA ! tame kharekhara dhanya ane kRtapuNya cho. huM e ja dakrAMkadeva chuM. jevI Indra vakhANI hatI tevI ja tamArI zraddhA avicala ane aDaga che. khare ja tame daDhadharmI cho," ItyAdi prazaMsA karI divya vastra ane hAra Adi ApI devatA cAlyo gayo. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 rAjAe mahelamAM AvI dAsI kapIlAne AjJA karI ke - "tAre Aje munirAjane dAna ApavuM paDaze." teNIe kahyuM - "huM ApanI cAkara chuM. kaho to viSa khAuM, jIvatI baLI marUM paNa A sAdhuone dAna ApavAnuM mArAthI nahIM bane ane dharAra kapIlA na mAnI eTale kAlasaurikane bolAvI rAjAe kahyuM ke - "Aje AThe praharamAM tuM eka pADo na mArIza A mArI AjJA che." teNe kahyuM- "mahArAja ! e kema banI zake? jyArathI samajaNo thayo tyAMrathI barAbara pADA mArato Avyo chuM, eka divasano khADo pADyo nathI. bAvaDe dariyo tarI khAbociyAmAM DUbavA jevuM-Akho janmAro je karyuM te eka divasa paNa kema paDatuM mUkuM? mAre badhAM vagara cAle paNa mArA vyavasAya vinA to na cAle.' Akhare koI rIte na mAnyo eTale rAjAe tene pANI vagaranA kUvAmAM utarAvI mUkyo. bIje divase prabhAtamAM ja prabhu pAse jaI vaMdana karI kahyuM-"prabhukAlasaurike gaI kAle pADA mAryA nathI, to have huM narakagatithI bacI gayo?' prabhu bolyA-teNe kUvAmAM kAdavanA pADA banAvIne paNa mAryA to kharA ja, mATe tArI gatimAM kazo phera paDyo nathI.' A jANI rAjAne ghaNo AghAta ane raMja thayo. teNe kahyuM-"ApanA jevA karuNAnidhAna nAtha maLavA chatAM mAre narake javAnuM e mahAduHkha ne khedanI vAta che.' bhagavaMte kahyuM-"zreNika, khedathI kazo phAyado nathI. baLavAna bhAvine koI anyathA karI zakatuM nathI. eno upAya paNa hoto nathI chatAM tane huM eka ati harSanI vAta kahuM. atidaDha samakitanA prabhAve trIje bhave tuM mArA jevo ja pAnAbha nAmano prathama tIrthaMkara thaze." ityAdi prabhunA vacano sAMbhaLI prasannacitta rAjA nagaramAM AvyA ne sukhe rAjaya saMcAlana karavA lAgyAM. . zreNika mahArAjA roja traNe-kALa jinapUjA karatA hatA, prabhunI sanmukha roja eka so ATha suvarNanA navA yava(java)no sAthIyo karatA hatA. temane koi jAtanA paccakakhANa na hoI te avirata hatA, paNa kSAyika samyakatvanA pratApe teo boMtera varSanI sthitivALA zrI mahAvIra bhagavAna jevA AvatI covIzImAM pahelA tIrthaMkara thaze. - paramArtha-saMstava have samatinA saDasaTha bhedanuM varNana karatAM, cAra prakAranI zraddhAmAMthI pahelI paramArthasaMstava nAmanI zraddhAnuM svarUpa kahevAya che. jIva-ajIva Adi tattvonuM sat Adi sAta pada vaDe cittamAM sthira ciMtana karavuM te pahelI zraddhA kahevAya. jIva eTale prANono dhAraNa kare che, tenA svarUpano bodha e jIvatattva. tenAthI jUdo Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 svabhAva ajIvano hoya. AdithI puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e nava tattvanuM satpada Adi sAta bhAMgAthI vAraMvAra ciMtana karavuM te paramArtha-saMstava nAmanI prathama zraddhA che, ane "paramarahasya-paricaya' paNa kahe che. AnA adhikArI tattvajJa-tAttvika jIvo ja hoya che. paNa mithyAtvI ke aMgAramadaka jevA abhavIne A zraddhA pedA thaI zakatI nathI. zrI abhayakumAranAM dRSTAMte te samajI zakAze. tpAtikI Adi buddhinA nivAsa tulya ane pAMcaso maMtrIomAM mahAmAtya, abhayakumAra tattvanA paricayathI sarvArthasiddha nAmanA (ekAvatAra) vimAnanAM sukha pAmyAM. magadhapati prasenajita rAjAne zreNika Adi eka so putro hatA. yogya putranI tapAsa mATe rAjAe eka moTA maMDapamAM badhAM rAjakumArone pota-potAnI thALI laI khIra khAvAM besADyAM ane pachI bhUkhyA kUtarAo choDI mUkyA. kUtarAoe thALI eMThI karI nAMkhI. A upadrava joi zreNika sivAyanA rAjaputro eMThA hAthe bhUkhyA ja uThI gayA. AvatA kUtarAne potAnA bhAIonAM bhANAM Apato rahyo, Ama zreNika zAMtithI jamIne Ubho thayo. A bInA jANI rAjAe navANuM putrone dhanyavAda ApyAM ne zreNika mATe kahyuM ke-kUtarAo bhegA jamIne karyuM zANapaNa karyuM ?' bIjIvAra rAjAe khAdyAnna bharelAM karaMDIyAnAM DhAMkaNA sIvaDAvyA ane pANI bharelAM korA ghaDAnA moDAmAM baMdha karAvI eka moTA oraDAmAM mUkAvyA ane potAnA soe putrone kahyuM"dIkarAo, tamAre Aja divasa-rAta ahIM ja rahevAnuM che. bhUkha lAge to karaMDIyo kholyA vinA khAI lejo, tarasa lAge tyAre ghaDA kholyA-phoDyA vinA pANI pI lejo ane bhUkhyA ke tarasyA rahezo nahIM.' pahelAM to badhAM vAtonA taDAkAmAM paDyA. paNa pachI lAgI bhUkha. ghaNAM yatno karyA paNa baMdha ghaDA-karaMDiyAmAMthI pANI ke khANuM na nikaLyAM. prayatna karI badhA bhUkhyA tarasyA ADA paDyA. pachI zreNikane bhUkha lAgatA te dhIre rahIne karaMDIyA pAse beTho, karaMDIyo upADI bhIMta sAthe aphaLAvyo, tethI aMdaranA khAjA-purI Adino bhUko thaI gayo, ne halAvavAthI chidra vATe bahAra AvI paDyo. te badhuM laI zreNika zAMtithI khAvA beTho, pachI navA ghaDAnuM pANI jharatuM hoI ghaDA para kapaDuM vIMTI dIdhuM ane te nIcovI pANI pIdhuM. A joI badhA bhAI acaraja pAmyA. savAre A bAbata rAjAe jANI, tyAre bolyA-"zreNikamAM samajaNa ja nathI. bhikhArInI jema dharatI para paDeluM vaNI khAdhuM emAM kaI buddhi vAparI ?" A sAMbhaLI zreNikane ghaNuM lAgI AvyuM, paNa vinayavAna hovAthI kAMI bolyo nahIM. ekavAra mahelamAM Aga lAgavAthI rAjAe putrone kahyuM - "sAravALI vastu levAya te laIne bahAra nIkaLI bhAgo." eTale sahu sonuM-jhaverAta Adi laIne bhAgyA, paNa zreNika to Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 17 vijayanI bhaMbhA laI nIkaLyo. Aga bUjhAyA pachI khabara paDI ke zreNike bhaMbhA lIdhI tyAre sahu hasavA lAgyA. koIe kahyuM-'Aga lAgI emAM zuM bhaMbhA vagADavA javuM hatuM !' tyArathI zreNikanuM 'bhaMbhAsAra' (bagaDIne biMbisAra) evuM upanAma paDI gayuM. zreNikakumAranI yogyatAno sAro paricaya maLI gayo chatAM tene abhimAna thaI Ave athavA bhAIo taraphathI bhaya Ubho thAya e kAraNathI rAjAe zreNikanI jarAya prazaMsA na karI. pachI badhA kumArone gAma-nagara Adi ApI teone tyAMthI ravAnA karyA, paNa zreNikane kazuM ja ApyuM nahIM, tethI tene lAgI AvyuM. eka rAte koIne paNa jaNAvyA vagara zreNika gherathI nIkaLI paDyo ane keTalAka samaye benAtaTa nagare AvI pahoMcyo. vizrAma levA bhadranAmaka zeThanI moTI dukAnanA oTale te beTho ja hato ke zeThane aNadhAryo vakaro ane lAbha thavA lAgyo. thoDI vAre zeThe tene pUchyuM - 'bhAI paradezI, konA atithi thazo ?' zreNike sasmita kahyuM-'ApanA ja ghare' te sAMbhaLI zeThe vicAryuM 'ghera uttama vara Avaze, dIkarInI ciMtA na kara' evuM je Aje svapnuM Avela te sAcuM thatuM jaNAya che. samaye baMne sAthe ghera AvyA. zeThe sAro AvakAra ApI AdarapUrvaka tene jamADyo, pAse rAkhyo. eka sArA divase sagA-saMbaMdhIone notarI sArA samArohapUrvaka teonI samakSa potAnI guNavatI dIkarI sunaMdAne kumAra sAthe paraNAvI. dAmpatya sukha bhogavatAM keTaloka samaya jatAM sunaMdA sagarbhA thaI. garbhaprabhAva tene jinapUjA-varaghoDA-dAna-amAri ghoSaNA AdinAM dohada (abhilASA) thavA lAgyA. tenA badhA dohada pUrA karavAmAM AvyA. A tarapha zreNikanA cAlyA javAyI prasenajit rAjAne ghaNo AghAta lAgyo. cAre tarapha tapAsa karAvI paNa kyAMya patto lAgyo nahIM. je paradeza-paragAmathI Ave tene zreNika bAbata pUchavAmAM AvatuM. ema karatAM eka sodAgare benAtaTanI bhALa ApI jaNAvyuM ke te zreNika ja hoI zake. evAmAM yogAnuyoga rAjA gaMbhIra mAMdagImAM paTakAyA. temaNe zreNikane bolAvI lAvavA sAMDhaNIsvAra mokalyA ane potAnI gaMbhIra sthitimAM zIghra ghera AvI pahoMcavA bhalAmaNa karI. svAra moDhe A samAcAra jANI zreNike sunaMdAne bInA kahI ke - 'mArA pitAjI aMtima avasthAmAM hoI mAre gayA vinA cAlaze nahIM. tuM hAla ahIM ja rahe. avasare huM tane bolAvI laiza. ApaNo putra avatare tyAre enuM ''abhayakumAra'' nAma pADaje.' sunaMdAe kahyuM-'tame mane to kAMI jaNAvyuM nathI paNa A bALaka moTuM thai tamArA nAmaThAma bAbata pUchaze to huM zuM kahIza ?' tyAre zreNika gharanA bhA2vaTa para A pramANe lakhyuM : Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18__ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 huM gopAla dhavala-divAlavALA rAjagRhe vasuM chuM; AmaMtraNa kAje suputra ! tArA A bhAravaTe lakhuM chuM. 1 Ama sunaMdAne samajAvI tenI tathA sasarA AdinI rajA laI zreNika ghera AvyA ane mAta-pitAdine praNAma karyA. rAjA ghaNAM ja AnaMdita thayA ane pUrve bIjA bhAIo sAme zA mATe tArI prazaMsA na karI ! enA hetu samajAvyA. pachI moTA samArohapUrvaka zreNikano rAjayAbhiSeka karI mahArAjA prasenajit saMnyasta thayA ane anukrame svargastha thayA. zreNika mahArAjA banyA. temanI pratibhA dizAomAM patharAi gai. magadhanA vyavasthita saMcAlana mATe pAMcaso maMtrI hatA paNa kahyA vinA mAtra IzArAthI samajanAra temAM eke ya na hoI, tevAne zodhI tene mAhAmAtya banAvavAnI IcchAthI rAjAe eka sUkA kUvAmAM potAnA nAmavALI vIMTI nAkhI DhaMDhero pITAvyo ke "kUvAnA kAMThe ubhA ubhA A vIMTI je kADhI Apaze tene mAhAmAtya banAvavAmAM Avaze." A tarapha pUrA mahine sunaMdAe eka putrane janma Apyo. nakkI karyA pramANe tenuM abhayakumAra nAma rAkhavAmAM AvyuM. krame karI te zALAe bhaNavA javA lAgyo. kuzAgrabuddhithI e sahune mATe Azcaryamaya thaI rahyo, ne atipravINa tarIke prasiddha thayo. sahapAThI sAthe bolacAla thavAthI tene meNuM mAratAM kahyuM - bApanA nAmanuM ya ThekANuM nathI ne ATalo badho DoLa-damAma zAno batAve che?' A sAMbhaLI khinna thayela abhaye sunaMdA pAse pitA bAbatanI jANakArI mAMgI. teNe kahyuM-dIkarA ! tArA pitA paradezI hatA. temane akasmAta javAnuM thatAM, teo A bhAravaTa para kAMIka lakhIne gayA che. ApaNane teDAvAnuM kahyuM hatuM paNa hajI sudhI temanA kAMI samAcAra nathI." abhaye bhAravaTanuM lakhANa vAMcI kahyuM-"mA, bahu AzcaryanI vAta che. mArA pitA to rAjagRha nagaranA rAjA che. cAlo ApaNe tyAM jaIe. chevaTe pitAne pUchI sunaMdA abhayane laI rAjagRhI AvI. mAtAne nagara bahAra utAre rAkhI abhaya ekalo nagaramAM Avyo. eka kUvA - kAMThe lokonI jabarI bhIDa joI. teNe pUchatAM vIMTI kADhavAnI vAta jANI bolyo-"e to sAva sarala vAta che. huM hamaNAM kADhI ApuM" e tejasvI bALakanI vAta sAMbhaLI sahune Azcarya thayuM. rAjapuruSoe kahyuM-"cAla kADhI Apa, Ama vAto karyo zuM vaLe ?' abheya tarata chANano pIMDa maMgAvI vIMTI para nAMkhatAM vIMTI chANamAM bharAI gaI. pachI saLagatA ghAsanA pULA nAkhI chANamAMthI chANuM banAvI nAkhyuM ane bAjumAM vahetIpANInI nIkane kUvAmAM vahetI karI. thoDI ja vAramAM kUvo bharAto gayo, te para taratuM chANuM upara AvavA lAgyuM. Ama kAMThA sudhI pANI bharAtAM abhaye chANuM hAthamAM laI vIMTI kADhI lIdhI. A vAta jANI rAjA pote tyAM AvyA. abhayanI oLakha pUchatAM teNe kahyuM- huM benAtaTano rahevAsI rAjaputra chuM." benAtaTa sAMbhaLatAM ja rAjAne atItanI smRti tAjI thaI AvI. teNe pUchyuM-"bALa ! tuM dhanAzeThanI dIkarIne oLakhe che?' hA, hA temane mArA jevo ja abhaya nAmano dIkaro che, rUpe, raMge, dekhAve ame sarakhA chIe ne sAcA mitra Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 mundo chIe. eka bIjA vagara rahI paNa na zakIe." rAjAe kahyuM-"jo ema che to tuM ekalo enA vagara ahIM kema Avyo?' nA, huM tene mA sAthe ahIM nagara bahAranA upavanamAM mUkIne ja Avyo chuM." huM! zuM kahyuM? zuM sAcuM kahe che? cAla batAva e kyAM che? ane zreNika tenI sAthe nagara bahAra AvyA to sAce ja sunaMdA. eka-bIjAne oLakhyA ne harSe nayano bharAI gayAM. kSemakuzaLa pUchyA, pachI rAjAe sunaMdAne pUchyuM- "ApaNuM bALaka kyAM? sunaMdA bolI - "A zuM, ApanI sAthe che te ane rAjAe abhayane vahAla karatAM pUchyuM - "dIkarA ! juThuM kema bolyo ?' abhaye kahyuM-jarAya nahIM pitAjI, huM mArI mAnA hRdayamAM paNa sadAya vasuM chuM tethI kahyuM hatuM ke abhaya tenI mA sAthe che." rAjA khUba khuza thayA, mAtA-putra sAthe sArA samArohapUrvaka zreNike nagarapraveza karyo. abhayakumAra sarvamaMtrInA mahAmaMtrI thayA. apratima buddhicAturya ane ThAvakAIthI abhayakumAre magadhanI sImAne sabaLa, rAjayane nirApada, rAjakuTuMbane pratApI ane aneka rAjAone anukULa banAvyA. magadhanI kIrtigAthA dizAomAM gUMjatI karI. ekavAra zramaNa paramAtmA mahAvIradeva rAjagRhImAM samavasaryA. abhaya prabhune vAMdavA AvyA. tyAM eka atizaya zAMta tejasvI-tapasvI munirAjane joI teNe prabhune pUchyuM- "bhagavaMta! A sAkSAt dharmamUrti munirAja koNa che?' prabhu bolyA- "A vItabhaya nagaranA mahApratApI udAyana rAjA hatA. temaNe dIkSA laI zreya sAdhyuM che." "bhagavan! temaNe kevI rIte badhuM choDI dIkSA lIdhI?' bhagavaMte kahyuM-"ekavAra temaNe amArI pAse upadeza sAMbhaLyo ke; "khIlelI saMdhyAnI raMgIna chaTA ane pANInA parapoTAnI jema jIvana kSaNika che. nadInA veganI jema capaLa yuvAnI che. DAbhanA agrabhAga para rahela jaLabiMdu jevo sarI paDe tevo vaibhava che. mATe he vivekI-samaju jIvo ! bodha pAmo. mukti samAna sukha vizvamAM kyAMya nathI." jema koI kolasAno vepArI pIvAnA pANIno ghaDo laI kolasA pADavAnI jagyAe araNyamAM Avyo. kApelAM lAkaDAM kolasA pADavA saLagAvyAM. uparathI sUrya agana varasAvato hato. ati tRSA lAgavAthI te dhIre dhIre Akho ghaDo pANI pI gayo, paNa tarasa to jANe vadhatI gaI. zrama, thAka, tApa ane tarasathI vyathita te mUcchita thaI DhaLI paDyo. e avasthAmAM tene svamuM AvyuM ke teNe tarasa bUjhAvavA badhAM kUvA-talAva Adi pANI pI khAlI karI nAMkhyAM. chelle samudra paNa pI nAkhyo chatAM tarasa ghaTavAne badale vadhI paDI. badhe pANI khalAsa thaI gayAM. khUba ja tapAsa karatAM eka kAdavavALo kUvo jaDyo. temAM kAdava para thoDuM thoDuM kyAMka pANI jaNAtuM paNa vAsaNamAM Ave tema hatuM nahIM, mATe doraDe ghAsano pULo bAMdhI kUvAmAM nAMkhI kheMcyo. te taNakhalAmAMthI jharatA pANInAM TIpAM pIvA lAgyo. AvA pAra vinAnA samudranA pANI pIvA chatAM tarasa na maTI, to A kIcaDavALA jaLabiMduthI tenI tarasa bUjhAze? nahIM ja. tevI ja rIte devalokanA moTA AyuSya sudhI aneka vAra nirupama sukha bhogavavA chatAM je jIvane saMtoSa na thayo, tene A klezabahula Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 bhautika ane kalpita sukhathI saMtoSa thAze ? nahIM ja.' A sAMbhaLI bodha pAmelA udAyana rAjAe dIkSA lIdhI. A chellA rAjarSi che. A bhave ja mokSagAmI che. prabhujInI vANI sAMbhaLI abhayakumAra paNa virakta thayA. temaNe ghera AvI pitAjIne badhI vAta karI, potAnI dIkSA levAnI bhAvanA prakaTa karatAM kahyuM-'ApanA jevA dharmarAgI pitA ane zrI vardhamAnasvAmI jevA parama dayALu nAtha che. prabhu ane guru che. AvI uttama sAmagrI-sagavaDa chatAM huM jo karmanA nAzano prayatna na karuM to badhuM maLyuM vyartha ja che.' A sAMbhaLI cakita thayelA zreNike putrane bheTatAM kahyuM - 'bhAI, AvA uttama kAryamAM nA kema paDAya ?' paNa je divase huM tane khIjAine kahuM ke - 'jA tArUM moDhuM mane batAvIza nahIM' te vakhate tuM tAre vagara-pUchya dIkSA leje. abhayakumAre vAta mAnI ane sukhe rAjakArya karavA lAgyA. ekavAra paramAtmA mahAvIradevane vaMdana karIne rANI cellaNA ane rAjA zreNika pAchAM pharatAM hatAM. te vakhate khUba ja TADha paDatI hatI. mArgamAM nadIkAMThe vRkSa nIce eka muni kAussaggadhyAne aDaga ubhA hatA. saMdhyATANuM thavA AvyuM hatuM ane hADa thIjAvI de tevA ThaMDA sUsavATA vA'vA lAgyA hatA. rAjA-rANIe munine pradakSiNA dei vaMdana karyuM. stuti prazaMsA karI ane mahelamAM AvyAM. rANInA cittamAM hADa thIjavI de tevI TADhamAM nadIkAMThe ubhelA dhyAnastha muninI sAdhanA jANe aMkAi gai. rAte UMghamAM rANIno eka hAtha rajAInI bahAra rahetAM TharI gayo ane UMgha uDI gai. hAtha soDamAM letAM ThaMDInI ugratAno vicAra karatAM enAthI bolAI gayuM ke -'aho ! e atyAre zuM karatA haze ?' bAjumAM sUtelA zreNikanI Akasmika UMgha uDI gai ane teNe A zabdo sAMbhaLyA. tene zaMkA thai AvI ke kharekhara A rANIe koika potAnA vahAlAnI ciMtA karI. avazya tene koika sAthe saMbaMdha che. AvI samaju ane uccakuLanI A rANI jo Ama che, to bIjAnuM zuM pUchavuM ? ema vicArI rAjAe savAre abhayakumArane AjJA ApI ke- 'AkhuM aMtaHpura saLagAvI nAkha A bAbata mane bIjIvAra pUchavA AvIza nahIM.' ema kahI rathamAM besI rAjA bhagavAnane vAMdavA upaDI gayA. dezanA sAMbhaLyA pachI teNe prabhujIne pUchyuM ke - 'ceDA rAjAnI putrIo pativratA che ke ? prabhujIe kahyuM - 'zreNika ! ceDA rAjAnI sAte sAta putrIo- ane tArI badhI rANIo satI che.' ityAdi sAMbhaLI zreNikane phALa paDI ke-'utAvaLamAM meM arnatha karI nAMkhyo. kyAMka abhaya rANIvAsa bALI na nAkhe.' ema vicArI rAjA utAvaLe nagara bhaNI cAlyA. ahIM abhayakumAre vicAryuM ke mahArAjAe gaMbhIratApUrvaka vicAryA vagara utAvaLe nirNaya lIdho che, je pAchaLathI kadAca saMtApakArI thai paDe ane emanI AjJAnuM khaMDana paNa sArUM nahIM. ema vicArI rANInA mahela pAsenA jIrNa makAnamAMthI mANaso ane jAnavaro Adine bahAra kaDhAvI temAM raheluM ghAsalAkaDAM vagere saLagAvI mUkyAM. nagara AkhAmAM jANe dhUmADo-dhUmADo thai gayo. kAma patAvI abhaya paNa paramAtmAne vAMdavA cAlyA. sAmA maLelA rAjAe nagarano dhUmADo joI abhayane Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 pUchayuM-"abhaya! zuM karyuM?" te bolyo-"saLagAvI dIdhuM." sAMbhaLI zreNika khIjAIne bolyA, "bhAre utAvaLIyo. Aje tArI buddhi nAsI gaI? cAla Agho khasa, tAruM moTuM mane batAvIza nahIM. abhaye kahyuM- "mAre to ApanuM vacana pramANa che. abhaye samavasaraNa tarapha ratha doDAvyo ane prabhu pAse AvI dIkSA lIdhI. zreNike doDate rathe rANIvAsa pAse AvIne joyuM to mahela pAsenA ghAsa bharavAnA jhuMpaDA jevA makAno baLI gayAM hatAM ane rANIo AnaMdamAM hatI, rAjAe vicAryuM; kyAMka abhaya dIkSA na laI le. kemake "cAla Agho khasa, tAruM moTuM mane batAvIza nahIM. ema mArAthI kahevAI gayuM che. ane mArate ghoDe zreNika samavasaraNamAM AvyA. tyAM abhayakumArane munivezamAM joI bolyA, "Akhare huM ThagAI gayo, tame tamAruM kAma karI lIdhuM. ATalo vakhata meM tamane dIkSAmAM aMtarAya karyo te khamAvuM " ItyAdi kahI temanI prazaMsA-vaMdanA Adi karI zreNika pAchA vaLyA. abhayakumAra paNa zrI mahAvIra prabhunI caraNasevA karI zrutAbhyAsa ne tapazcaryA AdithI zramaNadharma ArAdhI prAMta aNasaNa karI sarvArthasiddha vimAnamAM upanyA. he bhavyo ! tamane muktimahelamAM pahoMcavAnI utkaMThA hoya to tame paNa sarva guNanA nilaya jevI paramArthasaMstava nAmanI zraddhAne abhayakumAranI jema Adaro. gItArthasevA-bIjI zraddhA. paramArthanA jANakAra arthAt sUtranA jANa, arthanA marmajJane AzayanA bodhavALA, evA gItArtha (gIta=sUtra, artha-Azaya) saMyamI, jJAnI, zraddhAvAna guruonuM mana-vacana-kAyAnI zuddhipUrvaka sevana karavuM. vinaya-bahumAnapUrvaka paricaya karavo, vinayAdi vinA paricayAdi vyartha nivaDe che. mahAphaLavALI gItArthanI sevanArUpa A bIjI zraddhA padArthanA yathArtha bodhamAM upakAraka che. tethI jJAnapuSTa ane samyakatva nirmaLa thAya che, gItArthonI sevAmAM sAvadhAna puSpacUlA nAmanA mahAsAdhvI ghAtakarmanA kSaye kevaLajJAna pAmyA. bharatakSetranI zobhA jevuM pRthvIpura nAmanuM nagara. tyAM puNyaketu rAjA rAjya kare temane puSpAvatI nAmanI namaNI rANI ane puSpacUla-puSpacUlA nAmanA suMdara putra-putrI. A bhAIbahena sAthe ja janmelA. temano evo sneha hato ke eka-bIjA jUdA paDatAM nahIM ane jUdA rahI zakatA nahIM. divaso jatAM te yuvAna thayAM, jema vaya vadhatI gaI tema A sneha paNa Azcarya upajAve tema vadhato gayo. rAjAe saMtAnanA sukha mATe ghelachAbharyo vicAra karyo ane keTalAka darabArI ane AgevAnone bhoLavI putra-putrIne ApasamAM paraNAvI dIdhA. rANIe ghaNo vAMdho lIdho ke sagAbhAI-bahenano A vyavahAra tame ubho karI mahAanartha karyo che. paNa kAMI vaLyuM nahIM. puSpacUla ane puSpacUlA bhAI-bahena maTI pati-patnI banI gayAM. AthI virakta thaI rANI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 puSpAvatIe dIkSA lai lIdhI. sArI rIte ArAdhanA karI svargamAM deva thaI. ahIM keTalAka samaya pachI rAjA puNyaketu mRtyu pAmatAM puSpacUla-puSpacUlA rAjA rANI thayAM, niHzaMka banI bhogo bhogavavA lAgyAM. deva banela mAtAe avadhijJAnathI A jANyuM to enI glAnino pAra na rahyo. e jIvonI kAmAMdhadazA ane ajJAnatA mATe tene dayA upajI, puSpacUlAmAM pAtratA jaNAyAthI tene svapramAM narakanAM ghora duHkho dekhADyAM. te joI bhayathI vihvaLa banelI rANIe rAjAne svapranI vAta kahI umeryuM ke-"pApa karavAthI AvAM ghora duHkha veThavAM paDe che. have zuM thaze? mane ghaNo Dara lAge che." AnA nidAna mATe rAjoe savAre aneka saMto-vidvAno ane paMDitone bolAvI naraka bAbata pUchayuM ke- "naraka zuM che? koIe garbhAvAsane, koIe parAdhInatAne, to koie daridratAne, koie atirogIdazAne ema bhinna bhinna rIte narakanI vyAkhyA kahI paNa te vAstavika na hoI rANIne saMtoSa thayo nahIM, chevaTe koI pAse jANavA maLyuM ke A bAbata jaina muni jANatA hoya che eTale rAjA-rANI upAzraye gayAM. temane narakanuM svarUpa pUchatAM temaNe kahyuM-"rAjA ! naraka sAta che. sAte narakanA AyuSya, zarIra, pramANa judAM-judAM che. teo sadA azubha lezyAvALA, anaMta vedanAthI vyathita hoya che. dIThAM na game tevAM bIbhatsa emanAM zarIra hoya che. raudra pariNAmavALA klezamaya jIvanavALA teone paramAdhAmI devo dvArA thatI tema ja potAnA kSetramAMthI thatI vedanAno aMta hoto nathI. sudhA ane tarasano paNa pAra hoto nathI.' ityAdi sapanAmAM joyA pramANe Akho ahevAla sAMbhaLI rANI bolI-"zuM tamane paNa mArA jevA ja svapnAM Ave che ke?' temaNe kahyuMbhadre ! A svapnanI nahIM paNa nakkara vAto che. zrI jinezvaradevanA AgamomAM saMsAranuM yathArtha - svarUpa batAvavAmAM AvyuM che.' rANIe pUchyuM - "mahArAjajI ! zAthI jIvane narake javuM paDe ? jJAnI gurue kahyuM-"mahAraMbha karavAthI, parigraha para mUcha rAkhavAthI, mAMsa AdinuM bhojana karavAthI ane paMcendriya prANIno vadha karavAthI narake utpanna thavuM paDe che.' ityAdi bodha sAMbhaLI rAjArANI pAchA AvyAM. e rAtrie deve rANIne devalokanA sukha-vaibhavanA sapanA batAvyAM. rANI rAjAne laI upAzraye AvIne svarganuM varNana hUbahU svapnamAM joyA pramANe sAMbhaLI khUba rAjI thaI pUchavA lAgI ke -"svarga zAthI maLe?' mahArAjajIe kahyuM ke - "zrAvaka ke sAdhujIno dharma pALavAthI jIva svarge jAya." ityAdi sAMbhaLatAM tene sAdhu-dharmanI ruci jAgatAM teNe rAjAne kahyuM-"anumati hoya to huM dIkSA lauM. mane khUba ja bhAva jAge che." rAjAe kahyuM- tArA vagara huM rahI ja na zakuM." ghera AvI rANIe ghaNo ja Agraha karyo, tyAre rAjAe kahyuM- tuM pratidivasa ahIM mahelamAM AhAra levA Ave to anumati ApuM.' rANIe svIkAra karavAthI mahAmahotvapUrvaka rANIne dIkSA apAvI. pote Apela vacana mujaba puSpacUlA sAdhvI divasamAM ekavAra to mahelamAM avazya AvatAM ane rAjAne darzana ApatAM. keTalAka samaya pachI jJAnabaLe duSkALa paDato jANI AcArya mahArAje potAnA ziSyone anyatra vihAra karI javA pharamAvyuM ane pote avasthAne kAraNe tyAM ja rahyA. sAdhvI puSpacUlA vRddha AcArya mahArAjanI AhAra-pANI AdinI teyAvacca sevA-suzruSA aglAnabhAve karavA lAgyAM. e gItArtha gurunA sevanathI temanI zraddhA-jJAna Adi Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 pakva ane AtmA puSTa thavA lAgyo. Ama karatAM temane kevalajJAna utpanna thayuM. gaucarI lAvavAno krama cAlu ja hato. potAne anukULa ane ruci pramANeno AhAra joI temaNe ekavAra pUchyuM- tuM abhISTa AhAra lAve che to zAthI? kAMI jJAna vagere thayuM che?' temaNe javAba vALyo "sahavAsathI samajaNa paDe ne?" (paNa bhakti na aTake mATe temaNe jJAnanI vAta na jaNAvI) ekavAra varasate varasAde teo AhAra-pANI lAvyAM. AcAryazrIe kahyuM ke "he kalyANi ! tuM zruta-siddhAMtanI jANakAra chatAM varasatA pANImAM zA mATe vahoravA gaI ?' temaNe uttara Apyo-"jyAM jyAM acitta aSkAyanI varSA hatI te pradezamAM thaIne AhAra lAvI chuM mATe AhAra zuddha che." gurue pUchyuM - "acitta pradeza kema karI jANyo?" temaNe kahyuM-"jJAnathI.' gurujIe pUchayuM-kevA jJAnathI?" sAdhvI bolyAM-"ApanA pasAye kevaLajJAnathI." A sAMbhaLatAM ja AcArya mahArAja hebatAI gayA. temane ghaNuM du:kha thayuM ke-"meM kevaLInI AzAtanA karI. temane khamAvI micchAmi dukAM dIdhA pachI AdarapUrvaka pUchyuM ke -"mane kevaLajJAna thaze ke nahIM?' kevaLI sAdhvI bolyAM-"gaMgA nadI pAra karatAM tamane kevaLajJAna thaze." keTaloka kALa vItyA pachI AcAryazrI hoDImAM besI gaMgA pAra karI rahyA hatA. hoDI haMkAryA pachI thoDIvAra evuM banyuM ke je tarapha AcArya beThA hoya te bhAga DUbavA lAge. A kinAre bese to e ane pele kinAre bese to pelo kinAro hoDIno vaLI jAya. vacamAM bese to AkhI nAva DUbavA lAge. A dekhI sahayAtrIo khIjAmAM ne AcAryane UMcakIne nadImAM nAMkhI dIdhA. AcAryazrInI pUrvabhavanI apamAnita patnI vyaMtarI thaI hatI. teNe A utpAta macAvyo hato. teNe pANImAM zUlI ubhI karela. temAM pheMkAyelA AcArya vIMdhAIne bharAI gayA ne lohInI dhArA paDavA lAgI, teo A joI vicAravA lAgyA ke-"mArA lohIthI aplAya jIvono nAza thaze ! Ama vicAratAM temane kevaLajJAna thayuM. thoDI ja vAramAM zeSakarma paNa kSaya pAmatAM, teo siddha buddha avinAzI thayA. nikaTavartI devoe temano kevaLamahimA-mahotsava karyo. tyAM prayAga nAmanuM tIrtha thayuM, jyAM mAhezvarI Adi loko kailAsavAsa ke icchita pAmavA pote karavata mUkAve che. zrI puSpacUlA sAdhvI pRthvI para lAMbo kALa vicarI aneka jIvone bodha pamADI prAMte mokSe sIdhAvyAM. guNone lIdhe prazaMsAne yogya tathA pavitra evuM puSpacUlAnuM pavitra caritra sAMbhaLIne je bhavyajIvo potAnA guruonI caraNasevAmAM rakta rahe che te zAzvata sukhanA mahelamAM rame che. zraddhAbhraSTajanasaMsargavarjana-trIjI zraddhA kadAgrahane kAraNe jemaNe samyakatva khoI nAMkhyuM che te, yathAsthita sarva padArthane pramANabhUta lekhavA chatAM aneka padArtha-vastu mATe alaga abhiprAya rAkhe che, ane je jinavacanano lopa ke u.bhA.-1-a. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 apalApa kare te nihnava kahevAya. temano tathA pAsatkA-kuzIla Adino saMsarga-paricaya na karavo. teonA saMge samakitanI hAni thAya. zraddhA gayA pachI jIva pAse zuM bace? A trIjI zraddhA para jamAlInuM prasiddha daSTAMta che. bhagavAna mahAvIradevanA bhaginIne kuDapura nareza sAthe paraNAvyAM hatAM. temanA putra jamAlI mahAvIra prabhunI dIkarI priyadarzanAne paraNyA hatA. ekavAra paramAtmA bahoLA samudAya sAthe kuDapuranA udyAnamAM padhAryA. rAjA-prajA prabhune vAMdavA tathA dharma sAMbhaLavA tyAM AvyA. prabhujIe dezanA detA pharamAvyuM- mahAnubhAvo ! A jIva icchA ane abhilASAmAM rAcato rahe che! ghara, patnI, putra, mitra, dhana-dhAnya A badhuM kevuM sarasa mane maLyuM che. vyApAra-vyavasAyamAM kevo majAno lAbha thayo che ! ItyAdi sonerI svapnamAM jIva khovAyelo rahe che paNa e vicAra nathI Avato ke zarIramAMthI AtmA nIkaLyA pachI A mAMheluM mAruM keTaluM?' ityAdi prabhujInI yathArthavANI sAMbhaLI, mAtApitAne atiAgraha samajAvI pAMcaso rAjaputra sAthe jamAlIe ane eka hajAra sannArI sAthe priyadarzanAe bhagavAna pAse dIkSA svIkArI. dharmano jaya jayakAra thaI rahyo. jamAlamuni bhaNIgaNI vidvAna thayA, agIyAra aMgasUtranA jJAtA thayA. ekavAra jamAlamunie pAMcaso sAdhuo sAthe pote svayaM svataMtra vicaravAnI bhagavaMta pAse anumati mAMgI. prabhu mauna rahyA. teo potAnA pAMcaso ziSyo sAthe vihAra karI gayA. ekavAra vicaratA zrAvastInagarInA hiMduka nAmanA udyAnamAM padhAryA. tyAM acAnaka temane dAhajavarano vyAdhi thaI Avyo, zarIra kSINa thavA lAgyuM, temaNe ziSyone kahyuM - "mArAthI have besI rahevAtuM nathI mATe zIdhra saMthAro pAtharo." vedanA vadhI javAthI temaNe thoDI vAre pUchyuMsaMthAro thaI gayo ?" ziSyoe hA pADI. teo UThIne jue che to saMthAro patharAto hato. vedanAthI zIgha krodhita thayelA teo mithyAtvanA udaye prabhunA siddhAMtane yAda karI vicAravA lAgyA ke-kamANe kaDa-camANe cale' eTale karavA mAMDyuM te karyuM ane cAlatA thayA ke pahoMcyA ItyAdi prabhunA zabdo pratyakSa ja khoTA paDe che. "A saMthAro karavA mAMDyo te thayo' kema kahevAya? koI paNa vastu karavA mAMDI eTale "thaI nahIM, paNa thaI rahe eTale thaI kahevAya. ghaDo vagere kriyA patyA pachI ja dekhAya paNa mATInAM piMDane kAMI ghaDo kahevAya? A vAta nAnuM chokaruM paNa samajI zake che. kriyAkALanI samApti pachI ja kArya dekhAya che. ItyAdi mAnyatA magajamAM sthira thaI gaI. svAthyalAbha thayA pachI potAnA ziSyone temaNe potAnI mAnyatA ane Azaya samajAvyo. tyAre temanA samudAyamAM rahela sthaviro (vRddha-jJAnI sAdhuo)e kahyuM ke- he AcArya! bhagavaMtanuM vacana tame barAbara samajI zakyA nathI. mATe tamane ema lAge che. prabhuvAkya pratyakSamAM jarAya viruddha nathI. eka ghaTAdikAryamAM avAMtara kAraNa ane kAryo eTalAM badhAM che ke tenI saMkhyA paNa na gaNAya, mATI lAvavI, palALavI, khUMdavI, kAMkarAdi dUra karavA, piMDa bAMdhavo, cAkaDA para mUkavo, cAkaDAne Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 daMDathI pheravavo ityAdi kAraNo to (ghaTarUpa) kArya pUrNa banatA pUrve jovAya che. A ghaTanivartanakriyAkALa che evo tamAro abhiprAya ayukta che. upara jaNAvela badhAM kAraNo ghaTarUpa kAryamAM ja kAraNo che. te jayAMthI prAraMbhAyA tyAMthI te te kAryonI niSpattithI aMte ghaTarUpa kArya thayuM. madhyavartI kAraNo thayA vinA chevaTanuM ghaTarUpa kArya thaI zake nahIM. vacalAM bhinna-bhinna-kArya thayA vinA ghaTarUpa kAryanI siddhi na thAya. ghaTa to chelle thaze. paNa vacce je kAryo thayAM te paNa ghaTakArya ja kahevAya. (A bAbata mahAbhASA nAmanA nyAya graMthamAM vistArathI che) tame to ardha pAtharelo saMthAro joI Ama vicAro cho, te ayukta che. kAraNa ke pahelA to "aDadho pAtharyo che ema bolavAmAM Ave che. kemake aDadhA pAtharelAne ja pAtharelo kahyo. aDadho paNa pAtharelo to kharo ja. thoDo pAtharela pUro patharAze, paNa nahIM pAtharela, pUro saMthAro kema thaze? mATe karavA mAMDyuM te thayuM, te prabhujInuM vAkya yathArtha ja che. kemake kArya AraMbhyAthI jeTalAM kAma karavA joIe teTalAmAMthI, jeTalAM kAryo thayAM-karyA te thaI cUkyAM, have te karavAnAM nathI ja. mATe karavA mAMDyuM te thayuM. vaLI jayAM saMthAro patharAyo tyAMnA AkAzapradezamAM ja te patharAyo che. ardha paNa saMthAro to thayo ja. zeSa have tenA para vastra pAtharavAnuM Adi bAkI che. te kArya saMthArAnI pUrNatAnuM che, te thayA pUrve "saMthAro pAtharyo nathI, ema to kahevAtuM nathI, arthAtu paramAtmAnuM vacana viziSTa samayanI apekSAvALuM che." ityAdi yuktisaMgata vAto sthaviroe jamAlI munIzane kahI paNa teo mAnyA nahIM. aMte sthaviro jamAlIne choDI bhagavaMta pAse cAlyA AvyA. sAdhvI priyadarzanAe rAganA kAraNe jamAlamuninA matane cakAsyo nahIM. ane mAnI lIdho. ekavAra mATInA vAsaNanA moTA vepArI Dhaka nAmanA zrAvakane tyAM sAdhvI priyadarzanA utaryA ane potAnA matanA prabhAvamAM te Ave evA prayatno karyA. zrAvaka samajI gayA ke Amane mithyAtvano roga thayo che. sAdhvIne samajAvavAnA hetuthI te bolyA, "AvuM jhINuM jhINuM ame na samajI zakIye. tamArUM tame jANo." ekavAra niMbhADAmAM vAsaNa pakAvAtAM hatAM. sAdhvI bAjumAM hatAM. vAsaNa kADhatAM eka cinagArI zrAvake sAdhvInA vastra para nAMkhI, sAdhvI tarata bolI uThyA, "are, zrAvaka! A to mAruM vastra tame bALI nAMkhyuM.' DhaMke kahyuM- "are sAdhvI ! A to tame bhagavaMtanuM vacana bolyAM, te tamane kyAM mAnya che? AkhuM vastra baLI gayuM hoya to ja tame tema bolI zako, kAraNa ke tame to kArya puruM thaye kArya thayuM mAno cho, mATe vastrano jarA jeTalo cheDo baLavAthI vastra baLI gayuM ema na bolAya.' ityAdi vacanothI sAdhvI tarata marma pAmI gayAM ane bolyAM-"tame mane yuktipUrvaka sAcI samajaNa ApI. bhagavaMtanuM vacana yathArtha che. mArI mithyAmatie upajAvela duSkRta nAza pAmo." pachI priyadarzanA sAdhvI AcArya jamAlI pAse AvI yuktisaMgata bodhavacana kahevA lAgyAM paNa kAMI pariNAma na AvyathI jamAlamunino gaccha choDI teo bhagavaMta pAse AvI gayAM. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 ekavAra dayAnA sAgara bhagavAna caMpAnagarImAM samavasaryA. tyAre muni jamAlI tyAM AvI kahevA lAgyA ke-"mArA sivAya tamArA badhA ziSyo chadmastha che. mAtra huM sarvajJa kevaLI chuM.' tyAre zrI gautama gaNadhara bolyA-'tame asatya na bolo. paramAtmAnA vacanamAM asatyane avakAza ja nathI. jo tame sarvajJa cho to kaho "A loka zAzvata che ke azAzvata?" "A jIva nitya che ke anitya?" paNa muni jamAlI uttara na sUjhavAthI mauna rahyA. karUNAnA sAgara prabhu bolyA - "jamAlI ! Ano uttara to amArA ghaNA chadmastha ziSyo paNa ApI zake che. hato che ane raheze ema traNa kALanI apekSAe loka zAzvata ane utsarpiNI-avasarpiNI kALanI apekSAe azAzvata che. dravyarUpe jIvano kadI nAza na hoI te nitya che paNa nara-nArI-deva-pazu Adi paryAyanI apekSAe jIva nitya nathI." AvA kalyANakArI vacano prabhue kahyAM chatAM tene nahIM mAnatA mithyAbhiniveza-mithyAtvane vaza paDI usUtrano upadeza ApatA jamAlI chevaTe pApanuM pratikramaNa ke AlocanA karyA vagara aNasaNapUrvaka kALa karI chaDha lAMtaka nAmanA devalokamAM deva thayA. (jamAlamuninuM vistArapUrvaka caritra bhagavatIjI sUtramAM che.) deva-manuSya ne tiryaMcanA pAMca-pAMca kula paMdara bhava karI chevaTe jamAlI muktine pAmaze. jamAlInuM caritra sAMbhaLI, je samakitathI bhraSTa hoya teno saMga na karavo. kadAca saMga thAya to paNa jeo DhaMka zrAvakanI jema zraddhAne AMca AvavA detA nathI, teo dhanya che. teo svarga ane prAMte mokSanAM sukha meLave che. pAkhaMDI-paricaya-varjana. zAkyAdi kudRSTiono bauddhAdi mithyAbhASIono saMga tyAgavA rUpa cothI zraddhA eTale pAkhaMDIno paricaya varjavo. te lokono upadeza che ke -"mAMsabhakSaNa, madirApAna ane maithunasevanamAM kazo doSa nathI." A to jIvonI svAbhAvika pravRtti che. chatAM e vastuothI nivRtti levAya to te mahAphaLavALI che. vaLI kahevAyuM che ke - "he sunayana ! khA-pI ane moja kara, he sutanu! je gayuM te gayuM pAchuM AvanAra nathI. o bhoLI ! AtmA ane paralokanA prapaMcamAM paDIza nahIM.' pAMca mahAbhUtanA samudAyavALA A kalevaramAM cetanA pedA thAya che ne emAM ja naSTa thAya che. temaja padArthane ekAMte nitya ke anitya mAnanArA pAse vAstavikadaSTi na hoi teo mithyAtvi che. te mATe kahevAmAM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 AvyuM che ke jeTalA vacanapatha che eTale jeTalA vacana bolAya che. teTalA badhA nayavAda (ekAMtavAda) che. ane jeTalA nayavAdo che te badhA nizcaye mithyAmato che. mATe teno saMparka na karavo. kudRSTipAkhaMDIonAM AgamamAM traNaso tresaTha mata A pramANe batAvyA che. 27 eMsI prakAranA kriyAvAdI, corAsI jAtanA akriyAvAdI, saDasaTha bhede ajJAnavAdI ane batrIsa prakAre vinayavAdI. A badhA mithyAtvi che. temano-bauddhono nAstiko Adino paricaya na ja karAya evI samaja-ruci te cothI zraddhA. kadAca pahelAno paricaya hoya to paNa choDI devo. A bAbata zrI IndrabhUtinuM dRSTAMta ApatA kahe che ke, zrI gautama (IndrabhUti) gaNadhara mahArAja zrI mahAvIraprabhune pAmyA pachI kusaMganA tyAgapUrvaka saddharmakathanamAM udyamazIla thayA. zrI indrabhUtinuM dRSTAMta zramaNa paramAtmA zrI mahAvIrasvAmI kevaLajJAna prApta thayA pachI apApA nAmanI nagarInA mahasena nAmanA suMdara udyAnamAM padhAryA. devoe ati adbhUta samavasaraNanI racanA karI, temAM birAjI prabhujI kroDo devatA ane lAkho manuSyone dharmadezanA Ape che. te vakhate najIkamAM ja eka somIla nAmanA dhanADhya brAhmaNane tyAM mahAna yajJanuM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. temAM bhAratavarSanA diggaja paMDita indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti Adi aneka vidvAno pragalbha pratibhAnA kriyAkAMDione AmaMtryA hatA. IndrabhUti Adine pAMca-pAMcaso ziSyo hatA. mukhya agiyA2 paMDitonA kula 4,400 ziSyo hatA. yajJanuM kArya jo2zorathI cAlatuM hatuM. eve vakhate acAnaka AkAzamAM duMdubhI gaDagaDI UThI ne devatAo gaganathI utaravA lAgyA. A joI brAhmaNa paMDito kahevA lAgyA ke-'yajJanA prabhAvathI devo paNa kheMcAI AvyA, juo juo kevuM Azcarya ! paNa devo to yajJamaMDapa choDI kyAMka bIje cAlyA gayA. paMDitono utsAha ThaMDo paDI gayo. evAmAM loko bolavA lAgyA ke-'e to sarvajJa bhagavaMtane vAMdavA jAya che.' A sAMbhaLI cakita thayelA indrabhUti vicAravA lAgyA ke mArAthI vadhAre jANakA2 pRthvI para koi che nahIM, ane A vaLI koNa sarvajJa haze ? aNasamaju hajI chetarAi jAya paNa ANe to devone paNa bhoLavyA, nahIM to mArA jevA sarvajJane ane AvAM pAvana yajJamaMDapane paDatAM mUkI devo tenI pAse zAne jAya? A to sarovarane jema deDakAM choDI de, vRkSane UMTa choDI de, sUryanA tejane choDI ghuvaDa saMtAI jAya, athavA sadgurune koi suziSya choDI de tema A devo mane choDI A nAmadhArI sarvajJa pAse cAlyA gayA. kharekhara to jevo e sarvajJa haze tevA ja A devo paNa haze. game tema hoya paNa mArAthI A khoTo DoLa sahana thai zakaze nahIM. jema AkAzamAM be sUrya, eka guphAmAM be siMha ane eka myAnamAM be taravAra rahI zake nahIM tema eka sthAnamAM mArI sAme bIjo sarvajJa rahI zake nahIM. evAmAM prabhujIne vAMdI pAchA vaLatAM lokone gautama IndrabhUtie hasatAM hasatAM pUchyuM-'kema, tame pelA sarvajJa joyA ? kevA che gorA che ? ke zAmaLA ? zuM kare che ? Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 loko bolyA, "AhAhA ! kevuM zAMta-prasanna vadana ! karUNAmaya nayano, nirupama dayA, karoDo devo sevAmAM !" ItyAdi kahevApUrvaka temaNe aSTamahAprAtihAryanA vaibhavanI vAta karatAM jaNAvyuM ke- te maMgaLamaya prabhunA guNono pAra nathI. traNe lokanA jIvo temanA guNa gaNavA bese, teonA AyuSyano paNa aMta na Ave, parAddhathI upara gaNita hoya to kadAca temanA samagra guNo gaNI zakAya.' A sAMbhaLI gautama to AbhA ja banI gayA ke A koI sAmAnya mAyAvI nathI lAgato, ToLe ToLA eNe to bharamAvI nAMkhyA. sUryathI aMdhArU sahana na thAya tema mArAthI A khoTuM sarvajJapaNuM sahana na thaI zake. kesarIsiMhanA vALamAM koNa hAtha nAMkhI zake? meM to moTA moTA vAdIone ramatamAtramAM harAvyA che, A to koI potAnA gharamAM ja zUra lAge che e hAraze tyAre enI kevI vale thaze? je pavana hAthIne haDasele enI sAme rUnI puNInuM zuM gajuM? cAlo hamaNAM kAma patAvI laIe. ema vicArI IndrabhUti zrI mahAvIradeva pAse javA taiyAra thayA. tyAM agnibhUti AvIne bolyA- "bhAI ! A sAdhAraNa vAdI pAse Apane javAnI zI jarUra? Apa mane AjJA karo, huM hamaNAM ja ene harAvI pAcho AvuM. kamaLane ukhADavA kAMI hAthInI jarUra na paDe.' indrabhUti gautama bolyA- bhAI ! huM sArI rIte jANuM chuM ke huM ke tuM to zuM paNa mAro ziSya paNa A navA sarvazane jItI zake tema che, paNa have mArAthI rahevAtuM nathI. huM jaIza to ja zAMti vaLaze. AzcaryanI vAta to e che ke samasta vAdIone huM jItavA nIkaLyo tyAre A khIcaDInA koraDu maganI jema kema jItAyA vinA rahI gayo? kyAMka chupAI-ke dUra dezAMtara cAlyo gayo haze? eka nAnakaDuM paNa kANuM moTA vahANane DUbADI zake che tema A eka vAdI paNa jo bacI jAya to mArA yaza mATe moTuM jokhama pedA thAya. gauDadezanA paMDito to mAruM nAma sAMbhaLI kyAMya dUra dezAMtare cAlyA gayA. gurjaradezanA paMDito mArA, bhayathI jarjarita thaI trAsI gayA, mALavAnA to keTalAka paMDito mArA bhayathI akALe mRtyu pAmyA ane tilaMgadezanA paMDito bicArA tala jevA banI gayA." mArI sAme vAdamAM TakI zake evuM koI ja nathI. A vAdI koI deDako kALotarane lAta mAravA kare tevuM duHsAhasa karavA taiyAra thayela che. koI baLada airAvata hAthIne zIMgaDA mAravA doDe-koI hAthI potAnA daMtazULathI parvata khodavA icche ane na phAve tema A sarvajJa phAvI zake tema nathI, paNa teNe ahIM AvIne potAnI baDAI batAvI sUtelA siMhane jagADavA jevuM karyuM che. arere ! e bicArAne jIvikA ane yaza baMne khovAno vAro Avyo. are ! ANe to sAme pavane tApaNuM karyuM. zarIre AnaMda mATe kauMcAnI phaLI ghasI. zeSanAgano maNi levA hAtha laMbAvyo. ene eTalo ya vicAra na Avyo ke AgiyA, tArA ke caMdramAnI camakanuM sUryodaye zuM thaze? mada jharato hAthI bhale meghanI jema garje paNa siMhanAda thatAM enI kevI kaphoDI dazA ke jAya nATho, haze ! enA nasIba ! duSkALamAM bhUkhyAne annanI jema e mane maLyo che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 ghaNAM vakhatathI jIbha saLavaLatI hatI. sAruM thayuM A vAdI maLyo. huM hamaNAM ja jAuM chuM. cakravatI kone jItI na zake? paMDita kayA viSayamAM abodha hoya? kalpavRkSa zuM na ApI zake? enuM pAMDitya jouM. vyAkaraNa, nyAya, sAhitya, chaMda, alaMkAra Adi sarva zAstramAM mAruM naipuNya jagavikhyAta che. meM kayA viSayamAM-zAstramAM parizrama nathI karyo? mATe huM jAuM chuM ne teno ghamaMDa abaghaDIe utArI nAkhuM chuM." ityAdi kahI tilaka karI suvarNanI janoI paherI moTA ADaMbarapUrvaka iMdrabhUti pItAMbarAdi paherI nIkaLyA. temanA pAMcaso ziSyo paNa jayajayakAra karatA cAlyA ne bIrUdAvalInAM paDaghA pADavA lAgyA ke- he sarasvatInA gaLAnA hAra, he sarva zAstra pAragAmI, he vAdIkadalI-kUpANa, vAdItama-bhANa, vAdaghaTa-mugara, sarva zAstranA AdhAra, pratyakSa paramezvara, vAdI ghuvaDa-bhAskara, vAdI-samudra pIvAmAM agasta RSi, vAdi-pataMga bALavA dIpaka, vAdIjavara-dhavaMtarI, sarasvatInI pUrNa kRpA meLavanAra tamAro jaya thAva. eTalAmAM bhagavaMta mahAvIradevanAM samavasaraNa pAse AvI UbhA. tyAM azokavRkSAdi aSTa mahAprAtihArya, zAMtabhAvavALA tiryaMca Adi joI gautama prabhAvita thayA. ziSyoe kahyuM ke - "mahArAja ! AvA to ghaNA vAdI joyA ne sahelAithI jItyA che." A sAMbhaLI gautama utsAhita thaI AgaLa vadhyA ne samavasaraNanA prathama pagathIye caDhI bhagavaMtane jotAM ja Azcarya pAmI vicAravA lAgyA. "koNa? caMdra haze A? nA caMdramAM to kalaMka che. to zuM sUrya? nA te to joI paNa na zakAya. Amane to jANe joyA ja karIye ! camakadAra kAyAvALA merU haze? nA te to kaThaNa che. to zuM viSNu haze A? nA te to zyAmala che. brahmA vRddha che. kAmadevane to zarIra ja nathI. to A koNa haze? oha samajAyuM, A to sarvadoSavarjita ane sarvaguNasaMpanna evA aMtima tIrthaMkara bhagavAna che, are A to puNyanA prAbhAra jevA che. samudranI jema apAra mahimAvALA che. AmanI sAme mArUM mahattva kevI rIte sacavAya ? arere siMhanA mukhamAM hAtha nAMkhavA jevo meM udyama karyo. have ahIMthI kevI rIte chaTakI zakAya? Ama jAuM to vAgha ne tema jAuM to nadI, enA jevo ghATa thayo che. eka khIlI mATe mahela pADavA jevI mUrkhatA thaI gaI. A avicArI pagaluM bharAya gayuM ke huM jagadIzanA avatArane jItavA nIkaLyo. zuM ANe AkarSaNa prayogathI mane ahIM bolAvyo haze? AgaLa kevI rIte vadhavuM ane kema karI bolavuM? varSothI karelI zivanI upAsanA Aja kAma Ave ane mArI lAja rAkhe, koI rIte huM ahIM vijayI thAuM to traNalokamAM mArI kIrti prasare." ityAdi vicAre che tyAM bhagavAne kahyuM- he indrabhUti gautama! tuM bhale Avyo, kSema che ne?' A sAMbhaLI teNe vicAryuM "are A to mAruM nAma paNa jANe che, paNa hA. huM badhe prasiddha chuM. badhAM mAruM nAma jANe che. sUryane koNa nathI oLakhatuM? e mIThAM vacana bolI mane palALI nahIM zake ke huM vAda karyA vinA pAcho pharI jAuM. te sarvajJa hoya to mArA mananI zaMkA kahe.' tarata ja sajaLa ghana jevI gaMbhIra vANImAM bhagavAna bolyA- he gautama ! jIva che ke Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 nahIM? e tArI zaMkA khoTI che. pratyakSAdi pramANathI siddha thaI zakato nathI, mATe jIva nathI ema mAnavuM ayukta che. vedapadanA Azayane na samajI zakavAthI Ama thayuM che. vijJAnaghana ItyAdi padano artha vijJAnaghana eTale jIva paMcamahAbhUtamAMthI utpanna thaI temAM ja pAcho laya pAme che. pretasaMjJA eTale paraloka jevuM nathI. Avo tuM artha kare che paNa eno artha A pramANe che ke vijJAnaghana eTale jJAnano upayoga pAMcabhUtamAMthI udbhave ane temAM ja laya pAme che. tethI kAMI jIvano abhAva jaNAvyo nathI. (vizeSAvazyakamAM A viSaya savistAra che.) jema dUdhamAMthI ghI, talamAM tela, kASThamAM agni, phUlamAM sugaMdha hovA chatAM dekhAtA nathI paNa jANI zakAya che. tema zarIramAM jIva te tenI ceSTAthI jANI zakAya che. anumAnAdi pramANathI AtmA jaNAya che. emAM zaMkAne sthAna nathI, ItyAdi sAMbhaLI zrI gautamanI zaMkA cAlI gaI ane temaNe potAnA pAMcaso ziSyo sAthe prabhu pAse dIkSA lIdhI. prabhue (padArtho-utpanna thAya che, laya pAme che ane sthitimAM rahe che ema sUcavatI) tripadI kahI. te sAMbhaLI zrI gautamasvAmIe bAraAMga sUtra (dvAdazAMgI)nI racanA karI ane prathama gaNadhara thayo. bIjA paNa daze mahApaMDito potAnA chAtro sAthe tyAM prabhu pAse AvyA ane potAnI zaMkAonuM nivAraNa thatA dIkSA lIdhI. daze gaNadhara thayA. AkhuM jIvana kudaSTiomAM gALyuM chatAM bodha thayA pachI zrI gautama gaNadhare teono saMsarga-paricaya rAkhyo ja nahIM. guNanA AvAsa jevuM kAnane sukha ApanAruM zrI gaNadharanuM caritra bhAvathI o bhavyo! tame sAMbhaLo. jethI kudarzanano nAza thAya ane mokSasukhanA eka mAtra kAraNarUpa zuddha samyaktvanI upalabdhi thAya. zuzruSA samyaktvanI zuzruSA (zravaNanI icchA) Adi traNa liMganuM svarUpa samajAvatAM pharamAve che ke-jinezvara prabhunI vANI sAMbhaLavAnI icchA, temanA dharma para daDha rAga ane jinadeva tathA temanA sAdhu mahArAjanuM vaiyAvacca (bhakti-sevA) A traNa samyaktvanA liMga kahevAya. jinavANI dararoja sAMbhaLavAnI abhilASA rAkhavI, tenA vinA jIvananuM ghaDatara ke jJAnAdi vaibhavanuM arjana thavuM zakya nathI. vItarAganI vANI sAMbhaLavAthI jJAna, zAnathI vijJAnavairAga, vairAgathI tyAga (pratyAkhyAna), tyAgathI saMyama, saMyamathI nirdoSa-tapa, tapathI nirjarA, nirjarAthI akriyasthiti ane mokSanI prApti thAya che. zrI haribhadrasUrijIe paNa pharamAvyuM che ke - "jema khArA pANInA tyAga ane mIThA pANInA saMyogathI bIja ugI nIkaLe che tema tattvazravaNathI manuSya vikAsa pAme che. dhUmADAthI jema Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 31 agni samajI zakAya che. tema zuzruSA Adi liMgathI samyaktva jANI zakAya che.' zravaNa IcchA upara sudarzananuM kathAnaka A pramANe che. sudarzananI kathA rAjagRhImAM arjuna nAmano mALI hato tene bandhumatI nAmanI suMdara patnI hatI. gAma bahAra tenI phUlanI vADI pAse eka mudgarapANi yakSanuM maMdira hatuM. A patI-patnI dararoja yakSanI pUjA karI puSpo caDhAvatAM. ekavAra cha svacchaMdI-laMpaTI mANasonI ToLIe mALInI suMdara patnI 52 dRSTi bagADI duSTa nirNaya lIdho, ane mudgarapANiyakSanA maMdiramAM saMtAi gayA. gAma bahArano sImADo sAva sUno, baporano samaya, evAmAM rojanI jema arjunamALI bandhumatI sAthe yakSanI upAsanA karavA Avyo. avasa2 joI te svacchaMdIoe arjunamALIne bAMdhI eka tarapha nAMkhyo ane bandhumatIne tenI sAme ja vArA pharatI chae jaNAe bhogavI, bandhumatI ghaNI chaTapaTI paNa tenuM kAMI cAlyuM nahIM. A joi arjunamALIne kamakamA AvI gayA. tene apAra krodha Avyo. te lAcAra thai potAnI jAtane dhikkAravA lAgyo ke- 'mAtA-pitAnA parAbhavane hajI koi sahana karI zake paNa patnInA parAbhavane to pazu paNa sahI na zake. are ! mArI najare A pazu jevA loko AvuM niSThura kArya kare che ane mane paNa eka pazu gaNe che. arere, A duHkha kone kahevuM ?' pachI tenI dRSTi yakSarAja para paDI. te yakSane Thapako ApatAM bolyo - 'kharekhara ! tuM patharo ja lAge che. tArA 4 sthAnamAM A anartha tuM sahI zake che. are, ATalA divasa niSThApUrvaka tArI pUjA karI enuM A phaLa maLyuM !' saMyogavaza mUrtinA adhiSThAyake avadhijJAnathI A anartha nihALyo ane te krodhita thai arjunamALInA zarIramAM pravezI gayo. yakSanA baLathI arjunamALI baMdhana toDI ubho thayo ane yakSanI mUrtinA hAthamAM rahela mugara upADI ghora garjanA karatA bandhumatI sahita te chae puruSone mArI nAkhyA. enA krodhe mAjA mUkI, e mudgara upADI garjanA karato ghora jaMgalamAM cAlyo gayo. pratidivasa te sAta jaNane mArI nAkhato. jyAM sudhI A saMkhyA pUrI na thAya tyAM sudhI e zAMtithI besato nahIM. e kAraNe te taraphanA rastAo sAva verAna thaI gayA. e AkhA bhUbhAga para bhayanuM vAtAvaraNa jAmI gayuM. rAjA ane prajAe ghaNA upAya karavA chatAM koi saphaLatA na maLatAM rAjAe ghoSaNA karAvI ke- 'jyAM sudhI sAta mANasonAM mRtyu na thAya tyAM sudhI arjunamALI zAMta thato nathI, mATe vanano mArga koie levo nahIM.' chevaTe rastAo sAva zUnya thai gayA. koi paNa te tarapha jatuM ja nahIM, chatAM te game tema karIne sAta mANaso avazya mArato tyAre ja jaMpato. samaya vItato rahyo. ekavAra prabhu mahAvIra rAjagRhInA parisaramAM samavasaryA, paNa temane vAMdavA javAnI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 koInI hiMmata na thaI, paNa zreSThiputra sudarzane taiyAra thaI mAtA-pitAne jaNAvyuM ke-'huM paramAtmAne vAMdavA tathA teozrIno upadeza sAMbhaLavA jAuM chuM.' teoe kahyuM- 'tane khabara nathI AvaDo utpAta macyo che. koI kyAMya jaI zaktAM nathI, ati upayogI ane anivArya kAryo paNa rakhaDI paDyAM che, ne tuM prabhujIne vAMdavAnI vAta kare che ? prabhujIne to ahiM beThA bhAvathI paNa vAMdI zakAya che.' uttara ApatAM zreSThiputra sudarzana bolyA-'mA ! ahiM padhArelA bhagavaMtanA jyAM sudhI darzana na thAya tyAM sudhI jaLa paNa kema grahaNa thAya ? amathIya mAre to tevI pratijJA che, tAta ! huM jAuM chuM. ciMtA karazo nahi dharmanA pratApa rUDA che.' ane rathamAM caDhI teNe ghoDA doDAvI mUkyA. jaMgalanA raste jatA teNe ghora garjanA sAMbhaLI ane sAkSAt narapizAca jevA arjunamALIne mugara upADI sAmethI doDI Avato nihALyo. lohI TharI jAya evuM bIhAmaNuM tenuM meluM cIMtharehAla zarIra hatuM. nakha ane vALa kaMpArI upajAve tevA hatA. sudarzana tarata rathamAMthI utaryA. khesathI pRthvI pramArjI, paramAtmA tarapha mukha karI bhAvapUrNa vaMdanA karI, sarva jIvarAzI khamAvI ane jyAM sudhI upasarga zAMta na thAya tyAM sudhI kAyA-mAyA Adi badhuM vosarAvI dIdhuM ane kAussagga-dhyAne navakAra mahAmaMtra gaNavA lAgyA. dhyAnamAM tanmaya thai gayA. mAra mAra karato arjuna Avyo ane sudarzanane jotAM ja TharI gayo. maMtrabaLe jema sarpanuM viSa utarI jAya tema tenA zarIramAMthI yakSa nAsI gayo. arjuna dharaNI para DhaLI gayo. zAMta ane nirupadravI eNe thoDI vAre cetanA pAmI pUchyuM- 'zeTha ! tame koNa cho ?' dhyAna pArI tene kahyuM- 'huM bhagavAna mahAvIradevano zrAvaka chuM. prabhujI ahIM samIpamAM padhAryA hoi teozrIne vAMdavA jAuM chuM. tuM paNa cAlane, tane ghaNo lAbha thaze.' A sAMbhaLI tene bhAva thayo ane thoDIvAramAM baMne prabhujInA samavasaraNamAM AvI pahoMcyA. vaMdanAdi karI ucita jagyAe ucita rIte beThA. prabhujI pha2mAvatA hatA ke-'A mohAMdha saMsAramAM manuSyanuM jIvana, AryadezamAM janma, zraddhA, guru-vacana-zravaNanI sagavaDa, viveka, mokSamahelanA pagathIyAnI paddhati jevuM A badhuM ati sukRta karyuM hoya to ja maLe che.' ityAdi dezanA sAMbhaLI sudarzana vrata-paccakkhANAdi lai, prabhujIne vaMdana karI pAchA pharyA paNa arjunamALIe prabhu pAse pAponI niMdA-garha karavApUrvaka dIkSA lIdhI. te ja vakhate 5ramAtmA samakSa temaNe pratijJA karI ke jIvanabhara chaTTha (be upavAsa) ne pAraNe chaThTha karavo. arjunamuni pAraNe vahoravA jatA tyAre temane loko tADanA-tiraskAra karatA ane bolatA ke-'A e ja hatyAro che jeNe mArA pitAne mArI nAMkhyA hatA.' tema koi mA, bhAi, bahenaputra-putrAdinA ghAtaka kahI bolAvatA ane apamAna bharyA halakA zabdo bolatAM raMjADatAM chatAM arjunamuni samatA rAkhatA, aprIti thavA detA nahIM ane je kAMI upasarga thatA tene zAMtithI sahI letA. sthavira vaDIla guruone batAvI, koIpaNa jAtanI lAlasA vinA AhAra karatA, pAcho chaThTha AraMbhatA. Ama uttamakoTinuM tapazcaraNa ane bhAvanA bhAvatAM e munie cha mAsa pachI anazana Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 karyuM. paMdara divase temane kevaLajJAna utpanna thayuM. pApano paNa kSaya thayo. Ama aMtakRtakevaLI thaI teo mokSa pAmyA. sadA mATe duHkhathI chUTI gayA. paramAtmAnI vANInA pratApe, roja sAta-sAta mANasonI hatyA karanAra arjunamALI dIkSA ne ghora abhigraha dhArI cha mahinAmAM kevaLajJAna pAmI mukta thayA. sudarzana paNa svarge gayA. mATe he bhavyo ! AgamazravaNamAM Adarayukta cittavRttivALA zreSThiputra sudarzananuM jIvanakavana sAMbhaLI, saMsArasAgara tAravAmAM nAva jevI zrI vItarAganI vANI sAMbhaLavAmAM prayatnazIla bano. 10 dharmano anurAga dharmano rAga e samyakatvanuM bIjuM liMga che. rAgadveSane jitanArA zrI jinezvaradeve prarUpela dharma upara aMtaraMga rAga Avazyaka che. sAdhu, mahArAja ane zrAvakane AcaravAno be bhedavALo dharma che. zukrUSAmAM zrutadharmano ane ahIM cAritradharmano rAga batAvela che. dharma uparanA tIvra rAgathI cilAtiputranI jema jIvo tarata ja duSTa pApano nAza karI zake che. tenuM udAharaNa A pramANe che. cilAtiputranI kathA kSitipratiSThita nAmanA nagaramAM yajJadeva nAmano eka brAhmaNa raheto. tene paramAtmA jinendradevanA akalaMka dharmanI niMdA karavAnI Adata paDI gayelI ane tema karIne te pote sAruM kArya kare che evo ghamaMDa laIne pharato. mArI sAthe koI vAda karI zake tema nathI evI e baDAI hAMkato. ekavAra eka jainamunie enA AhvAnane svIkArI lIdhuM. uttaramAM eNe ghoSaNA karI ke-"mane je jIte teno huM ziSya thaI jAuM." sAkSIonI sAme vAda-zAstrArtha zarU thayo, emAM brAhmaNa bhUMDI rIte hArI gayo. bhAva vagara dIkSA laI ziSya thayo. ekavAra zAsanadevIe tene kahyuM- "he vipramuni ! ajavALAM vinA AMkha paNa joI zakatI nathI, tema jJAnavAna cAritra vinA tenuM phaLa pAmI zakato nathI. jJAnanuM pariNAma ja cAritra che.' ityAdi sAMbhaLI te dhIre dhIre cAritramAM upayogI thayo, paNa pUrvanA saMskAranA lIdhe snAnAdinI, mukhazuddhinI sagavaDa na maLavAthI tene cittamAM glAni rahetI hatI. vAre vAre te A aNagamo batAvyA kare. temanI patnI gADha snehane kAraNe tyAM AvI ghera AvavAnI bhalAmaNa karatI. paNa muni dharmamAM UMDI lAgaNI ane prItivALA hoI tenI vAta mAnatA nahIM. ekavAra teNIe vazIkaraNa prayoga karAvyo. muni Ayu pUrNa thavAthI svarge sidhAvyA paNa brAhmaNIne lAgyuM ke kAmaNa karavAthI ja muninuM mRtyu thayuM. RSihatyAnuM pAtaka lAgyuM. have zuM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 thaze? Ama vicArI teNe dIkSA lIdhI ane vazIkaraNakarmanI AlocanA lIdhA vinA mRtyu pAmI svargamAM devI banI. brAhmaNamunino jIva AyupUrNa thaye svargamAMthI evI rAjagRhI nagarImAM pannA nAmanA zeThanI cilAti nAmaka dAsIno dIkaro thayo, nAma rAkhyuM cilAtiputra. tenI pUrvabhavanI patnI devAyu puruM karI te ja dhannAzeThane tyAM pAMca putro upara dIkarI tarIke avatarI, tenuM nAma susImA rAkhyuM. cilAtiputra tene sAvacato ane ramADato. ekavAra tenI sAthe kuceSTA karato dekhAyAthI zeThe cilAtiputrane kADhI mUkyo. te rakhaDato bhaTakato jaMgalamAM siMhaguhA nAmanI coronI pallI (gupta raheThANa)mAM pahoMcI gayo. saradAre ene rAkhyo. AgaLa jatAM te pote saradAra thayo. varSo vItyAM paNa te susImAne na bhUlI zakyo. ekavAra teNe coronI ToLIne kahyuM-"cAlo Aje ApaNe rAjagRhInA dhannA zeThane tyAM jaIe. enuM gupta dhana kyAM che? tenI mane khabara che. tenI eka rUpALI dIkarI che. tene paNa upADI lAvavAnI che. dhana tamArUM ane ramaNI mArI." sahu upaDyA. dhana maLyuM ne rUpALI ramaNI paNa. coroe mAlanA poTalA ane saradAre yuvAna kanyAne upADI. teo bhAgI jAya te pahelAM zeThanuM kuTuMba jAgI gayuM, dhanAzeTha potAnA pAMca juvAna putro ane samIpamAM rahelA sIpAhI sAthe coronI pAchaLa paDyo. avasaranI gaMbhIratA joI coro dhananA poTalAM paDatAM mUkI pobAra gaNI gayA. ghora jaMgala ane ghora rAtri ! coroe paDatAM mUkelAM poTalAM laI rAjapuruSo pAchA pharyA. paNa dhannA ane temanA pAMca dIkarA susImAnI talAzamAM AgaLa vadhyA. pahelA to cilAtiputra teNIno hAtha pakaDI doDyo, paNa te jhaDapathI na doDI zakI tethI tene upADI doDavA lAgyo. vajanavALI susImAne laIne doDatAM tenI gati dhImI paDI ane dhannAzeTha dIkarAo sAthe doDatA najIka AvavA lAgyA. tene vizvAsa thai gayo ke have susImA laI javI zakya nathI. tarata teNe taravAra kADhI susImAnuM mAthuM kApI nAMkhyuM dhaDa tyAM mUkI mAthuM laI te tvarAe nAsI gayo. putrIne marelI joI zeThe ghaNo vilApa karyo. pAchA pharI zrI mahAvIra prabhune vAMdavA gayA. prabhue upadeza ApatAM kahyuM "A mArA pitA, mAtA. A dhana vaibhava Adi mativALo jIva ema vicAra karato nathI ke A bAdhava-parivAra ane svajananA nAme yamarAje potAnI kRti taiyAra karI che. arthAt lAkaDAne udhaInI jema A badhAMnI pachavADe kALa paDyo che." ItyAdi upadeza sAMbhaLI dhannAe dIkSA ne temanA putroe zrAvakadharma svIkAryo. prAMte sarve svarge gayA. A tarapha susImAnuM mAthuM laI cilAtiputra cAlyo jAya che, tyAM rastAmAM teNe eka munine dhyAnamAM UbhelA joyA. temane teNe kahyuM- "mane jaldIthI dharmasvarUpa batAvo nahIM to mAthuM laNI laIza. te muni "upazama, viveka ane saMvara." eTaluM kahI namo arihaMtANa bolatAM vidyAbaLe AkAzamAM upaDI gayA. A sAMbhaLI cora vicAramAM paDyo ke, "upazama eTale zuM?' samajAyuM. upazAMta thavuM. paNa te mArAmAM kyAM che? zAMtinI virodhI to A rahI talavAra ! ane teNe talavAra Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 35 dUra pheMkI dIdhI. pachI vicAryuM 'viveka eTale zuM ?' hA samajyo. 'kArya-akAryanI samajaNa. te mArAmAM kyAM che ? A akArya ane anarthanuM sUcaka susImAnuM mAthuM to mArA hAthamAM che.' ane tarata teNe mastaka choDI dIdhuM. eno vicAravega AgaLa vadhyo, 'A saMvara eTale zuM ? saMvaraNa karavuM, niyaMtraNa karavuM, zAnuM ?' oha, samajyo. 'IndriyonuM-mananuM saMvaraNa karavuM. paNa te to mArAmAM jarAya nathI. huM svacchaMdI maTI dharmamAM udyama karuM to kAMika thAya.' ema vicArI jyAM muni dhyAnamAM ubhA hatA tyAM ja e dhyAnamAM sthira thai gayo ane pratijJA karI ke jyAM sudhI A hatyA yAda Ave tyAM sudhI ahIMthI DagavuM nahIM ane e dRDha manobaLathI dhyAnamAM lIna thaI gayA. thoDI ja vAramAM jaMgalanI moTI moTI kIDIo susImAnA lohIthI kheMcAI tyAM AvI. lohIthI kharaDAyelA cilAtinA aMgomAM caTakA bharavA lAgI tema karatA tAjuM lohI nikaLavA lAgyuM ke kIDIo ubharAvA lAgI. caTakA bharatI kIDIoe cilAtiputranuM zarIra cAlaNInI jema chidravALuM karI nAkhyuM. kIDIo eka tarapha ghUsIne bIjI tarapha ArapAra nikaLavA lAgI chatAM cilAtiputra dhyAnabhaMga thayo nahIM. aDhI divasa sudhI teNe A ghora vedanA zAMtithI sahI ane samAdhipUrvaka mRtyu pAmI AThamA devalokamAM deva thayo. dharmarAganI buddhithI cilAtiputre sAkyanA bhAvArtha jANI ghaNAM pApono nAza karyo. tema he bhaviko ! tame dharmarAge pApano nAza karo jethI mokSasukhanI saMpadA tamArA hAthamAM ramaNa kare. 11 deva-gurunI sevA zrI jinezvaradeva ane guru mahArAjanI vaiyAvacca svarUpa samyaktvanA trIjA liMga (cihna)nuM varNana karavAmAM Ave che. aDhAradoSa rahita, rAga-dveSane jitanArA jinadeva kahevAya. je guNa (tattva)ne grahaNa karAve te pAMca AcAravAna guru mahArAja kahevAya. temanI azana-pAna-khAdima-Adi saMyamane upakAraka padArtho bahumAnapUrvaka ApavAthI ane zrI jinarAja prabhunI dravya-bhAvAdi bhedavALI pUjA karavAthI vaiyAvacca thAya che. jIvane AthI moTI upalabdhi ane mahAlAbha thAya che. A apratipAti guNa che. samyaktvanuM A trIjuM liMga che. naMdiSeNa muninI kathA zreSThabhAvapUrvaka sAdhu bhagavaMtonuM vaiyAvacca karanArA mahAnubhAvo naMdiSaNamuninI jema zubhakarma upArjana kare che. naMdIgrAmamAM somila brAhmaNa vase, tenI patnI somilA. bicArA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 janmajAta daridrI. temane eka putra thayo, nAma rAkhyuM naMdiSeNa. bALaka moTuM thAya te pahelAM to tenA mA-bApa gujarI gayAM. ThebAM khAI te moTo thayo, paNa tenuM AkhuM zarIra beDoLa ane kadarUpuM hatuM. bilADA jevI AMkho, goLI jevuM moTuM peTa, lAMbA ane labaDatA hoTha, moDhAmAMthI bahAra nIkaLatA dAMta, Ama AkhuM zarIra vicitra hoI bALako ja nahIM paNa kadIka Dhora paNa DarI jatAM. badhe ghaNA ThebA khAvA chatAM koIe na rAkhyo. paNa tenA mAmAne dayA AvatAM teNe rAkhyo ane Dhora cAravAnuM kArya soMpyuM. naMdiSaNane yuvAnImAM paraNavAnA ghaNA abharakhA thatA, mAmA paNa tene paraNAvavA prayatna karatA paNa kema karI kyAMya koI kanyA na maLI, te ghaNo khinna thayo tyAre tene mAmAe kahyuM- tuM zA mATe baLApo kare che? koI nahIM Ape to mArI sAta kanyAmAMthI eka tane ApIza." A sAMbhaLIne naMdiSeNane AzA phaLatI dekhANI, paNa mAmAe eka pachI eka sAte yuvAna kanyAone naMdiSeNa sAthe paraNavA samajAvyuM paNa eke na mAnI, dabANa karatAM jaNAvyuM ke-"AtmahatyA karIzuM paNa A tamArA UMTa jevA bhANAne paraNazuM nahIM.' mAmAe lAcArI batAvI eTale naMdiSeNa to sAva hatAza ane sunamuna thaI gayo. khAvuM pIvuM bhAve nahIM ne rAte UMgha Ave nahIM. Akhare ghara choDI jaMgalano rasto lIdho. kAMI paNa na sUjhavAthI teNe parvata parathI paDI maravAnuM nakkI karyuM. parvatanA zikhara parathI e paDavA jato hato tyAM avAja Avyo "nahIM nahIM, A dusAhasa na kara' teNe AsapAsa joyuM to samIpanA vRkSa nIce eka munine joyA. pAse jaIne te bolyo-"bhagavaMta ! nirbhAgyazekhara chuM. mArA duHkhano koI pAra nathI. janmathI ja sukha joyuM nathI. have mAre maravA vinA bIjI gati nathI.' muni bolyA-"ane jo maravA chatAM duHkha na TaLyuM to zuM karIza? zuM maravAthI duHkho jaze ane sukha maLaze ema? paranA jIvano ghAta karavAthI jema pApa lAge tema potAnA jIvano ghAta karavAthI paNa pApa lAge. eka pApanuM phaLa to tuM bhogave che ne pAchuM bIjuM karavA taiyAra thayo che? Ama karavAthI tane sukha to nahIM maLe ulaTAnuM AkhuM bhaviSya kharAba thaI jaze." teNe gurujIne pUchyuM ke- duHkhathI chUTavA mAre karavuM?" temaNe jaNAvyuM ke-"sarva sukhanuM kAraNa ane sarva duHkhanuM nivAraNa eka mAtra arihaMtano dharma che. ItyAdi kahevApUrvaka tene dharma samajAvyo. te samajyo-bodha pAmyo. temanI pAse dIkSA lIdhI. vinayapUrvaka gurusevA ane zrutAbhyAsa karI naMdiSeNa muni vidvAna thayA. temaNe evI ghora pratijJA karI ke AkhuM jIvana chaThThane pAraNe AyaMbila ane AyaMbila upara chaThTha karavo. jayAM houM tyAM sAdhu samudAyamAM glAna, vRddha AdinI sevA-vaiyAvRtya karyA pachI ja AyaMbila karavuM. thoDA samayamAM ja naMdiSeNa muni tapasvI ane vaiyAvaccI tarIke prasiddha thayA. temanI prazaMsA mANaso ja nahIM devatA paNa karavA lAgyA. tapa ane tyAganA vakhANa koNa na kare ? ekavAra devothI bharelI sabhAmAM indra naMdiSeNamuninI vaiyAvaccanI ghaNI prazaMsA karI, paNa be devatAne vizvAsa na thayo. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 teo muninuM rUpa laI parIkSA karavA AvyA. muni naMdiSeNa AyaMbila karavA besatA hatA tyAM utAvaLe munirUpadhArI deve kahyuM- "kema bahu bhUkha lAgI che? tame to moTA abhigrahadhArI, gAma bahAra eka atirogI muni pIDAI rahyA che. pANI vinA jIva tALave AvI lAgyo che. tame khabara nathI?' A sAMbhaLatAM ja naMdiSeNa muni ubhA thaI gayA. rogI muni mATe teo pANI levA gayA jyAM jAya tyAM devatA pANI na levA yogya karI nAkhe. ghaNuM karIne chevaTe eka gharethI temaNe zuddha pANI meLavyuM ane rogI muni pAse AvyA. temane jhADA thaI gayA hoi AkhuM aMga gaMduM ane mAthuM phATI jAya tevI durgadha phelAI gaI hatI. chatAM temaNe jarA paNa akaLAyA vagara zarIranI zuddhi karI, sevA karI vicAryuM karma AgaLa konuM jora cAle che? AvA saMtane kevI vedanAno udaya thayo che! cAlo huM temane upAzraye laI jAuM' ema kahI temane khabhe besADI naMdiSeNa muni gAma bhaNI cAlyA. paNa rogI muni to khabhe beThA tevA jhADA zarU thaI gayA. naMdiSeNamuninuM AkhuM zarIra bharAI gayuM. durgadhano pAra na rahyo, chatAM jarAya aNagamo na ANyo. upAzraye AvI temanI zuddhi karI zayyA para sUvarAvyA ne vicAre che ke -are ! huM kevo hatabhAgI ke hajI sudhI Amane mATe kAMI auSadha lAvyo nathI. vaiyAvaccamAM jarAya khedA lAvyA vagara potAnA AtmAne niMde che. devoe temanI sAcI bhakti ane daDha pariNAma joI te baMne devo pragaTa thayA. sugaMdhI jaLa-puSpanI vRSTi karI, namaskAra ane guNagAna karI-khamAvI svarge gayA. Ama naMdiSeNa munie vaiyAvacca sAthe ghaNuM ghora tapa paNa karyuM chevaTe aNasaNa lIdhuM tyAre cakravartI potAnI patnIo sahita temane vaMdana karavA Avyo. atisvarUpavAna namaNI ramaNIone mUlyavAna AbhUSaNAdithI sajelI joI te munie evuM niyANuM karyuM ke-"jo A tapa-saMyamanuM kAMI phaLa hoya to huM AvatA bhavamAM strIone vahAlo thAuM aMte kALa karI teo sAtame svarge deva thayA. tyAMnuM AyuSya pUrNa karI saurIpura nagaranA rAjamahelamAM aMdhakaviSNunA patnI subhadrAnI kukSIe dazamA dikarA tarIke janmyA ne temanuM nAma vasudeva rAkhyuM. pUrvabhavamAM bAMdhela niyANAe eTalA badhA mohakarUpavALA thayA ke loko mugdha thaI temane jotAM ja rahI jAya. teo yuvAna thayA, te bahAra kayAMya jAya to strIo tene joI ja rahe, are ! keTalIka to. potAnA kAma paDatA mUkI pAchaLa-pAchaLa pharyA kare, keTalIyavAra sudhI mArgamAM ubhI rahI vATa paNa joyA kare. A vAta mahArAjA samudravijaya pAse AvatA temaNe vasudevane kahyuM ke-ApaNe rAjakumArane jyAM tyAM pharAya nahIM. vaLI ApaNA zatruo paNa ghaNA hoi mahelamAM rahevuM ane navI kaLAono abhyAsa karavo. pachI temaNe bahAra haravuM-pharavuM baMdha karI dIdhuM. ekavAra dAsI vilepanano vATako laI jatI hatI. vasudeve pUchyuM-"zuM laI jAya che?" dAsI kAMI bolI nahIM ane saMtADI javA lAgI. vasudeve tenI pAsethI jhuMTavI lIdhuM ane potAnA aMge copaDI pUruM karyuM. dAsI bolI-amathA mahelamAM nathI goMdhI rAkhyA, tamArA lakhaNe baMdI banAvyA che." A sAMbhaLI vasudeve dAsI pAsethI baLapUrvaka badhI bAtamI meLavI rAtre nagara choDI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 nikaLI paDyA. nagaranA mukhya bAraNe lakhyuM ke-"bhAI (rAjA)thI apamAnita thayela vasudeva ahIM saLagI maryo che. tyAM citA banAvI koI marI gayeluM Dhora bALI te dezAMtare cAlI nikaLyA. vasudeva jyAM jyAM gayA tyAM aneka rAjA-mahArAjA-vidyAdharonI rUpavatI kanyAo paraNyA. ekavAra saurIpuranagaramAM ja rohiNIno svayaMvara racAyo. ghaNAM badhA rAjA tyAM AvyA hatA. vasudeva paNa vidyAvaDe kubaDAnuM rUpa laI tyAM pahoMcyAM. rohiNI temane mULa svarUpamAM jotI hatI. mugdha thaI teNe tarata varamALA paherAvI dIdhI. eka ThIMgu-kALA kubaDAne AvI kuMvarI paraNe e rAjAothI sahana na thayuM ne hAhAkAra macI gayo. samudravijaya rAjA yuddha mATe sajja thaI AvI ubhA. vasudeve paNa hathiyAra taiyAra karyA, paNa bhAI sAthe yuddha anucita samajI "vasudeva bhAIne praNAma kare che." evuM lakheluM bANa dhanuSa para caDhAvI choDyuM je rAjA samudravijayanA paga pAse paDyuM. bANanA zabdo vAMcatAM samajAyuM ke nAno bhAI vasudeva che ane eNe AvuM vAmaNuM rUpa lIdhuM che. yuddha aTakAvavAmAM AvyuM. vasudeve potAnuM mULa rUpe pragaTa karyuM. bhAIo bheTI paDyAM. AnaMdanA vAtAvaraNamAM rohiNI sAthe vasudevanA lagna thayA, samArohapUrvaka nagarapraveza thayo krame karI rohiNIe hAthI, siMha, caMdramA ane samudranA svapnathI sUcita putrane janma Apyo tenuM baLadeva ane devakIe sAta svapnathI sUcita putra prasavyo tenuM nAma kRSNa rAkhavAmAM AvyuM, (vasudevahiMDI nAmaka graMthamAM A viSaya vistArathI AlekhAyo che) aMte vasudeva svarge saMcaryA. vaiyAvacca nAmaka samyakatvanA trIjA liMgane je jIva Adare te naMdiSeNamuninI jema A lokamAM paNa vipula Rddhi-vaibhava ane paraMparAe mokSanA sukhane pAme che. 12 vinaya arihaMta, siddha, sAdhu dharma, caitya, Rta, jinapravacana (zAsana), AcArya, upAdhyAya ane samyaktva A daza padano vinaya karavo. eTale A dazenI pUjA, prazaMsA bhakti, bahumAna karavA ane AzAtanA TALavI. deva-asura-narendra AdinI pUjAne jeo yogya che, je azokavRkSAdi aSTamahAprAtihAryathI yukta che te at kahevAya, tIrthakara kahevAya. utkRSTakALe ekso sittera ane jaghanyakALamAM vIsa ke daza vicare che. janmanI apekSAe utkRSTa vIsa ane jaghanyathI dasa hoya che. jemanAM sarvakArya siddha thayA, je kRtakRtya thayA te siddha kahevAya. je ekathI mAMDI daza sudhInA dharma AcaratA ane upadezatA hoya te muni kahevAya. traNe lokamAM rahelA zAzvatA ke azAzvatA jinAlayone caitya kahevAya. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 ekso bAvana karoDa, corANuM lAkha, cummAlIsa hajAra sAtaso sATha zAzvata (152,94,44,760) jinabiMba devavimAnamAM che. traNa lAkha, ekANuM hajAra traNaso vIsa (3,91,320) zAzvatAjinabiMbo (jayotiSa vinA) tichalokamAM rahelAM che. teraso karoDa, nevyAsI karoDa, sATha lAkha zAzvatA jinabiMbo bhavanapatimAM che ne jyotiSImAM asaMkhya zAzvatA jinabiMbo sadAkALa birAjamAna che. paMdaraso karoDa, betAlIsa karoDa, aThThAvana lAkha, chatrIsa hajAra, esI sarva maLIne zAzvatA jinabiMbo che. temano tathA zrI bharata mahArAjA Adie karAvela azAzvatA jinAlayo Adino vinaya karavo. zruta-jinAgama-dvAdazAMgIno vinaya karavo. pravacana eTale caturvidha zrI saMgha, gacchanA nAyaka AcArya, upAdhyAya te vAcaka-pAThaka, darzana eTale samyakatvano vinaya karavo. vinayanA ghaNAM prakAra che paNa ahIM pUjA, prazaMsA, bhakti ane AzAtanAnA tyAgarUpe cAra prakAre jaNAvela che. vinayanA saMdarbhamAM bhuvanatilakamuninuM daSTAMta A pramANe che. bhuvanatilakamuninuM daSTAMta kusumapuranA rAjA dhanadane padmAvatI nAmanI rANI ane bhuvanatilaka nAmano putra hato. ekavAra rAjasabhAmAM ratnasthaLa nagaranA rAjA amaracaMdranA maMtrIe AvI kahyuM ke - "amArI rAjakanyA yazomatI ekavAra upavanamAM gaI hatI. tyAM vidyAdhara kuMvarIonA mukhe tamArA yuvarAjanA yazogAna sAMbhaLI te temanA upara atyaMta anurAgiNI thaI. yuvarAja vinA enuM jIvana kaSTamaya ja nahIM paNa jokhamAyeluM che. evuM amArA mahArAjA amaracaMdra jANyuM tyAre temaNe mane ahIM tenuM vevizALa karavA mokalyo che. te svIkArI Apa rAjakumArane jAna sAthe mokalazo evo amane vizvAsa che. A sAMbhaLI rAjA prasanna thayA. tene sanmAnapUrvaka thoDA divasa rokI sumuhUrta rAjAe potAnA maMtrI-sAmatAdi sAthe ADaMbarapUrvaka rAjakumArane kusumapura javA vidAya ApI. rastAmAM siddhapura nagare paDAva nAMkhyo. tyAM acAnaka rAjakumAra aceta thaI paDI gayo. vAcA paNa baMdha thaI gaI. maMtrI sAmatAdi ciMtAtura thaI gayA. auSadhopacAra tathA maMtra-taMtrAdinA ghaNA prayogo karyA paNa badhuM niSphaLa gayuM. pAsenA udyAnamAM zubhadhyAnamAM ramaNa karatA eka munirAjane kevaLajJAna utpanna thatAM devoe utsava karyo. suvarNanA kamaLa upara besI kevaLI upadeza devA lAgyA. ghaNA lokonI sAthe rAjakumAranA maMtrIAdi paNa tyAM beThA. jJAnI bhagavaMte pharamAvyuM ke- he bhavyo ! niravadhi bhavajaLadhimAM nirAdhAra bhamatAM A jIvane pUrvanA koI mahAsukRte adbhUta evuM A manuSyatva u.bhA.1-4 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 mahAduHkhe maLyuM che. tenI saphaLatA mATe kalyANavRkSa mATe meghasamAna siddhinA sAdhanarUpa parameSThinuM vinayapUrvaka ArAdhana karo. ItyAdi dezanA pUrNa thaye kaMThIravanAmaka maMtrIe pUchyuM- bhagavana ! amArA bhuvanatilaka nAmanA rAjakumArane Akasmika AvuM duHkha kema AvI paDyuM?" jJAnI bolyA - "dhAtakIkhaMDanA bharatakSetramAM bhavanAgAra nagare lokonA pApanivAraka eka AcArya mahArAja ziSyAdi samudAya sAthe padhAryA. temanA eka ziSya IMdradatta munio sAthe ataDA durvinIta hatA. ekavAra AcAryazrIe tene hitazikSA ApatAM kahyuM, "vinayanuM phaLa zuzruSA, guruzuzruSAthI zrutajJAna, jJAnathI saMyama, saMyamathI Azravano nirodha, nirodhathI saMvara, saMrathI tapobaLa, tapathI nirjarA, nirjarAthI kriyAnivRtti, tethI ayogipaNuM, yoganirodhathI bhavasaMtatino kSaya ane bhavasaMtatinA kSaye mokSanI prApti thAya che. mATe sarva kalyANanuM kAraNa vinaya che. mATe he muni! tuM vinaya karIza to sarvaguNanI samRddhi meLavIza." paraMtu gurunI AvI vANIthI paNa tene klezanuM kAraNa thayuM. teNe guru upara krodha karyo. sarva munioe teno tiraskAra karavAthI teNe pIvAnA pANImAM ja tAlapuTa viSa lAvI nAMkhyuM. te vanamAM bhAgyo kyAMya zAMti maLI nahIM. sUkA ghAsamAM sUto hato. tyAM Aga lAgatA kharAba dhyAnamAM marI narake gayo. A tarapha zAsanadevIe jaNAvyAthI viSavALuM pANI sAdhuoe paraThavI dIdhuM ne bIjuM lAvI upayoga karyo. e kuziSya narakanuM Ayu pUrNa karI pazuonA aneka bhavo karI, koIka sukRtanA yoge rAjakumAra thayo che. pUrvabhave sAdhuono ghAta Icchelo tethI A vyathA thaI. paNa A vAta tame jaIne tene saMbhaLAvazo to tarata ja sAjo thaI jaze. maMtrIe tema karavAthI te tarata sAjo thaI gayo. jAtismaraNa pAmI te kevaLI pAse Avyo ane pote karelA ghora pApanA nAza mATe dIkSA lIdhI. yazomatIe A jANyuM tyAre pahelA to tene AghAta lAgyo paNa sAvadhAna thaI nazvara saMsAranI asAratA jANI mAtA-pitAnI anumatipUrvaka dIkSA lIdhI. maMtrI Adine mukhe rAjA dhanade bhuvanatilakanI dIkSAdinI vAta jANI mamatAnI vedanA ne samajaNano harSa laI te temane vAMdavA gayA. zrI bhuvanatilaka munirAje arihaMtAdi daze padono khUba vinaya karyo. tethI gurumukhe paNa temanI ghaNI ghaNI prazaMsA vistAra pAmI. temaNe botera lAkha pUrva sudhI cAritra pALyuM. eMzI lAkha pUrvanuM sarvAyu pUrNa karI prAMte pAdapopagamana nAmanuM anazana karI kevaLajJAna pAmyA ane anaMtaavyAbAdha AnaMdanA dhAma mokSane pAmyA. A pramANe zrI bhuvanatilakamuninuM caritra sAMbhaLIne arihaMtAdi daze padano che mahAnubhAvo! vinaya karo. jethI vazIbhUta thayelI mokSalakSmI tamAro Azraya kare. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 41 13 vinaya prazaMsA vinayathI jJAna, jJAnathI samyaktva, samyaktvathI cAritra ane cAritrathI muktinI prApti thAya che. A saMsArano vaibhava paNa je kArya karI zakato nathI te samajaNa-sAnathI thAya che ne sAna guruonI kRpAthI maLe che ane gurukRpA vinayathI maLe che mATe guruvinayamAM tatpara rahevuM. vinayapUrvaka prApta karela jJAnaphaLane utpanna kare che. anyathA niSphaLa paNa jAya che. aMtyajane siMhAsana para besADI zreNike vidyA grahaNa karatA te tarata siddha thaI. tema vinayapUrvaka zIkhela zAsrasamRddhi-AtmAnA aizvarya mATe thAya che. teno prabaMdha A pramANe che : zreNikanI kathA magadhasamrATa mahArAjA zreNika ekavAra paramAtmA mahAvIradevanA zrImukhe mahArANI cellaNAnA satItvanI prazaMsA sAMbhaLI rAjI thayA. temaNe celaNAne gamato suMdara ekastaMbho mahela karAvavA mahAmAtya abhayakumArane kahyuM. abhaye prasiddha sUtradhArane AjJA karatAM teNe kahyuM - 'mahAmAtya ! rANIbAne yogya thAMbhalA upara mahela banAvA mATe asAdhAraNa UMcu, saraLa, pahoLuM ane sabaLa lAkaDuM joIe.' abhayakumAre tapAsa ka2vA mANaso jaMgalamAM mokalyA. temaNe jaMgalanA UMDANamAM eka ati vizAlakAya vRkSa zodhI kADhyuM ne maMtrIzvarane sUcanA ApI. abhaya pote tyAM AvI sugaMdhathI mahekatA e gheghUra vRkSa joI vicAravA lAgyA. ''A koi devathI adhiSThita hoya tema lAge che. AvuM vRkSa maLavuM paNa durlabha che. mATe kadAca koi yakSAdino nivAsa hoya to tenI AjJA mATe snAnAdi karI, uttama dhUpa, dIpa, phaLa, naivedya Adi AdarapUrvaka anuSThAna karI pachI chedAdi karazuM." ane sahu pAchA pharyAM. te rAtrie vRkSAdhiSThAyaka yakSe abhayakumArane kahyuM-'maMtrI ! zreSTha ane prAcIna mArUM sthAna cheda nahIM. tamArI icchA pramANe huM mahela banAvI ApIza." pachI aciMtya zaktizALI te deve moTo eka thAMbhalAvALo mahela banAvI AsapAsa chae RtuonA phUla-phaLa sadA maLe evuM upavana banAvyuM ane pharato UMcI divAlavALo parakoTo taiyAra karyo. lakSmI jema kamaLamAM vase tema mahArANI cellaNA te adbhuta mahelamAM AvI vasyA. ekavAra te ja nagaramAM rahetA koIka cAMDALanI sagarbhA patnIne akALe AMbA khAvAno dohada thayo. tenA patie parakoTAnI bahAra sudhI pahoMcelI DALIne vidyAthI namAvI kerI toDI ane DALa pAchI sIdhI karI dIdhI. patnIne kerI khavarAvI icchA pUrNa karI. bIjA divase savAramAM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 ja AMbAnI lUma corAyAnI bUma rAjA pAse AvI. A sAMbhaLI rAjAne apAra acaMbo thayo ke AvA pAkA paherA vacce corI kevI rIte thaI? temaNe abhayakumArane kahyuM - "AvI cokkasa cokIdArI chatAM AMbA corAI jAya to mahelanI surakSA kema thaI zakaze ?' abhayakumAre corane pakaDavAnuM mAthe lIdhuM. sAva sAmAnya veze mahAmaMtrI halakI vastImAM gayA. tyAM jugAra-pAsA-gamatamAM svacchaMdI loko lIna hatA. abhaye kahyuM - "A tamAzA karatA vadhAre sarasa eka vArtA huM tamane kahuM. tamane gammata paDaze." sahu bolyA- hA, hA kaho.' temaNe kahyuM vasaMtapuranagaramAM ati daridrI jIrNa nAmanA vaNikane eka suMdara yuvAna kanyA hatI. te sArA patinI prApti mATe gAma sImADe AvelA kAmadevanA maMdire haMmezA pUjA mATe jatI hatI. pote nirdhana hatI tethI eka mALInA bAgamAMthI te roja puSpo corI lAvatI ne yakSane caDAvatI. zaMkA paDatA mALIe cokI karatAM kanyA pakaDAI gaI ane sAcI bInA kahI. tenA upara mugdha thayelA mALIe kahyuM-tuM zaThAbhAgI thAya to ja tane choDIza." teNIe kahyuM - huM kanyA chuM. mArI sAthe gamana karAya nahIM. mALIe kahyuM- "to paraNIne pahelA mArI pAse AvavAnuM vacana Apa to tane choDuM." teNIe kabUla karyuM. thoDA vakhata pachI teNInA lagna thayA. pahelI rAtre tene udAsa joI patie udAsInuM kAraNa pUchatAM teNe mALIvALI vAta karI ane mALI pAse javA anumati mAMgI. tenI satyaniSThAthI rAjI thayelA patie javAnI anumati ApI. lagnaveLAnA kapaDA alaMkArathI sajja thayelI te rAtrinA aMdhakAramAM ekalI jatI hatI tyAM mArgamAM cora maLyA. temaNe ghareNAM utAravAnuM kahyuM. te bolI- mAre pahelA mALI pAse javuM che. ene vizvAsa thavo joIe ke lagna pachI huM sIdhI ja enI pAse AvI chuM. pAchA vaLatA tamAre ghareNAM joie to lejo." coroe sAzcarya maMjUra rAkhyuM. AgaLa jatAM te yuvatIne eka rAkSasa maLyo. te kahe- "huM tane khAuM." yuvatie badhI vAta karI kahyuM - "pAchI pharatA mane khAje." ane te mALIne ghera AvI. mALIe "ATalI moDI kyAMthI AvI?" ema pUchatAM teNe lagna, patinI anumatithI mAMDI rastAmAM naDelA bhayonI vAta kahI umeryuM-"ATalI upAdhi vahorI huM ahIM mAtra mAruM vacana pALavA AvI chuM. have jevI tamArI icchA. A sAMbhaLI mALI vicAravA lAgyo ke - "bAinI kevI satya para niSThA che. tenA patie teno vizvAsa karI vacana pALavA anumati ApI. are ! cora ane rAkSase paNa anumati ApI, to huM zuM emanAthI paNa gayo? ke AvI satyaniSTha nArInuM ziyaLa choDAvuM. AvA duSkRtyanA vicAra karavAvALA mane dhikkAra che. ema vicArI teNe te nArIne bahena kahI saMbodhI ane mAnabhera rajA ApI. te rAjI thaI pAchI pharI tyAM rAkSasa maLyo. teNe pUchyuM-"kema, mALI maLyo?" teNIe badhuM kahI saMbhaLAvyuM. rAkSasa vicAravA lAgyo "AvI navayuvatIne ardharAtrInA ekAMtamAM paNa mALIe bahena kahI pAchI vALI. to AvA satyaniSTha mANasane khAdhA vagara mArUM kyAM mota Ave che? ghaNuM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 43 khAvAnuM maLaze.' ema vicArI teNe paNa Adara-mAnapUrvaka vidAya ApI. tyAMthI cAlI te coro pAse AvI. temanA pUchavAthI teNe mAMDIne badhI vAta temane kahI saMbhaLAvI. acarajamAM DUbelA coro paNa vicAramAM paDyA ke 'A pavitra satya niSThAe mALI ane rAkSasane paNa pAmaratAmAMthI ugArI lIdhAM to ame eTalA nIca banIe ke AnA AbhUSaNa laie ?' teoe paNa kahyuM'bahena !' tuM tAre jA. amAre tArUM kAMI na khape.' ane teNe pati pAse AvI saghaLI bInA kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLI pati ghaNo rAjI thayo. baMnenA divaso AnaMdamAM vyatIta thayA. Ama vArtA pUrI karI abhayakumAre sahune pUchyuM ke-'A cAra jaNamAM zreSTha koNa ?' tyAre teomAM strI pratye avizvAsu hato te bolyo ke -'kharekhara bAInA dhaNIne dhanya che. nahIM to suhAgarAte paraNetarano saMga karyA vinA tene jarAya dUra koNa javA de ? teNe to jANavA chatAM parapuruSa pAse javA dIdhI.' bhUkhanA kAyare kahyuM- dhanya to rAkSasane che, jeNe AvuM majAnuM mulAyama bhojana javA dIdhuM.' laMpaTa bolyo-'are ! A sAcA dhanyavAdane pAtra to mALI che. jeNe AvI akhaMDa kaumAryavALI ghera AvelI yuvatIne ekAMtamAM paNa choDI dIdhI.' tyAre te vakhate tyAM beThelo kerIcora cAMDAla bolyo-'dhanya dhanya e coro ! jemaNe lagna samayanA moMghAM AbhUSaNo jatAM karyAM.' A sAMbhaLatAM ja abhaye tene pakaDI lIdho. ne pUchyuM- 'kema AMbA teMja corelA ne ?' aparAdha svIkAratAM te bolyo-'Apa jevA saubhAgIe hAtha pakaDyo che, chatAM kAMI aniSTa thAya to mArA bhAgyanI vAta.' abhayakumAre tene nirbhaya thavA ane banatA prayatne choDAvI levAno vizvAsa apAvyo. rAjamahele jatAM rastAmAM corane pUchyuM ke-'AvI moTI bhIMta ane cokI chatAM corI kevI rIte karI?' teNe kahyuM ke-'mArI pAse vidyA che. avanAminI vidyAthI jhADanI DALa huM namAvI zakuM chuM. ane unnAminI vidyAthI pAchI mULa sthitimAM mUkI zakuM chuM.' ema karatA corane rAjA pAse upasthita karavAmAM Avyo. khIjAyelA rAjAe prANadaMDanuM vidhAna karatAM abhayakumAre kahyuM- 'pitAjI ! AnI pAse be uttama vidyAo che. te lai levI joIe.' rAjA bolyA- 'hA, bola, tArI vidyA bola. ame zIkhI laIe.' cAMDALa ghaNI vAra bolyo paNa tenA aTapaTA akSaro zreNikane ghaNAM prayatna chatAM yAda na rahyA. abhayakumAre kahyuM'pitAjI ! Apa bhUlI gayA ? bhagavAna zuM kahetA hatA ? teoe pharamAvyuM hatuM ne ke vinaya vinA vidyA AvaDe nahIM.' rAjAe kahyuM-'sAcI vAta che. zuM karIzuM ?' abhaye kahyuM-'Apa siMhAsana 52thI nIce utaro ane Ane UMce Asane besADo, pachI vidyA lo.' rAjAe tema karatAM tarata vidyA siddha thaI gaI. pachI rAjAe kahyuM-'have corane caDhAvI dyo mAMcaDe.' abhayakumAre kahyuM-'jeNe vidyA ApI te guru kahevAya. teno vadha kema karI thAya ?' ema kahI cAMDALane choDAvyo. nagarane upadrava rahita karyuM. vinaya karavAthI vidyA AvaDe che. sthira ane saphaLa thavAya che mATe vinayamAM tatpara rahI vidyA grahaNa karavI. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 14 avinaya jema vinayanA phaLa sArAM che, tema avinayanA phala eTalA ja naThArAM che. prakRtithI ja durvinIta ane guruvacanathI UMdhI buddhivALo kULavAlaka nAmaka sAdhu saMsArasAgaramAM DUbI gayo. kULavAlakamuninI kathA eka AcArya mahArAjano ziSya sAva avinayI hato. tene jema jema vadhu zikhAmaNa ApavAmAM Ave tema tema te vadhAre ne vadhAre khIjAto. ekavAra guru mahArAja sAthe te giranArano DuMgara caDhato hato. te mArgamAM strIone jovA tathA bahAnuM kADhI vAto karavA ubho rahI jato. gurue zikhAmaNa ApatAM teNe guruno ja ghAta ciMtavyo ane upara caDhI eka zilA guru mahArAja upara gabaDAvI. guru cetIne bacI gayA. temaNe kahyuM - "e durAtmA ! tArA A lakSaNathI lAge che ke tAro vinAza strIthI ja thaze." te durvinIte vicAryuM ke "A gurunuM vacana khoTuM pADuM. evI jagyAe rahyuM ke jyAM strInI chAyA paNa na AvI zake." ane te guruthI ekalo judo paDI eka nadInA kAMThe AtapAdi tapazcaraNa karato rahevA lAgyo. tapobaLathI teNe aneka labdhi prApta karI. ekavAra teNe nadInuM mULa eTale kinAro, tapolabdhithI pheravIne vaheNa bIjI tarapha vALI nAkhatAM tenuM nAma kULavAlaka tarIke prasiddha thayuM. A tarapha devatA pAsethI maLela divya kuMDalanI joDI hAra, vastrayugala ane secanaka nAmano paTTahastI zreNike potAnA halla-vihalla nAmanA dIkarAne vaheMcI ApyA. tethI roSe bharAyelA koNike potAnA pitA rAjA zreNikane chalanApUrvaka pakaDI kedakhAnAmAM nAMkhyA. tyAM zreNike AtmahatyA karyAthI koNikane evo AghAta lAgyo ke rAjagRhImAM rahI na zakyo. teNe magadhanI rAjadhAnI tarIke rAjagRhInI badale caMpAnagarIne sthApI. tyAM kALa-mahAkALa Adi potAnA ati baLavAna yoddhA bhAIo sAthe rahevA ane rAjya calAvavA lAgyo. ekavAra koNikanI rANI padmAvatIe patine caDhAvyo ke-divyakuMDala-secanaka hAthI Adi cAra vastu rAjayanI che. ane tame rAjA cho eTale ApaNane maLavI joIe." tethI koNike hallavihallane jaNAvyuM ke A vastu amane soMpI do nahIM to pariNAma ati dAruNa Avaze." AthI te zANA bhAIoe vicAryuM ke athaDAmaNamAM utaravA karatAM khasI javuM sAruM ane teo sArabhUta vastuo laI potAnI mAtAnA pitA ceDArAjAne tyAM cAlyA AvyA. koNike dUta mAraphata jaNAvyuM ke- "baMne bhAIone ahIM moklAvo." rAjAe uttara Apyo ke-"zaraNe AvelA dIkarInA dIkarAone huM pAchA na mokalI zakuM.' AthI roSe bharAyelA koNike potAnA traNa kroDa yoddhAonA sainya sAthe AkramaNa karyuM. sAthe kALa-mahAkALa Adi daze bhAIone paNa teTalA ja sainyayukta sAthe lIdhA. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 45 ceDArANA paNa sainyasaja mugaTabaddha aDhAra mahArAjA sAthe samaranI bhUmi para AvyA. baMnenI senA athaDAI ane yuddha jAmI paDyuM. roja eka ja bANa choDavAnA niyamavALA ceDArAjAe divya amodha bANathI prathama divase mahAbaLazALI kALane, bIjA divase mahAkALane ema dasa divasamAM dase kumArone nAmazeSa karI nAkhyA. koNikanA sainyamAM hAhAkAra macI gayo. dase bhAIonA maraNa ane ceDArAjAne ajeya jANI koNika aThThama tapathI saurdhamendra-camarendranuM AhvAna karyuM. temanI pAse yuddhamAM sahakAra mAMgatA, temaNe AkramaNamAM sahayoga ApavAnI sApha nA pADI. koNikanA zarIranI surakSA mATe Indra vacana ApyuM paNa ghaNo Agraha koNika karyo tethI camare tene mahAzilAkaMTaka ane rathamUzala nAmanA vicitra zastra ApyAM. pahelA zastramAM kAMkaro bharIne mAravAmAM Ave to zilA jevo ghAta kare ane bIjAmAM nAMkhela sAMThIkaDuM paNa bANa jevo vinAza sarja. A mahAvinAzaka zastronI sahAyathI koNike te ja divase sAmA pakSanA corAzI lAkha vIra yoddhAone mArI nAkhyA. bIje divase chanuM lAkha mahAsubhaTone mRtyune Are pahoMcADyA. vacana pramANe indra koNikanuM zarIra vajakavacathI maDhI dIdheluM tethI ceDArAjAe mUkeluM bANa koNikane bhaTakAine dharatI para paDyuM. eka ja bANa nAMkhavAno niyama hoI ceDA rAjAe bIjuM bANa caDAvyuM nahIM. bIjA divase pharI bANa caDAvI choDyuM. te paNa athaDAine pAchuM paDyuM tyAre ceDArajA ciMtita thaI vicAravA lAgyA ke - "mArUM bANa kadI niSphaLa jAya nahIM lAge che ke A koNika pAse koI divya zakti che tethI mAruM bANa pAchuM paDe che. mAre eka ja bANano niyama che. AvI paristhitimAM huM jItI nahIM zakuM.' ema vicArI teo vizALAmAM pAchA AvI gayA ane nagarInA daravAjA baMdha karAvI dIdhA. te pachI halla-vihalla potAnA secanaka hAthI para besI koNikanI chAvaNImAM ociMtA AvI sainyane haNI jatA. potAnA sainyane kSINa thatuM joI zreNike sainya pharatI khAI khodAvI ane temAM kheranA aMgArA bharAvI dIdhA. mecanaka para savAra thaI halla-vihala koNikanI chAvaNI para AvatA hatA. tyAM kheranI AgavALI khAI joI jAtismarajJAnavALo zANo secanaka hAthI aTakIne ubho rahyo. khare vakhate aTakI ubhelA hAthIne halla-vihale aMkuza batAvatA kahyuM - "are dhITha! aNInA vakhate Ama jIda karavI e tArI pAtratA che?" A asahya vacana sAMbhaLI-potAnI sUMDhathI baMne bhAone dharatI para pADI hAthI te khAimAM jaI paDyo ne caDacaDa karato taraphaDIne mRtyu pAmyo (ne prathama devaloke deva thayo) sAcI paristhiti jANI baMne bhAI khUba duHkhI thayA. teo virakta thaI vicAravA lAgyA ke - "A bhayaMkara pApathI kevI rIte ugarazuM ?' te ja vakhate zAsanadevIe temane upADI paramAtmA mahAvIra prabhunA samavasaraNamAM mUkyA. baMne dIkSA laI tapazcaryApUrvaka Ayuno aMta karI sarvArthasiddha vimAnamAM ekAvatArI deva thayA. koNike vizALA nagarane ghero ghAlI evI pratijJA karI ke- "huM AkhI vizALAnagarIne Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 ujjaDa-vairAna banAvI tenI bhUmi para gadheDA pAse haLa kheDAvuM tyAra pachI ja ahIMthI pAcho jAuM. varSo vItyA paNa koNika phAvyo nahIM. nirAza thayo paNa teNe bharaDo upADyo nahIM. 46 evAmAM koI kSetradevatAe tene jaNAvyuM ke amuka nadInA kAMThe rahetA tapasvI paNa guruvacananA utthApaka evA kULavAlaka nAmanA munine mAgadhikA nAmanI gaNikA lAve to te muni A nagarInA nAzanuM kAraNa zodhI Apaze. koNike A kArya mATe mAgadhikAne taiyAra karI. te paNa banAvaTI zrAvikA thaI tyAM AvI, vaMdanAdi karI bolI- 'bhagavan ! huM yAtrAe nikaLI chuM. munirAjo temaja daherAsaro juhAryA vagara huM pANI paNa letI nathI. Aja ApanA darzanathI huM kRtArtha thai.... vinA vAdaLe vRSTi thai.... dhanya che kRpALa ! mane AhArAdino lAbha do.' ema kahI teNe Ada2pUrvaka modaka vahorAvyA. paNa temAM nepALAnuM cUrNa meLaveluM hoi munine jhADA thaI gayA. tyAM bIjuM koI sAravAra kare tevuM hatuM nahIM. tethI gaNikA sevA suzruSA karavA lAgI. paNa munine jhADAnuM pramANa vadhI javAthI ghaNI azakti AvI gai hatI. pahelA to kapaDAM ane pachI to muninuM zarIra paNa gaNikA dhovA lAgI. Ama rUpavatI yuvatIno sparzayukta sahavAsa sahacAramAM pariNamyo. muninuM patana thayuM. gaNikA temane sAthe lai koNika pAse AvI. koNike munine vizAlA nahIM jItAvAnuM kAraNa pUchatAM teNe kahyuM -'muniveze huM nagarImAM jaI zakIza ane kAraNa joi tamane jaNAvIza. teNe nagarImAM praveza karI jANyuM ke ahIM zrI munisuvratasvAmino stUpa hovAthI A nagarI ajeya che.' evAmAM keTalAka loko tyAM AvI pUchavA lAgyA - 'mahArAja ! A yuddhano aMta kyAre Avaze ? bAra bAra varSa thayA have to badhI rIte thAkI gayA chIe.' durvinIta sAdhue kahyuM ke- 'A stUpa pADI nAMkho eTale yuddhano aMta.' lokoe utsAhamAM AvI stUpa toDavA mAMDyo. ahiM saMketa pramANe koNika ghero upADI be gAu pAcho jato rahyo. lokone vizvAsa jatAM temaNe mULamAMthI stUpa ukhADI pADyo. rAjA-prajA nirbhaya thayA. bAra varSathI baMdha darAvajA ughADI nAMkhyA. loko AnaMdamAM AvI gayA. tyAM acAnaka koNike nagaramAM pesI AkramaNa karyuM ane koi kalpI paNa na zake tevuM ghora yuddha thayuM. AvuM yuddha A avasarpiNImAM kyAMya thayuM nathI. temAM eka karoDa eMzI lAkha mANaso maryA. teomAMthI daza hajAra mAchalAM thayAM. eka deva thayo. eka sArA kuLamAM manuSya thayo. bAkI badhA tiryaMca ane nAraka thayA. vizALAnI durdazA ne parAjaya joi ceDArAjA cAlI javAnI taiyArI karatA hatA, tyAre koNike temane kahyuM-'he tAta ! tame mArA pUjya cho, huM tamAro dAsa chuM. tame jatA rahevAno vicAra nA karatA. Apa jema pharamAvazo tema karIza.' ceDArAjAe kahyuM-'bhAI ! thoDIvAra ubho rahe. huM A vAvaDImAM snAna karI AvuM chuM.' ema kahI teo vAvaDImAM utarI moTo patharo gaLe bAMdhI arihaMtAdinA zaraNA karI samAdhipUrvaka vAvaDImAM kUdako mAryo tyAM dharaNendre temane jhIlI lIdhA. patharo dUra karI pAtALalokamAM potAne sthAne lAvyA. temaNe ghaNuM samajAvyuM paNa ceDArAjA na mAnyA ane aNasaNa laI AThame svarge devendra thayA. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 A tarapha chelluM yuddha cAlatuM hatuM tyAre ceDArAjAnA dikarI sujayeSThAno satyakI nAmano vidyAdhara putra vizAlAnA nAsabhAga karatAM lokone nilavaMta parvata pAse lAvyo. tyAM navI vizAlA nagarI vasAvI ne tyAM sahune vasAvyA. koNike vizAlAmAM gadheDe joDelA haLa pheravI potAnI pratijJA pUrI karI, caMpAnagarImAM pAcho pharyo. kULavAlaka paNa deva-gurunI AzAtanA karI saMyamabhraSTa thaI durgatimAM gayo. mATe he bhavika jIvo ! jo kharekhara muktinI abhilASA hoya to, kULavAlaka sAdhunuM duraMta caritra sAMbhaLI viSama viSasamAna sadgurunI AzAtanA turata choDI do. 15 sthiratA mana-vacana-kAyAnI zuddhi samyaktvane zuddha svaccha kare che. temAM anaMta jJAnI tIrthakara paramAtmAe kathelAM dvAdazAMgIrUpa Agama graMtho-tasvarUpa je jinamata tene satya mAnavuM te manazuddhi jANavI. temAM sthiratA keAvavI. te bAbata jayasenAnuM daSTAMta A pramANe che : jayasenAnuM daSTAMta ujjayinI nAmanI nagarImAM saMgrAmazUra nAme rAjA rAjya kare, tyAM vRSabhazreSThi nAmaka eka zeTha rahe. temane jayasenA nAmaka patnI hatI. te zrI jinadharmamAM dRDha prItivALI ane sabaLa samakitI hatI. te sulakSaNA nArIne moTI vaya thayA chatAM eka paNa putra thayo nahIM. teNe ekavAra potAnA patine kahyuM - "pitA thavAnI tamArI IcchA meM pUrI karI nahIM mATe tame have bIjA lagna karI zako cho. saMtAna vinA ghara zunya che. nItimAM kahyuM che ne ke - "jyAM AdarapUrvaka svajanonI saMgata thatI nathI. jyAM nAnA bALako nathI ane jyAM guNanA gauravanI ciMtA nathI. kheda che ke ghara hovA chatAM ghara nathI." vRSabhazeThe kahyuM - "tArI bhalI lAgaNI ane sArI samajaNa mATe mane mAna che paNa viSayo viSama che. bIjuM lagna karIne paNa saMtAna maLe ke nahIM koNa jANe ?' jayasenAe kahyuM - viSaya mATe nahIM paNa saMtAna mATe lagna ayukta nahIM kahevAya." zeTha kAMI na bolyA. eTale teNe ja eka sArI kanyA joI lagna karAvI dIdhAM. patnInuM nAma guNasuMdarI hatuM. te jeTalI dekhAve suMdara hatI tevI ja zANI ane suzIla jaNAvAthI jayasenAe gharanI badhI javAbadArI guNasuMdarIne soMpI pote dharmasAdhanAmAM tanmaya thaI. ahIM bhAgyajoga guNasuMdarIne thoDA samaya pachI putra thayo. tethI tenuM mAna paNa vadhyuM. ekavAra guNasuMdarI piyara AvI. tenI mAtA baMdhuzrIe tene pUchyuM ke- kema che? tane sAruM sukha maLyuM che ne?' teNe strIsahaja svabhAve kahyuM-"zokyanA ghare paraNAvI have sukhanI vAta pUche Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 che? muMDAvIne vAra ane pANI pIne ghara pUchavA jevI A tArI vAta che, kharI vAta to e che ke sAsarAmAM mAruM kazuM mahattva na hoI mane kazuM sukha nathI, mArA vara A zokyane pUchayA vinA . DagaluMya bharatA nathI. ekAMtamAM baMne gusapusa maMtraNA karatA hoya paNa mane to dUra ja rAkhe, jANe huM sAva pArakI ane judI houM." ityAdi kahetAM teNe raDI evuM vAtAvaraNa saryuM jANe e ghaNI ja duHkhamAM hoya. A sAMbhaLI mA to DaghAI gaI. bicArI mArI dIkarIne AvuM duHkha? bAI re ! e ze sahevAya? AvuM hatuM to tAre mane kahevuM hatuM ne? kAMI viMdho nahIM. tuM tAre ghera jA. thoDA vakhatamAM ja eno upAya karuM chuM." Ama dhIraja ApI tene ghera mokalI. ekavAra bhikSAmAM ghare AvI caDhelA koI kApAlikanI bandhazrIe khUba hAvabhAvapUrvaka sevA-bhakti karI. kApAlika paNa roja AvavA lAgyo. kahyuM che ke-koIne koI vahAluM nathI. sahune svArtha vahAlo che. svArthathI ja koI koIne bhaje seve che. dUdhano nAza jANI vAcharaDuM paNa gAyane choDI de che. roja ghare AvatA kApAlikane badhuzrI sAruM sAruM bhojana Adi ApatI. ekavAra kApAlike kahyuM-bAi, teM sArI sevA karI. amArA jevuM kAMI kAma hoya to kaheje." badhuzrI raDamasa thatAM bolI-"mahAtmAjI! mArI ekanI eka dIkarIne sAsarAmAM zokyanuM ghaNuM ja duHkha che. mATe zokyanuM patI jAya evuM kAMIka karo to tamAro moTo upakAra." kApAlike kahyuM-thoDA ja samayamAM badhuM patAvI daIza." ane potAne kAme lAgyo. kALI caudaze kyAMkathI e eka maDaduM laI Avyo. tene navarAvI-pUjA karI. vaitAlI vidyAno jApa karI vaitAlI vidyAnuM AhvAna karyuM. vidyA pratyakSa thaI prayojana pUchavA lAgI. kApAlike kahyuM- he mahAvidya! jayasenAne mArI nAMkha. vidyAdevI ughADI talavAre jayasenAnA ghera AvI. jayasenA potAnA nitya niyama pramANe pAchalI rAte uThI manazuddhipUrvaka kAussagna-dhyAnamAM ubhI hatI. tenA para vaitAlI vidyA potAno prabhAva batAvI zakI nahIM. ane pAchI pharI. bhayAnaka mudrAvALI tene pAchI pharatI joI e aghorI kyAMka nAsI gayo. pachI bIjI-trIjIvAra keTalAka divasane AMtare teNe jayasenAne mAravA mokalI paNa teno samaya uThIne dharmakriyA karavAno ane vaitAlI vidyAne AvavAno eTale vaitAlIne saphaLatA nA maLI. cothI vAra aghorIe khUba AkrozapUrvaka kahyuM ke-Aje kAma karyA vinA pAchI pharIza nahIM. chevaTa je duSTa hoya tene mAraje sama sama karatI vaitAlI cAlI. jayasenA to svastha citte deva-gurunuM dhyAna karatI hatI evAmAM mahAprasAdI guNasuMdarI laghuzaMkA mATe uThI, bahAra AvIne vaitAlIe tene pakaDI vadherI nAkhI ane kApAlikane khabara ApI potAne sthAne cAlI gaI. thoDI vAre jayasenA kriyAmAMthI nivRtta thaI bahAra AvI tyAM marelI guNasuMdarIne joI vicAravA lAgI ke A kalaMka mArA mAthe AvI haze to? te tarata gharamAM AvI ane upadrava nivAraNano kAussagna karI temAM sthira thaI. jayasenAnA hAla jovA badhuzrI savAranA pahoramAM tenA ghare AvI paNa AMgaNAmAM ja marelI guNasuMdarIne joI hAya hAya karatI barADA pADI raDavA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 49 lAgI ane mahArAjA pAse jaI phariyAda karI ke jayasenAe mArI dIkarI guNasuMdarIne mArI nAMkhI. krodhI thayelA rAjAe rAjapuruSo mAraphata jayasenAne pakaDI maMgAvI. kAussagnamAM hoI te kAMi paNa javAba ApatI nathI tyAM acAnaka zAsanadevanI preraNAthI te kApAlika AvI caDyo ane jorathI bolavA lAgyo ke - "jayasenA nirdoSa che te guNasuMdarI ja duSTa hatI tethI vaitAlI vidyAe tane haNI che." ItyAdi AkhI vAta kahI. jayasenA upara puSTavRSTi thaI ane teno jayajayakAra thayo. rAjAe duSTa buddhi rAkhanAra badhuzrIne dezanikAla karI. jayasenAne pUchayuM-"o satyavatI ! kahe A saMsAramAM kayo satya dharma che?' jayasenAe yukti hetupUrvaka kahyuM ke-"jagatamAM vItarAgadeve prarUpelo syAdvAda dharma jaya pAme che. te ja satya dharma che." rAjAe pUchayuM- he suzIlA ! gaMgA-prayAgAdi tIrthomAM kayuM tAranAruM che? teNe uttara ApatA kahyuM "rAjanuM! A to svArthI lokoe potAnA svArtha poSavA tIrtho upajAvI kADhyAM. taratAM AvaDe to tare ane nahIM to e nadIomAM DUbI javAya. e zuM tAre? tIrtha to siddhagirirAja che. tyAM anaMta AtmAo mukti pAmyA ne sadAne mATe saMsAra tarI gayA che. kArtikI punamanA divase siddhagiri para RSabhadeva prabhunA putro drAviDa muni ane vArikhillamuni dasa karoDa munio sAthe mukti pAmyA. phAgaNa suda dazamanA dine nami ane vinami nAmanA muni be karoDa muni sAthe nirvANa pAmyA. dara varSe phAgaNa suda AThame zrI RSabhadeva prabhu navANuM pUrvavAra siddhAcale samosaryA-padhAryA hatA. zrI zAMtinAthasvAmi ahIM comAsuM rahyA tyAre muni ane gRhastho maLIne sattara kroDa manuSyo siddhi pAmyA hatA. zrI ajitanAtha prabhunA hAthe dIkSita navANuM hajAra sAdhuo comAsuM rahyA hatA, temAMthI kArtikI puname dasa hajAra mukti pAmyA. Aso puname vIsa karoDa muni sAthe pAMDavo siddhi pAmyA. phAgaNa suda terasanA divase zAMba-pradyumna traNa karoDa muni sAthe siddha thayA. kAlaka muni pAMca hajAra sAthe, subhadramuni sAtaso muni sAthe, temanA bhAI bharata traNa karoDa muni sAthe siddhigati pAmyA che. zrI vasudevanI boMtera hajAra strIomAMthI pAMtrIsa hajAra strIo A tIrthAdhirAja para mukti pAmI che. bAkInI sADatrIsa hajAra patnIo bhinna-bhinna sthaLe mukti pAmI che. devakI ane rohiNI AgAmI covIzImAM zrI jina thavAnI che. zrI siddhagirinI paMgaLagiri nAmaka TuMka para sukozala nAmanA muni vAghanA upadravathI bhavano aMta karI siddha thayA ema anaMtA AtmAo A tIrthe siddha thayA ane bhaviSyamAM paNa anaMtA AtmAo siddhigatigAmI thaze. caitrI puname puMDarIka gaNadhara pAMca karoDa muni sAthe siddha thayA. Avo addabhUta mahimA che zrI siddhagirirAjano. zrI tIrthAdhirAja zatruMjayanI yAtrA karyAthI sarva tIrthanI yAtrAnuM phaLa maLe che. A badho pratApa zrI jinadharmano che. rAjA A badhuM sAMbhaLI khUba prasanna thayo, teNe ghaNI prazaMsA karI dharma ane tIrthanI. jayasenAne bahumAnapUrvaka vidAya ApI. jayasenAe sarva kadarthanAnuM mULa saMsAra jANI dIkSA lIdhI ane aMte mukti pAmI. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 trikaraNa zuddhithI dharmamAM sthira jayasenA zAzvata sukhane pAmI, tema jIve upAdhimAM akaLAyA vagara dharmamAM sthira thavuM joIe. 16 manaHzuddhi mananI zuddhi vinA jeo mukti meLavavA tapAnuSThAna Adi kare che teo bharadariye vahANa paDatuM mUkI bAvaDAthI sAgara taravA Icche che. mATe muktinA abhilASIe avazya manazuddhimAM lakSya rAkhavuM joIe. kAraNa ke ghaNAM AraMbhazIla AtmAne paNa manazuddhithI mokSamArga sulabha bane che ane mukti maLe che. te saMbaMdhamAM ANaMda zrAvakano prabaMdha A pramANe che. ANaMda zrAvakanI kathA vANijyagrAma nagaranA kollAka saMniveza (upanagara)mAM eka ANaMda nAmaka sagRhastha rahetA hatA. zramaNa paramAtmA mahAvIradeva pAse jatAM lokonA samUhane joIne te paNa gayA; prabhunI syAdvAda jaNAvatI kalyANI vANI sAMbhaLI teoe prabhu pAse vrato svIkAra karyo. dvividhatrividha sthULathI prANAtipAta, mRSAvAda AdinA tyAga svarUpa pAMca aNuvrata grahaNa karyAM. cothA vratamAM potAnI patnI sivAya anya koIpaNa nArI sAthenA saMbaMdhano tyAga karyo. pAMcamA vratamAM cAra karoDa suvarNamudrA ghare rAkhavAnI, cAra karoDa vyAje rokavAnI ane cAra karoDa vepAramAM rokavAnI chuTa rAkhI, te sivAyanA nANAMno tyAga karyo. dasa hajAra gAyanuM eka, evA cAra gokuLa rAkhyA, eka hajAra gADAM, pAMcaso haLa, potAnA mATe cAra vAhana ityAdi pAMcamA vratamAM teNe niyama karyo. tema chaThThA dizAvratamAM gamanAgamananI bhUminI maryAdA karI, sAtamA bhoga-upabhoga vratamAM anaMtakAya (kaMdamULa) abhakSya tema ja paMdare karmAdAnano sarvathA tyAga karyo, jeThImadhanuM dAtaNa, mardana mATe zatapAka sahastrapAka tela, udvartana mATe upaloTa ane kuSTanI pIThI, nahAvA mATe garama pANInA ATha ghaDA, paheravA mATe eka joDa cInAMzuka (rezamI), sapheda kamaLa ane mAlatInA phUla, alaMkAramAM nAmavALI vITI ane kuMDalanI joDa, dhUpamAM dazAMgAdi, khAvAmAM peyA, miSTAnnamAM ghevara ane khAjA, bhAtamAM kamalazAlanA cokhA, dALamAM maga-caNA-khaDadanI dALa, zaradaRtumAM tapAveluM gAyanuM ghI, zAkamAM DoDI Adi, phaLa AmaLA, mAtra AkAzathI paDatuM saMcita kareluM pANI ane mukhavAsamAM jAyaphaLa, lavIMga ilAyacI, kaMkola ane kapUrathI vAsita tAMbUla. eTaluM rAkhI bAkI badho tyAga karyo. Ama prabhu pAse bAra vrata aMgIkAra karI navatattvAdinI samajaNa laI te ANaMda ghera AvyA. temane ati prasanna joI zivAnaMdAe kAraNa pUchatAM temaNe kahyuM- "Aje mane apUrva-aciMtya lAbha maLyo che." Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 51 ema kahI vrata-dharmaprAptinI vAta temaNe kahI ane umeryuM ke tuM paNa paramAtmA pAse jaI dharma sAMbhaLa ane svIkAra kara. A sAMbhaLI zivAnaMdA sarakhI sannArIo sAthe rathamAM besI bhagavAna pAse gai. vaMdana Adi karI dharma,sAMbhaLyo ane ahobhAvathI svIkAra karyo. atyaMta niSThApUrvaka dharma pALatAM A daMpatine cauda varSa vItI gayAM. eka pAchalI rAtrie ANaMda jAgI gayA ne dharmano vicAra karavA lAgyA. khobAmAM bharelA pANIne jema sAcavI zakAtuM nathI tema lAkha prayatne paNa A jIvana lAMbo kALa sAcavI zakAtuM nathI. ati moMghuM A jIvana sAva saste bhAve cAlyuM jAya che. loko kuzaLa pUche che paNa jyAM AyuSya ogaLatuM hoya tyAM kuzaLa kyAMthI hoya ? jIvanano moTo bhAga to pUro thai gayo, mATe huM prAda choDI zrAvakanI pratimA vahana karUM. A pramANe nirNaya karI savAre jJAtIyagotrIyajanone notarI temane bhojana karAvI vastrAdinI paherAmaNI karI potAnI zubha bhAvanA jaNAvI, moTA putrane vahevAra vANijya bhaLAvI pote pauSadhazALAmAM AvI A pramANe pratimA vahana karI. prathama samakitanI pratimA eTale rAyAbhiyogeNaM ityAdi cha AgArano paNa tyAga karI zaMkA-kAMkSAdi dUSaNa rahita jarAya aticAra vinA eka mahino zuddha samyaktvanuM pAlana karavArUpa pahelI pratimA vahI. bIjI vrata pratimA eTale bAre vrata samakita sahita akhaMDapaNe be mAsa paryaMta pALavA te. trIjI sAmAyika pratimA traNa mAsanI hoya che. pUrvanI baMne pratimAnI ArAdhanAmAM baMne TaMkanI niyamita yathAvidhi sAmAyika bhaLe che. cothI cAra mahinAnI pauSadha pratimA, temAM pUrvanI traNe pratimAnI ArAdhanA uparAMta dareka mahinAnI cAre parvaNImAM cokkasa rIte pauSadha karavAno hoya che. pAMcamI pAMca mAsanI pratimAmAM pahelAnI pratimAnI upAsanA sAthe cAra parvonA pauSadhamAM rAtrinA cAre prahara kAussagga karavAno hoya che. chaThThI cha mahinAnI brahmacarya pratimAmAM pUrvanI pAMce pratimAnI kriyApUrvaka cha mahinA paryaMta zuddha brahmacarya pALavAnuM hoya che. sAtamI pratimAmAM cha pratimAnI vidhi karavA uparAMta sAta mAsa sudhI citta padArthano tyAga karavAno hoya che. AThamI pratimAmAM pUrvanI sarva ArAdhanA sahita ATha mahinA AraMbhano sarvathA tyAga hoya che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 navamI pratimAmAM nava mAsa sudhI pUrvanI ArAdhanA sAthe koI nokara vagere vyaktine mokalI kArya karavAno paNa tyAga hoya che. 52 dasamI pratimAmAM pUrvanI nave pratimAnI vidhi sAcavavA uparAMta potA mATe karelA AhArAdino paNa parihAra hoya che ane agiyAramI pratimAmAM to pote astra ke locathI muMDa thai rajoharaNa temaja upagraha (upakaraNa) grahaNa karI zramaNanI jema dharmane sparzIne agiyAra mAsa sudhI vicare. sAdhunI jema pote zrAvakane ghera bhikSAe jAya ane 'pratimA-pratipannAya zrAddhAya bhikSAM dehi' ema kahI yogya bhikSA grahaNa kare. AvI rIte ANaMda zrAvake agiyAre pratimA sattvapUrvaka vahana karI pAMca varSa ane pAMca mAse A pratimA pUrNa thatAM AnaMda zrAvaka ghaNAM ja kRza thai gayelA temanuM zarIra nirbaLa thayeluM. AtmA teTalo ja sabaLa thayelo. sattvahIna zarIra joI ati sAttvika ANaMda vicAravA lAgyA 'A zarIra have vadhAre cAlI zake tema nathI. saMyama paNa levAyuM nathI. mArA parama upakArI parama guru paramAtmA mahAvIradeva hajI A pRthvI upara vicare che tyAM sudhImAM mAre puruSArtha karI levo joIe. kalyANakArI nirNayane temaNe kriyAzIla banAvyo ane saMlekhanA (aNasaNa) laI dharmadhyAnamAM lIna thayA, manaHzuddhi sabaLa thavAthI temane avadhijJAna utpanna thayuM. evAmAM paramAtmA mahAvIra bhagavaMta vANijyagrAmamAM samavasaryA. zrI gautamasvAmi bhagavaMtane vaMdana karI chaThThane pAraNe gaucarI padhAryA. tyAM lokone moDhe ANaMda zrAvakanI saMlekhanAAdinA samAcAra jANI teo tene darzana devA pauSadhazAlAmAM padhAryA. gautamasvAmine padhArelA joI ANaMda bolyA-'bhagavan ! zArIrika azaktine kAraNe abhyutthAna Adi karI zakato nathI mATe avinayanI kSamA Apajo. Apa samIpamAM padhArI caraNa vaMdana karavA devA prasAda karo.' zrI gautamasvAmI samIpa AvatAM ANaMda zrAvake vaMdana karI zAtA pUchI pachI pUchyuM- 'bhagavan ! zrAvakane avadhijJAna thaI zake ?' temaNe uttaramAM kahyuM- 'mahAnubhAva! zrAvakane paNa avadhijJAna thaI zake.' ANaMde kahyuM- 'mane avadhijJAna thayuM che. tethI huM upara saudharma devaloka, lolukaprabhA nAmaka prathama narkAvAsano pAthaDo tathA tIrachAlokamAM samudramAM traNa dizAe pAMcaso yojana tathA uttara dizAmAM culla himavaMta sudhI huM joI zakuM chuM. Azcarya pAmelA zrI gautamasvAmI bolyA- 'ANaMda ! gRhasthane ATalI lAMbI maryAdAvALuM jJAna thai na zake. mATe tamAre micchAmi dukkaDaM ApavuM joIe.' ANaMde pUchyuM-'dayALa ! asatya bole teNe mithyAduSkRta devuM joIe ke bIjAe ?' 'je asatya bole teNe' ANaMda bolyA-'jo ema hoya to ApazrIe mithyAduSkRta devuM ghaTe. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muz upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 A sAMbhaLI saMdigdha thayelA zrI gautamasvAmi zrI mahAvIra prabhu pAse AvyA ane temane pUchatAM teozrIe pharamAvyuM ke - he gautama! ANaMda yathArtha bole che. A sAMbhaLI zrI gautamasvAmI tarata ja pAchA pharyA ane ANaMda zrAvakane micchAmi dukkaDa dIdhuM. ANaMda zrAvaka sArA ullAsapUrvaka dharma ArAdhI prathama devalokanA arUNAbha nAmanA vimAnamAM cAra palyopamanA AyuSyavALA RddhizALI deva thayA. tyAMthI evI mahAvidehe janmI mukti pAmaze. (zrI ANaMda zrAvakanuM caritra upAsakadazAMga nAmaka sAtamA aMgasUtra ane zrI vardhamAnadezanAmAM savistAra che.) A pramANe pravaddhamAna manazuddhivALA ANaMda zrAvakanuM vRtAMta sAMbhaLIne zrAvakoe AdarapUrvaka manazuddhi mATe prayatna karavo joIe. 17. vacanazuddhi jIva-ajIva Adi tattvonAM prakAzaka zrI jinaAgama che. koipaNa saMyogomAM ane viSama sthitimAM paNa jeo zrI jinAgamathI viparIta na bole teo vacana zuddhivALA kahevAya. jema sadAnathI gRhasthAI ane vivekathI guNano vaibhava tema mokSasukha mATenuM samyakatva AgamAnusArI satya vacanathI oLakhAya che. caMdananI sugaMdha ghasAyAthI, zeraDInI mIThAza pIlAyAthI tema saMniSTha AtmAonuM samyatva kasoTIe caDhyA pachI prasiddha thAya che. zrI kAlikAcAryajInuM daSTAMta A bAbatane jaNAve che. ' zrI kAlikAcAryajInuM daSTAMta turamaNi nAmaka nagarImAM eka kAlika nAmanA sajjana brAhmaNa rahe. temane bhadrA nAmanI bahena ane datta nAmano bhANeja hato. kAlike jainAcAryathI pratibodha pAmI temanI pAse dIkSA lIdhI. kAlika dIkSita thayA pachI datta para koino dAba na rahyo ane te svacchaMdI banavA lAgyo. tyAMnA rAjA jitazatrunI sevA karatAM te potAnA kauzalyathI rAjAno maMtrI banI gayo. dhIre dhIre te rAjyataMtramAM UMDe sudhI utaryo. pradhAna maMDaLane svAdhIna karI rAjayadhUrA ane rAja upara paNa vizvAsa upajAvI teNe rAjAne baMdIvAna banAvyo ane rAjA banI beTho. paralokanI tene jarAya paDI nahotI. rAjA banI te vadhAre niSphara thayo paraMtu potAnI kIrtine mATe te yajJa-yAga homa-havana AdimAM dhanavyaya chUTA hAthe karato. tenA mAmA zrI kAlike dIkSA lIdhelI. teo yogya guNavAna bahuzruta khyAtanAma ane kIrtivAna gacchAdhipati thayA. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 kapaTathI jitazatrunuM rAjya paDAvI lenAra datta yajJa Adi khUba karAvato tethI ghaNAM ghaNAM jIvono vadha thato te joi tene ghaNo harSa thato. 54 eka moTA samudAya sAthe zrI kAlikAcArya potAnA nagaramAM AvyA. temanA darzane prajAnA ToLeToLAM ubharAyAM. dattanI buddhimAM duSTatA ja ramatI hatI. tene jainadharma para jarAya prIti nahotI paNa prajAno dhasAro joI mAtAno Agraha hoI te zrI kAlikAcAryanA darzane Avyo. vaMdana karI eka tarapha beTho. aupacArika vAto pachI teNe pUchyuM-'mAmA ! yajJa karavAthI zuM phaLa maLe ?' temaNe uttara Apyo ke-'dayAmAM dharma che ane dharmanA phaLa ghaNAM sArAM che.' datte pharI kahyuM-'meM tamane yajJanuM phaLa pUchyuM. teno javAba Apo ne ADI vAto pachI karajo.' yajJanA phaLa bAbata teNe vAre vAre pUchyuM tyAre AcAryazrI bolyA-'datta ! meM tane barAbara ja uttara Apyo che, tuM nathI jANato ke jyAM jyAM hiMsA hoya tyAM tyAM pApa hoya. atighora hiMsAmaya pApanuM phaLa nirvivAda naraka ja hoya. yajJamAM to ghora hiMsA ja thatI hoya che. tamArA laukika graMthomAM paNa lakhyuM che ke-'hADakAmAM zaMkara, mAMsamAM viSNu ane vIryamAM brahmAno vAsa hoya che mATe mAMsabhakSaNa karavuM joIe nahIM. tala ane sarasava jeTaluM paNa je mAMsa khAya te sUrya-caMdranI sthiti sudhI narakanAM duHkho bhogave che.' A sAMbhaLI datta A vAtone mithyA pralApa kahI hasavA lAgyo ne pUchyuM-'tyAre to tame svarge ane huM narake jaiza kema ?' AcArya bolyA-'hA rAjA ! AjathI sAtame divase tane kuMbhImAM pakavavAmAM Avaze ane . marIne tuM narake jaIza.' teNe pAchuM pUchyuM-'zI khAtrI ?' 'khAtrI e ke mRtyunA pahele divase tArA mukha para viSTA paDaze. jo ema thAya to tuM vizvAsa rAkhaje ke tArI durgati thaze.' khIjAyelA datte pUchyuM-'ane tamArI gati kaI thaze ?' 'rAjA ! huM svarge jaIza. dharmanA phaLa to ghaNA sArA che. te jIvane durgatimAM paDavA deto nathI. A sAMbhaLI krodhita thayelA dattane mAmAno ghAta karavAnI duSTa bhAvanA thaI AvI paNa pachI vicAra Avyo ke sAta divasa pachI AThame divase huM jAte AvI mArIza ane kahIza ke mArUM nahIM tamArUM mota AvyuM che. Ama vicArI teNe upAzrayanI cAre tarapha cokIdAro goThavI dIdhA. rAjamahelamAM AvI teNe AzA bahAra pADI ke nagaramAM koie viSThA karavI nahIM, kacaro paNa rAkhavona nahIM ane AkhuM nagara svaccha rAkhavuM.' A pramANe pAko baMdobasta karI rAjA datta rAjamahelamAM ja bharAI rahyA. divasanI gaNatrImAM bhUla thavAthI chaThThA divasane sAtamo samajI khUba dabadabApUrvaka moTI savArI kADhI ane te kAlikAcAryane khoTA pADavA cAlyo. te vakhate rAjamArgathI jatAM eka mALIne tIvra hAjata thavAthI teNe jhADe jaI upara phUla mUkI dIdhAM. eTalAmAM dattarAjAnI savArI AvI. tenI AgaLa cAlatA ghoDAno pAchalo paga viSTAmAM Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 55 paDatAM jorathI paga upADatAM temAM coTI AvelI viSThA uDIne dattanA moDhA upara paDI, tarata ja datta camakyA. gaMdhAtI viSThA hAtha pheravatAM oLakhAI gaI. zrI kAlikAcArya mahArAjanA zabdo tAjA thai kAnamAM gUMjavA lAgyAM. tene zaMkA paDatAM divasanI gaNatrI karI. eka AkhA divasanI bhUla samajAtA te chaLI UThyo te parasevAmAM rebajheba ne gabharATathI bebAkaLo thai gayo. te tarata tyAMthI pAcho pharyo. A tarapha rAjyanA hitaciMtakoe A cha divasamAM dattanI asAvadhAnIno lAbha laI bIjA rAjAnI vyavasthita taiyArI karI. datta pAcho phare te pUrve rAjAne siMhAsana para besADI dIdho ane dattane pakaDI kedakhAnAmAM nAMkhyo. tenA hIna AcaraNanA lIdhe tenI ghaNI kadarthanA thaI ane sAtame divase kuMbhImAM pakAvI karapINa rIte mArI nAMkhavAmAM Avyo. aMte te narake gayo. A pramANe koInIya zehamAM taNAyA vagara ane mRtyuno Dara rAkhyA vinA yathAsthita vAkya bolavuM joIe. tethI A bhava, parabhava ane bhavobhava uttama sukha maLe. 18 kAyazuddhi talavAra AdithI bhedAvA ane baMdhana-keda AdithI pIDAvA chatAM arthAt ati viSama ApattimAM AvavA chatAM je rAga-dveSanA jItanAra jinezvaradeva sivAya anyane namaskAra karatA nathI te bhAgyazALI kAyazuddhivALo samakitI kahevAya. uttama koTinA guNo ane sarvathA doSano abhAva zrI arihaMta devamAM ja che. tethI teo vaMdana-pUjanane yogya che. temane karela vaMdana-pUjanathI duHkhanA kAraNono nAza saMbhave che tyAre anya duHkhanuM kAraNa ane svarUpa paNa jANatA nathI, vajrakarNanI kAyazuddhi saMsAramAM vakhaNAyelI che. vajakarNanI kathA ikSvAku vaMzamAM janmelA ayodhyAnA adhipati mahArAjA dazarathanA suputra zrI rAmacaMdrajI; rAjarANI kaikeyInA vacanathI patnI sItA ane bhAi lakSmaNa sAthe vanavAse nIkaLyA. paMcavaTIthI avaMtInagara jatAM vacamAM temaNe ati samRddha paNa mANasa vagaranuM eka nirjana nagara joyuM. zrI rAmacaMdre lakSmaNane pUchatAM lakSmaNa eka vaTemArgu mANasane zodhI zrI rAmacaMdra pAse lai AvyA, teNe baMnene praNAma karyA pachI nagaranI nirjanatAnuM kAraNa jaNAvatAM teNe kahyuM 'A nagaranuM nAma dazapura che. ahIMnA rAjA vajakarNa hatA. te samaju ane sAttvika hatA paNa temane AkheTa (zikAra)nuM vyasana hatuM. teo ekavAra potAnA sAthIo sAthe zikAre gayA. u.bhA.-1-5 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 mRganA ToLAM to jAya nAThAM paNa eka sagarbhA haraNI rAjAnA bANanI jhapaTamAM AvI gaI. teno garbha paDI gayo, te ativyAkuLa thaI taraphaDavA lAgI. A dazya eTaluM badhuM karUNa hatuM ke rAjAne paNa kamakamA AvyA. dayAnI lAgaNI utpanna thaI AvI. te potAnI jAtane dhikkAravA lAgyo. A hatyAthI vyathita thayelo rAjA "arere ! meM atighora pApa karyuM, have A pApathI kevI rIte chuTakAro thaze?' ema bolato nirAza rAjA AmathI tema doDavA lAgyo. tyAM eka zilA para caMdra samAna saumyatAvALA eka munirAjane joi te temanI pAse gayo. vaMdana karI pUchavA lAgyo'tame AvA ghora jaMgalamAM ekalA ekalA zuM karo cho?' munie kahyuM- huM mAruM hita karUM chuM.' rAjA bolyo-"to mAruM paNa kAMI hita thAya tevuM kahone.' munie kahyuM- he bhadra ! samyakatvapUrvakanI ahiMsAmAM ja AtmAnuM hita samAyeluM che." rAga-dveSa rahita evA jinendradevane taraNatAraNa bhagavAna mAnavAM, cAritra rahasyanA nidhAna evA gurune guru jANavA ane jIva-ajIva tattvonI zraddhA rAkhavI tene samyakatva kahevAmAM Ave che. paramAtmAe Ane ja pradhAnatA Apela che. jeonuM mastaka zrI arihaMta paramAtmA tathA temanA AjJAdhIna munio sivAya kyAMya namatuM nathI. tenuM samyakatva, nirvANasukhanA nidhAna jevuM vizuddha kahevAya. ItyAdi upadeza sAMbhaLI rAjAe bodha pAmI samyakatvayukta bAra vrata grahaNa karyA ane evI pratijJA karI ke AjathI zrI vItarAga ane temanA sAdhuo sivAya koine namaskAra karavA nahIM, eka vAra e potAnA mahelamAM beTho vicAra kare che ke huM avaMtInareza siMharatharAjAno khaMDiyo rAjA hoi mAre jyAre jyAre enI pAse javAnuM thaze tyAre tyAre tene namaskAra karavA paDe. jo tema thAya to mAro niyama jAya, mATe kAMIka rasto zodhavo paDaze. ema vicArI teNe vIMTImAM nAnakaDI ratnamaya munisuvratasvAmInI pratimA jaDAvI. jyAre rAjAne namana karavAno avasara Ave tyAre tyAre vIMTImAM jaDelA bhagavAnane mAthuM namAve. ekavAra koIka cADIyAe A vAta siMharathane kahI. AthI rAjAne khIja caDhI ke mArA tAbAnuM rAjya bhogave che ne namaskAra karavAmAM ya kapaTa kare che. duSTatAnuM phaLa avazya maLavuM joIe ema vicArI teNe vajakarNanA nagara tarapha AkramaNa prasthAna karyuM. yuddhavAdya vagADatuM sainya AMdhInI jema AgaLa vadhavA lAgyuM. A tarapha vajakarNarAjAne koIke AvIne kahyuM- he sahadharmI ! siMharatharAjA moTA sainya sAthe vegapUrvaka tamArA upara caDhAI karavA dhasI Ave che. mATe tame sAvadhAna thaI je upAya levo hoya te lo." rAjAe pUchayuM- tame koNa cho?' rAjA mArI vAta tathyahIna che chatAM sAMbhaLo huM kaMDinapurano rahevAsI vRzcika nAmano nAte vaNika ane dharme zrAvaka chuM. ekavAra ghaNo badho mAla laI vepAra mATe huM ujjayinI nagarI gayo. tyAM vasaMtaRtumAM vana utsava jovA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 upavanamAM gayo hato. te vakhate tyAM anaMgalatA nAmanI ati suMdara gaNikAnA paricayamAM Avyo ane pariNAma e AvyuM ke enA sahavAse mane jaDa banAvI dIdho. enA vinA kAMI dekhAya nahIM, e je kahe te huM prANanA jokhame paNa karuM. kamAvAnuM dUra rahyuM, hatuM te paNa meM khalAsa karyuM. koI evo azubhano udaya thayo ke mAro viveka-samajaNa-caturAI badhuM havA thaI gayuM. ekavAra gaNikAe tyAMnI rANInA ghareNAM joI gela karatAM mane kahyuM-"rANI ghareNAMthI kevI suMdara lAge che. mane A ghareNAM lAvI Apone, tame ya mArA rAjA ja cho ne ?" meM tene kahyuM-"tane bilakula enA jevA ja sarasa dAgInA karAvI ApIza." paNa teNe to jIda ja lIdhI ke ghareNAM to rANInA. e ja lAvI Apo to tamAro prema sAco. enI vAtamAM AMdhaLo thayelo huM chevaTe corI karavA rAjamahele pahoMcyo. rAjyanA zayanakakSa sudhI huM pahoMcI gayo. rAjA-rANI jAgatA palaMgamAM paDyA hatA. rAta ghaNI vItI hatI. huM saMtAIne avasaranI vATa joto hato. tyAM rANI bolI-"Aja mahArAjAne akaLAmaNa che ke UMgha AvatI nathI?" teNe kahyuM-"rANI ! jagatamAM kevA kevA loko hoya che? pelo vajakarNa moTo dharmAtmA thayo che mane namana-namaskAra karavAmAM eno dharma cAlyo jAya mATe e prapaMcIe enI vIMTImAM enA bhagavAnane jaDyAM che. mAthuM temane namAve ane namana amane jaNAve. huM ene mArI enuM mAthuM mArA pagamAM mUkIza tyAre ja mane cena maLaze. teNe kahe che ke niyama lIdho che ke vItarAga sivAya koIne namavuM nahIM, eja mArA sAcA svAmI che, paNa kAla savAre ja prasthAna karavA AjJA ApI che. "o rAjA! ujjayinI narezanA A zabdo sAMbhaLI mane vicAra Avyo "aho kyAM e draDhadharmI mahArAja vajakarNa ane kyAM eka bajArU bAyaDInA kahevAthI du:sAhasana karanAra huM kuLavAna sagRhastha chatAM cora? keTalI hada sudhI huM gabaDI gayo ! dhikkAra che mArI durbuddhine ! pachI tarata huM tyAMthI nIkaLI anaMgalatA pAse Avyo, tenI pAsethI vidAya mAMgI. teNe mane khUba manAvyo ne mamatA batAvI paNa meM mAro nirNaya karI lIdho hato. huM sAMDhaNI para besI utAvaLe tamane cetavavA Avyo chuM. tamArI draDhatAnI vAte mane paNa sAbado karI dharmakartavyano sAda Apyo che. sArUM praNAma, have huM jaIza. tamAre dharmanI rakSA khAtara je upAya levo hoya te lo." A sAMbhaLI prasanna thayelA vajakarSe vRzcika vaNikane ucita satkAra karI paherAmaNIpUrvaka vidAya ApI. vajakarNa rAjAe nagara bahAranA upanagaro khAlI karAvI lokone nagaramAM bolAvI lIdhA. nagaramAM badhI sagavaDa karAvI daravAjA baMdha karAvI dIdhAM. evAmAM rAjA siMharathe nagara gherI lIdhuM ne paDAva nAMkhI paDyo. dUtamukhe teNe vajakarNane kahevarAvyuM ke- hajI bagaDyuM nathI. tuM amane namaskAra karI jA ane sukhe tAruM rAjya bhogava. nahIM to mRtyu sivAya tArI gati nathI e nakkI vAta che.' Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 vajakarSe uttaramAM kahevarAvyuM ke-"mane dharmamAM sukha ane zAMti che. tethI vadhIne kAMI rAjyavaibhava nathI. mATe mane dharma mArga (javAno rasto) Apo to bIje jaI dharma ArAdhuM. rAja tame rAkho." paraMtu siMharathe javAno mArga na Apyo te vajakarNane mAravAnI peravImAM paDyo che. tethI A upanagaro ujajaDa thaI gayAM che. vastI cAlI gaI che. A sAMbhaLI zrI rAmacaMdra lakSmaNa sAthe tyAM AvyA. chevaTe rAma lakSmaNa siMharathane jItI vajakarNa sAthe saMdhI karAve che. A rIte vajakarNo niyama jarAya bagADyo nahIM. teo ekAvanArI deva thaI tyAMthI evI manuSya thaI muktie jaze. zrI vajakarNa rAjAnI aDagatA sAMbhaLI bhAvaka zrAvakoe zrI jinendra prabhu sivAya anyane namaskAra na karavA joIe. ane kAyazuddhivALA thavuM joIe, jethI zIghratAthI mukti prApta thAya. 19 zaMkA. zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, mithyAdaSTinI prazaMsA ane temano paricaya A pAMce samyaktvane dUSita kare che mATe dUSaNa kahevAya. arihaMta paramAtmAe kahela dharmamAM tattvamAM saMdeha thavo tenuM nAma zaMkA che. samyakatvanuM te paheluM dUSaNa che. zaMkA dezathI ane sarvathI ema be prakAre hoya che. dezathI eTale eka padArthanA svarUpano saMdeha thavo, jema ke jIva padArtha che to kharo paNa te sarvagata che (sarvavyApI) ke asarvagata che? sarvathI zaMkA te mULabhUta padArtha ke tattvamAM saMdeha. A zaMkA-saMdeha samyakatvane duSTa karI temAMthI jIvane bhraSTa kare che. zaMkA para bALakanuM daSTAMta eka bALakanI mAtA mRtyu pAmatA tenA pitAe bIjuM lagna karyuM. aparamAtA bALakane khUba sArI rIte sAcavatI ane aparamAtA jevuM jarAya jaNAvA detI nahIM. thoDA divase tene paNa eka putra thayo, potAnI AMkhanI kIkInI jema baMne putromAM teNe jarAya pharaka joyo nahoto. chokarAM thoDA moTA thayA eTale temane nizALe mUkyAM. baMne bhAIomAM koI jANatuM nahotuM ke saguM zuM? ane sAvakuM zuM? paNa A saMsAranA lokone zAMti joItI nathI. temanAthI zAMti jIravAtI nathI ane koI zAMtithI rahe te paNa gamatuM nathI. potAnA ghare potAnI mAtA AdinA moDhe te bALakonA sahapAThIoe sAMbhaLeluM ke amuka bALako sagA bhAI nathI ne amuka mA te sAcI nahIM paNa sAvakI mA che, ane sAvakI mAno vahevAra sAvakA putra sAthe sAro na hoya, te khAvA-pIvA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 paheravA AdimAM ghaNo bheda rAkhe. are ! keTalIka mAtA to sAvakA dIkarAne kAMika khavarAvI de. ane dhIre dhIre A vAta pelA sAvakA dIkarA pAse AvI. pahelA to teNe e vAtane mahattva na ApyuM paNa jyAre ghaNAe kahyuM ke-"A tArI sAcI mA nathI. sAvakI to koNa jANe zuM ya kare ! tene mana potAnA putranuM ghaNuM mahattva hoya, potAnA putranAM hita mATe sAvakAne mArI paNa nAMkhe, kAMIka khavarAvI paNa de. A rIte chokarAne vizvAsa thai gayo ke A mArI sagI mA nathI, ane te mArA karatA enA putranI sAra-saMbhALa vadhAre le che. Ama mAtA para ene zaMkA thaI. zaMkAthI jonArane kadI sAcuM dekhAya nahIM. zaMkA baLavAna banatI jAya. A zaMkA jANe chokarAne ja khAvA lAgI. tenI UMgha ane bhUkha ochI thaI gaI. te mAthI dUra-dUra rahevA lAgyo. mAe dikarAnI durdazA joI khUba vahAlathI kAraNa pUchyuM. paNa pelAne saMdeha jANe jIvanamAM ja vaNAI gayo hato. mAnA nirvAja vAtsalyane paNa te chalanA samajavA lAgyo. mAne ciMtA thaI, teNe potAnA patine vAta karI ke"ApaNA moTA dikArane koNa jANe zuM thayuM che? pUruM khAto ya nathI. divasa Akho khovAyelokhovAyelo rahe che. meM to najara paNa utArI, paNa kAMI samajAtuM nathI. koI vaidyane batAvIe." zarIramAM to roga hato nahIM. vaidya zuM batAve ? teNe nirbaLatA kahI ane tenA nivAraNa mATe aDadanI peyA (khIra) khavarAvavA jaNAvyuM. ekavAra jevo chokaro nizALethI Avyo tevo mAe tene aDadanI peyA pIrasI. garamagarama khAI javA kahyuM. Aje sAva sahuthI jUduM ane kALI-kALI mAMkhI mArI dUdhamAM bAphI nAkhI hoya evuM khANuM joI chokaro gabharAyo. beTho beTho thALIne ane mAne joyA kare. moDhuM bagADe paNa khAya nahIM. mAe kahyuM - khAI le. tArA mATe ja banAvI che. chatAM teNe khAdhI nahIM tyAre mAe AMkha kADhI kahyuM khAI le kahuM chuM, nathI samajAtuM? eTalAmAM enA bApA AvyA temaNe paNa kahyuM"jaldI khAvA mAMDa, TharyA pachI nahIM bhAve chokarAne paNa vidyArthIonI vAta yAda AvI ke navI mAnI badhI vAta bApA mAne. dIkarAnI eke ya na mAne. teNe bhayathI peyA khAvAnI zarU karI paNa koLIye koLIye jheranI ja gaMdha ane mAkhIono ja svAda AvavA lAgyo. thoDIvAramAM tenuM citta bagaDI gayuM. ulTIo thavA lAgI ane chevaTe te marI gayo. tyAre tenA sAvakAbhAIe khIra khAdhI, teNe pauSTika AhAranuM kAma karyuM. kema ke tene mA para vizvAsa hato. zaMkAthI AvAM anartho thAya che. mATe zrI jinavacanamAM saMdeha rAkhavo nahIM. zaMkAthI kevAM anartho thAya che? te para tisragupta nitavanuM daSTAMta A pramANe che. tisagupta ninavanuM daSTAMta vizvavanta paramAtmA mahAvIradevane kevaLajJAna thayA pachI soLa varSe tigragupta niva (bhagavaMtanA vacanano utpAthaka) thayo. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 rAjagRhI nagarImAM guNazIla nAmanA caityamAM caudapUrvadhArI zrIvasu nAmaka AcArya padhAryA. temanI sAthe temanA tisragupta nAmanA ziSya paNa hatA. AtmapravAda pUrva bhaNatA evo pATha Avyo ke 'he bhagavan ! eka jIvapradezane jIva kahevAya ?' uttara,-'nA, na kahevAya.' 'be jIvapradeza jIva kahevAya ?' 'nA, na kahevAya.' yAvat saMkhyAtA asaMkhyAtA jIvapradezane jIva na kahevAya, eka pradeza ocho hoya to paNa jIva kahevAya nahIM paNa saMpUrNa eka paNa ocho nahIM evA samasta lokAkAzanA pradeza hoya to ja te jIva kahevAya.' A pATha bhaNatAM tisraguptane zaMkA thai ke A pATha uparathI to emaja lAge che ke chellA pradezamAM ja jIva che. bIjAmAM nahIM. 60 A zaMkA dRDha thatAM tene ghaNAne jaNAvI ne bhramamAM nAkhyA. teno A anartha zrI vasu AcArye jANyo. teo tenI pAse AvI hitabuddhithI mitranI jema kahevA lAgyA : 'he vatsala ! retInA eka kaNamAM jo tela na hoya to hajA2-lAkha yAvat asaMkhyakaNamAM paNa na ja hoya, tema AtmAnA pahelA-bIjA Adi pradezamAM jIva na hoya to chellAmAM paNa jIva kyAMthI Ave ? kemake badhAM pradeza to sarakhA ja che, Ama karatA to jIvanA abhAvanI ja Apatti thAya. mATe A pramANe artha karavAno nathI.' A sAMbhaLI ziSye kahyuM-'A tamArI vAta to Agamane vyAghAta pahoMcADanArI che. kAraNa ke AgamamAM pATha che ke, prathama Adi pradezo vinA chellA pradezamAM jIvasattAnuM vidyamAnapaNuM che to pachI vizvabandhu mahAvIradevanA vacanano zAne niSedha karo cho ?' gurujIe jaNAvyuM ke-'eja pAThamAM ema kaheluM che ke jeTalA AkAzanA pradeza che teTalAM ja AtmAnA pradeza che. jo pATha pramANe che to zaMkAne kyAM sthAna che ? arthAt samasta saMpUrNa pradeze ja AtmA kahevAya. jema tAMtaNAnA samUhathI ja vasra thAya. te vastra kahevAya paNa eka Adi tAMtaNAne vastra kahevAya nahIM, tAMtaNAmAM taMtutva raheluM che, paNa tene jema vastra kahevAya nahIM, tema tamAma AtmApradezamAM jIva sattA rahelI chatAM ekAdine jIva kahevAya.' Ama ghaNI rIte tene gurujIe samajAvyo paNa teNe potAnI jIda choDI nahIM, Akhare koi upAya na rahetAM guru mahArAje tene gacchanI bahAra karyo. ekavAra tisragupta vicaratAM AmalakalpA nagarImAM AvyA ane potAnA matano jorazorathI pracAra karavA lAgyA. eka mitrazreSTha nAmanA zrAvake temane yathArtha vastusthiti samajAvavAnA AzayathI potAne ghera gocarI padhAravAno Agraha karyo. teo ene ghera AvyA. zrAvake khUba ja bahumAna-AdarapUrvaka uttama Asane besADIne temanI sAme vividha jAtanA khAna-pAna ane vastrAdi lAvI goThavyAM. mahArAjajInA pAtarA AgrahapUrvaka pakaDI lIdhAM, jANe hamaNAM e pAtra bharI deze ane nivAravAM chatAM mAnaze nahIM. paNa teNe moTA moTA thALamAMthI dareka vastunI eka eka kaNI DoLapUrvaka pAtarAmAM vahorAvI zAka, dALa-bhAta badhAnA kaNa ne chAMTA pAtramAM nAkhI dorAno tAMtaNo khabhe mUkI, bahu khuza thai kahevA lAgyo ke-'Aja badhAM manoratho saphaLa thayAM, sonAno Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 sUraja ugyo ne mAMgyA megha varasyA. dIkarA-dIkarIo bhAI-baheno badhAM ahIM Avo. juo to kharA Aje ApaNane kevo apUrva lAbha malyo Aja to ATalI badhI vastu mahArAjajIne vahorAvI ApaNe kRtArtha thayAM chIe. Avo avasara pAcho kyAM? cAlo badhAM ApaNe vaMdana karIe. IcchAmi khamAsamaNo... pachI zrAvaka bolyo- "mahArAjajI! avAra-navAra padhArI lAbha ApatA rahejo."mahArAja samajI gayA ke A have vidAya Ape che. teo bolyA- "zrAvaka, teM to Aja kharA ThagyA bhaI. eTale cheTe amane lAvyo ane hAsya upajAve tevo tamAso karyo." zrAvake kahyuM-"ApanA mata pramANe meM ApanI barAbara bhakti karI che. jo AtmAnA chellA pradezamAM ja jIvatva che to tamane Apela paNa vastuonA chellAM ja kaNa che. tamArA mata pramANe eka dANAthI ja tamane tRpti ane eka tAMtaNAthI zarIranuM AvaraNa thaze." A sAMbhaLatAM ja tisraguptano bhrama bhAMgI gayo ane teo sabodha pAmyA. temaNe kahyuMvAha re zrAvaka! dhanya che tane, teM mane kharo bodha Apyo. jo A yukti na vAparI hota to satya samajAta nahIM. tuM mArA guru tulya che. huM guru mahArAja pAse jaI mArA aparAdhanI kSamA mAgIza. ane AlocanAdi laI zuddha thaIza." pachI zrAvake sAcI bhaktipUrvaka AhAra Adi vahorAvyAM. tisragupta paNa guru mahArAja pAse AvI zuddha thayA. kALAMtare svarge gayA. zrI tignaguptanA A caritrane sAMbhaLI nakkI karavuM ke zrI jinavAkyamAM zaMkA karavAthI sArI buddhi paNa malina thaI jAya che. mATe kadI zaMkA karavI nahIM. anya nidvavonI noMdha A pramANe che. (1) zrI mahAvIraprabhunA kevaLajJAna pachI caudame varSe jamAlI nAmaka prathama nikUva thayA. (2) prabhunA kevaLajJAna pachI soLame varSe tignagupta thayA. (3) prabhunA nirvANa pachI baso cauda varSe avyakta nidbhava thayA. (4) prabhunA nirvANa pachI baso vaza varSe zUnyavAdI thayA. prabhunA nirvANa pachI baso aThAvIsa varSe, eka samaye be upayogavAdI gaMgadatta thayA. viraprabhunA nirvANa pachI pAMcaso cummAlIsa varSe nojIva-matavAdI rohagupta nidbhava thayA. vIranirvANathI pAMcaso coryAzI varSe goThAmAhila thayA. (8) vIranirvANathI chaso nava varSe digaMbaramatasthApaka sahagnamalla thayA. (9) chevaTe jinapratimA utthApaka-niSedhaka DhaMDhakamatI-lukAmatI thayA. A badhA eka eka vastunA oLavanArA paNa nihnava kahevAyA. mATe jinezvara-bhagaMvatanA Agama-vacanamAM jarAya zaMkA na karavI. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 2 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 20 kAMkSA kyAMka matinI durbaLatAne lIdhe, kyAreka gItArtha puruSonA viyogathI ekAgratA-sthiratAnA ke naya-nikSepanA bodhanA abhAve athavA gADha jJAnAvaraNIya karmanA udaye, hetu udAharaNAdi sArI rIte na jANI-samajI zakAya toya zrI sarvajJaprabhunuM vacana yathArtha ja che ema ciMtavavuM joIe. ane potA samyakatvane susthira rAkhavuM joIe. saMsAramAM evA paNa keTalAka padArtho ke bhAvo che jene kevalI bhagavaMto jANe che paNa saMpUrNapaNe kahI zakatAM nathI. arthAt jIvane samajAvI zakatAM nathI. te bhAvo anubhavagamya che. mATe prabhunA vacana para daDha zraddhA rAkhavI. dezathI ke sarvathI eTale ke koI dharmanI amUka karaNI, AcaraNI ke mAnyatA sArI che. karavA AcaravA jevI che evI abhilASA te dezathI kAMkSA ane e dharma sAro che, mATe e anyamatane sevavA-pAmavAnI vAMchA te sarvathI kAMkSA kahevAya, tenuM varjana karavuM. niHsaMdeha thaI draDha zraddhA rAkhavI ke A saMsAramAM jayAM kAMI jarA paNa sAruM dekhAya che e zrI jinezvaradevanA pratApe che. zrI jinezvaradevano dharma ja A jIvane tAranAra-ugAranAra che. emAM ja paramArtha che, nistAra che. e sarvAga svastha ane saMpUrNa che. ema samajI bIjI bIjI abhilASA karavI nahIM. sarvadharmanI vAMchA upara dRSTAMta (1) ekavAra eka rAjA ane maMtrI UMdhI zikSA pAmelA ghoDA para savAra thaI pharavA nIkaLyA. UMdhu zikSaNa maLyuM hovAne kAraNe jema jema ghoDA rokavAnI lagAma kheMcI tema tema ghoDA pavananI jema doDavA lAgyA ane ghora jaMgalamAM UMDe UMDe UtaravA lAgyA. chevaTe kaMTALIne rAjA-maMtrIe lagAma DhIlI mUkI dIdhI to ghoDA UbhA rahI gayA. khUba doDyA hoI temanA sAMdhA DhIlA thaI gayA ne te DhaLI paDyA. rAjAne ghaNI bhUkha lAgI hovAthI tyAM je maLyAM te phaLa-pAMdaDAM khAvA mAMDyAM. maMtrIe vivekabuddhithI jANI supAcya ane sArAM phaLathI saMtoSa mAnyo. Ama ne Ama keTaloka samaya vItI gayo. rAjA akarAMtIyAnI jema navaro paDI guNadoSa samajyA vinA jaMgalI phalo khAdhAM kare. maMtrIe viparIta asaravALA phaLa choDI dIdhA ane nirdoSa thoDA phaLathI nirvAha karyo. jAta-jAtanAM suMdara phaLo joI rAjAnuM mana khAvA lalacAtu ane bhUkha paNa jabarI lAgatI eTale rAjA to phaLa khAdhA kare, maMtrInI sUcanA gaNakAre nahIM. thoDA samaye vikhUTA paDI gayelA rAjapuruSo rAjAne zodhatA tyAM AvI pahoMcyA ane sahu zaheramAM pAchA AvyA. ghaNAM divase jaMgalamAMthI mahelamAM AvelA rAjAe je bhALyuM te khAvA mAMDyuM. pariNAme tene zULano roga thayo ane rAjA maraNa pAmyo. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 63 maMtrIe ghare AvI vamana-virecananA prayoge peTa sApha karI jaMgalI phaLanA vikArane zAMta karyo. maMtrI Rtune anukULa pathyAhAra lai saMpUrNapaNe svastha thayo. arthAt H- rAjA ane maMtrI jevA jagatamAM jIvo hoya che. rAjAnI jema guNa-doSa ke paramArtha jANyA vinA anya dharmanA bAhya kriyAkAMDa, bhajana-kIrtana, lIlA Adi bAhya anuSThAna joI tenI AkAMkSA kare to A rAjAnI jema anartha pAme. paraMtu pradhAnanI jema paramArthavRttithI guNa-doSa jANI, syAdvAda mArgane bhajanArA, nizcala vRttivALA thaI avazya sukhanA bhAgI thAya che. mATe anya anya darzana (dharma)nI kAMkSA karavI nahIM. je manuSya guNa-doSa hAni lAbha jANyA vagara sarvadevo 52 bhaktivALo thAya te jema pahelA zrIdhara sukha na pAmyo tema sukha pAmI zakato nathI. sarvadharmanI vAMchA upara dRSTAMta (2) gajapura nagaramAM svabhAvathI ja bhoLo zrIdhara nAmano vaNika raheto hato. ekavAra koi munirAja pAse dharma sAMbhaLI te parama zraddhALu thayo, ane traNe kALa jinapUjA Adi ekAgra mane karavA lAgyo. ekavAra teNe jinamaMdiramAM bhAvapUjA karatA prabhujInA alaukika guNanI bhAvanA bhAvatAM evo nirdhAra karyo ke jyAM sudhI A dhUpa-dhANAmAMthI dhUmADo nIkaLe tyAM sudhI sthira thai mAre dhyAna dharavuM. te dhyAnamAM beTho hato tyAM eka moTo kALo sarpa AvI caDhyo ane zrIdharane DaMsavA lAgyo chatAM zrIdhara jarAya kSobha pAmyA vagara kAyAnI kSaNabhaMguratA bhAvato dhyAnamAM sthira ja rahyo. tyAM to zAsanadevI prakaTa thaI bolI- 'o bhAgyavAna ! tane dhanya che. tArI dhIratA ane sattvathI huM rAjI thai chuM. mATe tane je kAMi ISTa hoya te tuM mAMgI le, huM tane avazya ApIza.' zrIdhare kahyuM -'dharmanA pratApe ghaNI dharapata che, mAre zuM joIe ?' A sAMbhaLI devI ghaNAM tuSTa thayAM. temaNe zrIdharane eka uttama maNi Apyo. te maNinA prabhAve zrIdharanA ghare vaibhava jANe chalakAvA lAgyo. ekavAra enA kuTuMbanA koI sabhyane mAMdagI thai AvI, ghaNAM upAyo ane upacAra chatAM roge macaka na ApI tyAre koInA kahevAthI teNe gotradevInI pUjA karI ane naivedya dharyAM. bhAgyajoge rogIne lAbha thayo. tyArabAda gharamAM koi ne kAMi to koi ne kAMi ema vyAdhi rahyAM ja kare. tenA pratikA2 mATe zrIdharane lokoe je kAMi batAvyuM, je deva-devI-yakSa Adine pUjavAnuM jaNAvyuM, zrIdhare te pramANe karyuM. zAMti, lAbha, Arogya Adi mATe to kAMi keTalAya devonI pUjA-yAtrA-mAnatA Adi karavA lAgyo. te sAmAnya sthAnomAM sAva sAmAnya janonI tene saMgata thavA lAgI. temanA AcAra-vicArano tenA para prabhAva paDavA lAgyo. saMga pramANe raMga Ave che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 tuMbaDI koI sAdhupuruSa pAse hoya to te pAtranI zobhA pAme. gavaiyA pAse hoya to tene vAMsamAM joDI ekatAro ke taMbUro banAve, sarasa majAnuM gAya ane tuMbaDImAM joDelA tAramAMthI sumadhura sUra pedA kare. taravA IcchanAra tuMbaDIne keDe bAMdhI dustara jaLa-pravAhane sahelAIthI tarI jAya che. vyasanI temAM dArU pIve ke kApAlika lohI bharI pIve, arthAt tuMbaDI kadAca ekaja velaDInI hoya, paNa saMgata pramANe guNa-doSa dekhAya che. ekavAra zrIdharanA gharamAM cora lokonI dhADa paDI. tenA gharamAMthI sArabhUta badhI vastuo te uThAvI gayA. chevaTe zrIdharane khAvAmAM paNa sAMsA paDavA lAgyAM. zuM karavuM? kAMI samajAyuM nahIM. chevaTe gharamAM bhegAM karelA devatAo pAse traNa divasanI lAMghaNa karI beTho. trIjA divase eka deve kahyuM- tuM zA mATe mArI sAme bhUkhe mare che?" teNe kahyuM- "ghaNI upAdhimAM AvI paDyo chuM. koI rIte mane mArga batAvo, saMpatti vinA have to AbarU paNa javA beThI che." khIjAyelA deve kahyuM jA pelI kuLadevatA pAse, tArI to e sagI che, ne tane to tenA upara apAra vizvAsa che. jA tyAM. teNe kuLadevatAne vinaMtI karI, teNe kahyuM-"are ! akkala vinAnA, mArI pAse AvatAM tane zarama paNa na AvI, huM tArA kuLanI paraMparAnI devI ane tuM mane mUkI bIje raDyo. mAruM mahattva jhAMkhuM pADyuM. UTha Ubho thA, jA tArA vhAlA gaNeza pAse." teNe caMDikA batAvI, caMDikAe yakSa batAvyo. yakSe kahyuM jA, jA, DAhyA tArA zAsanadevatA pAse jA. jyAre hoya tyAre zAsanadevatAnA guNa gAto pharato hato have tyAMja jAne, e ja tAro uddhAra karaze cAla bhAga ahIMthI. ane e gabharAIne zAsanadevIne zaraNe gayo. teNe kahyuM- "bhAI, svastha thA. nidrA-pramAda-vikathAno tyAga karI sarvadoSa rahita-samastaguNanA bhaMDAra evA devAdhidevanuM zaraNa le. temane bhaja, temanI sevA Adi kara to tAruM kalyANa thAya." ane te potAnA dharmamAM sthira thayo. zAsanadevIe tene pachIthI ciMtAmaNi ratna ApyuM.' tethI te atisamRddhizALI thayo, prAMte thoDA ja bhava karI te mukti pAmyo. zrI jinazAsananA jANakAra jIve doSomAM gahita ane upahAsyapAtra kAMkSA nAmano doSa na lagADavo. doSathI zrIdharanI jema asthiratA ane upAdhi maLe che, ne tyAgathI tenI jema ja sarva samRddhi ane chevaTe mukti maLe che. 21 vicikitsA dezathI (AMzika) athavA sarvathI saMpUrNa) pote AcarelI kriyAnA phaLamAM saMdeha karavo tene vicikitsA nAmanuM dUSaNa samajavuM. sAmAyika, pauSadha, pratikramaNa, tapa, japa, vrata, paccakakhANa Adi kriyAnuM-vAvelA bIjanuM phaLa maLe tema phaLa maLaze ke nahIM ? phaLamAM saMdeha thavo tenuM nAma Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 65 vicikitsA. zaMkAmAM jinavacana para saMdeha thavo tyAre kAMkSAmAM kriyAnA phaLa prati saMdeha hoya che. athavA sAdhu munirAjone ke temanAM vastrone melA-asvaccha ke parasevAdinI durgaMdhavALA joI aNagamo utpanna karavo ke te bAbatano aNagamo kahI saMbhaLAvavo te paNa dugaMchA ke vicikitsA doSa kahevAya. Ama karatAM vItarAgadeve prarUpelA dharma uparanI AsthA DagavA lAge ane samakitamAM dUSaNa lAge mATe durgAchA na karavI. dugaMchA karavAnuM phaLa durgadhAnI kathAthI jaNAya che. durgadhArANInI kathA rAjagRhInA mahArAjA zreNika ekavAra moTA ThAThamAThathI prabhu zrI mahAvIradevane vAMdavA cAlyA. rAjamArge thaI samavasaraNa tarapha jatA mArgamAM sahana na thaI zake tevI durgadhathI zreNika rAjAne Azcarya thayuM. temaNe tapAsa karAvI ke A zAnI durgadha che? sevakoe tapAsa karI jaNAvyuM"mahArAjA ! A nALA pAse navajAta bALA tajI devAI che. tenA zarIramAMthI A ati tIvratara durgadha Ave che, je koIthI sahI zakAtI nathI." A sAMbhaLI rAjA pote tyAM jaI joI AvyA. temane ghaNuM Azcarya thayuM. pachI pravacana bAda temaNe prabhujIne vaMdana karI pUchyuM ke - "bhagavan! hamaNAM meM ati gaMdhAtI chokarI joI che. teNe parabhavamAM zuM pApa karyuM haze? ke janmatAM ja tene tarachoDI devAmAM AvI, ne gaMdha to kevI? mAthuM phATI jAya tevI !" bhagavaMte kahyuM- rAjA ! ahIM najIkamAM vANijyagrAma nAmanuM upanagara che ne tyAM rahetA dhanamitra nAmaka zeThane dhanazrI nAme eka dIkarI hatI. unALAnI RtumAM tenA lagna prasaMge gharamAM taiyArIo cAlatI hatI. tevAmAM eka munirAja temanA ghare vahoravA padhAryA. zeThe dIkarIne kahyuM- "beTA, ghaNo sarasa avasara maLyo, tAro Aja lagna divasa che. mATe tuM lAbha le.' dhanazrI nAhI-dhoI, sArAM-kapaDAM ghareNAM paherI taiyAra thaI hatI. sugaMdhI padArthothI teNe prasAdhana karyuM hatuM. aMgavilepananI maheka mahekI rahI hatI. te mahArAjajIne vahorAvavA rasoDAmAM gaI, temanA melAM parasevAvALA kapaDAM ne zarIramAMthI AvatI durgadhathI moDhuM macakoDavA ne nAka caDhAvavA lAgI. eka to yuvAvasthA temAM vaLI lagnano divasa, khUba sArI rIte tenI sAjasajjA ne aMgarAga karavAmAM Avela. thoDI chakI gayelI te vicAravA lAgI. "are A muni kevA gaMdA che? keTalI vAsa mAre che? zarIra-kapaDA cokhA rAkhatA hoya to!" Ama ene dugaMchA thaI AvI ne teNe duSkarma bAMdhyuM. A karmano tene pastAvo paNa na thayo ne teNe AloyaNa paNa lIdhI nahIM. chevaTe mRtyu pAmI te A nagaramAM ja eka gaNikAnI kUkhe upanI. te garbhamAM AvI tyArathI mA-gaNikA bahu pIDAtI. teNe garbha pADavAnA upAya paNa karyA paraMtu garbhapAta na thayo ne chokarI janmI. janmatA ja evI durgadha gharamAM bharAI gaI ke kaMTALIne gaNikAe tene gaMdI gaMdI viSThAnI jema tarata gAma bahAranA nALAmAM nakhAvI dIdhI. e ja bALAne rAjA tame joIne AvyA cho. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 rAjAe pUchyuM-'bhagavan !' e bicArInuM zuM thaze ?' bhagavAne jaNAvyuM-'rAjA ! teNe dugaMchA karI je karma bAMdhyuM hatuM te ati tIvratAthI bhogavI lIdhuM che. gayA bhavamAM bhAvapUrvaka karelA supAtradAnanA prabhAvathI have sArI sobhAgI thaze. te yuvatI thaze tyAre rAjA ! e tamArI rANI banaze. ekavAra tame baMne sogaThA ramatA hazo tyAre evI zarata karI haze ke je hAre te jItanArane khabhe besADe temAM tame hArazo ne e tamArA khabhe besaze. AvA prabhujInA vacano sAMbhaLI vismita thayelA rAjA mahelamAM AvyA ne sukhe kALa vItavA lAgyo. 66 A tarapha jyAM durgaMdhA kanyA paDI hatI tyAM thoDIvAre eka govAlaNa AvI. have durgaMdhAnI durgaMdha nAza pAmI hatI. te suMdara ne ghATIlI kanyAne joI putrI vinAnI e govAlaNa tene ghera lai AvI. pALI-poSIne moTI karI. divase divase tenuM rUpa-lAvaNya ane zarIra sauSThava khIlavA lAgyuM. tenuM mugdhakara yauvana Azcarya upajAvavA lAgyuM. ekavAra kaumudI utsavamAM rAjA ane prajA badhA bhegA thayA hatA. abhayakumAra sAthe rAjA krIDA joI rahyA hatA. tevAmAM te kanyA rAjAnI najare caDhI. ubharAtA yauvanavALI, madhura bhASAvALI, vadhatAM saubhAgya-bhAgyodayavALI, moTI AMkhovALI, pAtaLI kamaravALI, pragallabha garvavALI, bALahaMsa jevI ramya gati-cAlavALI, matta hAthInA kuMbha jevA stanavALI, biMbaphaLa jevA rAtA oSTavALI, pUrNa caMdramA jevA mukhavALI, bhramarAnA samUha jevA kALA-kALA vALavALI te yuvatIne jotAM ja rAjA tenA para anurAgI thayA. catura rAjAe te yuvatInA cheDAmAM lAghava (capaLatAvALI kaLA) thI potAnA nAmavALI vIMTI bAMdhI dIdhI. bhIDamAM abhayakumAra jevAne paNa A bAbatanI khabara paDI nahIM. pAchA abhinaya karatAM rAjA bolyA- 'are mArI vIMTI kyAM gaI ? amUlya vIMTI ATalAmAM ja kyAMya paDI gai che.' pachI abhayakumArane kahyuM-'mArI vIMTI zodhI kADhaje.' abhayakumAre nagaramAM praveza karatA loko mATe eka daravAjo ughADo rAkhI bAkInA baMdha karAvyA ne tapAsa zarU karI. ema karatAM durgaMdhAnA AMcalamAM bAMdhelI vIMTI abhayakumAre pakaDI pADI ne pUchyuM-'A vIMTI tuM kyAMthI lAvI ?' teNe kAna para hAtha mUkatAM kahyuM-'mane kazI khabara nathI. A vIMTI bAbata huM kAMi jANatI nathI.' tenI nikhAlasatA ane dekhAva parathI abhaya kaLI gayA ke A yuvatI sAcI ke che. rAjAe ja A kapaTa karyuM lAge che.' teo tene lai rAjA pAse AvyA ne kahyuM-'lo mahArAjA! A cora pakaDAyo. mane lAge che ke vIMTI to nahIM kAMI bIjuM ja coryuM che.' rAjAe hasatAM kahyuM'sAcI vAta che. pachI te yuvatInAM mA-bApanI anumatipUrvaka zreNike tenI sAthe lagna karyAM. rAjAne eTalI badhI vahAlI thaI gaI ke thoDA ja samayamAM te paTTarANI banI. ekavAra tenI sAthe rAjA sogaThAbAjI ramatA hatA. ramatamAM evI zarta karavAmAM AvI ke je hAra teNe jItanArane khabhe besADavA. Ama karatA rAjA ja hAryA. jItelI rANI jarAya khacakATa vinA rAjAnA khabhA upara caDhI beThI. sAmAnyakuLamAM utpanna thayela, jo kuLanA gauravane sanmAna pAme to paNa potAnA kRtyathI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 kuLane prakaTa kare che. magadhasamrATa zreNikanA khabhA para durgadhAe pote gaNikAnI putrI hovAne kAraNe paga mUkyo. arthAt rAjAnA khabhA upara caDhI potAnuM kuLa jANe dekhADyuM. rAjAne prabhunI vANI yAda AvI. jarAya khacakAyA vinA potAnA khabhA para beThelI rANInI A ceSTA joI rAjA hasI gayA. khabhA parathI utarelI rANIe hAsyanuM kAraNa pUchyuM-rAjAe paramAtmA pAsethI sAMbhaLeluM tenuM gayA bhava sahitanuM AkhuM caritra kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLatAM ja tene jJAnano prakAza maLyo ne tIvra vairAgya utpanna thayo. rAjAnI anumati mAMgI rAjAne manAvI devI durgadhA rANI prabhu mahAvIra pAse AvI ane ananya utsAhathI cAritra lIdhuM. A pramANe durgadhA rANInuM caritra sAMbhaLI puNyazALI jIvo saMyamI muninI kadI jugupsAdugaMchA karatA nathI. 22 mithyAtva mithyAtvI lokonI pUjAdi tathA kriyAkAMDa AdinI prazaMsA karavI, temanA amuka rItarivAja AdinuM kIrtana karavuM tenuM nAma prazaMsA nAmaka dUSaNa che. A prazaMsA be prakAranI dezathI ane sarvathI hoya che. koI eka dharmanI rIti-nItinA vakhANa karavA e dezathI prazaMsA ane amuka dharma ApaNA karatAM ghaNo sAro, emAM kAMI tapa-tyAga nahIM, saraLatAthI sadhAya athavA dharma badhAya sArA, koI dharma khoTuM zikhavatA nathI evI prazaMsA te sarvathI prasaMzA che. A prazaMsA karavAthI ApaNA samyakatvamAM dUSaNa lAge che. bIjA sAmAnya jIvone ApaNA vacanathI samyakatva khovAno vAro paNa Ave che. mithyAtvInI prazaMsA aprazaMsA upara sumati ane nAgilano prabaMdha. sumati ane nAgilanuM daSTAMta. A bharate magadha dezanA kuzasthaLa nagaramAM sumati ane nAgila nAmanA be bhAio vasatA hatA. teo ati dhanADhya ane jIvAdika navatattvanA jANakAra hatAM. kALAMtare azubhanA udayathI temanA dhanano nAza thayo. dhananI kheMcamAM paNa temaNe satya jALavI rAkhyuM. kadI temaNe chaLa-kapaTa na karyuM. pauSadha-pratikramaNa-devapUjA Adi zubha karaNI teo kadI choDatA nahIM. divase divase kAramI daridratA temane bhIMsI rahI. sagA-saMbaMdhI paNa dUra rahevA lAgyA. temano mAna-mobho paNa ogaLavA lAgyo. baMne bhAIo vicAravA lAgyA ke "eka paiso jatAM jANe badhuM cAlyuM gayuM. have ahIM rahevA karatAM paradeza javuM sAruM che. ane teo eka divasa paradeza javA upaDyA. rastAmAM temaNe pAMca munirAja ane eka zrAvakane potAnI AgaLa jatAM joyA. nAgile sumatine kahyuM - Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 bhAI ! ApaNane sarasa saMgAtha maLyo. mATe cAlo temanI sAthe sAthe jaie. baMne bhAIo temanI sAthe cAlavA lAgyA. nAgilane sAdhunI sAdhutAmAM saMdeha thayo. parIkSA karatAM khAmI dekhANI. jema jhaverI banAvaTI jhaverAtane oLakhI kADhe che tema nAgile sAdhuone oLakhI kADhyA. teNe potAnA bhAI sumatine kahyuM - "bhAI ! bhagavAne zrImukhe pharamAvyuM che ke - "he gautama ! kuzIla, avasatra, pArthasthA, svachaMda ane zithila e pAMca prakAranA mAtra veSadhArI sAdhuthI dUra rahevuM-najare paNa jovA nahIM. mATe ApaNe Amano sAtha choDI devo joie. emanI sAthe javAthI temano saMsarga thAya. AlApa-saMlApano prasaMga Ave. saMgano ochAyo paDyA vinA rahe nahIM ane zrI tIrthaMkara prabhunI ANAno bhaMga thatA anaMta saMsArI thavuM paDe. A sAMbhaLI sumatie kahyuM-tAre javuM hoya to jA. huM to A mahAnubhAvo sAthe ja jaIza. tArI to mati kharAba thaI che jethI A sAdhuomAM paNa tane doSa dekhAya che' Ama bolatAM paraspara bhAIomAM aprIti thavA lAgI. sumati kharekhara to avasaravAdI hato. temAM paramArthanI buddhi hatI nahIM. teNe vaLI kahyuM-tuM moTo zAstrono jANakAra paMDita ke je AvA nirdoSa mahAnubhAvonA avarNavAda bole che. kevA tapasvI ne kriyAkAMDI che, temane tuM kuzIlIyA ne asadAcArI kahe che? tuM bhAI ! jabaro zrAvaka !nAgile kahyuM - "bhAI ! mane emanA upara jarAya dveSa nathI, ne huM mArI jAtane paNa mahAna mAnato nathI. paNa zrI jinavacana ema kahe che ke AvA lakSaNavALA kuzIlIyA Adi hoya temanuM mukha paNa na jovuM. sumatie kahyuM- "jevo tuM jaDabuddhino che tevA jaDabuddhinA ja A vacano paNa lAge che, je sAdhuonI saMgatinI paNa nA pADe che. nAgile tarata bhAInA mukha para hAtha mUkatAM kahyuM - "bhAI! tuM AvA zabdo bolI tIrthaMkara prabhunI AzAtanA na kara. AthI to anaMta saMsAra vadhe. tuM A sAdhuonA vakhANa kare che paNa kharekhara to teo bAla tapasvI jevA che. ciMtAmaNiratnathI ye moMghA saMyamane samajI zakyA nathI. gaI kAle eka nirAvaraNa nArIne jotA rahyA paNa potAnI dRSTinuM vAraNa na karyuM. vaLI tenI AlocanA ke pratikramaNa paNa na karyo tathA Aje savAre vanaspatinA saMghone temaja kAcAM pANInA sparzane temaNe sAva sAmAnya gaNI lIdhA. AvA to keTalAya temanA sAmAnyajanaucita vahevAra che je sAdhupuruSanA AcArathI sAva vegaLA lAge che. AvA jIvonA saMsargathI ApaNI bhAvanAo paNa DhIlI thAya, ApaNo puruSArtha paNa pAMgaLo thAya. mATe tane kahuM chuM bhAI ! emanI saMgati ane prazaMsA karavI e sArI vAta nathI." A sAMbhaLI sumatie kahyuM-"bhAI ! e game tevA hoya temAM ApaNe zuM? ApaNe to ApaNo lAbha jovo joIe. e kuzIla hoya ke suzIla hoya, mane to temano sAtha game che. mATe mAro hAtha choDa ane mane javA de. tAre na AvavuM hoya to kAMI nahIM." ane te nAgilano sAtha choDI dUra nIkaLI gayelA sAdhuone jaI maLyo. emanA sahavAsathI sumatine paNa dIkSA majAnI ne jarAya kaSTa vinAnI lAgI temanI pAse temaNe dIkSA lIdhI. DhIle DhIlA maLyA. badhAya jANe Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 69 paththaranI nAvanA musAphara ! Ama karatAM bAra varSano mahAduSkALa paDyo. te pAMce sAdhuoe duSkALamAM potAnA rahyAMsahyAM AcArane neve mUkI dIdhA. potAnA asadAcArane AlovyA ke pratikramyA vinA prAMte mRtyu pAmIne teo vyaMtarapizAca Adi devonA vAhana tarIke avataryA. tyAMthI cyavI mleccha dezamAM avatarI ghaNI hiMsAmagha-mAMsabhakSaNa Adi mahApApa karI sAtamI narakamAM jaze. tyAMnuM Ayu pUrNa karI ghaNo kALa bhavamAM bhamI trIjI covIzImAM pAchuM samakita pAmaze ane te bhavathI trIje bhave temAMthI cAra sAdhuo mokSe jaze. pAMcamo jIva abhavyano hoI ekAMta mithyAtvane lIdhe mukti pAmaze nahIM.' te vakhate zrI gautamasvAmIe zrI mahAvIraprabhune pUchyuM-'bhagavaMta ! sumatino jIva bhavya che ke abhavya ?' prabhue kahyuM - 'bhavya.' zrI gautame pUchyuM- 'te kyAM utpanna thayo ?' bhagavaMte kahyuM - 'te paramAdhAmI (narakanA jIvone pIDA karanAra) deva thayo che.' zrI gautamasvAmIe pUchyuM - 'bhagavan ! bhavya jIva paramAdhAmI thAya ?' bhagavaMte kahyuM - 'hA gautama ! thAya; je jIva mahAmithyAtvanA udaye potAnA hitaciMtaka guru ke vaDIlanA hitakArI upadezane avagaNe, dvAdazAMgIsvarUpa zrI zrutajJAnane virAdhe, siddhAMtano mArga jANavA chatAM jANye-ajANye asad AcAranI prazaMsA karanAra paramAdhAmI (narakanA jIvanone raMjADanAra) devo tarIke upaje. tevI ja rIte sumati paNa durAcArane prazaMsI zrI tIrthaMkaranI AzAtanA karI paramAdhAmI devapaNe utpanna thayo che. zrI gautamasvAmIe pharI pUchyuM-'bhaMte ! bhAvImAM tenI kaI gati thaze ?' bhagavaMta bolyA'gautama ! anAcArIno saMga, tenI ruci ane prazaMsAthI temaja zrI tIrthaMkaranI AzAtanAthI teNe anaMta saMsAra Ubho karyo che. aneka pudgala parAvartakALa sudhI tenA paribhramaNano aMta Ave tema nathI. chatAM saMkSepathI tenA thoDAM bhava kahuM. A jaMbudrIpane vIMTaLAyelA lavaNasamudramAM jyAM gaMgA ane siMdhu nAmanI mahAnadIo praveza kare che. tyAMthI dakSiNa dizAe vedikAthI paMcAvana yojana dUra gayA pachI hAthInA kuMbhasthaLanA AkArano sADA bAra yojana pramANavALo sADA traNa yojana UMco eka dvIpa che. temAM atighora aMdhakAramaya suDatAlIza guphAo che. te guphAomAM jaLacara manuSyo vase che. teo vajaRSabhanArAca saMghayaNavALA, ati baliSTa, mahAparAkramI sADA bAra hAtha lAMbI kAyavALA ane saMkhyAtA varSanA AyuSyavALA hoya che. temane mAMsa-madirAnI bhISaNa lAlasA hoya che. svabhAvathI ja laMpaTa, kALA, varNavALA, durgaMdhavALA, kaThora sparzavALA ane kharAba bhASAvALA A aMtara gaulika manuSya kahevAya che. temanI aMDagoLIne camarI gAyanA vALamAM gUMthI, tene kAne bAMdhI marajIvA loko samudramAM utare che. te aMtaragoLInA prabhAve bhayaMkara jaLahastI, magaramaccha, susumAra Adi jaLajaMtuo najIka AvI zakatA nathI ane marajIvAo durlabha ratno mauktiko meLavI ghare Ave che. paraMtu A aMtaragoLI kADhatAM te aMtaragaulika manuSyone je pIDA thAya che te nArakInA jIvonA du:kho karatAM koi rIte ochI nathI hotI. manuSyone mAryA vagara goLI maLe nahIM ane emane mAravA e ati duSkara kArya che. A manuSyo ati baLavAna hoya che.' Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 A sAMbhaLI zrI gautamasvAmIe pUchayuM-"bhagavaMta ! te aMtaragaulika mAnavonI goLI kevI rIte meLave ?" prabhue kahyuM-"gautama ! tyAM loTa daLavAnI moTI ghaMTI jevA vajAmaya-zIlA saMpUTo hoya che. ratnadvIpanA sAhasika ratnAvaNiko te saMpuTanA upalA paDane UMco karI nIcalA paDamAM madirA, mAMsa ane madha Adi goThave che. pachI teo jyAM A aMratagaulika hoya tyAM Ave che. aMtaragaulika A vaNikone jotAM temane mAravA doDe. vANiyAnA mANaso AgaLa bhAgatA jAya ne thoDA madya AdinA tuMbaDA rastAmAM nAMkhatA jAya, ema bhAgatAM bhAgatAM teo te saMpuTamAM bharAya. temAM ati svAda mAMsa-madirAdi joI aMtaragaulika lIna thaI khAvA-pIvAmAM lAgI jAya. vaNiko caturAIthI bahAra nIkaLI AvI susajja yoddhAothI saMpuTane gherI le che ane upaluM paDa pADI de che. te vakhate jo eka paNa aMtaragaulika bahAra nIkaLI Ave to sarvano nAza kare, e eTalAM baLazAlI hoya. saMpuTamAM phasAyA pachI paNa teo saheje maratAM nathI temanA hADakAM paNa vajaya hoI saraLatAthI macakAtAMye nathI. ati balavAna baLado joDI te upalAM paDane niraMtara eka varSa jamADavAmAM Ave che eka varSanI vedanA evI hoya che ke tenuM varNana karavuM kaThaNa che. temanA mRtyu pachI paNa hADakAnA sAMdhA te ghaMTImAM chUTA paDe paNa hADakAMnA kaTakA sTeje thAya nahIM. ema karatAM AMgaLI Adi avayavanA bhAgo bahAra paDatA joI te ratnAvaNikone vizvAsa thAya ke have aMtaragaulika mRtyu pAmyA che. pachI uparanuM paDa upADI hADakAnA bhUkAmAMthI goLIo zodhIne laI le." zrI gautama bolyA-"prabhu ! bhUkhyA-tarasyA teo AvI vedanA sahetA varSa sudhI jIvatA rahe?" prabhu bolyA- hA, gautama ! svopArjita karmanA vipAkathI teo evA zarIra ane jIvana pAme che. tema ja te sahana karavA teo jIvatA rahe che. he gautama ! te sumatino jIva paNa paramAdhAmI devapaNAmAMthI evI Avo aMtaragaulika manuSya thaze. tyAM AvI akathya vedanA sahI maraze ane pAcho tyAM ja sAta bhava aMtaragaulikanA karaze. navame bhave vyaMtaradeva thaze, dazame bhave lIMbaDo thaze, agiyArame nArI, bArame chaThThI narake, terame koDhIyo manuSya, caudane moTA yUthano mAlika hAthI, paMdarame vanaspati (anaMtakAya)mAM temAM anaMtakALa bhamI manuSya, mahAmaccha, sAtamI narake, pachI baLada thaI manuSya thaze ema ghaNA bhavo bhamI zreSThikuLamAM avataraze. tyAM tene pAcho sAro saMyoga maLaze ane te dIkSA laI suMdara ArAdhanA karI anuttara vimAne deva thaze tyAMthI evI cakravartI thaze. aMte rAjavaibhava choDI dIkSA pALI kevaLajJAna pAmI mokSe jaze. he gautama ! kuzIla AtmAonI saMgatathI pariNAmo paDatA ja jAya che. temanI saMgati, prazaMsA AdithI temaja tIrthakara bhagavAnanI AzAtanA karI tethI tene AvA anaMtA bhava karavA paDaze, aMtaragaulikanA mahAduHkho sahevA paDaze. mATe patitonI-mithyAtvIonI prazaMsA na karavI joIe. prazaMsAthI jAye-ajANe paNa koI jIva kupathagamana karI le che. (A kathA mahAnizItha sUtranA cothA adhyayanamAM che.) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 23 mithyAtvI paricaya - mithyAtvI sAthe AlApa, goSThI, mitratA ke paricaya karavo te saMstava nAmano doSa che. tethI samyakatvane dUSaNa lAge che. temanA saMsarge temanuM jANavA jovA maLe ane jainadarzananuM sarakhuM jJAna ApaNane na hoya to mArgamAMthI sarI-khasI javAya. ati durlabha vastu eLe cAlI jAya ane enI ApaNane khabara paNa paDe nahIM. zrI jainadarzana ane svAdvAdanA jANakAra temaja prabaLa zraddhAvAnane to kazI hAni thatI nathI, eTaluM ja nahIM zrI jinamatanA sAcA jJAnIne to mithyAtvano paricaya thavAthI hAnine badale lAbha ja thAya che. avaguNane badale guNanI prApti ane sthiratA thAya che. samyakatva daDha ane nirmaLa thAya che. te upara paMDita dhanapAlano prabaMdha paMDita dhanapAlano prabaMdha dhArA nAmanI nagarImAM lakSmIdhara nAmanA brAhmaNa vase. temane dhanapAla ane zobhana nAmanA be dIkarA. ekavAra dharaNImAM bhaMDAreluM potAnuM nidhAna khUba khoLavA chatAM na maLatAM lakSmIdhara ghaNo nirAza thayo. badhe thAkI chevaTe zrI jinezvarasUri nAmanA mahAjJAnI jainAcArya pAse AvI pUchavA lAgyo ke-"mAruM nidhAna maLatuM nathI. tame ati pavitra ane devAMzI puruSa cho. jo batAvo to mAruM moTuM saMkaTa TaLI jAya." AcAryazrIe kahyuM- tArA gharano aDadho mAla mane Ape to batAvuM." teNe svIkAryuM. AcAryazrIe avilayacakranA AdhAre te nidhAna batAvyuM. temAMthI aDadhuM nidhAna arpaNa karavA lAgyo tyAre gurumahArAje kahyuM-"amAre dhana zuM karavuM che? meM to tArA gharano aDadho mAla mAMgyo hato eTale ke tArA be dikarAmAMthI eka amane Apa." A sAMbhaLI te vimAsaNamAM paDI gayo. paNa kabUla karela eTale bolyo- hamaNAM chokarAM nAnA che pachI ApIza." mahArAjajI vihAra karI gayA. prAMte zayAmAM paDelA lakSmIdhare potAnA baMne putrone bolAvI AcArya mahArAjane ApelA vacananI vAta karI tyAre nAnAbhAI zobhane kahyuM - pitAjI Apa ciMtA na karazo. e kalyANakArI mArge huM avazya saMcarIza ane vacana pALIza. A sAMbhaLI saMtuSTha thayelA lakSmIdhare prANa choDyA. aMtima saMskAra thayA pachI zobhane moTAbhAInI anumati vinA zrI jinezvarasUrijI mahArAja pAse dIkSA lIdhI. A jANI dhanapAla jainonA dveSI thaI gayA. pariNAme gurumahArAje ziSyone mALavAmAM vicaravAno niSedha karyo. dhanapAla ane zobhana bAlyakALathI ja kuzAgra buddhivALA ane AgaLa jatAM prakhara paMDita thayA hatA. temAM zrI zobhanamuninI kAvyazakti adabhUta hatI. dIkSA pachI teo kAvyagraMthanamAM khUba ja racyApacyA rahetA. tyAM sudhI e ekavAra teo vahoravA gayA tyAre pAtrane badale patharo jhoLImAM mUkI upAzraye AvyA. gurumahArAja pAse jaI gocarI batAvatA jhoLImAM patharo joI anya munio hasavA ane kahevA lAgyA ke - u.bhA.-16 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 'zobhanamuni mahAbhAgyazALI che. temane AvI apUrva bhikSA maLe che.' gurumahArAje kAraNa pUchatAM zobhanamuni bolyA-'bhagavaMta ! mArUM dhyAna zrI jinacovIzInI stutinI racanAmAM parovAyeluM hoI A bhUla thaI javA pAmI che.' guru mahArAje pUchyuM-'tuM jinastuti race che ema ? lAva joie kevIka racanA che tArI' ane jyAre pAMDitya-lAlitya-zrleSa ane prAsanA camatkAravALI suMdara chaMdobaddha racanA temaNe joI tyAre teo Azcaryamaya AnaMda anubhavI rahyA. temaNe te kRtinI ghaNI prazaMsA karI. sahune temanI lAkSaNika pratibhAnI khAtarI thaI. 72 ekavAra gurumahArAje zobhana munine kahyuM-'zobhana ! tuM vicakSaNa ane vidvAna che. jainonA dveSI tArA bhAI dhanapAlane kAMI bodha Apane, jethI te svazreya sAdhe ne paramArtha kare.' zobhanamuni gurumahArAjanA AzIrvAda laine cAlyA ne AvyA dhArAnagarImAM. te vakhate dhArAnagarImAM rAjAbhoja rAja kare ane temanA pAMcaso paMDitomAM zreSTha sthAna paMDita dhanapAla bhogave. nagaramAM pesatAM ja zobhanamunine dhanapAla sAmA maLyA. ugra ane kaThora sAdhanAne lIdhe temaja ghaNAM varSe maLyA hovAthI badalAI gayelI paristhitivALA zobhanamunine paMDate oLakhyA vagara ja kaTAkSa karatAM bolAvyA. 'gardabhadaMta ! bhadaMta ! namaste' (gadheDAnA dAMta jevA dAMtavALA he muni ! tamane namaskAra) halakA chatAM camakavALAM ne kaTAkSamaya zabdono javAba pAMDityapUrNa sabhyatAthI ApatA muni bolyA- 'markaTakAsya ! vayasya ! sukhaM te ?' (vAMdarAnA mukha jevA mukhavAlA he mitra ! tane sukha che ne ?) uttara sAMbhaLI dhanapAla vicAramAM paDI gayo ke ANe mane sacoTa padharAvyuM. chatAM majAnI vAta to e che ke teNe potAnuM gaurava jALavyuM, meM gadheDAnI vAta kara ne teNe mitranuM saMbodhana karyuM, mahAnatA ane pAMDitya baMnenA jANe svAmI jaNAya che. pachI pAchuM pUchyuM-'kasya gRhe vasatistava sAdho !' (he muni ! konA ghare tamAro vAsa che) muni bolyA'yasya rucistagRhe vasiSya' (jenA bhAva hoya, tenA ghare rahIzuM) AvA prakAMDa paMDita jANI dhanapAla zobhanamunine Agraha karI potAnA ghera lai gayA, yogya sthAnamAM utAro Apyo. bhojana avasare gocarI mATe bolAvI tAjA banAvelA lADavA vahorAvavA lAgyo. A lADavAmAM dhanapAlanA koi vairIe dhanapAlane mArI nAkhavAM ati ugra viSa naMkhAvyuM hatuM. te modaka levAnI zobhanamunie nA pADI tethI Azcarya ane nirAzA pAmelA dhanapAle pUchyuM - 'kema A lADavAmAM zuM viSa che ?' temaNe kahyuM-'hA kharekhara ja AmAM viSa nAMkheluM che.' dhanapAla mUDhanI jema muninI sAme joto vicAramAM paDI gayo. 'zuM AmAM viSa hoi zake ?' paNa parIkSaNa karatAM zIghraprANaghAtI viSa jaNAyuM. je koI dhanapAlanA IrSyALu vairIe bhojanamAM naMkhAvyuM hatuM. prANadAtA muni para tene apAra bhakti ane prIti upajyAM. teNe pUchyuM - 'bhagavan ! Ape zI rIte jANyuM ke A miSTAnna viSamizrita che ?' muni zrI zobhana bolyA-'zAstramAM jaNAvAyuM che ke-viSayukta AhArane joI cako25kSI AMkho pheravI le che, haMsa kuMjana ka2vA lAge che. menA vamana ane popaTa Akroza kare che. vAnara viSTA kare che. koyala to mRtyu paNa pAmI jAya che. kauMcapakSI matta thAya che. noLIyo Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 harSita ane kAgaDo prasanna thAya che. ItyAdi bAhya cihno ane keTalAka AMtarika cihnothI viSa jaNAI zake che. A teM pALelAM cakore lADavA jotAM ja AMkho pheravI lIdhI hatI." pachI dhanapAla jAmeluM dahIM laI vahorAvA lAgyo. zobhanamunie levAnI nA pADI. dhanapAle pUchayuM, "AmAM jaMtu paDyAM che?" zobhana munie kahyuM-"traNa divasa uparAMtanuM dahIM hovAthI temAM jaMtu hoya mATe A dahIM amane khape nahIM." ane dhanapAle te dahIMmAM alatAnA TIpAM nAkhatAM thoDIvAramAM jhINAM jIvo hAlatAM cAlatAM dekhAvA lAgyAM. jainamunionA atisUkSma jJAna-AcAra ane vyavahArathI te atiprabhAvita thayo. munizrI yogya AhAra vahorI utAre AvyA. dhanapAla kahevA lAgyo Apa to mArA mahAupakArI jIvanadAtA cho ja. paNa Apane jotAM mane mAro bhAI yAda Ave che. munie kahyuM - "huM tamAro bhAI ja chuM. bhAIne oLakhI dhanapAla ghaNA harSita thayA, Agraha karI bhAI munine rokyA. dharmano rAga thavAthI temaNe dharmano abhyAsa karyo ane zrAvakano dharma paNa svIkAryo. zobhanamuni vihAra karI gayA. ekavAra bhojarAjA pAMcaso paMDita ane temanA nAyaka mahApaMDita dhanapAla sAthe upavanamAM krIDA karavA cAlyA. sahu ghora jaMgalamAM jaI caDyA. rAjAe kheMcIne eka mRgalA para bANa mAryuM. vanya prANIoe nAsa bhAga karI mUkI. A joI rAjAe eka paMDitane pUchyuM ke - "zA mATe A haraNIyAM AkAza tarapha uchaLe che. ane A bhUMDa zA mATe pRthvI khodatAM hoya tema cAlyA jAya che? paMDite uttara vALyo ke-"tamArA acUka zastrothI camakI gayelA hariNo jANe caMdramAnA hariNane zaraNe javA uchaLe che ane A varAhoM (bhUMDo) AdivarAha (dazAvatAramAnA eka varAhAvatAra)nI sahAya levA pRthvInI nIce bhUmi khodatA hoya tema jaNAya che." pachI rAjAe dhanapAlane pUchayuM-"tame kaho." dhanapAla bolyA- "rAjana ! A Dukkaro jamIna khodatAM ema jaNAve che ke azaraNa ane nirdoSa jIvane satAvavA e to kunIti kahevAya, jyAM baLavAna nibaLone haNe tyAM vyavasthA kyAM rahI? hA, hA. Ato arajaktAvALuM jagata thaI gayuM. AvuM parAkrama (pRthvI pagathI khodatA) rasAtaLamAM jAva ane rAjA A mRga zuM kahe che jANo cho ? te kahe che ke Dagale ne pagale atibaliSTa raNarasika yoddhAo maLe tema che. tyAM tamAro hiMsAno rasa nathI pUrAto ke kRpApAtra evA nirdoSa amArA para tame ghAtakI thAva cho? rAjAnA A niMdavA yogya parAkramane dhikkAra thAva.' A satya vAta sAMbhaLI rAjAne mAThuM lAgyuM. paNa kAMI bolyA nahIM. dhanapAle pAchuM kahyuM-"rAjan ! pakaDAyelA zatrunA ghAta vakhate jo te ghAsa moDhAmAM laI le to nItivAnuM mANaso prANAMta zikSAnI taiyArImAM paNa tene choDI de che. to pachI sadAya ghAsa khAnAra pazune to marAya ja kema ? mahAkavinI A karUNAmaya ukti sAMbhaLI rAjAmAM dayAnI lAgaNI utpanna thaI. tene lAgyuM ke AvA nirdoSa ane mUMgA prANIone haNavAmAM kharekhara kAMI parAkrama nathI. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 AgaLa cAlatA sahu rAjasarovarane kAMThe AvI ubhA. rAjAe A sarovara moTI hoMze ane ghaNAM kharce taiyAra karAvyuM hatuM. rAjAe kavione kahyuM-"A sarovaranuM varNana karo." eka kavi tarata ja bolyA "haMsonA suMdara yugalothI, sugaMdhI kamaLothI vikasita, AkAzIraMganA AkarSaka taraMgothI, UMDe sudhI pahoMcelA gaMbhIra pANIthI, bagalAnA samUhavaDe pakaDAtA mAchalAthI, kAMThe ugelA hArabaddha vRkSonI zItaLa chAyAmAM strIoe AraMbhelA karNapriya gItothI tathA capaLa cakravAkonI krIDAthI A sarovara apUrva zobhAne pAmyuM che.' A sAMbhaLI pramoda pAmelA rAjAe vadhu sArA varNananI apekSAe kavidhanapAlane kahyuM'tame paNa varNana karo." paramAtmA jinendradevanA dharmane pAmelA kavi bolyA ! A to taLAva bahAne mahA dAnazALA, jANo rasoI rUpe matsyo rasALA, bhikSu juo ! sarasa sArasa cakravAko, thAze supuNya tamane zuM ? tame ja jANo. A sAMbhaLatA ja rAjAnI AMkho lAla thaI AvI, paNa kAMI bolyA vinA sahune laI teo pAchA pharyA. mArgamAM yajJastaMbhe bAMdhelAM keTalAMka ArtanAda karatAM pazu joI rAjAe kavine pUchyuM-"A pazuo zuM kahe che?' eka kavie kahyuM ke- "he rAjanuM! A pazuo pazujIvanathI trAsI gayAM che. kahe che yajJanI bali arthe tame amane zIdhra haNo. kAraNa ke ghAsa khAI khAIne have to amArI jaThara paNa baLavA lAgI che. jyAre jUo tyAre peTa khAlI ne khAlI. mANaso amane pazu gaNe che ane amArI sAthe hIna vyavahAra rAkhe che. ame patnI-putrI Adino bheda paNa jANatA nathI. bhUkha-tarasanI vyathA kone kahIye ? tethI he rAjanuM ! ame tamane prArthanA karIye chIe ke amane jaldI devalokamAM pahoMcADo." pachI rAjAe kavidhanapAlane kahyuM- tame kaho, A pazuo zuM bole che?' uttara ApatAM temaNe kahyuM-"rAjA ! A pazuo ema kahe che ke-"e bhalA rAjA! ame svarganA phaLa ke tyAMnA upabhoganA tarasyAM nathI. ame koI prArthanA paNa tamane karI nathI. ame to tRNabhakSaNathI saMpUrNa saMtuSTa chIye. amArI sAthe svarga mATeno A vyavahAra yukta nathI. tamArAthI haNAyelA pazuo kharekhara jo svargamAM ja jatAM hoya to o rAjA! mAtA-pitA-putrabAMdhavano yajJa karI temane kema svarge pahoMcADatAM nathI? A sAMbhaLI bhISaNabhUkuTivALA rAjAe pUchyuM- "kavi tame A zuM kahI rahyA cho?" teNe uttara Apyo "hA, mahArAja, huM vAstavika vAta kahI rahyo chuM. yajJano staMbha Ubho karI, nirdoSa pazuone haNI, lohIno kAdava karI jo svarga javAya to narake kyA kAma karIne javAze? Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chevo mata che upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 mahArAjA ! A to mAMsalolupa mANasoe Ubho karelo majAno bhrama che, Apa paNa yajJanA suMdara nAme bharamAyA cho. ghora hiMsA, ne e dharma? kevI chalanA? kevuM kapaTa? jayAM hiMsA tyAM dharmanI kalpanA paNa na thaI zake. zAstramAM yajJanuM svarUpa batAvatAM kahyuM che ke - "satyarUpI yajJastaMbha, parUpI agni, karmarUpI samidha (baLataNa) ane ahiMsArUpI AhUtivALo daivIyajJa che ane te ja satparuSono mata che. zrI dhanapAla kavinA dharmamaya nItivacano ane tenI pAMDitya yukta pragalya pratibhAthI rAjA cakita thaI bolyA- kavi ! tame sAva sAcuM kaho cho. tamArA para mane ghaNo krodha Avelo paNa tamArI saccAithI huM prasanna chuM. je joie te kaho huM avazya ApIza." dhanapAle kahyuM-"mahArAja! jo Apa prasanna ho to tame mArA baMne netro lIdhAM che te pAchAM Apo." rAjA bolyA- "are ! meM kazuM ja lIdhuM nathI. AMkho paNa tamArI pAse che, chatAM Ama bolo cho?' kavie kahyuM- zikAra ane sarovaranA varNana vakhate Ape mane karaDI najare joyo ane evo vicAra karyo hato ke AnI AMkho kaDhAvavI. eTale tame mArI AMkho to laI ja lIdhI che." A sAMbhaLI rAjA sAzcarya bolyA"kavirAja ! A hRdayanI vAta tame zI rIte jANI ! zuM tame sarvajJa cho ?" dhanapAla bolyAmahArAjA ! meM sarvazadevano (tIrthaMkaraprabhuno) dharma svIkAryo tethI huM sarvajJa putra thayo chuM.' Azcarya pAmI rAjAe kahyuM- "sarvajJaputrane chAje tevI tamArI pratibhA che." ane dhanapAlane temaNe eka kroDa suvarNamudrAnuM dAna ApyuM. mahAkavi dhanapAle dharmanI pratIti mATe rAjAbhojane hetu-udAhaNapUrvaka ghaNI ukti batAvI che. je prabaMdha ciMtAmaNI graMthamAM upalabdha che. ekavAra rAjA bhoje dhanapAlane gumasuma joI pUchayuM-"mahAkavi hamaNAM kAMI khovAyelA hoya tema UMDA vicAramAM jaNAo cho. zuM kAraNa che?" dhanapAle kahyuM- "mahArAjA ! hAlamAM huM zrI yugAdinAthanA caritranI racanA karuM chuM. tethI mAruM citta temAM vyasta rahe che. bIjuM kazuM kAraNa nathI." rAjA bolyA-"ema ! tyAre to e racanA ghaNI sarasa haze ? pUrNa thAya eTale amane saMbhaLAvajo' ane caritra pUrNa thaye ati AnaMda mANatA mANatA mahAkavi graMtha laI rAjasabhAmAM AvyA. moTI sabhA sAMbhaLavA ekaThI thaI. alaMkAra-ukti-yukti-prAsa-upamA Adino emAM evo addabhUta rasa hato ke DhoLAya na jAya te mATe graMthanI nIce moTo sonAno thALa mUkavAmAM Avato. sAMbhaLatAM sahu AzcaryamAM lIna thaI jatA. rAjA to evA rasataraboLa thayA ke rAjakAja karatAM vadhAre rasa temane zrI RSabhadevanA caritrazravaNamAM paDato, sAhitya-kAvyanA alaMkAramaya rasano emanA para evo prabhAva paDyo ke Akho divasa temane enA ja vicAra ane rAtre enA ja svapnA AvatAM. graMthanuM vAcana pUruM thaye, kavidhanapAlane kAMIka pAritoSika ApavAnA samaye rAjAe kahyuM- "kavirAja emAM to koI zaMkA nathI ke tame eka ati adbhuta sarjana karyuM che.' jo tame mArI vAta mAno to tame kaho te ApuM. dhanapAle pUchayuM-"zI vAta che mahArAjAnI?" rAjA bolyA-"A tamArA abhuta graMthamAM jyAM vinItAnagarInuM varNana rakavAmAM AvyuM che, tyAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 ujjayinInagarInuM nAma Apo. jyAM RSabhadevanuM nAma che tyAM bhagavAna zaMkara (mahAkAla)nuM nAma mUko ane jyAM bhAratanuM nAma che tyAM mAruM nAma goThavo. tema-karavAthI atiparizrame racelo A graMtha sonAmAM sugaMdhanA jema saMsAramAM prasiddhi pAmaze" A sAMbhaLI Azcarya pAmelA kavi bolyA-bhoLA mahArAjA ! kyAM vinItA ne kyAM avaMtI? kyAM cakrartA bharata ne kyAM rAjAbhoja? kyAM vItarAgI AdIzvara ne kyAM zivajI? are ! kyAM meru ne kyAM sarasava ? kSamA karajo mahArAja ! A mArAthI kadI nahIM banI zake. Apane Avo vicAra ja kema Avyo? A sAMbhaLI kruddha thayelA rAjAe kahyuM-"mArI samakSa AvuM bolatAM tArI jIbha khaMDita kema na thaI?' tyAre dhanapAla anya uktimAM bolyA- he nArAca ! (trAjavAnI dAMDI) be moDhA chatAM tArI kevI nirakSaratA? he loha (lobha) mati! tane zuM kahuM? caNoDhI sAthe (sarakhAmaNI)mAM sonuM tolatAM tuM pAtALa kema na gayo ?" A sAMbhaLatAM ja rAjAnA gussAe mAjA mUkI. teNe dhanapAla pAse paDelA graMthane upADI saLagatA dhUpakuMDamAM nAkhI dIdho ane kSaNavAramAM to tenI rAkha thaI gaI. Avo adUbhUta-lAlitya-pAMDitya ane rasa-sabhara atiparizrame taiyAra karelo graMtha kSaNavAramAM vinAza pAmatAM nirAza, hataprabha ane sarvasva lUMTAI gayA pachI khinna thayA hoya tevA dhanapAlakavi lathaDatA page ghare AvyA. gAdIpara besatA ja jANe phasaDAI paDyA. akALe ativRddha thayA jevA pitAne joI temanI putrI tilakamaMjarIe pUchayuM- "pitAjI ! ATalI badhI glAninuM zuM kAraNa ?' pahelAM to dhanapAla kAMI bolya nahIM, paNa putrInA ati Agrahe vItaka kahI. sAMbhaLatAM ja tilakamaMjarI hasI paDI. kavine Azcarya thayuM. te bolI-pitAjI AvaDI vAtamAM tame ATalA badhA udAsa ?" kavie kahyuM-dIkarI tuM zuM jANe ke e kevaDI vAta hatI? DUbeluM vahANa kadAca maLI jAya, paNa evI adbhuta racanA have kyAMthI thAya? tilakamaMjarIe kahyuM- "bApu! kheda choDo huM lakhAvuM, tema lakhavA mAMDo." "beTA, parihAsa na kara." nahIM, huM sAcuM kahuM chuM. huM tamArA oraDAmAM jyAre kacaro kADhavA AvatI tyAre rojerojanI racanA dhyAnathI vAMcI jatI. e evI adbhuta ne sarasa hatI ke Akho divasa huM gaNagaNyA karatI. te mane hajI paNa AkhI kaDibaddha yAda che, huM boluM, tame lakho." ane te koI viduSInI chaTAthI bolavA lAgI. AbhA banelA dhanapAla sAMbhaLI rahyA. "vAha re mArI dIkarI, Azcarya, mahAAzcarya, jabarI dhAraNA, prabaLa prajJA !' Ama tilakamaMjarIe Akhoya graMtha lakhAvI dIdho. dhanapAlanA AnaMda ane gauravano pAra na rahyo. putrInI prajJAne ghaNI prazaMsI tene vAraMvAra dhanyavAda ApyA ane e yugAdinAthanI gauravagAthA gAtA te graMthanuM nAma "tilakamaMjarI' rAkhyuM. jayAM rAjA chaMcheDAyo hoya tyAM rahevuM e Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 sarponA dara pAse rahevA karatAM paNa vadhAre bhayaMkara hoya che. mATe kavi dhanapAla parivAra sAthe mAlavadeza choDI anyatra rahevA cAlyA gayA. 86 eka vAra mahArAjA bhojanI sabhAmAM koI paradezI paMDita Avyo. teNe rAjanA badhA paMDitone prabaLa parAjaya Apyo. rAjAne AthI ghaNo kheda thayo. teNe dhanapAlane bolAvI lAvavA mANaso doDAvyA. khabara maLI ke dhanapAla to mALavA choDI gayA che. chevaTe dhanapAlane zodhI kADhI rAjA pote temane manAvI sanmAnapUrvaka potAnA nagaramAM lAvyA. svayaM utAvaLA svabhAvanI niMdA ane kavirAjanI dharmazraddhA ane gaMbhIratAnI prazaMsA karI. dhanapAlanuM Agamana jANI te paradezI paMDita rAtorAta palAyana thai gayo. dhanapAlano yaza vistaryo. jinadharmano jayajayakAra thayo. dharmArAdhanA karatAM prAMte dhanapAla svargagAmI thayA. dravyathI mithyAtvIno paricaya chatAM bhAvathI to sadA pApasaMgatinA nivAraNamAM spRhAvALA jinadharma upAsaka kavivara zrIdhanapAla samastadoSa rahita-samyaktvanA dhAraka hatA. 24 pahelA prabhAvaka zrI jinezvaradeva kathita vartamAna Agamane-tenA artha ane marmane je jANe, zrI caturvidhasaMghane zubhamArge pravRtta kare te guNanidhAna pravacanaprabhAvaka kahevAya. zrI jinazAsanamAM ATha prabhAvaka kahyA che. temAM pahelA pravacanaprabhAvaka kahevAya. te mahAbhAga zrI jinadharmanI mahAprabhAvanA kare, arthAt temanI vilakSaNa zaktithI jIvo zrI jinazAsananA prabhAvamAM Ave. A saMdarbhamAM zrI vajrasvAmIno prabaMdha A pramANe che - zrI vajasvAmInI kathA tuMbIvana nAmaka gAmamAM Arya dhanagiri nAmanA brAhmaNa vasatA hatA. temane sunaMdA nAmanI suMdara ne guNIyala patnI hatI. siMhagiri nAmanA jainAcAryano dhaniMgirane samAgama thatAM temane saMsAranI yathArthatA ane asAratAno bodha thayo. temane eTalo prabaLa vairAgya thayo ke temaNe sagarbhA sunaMdAne choDI zrI siMhagiri pAse dIkSA lIdhI. samaye sunaMdAe putrane janma Apyo. rUpa-rUpanA aMbAra jevo e bALaka sahune parANe vahAlo lAge. Asa-pAsanI keTalIka sannArIo to avazya tene ramADavA ke hIMcoLavA AvatI. ekavAra keTalIka bAio tenAM ghoDIyA pAse beThI vAte vaLagI. vAtamAM ne vAtamAM teo putrajanmanA utsavanI kathanI karavA lAgyAM. thoDAMka ja mahinAnuM bALaka kAna saravA karI jijJAsAthI temanI vAta sAMbhaLyA kare. temAM eka bAI bolI-'sAva sAcI vAtaH dhanigira to ghaNAM hoMzIlA. jo Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 temaNe dIkSA na lIdhI hota, to temaNe putrajanmotsava evo mAMDyo hota ke ApaNI AkhI zerI jhaLahaLAM thatI hota' bIjI bAI bolI-"Avo sarasa dIkaro hoya, pachI kAMI e maNA na rAkhe. paNa e to kevA vairAgI.... dikarAnA janma sudhI paNa na rokAyA ne dharAra dIkSA lIdhI ja." A sAMbhaLatAM ja sunaMdAnA bALakanI smRti sateja thaI. "dIkarAnA janma sudhI paNa na rokANA ne dIkSI lIdhI ja." A zabdo jANe haiyAmAM kotarAI gayA. jANe ghaNA paricita zabdo kyAMka pahelA sAMbhaLelA? Ama uhApoha karatAM vismRtinA paDala bhedAyAM ane gatabhava smRtimAM upasI Avyo. jAti-smaraNajJAna thayuM. gayA bhavanI ArAdhanA tAjI thaI AvI. samajAI gayuM ke mArA pitAe dIkSA lIdhI che. mAtAne huM eka ja saMtAna chuM. mA pAse aDhaLaka vaibhava che, mArA para atyaMta vahAla ane mamatA che. paNa mANasano bhava to AtmAnuM kAma karI levA mATe che. AvA sArA saMyoga jIvane vAre vAre maLatA nathI. paNa mA pAsethI kema chUTAya ?" ane sAva nAnakaDA e zizune parabhavanA jJAna-samajaNanA jore rasto maLI Avyo, teNe e amalamAM mUkyo paNa kharo. bALaka pAse zuM rasto hoya? ne jore zuM hoya? teNe raDavA mAMDyuM. barAbara sunaMdAne kAmano ke ArAmano avasara hoya tyAre tenuM bALaka dhIre dhIre raDavAnuM zaru kare ane thoDIvAre to tenuM rudana eTaluM vadhI jAya ke sunaMdA trAsI jAya. te jema jema tene chAno rAkhavA mathe tema tema teno avAja vadhAre bulaMdatA pakaDe. sunaMdAe ghaNA upAyo karyA, ghaNA upacAro karyA. are ! bALakane koInI najara lAgI hoya ke kAMI vaLagyuM hoya, ema mAnI tajajJo pAse teno upacAra karAvyo paNa kAMI vaLyuM nahIM. Akho divasa kAma karI, putranI ghaNI ciMtA karI thAkelI sunaMdAne praharAtri vitye mAMDa UMgha Ave. teNe ekAda ghaDInI najIvI UMgha mANI hoya tyAM dhIre rahIne tenuM bALaka raDavAnI zarUAta kare. te jAgIne putrane chAno rAkhavAnA ghaNA prayatno kare paNa badhA vyartha jAya. aDadhI rAte raDatA bALakano kSaNekSaNe ghero banato ghAMTo mAtra tenI mAtAne mATe ja nahIM paNa AsapAsa rahenArA mATe paNa asahya thaI paDyo. irAdApUrvakanI A goThavaNa, samajaNapUrvaka e bALake amalamAM mUkI hatI. mA pAsethI chUTyA vinA kalyANa nahotuM ane ekalavAyI mAtAne mamatA mATe eka ja mAtra putra hato. mA herAna thAya to ja mamatAnA vegamAM avarodho ubhA thAya. ane e mATe bALake potAnI vyavasthita yojanA kAryAnvita karI hatI. have pADozI paNa kahetA-'sunaMdA tArA dIkarAthI to bhaI kaMTALyA. sunaMdA kahetI-"huM paNa trAsI gaI chuM. paNa karuM zuM?' evAmAM eka divasa AryasiMhagirijI mahArAja potAnA ziSyapraziSya dhanagirijI mahArAja Adi sAthe te gAmamAM padhAryA. zrI dhanagirijI mahArAja potAnA gurujIne pUchI gaucarI jatA hatA. tyAre gurujI zrI siMhagirijI AcAryadeve kahyuM-"Aje bhikSAmAM sacitta ke acitta je kAMI maLe te laI lejo" "jevI AjJA kahI zrI dhanagirijI mahArAja pharatA pharatA sunaMdAne ghera AvI caDhyAM." dharmalAbhano paricita avAja sAMbhaLatAM sunaMdAe potAnA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 pUrvapati dhanagirine oLakhyA ne AvakAra Apyo. dharmalAbha sAMbhaLI jAgelA bALake vyavasthita raDavAnuM zaru karI dIdhuM. dIkarAthI dharAI gayelI sunaMdA bolI-"mahArAjajI ! Apa to majAthI AtmakalyANa sAdho cho paNa mArA to duHkhano pAra nathI. ATalI sagavaDamAM mane A tamArA dIkarAe duHkhI duHkhI karI mUkI che. mATe kRpA karIne ene ja tame lai padhAro. dhanagirie jhoLI pasAratAM kahyuM-"sunaMdA pachI pAchaLathI vAMdho letI nahIM." sunaMdAe kahyuM-"nA re, mAre koI bhAve Avo dIkaro na joie, tamatamAre lai padhAro. huM to chUTI upAdhimAMthI.ema kahI teNe bALaka zrI dhanagirijInI jhoLImAM mUkI dIdhuM ane e ja kSaNe te maraka-maraka malakAI uThya, sunaMdA paNa cakita thaI jotI rahI. dhanagiri dharmalAbha kahI upAzraye AvyA. guru mahArAje A 'vaja' jevuM vajanadAra zuM lAvyA?' ema kahI temanI jhoLI laI upADI to aMdara majAnuM malakatuM bALaka ! tyArathI te bALakanuM "vajakumAra' nAma paDI gayuM. dharmiSTha agraNI zrAvakane soMpI bhalAmaNa karavAmAM AvI ke AnA bhAva vadhe ane sArA saMskAra pAme tevA saMyoga Apazo." zrAvake zrAvikAne soMpyo ane zrAvikA to eTalI badhI dharmiSTha hatI ke navarI paDe ke tarata sAdhvIjInA upAzraye ja pahoMce. tyAM ja teNe ghoDIyuM paNa rAkhyuM. vajakumArane eka kSaNavAra paNa cheTo rAkhe nahIM. vaja evo suMdara ke parANe vahAla karavAnuM mana thAya. koI divasa jarAya raDavAnuM to nAmeya nahIM. jyAre jUo tyAre AnaMdamAM malakAto. zrAvikA zAMtithI sAmAyikAdi kriyA kare ane dharmano abhyAsa kare, vaja zAMtithI ghoDiyAmAM paDyo paDyo badhuM sAMbhaLe, jarAye pajavavAnI to vAteya nahIM ema karatAM vaja traNa varSano thayo. pUrvanA jJAna baLe traNa varSanuM e bALaka koI vAra to evI vAto karatuM ke sAMbhaLanArane acaMbo thAya. enI chaTA, jJAna bharI vAto, nAnakaDI uMmara chatAM ghaNI moTI samajaNa, prasannamudrA, jyAre juo tyAre tAjA khIlelA kamaLa jevI praphUllatA A badhI vilakSaNatAe vajakumArane carcAno viSaya banAvI dIdho. "A sunaMdAno rotala chokaro ??, na hoya, kevo sohAmaNo, suMdara ane samajaNo." A vAta sunaMdA pAse AvI. teNe paNa khAtrI karI lIdhI ke e mAro ja putra. meM abhAgaNIe Avo majAno-are hajAramAMya na jaDe evo dIkaro meM ApI dIdho. Apyo to zuM thayuM? hamaNAM pAcho laI AvuM. e to AvI upAzraye, mAMgaNI karI, "mAro putra mane ApI do.' dhanagirijIe kahyuM - "meM tane te vakhate sApha sApha kahyuM hatuM ke sunaMdA pAchaLathI vAMdho letI nahIM, tyAre te ja kahyuM hatuM, nA re mAre koI bhAve Avo dikaro na joIe. yAda che ne?' sunaMdA bolI"mahArAja, mane e ja khabara paDatI nathI ke Avo dIkaro meM tamane ApI ja kema dIdho? mAre mArA putra vagara nahIM cAle, mane mAro lAla apAvo," zrI siMhagirijI ane dhanagirijIe sunaMdAne ghaNI samajAvI paNa te na mAnI. chevaTe sunaMdA rAjadarabAre pahoMcI. teNe pukAra karatAM kahyuM- "mArAM patie to dIkSA lIdhI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 che, paNa mAro ekano eka dIkaro paNa temanI pAse che, te mane apAvo. mAre konA mATe jIvana jIvavuM? rAjAe badhI vAta sAMbhaLI kahyuM-bahena ! ghare AvelA eka saMtane tuM tArI jAte eka vastu ApI de pachI tenA para tAro adhikAra raheto nathI." sunaMdAe kahyuM - "e vastu nathI mahArAjA ! mAro ekano eka dIkaro che, mArA jIvanano AdhAra. kupAvatAra game tema karI mArUM bALaka mane apAvo. e bALa vagara huM rahI ja na zakuM.' asamaMjasamAM paDI gayelA rAjAe chevaTe rasto kADhI nyAya Apyo ke eka tarapha mA ne bIjI tarapha tenA pitA bese, bALaka mArI pAse haze tene huM kahIza ke A tArI mA ne A tArA pitA che. tAre jyAM javuM hoya tyAM jA. ane bALaka jenI pAse jaze tenuM thaze. bolo mAnya che?" te bolI hA, mahArAjA ! mAnya che. ane sunaMdA potAnA kAme lAgI gaI. bIjA divase savAramAM ja rAjamahelamAM ThaTha jAmI. samaya pUrve ja sunaMdA rAjamahAlayanA nyAyAlayamAM AvI gaI hatI. sArI jagyA joI potAnI AgaLa ja ramakaDAM, mIThAI ane sArA kapaDAo goThavI te beThI. eNe ghaNAM parizrame A badhuM pasaMda karyuM hatuM ane moM mAgyA dAma paNa ApyA hatA. rAjA ane rAjayAdhikArIo paNa AvyA. sabhA bharAI gaI hatI. jinazAsananA jayakArapUrvaka Aryadhanagiri AvI UbhA. AkhI sabhA UbhI thaI gaI, tyAgIone sahue AvakAryA. munizrI beThA pachI rAjA ane sabhyo paNa beThA. vajakumAra rAjA pAse Ubho hato. suMdara, svastha ane sthira sahue joyuM ke mevA, mIThAi, kapaDAM ane cunaMdA ramakaDAM laI sunaMdA dIkarAne harakhe nirakhatI beThI che. tyAre tenI sAme ja zAMta prasanna ne svastha zrI dhanagirijI beThA che, paNa temanI pAse bALaka rIjhe tevuM kazuM ja nahotuM. sabhAnI kAryavAhI prAraMbhAI; dhIra ane gaMbhIra sAde rAjA potAnI pAse ubhela bALakane kahevA lAgyA. 'bhAI vajakumAra ! jo pelI bAju tArA mATe ghaNuM managamatuM laine beThelI tArI mA che, mamatAnI mUrti che. tArA upara tene apAra vahAla che. jo, enI AMkhomAM paNa vAtsalyano sAgara laherAya che. tArA mATe badhuM ja karI chUTavAnI jANe tene tAlAvelI che. tenI barAbara sAme vItarAgano veza paherI beThelA tArA pitA che. teo tyAganI pratimUrti ane dharmano avatAra che, bhAI, tuM pote ja samaju che tane mAre zuM kahevAnuM hoya ? huM paNa dharmasaMkaTamAM mUkAyo chuM ane mArA mATe paNa vicitra saMyoga UbhA thayA che. mATe mAre tane eTaluM ja kahevAnuM che ke A baMne vatsala mAtA ane dayALu pitAmAMthI tane je game tenI pAse tuM jA. jenI pAse jaze, tAre tenI pAse tenA thaIne rahevAnuM che." vayanA pramANamAM khUba ja ThAvakAIthI vajakumAra A badhuM sAMbhaLI-nihALI rahyo hato. paLavAra mAtAne joto hato, bIjI palakamAM pitAne nirakhato. eka tarapha mamatA-vAtsalyanI khANa hatI to bIjI tarapha apAra dayAno sAgara hato. vaja joto jAya ne dhIre dhIre AgaLa vadhato jAya. snehadhelI mA umaLakAbhera tene potAnA tarapha bolAve ne jAta-bhAtanI vastuo dekhADatI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 jAya, koIvAra to gelamAM ne gelamAM rAjasabhAnuM astitva paNa bhUlI jAya ane beThelI-chatAM aDadhI ubhI thai jAya. tyAre dhanagiri pAse evI capaLatA nahotI ane bALakane AkarSe tema koI vastuye nahotI. sunaMdA ane dhanagirinA madhyamAM cAlyA AvatA vajane dhanagirie potAnuM rajoharaNa (ogho) UMcu karIne batAvyuM ne gaMbhIra bALaka AnaMdita thai temanI pAse doDI Avyo, rajoharaNa laI bALaka nAcavA lAgyo ane temanI pAse besI prasannavadane sahune nihALavA lAgyo. chevaTe rAjAe paNa nyAya eja Apyo ke- bALaka mahArajajInI pAse ja rahevA mAMge che." zANI sunaMdA paNa vAstavikatAne samajI. teNe vajakumArane umaMge dIkSA apAvI ane atiutsAhapUrvaka pote paNa dIkSA lIdhI. ATha varSa jevI nAnI vayamAM paNa vajakumAramunino jJAnavaibhava Azcarya upajAve tevo hato. teo jevA jJAnI hatA tevA ja tapasvI, saMtoSI ane saMyamamAM sAvadhAna hatA. temanI sAvadhAnInI parIkSA mATe temanA pUrvabhavanA mitradeve mAyA ubhI karI. ekavAra zrIsihagirijI mahArAja potAnA samudAya sAthe vihAra karI jaI rahyA hatA, tyAM acAnaka vAdaLAM caDhI AvyA ne varasAda varasavA lAgyo. eka moTA gheghUra vRkSanI nIce sahu AvI ubhA. najIkamAM ja koI moTA sArthavAhano paDAva, taMbu-rAvaTI dekhAtAM hatAM. AhArano samaya thavA chatAM hajI jharamara varSA varasatI hatI. munizreSTho svAdhyAya-dhyAnamAM lAgI gayA hatA. tyAM eka sArthavAhe vaMdana karI atinamra prArthanA karI ke "mAro paDAva ahIM pAse ja che. AhArano avasara thayo che, varSA paNa thaMbhI gaI che, dayALa! kRpA karI pagalAM karo." AcArya mahArAje bALamuni vajane javA kahyuM. vajamuni sArtheza sAthe tenI chAvaNImAM vahoravA gayA. teNe paNa atibhAvapUrvaka ghevaranA thALa maMgAvyA ne vahoravA Agraha karyo. sadA sajAga ane sAvadhAna vajamunine te sArthapatimAM kAMIka vilakSaNatA dekhAI. dhyAnathI jotAM temane jaNAyuM ke A loko mANasa nahIM paNa devatA jaNAya che. are ! AmanI AMkhonI pAMpaNa paNa hAlatI nathI. nakkI devatA ja. devonI bhikSA to levAya nahIM ! teo pAchA pharavA lAgyA. devane khabara paDI gaI ke vajamunimAM abhUta sAvadhAnI che. jotAM ja moMmAMthI lALa paDe evAM maghamaghatAM ghevara para temaNe dRSTi paNa TheravI nahIM. dhanya sAdhu ! dhanya sAdhutA ! deve prakaTa thai pUrvabhavanI mitratAnI vAta kahI temanI ghaNI prazaMsA karI ane ane vaikriya rUpa vikarvI zakAya tevI vidyA Agraha karIne ApI. thoDA samaya pachI e deve evI ne evI IndrajALa pAchI ubhI karI ane vajamunine koLApAkanI mIThAI vahorAvavA lAgyo. paNa atiupayogavaMta vajamuni mAmalo jANI gayA ne pAchA pharavA lAgyA. tyAM deva pratyakSa thaI temanA caraNomAM paDyo. temanI sAdhutAnuM khUba khUba kIrtana karavA lAgyo. temane tapobalathI kSIrAzrava Adi aneka labdhio prApta thaI hatI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 temanAmAM Azcarya upajAve tevI jJAnanI garimA hatI. ekavAra sarva sAdhu mahArAja bahAra gayA hatA. vajamunie vacce potAnuM UMcuM Asana goThavI AsapAsa anya sAdhu mahArAjonA Asana goThavyAM. pote sahune vAcanA ApatA hoya tema apUrva chaTAthI asmalita rIte spaSTa uccArapUrvaka sUtrapATha bolavA lAgyA. AvI pahoMcelA guru mahArAje A anokhuM dazya joyuM ne jotAM ja rahI gayA. vajamuninI apratima pratibhA joI teo AnaMdAzcarya anubhavI rahyA. pAtra ane vyaktitva jANI gurumahArAje vajamunine ghaNo abhyAsa karAvyo. teo dazapUrvI ane khUba ja nAnI vayamAM AcArya thayA. teo pratidivasa pAMcaso sAdhu-mahArAjone AgamanI vAcanA ApatA. temanI vANImAM koI ajabanI madhurimA hatI ke sAMbhaLatAM ja jANe haiyAmAM kotarAI jatI-smRtimAM jaDAI jatI. temanuM pravacana sAMbhaLavA paDApaDI thatI. aneka jIvo bodha pAmatAvrato-mahAvrato svIkAratA. zrI vajAcAryanI kIrtisaurabha rajanIgaMdhAnA puSpanI jema dizAomAM prasaravA lAgI. zrAvaka-zrAvikAnA upAzrayomAM zrI vajasUrijInI puNyapratibhA, jJAnagarimA, suMdaratA bharI svasthatA, ajoDa prabhAvakatA ne AgavI lAkSaNikatA Adi guNo sAdhu-sAdhvI paNa gAtA dharAtA nahIM. ekavAra pATalIputranagaranA nivAsI ati dhanADhya dhanAzeThanI ekanI eka rukimaNI vajamunizanI sAdhvIjInA mukhe prazaMsA sAMbhaLI mugdha thaI gaI. teNe nakkI karyuM ke guNanidhAna zrI vajasvAmIne ja paraNavuM. jo A zakya nahIM bane to Ajanma kaumArya pALIza. ema karatA aneka munivRSabhothI parivarelA zrI vajasvAmI pATalIputramAM padhAryA. dhanAzeThe potAnI putrInI sthiti-- paristhiti jANI. teo upAzraye AvI vajasvAmIne maLyA. rukimaNInI pratijJA jaNAvI. rukimaNi paNa lAkhamAM na maLe tevI rUpavatI guNIyala kanyA hatI te jaNAvyuM ane pote eka karoDa suvarNamudrA kanyA sAthe ApavA Atura che te jaNAvyuM. A badhuM zAMtithI sAMbhaLI vajasvAmIe kanyA laI AvavA jaNAvyuM. thoDIvAramAM devalokanI apsarAne paNa jhAMkhI pADe tevI yuvatI rukimaNI AvI vajasvAmI pAse beThI. ziyaLanA svAmI vajasvAmIe kahyuM- "krimaNi! A AtmA icchAnI pUrtithI dharAze nahIM. dharapatano sarasa ne sahelo upAya che icchAono vijaya. icchA jItanAra ja sAco vijetA che. icchAno dAsa e ja sAco gulAma che. ItyAdi upadeza ApavA lAgyA. rukimaNi to tarasyA cAtakanI jema te upadeza pIvA lAgI. jema jema sAMbhaLatI gaI tema tema aMdaranI IcchAo bUjhAtI gaI ne apUrvazAMtino anubhava thato gayo. teNe vajasvAmIno mahAupakara mAnI dIkSAnI yAcanA karI. vajasvAmIe apUrva utsAhathI dIkSA ApI ane rukimaNie apUrva varSollAsathI dIkSA lIdhI. teozrIe Ama aneka jIvone sanmArge caDhAvI kalyANa mArga prazasta karyo. varSo vItavA lAgyAM. dharmano jayajayakAra thaI rahyo. ekavAra temaNe jJAnabaLathI jANyuM ke mahAduSkALa paDaze, tarata ja sAdhusamudAyane sArA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 83 pradezamAM vihAra karAvyo. temAM potAnA paTTadhara vajrasena munine sArA samArohapUrvaka AcArya padavI ApI ane jaNAvyuM ke ahIMnI janatA annanI achatanI mahAvyathA bhogavaze, paraMtu divase eka lAkha rUpiyAnA vyaye eka hAMDI anna raMdhAze. tenA bIjA divase ja anna sulabha thaze ityAdi samaja ane hitazikSA ApI. temaNe vaikriya zaktithI eka cAdara vikurtI. tenA para AkhA saMghane besADI AkAzagAminI vidyAthI teo je pradezamAM anna-pANI sulabha hatAM tyAM AvyA. sahu pota-potAne yogya kAme lAgyAM ane dharmArAdhana karavA lAgyAM. te pradezamAM bauddhono ghaNo prabhAva hato. rAjA ane prajA badhAM ja bauddhadharmamAM mAnanArA hatAM. navA AvelA jainone vItarAgadevanI pUjA mATe teo puSpo ApatAM nahIM. chatAM laviMga jevAM ke moMghA phUlo laIne paNa kAma calAvatA. Ama karatAM mahAparva paryuSaNA padhAryA. have to puSpa vinA kema cAle ? paNa rAjAe jainone puSpa nahIM ApavAnI AjJA karI. akaLAyelA saMghe zrI vajrasUrijIne prArthanA karI ke AvA moTA divasamAM paNa prabhujInI puSpAdi pUjAno amane lAbha nahIM maLe ? saMghanI prArthanAthI zrI vajrasUrijI AkAzagAminI vidyAthI himavaMta parvata para sthita mahAlakSmIdevI pAse AvyA. devIe jotAM ja vismaya upajAve tevAM kamaLo ApyAM. tiryakabhaka deve bIjAM paNa lAkho puSpo ApyAM te badhAM puSpo vaikriyalabdhithI banAvelA vimAnamAM laI teo buddhanagarInA cokamAM AkAzathI utaryA. temanI AvI zakti temaja sarasa sugaMdhI ane raMgaberaMgI puSpo-kamaLo joi prajA to Azcarya pAmI. rAjA paNa hebatAI gayo. rAjA zrI vajasvAmInA saMparkamAM AvI parama jaina banyo. jinazAsananA jayakArano AghoSa paDaghA pADavA lAgyo. jinazAsananI jayapatAkA AkAza sudhI jaI pahoMcI. ema karatAM potAnuM AyuSya alpa jANI temaNe rathAvarta nAmanA parvata para aNasaNa lIdhuM. prAMte svarge saMcaryA. zrI vajrasenasUrijI mahAduSkALamAM vicaratAM sopArAnagare padhAryA. tyAMnA nagarazeThe duSkALathI kaMTALI ApaghAta karavAno vicAra karyo. temaNe ekavAra cha mANasa jamI zake teTalA uttama cokhA eka lAkha rUpiyA kharcIne raMdhAvyAM. duHkha veThavuM ne bIjAnuM duHkha jovuM enA karatA to maravuM sArUM ema nirNaya karI teoe eka lAkha rUpiyAnA cokhAnI hAMDImAM viSa nAkhavAnI taiyArI karI rahyA hatA tyAM 'dharmalAbha' kahetA zrI vajrasenasUrijI padhAryA. bhISaNa duSkALamAM paNa (kalamazAlI) ati moMghA cokhA joi kAraNa pUchatAM zrAvake kahyuM'bhagavan ! A duSkALa have jovAto nathI. lAkha rUpiyAnI A chellI hAMDI caDhAvI che. AmAM viSa nAMkhIne khAvAnI taiyArI karatA hatA tyAM Apa padhAryA. dhanya bhAgya, dhanya ghaDI, prabho ! lAbha Apo.' zrI vajrasenasUrie pUchyuM, 'kharekhara, eka lAkhanI A hAMDalI che ? to have viSa khAvAnI AvazyakatA nathI. amArA gurumahArAje jaNAvyuM che ke lAkha sonaiyAnI eka hAMDalI jeTaluM anAja gaMdhAze, tenA bIjA divase dhAnya sulabha thaze.' ane bIjA divase paradezathI anAjanA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 vahANo AvyA. samaye varSA paNa thaI. sarvatra sAro pAka thayo. te zeThe potAnI patnI temaja iMdra, caMdra, nAgendra, ane nivRtti nAmanA cAra putro sAthe dIkSA lIdhI. AgaLa jatA A cAre munirAjonA nAme audrI, cAMdrI, nAgendrI ane nivRtti nAmanI zramaNa zAkhAo prasiddha thaI. zrI vajasenasUrijI paNa mahAprabhAvaka thayA. zrI vajasvAmInuM AvuM adbhuta caritra sAMbhaLI he bhavyo ! tame paNa zrI jinAgamanA bodha mATe tathA uttama guNonAM upArjana mATe satata prayatna karo. 25 bIjA prabhAvaka dharmopadeza vakhate svayaMnI labdhithI prabaLa yukti hetu udAharaNapUrvaka zrotAne dharmanA raMge raMgI dharmazraddhA upajAve ane dharmabodha sthira karI zake te dharmakathaka nAmanA bIjA prabhAvaka kahevAya. te saMbaMdhamAM zrI sarvajJasUrijInuM dRSTAMta che. zrI sarvajJasUrijInuM dRSTAMta zrIpura nAmanA nagaramAM zrIpati nAmanA dharmiSTha zeTha rahe. temane kamala nAmano eka putra. te badhI kaLAmAM nipuNa paNa dharmathI sadA dUra rahe. jayAM deva-gurunuM nAma Ave tyAM tene UbhA rahevAmAMya aDacaNa. ekavAra zeThe tene zikhAmaNa ApatAM kahyuM- "dIkarA ! boMtera kaLAmAM ApaNe nipuNa chatAM jo dharmakaLA na jANatA hoie to ApaNe ajANa ja kahevAie. sarvakaLAmAM zreSTha to dharmakaLA che." kamale kahyuM- "ApaNe koinuM kharAba na karIye, ApaNe meLaveluM ApaNI rIte vAparIe e dharma ja che ne? svarga ane mokSa badhuM ahIM ja che. keTalIka vAra to dharmanI vAta karanArA potAnA svArthane dharmanA nAme ja sAdhe che. tamane game to tame tamAre dharma karyA karo. ApaNA gaLe to A vAta utaratI nathI." ema kahI bahAra pharavA nIkaLI jAya. bApAnI vAta pUrI sAMbhaLe paNa nahIM. ekavAra zeThe kahyuM- tuM mArI sAthe guru mahArAjanA darzane cAla, sAMbhaLavAthI kAMI coMTI jatuM nathI." ema samajAvI tene laI upAzraye AvyA. guru mahArAje kahyuM- "jo bhAI! huM tane dharmakathA kahuM tuM amArI tarapha dhyAna rAkhI barAbara sAMbhaLaje na samajAya to pUchaje." dharmakathA kahI gurujIe pUchyuM-"tane samajaNa paDI ne?' teNe kahyuM- "jI mahArAja, thoDI paDI ne thoDI na paDI. kemake tame bolatA hatA tyAre tamAro ghogharo (gaLAnI hADakI) uMco nIco thato hato te meM ekaso ATha vAra gaNyo. pachI tame utAvaLe utAvaLe bolavA lAgyA eTale gaNavuM muzkela thaI gayuM." A sAMbhaLI beThelAM mANaso hasI paDyAM. mahArAjazrIe paNa ayogya jANI tenI upekSA karI. vaLI eka bIjA upadezaka dharmaguru pAse zeTha kamalane samajAvI laI AvyA. temaNe kamalanI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 vAta sAMbhaLI hatI eTale tene kahyuM- "tAre amArI sAme jovAnI AvazyaktA nathI. tuM tAre amArA upadezamAM dhyAna rAkhaje." upadeza pUrNa thaye temaNe pUchayuM- kema kAMI samajAyuM ke?' teNe kahyuM- "jI mahArAja, Ape upadeza zaru karyo tyArathI hajI sudhImAM eka hajArane ATha kIDIyo A daramAM gaI che. te meM barAbara gaNI che. Ama asaMbaddha bolato joi tyAM beThelAM mANasoe tene Thapako Apyo ane sabhyatA rAkhavA kahyuM. kamala uThIne cAlyo gayo. ekavAra te gAmamAM upadeza labdhivALA sarvajJasUrijI mahArAja padhAryA. kamalane zeTha paTAvI upAzraye lAvyA. AcAryazrIe kamalanI vicitA jANI. temaNe kamalane lAgaNIpUrvaka bolAvyo ane avasara maLatAM pAcho Avaje ema kahyuM. kamala ekalo jaI caDhyo. AcAryazrIe kamalane pUchyuM- tuM jANe che?' kamale kahyuM-"huM to mAtra strImAM jANuM chuM." AcAryazrIe akaLAyA vinA pAchuM pUchyuM-"strIonAM bheda ane lakSaNa jANe che?' teNe kahyuM huM thoDuMka jANuM chuM paNa Apa kaho to tethI temAM vRddhi thaze." AcAryazrIe sahu prathama padminI nArInA guNa-svabhAva-dekhAva-ruci AdinI vAta kahI. AvI sannArI mahApativratA ane draDhamanobaLavALI hoya che temAM kevuM satvazaurya ane audArya hoya che. ityAdi udAharaNapUrvaka samajAvyuM. A jANI kamala to mahArAjajInI vAtamAM laTTu thai gayo ane temane strIkathAnA marmajJa jANI AdaranI daSTithI jovA lAgyo, samaya thatAM AcAryazrIe kahyuM- "kamala avasara thaI gayo. have citriNInAM lakSaNAdi kAle jaNAvIzuM.' bIjA divase e vagara bolAvye Avyo. Ama e roja AvavA lAgyo ne sUrijI tene zRMgAra, hAsya-vinoda, zaurya AdinI kathA kahetA rahyA. managamatI vAtano rasIyo kamala navaro paDe ne upAzraye Ave. ema karatAM mAsakalpa pUrNa thatAM mahArAjajIe vihAranI taiyArI karI. temaNe kamalane kahyuM-"bhAI, have ame vihAra karazuM. mATe tuM kAMIka niyama le." te sAMbhaLI laMga karavAnA svabhAvavALo kamala bolyo-"sAheba mAre to ghaNA badhA niyamo che. juo ApaghAta karavAno, mIThAImAM naLIyA khAvAno, thoranuM dUdha pIvAno, AkhuM nALiyera khAvAno, bIjAnuM dhana laI pAchuM ApavAno, svayaMbhUramaNa samudranI pelI pAra javAno, ema ghaNAM niyamo mAre che." AcAryazrI bolyA-kamala, amArI sAthe Ama bolavuM tane zobhatuM nathI. guruonI hAMsI karavAthI bhava ja vadhe che. have ame jaIe chIye. ATalo samaya amArI pAse besIne tuM zuM zikhyo? niyama vagarano mANasa mANasa ja nathI. ekAda niyama laiza to sadA mATe amAruM saMbhAraNuM raheze. mATe koIka niyama to levo ja joIe.' A sAMbhalI kamala jhaMkhavAI jaI bolyo-"ThIka sAheba tyAre karAvo niyama ke amArI pADozamAM rahetA jagAkuMbhAranA mAthAnI TAla joIne ja moDhAmAM kAMI nAkhavuM." AcAryadeve A paNa lAbhanuM kAraNa jANI niyama karAvyo ane tene barAbara pALavAnI bhalAmaNa karI vihAra karyo. kamala A niyamane saccAIthI pALavA lAgyo. ekavAra rAjadarabAre gayelA kamalane pAchA pharatAM moDuM thaI gayuM. te jamavA besato ja hato ke tenI mAtAe tene yAda karAvyuM ke- teM Aja jagAkuMbhAranI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 TAla joI ke nahIM?' kamalane bhUkha, thAka ne kaMTALo ghaNo Avyo paNa ghaNAM divasathI niyama pALato hato tethI kuMbhAranI TAla jovA ukyo. khabara paDI ke jagAkuMbhAra to gAma bahAra mATI levA gayA che. te upaDyo tenI tapAsamAM. pharI pharIne kaMTALI gayo paNa kyAMya jago jaDe nahIM? Tola joyA vinA jamAya paNa nahIM. te hiMmata karI zodhavA AgaLa vadhyo. tyAM eka moTA khADAmAM jago kuMbhAra Ubho Ubho mATI khode, mAthe pAghaDI-bAghaDI kAMI nahIM. TAla jotAM ja AnaMdamAM AvI gayelo kamala jorathI bolI UThyo-"joI lIdhI re... joI lIdhI e ja vakhate kuMbhArane dhana bharelI mATalI jamIna khojatAM maLelI. te samajyo ke-"kamala dhananI mATalI joI gayo. jo te rAjamAM kahI deze to dhana jaze ne upAdhi Avaze. mATe lAva tene samajAvI ahIM ja rokI lauM. ema vicArI kuMbhAre UMcA hAthe sAda karI UbhA rahevA kahyuM. kamale kahyuM- have zuM? joI lIdhI.' kuMbhArane vizvAsa thaI gayo ke ANe dhananI carI kharekhara joI lIdhI che. kuMbhAre doDIne kahyuM-"are ! koIne kahIza nahIM. ApaNo aDadho aDadho bhAga." cabarAka kamala samajI gayo ke AmAM kAMI bheda che. te bolyo-"cAla, cAla aDadhAvALA ! arthe zuM thAya?" kuMbhAre kahyuM- tuM pAcho to vaLa. tuM kahIza tema karIzuM." "sAruM kahI kamala tyAM Avyo. keTaluMka dhana kuMbhArane ApI rAjI karyo ane moMghuM paNa dekhAve sAmAnya evuM pote laI ghare Avyo. tethI te mahA dhanADhya thayo. te eka divasa vicAravA lAgyo ke A badho zrI sarvajJasUrijIno pratApa che. mazkarImAM lIdhelA niyamathI Avo lAbha thayo. jo sAcA aMtaHkaraNathI niyama levAmAM Ave to tenAthI kayo lAbhana thAya? Ama zraddhA thavAthI teNe nAnA-moTAM keTalAMka niyama lIdhAM. tenA ghora mithyAtvano nAza thayo. ne samyakatvanI prApti thaI. pharIthI sarvajJasUrIzvarajI mahArAjano yoga thatAM temanI pAse teNe zrAvakanA bAre vrata svIkAryA ane dharma ArAdhI svargagAmI thayo. yuktipUrvaka zAstranI vAto kahevAthI zrI sarvajJasUrijIe nAstika ane jaDa evA kamalane dharmiSTha banAvyo, samayanA jANa AvA AcAryo bhAvikonI jaDatAno nAza karI temanA kalyANanA saMyogo UbhA karI Ape che. 26 upadezaka upadezalabdhivALA mahAtmA sAmAnA bhejAmAM sahelAIthI bodha utArI zake che. ghaNuM badhuM jJAna hoya paNa bIjAnA gaLe utArI na zake to jJAnano prakAza ke paDagho paDato nathI. A labdhivALA mahAnubhAva potAnA kalyANa sAthe bIjA ghaNAnuM kalyANa saphaLatAthI karI zake che. samUhanA samUhane teo sambodha ApI ugArI zake che. A bAbatamAM zrI naMdiSeNamunino prabaMdha ati prasiddha che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 zrI naMdiSeNamuninuM daSTAMta koI gAmamAM eka dhanavAna brAhmaNa raheto hato. teNe eka mahAna yajJanuM Ayojana karyuM. temAM teNe eka lAkha brAhmaNa AmaMtryA hatA. rasoDAnI vyavasthA teNe eka jaina brAhmaNane ThekAthI soMpI hatI. eTale nizcita paisA teNe ApavAnA hatA ane jaina brAhmaNe lAkha brAhmaNone jamADavAnA hatA. bhojana uparAMta je rasoI vadhatI tethI te jainone jamADato ane sAdharmikavAtsalyano lAbha meLavato. nyAyathI meLavela ane nirdoSa miSTAnnathI nidhana zrAvakone jamADavAmAM ghaNAM lAbha che, e bAbata jaina brAhmaNa jANato hato. "nyAyathI meLavela devAne yogya-zuddha peya-khAdya Adi dravya utkRSTa bhaktithI AtmAnA anugrahanI buddhithI vratadhArIone ApavAmAM Ave to temAMthI mokSa sudhInAM phaLo nipaje che." evuM teNe ghaNIvAra gurumahArAjanA zrImukhe sAMbhaLeluM. mATe dayA, zIla, vrata-paccakakhANAdinA dhAraka zrAvakone te bhojana mATe bhAvapUrvaka AmaMtraNa Apato. ekavAra koI ghora tapasvI munirAja mAlakhamaNane pAraNe tenA rasoDe AvI caDyA. jaina brAhmaNe bahumAna Adara satkArapUrvaka AvakAryA ane zraddhApUrvaka zuddhabhojanathI pratilAvyA. teNe gurumahArAja pAse sAMbhaLeluM ke hajAro mithyAtvIthI eka aNuvratadhArI ane hajAro aNuvratadhArI karatAM eka mahAvratadhArI zreSTha kahevAya. Ama anAyAse maLelAM lAbhane te anumodI rahyo. AnaMdI rahyo. AvA supAtradAnanA prabhAve te prAMte Ayu pUrNa karI prathama svarge deva thayo. tyAMthI cyavI magadhanA apiti mahArAjA zreNikane tyAM putra tarIke avataryo. tenuM nAma naMdiSeNa rAkhavAmAM AvyuM. yuvAvasthAmAM tene pAMcaso rAjakanyA sAthe paraNAvavAmAM Avyo. dogaMdakadevanI jema bhoga bhogavatAM tenA divaso vItavA lAgyA. pelo yajJa karAvanAra nirvivekI dhanADhya brAhmaNa, pApAnubaMdhI puNya rAjya-Rddhi sukhAdi bhavAMtare bhogavI keTalAka bhave secanaka nAmano hAthI thayo. teno prabaMdha A pramANe che. eka mahAraNyamAM pAMcaso hastionA jUthano svAmI eka mahAhasti hato. tenI koI paNa hAthaNI narahAthIne janma ApatI ke tarata A hAthI potAno pratiddhitI thaze e bhayathI tene mArI nAMkhato. hastinIo A vAta sArI rIte samajI gaI hatI. mAtAnI mamatA vismaya pamADe che. eka hastinI mAtA thavAnI sthitimAM hatI. te pagamAM vAgyuM hoya tevo dekhAva karI sahuthI pAchaLa rahevA lAgI ane hAthIne khabara paNa na paDe te rIte upavanamAM vasatAM tApasonA tapovanamAM jaI teNe (nara) hAthIne janma Apyo. baccAne tyAM ja mUkI keTalAka divase te pAchI potAnA jUthamAM AvI gaI ! tApasakumAro sAthe ramatuM hAthInuM baccuM moTuM thayuM. tApasakumAro jhADa vela ane choDavA Adine pANI sIMcatAM te joI A hAthInuM baccuM paNa sUMDhamAM jaLabharI sIMcavA lAgyuM. tyArathI tenuM nAma secanaka paDI gayuM. samaya jatA A baccuM pukhta vayano, kadAvara, pracaMDa daMtazULa ane pralaMba suMDhavALo UMco hastirAja thayo. jaMgalamAM pharatAM secanakane jUthAdhipati (pitA) hAthIno bheTo thaI gayo. teonI u.bhA. . Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 garjanAnA vanamAM paDaghA paDavA lAgyA. thoDIvAramAM teo eka-bIjAnI sAme AvI UbhA. secanakanI yuvAvasthA khIlI uThI hatI, to jUthanA mAlikanI osarI rahI hatI. hAthI potAnA harIphane sahana na karI zakyo ne temanuM yuddha AkhA jaMgalane dhrujAvI rahyuM. mAdAhastinIo dUra ubhI-UbhI be pahADonI athaDAmaNa joI rahI. chevaTe moTo hAthI hAryo. secanake tene daMtazULathI chevaTe mAryo ane te hAthiNIonA jUthano svAmI thayo. have te paNa zaMkita rahevA lAgyo ke kyAMka mAro harIpha pedA na thAya. potAno janma kevA saMyogomAM thayelo, te tene khyAlamAM AvyuM eTale teNe hAthiNI janma ApI zake tevA gupta sthAnono nAza karyo. upavanamAM rahela tApasIno Azrama paNa teNe vIMkhI nAMkhyo. trAsI gayelA tApaso mahArAjA zreNika pAse pukAra karavA AvyA ane badhI bInA kahI batAvI. sAthe e paNa jaNAvyuM ke Avo hAthI kyAMya maLe nahIM, sulakSaNo ane suMdara to che ja. teno bAMdho sudaDha ane tene cAra daMkUzaLa che. te khUba ja bhadrika che paNa hamaNAMhamaNAM to te gAMDapaNa kare che, mATe teno upAya karo. A sAMbhaLI rAjAe yogya mANaso pAse te hAthI pakaDI maMgAvyo. tene potAno paTTahastI banAvyo. durlabha AhAra ane uttama AbhUSaNa hAthIne sulabha thayA. te tiryaMca hovA chatAM rAjakumAra jevuM sukha pAmyo. ekavAra keTalAka tApaso zaheramAM AvyA hatAM. secanakane jovAnI icchAthI teo rAjavADe AvyA. tyAM hAthInI sAme ubhA rahI bolyA-"kAM kevA baMdhanamAM sapaDAyo ? have Avaje amArI kuTira ne Azrama toDavA." A sAMbhaLatAM ja krodhita thayelo hAthI baMdhana toDI tApasIne Ama-tema phaMgoLI bhAgyo. jaMgalamAM pAchuM Azrama vIMkhI pIMkhI nAMkhyuM ne hAhAkAra macI gayo. ghaNA ghaNA prayatno chatAM hAthI pharI pakaDAyo nahIM. hAthI pAse javuM eTale jIvana saMzayamAM nAMkhavuM. rAjakumAra naMdiSeNane evI IcchA thaI ke hAthIne laI AvuM. teNe mahArAjA zreNikane manAvI AjJA meLavI. kAma kaparuM hatuM. hAthI durdama ane kumAra sukumAla hato. lokoe paNa kumArane vinavyA paNa naMdiSeNa e ghora jaMgalamAM utarI gayA. garjanA karato hAthI temanI sAme doDyo ne lokonA hADa thIjI gayA. nakkI have azubha thaze. evI zaMkA gherAvA lAgI. tyAM samIpamAM AvelA hAthIne kumAre kahyuM-"appA ceva damiyavo' bIjAnuM nahIM AtmAnuM damana karavuM joIe. ityAdi sUktio sAMbhaLI hAthI vicAramAM paDyo ke "A paricita vAkyo meM kyAMka sAMbhaLyAM che.' Ama vicAra karatAM tenI smRti sateja thai ne jAtismaraNa jJAna upalabdha thayuM. te khUba zAMta thaI kumAra pAse Avyo ane sahunA Azcarya vacce naMdiSeNakumAra hAthIne rAjamahelanA prAMgaNamAM lAvyA. keTaloka vakhata vItyA pachI karUNAnidhAna paramAtmA mahAvIradeva rAjagRhI nagarImAM samavasaryA. devoe abhUta samavasaraNa racyuM. devo ane manuSyo tyAM jANe ubharAvA lAgyA. rAjA zreNika, mahAmAtya abhayakumAra, rAjakumAra naMdiSaNa Adi rAjaparivAra paNa bhagavaMtane vaMdana pravacanazravaNa karavA tyAM AvyA. dezanAne aMte rAjAe bhagavaMtane pUchayuM-"prabhu ! bahu AzcaryanI vAta che ke ati nipuNa mANaso paNa mArA paTTahAthIne na pakaDI zakyA, tyAre A Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 naMdiSeNe tene zastrAdinA upayoga vinA mAtra kAMIka zabdo kahIne ja paTAvI lIdho ne ekale hAthe tene rAjamahelamAM lAvI bAMdhI dIdho ! Avo upadravI hAthI Ane jotAM ja kema zAMta thaI gayo? uttara ApatAM zrI mahAvIrasvAmI bolyA- "he zreNika ! A hAthI keTalAka bhavo pUrve dhanADhya brAhmaNa hato. teNe lAkha brAhmaNone AmaMtrI moTo yajJa AraMbhyo hato. temane jamADavA AdinI vyavasthA eka jinadharmI brAhmaNane ThekAthI soMpI hatI. temane jamADatAM vadhelA bhojanathI te sahadharmInI bhakti karato. supAtra munine bhAvathI vahorAvato. jainAgamonI ukti kadI kadI te sahune saMbhaLAvato. te kALe karI rAjA ! tamAro dIkaro naMdiSeNa thayo. pUrvabhavonA abhyAse teNe A hAthIne paNa jinAgamanI pavitra "appA ceva damiyavo' ItyAdi ukti saMbhaLAvI, tethI te hAthI jAtismaraNa jJAna pAmyo ne zAMta thayo." A sAMbhaLI AkhI sabhA Azcarya pAmI. rAjAe AgAmI bhava bAbata pUchatAM paramakRpALu paramAtmAe kahyuM- "rAjA ! nyAyopArjita dravyathI supAtronI karelI bhAvapUrNa bhaktinA pratApe A naMdiSeNa deva-manuSyanA bhogo bhogavI trIje bhave mukti pAmaze. sAva sAmAnya puNya bAMdhanAra A hAthI sAmAnya rIte rAjamahelanA sukhano bhogI thayo. AvatA bhave te prathama narake jaze. A badhuM sAMbhaLI naMdiSeNanI vairAgya bhAvanA prabaLa thaI ane teNe tyAM dIkSA levAno nirdhAra karyo. tyAM AkAzavANI thaI. "rAjakumAra utAvaLA na thAva. hajI tamAre bhogakarma bhogavavAnA bAkI che.' paNa ati parAkramazAlI naMdiSeNe utsAhapUrvaka dIkSA lIdhI. prabhujInI sAthe vicaratA temaNe atiduSkara ne AkarA mahAtapa karyA ane alpa samayamAM to sUtra arthanA pAragAmI thayA. aneka labdhi paNa upalabdha thaI. keTaloka samaya thayA pachI temane tIvra bhoganovedano udaya thavA lAgyo. kAmane jItavA naMdiSaNamunie ati tIvratara tapa AdaryuM. tema chatAM dhAryuM pariNAma na AvyuM. eTale temaNe nakkI karyuM ke cAritra khaMDavA karatAM marI javuM sAruM ane eka divasa paDIne marI javAnI IcchAthI teo ati durgama parvata para caDhyA. jaMpApAta karatAM je koI devatAe temane jhIlI pRthvI para mUkyA ane kahyuM- "nikAcita karmo bhogavye ja chUTako che." tema chatAM muni jarAya hiMmata na hAryA. ekavAra chaThThane pAraNe teo koI gaNikAne ghera jaI caDhyA. dharmalAbha zabda sAMbhaLI gaNikAe temane kahyuM-"munirAja! ahIM to arthalAbhanuM kAma che, dharmalAbhathI zuM vaLe?' AvA parihAsanA zabdo sahana na thatAM naMdiSeNamunie tenA AMgaNAmAMthI ghAsanuM eka taNakhaluM kheMcI tenA kakaDAmAMthI labdhibaLe sADA bAra karoDa suvarNanI vRSTi karI. A joI AbhI banelI nartakI to daravAje AvI ADI UbhI rahI ne kahevA lAgI-"mahArAja ! ema tamAruM dhana mArAthI na levAya. tamArI dAsI thaI sevA karIza. ApaNe suMdara ane yuvAna ! jugate joDI maLI, Avo suMdara meLo maLavo ati durlabha che. AvI avasthAmAM tame vaLI kayo kaThora sAdhanA mArga lIdho. have to huM javA ja nahIM dauM." Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 ema kahetA nartakIe temano hAtha pakaDyo ne pAtra Adi laI lIdhA. naMdiSeNanA zarIramAM jANe vIjaLI pharI vaLI. teo kAMI pratikAra na karI zakyA. palavAramAM to veSanuM parivartana thaI gayuM. AnaMdanI choLo uDADatI gaNikA temane vizrAMtigRhamAM lai gaI. te ja vakhate naMdiSeNe niyama karyo ke pratidivasa dasa jaNane pratibodhavA. jyAM sudhI dasane pratibodha na thAya tyAM sudhI jamavuM nahIM ne aMte teo nartakInI saMgatamAM lIna thayA. saMyamathI temanuM patana thayuM. chatAM nartakIne tyAM je loko AvatAM tene teo atiullAsapUrvaka dharmanI mahattA jaNAvato upadeza ApatA. temanA upadezamAM koI ajaba zakti hatI ke pattharadila mANaso paNa pIgaLatAM. ghora pApIne paNa pApanA nAme parasevo thaI Avato. jotajotAmAM hRdaya parivartita thaI jatuM. Ama dararoja dasa jaNAM dikSA levA taiyAra thAya pachI ja teo jamatA. Ama karatAM bAra varSa vItI gayA. ekavAra nava jaNA to bodha pAmyA paNa eka sonI keme karI bodha pAme nahIM ne bIjo koI mANasa tyAM Avyo nahIM. sonIne naMdiSeNa khUba yuktiprayukti-hetu udAharaNa pUrvaka saMsAra ane saMsAravAsanI bhayaMkaratA ane niSphaLatA samajAvavAmAM otaprota thaI gayo. gaNikA garama-garama rasoI jamavA bolAve che. "huM hamaNAM ja AvuM chuM kahI naMdiSeNa pAcho upadeza Ape che. paNa pelAne haiye dharma utaryo ja nahIM. moDuM thavAthI pahelI rasoI kADhI nAkhI bIjIvAra banAvI ane pharI bolAvavA nartakI AvI. naMdiSeNa kahe-"hamaNAM AvuM chuM." tyAre sonIne to jarAya asara thatI nathI. e jANI gaNikAe hAsyamAM kahyuM-"Aje to dazamo koI bUjhe ema lAgatuM nathI. tame bodha pAmo to che." A sAMbhaLatAM naMdiSeNanI sAme prakAza jhabakI gayo. are ! anekane bodha ApanAra huM ja aMdhArAmAM? emanA romeromamAM dharmacetanA jANe ubharAI AvI. temaNe UbhAM thatAM kahyuM - hA sAva sAcI vAta che. Aje dasamo huM ja bodha pAmyo chuM. saMsAramAM sAco eka dharma che. sArUM huM jAuM chuM." gaNikAe temane rokavA ghaNAM prayatno karyA, raDI raDIne manAvyA. pote karela parihAsanI moTAmAM moTA sajA mAMgI paNa mahAmanA naMdiSeNa to kSaNavAramAM badhuM choDI cAlatA thayA ane pharI dIkSA lIdhI. AlocanA prAyazcitta AdithI AtmAnI zuddhi karI ghorAtighora tapazcaryA karI AtmakalyANano prabaLa purUSArtha karyo. aMte svargagAmI thayA. ekAvatArI thayA. tyAMthI evI manuSyano bhava pAmI te ja bhavamAM saMsArano aMta karI siddha-buddha-niraMjana thaze. arthAt muktine pAmaze. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 20 trIjA prabhAvaka pramANa graMthonA athavA siddhAMtanA baLathI je paramatano uccheda kare te vAdI prabhAvaka kahevAya. jenAthI padArthanI siddhi thAya te pramANa kahevAya. vAdalabdhivALA mahAtmAo prameyapramANanA baLe sAmAnI doSita yuktine tarata akADhya yuktipUrvaka nirasana karI zake che. tethI jinamatanA jayajayakAranA paDaghAM dUra-sudUra sudhI paDe che. cArvAka mAtra eka pratyakSa pramANane ja mAne che. bauddho pratyakSa, anumAna ane zabda ema traNa pramANa mAne che. nyAyazAstrane pratyakSa, anumAna, zabda ane upamAna A cAra pramANa mAnya che. prabhAkaranA matamAM pratyakSa, anumAna, zabda, upamA ane arthapatti ema pAMca pramANa mAnavAmAM AvyA che. bhaTTanA mate A ja pAMca pramANa mAnya che. ane zrI jinendra matamAM pratyakSa ane parokSa ema be pramANa mAnelA che. arthAtu A be pramANamAM sarva pramANo aMtargata hoya che. vartamAna vyavahAranAM graMthomAM je pramANa vyAvartita hoya tenA talasparzI jJAtA vAdazaktinA AdhAre paravAdI para vijaya prApta karI zake che. teo A rIte zAsananI prabhAvanA karanArA hoI vAdI prabhAvaka hoya che. tarkazaktinI ajoDa pratibhA zrI mallavAdIsUrijImAM hatI. malavAdIsUrijInI kathA bharUcanagaramAM bauddhonuM prAbalya vadhI rahyuM hatuM. rAjA paNa temane mahattva ApatA thaI gayA hatA. bauddhAnaMda nAmanA bauddha AcArya potAnA ziSyAdi sAthe tyAM prAyaH rahetA hatA. ekavAra zrI jIvAnaMdasUrijI tyAM padhAryA. bauddhAnaMde temane vAda mATe AhvAna ApyuM. jIvAnaMdasUri prakhara vidvAna hatA. paNa bhoLAbhAvane lIdhe vAdInI kapaTakaLAne jANI na zakyA ane parAjaya pAmyA. khUba ja zarmadA thaI teo vihAra karI vallabhIpura (vaLA) AvyA. tyAM temanI bahena durlabhadevInA ajita, yakSa ane malla nAmanA traNa putrone dIkSA ApI. temAM malla tIkSNa prajJAvALA hoI prakAMDa vidvAna thayA. eka vAra malyamuni jJAnakoSamAM bhaMDArela dvAdazAra nayacakra' nAmaka graMtha kADhI kautukathI vAMcavA lAgyA. temaNe eka zloka vAMcyo tyAM devIe temanA hAthamAMthI graMtha jhuMTavI lIdho. guru mahArAja anyatra vihAramAM hatA. tyAre AvA prasaMgathI malla ghaNA khinna thayA ane temaNe AkhI ghaTanA saMgha samakSa nivedana karI. tyAra bAda mallamunie pratijJA karI ke jayAM sudhI dvAdazAra nayacakra upalabdha nahIM thAya tyAM sudhI mAre chae vigaIno tyAga. teo chaThThane pAraNe vAlathI pAraNuM karatA. ekavAra zrutadevIe rAtrinA samaye bhara UMghamAM sUtelA mallamunine pUchayuM - "zuM mIThuM?' temaNe tarata uttara Apyo ke - "vAla mIThAM.' pharI cha mahinA bAda devIe pUchayuM-"nahIM?" (arthAt zuM mIThuM nahIM) malamunie kahyuM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 goLa ghI nahIM." (eTale cha mahinA pUrve pUchela zuM mIThuM? tenA anusaMdhAnamAM cha mahinA pachI ke zuM mIThuM nahIM? ema pUrvApara saMbaMdhavALA) sAco uttara sAMbhaLI temanI dhAraNA zaktithI prasanna thaI devIe kahyuM - "muni ! je tamane iSTa hoya te kaho, huM avazya karIza." mallamunie kahyuM-mAre dvAdazAra-nayacakra joie, te mane Apo." devIe kahyuM- he pUjya! e vrata Apavo yogya nathI. paNa tame je enI pahelI gAthA vAMcI che. ane tamArI prabaLa dhAraNA zaktithI te tamane kaMThastha che te eka ja gAthAthI tamane saMpUrNa dvAdazAra-nayacakragraMthano arthabodha thaI jaze." ema kahI devI adazya thayAM. zrI mallamunie pachI e eka gAthA upara daza hajAra zloka pramANa dvAdazAra-nayacakra graMthanI racanA karI. have zrI mallamuninI pratibhA divase divase prabhAvazAlI thaI rahI hatI. ekavAra bahArathI ociMtA AvI caDhelA guru mahArAje mallamunine asmalita pravAhabaddha tarka ane AkADhayukti yukta jANe mahAsabhAmAM bolatA hoya tema chaTApUrvaka ekalA ekalA bolatAM joyA-sAMbhaLyA. temane Azcarya ane apAra AnaMda thayo. thoDA ja samayamAM gurujIe temane AcAryapada pradAna karyuM. zrI malasUrijIe pachI covIsa hajAra zloka pramANa zrI padmacaritranI racanA karI. ekavAra vRddha sAdhuo pAsethI zrI mallasUrijIne bharUcamAM potAnA gurunA parAjayanI vAta sAMbhaLavA maLI ane teo potAnA ziSyo sAthe bharUca AvyA. bauddhAcAryanI sAthe temano rAjasabhAmAM vAda AraMbhAyo. zrI mallasUrijIe tarkabaddha avicchinna vAgdhArA dvArA cha mahinA sudhI pUrvapakSa sthApana karyo. paNa buddhAnaMda tene dhAraNa na karI zakyA. pUrvapakSanI uktio yAda karI-karIne noMdhavA lAgyA paNa temAM saphaLatA na maLI. teo uttara paNa na daI zakyAM. aMte rAtrie aticiMtAmAM temanuM hRdaya besI gayuM, te mRtyu pAmyA. savAre zAsanadevIe jayajayakAra vacce mallasUrijI para puSpavRSTi karI. mallasUrijI rAjAne upadeza ApI sanmArge lAvyA. rAjAe temane zrI malavAdIsUrijI tarIke saMbodhyA, te nAmathI teo prasiddha thayA. rAjAe zarta pramANe bauddhone potAnA dezamAMthI anyatra vicarI javA kahyuM. bauddho cAlyA gayA. tyArapachI bauddho pAchA nathI AvyA. zrI malavAdIjInuM caritra sAMbhaLI sahue apUrva jJAnArjana ane te dvArA zrI jinazAsananI prabhAvanA mATe prayatnazIla rahevuM joIe. 28 vAdathI zAsanonnati tarkabaddha karkaza zabdothI buddhizAlI mahApuruSe zAsananI unnati mATe vAdIne jItavAnA upAyamAM vilaMba na karavo. zAstrArtha karI, tenA siddhAMtothI tene ja parAjaya pamADavo e vAdI ja Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 93 karI zake, A mahApuruSo zAsananI mahA unnati karI zake che. zrI devasUrijI mahArAja vAdI tarIke vikhyAta hatA. vAdIdevasUrijInI kathA ekavAra pATaNamAM siddharAja jayasiMhanI rAjasabhAmAM kumudacaMdra nAmanA samartha digaMbarAcArya AvyA. potAnI mAtAnA guru hoI rAjAe temane sArA mAnapUrvaka praveza karAvyo ane dabadabApUrvaka utAro Apyo. te ghaNAM vidvAna hoI vAta vAtamAM zvetAMbara matane utArI pADe ane potAnA matanI saccAI pUravAra karavA dhArAbaddha bolyA kare. te eTalA badhA vAkpaTu hatA ke temanI sAthe vAta karavI paNa kaThina kAma thai paDe. temaNe kahyuM-'ame to zvetAMbarAcAryanA sAmarthyanI ghaNI vAta sAMbhaLI hatI, ahIM to koI dekhAtuM ya nathI. sAcI vAto kAMi khUNAmAM ja karavAnI na hoya. te to cogAnamAM ya thAya.' zrI hemacaMdrAcAryajIne A bAbata pUchatAM temaNe zrAvakone jaNAvyuM kevAdIgajamadamardaka to ApaNA guru mahArAja zrI devasUrijI mahArAja che. temanI padharAmaNI karAvo eTale digaMbarAcAryanI utkaMThA pUrI thaze. pachI zrAvakonA kahevAthI rAjA siddharAje AcAryazrI devasUrijIne rAjasabhAmAM teDAvyA ane digaMbara-zvetAMbara matanA zAstrArtha-carcA mATe vAda karavA vinaMtI karI. AcAryazrIe te svIkAra karI, ane rAtre zrI sarasvatIdevInuM AhvAna karatAM uttara maLyo ke-'vAdI vaitAla zrI zAMtisUrijIkRta uttarAdhyayananI bRhat TIkAmAM digaMbaramata-vAdanA adhikAre coryAsI vikalpajAla (guMcavaNabhayA praznottaro) jaNAvelA che tenuM avadhAraNa karavAthI avazya vijaya thaze.' zrI devasUrijI mahArAje te pramANe dhAraNA karI lIdhI. kumudacaMdra AcArya kayA viSayamAM dakSa che ? te jANavAM temaNe potAnA ziSya ratnaprabhane digaMbarAcArya pAse mokalyA. kumudacaMdra AcArye temane pUchyuM-'tame koNa ?' temaNe kahyuM- 'huM deva' teNe pharI pUchyuM-'deva koNa ?' ratnaprabhe kahyuM-'huM.' teNe pharI pUchyuM-'huM koNa ?' javAba maLyo 'zvAna' (kutaro). kumudacaMdre pUchyuM- 'zvAna koNa ?' ratnaprabhe kahyuM-'tame' teNe pAchuM pUchyuM-'tame koNa ?' uttara maLyo 'huM deva.' eTale 'deva koNa ?' 'huM' 'huM koNa ?' 'zvAna'. 'zvAna koNa ?' 'tuM' 'tuM koNa ?' 'deva' 'deva koNa?' 'huM' Ama cakrabhramaNa nyAyathI svaMyane devasthAne ane digaMbara AcAryane zvAnasthAne sthApana karI ratnaprabha upAzraye pAchA AvI gayA. pelo zvetAMbara mane bhramaNAmAM nAkhI kUtaro banAvI gayo e jANI kumudacaMdra jarA khIjavAyA ane eka zloka zrI devasUrijI para lakhI mokalyo, eno bhAvArtha evo hato ke :~ 'are juo A zvetAMbaro, vikaTa ATopanI ukti-vANIthI sapaDAvI bhoLA jIvone ati vikaTa A saMsArarUpa aMdhArA kUpamAM nAkhe che. tattvAtattvanI vicAraNAmAM temanI mati cAlatI nathI. jo kharekhara temaNe tattvajJAna jANavuM hoya to rAta-divasa zrI kumudacaMdranA caraNayugalanuM Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 dhyAna dharavuM joIe.' A vAMcI AcAryadevasUrijIe parihAsamAM kADhI nAkhyuM paNa temanA ziSya mahApaMDita mANikyamunie zlokamAM uttara lakhI Apyo teno artha A pramANe hato. 'A koNa du:sAhasI che jeNe kesarIsiMhanI kezavALIne paga lagADyo che ? A koNa aNasamaju che jeNe AMkhanI caLa khaMjavALavA tikSNa bhAlAne AMkhamAM nAkhavAnI IcchA karI che ane A kone ghelachA sUjhI che ke mAthAnA zaNagAra mATe viSavALA maNidharane mAthe vIMTyo che ? ke vizvavaMdya zrI jinazAsananI je niMdA karavA taiyAra thayo che.' te zlokanI sAthe ratnAkara nAmanA eka munie bIjo zloka lakhI Apyo teno bhAvArtha Ama hato. 'he paMDita ! nagna lokoe yuvatI janonI muktino nirodha karIne ratna jevuM potAnuM (AMtarika) tattva prakaTa karI dIdhuM ja che. have karkaza tarkazAstranI krIDAmAM tamAro A abhilASa anarthamUlaka che.' rAjamAtA maNayalladevIno piyarapakSIya digaMbaramata hoi teNe svamatanA vijaya mATe aneka paMDitone teDAvyA ane yojanA pramANe goThavyA hatA. vAda nizcita thatAM potapotAnA pakSa (vAdanA muddA) sthApavAmAM AvyA. temAM digaMbarAcArya kumudacaMdre jaNAvyuM ke-'1 kevalajJAnI bhojana letAM (jamatA) nathI. 2. vastra paheranAranI mukti nathI ane 3 strIne mokSanI prApti nathI.' zvetAMbarAcArya zrI devasUrijI taraphathI jaNAvavAmAM AvyuM ke-'1 kevalajJAnI bhojana kare. 2. vastradhArInI paNa mukti thAya tathA 3 strI paNa siddha eTale mukta thAya.' pachI vAda mATeno divasa nakkI thayo. vyavasthita Ayojana karavAmAM AvyuM. baMne pakSanA ane taTastha paMDito nyAya mATe nimavAmAM AvyA. SaDdarzananA paMDitono meLo jAmyo. prajA paNa utkaMThApUrvaka rAjamahAlayanAM prAMgaNamAM pariNAma sAMbhaLavA AturatApUrvaka AvI UbhI. AcArya kumudacaMdra bhAre dabAdabApUrvaka rAjasabhAmAM AvyA. rAjAe temane ghaNA sanmAnathI UMcA Asane besADyA. tyArapachI thoDIvAre AcArya devasUrijI, hemacaMdrasUrijI Adi potAnA keTalAka ziSyamaMDala sahita svAgatapUrvaka padhAryA. temane paNa rAjAe bahumAnapUrvaka UMce Asane besADyA. kumudacaMdra prauDhavayanA ane hemacaMdra ugatI vayanA hoi temane digaMbarAcArye pUchyuM-' pItaM tak ?' eTale ke chAza pIdhI ? pItaMno artha pIdhI paNa thAya ne pILI paNa thAya. eTale nirbhaya hemacaMdrajIe majAno uttara ApatAM kahyuM -'are chAza (takre) to sapheda hoya, pILI to haLadara hoya. te zuM tame nathI jANatAM. A sAMbhaLI kumudacaMdra jhaMkhavANA paDyA ne kAMika khIjAyA paNa kharA. bolyA-'tamArA bemAMthI prativAdI koNa thaze ?' tyAre zrI devasUrijI ramUja karatAM bolyA-'A hemacaMdra prativAdInuM sthAna saMbhALaze.' kumudacaMdre kahyuM-'mArI sAthe A bALaka vAda-prativAda karaze ?' Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 hemacaMdrAcArye tarata javAba ApatAM kahyuM- huM kyAM bALaka chuM? meM to kapaDAM paheryA che." (eTale ke tame bALaka cho mATe kapaDAM paheryA vinA nAgA pharo cho.) A sAMbhaLI digaMbarAcArya ekadama bhoMThA paDI zaramAI gayA. thoDIvAra rahI bolyA-"cAlo samaya vyartha bagaDe che. hArajItanuM pariNAma nakkI karo." ane TheravavAmAM AvyuM ke jo digaMbara hAre to teNe deza tyAga karavo ne zvetAMbara hAre to teNe digaMbara mata svIkAravo. AvI kaparI zarta karavAmAM AvI devasUri bolyA-'tame vAdI cho mATe pUrvapakSa tame ja karo." kumudacaMdra prAraMbhamAM rAjAne AziSa ApatA bolyA ke : AkAza keTaluM virATa che ! temAM sUrya AgIyA jevo, junA karoLIyAnA jALA jevo caMdra ane macchara jevA A parvato lAge che, A pramANe AkAzanuM varNana karatAM o rAjA ! tamAro yaza yAda Avyo. tamAro yaza to eTalo badho vistAra pAmelo che ke temAM AkAza to bhramara jevuM jaNAya che. (tamArA yazathI mahAnuM kAMI na jaNAtAM he rAjA ! AthI AgaLa mArI vAcA baMdha thaI gaI che?) ItyAdi rAjAne AzISa ApI te pUrva pakSanI sthApanA karavA lAgyA. AmAM "mArI vAcA baMdha thaI gaI che.' AvA zabdo sAMbhaLI jANakAra paMDitoe anumAna karyuM ke AvA apazukanavALA zabdothI jaNAya che kumudacaMdrano parAjaya thaze. pachI avasare devasUrijIe AziSano zloka zleSamAM uccAryo. nArINAM vidadhAti nirvRtipadaM zvetAMbara-prollasatkIrtisphAtimanoharaM nayapatho-vistArabhaMgI-gRham / yasmin kevalino vinirmitaparocchekAH sadA dantino, rAjyaM tajjinazAsanaM ca bhavatazcaulukya ! jIyAcciram // teno artha A pramANe hato - he caulukaya nareza ! je jinazAsana strI muktinuM vidhAna kare che. jayAM zvetAMbaronI ullAsAyamAna kIrti mananuM haraNa kare che. je saptanaya saMbaMdhI mArganA vistArarUpa bhAMgAnA sthAna che. jayAM kevalI bhagavaMta paNa AhAra kare che evuM zrI jinazAsana ane tamAruM rAjya cirakALa jaya pAmo. rAjyapakSe artha Ama thato. je rAjaya zatruone nirAMte rahevA detuM nathI. je zvetAkAzamAM ullasita kIrtithI manohara che. je nyAyamArganA vistAranI racanAnuM ghara che tathA jayAM zatruonI yojanAno dhvaMsa karanAra balavAna nipuNa hAthIo che evuM tamAruM rAjaya he caulukya rAjA ! cirakAla jaya pAmo. tyArapachI digaMbarAcArye alanA pAmatA potAnA pakSanI sthApanA karI. teno uttara ApatAM zrI devasUrijIe zrI uttarAdhyayana sUtranA bRhavRttinA coryAzI vikalpa mUkyA. te vikalpo (bhAMgAo)ne samajI na zakatA digaMbarAcArye zuM kahyuM? pharI kaho to. ema pUchavAmAM ane potAnI enI e vAto pharI kahevAmAM samaya kADhyo. devasUrijInI dhIra-gaMbhIra ane madhura ane spaSTa yuktino paNa jyAre temane uttara maLyo nahIM tyAre pote parAjaya svIkArI, javAnI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 96 anumati mAMgI. hAranArane pAchale bAraNethI vidAya ApavAnA rivAja mujaba temane vidAya ApI. teo deza choDI dUra-sudUra dakSiNa tarapha nIkaLI gayA. tyAM thoDA samaya pachI temanuM avasAna thayuM. A tarapha rAjAe zrI devasUrijIno atyaMta Adara satkAra karI temane vAdInuM biruda ApyuM. bahumAnapUrvaka Rddhi parivAra sahita temane upAzraya sudhI rAjA-prajA mUkavA gayA. jinazAsanano jayajayakAra ane mahAna prabhAvanA thai. vAdI devasUrijI mahArAjanI amarakIrti dizAo sudhI pahoMcI. syAdvAda ratnAkara mahAgraMthanA nirmAtA ane vAdIgajakezarI zrI devasUrijIe digaMbarAcAryane parAjita karI zAsananI zobhA vadhArI tema sahue potAnI zakti anusAra zrI jinazAsananI zobhA vadhAravA yatna karavA joIe. ... 29 vAdInI yogyatA naya, nikSepa, pramANa, Adi je mULabhUta padArtha siddhinA upAyo kahelA che tene te ja rIte jANe te vAdamAM kuzaLa thai zake che. zrI vRddhavAdInA dRSTAMtathI te jaNAze. zrI vRddhavAdIjInI kathA vidyAdharagacchamAM zrI pAdaliptasUrijInI paraMparAmAM kaMdilAcArya pAse koi mukuMda nAmanA vRddha brAhmaNe dIkSA lIdhI. teo parizrama to ghaNo karatAM paNa vidyA-pATha moDhe caDe nahIM. pATha pAko karavA teo jora jorathI ghAMTo tANI gokhavA lAgyA. rAtre jAgI jAya to gokhavA maMDI paDe. sAdhu munirAjo kahe amArI UMgha bagADo nahIM. guru mahArAje kahyuM-'rAtre moTA sAde ApaNAthI bolAya nahIM. tethI teo divase jora jorathI gokhavA lAgyA. tyAre zrAvakoe kahyuM-'AvaDI uMmare dIkSA lai ghAMTo pADo cho, to zuM paMDita thaI sAMbelu ugADazo ?' A sAMbhaLI mUMjhAI gayela te mukuMdamunie vicAra karyo ke Ama to patto nahi lAge. ne temaNe devI sarasvatInI ArAdhanA karI. ekavIsamA upavAse devI pratyakSa thai varadAna ApI gayA ke 'tame sarva zAstra-vidyA pAragAmI thazo je dhArazo te karI zakazo.' devI cAlyA gayA. eTale mukuMdamunie kyAMkathI eka sAMbelu maMgAvI cAra rastA vacce khoDyuM ane hAtha joDI sarasvatInI smRti karI kahyuM-'he devI bhAratI ! tamArI kRpAthI jo amArA jevA jaDa jIvo paNa jo prajJAvAna ane vAdI thai zakatA hoya to A sAMbelu ugI jAva. navapallavita thAva.' sAMbelAno tamAzo jovA ghaNA loko bhegA thaI gayelAM, kSaNavAramAM sUkuM lAkaDuM lIluMchama thai gayuM. mULa, thaDa, zAkhA-prazAkhA, pAMdaDA phUla ane phaLathI te sAMbelu moTuM vRkSa thaI gayuM. loko Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 Azcaryacakita thayA. vRddhamunino jayajayakAra ane vAdI tarIkeno yaza vistara thayo. thoDA ja samayamAM teo vRddhavAdI tarIke prasiddha thayA. garuDa joI sarpa nAse tema vRddhavAdInuM nAma sAMbhaLatAM paMDito ane dArzaniko dUra cAlyA jatAM. ghaNA prayatno chatAM temanI sAme koI paNa vidvAna vAdamAM TakI zakato nahIM. temane samartha jANI gurumahArAje AcAryapadavI ApI. saMghe utkaTa utsAhathI samAroha karyo. vRddhavAdIsUri tarIke teo khyAtanAma thayA. temaNe zAsananI suMdara prabhAvanA karI. te vakhate mAlavAnA pATanagaramAM avaMtImAM vikramAditya rAjA rAjya kare, temanI sabhAmAM devarSi devazrInA putra siddhasene mahApaMDita tarIkenI khyAti meLavI hatI. temane vidyAno evo ghamaMDa hato ke jagatane tRNa samAna gaNatA hatA. kahyuM che ke "vIMchI jarAka evA viSanA jore potAnA DaMkhanI pUMchaDI UMcI laI abhimAnathI cAle che. tyAre vAsukInAga pAse tenA karatAM hajAro gaNo viSa hovA chatAM garvita nathI," siddhasene evI pratijJA karelI ke je mane harAve, teno huM ziSya thaI jAuM. vRddhavAdInI prazaMsA sahana na thatAM te pAlakhImAM besI bharUca tarapha cAlyA, vAda mATe mArgamAM ja vRddhavAdIno bheTo thaI gayo. paraspara vAtacita pachI siddhasene temane vAda mATe AmaMtraNa ApyuM. vRddhavAdI to sadA taiyAra. temaNe kahyuM-"ApaNe vAda karIye paNa ahIM ApaNI madhyasthatA svIkAranAra koI yogya mANasa dekhAtuM nathI. jaya-parAjayano nirNaya koNa karaze ?" garvoddhata siddhasene kahyuM-"A govALIyA madhyastha thaze." vRddhavAdIe te mAnya karI . siddhasenane pUrvapakSa karavA kahyuM. tyAM ThAvakAIthI beThelA siddhasene chaTApUrvaka tarkazAstranI lakSyatAvacchedakAvacchinna Adi karkazabhASA jorazorathI bolavA mAMDI. eka sarakhI bolatA ja rahyA. pahelA Azcarya ane pachI kaMTALo pAmelA govALIyA bolyA- "ANe kaI jAtano baDabaDATa mAMDyo che. kAMI samajAtuM to nathI. ene potAneya khabara nahIM hoya ke, e bheMsanI jema jorajorathI zuM barADe che. mATe te vRddha ! tame kAMI karNapriya bolo. Ane to kAMI AvaDatuM nathI ne phogaTanI rADo pADI kAna baherA kare che." avasaranA jANa vRddhavAdI tarata ja tAla abhinayapUrvaka bolyA navi mArIye navi corIye, paradArA gamaNa nivArIye; thoDuM thoDuM dIjIye to svarge jhaTapaTa jAie. ghauM gorasa ne goraDI gaja guNiyala ne gAna, cha gaggA jo IhA mile to saggA (svarga)nuM zuM kAma? cUDo camarI cUMdaDI, colI coyaNo cIra, huM cacce sohe sadA sadhavA taNuM zarIra. vRddhavAdInI A suMdara kavitA sAMbhaLI govALa paNa gAvA ne kudavA lAgyA. temaNe siddhasenane kahyuM "A kAvyano vAda karo-khaMDana karo." paNa siddhasena bolyA nahIM. eTale badhA govALo bolyA-"A vRddha juvAnIyAone jItI lIdho re bhAI jItI lIdho. siddhasena nisteja thaI gayA. vRddhavAdIe kahyuM- tuM nirAza na thA. A to ApaNe gammata karI. cAlo, bharUca najIkamAM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 ja che tyAM sArI rAjasabhA ane vidvAna paMDito che." teono rAjasabhAmAM vAda maMDAyo. temAM zrI vRddhavAdIno ja jaya thayo. sAcI pratijJAvALA siddhasene vRddhavAdIne guru banAvyA ane pote dIkSA lIdhI, AgaLa jatAM siddhasenamuni paramagItArtha, mahAkavi ane samarthazAstravettA thayA. gurujIe temane AcAryanI padavI ApI. teo siddhasenasUrinA nAmathI prasiddha thayA. jANe guruno vAraso maLyo hoya tema teo paNa vAdavidyAmAM atidakSa thayA. aneka gAmamAM vicarI bhavyajIvo para upakAra karatA teo avaMtI padhAryA. sarvajJa putra tarIkenI zrI siddhasenasUrijInI khyAti avaMtInA rAjamahelamAM paNa pahoMcI gaI hatI. ekavAra rAjA vikrama hAthI para besI jatA hatA ane sAmethI zrI siddhasenasUrijI AvatA hatA. | vikramarAjAne sarvajJaputratvanI parIkSAno vicAra Avyo ne temaNe aMbADIe beThA beThA mAthuM namAvyA vinA manathI namaskAra karyo. zrI siddhasenasUrijIe moTethI dharmalAbhano AzIrvAda Apyo. hAthIthI heThA UtarI rAjAe pUchayuM-"vaMdana pUrveja kema AziSa ApI? sUrijI bolyAtame bhAvathI manamAM vaMdana karyA pachI ja meM AziSa ApI che." rAjA bolyo-"sAce ja tame sarvajJaputra cho. paNa tame dharmalAbha kema kahyuM?" teo uttara ApatAM bolyA-"rAjan ! sArA pratApa dharmanA che. dIrgha AyuSya nArakone paNa maLe. saMtAnanI bahulatA kukaDA Adine paNa hoya. dhananA moTA nidhAno sarpa, UMdara ane noLIyA jevA tiryaMcane paNa anAyAse maLI jAya. eka vastu hoya to bIjInA vAMdhA paDe badhuM maLe chatAM sukha zAMti maLe ke na maLe. mATe sarvasukhane ApanAro evo kalyANamaya dharmalAbha tamane kahyo. dharmano lAbha thAya to badhA lAbha hAthaveMtamAM ja che." rAjI thayelA rAjAe DhagalAbaMdha dhana temanA caraNomAM mUkyuM paNa niHspRha munIndra zrI siddhasenajIe asvIkAra karatAM rAjAe te dhana saMghane soMpyuM ane jIrNoddhAra AdimAM teno upayoga thayo. ekavAra zrI siddhasenasUrijI vicaratA vicaratA cittoDagaDha AvyA. tyAM eka thAMbhalAmAM pUrvenA AmnAyanA graMtho bhaMDArelA hatA. te upara evI auSadhinA lepa karyA hatA ke jaLaagninA upadravathI paNa pustako surakSita rahe. A gupta vAta siddhasenasUrijI jANI gayA. sUMghI sUMghIne temaNe lepanI auSadhi oLakhI ane tenI pratispardhI auSadhinA siMcanathI temaNe kamaLa ughaDe tema thAMbhalo kholyo. goThavelA pustakomAMthI eka pustaka upADyuM. tenA pahelA pAnAmAM sarasavavidyA ane svarNavidyAnuM vidhAna lakhavAmAM AvyuM hatuM. te samajI jayAM bIjuM pAnuM vAMcavA lAge che tyAM adhiSThitadevIe pustaka khuMcavI lIdhuM-staMbha bIDAi gayo. Azcarya pAmelA siddhasenasUrijI tyAMthI vihAra karI kumArapura AvyA. tyAMnA rAjA devapALe guru mahArAjane prArthanA karI ke huM bahu saMkaTamAM chuM. sImADAnA baLavAna rAjAe AkramaNanI taiyArI karI che ane mArI rakSA dharma sivAya koI karI zake tema nathI. mATe ApanA zaraNamAM Avyo chuM. bhAvI lAbha jANI zrI siddhasenasUrijI sarasavavidyAnA prabhAve rAjAne vijaya apAvyo. rAjA sUrijIno ananya bhakta thayo ane dharmanI ArAdhanAmAM paNa udyamazIla thayo. zrI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 siddhasena roja rAjasabhAmAM AvatA ane tattvanI vAto samajAvatA. sUrijIne roja cheTethI AvavAmAM paDato parizrama TALavA rAjAe atyaMta Agraha karI DolImAM AvavA Agraha ane prabaMdha karyo. DolI pachI sukhe besI zakAya tevI pAlakhImAM besI roja sUrijI rAjasabhAmAM AvavA lAgyA. pachI to pAlakhI upADanAranI ane stutipAThaka bhATa-cAraNa ane baMdIjanonI saMkhyA paNa vadhavA lAgI. temanI kIrti-apakIrti ane pramAda paNa vadhavA lAgyA. pAlakhImAM besI javuM ane sthiravAsa jevuM jIvana jIvavuM Adi vAta temanA guru zrI vRddhavAdIe jANI, eTale teo vihAra karI tyAM AvyA. te samaye siddhasenasUrijI rAjasabhAmAM javA pAlakhImAM besI gayA hatA. potAnA veSa para moTI cAdara oDhI zrI vRddhavAdIsUrijIe pAlakhIno eka daMDa potAne khabhe upADayo. vRddhAvasthA ane upADavAno abhyAsa nahIM eTale temanA paga vAMkAcUkA paDavA lAgyA. AkhI pAlakhI asthira thatAM siddhasena garvathI bolyA, vRddha ! bhUribhArabharAkrAntaH skandho'yaM tava bAdhati ? arthAtu - atibhAranA bojathI AkrAMta tamAro khabho pIDA pAme che? ahIM bAdha dhAtu Atmapadano hoI bAbate prayoga thAya paNa bAdhati na thAya. vRddhavAdI tarata bolyA : na tathA bAdhate skandho, yathA bAdhati bAdhate / arthAta - khabho eTalI pIDA nathI upajAvato, jeTalI A tamAro bApati prayoga upajAve che? A sAMbhaLatAM ja siddhasenasUri UMDI zaMkAmAM paDyA ane mArI bhUla A pAlakhI upADanAre kADhI ? AkhA saMsAramAM mArI bhUla kADhavAnI zakti mAtra mArA gurujImAM ja che. pAMDitya ane sAdathI jaNAya che ke paramakRpALu gurumahArAja mArI AvI utarI gayela dazA jANI mane ugAravA A rIte ahIM padhAryA che. siddhasena tarata ja nIce utaryA. gurujIne oLakhyA ane temanA caraNe paDI kSamA mAgavA lAgyA. pramAdanI AlocanA karI rAjAnI AjJA laI gurumahArAjanI sAthe vihAra karyo. kALakrame zrI vRddhavAdIsUrijI kALadharma pAmyA ane saghaLo bhAra zrI siddhasenasUrijI para Avyo. bAlyakALathI ja teo saMskRta bhaNelA ane saMskRta bhASAno badhe ghaNo pracAra hoI tathA magnadayANa Adi pado ati uttama hovA chatAM anyadarzanIo nahIM samajI zakavAthI temane vicAra Avyo ke badhAM mAgadhI graMthonuM saMskRtimAM rUpAMtara karavuM joIe. teoe AkhA navakArane badale pUrvasUtranuM maMgalAcaNa "namohaMta-siddhArApAdhyAya-sarvalAyuSya:' uddharI saMghane ApyuM. ane badhA Agamo saMskRtamAM karavAnI potAnI bhAvanA jaNAvI. ekatrita thayelA saMghe temane jaNAvyuM ke-"tame tIrtha ane jJAnInI ghora AzAtanA karI che. cAritranA abhilASI, bAla, strI, maMdabuddhivALA ane jaDajIvonA anugraha mATe tattvajJoe prAkRta bhASAmAM siddhAMto racyA che. taSNaprajJAvALA mATe to caudapUrva saMskRtamAM racelA ja che. bhagavaMtanI AjJA virUddha Ape vicAryuM mATe moTuM prAyazcitta tamAre levuM paDaze." Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 ~ - chevaTe saMghe temane gaccha bahAra mUkyA. teo paNa saMghanI AjJA pramANa karI guptaveze saMyamI rahI, avadhUtano dekhAva laI maunabhAve vicAravA lAgyA. sAta varSa bAda teo avaMtInA mahAkALa maMdiramAM AvyA. zivaliMgane vaMdana-namana karyA vinA temanI tarapha paga karI sUI gayA. pUjArIoe tiraskArapUrvaka temane uThADyA paNa teo ukyA nahIM. A vAta TheTha mahArAjA sudhI gaI eTale A kautuka jovA vikramAditya pote maMdiramAM AvyA. temaNe siddhasenasUrijIne besADI pUchyuM ke tame mahAdevajIne namaskAra kema nathI karatA?" temaNe uttara ApatAM kahyuM-"rAjA ! jema ghaNAM divasanA tAvathI pIDAto mANasa lADavA na khAI zake tema A zivajI amArA stavanane na jhIravI zake." khIjAyela rAjA bolyA-"o jaTIla ! asaMbaddha na bolo, stuti karo joIe. kema na jhIravI zake te ame joIe." pachI zrI siddhasena vIraddhAtrizikA racI bolavA lAgyA, svayaMbhuva bhUtasahastranetre.. ItyAdi kAvya teo eka dhyAna thaI dhIra-gaMbhIra-phuTanAde bolavA lAgyA. pachI tarata temaNe kalyANa maMdira nAmaka stotra mahAprabhAvazAlI zrI pArzvanAtha prabhunI stutirUpe madhurasvare vasaMtatilakA rAge svasthacitte AraMbhya, tenI eka eka paMkti jANe hRdayamAM ghuMTAI ghuMTAine upara AvatI hatI. tenA zabda zabda vAtAvaraNamAM jANe halacala macI rahI hatI. teno raNako sAMbhaLanArane koI apUrva cetanA ardhI rahyo hato. hajI to agyAramo zloka bolAto hato tyAM zivaliMgamAM taDataDa avAja AvavA lAgyo. dhUmADA jevuM jaNAvA lAgyuM ne kSaNavAramAM dhaDAkA sAthe zivaliMga phATyuM ne tenI vacce dedIpyamAna kAMtivALA zrI pArzvanAthaprabhunuM adbhUta biMba pragaTa thayuM. zrI siddhasena to prabhujInI stutimAM lIna hatA. rAjA bhakto ane pUjArIo vismita thaI ghaDIka prabhune to ghaDIka te avadhUta yogInI bhaktinI mastIne jotA rahyA. koIka bhaya pAmyA to koIka bhaktithI nAcavA-kUdavA lAgyA. stotra pUrNa thaye, zrI siddhasenasUrijIe vidhipUrvaka namanastavana caityavaMdanAdi karyA. rAjAe pUchyuM- he mahAyogI ! A bhagavAna ahIM kyAMthI AvyA?" siddhasenasUri bolyA- "rAjA sarasa itihAsa che Ano, huM kahuM chuM, tame sAMbhaLo. A avaMtInagaramAM bhadrazeThanI bhadrA nAmanI patnI hatI. temane avaMtIsukumAla nAmano ekano eka putra hato. yuvAna thatAM te batrIsa zreSThikanyAone paraNyo. viSaya upabhogamAM teno samaya kyAM pasAra thato, tenI paNa tene khabara paDatI nahIM. ekavAra tenI havelImAM AryasuhastisUrijI utaryA hatA. gavAkSamAM beThela avaMtIsukamAle temanA mukhethI nalinI gulma vimAnanuM varNana sAMbhaLI tene jAtismaraNajJAna thayuM. te tarata AryasuhastijI pAse AvI bolyo-'bhagavanzuM tame nalinI gulma vimAnathI AvyA cho ?' temaNe kahyuM-"nA, paNa zrI sarvajJabhagavAnanA AgamamAM tenuM svarUpa varNavyuM che." avaMtIsukamAla bolyA- "ApazrInA zrImukhe e varNana sAMbhaLI mane jAtismaraNajJAna thatAM gayA bhavamAM bhogavela nalinI gulma vimAnanAM sukho tAjA thaI AvyAM. enI AgaLa A pRthvInuM samasta sukha paNa sAva phIkuM lAge. mAre pAchuM tyAM javuM che. kema javAya ?' gurujIe kahyuM-"cAritra Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 101 levAthI tyAM utpanna thaI zakAya." teNe tarata ja dIkSA lIdhI. sadA taponuSThAna karavAnI zakti na hoI avaMtImunie guruAjJapUrvaka smazAnamAM jaI anazana lIdhuM. te vakhate tenI pUrvabhavanI apamAnita patnI je ziyALaNa thaI hatI te potAnAM bhUkhyAM baccAo sAthe tyAM AvI. pUrvabhavanA vairanA kAraNe teNe muninA zarIrane bacakAM bharI khAvA mAMDyuM. Ama teNe rAtrinA traNa prahara sudhI prANAMta kaSTa ApyuM, paNa munie te zubhabhAve sahana karyuM ane nalinI gulma vimAnamAM utpanna thayA. savAre vRttAMta jANI bhadrAzeThANIe eka sagarbhA vahu sivAya ekatrIsa vahu sAthe dIkSA lIdhI. samaye ghera rahelI vahune putra janmyo. teNe moTA thaI potAnA pitAnI mRtyubhUmi para moTo prAsAda baMdhAvI temAM A avaMtIpArzvanAtha nAmanA pratimAjI vidhipUrvaka ghaDAvI pratiSThita karyA. keTaloka samaya gayA pachI avasara pAmI brAhmaNoe te pratimAjI upara zivaliMga sthApI dIdhuM. A liMga mArI stuti kevI rIte sahI zake ! tame ja kaho." A sAMbhaLI rAjA ghaNA prasanna thayA. avaMtIpArzvanAtha prabhujInI pUjA arcA Adi mATe so gAma bheTa karyA. ane bolyA- he samartha guru ! deDakAM gaLavAmAM dakSa sarpo to ghaNA che. paNa dharatInA bhArane upADanAra zeSanAga to eka ja che.' ityAdi stuti karI rAjA svasthAne gayA. zAsananI mahAna prabhAvanA thai. saMghe ADaMbarapUrvaka temane praveza karAvI pharI AcAryapade ArUDha karyA. kavAdIrUpa aMdhakArane dUra karavAmAM sUrya jevA hoI teo siddhasenadivAkarasUri kahevAyA. ekavAra teo okArapura AvyA. tyAMnA saMghe vinaMti karI ke nAtha, ahIM mithyAtvIonuM prAbalya hoI teo amane bhagavAnanuM jinAlaya baMdhAvavA nathI detA. ApanI kRpAe ja A kArya bane. sUrirAja temane AzvAsana ApI pAchA avaMtI padhAryA. ane cAra zloko banAvI sAthe laI mahArAjA vikramanA rAjamahele AvyA. dvArapAle aTakAvyA. tene A pramANe zloka lakhI rAjA pAse mokalyo. bhikSurdidRkSurAyAtastiSThati dvAravAritaH / hastanyastacatuHzlokaH kiM vA gacchati gacchati // 1 // hAthamAM cAra zloka laI maLavA Avelo bhikSu dvAre rokAI Ubho che. Ave ke jAya? sAmAnya vAtano Avo adbhuta zloka joI rAjA cakita thayo ne teNe A pramANe uttara lakhI Apyo. dIyate dazalakSANi zAsanAni caturdaza / hastanyasta catuHzlokaH yadvAgacchatu gacchatu // cAra zloka laI AvanArane daza lAkha mudrA ane cauda gAma ApavAmAM Ave che. chatAM temane AvavuM hoya to Ave, javuM hoya to jAya. zloka vAMcatA ja zrI siddhasena sabhAmAM padhAryA. rAjAnI sAme Asana para birAjyA. rAjAe kahyuM-"AjJA karo." temaNe zloka saMbhaLAvyo. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 apUrveyaM dhanurvidyA bhavatA zikSitA kutaH ? / mArgaNaughaH samabhyeti, guNo yAti digantaram // artha :- he rAjA, A apUrva dhanurvidyA tame kyAM zikhyA ? ke mArgaNasamUha eTale bANasamUha (pakSe yAcakagaNa) sAmo Ave che ane guNa=dhanuSanI dorI (pakSe audAryAdi guNa) digaMtamAM jAya che. A sAMbhaLI rAjA pUrvadizAmAMthI uThI dakSiNa dizAe beTho. tyAM surijIe bIjo zloka saMbhaLAvatAM kahyuM : sarasvatI sthitA vako lakSmIH krsroruhe| sIrtiH viM pitA rAgad ! yena zAnA matA che ? artha : - he rAjA ! sarasvatI mukhamAM ane lakSmI tamArA hAthamAM vase che. to kIrti zuM rIsAI che ke dezAMtara cAlI gaI? A zlokamAM paNa atizaya camatkAra joI rAjA dakSiNathI uThI pazcimamAM beThA. tyAM dIvAkarasUrijI trIjo zloka bolyA; sarvadA sarvado'sIti, mithyA tvaM stUyase budhaiH| nArayo lebhire pRSThaM, na vakSaH parayoSitaH // "he rAjA! tame sarvadA je joie te Apo cho, AvI prazaMsA paMDito kare che. te mithyA. che. kemake tame zatrune pITha ane paravArIne chAtI ApatAM ja nathI. eTale tame badhuM ApanAra nathI ja. Avo apUrva zloka sAMbhaLI mAthuM dhuNAvatA rAjA tyAMthI uThI uttara dizAe beThA. tyAM zrI siddhasena divAkarasUri bolyA, kIrtiste jAtajADyeva, caturaMbhodhi majjanAt / AtapAya dharAnAtha ! gatA mArtaNDamaMDalam // arthAtuM- he dharAnAtha! tamArI kIrti A pRthvI para phelAtI-phelAtI TheTha samudra sudhI gaI, cAre taraphanA samudramAM magna thavAthI tene evI ThaMDI lAgI ke te uSmA meLavavA sUryamaMDalamAM jaI pahoMcI eTale ke tamArI kIrti A pRthvI ke samudra sudhI ja nahIM, paNa svargaloka sudhI pahoMcI che. A sAMbhaLI harSita thaI uThI gayelA rAjAe kahyuM- mahArAja ! ghaNAM paMDita ane ghaNI pragalma pratibhA joi, paNa ApanI prauDhI nirALI che. ApanA eka eka zloke meM eka eka dizA choDI hatI, kAraNa ke eka eka zloka sAMbhaLI meM eka eka dizAnuM rAjya Apane arpaNa karela che. have A AkhuM rAjya ApanuM che, A dAsa yogya je AjJA hoya te pharamAvo." zrI siddhasena bolyAbhalA rAjA ! amAre vaLI rAjaya zuM karavAM.' chatAM paNa eka lAbhanuM kAraNa laIne Avyo chuM." rAjAe kahyuM- "avazya karIza, AjJA karo." temaNe kahyuM- "rAjA ! okArapuramAM vasatA jainone bhagavAnanA darzana-pUjananI sagavaDa joie che. tyAM eke jinamaMdira nathI." rAjAe kahyuM-"mahArAja, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 103 tyAMnA sarva maMdira-mahelo karatAM UMcuM, jotAM ja AMkha Thare tevuM zrI pArzvanAthaprabhunuM maMdira huM baMdhAvI pratiSThita karAvI tyAMnA saMghane arpaNa karIza. ApanA samAgamanuM saMbhAraNuM sAthe amogha lAbhanuM kAraNa. dhanya gurudeva ! dAsane avasare avazya yAda karI lAbha Apajo.' sahunA Azcarya vacce oMkArapuramAM adbhUta jinAlaya ane te paNa rAja taraphathI baMdhAyuM. dharmano jayajayakAra thai rahyo. tyAMnA pratiSThAdi kAryo patAvI zrI siddhasenasUrijI dakSiNa deza tarapha vihAra karI gayA. pratiSThAnapura pahoMcyA pachI temaNe potAnuM AyuSya alpa jANI aNasaNa lIdhuM ane svarge saMcaryA. AkhA dakSiNamAM jyAM jyAM A samAcAra pahoMcyA tyAM tyAM hAhAkAra macI gayo. avaMtI ane cittoDa tarapha A samAcAra mokalavA eka catura vidvAnane mokalyo. avaMtImAM AvI A pramANe ardho zloka moTethI te bolavA lAgyo idAnIM vAdIkhadyotA, dyotante dakSiNApathe / artha :- hAlamAM dakSiNapathamAM vAdIAgIyA camakavA lAgyAM che. zrI siddhasenasUrijInA bahena sarasvatI A sAMbhaLatAM ja bolI uThyAM; . nUnamastaMgato vAdI siddhaseno divAkaraH / artha :- nakkI vAdI siddhasenadivAkara rUpI sUrya asta thayo. sUryanA asta vinA khaghotaAgIyA prakAzI na zake. te vidvAne paNa e ja samAcAra ApyA. samasta saMgha upara zokanI gherI chAyA pharI vaLI. (Ano vistRta adhikAra AcArapradIpamAM che) jema siMhanI garjanA sAMbhaLI madonmatta hAthInA mada ogaLI jAya tema zrI vRddhavAdIsUrijI tathA zrI siddhasenadIvAkarasUrijInA zabdo sAMbhaLI mahAna nyAyazAstrapravINa vAdIono paNa garva ogaLI jato. 30 cothA prabhAvaka zAsananI unnati hetu aSTAMga nimittano je upayoga kare te nimittavettA cothA prabhAvaka kahevAya. zrI bhadrabAhusvAmI AvA (cothA) prabhAvaka hatA. temanuM caritra A pramANe che zrI bhadrabAhusvAmInI kathA dakSiNadezanA pratiSThAnapuranA rahevAsI bhadrabAhu ane varAhamihira nAmanA vidvAna brAhmaNakumAroe zrI yazobhadrasUrijI pAse bodha pAmI dIkSA lIdhI hatI. moTAbhAi bhadrabAhumuni jJAna-dhyAna-saMyamamAM ghaNo vikAsa sAdhI cauda pUrvI-zrutakevaLI thayA. AcArya-padavI pAmyA ane temaNe dazavaikAlika, AvazyakasUtra Adi daza graMtho para niryukti racI. varAhamihira abhimAnI u.bhA.-1-8 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 ane asthira hoI gurujIe temane AcArya padavI na ApatAM temaNe potAnA bhAI bhadrabAhusvAmIne AcAryapadavI ApavA kahyuM. temaNe guru mahArAjanI AjJA lAvavA kahyuM. AthI krodhita thaI te muniveSa choDI gRhastha thaI gayo. nirvAha mATe jyotiSIno dhaMdho lIdho. ApabaDAInI vAto enA jevI koI na karI zake. te lokomAM kaheto ke bAlyakALathI ja kuMDalI, navamAMza ane lagna kADhavAmAM huM catura chuM. enA ja vicAra mArA magajamAM ghoLAtAM hoya. ekavAra huM jaMgalamAM gayo hato. tyAM moTI zilA upara meM siMhalagna kADhyuM (AMkyuM). tene bhUMsavuM bhUlI gayo ne ghera AvyA pachI yAda AvyuM eTale huM rAtri chatAM te ghora vanamAM gayo. tyAM jaIne jouM chuM to mArI AMkelI lagnakuMDalI upara vanano rAjA siMha beThelo hato. paNa meM jarAya gabharAyA vagara siMhanI nIce hAtha nAMkhI lagna bhUMsI nAkhyuM. mArA A sAhasathI siMhalagnanA svAmI sUryadeva prasanna ane prakaTa thayA. temaNe je ISTa hoya te mAMgavA kahyuM. meM temane jayotiSacakra, grahacAra, nabhomaMDala, nakSatragati batAvavA ane marma samajAvavA kahyuM. temaNe potAnA vimAnamAM besADI saMpUrNa AkAzamaMDaLa ane graha-nakSatrAdinI gati dekhADI. tethI jyotiSa saMbaMdhI UMDuM jJAna mArI pAse hoya te svAbhAvika ja che. A to paropakAranuM kAma ityAdi baNagA te pheMkyAM karatA. A vAtonI sArI prasiddhi thaI. tyAMnA mahArAjA jitazatrue tene rAjajoSI ane purohitanI rAjayamAnya padavI ApI. te jainono dveSa karavA lAgyo. koivAra jainonI viruddha rAjAnA kAna paNa bhaMbhere. dharmanI niMdA paNa kare-karAve. AthI zrAvakoe zrI bhadrabAhusvAmIjInI AgrahapUrvaka tyAM padharAmaNI karAvI ane kadI na thayo hoya evA ThAThapUrvaka temano nagarapraveza karAvyo. cAre tarapha AcAryanI padharAmaNI, praveza, prajJA, pravacana, prabhAvanAdinI ja vAto thavA lAgI. pramAdIne paNa dharma yAda Avyo A joI-sAMbhaLI varAhamihirane apAra kheda ne baLatarA thaI. evAmAM rAjAne tyAM putrano janma thayo. varAhamihire tenI janmakuMDalI banAvI rAjakumAranuM pUruM so varSanuM AyuSya ane addabhUta prabhAva Adi jaNAvyAM. bIjA paMDitoe paNa zubhayogo AdinI vAta karI. rAjA ghaNA prasanna thayA. samaya joI varAhe rAjAne kahyuM-"mahArAja ! nagaranA badhA gaNya-mAnya pratikti mANaso rAjamahelamAM AvI gayA ane vadhAmaNIpUrvaka AnaMda prakaTa karI gayA paNa ekamAtra zvetAMbaronA AgevAna bhadrabAhu nathI AvyA. AvA irSALune dezapAra karavA joIe. A sAMbhaLI rAjAe maMtrIne nahIM AvavAnuM kAraNa pUchavA zrI bhadrabAhuvAmI pAse mokalyo. tene AcAryazrIe kahyuM-maMtrI ! sAtame divase bIlADIthI kumAranuM mRtyu che. mATe zuM AvIye? janmano AnaMda batAvavA badhA AvyA paNa putranA mRtyuthI upajelA ghAtamAMthI ugAravA ame upadeza devA AvazuM. maMtrIe A vAta rAjAne jaNAvI. badhA UMDI ciMtAmAM paDI gayA. prathama upAya tarIke gAmamAMthI badhI bilADI tagaDI mUkI ane pAchI kyAMyathI na AvI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 zake tevo prabaMdha karyo. barAbara sAtamA divase dhAvatA baLakanA mAthA upara daravAjo baMdha karavAnI loDhAnI bhAre argalA, jemAM bilADInI AkRti hatI te paDI ne bALakanuM mRtyu thayuM. varAhamihira sAva khoTo paDyo ane zrI bhadrabAhusvAmInA jJAna upara loko tathA rAjAne mAna uparyuM. zokasaMtapta rAjAe zrI bhadrabAhusvAmIne AdarapUrvaka teDAvI pUchayuM- tame bALakanuM AyuSya sAta divasanuM zAthI jANyuM? bALakanA mRtyuno samaya sAco paDyo ane bIlADInI vAta khoTI paDI." gurumahArAje kahyuM-"rAjA ! varAhe putra janmanA vAjA vAgyA pachInuM ane ame te pUrvanuM lagna joyuM, tethI A moTo pharka paDyo. ane bilADInI vAta paNa sAcI che, te AgaLAmAM bIlADInI AkRti che. jotAM vAta sAcI nIkaLI. rAjAne temanA upara zraddhA thaI. nirAza thayela varAha jyotiSazAstranAM graMtho pANImAM nAMkhavA taiyAra thayo. te samaye tyAM AvI pahoMcelA zrI bhadrabAhusvAmIe kahyuM- "maMtra vinAno akSara nathI, auSadha vinAnuM koI mULIyuM nathI ane dhana vinAnI pRthvI nathI. mAtra te batAvanAra AmnAya (rahasyamaya vidhAna) durlabha che, je gurugamathI maLI zake.' ityAdi samajAvI tene vAryo. ekavAra rAjasabhAmAM zrI bhadrabAhusvAmIjI tathA varAhamihira Adi beThA hatA. rAjAe kahyuM-kAMI AzcaryakArI ghaTanA hoya to jaNAvo.' varAhane potAnI paMDitAI batAvavAno bhAre casako. teNe tarata kahyuM-"Aje saMdhyA samaye acAnaka varasAda thaze, temAM bAvanapalano matsya amuka jagyAe meM kADhelA mAMDalAmAM paDaze" rAjAe AcAryadevane pUchyuM-"A sAcuM kahe che? temaNe kahyuM-"vAta to sAcI che paNa te mAchaluM ekAvana palanuM haze tathA kuMDALAnI bahAra pUrvabhAgamAM paDaze. bhadrabAhusvAmIjInA kahevA pramANe thayuM, pariNAme dharmano jayajayakAra thayo. rAjA paNa jinadharmI thayo. svamAna khoyelA varAhe saMnyAsa lIdho. ajJAna kaSTa AcarI prAMte vyaMtara thayo. tene jaina mAtra upara dveSa thayo. sAdhuo upara to tenuM jora cAlyuM nahIM paNa zrAvako upara teNe marakIno upadrava karyo. A jANI zrI bhadrabAhusvAmIe upadrava-upasarga mAtrano upazAMta karavA "uvasaggahara stotranI racanA karI. tenA smaraNa-zravaNathI upadrava upazAMta thaI gayo. A stotramAM Aje paNa evI ja aciMtya zakti che. Ama zratadhara zrI bhadrabAhusvAmI ghaNA jIvone dharma pamADI aMte svarge gayA. zrI bhadrabAhusvAmIjIe zubha nimittanA baLathI ja rAjAne pratibodhyo ane zAsananI unnati karI, tema ApaNe paNa zAsanonnati mATe prayatna karavA joIe. 31 pAMcamA prabhAvaka vividha ane ghora tapasyAthI jainadharmanI ujvaLatAno vistAra karanAra mahAtmAne pAMcamA tapasvI prabhAvaka kahevAmAM Ave che. saMsArane tapasyAno pATha bhaNAvanAra zrI tIrthaMkara paramAtmA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 che. saMsAra Akho jANe che ke tapasyA to jainonI. khAvAnuM bhikhArIne paNa sulabha che, tyAre tapasyA cakravartIne paNa durlabha che. tapathI roga TaLe, labdhi maLe, asAdhyamAM asAdhya kArya susAdhya thAya. chatAM koIka ja AtmA mahAna tapa karI zake. mahAna tapasyAthI mahAna prabhAva utpanna karanAra zrI kASThamuninuM daSTAMta ghaNuM preraka che. zrI kASThamuninuM daSTAMta rAjagRhI nagarImAM eka kASTha zreSThI vasatA hatA. temane vajA nAmanI strI hatI. je svabhAvathI ja vilAsI hatI. temane devapriya nAmano eka putra hato. te nizALe bhaNato hato, te zeThe menA, popaTa ane eka kukaDo pALyAM hatAM, je zeThane ghaNA vahAlAM hatAM. tathA eka brAhmaNa putrane ghara-bahAranAM kAmakAja mATe rAkhela hato. ekavAra vyApAra arthe paradeza jatA zeThe popaTamenAne kahyuM- huM jAuM chuM, gharanuM dhyAna rAkhajo." te gayA pachI yuvAna brAhmaNa sAthe vajAzeThANIne anaitika saMbaMdha thaI gayo. te baMnene ati viSayAsakta joI menAe popaTane kahyuM-"A pApamAM DUbatAne kAMika upadeza Apavo joIe." popaTe kahyuM-"mUrkhAone upadeza ApavAthI zAMti ke vyavasthA jaLavAtI nathI. uparathI te uzkerAya ja che. sarpane dUdha pAvAthI mAtra viSa ja vadhe che. atyAre A nArI eTalI Asakta che ke teNe gharanI vyavasthA khoravI nAkhI che. paNa atyAre kahevAmAM kAMI sAra nikaLaze nahIM." menAe kahyuM "je zeThanuM ApaNe khAIe chIe teno anartha kema jovAya ?" popaTe kahyuM-tArI vAta sAcI paNa avasara vagara badhuM bolavuM vyartha." emAM brAhmaNa bahArathI AvatA ja vajA sAthe krIDA karavA ughukta thayo. A joI menAe virodha karavA jorajorathI cIcIyArI karavA mAMDI. vajAne A gamyuM nahIM. teNe bIjA divase gussAmAM menAne pakaDI pAMkha maraDI saLagatA cUlAmAM nAkhI ne te ja kSaNe te taraphaDIne baLI gai. popaTa sUnamUna jato rahyo. ekavAra koi saMnyAsI guru-ziSya vajAne tyAM bhikSA levA AvyA. vajA aMdara rasoI-gharamAM hatI. gurue ziSyane kahyuM- "A kukaDAnuM kalagI sAthe mAthAnuM je mAMsa khAya te thoDA ja samayamAM avazya rAjA thAya, e niHzaMka vAta che. khUNAmAM ubhelA brAhmaNe A sAMbhaLI lIdhuM. sAdhu gayA pachI teNe vajAne kahyuM-"Aje mane kalagI sahita A kukaDo rAMdhIne khavarAva." vajA pahelA to taiyAra na thaI, paNa vahAlAthI vadhAre vahAluM zuM hoya? kAmI mANasane gaLu kapAya toya khabara paDatI nathI. te mAnI gaI, priyatame rAjI thaI prema karyo. vajA rAMdhatI hatI, premI nhAvA gayo tyAM devapriya Avyo "bA. khAvA Apa kakaDIne bhUkha lAgI che." vajAe tene jamavAnuM pirasyuM, te khAI pI dharAine nizALe gayo. ahIM thoDIvAre raMgIna sapanA joto yAra Avyo ne jamavA beTho. rasoI laine sAthe vajA paNa beThI. premIe kahyuM-"AmAM kukaDAnuM mAthuM kAM na dekhAya?" te bolI- "devapriya jamIne gayo. kadAca tenA bhANAmAM gayuM haze?' A sAMbhaLatAM tapelAne lAta mArI brAhmaNa ubho thaI gayo. tenI AMkhamAMthI Aga varasavA lAgI. gusse thaI bolyo- mArAthI vadhu vahAlo che tane devapriya Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 107 kema ?' vajrA kahe-'huM bIjo kukaDo lai AvuM. tame kaho tema karUM paNa tame nArAja na thAva.' pele kahyuM-'basa, have ApaNuM patI gayuM.' te javAno DoLa karavA lAgyo. vajAe tene pakaDI hAvabhAva dekhADatA kahyuM-'tamArAthI vadhIne mAre bIjuM zuM hoya ? mane khyAla nahIM ke tamAre kukaDAnuM mAthuM ja joItuM haze.' have mane kSamA Apo, bIjI vAra bhUla nahIM thAya.' te bolyo-'jo A vAto tArI sAcI ja hoya to devapriyane bolAvI tene mArI tenA peTamAMthI te mAMsa kADhI mane Apa nahIM to...' te bolI-'tamArA mATe huM mArA prANa ApIza, mArA vhAlA ! tame svastha thAva. huM hamaNAM ja devapriyane bolAvI maMgAvuM chuM.' A saMsAramAM evuM kayu akArya che je mATe kAmI jIvo taiyAra na thAya ? yogAnuyoga A vakhate devapriyanI dhAvamAtA te ja vakhate tyAM AvI caDI ane badhI vAta sAMbhaLI gai ane turuta tyAMthI nIkaLI devapriyane nizALethI sAthe laI 'ApaNe tArA bApu pAse javAnuM che' evuM bahAnuM karI bhADAnA rathamAM cAlI nIkaLI. gAma nagare ratha badalI te caMpA nagarInA sImADe devapriyane laI AvI. tyAMnA udyAnamAM devapriya sAthe te beThI. tyAMnA niHsaMtAna rAjA akALe mRtyu pAmyA hoi navA rAjAne khoLavA paMca divya sahita pharatuM pharatuM pradhAnamaMDaLa tyAM AvyuM. hAthaNIe devapriya upara kaLaza karyo. badhAe navArAjAne nagarapraveza karAvyo. sArA muhUrte gAdInazIna karyA. A tarapha vajAe devapriyanI ghaNI tapAsa karI paNa patto lAgyo nahIM. keTalAka samaya bAda kASTha zeTha ghare AvyA. tyAre gharanA behAla thai cUkyA hatA. vajA saMtoSakAraka uttara ApatI nahotI. vahAlo putra, menA, kukaDo dekhAtA nahotA ane dhAvamAtA paNa jaNAtI na hatI. kASThazeTha popaTanI bhASA jANatA hatA. eTale temaNe popaTane pUchyuM. popaTe kahyuM-'pAMjarAmAMthI bahAra kADho to kahuM. nahIM to mArA paNa menA jevA hAla thAya.' zeThe bahAra kADhyo te uDI jhADanI DALe beTho ane zeThANIno ayogya saMbaMdha ane duSTa vyavahAra jaNAvI uDI gayo. zeTha to A sAMbhaLI Dhagalo thaI gayA. paristhitine pAmI gayelI vajA dhanamAla lai priyatama sAthe nAsI gai. zeThane jIvana akArUM thaI paDyuM. eNe ghaNA upAya karyA paNa zAMti na maLI. ekavAra eka jainAcAryanA samAgame vairAgya ullasita thatAM temaNe dIkSA lIdhI. gurusevA, zAstrAdhyayana ane vidhitaponuSThAnamAM teo potAno AtmavikAsa sAdhavA lAgyA. pariNAme ghaNI labdhio te pAmyA. A tarapha jyAM tyAM chupAtAM pharatAM vajrA ane teno priyatama caMpAnagarI (devapriyanA rAjya)mAM AvI sthira thayAM. kAlakrame te nagarImAM ja kASThamuni paNa padhAryA ane daivayoga vajAnA ghare ja gaucarIe AvyA. vajAe temane oLakhI lIdhA. teo amArUM kaubhAMDa ughADuM ka2ze. mAMDa mAMDa ahIM TharIThAma thayA chIe ne vaLI A upAdhi ahIM kyAMthI AvI ? ane teNe AhAra ApatA yuktipUrvaka potAnuM mUlyavAna ghareNuM muni na jANe tema jhoLImAM seravI dIdhuM. muni Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 vahorIne thoDA AgaLa gayA tyAM vajAe raDAroLa karI cora corano pUkAra karyo. rAjapuruSoe temanI jhoLInI jhaDatI letAM temAMthI bahumUlya alaMkAra nIkaLatAM teo temane coranI jema rAjadarabAre lai gayA ane rAjAnI sAme ubhA karyA. eTalAmAM rAja (dhAva) mAtA tyAM AvI ane teNe kASThamunine oLakhI kahyuM-'o, kASThazeTha, tame ahIM ! rAjA A to tamArA pitAzrI che. rAjAe paNa temane oLakhyA, dhAva mAtAe badhI vAta karI. munine corInuM ALa denAra bIjI koi nahIM paNa emanI patnI che ane tene bagADanAra A brAhmaNa che. ityAdi vAto paNa pragaTa thai. vajAne rAjAe dezavaTo Apyo. brAhmaNanI pragaTamAM avahelanA thaI, AthI brAhmaNone khoTuM lAgyuM. rAjA paNa jainadharma pAmyo. rAjAe Agraha karI kASThamunine tyAM rokyA. roja rAjA parivAra sahita ADaMbarapUrvaka gurumahArAjane vAMdavA tathA upadeza zravaNa karavA jatA. jainadharmanI ghaNI unnati thaI. brAhmaNone ghaNI IrSyA thavA lAgI. temaNe kASThamunine halakA pADavAnI temaja temanA chidro khoLavAnI koziza ghaNI karI paNa saphaLa na thayA. eTale temaNe prapaMca ubho karyo. eka sagarbhA yuvatI dAsIne ghaNuM dhana ApavAnI lAlace sAdhumahArAjane kalaMkita karavA taiyAra karI. A tarapha kASThamunie vihAranI taiyArI karI. kIDIyArAnI jema naranArInAM ToLAM ubharAyAM hatAM rAjA paNa vidAya ApavA Avela hatA. vakhate pelI dAsI sAdhvIno svAMga sajI tyAM AvI pahoMcI ane kahevA lAgI-'mahArAja ! kyAM cAlyA ? mane khabara ja hatI ke tame cUpacApa nikaLI jazo, paNa huM vAraMvAra phasAuM ema nathI. have A tamArA bALakanI zI vyavasthA karavAnI che ?' ema teNe peTa batAvatAM kahyuM. A badhA A joi sAMbhaLI thIjI ja gayA. ATalA bhalA dekhAtA muni AvA ? evAmAM to dAsI muni AgaLa AvI. Azcaryacakita muni bolyA-'bAi, tuM zA mATe khoTuM bole che ? kharUM kahe tuM koNa che ?' are ! sAva ajANa bano cho ? huM zA mATe khoTuM boluM ?' A sAMbhaLI zAsananI helanA thatI bhALI krodhita thayelA muni bolyA-'jo A bAi khoTuM bolatI hoya to tenuM peTa cIrI garbha bahAra AvI jajo. nahIM to ema ja rahejo. A kahetAMnI sAthe dAsInI kukSI bhedI garbha pRthvI para AvI paDyo bhaya ane pIDAthI kAMpatI te gurumahArAjanA caraNomAM paDI kSamA mAgavA lAgI ane A prapaMca brAhmaNono che, vagere badhI vAta jaNAvI dIdhI. tapasvI labdhivAna munino Avo prabhAva joI DarI gayelA brAhmaNo paNa temanA page paDyA ane thayelA aparAdhanI kSamA mAgavA lAgyA. temaja nagaranA AgevAnoe namratApUrvaka ajJAnIone kSamA ApavA vinaMti karatA, muni zAMta thayA. sahune dharmano upadeza ApI vAstavikatA samajAvI. loko bhadrika thayA ane niMdAno tyAga karyo. munie sArI evI zAsananI prabhAvanA karI. prAMte tapo baLe sarva karmano kSaya karI siddhigati prApta karI. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 he bhavya jIvo ! mokSanI lipsAvALA mahAnubhAvoe kASThamuninA adUbhUta caritrane sAMbhaLI vividha tapadvArA jinadharmanI unnati ane AtmAnuM kalyANa karavuM joIe. 32 chaThThA prabhAvaka je jJAnI mahAtmA maMtra yaMtra Adi vidyAnA jANakAra hoya ane saMghanA koI mahAna kArya aMge ja teno prayoga karatA hoya, tethI zAsananI prabhAvanA thatI hoI teo vidyAprabhAvaka kahevAya che. te saMbaMdhamAM zrI hemacaMdrasUrijIno prabaMdha nIce mujaba che- zrI hemacaMdrasUrijInI kathA dhaMdhukA nagaramAM moDha jJAtinA cAMgadeve devasUrijI pAse dIkSA lIdhI. ati tINa prajJA ane tejasvI pratibhAvALA teo nAnI vayamAM AcArya thayA ane hemacaMdrasUri tarIke prasiddha thayA. kAlakrame teo pATaNa padhAryA. tyAM kumArapAla rAjA rAjya karatA hatA. temanA maMtrI udayana vaMdana kiravA AvyA tyAre AcAryazrIe temane pUchyuM- kema rAjA amane ke vItarAgadevane yAda kare che ke nahIM?" teNe kahyuM-"kadI paNa nahIM mahArAja ! gurujIe kahyuM- "Aje tame ekAMtamAM rAjAne jaNAvajo ke teo navI rANInA mahelamAM suvA na jAya." maMtrIe tema karyuM. rAtre mahela upara vIjaLI paDI. mahela ane rANI nAmazeSa thaI gayA. A jANI rAjAne Azcarya thayuM. teNe maMtrIne pUchyuM ke tamane A sUcanA koNe ApelI, AvuM utkRSTa jJAna hajI vidyamAna che?' maMtrIe zrI hemacaMdrasUrijInuM nAma lIdhuM. temano pUrve paNa svayaM para ghaNo upakAra hato ne hamaNAM paNa mRtyuthI ugArI lIdho, keTalo upakAra? upAzraya AvI vaMdana karI rAjA bolyA- bhagavaMta! tamAro keTalo badho upakAra? mArA para kRpA karI A rAjya svIkAro." uttara ApatAM guru bolyA-rAjA, amAre rAjyane zuM karavuM che? paNa tame kharekhara pratyupakAranI bhAvanA rAkhatA ho to Atmahita karo. jainadharmamAM manane sthApana karo. (jainadharma svIkAro)'' zrI hemacaMdrAcAryanA sahavAsathI rAjAne jJAna ane samajaNa maLyA. ekavAra rAjA somezvaranI yAtrAe jatA hatA. temaNe Agraha karI gurumahArAjane sAthe lIdhA. teo somanAtha AvyA tyAre brAhmaNoe evo pracAra karyo ke A jaino to ApaNA dveSI che. koIe rAjAne kahyuM paNa kharuM-mahArAjA, Amane zA mATe sAthe lAvyA cho. A to jinezvara sivAya koIneya namaskAra karatA nathI." ityAdi kahI rAjAnA kAna bhaMbheryA. rAjAe sUrijIne pUchayuM-zuM Apa somanAthajInA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 darzane padhArazo ?' temaNe kahyuM-"paramezvaranA darzane javuM joIe." ane teo maMdiramAM AvI sahunI samakSa ucca gaMbhIra svare stuti karavA lAgyA. bhava (janma-mRtyumaya) rUpa bIjane aMkurita karanAra rAga-dveSAdi jenA kSaya thayA che, evA brahmA, viSNu, zaMkara ke jinezvara je hoya temane huM namaskAra karUM chuM." A joI, sahu vismaya pAmyA. ekavAra rAjAe zrI hemAcAryane pUchayuM-"mahArAjajI ! Akho saMsAra dharmanI vAta kare che. ane sahu potapotAno dharma sAco kahe che. mATe Apa kaho ke sAcuM tattva zuM che?" AcAryazrI bolyA-"rAjA, zAstrArtha jeTalI to tamArI samaja nahIM. mATe zivajI pote rAtre tamane je jaNAve te sAcuM. pachI rAtrie zrI hemAcArya dhyAnamAM beThA ane rAjAnI sAme zaMkarajI prakaTa thayA. temaNe kahyuM-"sakala klezano nAza karanAra syAdvAda che. te svIkAravAthI tuM kRtArtha thaze." A badhuM joIsAMbhaLI rAjA vismaya ne AnaMda pAmyo. dharmanI sanmukha thayo. sahu pAchA pATaNa AvyA. ekavAra yogakriyAmAM nipuNa devabodhi nAmanA vicakSaNa paMDite rAjAne potAnA dharmanI mahattA batAvavA keLanA pAMdaDAne kAcA sutaranA taMtu bAMdhI eka pAlakhI taiyAra karI paDachaMDa kAyA chatAM zarIrasaMcArI vAyu rokI potAnA zarIrane yaugika kriyAthI haLavuM karI temAM beTho ane te pAlakhI nAnA chokarAo pAse upaDAvI rAjasabhAmAM Avyo. A joI kumArapALa rAjAne ati Azcarya thayuM. rAjAe tene ghaNuM mAna ApI satkAra karyo. aupacArika vAto pachI teNe rAjAne kahyuM-"mahArAja ! kuLadharma paDato mUkavo e sArI vAta - nathI. pUrvajothI cAlyA AvatA dharmane tatkAlIna bIjAnA dharma prabhAvamAM AvI choDI devo e ApaNI asthiratAnuM pariyAcaka che. uttara ApatAM rAjAe kahyuM-"zrI sarvazadevano dharma ekAMta hitakArI che. kAraNa ke sarvajJanuM kathana sarvathA yukta ja hoya che. yogI bolyA-bhoLA rAjA ! tamArA mAtA-pitA zaivadharma pALIne kailAsavAsa thayA. tame kaho to te pratyakSa batAvuM. tame temanI salAha paNa laI zako." ema kahI teNe rAjAne eka tarapha laI jaI zivajInA sAMnidhyamAM parama sukhI mAtA-pitA Adi batAvyA. teoe atiprasannatApUrvaka kahyuM-"putra ! saMsAramAM sAcA deva mahAdeva che. teo ja anaMta AnaMdanA svAmI che, mATe tuM badhA prapaMca choDI temanI sevAmAM lAgI jA. tAruM kalyANa thaze." A joI kumArapALa to hebatAI gayA. kSaNavAra vicArasUnya vimUDhanI jema udAsa thaI besI rahyA. avasaranA jANa maMtrI udAyane kahyuM-"rAjA ! AmAM muMjhAvAnuM kAraNa nathI. ApaNA saubhAgye zrI hemacaMdrAcArya mahArAja pATaNamAM ja birAje che. cAlo ApaNe badhA tyAM jaIe. ane rAjA-maMtrI devabodhi Adi AvyA upAzraye. tyAM uparA uparI pAMca pATanI upara besI zrI hemacaMdrAcArya upadeza ApatA hatA. temaNe paNa pavana rokI yaugika baLe zarIra addhara karatA ziSyoe eka pachI eka ema pAMce pATo nIcethI khaseDatA vagara AdhAre addhara rahI upadeza Apyo. A joI rAjAne keLapatranI pAlakhI karatA vadhAre acaraja thayuM. pachI rAjAne eka tarapha Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 1 laI jaI AcAryadeve kahyuM- "rAjA, vItarAgadevanA darzana karo." tyAM kumArapALanI samakSa moTA samavasaraNamAM bIrAjelA tIrthakara deva dekhAyA. rAjAnA mAtA-pitA Adi ekavIsa peDhInA pUrvajo temanI sevA-upAsanAmAM tatpara joyA. pUrvajo kumArapALane potAnI oLakhANa ApatA bhalAmaNa karI ke-"he vivekI, vItarAgano dharma sAco che. sukhI thavAno ekamAtra upAya che, mATe tenuM pAlana karaje. te jyArathI A dharma karavo AraMbhyo tyArathI amane paNa ghaNo AnaMda che." A sAMbhaLI-joI rAjAnuM mana pIpaLanA pAnanI jema asthira thaI gayuM. te bolI uThyobhagavan! huM kAMi samajI zakato nathI. Apa ja kaho Ape batAvyuM te sAcuM ke devabodhie batAvyuM te sAcuM?' zrI hemAcAryajI bolyA-rAjA, beu khoTA, sAco mAtra vItarAgano dharma. ame to tamane iMdrajALa batAvI che. A dazyo to sahelAIthI ubhAM karI zakAya." A sAMbhaLI devabodhi vilakho paDyo. rAjAe daDhatApUrvaka mithyAtva choDI jainadharma svIkAryo ane krame karI bAvratadhArI custa zrAvaka thayA. ema karatAM Aso mahinAnA noratA AvyA. devInA pUjArIoe covIsaso pADAnA balidAna mATe prabaMdha karavA rAjaprabaMdhakane jaNAvyuM. teNe rAjAne kahyuM "ApaNe tyAM parApUrvathI noratAmAM rAja taraphathI sAtame sAtaso, AThame AThaso ane navamIe navaso pADAono devIne bhoga devAya che." A sAMbhaLI rAjA zrI hemacaMdrasUrIzvarajI pAse AvyA ane salAha mAMgI. gurumahArAje jaNAvyuM-"kAMI vAMdho nahIM. je divase jeTalA pADA caDhAvavAno rivAja hoya te divase teTalA pADA avazya caDhAvavA paNa koIne mAravA nahIM. devI to mAtA kahevAya che ne ? mAtA to vAtsalyanI mUrti hoya. tene kahejo ke A pADA tAre zaraNe che. ucita lAge tema karaje." tema karatAM ekeya pADo maryo nahIM. trIje divase te maMdiranI adhiSThAtrI vyaMtarI kaMTakezvarI devI krodhe bharAi trizUla laI rAjAnI chAtIe caDhI beThI ane bolI-"pUrvathI cAlyo Avato kulAcAra kema choDyo? AmAM zo lAbha bhALyo che?" rAjAe kahyuM- devI ! jyAM sudhI huM jIvuM chuM tyAM sudhI to eka kIDI paNa mAravAnI AjJA nahIM ApuM. jIvarakSA kAje huM je pariNAma Avaze te bhogavI laiza." A sAMbhaLI devI atyaMta krodhita thaI rAjAnA mAthAmAM trizUla phaTakArI adRzya thaI gaI. mAra lAgatA ja na khamAya tevI baLatarA thavA lAgI ne jotajotAmAM zarIra koDha rogathI bharAI gayuM. AkhI rAta kaThinAIthI purI karI rAjA savAre parANe uThyA. baLatarA asahya thatI jAya che. zarIra AkhuM aNagamo upajAve evA koDhathI cItarAI gayuM che. koInI sAme javAya tema nathI. AgamAM jANe kAyA karamAI rahI che. kumArapAla rAjAne eka ja Azaro hato. zrI hemAcArya mahArAjano. rAjA paramazraddhALu hatA to guru atisamartha hatA ! temaNe tarata udayanamaMtrIne kahyuMudA mahetA! koI rIte A vyathA sahana thAya tema nathI. mahArAjajIne kyAM vaLI ApaNI kathanI kahevI, ApaNA duHkhano to aMta ja kyAM che? manamAM thAya che ke AvI kAyA, A vedanA ane Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 valopAta ! enAM karatAM citA taiyAra karAvo." paNa udAmahetAe kahyuM- "tame hiMmata rAkho huM mahArAjajI pAse jaIne AvuM chuM. ane temaNe AcArya mahArAjane badhI vAta kahI. temaNe tarata ja prAsuka pANI maMgAvI, abhimaMtrI pradhAnane kahyuM-"rAjAne pIvarAvI dejo, kSaNavAramAM badhuM ThIka thaI jaze. ane kharekhara pANI pItAMnI sAthe ja baLatarA koNa jANe kyAM gaI roga paNa gayo, kAyA suvarNanI jema opavA lAgI. rAjA taiyAra thaI upAzraye vaMdana karavA AvyA. tyAM koInA rUdanano avAja sAMbhaLI dayALu rAjA-koNa ane zAne rove che!" tenI tapAsa karavA lAgyA. tyAM temaNe jhADanI DALIe UMdhe mAthe baMdhAI laTakI rahelI temaja kaThora mANasane paNa dayA Ave evI rIte raDatI devI kaMTakezvarIne joI. rAjA to AbhA ja banI gayA. devI kahe- "rAjA, mane AmAMthI ugAra. have huM ahIMthI cAlI jaIza, ekavAra baMdhana choDa." kumArapALe gurujIne vaMdana karIne kahyuM-"dayAla, A devIne kema bAMdhI che? joyuM nathI jatuM enuM duHkha, ene mukta karo." zrI hemacaMdrasUrijIe kahyuM-"enA karme e baMdhAI che. paNa tame ene dharmakAryamAM sahAyaka thAya e rIte vacanabaddha karI lo." rAjAe devIne kahyuM- devI ! mArA aDhAre aDhAra dezamAM koI paNa vyakti paMcendriya jIvanI hiMsA na kare te bAbatamAM tathA mArA dhArmika kAryamAM tame sadA sahAyaka thAvA vacana Apo to tamane choDAvuM" devIe svIkAryuM ne tarata devI chuTI thaI. devI upara rAjAnI dayALutAno ajaba prabhAva paDyo. kumArapALanA rAjadarabAranI, adhiSThAyakadevInI jema te rakSA karavA lAgI ane aDhAre dezamAM sAvadhAnIpUrvaka surakSA-jIvadayAmAM tatpara rahevA lAgI. * ekavAra hemacaMdrasUrijIe kumArapAlarAjAnI rAjasabhAmAM zrI sthUlabhadramuninuM abhUtacaritra potAnI vilakSaNazailIthI kahyuM, kathAno marma hato ke; kozyA nAmanI te rAjanartakI mAtra suMdara ja nahotI, paNa tenA upara apAra anurAgavALI ne te jema kahe tema karanArI-anusaranArI paNa hatI. nita navAM bhAvatAM SaDarasa bhojana maLatAM hatAM. jene joI pASANahRdaya mANasanuM haiyuM paNa ogaLI jAya evAM raMbhAurvazI AdinA caMcala abhinayamudrAnA nRtyanI bhAvabhaMgimAnA ane kAma-kaLAnA uDIne AMkhe vaLage evAM citrothI susajja mahelamAM jemano AvAsa hato. kamanIya svastha ne rUpALuM zarIra hatuM, navI vaya (yuvAvasthA)no saMgama hato, varSAnI mAdaka uttejaka Rtu hatI. eTale ke mANasanA manane bahekAvanAra eka ekathI caDhe evAM ghaNAM kAraNo hatAM chatAM jeNe sahelAIthI kAmadevane jItI lIdho. te yuvatIjanane paNa pratibodha ApavAmAM kuzaLa zrIsthUlabhadrane huM vaMdana karUM chuM." A sAMbhaLI svabhAvathI ja jaino para irSALu eka vipra bolyA are ! jeo mAtra pAMdaDA khAi ane pANI pIne jIvatA hatA temaja avasthAe pahoMcyA hatA te vizvAmitra-pArAzara Adi mahAna RSio paNa ramaNInA sulalita mukhakamaLane jotAnI sAthe mugdha thaI gayA, to pachI jeo ghI, dUdha, dahIM Adi pauSTika AhAra khAya, kAmazAstramAM caturastrInI sAthe rahe ane temane vikAra na thAya? teo indriya nirodha kare, IcchA upara kAbu meLave ? are juo to kharA keTalo daMbha ?' Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 melo 113 A sAMbhaLI zrI hemAcAryo-"rAjA, tana karatAM mananAM khela moTA che. A vAta pAmara jIvane samajavI kaThina che. ziyaLa pALavAmAM gariSTha bhojana kAMI bAdhaka nathI. eno AdhAra mANasanI vRtti para che. juo siMha ghaNo baLavAna che. hAthI ane sUkara jevAM baLavAnanuM mAMsa khAya che, chatAM te varSamAM ekAdavAra viSaya seve che. tyAre kabUtara kAMkarA ane anAjanA kaNa khAya che chatAM temanAmAM jANe vAsanA ja bharI dekhAya. jayAre juo tyAre A dazA ! AnuM kAraNa zuM? A vacano sAMbhaLI brAhmaNonA moDhAM naMkhAI gayAM. Ama zrI hemacaMdrAcArya mahArAje hAsyavinodamAM ghaNI zikhAmaNa ApI hatI ne koI rIte temane phAvavA dIdhA nahotA (zrI kumArapALa caritramAM te badhuM vistArathI varNavyuM che.) Ama zrI hemAcArya bhagavaMte aneka jIvone pratibodha Apyo. kumArapALa rAjAne pratibodhi pRthvI para jIvadayAno AzcaryakArI vistAra karyo. jainadharmanI vijayapatAkA AkAza sudhI pahoMcADI, mahAna prabhAvanA karI prAMte svarge sIdhAvyA. vidyAsvarUpa kAMtivALA jainazAsana rUpa vizvamAM aMdhArAno nAza karanAra sUrya samAna caulukyasiMha kumArapALane bodha ApI parama jaina banAvanAra zrI hemacaMdrasUrine bhAve namuM chuM. 33 sAtamA prabhAvaka aMjana, cUrNa, lepa Adi siddhayogathI samanvita mahAtmA zrI jinazAsananI prabhAvanA karanAra hoya teo siddha nAmanA sAtamA prabhAvaka kahevAya. teo te te dravyonA prayogathI addabhUta siddhi prApta karanArA ane te dvArA zrI jinazAsananI mahAna prabhAvanA karanAra hoya che. siddhaprabhAvaka zrI pAdaliptasUrijInuM dRSTAMta nIce mujaba che. zrI pAdaliptasUrijInuM daSTAMta ayodhyAnagarImAM nAgahastI nAmanA AcAryadeva aneka ziSyo sahita padhAryA. tyAM vasatI pratimA nAmanI zrAvikAnA putre ATha varSanI vayamAM temanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. te nAnI vayamAM paNa khUba cabarAka ane dakSa hatA. te bAlamuni ekavAra bhAtanuM osAmaNa vahorI gurujI pAse AvyA. gurujIe pUchyuM-"vatsa! tuM AlocanA (sacitta, acitta, sadoSa, nirdoSa AdinA bodha)ne jANe che ne?' uttara ApatA bAlamunie kahyuM- huM AlocanAne jANuM chuM. 'A' upasarga ane "locanA' zabdathI AlocanA pada taiyAra thayela che. A eTale samatAt (cAre tarapha) locanA eTale jovuM, eTale ke sArI rIte joIne ja lAvyo chuM. ane hajI paNa mane barAbara yAda che ke, te lAla vastro paheranArI, nahIM khIlelA puSpa (kaLI) jevAM dAMtovALI suMdara navayuvatIe navA bhAtanI kAMjI bahu bhAvapUrvaka kaDachIthI mane vahorAvI che." Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 AvuM zuMgAra sAhitya navadIkSita bALamuninA moDhe sAMbhaLI gusse thayelA gurujI bolyA"are pavitta (pApa pralipta) tuM zuM bole che, kAMI bhAna che?" A sAMbhaLI khinna thayelA bAlamunie gurucaraNamAM namana karI kahyuM-"bhagavaMta kRpA karI A AzIrvAdamAM eka mAtrA umerI Apo, arthAt palittane badale pAlitta (pAlitta-pAdalipta) thAuM tevI AziSa Apo, jethI paganA lepathI AkAzagamana karI zakuM, vidyAsiddha banuM." bALamuninI atitikSNa prajJA joI guru prasanna thayA ane lepavidyA ApI. thoDA samaya pachI yogyatA joI nAgahastI mahArAje temane AcArya padavIthI zobhita karyA. pachI teo pAdaliptAcAryanA nAmathI prasiddha thayA. gurukRpAthI ativicakSaNa thayelA teo ekavAra kheTakapura (kheDApura) AvyA. tyAM temane (1) jIvAjIvotpatti prAbhRta, (2) vidyAprAbhRta, (3) siddhaprAbhRta (4) nimittaprAbhRta nAmaka cAra prAbhRtanI upalabdhi thaI. siddhaprAbhUtamAM ghaNAM prakAranI siddhavidyAo hatI. gurumahArAje Apela AmnAyabaLathI teo tarata ja A prAbhRtagraMthonA marmajJa banyA. teo saraLatAthI UMce uDI zakatA, pANImAM cAlI zakatA adazya paNa thaI zakatA. teozrIne evo niyama hato ke zatruMjaya-giranAra Adi pAMca tIrthonI yAtrA karIne ja AhArapANI levA. teo thoDA samayamAM ja vidyAsiddha tarIke prasiddha thayA. jainazAsananA abhyadayamAM teozrI mahAna nimitta banyA. temano paNa ghaNo abhyadaya thayo. teo siddhaprabhAvaka gaNAyA. temanI AvazyakatA paDe, ne teozrInuM nizcita ThekANuM na hoya tyAre ema kahevAtuM ke teo siddhagiri-zatruMjaya para avazya maLaze. zatruMjaya eTale pAlittathAna (pAdaliptasthAna) kALAMtare vaseluM nagara pAlitANA tarIke prasiddha thayuM. ekavAra pAdaliptasUrijI DhaMkapura (DhAkA) padhAryA. tyAM nAgArjuna nAmano eka yogI raheto hato, AkhA nagara para teno jabaro prabhAva hato, kAraNa ke te ghaNI vidyAyogano jANakAra hato. tene khabara paDI ke pAdaliptasUrijI pAse AkAzagAminI vidyA che, teno bheda levA te upAzrayamAM AvavA lAgyo ane zrI jinendradevanA tattvanI jijJAsAno dekhAva karavA lAgyo. AcAryazrIne te parama bhakta thaI temanA page potAnuM lalATa lagADavAnA bahAnAthI pagamAM lagADelA lepanI gaMdhathI auSadhionuM anumAna karI dhArI leto. ema karatAM ekaso sAta auSadhi lepamAMthI sUdhI sUMghIne teNe zodhI kADhI. roja AvanAra nAgArjuna keTalAka divasa pachI hAthe page pATA bAMdhI gurudarzane Avyo. tenA hAla pUchatAM teNe guru mahArAjane sAcI vAta kahI dIdhI ke-"temano lepa sUMghIne ekaso sAta auSadho zodhI tenA lepathI AkAzagAmI banavA gayo paNa thoDuM thoDuM uDIne paDavAthI hAtha-paga cholAI gayA. ghaNI kaThinAIthI Aje darzane Avyo chuM. tenI saccAI, jijJAsA ane parakhabuddhi Adi joI pAdaliptasUrijI prasanna thayA. tene dharmopadeza ApI zuddha zrAvaka banAvyo. chevaTe lepano marma batAvatA temaNe kahyuM- nAgArjuna, tuM mahAnuM zodhaka che, tArA zodhelA ekaso sAte dravya Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 115 115 1 che paNa temAM eka mAtra sAcAM che paNa temAM eka mAtra sAThIcokhAnA osAmaNanI khAmI hatI. mATe tuM uDIne paDato hato. osAmaNavALA lepathI uDI zakAze." AcAryazrI vihAra karI gayA pachI nAgArjunano uDavAno prayoga saphaLa thayo. bhAvanA pUrNa thaI. ekavAra nAgArjune ghaNA vyaye ane kaSTa suvarNasiddhirasa taiyAra karyo. thoDAMka TIpAthI tAMbAnuM sonuM thaI zake evA rasanI tuMbaDI bharI prathama parama upakArI guru-mahArAjane ApavA mANasa mokalyo. teNe pAdaliptasUrijI pAse AvI svarNarasano mahimA gAyo, nAgArjunanI bhakti vakhANI ane rasa arpaNa karyo. gurujIe kahyuM-"bhoLo che nAgArjuna. amAre zA khapano A tamAro rasa? amAre to sonuM ne DhekuM baMne barAbara. amAre nathI joito suvarNarasa." paNa pelo kaheApe levo ja joIe, huM pAcho na laI jAuM.' ghaNuM kahyuM chatAM te na mAnyo. eTale AcAryazrIe rAkhamAM rasa reDI dIdho ane khAlI tuMbaDI pAchI ApI. A joI hebatAI gayelo mANasa raDavA beTho, te tuMbamAM potAnuM mUtra bharI zAMtvanA ApatAM AcArya bolyA-"A nAgArjunane Apaje, nirAza thavAnuM kazuM kAraNa nathI. te mANasa tuMbI laI nAgArjuna pAse Avyo ane AkhI bAbata kahI saMbhaLAvI. nAgArjunane paNa Azcarya sAthe krodha Avyo ke, "A te kevI jaDatA,! koTivedharasane rAkhamAM nAkhyo, tenI jagyAe pAchuM mUtra bharyuM?" ane khIjavAyelA teNe te tuMbaDI jorathI moTI zilA upara pachADIne phoDI nAMkhI, paNa are ! A zuM moTI paththaranI zilA sonAnI thaI gaI. te bolI uThyo : meM to hajAro kleza veThIne rasasiddhi prApta karI tyAre gurumahArAjanA zarIramAM to te svAbhAvika rIte ja paDI che. temane zAnI lisA hoya ! teo to icchAnA dhaNI che. temane dhanya che." Ama nAgArjune kalpavRkSa jevA gurujInI dIrghakALa sevA ane stuti karI. ekavAra zAlivAhanarAjAnI rAjasabhAmAM jUdA jUdA viSayanA cAra paMDito lAkha lAkha zloka pramANanA graMtho laI upasthita thayA ane te sAMbhaLavA rAjAne bhalAmaNa karI. rAjAe kahyuM"mane eTalo avakAza kyAMthI hoya, !" temaNe graMtho TuMkAvI aDadhAM-pacAsa hajAra zloka pramANa karyA. te sAMbhaLavA jeTalI paNa phurasada rAjAne nahotI. paMDitoe te graMtho paNa aDadhA karyA, paccIsa hajAranA, dasa, pAMca, be, eka hajAra karatAM mAtra ekeka zloka karyA, rAjA cAra jaNAnA eka eka zloka sAMbhaLavA paNa bahu utsAhI na thayo eTale sarvee potAnA graMthono sAra ekeka padamAM samAvyo eTale ekaja zlokamAM cAre paMDitonA graMthono sAra AvI gayo. te sAMbhaLavA rAjA rAjI thatAM AyurvedanA paMDita yAtreye AkhA Ayurvedano sAra jaNAvatAM kahyuM, "jIrSe bhojanamAtreyaH' arthAtu Atreya ema kahe che ke, "ekavAra jameluM pacI jAya pachI ja jamavuM." bIjA kapIla nAmanA dharmazAstrIe kahyuM, "kapIlaH prANinAM dayA' eTale ke "dharmazAstrano nicoDa e che ke prANio upara dayAzIla thavuM. trIjA bRhaspati nAmaka paMDite nItizAstrano marma samajAvatA kahyuM "bRhaspatiravizvAsaH' eTale ke, "nItizAstrano sAra che ke koI para vizvAsa Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 karavo nahIM' ema bRhaspati kahe che. cothA pAMcAla nAmanA paMDite kAmazAstranuM rahasya samajAvatA kahyuM-"pAMcAlaH strIpu mArdavam." eTale "pAMcAlano mata che ke strIo sAthe sadA mRdutAthI kAma levuM." A sAMbhaLI rAjA ghaNAM prasanna thayA, paMDitone ghaNuM mAna-sanmAna ane paridhAna ApyuM. jayAre jayAre prasaMga Avato tyAre rAjA A cAre paMDitonI prajJA ane pAMDityanI prazaMsA karyA karatA. ekavAra rANI bhogavatIe saMbhaLAvyuM ke tyAM sudhI ja vAdIndagajarAjonI madabhara ghaTA garjanA karI zakaze ke jyAM sudhI pAdalipta-paMcAnana nAda ullasita thayo nathI. potAnI rANInA mukhe zrI pAdaliptasUrijInI AvI prazaMsA sAMbhaLI temaNe mahAmAtyane AmaMtraNa mATe mokalyA. AcAryazrI jayAre vallabhInI sImamAM AvyA tyAre temanI parIkSA mATe ghaNA vidvAno bhegA thaI temanI sAme ghIno bharelo thALa mokalyo. AcAryazrIe temAM soI nAMkhI pAcho mokalI Apyo. rAjAe eno artha paMDitone pUchatAM temaNe kahyuM- "ame AcAryazrIne thALa mokalI jaNAvyuM hatuM ke ghInI jema A nagaramAM vidvAno khIcokhIca bharyA che. mATe ahIM AvatAM pUrve vicArajo." tyAre AcAryazrIe soI nAkhI javAba Apyo ke-jema potAnI tikSNatAne kAraNe soI sahelAithI ghImAM utarI gaI tema ame amArI tikSNatA-pAMDityathI temAM saraLatAthI sthAna meLavI laIzuM. A sAMbhaLI rAjAne ghaNo AnaMda thayo, paMDito sAthe rAjA paNa AcAryazrInA sAmaiyAmAM AvyA ane ADaMbarapUrvaka nagarapraveza samAraMbha thayo. pratidivasa rAjA potAnA pAMcaso paMDito sAthe zrI pAdaliptasUrijInA vyAkhyAnamAM AvatA. temanA pragarbhapAMDitya ane lAlityamaya vaktavyanI rAjA ane prajA para UMDI chApa paDI. badhAM vismaya pAmyAM. AcAryazrI nirvANakalikA ane praznaprakAza Adi nUtanagraMtha banAvI tenI vyAkhyA sabhAne saMbhaLAvI. tethI bodha pAmI rAjAe jainadharma svIkAryo. paMDitoe garva choDI gurucaraNanI sevA aMgIkAra karI. zAsanano jayajayakAra thaI rahyo. ghaNA jIvo jinazAsananA rasIka banyA. zrI pAdaliptasUrijIe pRthvI para ghaNo upakAra karyo. prAMte zrI siddhagiri upara batrIsa divasanuM anazana karI svarga sidhAvyA, A rIte zrI pAdaliptasUrinI amRtakathAnuM zravaNathI pAna karI zaktizAlI puruSoe zAsanano mahimA vadhAravA prayatnazIla rahevuM joIe. (A prasaMga darzanasaptatikA graMthamAM savistAra che.). 34 AThamA prabhAvaka atiadbhUta kavitA-kAvyaracanA karavAnA sAmarthyavALA mahApuruSane samyakatvanA adhikAramAM kavi nAmanA AThamA prabhAvaka kahevAmAM Ave che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 117 139 kavio be prakAranA hoya che. eka sabhUtArtha kavi, eTale vAstavika ane hitakArI kAvya racanArA ane bIjA asadUbhUtArtha kavi eTale bhautika padArthonI ke manovinodanI kAvya kRti karanAra athavA rAjA Adine raMjita karavA temano ke temanA pUrvajonI prazaMsAdi vAstavikatAnI apekSA vinA kare te. temAM jainadarzananA rahasyanA jANakAra, upakArabuddhithI abhUta graMthonuM sarjana karanAra, ajJAna dUra karI janatAmAM satyArthanA ajavALA pAtharanAra ane e rIte jinezvarakathita tattvonuM prasAraNa karanAra sabhRtArtha kavi kahevAya. zrI hemacaMdrasUrijIe triSaSTizalAkA, zabdAnuzAsana Adi kAvya, koSa, alaMkAra ane itihAsanA sADA traNa karoDa zloka pramANa graMthanuM sarjana karyuM. zrI umAsvAtijI vAcaka tattvArthasUtra Adi pAMcaso prakIrNaka ra. vAdIdevasUrijIe coryAsI hajAra zloka pramANa syAdvAda ratnAkara graMtha tathA zrI haribhadrasUrijI mahArAje caudaso cummAlIsa graMthonI vismayakArI racanA karI che. zrI haribhadrasUrijI mahArAjAnuM caritra A pramANe che zrI haribhadrasUrijI mahArAjAnI kathA. citrakUTa (cittoDagaDha)mAM haribhadra nAmanA brAhmaNa purohita hatA, teo caude vidyAmAM nipuNa ane veda-vedAMtanA sarva zAstronA talasparzI vidvAn hatA. temane potAnA jJAnanuM gaurava hatuM. ghaNI vidyAonA bhArathI kayAMka peTa phUTI na jAya mATe teo peTa para dhAtuno paTTo bAMdhI rAkhatA. temaNe evI pratijJA karelI ke "jo huM koinuM boleluM na samajuM ane te mane samajAve to huM teno ziSya thaI jIvanaparyata sevA karuM." ekavAra teo nagaranA mukhyamArge jaI rahyA hatA. tyAre upAzrayamAM svAdhyAya karatA yAkinI mahattarA nAmanA sAdhvIjInA mukhathI A gAthA sAMbhaLI cakkidugaM haripaNagaM, paNagaM cakkINa kesavo ckkii| kesava cakkI kesava, ducakkI kesava cakkI a|| cakravartI ane vAsudevanA kramanI A gAthA sAMbhaLI haribhadra acaMbhAmAM paDI gayA ke A cakacakanI kaI bhASA che? teo sAdhvIjI pAse AvI pUchavA lAgyA, "A tame caka caka zuM karo cho?" temaNe uttara ApatAM kahyuM-navuM to caka caka thAya." A sAMbhaLI haribhadra temanI pratibhAmAM pAMDityanA darzana karI rahyA. bolyA ke -"mA, mane Ano artha samajAvo.' sAdhvIjIe "pAsenA upAzraye birAjatA gurumahArAja sArI rIte artha samajAvaze ema kahI tyAM mokalyA. tyAM jatAM daherAsaramAM vItarAgadevanI pratimA joI temaNe stuti karatAM kahyuM - vareva tavAcaSTe bhagavan ! vItarAgatAm / nahi koTarasaMsthe'gnau tarurbhavati zADvalam // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 ~ he bhagavan! ApanuM zarIra ja spaSTa rIte ApanI vItarAgatA jaNAve che. (ApanuM zarIra kevuM svastha che !) kAraNa ke vRkSanI bakholamAM agni bharyo hoya to te haryuM bharyuM hoI zake nahIM. (arthAt manamAM lAlasA-vAsanA hoya to zarIra paNa AvuM svastha na dekhAya. mATe Apa sAcA vItarAga cho, enI pratIti tamane joine thAya che.) pachI teo AcArya jinasUrijI pAse AvyA ane gAthAno artha pUchatAM temaNe teno artha samajAvyo. pratijJA pramANe haribhadra temanA ziSya thaI gayA. jaina siddhAMtono UMDANapUrvaka abhyAsa karatAM temane paramAtmA vItarAgadeva pratyeno anurAga, bhakti, zraddhA aMtaratamamAM jaDAI gayAM, teo paramazraddhALu ane zAsananA sAcA hIrA sAbita thayA. temane yogya jANI AcAryapada ApavAmAM AvyuM. AcArya haribhadrasUrijIe Avazyaka niryuktinI bUvRtti karatAM carkidurga....e gAthA upara vizada vivaraNa karyuM che. zrI haribhadrasUrijInA haMsa ane paramahaMsa nAmanA be ziSyo sArA vidvAna hatA, jaina siddhAMtonAM rahasyavedI hatA. temaNe bauddhonAM saiddhAMtika rahasyo jANavAnI IcchA zrI haribhadrasUrijIne darzAvI. e zAstrArthano yuga hato. vAdavivAdanI moTI sabhAo yojAtI, AhvAnono AghoSa karAto. bauddhone jItavA temanA siddhAMtonuM talasparzI jJAna hovuM jarUrI hatuM. jenA upara e Akho mata ubho hato. eTale guru AjJA meLavI veSa parAvartana karI teo bauddhamaThamAM mumukSu-vidyArthI banI ekacitte abhyAsa karavA lAgyA. thoDA samayamAM to teoe sArI pragati karI. temanI rItabhAta, gati-vidhi AdithI bauddhagurune temanA para zaMkA gaI ke "kadAca A jaino na hoya ! parIkSA mATe temaNe upara AvavAnI sIDInA eka pagathIyA para khaDIthI arihaMta prabhunI AkRti banAvI, eka guptacara goThavI dIdho. samaya thatA sahu vidyArthI nIce utaravA lAgyA. haMsa ane paramahaMsa jinamUrti jotAM UbhA rahI gayA. prabhujInI AkRtinuM paNa ullaMghana kema karAya? bAjumAM paDelI khaDI joI temane mArga sUjI Avyo. tarata te AkRtinA mAthe vALa, gaLAmAM rekhA ane zarIre vastranuM Alekhana karI (buddhaAkRti banAvI) teo nIce utarI AvyA. jema guptacare A vAta maThAdhIzane karI, tema eka mitre haMsa-paramahaMsane paNa karI. temaja paristhitinI gaMbhIratA jaNAvI jaldI ahIMthI chaTakI javAnI bhalAmaNa karI. pote zvetAMbara jaina che A vAta bauddho jANI gayA che e jANI haMsa ane paramahaMsa khUba bhayabhIta thayA. kAraNa ke e vakhate bauddhA pAse tAMtrika tAkAta sivAya rAjyanI paNa sabaLa zakti hatI, Akhare baMne tyAMthI guptamArge bhAgI nikaLyA. bauddha maThAdhIze A vAta prabaMdhakane ane teNe rAjAne kahI. rAjAe temane pakaDavA dizAomAM ghoDesvAro doDAvyA. haMsa ane paramahaMsa paristhitinI gaMbhIratA jANatA hatA. temaNe pUrI zaktithI doDavA mAMDeluM. koInI najare na caDhI javAya tenI paNa ghaNI cIvaTa rAkhI hatI chatAM haMsa mArgamAM pakaDAI jatAM sainikoe temane mArI nAkhyA. khUba ja sAvadhAnI ane tvarAthI paramahaMsa zatruothI bacI cittoDanA sImADA sudhI bhAgI AvyA paNa savAroe temane tyAM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 119 pakaDyA ane kApI nAkhyA. lohInA khAbocIyAmAM temanI taraphaDatI lAza mUkI teo pAchA bhAgI gayA. A vAtathI AkhuM cittoDa khaLabhaLI uThyuM. cAre tarapha hAhAkAra macI gayo. A vAtanI jANa thatAM haribhadrasUrijInI AMkhamAMthI jANe taNakhA jharavA lAgyA, aMga AkhAmAM krodha vyApI gayo, hoTha phaphaDavA ne gAtro kaMpavA lAgyA. AkRti bhISaNa thaI gaI ne ajaMpo cAre tarapha phelAI gayo. "zuM karuM? zuM na karuM?' pratizodha vairano badalo? mArA vahAlA ziSyonA o hatyArAo! have huM tamArI kaI dazA karuM chuM te juo. ane tarata nirNaya laI temaNe maMtraprayoga mATe bhaddo Ubho karyo. tenA para moTI kaDAI ne temAM kaDakaDatuM tela? sAme ja ubhelA zrI haribhadrasUri ekalA ekalA ja bolI rahyA hatA. have tamane koI bacAve ema nathI. A kaDAImAM tamane badhAne bhajIyAnI jema jIvatA taLavAnA che. hA, tame badhA caudaso ne cummAlIsa pUrA, eka paNa ocho nahIM. huM hamaNAM AkarSaNa prayoganI zaruAta karuM eTalI vAra che. eka pachI eka tame badhA pakSInI jema kheMcAI kheMcAIne AkAzamArge AvI A telamAM taLAzo! pApIo tamArA pApano badalo tamane hamaNAM ja maLaze." teo vicArasRSTinI taMdrAmAM khovAI gayA hatA. tyAM temanA guruzrIe mokalela be ziSyo eka kAgaLa laIne AvyA. temanA saMbodhane zrI haribhadrajInI taMdrA tUTI, temaNe kAgaLa vAMcavA mAMDyo, jema jema vAMcatA gayA tema tema temane parasevo bAjhato gayo. kSaNavAramAM temanA mukha paranA bhAvo badalAI gayA. patramAM saMte lakhyuM hatuM - guNasena agnizarmA, siMha AnaMda e pitA-putra; zikhI jAlinI e mAtA-putra, dhanya-dhanazrI te pati-bhAryA. (1) jaya-vijaya thayA sahodara, dharaNa-lakSmI pati-patnI; sena-viSeNa pitarAi, bhAI thayA sAtame janme. guNacaMdra vANamaMtara, samarAditya girirSaNanA jIvo; ekane maLyo mokSa, bIjo anaMta saMsArI. jima bALe pANIne paNa, kuzAstra-pavane vadhyo kaSAyAgni, jinavacanAmRtasikatane, paNa bALe te yukta nathI. A sAMketika gAthAno artha A pramANe che. guNasenarAjAe agnizarmA tApasane mAsakSamaNane pAraNe potAne tyAM padhAravA AmaMtrita karyA. paNa saMyogavaza rAjamahelamAM Avela tapasvIno satkAra ke pAraNuM thaI zakyA nahIM. AvuM traNavAra banavAthI krodhe bharAyelA agnizarmAe vairabhAvathI tene mAravAnuM niyANuM karyuM pachI teo bhavAMtaramAM kyAMka pitA-putra, kyAreka mAtA-putra, pati-patnI, bhAI-bhAI Adi thayA paNa vairanA vipAke agnizarmAnA jIve guNasenanA jIvane mArI nAkhyo ke ati vikaTa kadarthanA karI. A (4) u.bhA.19 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 paraMparA barAbara nava bhava sudhI cAlatI rahI. pariNAme navamA bhave eka (sahana karanAra)ne muktinI ane bIjA (kaSAya-vai2 ka2nA2)ne anaMta saMsAranI prApti thaI. asadbodha rUpI pavanathI prajvalita thayelo agni jaLa (pakSe jaDa)ne bALe paNa zuM jinavacana rUpI amRtathI siMcAyelA paNa tethI baLavA lAge ? arthAt vacana mAtra rUpa niyANAe kaSAyajanya duraMta duSpariNAma upajAvyA, to tame pote A bauddha sAdhuone irAdApUrvaka mArI nAkhIne zuM karavA mAgo cho ? arthAt tame zAMta ane svastha thAva. ajJAna jIva jevI bALaceSTA na karo.' patra vAMcatAM ja zrI haribhadrasUrijI palavAramAM svastha ane zAMta thai gayA. pote karela krodhathI temaNe ghaNuM duHkha thayuM. temaNe tarata ja kaDAI Adi visarjita karyAM ane caudaso cummAlIsa bauddhonA nAzanA mAnasika pApanA prAyazcitta rUpe temaNe caudaso cummAlisa navA graMtho racavAnI ghora pratijJA karI. mAlapura nAmaka nagaramAM siddha nAmano eka kSatriya putra raheto, te nAnapaNathI ja jugAranI late caDhI gayelo. ekavAra te udhAra jugAra ramatA hArI gayo, paisA hatA nahIM tethI ApI na zakyo, AthI uzkerAyelA jugArIoe tene uMcakI eka khADAmAM nAMkhI dIdho, dhana nAmaka eka dayALu zrAvake tenI A durdazA joI. paisA ApI tene choDAvyo ane potAne tyAM nokara rAkhI vyasanonA duSpariNAmo samajAvI sanmArge caDhAvyo. siddhakumAra buddhizALI ane dakSa hoI teNe dhanazeThane tyAM sArUM sthAna meLavyuM. tenAM lagna thayA te mAtA ane patnI sAthe rahevA lAgyo. ghare AvatAM tene roja rAtre moDuM thatuM. mAtA Adi AthI kaMTALI gayelA. ekavAra ghaNuM moDuM thatAM mAe kahyuM-'aDadhI rAta sudhI kyAM hato ? jyAM bAraNA ughADA hoya tyAM jA. atyAre koi bAraNuM khole ema nathI.' A sAMbhaLatAM ja svamAnI siddhakumAra 'sArUM' kahI pAcho pharI gayo. nagaramAM bhamatA teNe upAzraya sAva ughADo joyo eTale tyAM jaI caDhyo. tyAM apratima pratibhAvALA zrI haribhadrasUrijI birAjatA hatA, temanAthI te prabhAvita thayo. temano upadeza sAMbhaLI, vairAgya pAmI teNe dIkSA lIdhI. thoDA ja samayamAM siddhamunie dharmazAstra, vyAkaraNa, kAvya, koSa ane nyAyazAstrano sAro bodha prApta karyo. bauddhonuM jJAna, tarka ane rahasya jANavAnI IcchA thatA siddhamunie bauddho pAsethI jJAna meLavavA javAnI zrI haribhadrasUrijI pAse AjJA mAgI. samayanA jANa haribhadrasUrijIe kahyuM, 'tAre javuM ja hoya to tArI IcchA. paNa temanA saMsarge tArI bhAvanAmAM pheraphAra thAya to mAro veSa mane soMpI jaje.' teNe A vAta svIkArI bauddho pAse AvI teNe temano dharmasiddhAMta samajavA mAMDyo. A zUnyavAda tene syAdvAda karatA vadhAre sarala lAgyo. bauddhoe aneka kutarko ubhA karI tenA manane bhramita karyuM ane samajAvyuM 'bhagavAna tathAgata jevI saMsAramAM koInI karuNA nahIM.' siddhamunie emanI vAtamAM AvI temanI dIkSA svIkArI kahyuM-'zrI haribhadrasUrijI pAse jaine pAcho AvuM chuM. A emano veSa emane pahoMcADavAnI meM kabUlAta karI che.' Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 1 2 1 cabarAka bauddhoe kahyuM-"kadAca haribhadrasUrinA vacanothI tAruM mana vicalita thAya to tAre amAro veSa amane soMpI javo." te A vAta mAnI zrI haribhadrasUrijI pAse Avyo. potAnI zaMkA sAcI paDelI joI haribhadrasUrijIe ati dayALutAthI tene sabodha ApI enA sarva kutarko ane kahetuonuM nirasana karI pharI dharmamAM sthira karyo. te pAcho bauddhono veSa soMpavA javA lAgyo tyAre pharI gurujIe kahyuM- tuM pAcho kadAca e lokonI vAtamAM Ave ne tAruM mana vicalita thAya to pAcho amAro veSa amane soMpI jaje." teNe svIkAra karyo. bauddhoe pAcho ene potAnA pakSamAM karyo. Ama baMne taraphanA veSa pAchA ApavA e ekavIsavAra AmathI tema pharyo, tenI Ava-jA ane asthiratA joi zrI haribhadrasUrijIe vicAryuM ke "bicAro A jANa chatAM abodha jIvana hArI na jAya. mANasa Akho saMsAra jItI le paNa jo jIvana hArI jAya to durbhAgyanI sImA kyAM?" pachI temaNe zakrastava para nyAyanI paribhASAmAM akADhya yuktiovALI tarkabaddha lalitavistarA nAmanI TIkA racI tene ApI, kahyuM- "tuM zAMtithI A vAMca." te jema jema vAMcatA gayA tema tema siddharSinA aMdhArA ulecAtA gayA. temane sAcA paramAtmAnI ne temanI sAcI bhAvadayAnI jANa thaI. tarata temaNe gurucaraNamAM AvI pApanI kSamA mAgI. pote sthira thaI saMyamadharmanI sAvadhAnIpUrvaka ArAdhanA karavA lAgyA. temaNe soLa hajAra zloka pramANa upamiti bhavaprapaMcA kathA racI. saMsAra nATakanuM hubahu citraNa karyuM che. temAM temaNe jaNAvyuM che ke namo'stu haribhadrAya, tasmai pravarasUraye / madartha nimitA yena, vRttilalitavistarA // artha - je dayALu gurue mArA ja mATe lalitavistarA nAmanI vRtti racI te haribhadrasUri nAmanA zreSTha AcAryane huM namaskAra karuM chuM. Ama aneka rIte zrI haribhadrasUrijIe jainazAsananA gauravane vadhAryuM. prAMte teo ane siddharSi paNa svarge sidhAvyA. zAstrarUpa mahAlayanA nirmANa kAryamAM sUtradhAra samAna zrI haribhadrasUrijI kuzAstra ane kudevano tyAga karI mahAnatAne pAmyA, teo ApaNane paNa uttama prakAranI kavitvazakti Apo. 35 atizayazAlI kavi atizayathI samRddha kAvyonA kathanamAM jeo kuzaLa-dakSa hoya, te Azukavine jinazAsanamAM AzcaryakArI prabhAvaka mAnavAmAM AvyA che. A prasaMga para mAnatuMgasUrijIno prabaMdha A pramANe che Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 zrI mAnatuMgasUrijInI kathA dhArAnagarImAM bANa ane mayUra nAmanA be vidvAno vasatA hatA. bANa mayUrano sALo thato. AvI sagAI hovA chatAM teo ekabIjA para spardhAne laI mAtsarya rAkhatA, potAnuM pAMDitya batAvavA bIjAne utArI pADatA, chatAM rAjasabhAmAM teo labdhapratiSTha pratibhAzAlI paMDita hatA. ekavAra bahenane maLavA bANa banevI mayUrane tyAM gayo. rAtre ghaNuM moDuM thavAne kAraNe te temanI osarImAM ja sUI gayo. aMdara sUtelA mayUradaMpatIne bANa AvyAnI khabara na hatI. rAtre pati-patnImAM prema kalaha thaI gayo. rIsAyelI patnIne aneka rIte mayUrapaMDite samajAvI paNa te koI rIte na mAnI, Ama AkhI rAtrI vyatIta thaI gaI. bahAra sUtelo bANa paDyo-paDyo badhuM sAMbhaLato rahyo. prAtaHkALa thavAnI taiyArImAM mayUre potAnI patnIne mAna choDI mAnI javA A pramANe zlokamAM traNa caraNa kahyAM : gataprAyA rAtriH kRzatanu zazI zIryata ivapradIpo'yaM nidrAvazamupagato ghUrmita iva, praNAmAnto mAnastyajasi na tathApi krudvamaho / (eTale ke - o suMdara strI ! rAtri pUrNa thavAmAM che. caMdra paNa kSINa thayo che. A dIvo paNa jANe udhanA jhokA laI rahyo hoya tema jaNAya che. praNAma karatA mAnano aMta Ave che ane huM praNAma karuM chuM. chatAM tuM krodha choDatI nathI?) A sAMbhaLI osarImAM sUtelA bANakavi taratA cothuM caraNa banAvI bolI UThyo kucapratyAsatyA hRdayamapi te caNDi ! kaThinam // (eTale ke-o krodhI yuvati ! stananI pAse rahevAthI tAruM hRdaya paNa tenA jevuM (saMgatanI asarathI kaThaNa thaI gayuM che.) nArIe potAnA bhAino sAda pArakhI lIdho kSaNavAra lajjA pachI tene bhAI upara ghaNo gusso Avyo. bahenanA stananI vAta bhAI bolI ja kema zake? teNe turata ja zrApa dIdho ke- tuM koDhIyo thA." pativratA nArInA zrApathI tarata ja kavi bANa koDhIyA thaI gayA. bIje divase rAjasabhAmAM kavi mayUra beThA hatA tyAM bANane AvatA joI mayUre kahyuM-"Avo Avo koDhIyA kavirAja ! A joI rAjA bhoje pUchyuM ke-"ociMto koDha kema karI thaI gayo?' mayUra kavie AkhI vAta kahetAM bANa kavi tyAMthI UThIne nagara bahara cAlI gayA. tyAM be vAMsa sAma sAme khoDI, dorI bAMdhI tenA upara cha dorIvALI maMcikA bAMdhI nIce agnikuMDa saLagAvyo. teNe nakkI karyuM ke AvI mAnahIna dazAmAM jIvavA karatA maravuM ghaNuM sAruM che. kAM A pAra kAM pelI pAra. ema vicArI teNe maMcikA para caDI sUryadevanI stuti prAraMbhI. eka kAvya bolI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1) 123 maMcikAnI eka dorI kApI nAkhI. nIce to kheranA aMgArA baLatA hatA. Ama pAMca kAvya bolI pAMca dorI chedI nAMkhI. have te eka ja dorI pakaDI laTakatA hatA. chaThuM kAvya bolI charI calAvI paNa cAlI nahIM. sAme sUryadeva pote tenuM sAhasa nihALatA ubhA hatA. cAre tarapha mANasonI ThaTha jAmI hatI. sUryanA darzana ane prasannatAthI bANa kavi kSaNavAramAM sAjA ne suvarNamaya kAMtivALA thaI gayA. rAjAe ThAThamAThathI nagarapraveza karAvyo. rAjasabhAmAM AvatA ja mayUrane joI bANe kahyuM-"re kAgaDA jevA tuccha paMkhI! garuDa jevA samartha mArI pAse tAruM zuM gajuM? mArI zakti to sahue pratyakSa joI, tArAmAM hoya to batAva." A sAMbhaLI mayUre kahyuM-"jo ke nirogIne auSadhanI kAMI AvazyakatA nathI, tema kAraNa vagara mAre zakti batAvavAnI jarUra nathI. paNa te sabhAmAM AhvAna karyuM che to jo mArI paNa zakti." ema kahI teNe charIthI hAtha-paganI AMgaLIo kApI nAMkhI. AkhI sabhAmAM arerATI thaI gaI. sahu zaMkita thaI jovA lAgyA. kavie caMDIdevInuM camatkArika kAvya bhaktipUrvaka gAvuM zaruM karyuM, tenA chaThThA akSaranA uccAre devI pratyakSa thaI. teNe kavinA hAtha-paga akhaMDa karI tenuM zarIra vajamaya banAvyuM. AthI mayUra kavinuM mahattva ghaNuM vadhI gayuM. rAjA paNa tene atyaMta sanmAna ApatA. avasara pAmI dveSI brAhmaNoe rAjAne kahyuM-"AvA vidvAna paMDito addabhUta kavitva zaktinA svAmIo, brAhmaNomAM ja jovA maLe paNa A jaina sAdhuo to paMDitAIno mithyA ghamaMDa laI phare che. nathI pAMDitya, nathI addabhUta kAvyaracanAnI zakti ke nathI koI Avo camatkAra, ekalI lukhI-lukhI dharmanI vAto karI vyartha samaya bagADe che." bIjA paNa keTalAke TApasI pUrAvI. eke to tyAM sudhI kahyuM ke-"AvuM sAmarthya A lokamAM hoya to ja temane ApaNA dezamAM vicaravA devA, nahIM to jAya bIje kyAMya. rAjA bhojane paNa brAhmaNonI vAta sAcI lAgI. temaNe tyAM vicaratA zrI mAnatuMgasUrijIne rAjasabhAmAM bolAvyA ane kahyuM-"mArI sabhAmAM ghaNA paMDito che. temanuM pAMDitya, padalAlitya, alaMkArasabhara kAvya sAMbhaLanArane AzcaryamAM taraboLa karI de che. temAM bANa ane mayUra to addabhUta kavi che. temanI kAvyachaTA ane sAhasa to devone paNa vismaya upajAvanAra che. tame paNa jainonA moTA AcArya cho, niHzaMka vAta che ke tame paNa pragarbha pAMDityanA dhaNI hazo. amane evI abhilASA che ke tame paNa koI adbhUta kAvyano camatkAra batAvo." - AcAryazrI mAnatuMgasUrijI samartha vidvAna, mahAna kavi, vicakSaNa, prajJAzAlI, sarvatomukhI pratibhAvALA, aticatura ane adUbhUta marmajJa hatA. temaNe kahyuM-"bhalA rAjA, camatkAra e sAmAnya bAlizaceSTA jevI vAta che. havAmAM taravAthI ke pANI para cAlavAthI jIvanamAM rahasyo ukelI zakAtAM nathI. chatAM bahu moTo varga sAmAnya buddhivALo hoya che ane temanA upara tatkAlIna asAdhAraNa jaNAtA banAvanI sArI asara thAya che. tamAre kAvyathI sarjAto camatkAra Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 - upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 jovo ja che ane tene tame ATaluM mahattva Apo cho to huM paNa tamane kAvya ane tenI zakti batAvI zakuM chuM." rAjA ane sabhAsadonA mahAAzcarya vacce zrI mAnatuMgasUrijInI AjJAthI zrI mAnatuMgasUrijIne pagathI gaLA sudhI loDhAnI cummAlIsa sAMkaLa (beDI)thI jhakaDavAmAM AvyA ane ekanI aMdara bIjA ema cummAlIsamA oraDAmAM rAkhavAmAM AvyA ane dareka oraDe lokhaMDI tALA lagADavAmAM AvyA. gaNI paNa na zakAya teTalA loko tyAM upasthita thayA hatA. ucca ane spaSTa uccArapUrvaka AcAryazrIe turata banAveluM zrI RSabhadeva prabhunA adbhUta mahAnsavALuM bhaktamAra stotranA nAme pAchaLathI ati prasiddhi pAmela kAvya kahevuM zaru karyuM. ati madhura kaMThe bhaktirasamAM taraboLa thaI teozrIthI bolAtA e kAvyanA eka eka zlokathI eka eka beDI ane tALuM tUTI javAM ane ughaDI javA lAgyAM. Ama cummAlIsamA zloke to AcAryazrI rAjasabhAmAM AvI ubhA. loko to zrI RSabhadevanI stuti bolatA DolavA ne nAcavA lAgyA. loko bhaktAmara strotanI yAda rahI gayelI kaDIo gaNagaNavA ane ahobhAvathI mAthuM dhuNAvavA lAgyA. zrI jinazAsanano jayajayakAra thavA lAgyo. dveSI loko paNa bhadra pariNAmI thayA. prasannavadana AcAryazrInI amRta jevI madhurI dharmavANI sahue sAMbhaLI. temaNe moMghA jIvananI eka paLa paNa niSphaLa na javA daI dharma karI levAnI bhalAmaNa karI. rAjA temaja ghaNAM nAgarikoe bodha pAmI dharmano Adara karyo. AvA atizayazAlI kavioe jainazAsananI yazakalagImAM ghaNo mahattvapUrNa phALo Apyo che. zrI bappabhaTTasUrino prabaMdha paNa A prasaMge jANavA jevo che. zrI bappabhaTTasUrijInI kathA moDherAgAmamAM zrI mahAvIrasvAmIjInI yAtrAe ekavAra zrI siddhasena divAkarasUri mahArAjA padhAryA. teozrI upAzrayamAM birAjatA hatA tyAre tyAM AvelA eka cha varSanA suMdara bALakane temaNe pUchyuM- tuM koNa che? kyAMthI Avyo che?" teNe kahyuM, "huMbAgAmano rahevAsI chuM. mArA bApAnuM nAma bappa ane mAtAnuM nAma bhaTTIbAI ane mAruM nAma sUrapAla che. ame jAte kSatriya chIe. mArA pitAne varSo juno eka zatru vArevAre kanaDato hato. huM tenI sAthe laDIne sadAne mATe pheMsalo karavA taiyAra thayo to mArA pitAe mane nA pADI ane chAnAmAnA besI rahevA kahyuM, temaja pote ja enI sAthe patAvaTa karaze tema jaNAvyuM. temanA AvA vyavahArathI mane khoTuM lAgyuM ane huM mAtAne pUchyA vagara ghara nagara choDI ahIM sudhI Avyo chuM, ApanA darzanathI mane AnaMda thAya che.' nAnakaDI vayanA A pratApI-ojasvI ane devAMzI bALakane joI AcAryazrIe kahyuM-"ema che, to ahIM ja rahe ane bALaka tyAM rahevA lAgyo. pUjyazrI tene bhaNAvavA lAgyA ane te hajAra hajAra zloka roja gokhI kaMThastha karavA lAgyo. jevI prajJA tevI ja namratA paNa hatI. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 125 AcAryazrIjInI tenA upara kRpA utarI. tenA mAtA-pitAne bolAvI temaNe samajAvyuM ke-"A bALaka dIkSA leze to zAsananI mahAprabhAvanA karanAra ane anekane dharma pamADanAra thaze." A sAMbhaLI bappa nAmanA tenA pitAe kahyuM-"Apa jJAnI cho, ApanuM kahyuM pramANa che paNa amAruM nAma rahe evuM karajo." pachI te bALakanI bhAvanA mujaba sArA ucharaMgapUrvaka dIkSA ApI ane pitA-mAtAnA nAmAnusAra "bappabhaTTI' nAma pADyuM. gurukRpAe siddhasenasUri pAsethI temaNe sarasvatIno maMtra meLavI ArAdhyo. devIe prasanna thaI kahyuM-"tame kAvyakaLAmAM nipuNa thazo ane koIpaNa racanAno Azaya tarata samajI zakazo bappabhaTTamuni saMyama sAdhanAmAM-jJAnopAsanAmAM sAvadhAna thayA. ekavAra teo eka nirjana upAzrayamAM besI koI kAvyanI prazasti racavAmAM parovAyA hatA, tyAM gopagiri (gvAlIyara)nA rAjA yazovarmAnA putra AmakumAra gharethI rIsAIne tyAM cAlyo Avyo. ati tejasvI munirAjane joI temanI pAse AvI beTho ane temanI banAvelI prazasti vAMcavA lAgyo. yuvarAja Ama paNa saMskRta bhASAno sAro jANa ane sAhityano rasIyo hato. teNe prAsa-vyAja-zleSAlaMkAravALI lalita prazasti joI AnaMda darzAvyo. zrI bappabhaTTI joDe Amane nirvyAja prIti baMdhAI gaI. tyAMthI baMne mULa upAzraye guru mahArAja pAse AvyA. guru mahArAje rAjakumArane nAma pUchatAM teNe khaDIthI lakhI jaNAvyuM paNa potAnA moDhe kahyuM nahIM. AthI AcAryadeve tenI yogyatAno paricaya karyo. zrI bappabhaTTI sAthe AmakumAra paNa abhyAsa karavA lAgyo. ekavAra yuvarAje mitra munine kahyuM- huM AgaLa jatAM rAjA banuM to avazya mAre tyAM darzana dejo, huM tamAro Adara atyAre to zuM karuM ?' kALAMtare yuvarAja rAjA thayo. teNe sahu prathama muni bappabhaTTIne sagaurava rAjadhAnImAM teDAvyA. bahumAnapUrvaka rAjasabhAmAM AmaMtrI siMhAsana para besavA vinaMti karI. munie kahyuM-"A to AcAryazrIne yogya che. mArAthI tyAM nahi besAya." A sAMbhaLI rAjA Amane lAgyuM ke mAre Amane AcAryapadavI avazya apAvavI. AmarAje zrI siddhasenasUrijIne vinaMti karI ke-"amArA yogya ane samartha gurune AcAryapadathI suzobhita karo." aMte zrI bappabhaTTane sUripada ApavAmAM AvyuM. rAjAe moTA mahotsavapUrvaka padapradAnotsava zobhAvyo. pachI bappabhaTTasUrijIne bahumAnapUrvaka rAjamahelamAM praveza karAvI siMhAsana para besADI vinaMti karI ke "mAruM rAjaya ApazrI svIkAro. te dharmanA rAjanuM udAharaNa banI raheze." AcArya bappabhaTTasUri bolyA-"rAjA amAre kyAM achata ke ochAza che? zarIra upara paNa jyAM mamatA nathI tyAM rAjaya jevI khoTI khaTapaTa koNa le ?" temanI niHspRhatA joI rAjA temanA caraNomAM DhaLI paDyo ane kAMIpaNa Adeza devAno Agraha karavA lAgyA. pachI AcAryazrInA upadezathI teNe ekaso eka hAtha UMco zrI mahAvIrasvAmIno mahAprAsAda baMdhAvyo. temAM aDhArabhAra sonAnI zrI mahAvIradevanI bhavya pratimA mahAmahotsavapUrvaka Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 pratiSThita karAvI apUrva lAbha lIdho. bappabhaTTasUrijI gopagirimAM hoya to AmarAjA temane maLyA vinA rahe nahIM. kAM to rAjA upAzraye Ave athavA AcAryazrI rAjamahelamAM padhAre. dharma, nIti, rasa, alaMkAra, chaMda jayotiSa, vyAkaraNa, kAvya, koSa, nyAyAdi vismaya pamADe tevA jJAnamaya vArtA vinodamAM rAjAnA divaso ati AnaMdamAM vItatA hatA. ekavAra madhyAhune rANIvAsamAM AvelA rAjAe paTarANIne lajjAthI lAla mukha ane zUnyabhAvALI joI. thoDIvAre teo rAjasabhAmAM AvyA, tyAM zrI bappabhaTTasUrijI paNa AvI pahoMcyA. rAjAe namana karI moghamamAM ja samasyAnuM pada kahyuM ke : _ 'ajjavi sA paritappai kamalamuhI attaNo pamAeNa' (hajI paNa te kamalamukhI potAnA pramAdathI kheda pAme che) A pUrvapadanA uttaramAM AcAryazrIe tarata ja uttarapada Ama kahyuM - 'puvvavibuddheNa tae jIse pacchAiaM aMga' | (kAraNa ke pahelA jAgelA rAjAe sUtelI rANInA ughADA aMga DhAMkyA-te jANI rANI hajI lajjAthI khedita che.) AcArya bappabhaTTasUrijInI AvI avagAhana zaktithI rAjA Azcarya ane lajjA pAmyo. vaLI eka divasa AmarAjAe gurune kahyuM. 'bAlA caMkamaMtI pae pae kIsa kuNae muhabhaMga' (yuvatI (rANI) cAlatI vakhate pagale pagale zA mATe mukhabhaMga kare ? cAlatAM tenuM mukha khinna kema thAya che?) zrI bappabhaTTasUri bolyA nUNaM ramaNapaese mehaliyA chivai nahapaMti (kharekhara, gupta bhAgamAM nakha paMkitanA tAjA cihano sAthe kaTimekhalA-kaMdoro cAlatAM ghasAya che tenI vyathAthI mukhabhaMga thAya che.) A sAMbhaLI rAjA lajjita thayo, sAthe gurujI para aNagamo ne anAdara paNa jAgyo. vicakSaNa AcArya A vAta samajI gayA ane temaNe upAzrayanA daravAjA upara anyoktino eka zloka lakhI vihAra karyo. zlokano artha A pramANe hato he rohaNagiri ! ame jaIe chIe. tAruM kalyANa thAo. mArAthI judI paDelI A maNionuM zuM thAze? evI tuM svapnamAM paNa ciMtA karIza nahIM. he zrImAnuM ame-tArI maNioe tArAthI pratiSThA meLavI che. mATe zobhAnA abhilASI kayA rAjAo amane potAnA mukaTamAM nahIM caDhAva-arthAt o rAjA ! tArI pAse ja nahIM, paNa ame jyAM jaizuM tyAMnA rAjAo amArA pagamAM paDaze, amAruM zuM thaze? evI tuM ciMtA karIza nahIM.' Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 '' zrI bappabhaTTasUrijI vihAra karI gau dezamAM AvyA. tyAMnA dharmarAjAe temano ghaNo ja satkAra karyo. tene ghaNo ja AnaMda thayo. khUba ja Agraha karI teNe AcAryazrIne rokyA. "jayAM sudhI tamArA bALamitra AmarAjA bolAvA Ave nahIM tyAM sudhI tamAre kyAMya javAnuM nahIM." evI zarta paNa karI. pUjyazrInA padhAravAthI dharmarAjanI rAjasabhA kharekhara ja dharmasabhA thaI gaI. AkhA nagaramAM ullAsamaya vAtAvaraNa ane dharmanI havA jANe phelAi. A tarapha vihAranA khabara jANI rAjA vyathita thayo. upAzraye lakhelo zloka vAMcI tene ghora AghAta lAgyo. mitratA ane gurutAnA apUrva gauravane dhAraNa karanArA zrI bappabhaTTasUrijInA virahathI asahya duHkhamAM jhuravA lAgyo. keme karI tenA divaso vitatA na hatA. ekavAra AmarAjA jaMgalamAM gayA hatA, tyAM eka kALA sarpanI temaNe Doka-gardana pakaDI lIdhI, pakaDAyelA sarve zarIrane zeSa bhAga rAjAnA hAthane vIMTI dIdho. rAjAe hAtha para vastra lapeTya ane rAjAe sabhAmAM AvI pUchyuM. zastra zAstraM, kRSi-vidhAnyadvA yo yena jIvati / (zastra, zAstra, khetI, vidyA ke anya koIpaNa (jIvikAno upAya kevI rIte karavo joIe) ke mANasa sukhe jIve ?) moTA paMDitoe to ghaNuM bhejuM karyuM paNa rAjAne joito uttara na maLatAM teNe DhaMDhero pITAvyo ke mArA abhiprAyanI pUrti je karI Apaze tene rAjA eka lAkha suvarNamudrAo Apaze. A sAMbhaLI eka pUrve A samasyA zrI bappabhaTTasUrijIne pUchI temaNe jaNAvyuM ke sugRhItaM ca kartavyaM kRSNasarpamukhaM yathA / (arthAtu - kALA sarpanA mukhanI jema sArI sAvadhAnIpUrvaka grahaNa karavuM. arthAt rAjAe jema kALAsarpanA mukhane sAvadhAnIpUrvaka paDayuM tema zastra Adi kaLA-vidyA ke AjIvikAno upAya paNa sAvadhAnIpUrvaka zIkhavo-grahaNa karavo joIe.) ATalo sAco artha jANI rAjAne saMdeha thayo ke Avo sAmAnya mANasa Avo uttara na ja ApI zake. temaNe ekAMtamAM dhamakAvI sAcuM bolavA kahyuM. chevaTe teNe sAcI vAta jaNAvatAM rAjA akathya AzcaryamAM DUbI gayo. te vicAravA lAgyo ke kRSNasarpanI vAta mArA sivAya koI jANatuM nathI. ATalA dUra beThA beThA bappabhaTTasUrijI A vAta jANI zake. to rANInA guhya aMganA nakhakSato paNa jANI zake. meM te vakhate AcAryazrIne zaMkAthI joyA te mArI bhUla hatI. teo to sarasvatInA lADakA che, temane mATe kazuM chAnuM na ja hoya. Ama jJAnI, saMyamI ane mArA bALamitra AcAryanuM meM apamAna karyuM te ghaNuM ja khoTuM thayuM ane AmarAjAe teone sanmAnapUrvaka pAchA bolAvavA pradhAnone mokalyA. teoe bappabhaTTasUrijIne sAdara vaMdanapUrvaka kahyuM ke - chAyA kAraNa sira dharia, pata vi bhUmi paDaMta / pattaha ehu paDattaNaM varataru kAMi karaMta // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 1 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 vRkSa to chAyA mATe pAMdaDA mAthe caDhAvI rAkhyA chatAM teo nIce paDe temAM vRkSano zo vAMkA ityAdi anyoktithI gurumahArAjane ghaNI vinaMtI rAjA taraphathI sarva pradhAnoe karI ane potAnI utAvaLI matine kAraNe thayelA aparAdhanI kSamA mAMgI. AcAryazrIe uttaramAM temane eka zloka lakhI Apyo. teno artha hato ke - o rAjA ! tamAre amAruM kAma hoya to tame dharmarAjanI sabhAmAM guNaveze AvI amane vinaMti-AmaMtraNa karI jAva. kemake meM dharmarAjane vacana ApyuM che ke "AmarAjA pote AvIne laI jAya to ja javuM." maMtrIoe A vAta AmarAjAne jaNAvI. jo ke dharmarAjA AmarAjAno zatru hato. zatrunA rAjyamAM javuM jokhama kheDavA jevuM hatuM chatAM veSa badalI keTalAka mANasone lai UMTa upara besI AmarAjA AcAryazrIne maLavA utAvaLe cAlyA. gurudarzananI evI tAlAvelI lAgI ke mArgazrama paNa jaNAyo nahIM. teo dharmarAjAnI bharacaka sabhAmAM ghaNA mANaso sAthe AvatA hatA tyAre AcAryazrIe dharmarAjAne kahyuM- "rAjan ! amane Ama rAjAnA mANaso bolAvavA Ave che." sAMbhaLI jyAM jue che tyAM to saMdhIpAlanA rUpamAM ghaNA mANaso sAthe AmarAjA AvI ubhA. tene jotAM ja sUrijI bolyA-"Avo Avo Ama ! Avo. AmarAjA samajI gayo ke AcArya mahArAje Ama! Avo, ema kahI dharmarAjane baMgAthamAM jaNAvI paNa dIdhuM ke-"Ama Avyo che." chatAM rAjA hajI samajayo nathI, badhA mahArAjajIne vaMdanAdi karI ucita rIte beThA. pachI dUte rAjA tarapha maLelo patra dharmarAjAne vAMcavA Apyo. dharmarAjAe dUtane pUchyuMtAro rAjA rUpe raMge kevoka che?" dUte kahyuM-"A amArA agresara saMdhipAla jevA ja che." saMdhipAle hAthamAM bIjorA rAkhyA hatA. rAjAe Amane pUchyuM-tArA hAthamAM zuM che?" teNe kahyuM bIjorA, arthAt, "huM bIjo'rA, bIjo rAjA chuM." chatAM dharmarAjA kAMI samajI zakyo nahIM. pachI lekha upara lapeTelA tuaranA pAMdaDA ukelatA dharmarAjAe pUchyuM-A zAnA pAMdaDA che?' guruzrIe AmarAjA tarapha IzAro karatA kahyuM "tuM aripatra." eTale tuvera pAMdaDuM. bIjo artha tuja ari-zatruno patra Ama-zatru sAmasAmA AvI gayA ane jAheramAM kahevAI gayuM chatAM dharmarAjA kaMI samajI zakyo nahIM. vinatipatra sabhAmAM vAMcI AmaMtraNa ApI saMdipAla potAnA mANaso sAthe uThyo ane rAjanartakIne tyAM utAro karyo savAre nartakIne svanAmAMkita sonAnuM kaDuM ApI ravAnA thayo. dvArapAle praNAma karatA eka karyuM tene ApatA jaNAvyuM "AvI sarasa bheTa rAjAne batAvaje." ema kahI utAvaLe dharmarAjAnI sImAnI bahAra paDAva nAkhI teo gurumahArAjanI vATa jovA lAgyA. A samAcAra maLyA pachI zrI bappabhaTTasUrijIe dharmarAjAne jaNAvyuM ke- have ame ahiMthI gopagiri tarapha vihAra karIzuM." dharmarAje kahyuM-"ApaNI pratijJA pUrNa thayA pUrve javAya nahi, temaNe kahyuM, "pratijJA pUrI thaI gaI. AmarAjA pote AvI gayA, bharI sabhAmAM Ama ! Avo. evuM meM saMbodhana tamArA sAMbhaLatAM kahyuM, ItyAdi badhI vAto sAMbhaLI rAjA vicAramAM paDyo. evAmAM nartakI temaja dvArapALa pAse AmarAjAnI nAmAMkita kaDA joI rAjAne vizvAsa thayo. teNe Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 hAtha joDI kahyuM- mahArAjajI ! huM bhoLo tamArI vAta na samajyo ne ThagAI gayo. ApanA sahavAsathI keTalo badho mane AnaMda hato. paNa have..." pachI tenI anumati laI mahArAjajIe tyAMthI vihAra karyo, gauDa dezanI sImAmAM temanI vATa joto paDelo AmarAjA temane joI sAme Avyo ane gopagirimAM moTA ADaMbarapUrvaka guru sAthe ja teNe paNa praveza karyo. rAjA ane prajAno AnaMda ubharAvA lAgyo. rAjasabhAe dharmasabhAnuM rUpa lIdhuM. ekavAra gopagirimAM nartaka maMDaLa AvyuM. AkhI nagarImAM tenI mohinI phelAvA lAgI. temAM ghaNA khela, karizmA batAvanArA kalAbAjo sAhasI javAno hatA. keLavAyelA sura-svara ane madhurakaMThe gAnAra, mugdhakara vAjIMtra vagADanAra game tevA svasthane paNa caMcaLa karI mUke evI nRtyAMganAo paNa temAM hatI ja. paraMtu temAM eka nartakakanyA jotA ja bhAna bhUlAve tevI hatI. te DuMba (halakI) jAtinI hovA chatAM apsarA jevI suMdara hatI. ghATIluM ane sauSThavavALuM suvarNavAna zarIra, acaraja upajAve tevI aMgabhaMgimAM, sonAnI ghaMTaDI jevo raNako, joyA ja karIye tevuM yauvana, hRdayamAM kotarAI jAya tevI chaTA ane addabhUta tenuM nRtya ! tene jenAra tenA hAvabhAva kaTAkSa jotAM paMDita puruSa paNa jaDa thaI jAya. koivAra to te evI mudrAo karatI ke vivekI mANasa paNa uttejita thaI jAya. ekavAra A kAryakrama rAjamahelanA prAMgaNamAM goThavAyo. nartakIne jotA ja rAjAAma bahAvaro thaI tenA para mugdha thaI gayo, vidvAna rAjAe tarata ja tenI prazaMsA mATe adbhuta zloka racyo. teno bhAvArtha hato ke devatAoe moTA kSIrasamudranuM maMthana karI je ratno meLavelA e badhA tArI ekalI pAse ja che : vaktraM pUrNazasI sudhA'dharalatA dantA maNizreNayaH, kAntiH zrIrgamanaM gajaH parimalaste pArijAtadrumaH / vANI kAmadudhA kaTAkSalaharI sA kAlakUTacchaTA, tatki caMdramukhi ! tvadarthamamarairAmanthi dugdhodadhiH? // arthAtu - "he caMdramukhI suMdarI ! tAruM moTuM caMdra jevuM, tArA adhara-opTa amRtamaya, tArA dAMta maNiratnonI zreNi jevA, kAMti lakSmI jevI, cAla hAthI jevI, zvAsa pArijAtavRkSa jevo, vANI kAmadhenu ane tArA kaTAkSanI laherI kAlakaTaviSa tulya (kAmIne jIvato mAre tevI) che. to zuM he caMdramukhI ! tArA mATe ja devoe kSIrodadhinuM maMthana karyuM hatuM? kAryakramanA aMte nartakI rAjA pAse pAritoSika mATe AvI. rAjA to enA para badhuM nyochAvara karavA taiyAra hato. teNe potAnI vAta tene karI, trIje divase upavananA navA mahelamAM samAgamanI vAta pAkI karI, traNa divasamAM te mahela svaccha karavAmAM Avyo. rAjAnI A patita dazA-hInakanyAmAM Asakti jyAre AcAryazrIe jANI tyAre temane AghAta lAgyo, mArA jevAnI saMgatamAM rahIne paNa AvuM duSkRtya rAjA karaze ! bIcArI prajAnuM zuM thAze? A akArya rAjAne avazya narakamAM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 laI jaze mATe mAre tene bacAvavo joIe. bodha Apavo joIe. sIdhI vAtanAM pariNAma sArAM na paNa Ave. mATe lAva tene anyoktithI bodha ApuM. kAvyanI ghaNI sArI asara thaze ane avasara joI AcAryadeva upavananAM mahela pAse pahoMcI gayA ane tenA bAraNAnI upara tarata ja daSTi paDe e rIte pANIne saMbodhI anyoktino zloka A pramANe lakhI dIdho zaityaM nAma guNastavaiva bhavati, svAbhAvikI svacchatA, kiM brumaH zucitAM ? bhavaMti zucaya-stvatsaMgato'nye yataH / kiM cAtaH paramasti te stutipadaM tvaM jIvitaM dehinAM, tvaM cennIcapathena gacchasi payaH kastvAM nirodhdhuM kSamaH // he pANI ! zItalatA tAro guNa che, svAbhAvika ja tArAmAM svacchatA rahelI che. tArI pavitratAnI zI vAta karavI ? apavitra paNa tArAthI pavitra thAya che. tuM prANImAtranuM jIvana che AthI vadhIne tArI zI prazaMsA hoI zake? chatAM tuM ja have jo nIcamArge gamana karavA taiyAra thAya to he jaLa ! tane bhalA koNa rokI zake tema che?" lajjijjai jeNa jaNe mailijjar3a niyakulakkamo jeNa / kaMThe Thie vi jie taM na kuliNehiM kAyavvaM // artha - "je kArya karavAthI zaramAvuM paDe ane kuLakramamAM jhAMkhapa Ave evA akAryane kuLavAna gaLe prANa Ave toya na kare.' bIje divase rAjA mahela jovA Avyo, tyAM daravAjAnA upalA bhAgamAM khaDIthI be zloka lakhelA joyA vAMcatAM ja rAjA samajI gayo ke A kArya mArA kalyANamitra sivAya koNa kare? dhanya che temane ke AvA viSama samayamAM temaNe mane sAcavI lIdho. kevuM akArya karavA huM pravRtta thayo? dhikkAra che mArA jIvanane. have huM kayA moDhe guranI sAme Ubho rahI zakIza? huM kevo akalaMkI ! kevuM mAruM kuLa ! ane Avo rANIono yoga chatAM kevI nIcavRtti?! have eka ja rasto che- mRtyuno, lAMchita jIvanathI mRtyu sAruM ane rAjAe saLagI javAnI taiyArI karavA mAMDI. pradhAnapuruSoe ghaNo samajAvyo paNa te na mAnyo. AcAryazrIne khabara paDatAM teo tyAM AvyA ane rAjAne kahyuM- tuM marI jaIza to kAMI pharaka paDavAno nathI. AtmahatyA bhayaMkara aparAdha che. dareka aparAdhanI barAbara sajA che. kharI vAta to e che ke mananA pApane tuM manathI paNa dhoI zake che. saMsAranA badhA dharmagraMthomAM pApanA prAyazcittanI vyavasthA che ja, tuM paurANika-purohitAdine pUchI jo." tema karatAM paurANikoe kahyuM, AvAM pApathI chuTavA mATe smRtimAM lakhyuM che ke - ayaHputtalikAM vahnidhmAtAM tadavarNarupiNIm / AzliSyanmucyate sadyaH pApAccAMDAlIsaMbhavAt // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 131 "cAMDAla strInA rUpa-varNavALI loDhAnI putaLI banAvI tene agnimAM lAlacoLa tapAvI tenuM AliMgana karavAthI cAMDAla strInA samAgamanAM pApathI mANasa mUkAya che." rAjA temanA kahevA pramANe karavA ughukta thayo. zrI bappabhaTTasUrijIe kahyuM-"bhoLA rAjA ! teM saMkalpamAtrathI pApa karyuM che, te pazcAttApathI dhovAI gayuM. zA mATe pataMgiyAnI jema vyartha mare che? tuM dayAsAgara paramAtmA jinendradevano lAMbAkALa sudhI dharma Acara ane AtmAne kalyANa mArge laI jA." A sAMbhaLI gurumahArAjanI AjJA zirodhArya karI te rAjamahelamAM pAcho pharyo ane dharmadhyAna-anuSThAnamAM sAvadhAna thayo. ekavAra teNe gurumahArAjane pUchayuM-"bhagavaMta! huM pUrvabhavamAM koNa hoiza?' gurue kahyuM-kAle uttara ApIza." ema kahI gurumahArAje upAzrayamAM AvIne sarasvatIdevIne ArAdhI. rAtre sarasvatIdevIe pragaTa thaI rAjAno pUrvabhava kahyo. savAre AcAryajIe rAjAnuM pUrvabhavajIvana rAjasabhAmAM kahyuM ke- he rAjA, pUrvabhavamAM tuM ekAMtara upavAsI tApasa hato. kAlIMjaraparvata pAsenI nadInA tIre zAlavRkSa nIce tAro vasavATa hato. tyAM te savAso varSa sudhI ghoratapa karyuM hatuM. tyAMthI avasAna pAmI tuM ahIM rAjakuLamAM avataryo. hajI paNa te vRkSa nIce tArI jhaTA paDelI che." A jANI rAjAne saddhodha thayo. teNe mANaso mokalI jhaTA maMgAvI. rAjAne vizvAsa thayo. te dharmamAM daDha zraddhAvAna zrAvaka thayo. gurumahArAjanA upadezathI teNe moTA ThAThamAThathI zrI siddhagiri-giranArajI AdinA yAtrA saMgho kADhyA. digaMbaroe paDAvI lIdheluM giranAra tIrtha pAchuM zvetAMbarone apAvyuM. aMte navakAra mahAmaMtranI ArAdhanApUrvaka kALa karI svarge gayA. kavisabhAmAM sUrya jevAM AcAryazrI bappabhaTTasUrijI zAsananI ghaNI prabhAvanA karI svarge sidhAvyA. je saheje bodha na pAmI zake te AmarAjAne pratibodha ApI, vAdione kavitvAdi guNothI jItIne, vidvAnomAM cakravartI e zrI bappabhaTTasUrijI zAsananI unnati karI svargasukha pAmyA. 36 prathama bhUSaNa-sthiratA dharmanA aMgo ke dharmarUpI aMga jethI zobhe te bhUSaNa kahevAya. samyakatvanuM prathama bhUSaNa dhairya-sthiratA che. jIvanamAM evA prasaMgo AvyA ja kare che, je dharmazraddhAnA pAyA jevI sthiratAne DagamagAvI de che, pralobhano ke vipattiothI gherAyelA AtmAo vAstavikatAne nathI samajI zakatA tyAre temanAmAM asthiratA ubhI thAya che, je temane kyAMya zAMtithI TharIThAma thavA detI nathI ane ArAdhanAne niSphaLa prAyaH banAvI de che. are ! devatAo paNa koIpaNa saMyogomAM kSobha pamADI na zake evI sthiratA te samyakatvanuM prathama bhUSaNa che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 A bhUSaNathI samyakatvane zobhAvanAra ane dharmane dIpAvanAra parama zrAvikA sulatAnuM caritra saMsAramAM prasiddha che. sulasIzrAvikAe samyakatvanI adbhuta daDhatA keLavI, jethI triloka paramAtmA mahAvIradeve tene moTuM mahattva ane dharmalAbha Apyo. sulatAzrAvikAnI kathA mahArAjA zreNikanA rAjyakALamAM rAjagRhInagarImAM nAgasArathI potAnI patnI sulasA sAthe raheto hato. temane saMtAna nahotuM. putrAdino abhAva nAgasArathIne sAlato. sulasA patine sArI preraNA ApatI ne kahetI. "khoTI ciMtA ke IcchAo karavAthI kleza ja vadhe che. mATe sarvazaktimAna dharmanuM sevana karo. A saMsAramAM dharmane badhuM susAdhya che." ItyAdi kahI te patine dharmamAM joDatI ane pote paNa viziSTa rIte dharmArAdhana, trikALapUjA, AyaMbila Adi tapa ane brahmacaryAdinuM sevana karatI. ema karatAM-dharmajJAna vadhatAM tenAmAM tenI dharmazraddhAmAM abhUta zairya AvyuM. ekavAra saudharmendra ghaNAM badhAM deva-devIothI bharelI sabhAmAM sulatAnA sattvanI ghaNI prazaMsA karI. IndranA senAdhipati harizaigameSIdevane A vAta vadhAre paDatI lAgI. mANasane muMjhAtAM keTalI vAra? e kSaNavAramAM raDavA bese ne bIjI kSaNe hasI uThe. devonA rAjAe e mANasane keTaluM badhuM mahattva ApyuM. cAla huM jouM ke eka nArImAM keTaluM sattva hoI zake che?' ema vicArI ne sAdhuonuM rUpa laI harizaigameSI sulasAne ghera AvI ubhA. sulasA tarata sAme AvI, bahumAnapUrvaka Avakara ApI harSa prakaTa karyo. vaMdanA karI zAtA pUchI. lAbha devA vinati karI. sAdhu mahArAje kahyuM- "amAre eka mAMdA sAdhu mahArAja mATe zatapAka ke sahastrapAka telanI AvazyakatA che. tamAre tyAM joga che?" "hAjI, ahobhAgya' kahI sulasA atiulaTa bhAve telano zIzo laI AvI. te vahorAvavAnI taiyArI kare che tyAM daivImAyAthI sIso hAthamAMthI chaTakI phUTI gayo. tela DhoLAI gayuM. sulasA eTalA ja utsAhathI pharI bIjo sIso laI AvI. AvatAM Thesa vAgI ne bIjo sIso paNa phUTI gayo. tenI pAse sAta sIsA hatA ane devalIlAthI sAte phUTI gayA. Ama chatAM sulatAne tela DhoLAI javA ke sIsAnA phUTI javAno nahIM kiMtu AMgaNe gurumahArAjane ISTa vastu ApI na zakavAno raMja thayo. tenI bhakti ke zraddhAmAM jarAya pharaka na dekhI deva pragaTa thayA. hAtha joDI abhivAdana karatAM bolyA- he kalyANI ! tuM dhanya che. devarAja Indra dvArA sattvanI prazaMsA karI. mane azraddhA thaI tethI sAdhurUpe tAruM sattva jovA Avyo. tuM kharI utarI. tArA sattvathI mane ghaNI prasannatA thaI che. bola bahena, huM tAre ghera Avyo chuM to tane zuM ApuM?' sulasA bolI-jene vItarAganuM zAsana maLyuM tene zuM joIe ? chatAM mArA patine saMtAnanI icchA rahyA kare che.' Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 133 haribaigamelI deve tene batrIsa goLIo ApatAM kahyuM-"ekeka goLI khAvAthI ekeka putra thaze ema kahI haribaigamelI deva cAlyA gayA. sahastrapAka tenA bharelA sIsA emanI jagyAe zobhavA lAgyA. sulatA AnaMdita thaI. dharmamAM vadhu prayatnazIla rahevA lAgI. vadhAre bALako ke suvAvaDonI anAvazyakatAne vicArebatrIse goLI sAthe khAvAthI batrIsa lakSaNavALo eka putra thaze ema dhArI sulasAe badhI goLI sAthe khAI lIdhI. RtusnAtA sulasA sagarbhA thaI. paNa te devI guTikAnA prabhAve eka sAthe batrIsa garbha rahyA. thoDA ja samayamAM tene asahya bhAra pIDA upajAvavA lAgyo. bIjo koI ja upAya na hoI teNe haribaigameSIdevanA smaraNArthe kAyotsarga karyo. deve pratyakSa thaI kahyuM-"teM ghaNuM avicArI ane utAvaLuM pagaluM bharyuM. kAraNa ke have tane eka sAthe batrIsa putro samAna AyuSyavALA thaze. arthAt eka sAthe ja mRtyu pAmaze. bhavitavyatA jayAM baLavAna hoya tyAM mANasanuM kAMI cAlatuM nathI. juone zrI rAmacaMdra guNathI samaddha ane rAjyane yogya hatA, chatAM temane vanamAM javuM paDyuM. laMkAno adhipati rAvaNa ghaNI vidyAno dhaNI ene ghaNI ramaNI hatI chatAM teNe sItAnuM apaharaNa karyuM. mATe bhavitavyatA paNa kyAreka bahu baLavAna hoya che. ItyAdi kahI, tenI vedanAnuM upazamana karI haribaigamelI svarge gayA. samaye tulasAe batrIsa putrone janma Apyo. nAgasArathIe putra janmotsava manAvyo. kALAMtare putro yuvAna thayA. suMdara kanyAo sAthe temanAM lagna thayAM. batrIse yuvAno samrATa zreNikanA aMgarakSaka banyA. te samaye vizAlA nagarImAM ceTaka (ceDA) rANA rAjya karatA hatA. temanI sAta putrImAM suyeSThA sahuthI moTI hatI. eka tApasI pAsethI tenuM citra zreNika rAjAne jovA maLyuM. te joI devAMganA jevI te rAjakanyA upara rAjA mugdha thaI gayA. te kanyAne sTeja paraNAya ema paNa nahotuM. ceDA rAjA koI rIte kanyA Ape evuM na lAgavAthI zreNika udAsa thayA, A vAta jANI pradhAna puruSoe abhayakumArane taiyAra karyA. abhaya vepArI banI vizAlAmAM AvyA ne rAjamahelanI bAjumAM ja gaMdhiyANAnI dukAna kholI. temAM sahunI dRSTi paDe tevI rIte zreNikArAjAnI moTI chabI phUlahAravALI goThavI, abhayakumAra dhUpa dIpa karavA lAgyA. rAjakumArI sujayeSThAnI dAsIo abhayanI dukAne kharIdI karavA AvatI tyAre A kautUka joI pUchatI ke-"A chabI konI che?' abhaya uttara ApatA kahetA-paropakArI, satyavAdI nyAyaniSTha magadhapati samrATa zreNikanI che." dAsIo pAsethI A vAta sujayeSThAe jANI ne chabI jovA maMgAvI. pauruSabharyuM suMdara citra joI rAjakumArI mohI paDI. abhayane teNe kahevaDAvyuM rAjyanI khaTapaTane lIdhe sIdhI rIte mArA lagna zreNika sAthe thaI zake tema nathI. mATe tame sahAyaka thAva. abhaye vacana ApyuM. jaMgalathI jamInanI aMdara mahela sudhI suraMga khodAvI. divasa nakkI karyA pramANe rAjA zreNika sulatAnA batrIsa yuvAna putro sAthe suraMga mA AvyA. sujayeSThA taiyAra ja hatI. tenI nAnI bahena celaNAne A vAtanI jANa thatAM teNe bahenane kahyuM- huM paNa zreNikane. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 paraNIza." baMne baheno zreNika sAthe cAlI nIkaLI. thoDuM cAlyA pachI sujayeSThAne dAgInAno Dabo yAda Avyo. teNe kahyuM- "tame ahIM ja ubhA raho, huM hamaNAM ja mArA AbhUSaNano Dabbo laIne AvuM chuM. tene pAchA pharatAM vAra lAgavAthI cellaNAe kahyuM-"rAjA, zatrunI hadamAM rokAvuM ucita nathI. ApaNe dhIre dhIre AgaLa vadhIe." baMne cAlyA, thoDIvAre doDatI sujayeSThA tyAM AvI paNa zreNika-cellaNAne na joI tene phALa paDI. rAjA para gusso paNa Avyo. AgaLa AvI tapAsa karavAne badale strI sahaja svabhAve te mahelamAM AvI ane koIke cellaNAnuM haraNa karyuM ene bacAvo.. bacAvo...nI bUma pADI tarata ceDArANAnA sainiko suraMgamAM doDyA. - thoDI ja vAramAM zreNike subhaTa jotAM nAgasArathInA putrone kahyuM-"tame zatruono pratikAra karo, huM rANIne laI jAuM chuM.' zreNike rAjagRhImAM AvI cellaNA sAthe lagna karyuM. tyAM yuddhamAM nAgasArathInA batrIse putro ekI sAthe mAryA gayA. A jANI sulatAne ghaNo AghAta lAgyo. mAnI mamatAe tene hacamacAvI mUkI. abhayakumAre tene sAMtvanA ApatA kahyuM-"tame samaju ane vivekI cho. sAmAnya mANasanI jema tamAre raDavAnuM na hoya. ghAsanA cheDA upara lAgelA pANInA TIpA jevuM, vRkSanA pAkelA pAMdaDA tathA jaLanA parapoTA jevuM kSaNika A zarIra nAzavaMta che. bhavitavyatA baLavAna hoya tyAM mANasa phAvato nathI. mANasanA rovAthI ke zoka karavAthI je thayuM te na thayuM thavAnuM nathI.' Ama karatA sulasAe zoka choDI dIdho. ekavAra aMbaDaparivrAjaka-jeNe paramAtmA mahAvIradevanA upadezathI zrAvakadharma svIkAryo hato te paramAtmAne vAMdavA caMpApurImAM Avyo. tyAMthI rAjagRhI jatAM teNe bhagavaMtane kahyuMdayALu ! huM rAjagRhI jAuM chuM' bhagavaMte kahyuM-tyAM nAgasArathInI patnI sulatAne amArA taraphathI dharmalAbha jaNAvajo." vAta svIkArI te rAjagRhI AvI pahoMcyo paNa tene satata vicAra Avato rahyo ke-"je bAIne bhagavAne zrImukhe dharmalAbhanI AziSa pAThavI che te kevI daDhadharmI haze ! rAjagRhImAM to rAjA mAhAmAtya, zeTha, sodAgara badhAM ghaNAMya bhagavAnanA parama bhakto che ne A sArathInI patnI sulasA ane sAmA cAlIne bhagavAna dharmalAbha kahe! dhanya che prabhune ane prabhunA kalyANakArI zAsanane! paNa huM tenI dharmazraddhAne sthiratA jouM to kharo." ema vicArI tapobaLathI utpanna thayelI vaikriyalabdhithI teNe nagarInA pUrvabAraNe brahmAnI rUpalIlA ubhI karI. cAra mukha, rAjahaMsa para savArI, ardhAge sAvitrI, Ama sAkSAt brahmAjIno camatkAra jovA nagarI AkhI umaTI paDI. badhAM laLI laLI page lAge ne khamA khamA kare, paNa na AvI eka sulatA. lokone moDhe ghaNuM sAMbhaLyuM paNa tulasAne mana e rAmalIlAnI ramata jevuM lAgyuM. bIjA divase nagaranA bIje bAraNe teNe zaMkarano dekhAva karyo. poThIyA para pArvatI sahita savArI, trizUla-Damaru moTI jaTA ne temAM gaMgA! bhammalita zarIra ne muMDanI mALA ! temanI kRpA meLavavA nagaranI AsapAsanA vasanAra kIDIyArAnI jema ubharAyA. sulasA enA dharmadhyAnamAM lAgI che. kahe che "e badhuM joIne karavuM zuM?! darzana to vItarAganA." trIje divase aMbaDa trIje Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 135 daravAje zrI viSNunuM rUpa laI beTho. mora-mukuTa, pItAMbara, zaMkha, cakra, gadA, sAthe marakatAM lakSmIjI, loko to darzana kare ne rAjI rAjI thAya. jANe du:kha gayAM, dAridraya phITyAM! mANasa to samAya nahIM, na dekhANI eka sulasA ane cothe divase teNe tIrthaMkaranI Rddhi vidurthI. cosaTha indro caraNonI sevA kare. aSTamahAprAtihAryanI saMpadA ane pAchuM jotAM ja gamI jAya tevuM samavasaraNa. temAM bIrAje koI navA ja tIrthakara. lokono ulaTa mAya nahIM. chatAM sulasA na dekhAtAM tIrthakaranI sRSTi ubhI karanAra aMbaDe koI sAthe kahevarAvyuM paNa kharuM ke tIrthakaranI upAsaka thaine sulasA kema darzane AvI nathI." te mANasane uttara ApatAM sulatAe kahyuM-"mahAnubhAva! paccIsamA tIrthaMkara na hoya. A te koI dhUrta ke iMdrajAlika jaNAya che. tIrthakara bhagavAna kaMI chAnA rahe ! temanuM Agamana to vAyu ne vanaspatithI paNa jaNAI Ave." AvI abhUta dharmanI dharmazraddhAnI sthiratA joI aMbaDa dekhAva saMhArI sulatAnA ghare Avyo. sulasAnI ghaNI prazaMsA karI kahyuM-"bhadra ! tuM kharekhara sobhAgI che. caMpAnagarImAM birAjatA bhagavaMte pote tane mArA dvArA dharmalAbha kahevarAvyo che." A sAMbhaLatAM tene romAMca thaI Avyo. bhaktithI vANI gadgad thaI. te ubhI thaI bhagavaMtanI dizAmAM vaMdana karI bolI he mohamallanA balane mardana karavAmAM vIra ! he pAparUpa kAdava dUra karavA nirmaLa nIra! he karmakacaro haravAne samIra ! he jinapati ! vardhamAna mahAvIra !, tame jaya pAmo, jaya pAmo." ItyAdi ghaNI prabhunI stuti karI. aMbaDa paNa sulasAnI khUba anumodanA karI svasthAne gayo, uttama guNothI zobhatI uttama rIte dharmAnuSThAna karatI svargagAmI thaI. tyAMthI evI A bharatakhaMDanI AvatI covIsImAM nirmama nAmanA paMdaramA tIrthaMkara tarIke avatarI tIrtha sthApI mokSe jaze. zrI mahAvIra prabhunA mukhathI sthiratA, udAratA, sattvazIla mahArthatAthI, traNe lokamAM Azcarya upajAvanAra A sulasA zrAvikAnuM nirmaLa caritra sAMbhaLI he bhavyo ! tame paNa sthira samakitavALA thaI mukti pAmo. 30 bIjuM bhUSaNa-prabhAvanA dharmanA bhinna bhinna kAryothI dAna, zIla, tapa AdinA AsevanathI zAsananI unnati karavI. zAsanano prabhAva prasArita karavo tenuM nAma prabhAvanA che ane te samyakatvanuM bIjuM bhUSaNa kahevAya che. bhAvanA potA pUratI maryAdita che, tyAre prabhAvanA bIjA upara dharmano prabhAva utpanna karI uttama dharmabIjanuM ArAdhana kare che, pariNAme e bIjathI jIvanuM avazya kalyANa thAya che. u.bhA.1-10 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 A saMdarbhamAM devapALano prabaMdha Ama che. devapALanI kathA acaLapuranagaramAM jinadatta nAmanA zeTha vase. teo tyAMnA rAjA siMhasenanA paNa mAnItA hatA. temane tyAM devapALa nAmano nokara Dhora carAvAnuM kAma kare. varasAdanI RtumAM te eka bhekhaDa pAse beTho hato ne gAyo lIluM ghAsa caratI pharatI hatI. tyAM tenI najara nadIkAMThAnI bhekhaDamAM kheMcelI camakadAra jinamUrti para paDI. te jotAM ja te AnaMdita thayo. tene lAgyuM ke kharekhara, mAro abhyadaya thavAno lAge che ke paramAtmAnA mane darzana thayA pachI teNe bhagavAna mATe nAnI majAnI maDhulI banAvI temAM padharAvyA. phUla AdithI pUjI teNe niyama lIdho ke A prabhunA darzana karyA vinA mAre anna khAvuM nahIM. pachI te roja savAre nadIe snAnAdi karI prabhujIne abhiSeka karI puSpaphaLAdi caDAvI pachI ja jamato. Ama keTaloka samaya vItI gayo. ekavAra nadImAM pANInA pUra umaTyAM ane te sAme kAMThe prabhujInI maDhulIe jaI na zakyo, khAvA TANe nA pADatAM zeThe kAraNa pUchyuM. AkhI vAta jaNAvI zeThane AnaMda thayo, dharmiSTha nokarathI saMtoSa thayo. zeThe kahyuM- tuM ApaNA gharanA daherAsaramAM pUjA karI jamI le. tethI tAro niyama jaLavAze. devapALe nA pADI. kahyuM ke-"mAre pelA nadI kAMThAnA bhagavAnanI pratijJA che." zeThe tenI daDhatAnI prazaMsA karI. divaso vItyA paNa nadInuM pANI utaryuM nahIM. sAta sAta divasa teNe upavAsa karyA. AThamA divase pANI utaratAM te prabhujInI pUjA karavA gayo. maDhulI pAse ja vikarALa siMha beThelo joI kSaNavAra vicAramAM paDyo paNa prabhujInuM mukha jotAM ja nirbhaya thaI te mahulI-maMdiramAM pahoMcI gayo ane prabhunI stuti karavA lAgyo; he prabhu! ApanA darzana vinA mArA sAta sAta divaso jaMgalamAM ugelA phaLanI jema niSphaLa gayA che tenuM satva ane bhakti joI prasanna thayelA eka deve tenI prazaMsA karI Icchita mAgavA jaNAvyuM. devapALe rAjaya mAMgyuM. "sAtamA divase tane rAjaya maLaze temAM zaMkA nathI." ema kahI deva cAlyo gayo. devapALa pUjAdi patAvI ghare Avyo. sAtame divase tyAMno rAjA acAnaka mRtyu pAmyo. tene eka putrI sivAya koI saMtAna na hoI navA rAjAnI tapAsa mATe paMcadivyanuM Ayojana karavAmAM AvyuM. maMgaLakaLaza laI hAthaNI AkhA nagaramAM pharI araNyamAM AvI ane tyAM Dhora cAratA devapALa upara abhiSeka karyo. tene rAjamahelamAM laI jaI rAjA banAvyo. paNa te te ja gAmano cAkara ane pAcho Dhora carAvanAra hoI tene koI mahattva ApatuM nahIM ane AjJA paNa mAnatuM nahIM. tethI teNe devane yAda karI AhvAna karatA deva pragaTa thayA. devapAla devane kahyuM Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 137 'mane tame rAjya to apAvyuM paNa te mArA kAmanI vastu nathI. tenA karatA to nokaranuM kAma sArUM hatuM. deve kahyuM-'emAM rAjya choDavAnuM koi kAraNa nathI.' teNe kahyuM-'jyAM mArUM calaNa ja na hoya, mArI AjJA jevuM ja kAMi na hoya, te rAjya kevI rIte calAvavuM ?' deve kahyuM-'eno upAya huM batAvuM.' tuM eka moTo mATIno hAthI koi kuMbhAra pAse karAva. loko hAthI jovA ToLe jAmaze badhAnI sAme tuM te hAthI para savArI karaje. hAthI tarata cAlavA lAgaze ane tArI icchA pramANe gati ka2ze, Avo camatkAra joi loko tane page lAgaze ne kahyA pramANe varataze.' devapALe tema karatA loko-pradhAnamaMDaLa badhA vismaya ane bhaya pAmI rAjAnI AjJA mAnavA lAgyA. nAnI vayanA e rAjA moTI kIrti pAmyA, potAnA zeThane temaNe nagarazeTha banAvyA. temanI salAha pramANe rAjA dharmadhyAnamAM AdarazIla banyA. nagaranI madhyamAM moTuM jinAlaya baMdhAvI temAM moTA samArohapUrvaka nadI kAMThethI jinabiMba lAvI pratiSThA karAvI traNe kALa te jinapUjAkarato. teNe jinazAsananI sArI prabhAvanA karI aneka AtmAone dharmAbhimukha banAvyA. pUrvarAjAnI kanyA sAthe tenA lagna thayAM. sukhe temano samaya vItavA lAgyo. ekavAra rAjA sAthe rANI mahelanA gavAkSamAM UbhI hatI. rAjamArge eka kaThIyAro lAkaDAno bhAro laI cAlyo Avato hato. tene jotAM ja rANI mUcchita thai DhaLI paDI. thoDIvAre zItopacArathI cetanA pAmelI rANIe kahyuM-'pelA kaThiyArAne ahIM bolAvo.' rAjAe tarata bolAvI maMgAvyo. rANIe tene pUchyuM-'mane oLakho cho ?' kaThiyArAe nA pADI. rANIe rAjAne kahyuM- 'rAjan ! pUrvabhavamAM huM A kaThiyArAnI patnI hatI. ame jaMgalamAM jai lAkaDA kApatA ne bhArA bAMdhI vecatA. tame je bhagavAnanI roja pUjA karo cho te bhagavAna vagaDAnI jhADImAM meM joyA hatA. eka vAra koI munirAjane meM pUchyuM ke-'padmAsanavALA eka bhagavAna jaMgalamAM che.' to temaNe kahyuM ke-'tuM roja temanA darzana karaje. tethI tArUM kalyANa thaze.' 'tuM niyama lai le tethI sadA darzanano lAbha maLaze ne pramAdamAM vaMcita nahIM rahe.' A kaThiyArAne meM ane munizrIe paNa ghaNuM kahyuM paNa temaNe niyama na lIdho ne meM lIdho. huM dararoja darzana karatI ane puSpAdi arpaNa karatI. mArUM mRtyu thatAM huM prabhunA pratApe ahiMnA rAjAnI kanyA thai ane A kaThiyAro hajI lAkaDAnA bhArA uMcakI jIvana nirvAha kare che. zarIra uMmare pahoMcI jarjarita thaI gayuM che paNa dharma vinA jIvanI koNa saMbhALa le ? na dhana maLyuM, na dharma maLyo. jIvana eLe gayuM. dharma vinA AvuM bane.' A sAMbhaLI sahu Azcarya pAmyA. kaThiyArAne paNa dharmanI bhAvanA jAgI. devapALa paNa dharmakAryamAM kuzaLa thayA. ananya utsAha ane sattvapUrvaka temaNe zrI vIsasthAnakanuM prathama arhat pada ArAdhyuM, tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. prAMte saMyama lai dIrghakALa pALI svarge gayA. sAva rAMka nirakSara ane Dhora cAranAra cAkara evA devapALane zrI jinezvaradevanI pUjAnA pratApe te ja bhavamAM hAthI, ghoDA, ratha, senA AdithI samRddha rAjya maLyuM. rAjakanyA patnI tarIke Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 maLI. teNe jinazAsananI prabhAvanA karI, loko tene joI dharmanA prabhAvamAM AvyA. teNe tIrthakara nAmakarma bAMdhI lokottara puNya upArjana karyuM tevI ja rIte vivekI samaju AtmAoe paNa zrI jinamatanI prabhAvanA karavI joIe. jethI ApaNuM ane bIjA anekonuM kalyANa thAya. 38 trIjuM bhUSaNa-kriyAkauzalya saMsArano rasa anAdikALano hoI AtmA sAMsArika kAryamAM kuzaLa hoya te sahaja che, paraMtu jyAre tene mokSAbhilASA jAge che tyAre te tenI kriyAmAM pravRtta thAya che. pramAda ane ajJAnatA kriyAcimAM vikSepa utpanna kare che. mokSamArganI kriyA ghaNo kALa karavA chatAM temAM kuzaLatA na Ave evuM paNa bane che. AvazyakAdi kriyAmAM kuzaLatA hovI te samaktinuM trIjuM bhUSaNa che. kriyAkuzaLanI kriyA joIne paNa uttama kriyA karavAnI bhAvanA jAge Ama pote kriyA dvArA paNa dharmane zobhAve. udAyIrAjAnuM dRSTAMta rAjagRhI nagarImAM koNika rAjA rAjya kare. padmAvatI rANIthI janmelA temanA putranuM nAma udAyI. ekavAra udAyIne khoLAmAM besADI koNika jamatA hatA, tevAmAM kumAre mUtra karyuM. putramohanA kAraNe temaNe bhojana bIjuM maMgAvyuM paNa thALI badalI nahIM. putra taraphanI potAnI vatsalatA batAvatA teNe potAnI (rAja) mAtA cellaNAne kahyuM- "jeTalI mArA putrapara mane mamatA che tevI koI bApane nahIM hoya.' hasIne cellaNAe kahyuM-"bhAI ! tane zI khabara ke tArA upara tArA pitAne keTalo sneha hato. tenI sAme to A karoDamA bhAgano haze!sAzcarya rAjA bolyo- huM evo te kevo sneha hato?" celuNAe kahyuM- tuM to hajI peTamAM hato ane tArA pitAnA AMtaraDA khAvAno mane dohada (abhilASa) thayo. koI rIte e icchA maTe nahIM ne chevaTa abhayakumAranI yuktithI dohada pUro karyo. tyArathI mane tArA upara aNagamo thaI Avyo. A bALakanA lIdhe mane Avo dohada thayo mATe A moTo thaI avazya bApane anartha karaze, ema jANI janma thatA meM tane rAjavADAnA ukaraDAmAM nakhAvI dIdho, tyAM kukaDAe tArI TacalI AMgaLImAM cAMco mArelI, tethI tuM raDato paDyo hato. tArA pitAe A jANyuM tyAre teo jAte jaI tane laI AvyA ane mane ghaNo upAlaMbha Apyo. tArI AMgaLI kukaDAnA karaDavAthI pAkIne vakarI gai, temAM parU paDyuM ne davAthI kAMI tarata lAbha thayo nahIM. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 , 139 tArAthI e pIDA sahI zakAtI nahotI, citkAra karIne tuM raDato hato tyAre tArA bApA tArI saDI gayelI AMgaLI potAnA moDhAmAM rAkhatA ane tane zAMti vaLatI Ama temaNe potAnA agatyanA kAryo paDatA mUkI tane sAcavyo. tyAre tArI saMbhALa lenAra emanA sivAya koI nahotuM. temaNe tArA mATe rAta divasanA ujAgarA veThyA che. ane sagavaDa jatI karI che. huM ghaNuM vAratI ke A chokarAnA lakSaNa sArA dekhAtA nathI. moTo thaI tamane ja kyAMka.... chatAM temano jarAya prema tArA parathI ocho nahoto thayo. bola, koNa kharo putravatsala che? tuM ke tArA bApa? ane Aje mArI vAta sAva sAcI TharI. teM tArA pitAne pAMjare pUryA ne tuM moTo rAjA thayo." A sAMbhaLI koNikane lajjA temaja pazcAttApa utpanna thayo. te uThyo, hAthamAM DaMDa laI utAvaLe pitA (zreNika)ne choDAvavA doDyo. potAnA duSTa putrane Ama DAMga upADI Avato joI vRddha zreNike vicAryuM "A avicArI avazya mane mAraze. enA hAthe maravA karatA to jAte maravuM sAruM.' ema vicArI temaNe pote rAkheluM tAlapuTa viSa khAI lIdhuM. koNika kAMI upacAra kare te pUrve ja zreNika maraNa pAmyA. potAnI duSTatAne niMdato-pitAnA vAtsalyane yAda karato koNika jorathI raDI uThyo. mahelamAM ja nahIM AkhI nagarImAM hAhAkAra macI gayo. koNikane to eTalo AghAta lAgyo ke tene kyAMya cena na paDatuM. jANye ajANyuM paNa teNe karelA aparAdhonuM smaraNa thaI jatuM ne AMkho bharAI AvatI. Akhare A duHkha zidhra bhUlAya e hetuthI rAjagRhIne badale caMpAnagarIne rAjadhAnI banAvI. rAjaparivAra sAthe koNika tyAM rahevA gayo. samaya jatAM te svastha thayo ane rAjakAjamAM guMthAyo. koNika jeTalo baLavAna hato tethI vadhAre mahattvAkAMkSI hato. teNe dhIre dhIre AsapAsanA deza ane pradezo jItavA mAMDyA. ema karatAM aDadhA bhAratano te svAmI thaI beTho, paNa mANasanA mananI bhUkha kAMI ema bhAMge? tene to cakravartI thavAnA abharakhA jAgyA, caude cauda ratno teNe upajAvI kADhyA (nakalI banAvyA) pote teramo cakravartI che evI prasiddha paNa karavA lAgyo. eka divasa teNe moTuM sainya bheguM karI, ghaNA rAjAone sAthe lai digvijaya mATe prayANa karyuM. ane ema karatA te vaitADhya parvatanI tamistrA nAmanI mahAguphAnA daravAje AvI Ubho. tenA bAraNA para daMDaratnathI teNe jorathI prahAra karyo. AvuM duHsAhasa cakravartI sivAya koI karI zake nahIM tethI chaMcheDAyelA tyAMnA adhiSThAyaka kRtamAladeve krodhita thaI koNikane bhasmasAt karI nAkhyo. tenI senA DarI ne dizAomAM nAsI gaI. A khabara magadha dezamAM pahoMcatAM udAyIkumArano rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo. te paNa potAnA pitAne yAda karI vimanaska rahevA lAgyo. tethI pradhAnoe navI pATanagarI vasAvavA nimittajJone uttama dharatInI tapAsamAM mokalyA. pharatA pharatA teo gaMgA kAMThe AvyA. tyAM arNikAputra aNasaNa karI mokSa pAmelA, te jagyAe temanA asthi upara eka pATala vRkSa ugeluM. tenA upara eka popaTa beTho hato ne tenA mukhamAM svayaM pataMgIyA AvI paDatA hatA. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 te joI naimittikone vizvAsa thayo ke A jagyA abhyadaya pAmaze. ahIM rAjA beThA beThA kAryo siddha karI zakaze. thoDA ja samayamAM tyAM mahAnagara vasAvavAmAM AvyuM ane pATalavRkSAnusAra tenuM pATalIpura nAma rAkhavAmAM AvyuM. udAyI rAjA tyAM AvI sArI rIte rAjaya calAvavA lAgyA. te nagarano ja nahIM rAjAno paNa sAro udaya thayo. temano pratApa dUra sudUra sudhI tapavA lAgyo. temanI sAme koI mAthuM uMcakanAra nahotuM. thoDA samayamAM bhaDavIra rAjA dharmavIra ane dAnavIra tarIke prasiddha thayA. saddagurunA samAgamathI temanI dharmabhAvanAmAM vRddhi thaI ne teo zrAvakanA bAre vrata svIkArI sAvadhAnIpUrvaka pALavA lAgyA. te nirbhaya thaI ArAdhatA samyaktvanuM sAvadhAnIthI rakSaNa karatA. sadA guruvaMdanA caityavaMdana, Avazyaka-pratikramaNAdi karatA tathA parva divase avazya pauSadha letA. dharmakaraNI mATe rAjamahela pAse ja pauSadhazAlA karAvI hatI. rAjyakArabhArathI kaMTALI jyAre paNa vizrAmano samaya maLato tyAre teo dharmasthAnamAM AvI japa-svAdhyAya ke sAmAyika Adi karatA Ama karavAthI temanA dvArA zAsananI prabhAvanA thaI. teonI kriyA pratyenI sajAga sAvadhAnIe jinadharmanI prazaMsA vadhArI hatI. ekavAra eka khaMDiyA rAjA taraphathI khaMDaNI na bharAtAM udAyI rAjAnA prabaMdhaka senA sAthe khaMDaNI levA gayA. sAmA rAjAe huMsAtuMsI karatA ramakhANa thayuM. temAM te mAryo gayo. tenA dIkarAne udAyI upara vaira jAgyuM ane teNe pratijJA karI ke bApanA mRtyuno badalo huM udAyIne mArIne lauM to ja sAco. - udAyInA zatrue avaMtI nareza pAse AvIne teNe pitAnA mRtyunI ane potAnI pratijJAnI vAta karI. avaMtI nareze tene protsAhana ane jotI sagavaDa ApatA kahyuM ke-"jo tuM udAyIne mArI nAkhe to huM tane tAruM gAma avazya pAchuM meLavI ApuM eTale te pATalIputra AvI udAyI rAjA sudhI pahoMcavA ghaNAM prayatno karavA lAgyo paNa te phAvI zakyo nahIM. jarAya pUchaparacha ke rokaToka vagara jaina munione mahelamAM jatA joI ane rAjAnI daDha dharmabhAvanA jANI tene vizvAsa thayo ke dharmanA bahAne rAjAne sahelAIthI mArI zakAze. dIkSA ja eka rasto che sahelAithI rAjAne mAravAno ane teNe udAyI rAjAnA dharmaguru dharmaghoSasUri pAse jaI kapaTa vairAgyathI temanI kRpA meLavI dIkSA laI lIdhI. teNe eka dhAradAra charI ovAmAM saMtADIne rAkhI. sAdhunI kriyAmAM ane gurunA vinayamAM teNe AvI yogyatA batAvI. gurumahArAje tenuM vinayaratna' nAma rAkhyuM. guru mahArAje tyAMthI vihAra karyo. varSo para varSo vItatA gayA, vinayarane ghaNo abhyAsa karyo ne gurunI vANIe ghaNI sAMbhaLI, ghaNA AtmAonuM kArya thaI gayuM. paNa vinayaratnanI duSTa bhAvanA to udAyInI hatyA karavAnI hatI. te ekAMta maLatAM charInI dhAra joto, kyAre badalo lauM? e vicArato ne charI pAchI saMtADI deto. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 141 Ama karatAM bAra varSe guru mahArAjanuM pATalIpuramAM punarAgamana thayuM. rAjA prajAe ghaNA bahumAnapUrvaka padharAmaNI karAvI ane hoMze hoMze sahu upadeza sAMbhaLavA AvavA lAgyA. eka parva tithinA divase udAyI rAjAe pratikramaNa, jinapUjA, gurumahArAjane trividha zuddha dvAdazAvartta vaMdana khAmaNa karI aticAra AloI cauvihAra upavAsanuM paccakkhANa laI guruzrIne vinaMti karI ke rAtripauSadhanI bhAvanA che. kRpA karI Apa rAjagaDhanI pauSadhazAlAmAM padhAro to mArI bhAvanA saphaLa thAya.' kAraNa ke cAritranA hetu rUpa AvazyakAdi koIpaNa anuSThAna guru mahArAja samakSa ja karavuM joIe. kadaca guru mahArAjano yoga na maLe to sthApanAcArya samakSa karavuM joIe. tethI rAjAnI vinati svIkArI sAMje rAjagaDhanI pauSadhazAlAmAM guru mahArAja potAnI sevAmAM sadA tatpara rahenAra vinayaratnane lai padhAryA, temanI samakSa rAjAe ananya utsAhe pauSadha urjyo. mahAmAyAvI vinayaratnane bAra bAra varSanI sAdhanAnI saphaLatA jaNAvA lAgI. rAjAe gurujInI vaiyAvacca karatAM dharmacarcA AdarI. prathama prahara pUrNa thaye pauriSI bhaNAvI sahue saMthArA (zayyA) karyA. parameSThinuM smaraNa karI rAjA ane AcArya sUi gayA. vinayaratna paNa UMghI javAno DoLa karyo. romeromamAM vairanuM viSa laI pharato vinayaratna madhyarAtri pachI sAvadhAnIpUrvaka charI laine uThyo ane dharmane khoLe nirAMte sUtelA rAjAnuM gaLuM jhaDapathI paLavAramAM kApI nAkhyuM. Thalle (jaMgala) javAne bahAne dvA2pALa pAse da2vAjo ughaDAvI te mahelamAMthI bhAgyo ane ghorakarmI abhavya jIva ghora aMdhArAmAM jhaDapathI adRzya thai gayo. rAjAnA gaLAthI vahetI lohI dhArA AcAryazrInA saMthAre AvI unA pANI jevA sparzathI teo jAgI uThyA ane rAjAnI hatyA temaja vinayaratnanuM palAyana jANI teo hebatAi gayA. koipaNa saMyogomAM aDaga dhairyanA dhaNI kSaNavAramAM kaMpI uThyA. temane vizvAsa thaI gayo ke hatyA vinayaratne ja karI che. jainazAsanaM 52 bhayaMkara mAlinyanA oLA patharAtA jaina sAdhuonI chaDecoka thatI niMdAnA bhaNakArA vAgatA te kalpI rahyA. AmAMthI ugaravAno eka ja rasto hato ane te svayaMnuM mRtyu. palavAramAM temanI AMkhamAM camaka AvI. temaNe nirNaya karI AlocanA, catuHzaraNa, bhavaciramaMnuM paccakkhANa, kSamApanAdi karI te ja charI potAnA gaLAmAM khosI dIdhI. zAMtithI mRtyune bheTyA ne svargagAmI thayA. savAra paDatAM rAjamahela ane AkhA nagaramAM hAhAkAra macI gayo. koI zatrupakSanA mANase sAdhu banI hatyAo karI evo sahune vizvAsa thai gayo. vinayaratnanI tapAsa to ghaNI karI paNa patto kyAMya na lAgyo. teNe ujjaina pahoMcI rAjAne khabara ApyA. teno tiraskAra karatAM tyAMnA rAjAe kahyuM-'o adhama ! teM e dharmAtmA jIvane dharmanA oThe chetarIne mAryo ? AkhA jainadharmane saMkaTamAM nAkhyo ? zuM moDhuM laine tuM ahIM Avyo ? cAlyo jA, mArA dezamAM tArI chAyA paNa na joIe. nirAza thai potAnI jAtane chupAvato te tyAMthI cAlyo gayo. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1424 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 vinayaratna abhavya jIva hato. bAra bAra varSa sudhI teNe ghaNo dharma karyo, sAMbhaLyo hato, bhagavAnanAM AgamonuM zravaNa karyuM ane pavitra tyAgI puruSonA satata sAMnidhyamAM rahyo hato chatAM tenI duSTatAe tene rajhaLato-rakhaDato ne duHkhIyAro karI mUkyo hato. ahIM paNa ghaNI kadarthanA sahI te durgatimAM gayo. udAyI rAjA uttama kriyAnA jANakAra ane pALanAra hatA teo svarge gayA ne temanI rAjagAdIe navanaMda rAjA thayA. A pramANe akhaMDa bhUmaMDalane bhogavanAra udAyI rAjAnA AzcaryakAraka suMdara caritrane sAMbhaLI che prAjJapuruSo ! tame paNa dharmakriyAmAM kuzaLatA prApta karI avyAbAdha sukhanA svAmI bano. 39 cothuM bhUSaNa-aMtaraMga jinabhakti kAMkSA, ruci svArthavRtti ke saMsAranA rasane Adhina jIvone saMsAranA padArtho ke padArtho meLavI ApanAra ke tenI zakyatA batAvanAra tarapha eka ahobhAva jAge. pUjyabuddhi ne UMDI prIti paNa udbhave. A badhuM ekavAra nahIM anekavAra jIvane prApta thaI jAya chatAM A jIvanI daridratAno, enI parAdhInatAno enI dAsavRttino koI rIte aMta Avato nathI, kAraNa ke sAcI samajaNa na maLe tyAM sudhI parizramanuM phaLa maLI zakatuM nathI. A saMsAramAM anaMta jJAnI jinezvara paramAtmA che. temaNe ApaNane sAco mArga ane sAcI samajaNa ApI che. saMsAramAM badhuM sulabha che. paNa sAco mArga jaDavo muzkela che. saMsAranI koIpaNa vyakita, zakti ke sampatti karatAM anaMtagaNI aMtaraMga prIti arihaMta Adi para hovI e samyakatvanuM cothuM bhUSaNa che. anurAgInuM daSTAMta rAjapura nAmanuM nagara, tyAM amitateja rAjA rAja kare. te nagaramAM eka vidyAsiddha puruSa sthira thayA. tenI pAse vidyAonuM moTuM baLa. te jeTalo samartha teTalo ja laMpaTa. suMdara yuvatI dekhe ne upADI jAya potAnA gupta sthAnamAM. navayuvAna lAvaNyamayI ghaNI suMdarI teNe bhegI karI temanA upara temaNe saMmohana-vazIkaraNa prayoga karyA hatA. tethI te yauvanAo te jema kahe tema karavA tatpara rahetI. keTalIka to tene kSaNavAra paNa choDavA rAjI na thatI. koI tenA sivAya kazuM bhALatI ja nahIM. paNa A laMpaTa evo hato ke roja navI nArIo dekhe ne upADI jAya. thoDA divasomAM to hAhAkAra thaI gayo. strIoe-are chokarIoe paNa ghara bahAra nikaLavuM baMdha karI dIdhuM. rAja-puruSoe ghaNAM prayatno karyA paNa kAMI vaLyuM nahIM. chevaTe sAhasI rAjAe veza badalI tapAsa calAvI. rAtri-divasa nagara, upavana ne smazAnamAM bhaTakatAM pAMca divasa vItI gayA. tyAM saMdhyA samaye koi videzI, vicitra dekhAtAM puruSane attara-phUlatAMbUla Adi kharIdatAM rAjAe joyo. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 143 tenI rIta-bhAta gati-vidhi jotAM rAjAne saMzaya thayo, ne tenI pachavADe paDI gayo. nagara bahAra AvatAM to aMdhAruM thai gayuM. AgaLa e ne pAchaLa rAjA cAlyAM jAya ghora jaMgalamAM, DuMgarALa khaDakomAM bALapaNamAM rAjA ghaNIvAra A pradezamAM AvelA hoi rastAnA jANa hatA ja, chatAM khUba ja sAvadhAnIpUrvaka corano pIcho pakaDI enA sthAna sudhI AvI gayA. giriguphAnA dvAra 52 mUkelI moTI zilA te khaseDI rahyo hato tyAre rAjAe lAga joi tenuM mastaka chedI nAkhyuM. laMpaTa cora mAryo gayo. rAtri samaye aMdara javuM ucita na hoI te jagyA barAbara joI tyAM nizAna karI rAjA pAchA pharyA. savAre sIpAhI tathA adhikArIvarga sAthe rAjAe guphAmAM AvI joyuM to ghaNI yuvatIo ne apAra vaibhava. badhuM nagaramAM lAvI je jenuM hatuM te tene soMpI devAmAM AvyuM. prajAmAM zAMti ane svasthatA AvI. paNa eka suMdara kuLavadhU upara kAmaNanI evI asara thaI hatI ke te yogIne ja yAda karatI hatI, bolAvatI hatI. jyAre tene kahevAmAM AvyuM ke te eka nIca mANasa hato ne tene mArI nAMkhavAmAM Avyo che. tyAre e strIe kALo kakaLATa karyo ne maravA taiyAra thai. ghaNA upAya karyA paNa te to kahe 'mAre baLI ja maravuM che, huM enA vinA kSaNa paNa jIvI na zakuM. e mArUM sarvasva hato.' teno pati batAvavAmAM Avyo ane kahyuM ke-'A tAro pati che. tArUM sArUM ghara ane sArI sAhyabI che.' paNa te ekanI be na thai. tenA patie tene baLatI bacAvavA ghaNA upAya karyA. ghaNAM tAMtrika-mAMtrikone batAvI. temAM eka jANakAre kahyuM- 'te yogInA hADakAnI rAkha lAvI pIvaDAvI do, tethI te svastha thaze. kAraNa ke tenuM kAmaNa gherI asara karI gayuM hoI e ene ja bhALe che.' aMte tene yogInA, hADakAnI rAkha pAtAM te svastha thai. dhIre dhIre ghara saMbhALI vyavahAru banI. suMdara nArIe pelA yogI para atianurAga karyo ne te sheje phIko paNa paDI zakyo nahIM tema ApaNe paNa zrI jinendradevanA dharmapara daDha anurAga rAkhavo joIe, je kadIya phIko paDe nahIM ane zIghra ja saMsAranA uttApathI ugArI le. bIjuM jIrNazreSThInuM dRSTAMta jema vAdaLothI DhaMkAyela caMdramA sAgaranI bharatI, kumudano vikAsa ane cakoranI prItinuM kAraNa bane che tevI ja rIte zrI jinendraprabhunuM parokSamAM paNa zuddha bhaktithI dhyAna dharavAmAM Ave to te avazya jIrNazeThanI jema ISTasiddhine sAdhI Ape che. vizAlAnagarInA vanakhaMDamAM prabhu mahAvIra comAsuM rahyA. cAre mAsanA upavAsathI temaNe ghora sAdhanA mAMDelI. jyAre juo tyAre prabhu kAussagga dhyAnamAM ! tyAM jIrNazeTha nAmanA bhAvika zrAvaka vasatA. teo prabhune vaMdana karavA AvatA ane pAraNuM karavA ghera padhAravA vinavaNI karatA. bhagavAna na AvyethI vadhAre tapa haze. ema jANI pharI vinaMtI karatA dayALu. Aje pAraNuM haze, mane avazya lAbha Apazo. paNa bhagavAna kAMi bolatA nahIM. ema karatAM cAra Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 mahinA vItyA. jIrNazeThane have vizvAsa thaI gayo ke bhagavAne cAramAsI tapa karyuM, tenuM Aje avazya pAraNuM haze. te prabhu pAse AvI bolyo -"o nitAraka nAtha ! durvAra saMsAraroganA dhavaMtarI ! ApanI karuNAmaya daSTi ekavAra mArA upara nAMkho. mArI vinati svIkArajo ne Aje pAraNA mATe avazya padhArajo." ema kahI te ghare Avyo. prabhunA svAgatanI taiyArI karI. madhyAhune prabhune AvavAno samaya thatAM motIno thALa bharI prabhune vadhAvavA te AMgaNAmAM AvI ubho ane bhAvanA bhAvavA lAgyo ke-"hamaNAM ja trilokabaMdhu bhagavAna padhAraze. huM parivAra sAthe temane vaMdana karIza. zAtA pUchIza. teo karuNAmaya najare amane joze. ghaNA AdaramAna sAthe gharamAM padharAvIza. uttama padArtho temane vahorAvIza ane zeSa bhAga mArA AtmAne dhanya mAnato zAMtithI khAIza." ItyAdi zubha bhAvathI zeThe bAramA devalokane yogya karma upAryuM. evAmAM bhagavaMta te ja zerInA nAke abhinavazeThane tyAM padhAryA. vItarAgI bhagavAna ! emanI to vismaya pamADe tevI samatA. abhinavazeThane tyAM sahue jamI paravArI lIdhuM hatuM. thoDA aDadanA bAkaLA hatA te prabhune dharyA. prabhue hAtha lAMbo karI svIkArI lIdhA. dAnanA prabhAvathI tyAM puSpa-vastra ane suvarNamudrAnI vRSTi, duMdubhino AkAzamAM gaDagaDATa ane "aho dAnam... aho dAnam'nI ghoSaNA svarUpa paMcadivya pragaTa thayAM. bhAvanAnI helIe caDhelA jIrNazeThanI vicAradhArA duMdubhi gagaDatAM ja TuTI paDI. nakkI bhagavAne bIje pAraNuM karyuM. huM abhAgI. niSNuNya ane adhanya chuM mATe ja prabhu mAre ghare padhAryA nahIM.' ema vicArI teo gharamAM AvI jamavA beThA. keTalAka vakhata pachI eka jJAnI gurumahArAja padhAratAM rAjA vaMdane AvI kahevA lAgyo"mArUM nagara vakhANavA yogya che. kemake zrI mahAvIraprabhu jevAM mahAtapasvIne pAraNuM karAvanAra abhinavazeTha jevA dharmAtmA ahIM vase che. tethI mAruM nagara zobhApAtra che. gurue kahyuM-"rAjA, abhinavazeThanI dravya (bAhya) bhakti hatI, je sAva sulabha che, tyAre jIrNazeThanI (aMtaraMga) bhAvabhakti hatI. teNe vagara pAraNuM karAvya mahApuNya bAMdhyuM che. jo teNe duMdubhinAda na sAMbhaLyo hota, tenI bhAvavadhArA na tUTI hota to tene thoDI ja vAramAM kevaLajJAna thAta. evI hatI tenI uttama bhAvanAzreNI." A sAMbhaLI sahu dravya ane bhAva bhaktimAM sAvadhAna thayA ane jIrNazeThanI khUba anumodanA karavA lAgyA. jIrNazeTha bArame devaloke gayA, krame karI mokSe jaze. 40 pAMcamuM bhUSaNa-tIrthasevA tIrthonI satata sevA, saMvegazIla muniono niraMtara saMga karavo te tIrthasevA svarUpa samyaktvanuM pAMcamuM bhUSaNa che. saMsArasAgara jenAthI tarAya te tIrtha kahevAya. zatruMjaya giranAra, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 145 aSTApada, Abu, tAraMgA, sametazikhara, pAvApurI, zaMkhezvara Adi tIrthonI yAtrA karavI joIe. varSamAM ekavAra to koIpaNa nAnI moTI yAtrA avazya karavI joIe. temaja mokSAbhilASI sAdhu mahArAjano samAgama karavo joIe. kemake e jaMgamatIrtha gaNAya che. sAdhuonuM darzana pavitra che, teo tIrthatulya che, tIrthanuM phaLa kALAMtare paNa maLe, paNa sAdhu samAgamanuM tarata phaLa maLe che, (arthAt sAdhu mahArAjono samAgama temaja temane vaMdana karavA javuM e paNa tIrthasevA ke yAtrA che.) sArA tIrtho, kalyANaka bhUmio, atizayazAlI jinaprAsAdo AdinA sparzathI mahAlAbha ane kalyANa thAya che, paraMtu koIpaNa paramArtha vagaranA avAstavika tIrthasevanathI kazo lAbha thato nathI. mATe lokottara tIrtho kalyANakArI che. mAtra mAnI lIdhelA tIrthothI duraMta pApoe kharaDAyelA AtmAo zuddha thaI zakatA nathI. mAtAnA kahyA pramANe putre tuMbaDIne tIrthamAM ghaNI navarAvI paNa tenI kaDavAza gai nahIM. e kathA A pramANe che laukika tIrtha sevana para tuMbaDInuM dRSTAMta viSNakAMtA nagarImAM gomatI nAmanI dhanADhya zrAvikA rahetI, tene mahAmithyAtvI goviMda nAmano eka dIkaro hato. tene saMgata ja evI malI ke je te devone page paDe. kapALe dhULa, rAkhanA ne lAla bhaDakAM jevA gulAlanA TIlAM-TapakAM kare. mA ene ghaNo bodha ApatI. dahere upAzraye javA kahetI paNa te mAnato nahIM. ekavAra tene gaMgA, yamunA, sarasvatI, gomatI, godAvarI, narmadA Adi mahimAvALA tIrthonI yAtrA karavAnA hoMza jAgyA. mAtAe samajAvyuM- bhAI, A tIrtho para jaI jaLa, durvA, mATI, paisA Adi caDhAvavAthI snAna muMDana ke TapakAothI AtmAnAM malina pApa nAza thatAM nathI. ane jyAM zarIra paNa puruM svaccha thatuM nathI tyAM AtmAnI zI vAta karavI ? mATe viveka rAkhIne yAtrAne samaja.' paNa te koI rIte mAnyo nahIM. yAtrAe jatAM putrane bodhanA hetuthI mAtAe eka kaDavI tuMbaDI ApatA kahyuM- "tuM jyAM jyAM tIrthasnAna kare tyAM tyAM A tuMbaDIne paNa snAnAdi vidhi avazya karAvaje." teNe hA pADI, tuMbaDI paNa sAthe laI goviMda yAtrAe cAlyo. dareka tIrthe, kuMDe teNe tuMbaDIne paNa khUba dhoI-navarAvI. chApAM-TIlAM-TapakAM paNa karAvyAM. yAtrA pUrNa karI ghera AvI teNe yAtrAnI ghaNI rasaprada mAhitI ane sAcavIne tuMbaDI pAchI ApI. mAtAe te tuMbaDInuM te ja divase zAka banAvI goviMdane pIrasyuM. koLIyo moDhAmAM mUkatAM ja te zu zu karato uThI gayo ne koLIyo kADhI nAMkhyo, mAtAe ThAvakAIthI pUchyuM-"zuM teM tuMbaDIne tIrthajaLothI snAna nahotuM karAvyuM?" teNe kahyuM-"khUba sArI rIte karAvyuM hatuM, tuM to yAtrAe na AvI paNa tArI ApelI tuMbaDIne to meM ghaNI sArI rIte snAnAdi karAvyAM hatAM." mAe pUchayuMto pachI tenI kaDavAza kema na gaI?' A sAMbhaLI hasI paDato goviMda bolyo- "mA, tuM paNa kevI bALaka jevI vAta kare che navarAvavAthI tuMbaDInA aMdaranI kaDavAza kevI rIte cAlI jAya?" Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 A sAMbhaLI mAe pUchyuM- 'are goviMda ! ATa ATalA tIrtho nahAvA chatAM eka kaDavAza paNa ochI na thaI to ApaNAM aMtarAtmAmAM lAgelAM anaMtabhavonAM pApo je AtmasAt thai gayAM che te kema karIne nAza pAme ?' A sAMbhaLI goviMda UMDA vicAramAM paDyo, sadgurunA samAgamanI bhAvanA thaI, tyAMthI tene bodha maLyo, pariNAme te bAravratadhArI zrAvaka thayo. yAtrA zuM che ? te tene samajAyuM. teNe zatruMjaya Adi tIrthonI yAtrA dAna, zIla, tapa ane uttama bhAvanApUrvaka ghaNIvAra karI aMte mokSa paNa pAmyo. sutIrthanI yAtrA-trivikramanuM deSTAMta zrAvastInagarImAM trivikrama nAmanA pratApI rAjA rAjya karatA hatA. ekavAra vanakhaMDamAMthI pasAra thaI rahyA hatA tyAM eka pakSInI karkazavANI sAMbhaLI temane aNagamo ane apazukananI buddhi thatAM krodha caDhyo ane dhanuSa para bANa caDhAvI jorathI mAryuM, bicAruM pakSI pRthvI para paTakAi taraphaDIyA mAravA lAgyuM. rAjAne dayA AvI. bANa kheMcI kADhI tene bacAvavA prayatno karyA paNa paMkhI chevaTa marI gayuM, rAjAne Ano AghAta ane UMDI asara utpanna thatAM te kheda pAmyo. tenuM hRdaya DaMkhavA lAgyuM, te AgaLa cAlyo tyAM eka paramazAMta munine joyA. praNAma karI pUchyuM'Apa ahIM ekalA zuM karo cho ?' temaNe uttara ApatAM kahyuM-'huM AtmakalyANa karUM chuM.' teNe AtmakalyANano mArga pUchatAM munirAje samatA-kSamA, ahiMsA, saMyama Adino upadeza Apyo. rAjAne dharmahIna jIvana mRtyu karatAM paNa naThAruM jaNAvA lAgyuM. teNe tyAM ja taNakhalAnI jema vaibhavAdi choDI dIkSA lIdhI. te mahAtapasvI thayA tethI temane tejolezyAnI labdhi udbhavI. teo pRthvI para vicaravA lAgyA. peluM pakSI mArIne bhIla thayela, teNe jaMgalamAM munine jotA pUrvanA vairAnubaMdhane lIdhe patharAM DhephAM mAravA mAMDyAM. akaLAyelA munie tarata tejolezyA mUkI tene bALI nAMkhyo. bhIla marI siMha thayo. teno pAcho muni sAthe bheTo thatAM te vikarALa thaI sAmo dhasyo ne munie tarata tejolezyA mUkI. siMha marI hAthI, pachI jaMgalI sAMDha, pachI sarpa ane chevaTe brAhmaNa kuLamAM manuSya tarIke janmyo, paNa dareka bhave vairanA anubaMdhe te munino bheTo thatAnI sAthe ja temanA para tene vidveSanI lAgaNI janme. te muninuM ahita karavA jAya ne dareka vakhate muni tenA upara teolezyA mUkI bALI nAMkhe. brAhmaNanA bhavamAM teNe muninI niMdA karI ne munie tarata teolezyAthI tene bhasma karyo. Ama eka saMyamI tapasvI rAjyanA tyAgI hovA chatAM munie vairAnubaMdhathI hatyAnI zRMkhalA ubhI karI. muni chatAM ghora pApa karyA. temano ekabhava ane pakSInA sAta sAta bhava thayA. karmanI kSINatAe yathAvRttikaraNe brAhmaNa marI vArANasI nagarIno mahAbAhu nAmaka rAjA thayo. A rAjA mahelanA jharUkhAmAM ubhA hatA tyAre rAjamArga para AvatA eka munine joi vicAramAM paDyA ke Amane kyAMka avazya joyA che. smRtine sateja karatAM temane jAtismaraNa jJAna thayuM. temaNe Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 147 potAnA sAte bhava joyA. potAnI jAta para temane dhikkAra thayo. muninA pApanuM kAraNa potAne jANI temane munine zodhI kADhavA temaja te maLe to sarbodha ApavAnI bhAvanAthI temaNe zloka racyo. vihagaH zabaraH siMho dvIvI saMDaH phaNI dvijaH / aMtyardha pUrayettasya lakSyamityuddhoSayat // eTale ke, pakSI, bhIla, siMha, hAthI, sAMDha ane brAhmaNa A ardhA zlokanI je pUrti karI Apaze, tene rAjA lAkha suvarNamudrAo Apaze. nagaramAM DAMDI pITAvI ghoSaNA karAvI, tathA aneka jagyAe zloka lakhIne dhyAnAkarSaka jagyAe mUkavAmAM Avyo. ghaNAM pracArane lIdhe lokone zloka moDhe AvaDI gayo. ghaNAMe to lAkhanI lAlace jAta-jAtanI racanAo karI, pAdapUrti mATe prayatno paNa ghaNAM karyA. sAhityakAra ane paMDitone tyAM to yuvAno carcAno coka laI besatA. nagaramAM evuM kautuka thayuM ke nAnA moTA sahu A zloka gaNagaNyAM kare ane tene pUro karavAmAM badhuM bhUlI jAta-jAtanA joDakaNAM karyA kare. keTaloka samaya vItI gayo. pUrti thaI nahIM tema vAta visAre paNa paDI nahIM. evAmAM tejalezyAvALA munirAja te nagaramAM AvI caDyA. lokone eka ja laganI lAgelI, temane to muni Ave che ke jAya che tenA karatAM konI sahAya maLe ema che, eno ja khyAla raheto. muni gAma bahAra caityamAM AvI rahyA. temane paNa lAgyuM to kharuM ke loko navA cakkaramAM AvI gayA che. tyAM pAse ja Dhora carAvanAra rabArIe vicAra karyo "A mahAtmA bhaNelA ne vidvAna che mATe lAva temane ja pUchI jouM. jo sAcuM paDe to nyAla thaI jaIe." e to Avyo mahArAja pAse. khUba bhAvathI page lAgI eNe vAta karI. aDadho zloka saMbhaLAvyo ane A ardhAne pUro karavA keTalo prayatna thaI rahyo che te kahyuM. muni vicAra karatAM potAmAM UMDA utarI gayA. te badhAM ajJAnajIvo ne temanA baLatAM klevaro temanI sAme jANe cakarAvA levAM lAgyAM. muni trAsI gayA. anAyAse temanA mukhamAMthI zabdo sarI paDyAM.' yenAmi nihatAH koSAt sa kathaM bhavitA hahA / arthAta "krodhathI jemaNe A haNyAM are re! temanuM zuM thaze." A sAMbhaLI gokhato gokhato govALIo tyAMthI khasI cAlato thayo ane muni AtmazuddhinuM vizleSaNa karavAmAM paDyAM. govALe uttarArdha rAjAne jaIne saMbhaLAvyo. rAjA sAMbhaLI camakyA tene govALa para saMdeha thatAM kahyuM- "uttara sAco paNa tuM khoTo che. cAla sAcuM bola, koNe tane uttarArdha zikhavyo nahIM to aparAdhI thatAM vyathAno pAra nahIM rahe." teNe tarata sAcI vAta kahI dIdhI. rAjA tarata muni pAse AvyA. bhAvapUrNa vaMdanA karI potAnA aparAdhanI kSamA mAMgavA lAgyA. muni viveka pAmI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 bolyA- 'he mahAnubhAva ! AmAM aparAdha tAro kyAM ! aparAdhI to huM chuM tAre mane kSamA ApavAnI che, tuM ajJAna pazu hato ne huM saMyamadhArI samaju mahAtmA ! mATe mane kSamA Apa.' Ama tao paraspara kSamAnI vAta karatA hatA tyAM koIka kevalI bhagavaMta AvI ubhA. baMne temane caraNe paDyA ane vinavyA ke prabhu ! amArAM A ghora pApano nAza kema thaze ? jJAnI bolyA'tame baMnee ghorAtighora pApa karyAM che. atibhAre duSTa karma hoi tame temAMthI chUTI zako tema nathI. chatAM teno eka mArga che.' te baMne tarata bolI uThyA-'avazya bhagavaMta je haze te karIzuM paNa A duraMta duritamAMthI to ugArI lo.' temaNe kahyuM- 'tame baMne zrI zatruMjaya tIrthe jaI tIvra tapapUrvaka yAtrA karo, tamArA pApano aMta Avaze.' A sAMbhaLI baMne zrI zatruMjaya girirAja para AvI bhAvapUrNa cAritra pALI, ArAdhaka thayA. e mahAtIrthanI yAtrAthI temanA pApanAM puMja jANe baLavA lAgyA. sattvazIla kSamApanA, niHzalya tapazcaraNa, kriyAnI ananya ruci ane zatruMjaya jevuM tIrtha! koTi kalyANa thAya. te baMne paNa tyAM muktine pAmyA. Ama tIrthasevArUpa samakitanA aMtima bhUSaNanI prazaMsA sAMbhaLI ke bhAgyazAlI jIvo ! tame paNa kuvikalpanI jALa choDI tIrthasevAmAM tatpara thAva. ... 41 samyaktvanuM prathama lakSaNa zama jema hRdayanA dhabakArA Adi cihno-lakSaNothI prANa jANavAmAM Ave che tema samatAdi lakSaNothI samyaktva jaNAya che. je ekane joie chIe, te bIjAne paNa joie chIe. mATe saMsAramAM saMgharSaNa cAlyA ja kare che. mANasa sAmAne pATha zikhavavA ke zikSA ApavA mAge che. temAM vidhvaMsa prakAra para jIvane zraddhA jaladI thai jAya che. kAraNa ke tenA pariNAma ghaNIvAra pratyakSa jovA maLe che. mATe e IMTano javAba pattharathI ApI, zikSA ApI badalo levA ke dabAvA mAMge che. te mATe jAtajAtanA zastrAstro ane svarakSAnA vividha upAyonI nita navIna zodha karyA ja kare che. paNa tethI tenI paristhiti sarala thavAne badale vadhAre jaTila thAya che. samyaktvazAlI AtmA potAne mahAanartha ne hAni karanArane paNa zamatAthI sahI le che ane krodhAdi karato nathI. tethI te mahAbhAga samakitavaMta tarIke oLakhAI Ave che, eka samatAvAna saMsAranA samasta dhAradAra zastrone bUMThA banAvI zake che. A ajara amara, avinAzI AtmAne koi mArI-phUTI zakato nathI. to zAne saMsAra vadhAravo ? samatApara kUragaDumuninuM dRSTAMta vizAlAnagaranI bAhya pagaDaMDIpara eka mAsopavAsI tapasvImuni eka bAlamuni sAthe Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 mmare jaI rahyA hatA. nagaramAM gaucarIe AvatAM mArgamAM te tapasvInA pagataLe ajANatAM eka nAnakaDI deDakI caMpAI gaI hatI. capaLa bALamunie te joI ane jaNAvyuM. temane upayoga na hoto, mArgamAM bIjAM paNa nAnA-moTAM ghaNAM phlevaro jayAM tyAM deDakAonAM paDelAM hatAM. upAzraye AvyA bAda, gaucarI AlovatAM, pachI sAMje pratilekhana ane chevaTe pratikramaNa samaye ema traNavAra bALamunie tapasvIne deDakInI AlocanA saMbhArI ApI. eka vAta ane aneka sAdhuonI vacce karavAthI te tapasvIne krodha Avyo. teo ubhA thayA, bALamuni to capaLa eTale ubhA thaI bhAgyA, pAchaLa tapasvI paNa bhAgyA. rAtrinA aMdhArAmAM thAMbhalA sAthe mAthuM bhaTakAtAM-dhorI nasa tUTI jatAM teo tyAM ja kALa pAmyA. tyAMthI jyotiSIdeva thaI mahAvikarALa dRSTiviSasarpa thayo. te vanamAM bIjA paNa daSTiviSa sarpo thayelA, temAM keTalAMka jAtismaraNajJAna paNa pAmelAM tethI teo koIne pIDA upajAvatA nahIM. hiMsaka AhAra letAM nahIM ane bilamAM zAMtithI paDyAM rahetAM. rAtre vAyu mATe bahAra nikaLatAM ane pAchA daramAM bharAI rahetAM. temanI AvI pravRtti joI A sarpane paNa jAtijJAna thayuM. pUrvabhavanuM bhramaNajIvana-tenI utkaTakoTinI taponuSThAnavALI sAdhanA, temAM totIMga virAdhanA ubhI karanAra pracaMDa krodha! ane enA pariNAme A duraMta duHkhano anubaMdha karAvanAra viSamaya viSadharanuMviSanI javALAthI Akula jIvana ! are ! AmAMthI kema ugaravuM? koIpaNa jIvane pIDA ke mRtyunA heturUpa mAre thavuM nathI, ema vicArI teNe paNa divasa Akho bIlamAM rahevAnuM ane rAtre nirdoSa rIte jIvikA calAvavAnuM nakkI karyuM. evAmAM mahArAjA kuMbhanA putranuM sarpadaMzathI mRtyu thayuM. yuvAna putranA akALa avasAnathI rAjAne sarpanI jAta upara krodha ane tiraskAra utpanna thatAM teNe evI udghoSaNA karAvI ke-"je koI sarpane mArI lAvaze tene eka sarpa dITha eka suvarNamudrA ApavAmAM Avaze.' lobhI ane abodha loko jyAM tyAMthI sarpane zodhI, mAravA ane suvarNamudrA meLavavA lAgyA. ema karatAM keTalAMka gArUDI jyAM dRSTiviSasarpa divasabhara daramAM saMtAI raheto hato tyAM AvyA. je daramAM dRSTiviSa sarpa raheto hato tyAM AvI temaNe tenI pUchaDI pakaDIne kheMcavA mAMDI. sarSe vicAryuM "jo huM bahAra nikaLIza to mArI daSTithI A ajJAna mANaso baLI jaze. mATe te aMdara rahevA ane mANaso tene bahAra kheMcavA satata prayatna karavA lAgyuM. A rasAkasImAM sarpanA komaLa zarIrano keTaloka bhAga kheMcAIne TUTI gayo. mANasoe pAcho zarIrano bhAga pakaDI kheMcavA mAMDyo. sarpane ghora vyathA thavA lAgI kSamA na karI zake tevo teno jAtIya svabhAva hovA chatAM teNe AtmAne anuzAsana ApyuM ke- he cetana ! zarIranA bahAne A tArA pUrva bhavanAM duSkarmo khaMDita thAya che, ajara, amara, avinAzI AtmA jarAya bhedato-chedAto nathI, tuM thoDIvAra sahana karI le. lAMbo kALa koIne sahana karavuM paDatuM nathI. A vedanA bhaviSyamAM kalyANa karanAra che. saMsAramAM kalyANathI kazuM zreSTha nathI.' Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 A uttama pariNAmamAM ja sarpanuM mRtyu thayuM ane teno jIva sarpo marAvanAra te ja kuMbharAjAnI paTTarANInA garbhamAM Avyo. rAjAne svapnamAM nAgarAje jaNAvyuM ke- tane eka uttamaputranI prApti thaze. tuM have sarpanI hatyA na kara." rAjAe sarpanI hiMsA baMdha karAvI. samaye putra thatAM tenuM nAgadatta nAma rAkhyuM. yuvAna thayelA rAjakumArane mahelanA gavAkSamAMthI rAjamArge jatA eka munine jotAM jAtismaraNajJAna thayuM ane teo dIkSA levA taiyAra thayA. mAtA-pitAe saMsAranA pralobhano ane sAdhujIvananI kaThinAI samajAvI-ghaNAM prayatno karyA paNa nirdhAra karI cukelA rAjakumArane temaNe anumati ApavI ja paDI. kumAre dIkSA lIdhI. AtmasAdhanAmAM sAvadhAna thayA paNa tiryaMcayonImAMthI Avela temanAthI porisInuM paccakakhANa paNa thatuM nahIM. gurumahArAje kahyuM- "tapa kaThorakarmano saralatAthI nAza kare che, tapano aciMtya prabhAva che. paNa tArAthI tapa na thaI zake to tuM kSamAzIla thaje. kSamAthI tane tapano lAbha maLaze." temaNe gurunI zikhAmaNa mAthe caDhAvI AtmAmAM kSamAne pacAvavA mAMDI. temane savAra paDatAM ja bhUkha lAgatI. teo vahoravA nikaLI paDatA. eka gaDu (nAnuM vAsaNa) pramANa dUra (bhAta) teo vApare (jame) tyAre temane zAMti thatI, pachI teo jJAnadhyAnamAM lAgatA. Ama roja karavAne kAraNe temanuM nAma "kUragaDumuni' tarIke prasiddha thayuM. temanA samudAyamAM aneka ghoratapasvI sAdhuo hatA. temAM eka mahinAnA upavAse pAraNuM karI pharI mAsopavAsa, be mahinAnA, traNa mahinAnA ane cAra-cAra mahinAnA upavAsa karanAra mahAtapasvI temanA gurubhAIo hatA. teoe ghora tapa karI ghaNI kIrti meLavI hatI. temane pUragaDunI bhUkhavRtti gamatI na hatI. te cAre jaNane pachI to kUragaDunI niMdAnI Teva paDI. "kevo khAudharo che, jANe khAvAnuM bhALyuM ja nathI. savAra paDe ne upaDe vahoravA." ityAdi niMdA teo karatA, kUragaDu te sAMbhaLatAM chatAM gurumahArAjanA upadeza pramANe sahana karI letA ne temanA tapanI anumodanA karatA. ekavAra zAsanadevIe AvI kUragaDane vaMdana karyuM ane sahunI samakSa temanI stutiprazaMsA karI. A joI Azcarya pAmelA tapasvIo eka-bIjAnI sAme jovA lAgyA. temanAthI rahevAyuM nahIM ane te bolyA-devI, ama jevA ghoratapasvIne choDI A khAudharA mahAtmAne vaMdana ane temanA vakhANano zo artha che?" devIe kahyuM: "sahuthI moTI kSamA che. sAdhuno to e prathama dharma che. dravyatapa karatAM bhAvatapa mahAna che mATe meM temane vAMdyA. ThIka tyAre jAuM chuM. sAtamA divasa A gacchamAM koI kevaLI thaze tyAre pAchI AvIza." ema kahI teo adazya thayAM. barobara sAtame divase pUragaDumuni savAranA pahoramAM vahorIne AvyA. gurumahArAjane dekhADI anya munione temaja tapasvIone nimaMtraNa karyuM. "mane lAbha Apo." AmAMthI kAMI svIkAro ema kahyuM. A sAMbhaLatAM ja tapasvIono pItto gayo. "mAMDa vAparavA, savAranA pahoramAM uThatAM sAthe Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 khAvA sivAya tAro dhaMdho zo che? amane khAvAnuM kahetA zarama Ave che ?' ItyAdi sAMbhaLI zAMtithI pAtarAM upADI eka tarapha vAparavA beThA. tapasvIo temanI tarapha dhRNAthI jotA rahyA. eka tapasvIne udharasathI baLakho Avyo te ghUMkatA kUragaDunA bhojanamAM paDyo. dekhItI rIte ja koine paNa sUga caDe evI sthitimAM paNa kUragaDu svasthatAthI vicAre che ke "are re, huM kevo pramAdI chuM ke tapa to karI zakato nathI ja, paNa AvA mahAtapasvInuM vaiyAvacca paNa thatuM nathI. dhikkAra che mane.' ityAdi AtmaniMdA karatA, tapasvIonI zlAghAmAM baLakhAne paNa bhUlI jaI AhAra karatAM temane te ja kSaNe kevaLajJAna prApta thayuM. tarata ja devasamUha doDI Avyo. suvarNakamaLa racI te upara kevaLIne besADI temaNe mahotsava karyo. A badhuM najare jotAM devInA zabdo saMbhAratAM te cAre tapasvIo UMDA ciMtanamAM utarI gayA ke dhanya kSamA! dhanya sAdhu! ame to mAtra dravyatapasvI chIe. kharA tapasvI to A kUragaDu che. temaNe saMyama sAcavyuM ne AtmAnuM kAma kADhyuM. ame amAruM paDatuM mUkI temanA AhAranI ciMtA karI. te tayA ne ame rahyA.' ityAdi pazcAttApapUrvaka teo kUragaDu munine khamAvavA lAgyA. manavacana ane kAyAnI zuddhipUrvaka saccAIthI khamAvatA te cArene te ja vakhate kevaLajJAna utpanna thayuM. cAre tarapha jayajayakAra thaI rahyo. devo ne manuSyo AnaMdamAM bahAvarA thaI nAcI rahyA. krame karI pAMce kevaLI mukti pAmyA. zAMti, kSamA, zAMti, zama-prazama Adi nAmathI sUtramAM samyakatvanA Adi lakSaNa tarIke varNavela che. A guNa dharmamAM Adi che. te aMtima (kevaLa) jJAnane ApanAra che. mATe A samatA guNano jIvanamAM vikAsa karavA niraMtara prayatna karavo joIe. 42 samyaktvanuM bIjuM lakSaNa-saMvega anAdikAlanA ajJAnane lIdhe A jIvane sadA saMsAra gamyo che. saMsAra mATe te badhuM karI chuTyo che. kAraNa ke tene sukhI thavuM che ne Dagale ne pagale teNe saMsAramAM acaraja upajAve tevAM sukho nihALyAM che. je bhALyuM te meLavavA duHkho, vyathAo, bojhAo badhuM vekyuM ne moTA moTA sAhaso paNa kheDyAM chatAM jIva e na samajI zakyo ke A sukha ja mArA duHkhanuM kAraNa che. paraMtu tathAbhavyatAnA paripAke mahApuNyanA yoge koi sAcA gurunA saMyoge jIvane samyaktvano lAbha thAya ane sAMsArika sukhanI vAstavikatAno bodha thatAM te ekAMta nitya zAzvata mokSasukhanosaMvegano rasiyo bane. Ama mokSa meLavavAnI abhilASA jAge ane sAMsArika manuSya ke deva saMbaMdhI) sukhAbhAsane duHkharUpa mAne e saMvega nAmanuM bIjuM lakSaNa kahevAya. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 jIvane saMsAra AkhAnI saMpatti ke sattA maLavA chatAM saMsAramAM e keTalo dayanIya hoya che, te anAthImuninA daSTAMtathI sArI rIte jaNAya che. , anAthI muninuM dRSTAMta ekavAra magadhasamrATa mahArAjA zreNika rAjagRhInA upavanamAM cAlyA jatA hatA. tyAM temanI najara vRkSonA jhuMDa vacce ubhelA yuvAna saMta upara paDI. sukumAra, suvarNavAna zarIra, supramANa aMga-upAMga, suMdara ghATIlo bAMdho, AzcaryakAraka sauSThava, ugatI yuvAnI, oja-teja, rUpa ane suMdaratAno subhaga saMgama ! ajANapaNe kheMcAtA rAjA tyAM jaI pahoMcyA ane vicAravA lAgyA-"aho A muninuM AzcaryakAraka rUpa ! aho lAvaNyamaya rUpachaTA, addabhUta zItaLatA, apUrva zAMti ane bhogamAM anAsakti ! A badhuM kyAMya jovA na maLe evuM AmanI ekalAnI pAse che. keTalA svastha ane nirbhaya che! kevA priya ane madhura lAge che? ahIM kyAMthI AvI pahoMcyA? ityAdi vicAratA rAjA ghoDA parathI utarI muni pAse AvI namaskAra karyA. muninuM dhyAna pUruM thatAM mananI vAta pragaTa karatA bolyAM-"mahArAjatamAruM addabhUta zarIra ane ugatI uMmara che. emAM tame Avo kaThora mArga zAthI laI beThA?" muni bolyA-"rAjA ! huM anAtha hato mAro koI svAmI na hato ane mArA upara koI dayA karanAra paNa na hatuM tethI tarUNa vayamAM paNa meM zrAmastha lIdhuM." A sAMbhaLI hasI paDatA rAjA bolyA-o muni ! tamArA rUpa, sauSThava, bhASA AdithI ema mAnI zakAya nahIM ke tame anAtha hazo, chatAM tamArI vAta sAcI hoya to huM tamAro nAtha. cAlo mArI sAthe. svecchAe bhogo bhogavo, mAruM rAja e tamAruM ja che svaira vilAsa karo. kemake mANasanuM jIvana ne emAM AvI yuvAnI baMne durlabha che. ene saphaLa karo." A sAMbhaLI hasatA muni bolyA-"are bhoLA rAjA ! tame pote ja jayAM anAtha cho to mArA nAtha kevI rIte thazo ?' kadI nahIM sAMbhaLelA A zabdo sAMbhaLI kSaNavAra avAcaka thaI gayelA rAjA munine joI rahyo pachI bolyo-"vAha, tame A zuM kahyuM? tame mane oLakhyo nathI lAgato. huM magadhano nAtha chuM. samrATa bhaMbhAsAra zreNika! tame samajIne bolo. ratnothI ubharAtA koSa, DhagalAbaMda suvarNa, saheje na gaNI zakAya teTalA hAthI, ghoDA, nokaro, aneka rAjaramaNIthI zobhatA aMtaHpurano huM svAmI chuM. pAlaka chuM. tame mane paNa anAtha lakhyo? maMdahAsya sAthe muni bolyo-bhalA rAjA, huM tamane paNa anAtha kahuM chuM. A padArthonA svAmitvathI jIvane abhimAna thAya te svAbhAvika che. huM ane mAruM A gaurava rahe. paNa jyAre sAcI samajaNa Avaze tyAre tame paNa mArI jema tamArI jAtane nirAdhAra, asahAya ane anAtha mAnavA lAgazo. nAtha-anAthanA bhedane huM mArI ApavItIthI samajAvuM chuM." sAMbhaLo - Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 153 kausAMbI nagarImAM mahApratApI mahIpAla rAjA rAja kare che. huM temano yuvarAja hato. yuvAnI pAMgarI hatI. aneka yuvAna rAjakanyAo mane paraNI hatI. vaibhavathI bharelo mahela hato. dAsa-dAsIono pAra nahoto. tyAM ociMtI mArI AMkha duHkhavA AvI. dAhavara paNa evo caDhyo ke romeroma lAgyA baLavA ! kSaNavAreya cena nahIM. vedanA sahAya nahIM. mArA AzcaMdanathI rAjaparivAra paNa raDI rahyo. nAmIcA vaidyo ne prasiddha tAMtrikoe AvI ghaNA upacAra karyA paNa eke kAragata na nivaDyA. mArI vyathA joI ati vyathita thayelA mahArAjAe ghoSaNA karAvI ke-"mArA putranI vedanA je dUra karaze tene huM mAruM ardharAja ApIza." pachI to pUchavuM ja zuM? koNa jANe kevA kevA loko rAjamahelamAM AvavA lAgyA. jAtajAtanAM auSadhopacAra ne vidhividhAno karavA lAgyA, paNa badhuM vyartha. mArAthI pIDA sahana thatI nahotI. huM zayAmAM taraphaDato hato ne mArA palaMganI cAre tarapha beThelA mAtA-pitA, bhAI-baheno ane mArI patnIo raDyA karatAM hatA. koI jame nahIM, pIve nahIM, kAMI kAmakAja, snAna aMgarAga Adi badhuM mUkI samartha loko paNa asahAyapaNe mArI vedanA joI AMsu sAre paNa koI upAya karI zake nahIM. tyAre mane vicAra Avyo ke huM samartha rAjAno yuvarAja chuM, A badhAne vahAlo chuM. aDhaLaka vaibhava che chatAM mane A vedanAmAMthI bacAve evuM koNa? anAthAzramanA bALaka karatAM paNa huM dayanIya chuM. jo ema na hoya to A loko tarata mane sAjo na kare? ane AvuM zuM dareka bhavamAM zakya nathI? ATalI badhI sagavaDa ne zaktivALAnI A dazA, to bhavAMtaramAM jyAre agavaDa ne nirbaLatAthI gherAyelA meM kaI vyathA sahana nahi karI hoya ? jenA mAthe nAtha hoya tenI A paristhiti hoI zake nahIM. mane lAge che ke A vyathAmAMthI dharma sivAya koI ugArI zake ema nathI. have A vedanA mArAthI sahana thatI nathI. mane bacAvo.. sahAya karo... o dharmadeva ! o sAcA nAtha ! huM tamAre zaraNe chuM. tame mArI rakSA karo. huM tamArI dAsatA svIkArI saMsAranI dAstAthI mukta thavA jhaMkhuM chuM." magadhanA mahArAjA ! aMtaHkaraNathI A nirNaya karatAM ja vedanA ogaLavA lAgI. baLatarA zamavA lAgI, koI akathya zAMti vyApavA lAgI. keTalIya rAtonA ujAgarA pachI AMkha gherAvA lAgI. thoDIvAramAM ghasaghasATa UMgha AvI gaI. sahue nirAMtano zvAsa lIdho. savAre huM jAgyo cAre tarapha zAMti patharAyelI joI. mane svastha joI sahu malakAI uThyA hatA. mArA manamAM UMDuM maMthana cAlatuM hatuM, dharmanI A zaktine loko samajI zakatA nahIM hoya? meM sahune dharmanuM sAmarthya samajAvyuM. sahue sAcuM sAcuM kahyuM. meM dikSAnI anumati mAMgI. sahue ekI sAthe nA pADI. meM pUchyuM-"tame hamaNAM dharmanA sAmarthyano svIkAra karyo hato, te zuM prapaMca hato?' ItyAdi bodha ApI meM te ja vakhate dIkSA lIdhI. dharmanA nirNayamAM jarAya DhIla karAya nahIM. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 sahune dharma karavAnI bhalAmaNa karI huM aniveSe tyAMthI cAlI nikaLyo. tyArathI mAruM nirAzritapaNuM-anAthapaNuM TaLI gayuM che. huM e anubhavI zakuM chuM. jIvono rakSaka thatAM huM temano nAtha thayo chuM ane IcchAone jItavAne kAraNe paNa huM mAro nAtha thayo chuM. yoga-kSemanI prApti karAve te nAtha ApaNo AtmA ja nAtha che. A sAMbhaLI Azcaryacakita rAjAe pUchayuM-"bhagavanuM ! yogakSema eTale zuM?' muni bolyAH aprAkSanI prApti te yoga ane prAptanuM rakSaNa te kSema. eTale ke jJAnAdi guNanI prApti ane tenI surakSA ema yoga ane mano karanAra mAro AtmA che. tethI huM sanAtha chuM. mahAvratamaya dharma pAmI, ati pramAdavaza jeo vrata pALatA nathI. rasAsvAdamAM Asakta ane iMdriyavaza paDe che te bicArA sAva anAtha che ema tIrthaMkara paramAtmAe kahyuM che. temanI sAdhutA nirarthaka che. chevaTe temanuM A AcaraNa temane viparIta phala Ape che. temano Aloka ane paraloka baMne vinAzane pAme che. cAritra guNothI saMpanna sAdhu AtmabuddhithI Azrava rahita saMyama pALI samagra aSTakarmano nAza karI anaMta sukhamaya nirvANane pAme che. anAthI muninI A uttama vAto sAMbhaLI ati prasanna thayelA rAjA zreNika temanI mahAnatA jANI temanA caraNomAM namI paDyA. hAtha joDI kahevA lAgyA- he munizreSTha ! tame kahyuM te yathArtha che. te ja sAcI sanAthatA che. mArI nAthatA AbhimAnikI ane nAzavatI che, je bhayaMkara dAsatA paNa apAve. tamAruM janmavuM ne jIvavuM saphaLa che. uttamottama guNo pAmavAthI sAce ja tame sanAtha cho, sabAMdhava cho. tame ati uttama mArge pravaryA hoI dhanya cho. kRtapuNya cho. tame to anAthonA nAtha cho. samasta cala-acala jIvonA rakSaka hoI tamAruM nAthatva vAre vAre prazaMsAne yogya che. huM tamane oLakhI na zakyo tethI tamane anAtha mAnyA, tamArA nAtha banavAnI meM dhRSTatA karI, sAMsArika bhogo mATe nimaMtraNA karI tamArI sAdhanAmAM khalela karI. Ama meM ApanA ghaNA aparAdha karyA. paraMtu he kRpAsimpa! huM Apane namAvuM chuM mATe mane kSamA Apo." e pramANe vAraMvAra kSamA mAgI, e rAjarSinI ghaNI stuti karI, narendracakramAM caMdramA jevA rAjA zreNika saparivAra dharmAnurakta thaI nagaramAM pAchA pharyA. agaNita guNasamUhathI samRddha te anAthI nigraMtha muni pakSInI jema pratibaMdha rahita thaI pRthvI para vicaratA hatA. traNa guptithI gupta ane traNe ugra daMDathI virAma pAmelA, mohAdikane saMpUrNa rIte parAsta karI saMveganA pratApe mahAmahodaya ane prAMta akSaya sukhamaya muktine pAmyA. jemano saMvegaraMga adhika adhika dIpimAna thato jAya che te dhanabhAga sahelAithI A duHkhamaya saMsAra sAgara tarI jAya che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 155 43 samyaktvanuM trIjuM lakSaNa-nirveda A saMsAramAM evA paNa kedIo che jemane jelakhAnuM paNa jelakhAnuM nathI lAgyuM. jelamAMthI chUTavAnI vAta to kyAMya rahI temaNe jelano kAMkaro khare te paNa sahyuM nathI ne baMdIgRhanI surakSA kAje potAnA prANa paNa ApyA che. saMsAranI vAstavikatA na jaNAya tyAM sudhI jIvo AvA bAliza kedInuM jIvana jIvatA hoya che. sadbodha AvatA A AtmA sAMsArika sonA-hIrAnI beDIomAMthI chUTavA rAta-divasa valakhA mAratA hoya che. saMsArarUpa kArAgAramAMthI chUTavAnI tAlAvelI jarAka avasare maLe to chUTI javAnI draDha buddhi jenAmAM hoya te nirvedavALA kahevAya. siddhAMtamAM (uttarAdhyayanamAM) jaNAvyuM che ke-'he bhagavaMta ! nirvedathI jIva zuM pAme ?' uttara ApatAM bhagavAne kahyuM che ke-'nirvedathI jIva deva, manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI kAmabhogathI virakta thAya che ane vairAgya pAme che. tethI sarva viSayomAM virAgatA thatA AraMbha ane parigrahano tyAga kare che. AraMbha-parigrahanA tyAge saMsAramArgano nAza ane muktimArganI prApti thAya che.' nirvedanA prasaMge harivAhana rAjAnI vArtA nIce pramANe che : harivAhana rAjAnI kathA bhogAvatInagarImAM indradatta nAmanA rAjA rAjya kare. temane harivAhana nAmano putra. rAjAkumArane eka suthAra putra ane bIjo zreSThiputra ema be mitro hatA. harivAhana potAnA mitro sAthe svacchaMda krIDA karato. ekavAra rAjakumAranI phariyAda AvatA indradatta rAjAe harivAhanane Thapako Apyo. pitAnI tarjanAthI kumArane lAgI AvyuM. teNe videza javAno nirNaya karI mitrone vAta jaNAvI. jo ke mitrane to sAthe paradeza javAmAM potAnA ghare hAni thatI hatI chatAM mitratAne lIdhe te baMne haravAhanakumAra sAthe cAlI nikaLyA. cAlatAM cAlatAM teo eka ghora jaMgalamAM jaI pahoMcyA. tyAM eka vikarALa hAthI UMcI sUMDha karI temanI sAme doDato Avyo. jANe hamaNAM sUMDhamAM pakaDI uchALaze ke pagataLe kacaDI nAkhaze. yama jevA te hAthIne joI suthAraputra ne vaNikaputra nAsI gayA. harivAhana to kesarIsiMhanI jema nirbhaya thai AgaLa vadhyo. hAthI pAse AvatA teNe jorathI siMhanAda ryo. te sAMbhaLatAM ja hAthIno mada gaLI gayo ne te jaMgalamAM cAlyo gayo. rAjakumAre mitronI zodha karI paNa teo maLyA nahIM. te ekalo AgaLa cAlyo. tyAM teNe eka svaccha jaLa bhareluM suMdara sarovara joyuM. temAM sugaMdhI kamaLo khilyAM hatAM ne bhramaro maMjula guMjArava karatA hatA. tyAM thoDo vizrAma lai snAnapAnAdi karI dakSiNa dizA tarapha cAlyo. tyAM moTuM upavana ane temAM vacce suMdara vAvaDI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 jovAmAM AvI. sarakhA pagathiyAvALI ne raMgIna kamaLothI zobhatI vAvaDImAM te utaryo tyAM eka tarapha khaDakI joI. kautuka thatAM tyAM jaI sAhasapUrvaka khaDakI ughADI. pagathIyAM joI aMdara utaryo. AgaLa jatA koI yakSanuM suMdara maMdira AvyuM. rAta paDI cUkI hatI. pote thAkyo paNa hato. eTale mUrtinI pAchaLa zAMtithI sUI gayo. madhyarAtre jhAMjhara, kaMkaNa, ghUgharAno dhvani sAMbhaLI te jAgI gayo. joyuM to yakSa AgaLa apsarAo nAcatI hatI. kumAre AvI yuvatIo ke rUpa kyAMya joyAM na hoI atiAzcaryapUrvaka badhuM nihALI rahyA. nATAraMbha pUrNa thaye devAMganAo maMdiranI bahAra AvI tyAM potAnA vastro kADhI badhI vAvaDImAM nAvA paDI. kumAre kuzaLatAthI tyAM AvI vastro upADyAM ne aMdara AvI maMdiranA bAraNA baMdha karyA. jaLakrIDA patyA pachI kapaDAM na maLatAM sahu "mArA kapaDA kyAM? mArA kapaDA kyAM?' ema bolatI kapaDA khoLavA lAgI. tyAM maMdiranA daravAjA baMdha joI samajI gaI ke koI kapaDA laI maMdiramAM peThuM che. teo vicAravA lAgI ke "sAmAnya mANasa AvuM sAhasa karI zake nahIM. mATe daMDa dabANathI A vaza nahIM thAya. sattvazAlI che to bhAgyazAlI paNa haze ja. tenI pAse baLathI kAma nahIM cAle. samaja ne zAMtithI kAma levuM paDaze. ema vicArI maMdiranA bAraNe besIne bolavA lAgI- he narottama! tame sAhasika sAtvika ne zUrA thaine zA mATe amArA kapaDA uThAvI saMtAI gayA? uttama mANasane na zobhe evuM A kAma che. amArA kapaDA Apo amane lAja Ave che.' kumAre aMdarathI kahyuM -"pavana tamArA kapaDA uDAvI AkAzamAM laI gayo haze. jAo AkAzamAM jaI tene prArthanA karo te tamane pAchA ApI deze.' A sAMbhaLI hasI uThelI apsarA bolI-"are vAha ! potAno aparAdha bIjA para DhoLo cho ? zuM tame pavana jevA halakA cho ke pavana joDe potAne sarakhAvo cho?" teNe uttara ApatAM kahyuM-"huM tevo nathI, paNa lAge che ke tamArAM vastro pavana uDADI gayo haze." apsarA bolI-"nA, tame ja pavana cho. tamane AkAzamAM uDatA avazya AvaDatuM haze. jo A vAta sAcI hoya to bAraNuM ughADI gagana gamana karo." ityAdi. hAsyavinodamAM keTaloka samaya vItyo eTale mukhya devAMganA bolI- he bhadrapuruSa ! have parihAsa choDo. ame devAMganA chIye. A nirjana ane pAvana sthAna hoI ame manovinoda ane sAttvika AnaMda mATe ahIM ghaNIvAra AvIye chIye. amArA vinodamAM tame paNa vinoda meLavyo. zaurya-sAhasavAna tame koNa cho? te ame jovA mAMgIe chIe. pahelA amArA vastro pachI tamAruM darzana Apo. ghaNo vinoda karyo. A sAMbhaLI kumAre jarAka bAraNuM kholI vastro bahAra nAkhyA. pachI thoDIvAre pote paNa bahAra Avyo. tenI sAttvikatA joI prasanna thayelI mukhya apsarAe Ama Akasmika devamANasanA milanane vakhANyuM. mANasanI pAra vinAnI svArthavRtti hoya che, chatAM tamane joi ame Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 157 moTA kuLanA gauravane samajyAM chIye. tamArA jevA mahAnubhAvane kazuM ja durlabha nathI, chatAM amArI A bheTa yAdagIrI mATe svIkAro." ema kahI divya khaDjha (taravAra) ane strIne paheravAnuM divya kaMcuka ApyA. paraspara ghaNo AnaMda vyakta karyo. pAchuM bhaviSyamAM milana thAya tevI zubhecchA jaNAvI. apsarAo gaganamArge cAlI gaI. rAtri paNa pUrNa thavA AvI. prabhAtakALa thatAM te AgaLa cAlyo ane eka zUnya nagaramAM AvI ubho. ubhI bajAro, hATa ane makAno sUmasAma janazUnya hovAthI bheMkAra lAgatAM hatAM, chatAM kumAra AgaLa vadhyo. bhavya rAjamahela joI teNe praveza karyo ne dhIre dhIre upara caDhavA lAgyo, bhaya upajAve tevI cupakIdI cAre tarapha patharAI hatI. te sAtame mALa jaI pahoMcyo ne tenA Azcaryano pAra na rahyo. rUpa rUpanA aMbAra jevI eka jAjaramAna yuvAna kanyA hiMDoLe beThI hatI. tene joI kumAra vicAravA lAgyo-"aho zuM rUpa che? yuvatI to ghaNI joI paNa A to basa A ja che. lAge che ke vidhAtAnuM A sArAmAM sAruM sarjana hoi teNe ahIM ekAMtamAM-Ane joI bIjI sArI nArI banAvI zakAya te udezathI (moDela tarIke) rAkhI lAge che. harivAhanane joi te ramaNI harSa, vismaya, bhayanI mizra lAgaNI anubhavatI ubhI thaI ane tene AvakAra ApI Asana para besavA jaNAvyuM. kumAra beTho. kuMvarI pAse ubhI rahI. tene khUba ja udAsa joI kumAre pUchayuM- tame ghaNA ciMtAtura ane UMDI vimAsaNamAM ho tema lAge che. kAraNa jaNAvazo?' phIkuM hasatAM teNe kahyuM- he bhAgyazAlI ! mArI vAta lAMbI che te sAMbhaLazo to badhuM samajAI jaze." ema kahI teNe potAnI kahAnI prAraMbhI. vijayanagaranA mahArAjA vijayasenanI huM dIkarI chuM. nAma mAruM anaMgalekhA che. thoDA ja vakhata pahelAM huM amArA mahelanI aTArIethI nagara nihALatI hatI. te vakhate AkAzamArgathI jatA koI vidyAdhare mane joI, mohita thaI te mArI pAse Avyo. huM kAMI vicAruM enA pahelAM teNe mane uMcakI huM bUmo pADatI rahI ne te mane upADI ahIM lAvyo. A navA nagaranI teNe racanA karI mane ahIM rAkhI che. ghaNA divasathI te mane paraNavA manAvI rahyo che ane jAtajAtanA pralobhano ApI rahyo che. chevaTa sudhI mArI "nA'mAM tene AzA hatI ke mAnI jaze paNa Aja te khUba ja jIde bharAI nakkI karI gayo che ke tuM hA nA pADe to parANe paNa Aje tane paraNuM-patnI banAvuM to ja kharo. te vivAhanI sAmagrI laIne thoDIvAramAM Avaze lAge che ke parANe paraNaze paraMtu mane eka jJAnI gurunA vacana yAda Ave che, temaNe jaNAveluM ke tAro pati yuvarAja harivahana thaze. tyAre A tarapha A prabaLa vidyAdhara dhAryuM karyA vinA nahIM rahe ema paNa lAge che. samajAtuM nathI ke jJAnInA vacanane A mANasa mithyA karI zakaze ?' A sAMbhaLI kumAre kahyuM- "suMdarI, tuM ciMtA na kara. jJAnInA vacano satya karavA ja huM Avyo chuM. e vidyAdharane AvavA de teno adharma eno sarvanAza karaze." kuMvarIe pUchyuM-tame Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 ja harivahanakumAra cho?" teNe hA pADatA kuMvarI AnaMdamAM AvI nAcI UThI ane bolI-"mArA duHkha, dohaga ne zoka naSTa thayA. AnaMda ane utsavanA divaso AvyA tyAM vidyAdhara AvI pahoMcyo. kumArane jotAM ja tenI AMkho aMgArA varasAvavA lAgI. te talavAra kADhI kumAra sAme dhasyo. kumAre paNa apsarAe Apela divya talavAra laI sAmano karyo ne talavAra TakarAvA lAgI. paNa vidyAdharane potAnI talavArathI kumAranA ghA jhIlavA kaparA thaI gayA. te divya zaktizALI talavAra ane kumAranI zakti joI paristhiti kaLI gayo ne yuddha ATopatA bolyo-"tame sAhasI ne zUrA cho. mAtra eka strI mATe laDavuM e ucita nathI. A strIe kadI mArA tarapha lAgaNI paNa batAvI nathI. enI icchA hoya to bhale tame paraNo. A nagara paNa tamane ApI huM mArA sthAne jAuM chuM. mArI pAse che te paNa ghaNuM che." ema kahI te vidyAdhara cAlyo. harivAhane anaMgalekhA sAthe lagna karyA. devIe dIdheluM divyakaMcuka tene ApyuM. te nagaramAM sArA loko vasAvI te rAjA banyo ne rANI sAthe sukhe rahevA lAgyo. ekavAra unALAmAM pANI sAthe rAjA jaLakrIDA mATe narmadAkAMThe AvyA. rANI potAno divyakaMcuka utArIne sAva kinArA pAse mUkI pANImAM utarI. te kaMcuka padma-rAgamaNi jaDelo. lAlA raMganA kAraNe mAMsanI bhrAMtithI eka maccha tene gaLI gayo. rAjA-rANIe yatna karyA paNa maccha pANImAM adazya thaI gayo. daMpatIne apAra kheda ne ghoranirAzA thaI paNa prabaLa bhAvIne lAcArIthI nirakhavuM ja paDe. pelo maccha benAtaTabaMdare koI mAchInI jALamAM sapaDAyo. tene cIratAM temAMthI te divyakaMcuka maLyo. mAchI vicAre che ke-"A ati durlabha ane moMgho kaMcuka mArI dhaNIyANIne paherAvAya to nahIM paNa ghareya rAkhI na zakAya. jo corIno AkSepa Ave to jIvatA mota Ave, sArAmAM sAro rasto rAjAne bheTa karavAno che.' ema vicArI teNe rAjAne arpaNa karyo. rAjAe ghaNuM dhana pAritoSika tarIke ApyuM. rAjA kaMcuka joI vicAramAM paDyo ke-"acaraja upajAve tevI A coLI paheranAra nArI keTalI suMdara ane abhUta haze ! jo A suMdara kaMcuka mAruM mana harI zake che to e paheranAra yuvatI to traNelokamAM atisuMdara haze e nirvivAda che. e kyAM maLe? tene kyAM zodhavI? ane rAjA A mohinImAM evo mohAyo ke tenuM khAvuM pIvuM ane rAjanuM kAmakAja badhuM aTakI paDyuM. rAjAnI avadazA joI maMtrIoe pUchyuM-"mahArAja ! svastha thAva. A kevI tamArI sthiti thaI gaI che! rAjAe kahyuM-"mane jIvato rAkhavo hoya to A kaMcuka paheranArI yuvatIne game tema karI ATha divasamAM zodhI Apo. enA vagara nizcita mArUM maraNa thaze." maMtrIzvare rAjAnI paristhiti jANI. tene ugAravA devInuM ArAdhana karyuM. devIe pragaTa thaI prayojana pUchatAM maMtrIe kaMcuka paheranArI yuvatIne jhaMkhatA rAjAnI sthiti kahI, ane "e Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 159 yuvatIne ahIM lAvI Apo.' evI mAMgaNI karI. uttaramAM devIe jaNAvyuM ke-'maMtrI, tamArA jevA buddhizALI paNa jo rAjAne na samajAvI zake ane AvA durmArgamAM devonI sahAya mAge e keTaluM anucita kahevAya.' maMtrIe kahyuM-'ame rAjAne ghaNA samajAvyA. teo maravA taiyAra thayA paNa mAnavA taiyAra nathI. devIe kahyuM-'koInI paraNetara mATe Avo vicAra paNa anarthakArI che. hajI kahuM chuM ke rAjAne samajAvo. kadAca sUrya pazcimadizAmAM uge ane cAMdamAMthI Aga jhare chatAM e satI nArI prANAMte paNa rAjAne vaza nahIM thAya.' maMtrIe kahyuM-'AgaLa je thaze te jovAze, bhale e rAjAne vaza na thAya, paNa ene lAvavI anivArya che. enA vinA rAjA jIvI nahIM zake.' devIe jaNAvyuM-'jo tamAro ane rAjAno Avo durAgraha che to huM te strIne laI AvuM chuM. enuM je pariNAma Ave te tame bhogavajo paNa have pachI AvA koi kArya mATe mane yAda karatAM nahIM.' ema kahI rivAhana pAse sUtelI anaMgalekhAne upADI rAjamahelamAM mUkI devI cAlI gaI. anaMgalekhAne jotAM ja rAjA mugdha thaI gayo. rAjAe namravacanothI bolAvI. anaMgalekhA pharI gayelI ane navI ja paristhiti joI DaghAi gai. thoDIvAre teNe svasthatA meLavI, vAstavikatA pAmI, dhIratA keLavI rAjAne kahyuM-'tamArI vRtti tame na bolo to paNa jaNAya che, tamAre have eTaluM sArI rIte jANI levuM joIe ke huM tamane prANa ApIza paNa zarIra ke zIla nahIM ApuM.' na rAjAe vicAryuM 'navI paristhitimAM nArI nA ja pADe, strI svabhAve ja vicitra hoya che. tenA patithI dUra sAva ajANI jagyAe mane jotAM ja mArI vAta kema mAnI le ? thoDA ja samayamAM badhuM sArU thai jaze, e poteja mArAthI prasanna raheze.' ema vicArI sArA mahelamAM badhI sagavaDa ane aneka dAsIonI sevA vacce anaMgalekhAne mUkI rAjA svasthAne Avyo chatAM anaMgalekhA kArAvAsa jevuM duHkha bhogavatI ISTadevanI jema harivAhananuM smaraNa karavA lAgI. harivAhananA pelA baMne mitro je hAthIthI trAsI jaMgalamAM vikhuTA paDI bhAgI gayA hatA teo cAlatAM cAlatAM ghora araNyamAM jaI caDyA. tyAM vAMsanA jhuMDa vacce koI maMtrasAdhaka sAdhanA karato hato. teNe A baMnene joi kahyuM-'AvA araNyamAM tame nirbhaya thaine pharI zako cho tethI tamArI sAhasavRtti sheje samajAya che. he mahAnubhAvo ! huM tamAruM svAgata karUM chuM. ahIM vidyAsiddhi mATe sAdhanA karUM chuM paNa uttarasAdhakanA abhAve sthiratA AvatI nathI ne kAryasiddha thatuM nathI. tame uttarasAdhaka thAva to mAruM kAma thAya.' temaNe svIkAra karyo ne thoDI ja vAramAM tenI vidyA siddha thai. ati prasanna thai upakArInuM RNa yAda karI te siddhapuruSe baMne mitrone pAThasiddha traNa vidyA A pramANe ApI. (1) adRSya aMjanI, je AMjatA adRSya thavAya. (2) zatru-sainyasaMmohinI, game tevI prabaLa senAnuM saMmohana thAya. ane (3) vimAnakAriNI, AkAzamAM saMcare tevuM vimAna banAvI zakAya. vidyAono atarkita lAbha maLatAM baMne mitronA AnaMdanI avadhi na rahI. tyAMthI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 teo benAtaTanagare AvyA. tyAM koI siddhaputra pAsethI temane jANavA maLyuM ke ahIMnA rAjAe harivAhanarAjAnI rANIne haraNa karAvI mahelamAM rAkhI che. A harivAhana ApaNo mitra che ke koI bIjo ? te jANavA aMjanaprayogathI adRzya thai baMne anaMgalekhAnA mahelamAM pahoMcI gayA. anaMgalekhA harivAhananuM citra banAvI tenI pAse ja besI rahetI. tene jhaMkhatI ane divaso vitAvatI. mitroe te chabI upADI ane adRSya thaI gayA. priyatamanI chabI cAlI jatAM anaMgalekhA raDI ne bolI uThI-'he daiva ! meM evo te zo aparAdha karyo ke mArA citrita patino paNa viyoga karAvyo. zuM mArI hatyAno paNa tane bhaya nathI. ityAdi teno vilApa sAMbhaLI baMne mitro pragaTa thai gayA. chabI pAchI ApI. mitroe potAnI eLakhANa ApI. anaMgalekhAe kahyuM-'mArA duHkhanI koI avidha nathI.' 'tame mArA nAthanA mitro cho e jANI mane ghaNo AnaMda thayo. have tame mane game tema karI A duHkhamAMthI ugAro ne mArA svAmIno milApa thAya tema karo.' athavA tamArA mitrane jaI mAruM nivedana kaho. te avazya A pApIthI bacAvaze.' A sAMbhaLI mitroe tene dhairya ApI, samajAvI saMketa karI rajA lIdhI. moTA maMtravAdIno dekhAva karI te rAjasabhAmAM pahoMcyA. rAjAe satkAra karI temane Asana ApyAM. kuzaLa-kSema pUchyA pachI temaNe potAnI maMtrazaktinI moTI moTI vAta karavA mAMDI. pote mAraNa, uccATana vighAmAM evAM pahoMcelAM che ke so yojanA dUra beThelo mANasa ogaLI jAya. amArI saMmohanavidyAmAM evI zakti che ke hajArabhavanA vairI paNa pAchaLa pAchaLa phare ane je kaho te kare.' A sAMbhaLI rAjAne ghaNo AnaMda ne AzA baMdhANI. teNe ekAMtamAM bolAvI kahyuM-'mArA mahelamAM eka adbhUta rUpanI khANa jevI suMdara nArI che. paNa ene mArA upara jarAya lAgaNI nathI. te mArA vazamAM Ave ane mArI icchA pramANe varte evuM kAMika karo. tame samartha cho. tame kahezo te rIte tamArI sevA-satkAra karIza.' te mAMtrikoe rAjAne cUrNa ApatAM kahyuM-'A durlabha vastu mAtra tamane ja ApIye chIye. AnuM tilaka karI tame rANI pAse jajo. tamane jotAM ja te anukUla thaze.' rAjA banI-ThanI tilaka karI anaMgalekhA pAse pahoMcyA. goThavaNa mujaba te rAjAne jotAM ja malakatI ubhI thai Adara ApavA lAgI. tenI prasanna najara paDatAM ja rAjA vyAkula thai tenI prArthanA karavA lAgyo. tenI nAdAnI para hasatI anaMgalekhAe kahyuM-'huM varSothI brahmacarya pALuM chuM, kAraNa ke mAre zrI aSTApadajInI yAtrAno niyama che. e thAya eTale tamArI badhI abhilASA pUrNa thaze. huM tamAre AdhIna ja chuM ne ?' aMdha-avivekI rAjAe tarata maMtravAdI pAse AvI page lAgI badhI vAta karI kahyuM-'tame yAtrA karAvo.' teo bolyA-'amAre sAthe javuM paDaze. ame maMtravidyAthI vimAna banAvIzuM.' rAjA gelamAM AvI gayo vimAna taiyAra thayuM, besatI vakhate anaMgalekhAe kahyuM-'A ajANyA mANaso sAthe huM ekalI nahIM jauM.' Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1) A tamArI baMne moTI dIkarIone sAthe mokalo to mane badhI rIte anukULatA raheze rAjA to je kaho te badhuM karavA taiyAra hato ja. saMsAramAM kAmI jevA buddhihIna koI nahIM maLe. vimAnamAM anaMgalekhA ane be yuvAna rAjakanyAo beThI pachI maMtravAdI paNa beThA ne sahunA Azcarya vacce vimAna upara uDyuM. rAjAe hAtha halAvI kahyuM-"vahelA pAchA Avajo.' uttara ApatAM mitro e kIdhuM ke-"o pApIrAjA, have A traNe jaNanI tuM vATa joyA karaje paNa tane ekeyano bheTo thaze nahIM. A sAMbhaLI dhUMApUMA thayelA rAjAe ghaNI dhamAla karI ne savAro doDAvyA. chevaTe nirAza thaI barADA pADavA lAgyo paNa tenuM sAMbhaLe koNa? vimAna to cAlyuM vAdaLAmAM. thoDIvAramAM ja vimAna harivAhanarAjA pAse AvI ubhuM. rAjAne asIma AnaMda thayo. mitroe zaruthI badhI vAta kahI saMbhaLAvI. rAjAe vimAnamAM lAvelI rAjakanyAo sAthe mitronA lagna karyA. sahu sAthe AnaMdathI rahevA ne killola karavA lAgyA. keTaloka kALa vItyA pachI indradattarAjAne jANa thatAM temaNe harivahana Adine AdarapUrvaka teDAvI putrano rAjayAbhiSeka mahotsava karyo ne pote dIkSA lIdhI. mahAtapa tapatAM temane kevaLajJAna thayuM. vicaratAM vicaratAM teo bhogAvatInagarInA udyAnamAM padhAryA. harivahana rAjA tathA nagaranA nara-nArI ulaTabhera temane vAMdavA AvI pahoMcyA. upadeza ApatAM IndradattarAjarSie kahyuMviSayAdimAM lubdha thayelA jIvo vizvane zAzvata mAne che. paNa samudranA kallAla jevA capaLa AyuSyanI bhaMgUratA joI zakatA nathI. ItyAdi dharmopadeza pachI harivAhane pUchyuM- bhagavaMta ! mAruM keTaluM AyuSya bAkI che?' kevaLajJAnIe kahyuM-"rAjA, have mAtra nava praharanuM tAruM AyuSya zeSa che' A sAMbhaLatAM ja rAjA bhayathI kaMpavA lAgyo. jJAnI gurue kahyuM-"rAjA dIkSA svIkAra, bhayanuM kAMI kAraNa nathI." be ghaDI paNa vidhipUrvaka ArAdhelI dIkSA duHkhano aMta kare che, to pachI dIrdhakALanI ArAdhanAnuM zuM kahevuM? ItyAdi sAMbhaLI vairAgya pAmelA parivAhanarAjAe mitra ane patnI sAthe tyAM ja dIkSA svIkArI. saMsAranI anityatA bhAvatA kALa karI te sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM deva thayA. thoDI vAranA saMsAra pratyenA sAcA nirveda temane ekAvatArI deva banAvyA. tyAMthI cyavI mahAvidehakSetramAM teo mukti pAmaze. sAdhvI anaMgalekhA tathA mitra munio paNa ghoratA ane zuddhasaMyama pALI saMsAranI duHkhamaya sthitithI AtmAne bhAvatA kALa karI sarvArthasiddha vimAne utpanna thayA. teo paNa mahAvidehe nirvANa pAmaze. zrI jinamatamAM nirvedano artha saMsArathI vairAga che. te nirvedanAM baLe jIva harivAhanarAjAnI jema zIgha sarvArthasiddha ane mukti meLave che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 44 samyaktvanuM cothuM lakSaNa-anukaMpA sAmAnya rIte prANIne potAnA sukha-duHkhanI ja paDI che. tethI sAmA jIvanA duHkhano khyAla Avato nathI. saMsAramAM duHkhIono pAra nathI chatAM te tarapha dhyAna kheMcAvuM ke temanA duHkha dUra karavAnI vRtti thavI kaThina kAma che. dIna, duHkhI, daridra, bhayabhIta, kliSTa ke roga-pIDA, vadha, baMdhanathI AtaMkita prANInA duHkhano pratikAra karavAnI satata vAMchA thavI te anukaMpA kahevAya. anukaMpA izvarIya guNa che. tethI sAmAnI pIDA samajI zakAya che. anukaMpAnI vyApakatA zuddha karuNAmAM pariName che. sAmAnya koTinI anukaMpAmAMthI paNa dayAno mahAsAgara udbhavI zake che. mokSaphaLadAyaka supAtradAnanA viSayamAM pAtra-apAtranI vicAraNA yogya che paNa dayA-dAnano niSedha tIrthaMkara paramAtmAe kyAMya karyo nathI. guNahIna jIvo upara paNa satpuruSo dayA ja kare che. caMdra kAMi potAnI cAMdanI cAMDAlanA makAna parathI khaseDI leto nathI. arthAt caMdramA jema badhe sarakhI jyotsnA relAve che tema sAdhupuruSo sahu para sarakhI dayA-anukaMpA rAkhe che. apakAra-kanaDagata karanAra upara paNa sArI buddhivALA AtmAo vizeSe karI karuNA kare che. potAne daMza denAra sarpane paNa prabhu mahAvIradeve pratibodha Apyo tema te caMDakauzikanuM vRttAMta A pramANe checaMDakauzikanI kathA eka bALamuni sAthe eka tapasvI muni gaiAcarI jatA hatA. mArgamAM ajANatAM temanA paga taLe deDakI cagadAI gaI. bALamunie te vAta temane jaNAvI. paNa te vAta tapasvImuninA mAnavAmAM na AvI. upAzrayamAM AvyA pachI paNa gaucarI AlovatA, paDilehaNa karatA ane chevaTe pratikramaNa karatAM ema traNa vAra bALamunie tapasvImunine pagataLe caMpAyelI deDakInI AlocanA yAda karAvI. paNa tapasvI munine mAnahAni jevuM lAgatA nAnA muni para krodhe caDyA ane te temane mAravA doDyA. capaLa bALamuni to aMdhArAmAM kyAMka chaTakI gayA. paNa mAravA doDatA muninA kapALe josathI thAMbhalo bhaTakAtAM temanuM tyAM ja avasAna thayuM. ne teo jyotiSacakramAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavI te eka kulapatinA AzramamAM janmyA, tenuM nAma kauzika rAkhyuM paNa atikrodhI hoya te caMDakauzika tarIke prasiddha thayo. moTo thatAM te pAMcaso tApasono nAyaka banyo. ekavAra keTalAka rAjakumArone tenA AzramamAMthI phaLa toDatA joi te temane kuhADI lai mAravA doDyo paNa mArgamAM AvatAM khADAmAM paDI jatA te kuhADIthI ja tenuM maraNa thayuM. te ja jaMgalamAM te viSasarpa thayo. tenI dRSTimAtranA viSakSepathI teNe tyAM jatAM-AvatAM mANaso ja nahIM, pazu ja nahIM paNa te bhAgamAM uDatA pakSIone paNa mRtyune ArA pahoMcADyA. pariNAme te Akho bhUbhAga verAna ane ujjaDa thai gayo. vanaspati paNa baLI gai. mANaso ke pazuo Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 163 te dizAmAM jotAM paNa nahIM. A sarpanI jAtajAtanI vAto vahetI thai ne teno bhaya lokahaiyAmAM vyApaka thaI gayo. ekavAra paramAtmA mahAvIrasvAmI lokoe khUba rokavA, na javA AjIjI karatAM chatAM te jaMgalamAM AvyA ane sarpanA raheThANa pAse AvI kAussagga dhyAne rahyA. sarpa mANasanI gaMdha AvatAM ja bahAra AvI jove che to potAnA dara pAse ja eka adbhUta mANasane ubhelo joyo. jyAMthI jatAM pavana paNa thathare tyAM A ATalI nIrAMte ubho che ! sarve phuMphADo mAryo. AMkhomAM sUryakiraNo jhIlyAM ne viSanI jvAlAo prabhu para pheMkI paNa.. paNa . . niSphaLa gai. kadI na jAya paNa Aje vyartha gaI !!! krodhathI baLabaLato, uzkerATathI dhamadhamato moM phADI te bhagavAna pAse Avyo ne jorathI paganAM aMguThe daMza dIdho. tarata pagamAMthI lohI Taso phUTI nikaLI, paNa are ? A zuM ? dhoLuM dUdha jevuM lohI ! lohI to lAla hoya. teNe bhagavAna tarapha joyuM ne e joto ja rahI gayo. kAramI baLatarA upajAve tevo daMza chatAM AvI svasthatA ne akhaMDa zAMti ! A zuM kahevAya? tyAM prabhujInI karuNAmaya AMkha ughaDI. kalyANakArI hoTha ughaDyA. dhIragaMbhIra sAda nIkaLyo-'o caMDakauzika ! bujsa.' caMDakauzika zabda sAMbhaLatAM tene vicAra Avyo-'A zabdo meM sAMbhaLyA che, paNa kyAM ? kyAre ? ane Ama vicAraNA karatAM tene jAtismaraNa jJAna thayuM. 'aho! mArA jevA adhama upara anukaMpA karI prabhu pote pratibodha devA padhAryA. manamAM ne manamAM prabhujIne khUba ja abhinaMdato vAMdato te pradakSiNA devA lAgyo. prabhuno upadeza sAMbhaLI caMDakauzike prabhu pAse aNasaNa lIdhuM ane koI paNa jIvanuM ahita na thAya te uddezathI teNe potAnuM mukha bIlamAM rAkhyuM ne zAMtithI paDI rahyo. prabhujI vihAra karI gayA. temane hemakhema jaMgala pAra karI AvyA jANI ghI, dUdha vecanArI AhIraNo te raste javA AvavA lAgI. sarpano upadrava zAMta thayo jANI teo tenA daramAM ghI-dUdha reDavA lAgyAM. tethI kheMcAIne AvelI vananI kIDIonA ToLAM ubharAyAM. pahelAM ghI-dUdha ane pachI sarpanA zarIrane caTakA bharatAM sarpanuM zarIra cAlaNI jevuM thai gayuM. AvI asahya pIDA hovA chatAM prabhunI karuNAmaya dRSTithI abhiSikta teNe zAMtithI badhuM sahI lIdhuM. paMdara divase mRtyu pAmI te AThamA devalokamAM deva thayo. thoDA ja bhavamAM te mukti pAmaze. tAtparya e che ke potAne karaDanAra sarpane prabhue mAtra kSamA ja na ApI paNa karuNA karI teno uddhAra karyo. game tevA apakArI upara paNa saMtapuruSoe anukaMpA ja karavI joIe. anukaMpAnA viSayamAM pAMca rANIonI kathA jANavA jevI che. pAMca rANIonI kathA vasaMtapuranA mahArAjA aridamana ekavAra potAnI rANIo sAthe mahelanA gavAkSamAM ubhA ubhA nagaracaryA nihALatA hatA. te vakhate koI cora rAjamArgethI vadhastaMbha tarapha laI Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 javAto hato. gadheDA para besADI pheravAto ne aneka viDaMbanA sahato rANInA jovAmAM Avyo. rANIe rAjAne kAraNa pUchatAM rAjAe rAjapuruSane pUchatAM teNe kahyuM-"A cora che. tene nagaramAM Ama phajeta karI Aje zULIe caDAvavAmAM Avaze. A sAMbhaLI rANIne dayAnI lAgaNI thaI AvI. teNe rAjAne kahyuM- bIcAro cora mAryo jaze. teNe zuM khAdhuM bhogavyuM haze? tamArI pAse thApaNa raheluM vacana huM Aje mAguM chuM ke Ajano divasa A corane mAro mahemAna banAvavA do.' rAjAe svIkAra karyo. rANIe corane teDAvI, snAna, vastra alaMkArathI sajAvarAvI, uttama bhojana karAvI, manovinodanI AzcaryakAraka goThavaNa karI. Ama zailI upara caDhAvatAM corane teNe eka divasanuM jIvana ApyuM ane tenA pramoda mATe eka divasamAM eka hajAra suvarNamudrAno vyaya karyo. bIjA divase bIjI rANIe rAjAne vinaMtI karI ane corane mahemAna banAvyo. tenA Amoda-pramoda mATe rANIe dasa hajAra suvarNamudrAno vyaya karyo. trIjA divase trIjI rANIe lAkhano ane cothA divase cothI rANIe karoDa dravyano vyaya karyo. pAMcamA divase rAjadarabAramAM corane upasthita karavAmAM Avyo. corano cahero phIkko ne bhayathI AtaMkita hato. evAmAM rAjAnI aNamAnItI pAMcamI rANI AvI rAjAne karagaratI kahevA lAgI ke-"he nAtha ! Aja sudhI meM ApanI pAse kadI kAMI mAMgaNI karI nathI. Aje vizvAsa laI AvI chuM kaho to yAcanA karUM Apa to dayALu cho ja. rANInI namravANIthI prasanna thayelA rAjAe kahyuM- "tArI je IcchA hoya te kahe rANI bolI-"A corane kSamA ApI choDI do." rAjAe tenI prArthanA mAnya rAkhI corane mukta karyo. bIjI rANIo hasavA lAgI ke ANe to kAMI kharca karyuM nahIM, ne AvI moTI prArthanA karavA ! bIjIe kahyuM-kharce zuM? pAse joie ne?" aNamAnItIe kahyuM-nANA kharcIne ja kAMi upakAra thato nathI." A sAMbhaLI cAre rANIe tene nANAnI-rUpiyAnI mahattA batAvI. vAta vadhI paDatAM rAjAe hastakSepa karatA corane pUchyuM, "A pAMca rANIo paikI kaI rANIe tane vadhAre sukhaAmoda-pramoda ApyA ne vadhu upakAra karyo. core uttara ApatAM kahyuM-"mahArAjA ! jo ke mahArANIbA Adie ghaNo kharca karyo haze meM jIvanamAM nahIM joyelAM-sAMbhaLelA padArtho temane tyAM khAdhAMbhogavyAM, joyAM haze ! paraMtu kharuM pUcho to mane kazAmAM jarAya svAda Avyo nathI. are ! mane yAda paNa nathI ke mArI sAme zA zA kautuka karavAmAM AvyAM hatAM. jema siMhanI sAme bakarAne bAMdhI tene lIlAM lIlAM yava nIravAmAM Ave chatAM tene sAme mRtyu ja dekhAtuM hoya tevI mArI dazA hatI, paraMtu koIka vaNika zeThanA ghare rahI sUkuM ghAsa khAI ucharatA vAcharaDA jevo AnaMda Aja mane jIvitanA lAbhathI maLyo che. Aje je harSa huM anubhavuM chuM tevo kyAreya kalpanAmAM paNa anubhavyo nathI. AnaMda mAto nathI ne hRdaya jANe nAcI uDyuM che. A sAMbhaLI rAjAe abhayadAnanI prazaMsA karI ane te rANIne paNa ucita sthAne punaH sthApana karI. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 arthAtu jema aNamAnItI rANIe corane mRtyuthI ugArI mahA upakAra karyo. tevI rIte mokSAbhilASI jIvoe sadA jIvo para anukaMpA karavI joIe jethI samyakatva zuddha ane sabaLa bane. 45 samyaktvanuM pAMcamuM lakSaNa-AstikyA paraloka, puNya-pApa, mukti-baMdhana Adi che. naraka-svarga Adi gatimAM zubhA-zubhakarmonA phaLa bhogavavAM paDe che. Adi mAnanAra Astika kahevAya. te anyamatAlaMbIonA tattvAMtaranI vAta sAMbhaLyAM chatAM zrI tIrthaMkara paramAtmAnA vacanone niHzaMkapaNe mAne che. A saMbaMdhamAM padrazekhararAjAnuM daSTAMta A pramANe che padrazekhararAjAnuM daSTAMta pRthvIpuranareza mahArAjA padhazekhara vinayaMdharasUrijI pAse dharma pAmyA pachI potAnI jAtane dhanya ane gurumahArAjane atiupakArI mAnatA. temane sArI rIte samajAI gayuM hatuM ke saMsAranI koI paNa vastu karatA dharmanI upalabdhi atidurlabha ne ghaNI moMghI che. rAjA jayAre navaro paDato tyAre rAjasabhAmAM gurumahArAjanA eTalAM guNa gAto ke sAMbhaLanArane gurumahArAja temaja dharma para daDha rAga utpanna thato. rAjA ghaNIvAra tejasvI manuSyothI bharelI sabhAne kahetA-"juone ? loko potAnuM kArya paNa karI zakatA nathI tyAre A gurarAjo svayaM kalyANa to kare ja che paNa ApaNA jevA pramAdIone jagADI dharmamAM joDe che, pote niSpApa jIvana jIve ne tattva grahaNa kare. mokSanA arthI jIvone hitakArI pravRttimAM joDe. koI vaMdana stavana kare to nathI raMjita thatA ke koI niMdA hIlanA kare to nathI krodhita thatA. dAMtacittavALA, rAgadveSanI pariNatithI dUra rahI te dhIra, vIra, gaMbhIra saMyamanI AcaraNA kare che." rAjAnI A mugdhakara maMjula vAto moTI sabhA AnaMdathI sAMbhaLatI. rAjAne ahobhAvathI nirakhatI ane abhinaMdatI. tapa ane jJAnanI mahattA batAvatA guruguNa gAtA rAjA bolatA, (vide mu-pate te nahI, tavova nA govatte ) be prakAre guruo hoya che. tapayukta ane jJAnayukta (tastha tavova vavapattasamAre veva<< appA tAre) temAM mAtra tapayuktaguruo vaDapAnanI upamAthI kevala potAne tAranAra che tyAre (vALova nA pattasamAje pApa para 2 tAre) jJAnathI upayukta guruo vahANanI upamAthI svayaM ane para baMnene tAranArA hoya che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 Ama haMmezA guruonA guNakIrtana, mahattA, upakAritA, AtmajAgRktA, alaukika supAtratA AdinA varNanathI rAjAe ghaNAM jIvone dharmanA arthI ane daDhadharmI karyA. te nagaramAM eka jaya nAmano vaNika vase. te nAnapaNathI ja khoTI saMgatinA lIdhe tene AstikayanI prApti nahIM thayelI. potAnI mAnyatA ane vicArono te pracAra karatAM kaheto-'svAbhAvika rIte ja A iMdriyo viSayomAM pravRttizIla che. tene temAMthI rokavI e azakya vAta che. tapasyA karI zarIrane pIDA upajAvI e parane pIDA upajAvavA jevI ja halakI pravRtti che. khAvAnI durlabha sAmagrInA yoge hAthe karI bhUkhe maravuM e mUrkhanuM ja kAma kahevAya. havAlo pAcho paralokano, ke ahIM tapa Adi karazo to paralokamAM sukha maLaze. ahIM hAthamAM AvelA-kAmabhogo ne padArtho choDI daI paralokanI AzAthI pIDA vahoravI ? kone khabara paraloka che ke nahIM, je dekhAya che te ja sAcu che. je hAthamAM AvyuM te ApaNuM che.' AvI anarthakArI vAto karI teNe potAnuM vartuLa ubhuM karyuM hatuM. saMsArarasika jIvone sAMbhaLatAM ja gamI jAya tevI A vAta hatI. ghaNA loko enAthI bhoLavAyA paNa hatA. 166 te nagaranI aMdara rAjA padmazekhara ane jayazeTha cokhe cokhkhA sanmArga-unmArganA upadezaka hoi sadgati ane durgatinA mArga jevA jaNAtA hatA. jayazeThanI vadhatI jatI duSTa pravRttinI vAta rAjAnA jANavAmAM AvI tyAre rAjAne duHkha thayuM. temaNe tarata pagalAM levAno nirNaya karyo. thoDA ja samaya pachI jayazreSThinA alaMkAranA DabAmAM rAjAe gupta rIte potAno lAkha mudrAnI kiMmatano hAra tene ghera mUkAvI dIdho. pachI rAjAe ghoSaNA karAvI ke rAjakoSamAMthI lAkha mudrAno eka hAra khovAyo che. jene maLyo hoya te ApI jAya. lAvanArane kAMi pUchaparacha ke daMDa karavAmAM nahIM Ave. paNa pAchaLathI tapAsa karatAM jo koinA gharamAMthI hAra nikaLaze to tene corane yogya daMDa devAmAM Avaze.' keTalAka divasa ghoSaNA thatI rahI paNa hAra maLyo nahIM. tethI rAjapuruSo tapAsa mATe cAre tarapha pharI vaLyA. tapAsa karatAM jayazeThanA gherathI ja hAra hAtha lAgyo. nirdoSa jayazeTha thatharI uThyA paNa rAjapuruSo tene rAjA pAse lai AvyA. nyAyAlayamAM tene Ubho karavAmAM Avyo. teNe potAnI nirdoSatA sAbita karavA mATe ghaNA yatno karyA. ghaNo karagaryo paNa pUrAvo tenA gharamAM ja hato tethI tene dehAMtadaMDa karavAmAM Avyo. jayazeThanA parivAra tathA mitrAdi varga tyAM AvI rAjAne prArthanA karavA lAgyo. zeTha paNa paNa dhrusake ne dhrusake raDavA lAgyA... badhA mukita mATe yAcanA karavA lAgyA. rAjAe kahyuM-'pratyakSa pUrAvAvALA aparAdhIne kema choDI mUkAya ? chatAM jayazeThanI vaya, kuLa Adi temaja tama sahunI ATalI vinavaNIno vicAra karatA eka vikalpe zeTha bacI zake tema lAge che.' A sAMbhaLI sahu bolI uThyA-'Apa jema kahezo temaja karIzuM. rAjAe kahyuM-'telathI chalochala bhareluM chAlIyuM hAthamAM laI jayazeTha amArA mahelathI nikaLe ane nagaranA coryAzI cauTA pharI eka TIpuM paNa tela DhoLyA vinA telanuM chAlIyuM lai pAchA mahele Ave to huM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga- 2 temane avazya kSamA ApIza. eTaluM yAda rAkhajo ke telanuM eka TIpuM paNa nIce paDyuM to zeTha phAMsIe caDhaze." jayazeThe svIkAra karyuM. A tarapha rAjAe goThavaNa mujaba caure ne cauTe karNapriya saMgItanA sUro vahetA mUkAvyA. hAsya vyaMga vinodamAM praviNa lokonI goSThInAM Ayojana karyA. mAdakatAbharI sugaMdha mahekAvI. ati svarUpavAna suMdara yuvatIo aMgabhaMgimA karatI nRtya karavA lAgI. jene jotAM jaDa ane patthara hRdaya puruSo paNa mugdha thaI jatA. arthAtu pAMce indriyone gamatuM ja nahIM paNa kSaNavAramAM uzkarI zake evuM rAjAe jayazeThanA mArgamAM AvatAM sthAnomAM vyavasthita rIte ubhuM karyuM. A badhI vastu jayazeThane managamatI hatI. ne sTeje pAchuM jovA maLe tevuM nahotuM. chatAM tenI rasavRtti uDI gaI hatI. tenI cittavRtti telanA chAlIyAmAM kendrita thaI. jo eka TIpuM paNa DhaLI jAya to soe varSa pUrAM ! Ama sthiratApUrvaka kAMipaNa joyA-sAMbhaLyA ke suMdhyA vinA te rAjamahela pAcho Avyo. dhIre rahI nizcita jagyAe telano kaToro jANe samasta saMsArano bhAra utArato hoya tema mUkI prasannatAthI kUdI uThyo "hAza... maraNathI ugarI gayo.' rAjAe pUchyuM"zeTha! Aje nagaramAM cAre tarapha raMga rasa varasI rahyo che. suMdara yuvatIo manamohaka nRtya karI rahI che. pramodanA sAdhano Dagale ne pagale verAyelA paDyA che. A badhAmAM sahuthI sarasa tamane zuM lAgyuM?' jayazeTha bolyo-"rAjA, meM to kazuM joyuM nathI. mane kAMI khabara paNa nathI." kema bhalA tamane khabara nathI? AvI jagyAe to tame pahelA pahoMco tevA cho ! Azcarya batAvatAM rAjAe pUchyuM. "mArI iMdriyo ane mana A telanA vATakAmAM sthira thaI gayA hatA tethI mArI AsapAsanI mane kAMI khabara nahotI." "Ama tamAruM mana-iMdriyAdinuM niyaMtraNa karI zake emAM kAMI Azcarya lAge che. tame to jayAM tyAM kahetA pharo cho ke iMdriyonI viSayomAM gati e svAbhAvika vAta che. paNa duHkhathI chUTavAno eka ja upAya che ke iMdriyone tAbAmAM rAkho. kema ke chUTI iMdriyo jIvane duHkhamAM tarata nAMkhe che. iMdriyonA sarvathA apravartanane iMdriyajaya nathI kahyo kiMtu rAgadveSa rahita evI iMdriyanI pravRttine paNa Idriyajaya kahyo che. saMyamI yogIonI iMdriyo pravartanazIla ane nivartanazIla ema baMne prakAre hoya che. hitanA prayojanamAM pravartanazIla ane ahitanA prayojanamAM nivartanazIla. ityAdi rAjAnI vAta sAMbhaLI jayazeThane samajaNa ane bodhinI prApti thaI. dharmanA tattvane grahaNa karI te zrAvaka banyo. rAjAe AdarapUrvaka tene visarjana karyo. pachI to potAnA anubhave siddha iMdriyarodha ane IcchAniyaMtraNanI temaja zrI vItarAgadeva prarUpita dharmanI khUba sArI rIte vAta ane prazaMsA karato, Ama padhazekhara rAjAe aneka durbodha jIvone paNa dharmaprApta tathA susthira karAvyA. prAMte rAjA svargagAmI thayA. A rIte padhazekhara rAjAnuM caritra sAMbhaLI guNavAna u.bhA.1-12 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 zraddhALu mahAnubhAvoe nirmaLa aMtaHkaraNathI zrI jinamatamAM Astikya rAkhavuM ane aneka AtmAone te pamADavAno prayatna karavo joIe. 40 samyakatvanI prathama ane bIjI yatanA anyatIrthika-jina, arihaMta prabhu sivAyanA laukika devonI pratimAne pUjavI-vAMdavI nahIM te prathama yatanA ane sAMkhya, bauddha Adi anya darzanIoe grahaNa karelI, potAnA maMdiramAM padharAvelI ke potAnA adhikAramAM lIdhelI jinapratimAne pUjavI, vAMdavI ke bhajavI nahIM e bIjI yatanA che. ghaNA anarthono saMbhava ghaNA guNonI hAninI zakyatA hoI anyoe grahaNa karelApotAnI rIte sevAtAM manAtAM jinabiMbone choDI devA. A be yatanAnA saMbaMdhamAM saMgrAmazUra rAjAno prabaMdha. saMgrAmazUra rAjAnI kathA - padminIkhaMDa nagaramAM saMgrAmadaDha nAmaka rAjAne saMgrAmazUra nAmano yuvarAja. temAM ghaNA guNo paNa mRgayAno moTo doSa. jyAre rAjAne A vAtanI khabara paDI tyAre teNe putrane samajAvatAM jaNAvyuM ke-"ApaNA uttama kuLamAM AvI hiMsA lAMchanarUpa kahevAya." kumAre te vakhate to AnAkAnI na karI paNa zikAra choDyo nahIM. A vAta jANI rAjAne krodha caDatAM temaNe kahyuM ke-"jo tAre A hiMsAmaya mRgayA (zikAra) na choDavI hoya to mArA nagaramAM tane AvavA nahIM devAya.' " tethI saMgrAmazUre nagara bahAra upanagara vasAvI temAM vasavATa karyo. have tene jarAya aMkuza nahoto. moTA zikArI kUtarA laI te jaMgalamAM jato ne AkheTa ramato. eka paNa divasa te zikAra vinA rahI zakato nahIM, evo khoTo casako tene lAgyo hato. ekavAra kAma prasaMge tene bahAra javuM paDyuM tethI zikAra baMdha rahyo ne kUtarA ghare rahyA. evAmAM tyAM kalAka ziSyo sAthe eka AcArya mahArAja padhAryA. kumAranA kArabhArIe temane jayAM kUtarA bAMdhyA hatA tyAM utAryA. lAMbA, UMcA ne pAtaLA, capaLa ne dUra kUtarA joI AcAryazrInA mukhamAMthI zabdo sarI paDyA keje ghora pApI kSaNamAtranA sukha kAje jIvone haNe che teo uttama koTinA haricaMdanane rAkhane arthe bALe che." te labdhidhara AcAryazrInA kathanathI kUtarAo upara vismayakArI prabhAva paDyo. eka pachI eka badhA kUtarA bodha pAmyA ne temaNe manomana niyama karyo ke-"AjathI koipaNa jIvano ghAta karavo nahIM." gurumahArAja vihAra karI gayA pachI saMgrAmazUra ghare Avyo. kUtarAone laI te Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 169 jaMgalamAM gayo. sasalA, haraNIyA Adi pazuo upara teNe kUtarA uzkeravApUrvaka choDyA. paNa badhA ja kUtarA ubhA ubhA jotA rahyA. vAre vAre saMketa ane uzkeraNI karavA chatAM jANe putaLA hoya tema sthira rahyA. Azcarya pAmelo yuvarAja ghaNA prayatne paNa A pheraphAra na samajI zakyo. ghera AvyA bAda teNe kArabhArI Adine kAraNa pUchyuM, temaNe uttara ApatAM kahyuM-'amane vadhAre to kAMI khabara nathI paNa tame bahAra gayA hatA tyAre keTalAka sAdhu munirAjo ahIM AvyA hatA. temano utAro kUtarAnI zALAmAM hato tyArathI kUtarAmAM pheraphAra mane jaNAvA lAgyA hatA.' A sAMbhaLI kumAre kautUkathI kUtarAone pUchyuM-'tamane upadeza lAgyo, zuM A vAta sAcI che ?' tyAM to sahunA mahAzcarya vacce kUtarAoe mAthuM dhuNAvI hA pADI. A dRzya joI saMgrAmazUra UMDA vicAramAM paDI gayo. potAnI jAtane dhikkArato bolyo'huM A kUtarAo karatAM paNa hIna chuM. temanA jeTalI samajaNa ke viveka mArAmAM nathI. mA-bApakuTuMbanI zikhAmaNa meM nA mAnI. kUtarAone bodha ApanAra e AMtara vaibhavanA svAmIno upadeza mAre paNa sAMbhaLavo joIe.' ema vicAra karI te pAsenA nagaramAM upadeza sAMbhaLavA pahoMcyo. guru mahArAja upadezamAM deva-guru-dharmanuM svarUpa samajAvI rahyA hatA; je rAga-dveSanA vijetA ane aDhAra doSa (mAtra)thI rahita te sAcA deva che. paMcAcAramAM otaprota, mATInA DhephA ane suvarNamAM samAnatA rAkhanAra tyAgI sAdhuo ja sAcA guru che ane dayAmaya dharma te ja kalyANakArI dharma che. A traNe uttama ratnonuM jIve niraMtara sevana karavuM joIe.' ityAdi hRdayaMgama upadeza sAMbhaLI saMgrAmazUra bodha pAmyo ne te krame karI bAra vratadhArI zrAvaka thayo. A jANI rAjAe tene nagaramAM teDAvyo ane yuvarAjapada ApyuM. paramAtmA tIrthaMkara devano dharma AtmAnI ApadAne ukhADI nAkhe che. saMgrAmazUra badhA vyasanothI mukta banI sadAcaraNa yukta sanmArgano pathika banI rahyo. eka divasa matisAgara nAmano teno mitra paradezathI pAcho pharI tarata yuvarAjane maLavA Avyo. kumAre satkA2I kuzaLa kSema pUchyA. bALapaNanA mitro vAte vaLagyA. temAM matisAgare pote joyelA ne nahIM visarAtAM AzcaryanI vAta kumArane kahI. samudranA kallola para 2matuM amAruM vahANa madhadariye pahoMcyuM. tyAM ame moTA kalpavRkSanI UMcI DALa para bAMdhelA hIMDoLA upara beThelI eka adbhUta nArIne joI. meM ghaNI ramaNI joI paNa A tarUNI sAva anokhI hatI. tenuM gIta ane vAgha paNa nirALA ne mohaka hatA. tenAthI kheMcAyelo huM vahANane te tarapha vALI AgaLa vadhyo. tyAM badhuM adRzya thaI gayuM. mArA vismayano koi pAra na rahyo. ame ghaNI vAra tyAM rokAyA ne tapAsa paNa karI paraMtu pachI kAMi jovA-jANavA na maLyuM. A Azcarya mane ghaNIvAra vicitra vimAsaNamAM mUkI de che ke 'e hatuM zuM ?' Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 A sAMbhaLI yuvarAje kahyuM- bhAI teM to kharuM Azcarya joyuM ! tuM Ave to ApaNe baMne jaIe ne patto lagADIye ke te che zuM?" eka sArA divase baMne mitro samudranI saphare upaDyA. nirdhArita sthaLe pahoMcatA te baMnee A vismayakArI dazya joyuM ne acaraja sImAo vaTAvI gayuM. teo najIka pahoMcatA ja te vRkSa pANImAM utarI gayuM. kumAra paNa talavAra laI tenI pachavADe pANImAM paDyo. thoDI ja paLamAM te jaLakAMta maNithI banelA mahelanI chata para AvI paDyo. svasthapaNe nirbhaya thaI te mahelamAM nIce utaravA lAgyo. eka pachI eka khaMDa vaTAvI te sAva nIcenA sAtamA khaMDe pahoMcyo. tyAM te kamanIya ramaNIne teNe hiMDoLA para sUtI joI. kumAre jarAya khacakATa vinA vastra kheMcI jagADI. vastro sarakhA karatI te uThI. tenuM mukha lajjAthI lAla ane vinayathI namra hatuM. ati AnaMda darzAvatA teNe satkArI kumArane besavA kahyuM. jANe juga-juganI junI oLakhANa hoya tema snehala thaIne teNe kuzala-kSema Adi pUchayA tathA jAti, kuLa, vaMzagotrAdi pUchyA. yuvarAje ucita uttara ApI tene prasanna karI. pachI te ramaNIne paNa potAnI oLakhANa ApavA jaNAvyuM. eTale teNe A pramANe potAnI AkhI hakIkata sApha-sApha kahI saMbhaLAvI. vaitADhya parvatanI dakSiNa zreNinA vidyApuranagaramAM vidyu--bha nAme rAjAnI huM maNimaMjarI nAmanI kanyA che. ekavAra mArA pitAe mane yauvananA AMgaNe AvelI jANI eka mahAnuM naimittikane pUchayuM ke- mArI A kanyAne patinI prApti kyAre thaze? teNe uttara ApatAM jaNAvyuM ke-vidyAnA baLathI samudranA madhyamAM tame jaLakAMta maNino mahela banAvo. temAM kalpavRkSanI zAkhAmAM hiMDoLe tene besADo. tyAM tene ati sAhasI ane supAtra patino yoga thaze. tenuM nAma saMgrAmazUra haze." te nimittiyAnA kathAnusAra mArA pitAe badhI vyavasthA karI. keTaloka samaya mane ahIM AvyA thayo. tyAM tamAro samAgama thayo. daiva avazya kAmanAne pUrNa karaze." Ama teo madhura goSThI kare che tyAM jotAM hADa thIjI jAya tevo eka bhayaMkara rAkSasa ughADI talavAra laI aTTahAsya ane ghora garjanA karato tyAM AvI caDhyo. agana jharatI AMkhonA DoLA dekhADato te kumArane kahevA lAgyo-"zuM tuM A kanyAne paraNavA mAge che? are nAdAna, Aja sAta sAta divasathI huM bhUkhyo chuM. A kanyAne khAIza pachI ja mane saMtoSa thaze.' ema kahI teNe rAjakumArIne pakaDI tenA paga nAkhyA moDhAmAM. kumAra talavAra ugAmavA Avyo tyAM rAkSase toDI nAkhI. eTale kumAra bathaMbathA AvI gayo. rAkSase tene pRthvI para pachADI ragadoLI nAkhyo. kumAra bebAkaLo banI gayo. rAkSasa bolyo- kema majA AvI ne? pahelA ja A chokarI mane soMpI hota to?" tArI dhIThatA joIne nahIM paNa vaya joIne mane dayA Ave che. ne A kanyA tArA yogya paNa lAge che. enI A hRSTapuSTa dAsI mane ApI de to huM Ane choDI dauM." A sAMbhaLI dAsI to tharatharavA lAgI. kumAre kahyuM-"mane mArA prANanI kAMI paDI nathI. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1) paNa A bIjA koI prANInA ghAta mATe huM kevI rIte kahuM? tane khabara nathI ke huM jaina chuM ane jaine kadI parAyA jIvane mAravAnuM vicArI paNa na zake?" rAkSase kahyuM- to ema kara, mArA gurune page lAga." kumAre kahyuM- jevo tuM krUra che tevo ja tAro guru paNa haze. tene huM page na lAguM." rAkSase kahyuM- ema; guru tane nathI gamatA to mArA maMdiramAM badhA bhagavAna che. tyAM tArA jinendra deva paNa che. tenI pUjA-vaMdanAdi kare to tamane traNene choDI mUkuM." kumAre kahyuM- "devAdhideva aInuM temanA svayaMnA maMdiramAM temanA mahattvapUrNa sthAne birAjatA hoya. jainone yogya vidhividhAnathI temanAM arcanA-stavanAdi thatA hoya to ja huM te jinabiMbanI pUjA karI zakuM." rAkSase kahyuM-"to pachI tAre bacavAno eka rasto che. mArI mUrti karAvI maMdiramAM padharAvI tenI pUjA sadA kALa tAre hAthe karavAnI pratijJA le. have jo tuM nahIM mAne to A yuvatInuM mUdu-komaLa zarIra mArI bhUkhane saMtoSaze. A sAMbhaLI rukha thayelA kumAre kahyuM-"o rAkSasa ! AvaDA moTA tArA mAthAmAM thoDI paNa samajaNa che ke nahIM ? tane khabara nathI ke jaino AcAranA upAsaka hoya che. guNanA pUjaka hoya che, jyAM uttama AcaraNa hoya tyAM ame sarvasva ApI daie anyathA upekSA ja hoya. zrI jinezvaradeva ke temanI AjJA pramANe vartatA sAdhupuruSone ja ame vaMdana-namana karIye. vinA prayojane to sthAvara jIvanI hiMsA paNa jaina karato nathI. to A dAsI Adine mAravAnI anumati koNa Ape ? tuM deva thaIne AvuM bole che?" A zuM ucita che?' rAkSase kahyuM-"A badhI lAMbI vAta huM na jANuM. cAla tArA bhagavAnanI pUjA to karIza ne? tuM kevIka pUjA kare che te jouM." ema kahI kumArane hAthe pakaDI rAkSasa mahelanA upale mALe caDhyo. dAsI ne kuMvarI dhrUjatAM joI rahyA. eka bhavyamUrti batAvatAM rAkSase kahyuM-"jo, A bhagavAna, lAga pUjA karavA." paNa te to buddhamUrti joI kumAra tarata pAcho pharI gayo. pAchaLa AvatAM rAkSase rADa pADatAM kahyuM-"chokarA ! tuM zuM karavA mAge che?' kumAre kahyuM- tamAre mAruM je karavuM hoya te karo paNa mArAthI tamArI ekeya vAta bane tema nathI.' A sAMbhaLI ajagaranI jema te maNimaMjarIne gaLavA lAgyo. dAsIe rokakaLa karI mUkI ane kumAra vivaza banI joI rahyo, te kuMvarI jorathI rotI ne taraphaDatI karuNa svare vilApa ane kumArane bacAvavA mATe prArthanA karavA lAgI." kumArane lAcAra joI rAkSase kahyuM-"o mUzekhara ! tuM patnI mATe eka dAsIne paNa jatI nathI karI zakato, eka bakaruM ja lAvI Apa. mAre to peTa bharavAthI kAma che ane A strIthI mAruM peTa nahIM bharAya to tane paNa kadAca khAI jaIza." kumAre kahyuM- tAre mAruM je karavuM hoya te karaje. kalpAMtakALe paNa huM tArI vAta nahIM mAnuM. ekanI eka vAta vAre vAre pUchavAno zo artha che? Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 kumAranA vacano sAMbhaLI tenI aDaga zraddhA-vRtti ne anukULa vartana joI rAkSase potAnuM svAbhAvika devarUpa prakaTa karyuM ane kumArane praNAmapUrvaka dhanya, dhanya, he daDhadharmI tuM dhanya che.' ema kaheto bheTI paDyo. pachI bolyo-"he mahAbhAga! tAruM sattva ne vairya joI huM ghaNo prasanna thayo chuM. devarAja indra bharasabhAmAM tArI zraddhA ne sattvanI prazaMsA karI hatI. huM dharmane na samajato hoI mane vizvAsa na thayo ne tAruM sattva jovA ahIM Avyo. tArI dharmabuddhithI huM paNa dharma pAmyo chuM. tamane badhAne meM je trAsa upajAvyo tenI kSamA mAguM chuM." A sAMbhaLI sahu pramoda pAmyA. kuMvarI to jANe kRtArtha thaI gaI. deve gAMdharvavidhithI baMnenA lagna karAvI vidAya lIdhI. kumAra vidyAdhara patnI sAthe bahAra AvI mitrane maLyo. zaMkA-kuzaMkAmAM paDelA vATa joI thAkelA mitre yuvarAjane joI svasthatA anubhavI. sahu padminIkhaMDa nagaramAM AvyA tyAM vidhipUrvaka temanA lagna karavAmAM AvyA. saMgrAmadaDha rAjAe moTA samArohapUrvaka saMgrAmazUrano rAjyAbhiSeka karyo ane pote dIkSA svIkArI ghaNA varSo sudhI dharmanuM mAhAtma vadhe e rIte rAjya pALI ane rAjya vyavasthAnA moTA bojAmAM paNa uttama prakAre zrAvakadharma pALI rAjA saMgrAmazra pAMcamA devalokamAM ekAvatArI deva thayA. tyAMthI cyavI manuSya thaI mukti pAmaze. rAjAomAM zreSTha saMgrAmazUra rAjAe ati kaSTa paDavA chatAM samyakatvanI baMne yatanAo ane ahiMsAdi niyamo pALyA ane aMte brahmaloka nAmanuM pAMcamuM svarga zobhAvyuM. 47 samyakatvanI zeSa cAra calanA mithyAtvathI avalita (kharaDAyelA) saMnyAsI Adine vAraMvAra kuzaLakSemAdi pUchavA te saMlApa nAmanI trIjI ane ekAdavAra pUchavuM te AlApa nAmanI cothI yatanA che. AlApathI saMlApa ane saMlApathI Adara, satkAra ane sneharAga ane pariNAme samyakatvane mATe jokhama ubhuM thAya che. mATe A yatanAo yatnapUrvaka AcaravI tevI ja rIte mithyAtvIne AlApa, saMlApa ke AdarathI guNa ke pAtrabuddhithI bolAvI AhArAdi ApavuM te samyakatva mATe duSaNa che teno tyAga e pAMcamI ane teone vAraMvAra nimaMtraNa ApavAno tyAga e chaThThI yatanA che. zrI upAsakadazAMga nAmanA sAtamA aMgasUtramAM ANaMda zrAvake potAnA svIkArelA samyakatvanA adhikAre kahyuM kebhagavan! AjathI mAre anyatIrthika devone athavA anyatIrthikoe grahaNa karelA arihaMta caityo ke pratimAone vAMdavA kahyuM nahIM. mithyAtvIone sAme cAlI bolAvavA, vAraMvAra bolAvavA, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 173. AhAra-pANI Adi mATe AmaMtraNa ekavAra ke anekavAra ApavuM kahyuM nahIM. te upAsaka dazAMgamAM ja sadAlaputra zrAvakanuM dRSTAMta A pramANe Apela che sadAlaputra zrAvakanI kathA polAzapuramAM sadAlaputra nAmanA dhanADhya kuMbhakAra rahetA hatA. te makhalIputra gozAlakanA upAsaka hatA. temane mATInA vAsaNonI nAnI-moTI pAMcaso dukAna hatI. traNa karoDa suvarNamudrA ane dasa hajAra gAyonA te svAmI hatA. temanI patnInuM nAma agnimitrA hatuM. eka rAtrie teo sUtA hatA tyAre koI deve tene kahyuM- he sadAlaputra! AvatI kAle savAre tArA A nagaramAM mahAmAna, sarvajJa vItarAga ati padhAraze. temanI sevAmAM upasthita thaI temane kalyANakArI, maMgalakArI devasvarUpa mAnI abhivaMdana karaje, paryApAsanA karaje." devavANI sAMbhaLI te ghaNA rAjI thayA. temane vizvAsa thayo ke kAle savAre avazya mArA dharmAcArya zrI gopAlaka padhAraze. kAraNa ke teo ja mahAmAhana ane sarvajJa che. huM temane levA jaiza. temane vaMdana karI mAro AtmA AnaMda pAmaze. pachI huM temane vipula AhArAdi ApI kRtArtha thaIza." bIjA divase te taiyAra thaI cAlyo. tene khabara paDI ke gozAlaka nahIM paNa zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI padhAryA che. te sAMbhaLI sadAlaputra harSita thaI saparivAra temanA samavasaraNa tarapha gayA. aSTamahAprAtihAryanI dUrathI ja zobhA joI cakita thayelA vicAravA lAgyA-"aho A mahAvIradeva adUbhUta ne aciMtya sAmarthyavALA jaNAya che. te samavasaraNamAM AvI khUba prabhAvita thaI upadeza sAMbhaLavA beThA. karmavAda ne karmane paNa nAza karanAra puruSArthano temaNe prathama upadeza zrI mahAvIra svAmI pAse sAMbhaLyo. eno potAno (gozALAno) mata to niyativAda(jyAre je banavAnuM hoya tyAre te avazya bane) hato te tenA jIvanamAM UMDe UtarI gayo hato. prabhujInI dezanAmAM to jIvananA rahasyane ukelanArI abhUta sUjha hatI. tenuM teo dhyAnathI pAna karI rahyA hatA. pravacananI parisamApti thaye prabhue sadAlaputrane kahyuM-"gaI rAtre deva tane mArA Agamana saMbaMdhamAM kahI gayela." teNe kahyuM- hA prabhu, paNa mane to savAre samajAyuM. Ape ahIM padhArI ghaNI kRpA karI. mAruM AMgaNuM paNa pAvana karazo. jethI mane sevAno avasara maLe evI mArI prArthanA che." ityAdi AmaMtraNA karI te svasthAne gayA. paramAtmAnI padharAmaNIthI AkhA nagaramAM AnaMda AnaMda thaI rahyo. ekavAra prabhu bahirabhUmithI pAchA AvatA hatA. sadAlaputranI vakhAra AgaLa taDakAmAM ghaNA badhA nAnA moTA mATInA vAsaNo sUkAvA mUkyA hatA. pAse ja sadAlaputra ubhA hatA. prabhujIne teNe namaskAra karyA. karuNAnA nidhAna paramAtmA tyAM ubhA rahI tene pUchavA lAgyAmahAnubhAva ! A vAsaNo tame kevI rIte banAvo cho ?' svAmInA saMbodhane AnaMda pAmI teNe kahyuM-"bhagavan! prathama khANathI mATI lAvI zuddha karI tene palALIye pachI khuMdI-khuMdIne temAMthI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 kAMkarIo vaNI mUdu piMDa banAvI cAka para caDAvIye. pachI amArA catura kAryakaro temAMthI icchA pramANe jAtajAtanA vAsaNo banAve. tene TIpavA-sUkavavA, niMbhADe pakavavA vagere ghaNI mahenata AvA majAnAM vAsaNo taiyAra thAya. bhagavAne tarata pUchyuM-"tyAre to AmAM ghaNo udyama karavo paDe nahIM?" A sAMbhaLI sadAlaputra camakyA. pote gozAlakanA paramabhakta ane niyativAdI hatA. "jo udyama karavo paDe (tethI vAsaNa thAya) ema kahe to 'vadato vyAghAta arthAtu svayaMnA matanuM svayaMthI khaMDana thAya tathA zrI mahAvIrano mata mAnya karavo paDe. eTale ene uttara ApatAM kahyuM- "udyama to ThIka. tethI siddhi thatI nathI. jo niyati na hoya to te vAsaNa taiyAra na thAya ne thAya to phUTI jAya, sUkavyA hoya ne acAnaka varasAda thAya ne ogaLI jAya.' ityAdi. prabhu bolyA-"ane koI mANasa tArA vAsaNo phoDI nAkhe ke corI jAya to? athavA tArI patnI ne koI uThAvI jAya ke tenI sAthe khoTI chUTa le to tevA mANasane tuM zuM kare?" "prabhu ! emAM zuM pUchavAnuM hoya? evA mANasanI atyaMta tarjanA-tiraskAra karavAmAM Ave. huM tene mAruM-pITuM yAvatuM ene akALa mRtyu paNa pamADuM." A sAMbhaLI prabhue kahyuM-"bhalA sadAlaputra! Ama kahevAthI to udyamanI ja siddhi thAya che, tAre mate (je banavAnuM hoya te ja bane che, te niyativAda) to je thavuM joItuM hatuM te ja banyuM kahevAya. arthAta vAsaNo phUTavAnA nakkI hatA, patnInuM haraNa ane tenuM anya sAthe gamana nizcita hatuM. pachI tAre tene pakaDavo-tiraskAra karavo yAvat mArI nAkhavA sudhIno pAcho puruSArtha karavo A badhuM to udyamathI baMdhAyeluM che. tuM to kahe che ke vinA udyame badhuM bane che! tArI vAta sAva asatya puravAra thAya che. arthAt he bhadra ! tAro mata ekAMta hovAthI dUSita che. mithyA che. tAre UMDANathI avalokana karI nizcaya karavo joIe ke syAdvAda e ja sAco che." jyAM jyAM ekAMta tyAM tyAM asatya ane jyAM jyAM syAdvAda tyAM tyAM satya ityAdi prabhunI vAta sAMbhaLI sadAlaputra svayaMnA matamAM saMdigdha thayo ane samajIne teNe zramaNa bhagavAna mahAvIrano dharma svIkArIne AjIvika (gozALAno) mata choDI dIdho. patnI sAthe temaNe bAra vrata grahaNa karyA ne viziSTa rIte dharma ArAdhavA lAgyA. paramAtmA anyatra vihAra karI gayA. thoDA ja samayamAM gozAlakane jANavA maLyuM ke sadAlaputre niyativAda choDI syAdvAda svIkAryo che. A sAMbhaLatA ja gozALaka sadAlaputrane tyAM Avyo. tene Avato jotA chatAM sadAlaputre teno abhyatthAnAdi Adara na karyo. tethI catura gopAlaka samajI gayo ke A cokkasa mahAvIrano anuyAyI thaI gayo, Avo moTo ne zrImaMta mANasa hAthamAMthI cAlyo jAya e to ghaNuM vicitra kahevAya. teNe tarata sadAlaputrane pakaDamAM levA samayAnukUla vAta cheDI "kema mahAnubhAva! ahIM mahAmAhana AvyA hatA? beThA beThA ja sadAlaputre pUchyuM - 'tame kone mahAmahana kaho cho?' teNe uttara Apyo Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 175 'huM zramaNa mahAvIrane mahAmAhana (moTA rakSaka) kahuM chuM. kema ke teo sUkSma ne bAdara samasta jIvono rakSaka che. teo mahAgopa, mahAsArthavAha ane mahAniryAmaka paNa che.' Ama paramAtmAnI prazaMsA sAMbhaLIne sadAlaputre kahyuM- 'tame bhagavaMtanA guNonuM satkIrtana karyuM tethI mane apAra AhlAda thayo che. zuM tame mahAvIradeva sAthe vAda (zAstrArtha) karazo ?' gozAlake kahyuM - 'nA re bhAI ! e ApaNuM kAma nahIM. zrI mahAvIra to mane eka ja praznamAM nirUttara karI zake.' A sAMbhaLI ghaNA rAjI thayelA sadAlaputre kahyuM - 'tame svamukhe zrI sarvajJadevane yathArtha rIte varNavyA che mATe mane AnaMda thayo che. huM tamane AhArAdi mATe nimaMtraNa ApuM chuM. je joIe te sukhe grahaNa karajo.' 'A niyaMtraNa dharmabuddhithI nahIM paNa tame mArA bhagavaMtanA prazaMsaka cho tethI karyuM che.' tenA yuktisaMgata ne mahAvIraprabhunI zraddhAthI sabhara vacano sAMbhaLI gozAlo samajI gayo ke daDha jinadharmI zrAvaka banyo che. tethI te nirAza thaI cAlyo gayo. ananya sattva ane ullAsapUrvaka zrAvaka dharma pALatAM sadRAlaputrane paMdara varSa vItI gayA. temaNe zrAvakanI agiyAra pratimA aMgIkAra karI. agiyAramI pratimA ArAdhatA teo pauSadhamAM kAyotsarga dhyAne rahyA. te rAtre koI deva tyAM acAnaka AvI caDyA ne asahya upasarga karyA. hRdaya thIjI jAya evA bhaya utpanna karyA. tenA moTA putrane upADI lAvI tenI sAme ja kApI nAMkhyo ne pauSadhazAlAmAM lohI chAMTyuM. paNa sadAlaputra svastha ne zAMta rahyA. jarAya DagyA nahIM. deve kahyuM - 'tuM mRtyunI ja prArthanA karato lAge che. A dharma karma choDIne ghera jaI kAme lAga nahIM to tArA putranI jema tArI patnInA paNa aA hAla thaze' Ama traNa-cAra vAra kahyuM paNa zrAvaka sthira ne zAMta rahyA paNa deva jyAM paNa hAla thaze. agnimitrAne levA gayo tyAM sadAlaputre vicAryuM ke khare ja A duSTa tene lAvI mArI nAMkhaze. mATe pakaDI lauM, ema vicArI 'o anArya Ubho rahe.' ema jorathI pokAra karyo. pAsenA makAnamAM sUtelI agnimitrA jAgIne tyAM AvI pUchavA lAgI ke - 'koI divasa nahIM ne Aje tame kema bUma pADI ?' temaNe kahyuM - 'koI duSTa deve ApaNA moTA putrane to ahIM lAvI kApI nAMkhyo. tane paNa e levA jato hato, ene pakaDavA mATe meM pokAra karyo ke jethI te hatyAo na kare.' A sAMbhaLI stabdha ne vismita thayelI teNIe kahyuM ke - 'ApaNA badhA bALako svastha che. mArI pAse ja badhA sUtA che. koInuM paNa ahita thayuM nathI. mane lAge che ke koI anArya deve tamane asthira karavA A dekhAva karyo haze. tame tene pakaDavA jaIne moMghI ArAdhanA ane vratamAM doSa lagADyo te sAruM na karyuM. mATe tenuM prAyazcitta-AlocanA laI zuddhi karo.' zrAvake tema karyuM. pharIthI pratimA ArAdhI aMte prathama devaloke gayA. sadAlaputre zrI jinavacanothI bodha pAmI gozAlAnA mataneA tyAga karyo ane yatanAo pALI kAma sAdhyuM. ... Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 48 cha AgAra : prathama AgAra-rAjAbhiyoga samyakatvanA viSayamAM apavAda mArge AgAra (chUTa) jinezvaradevoe batalAvelA che. rAjAnI AjJAe, mAtA-pitA Adi vaDIla (guru)nI AjJAe, AjIvikAnA kAraNe koI gaNasamUha ke paMca AdinA AgrahathI, koI devatAnA dabANathI ke koI baLavAnanI baLajorIthI ema cha prakAre AvatI alanAnI chUTa rAkhavAmAM Ave che. arthAt samyakatvanI svIkRti vakhate A cha AgAro mokaLA rakhAya che. keTalAka utsargasUtra, keTalAka apavAda sUtra ane keTalAka ubhaya upayogI (baMne) sUtra che. ema sUtronA ghaNA bhAMgA che. eTale jayAre je guNa-lAbhanuM kAraNa hoya te pakSa eTale ke utsarga ke apavAdanuM sevana karavuM joIe. jinapravacanamAM sarvathA anujJA ke sarvathA niSedha nathI. kiMtu lAbhanI IcchAvALA vaNikanI jema Aya-vyayanI tulanA karI jemAM vizeSa lAbha jaNAya temAM pravRtti karavI joIe. utsarga mArgamAM je niraticAramArga che te yathAkhyAta cAritravAnane mATeno che. paNa vartamAnakALe tathA prakAranA saMghayaNa na hovAthI jo apavAda mArga sevAya to AlocanAdipUrvaka zuddhi karavI. rAjAbhiyoga rAjAnI dAkSiNyatAthI ke tenA baLathI anyadRSTione anicchAe paNa namaskArAdi karavA paDe te rAjAbhiyoga kahevAya (arthAtu rAjabaLathI parANe koI mithyAtvI jIvane guNahInane namana karavA paDe to ApaNA samakitanI hAni na thAya kema ke pahelA ja A AgAra-chUTa rAkhela che.) te saMdarbhamAM kArtikazeThano prabaMdha A pramANe che kArtikazeThanI kathA pRthvIbhUSaNa nAmanA nagaramAM kArtika nAmanA zeTha vasatA. te zrI munisuvratasvAmI pAse bodha pAmelA. temanA gAmamAM ekavAra mAsopavAsane pAraNe mAsopavAsa karanAra airika nAme tApasa Avyo. tenA tapanI nagaramAM cAre tarapha prazaMsA thavA lAgI ne AkhuM nagara darzana karI dhanyatA anubhavI rahyuM. tApasa mithyAtvI hoI mAtra kArtikazeTha tenA darzane na AvyA. sudra AtmAo potAne koNe Adara Apyo ne koNe na Apyo tenuM dhyAna rAkhe che ane te te vartuLa ke samUhanA keTalAka lokone te bAbatamAM rasa hoI AvA tuccha samAcAro te te saMbaMdhita vyaktione pahoMcADe che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 airika tApasane paNa jANa thaI ke A nagarano eka zrImaMta mane vaMdana karavA Avyo nathI tethI tene krodha caDhyo paNa zuM thAya? emAM tyAMnA rAjAe pAraNuM karavA mahelamAM padhAravAnI sAgraha vinaMti karI. tApase kahyuM- "jo kArtika zeTha pIrase-jamADe to tamAre tyAM pAraNuM karuM. rAjAe hA pADI, ghera AvyA ne kArtika zeThane vAta karI. zeTha sAMbhalI khinna thayA. te vratadhArI zrAvaka hatA. samyakatva ane vratane bAdhA pahoMcatI hatI. rAjAbhiyoganA AgArano vicAra karI na chUTake teo bolyA-"Apano tevo Agraha che to ApanA kahevAthI tene jamADavA AvIza." bIje divase samaya thatAM zeTha rAjamahelamAM AvyA. tApasa paNa AvI pahoMcyo hato. pAraNA vakhate kArtika zeTha tene pIrasavA namyA, tyAre gaeNrike potAnA nAka para ADI AMgaLI ghasI saMjJA karatA jaNAvyuM ke-kevuM nAka kApyuM ! tuM to namato na hato paNa meM keTalo namAvyo?" AthI zeThane ghaNuM lAgI AvyuM. temaNe vicAryuM ke "A saMsAramAM rahevAnAM phaLa che. je pahelAthI ja dIkSA lIdhI hota to A parAbhava sahavAno vakhata na Avata." ghera AvI teNe potAnA mitra-saMbaMdhI vepArI vargamAM vAta karI ke mAre dIkSA levI che. emanI vAtanI evI asara thaI ke eka hajAra zeThiyAo ane zreSThI putroe temanI sAthe dIkSA lIdhI. bAra varSa cAritra dharma pALI, dvAdazAMgInA jJAtA thaI prAMte prathama devalokamAM saudharma nAmanA Indra thayA. airika paNa ghaNuM ghora parantu bAla tapa karI prAMte te ja saudharmendrano airAvata hAthI thayo. navA utpanna thayelA te divya hAthIe avadhijJAnathI jANI lIdhuM ke te kArtika zeTha ja Indra thayo che. tethI tene Indrane savArI na karavA devA ghaNA tophAna karyA ne chevaTe bhAgavA lAgyo. paNa Indra potAnA sAmarthyathI tene pakaDayo. Indrane harAvavA hAthIe be rUpa karyA to indra paNa be rUpa karyA. teNe cAra to Indra cAra, Ama baMne potAnA rUpa vadhAratA gayA. te joI vicAramAM paDelA Indra avadhijJAnanA upayogathI jANyuM ke A to airika che. tarata indra hAthI para caDI jatAM tarjanA karatAM kahyuM "re airika ! jarAka to samaja, samajaNa vagaranA ATalA tapa-anuSThAna niSphaLa gayA. have ahIM tAruM zuM cAle ema che?" IndranA pratApane nahIM sahI zakato tenA vacana sAMbhaLI te namra thayo ne kahyA pramANe vartavA lAgyo. Indra banelA kArtika zeThano jIva eka avatAra karI mokSe jaze. (A vAta zrI bhagavatIsUtramAM savistara che.) arthAtu potAnA niyama viruddha A rAjAjJA hatI paNa rAjAbhiyogeNaM nAmano AgAra rAkhela hoI niyamano bhaMga thayo gaNAya nahIM. keTalAka daDhadharmI AtmAo eTalA prabaLa ane AMtarika zaktivALA hoya che ke rAjA AdinI AjJAne paNa mahattva na ApI, potAno niyama sAcave che. teo ema daDhatAthI mAne che ke niyama upara ja dharma ubho che. niyama eTale niyama. te saMbaMdhamAM kozAnuM dRSTAMta che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 ~ kozAnI kathA pATalIputra nagaramAM niravadhi rUpa-lAvaNya-kalAcAturyAdi guNamaNinA koza jevI kozA nAmanI gaNikA hatI. tyAMnA mahAmAtya zakaTAlamaMtrInA moTA putra sthUlabhadrane A gaNikA upara atyaMta prIti hoI teo tyAM ja rahetA hatA. tyAM rahI temaNe sADAbAra koDa suvarNamudrAno vyaya karyo hato. kozAne paNa sthUlabhadra para apAra mamatA ne prIti hatI, rAjayanA prapaMcathI ne SaDayaMtranA bhoga banelA potAnA pitAnA akALa avasAnathI khinna thayelA sthUlabhadrane ghaNuM samajAvavA chatAM mahAmAtyanI padavI na lIdhI ne vairAgyavAsita thaI tarata dIkSA lIdhI. guru mahArAja pAse rahI temaNe jJAna-dhyAnAdi karavA mAMDyA. ema karatAM comAsuM AvatAM temaNe kozAne pratibodhavA tene tyAM ja comAsuM karavA javAnI guru mahArAja pAse AjJA mAgI. yogya jANI gurujIe anumati ApI. teo cAturmAsa padhAratAM kozAnI AnaMdorminI helI caDhI. ghara choDI cAlI gayelA priyatama pAchA ghare AvyA. e madhurI ghaDI-kSaNa-paLa sajIva thaI uThaze. teno umaLako, IcchAne taraMgo cokhA jaNAI AvatA hatA. teno nirdabha prema priyatamane caraNe badhuM ja dharI devA Atura hato ne svAdu SaTrasa bhojana ghaNA bhAvathI banAvatI ne vahorAvatI. viNAnA tAra para tenI AMgaLI pharatI ne AkhuM vAtAvaraNa pharI jatuM. te gAtI ne navI ja sRSTi jANe UbhI thatI. te nAcatI ne sRSTimAM cetanA camakI uThatI. zuM tenI dedhya?i tenA eka eka aMga-upAMgamAMthI jANe suDoLa kaLA ne kAvya jharatAM hatAM, mAdaka rasa bharyuM yauvana nitaratuM hatuM. paraMtu zrI sthUlabhadra to AtmAnuM aizvarya mANI rahyA hatA. virAganI aciMtya madhurimA AsvAdI rahyA hatA. nijAnaMdanI mojamAM temano aNue aNu-pradeze pradeza layalIna thaI gayo hato. anAhatanA nAdamAM saMsAranI samasta rAginI samAI gaI hatI, ne muktino mahArAga AlApAI cUkyo hato. tenA Aroha-avarohanA tAnapalaTA bicArI kozA samajI zakatI nahotI. teNe potAnI kaLA, caturAI, prItine rIti prakaTa karavAmAM koI maNA nahotI rAkhI. paNa jayAre zrI sthUlabhadre potAnI kaLA-AtmakaLA batAvI tyAre kozA temanI mahAnatA joI bALakanI jema caraNomAM DhaLI paDI. pote karelI bAlaceSTAnI kSamA mAMgI. zrI sthUlabhadra tene AMtara vaibhava batAvyo. upadeza daI pratibodhI ne vratadhArI zrAvikA banAvI, koIpaNa saMyogamAM dharmamAM daDha ane sthira rahevAnI zikhAmaNa ApI. dharma pAmyAnuM ahobhAgya samajAvI vihAra karyo ne akhaMDa cAritravALA teo AvyA gurumahArAja pAse. "duSkara duSkara kAraka' tarIke temane gurue saMbodhyA ne saMgha samakSa teo Adara pAmyA. kozA rAjanartakI hatI. rAjAe mokalelA purUSane prasanna karavA e teno vyavasAya hato. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 179 cothAvatano tene niyama hato. koI purUSa sAthe besavAno paNa prasaMga Avato tyAre te Arya sthUlabhadranA, temanA saMyamanA, temanA brahmacaryanA ja guNa gAtI. rAjAnA koI atiprItipAtrane paNa te macaka ApatI nahotI. ekavAra eka rathakAra para naMdarAjA khuza thayA. kAmadeva jevA svarUpavAna rathakAre kozAnuM Atithya maLe te mATe naMdarAjAne prArthanA karI. rAjAe AjJA ApatA te kozAne tyAM Avyo. kozAe tene AvakAra Apyo. managamatA khAdya-peya pahoMcADyA ane dAsIo sevAmAM ubhI rahI, pote pAse AvI beThIne vArtA-vinoda karavA lAgI. vAta-vAtamAM te sthUlabhadranA guNa gAtIne pelAnI rasavRtti para jANe TADhuM pANI DhoLAtuM. tene badhI sagavaDa, Adara mAna sevA cAkarI karanAra badhuM maLI gayuM paNa je abhilAzAthI te Avyo hato tene kozA gaNakAratI nahotI, are potAnA vastrano paNa sparza na thAya tenI caturAIpUrvaka kALajI rAkhatI hatI. rathakAra pAse hastalAghavanI abhUta kaLA hatI. kozAnA aMtaHkaraNane jItavAnI IcchAthI teNe potAnuM kauzala AraMbhya. kozAnA AMgaNAnA upavananA AmravRkSa para kerInI leba lAgI hatI, te batAvatA te bolyo-"juo, ahIM bArImAM beThA beThA huM pelI AkhI laMba tamane toDI ApuM!ane teNe hastalAghavathI te luMba para bANa mAryuM. te bANanI pAchaLa bIjuM bANa mAryuM. Ama zarasaMdhAna karI bIjAne trIja, trIjAne cothuM bANa mArI pote beTho hato, tyAM sudhI bANanI zreNI karI. pachI kheMcatA luMba sahita AkhI zreNI hAthamAM laI luMba kozAne ApI. pote atiduSkara kArya karyuM hoya tevo bhAva lAvI kahyuM-joyuM!" tenA manobhAva jANI kozAe kahyuM- "hA lAghava joyuM." kozAe zrI sthUlabhadra pAse jyAre cothuM vrata lIdhuM tyAre rAjA ke temaNe mokalela puruSanI jayaNAno bhAMgo apavAda tarIke rAkhyo hato. chatAM paNa te potAnuM vrata akhaMDa rAkhavA mathatI hatI. tethI viraktine kyAMya moha upajavA detI nahIM tethI te bolI-"agnithI lAlacoLa thAMbhalAne vIMTaLAvuM sAruM paNa narakadvAra jevI ramaNIno saMga karavo sAro nathI." Ama kahI kaLA caturAInuM tenuM abhimAna cUravA teNe potAnI kaLA batAvI. sarasavano Dhagalo karI temAM soya khosI tenA upara kamalanuM phUla goThavyuM. pachI tenA upara pote caDI nAcavA lAgI ne bolI; AMbAnI leba toDavI duSkara nathI ne sarasavanA DhagalA upara nAcavuM ya kAMI duSkara nathI. duSkaranA karanAra to mahAnubhAva sthUlabhadra muni che, je pramadA (strI)nA vanamAM paNa pramAda na pAmyA." parvatanI guphAmAM ane nirjana vanamAM vasI iMdriyajaya karanAra-mohane jItanAra hajAro che. paNa ramya havelImAM yuvatInI sAthe rahI mohane jItanAra-IcchAne vazamAM rAkhanAra to ekamAtra zakaDAlaputra sthUlabhadra ja che." ityAdi eka gaNikAne moDhe A badhuM sAMbhaLI-joI te rathakArano Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 _ _ _ _upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 badho unmAda ane ahaMkAra ogaLI gayo. kozAe evo upadeza Apyo ke tene samasta padArthothI vairAgya thayo teNe dIkSA lIdhI yAvatu svarge gayo. kozAe paNa jainazAsanano mahimA vadhAryo ne aMte svarga pAmI, jeo kozAnI jema svadharmanA rAgI hoya che, rAjAnI AjJA chatAM jeo potAno dharma to na choDe paNa bIjAne dharmano pratibodha pamADe te ja mokSamArganA sAcA pathika che. dvitIca AgAra-gaNAbhiyoga janasamudAyane gaNa kahevAmAM Ave che. karela niyamanuM koI gaNanA AgrahathI ullaMghana karavuM paDe niSiddhanuM sevana karavuM paDe tethI apavAda mArgamAM tenI chUTa rakhAtI hoya che, sAmAjika jIvana jIvanArA manuSyo sAme evA prazno AvI caDe che ke koI baLavAna pakSa ke samUha te niyamadhArI AtmAnI kaThinAInI upekSA karI tenI pAse potAnuM dhAryuM karAvavAnI pharaja pADe che. tyAre koIka jIva to eTalA baLIyA hoya che ke saMyoga-gaNa-janasamUha Adi koIne jarA paNa macaka ApatA nathI. teo utsargathI niyamane vaLagI rahenArA hoya che. AvI paDelI paristhitino sattva ne vairyathI sAmano kare che, AnA saMdarbhamAM sudharmarAjAnuM kathAnaka ghaNuM preraka che. sudharmarAjAnI kathA pAMcAladezanA rAjA sudharma nAma pramANe zrI jinadharmanI suMdara ArAdhanA karanAra hatA. teo pratApI, nyAyI ane prajAvatsala hatA. ekavAra ArakSakoe AvI araja karI ke-"mahAbala nAmano koI luMTAro prajAmAM trAsa phelAve che ane ApaNA gAmaDAo lUMTI le che.' A sAMbhaLI rAjAe kahyuM- "huM svayaM teno nigraha karIza." kahyuM che ke, madamasta vanahastI tyAM sudhI ja garje che ke jyAM sudhI potAnA mAthA sudhI pahoMcelI pUMchaDI jhulAvato kezarI Avyo nathI. eTale rAjAe sainya sAbaduM karI vanapradeza gherI lIdho. ne luMTAro pakaDAI gayo, pAchA pharatA sArA muhUrta rAjA nagarapraveza kare che tyAM nagarano gopura (mukhya daravAjo) ociMto tUTI paDyo. Ane apazukana samajI rAjA pAchA pharyA. nagara bahAra rahI temaNe navo daravAjo karAvyo ne sArA muhUrta pAchA nagara praveza karavA gayA pharI daravAjo kakaDabhUsa karato paDI gayo. Ama keTalIkavAra navo daravAjo banAvavAmAM Avyo paNa jyAre jyAre rAjA e daravAjethI praveza karavA Ave ne daravAjo retInA DhagalAnI jema paDI jAya, sAzaMka ne cakita thayela rAja vimAsaNamAM paDyo. teNe potAnA maMtrIne daravAjo paDavAnuM kAraNa pUchayuM. e maMtrI zaktipaMthano upAsaka ane taMtravAdamAM vizvAsa rAkhanAra hato. teNe kahyuM-"mahArAja tame tamArA hAthe koI sulakSaNA puruSano ahIM bali Apo, to tamAruM naDatara naSTa thaze ane Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 181 daravAjo sudaDha ne evo susthira thaze ke baLIyo zatru paNa eno kAMkaro nahIM halAvI zake. ahIMno adhiSThAyaka kupita thayo lAge che.' A sAMbhaLI rAjA bolyA- jIvaghAtanuM kAma huM nahIM karuM. game tevA apazukana ke pariNAmanI mane ciMtA nathI. evA AbhUSaNa paheravAnI koI AvazyakatA nathI je paheravAthI kAna ja tUTI jAya. nIti paNa kahe che ke jIvana, baLa ane ArogyanA abhilASI rAjAe svayaM to hiMsA na karavI paNa jo koI bIjA karatA hoya to tenuM avazya nivAraNa karavuM joIe." Ama kahI rAjA pAchA chAvaNImAM AvyA. vahemI maMtrI nagaranA AgevAno ane bIjI keTalIka vyaktione kahevA lAgyo ke -"A apazukana sUcita che. tenA upAya tarIke narabalinI vAta rAjAne karI paNa temanA gaLe te utaratI nathI. lAge che ke koI moTI Apatti AvanAra che. A nagarano nahIM paNa AkhA dezano prazna che. rAja calAvavuM che ne hathiyAra calAvavuM nathI. bolo bhAIo! tamArA AghoSa para badhuM avalaMbe che. prajA dhAre te karI zake. mATe tame badhA jaI rAjAne kaho ke A upadravamAMthI bacavA narabali Apo, prajAnA pratinidhi ne AgevAnoe rAjAne badhI vAta kahI. paNa rAjAe e ja uttara Apyo ke "mANasa to zuM jAnavara paNa na marAya. ApaNe koInA prANa ja laI laIe to tenI pAse bace ja zuM?" temaNe kahyuM-"rAjA Apane kAMI ja karavAnuM nathI. amArA hita mATe ame ja badhuM karIzuM. mAtra tame vipna na nAkho." rAjAe kahyuM-"prajAe karelA pApano chaThTho bhAga rAjAne maLe che. kahyuM che ke, jema satkarmano bhAga tema prajAe karela duSkarmano paNa chaThTho bhAga rAjAne maLe che. mATe huM anumati paNa na ApI zakuM." eka vAcALa mANase kahyuM- tamane to kAMI levAdevA nathI. paNa ame amArA yogakSema mATe karIe chIe. cokakhuM kahIe paNa chIe ke A pApathI tamane kAMI lAge vaLage nahIM. badhuM pApa ame amArA mAthe laIe chIye !' Ama ghaNA prayatna e lokoe rAjAne mauna rahevA vivaza karyA. pachI paMce bhegA thaI ugharANuM karI temAMthI suvarNa puruSa banAvyo. gADImAM goThavI nagaramAM pheravatA ghoSaNA karAvI ke-je mAtA potAnA putrane potAnA hAthe viSapAna karAve ane pitA potAnA hAthe putranuM gaLuM kApe to tene A kroDa rUpiyAthI nirmita sonAno puruSa ApavAmAM Avaze.' keTaloka vakhata A ghoSaNA ane tenI carcA cAlatI rahI paNa koI suvarNapuruSa levA AgaLa AvyuM nahIM evAmAM te ja gAmamAM rahetA janmathI daridrI varadatta nAmanA brAhmaNane tenI nirdaya ane nirlajja patnIe samajAvyuM ke-"ApaNane sAta sAta putro che te zA kAmanA? A badhAnA poSaNa paNa thatA nathI ne ApaNuM jIvana Ama ne Ama parizrama karavAmAM ja javA AvyuM. eka putra jAya ne badalAmAM AkhuM kuTuMba sukhI thAya ema che. tame to game teTaluM karazo toya A bhavamAM kAMI paiso bhALavAnA nathI. patnInI vAtamAM pati sahamata thayo ane temaNe sahuthI nAnA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 182 putrane Apavo nakkI karyo. kema ke dhana che to badhuM ja che. apUjya paNa pUjya, agamya paNa gamya ane avandha paNa vandha thAya e prabhAva dhanano che. Ama A daMpatIe dhananI lAlace anartha karavAno nirdhAra karyo.' udghoSakane bolAvI varadatte kahyuM-'A mAro putra laI jAva ane suvarNapuruSa amArA gha2mAM lAvIne mUko.' temaNe kahyuM-'ema kAMi sonAno puruSa maLe nahIM. te bhAMgelA daravAjA pAse AvI tene viSapAna karAvo ne gaLe ghA karo pachI sonAno puruSa maLe. kema ke A hatyA kare koNa?' pati-patnIe e vAta mAnI. temanA putra indradatta bALake vicAra karyo ke zuM saMsAranA lokone temanI svArthabuddhi che ! mAtA-pitA paNa dhana mATe putrane mAravA taiyAra thAya. AthI vadhu Azcarya zuM haze ?' mahAjanane indradatta soMpavAmAM Avyo. tenA mA-bApe jema mahAjana kahe tema karavA kabula karyuM. indradattane sugaMdhI dravyonuM mardana, snAna-vilepana karAvI suMdara vastro paherAvI puSpamALA AdithI sajAvI da2vAjA pAse vAjate-gAjate ThAThamAThathI lAvavAmAM Avyo. rAjA-pradhAnamaMDaLa, nagaranA gaNyamAnya puruSo temaja agaNita janasamudAya tyAM upasthita hato. bALaka jyAre vadhasthAne lAvavAmAM Avyo tyAre tenA mukha para AnaMda ane svasthatA jhaLakatI hatI. sahune vismaya upajAve tevI A vAta hatI. atyAre to vajanI chAtIvALo paNa mRtyunA oLA joto ne roto hoya. tenI vadhatI jatI khuzI joI rAjAthI na rahevAyuM ne temaNe pUchyuM-'maraNa sAme ubhuM chatAM tane viSAdanI jagyAe AnaMda kema jaNAya che ?' teNe kahyuM-'mahArAjA, vidyAbhyAsamAM meM jANyuM hatuM ke jyAM sudhI samIpa na Ave tyAM sudhI DaravuM paNa jyAre bhaya samakSa AvI ubhuM hoya tyAre DaravAthI zuM vaLavAnuM che ? mATe huM bhaya sAme nirbhaya thaI gayo chuM. zaraNathI ja maraNano bhaya utpanna thavAthI haMsanA jevI sthiti mArI thai che.' rAjAe te haMsanI vAta pUchatAM teNe kahyuM'mahArAjA sAMbhaLo :- koI araNyamAM moTA sarovara kAMThe eka moTuM sIdhuM ne UMcuM vRkSa hatuM. tenI upara ghaNA haMso vasatA hatA, nAnA, yuvAna ane vRddha. jhADanA mULa pAse ugelI eka vela jhADane vIMTAine upara vadhavA lAgI. te joi vRddha haMse sarva haMsane cetavaNI ApatA kahyuM, A velanA aMkurane tame cAMcathI karaDI khAjo, u52 sudhI vadhI jatAM ApaNA mATe maraNAMta kaSTa A vela ubhuM karaze. A sAMbhavI yuvAna haMso hasavA lAgyA. ke kyAM sudhInuM zaMkAzIla magaja ! gharaDA thayA ne ghaNuM jIvyA toya hajI maraNano bhaya keTalo che ? temane amara thavuM lAge che. A aMkuro kevA sarasa lAge che ne AmAMthI kevI rIte mRtyu udbhavI zake e ja samajAtuM nathI.' Ama sahue vRddhanI vAta hasI kADhI. te haMsadAdA jhaMkhavANA thai gayA. velo vadhato rahyo. vRddha haMse vicAryuM A taruNAInA toramAM potAnA ja hitAhitane samajI zakatA nathI. jema nakaTA mANasane svaccha Ayano (darpaNa) batAvatAM AnaMdane badale krodha ja thAya tema prAyaH vartamAnamAM koIne kAmanI-sAcI zikhAmaNa ApIye to sAmAne krodha ja thAya. vaLI prANIvArtAmAM kahevAyuM che ke je te mANasane upadeza Apavo joIe nahIM. jUo ! mUrkha vAnare sugharIne ghara vinAnI karI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 eka vanakhaMDamAM vRkSa para sAro majAno mALo bAMdhI sudharI AnaMdathI rahetI hatI. teNe ekavAra varasAdathI palaLIne dhrujato vAMdaro joyo. sUsavATA mAratAM pavanamAM tenA dAMta kaDakaDa bolatAM ne ThaMDIthI bacavA ghaNAM phAMphAM mArato paNa tene kyAMya sagavaDa maLI nahIM. AvI dayanIya dazAmAM vAnarane joI sugharIe kahyuM-vAnarabhAI ! tamAre to majAnA hAthapaga che. tame to mArA karatAM paNa vadhAre sAruM raheNAMka banAvI zako. varasAdamAM palaLo cho tenA karatAM sthAna banAvI lo ne' A sAMbhaLatAM vAMdarAno pItto gayo, dAMta kacakacAvato ne AMkhanA bhavAM caDAvato bolyoare ! soya jevA aNiyALA moM vALI, duSTa AcaraNavALI potAnI jAtane paMDita kahenArI! huM bhale ghara bAMdhavAmAM kuzaLa na houM paNa ghara bhAMgavAmAM to catura ane samartha chuM.' ema kahI jhaDapathI jhADa para caDyo. sugharI jIva laI nAThI. ne sAmA jhADe beThI. tenA jotAM vAMdarAe teno mALo vIMkhI pIMkhIne vera-vikhera karI nAMkhyo. sugharI bicArI manamAM samasamI rahIne zikhAmaNa ApavAnuM phaLa bhogavI rahI. ityAdi vicAra karI vRddhahase mauna sevyuM. ramUje caDhelA haMsonI vAtano teNe uttara Apyo nahIM. samaya jatAM te vela vadhatI vadhatI jhADane vIMTaLAI TheTha upara sudhI pahoMcI gaI. A jhADa ekadama sIdhuM ne UMcuM hoI koI te jhADa para caDI zakatuM nahIM paNa A vela to have ghaNI majabUta doraDA jevI thaI gaI hatI. eka pAradhInI najara paDI. teNe vela sudaDha joIne mAMDyuM vRkSa para caDavA. haMsalA to caNavA gayelA. pAradhIe upara jALa bAMdhI dIdhI. sAMja pachI haMsanA ToLA pAchA pharavA lAgyA. jhADa para besatA gayA tema jALamAM sapaDAtA gayA, ne phasAI gayA pachI, rADArADa karI vana gajavavA lAgyA. paNa emane koNa bacAve? temanI durdazA joI vRddha haMse kahyuM"meM tamane tyAre ja kaheluM ke - "velanA aMkurane vadhavA na do. paNa te vakhate tame mArI vAta hasavAmAM kADhI nAMkhI. tyAre sAva komaLa dekhAtI vela Aje doraDAthI paNa majabUta thaI gaI che." haso bolyA - "amane to vela ghaNI gamI hatI. temAM besavA- sUvA ne jhulavAnI moja paDaze ne. enI chAyAmAM ApaNe vadhAre svastha rahIzuM. evA vicAre ame velane toDI nahIM. A to jenA bharose-zaraNe rahyA teNe ja bhayamAM mUkyAM, tame kaho tema karIzuM paNa AmAMthI ugaravAno koI upAya hoya to jaNAvo. kahyuM che ke sAta dhAtuthI baMdhAyeluM A zarIra cittane AdhIna che. jo citta nAza pAme (asthira thAya) to dhAtuo paNa nAza pAme che. mATe manane yatnapUrvaka svastha ane nirmaLa rAkhavuM. kAraNa ke svastha cittamAM ja sArI buddhio- sArI vicArasaraNI utpanna thAya che ane buddhithI ja kAryo saMpanna thAya che." vRddha haMse vicAra karIne kahyuM ke- "jyAre pAradhI pakaDavA Ave tyAre gaLuM DhIluM mUkI muDadAnI jema paDyA rahejo. tamane marelA mAnI nIce utarI e jALa kholI nAkhaze athavA badhAne bahAra kADhI mUkaze. bAna-13 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 tame halanacalana karazo nahIM. tame badhAM bahAra nIkaLI gayA pachI huM saMketa karIza. eTale sahu eka sAthe UDI jajo. Ama karazo to ja badhAM bacI zakazo.' ane kharekhara tema ja thayuM. badhAM pachI eka sAthe UDI gayAM pachI bIje vAsa karI teo bolyAM, je nirUpadravI vRkSa para ame lAMbA samayathI vasatA hatA. tyAM mULathI velaDI UbhI thaI. te amAruM AzrayasthAna hoI zaraNa hatuM. amane zaraNathI ja bhaya jAgyo.' iMdradate rAjAne kahyuM - 'rAjA ! mane paNa zaraNathI ja bhaya pedA thayo che. bApa mAre to raDatuM mA pAse jAya. mA mAre to bApanI pAse haiyuM ThAlave te baMnethI anyAya thAya to mahAjana pAse jaI vinaMtI kare ne kadAca tyAM saMtApa ke kleza thAya to chevaTe rAjA samakSa nyAya meLave tyAre juo ahIM mArI dazA. mA viSa ApavA ne pitA garadana kApavA taiyAra che. mahAjane paisA bhegA karI A mahAanartha Adaryo che ane majAnI vAta e che ke rAjAnI sammatithI rAjAnI chAyAmAM A badhuM thaI rahyuM che. tyAre mAre konuM zaraNa ? mA-bApe dIkaro mAravA ApI dIdho.rAjA pote zatrunI jema ghAtaka thayA che.' 184 'devatA bali levA taiyAra thayA che. have bacIne javAnuM kyAM ? pachI bhaya rAkhIne pharaka zo paDavAno ? mATe huM nirbhaya chuM.' bALakanI vAta sAMbhaLIne rAjA upara UMDI asara thaI. tarata teNe AjJA karI ke 'A anarthano ahIM aMta Ave che ane Ane abhaya devAmAM Ave che.' A sAMbhaLI moTo samUha rAjAne kahe ke,- 'A ekane bacAvatA tamArA pravezathI AkhA nagara para Apatti utaraze.' rAjAe kahyuM - 'huM A nagaramAM praveza ja nahIM karuM. je kAMI veThavuM paDaze te veThI laIza. paNa have to ahIM koI prANIno bali nahIM apAya.' evAmAM koI deve pragaTa thaI kahyuM'rAjAne praNAma, dhanyavAda, tamAruM sattva ane dhairya jovA ja meM A badhuM upajAvyuM hatuM. tame kharA utaryA, tamane dhanya che. mane kSamA Apo.' ema kahI nagarano adbhuta daravAjo kSaNavAramAM banAvI deva cAlyo gayo. sudharma rAjAe janagaNano Agraha chatAM temanuM hiMsAmaya vAkya na mAnyuM. vairAgyathI temaNe dIkSA lIdhI ane nirvANa pAmyA. 50 tRtIya AgAra - vRttikAMtAra dukALa Adine kAraNe AhArAdi na maLavAne lIdhe, athavA jaMgalamAM mArga bhUlavAne lIdhe phaLa jaLAdi arthe ke AvA ja koI prasaMge jIvana nirvAha mATe jo mithyAtvanuM sevana karavAmAM Ave tene vRttikAMtAra AgAra kahevAmAM Ave che. utsarga apavAdanA jANa. mokSArthI- saMvigna mahAnubhAvane, potAnA jIvana mATe mithyAtvAdinuM sevana karavuM paDe ke niyamabhaMga ka2vo paDe chatAM te A vRttikAMtAra nAmanA AgArathI akhaMDa rahe che. AvA kaparA kliSTa samayamAM paNa keTalAka vIra daDhatA rAkhI apavAdane sevatA nathI. A viSaya para acaMkArI bhaTTAnuM jIvana preraka che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18pa upadezaprAsAda mahAgraM bhAga upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 aeNkArI bhaTTAnI kathA kSitipratiSThita zaheramAM dhannA nAmanA eka zeTha vase. temane bhadrA nAmanI dharmapatnI temane ATha putro para eka dIkarI hatI. nAma hatuM bhaTTA. ghaNA lADakoDamAM ucharavAne lIdhe te vAta vAtamAM rIsAI jatI. moDhuM caDatAM vAra ja nahIM. tenA pitAe vahAlI dIkarI mATe sahune AjJA karI ke, bhaTTA je kare-kahe te sahI levuM paNa tene cuMkAra paNa karavo nahIM. tethI te acaMkArI bhaTTAnA nAme prasiddha thaI: ati svarUpavAna ane yuvAvasthAe pahoMcelI tene mahAmAtye joI ne gamI gaI. tarata tenuM mAMgu karAvyuM paNa dhannA zeThe sApha sApha vAta karI dIdhI ke, ame koI divasa enuM vacana ullaMdhyuM nathI. tethI ekeeka vAta mAnavI paDe. e kabUle to lagna karavAmAM amane vAMdho nathI.' maMtrIe kabUla karatAM temanAM sArI dhAmadhUmathI lagna thaI gayAM. temano vahevAra sArI rIte cAlato hato ne aTyakArI bhaTTAnA kahyA pramANe badhuM vyavasthita cAlatuM hatuM. keTaloka samaya vItyA pachI bhaTTAe maMtrIne kahyuM - juo ! tame rahyA maMtrI ne tamane rahyuM ghaNuM kAma paNa sAMje mane ekalIne gamatuM nathI, mATe tamAre vahelA ghare AvI javuM. dIvA thayA pachI tamane kyAMya javA nahi dau." maMtrIe hA pADI, bIjA divasathI maMtrI rAjasabhAmAMthI vahelA UThI ghare AvI jAya. maMtrIne roja vahelA UThI jatA joI rAjAe ekavAra kAraNa pUchyuM. teNe hatI te hakIkata jaNAvI dIdhI. kautukI rAjAe eka divasa maMtrIne UThavA TANe vArtA-vinodamAM rokI lIdhA. maMtrIe prayatna to javAnA ghaNA karyA paNa Aje rAjA paNa ramUje caDyA hatA. Ama jAmelI sabhA aDadhI rAta sudhI cAlI. ardhI rAte teNe ghare AvI bAraNA UghADavA ghaNuM kahyuM paNa bhaTTAe uttara ja na Apyo. maMtrIne samajAI gayuM ke patnI rIsAI gaI che. teNe manAvavA ghaNAM namra vacano kahyAM pote sabhAmAMthI UThI na zakyo ne rAjAe jabarIthI rokI rAkhyo. Adi ghaNuM kahyuM. tyAre te bolyA vinA UThIne bAraNuM kholI tenI pAchaLa saMtAI gaI. maMtrI aMdara Avyo ne te dhuMApUMA thatI gharamAMthI nIkaLI bApanA ghare upaDI. rastAmAM tene coroe joI. suMdara dekhAva ne moMghA vastrAbhUSaNa ! coro tene upADI ne cAlyA jaMgalamAM. zarIra paranA badhAM ghareNAM utArI lIdhAM. divase khINamAM chAnAmAnA paDI rahevAnuM ne aMdhArI rAte jaMgalanI dhAra vATe cAlavAnuM. paga thAkIne maNa maNanA thaI jAya to ya cAlavAnuM ane AMkhe vaLI pATA. khAvAnuM to dIThuM ya na game AvI pIDA ne vyathA sahana karatI aDhaMkArIne coro potAnA bhIla saradAra pAse laI AvyA. jotAM ja bhaya lAge tevo saradAra joI acaMkArI gabharAI gaI. emAM saradAre ceDA karavA mAMDyA ne kahyuM- "AjathI tuM mArI rANI ne huM tAro rAjA." paraMtu aeNkArIe paNa hiMmata dAkhavI kahyuM- "dUra ja ubhA rahejo, nahIMtara pariNAma sAruM nahi Ave.' saradAre naramAzathI kAma letA kahyuM - "suMdarI, ahIM ekalI zAMti ne svasthatA che. saMsAranI koI khaTapaTa-ISya baLatarA ahIM nathI. huM yuvAna ane tuM suMdara che. tuM ahIMthI kyAMya jaI zake tema nathI ne ApaNI Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 vacce koI paDe tema nathI. te na mAnI eTale aneka rIte kanaDagata, AtaMka ane bhaya upajAvavAmAM AvyA teNe A badhuM sahI lIdhuM paNa saradArane vaza na thaI. eka divasa nakkI karIne AvelA saradAranI varu jevI daSTi joIne acaMkArIe kahyuM - tame baLAtkArathI paNa phAvazo nahIM. huM svasthatAthI karI zakuM chuM. mane maratAM koI rokI nahIM zake. mArI hatyAnuM pApa joItuM hoya to ja najIka Avajo." aeNkArInuM caMDI jevuM svarUpa joI bhIla be DagalA pAcho khasI mAnI javA je kahIza te karavA prArthanA karavA lAgyo. acaMkArI bhaTTA dharmazIla ane vratadhArI hatI. ziyaLanA mUlya te jANatI hatI. teNe bhIlane bodha thAya mATe kahyuM - "sAMbhaLo huM eka daSTAMta kahuM', ema kahI teNe kahevA mAMDyuM. eka mahA tapasvI tApasa jhADa nIce raheto hato ne ghora tapa karato, tapobaLathI tene tejolezyA prApta thayelI. te jhADa upara eka bagalI rahetI. te tApasa para carakI, tethI krodhita thayelA tApase tene tejalezyA mUkI bALI nAkhI. potAnI AvI zakti pratyakSa joI tApase nirdhAra karyo ke je koI mArAthI viparIta vartaze tene huM bALI nAkhIza. ekavAra te koI zrAvikAne ghera bhikSA mATe jaI caDyo. te zrAvikA dharmiSTha ane zIyaLavatI hatI, potAnA patinA koI kAmamAM hoI bhikSA lAvatA vAra lAgI AthI krodhita thaI teNe tejolezyA mUkI paNa tenA ziyaLaprabhAve zrAvikAne kazuM na thayuM. vAta jANI zrAvikA bolI- "kema tApasa, mane pelI bagalI jevI dhArI ke?" AzcaryathI pahoLI AMkhavALA tApase kahyuM - "araNyamAM thayelI vAta te zI rIte jANI?" teNe kahyuM - "tamAre e badhuM jANavuM hoya to vArANasImAM jaI amuka kuMbhArane pUchajo, te jaNAvaze." tApasa pahoMcyo kuMbhAra pAse, kuMbhAre kahyuM - "mane ane e bAIne ziyaLanA pratApe jJAna utpanna thayuM che. tethI ame parokSamAM banelI ghaTanA paNa jANI zakIe chIe. A bALavA ujhADavAthI kAMI nahi vaLe. tame paNa zIla pALavAmAM prayatna karo." A sAMbhaLI tApasa upazAMta thaI ziyaLamAM AdaravALo thayo." bhaTTAnI vAta sAMbhaLI bhIle vicAryuM ke- AvI uttama nArI mArA bhAgyamAM hoya nahIM. Ane vadhAre kAMI karuM ne jo zrApa Ape to koNa jANe zuM ya thAya? chevaTe teNe bhaTTAne babbaraphUla (baMdara)mAM sArA mUlya vecI nAkhI. lenAre bhoganI icchAthI lIdhI paNa bhaTTAe tene paNa sApha kahI dIdhuM ke "marI jaIza paNa vaza nahIM thAuM." ghaNAM upAyo chatAM bhaTTAno saMga na thatAM teNe khAvApIvA- ThaMDImAM paNa pAtharavA, oDhavA Adino niSedha karyo. acaMkArIe jIvanamAM kadI na joyelI viDaMbanA joI. ene khAvA-pIvAnA sAMsA paDavA lAgyA. zarIra para kapaDAye phATI gayAM. enI najare je mANaso paDatAM e badhAM tene tiraskArathI ja nihALatAM. A badhuM ghaNuM ja asahya hatuM. chatAM te makkama rahI. divase divase trAsa vadhato gayo, tenA kharIdanArane vizvAsa thaI gayo ke Ane AvI pIDA halAvI paNa nahi zake, eTale kiramajI raMga mATe tenI nasomAMthI rakta kADhavuM Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 187 zaru karyuM. (bahumUlya jhINAM vastro rAjA ne rAjaramaNIo mATe lohInA raMge raMgAtA. tenAM ghaNAM mUlya nipajatAM) lohI levAnI paddhati ghaNI kaSTamaya hatI ne zarIrane pUruM poSaNa maLatuM nahotuM. Ama rIbAI rIbAIne kyAM sudhI veThavAnuM haze? ahIMthI chUTakAro thaze ke nahIM? AvAM aneka prazno bhaTTAnA manamAM uThatA paNa eno uttara kyAMyathI maLato nahIM. nirAzavadane te AkAza sAme joI rahetI, akALe jANe vRddhatva AvI lAgyuM. zarIranI kAMti vilIna thaI gaI. rUpa-raMga badhuM badalAI gayuM. atyAre enI jIvikAne moTuM jokhama UbhuM thayuM hatuM. vRttikAMtAra nAmanA AgArathI te chUTa laI zakatI hatI. paNa te sAcI ArAdhaka hatI. te potAnA AcAramAM aDaga ane aTala hatI. evAmAM bhaTTAno sagobhAI dhanapAla mAla kharIdavA tyAM Avyo. bhAI-bahenanI najara maLatAM ja teo ekabIjAne oLakhI gayA. bahenanI A dazA joI bhAI raDI UThyo. teNe dhana ApI bahenane choDAvI ghare lAvI sArI saMbhALa karI. thoDA divasamAM pAchI te svastha ane suMdara thaI gaI. sahune teNe potAnI vitaka kathA saMbhaLAvI, te sAMbhaLI badhAnI AMkho bhInI thaI gaI. tenA pati maMtrI paNa tyAM ja hatA. sahunI sAme akArI bhaTTAe kahyuM: "huM bahu ghamaMDI ane rasALa hatI. tenuM phaLa mane maLI gayuM. tyAM mAruM mAna kyAM rahyuM?" Aja huM sahunI samakSa pratijJA karuM chuM ke- havethI kadI paNa koInA upara roSarIsa karIza nahIM. maMtrI bhaTTAne Adara-mAnapUrvaka ghare lAvyo ne tenI sattvazIlatAnA vakhANa karyA. game tevA saMyogamAM have bhaTTA jarAya akaLAtI nathI. moDhuM caDhAvatI nathI ne sadA suprasanna rahe che. jIvana jIvavAnI kaLA tene hAtha lAgI gaI che. te ja gAmamAM muni pati nAmanA munirAja koIke karelA tApaNAthI dAjhI gayA, kucIka zeTha temanI sAravAra karatA hatA. baLatarA zAmaka telanI AvazyaktA hatI ne te maLatuM nahotuM. ema karatAM bhALa maLI ke aeNkArI bhaTTAne tyAM e durlabha tela che, eTale be munirAje tene tyAM AvI telanI yAcanA karI. ghaNI ja AnaMdita thaI teNe sIso levA dAsI mokalI. A tarapha devothI bharelI sabhAmAM indra aeNkArI bhaTTA rIsa na kare ne tenuM moTuM kadI na caDe, ItyAdi prazaMsA karI. vAta mAnyAmAM na AvyAthI eka deva AvyA parIkSA karavA. dAsI sIso laI AvatI hatI tyAM deve adazya Thokara lagAvI. sIso paDI phUTI gayo ne lAkha rUpiyAnuM tela dhULa thaI gayuM. bhaTTA jarAya moMDhuM bagADyA vinA bIjo saso lAvavA dAsIne kahe che te paNa phUTI jAya che. trIjIvAra kahetA te paNa deva phoDI nAMkhe che, chatAM jANe kAMI ja banyuM na hoya tema hasatI marakatI bhaTTA bolI- "A sevAno lAbha mAre ja levo joIto hato. have huM ja laI AvuM." ema kahI pote cotho ne chello sIso lAvI. tenA ziyaLanA prabhAve devanA yatno niSphaLa gayA. bhaTTAe bahu Adara mAnapUrvaka tela guru mahArAjane ApyuM. te letAM munizrI bolyA- "he zrAvikA, amArA nimitte dAsIne hAthe traNa traNa sIsA moMghA telanA phUTI gayA chatAM tamAruM moDhuM Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 paNa kaTANuM na thayuM. tamArI samatulA ne svasthatA acaraja pamADe tevI che.' acaMkArIe hAtha joDI sasmita vadane kahyuM - 'bhagavan ! roSa ane rIsanA pariNAma meM ahIM ja bhogavyA che. tenA aniSTa phaLa na joItA hoya to roSAdi choDavA ja joIe.' muninA pUchavAthI teNe pote anubhavela vyathAnI kathA kahI saMbhaLAvI. sAMbhaLanAra mAtranI AMkho bhInI thaI ane te deva paNa pratyakSa thaI praNAmapUrvaka bolyo ke- dhanya cho tame. indra paNa tamArI prazaMsA kare che. tamane roSa ke rIsa Ave che ke nahi ? te jovA huM Avyo hato ne sIsAo phUTatAM batAvyA hatA. paNa lo A tamArA sIsA AkhA ja che. meM je aparAdha karyo tenI kSamA prArthaM chuM. tamArA darzanathI huM paNa dhanya thayo chuM.' ityAdi stuti karI deva cAlyo gayo. vismaya pAmatAM muni upAzraye AvI gurujIne vaiyAvacca karatA acaMkArInuM AzcaryakArI caritra saMbhaLAvI rahyA. sahue tenI svasthatA ne dhairyanuM khUba ja anumodana karyuM. potAnI zlAghA indre karI ane devanI parIkSAmAM kharI utarI eno eNe kadI garva karyo nahIM paNa tethI vadhAre namra ja banI. Ama teNe zuddha zrAvikAno dharma jIvanabhara pALyo. aMte samAdhimaraNa ane svarga pAmI tyAMthI cyavI mokSe jaze. A acaMkArI bhaTTAnuM kathAnaka sAMbhaLI subuddhivALA mahAnubhAve ati duHkhamAM paNa dharma choDavo nahIM, jethI alpakALamAM ja mokSalakSmInI prApti thAya. 51 caturtha AgAra-gurunigraha mAtA-pitA- vidyAguru- kalAcArya Adi jinadharmathI viparIta mativALA hoya. temano Agraha ApaNe mAnavo ja paDe evI sthiti UbhI thatAM, niSiddhanuM (tyAgeluM) sevana karavuM paDe to apavAdamArge A AgArathI vratabhaMga na thAya. mAtA-pitA- kalAcArya- vidyAguru- temanA vaDIlo, jJAtijano ne vRddho tathA dharmopadezadAtA Adine satpuruSo gurujana tarIke oLakhAve che. keTalAka sattvazAlI jIvo utsargane avalaMbI aneka kaSTo veThI le che paNa apavAda mArgane sevatA nathI. sulasanuM jIvana A bAbatamAM preraNAdAyaka che. sulasanI kathA rAjagRhInagarImAM atinirdaya ane krUra kAlakasUkarika nAmano kasAI raheto hato. te roja pAMcaso pADA mArato hato. te eka divasa mATe A hatyA na kare te mATe rAjA zreNike tene kUvAmAM utAryo hato. kAraNa ke kUvAmAM pADAnI hiMsA kyAMthI karI zakaze ? paraMtu te ghora hiMsakane hiMsA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 189 karyA vinA cena paDatuM na hatuM. tyAM teNe kAdavanA pADA banAvI te paNa mAryA tema karyA pachI ja tene saMtoSa thayo. Ama teNe atighora pApakarma karI sAtamI narakanuM AyuSya bAMdhyuM. moMghuM jIvana mAThA kAmamAM kharcAI gayuM. kAramI mAMdagImAM e paTakAyo, lAkha lAkha upacAra chatAM zarIra gaLatuM ja gayuM. te maraNazayAmAM paDyo paDyo kaNasavA lAgyo. tene dAhajavara thayo. zarIre tejAba copaDyuM hoya tevI kALI baLatarA thavA lAgI. kSaNavAre kaLa vaLe nahIM ne tenuM duHkha koIthI jovAya nahIM. teno eka dikaro zANo ne samaju, sabhya ne saMskArI. nAma enuM sulasa. dIkaro kasAIno paNa jIvana jainonuM. pitAnI zAtA zAMti mATe teNe puSponI zayA patharAvI, sugaMdhI chaMTakAva karyA. caMdana-barAsanA vilepana karyA. zItala vIMjhaNA vIMjhAvyA, managamatA khAna-pAna karAvyAM vedanA visAre paDe mATe karNapriya gIta ne sumadhura saMgIta cheDAvyAM. navakAra mahAmaMtra ane mahAvIradevanA hitavAkyo saMbhaLAvyA. jema jema A badhuM karavAmAM Ave tema tema e vadhAre ne vadhAre barADe. sulasa badhA upAya karIne thAkI gayo. chevaTe kaMTALIne potAnA mitra, magadhanA mahAmaMtrI abhayakumAra pAse AvI pitAnI zAMti mATe upAya pUchyo. ne pote je je upacAra karyA hatA te kahyA. abhayakumAre kahyuM - "sulasa ! Avo aghora pApa karanAra avazya narake jAya che tethI narakAnupUrvI (balAtkAre narka laI janAra karma) tenI sAme nAcI rahI che tethI sukhanA samasta sAdhano tene duHkharUpa lAgaze, mATe duHkhanA kAraNabhUta-narakane yogya padArthothI tene zAMti thaze. arthAt kaDavA AhAra, khArAM pANI, azucinA vilepana, kAgaDA-gadheDAnA svara zravaNa, kAMTA-kAMkarAnI pathArImAM zayana Adi upacArathI tene zAMti thaze." tema karavAthI tene kharekhara zAMti thaI paNa kharI. aMte mRtyu pAmI te sAtamI narake gayo. abhayakumAranI saMgatathI te dharma pAmyo hato; temaja paramAtmA mahAvIradevane te potAnA tAraka paramAtmA devAdhideva mAnato hato. teNe pApanA AvA viparIta phaLa pratyakSa joI prabhu pAse bAvrata svIkAryA ane mahAvIradevano te vratadhArI zrAvaka thayo. bAra divasa pachI tenA sagAsaMbaMdhI tene bApAnI pAghaDI bAMdhavA lAgyA. sulase nA pADI. kulakramathI cAlyo Avato kasAIno dhaMdho karavAnI paNa nA pADI. mAtA-bahena Adi kahevA lAgyA- "ApaNo dhaMdho ApaNe karIe temAM pApa na lAge.' sulase kahyuM - "zuM viSa nipajAvanArane vecanAra viSa khAya to na mare ? hiMsA karanArane pApa lAge ja." mAtA-bahena Adi kahevA lAgyA- "jo pApa lAgatuM ja haze to dhananI jema te paNa vaheMcAI jaze.' sulase tarata kuhADI maMgAvI potAnA paga para mArI, ne cAlI lohInI dhArA, kapAyelA mAMsamAMthI hADakuM dekhAya. sahu bAghAnI jema joI rahyA, paga para kuhADInI vAta to sAMbhaLI hatI, paNa Ama koI paga para mAre e joyuM to nahotuM ja. sulasa to jorathI rADo pADe ke- "A duHkha Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 khamAtuM nathI, koI bacAvo, koI upAya karo. sahu ToLe maLI A te zuM karyuM? A tane zuM sUjhayuM, Adi pUchavA lAgyAM. tulase kahyuM - "e pachI kahIza, pahelA sahu thoDI thoDI pIDA laI lo, mArAthI sahana thatuM nathI te sAMbhaLatA sahu bolyA - "e kevI rIte banI zake mA pATo, rU, rUjhanuM tela laI AvI. bena bhAIne paMpALavA ne havA nAkhavA lAgI. paNa "pIDA laI zakAya nahIM. te kuhADo mAryo, tuM bhogava." ema jaNAvyuM. sulase kahyuM - "barAbara huM paNa tema ja kahuM chuM ke sahunuM karyuM sahu bhogave, tamArA mATe thaIne mAre hiMsA zA mATe karavI? jema A pIDA vaheMcI na zakAya tema pApa paNa vaheMcI zakAya nahIM. paramAtmA kahe che ke "kyAM janmavuM? e ApaNA hAthanI vAta nathI, paNa kema jIvavuM? e ApaNA hAthanI vAta che. mATe pApane vaza na thavuM." Ama kahI sulase mAtA Adi vaDIlone zikhAmaNa ApI ane potAnA AtmAne ugAryo. , kAlakasUkarika (kAlasaurika) kasAInA putra sulasa jevA mahAnubhAvo jemane sugatino mArga suvidita che, teo mRtyu icchaze paNa manathI ye parane pIDA pahoMcADatA nathI. krame karI zrAvaka dharma pALI sulasa svargagAmI thayo. A saMbaMdhamAM ArogyadvijanuM dAMta upayogI hoya ahIM ApavAmAM AvyuM che. ArogyakijanuM dRSTAMta ujjayinI nagarImAM eka brAhmaNa bAlyakALathI ja rogI hovAne kAraNe rogadvijanA nAme oLakhAto hato. lokonA moDhe potAnuM AvuM nAma sAMbhaLIne tene ghaNo kheda thato ne sadA uddhina raheto. ekavAra teNe A pramANe dharmadezanA sAMbhaLI jIvanI kevI ajJAna dazA che ke moMdhI vastu jhaDapathI jaI rahI chatAM tuccha vastunI pAchaLa tenuM bhAna paNa rahetuM nathI. AyuSya jAya che paNa pApabuddhi jatI nathI. juvAnI jatI rahI paNa viSayAbhilASA-tRSNA-lAlasA gaI nathI. khoyelI zakti Adi pAchI meLavavA prayatna thAya paNa dharmamAM udyama thato nathI. A jIvanI kevI mohaviDaMbanA che? zarIra anitya che vaibhava paNa azAzvata che. maraNa pAse ja UbheluM che. mATe dharmano jeTalo thAya teTalo saMgraha karI levo." ItyAdi upadezathI bodha pAmela rogaddhije te dharmAcArya pAse bAra vrata grahaNa karyA. dharmapAlanamAM sAvadhAna thaI te navuM jJAna saMpAdana karavA lAgyo. kriyAmAM kuzaLa ne tattvanI jANa thatAM moTA zrImaMtomAM paNa mahattva pAmyo. tenuM svAthya to evuM ne evuM ja rahyuM paNa samajaNa AvatA zArIrika svAstha gauNa ne AtmAnuM svAthya mukhya sthAne AvyuM. te zrImaMta zrAvakoe ghaNIvAra rogajine ghaNIvAra sAgraha prArthanA karI ke - "ghaNAM sArA vaidyo che. cikitsA karAvIe, zarIre svastha haze to tame dharma paNa vadhAre svastha rIte karI zakazo.' ityAdi rogadvija kahetA "azAtA zAMtithI sahavI joIe. A to dharmarAjAnuM ugharANuM paDe che." Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 191 'A vayamAM sahelAIthI pate, pAchalI vayamAM kaThina paDe.' potAnI jAtane kaheto 'o jIva ! A duHkhano vipAka tuM sahana karI le. tuM emAMthI chUTavA phAMphA mArIza akaLAIne hAyavoya karIza, ke roga dUra karavAnA upAya-upacAra karIza ! ne ema karatA roga upazAMta kadAca thaze tethI kAMI vipAka niSphaLa jato nathI. A to pAcho udayamAM Avaze- arthAt saMcita karmono nAza bhogavyA vinA thato nathI. jIva jyAM jaze tyAM karma to sAthe rahevAnA ja. mATe bhaviSyano vicAra karI ahIM zAMtithI sahI le. kema ke sat- asattA pRthakkaraNa karavAnI samajaNavALo A viveka pAcho tane parabhavamAM kyAM maLavAno che ?' Ama sahadharmInI sevA karavA ane rogathI choDAvA zrImaMta zrAvako sIdho-ADakataro ghaNo prayatna karatAM. rogadvija sAbhAra nA pADI deto. enA vaDIloe ghaNo Agraha karyo ke tuM cikitsA karAva, nimitta vinA kArya thatuM nathI. upacAra karavo kAMI aparAdha nathI, ame ATaluM kahIe chIye to mAnavuM joIe.' paNa dvija saralatAthI AnaMdapUrvaka vAta TALI nAMkhato ane samajAvato ke ApaNe badhuM nizcita karIne ahIM janmyA chIye,have bhaviSyano- AvatA bhavano prabaMdha karo.' enI AvI samajaNa ane sAttvika vRttinA indre vakhANa karyA ane umeryuM ke roganI vyathA to veTha te ja jANe. upacAra mATe kyAM kyAM jAya che ? kevAM kevAM oDiyAM le che ? kevuM khAya ne keTa-keTaluM kare che ? chatAM A rogadvijane kAMI karavuM nathI keTalI zAMti !' A sAMbhaLI saMdigdha thayelA be deva vaidyanuM rUpa laI AvyA. tyAM potAnI baDAInA baNagA phUMkyA kevA kevA asAdhya roga pote sahelAIthI maTADI zake che ne enuM nidAna kevuM sacoTa ne tenI davA kevI rAmabANa ! e badhuM to jaNAvyuM. ne vaighanI svasthatA ne sauSThava paNa evA hatA ke te joI tenI vAta para vizvAsa thAya ja. vaidhe AgaLa calAvyuM- 'jo ke tamArA rogo ghaNA jUnA ne ghara karI gayelA che. chatAM jotajotAmAM huM tamane saMpUrNa svastha suMdara ane sazakta banAvI dauM. tamAre rAte sUtI vakhate levA mAMsa temaja thoDI madirAnI ja vyavasthA karavAnI.' A sAMbhaLatA ja asthira thaI gayelo vipra bolyo'vaigharAja ! eka sAmAnya brAhmaNa paNa tamArI A duSTa vAta nahIM sAMbhaLe, tyAre huM to zrI jinendradevanA dharmane pAmelo zrAvaka chuM. mArA zrImaMta dharmabhAIone nirdoSa auSadhathI svastha karavA mArA para keTalI badhI aMtaraMga bhakti che ! chatAM meM cokhkhI nA ja pADI che. nirdoSa auSadhanI paNa nA pADanAra huM zuM AvuM niSiddha AcaraNa karIza ? tame vaidaka ja jANo cho ke dharmagraMtha paNa jANo cho ? dharmagraMthamAM cokhkhuM lakhyuM che ke, 'madirA, mAMsa, madha ane chAzamAMthI bahAra kADhelA mAkhaNamAM agaNita sUkSma jIvonI utpati temaja vinAza thayA ja kare che. sAta gAma bALavAthI je pApa thAya te mAtra madhanuM eka TIpuM khAvAthI thAya.' dharmalipsAthI mohita jIva zrAddhamAM madha Ape che te laMpaTa khAnArA sAthe ghora narakamAM jAya che. ityAdi vAto to sthUla samajavALA laukika zAstramAM paNa che. to pachI atisUkSma jene Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 siddhAMtanI to vAta ja zI ?' ityAdi te brAhmaNanI vAta sAMbhaLI vaidya (dave) tenA kuTuMbane bheguM karI kahyuM - A bhAI ekalI jaDatAnI ja vAta kare che. emane svayaMnA hitAhitano kazo khyAla ja nathI. sArA bhAgye huM ahIM caDI Avyo chuM to tamAre yuktithI Amane samajAvavuM joIe. A zAstranI vAta mane samajAve che paNa zAstramAM sApha lakhyuM che ke, "dharmanuM mukhya sAdhana mANasanuM zarIra che, tenuM prayatnapUrvaka jatana karavuM joIe.jema parvatathI pANI zrave che tema dharma zarIrathI zrave che." badhAe ghaNuM samajAvyuM paNa dvije daDhatA ja dAkhavI kahyuM- "juo, zAstramAM lakhyuM che ke ApattimAM kAma Ave mATe dhananI rakSA karavI, dhana kharcIne paNa strInI ane strI tathA dhana baMneno tyAga karIne paNa AtmAnI rakSA karavI." Ama rogadvijane aDaga jANI baMne devo prasanna ane pragaTa thaI bolyA, "kharekhara ja, Azcarya upaje evI tamArI zraddhA ane sahanazIlatA che. tamArA jevo rogane sahI lenAra bIjo maLavo kaThina ja nahIM azakya vAta che. indra tamArI je prazaMsA karI te ochI ja hatI." - ItyAdi tenI prazaMsA karI temaNe rogadvijanA gharamAM roga nAzaka ratno varasAvI vidAya lIdhI. ratnonA aciMtya prabhAvathI tenA rogo upazAMta thaI gayA, lokomAM Azcarya ane rogadvijanuM nAma ArogyadvijanA nAme prasiddha thayuM. AvI rIte gurunigraha AgArano te dvija jANakAra hato. vaDIloe tene Arogya mATe apavAda mArganuM sevana karavA ghaNuM samajAvyo paNa teNe potAnI dhArmika sthiratAne DagavA dIdhI nahIM. niraticAra vrata pALI te svarge gayo ne mukti paNa pAmaze. tenI jema ApaNe paNa vrata-dharmanI dRDhatA keLavavI joIe. pa2 paMcama AgAra-devAbhiyoga. kuladevatA AdinA vAkya- bhayathI je mithyAtvanuM Asevana. samyakatvadhArI AtmA mATe te devAbhiyoga nAmaka AgAra kahevAya. culanI pitA nAmanA zrAvaka jevA koIka dharmAjIva devatAnA trAsa ane upasargathI calita thaI jAya che. chatAM temane koI moTo doSa lAgato nathI, kAraNa ke teo tarata ja pApanA pratikAra mATe AlocanAdi kare che ne zuddha thAya che. tyAre keTalAMka namirAjarSinI jema game tevAM kaSTa ane upasarga AvI paDavAM chatAM niyamamAM aDaga rahe che dharmamAM sudaDha rahe che. namirAjarSinI kathA mAlavadezamAM sudarzana nAmanuM nagara, tyAM rAjA maNiratha ane yuvarAja te nAno bhAI Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 193 yugabAha. saMsAra acaraja ane ajAyabIthI bharelo ja che. vaibhava rUpa ane vidyA Adino ahIM pAra nathI. ghaNIvAra prayatna karavA chatAM A vastu maLatI nathI ke koIne jANe sAva anAyAse maLI jAya che. cokhe cokhkho A karmano tamAzo che. chatAM mANasa Ane saheje samajI zakato nathI, yugabAhunI patnI madanarekhA rUparUpanA aMbAra jevI jAjaramAna yuvatI hatI. enAM eka eka aMgaupAMga surekha ne suDoLa hatAM. AMkho nA dharAya tevuM tenuM lAvaNya, rUpAnI ghaMTaDI jevo avAja, jevI dekhAya tethI ya vadhu guNIyala catura ne sughaDa. rAjA maNirathanuM mana bhAInI patnI madanarekhAmAM otaprota thaI gayuM. rAjAne madanarekhA joIe che. mANasane icchA thAya eTale enI zAMti- svasthatA jAya. te manomana bolavA lAgyo, loko kahe che - mahAdeve kAmadevane bALI nAMkhyo e pravAda khoTo che. kAraNa ke A madanarekhAno rUpavaibhava joI mArAmAM ja e kAmadeva bhaLI rahyo che. rAjA madanarekhAne- tenA avayavone jovAno lobha jato karI zakato nathI, tene uThatI, besatI, cAlatI, kAMI letI-mUkatI joyA karato. madanarekhA to jeThane pitA jevA mAnatI ne nirbheLa saraLatAthI vartatI. samudranA kallolanI jema rAjAnuM mana caMcaLa ane uttejita thaI jatuM ne tene kyAMya nirAMta rahetI nahIM. te madanarekhA sAthe parANe vAto karavAno prasaMga Ubho kare. eka vAtano koI rIte zIdhra aMta na AvavA de. tene jovA-sAMbhaLavA ane te hoya tyAM besI rahevAmAM te lhAvo mAne. saMdezAo mokale ne uttaro maMgAve. bhoLI madanarekhA Ane vaDIlonI kRpA mAne.rAjAnA manamAM tenA sahavAsanI jhaMkhanA jAgI hatI. kyAMya bicArAne sukha na hatuM. potAnI dAsIo sAthe te sArAM vastra, alaMkAra ane puSpa, tAMbula Adi mokalato, te saraLatA ane pUjayabhAvathI teno svIkAra karatI, sAmAnya vastunA paNa vakhANa ja karatI, maNiratha samajato ke te mATe anukUla thatI jAya che. kAmI puruSone vAstaviktA nathI dekhAtI paNa viparItatA dekhAya che. dAsIo vastu ApavA Ave ne rAjAnA audAryAdika guNa gAya. tenI caturAI, suMdaratAdi paNa mAMDIne kahe. uttaramAM te kahetI, "bhAgyazAlImAM AvA guNAdi hovA sahaja che." rAjAne lAgyuM ke A sahelAIthI vaza thaI jaze eTale teNe dAsI dvArA potAno abhiprAya kahevarAvyo. A sAMbhaLatA ja jANe mAthAmAM jorano mAra vAgyo hoya tema kSaNavAra to madanarekhA mUDha thaI gaI. are ! A zuM? pANImAMthI agni ! gharamAM ja bhaya? A vAtsalya nahi paNa kAmarAga hato? tarata svastha thaI tenuM mukha kheda ane viSAdathI bharAI gayuM hatuM. dAsI samajI gaI kebAI pANIdAra ne jAjaramAna che. te sAmuM joI zakatI nahotI, madanarekhAe kahyuM "dAsI, mane AzA nahotI. havethI tAre mArI pAse AvavAnuM nathI. huM jANuM chuM ke tuM dAsI che. paNa IcchAonI dAsatA traNe lokanuM dAsatva che. nArImAM ekamAtra vizvavikhyAta zIlano guNa che ane tethI ja tenuM thoDuM ghaNuM paNa mahattva che, jo te paNa lupta thAya to jIva vinAnA zarIranI jema badhuM vyartha che. dAsI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 tAre paNa dAsatvamAMthI jIvane choDAvavA A samajavA jevuM che. mahArAjAne paNa AdarapUrvaka jaNAvaje ke mArI pAse svapnamAM paNa AvI AzA na rAkhazo. zIla e ApaNI moMghI mUDI che, ApaNe e kuLamAM avataryA chIye, jyAM devonA rAjA paNa avataravAnI icchA rAkhe che. jhuMpaDapaTTAnA mAnavI ApaNe nathI.' dAsIe badhI vAta rAjAne kahI ane bhalAmaNa karI ke AnI AzA rAkhazo nahIM. badhA hAre paNa kAmI kadI hArato nathI. kAmInI lAlacano pAra nathI. rAjAe vicAryuM, strI tarata hA pADe ja nahIM. hA pADatA pahelA ekavAra to nA pADe ja. enI hA ke nAnI kiMmata keTalI? paNa hA ! jayAM sudhI yugabAhu haze tyAM sudhI e ekadama mAne nahIM. e suMdarInA sahacAra vinA A rAja ane vaibhava badhuM ja vyartha che. have to yugabAhuno aMta Avavo joIe. ema vicArI rAjA sagAbhAIne mRtyune Are utAravAnI peravI karavA lAgyo ane teno joIto avasara Akhare maLI gayo. ekavAra yugabAhu ane madanarekhA grISmaRtumAM upavanamAM RtuvihAra mATe AvyA. Akho divasa krIDA karI te daMpatI rAtre paNa rAjavATikAnA kadalI (keLa) gRhamAM ja rahyAM. divasabharanA thAkelA, rajanIgaMdhAnI maheMkabharyo zItala pavana ane uSmA. eka zayyA para baMne niHzaMka thaIne sUtA che. praharathI vadhAre rAtri vItI gaI che. rAjA maNirathane lAga maLI gayo. te sAdA veSamAM tyAM pahoMcI gayo. pati-patnI nirAMte UMghI rahyAM che. nirdaya-nipura maNirathe kAMTA jevA bhAI ane kusumakaLI jevI madanarekhAne joI. ekane joI vidveSa bIjAne joI apAra anurAga paNa atyAre anurAgano avasara nahoto. teNe talavAra kADhIne yugabAhunA gaLA upara jorathI jhATakI. eka cIsa paDI. madanarekhA jAgI gaI. nAsatA maNirathane te oLakhI gaI. yugabAhunA gaLAnI nase kapAIne temAMthI lohInI jANe nIko vahI. A joI madanarekhA bebAkaLI ne bahAvarI banI gaI. badhuM samajAI gayuM. patinuM mRtyu- potAne vaidhavya, bhAIe bhAInI karelI hatyA, kAmI mANasamAM peThelo rAkSasa. potAnI parAdhInatA patine vidAya ApavAno samaya... te tarata sAvadhAna thaI. nirbaLa banyuM nahIM cAle. patinA kAna pAse mukha karI madhura svare dhIrethI bolavA lAgI- priyatama ! mahAnubhAva! tame jarA paNa khoTo kheda na karatA. badhe svayaMnA karelA pUrvanA karmo ja aparAdha kare che. arthAt ApaNuM koI paNa ahita nathI karI zakatuM paNa pUrvakameM badhuM thAya che. mATe AMtarika samatulA sAcavajo. tamArA manane samAdhimAM sthApo, zrI jinendra paramAtmAnuM zaraNa lo. te ja ekamAtra jIvano AdhAra che. saMsAra Akho samRddhi ane jIvothI bharelo che. paNa temAM ApaNuM kazuM ja nathI. mATe mamatva choDI do. ApaNuM ahita ApaNA sivAya koI karI zakatuM nathI. jIvo ajJAnavaza svayaMnuM ahita na kare, badhAM jIvo sukhI thAya. duHkhanA mULa kAraNa pApanuM koI paNa sevana na kare, mAro koI zatru nathI. mAre koIthI zatrutA nathI. sahunuM kalyANa thAva evI tame bhAvanA bhAvo. A Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 195 samaya kheda ke pramodano nathI. AtmakalyANa mATe sAvadhAna thAva. sahune javuM to che ja. koI be divasa vahelA koI be divasa moDA. paNa javAnA to nakkI ja. arihaMtAdinA zaraNa maLe ne kadAca vahelA javuM paDe to ya vasavasAnuM kAraNa nathI. karoDo varSa jIvIe ane badhuM hArIne marI jaIe! zo artha sare? tame dhanya cho, kRtapuNya cho. zrI parameSThI mahAmaMtranuM dhyAna dharo. tethI tamArI badhI pIDA upazAMta thaze, tamArA badhA duSkarmono nAza thaze. namo arihaMtANaM, namo siddhANaM ne yugabAhue upazAMta thaI dharma-navakAranA dhyAnamAM prANa choDyA ane pAMcamA svargamAM dedIpyamAna kAyAvALo deva thayo. patinA prANa UDI gayA. zarIra TADhe thaI DhaLI gayuM. have madanarekhAne potAnI ciMtA thavA lAgI. bhojAInA sahacAra mATe sagA bhAIno hatyAro banelo rAjA have zuM nahIM kare? varu pAse bakarI ke bAja pAse cakalInuM jora keTaluM? huM mAruM ziyaLa kevI rIte sAcavIza? huM sagarbhA chuM maravuM paNa sAruM nathI. mahelamAM mArI ghaNI saMpatti ne sago dIkaro che. ghaNI sagavaDa paNa che. paNa te letA ziyaLa jAya tevo saMdeha che. have eka ja rasto che, ahIMthI chaTakI jauM. azubhano udaya to Avyo ja che. nahIM to pati akALe mRtyu na pAmata. huM have jyAM jaIza tyAM kleza- pIDA to Avaze ja. pachI mahelamAM rahuM ke jhuMpaDAmAM zuM pharka paDavAno? ane madanarekhA hiMmata karI madhyarAtrie nIkaLI paDI. ekalI ne nirAdhAra. basa, ene maNirathathI dUra cAlyA javuM che. cAlatAM cAlatAM utarI gaI e to ghora araNyamAM, jyAM divase paNa moTAM sAhasikanA chakkA chUTI jAya. jayAM najara jAya tyAM bhaya, akaLAmaNa ne dhrujArI, kALA bhUta jevA vAMdarAnA oLA, cibarI ne ghuvaDanI ciciyArI ne citkAra- sUsavATA mArato pavana, nahIM keDI nahIM rasto kyAMka ajagara ne sarpa, kyAMka kALotarA, kyAMka haraNanA ToLA, prasupta paDela vAgha, kyAMka dUra-sudUra ziyALanI aNagamatI avAja paNa e to dharmane bharose cAlI jAya che. trAsano to pAra nathI. vairya paNa apAra che. jaMgalanA phaLathI bhUkha saMtoSe che, jharaNAnA pANI pIne samaya vitAve che. koIvAra sAva pAsethI sAvaja, dIpaDo ke kALo viSadhara pasAra thaI jAya che. enAM dhabakArA vadhI jAya che, e chaLI uThe che. paNa dharmanA pasAye ene jANe koI jotuM ja na hoya tema potapotAnI rAhe cAlyA jAya che. thAke eTale kyAMka vizrAma le. pAsenI ratnakaMbala oDhI le. navakAra gaNatI sUI paNa jAya. mANasane Apatti Ave tyAre jANe dase dizAethI AvI lAgI che. moTA DuMgarAonI vacce sAgara jevuM lAgatuM taLAva joI te beThI vizrAMti levA. tyAM tene prasUtinI pIDA thavA lAgI. eka vRkSa nIce teNe bALakane janma Apyo. thoDIvAre svastha thatA bALakane ratnakaMbalamAM lapeTI, yugabAhunI nAmAMkita vIMTI kaMbalanA cheDe bAMdhI e taLAva kAMThe zuddhi mATe gaI. te taLAvamAM utarI ke jaLahastIe tene kheMcI sUMDhamAM pakaDI AkAzamAM ulALI. tenA moDhAmAMthI kALI cIsa paDI gaIne uparathI nIce paDavAnA bhayathI aceta thaI gaI. paNa daivayoge e ja vakhate maNiprabha nAmanA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 vidyAdhara vimAnamAM besI naMdIzvaradvIpanI yAtrAe jato hato. teNe tene jhIlI lIdhI. thoDIvAre e bhAnamAM AvI eTale putra mATe AkraMdana karavA lAgI. mane mAro putra Apo, mane putra pAse laI cAlo hamaNAM ja janmelA e bALakanuM zuM thaze ?' A sAMbhaLI potAnI vidyAthI tapAsa karIne kahyuM 'bhadre ! muMjhAIza nahIM. tuM jaMgalanA cheDe pahoMcI gaI hatI. mathurAnagarInA mahArAjA padmarathe tAro putra upADI potAnI vaMdhyA patnIne Apyo ne teNe dIkarA tarIke rAkhyo che. tenI ciMtA choDa. mArI sAthe AnaMda ane vilAsa kara. ApaNA bALako ghaNAM suMdara haze.'- A sAMbhaLI madanarekhA to AbhI banI gaI ke Akhare mANasa icche che zuM ? teNe hImmata rAkhI, vidyAdharane kahyuM- 'mane naMdIzvaranI yAtrA karAvo.' ane naMdIzvaradvIpa pahoMcI temaNe yAtrA karI tyAM maNicUDa nAmanA vidyAdhara cakravartI (jemaNe) dIkSA lIdhI hatI muninA darzana karI madanarekhA eka tarapha beThI. - ahIM deva banelA yugabAhue pUrvabhavanuM vRttAMta avadhijJAnathI jANyuM ne te paNa naMdIzvaradvIpe Avyo. teNe pahelA madanarekhAne praNAma karyA ne pachI munirAjane vaMghA. Avo uMdho krama joI maNiprabhe pUchyuM- 'tame vivekI thaI A zuM karyuM' uttara ApatA munie kahyuM - 'teNe yogya ja karyuM che. kAraNa ke nArI AnA dharmagurunA sthAne che. sAdhu mahArAjo ke zrAvaka mahAnubhAva dvArA je puNyAtmA zrI arhatprabhunA dharmamAM sthira thAya teNe temane dharmaguru mAnavA joIe, ema siddhAMtamAM paNa pharamAvyuM che.' madanarekhAnuM adbhuta sattvazIla jIvana jANI vidyAdhara namI paDyA ne potAnI nAdAnInI kSamA mAMgI. deva svasthAne gayA. madanarekhAnA kahevAthI vidyAdhare tene mathurAnagarInA sImADe mUkI. have to tene AtmakalyANa karavuM hatuM. putra paNa rAjakumAranA sukha bhogavato hato. madanarekhAe sAdhvIjI pAse dIkSA lIdhI ne AtmasAdhanAmAM sthira thayA. mathurAnA rAjA- rANIe bALakanuM nAma namikumAra pADyuM. te sobhAgIkumAra yuvAna thayo ne eka hajAra ne ATha kanyA paraNyo. mahArAjA padmarathe tene rAjya soMpyuM ne pote dIkSA laI zreya sAdhyuM. ahIM yugabAhune mArIne bhAgelA rAjA maNirathane upavanamAM kALotaro karaDyo ne tyAM ja mRtyu pAmI cothI narake gayo. tene saMtAna na hoI yugabAhunA putra caMdrayazAno rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo. thoDA vakhatamAM e kuzaLa rAjanItijJa thayo. ekavAra namirAjAno paTTahastI AlAnastaMbha ukheDI nATho. tene pakaDavAnA prayatno niSphaLa gayAM. cAlato cAlato te hAthI vanamAM jaI caMdrayazAnI sImamAM AvI gayo, tene pakaDI rAjavADImAM bAMdhyo. AnI khabara paDatAM mirAjAe hAthI pAcho vALavA dUta mokalyo. paNa caMdrayazAe A adbhuta rAjavaMzI hAthI ApavAnI AnAkAnI karatAM kahyuM -'hAthI ame bhagADIne nathI lAvyA. amArA sImADAmAMthI maLyo che.' dUte kahyuM - 'AnuM pariNAma sAruM nahi Ave.' rAjAe kahyuM - Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 197 jaldI joI leje.'ne eka divase namirAjA moTuM lazkara laI AvyA. caMdrayazA nagarakoTanA bAraNA baMdha karAvI aMdara bharAI peThA. sAdhvI madanarekhA paNa tyAM vicaratA hatA. temaNe A jANyuM eTale namirAjA pAse AvIne yuddha na karavA zikhAmaNa ApI. paNa te na mAnyo. kahyuM - "A caMdrayazA rAjA tAro sago moTobhAI che." samaranI bhUmimAM A sAdhvI ! ATalI badhI AtmIyatA ! nami Azcarya pAmI bolyo - "AryA ! e kevI rIte banI zake ? ane tame zAthI jANo?' sAdhvI madanarekhAjIe arthatI badhI vAta mAMDIne kahI. ratnakaMbala sAthe yugabAhunA nAmavALI vIMTInI vAta karI. tapAsa karatA sAcI vAta nIkaLI. jUnA mANasoe paNa keTalIka sAcI vAta hovAnI jANakArI batAvI. rAjA mAtA sAdhvIne page lAgyo ne anarthathI bacAvyAno mahAupakAra mAnyo. sAdhvIjIne AgrahapUrvaka rokI te moTA bhAI caMdrayazAne maLavA cAlyo. badhI bInA jANI caMdrayazA bhAIne bheTI paDyo. baMne bhAIo mAtA sAdhvIne vAMdavA AvyA. temanA AnaMdano pAra na rahyo. rAjayanA AvA payaMtra ne viSayonI viSamatA jANI caMdrayazA UMDA ciMtanamAM paDyo. thoDAka divasa pachI teNe namine kahyuM: "bhAI, rAjya saMbhALa. huM dIkSA laIza. dhanya mAtA! jeNe svayaMnuM sAdhyuM. namirAje bhAIne ghaNA samajAvyA-manAvyA paNa mArga nakkI thayA pachI cAlavA ja mAMDavAnuM hoya. besI na rahevAya. caMdrayazAe dikSA laI svayaMnuM sAdhyuM." namirAjA hajAra hajAra ramaNI sAthe ramato- rAjya pALato sukhe rahe che. vitato kALa paNa jaNAto nathI. saMsAramAM sadAkALa eka sarakhI sthiti koInI hotI nathI, mANasa badhAne pahoMcavAnI vAto bhale kare paNa keTalAMka praznone pahoMcavuM e mANasanA gajA bahAranI vAta che. tene mAtra dharma ja pahoMcI zake che. sukhazayAmAM sUtelA namirAjAne ekavAra tAva caDyo. zarIre baLatarA thavA lAgI. thoDIvAramAM to zarIra dhakhavA lAgyuM ne sahI na jAya evI baLatarA rome rome thavA lAgI. ghaNAM upacAro karyA paNa dAhajvara jarAya ocho paDe nahIM ne kSaNavAre ya kaLa vaLe nahIM. caMdananA lepathI sAmAnya TADhaka lAgatI. tethI rANIo svayaM vArApharatI sukhaDa ghasyA kare ne teno ekasarakho lepa rAjAne karyA kare. aMganI dhakhatI Aga sukhaDane thoDI vAramAM ja sUkavI nAMkhe tethI navuM sukhaDa ghasAya, eTale jUnuM utArI navuM copaDAtuM. pati para apAra mamatA rAkhatI te rANIo, potAnA hAthe ja badhI sevA karatI ne rAta divasa pAse ne pAse ja rahetI. Ama cha mahinA vItyA. ekavAra keTalIka rANIo sAthe sukhaDa ghasatI hatI. temaNe paherelA kaMkaNo jora jorathI khakhaDavA lAgyAM. azAMti vadhI jatA namirAjAe pUchyuM - "ATalo badho A zora zAno che?" kaMkaNono ghoMghATa jANI temaNe kahyuM - "mArAthI nathI khamAtuM. baMdha karo A khakhaDATa' ane catura rANIoeM hAthamAMthI eka kaMkaNa (saubhAgya cihna) rAkhI bAkInA utArI nAMkhyA. rAjAe pUchayuM- "have zAMti che? Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 khakhaDATa kema nathI Avato?' rANIoe kahyuM - "ekekuM kaMkaNa rAkhI bAkInA ame utArI nAkhyA tethI avAja Avato nathI." A sAMbhaLI cakti thayelA rAjAe vicAryuM ke - "kaMkaNonA daSTAMtathI ema lAge che ke bahu parigrahavALo jIva duHkha pAme che. tethI ekAkIpaNuM ja zreSTha che. jyAM aneka che tyAM baMdha che. jyAM eka che tyAM parama zAMti che. moDuM paNa sAcuM samajAyuM. je have mArI pIDA maTI jAya to mAre dIkSA laI ekAkI vihAra yogajIvana keLavavuM. e vicAramAM vedanA zamavA lAgI ne kyAre UMgha AvI tenI khabara namirAjAne na rahI, svapnamAM svayaMne sonAnA sumera giri para jeta hAthI upara beThelo joI jAgyA. Avo sonAno meru pahelA paNa kyAMya joyo che. ema uhApoha karatAM jAti smaraNa thayuM ne Akho gatabhava smRtimAM upasI Avyo. tethI jANyuM ke pUrvabhavamAM sarva duHkha saMklezanAzaka, adbhuta puNya utpanna karAvanAra zramaNajIvana pALyuM hatuM. tenA pratApe jayAM lakSmIlIlAno pAra nathI evA puSpottara vimAnamAM devatA banyo hato. te vakhate zrI jinajanmAbhiSeka mahotsavamAM huM agaNita devo sAthe gayelo ne tyAM A parvata joyo hato. mAro roga paNa maTI gayo. bhAvanA paNa thaI hatI. tyAM jAtijJAne bodha Apyo. have mAre kSaNano paNa vilaMba karavo joIe nahIM. eTalAmAM koI deve pragaTa thaI. temane sAdhuno veSa Apyo. rAja parivAra temaja aneka rAjapuruSo temaja paurajano utAvaLa na karavA temane samajAvavA lAgyA. namirAje kahyuM - koI maratAMne kahejo utAvaLa na kare, huM to amaratAne mArge jAu chuM." temaNe sAdhuveSa paridhAna karI vihAra Adaryo. AkhI mithilA sAzrunayaNe joI rahI. teo AMkhethI adazya thaI gayA. thoDI ja kSaNomAM moTI taiyArI karI cAlI nIkaLelA namirAjarSinA sattvanI parIkSAnA irAdAthI brAhmaNa rUpe indra temanI pAse AvI bolyA- "o samartha ne samaju rAjA tame sAva nirAza ne nirbaLa kema thaI gayA cho? tamAruM AkhuM nagara AgamAM sapaDAI gayuM che. vivaza thayelAM loko pokAra kare che. dharmano pAyo to dayA che. tame dayALu cho. A baLatAne nahIM bacAvo to saMsAramAM niSpharatA ja pAMgaraze. ekavAra pAchA pharo juo, A tamArA UMcA UMcA mahelo sudhI AganI javALA pahoMcI rahI che temAM A vAyu? thoDIvAramAM badhu bhasmIbhUta karaze. A tamAruM ja ghara ane suMdara sukumAla tamArI ja patnIo? e badhAnI upekSA kema karI zako ?" joI hoya to AkhI nagarI bhaDake baLatI ne lokonI hacamacAvI mUke tevI cIcIyArI (devamAyAthI) saMbhaLAtI hatI. atyaMta svasthatApUrvakanamirAjarSi bolyA- "huM sukhamAM vasuM chuM ne sukhamAM jIvuM chuM, kema ke mAruM kAMI nathI.kadAca mithilA nagarI baLatI hoya tethI mAruM kAMI paNa baLI jatuM nathI, huM dAjhato paNa nathI. badhA svArthanI sAdhanAmAM paDyA che, temanA svArthano nAza thato dekhAya eTale badhA rokakaLa karI mUke che. duHkhI thAya che. huM paNa mAro pAralaukika) svArtha nirmama cittathI sAdhu chuM." Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 199 InTe kahyuM - "mahArAja, mANaso baLI jaze ne mahelomAM bhaMDArela suvarNa Adi temaja hIrA mANeka muktA Adi paNa mahelanI rAkhamAM khAkha thaze A vaibhavano sAro upayoga paNa ghaNI rIte karI zakAya che. A durlabha vastuo vyarthamAM zA mATe naSTa thavA do cho ?' muni bolyAbrAhmaNa, ATalI vaya thaI chatAM kema samajatA nathI? rUpA ne sonAnA kailAsa jevaDA asaMkhya parvato pAse hoya to paNa A lobhIjIvanI lAlasA-tRSNA kAMI ochI thatI nathI, te to vadhatI jAya che. sarva ApattinuM mULa icchA che. ane te AkAzanI jema aMta vagaranI che. (Ano vistAra zrI uttarAdhyayana sUtramAM che)' ityAdi yuktiyukta vAta sAMbhaLI ane parvatanI jema niSkapa citta jANI Indra pragaTa thaI karabaddha aMjali joDI kahyuM - "aho ! tame krodhane jItI lIdho. aho ! tame mAnano parAbhava karyo. aho ! tame mAyAne tiraskRta karI. aho ! tame lobhane vaza karyo.' ityAdi ghaNA prakAre temanI stuti karI, vAraMvAra vaMdana karI indra svasthAne gayA. namirAjarSi paNa suvizuddha saMyamanI ArAdhanA karI kevaLI thayA ane aMte mokSe sidhAvyA. Ama pratyekabuddha (koI nimittathI bodha pAmelA) zrI namirAjarSie Indrano Agraha chatAM dharma choDyo nahIM. temanI prazaMsA prabhu zrI mahAvIradevanA zAstromAM paNa vidyamAna che. AvAM munizreSTho ApaNane sukha ApanAra thAo. 53 SaSTha AgAra-balAbhiyoga ghaNAM mANasonA haThAgraha ke baLavAnanI baLajorIthI tyajeluM AcaravuM paDe ke lIdhelo niyama jato karavo paDe to tenI chUTa ApanAra A balAbhiyoga AgAra che. A chae AgArane chIMDIo mAnavAmAM AvI che. sAmAnya rIte nirbaLa jIvo paNa sabaLa banI dharmasthaya meLave e Ano udeza che. daDhatA AvyA pachI ghora saMkaTamAM paNa mANasa apavAda sevato nathI ne tenI daDhatA anekane AlaMbanarUpa bane che. AvAM ja daDhavatI zrI sudarzananuM caritra ghaNI preraNA Ape che. zrI sudarzana zeThanI kathA zrI caMpAnagarImAM atidAsa zeThanAM dharmapatnI atidAsI nAme parama zrAvikA hatI, dharmaniSTha ane suzIla. temane tyAM gAyo carAvavA subhaga nAmano govALa nokarI karavA rahyo hato. te sAMja vakhate sImamAMthI pAcho pharato hato tyAre teNe lohI thIjave evI TADhamAM eka munine vRkSa nIce dhyAnamAM UbhelA joyA, te vicAre che, "aho ! ame AvA jADA kapaDAM paheryA chatAM tharatharIe chIe to sAva jIrNa- jhINA kapaDavALA A muni ahIM rAta kevI rIte gALaze !' temanI u.bhA.1-14 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 kaThora sAdhanAnI prazaMsA karato te pAcho pharyo. rAta vitAvI bIjI paroDhe te vanamAM gAyo carAvavA upaDyo. munine te ja jagyAmAM - tevI ja rIte dhyAnamAM ubhelAM joI Azcarya pAmyo. AvI TADhamAM hADa paNa thIjI jAya, mANasa maDadu thaIne paDe. Amane dhanya che." ane e jANye ajANye muni pAse AvI Ubho temanA darzana karato potAne paNa dhanya mAnato rahyo. eTalAmAM sUryodaya thatAM muni "namo arihaMtANaM bolI AkAza mArge cAlyA gayA. AthI subhaga govALe ciMtavyuM ke A namo arihaMtANe AkAzagamanano maMtra lAge che. AnAthI teo AkAzamAM uDI gayA. temaNe AkhI rAta dhyAna dharyuM tethI UDI zakyA. jo huM paNa dhyAna dharuM to huM paNa AkAza vATe jaI zakuM. basa pachI to e navaro paDene "namo arihaMtANaM'nuM dhyAna dhare. ekavAra tene dhyAnamAM joI tenA zeThe pUchyuM - "tuM zAnuM dhyAna kare che?" teNe kahyuM "namo arihaMtANaM'nuM. "kyAMthI zikhyo?" te bolyo- "eka muni pAsethI." ane teNe AkhI vAta kahI, zeThe rAjI thaI Akho navakAra zikhavyo ne te barAbara gaNavA lAgyo. evAmAM AvyuM comAsuM. jharamara megha varSe ne pRthvI hariyALIthI harSa. govALa gAyo laI cAlyo vagaDAmAM, vacamAM Avela eka nadI utarIne gayo sAme pAra. varasAda to vadhavA lAgyo. thoDIvAramAM to pANI pANI thaI gayuM. nadImAM AvyuM pura. sAMja paDavA AvI paNa pANI ochAM thayAM nahi. gAmamAM javAya kema ! jyAM juo tyAM jaLa baMbAkAra tene lAgyuM ke- "have ghaNA jApa thaI gayA hoI have AkAzamAM uDI zakAze." eNe nadI kAMThe AvI "namo arihaMtANaM' kahI kUdako mAryo. uDavAne badale paDyo pANImAM. e jyAM paDyo tyAM moTo aNIdAra khIlo ubho hato. chAtImAM vAgavAthI e tarata mRtyu pAmyo. ane te ja atudatta zeThane tyAM bALaka rUpe avataryo. te eTalo badho suMdara hato ke tenuM nAma sudarzana pADavAmAM AvyuM. yuvAna thatAM manoramA nAmanI eka zrImaMta zreSThInI kanyA sAthe tenA lagna thayAM. dAmpatyanA phaLasvarUpa tene dIkarA paNa thayA. tyAMnA rAjAnA purohita kapila sAthe sudarzanane maitrI hatI, purohita ghaNIvAra potAnI patnI pAse sudarzananA guNa ane saundaryanA vakhANa karato. tenI udAratA, sajjanatA AdinI ghaNI ghaNI prazaMsA karato. tethI purohita patnIne Azcarya to thatuM ja paNa bhArobhAra anurAga paNa thayo. ekavAra purohita bahAra gayA hatA tyAre te sudarzananA ghare AvI kahevA lAgI ke- svAthya sAruM na hovAthI tamArA mitra tamane yAda kare che. ghera cAlo, saraLa svabhAve sudarzana tenA ghare AvyA. sudarzane pUchyuM- "mArA mitra kyAM?" kapilAe kahyuM - "aMdara sUtA che." te aMdara jatA bAraNA baMdha karI kapilA temanI pAse jaI lajjA-maryAdA choDI sahacAranI mAgaNI karavA ne tevI ceSTA karavA lAgI. uttaramAM zeTha sudarzane kahyuM - "huM to napuMsaka chuM. mArI sAthe game teTalI ceSTA karIza to ya icchA pUrI thaze nahIM." pelInI badhI uttejanA TADhI thaI gaI ne zeTha tyAMthI bacIne ghare AvyA. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 301 unALAnI eka saMdhyAe sudarzana ane kapila purohita sAthe rAjA upavanamAM pharavA AvyA hatA. saMyogavaza abhayA rANI ane kapilA (purohita patnI) paNa pharavA Avela. tyAM sudarzana zeThanI patnI manoramA paNa potAnA putro sAthe upavanamAM AvI. suMdara, surekha yuvatIne joI kapilA bolI- "kayA dhanabhAganI A patnI haze?" rANIe kahyuM - "are ! A zeTha sudarzananI patnI che, ene nathI oLakhatI tuM?" sAMbhaLI cakita thayelI teNe zeTha sAtheno Akho prasaMga rANIne kahyo. rANIe kahyuM - 'tuM chetarAI gaI, e to samartha puruSa che, jone kevA devakumAra jevA to enA dIkarA che?' kapilA bolI- "bhAre kahevAya! te mane banAvI cAlI gayA." rANIe kahyuM - "tArAmAM pANI nahIM, nahIM to nArIno hAtha paDe ke puruSa pANI pANI?" kapilA kahe - 'tyAre e caturAI tamArAmAM hoya to karI juo,e tamArA hAthamAM paNa nahIM Ave." rANI bolI- "e vAtamAM zuM mAla che? ekavAra ene vaza karuM to ja huM kharI !' divaso vite che. rANI sudarzanane bolAvavAno lAga zodhyA kare che. evAmAM vana mahotsava badhA upavanamAM gayA ne abhayArANI bahAnuM kADhI mahelamAM rahI. tenI paMDitA dAsI khabara lAvI ke, "sudarzana zUnyAgAramAM kAussagga dhyAnamAM che." rANIe kahyA pramANe pAlakhImAM sudarzana zeThane naMkhAvI kAmadevanI mUrti che ema kahI badhI cokI vaTAvI tene rANIvAsamAM laI AvI. rANIe vilAsapUrvaka Adara ApI bolAvyA. sudarzana svastha rahyA. rANIe cokhe cokhkhI mAgaNI karI, uttara na maLatAM AzleSapUrvaka uttejanAno yatna karyo. lAja mUkI badhA vAnAM karI joyAM paNa sudarzana zeThanuM to ruMvADuM ya pharakyuM nahIM Akhare kaMTALI- thAkIne rANIe Dara batAvyA ne temAM paNa na phAvatA teNe jorathI bUma mArI ke- "A koI narAdhamathI bacAvo.cokI para rahelA ArakSako tarata doDI AvyA ne zeThane pakaDI pUrI dIdhA. avasare rAjA samakSa UbhA karavAmAM AvyA. rAjAe temane sAcI vAta kahevA jaNAvyuM paNa rANInI dayA khAI zeTha eka akSara paNa bolyA nahIM. tethI temane aparAdhI mAnI nagaramAM pheravAtA hatA. manoramAe patine joyA. dhArIne joyA ke loko kahe che tema che to mArA pati, paNa teo koI kALe AvuM kArya kare nahIM. avazya emanA upara A Apatti AvI che." tarata te ghara-daherAsare AvI ane pati nirdoSa chUTe nahIM tyAM sudhI kAussagra dhyAna karI sthira thaI. nagaramAM pheravI zaiThane zUlIe caDAvyA paNa badhAnA acaraja vacce zUlInuM siMhAsana thaI gayuM. zeTha te para beThA. ghAtakoe tikSNa talavAranA ghA karatA ghAnI jagyAe ghareNA banavA lAgyA. A joI teo gabharAyA ane doDyA rAjA pAse. rAjA paNa doDato Avyo. tenA AzcaryanI avadhi na rahI. rAjAe AdarathI bolAvyA. hAthInI aMbADIe besADI ADaMbarapUrvaka ghare pahoMcADyA. manoramAe kAussagga pAryo. dharmano jaya jayakAra thayo. rAjAe pachI ghaNo ja Agraha karI sAcI bInA jANavAnI haTha lIdhI. temAM abhayAnuM duzcaritra pragaTa thaI gayuM. rAjAe Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 tene mArI nAkhavAnI AjJA ApI paNa zeThe vacce paDI mRtyudaMDa na devA dIdho. AthI rAjAe rANIdAsI bannene hadapAra cAlyA javAnuM kahyuM. rANIe lajajAvaza AtmahatyA karI ane paMDitA dAsI pATalIpuramAM koI vezyAne tyAM gaI ne tyAM rahI. A prasaMgathI sudarzana zeThane evo vairAgya thayo ke temaNe dIkSA svIkArI. sudarzana zeTha AtmasAdhanA- jJAna-dhyAna- gurusevAmAM udyamazIla thayA. ekavAra vicaratA teo pATalIputra AvyA. paMDitAe oLakhI lIdhA. banAvaTa karI te ghare vahoravA teDI lAvIne bAraNAM baMdha karyA. ghaNAM satAvyA ne ghaNI kadarthanA karI. paNa muni zAMta ne svastha rahyA. sAMje temaNe kaMTALIne choDI mUkyA. sudarzana muni sIdhA smazAnamAM jaI dhyAnamAM lIna thaI gayA. marIne vyaMtara thayela abhayArANI pUrvanuM vera saMbhArI tyAM AvIne anukULa- pratikULa ghaNA upasarga karyA. temaNe to dayA ja ciMtavI ne thoDI ja kSaNomAM kevaLI thayA. devoe mahimA karyo. suvarNanA kamaLa para besADyA ne kevaLIe dharmadezanA ApI. tethI baMtarI paNa samyakatva pAmI ne paMDitA pratibodha pAmI, baMne aMte sadgati pAmyA. munizrI paNa prAMte nirvANa pAmyA. sudarzana zeThanI jema jeo balAbhiyoganI mokaLAza hovA chatAM svadharmanI daDhatA rAkhe che. samyakatvamAM zreSTha ane dharmanI AsthAvALA puravAra thAya che, teo samyakatvanA sAcA upAsaka ane jagatamAM zreSTha gaNAI saMpatti ane uttamapada (mokSa) pAme che. 54 samyaktvanI cha bhAvanAo mULa, dhAra, pratiSThAna, AdhAra, bhAjana ane nidhi A cha upamAo dvArA cha prakAre bodhibhAvanA vivekI ne samaju AtmAo bhAve che. zramaNadharma ane zrAvaka dharmane A bhAvanA bhAvita kare che - avivAsita kare che. samyakatva ja sarvazadezita dharmarUpI vRkSanuM mULa nizcala hovAthI ja svarga mokSa Adi phaLanI prApti thaI zake che, A samakitanI pahelI bhAvanA. mokSarUpI nagaranA pravezadvAra svarUpa samyakatva che. daravAjA sivAya jema nagaramAM na pravezI zakAya tema samakti vinA mukti na meLavI zakAya, A bIjI bhAvanA. zrI jinadharmarUpI vAhananI pIThatulya samakti che. pratiSThAna eTale pITha tenA AdhAre ja vAhananuM astitva saMbhavita hoya che. tema dharmane samyakatva sAmarthya Ape che. A trIjI bhAvanAnA AdhAra vagara kazuM ja UbhuM rahI zakatuM nathI, tema vinayAdi mahAnuM guNono AdhAra samakita che. e cothI bhAvanA. koI paNa peya padArtha bhAjana-vAsaNa vagara rahI zake nahIM. tema Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 dharmarUpI amRtane mATe pAtratulya A samyakatva che. tenA vinA dharmaamRta rahI zakatuM nathI, te pAMcamI bhAvanA ane jJAna, darzanacAritrarUpa ratnanI nidhi samyakatva che, nidhimAM jema ratnonI sthiti che tema samyakatvamAM jJAnAdiguNonI sthiti che. A chaThThI bhAvanA. sadA A samakitanI bhAvanA bhAvavI. samyakatvanI bhAvanAnA viSayamAM A pramANe vikrama rAjAno prabaMdha che. | vikrama rAjAnI kathA kusumapuramAM haritilaka rAjA rAjya kare. tene gaurI nAmaka rANI ane vikrama nAme putra. yauvanavaye yuvarAja batrIsa rAjakanyA sAthe paraNyo. te ramaNIo sAthe bhogamAM lIna. ene jato samaya paNa jaNAto nathI. emAM koI azubha karmanA udaye tene zvAsa, kAsa, jvara Adi roga sAmaTA ja thaI AvyA, roganI pIDA vadhatI gaI. ghaNA upacAro karyA paNa kAragata nivaDyA nahIM, tene kyAMya zAMti maLe nahIM, enI muMjhavaNano pAra nahIM, nirAza thayelo yuvarAja, game tevA osaDIyAM laI le. rAjA-rANI je sAMbhaLe te upacAra kare paNa vaLe kAMI nahIM. dhanaMjayayakSane so pADA caDAvavAnI mAnatA ya mAnI. roga to jAmato gayo. evAmAM eka kevaLajJAnI muni padhAryA. temanuM Agamana sAMbhaLIne rAjAne paNa abhilASa jAgyo ne teNe vaMdane javAnI taiyArI karI. A joI yuvarAja vikrame kahyuM - "A vyAdhithI to huM trAsI gayo chuM. agaNita upacAra karyA ne kevI kevI davA khAdhI? pathya paNa pALyA. have mane samajAya che ke pApathI vyAdhi Ave che. cAritryavAna jJAnI guruonA darzanathI pApano nAza thAya che ane pApano nAza thatAM avazya duHkhano-vyAdhino nAza thAya ja che. mATe mane paNa jJAnI mahAtmAnA darzane laI cAlo.' prasanna thayelA rAjA tene laI parivAra sAthe AvyA ane jJAnI bhagavaMtane vaMdana karI moTI parSadAmAM yogya sthAne beThA. mahArAjajIe dharmadazanA ApI. tene aMte rAjAe temane vinayapUrvaka pUchyuM - "bhagavan! mArA yuvAna putrane ekAeka AvA vyAdhi zAthI utpanna thayA?" karuNAnidhi kevaLajJAnIe kahyuM - "rAjA! dareka kAryonA kAraNa hoya che. Ano pUrvabhava sAMbhaLavAthI te jaNAze. pUrvabhavamAM A paddha nAmaka rAjA hato, jANe anyAyanuM to ghara ja joI lo, te zikAre nikaLyo hato. gADhavanamAM eka munine dhyAnamAM joI teNe bANa kAna sudhI kheMcIne temane mAryuM. A vAtanI pradhAnamaMDaLa ane mahAjanane jANa thatAM teo gherI ciMtA ane UMDI vimAsaNamAM paDI gayA, asaMtoSanI jvALA vyApaka banatI gaI ane pariNAme rAjA padha padabhraSTa thayA ne temanA putrano rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo, te munirAja sAta lava Ayu zeSa rahetA sarvArthasiddha vimAnamAM deva thayA. padmarAjAnI keTalIka Tevoe tene sAva sAmAnya mANasanI koTimAM lAvI mUkyo. pariNAme sahuno aLakhAmaNo ane azAMta thaI rahevA lAgyo. ekavAra jaMgalamAM AtmasAdhanA karatA eka munine joI tene krodha caDyo ne dveSathI mAravA doDyo. paNa jJAnabaLathI tene sAva adhamavRttino ane durAcArI jANI te munie tenA upara tejolezyA mUkI. tethI marI te sAtamI narake ane tyAMthI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 svayaMbhUramaNa samudramAM matsya thaI tyAMthI pharI sAtamI narake gayo. tyAMthI pAcho matsya thaI chaThThI narake, ema eka- eka narakAgAramAM te be-be, traNa-traNa vAra utpanna thayo. halakA devanI ane tiryaMcanI yonimAM udbhava ane mRtyu pAmyo, pRthvI, apa-teu- vAyu ane anaMtakAya AdimAM bhramaNa karatA e padmarAyanA jIve anaMta utsarpiNI avasarpiNI sudhI ghora vyathA ne na kalpI zakAya tevI vedanAo sahI. akAma nirjarAthI te koIka vaNikane tyAM utpanna thayo. tyAM paNa durbhAgIe duHkha ane achatathI kaMTALI tApasI saMnyAsa lIdho. bAlatapathI te A bhavamAM he rAjA! A tamArA putra tarIke janmyo che. muni hatyAnuM pAtaka ghaNuM ja ghAtaka hoI te avaziSTa karmo A vyAdhinI vyathAthI khapI gayA che. have thoDA vakhatamAM ja rogo zAMta thaze.' sAMbhaLatA paNa arerATI thAya tevuM potAnuM caritra jANI vikramane jAtismaraNa jJAna thayuM. teNe kevaLIbhagavaMtanA paga pakaDI kahyuM - "dayALa ! mithyAtva mohathI mUDha thayelo A jIva kyAM kyAM nathI bhamyo ane teNe chedanabhedana pramukha kayA duHkho sahyAM nathI? he azaraNazaraNa ! have to koI mArga batAvo, jethI mAro uddhAra thAya ane AvI pIDAo bhavAMtaramAM paNa na sahevI paDe." jJAnI gurue kahyuM- "tuM chae bhAvanA sahita samaktine Adara ane bAre vratanuM sAvadhAnIpUrvaka pAlana kara. yuvarAja vikramakumAra samyakatva ne vratadhArI thaI rAjamahelamAM Avyo ne sattvapUrvaka dharmanuM ArAdhana karavA lAgyo. tethI tenA vyAdhi upazAMta thaI gayA. te dRDhatApUrvaka dharmanuM Asevana karavA lAgyo. evAmAM je yakSanI teNe mAnatA mAnelI teNe pragaTa thaI kahyuM- "tArA rogo upazAMta thaI gayA have kahyA pramANe tuM balidAna kema karato nathI? jaldI so pADA lAva." kumAre kahyuM - "kevaLI mahArAja ane dharmanA pratApe mArA rogo maTyA che, chatAM tamAre je icchA hoya te kaho, bAkI pADo to zuM paNa jhINA kuMthavAnI paNa hiMsA thaze nahi." A sAMbhaLI kRddha thayelA yakSe kahyuM - vicArIne bolaje AnA pariNAma tArA mATe ghaNA kharAba ane bhayaMkara Avaze. teNe kahyuM - "mAre kazo vicAra karavAno nathI." deve kahyuM - joI leje tyAre ane e cAlyo gayo. ekavAra upavananA moTA jinamaMdiranI pUjA karI kumAra pAcho pharato hato tyAM yakSe tene pachADI chAtI para caDhI beTho ne bolyo - 'tane hamaNAM hato nahato karI zakuM chuM paNa dayA Ave che, bola ! hajI jIda choDe che ke nahIM?" kumAre kahyuM - "tame hiMsAnI jIda choDI do, hiMsAnA phaLa sArA nathI. hajAro lAkho zuM paNa karoDo zlokonA sAravALA ardhA zlokamAM kahyuM che ke - paropakAraH puNyAya, pApAya parapIDana" eTale ke paropakAra puNya mATe ane parane upajAvelI pIDA pApa mATe thAya che. mArAthI pApa nahIM bane." yakSe kahyuM - "tuM keTalo nirvivekI che ke rogo naSTa thavA chatAM mAro upakAra-AbhAra paNa mAnato nathI. praNAma Adi karIne namratA paNa batAvato nathI? tArA uparano aNagamo dUra thAya tevI lAgaNI paNa batAvI zakato nathI? Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthabhAga- 205 kumAre kahyuM - "yakSarAja ! huM tamane kahuM ke mAtsarya, avahelanA ane hAsyathI praNAma karAya te prahAsapraNAma kahevAya. mAtA, pitA, kAkA, mAmA, moTAbhAI Adi yogya vaDIlone praNAma e vinayapraNAma kahevAya. mitra- sagA- saMbaMdhIne karelo praNAma e premapraNAma kahevAya. rAjA- zeTha Adine praNAma te svAmI praNAma ane deva gurune praNAma te bhAvapraNAma kahevAya. A badhA praNAmamAMthI tamane kayA prakAranA praNAma huM karuM ?' yakSe kahyuM - "huM samartha chuM, vizvano uddhAra ke saMhAra huM karI zakuM chuM. mATe mane bhAva namaskAra kara." kumAre kahyuM - "tame pote trAsamAM ne saMsAramAM DUbelA cho tyAM bIjAnA uddhAranI kyAM vAta? jema loDhAnI zilA (ke nAva) svayaM ane Azritane paNa DUbADe che tema AraMbhavALA AtmA paNa svayaM-parane DUbADe che." ityAdi kumAranA kathanathI yakSa jJAna pAmyo. kumAranI prazaMsA ne puSpavRSTi karI kAma paDye saMbhArajo,' kahI cAlyo gayo. vikramakumAre niSThApUrvaka dharma Acaryo, pitAnA sthAne teno rAjyAbhiSeka thayo. te mahApratApI rAjA kahevAyo. kaliMga dezanA durjaya rAjAne yuddha nahotuM karavuM mATe) karyA vinA devanI sahAyathI jItyo. nirupadrava rAjyano te zAsaka thayo. ekavAra vikrama rAjA kyAMka jatA hatA tyAre eka dhanADhya zeThane tyAM ADaMbarapUrvaka utsava thato joyo. pAchA pharatA te ja zeThane tyAM chAtIphATa rUdana ane AzcaMdana cAlatuM hatuM. rAjAe vismita thaI kAraNa pUchatAM lokoe kahyuM - "Aza mUkyA pachI moTI vaye hamaNAM zeThane putra thayo ne thoDI ja vAramAM gujarI gayo. AnaMda ane viSAdanuM A ja kAraNa che." A sAMbhaLatA ja rAjA camakIne bodha pAmyA, jIvana anizcita ane anitya che. mATe bAlyakALathI ja dharma sevavo joIe. jhADa para lAgelA pAkA phaLonI jema jIvane satata paDI (marI) javAno bhaya rahelo che. Ama vicArI vikrama rAjAe putrane rAjagAdIe besADI tarata dIkSA lIdhI, tapazcaryA, veyAvacca, jJAna, dhyAnapUrvaka saMyamanI sAdhanA karI samakitanI cha bhAvanA bhAvatA temane kevalajJAna prApta thayuM ne mukti pAmyA. A bhAvanA bhavathI tAre che. | vikrama rAjA jevI zubha bhAvanAopUrvaka samyakatvanuM sevana karavuM, kAraNa ke tethI baMne lokamAM mahodaya thAya che. 55 samyakatvanAM cha sthAno-pahelAM be sthAnaka jIva anubhavasiddha che. jJAnarUpI netrovALA kevaLIne e pratyakSa che. vibhinna vAMchAabhilASAthI te jaNAya che, mATe paheluM astisthAna (AtmA che) kahevAya che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 AtmAnA sAva ajANa evA jIvo athavA to zarIrane sarvasva samajI bhaTakI rahelAo AtmAnuM nAstitva eTale na hovApaNuM siddha karavA prayatna kare che. temane e khyAla nathI Avato ke jeno niSedha karAya te padArtha kyAMka avazya hoya. teo padArtha siddhinI zailIthI AtmAnA abhAvane hetu, udAharaNa, upanaya, nigamanAdithI siddha kare che. jema ke, "AtmA nathI" pAMce iMdriyamAMthI eke tene pratyakSa karatI nathI. mATe pAMca indriyamAMthI eke indriya jene grahaNa na kare, pratyakSa na karI zake te te badhuM na hoI zake. jema ke AkAzanuM phUla tevI ja rIte AtmA paNa nathI. ja AvuM mAnanArane jJAnI kahe che ke- jIva sahune anubhavasiddha che. te arUpI hoI iMdriyagrAhya nathI paNa kevaLajJAnI mATe pratyakSa che ja, chamastha (ja kevaLI na hoya te)ne AtmA anumAnathI siddha thAya che. aneka vAMchA eTale abhilASAthI jema ke "huM zeTha chuM. dAsa chuM. duHkhI chuM, huM sukhI chuM.' ityAdi kalpanA jALathI nizcita thAya che ke A vAMchAono svAmI AtmA che, A karmano kartA AtmA che. A "huM" e AtmA ja che. AtmAne A rIte pramANita karAya" AtmA che kAraNa ke temAM caitanya, sukha, duHkha, icchA Adi che. jemAM jemAM caitanya ke sukha-duHkha AdinI anubhUti hoya te te AtmA kahevAya. kArya-kAraNanI eka vyavasthA che. jema ghaDAnA kAraNabhUta padArtha mATI che, mATI vagara ghaDo zakya nathI tema sukha-duHkhanuM kAraNa AtmA che. tenuM kArya sukha-duHkha che. AtmA vagara sukha-duHkhanuM bhAna zakya nathI. Ama aneka rIte anumAnAdithI paNa AtmAnuM astitva siddha thAya che. "AtmA che ja." evuM dRDhapaNe jene samajAyuM che, te samajaNa samyakatvanuM prathama sthAnaka che. jIvanuM astitva apekSAe nitya ke anitya mAnavuM te samyakatvanuM bIjuM sthAnaka kahevAya. dravyanI apekSAe AtmA nitya che. kAraNa ke A AtmA kyAreya utpanna thayo nahoto ane kyAre paNa maravAno nathI, tethI vyaya-utpAda rahita e nitya che, ane paryAya = eka gatithI bIjI gatimAM javAnI apekSAe anitya che. kAraNa ke; pUrvanuM kareluM ke vedeluM tene koI nimittabaLe badhuM yAda Ave che. jema koIne jinapratimA joIne yAda Ave che ke pUrvAdi bhavamAM meM AvA pratimAjI karAvyA- bharAvyA ke pratiSThita karyA hatA.AthI nizcita thAya che ke A AtmAe pUrvabhavamAM A kAryo karelA tethI paryAyanI apekSAe A AtmA sAdi sAMta (Adi ane aMtavALo) che. mATe AtmA anitya paNa che, kAraNa ke AtmAnA paryAya anitya che. je je paryAya hoya te anitya ja hoya, je navuM utpanna thAya te anitya ja hoya. AtmA SaDradravyamAnuM eka dravya che ane je je dravya hoya tene avazya paryAya paNa hoya ja. mATe kahyuM che ke, paryAya vinAnuM dravya ane dravya vagarano paryAya kyAMya kyAreya koI rUpe ke koI pramANathI koIe joyo che? arthAt te saMbhavita nathI. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 207 A AtmA sattAne AzrayI, dravyathI zAzvata che. mAtra anAdi anaMta avasthApaNe rahenAra hovAthI dhruva che eTale dravyathI zAzvata ane paryAyathI azAzvata A AtmA che.evI je saduhaNA te samyakatvanuM bIjuM sthAnaka che. nizcaya jIva che ja. evI niHzaMka mAnyatA para zrI gautama gaNadhara mahArAjano prabaMdha A pramANe che zrI gautama svAmIno prabaMdha magadha dezamAM gubbara nAme gAmamAM vasubhUti nAmanA paMDita rahetA, temanI patnI pRthivI nAme hatI. putranuM nAma indrabhUti hatuM teo gautama gotranA hatA. indrabhUti ghaNA ja pratibhAzALI ane abhuta prajJAnA dhaNI hatA. dekhAvaDA, guNiyala ane jevA vidvAna hatA tevA ja kriyAkAMDI paNa kharA. vyAkaraNa, kAvya, koSa, nyAya, alaMkAra, chaMda, jayotiSa, purANa, veda ane upaniSada Adi samasta brAhmaNa graMtha ne zAstranA te yuvAvasthAmAM ja pAragAmI thayA. temanI vidvatA, kuzAgra buddhi, tIvratara tarkazakti ane sarvatomukhI pAMDityathI teo atiprasiddha ane gauravapUrNa Adara pAmyA hatA pAMcaso temane ziSya hatA, teo paMDitomAM mUrdhanya sthAna bhogavatA hatA. temanA prazaMsako temane sarvajJa kahetA. potAne sarvajJa mAnavA chatAM majAnI vAta to e hatI ke "jIva che ke nahi? evo temane ghora saMdeha hato. A zaMkAnA nivAraNa mATe teo koI samakAlIna-svavargIya paMDitane kAMI paNa pUchI paNa zakatA nahIM kAraNa ke idrabhUti gautama badhuM ja jANe che ke je badhuM jANe te sarvajJa kahevAya. evI temanA mATe lokomAM daDha zraddhA hatI ane pote koIne kAMI pUche to sahunI bhramaNA bhAMgI jAya. ekavAra somala nAmanA zrImaMta brAhmaNe mahAyajJanuM Ayojana karyuM. temAM bhArata varSanA samasta-samartha- diggaja paMDitone AmaMtryA. temAM vyAsapIThe-agrasthAne indrabhUti gautama hatA. yajJa AraMbhAI cUkyo hato ne mANasa to jANe samAtuM na hatuM. e avasare samIpanA mahAsana udyAnamAM parama dayALu zrI mahAvIra svAmI bhagavaMta padhAryA. devoe samavasaraNa racyuM, prabhujI dezanA devA birAjayA. dizAomAMthI mANaso ane AkAzamAMthI devo doDatA AvavA lAgyA. agaNita devonA samUhane gagana maMDalathI utaratA joI AnaMdamAM AvI gayelA indrabhUti vicAre che ke, huM pavitra, mArA uccAra svaccha ane vidhividhAna paNa zuddha! pachI to devo Ave ja ne ! have to mAro.... paNa are? A zuM? devo ahIM yajJamaMDapamAM AvyA vinA ja Ama kyAM phaMTAyA?" teo maMDapamAMthI bahAra AvI sAmethI AvatA manuSyone pUchavA lAgyA tame badhA kyAM jaI AvyA. temaNe kahyuM- "ame zrI sarvajJa paramAtmAne Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 vaMdana karI AvyA. temanI amRtavANInI zI vAta? juone hajI manuSyo ne devo to tyAM AnaMdano mahAsAgara mANI rahyA che." A sAMbhaLatA ja indrabhUti gautama camakyA" barAbara A mahAyajJanA avasare ? mane badhA sarvajJa kahI vakhANe che tyAre mArI upasthitimAM, mArI ja sAme e potAne sarvajJa kahe che ane A ToLAM ne ToLA mAnI paNa le che enI vAtane ! mahA Azcarya ! koI IndrajAlika lAge che. A mahApUrkha mANasone ja ThagyA nathI. devone paNa chetaryA che ! saMsAra jANe che ke sarvajJa indrabhUti gautama ahIM adhinAyaka che. chatAM A mANaso ne devo tyAM cAlyA ! gayA ne bharamAI paNa gayA ! tene parAjita ane nisteja karI nasADyA sivAya koI mArga ke upacAra nathI. tenA mithyA ADaMbarano paDado UMcakavo ja rahyo ane eNe joyo nathI. vinA vilaMbe mAre hamaNAM ja tyAM pahoMcavuM joIe ane tenA sarvajJapaNAnA ADaMbaranA cUrecUrA karI nAkhavA joIe. ityAdi vicArIne potAnA pAMcaso ziSyo sAthe laI gautama samavasaraNa tarapha cAlyA. mArgamAM temanI birUdAvaline ziSyo jorazorathI bolatA hatA. ema karatA teo samavasaraNa sudhI AvI pahoMcyA ane azokavRkSa nIce maNimaya siMhAsane birAjelA prabhune joI AbhA ja banI gayA. "atizaya svarUpavAna ane tenA bhaMDAra jevA AmanI pAse bolAze zI rIte ? kevA adbhuta ne anupama che A? evAmAM prabhu ja bolyA "o indrabhUti gautama! tuM bhale Avyo kuzaLa che ne? A sAMbhaLI te vicAre che ke- "A to mAruM nAma ane gotra badhuM jANe che. paNa hA, mane to badhA jANe ja ne? e Ama mIThuM bolI mane bharamAvA mAMge to huM kAMI chetarAI nahIM jAuM. A kharekhara badhuM ja jANanArA sarvajJa hoya to mArI zaMkA ane mananI vAta kahe." tyAM to jaLadhara jevA gaMbhIra nAde bhagavAne kahyuM - "he gautama! tane jIva bAbata saMzaya che te ucita nathI. pratyakSa dekhAto nathI, tethI teno sahelAIthI tane abhAva paNa jaNAya che. ghaDo, kApaDa, lAkaDuM AdinI jema jIva dekhAto na hoI tuM ema dhAre che ke sasalAnA siMgaDAnI jema jIva nathI. ema pratyakSa pramANathI jIva siddha (sAbita) na thavAthI tuM ema mAne che je yogya nathI. tevI ja rIte anumAna pramANathI paNa jIvanI siddhi na thaI zakI kAraNa ke pratyakSa thayA vinA anumAna paNa thatuM nathI jema rasoDAnA agnimAMthI nIkaLato dhumADo najare joyo hoya to ja bIjIvAra kyAMka dhUmADo joI agninuM anumAna karI zakAya ke ahIM dhumADo che, mATe agni hovo joIe. kema ke jyAM dhUma hoya tyAM tyAM avazya agni paNa hoya." Ama anumAna pramANathI AtmA tArAthI pramANita na thaI zakyo. kema ke evo koI hetu tane maLyo ja nahIM. tane ema paNa lAgyuM ke AgamapramANathI paNa AtmAnI siddhi thatI nathI. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 209 kAraNa ke badhAM ja dharmamAM bhinna bhinna mata ane paraspara virUddha AgamazAstra hoya che. eka kAMI kahe to bIjuM kAMI juduM ja. nAstiko to AlokanI vaiSayika sAdhanAmAM paDyA che. (potAnI navoDhA nArI dharmavatI ne sadAcAriNI hoI laMpaTatA na saMtoSAtI joI te viSayAbhilASIe patnInA pAralaukika vizvAsano nAza karavA tene ghaNI vAta samajAvI paNa te na mAnI. te kaheto- "bhoLI re bhoLI ! tane koNe bhoLavI?" A dharmAcAryo ane temaNe banAvelA dharmagraMthothI zraddhALu saraLatAthI chetarAya che. ApaNe ApaNI buddhino upayoga to karavo joIe ne?" tyAre te uttara ApatAM kahetI, "mANasa ane jAnavaramAM moTo pharaka che." moMgho mANasano avatAra khAvA ane khelavAmAM khoI nAMkhIe to ApaNI gati kaI thAya? lAja-maryAdAne saMyama to pAyAnI vAta che. AkhI duniyA kAMI ne kAMI paralokanuM sAdhana kare che tyAre tamane ekalI bhoganI lAlasA. pati bolyo- "jo sAMbhaLa. ApaNane eka vastu maLI ane te upayogamAM na levI jatI karavI ema tuM kahe che? are, tenA jevI hatabhAgI koI vyakti nathI. ane AkhI duniyA je kare te ApaNe gheTAnI jema zA mATe karavuM? jo huM tane lokonI buddhinA darzana karAvuM." ema kahI teNe eka lAkaDAno banAvelo varUno paMjo batAvI rAtre kahyuM - "cAla nadIe." ane teNe nadI kAMThAnI bArIka retImAM varUnA pagalA pADyA. savAre to zorabakora macI gayo. loko kahe - "rAte varU AvyuM hatuM. have cetatA rahejo. Dhorone sAcavajo ne vADAmAM surakSita rAkhajo. A varU haLI gayuM to kaThinAI UbhI thaze." emAM vaLI eke gapa mArI ke mArUM vAchaDuM varU upADI gayuM." tyAre pelA laMpaTa patnIne kahyuM - "jo badhA zuM kahe che? tArI sAme meM varUnA banAvaTI pagalAM pADyA hatA chatAM varU AvyuM ne pelAnuM vAcharaDuM ya laI gayuM! bola che ne polaMpola? basa Ama ja dharmazAstronA goTALA UbhA karI dharmAcAryo mugdhajanone bhramamAM nAMkhI pote AnaMda mANe che. AMkhe dekhAya te sAcuM na mAnavuM, ne nahIM dekhAtAne levA doDavuM e kevuM DahApaNa? mATe jyAM sudhI yuvAvasthA che. tyAM sudhI ApaNe paNa jIvana mANI laIe. te vinA kyAMya kazo sAra nathI ne tenI vahu to AbhI banI jatI rahI. Ama lAlasAnI sImA- rekhAno nAza thatA mANaso AvI kuyukti upajAve che. vedAMtavAdI kahe che ke zarIravALA jIvane priya ke apriyanA nAza (abhAvI nathI zarIra vinAnA AtmAne priya-apriya-sukha-duHkha sparza karI zakatA nathI. tyAre kapIlamatAnuyAyI kahe che ke - "jIvAtmA che, paNa te kartA nathI, sattvAdi guNothI rahita, sukhAdino bhoktA ane cidrupa- jJAnarUpa che." ' arthAt prabhue indrabhUtine kahyuM ke - "Agamo ApasamAM virodhI hoI Agama pramANathI paNa AtmAnI siddhi thavI tane saMbhava na lAgI upamA pramANamAM sarakhApaNAno bodha kAma kare che, jema ke lADavA jevuM koThAnuM phaLa hoya che jeNe lADavo ja na joyo hoya te koThAne kevI rIte zodhI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 210 lAve ? tema AtmA nirUpama hoI tenA jevuM bIjuM kAMI ja na hoya. upamA pramANathI paNa AtmAnI siddhi na thaI zakavAthI tuM AtmAnA saMdehamAM paDyo paNa tArUM vicAravuM avAstavika che.' iMdrabhUti gautamanA saMzayano nAza karavA ne tene sAco bodha thAya mATe bhagavaMte kahyuM - 'he AyuSyamAn ! iMdriyathI na jANI zakAya evA tArA manogata saMzayane huM jANuM chuM, ne pratyakSa jANuM chuM, tema huM samasta AtmAone paNa jANuM chuM jovuM chuM. tevI ja rIte tArI jAta mATe 'huM chuM'ne evo bodha to tane paNa che ja. tethI AtmA tane paNa pratyakSa to che ja. tuM paNa tArA AtmAne jonAra thayo ja.' 'huM chuM, huM jAuM chuM ke amuka karuM chuM. temAM huM koNa ? AtmA ja ne ? chatAM AtmA nathI ema kahI tuM 'mArI mA vAMjhaNI che' ema bolatA dIkarAnA vAkyanI jema tArA potAnA vAkyomAM ja tuM doSa Ubho kare che. paralokanA hitArthe tuM yajJa karAve che, ne AtmatattvamAM ja saMdeha che ? svasaMvedanathI ne svAnubhUtithI AtmAnI svataH siddhi che ja. pAchalI bAbatonuM smaraNa, kyAMya javA ke kAMI karavAnI icchA saMzaya Adi jJAna vizeSa A badhuM kone thAya che ? A badhA AtmAnA ja guNo che. jo kAryo karAya che to teno koI kartA che ja. jyAre svayaMmAM AtmA pratyakSa che to bIjAmAM siddha karavAnI zI AvazyakatA ? mATe he gautama ! tAre AtmAne pratyakSa mAnavo ja rahyo.' anumAna pramANathI paNa AtmAnI siddhi thAya che jema ghara joIne anumAna thAya che ke AmAM koI rahenAra haze ja. tema A zarIrano paNa svAmI hovo ja joIe. jo zarIra Adi bhogya che to teno bhoktA avazya hoya ja. A zarIra indriyano adhiSThAtA tathA bhoktA AtmA che. gadheDAnA siMganI jema jeno koI bhoktA na hoya to te bhogya paNa nahIM hoya. tane jIva bAbatamAM saMzaya hovAthI tArAmAM AtmAnuM astitva siddha thaI cUkyuM kema ke, A saMzaya kone thayo? jyAM saMzaya thAya tyAM to saMzayano paNa padArtha hoya ja. jema koIe dUrathI vRkSanuM ThuMThuM ke mANasa pUrve joyelA hoI pharI jyAre evuM ja kAMIka jAve to te temAM ThuMThA ane manuSyanA lakSaNo jove che ke A ThuMThuM che ke mANasa ? pachI anvaya vyatireke vicAre che ke- 'pakSI AvIne bese che mATe te ThuMThuM che athavA hAtha-paga Adi avayavonA halana-calanathI mANasa che, ema dhA2NAvALo thAya che ema AtmA ane zarIra A benA astitvamAM saMdeha thaI zake paNa baMnemAMthI ekanA abhAvamAM saMdeha thaI zake nahi. bemAMthI ekano nizcaya thatAM saMdeha cAlyo jAya che. Ama anumAna pramANathI paNa AtmAnuM astitva nizcita thAya che. temaja he gautama ! sarva Agamo - dharmazAstro paraspara viruddha hovAthI kayA pramANabhUta mAnavA ane kayA na mAnavA ema tuM saMdigdha thAya che te paNa anupayukta che. kAraNa badhA ja dharmagraMtho AtmAnA astitvane to ekI avAje svIkAre che ja. zabda pramANavALA (vaiyAkaraNI) zAbdika kahe che ke- 'je vyutpattivALuM sArthaka eka ja pada hoya to te padArtha hoya ja. jema ke tapati iti tapana eTale ke tapAve te tapana kahevAya. A Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 211 vyutpattinA AdhAre tapana zabdathI sUrya jevo padArtha siddha thayo, jo vyutpatti vagarano zabda hoya to te padArtha na hoI zake. jema DIltha-vistha Adi. temaja eka pada na hoI be pada bhegAM thayA hoya to paNa te padArtha hoya ja evo niyama nathI. jema ke AkAzanuM phUla. vaMdhyAno putra vageremAM be pada che te vastu na hoI zake paNa AtmA to eka ja pada che tevI ja rIte ati iti AtmA je satata gati pAme- jJAna pAme te AtmA. Ama vyutpatithI zabda pramANathI paNa AtmAnI spaSTa siddhi thAya che. kahyuM paNa che ke : paramAnandasampannaM, nirvikAraM nirAmayam / dhyAnahInA na pazyanti, nijadehe vyavasthitam // parama AnaMdamaya, vikAra rahita saMpUrNa svastha Avo AtmA potAnA ja zarIramAM hovA chatAM tene dhyAnahIna jIvo joI zakatA nathI. uttama AtmAo AtmahitanA ciMtaka, madhyama jIvo mohaciMtAvALA, adhamo kAmaciMtAmAM muMjhAyelA ane adhamAdhama AtmAo paraciMtAmAM DUbelA hoya che. kamalinIthI jema pANI sadA nyAruM rahe che tema zarIrathI AtmA nirALo rahe che. mATe he gautama ! sarva zAstrasaMmata evA jIvano jeo abhAva kahe-mAne che te badhA mithyAtvavAdI che. A saMsAra anaMta AtmAothI bharelo che. vaLI AtmA jevo koI padArtha nathI, tethI upamAna pramANathI AtmAnI siddhi thatI nathI ema je tuM mAne che te paNa ayogya che. kema ke dharmAstikAya, adharmAstikAya tathA AkAzAstikAya e traNe padArtho eka jIvanA pradeza jeTalA ja pradezavALA che. mATe enI upamA ApI zakAya tema che. (A viSayano vistAra zrI haribhadrIya Sadarzana bRhadavRttimAM che) ke gautama ! jevo tAro AtmA che tevo ja AtmA badhA ja prANIomAM che. harSa, zoka, saMtApa, pIDA, saMyoga, sukha ane du:kha AdinuM jema tane jJAna-bhAna thAya che tema te anya prANIone paNa thAya che. mATe badhA prANIo cetanavaMtA hoI temanAmAM paNa AtmA che ja. tathA atyAre kuMthavAno jIva mRtyu pAmIne hAthIno ane IMdrano jIva thaIne tiryaMcano avatAra paNa pAme che, tethI aciMtya sAmarthyano dhaNI arUpI, karmAdino kartA, karmAdino bhoktA, jJAtA ane karmathI bhinna ane abhinna svarUpavALo ApaNo AtmA che. ane vijJAnaghana Adi vedavAkyano Avo artha tuM kare che; vijJAnanA samUharUpa AtmA A pRthvI Adi paMcamahAbhUtomAMthI utpanna thaI temAM ja (pANImAM parapoTAnI jema) laya pAme che. mATe paralokanI saMjJA (astitva) nathI paNa he gautama ! eno artha A pramANe che. 'vijJAna eTale viziSTa jJAna (jJAna ke darzana)no upayoga. tenAthI ghana eTale dRDhIbhUta jIvano vicAra. te (vicAra-upayoga) A jJeyabhAve pariNamelA bhUto (pRthvI Adi) ke tenA vikAro (ghaDA Adi)mAMthI utpanna thaI (ghaTAdi jJAnanA upayogapaNe upajIne) pAcho temAM ja laya pAme che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 eTale pRthvIno upayoga temAM ja nAza pAmI bIjA padArthomAM upayukta thAya che.tethI pUrvano upayoga raheto nathI. jemAMthI upayoga udabhavyo te bIjo upayoga AvatAM temAM ja laya pAmyo.' ahIM koIne evI zaMkA thAya che ke eka AtmAmAM traNa svabhAva hoI zake ? tenA utta2mAM graMthakAra kahe che ke pUrvanA upayogano nAza thatAM te AtmA paNa nAza pAmyo kahevAya tethI AtmA vinAzI thayo. bIjA padArthanA jJAnopayogathI AtmA utpanna thayo kahevAya ane anAdikAlIna sAmAnya jJAnopayoganI saMtatithI AtmA avinAzI che. (Ama saMsAranA samasta padArtho traNa svabhAvI mATe jANavuM) bIjI vastuno upayoga utpanna thatAM pUrvano upayoga nAza pAme che (eTale upayoga temAM ja nAza pAme che; jIva nahIM) mATe gautama ! zAMtithI vicAra karIza to jaNAze ke ame kahyo te artha yarthAtha che. vizvajaMtune pratibodha devAmAM sukuzaLa prabhunI vANI sAMbhaLI zrI gautamasvAmI bodha pAmyA ne pacAsa varSanI vaye pAMcaso ziSyo sAthe bhAgavatI dIkSA lIdhI ane prabhujInA prathama paTTadhara gaNadhara thayA. suvarNavAna, sAta hAtha pramANa zarIra, ane labdhithI samRddha, zuddha cAritranA paripAlanathI mana:paryava jJAna pAmelA, kSayopakSamika samyaktva pAmelA, jIvana paryaMta chaTThanA pAraNe chaThThano tapa karanArA, sakala viSayanA vikAro ane kaSAyonA vijetA zrI IMdrabhUti gautama gaNadhara mahArAjA niraMtara trIsa varSa sudhI paramAtmA zrI mahAvIradevanI satata sevA karanAra gautamasvAmI tarIke vizvamAM vikhyAta thayA. zrI gautamasvAmIno bhagavaMta upara apAra rAga ane asIma sneha hato. paramAtmA zrI mahAvIradeve potAno nirvANa samaya jANI zrI gautamasvAmIne pAsenA gAmamAM koI devazarmA nAmaka brAhmaNane pratibodha ApavAnA viSe mokalyA. jethI bhagavaMtanA nirvANajanya virahane sahI zake ane snehanI sAMkaLa tUTe. A tarapha bhagavaMte ekadhArI soLa prahara dezanA ApI ane nirvANa pAmyA. zrI gautamasvAmI devazarmAne pratibodhI pAchA vaLatA hatA, tyAM mArgamAM udAsa mukhavAlA devo ane manuSyo pAsethI teo prabhujInA nirvANanA samAcAra jANI jANe mAthe vraja paDyuM hoya tema bebAkaLA ne vimUDha thaI gayA. kSaNavAra to jANe cetanA ja cAlI gaI. paristhitine badalI zakAya evuM hatuM ja nahIM ne teo mahAzokamAM DUbI gayA, bALakanI jema hibakAM khAtAM teo vicAravA lAgyA ke-'aho dayAnA samudra bhagavaMte A zuM karyuM. jIvana paryaMta huM paDachAyAnI jema sAthe rahyo ne aMtasamaye mane cheTo mokalyo ! mane ahIM mUkI tame cAlyA gayA ! huM sAthe Avata to Apane kaSTa na Apata ne mokSamAM kAMI saMkaDAsa na thAta. mane nahoto laI javo to dUra paNa nahoto karavo. huM kAMI Apane pakaDIne muktie na javA deta ? o karuNAnA siMdhu ! sakala guNa bhaMDAra ! o tribhuvana divAkara ! have huM kone pUchIza ? ne mane gautama-gautama kahIne koNa bolAvaze ne koNa Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 213 uttara Apaze?" ane teo mahAvIra mahAvIra ! karatA raDI paDyA. temanuM gaLuM sUkAvA lAgyuM ne vIra vIranuM raTaNa karatAM hibakAM bharavA lAgyA ne chevaTe vI... ....vI no uccAra karatAM teo bIjabuddhinA dhaNI ane dvAdazAMgInA dhAraka hoI eka ja zabdathI sarvazAstra ane tenA arthane dhAraNa karavAnI mahAprajJAvALA zrI gautamasvAmI mAtra vI akSaranI sAthe ja tevA "vIthI viziSTa zabdo mRti paTa para AvI gayA. vItarAga, vibuddha, viSayatyAgI, vijJAnamaya, vikAravijetA, vidveSI, viziSTa-zreSTha, vizvapati, vigatamoDI ityAdi zabdomAM vItarAga zabdanuM UMDANathI avagAhana karatAM, artha ciMtavatAM-potAnI ekAkI avasthA bhAvatAM temane sarvathA mohano kSaya thatAM tarata tyAM ja kevaLajJAna utpanna thayuM. AnaMdaghelA devoe tarata suvarNakamaLa racI temane birAjamAna karyA dharmadezanA sAMbhaLI sahu kRtArtha thayA. zrI gautamasvAmIjI bAra varSa sudhI aneka bhavyAtmAone pratibodha ApI sAdi-anaMta sthitivALA mokSasukhane pAmyA. sarva saMkalezathI mukta thayA. vimala kevaLajJAnathI uttama, gautamasvAmI nAmanA e prathama gaNadhara bhagavaMta ke jeoe zrI mahAvIra paramAtmA pAsethI AtmAnA astitvano nizcaya karI boya meLavyo temane huM manohara stutithI stavuM chuM. 56 samyakatvanAM cha sthAno - trIjuM cothuM sthAnaka kuMbhAra, cakra, daMDa ane mATInA piMDa Adi kAraNothI jema ghaTarUpakArya (ghaDA)no kartA che. tema A AtmA paNa pAMca prakAranA mithyAtva, paccIsa bheTavALA kaSAyo avirati, pramAda ane mana-vacana-kAyAnA yogarUpa karmabaMdhanA hetuo dvArA zubha-azubha karma kare che. bAMdhe che, mATe A jIva ja karmano kartA che. evI pratIti e samyakatvanuM trIjuM sthAnaka. pote karelA karmonA paripAka (phaLa)ne pote ja bhogavavA paDe che. kema ke nahi bAMdhelA karmono bhogavaTo kadI paNa hoto nathI. arthAtu jema jIva karmano karyA che, tema pote ja teno bhoktA paNa che e samyakatvanuM cothuM sthAnaka. karmavAda upara agnibhUtino prabaMdha magadhadezanA gubbara gAmanA nAmanA vikhyAta zrI iMdrabhUti gautamanA nAnAbhAI agnibhUti paNa vicakSaNa buddhi, gADha parAkramI ane cauda vidyAnA pAragAmI hatA teo paNa saumalabhaTTanA mahAyajJamAM potAnA pAMcaso ziSyo sAthe AvyA hatA. yajJanI vedI para teo kriyA karAvatA hatA. ne cAre tarapha vedanI RcAo madhurasvare bolAtI ane Ahuti apAtI hatI. tyAM teNe sAMbhaLyuM ke-"temanA moTAbhAI iMdrabhUti koI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 mahAvIra nAmanA sarvajJa pAse vAda-vivAdamAM hArI gayA ne temanA dIkSita ziSya thai tyAM ja rahI gayAM che. A sAMbhaLI kadI nahIM anubhavelo AMcako ne acaMbho temane thayo. traNe lokanA paMDito bhegA thaine paNa jene na jItI zake evA mArA ajeya bhAIne koI iMdrajAlike kapaTa karIne chetaryA lAge che. saMsAranA guru jevA gautamane teNe bharamAvI nAkhyA. paNa kazo vAMdho nahIM. huM bhAI jeTalo bhoLo nathI. e gautama sarvajJa chatAM bhoLA che. paNa e vAdIne mArI zaktino paricaya nathI. teNe huMphALI guphAmAM sUtelA siMhane jagADyo che. bhAI ! tuM muMjhAIza nahIM. huM A Avyo, e vAdIno parAjaya karI tane pAcho lAvuM chuM.' o navA paMDita, ema mArA bhAIne tuM laI jaI zakaze ema ?' ane huMkAranI garjanA karI agnibhUti uThyA ne sAthe temanA pAMcaso ziSyo paNa ubhA thaI gayA. abhimAnathI agnibhUtinI chAtI phulI gaI hatI ne gAtromAM lohI khaLabhaLatuM hatuM. adbhuta chaTAthI teo jatA ne temane pAMcaso ziSyo jayajayakArapUrvaka anusaratA hatA. thoDI ja vAramAM sahu samavasaraNanA bhavya dvAra AgaLa AvI ubhA. sarvajJa zrI mahAvIradeve temane iMdrabhUtinI jema nAma-gotranA saMbodhanapUrvaka bolAvyA. divya ne madhura vANI. dharmanuM mUrtimaMta svarUpa jANe siMhAsana upara birAjyuM che. agnibhUtie vicAryuM-'AmaNe koI pAsethI mArI jANa meLavI mane bolAvyo. vANI ne darzana badhuM adbhUta. bhAI AmAM ja bhoLavAI gayo. paNa huM nahi bhoLavAuM, jo sarvajJa hoya to mArA mananI vAtano saMzaya kahI batAve. tyAM to aMtaryAmI bhagavAne kahyuM-'he agnibhUti gautama ! tane karmanA viSayamAM zaMkA che je ucita nathI. te zaMkA puruSa eveda sarve..... ityAdi vedapadothI udbhavI che, eno artha tuM Ama kare che.' puruSa eTale AtmA eTale mAtra AtmA ja che, paNa karmAdi nathI. A badhuM pratyakSa dekhAtuM cetana acetana svarUpa vizva, je vartamAnamAM vidyamAna che ane bhaviSyamAM thanAra che te, je mukti ane saMsArano svAmI che te, je AhA2thI vRddhi pAme che, je manuSya pazu Adi cara (cAle che te) ane merUparvata Adi acara che te, je dUra che ane je pAse che te badhuM puruSa eTale AtmA ja che. A sacetana-acetananI aMdara temaja bahAra mAtra AtmA che ne te sivAya kazuM ja nathI. AvI rIte he agnibhUti ! tuM AtmAnI siddhi ane karmano abhAva siddha kare che. je yogya nathI. kAraNa ke veda maMtronA marmane tAre jANavo joIe, vedamaMtra traNa prakAre hoya che. keTalAMka vidhivAda, keTalAMka anuvAda pratipAdaka hoya che. 'svargakAmIe agnihotra (yakSa) karavo.' A vidhi vAkya che. arthavAdanA stutiarthaka ane niMdA arthaka ema be prakAranA vAkyo hoya che. temAM 'puruSa eveda' Adi vAkya AtmAnI stutivALA che. temaja hiMsAdi kAryo durgatinA kAraNa hoI te na karavA pratipAdana karatAM vAkyo niMdArthaka kahevAya. eTale je vAkyothI tuM karmano abhAva siddha kare che, te pado AtmAnI stuti mATenA che. tethI AtmAno guNAnuvAda batAvyo paNa karmano abhAva jaNAvyo nathI, tathA dvAdazamAsAH saMvatsaro, agni, uSNaH; himasya bheSarja eTale bAra Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 215 mahinAnuM varSa. agni uSNa ane himanuM auSadha che. ityAdi vAkyo anuvAdArthaka che. puruSa eveda Adi vAkyothI AtmA-paramAtmAnI stuti karI che. jema koI potAnA upakArI mATe kahe ke-"mAre to je che te A che. AthI kAMI bIjAnA astitvano niSedha thato nathI, tema ahIM karmano paNa niSedha thato nathI. kadAca koIne ema lAge ke-"AvAM pado lakhavAnI zI AvazyakatA hatI? to jANavuM joIe ke, advaitavAdanA siddhAMtathI mANasanA jAti-kuLa Adi mada-abhimAnane nAthavA ema jaNAvyuM che. eTale ke jyAM juo tyAM AtmA ja che. mATe abhimAna na kara.(AtmA kevI kevI yonimAM utpanna thAya che te AMkhe dekhAya che.) he agnibhUti ! jagatanA sarva prANI AtmadravyathI sarakhA ja che. chatAM temAM koI deva, manuSya, tiryaMca ke nArakI, rAjA ane raMka paNe jIve che. A pratyakSa jaNAtI vicitratA sahetuka che. tenuM kAraNa karma ja che. jo tema na hoya to sahumAM samAna vicitratA ke abhAva dekhAya. paNa tema nathI. kAraNa vinA kArya saMbhavita nathI. AtmAnA ISTa-aniSTa sukha-duHkhanuM kAraNa karma che. anya hetunI apekSA na hoya to nitya sattva ke asattva hoya nitya sadabhAva ke abhAva hoya. karma ja vicitratAno hetu che. paurANiko paNa kahe che ke-"pUrve karela karmonuM phaLa nidhAnanI jema AvIne ubhuM rahe che. ane tene pratipAdana karanArI mati jANe hAthamAM dIvo laI AvI hoya tevI pravRtti kare che. arthAt jema karma calAve tema jIva cAlavA lAge che. A karmane ja lokoe bhinna bhinna saMjJA ApatAM karma, daiva, adaSTa, bhAgya Adi nAma ApelA che, kahyuM che ke, yat yat purAkRtaM karma na smaraMtIha mAnavAH / tavihiM pAMDava8 ! ramatyamathIya che. arthAta- yudhiSThira ! pUrve pote ja karelAM je te (zubhAzubha) karmane mANaso bhUlI jAya che. (te phaLatAM) tene ja loko daiva-bhAgya kahe che. ' vaLI he agnibhUti ! tAre samajavuM joIe ke te karmo rUpI che. te arUpI hoya to jema AkAza AtmAnA sukha-du:khanuM kAraNa nathI tema te paNa na hoI zake. A karmono AtmA sAthe anAdino saMbaMdha che. jo tema na hoya to siddhAtmAone paNa karmabaMdha thAya, paNa tema thatuM nathI. bIjAMkuranyAye anAdi karma-jIva saMzliSTa che. evo vicAra Ave ke jIva ane karmano jo anAdi saMbaMdha che to karmathI jIvano chUTakAro-karmano sarvathA abhAva kevI rIte zakya hoI zake?" tenuM samAdhAna e che ke, khANamAM rahelA sonAno mATI sAtheno anAdi saMbaMdha che, chatAM tathA prakArano (agni Adi) sAmagrIno yoga thatAM mela-mATI baLI jatAM sonuM zuddha thAya che ane pAchuM pUrvanI sthiti pAmatuM nathI, tema tapa-dhyAnAdithI karmano nAza thAya che ane AtmA nirmaLa bane che. pachI pUrvanI sthiti pAmato nathI. u.bhA.1- 5 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAduM mahAgraMtha : bhAga-1 he AyuSyavAn ! jo tuM karma ja nathI ema kahIza to dharma, adharma, dAna, ziyala, vrata, niyama badhuM karavuM-karAvavuM vyartha thaze. mATe karmathI vAstavikatAne oLakha. . 216 koI ema paNa kaheze ke-'A vizva temaja temAM rahelAM padArthono kartA eka mAtra sarvazaktimAna Izvara che, to pachI vAMjhaNIne putra thavAnI AzA-lIlA jevI adRzya rahelAM karmanI kalpanA zA mATe ? teno uttara A graMthakAra Ape che ke-'A vizva AdinA kartA tarIke jene tame mAno cho te Izvara rUpI che ke arUpI ? jo rUpI hoya to ghaTa-paTa AdinA banAvanAranI jema te dekhAvo joIe, ane kaho ke te arUpI che, to arUpIne hAtha-paga pramukha zarIra ja na hoya to te sRSTinI racanA karI zake nahIM. arthAt IzvaranuM sarjana duHkhI, rogI, vyabhicArI, vyasanI, hiMsaka ke cora Adi na ja hoya. mATe nakkI vAta karmano kartA ane bhoktA A jIva ja che. anaMta tIrthaMkArone pUchAyuM che ke jIva pote karelA, paranA karelAM ke baMnee karelAM du:kho bhogave che? uttara maLyo che ke potAnAM karelAM du:kha (karma) jIva bhogave che, paNa parakRta ke ubhayakRta bhogavato nathI. o agnibhUti ! ATha prakAranA karmo che. ne huM pratyakSa tene jouM chuM. pratyakSajJAnathI koI paNa sUkSma karmone joI-jANI zake che. vedamAM paNa lakhyuM che ke puNyakAryathI puNya ane pApa kAryothI pApa baMdhAya che, ityAdi. mATe badhAM ja pramANothI karmanuM hovuM siddha thAya che. prajJAvAna puruSe to mAnavuM ja joIe.' ityAdi prabhujInAM vacano sAMbhaLI agnibhUtinI irSyAnI Aga TharI -gai. ahaMno parvata ogaLI gayo, te vicAravA lAgyA 'mArA ahobhAgya che ke sAkSAt jagadIzanA mane darzana thayA. ajJAnanA aMdhArA dUra karanArA sUryasamAna, anaMtaguNanA sAgara, surAsuramanuSya ane temanA rAjAone paNa pUjavA yogya, evA mahAjJAnI gurumahArAja Aje maLyA. juone iMdrabhUti gautama keTalA badhA pramudita ane ullAsamaya jaNAya che. temaNe bhoLavAIne nahIM paNa sAcA gurunA yoge teo dIkSita thayA che, mAre paNa zA mATe vilaMba karavo joIe.' ema vicArI agnibhUtie paNa potAnA pAMcaso ziSyo sahita prabhu pAse dIkSA svIkArI. temaNe cheMtAlIsame varSe dIkSA lai-daza varSa chadmasthapaNe vicarI kevaLajJAna meLavyuM. soLa varSa kevaLI paryAye rahI mokSa pAmyA. (ahIM karmavAdanA saMdarbhamAM ghaNI yuktio che, te savistara zrI jinabhadragaNikSamAzramaNakRta mahAbhASyanI bRhaddIkAthI jANavI.) zrI jinezvaradevanA kalyANakArI vAkyathI karmasaMbaMdhI saMzayano nAza thavAthI bIjA gaNadhara zrI agnibhUti saMyama pAmyA ane trasAdika jIvone mATe dayAmaya jinAgamanI prarUpaNA karI aMte mukti pAmyA. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 217 5 samyaktvanuM pAMcamuM-chaThThuM sthAnaka karmabaMdhanA kAraNonA abhAvathI, ghAtIkarmanA kSayathI, jIva kevaLajJAna pAme che ane (AThe) samasta karmonA kSayathI mukti meLave che. traNe lokanA surendra, asurendra ane cakravartI, narendronAM saghaLAM sukho, mokSanA sukhanI AgaLa anaMtame bhAge paNa nathI. vizvanA sarvabhAvone jANanArA sarvajJa-sarvadarzI tIrthaMkara bhagavaMtoe mokSane akSayapada kahyuM che. te anaMta sukhathI paripUrNa che, AvI muktinI pratIti te samyaktvanuM pAMcamuM sthAnaka ane te muktinA upAya-mokSaprAptinA ananya sAdhana jJAnIoe jJAna, darzana ane cAritra batAvyAM che. badhA ya vagara cAlaze paNa jJAna-darzana-cAritra vinA nistAra nathI. tenAthI ja mukti zakya che evI zraddhA te samyaktvanuM chaThThuM sthAnaka che. samyaktvarUpI ratnanI khANa jevA A chae sthAnakonI sadA ciMtavanA karavI. mokSopAya para prabhAsagaNadharanuM caritra rAjagRhInagarImAM baLa nAmano dvija potAnI atibhadrA nAmanI patnI sAthe vasato hato. temane prabhAsa nAmano putra hato, te kuzAgrabuddhi ane prabaLa prajJAvALo hoI nAnI vayamAM ja vyAkaraNa, nyAya, kAvya, koSa, alaMkAra, veda, sAMkhya, mimAMsA, akSapAda, yogAcAra Adi darzanakAronA zAstrono talasparzI jJAtA thayo. jJAnano ene eTalo ahaMkAra hato ke AkhA saMsAranA mANasone te mUrkha mAnato. caMpApurInAM udyAnamAM somala nAmanA zrImaMta brAhmaNe yajJa karAvyo tyAre teNe jema indribhUti Adine AmaMtryA hatA tema A prabhAsa paMDitane paNa ThAThamAThathI teDAvyA hatA. tyAMnA udyAnamAM zrI mahAvIrasvAmInI padharAmaNI thatAM, temanI jJAnagarimA ane yathArthatA jANI abhimAna mUkI indrabhUti Adi daza paMDito temanA ziSya thai gayA, A jANI paMDita prabhAse vicAryuM-'nakkI mahAvIranA rUpe amAro uddhAra karavA sAkSAt paramezvara potAnuM dhAma mUkI ahIM AvyA che. anyathA AvI zakti bIjAnI hoI zake nahIM. mATe huM tyAM jaI temanA darzana karyuM. temanuM sauSThava, dehakAMti, bolavAnI rIta, vidvatA, caturAI Adi jovA jANavA maLaze. mAre baMne prakAre tyAM javuM ja joIe. eka to mArI jJAtinA moTA moTA paMDito jyAM gayA che tyAM mAre javuM ja joIe ane bIjuM kadAca ghuNAkSara (lAkaDA korato kIDo aNajANapaNe jema koI akSara kore te) nyAye koI yuktimAM huM phAvI jAuM to mAro to jayajayakAra thai jAya.' jo ke huM koIpaNa paMDito karatA vadhAre ja jANuM chuM, paNa mahAvIrane jItI zakuM to mArA mAna-mobhAno pAra ja na rahe mATe mAre javuM ja joIe.' ema vicArI te prabhujInI pAse Avyo. tene prabhujIe kahyuM-'AyuSyavAn prabhAsa ! tuM bhale Avyo tane to mokSano saMdeha che, eka vedavAkyathI tane saMzaya upajyo che. e pada jarAma vA etatsarvaM, yadagnihotra, eTale-jIvanaparyaMta Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 agnihotra karavo. ema batAve che. tathA "saiSa guhA duravagAhA" te guphAmAM duHkhe praveza karI zakAya ane "Dha brAhmaNI paramapara ca tatra para satyajJAna, anaMtare brahmati=be prakAre brahma che. paheluM satyajJAna ane bIjuM anaMtara brahma, (brahma eTale mokSa)." A padono tuM Ama artha kare che. jIvanaparyata agnihotra karavAnA vidhAnathI jaNAya che ke mokSasAdhana karavAnI koI kriyA ja nathI, kema ke agnihotranuM phaLa svarga che. jIvanaparyaMta agnihotrano artha e che ke mokSasAdhanAnA kALano abhAva! jo sAdhana ane samayano nirdeza nathI to mokSa paNa nahIM ja hoya. vaLI mokSanuM astitva jaNAvanAra vedavAkyo teM jANyAM, saiSa guhA.... te A mokSarUpI guphA saMsArarasika lokone mATe du:khe pravezI zakAya tevI che. AnAthI te jANyuM ke mokSa jaNAya che. para-apara brahmathI paNa mokSanI sthiti jaNAI eTale tuM paDyo saMdehamAM. eka padathI mokSano abhAva ne bIjAthI upasthiti? tuM nirNaya na karI zakyo ne lAMbA samayathI saMdehano bhAra vahe che. paraMtu he prabhAsa ! teno kharo artha huM kahuM chuM, te sAMbhaLa; mAvajIva sudhI agnihotra karavAnI vAtamAM 'vA' zabda che. eTale ke athavA pramAdI thaI niSkriya na banavuM paNa chevaTe puNyabaMdha karAvanAra agnihotra to avazya karavo. athavA to mokSanI sAdhanA na karI zakanAra, svarganI IcchAvALA mATenuM A vidhAna che. tethI kAMI mokSa ke tenA sAdhanano niSedha thato nathI. vaLI tuM ema paNa mAne che ke dIpakanI jema jIvano paNa nAza thAya. bauddhamatanI mAnyatA che ke, dIpaka bUjhAIne kAMI pRthvImAM ghUsI jato nathI, AkAzamAM uDI jato nathI, dizA ke vidizAmAM doDI jato nathI paNa telanA kSayathI mAtra zAMta thAya che. tevI ja rIte jIva paNa jyAre nivRtti pAme che tyAre AkAza-pAtALa ke dizAvidizAmAM jato nathI. paNa saMsAra saMbaMdhI kulezanA kSayathI kevaLa zAMtine pAme che. AvuM tAruM mAnavuM paNa khoTuM che kAraNa ke jIvanI mukti che. jIvano nAza thato nathI. bauddhonuM mAnavuM che ke mokSa eTale abhAva, arthAt jIvano ja nAza. tethI teo zUnyavAdI kahevAya che. kharekhara to jIva mukta thaI svarUpamaya thAya che ane zAzvatapaNe rahe che. jemanA atyaMtara . zatrugaNa nAza pAmyA che evA AtmAo mukti pAmIne badhI pIDA ane duHkhathI rahita thaI kevaLajJAna-kevaLadarzanayukta anaMta AnaMdamAM lIna thAya che. dIpakanI jema AtmA nAza pAme che, evI tArI zaMkA asatya che. dIvo navA navA pariNAme pariName che. te bUjhAya tethI teno nAza nahIM paNa pariNAmAMtara thAya che. jema dUdhanuM dahIM thatAM dUdha kAMI naSTa thatuM nathI, tenuM pariNAmAMtara thaI jAya che. tema dIvo naSTa thayo nathI paNa kAraNa vizeSe teno udyota aMdhakAramAM bhaLI gayo che. ghaDo phUTI javAthI te kakaDA ke ThIkarAM tenA bhukArUpe pariNAma pAme tethI kAMI teno sarvathA nAza na kahevAya. kadAca koIne ema lAge ke, jo sarvathA nAza na pAme to dIvo dekhAya kema nahIM?" to samajavuM joIe ke dIvo bUjhAI jatAM te aMdhakAranA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 pugalarUpe pariName che. tethI te pUrvarUpe dekhAto nathI. jema AkAzamAM raMgIna vAdaLAM dekhAtA hoya paNa kAraNavizeSane pAmI te vikharAI jAya ne sapheda raMganA dekhAvA lAge, ke sUkSma pariNAmAMtara thaI jAya tethI te pahelAM jevAM dekhAtAM nathI, tema ahIM ghaDo ke dIvo phUTavA ke bUjhAyA pachI sUkSmasUkSmatara, pariNAmAMtara thaI jAya che, tethI dekhAtAM nathI. paraMtu tethI kAMI vAdaLAnI jema sarvathA nAza pAmatA nathI. kAraNa ke pudgalonA pariNAma vicitra hoya che. jema sonAnuM pAtaLAmAM pAtaLuM ane jhINAmAM jhINuM (varakhanuM) kaNa AMkhe joI zakAya che paNa sonAno rasa rAkha-mATImAM bhaLI jAya ke tenI bhasma karavAmAM Ave to te sonArUpe najare dekhAya nahIM. paNa te bhasma sonA karatA vadhAre bhAve vecAya kharI? ane prayoga vizeSa pAchuM sonuM paNa banI zake che. tethI sonuM nAza pAmyuM gaNAya nahi. Ama pugalanI vicitratA aneka rIte joI zakAya che. dIvAnA pagalo tejomaya hoI pahelA dRSTithI grahaNa karAtA hatA. te dIvo olAyA pachI aMdhakArarUpe thaI nAka AdithI grAhya thAya che. rUpAMtara pAmelo dIvo olavAyelo kahevAya tema jIva paNa karmarahita thaI saMpUrNa svarUpalAbhane pAme che, avyAbAdharUpa pariNAmAMtarane pAmyo te nirvANa ke muktine pAmyo kahevAya, paNa nAza pAmyo kahevAya nahIM. o prabhAsa! tane ema paNa lAge che ke siddhanA jIvone zabda, rasa, gaMdhAdi, viSayono upabhoga nathI, Indriyo ke zarIra nathI, to temane sukha zAnuM? kyAMthI? iMdriya- zarIrAdi vinA upalabdha thaI zake kevI rIte ? paNa tAre jANavuM joIe ke kalezanuM kAraNa ja indriyo ane zarIra che. jyAM indriyothI sukha meLavavAnI vAta che. tyAM kadI paNa tRpti nathI ja. siddhajIvo to avedI, aniMdriya, rUpa, rasa, gaMdha, sparza, zabdathI sarvathA rahita che. tethI teo anirvacanIya sukhanA dhaNI che. mukta jIvone badhAyathI utkRSTa, svAbhAvika = akRtrima, abAdhita, nirupama, zAzvata sukha che, (vAdInI pratijJA) temane anaMtajJAna che, tathA teo janma, jarA, maraNa, vyAdhi, Adhi, upAdhi, rati, arati, harSa, Sa, saMbhrama, ciMtA, zoka, bhaya, glAni Adi samasta pIDAnA kAraNothI rahita che mATe (iti hetu) zAstramAM batAvyA che tevA nirAgI, niSkalaMkI, saMtoSI - koI jainamuninI jema (iti dAMta) A saMsAranA koI paNa puSpamALa, caMdanAdi mahekatA padArthonA vilepana, susvAdu uttama bhojana, ati madhura sugaMdhI peyanuM pAna, ati saundaryavAna kAmacatura navayuvatIonA hAva, bhAva, vibhrama, vilAsa kaTAkSAdinI sulabhatA ane temanI sAthe yatheccha ramaNa tathA Indra, candra, nAgendra, cakravartInA vipulabhoga ane rAjya AdithI maLatA sukha ke je puNyodayane AdhIna che, te sadAkALa nahI TakatA hovAne kAraNe pariNAme duraMta hovAthI vastutaH duHkharUpa ja che. kAraNa ke, te zubha karmodayathI maLela hovAthI, zarIranI khaMjavALa ke rogIne maLela bhAvatA kupathyanI jema thoDo samaya kiMcit sukhAbhAsa karAvI ghaNA duHkho denAra hovAthI te sukha nahIM paNa duHkharUpa ja che. mATe vastusthitinA jANakAra virAgavAna kahe che ke kAmAvezathI satkArazabda Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 karatI nArIne sarvoge AliMgana karato. bhUta-pretanA vaLagADathI bahAvarA banelA nAgA puruSanI jema ja ramaNa kare che. tene zuM sukha maLe che? mAtra mohAdhIna hovAthI duHkhane sukha mAne che. badhI icchAone pUrNa karanAra lakSmIne bhogavI tethI zuM? sagA-saMbaMdhI, jJAti- gotrIone potAnA dhanathI ghaNA saMtoSyA tethI zuM? zatruonA mAthA upara paga dIdho to tethI zuM? ane dIrghakALa sudhI svasthatAbharyuM lAMbu AyuSya bhogavyuM tethI zuM? arthAt pariNAme A badhuM niSphaLa ane vinAzavAna che. A pramANe sAdhana (dAna-puNya), sAdhya dharma-saMvararUpa) kAMI paNa banI zakyuM nahIM, to sapanAmAM maLelA rAjya jevuM ke IndrajALanA raMgIna kautuka jevuM A saMsAra prapaMca- vaibhava badhuM paramArtha zUnya ( niprayojana) gayuM, mATe te sujJo! jo tamArAmAM cetanA-prajJA hoya to atyaMta nivRttine karanAra samasta bAdhAothI rahita evA ekamAtra mokSanI abhilASA rAkho. je miSTAnna khAtA mRtyu nipaje te miSTAnna nahIM paNa viSa ja kahevAya. tema je sukhanuM pariNAma duHkha hoya te sukha duHkha ja kahevAya. mahAbhASyamAM kahyuM che ke - "mAtra duHkhanA pratikAra svarUpa hovAne lIdhe viSayo duHkharUpa che. koDha aMtargata Adi vyAdhio kAThAM, Tu Adi auSadho, zastra cikitsA, chedana, DAma Adi cikitsAthI maTe che. arthAt duHkhanA pratikAramAM duHkharUpa ja cikitsA hoya che paNa mana- iMdriyane AnaMda denAruM hotuM nathI. tevI ja rIte viSayasukha paNa mAtra tarasa, bhUkha, icchA vilAsa-vAsanA Adi duHkhanA pratikArarUpe ja che tethI cokhe cokhkhuM duHkha che chatAM lokamAM te sukhanA nAme oLakhAya che paraMtu Avo upacAra pAramArthika sukha sivAya kyAMya ghaTita thaI zakato nathI. jema koI mANasanuM nAma siMha hoya ane tene siMhanA nAmathI bolAvAya lokarUDhithI te jANavAmAM Ave paNa tethI kAMI A siMhano bhaya lAgato nathI. kema ke te nAmano ja siMha che. temaja koI rAjezvara ke Indra, caMdra nAma dharAvato hoya paNa vAstavamAM jema tenI pAse sattA, zakti ke saMpatti hotA nathI tema A kahevAtA ' sukhamAM kharekhara sukha jevuM kaMI hotuM nathI. lokoe tenuM nAma sukha pADyuM che, sukha zabdathI te ' oLakhavAmAM Ave che. pAramArthika, vAstavika sukha to ekamAtra muktimAM che. te sukhane koI upamA ApI zakAya tema nathI. te sukhano pratikAra na karI zakAya tevuM satya che. he prabhAsa ! vedamAM paNa saMsAra ane mokSanuM svarUpa A pramANe batAvavAmAM AvyuM che. "na ha vai, sazarIcya priyAdhiyorapatirasti, azarIra vA vasaMta priyA priye na spRzyata Iti eTale ke sazarIra (zarIravALA) AtmAne priyApriya sukha-du:khano vinAza nathI ane arthAtu. zarIradhArI jIva- sukha-duHkhAdi pAme che. ane zarIra rahita (mukta) AtmAne priyApriya sparza karatA nathI. mATe A AtmAe mokSa meLavavA yatna karavo joIe. jJAna, darzana ane cAritra sivAya anya koI paNa upAye mokSa meLavI zakAya tema nathI. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 sammattanANacaraNa-saMpunno mokkhsaahnnovaao| tA iha jutto jattA sasattio na nAyattattANaM // artha samyakatva, jJAna ane cAritrathI paripUrNa ja mokSasAdhanano upAya che. manuSyabhava prApta karIne yatnapUrvaka yathAzaktie tattvajJa jIve- prabuddha AtmAe A jJAnAdi meLavavA udyama karavo joIe. ityAdi mokSanI vAstavika vyAkhyA bhagavAnanA zrImukhe sAMbhaLI prasanna thayelA prabhAsanA saMzaya nAza pAmyA. teNe potAnA traNaso ziSyo sAthe prabhu pAse dIkSA aMgIkAra karI. temaNe soLa varSanI vaye dIkSA lIdhI, vIsa varSanI vaye teo kevaLI thayA. soLa varSa sudhI kevaLI avasthAe vicarI ghaNo upakAra karyo ane je sukha meLavavA udyama karyo hato te mokSasukhane pAmyA. prabhu mahAvIradevanA nava gaNadharo prabhujInI upasthitimAM ja nirvANa pAmyA ane IMdrabhUti gautamasvAmI tathA sudharmAsvAmI rAjagRhImAM prabhujInA nirvANa pachI mukti pAmyA. badhA ja gaNadhara mahArAjAo badhI ja labdhithI saMpanna hatA, vajaRSabhanArAca saMghayaNa, samacaturagna saMsthAnavALA hatA, teo pAdapopagamana anazana karI mokSe padhAryA hatA. soLa varSanI ugatI vayamAM ja cAritra grahaNa karI, prabhujIthI paNa pahelA nirvANa pAmanArA munizreSThazrI prabhAsagaNadhara amArA mahAnuM abhyadaya ane niHzreya mATe thAo. (samaktinA saDasaTha bheda saMpUrNa) 58 samyaktvanA anya prakAro AtmAne tattvanI zraddhArUpa tattvarUci thavAthI eka prakAre (tattvaruci) samakita kahevAya. nizcaya temaja vyavahAranA bhede be prakAranuM kahevAya che. ahIM samyakatvanA saDasaTha bhedamAMthI ekasaThano vyavahArasamakitamAM samAveza thAya che ane chellA cha nizcayasamativALAne hoya che. AdAvaupazamikaM ca, sAsvAdanamathAparam / kSAyopazamikaM vaidyaM, kSAyikaM ceti paJcadhA // paheluM aupathamika, bIjuM sAsvAdana, trIjuM kSAyopathamika, cothuM vedaka ane pAMcamuM kSAyika ema samati pAMca prakAre paNa samajAvavAmAM AvyuM che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2228 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 paheluM upazama, samakita-anAdikALathI cAra gatimAM rajhaLato AtmA nibiDa rAgadveSanA pariNAmavALI graMthine bhedI karmanA daLIyAnA traNa pUMja kare che. aMtarmuhUrta sudhI thayelA karmanA. upazamathI je guNa pragaTe te aupathamikasamyakatva kahevAya. temaja upazamazreNi para ArUDha thayelA upazAMtamohIne mohanA upazamanathI utpanna thayeluM paNa aupathamikasamyakatva kahevAya. A baMne samyaktvano kALa aMtarmuhUrta jeTalo che. bIjuM sAsvAdanasamyakatva = upazama samyakatva pAmyA pachI udayamAM AvelA anaMtAnubaMdhI kaSAyanA prAbalya samyakatvanuM vamana thatA je lezamAtra upazamano AsvAda rahe che te sAsvAdana nAmanuM bIjuM samyakatva kahevAya che. A upazama samyakatvathI paDatAM jIvane hoya che. tenI sthiti jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha AvalikAnI hoya che. trIjuM kSAyopathamika samyakatva = mithyAtva mohanIya karmanA kSaya ane upazamathI je guNa pragaTe tene kSAyopathamika nAmaka trIjuM samakita kahevAya che. cothuM vedakasamyakatva = kSepaka zreNIe ArUDha thayelA, jIvane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kSaya thaye mithyAtvamohanIya ane mizramohanIyano pUrNa kSaya thaye, samyakatvamohanIyanA aMtima aMzane bhogavatI vakhate kSAyikasamyaktvanI sanmukhadazAmAM A vedakasamyakatva hoya che. pAMcamuM kSAyikasamyakatva = samyakatvamohanIya, mizramohanIya ane mithyAtvamohanIya ane anaMtAnubaMdhI cAre ya kaSAya ema A sAteya prakRtino AtyaMtika kSaya thaye kSAyikasamakitanI prApti thAya che. guNanI apekSAe samyakatva traNa prakAre paNa che, jo ke samyakatvanA saDasaTha bheda che. chatAM guNathI rocaka, dIpaka ane kAraka evA traNa prakAra paNa thAya che. hetu-udAharaNa AdinA bodha vinA paNa siddhAMtamAM jaNAvelA tattva para abhiruci thavI te rocakasamyakatva kahevAya, arthAt siddhAMtamAM jaNAvela sUkSma vicArone jhINavaTabharI vAtone samajI zakato na hoya athavA svayaMthI vrata-pratyAkhyAna, kriyAkAMDa Adi na banI zakatA hoya chatAM "zrI tIrthaMkara bhagavaMtoe pharamAveluM tattva sAcuM ja hoya." evI AsthA, te para ruci hovI te rocakasamyakatva kahevAya. te upara zrI kRSNa mahArAjAnuM daSTAMta. zrI kRSNa mahArAjAnuM daSTAMta dvArikA nagarImAM zrI neminAtha prabhu varSARtu besatA pUrve samavasaryA, vaMdane AvelA kRSNa mahArAjAe bhagavaMtane pUchyuM, "prabho ! varSAkALamAM cAra mAsa sAdhu mahArAjo vihAra na karatAM, zA mATe sthiravAsa kare che?' prabhue kahyuM - "rAjA, comAsAmAM ghaNAM ja jIvonI utpati thAya che. gamanAgamanathI te jIvono nAza thavAthI ghora virAdhanA thAya che. tethI bacavA mATe sAdhu mahArAjo Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 223 eka sthAnamAM vasavArUpa cAturmAsamAM sthiratA kare che. jIvayatanA (jayaNA) to dharmanI mAtA che.' ityAdi marma jANI zrI kRSNa mahArAjAe evo niyama karyo ke - 'mAre varSA kALanA cAra mAsa rAjasabhAmAM javuM nahIM, mArA javAthI ja aneka rAjA, sAmaMta Adi dUra dUrathI Ave jAya, ane te nimittathI aneka jIvonI virAdhanA thAya tathA jinamaMdira Adi dharmakArya arthe javA sivAya mahelamAMthI paNa bahAra nIkaLavuM nahIM.' pariNAme varSAkALamAM zrI kRSNa mahArAjAne maLavA- namanAdi karavA AvanArA sAva baMdha thaI gayA. zrI kRSNane dharmakAryamAM paNa apUrva zAMti maLavA lAgI, dvArikAmAM eka vIrA nAmano sALavI raheto. teNe evo niyama karelo ke kRSNa mahArAjanA darzana karIne ja khAvuM.' zrI kRSNanA darzana vinA te bhUkhe rahevA lAgyo. be-cAra divase tene khabara paDI ke mahArAjA cAra mAsa darzana nathI devAnA ! te ghaNo muMjhAyo paNa kazo mArga na maLatAM teNe anna choDI dIdhuM. nakha-vALa Adi utarAvavA baMdha karyA ne rAjadarabAranA daravAje kaMku-durvAdithI pUjAnA chAMTaNA karI saMtoSa mAnavA lAgyo. cAturmAsa pUrNa thaye kRSNa mahArAjA moTA damAma-ADaMbara sAthe rAjasabhAmAM padhAryA. vIro zALavI page lAgatA pagamAM ja coMTI paDyo. vALa- dADhI nakha vadhI gayelAM ne zarIra sAva dubaLuM thaI gayeluM. zrIkRSNa paNa tene oLakhI na zakyA. dvArapALe badhI bInA jaNAvI tyAre kRSNa vAsudeva sAthe AkhI sabhA mahAacaraja pAmI. zrI kRSNe AjJA ApI ke - 'A vIrAne huM jyAM houM tyA AvavA devo-rokavo nahIM.' pachI zrIkRSNa zrI neminAtha paramAtmAne vAMdavA gayA. prabhujIe dIkSAnuM mAhAtmya samajAvyuM. tenA aciMtya lAbho varNavyA e sAMbhaLI zrIkRSNane dIkSA pratye mahAna anurAga ane abhiruci utpanna thayA. dIkSAnA manoratha ane puruSArtha paNa karyA paraMtu dIkSA laI zakyA nahIM. prabhune potAnI bhAvanA jaNAvatA kRSNe kahyuM -'bhagavan ! dIkSA vinA to kadIya nistAra thavAno nathI. te dizAmAM huM prayatna karuM chuM chatAM phAvyo nathI. mArI evI bhAvanA che ke je koI mahAnubhAva dIkSA le teno dIkSA mahotsava huM karIza.' Avo niyama laI teo mahelamAM pAchA pharyA. teo dharma pratye ananya ruci ane anurAga dharAvatA hatA, dIkSita AtmAonAM guNAnuvAda to karatA rahetA temanI vivAha yogya putrIone teo nakkara vAstavikatA samajAvatA ane kahetA - 'dIkarIo ! mahArANI thavuM che ke dAsI ?' rAjakanyA uttara ApatI - 'pitAjI, amAre rANI thavuM che. Apa jevA samarthanI putrIo dAsI zAne thAya ?' zrIkRSNa kahetA - 'jo ema ja hoya to tame bhagavAna zrI neminAthajI pAse jAva ane dIkSA lyo. tyAM sAcuM svAtaMtrya che, svAdhIna jIvana che ne dAsavRttino pUrNatayA abhAva che. paralokamAM paNa parAdhInatAnI beDI paheravAno vakhata nahIM Ave. anyathA ghara- parivAra ja nahIM saMsAra AkhAnI gulAmImAM tame jakaDAI jazo.' A sAMbhaLI rAjakanyAoe prabhu pAse dIkSA lIdhI. Ama ghaNI kanyAone zrIkRSNa mahArAjAe bhAva utpanna karAvI prabhu pAse mokalI, ne Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 tyAM bodha pAmI temaNe dIkSA laI svazreya sAdhyuM. ema karatA eka rANIe potAnI kanyAne samajAvyuM ke tArA pitA pUche to tuM dAsI thavAnuM kaheje tethI tuM sukhI thaIza ne saMsAranA moMghA padArtho sahelAIthI bhogavIza. zrIkRSNa pUchatAM ja kanyAe kahyuM - "mAre to dAsI thavuM che. A sAMbhaLatA ja zrIkRSNa sAzcarya vicAravA lAgyA, mArI dIkarI mArA moDhe ja saMsAramAM paDavAnI vAta kare che ? A ekano vAda bIjI le, ne Ama ne Ama keTalI dAsIo mAre tyAM utpanna thAya!! A prapaMca temane avazya bhavabhUpamAM pADaze." ema vicArI bIjI kanyAone paNa hitazikSA maLe te udezyathI temaNe manomana nirNaya laI dIkarIne vidAya ApI. ekavAra vIrA sALavIne kRSNa pUchyuM - "vIrA! teM tArA jIvanamAM kAMI parAkrama karyuM hoya to jaNAva. vIrAe kahyuM - "svAmI ! bahu moTA parAkrama ke adbhuta kArya meM karyA nathI. chatAM je thoDAghaNAM che te huM kahuM chuM." ekavAra huM jaMgala (dizAe) gayo hato. tyAM eka boranA jhADa pare UMce beThelA lAla DokavALA kAkIDAne eka ja DhephAthI evo mAryo ke dharatI para AvI paDyo evuM mAruM nizAna che! vaLI ekavAra varasAdanA divasomAM gADAnA mArga) cIlAmAM pANI vahetuM hatuM te meM mAro paga ADo mUkI aTakAvI dIdhuM. ane paga upADatA ja vahetI nadInA pravAhanI jema tene vahAvyuM hatuM. ane nAtha ! ekavAra to bahu majAnI vAta thaI. vAta ema banI ke ame rahyA sALavI. vastrane vaNavA- raMgavAmAM loTanI kAMjInI jarUra rahe, te eka moTA loTAmAM bharI hatI. kAMjI aMdaranA bhAgamAM thoDI thoDI coMTelI hoI agaNita mAkhIo temAM bharAvA ne baNabaNavA lAgI. loTAnA moDhA upara baMne hatheLI mUkI meM badhIne baMdha karI dIdhI hatI. zuM guMjArava thayo hato eno? AvI abhuta bInA mArA jIvanamAM banelI che." vIrAnI A vAta sAMbhaLI hasatAM hasatAM zrIkRSNa UbhA thayA. pAchaLa vIro paNa cAlyo, baMne rAjasabhAmAM AvyA maMtrI mahAmaMtrI ane rAjapuruSothI sabhA bharelI hatI. temanI samakSa zrIkRSNa bolyA, A vIro mahAparAkramI che, tethI tenuM uccakuLa paNa pragaTa thAya che ema kahI zrIkRSNa mahArAjAe tenA traNa parAkramo atizayoktinA A traNa zloka dvArA Ama varNita karyA. yena raktasphaTo nAgo, nivasan, vadarIvane / patitaH kSitizo, kSatriya vaiSa vai mahAna che ? yena cakrakRtA gaMgA, vahantI kaluSodakam / thApitA vAmapAta, kSatriya vaiSa vai mahAna . 2 | yena ghoSavatI senA, vasantI kalazIpure / dhAritA vAmahastena, kSatriyaH saiSa vai mahAn // 3 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 225 bhAvArtha : boraDInA vananA vAsI lAla moDhAvALA sarpane A vIrAe bhUmizastrathI bhoM bhego karelo tethI A mahAnu kSatriya che. ekavAra eNe cakrathI nipajelI gaMdA pANIvALI gaMgAnA pravAhane mAtra DAbA pagathI rokI dIdho hato tathA kalazIpura nagaramAM vasatI mahA udghoSa karatI senAne eka hAthathI avarodhI hatI-aTakAvI hatI. mATe A jAtivAna mahAkSatriya che. A vIro yogya ane pAtra lAgavAthI rAjakanyA ke,maMjarIno vivAha AnI sAthe nizcita karavAmAM Ave che, ema karI kRSNa mahArAjAe putrIne bodha thAya e udezathI vIrA sAthe paraNAvI dIdhI. vIro to rAjakuMvarIne paraNI aDadho aDadho thaI gayo.rAjakumArInI AjJA mAthe upADe ne sevakanI jema te je kahe te kare. kuravInA damAmano ne vIrAnI cAkarIno jANe pAra nahIM. ekavAra zrIkRSNa mahArAje virAne pUchayuM - "vIrA ! kemaMjarI tArI AjJA pramANe varte che ne ! ghara sAcavavAmAM ne kAmakAjamAM barAbara lakSa Ape che ne?' teNe uttara ApatA kahyuM - mahArAja ! mArI garIbanI vaLI AjJA kevI, AjJA to e mahArANInI mAre upADavI paDe che. e kahe che ke huM mahArANI chuM. ane ene kAma karavAnuM hoya? kAma to enI AjJA pramANe amArA kuTuMbIo ane huM karIe chIye." A sAMbhaLI bhrakuTI caDhAvI kRSNa bolyA - "mUrkha, tAruM te kAMI jIvana che, dAsonuM? e tArI patnI che ne tane paraNI che chatAM tuM mArI dIkarI samajI enI AjJA pramANe varte che. tArI AjJA pramANe ene cAlavAnuM hoya ke enI icchA pramANe tAre vartavAnuM hoya? Ama karIza to tArA hAthamAMthI ghara ne gharavALI baMne jaze !" A sAMbhaLI vIro ghare AvI ke,maMjarIne prabhutva batAvavA ane AjJA ApavA lAgyo. pelIe na gaNakAratA teNe AMkho phADI kahyuM - "kema saMbhaLAya che ke nahIM? uTha ubhI thA. kUve jaI tAjuM pANI bharI lAva ane unI unI rasoI taiyAra karI jamADa." ketumaMjarI to AbhI banI pUchavA lAgI - "tamane A ociMtu thaI zuM gayuM? tame hajI hamaNAM sudhI to kevA sArA hatA? virAe kahyuM - "navA nava divasa? samajI ame kAMI kahetA nahotA paNa tAre samajavuM joItuM hatuM ke, tuM amAruM ghara calAvavA AvI che, rAja karavA nahIM, cAla ubhI thA, pahelA A oraDA vALI nAMkha, keTalo kacaro paDyo che?' dhaNInI hAkala sAMbhaLIne tenuM nirNayAtmaka nirdhAravALuM vartana joI teNe ati namratApUrvaka kahyuM - "tamArI vAta sAcI che paNa A kAma meM kadI karyA nathI. te mane zI rIte AvaDe? A to huM nahi karI zakuM ' A sAMbhaLI khIjAyelA vIrAe "ema, tuM have mArI sAme bolavA lAgI? tuM mane uttara ApatA lajavAtI nathI." AvuM kadI nahIM sAMbhaLeluM hoya te bolI - "jarA samajIne bolo, A sAruM nathI lAgatuM. tyAM to vIrAno pitto gayo ane teNe ke,maMjarI para hAtha upADyo. A joIne hebatAI gayelI rAjakuMvarI mA pAse doDI AvI ne rotAM rotAM ApavItI kahI saMbhaLAvI. mAtAe zrIkRSNa pAse javA kahyuM. teNe tyAM jaI kahyuM - "AvA samartha pitAnA saMtAna keTalAM duHkhI che e koI jANatuM nathI" zrIkRSNa mahArAjAe kahyuM - "dAsa-dAsInA lalATe duHkha Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 lakhAyeluM hoya che. teM tArI icchAthI dAsatva svIkAryuM che. tArI baheno kevI mahArANIpaNAnuM sukha bhogave che? e tAre jovuM hoya to tArI najare joI zake che.' akaLAI gayelI kuMvarI bolI - 'tame ja kahezo te karIza paNa pelA mUrnAdhirAjanA ghare nahi jAuM.' zrIkRSNe kahyuM - "to prabhunI dezanA sAMbhaLa ane saMsAranI vAstavikatA samaja, cAritra meLavavAnA manoratha ane prayatna kara. cAritra maLaze to ja mahArANIpaNAnuM sukha maLaze. bAkI gulAmo mATe Akho saMsAra che.' Akhare te bodha pAmI ane zrIkRSNa tene moTA samArohapUrvaka dakSA apAvI. Ama temaNe bIjA paNa anekone dIkSA apAvI. ghaNAone vrata- niyama,paccakakhANa Adi karAvI kalyANa mArge vALyA. paNa pote to apratyAkhyAna kaSAyanA udaye kAMI paNa vrata-niyama karI zakatA nahIM. Ama ne Ama moMghA jIvananA amUlya divaso vIte jatA hatA. ekavAra dayAnA siMdhu zrI neminAtha bhagavaMta giranAra girirAja para samavasaryA. bahoLA parivAra ne vipula Rddhi sAthe zrIkRSNa temane vaMdana karavA AvyA. ghaNI ja hoMza, bhAvanA ane utkaMThApUrvaka temaNe aDhAra hajAra munirAjone dvAdazAvarta vaMdana karavA mAMDyuM. sAthe aneka rAjAo paNa vaMdana karavA lAgyA; vaMdana karatA rAjAo thAkatA gayA tema besatA gayA paNa vIrA zALavIe zrIkRSNa mahArAjAnI sAthe TheTha sudhI sarva munirAjone vaMdana karyuM. zrIkRSNanuM vaMdana bhAvathI otaprota hatuM tyAre vIrA zALavInuM bhAvazUnya kevaLa dravyavaMdana hatuM. vaMdananA parizramathI zrIkRSNanA zarIre parasevo thaI gayo ane gAtro duHkhavA lAgyA bhagavaMta pAse AvIne temaNe pUchyuM- "bhagavaMta! . meM traNasone sAMITha saMgrAmo karyA. temAM ghaNAM zastrAstro calAvyA-jhIlyAM ane ghaNAM ghA khAdhA kiMtu e yuddho karatA paNa Aja munirAjone vaMdana karatA vadhAre thAka lAgyo che." bhagavAne kahyuM - mahArAjA, tamane Aja aciMtya lAbha thayo che. eka to sAta prakRtinA kSaye kSAyikasamakitanI prApti thaI che. tathA AvatI covIsImAM tame bAramA amama nAmanA tIrthaMkara thavAnA cho (te gotra bAMdhyuM) vaLI sAtamI narakane yogya AyuSya karmane trIjI narakane yogya karyuM." A sAMbhaLI harSa-viSAdanI lAgaNI anubhavatA zrIkRSNa prabhujIne kahyuM- "dayALu jo ema ja hoya to zeSa traNa narakanA nAza mATe pharI sarvane vaMdanA karuM." prabhue kahyuM - "kRSNa ! pahelA tame AzA vinA vaMdana kareluM tenuM mahAphaLa maLyuM. have vaMdananA badalAmAM kAMIka meLavavAnI AzAe thatuM vaMdana e phaLa Ape tema che ja nahIM. saMsAramAM je uttama pada ane anuttara puNya che te to tame meLavyuM che. have vadhAre zuM joIe ? bAkI naraka to pUrve vAsudeva thavAnuM niyANuM bAMdhyuM tyArathI nakkI thayelI ja che. kema ke, ardhacakrI vAsudeva marIne nizcaye narake ja jAya. trIjIthI ochI naraka to temane hoya ja nahIM. mATe kheda choDI niyata sthitino svIkAra tathA AtmasAdhana karavuM zreyaskara che." A sAMbhaLI kRSNa mahArAjA prabhujIne vaMdana karI, prabhunA vacanone yathArtha mAnatA svasthAne AvyA. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 2 27 ahIM koIne zaMkA thAya ke trIjI narakanuM utkRSTa AyuSya sAta sAgaropama pramANa che. tathA zrI neminAtha prabhuthI AvatI covIsInA bAramA tIrthaMkara sudhInuM aMtara aDatAlIsa sAgaropamanuM che, e eka ja bhavamAM to pUruM thaI na zake. tenA uttaramAM graMthakAra jaNAve che ke- "zrI hemacaMdrAcAryakRta zrI neminAtha caritramAM zrIkRSNanA pAMca bhava jaNAvela che. tethI pAMca bhava saMbhave che, tattva to kevaLI bhagavaMta jANe, vasudevahiMDI graMthamAM lakhyuM che ke zrIkRSNa trIjI narakamAMthI nIkaLIne bharatakSetranA zatadvArapura nAmanA nagaramAM maMDalIka rAjA thaze. te bhavamAM dIkSA laI tIrthaMkara nAmakarma upArjana karI vaimAnika deva thaze, tyAMthI bAramA amama nAmanA tIrthakara tarIke cyavaze ane tIrtha pravartAvaze." A rIte zrI kRSNa vAsudeva zuddha zraddhA guNathI tIrthaMkaranI lakSmI ane mukti prApta karaze. A rocaka samyakatvathI zreNika mahArAjA Adi tIrthaMkarapada pAmyA, e jagaprasiddha vAta A pRthvI upara devo ane manuSyo jemanA guNanuM varNana kare che te zrIkRSNa zrI jinazAsana para trikaraNa zuddha bhaktivALA thayA. 59 : kAraka satva jema siddhAMta (Agama)nA zravaNathI temAM kahyA pramANe taponuSThAna karavAnuM hoya che tevI ja rIte guru mahArAjanA vacana pramANe taponuSThAna, vratAcaraNAdi sarva kriyAo karavI. kArakasamakitathI guruvacanomAM anurAga ane zraddhA prabaLa thAya che. te upara kAkajaMgha ane kokAzanI kathA A pramANe che. kAkajaMgha ane kokAzanI kathA koMkaNano lIlochama pradeza, temAM sopAraka nAmanuM sohAmaNuM nagara tyAMnA rAjA vikramadhana. tyAM somila nAmano kaLAvAna suthAra hato. te rAjamAnya ane sarvasuthAra kArIgarano Agevana hato. tene devila nAmano putra hato. teTalI ja vayano tenI dAsIno kokAza nAmano putra hato. je brAhmaNathI utpanna thayelo. potAnA putra devilane suthAranI kaLA somila zIkhavADavA ghaNA prayatno karato, paNa devila maMda hoI te zIkhI zakyo nahIM. kahyuM che ke pitAthI tADita putra, guruthI zikSA pAmelo ziSya ane hathoDIthI TIpAyeluM suvarNa A traNa vastu saMsAramAM zobhA pAme che ne Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 mAnya thAya che. mATe somile ghaNA prakAre putrane kaLAno jANa karavA prayatna karyo paNa te saphaLa na thayo. kokAza dAsIputra hato, chatAM ghaNo vicakSaNa hato, tene koI zikhavanAra nahotuM, tenI koIne khevanA paNa nahotI, te sAva upekSita hato, chatAM devilane je kAMI paNa zikhavavAmAM AvatuM te kokAza lakSya rAkhI zIkhI leto ne tanmaya thaI kaLAnA marmane paNa pakaDI leto. Ama thavAthI thoDA ja samayamAM te devila karatA paNa adhika catura ane kaLAmarmajJa thaI gayo. devila kAMI zIkhI zakyo nahi. somilanA mRtyu pachI tenI jagyA kokAzane ApavAmAM AvI. kAraNa ke te mATe te yogya puravAra thayo. rAjamAM te somila karatA paNa vadhAre mAna pAmyo. kokAza dAsIputra hato chatAM gRhasvAmI jevI sAhyabI bhogavavA lAgyo, ane devila gharano svAmI chatAM dAsIputra jevI dazAmAM te AvI paDyo. aho, pUrvanA zubhAzubha karmanI kevI vicitratA che ! kokAzamAM evI vilakSaNa buddhi pratibhA hatI ke te tarata ja vastunA marmane pakaDI leto. ekavAra koI AcArya mahArAjano dharmopadeza sAMbhaLI te dharma pAmyo. navatattva Adi maulika padArthonA marmano jANa thayo ane kokAza sArI rIte dharmanA AcaraNamAM sAvadhAna thayo. e arasAmAM mALavAnA mahArAjA vIradhavaLa ujvaLa kIrti pAmyA hatA. temanI pAse cAra nararatno hatA. temAM pahelo rasoIo hato. temAM koI evI adbhuta kaLA hatI ke khAnAranI icchA pramANenI ja, tenA vinA pUche ja sarasa rasavatI banAvI zakato ane jamyA pachI pharI jyAre jamavAnI icchA thAya, ghaDI ke prahara pachI yAvat ATha-paMdara divase ke cha-bAra mahine pachI jyAre icchA thAya tyAre ja bhUkha lAge ! tethI loko tene daivI sahAya che ema mAnatA. tethI te nararatna kahevAto. bIjo hato zayyApAlaka. tenAmAM evI khUbI hatI ke tenI pAtharelI zayyAmAM sUnArane tarata UMgha Ave ane tene jyAre jAgavuM hoya tyAre ApameLe jAgI zake ! tethI te bIjo nararatna kahevAto. trIjo nararatna hato aMgamardaka. te pAzerathI laI pAMcazera tela te coLatA coLatA aMgamAM samAvI de. mardana karAvanArane evuM sukha thAya ke tenuM varNana te paNa na karI zake. khUbInI vAta e hatI ke zarIramAM samAveluM tela e potAnA kauzalathI pAchuM kADhI Apato. tethI te nararatna gaNAto. cotho hato bhaMDArI, tenAmAM evI khUbI hatI ke bhaMDAra ke khajAnAmAM teNe mUkelI vastu tenA sivAya bIjAnA hAthamAM Ave ja nahIM. koI tene joI zake nahIM. agni-pANI ke. cora Adino upadrava aDapalAM karI zake nahIM, tethI te paNa nararatna gaNAto. A cAre nararatnonI sahAyathI vIradhavaLa rAjA potAnI icchA mujaba kArya karI zakato ane zAMtithI raheto. rAjAnI temaja tenA cAre ratnonI badhe ghaNI ja prasiddhi thaI cUkI hatI. ghaNAM varSonA dAmpatya chatAM rAjAne saMtAna hatuM nahIM, keTalAka vakhatathI temane dIkSAnA abhilASa hatA, chevaTe temaNe nakkI karyuM ke koI sagA-saMbaMdhIno yogya pAtra putra maLe to tene rAjya bhaLAvI dIkSA laI levI. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 evAmAM pATalIputranA rAjA jitazatrue viradhavaLanA cAre nararatnone meLavavA ujjayinI upara caDAI karIne nagarane cAre taraphathI gherI lIdhuM. emAM akasmAta varadhavaLa rAjAne zULano roga upaDyo ne teo cAritranI abhilASAmAM ja mRtyu pAmyA. keTalAka rogo mRtyunA nATakanA vicitra vAdya jevA hoya che. zUla, viSabhakSaNa, sarpadaMza, vizucikA (kolerA), pANImAM DUbavuM, zastrano marmamAM ghA, agnithI marmamAM dAjhavAthI tathA saMbhrama, ghora AghAta AdithI muhUrta mAtramAM jIva e zarIra choDI bIjAmAM praveza kare che. rAjAnA mRtyuthI nirAza thayelA maMtrIo avasara jANI jitazatrune zaraNe gayA. mAlavA para jitazatrunuM svAmItva sthapAyuM. navA rAjAe mAlavAnA cAre nararatnone bolAvyA ane parIkSA karI potAne tyAM mAnapUrvaka rAkhyA. pote sAMbhaLela prazaMsA karatA paNa teo vadhu catura hatA te jANI rAjA ghaNo prasanna thayo. ekavAra aMgamardaka mardana (mAliza) karI rAjAnI jAMgha (sAthaLa)mAMthI tela pAchu kADhato hato tyAre thoDuM (pAMca karSa) tela bAkI rahevA daI rAjAe nagaranA aMgamardakone e tela kADhavA ane kADhI Ape to moTuM inAma ApavA jaNAvyuM. ghaNA mardakoe AvI ghaNI tarakIbo ajamAvI paNa eka TIpuM tela kADhI na zakyA. AmAM Akho divasa cAlyo gayo ne rAtre rAjA poDhI gayA. bIje divase zarIramAM tela utAranAra nararatna mardakane kahevAthI teNe tela pAchuM kADhavAnA prayatna karyA paNa bIje divase to te ya kADhI zake tema nahotuM. tethI rAjAnA pagamAM te tela jAmI gayeluM hoI teno sAthaLa zyAma thaI gayo. kAgaDAnA jevI jaMghA thaI javAne kAraNe jitazatrunuM nAma lokoe "kAkajaMgha' rAkhyuM. kAraNa ke game teTalA sArA nAmane, nimitta pAmI loko badalI nAMkhI sAru ke aLakhAmaNuM upanAma Ape che. jema mAsatusa, kUragaDUka, sAvadyAcArya, rAvaNa, duryodhana Adi nAmo vizvamAM prasiddha thayA. ekavAra koMkaNa dezamAM nidhanano nAza ane dhanavAnane nirdhana karanAra mahAduSkALa paDyo. rAjA paNa rAMka jevA thaI gayA. kyAre paNa nahIM dekhAtA duHkho duSkALamAM jovA maLe che. sudhAthI pIDita thayelA loko duSkALamAM mAna mUkI de che. gaurava choDI dInatA dhAre che. lajjA, maryAdA mUkI nirdaya thaI jAya che. nIcatAnA cokakhA darzana thavA lAge che. patnI, baMdhu, putra ane putrInI dAkSiNyatA choDI temane sAtha to nathI ApatA paNa temanuM ye ahita karavA taiyAra thAya che. sudhAthI pIDita mANasa bIjA paNa kayA nidita kAryo nathI karato? AvA ghora duSkALamAM ciMtita thayelA kokAza. kuTuMbano nirvAha na karI zakavAne kAraNe koMkaNathI mALavA tarapha cAlyo. kAraNa ke devila maMdabuddhino hoI AkhA kuTuMbano bhAra kokAza upara hato. ane koMkaNamAM AjIvikAnuM sAdhana nahotuM. te ujjayinI AvI to gayo paNa rAjAne maLI zakyo nahIM. kema ke te sAva nidhana hato ane tyAM koI sahAyaka nahotuM. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 aMte teNe lAkaDAnA pArevA banAvI evI kaLa temAM goThavI ke dhArI jagyAe jaI dANA caNI pAchA AvI zake. pachI teNe mUkelA te pArevA sAcA pArevAnI jema ja rAjAnA annakoThAramAM jaI dANA caNI pAchA AvatA. temAMthI anAja kADhI te parivArano nirvAha karato. ekavAra zaMkA paDavAthI rAjapuruSo jANI gayA ke banAvaTI kabUtaro roja eka ja dizAmAMthI Ave che ane dANA caNI e ja dizAmAM eka sarakhI gati karI cAlyA jAya che. vismaya pAmelA rAjapuruSo te dizAmAM pArevAnI pAchaLa paDyA ane kokAzanA gharamAM pravezatA joI lIdhA. Akhare kokAzane pakaDI rAjAnI sAme upasthita karavAmAM Avyo. rAjAe pUchavAthI teNe sAcesAcI bInA jaNAvI dIdhI. nItikAroe paNa jaNAvyuM che ke- "mitro sAthe sAcuM ja bolavuM, strI sAthe priya ane zatru sAthe khoTuM ane mIThuM bolavuM joIe paNa potAnA svAmI pAse sadA satya ane anukULa vacana bolavuM joIe." teNe kahyuM- "rAjA, mAruM moTuM kuTuMba che ne ame AvuM duHkha to kadI dIThuM nathI. peTa bharavAno koI ja rasto hato nahIM tethI AvuM kRtya karyuM. huM ghaNo zaramiMdo chuM." A sAMbhaLI rAjA zAMta thayo tenI kaLA para mugdha thaI bolyo- "kokAza, tuM bIjuM zuM jANe che?' teNe kahyuM - "suthAranI saghaLI kaLA ane zreSTha kauzalya huM jANuM chuM." huM garUDa-mayUra Adi evA pakSIo banAvI jANuM chuM ke tenA upara besI mANasa icchApUrvaka AkAzamAM gamanAgamana karI zake ane jyAM dhAre tyAM te pakSIne dharatI para utArI zake." A sAMbhaLI kautukapriya rAjAe kahyuM - "jo ema che to tuM eka suMdara garuDa banAvI Apa. jenA para savAra thaI huM pRthvInI lIlA ne vicitratA jouM. bhUmaMDalanI zobhA nihALuM." rAjAjJAthI kokAze kaLavALuM jotAM ja gamI jAya tevuM suMdara garuDa banAvyuM. tene jotAM ja rAjA rAjI rAjI thaI gayo ane saparivAra kokAzane mATe khAnapAna Adino prabaMdha karAvI dIdho. tethI tenuM AkhuM kuTuMba AnaMdamAM AvI gayuM. kahyuM che ke - "lavaNa jevo koI rasa nathI, vijJAna (kaLA) samAna koI bAMdhava nathI, dharma jevo koI nidhi nathI ane krodha jevo koI verI nathI." arthAt AvuM kauzala hatuM to kokAze paradezamAM paNa sthAna-mAna meLavI lIdhuM. ekavAra kAkajaMgha rAjA viSNu-lakSmInI jema rANIne laIne kokaza sAthe garuDa para caDI AkAza mArge dharaNInI zobhA jovA cAlyo. ghaNA deza-pradeza ane nagara oLaMgIne narmadA kAMThAnI ramaNIya nagarI upara Avyo. tyAM UMcA jinamaMdiranA zikharo joI teNe kokAzane pUchyuM - "A nagara kayuM haze ?' guru mahArAjanA mukhethI sAMbhaLelA varNananA AdhAre kahyuM - "A bharUca baMdara hovuM joIe." ahIM pUrve zrI munisuvrata bhagavaMta pratiSThAnapurathI sAITha yojanAno vihAra karI eka ja Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 niin 232 rAtamAM padhAryA hatA ane temanA pUrvabhavanA mitra ghoDAne pratibodha ApI dharma pamADyo hato. aNasaNapUrvaka mRtyu pAmI te ghoDo saudharma devalokamAM sAmAnika deva thayo. teNe avadhijJAnathI potAnI AkhI paristhiti jANI, bharUca AvI, prabhunA samavasaraNamAM svAmInA ghaNA guNagAna gAyA ane sahune potAnI vAta jaNAvI. tethI tyAM azvAvabodhatIrthano prAdurbhAva thayo. paramAtmAnA bhavya jinAlayamAM (bodha pAmelA) ghoDAnI AkRti prabhunI sanmukha UbhI rAkhavAmAM AvI. A dekhAya che te ja "azvAvabodha tIrtha." Ama ghaNA deza nagara Adi rAjAe joyA, ekavAra teo laMkA gayA. rAjAnA pUchavAthI kokAze kahyuM - "A laMkA nAmanI mahAnagarI che. meM guru mahArAja pAse sAMbhaLyuM hatuM ke A laMkAmAM rAvaNa nAmano baLavAna vidyAdhara rAjA rAjya karato hato. tenI Rddhi-siddhi ane samRddhi mATe lokomAM ema kahevAya che ke teNe zayana karavAnA palaMganA pAye nava grahone bAMdhyA hatA. yamarAjane hAthe-page bAMdhI pAtALamAM pahoMcADyo hato. tenA ghara-AMgaNAno kAjo-kacaro vAyudeva pote kADhatA hatA. megharAjA tenA ghare pANI bharatA ane vATikAone sIMcatA hatA. sAte zaktio (mAtRkAo) tenI AratI utAratI. zeSanAga tenA mAthA para potAnA maNimaya pheNathI chatra dharato hato. sarasvatI viNA vagADatI, raMbhA, tilottamA nATaka karatI. tuMba nAmanA gaMdharva deva gAyana gAtA. nArada temanA dUtanuM kArya karatA, sUrya rasoIo thaI rasoI pakavato, caMdra amRtavarSA karato, maMgaLa, gAya-bheMsa dohI deto, zaNagAra vakhate rAvaNanI sAme budha arIso laI Ubho raheto. guru praharI thaI ghaDIbeghaDI ke praharanA ghaMTa vagADato. zukra maMtrIpaNuM karato, zani aMgarakSaka banI tenI pAchaLa pAchaLa pharyA karato. aThyAsI hajAra RSio tenI paraba sAcavatA hatA. viSNu pote mazAlacInI jema saLagatI mazAla laI rAta-rAtabhara UbhA rahetA hatA. brahmA tenA purohita hatA. Ama saMsAramAM na kalpI zakAya tevo vaibhava-sukha sAhyabI bhogavato hato. chatAM teNe parastrInuM apaharaNa karI potAno sarvanAza noMtaryo, e rAvaNa ahIMno rAjA hato. gurU mahArAje mane kaheluM ke te sadA eka adbhuta navaratnavALo hAra gaLAmAM paherato. te nave ratnomAM tenA mukhanuM pratibiMba paDatuM ne rAvaNanI zobhA saha joI rahetA. tethI tenuM nAma dazamukha ke dazakaMdhara paNa paDeluM. ityAdi vAto karatAM teo pAchA pharyA. kAkajaMgha rAjAne A badhuM sAMbhaLI Azcarya thayuM. ekavAra teo pazcima dizA tarapha gayA. tyAM jinamaMdirothI maMDita thayelA zrI zatruMjaya ane giranAra girirAjo joI rAjA mahAna Azcarya pAmyo. tene kokAze teno Akho itihAsa samajAvyo ane tenA mahimAnA guNa gAyA. tevI ja rIte uttaramAM jatA aSTApada- kailAsa tIrthoe AvyA. tyAMnA itihAsanuM varNana, itihAsa ane mahimA paNa kokAze samajAvyo. temaja keTalAka zAzvatA u.bhA.-1-10 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 azAzvatA tIrtho ane kalyANaka bhUmio rAjAne batAvI. A badhuM joI jANI rAjA ghaNo prasanna thayo. eka vAra kokAza rAjAne laI hastinApura Avyo. rAjAnA kahevAthI tyAMno ItihAsa rajU karatA teNe kahyuM - "rAjA ! mahArAjA sanakumAra tathA zrI zAMtinAtha svAmI, zrI kuMthunAtha svAmI ane zrI aranAtha svAmI cAre cakravartIo, pAMca pAMDavo Adi ahIM thayA che. tathA zrI RSabhadeva svAmInuM varasItapanuM pAraNuM paNa zreyAMsakumAranA hAthe ahIM thayuM che. zrI zAMtinAtha svAmI Adi traNe tIrthakaronA mokSa sivAyanA cAre kalyANako paNa ahIM ja thayA che. viSNukumAra munie lAkha yojana uttaravaikriya zarIra ahIM banAvyuM hatuM. temaja kArtika zeThe eka hajAra zeThIyA ne zeThaputro sAthe ahIM ja dIkSA lIdhI hatI. Ama A pAvana bhUmi kharekhara zubha sthaLa banAvanA saubhAgyane pAmelI che. AvI rIte jaina tIrthonA sadA darzana ane tenA mahAbhya zravaNathI kokAze kAkajaMghane jinadharma para bhakti ane rucivALo banAvyo. dharma para zraddhA thatAM kokAza rAjAne guru mahArAjanA darzane laI Avyo te vakhate A pramANe dezanA cAlatI hatI. traNe lokamAM dharma sivAya ApaNI khevanA karanAra koI nathI. dharmahIna jIvana e mRtyunI vATa jovA barAbara che. dharmanA Aje ApaNane je saMyogo maLyA che e ApaNA mahAbhAgyanI vAta che. paraMtu e meLavIne khoI nAMkhavuM e to parAkASThAe pahoMcelI hatabhAgitA che. virati vinA dharmano saMbhava nathI. vratathI viratinI AdaraNA thAya che. samyakatvayukta pAMca aNuvrata ane traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata ema bAra prakAre zrAvakanA vrato anaMta upakArI tIrthakara paramAtmAoe pharamAvyA che. akALe varSelA meghanI jema bIjAM dharmonI saphaLatAmAM saMdeha rahyo che. tyAre puSparAvartameghanI jema zrI jinadharma to avazya phaLa ApanAra che. AmAM saMzayane sthAna nathI.' - ItyAdi dharmadezanA sAMbhaLI bhAva ullasita thatAM kAkajaMgha rAjAe tyAM ja samyakatvamUlaka bAra vrata svIkAryA. temAM dizAviramaNa vratamAM teNe prati divasa eka dizAmAM so yojanathI dUra na javAno niyama karyo. ghera AvI sAvadhAnIpUrvaka rAjA dharmArAdhanA karavA lAgyo. - ekavAra te potAnI yazodevI nAmanI paTTarANI sAthe lAkaDAnA garUDa para beTho, kokAza cAlakanI jagyAe beTho. A rAjAnI vijayA nAmanI bIjI rANIe sapatnI- zokyanI IrSAne lIdhe garuDamAM lAgelI pAchA pharavAnI kaLa kADhI lIdhI ne tenI jagyAe tevI ja dekhAtI bIjI kaLa tyAM goThavI dIdhI. AnI koIne jANa thaI nahIM. kahyuM che ke - unmata premanA AvezathI strIo je kAMI kArya AraMbhe che, temAM brahmA paNa viddha nAMkhI zakatA nathI." Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-1 - thoDI ja vAramAM garuDa uDyuM ne vAdaLAmAM uDavA lAgyuM. keTalIka dharaNInuM ullaMghana thayA pachI rAjAe kokAzane pUchyuM - "ApaNe keTaleka dUra AvyA?" teNe kahyuM- "lagabhaga baso yojana cheTe AvI gayA." sAMbhaLatA ja sakheda rAjAe kahyuM - "are jaldI garuDane vALI le. A te zuM karyuM? so yojanathI vadhu dUra na javAno niyama che ne ? have vilaMba na kara ane jaldIthI pAchuM vALa. ajANatA aticAra ane jANIne thayelA vratabhaMgamAM to anAcArano paNa doSa lAge. ajANe lAgelA doSanI zuddhi pratikramaNAdithI thAya paNa jANapaNe thayelA vratabhaMganI moTI AloyaNA Ave, arere, kautuka priya mane dhikkAra che, mane mAruM Atmahita paNa visarAI gayuM?' Ama rAjA potAnA pramAdane niMdI rahyo ne lAgelo doSa tene DaMkhavA lAgyo. garuDane pAchA pheravavA kokAze kaLa para hAtha mUkyo tyAM teNe kaLa badalAI gayelI jANIne citkAra karI UThyo- dhokho, dago.' mahArAjA A kaLa koIe badalAvI banAvaTI mUkI dIdhI che. have A garuDa pAcho vaLe tema nathI. Amane Ama AgaLa vadhI AkAzamAM moTuM vartuLa le to kadAca vaLI zake." ema kahI kokAza ciMtAtura thaI gayo, rAjAe kahyuM - "nA ApaNe AgaLa to nathI javuM. A pAchuM paNa nathI vaLatuM to nIce to utarI zakaze ne? zIghratAthI nIce utAra. kokAse joIne kahyuM - "mahArAja, nIce to utarI zakAze paNa A ApaNA zatru kanakaprabhanI rAjadhAnI che. ApaNA mATe ahIM utaravuM anarthakArI thaze." rAjAe kahyuM - "zatru AtmAnuM kazuM bagADI zake tema nathI, paNa vratakhaMDanathI AtmAnI apAra hAni thAya che. have jANI joIne vratakhaMDana na karI zakAya. ajANapaNe thayela aticAra kAcA ghaDAnI jema vratane sAMdhI zake paNa jANIne karela bhaMgarUpa anAcAra phUTelA pAkA ghaDAnI jema na sAMdhI zakAya. mATe je thaze te jovAze. tuM tAre ahIM ja garuDane utAra." pratijJAno sAco rAjA eka DagaluM paNa AgaLa vadhavA taiyAra na thayo. kahyuM che ke"sAmAnya janonI pratijJA saMyoga pAmI pANI, dhULa ke pRthvI para kheMcelI lITI samAna sAbita thAya che. (arthAt viparIta saMyogomAM tarata tUTI jAya che.) paNa sattvazIla mahAnubhAvonI pratijJA game tevA viSama saMjogomAM pattharanI samAna akhaMDa siddha thAya che.' kokAze garuDane nIce utAravAno prayatna karyo ne tenI pAMkho bIDAtA garuDa dharatI tarapha paTakAyuM. paNa bhAgyajoge te eka taLAvamAM paDatA koIne vAgyuM nahi ne teo tarIne kAMThe AvyA. kokAze kahyuM - "mahArAjA, A kaMcanapura che. ahIM zatruthI sAvadhAnI rahevAnuM che. bhUle cUke paNa tamAruM nAma jaNAI na jAya tevI sAvacetI rAkhavAnI che. pachI eka ThekANe rAjA-rANIne besADI te nagaramAM navI kaLa banAvI lAvavA gayo. eka catura gaNAtA suthArane tyAM jaI teNe kaLa banAvavA mATenA sAdhana mAgyA te vakhate e suthAra rathanuM eka cakra banAvatA kaMTALI gayo. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 34 u padezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 ghaNAM prayatna paNa joItuM thatuM nahotuM tethI te paDatuM mUkI ghare ojAra levA gayo. navarA paDelA kokAze te cakra banAvavA mAMDyuM ane pelo suthAra AvatAM to teNe taiyAra karI lIdhuM. suthAra gherathI lAvelA ojAra kokAzane ApyA paNa potAthI baMdhabesatuM na thatuM cakra ghaDAIne evuM thaI gayeluM joyuM ke kokAza sivAya koIthI bane ja nahIM. suthArane zaMkA paDI. kokAzane kaLa banAvavAmAM pADyo ne teNe rAjA pAse khabara mokalAvI ke mAre tyAM kokAza Avyo che. tarata mArate ghoDe rAjapuruSo AvyA ne kokAzane pakaDI sabhAmAM laI AvyA. rAjAe tene ghaNuM pUchayuM paNa teNe sAcI vAta kahI nahi. "kAkajaMgha kyAM che? ema damadATI ne dabANapUrvaka pUchyuM paNa kokAze kAMI kahyuM nahIM. zaMkAthI rAjAe rAjapuruSone tapAsa mATe mokalyA ne kAkajaMgha maLI AvatA temane kASTha piMjaramAM baMdI karyA. A kaliMga dezanA rAjA kanakaprabhane kAkajaMgha para eTalo daiSa ane tiraskAra hato. teNe ghaNI viDaMbaNA karI ane khAvA mATe annano karNa ApavAno niSedha karyo. Avo samartha rAjA paNa bhUkhe divaso vitAvavA lAgyo. tyAM koI rAjapuruSane dayA AvavAthI vAyasapiMDa (kAgaDAne apAtAM baLI)nA bahAne pAMjarAmAM khAvAnuM nAMkhavA lAgyo. rAjA te vINIne khAI laI nirvAha karavA lAgyo. kadI nahi sAMbhaLeluM nahi bhALeluM asahya duHkha acAnaka AvI paDyuM chatAM rAjA vairyapUrvaka sahana karavA ane potAnA duSkarmanI niMdA karavA lAgyo. te potAnA AtmAne anuzAsita karatA kaheto - "A saMsAramAM koNa sadA sukhI rahyo che? kone lakSmI ane prema sthira rahyA che? mRtyue kone pakaDyo nathI? ane viSayamAM koNa Asakta thayuM nathI ?' rAjA kanakaprabhe kokAzanA vadhano nirNaya karyo. te jANI agraNIoe rAjAne nivedana karyuM ke - "mahArAja ! A to Ape khIlI mATe mahela toDI pADavA jevuM karavA mAMDyuM che. uttama puruSo to guNano pakSa kare che, paNa temAM potAnuM ke pArakuM evo bheda jotA nathI." kaLAvAna sva hoya ke para, te badhAne mATe bahumAnane yogya che. mahAdeva (zaMkara) vAta vizeSe vicAra karI caMdra kaLAvAna hovAne kAraNe teNe potAnA mastake rAkhI mahAnatA ApI." nagaranA AgevAnonI vinaMtIno temaja kokAzanI adbhuta kaLAno vicAra karI rAjAe kokAzane kahyuM- "he kalAkuzala ! tane mRtyuthI bacAvuM chuM, paNa mArI AjJA pramANe tAre garuDa jevuM uDatuM kamala karI ApavAnuM, te lakSmInA kamaLAkAra vimAna jevuM joIe. tenI so pAMkhaDIomAM mArA so rAjakumArone besavAnI sagavaDavALuM, vacce karNikAnI jagyAe mArA yogya sthAna karavuM, tenI cAre tarapha rAjanA maMtrI Adi hodedArone besavAnI jagyA banAvavI ane dhAryA pramANe gamanAgamana karI zakAya tevuM kamaLa kara." jIvavAnI AzAthI saceta thayelA kokAze vicArIne kahyuM - "ApanI je kAMI paNa AjJA haze, tenuM pAlana karavAmAM Avaze. ane teNe kAi-loDhe Adi Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 235 maMgAvI kAma zaru karyuM. avasara maLatAM ja kokAze kAkajaMgha pAse jaI kahyuM - "Apa jarAya ciMtA karazo nahi. thoDA samayamAM badhuM vyavasthita thaI jaze. tame tamAre dharmadhyAnamAM tatpara raho. paramAtmAnuM dhyAna dharo." koI na jANe e rIte teNe kAkajaMghanA putrane samAcAra mokalyA ke tame senA laIne najIka Avo eTale mane khabara Apajo. A tarapha devabhavana jevuM kamaLa taiyAra thaI gayuM. rAjA Adi joI joIne malakAI rahyA, te eTaluM majabUta hatuM ke ghaNa laIne mAratA paNa na tUTe. evAmAM ene saMketa maLyA ke senA AvI gaI che. eTale teNe zubha zukana muhUrta jovarAvI rAjAne saparivAra te kamaLamAM besADyA. AkhI prajA A kautuka jovA bhegI thaI hatI. tyAM kokAza kamaLamAMthI bahAra Avyo ne evI kaLa (cAvI) lagADI ke AMkhanA palakArAmAM kamaLanI pAMkhaDIo bIDAI gaI. suMdara khIleluM kamaLa baMdha thaI jela banI gayuM. aMdara pUrAyelA lokoe dhamapachADA to ghaNA karyA paNa kaMI vaLyuM nahIM. bahAra bhegI thayelI prajAe paNa ghaNo ghoMghATa karyo. kiMtu rAjAnI muktino te upAya nahoto. eka UMcA oTalA para caDIne kokAze lokone saMbodhana karyuM. "sujJa prajAjano! ekalA ne zastrAdi vinAnA amArA rAjArANIne kanakaprabha rAjAe jAnavaranI jema kASTha piMjaramAM nAMkhyA che. samaranI bhUmimAM pakaDAyelA rAjakedIone paNa AvI rIte na rakhAya. eTaluM ja nahi A duSTa temane annano dANo paNa khAvA dIdho nahIM ane mane mArI nAkhavAno nizcaya karelo. zatrutAnA paNa niyamo ne dhArAdhoraNo hoya che. rAjAthI lUMTArAnI jema vartI zakAya nahIM. mArA rAjAnI jema have e paNa kAi piMjarano baMdIvAsa anubhave e Avazyaka che." - kanakaprabhanA mANaso kokAzane pakaDavA prayatna karavA lAgyA tyAM kAkajaMghano putra sainya laI AvI pahoMcyo. kanakaprabha rAjAnI senAno parAjaya thayo. rANI sahita kAkajaMghane piMjaramAMthI bahAra kADhyA. A rAjya kakajaMghe jItyuM hatuM chatAM potAnI maryAdAnI bhUminI bahAra hoI te svIkAryuM nahIM. kokAza kanakaprabhane baMdha kamaLamAM ja rahevA daI sahu sAthe prayANa karI potAnA nagaramAM Avyo. rAjA kAkajaMgha sukhapUrvaka rAjaya karavA lAgyo. teNe jhINavaTathI tapAsa karatAM khabara paDI gaI ke garuDanI kaLa vijayA rANIe badalI nAMkhI hatI chatAM teNe gaMbhIratA rAkhI. pote kaLanI vAta jANe che evI zaMkA paNa na upaje tenI teNe sAvadhAnI rAkhI. kahyuM che ke, - dhanano nAza, manano saMtApa, gharanuM duzaritrya, chetarAmaNa ane apamAna ATalI vastu koIne kahevI joIe nahIM." ema jANI vijayA rANInuM ajANatA paNa kadI apamAna karyuM nahIM. A tarapha kanakaratha rAjA ne tenA parivArane kamaLagharamAMthI choDAvavA prajA ane catura suthAroe ghaNA prayatno karyA paNa kamaLa khUlI zakyuM nahIM. chevaTe kuhADAthI kamaLa toDI nAkhavA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 | upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 prahAra karyA paNa tema karavAthI aMdara rahelA rAjA Adine aneka upadrava thayA ane prahAra vAgavA lAgyA. kamaLanI kora paNa kyAMyathI bhAMgI nahIM. lAcAra thayelA tyAMnA AgevAno ujjayinI AvI kAkajaMgha ane kokAzane vinavaNI karavA lAgyA. kokAze kahyuM- "tamAro rAjA mArA mahArAjAno khaMDiyo rAjA thaI jIvanaparyata khaMDaNI bhare to temane mukta karuM." badhAye tema mAnya rAkhyuM. mahAbalazAlI yoddhAo sAthe kokAze tyAM AvI sahune kamaLamAMthI bahAra kADhyA. kanakaprabha rAjAe sAro Adara-satkAra karI vidAya karyo. kokAza kAkajaMgha pAse sukhe rahevA ne ArAdhanA karavA lAgyo. ekavAra jJAnI gurunI padharAmaNI thatAM rAjA ane kokAza vAMdavA gayA ane potAnA pUrvabhava pUchyA. guru mahArAje kahyuM - "rAjA ! gajapura nagaramAM pUrve tuM rAjA hato. tAro eka suthAra zrI jinadharmanI ArAdhanA karato hato. tenA kathanathI te keTalAka jinamaMdiro paNa baMdhAvyA hatA, ekavAra eka videzI suthAra kyAMkathI AvI caDyo te ghaNo ja catura ane kaLAmAM kuzaLa temaja jinadharmano ArAdhaka hato. rAjAe potAnA suthArane jaNAvyuM ke - "A videzI suthAra pAse keTaluMka kAma karAvavA jevuM che, te karAvI laIe.' tyAre teNe rAjAnA suthAre) videzI suthAranI kuLa- jAti AdinI nIcatA batAvI niMdA karI. kAraNa ke potAnA sarakhA kuLa- guNa ke kaLAvAnane mANasa sahI zakato nathI. kahyuM che ke, kaLAvAna, dhanavAna, abhimAnavALo, rAjA tapasvI ane dAtA ATalA jIvo potAnI barobarI karanArane sahI zaktA nathI. arthAt breSa- IrSyA kare che. potAnA suthAranI caDAmaNImAM AvI, koI sAmAnya vAMke he rAjA ! teM videzI suthArane cha ghaDI kedamAM nAkhyo, pachI vaLI ajugatuM lAgavAthI tene choDI mUkyo. A pApane AlocyA vinA tame baMne kALa karI saudharma kalpamAM deva thayA. tyAMnuM Ayu pUrNa karI A bhavamAM paNa tame rAjA ane suthAra thayA. kokAze pUrvabhavamAM potAnA jAtikuLano ghamaMDa karyo. A bhavamAM te dAsIputra tarIke utpanna thayo. "rAjA! cha ghaDI kedanA duSkarma tane A bhave cha mAsa kedamAM rAkhyo." ItyAdi guruvacana sAMbhaLI karmanuM vaicitrya ane prAbalya vicArI kAkajaMgha ane kokAze dIkSA svIkArI, AtmasAdhanAmAM sAvadhAna thayA ane krame karI te ja bhavamAM kevaLI thaI mokSe sidhAvyA. lokaprasiddha kAkajaMgha rAjA kokAzanI saMgatine buddhithI dharma ane tenI daDhatA pAmyA temaja kAraka samakitanA pratApe atIndriya jJAna ane mukti pAmyA. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 SO dIpaka samyakatva mithyAdaSTi jIva ke abhavya AtmA pote dharmakathA AdithI bIjAne bodha Ape, paNa pote te lAbha uThAvI na zake (dIvA heThe aMdhArA jevuM) te dIpaka samakitI kahevAya. eTale ke anAdi sAMta bhAMgAvALA prathama guNasthAnakamAM rahelI koI mithyAtvI puNyanA yoge zrAvakanA kuLamAM janma pAme tyAM kuLAcAra pramANe deva-guru AdinI sAmagrI pAmIne moTAI pAmavA, IrSA, mAtsarya ke ahaMkArane vaza paDI jIda-haThavAdamAM taNAI jinapratimA, daherAsara, pauSadhazAlAdi zrAvakane ucita sukRta kare, kiMtu deva AdinuM yathArtha svarUpa jANuM-mAnyuM na hovAne lIdhe graMthibheda nahIM thavAne kAraNe tenI sarvakaraNI- zraddhA- saduhaNA vinAnI hoI tene vAstavika lAbha maLato nathI. AvA sukRtyo anaMtIvAra aneka AtmAoe karyA hoya che, paNa teno lAbha te meLavI zakyo nathI. darzana ratnAkara graMthamAM kahyuM che ke - "prAye A AtmAe anaMta pratimAo ane jinAlayo karAvyA paNa te badhuM asamaMjasa vRttie-mithyAdRSTie kareluM hoI tenAthI zuddha samyakatvano leza paNa prApta thayo nahIM. temaja anAdi anaMta bhAMge prathama guNaThANe vartatA abhavyanA jIvane anekavAra guru Adi sAmagrIno yoga thavA chatAM kyAreya koI paNa bhavamAM sAsvAdana svabhAva (bIjuM guNaThANA)nI prApti thaI zakatI nathI. abhavyakulakamAM jaNAvyuM che ke - avasare supAtra dAna devuM, suvizuddha bodhilAbha (samakita)nI prApti thavI. prAMte samAdhipUrvakanuM mRtyu thavuM, IndrapaNuM, cakravartIpaNuM, anuttaravAsI devapaNuM, lokAMtika, tresaThazalAkA puruSa, navanAradapaNuM, trAyazciMta devatattva, zrutakevalapaNuM, kevalIpaNuM, kevalInA hAthe dIkSA tathA zAsana adhiSThAyaka yakSa-yakSiNIpaNuM ATalA vAnA abhavyanA jIvo pAmI zakatA nathI. saMgamaya kAlasurI, kalikA aMgAra pAlayA do vi / nojIva-guTumAhila udAyinivamArao abhabvA // 1 // saMgamadeva (zrI mahAvIra prabhune ghora upasarga karanAra), kAlasaukarika kasAI, kapilA dAsI, aMgAramadaka AcArya, bane pAlaka (pAMcaso munione pIlanAra tathA kRSNaputra), nojavamatano sthApaka goSThAmAhila tathA udAyI rAjAno mAraka vinayaratna A covIsImAM ATalA jIvo abhavya tarIke prasiddha thayA. zrutasAmAyika samyakatva sAmAyika, dezavirati sAmAyika tathA sarvavirati sAmAyika ema cAra prakAranA sAmAyikamAMthI abhavyanA jIvane mAtra zrutasAmAyikanI prApti thaI zake che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 _upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 bhavyamithyAtvI ane abhavya jIva A baMne jaNA dharmakathA Adi dvArA athavA ucca koTinI saMyama kriyAnA dekhAvathI samiti guptinA bAhya DoLathI aneka jIvone pratibodhe che, ane zAsanane aneka prakAre dIpAve che, eTale kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI temane dIpaka samakitavALA kahevAmAM Ave che. dipaka samakita upara aMgAramardaka AcAryanuM kathAnaka 1. zrI vijayasenasUrIzvarajI potAnA ziSyo sAthe vicaratA kSitipratiSThita nagare padhAryA hatA. rAtanA samaye temanA eka ziSyane svapna AvyuM ke- "pAMcaso hAthIonI vacce agresara) eka Dukkara cAlyo Ave che. te munirAje prAta:kALe svapnanI vAta guru mahArAjane kahI batAvI. A sAMbhaLI UMDuM ciMtana karI AcArya mahArAje kahyuM - "vatsa ! Aje koI pAMcaso sAdhuonA parivAravALA AcArya AvavA joIe je pote abhavya haze !" ane khare ja thoDIvAramAM eka pAMcaso ziSyonA svAmI rudra nAmanA AcArya ziSyo sAthe padhAryA. vijayasenasUrijInA sAdhuoe AvelA sAdhuonI ghaNI sevA karI ne pramodamAM divasa pUro thaI gayo. bIjA divase vijayasena AcArye potAnA ziSyone rudrAcAryanI abhavyatA pratyakSa dekhADavA yukti batalAvI ke- "mAtrA bhUmimAM kolasAnI jhINI kaNIo aMdhAruM thatA pAtharI dejo.' ziSyoe tema karyuM. rAtre laghunIti mAtru paraThavavA jatA-AvatA rudrAcAryanA ziSyonA paga taLe caMpAvA lAgyA. teno camacama avAja sAMbhaLI (aMdhArAmAM kAMI na dekhAtA) camakyA ke- "avazya paga taLe makoDA marI gayA. are moTI virAdhanA thaI A pApa keTaluM ghora thaI gayuM. sAvadhAnI chatAM A zuM thaI gayuM." ItyAdi bolatAM vAraMvAra pazcAttApa karatA ne AtmAne niMdatA hatA. pApanuM pratikramaNa karatA. prahara rAtri vyatita thaye rudrAcArya laghunIti karavA uThyA. paganA taLIyAthI caMpAtA kolasAno avAja sAMbhaLI mojathI bolyA - "A arihaMta vIranA jIvaDA kevo avAja kare che? atyAre vaLI zA mATe pharavA nikaLyA che?" ema bolatAM niHzaMkapaNe kolasAnI kaNIne makoDA samajI khuMdI rahyA. vijayasenasUrijI mahArAja ane temanA ziSyoe A badhuM sagA kAne sAMbhaLyuM. keTalAke AMkhe joyuM paNa kharuM. sahune vizvAsa thaI gayo ke rudrAcArya abhavya ja che. temanA ziSyone avasara pAmI vijayasenasUrijIe zikhAmaNa ApI ke tamAre rudrAcAryanI sevA karavI joIe nahIM. anvekSaNa ane paryAlocana karatA rudrAcAryanA ziSyone paNa niHsaMdeha samajAI gayuM ke ApaNA nAyaka- AcArya sadguru nathI. temanI sevA karavI paNa yogya nathI. kahyuM che ke - sappo ikkaM maraNaM, kuguru diti aNaMtAI maraNAI // to vara saUhiyaM mA sura-sevaUTI mAM Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 upadezaprAsAda mahAgraMthabhAga-1 arthAt - sarpa to eka vAra mArI zakaze, paNa kuguru to anaMta maraNo Apaze. mATe te bhadro ! sarpa pakaDavo sAro paNa kugurunI sevA sArI nahIM. tevI ja rIte saMyatie saMyama rahita mAtA-pitA ke guru Adine vaMdana karavA na joIe. temaja asaMyata zeTha, rAjA ke devatAnI sevA na karavI joIe. bhraSTAcArI AcArya (AcArabhraSTa sUri), AcArabhraSTatAnuM nivAraNa na karanAra AcArya temaja unmArganI prarUpaNA karanAra AcArya, A traNe paramAtmA jinendradevanA mArganA nAzaka kahyA che. mAtra bAhyAcAra AcaranArA sAdhuo mATe zrI anuyogadvArasUtramAM lakhyuM che ke - jeo zramaNa guNathI rahita sAdhuo che. pote gItArtha thavAnI icchA rAkhe che chatAM dayArahita che, ghoDAnI jema capaLa ne udAma che, madamatta hAthInI jema niraMkuza che. zarIrane maThAravA-sAcavavALA sukhazIlIyA che, ujjavaLa sApha kapaDAM pahere che, jinezvaradevanI AjJAthI nirapekSa thaI svacchaMda vicare varte che. baMne samaya AvazyakAdi kare che te lokottara dravya Avazyaka kahevAya che. temaja pannavaNAsUtranI vRttimAM kahyuM che ke - - "paramArthasaMtava tathA sudRSTi paramArthanI sevanA, temaja vyApanadarzana ane mithyAdarzananuM varjana A cAra samyakatvanI saduhaNA kahevAya che.' - samajI levuM joIe ke mithyAtvInI sevA-saMsargathI AtmAnA guNanI hAni thAya che. te mATe kahyuM che ke - "jeo tapa saMyamathI hIna che, niyama vagaranA che ane brahmacaryathI rahita che te avirata jIvo patthara jevA che. pote DUbe ane Azritane paNa DUbADe." AvazyakaniyuktinI bRhadavRttimAM A saMdarbhamAM ghaNuM ja upayogI kathana che. tyAM ghaNuM ja agatyanuM A pramANe daSTAMta ApavAmAM Avela che. koIka AcAryanA samudAyamAM eka sAdhu AMtarika rIte muniguNathI rahita hato, paNa bAhya rIte ADaMbaravALo daMbhI hato. te dararoja gocarI pramukhanI AlocanA vakhate gaLagaLo thaI (lokone dekhADavA) vAraMvAra potAnA AtmAnI niMdA kare. he jIva! anAdi kALathI Aja sudhI ghaNuM khAdhuM chatAM tuM dharAto kema nathI ItyAdi. kriyAdi karatAM dhIre dhIre spaSTa uccAra kare ne temAM potAnI tanmayatA jaNAve paNa vastutaH tenuM citta temAM rahetuM ja nahotuM. tenI A kapaTa kriyAnA prabhAvamAM AvelA ghaNA sAdhu mahArAja ane zrAvako tenA ghaNA guNa gAya ane tene bahumAna Ape. evAmAM keTalAka munirAjo sAthe eka vairAgyavAna samyajJAnAdi mahA guNavAna ane catura muni tyAM AvyA. temaNe A DhoMgI sAdhunA prapaMca oLakhI kADhyA. bhoLA sAdhu-zrAvakone vastusthiti samajAvI DhoMga pramANita Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 karI Apyo. ane sAvacetInI samajaNa ApatA kahyuM- 'juo ! samRddhizAlI zrImaMte hIrA, mANeka, maNi AdithI bhareluM ghara tarpaNa karyuM. (puNyArthe bALI nAMkhyuM) tethI loko tenI ghaNI prazaMsA karavA lAgyA ke A zeTha kevA nirlobhI che ? jhaverAtathI bharyuM ghara bALI nAMkhyuM. paNa kSaNavAramAM pavananuM jhApaTuM lAgatAM agninI jvALAe bAjunA ghara paNa pakaDamAM lIdhA ne jotajotAmAM AkhuM gAma baLIne rAkha thaI gayuM. khIjAyelA rAjAe zeThane pakaDIne dezapAra kADhI mUkyo. vaLI bIjI vAra koI bIjA zeThane yazovAdanA abharakhA jAgyA ne teNe paNa jhaverAta bharelA gharane phUMkavAnI taiyArI karI. rAjAne khabara paDatAM ja tenuM vAraNa karI nagarajano para AvI paDatI ApattinuM nivAraNa karyuM. tevI ja rIte huM paNa tamane cetavuM chuM ke - 'A dekhAva karatA sAdhunI khoTI prazaMsA ka2vAnuM choDI do. kAraNa ke A bicAro potAnI prazaMsA thAya te mATe ja A badho abhinaya kare che.' A sAMbhaLyA pachI thoDI cokasAI karatA temane AgaMtuka muninI vAta sAcI lAgI ane temanI zikhAmaNa teoe ziromAnya karI. vijayasenasUrijIe paNa rudrAcAryanA ziSyone kahyuM ke - 'he mahAnubhAvo ! ame tamArA AcAryanI yogyatA joI lIdhI che, teo ati krUra ane jIvadayAthI sAva nirapekSa hoya ema lAge che ke teo abhavya haze. teonA saMsargamAM tamArA cAritrane mATe sadA jokhama raheluM che.' ityAdi sAMbhaLI te pAMcaso ziSyo AcAryanI carcAnuM paryavalokana karavAnI paristhiti pAmI gayA. tatkALa temano sAtha choDI uttama prakAre saMyama ArAdhI devaloka pAmyA. tyAMnuM AyuSya pUruM thaye dilIpa rAjAne tyAM e pAMcaso e pAMcaso putra tarIke upanyA. krame karI yuvAvasthA pAmyA. gajapura nareze potAnI yauvanavatI putrIno svayaMvara maMDapa mAMDyo hato. aneka rAjA ane rAjaputrone AmaMtraNa ApatA dilIpa rAjAnA pAMcaso kumArane paNa AmaMtryA hatA. teo svayaMvara maMDapamAM beThA hatA tyAre (aMgAramardaka - rudrAcAryano jIva ghaNA bhavomAM bhamI UMTa banyo hato te) UMTa para ghaNo badho bhAra bharIne koI vaTemArgu temanI pAsethI nIkaLyo. bhAra ghaNo hoI UMTa utAvaLe cAlI zakato na hato. tethI teno mAlika tene jorathI cAbuka phaTakArato hato ane UMTa barADA pADato hato. tenI dazA dayanIya hatI. A joi pAMcaso rAjakumArane dayA AvI teo bolI UThyA- 'are A bicArAe pUrvabhavamAM zA duSkarma karyA haze ke A bhavamAM Avo duHkhiyAro, anAtha, azaraNa thaI mAra ne gALo khAya che, zakti uparAMta bhAra veMDhAre che. siddhAMtamAM kahyuM che ke, 'tiryaMcanuM AyuSya-gUDha hRdayavALo (aMtara kapaTI) zaThatA AcaravAvALo ane zalyavALo jIva bAMdhe che. ANe evuM to zuM karyuM haze ? ema vicAratA svayaMvara maMDapamAM pAMcaso rAjakumArone jAti smaraNa jJAna thaI AvyuM. A UMTane pUrvabhavano upakArI mAnI te vaTemArgune moM mAgyA dAma ApI tenI pAsethI choDAvyo. bhavanATakanA A dRzyane pratyakSa nihALI vairAgya pAmelA pAMcaso kumAro UbhA thayA ne tyAMthI sIdhA guru mahArAja pAse AvI cAritrya lIdhuM. trikaraNa zuddhe saMyama pALatA sarve kevaLI thayA ane mukti pAmyA. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 241 aMgAramardaka AcArya bAhya dekhAva ne DoLa rAkhato hato. tenA pAMcaso ziSyoe mokSa meLavyo paNa te bhavarAnamAM rakhaDato rahyo. mATe dIpaka samyaktva parane lAbha Ape paNa potAne teno kazo ja lAbha maLato nathI. mATe mativALA jIvoe dIpaka samakitano tyAga karI zuddha zraddhA dhAravI joIe. 61 samyaktvanI vAstavikatA Atma pradeza sAthe otaprota thaIne rahelA mithyAtvamohanIyanA pudgalono kSaya (atyaMtA bhAva) thavAthI AtmAnA sarva pradezo je svacchatA ne svasthatA pAme che, te ja vastutaH samyaktva che. ahIM mithyAtvamohanIyanA pudgalo kahyA tyAM upalakSaNathI anaMtAnubaMdhI kaSAyanA pudgalo jANavA, te kaSAyanA kSaya ke kSayopazamathI je guNa pragaTe - eTale ke, AtmapradezamAM je svacchatArUpa zradghAtmaka (saddahaNA svarUpa) guNa pragaTe vastutaH te ja samyaktva che. jema meluM kapaDuM dhovAtA-teno mela jatA temAM ujjavaLatA pragaTe che tema AtmapradezamAM zraddhAna rUpa guNa pragaTyo te ja vastutaH samyaktva che. jIva pote ja mithyAtvanA dalikonA traNa gUMja kare che. zuddha, ardhazuddha ane azuddha jema kodarA (dhAnya vizeSa) chotarA, chAlakA sAthe hoya tene khAMDavA- chaDavAthI chIlakA vagaranuM thAya te prathama DhagalI (pUMja). tema mithyAtvanuM zuddha thayelo prathama pUMja, kodravAne khAMDI nAMkhyA chatAM keTalAka choDA rahI jAya tema mithyAtvano bIjo ardhazuddha pUMja ane je kodravAnA choDA jemanA tema rahyA hoya, nIkaLyA na hoya, teno jevo mithyAtvano trIjo azuddha pUMja, ema traNa pUMja jANavA. te mATe kahyuM che ke, H daMsaNamohaM tivihaM, sammaM mIsaM taheva micchattaM / suddhaM addhavisuddhaM avisuddhaM taM havai kamaso // 1 // arthAt H darzanamohanIya traNa prakAre che, samyaktvamohanIya, mizramohanIya tathA mithyAtva mohanIya. temAM prathama zuddha, bIjuM ardhazuddha ane trIjuM azuddha ema anukrame traNa gUMja kahevAya che. ahIM zaMkA thAya ke mithyAtvanA pudgalonA traNa gUMjo thatA hoya to te pudgalomAM sAdhakapaNuM ane bAdhakapaNuM baMne kema saMbhave ? eka ja vastu be prakAranA guNomAM pravRtta kevI rIte thAya ? tathA te pudgalo ja bhinna hoya to saMbhave paNa pudgalomAMthI choDA javAthI samakitamohanIyanI zuddhi thaI Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-1 to pachI temAM choDApaNuM kema saMbhave ? eTale ke choDA gayA pachI melApaNuM kyAM rahyuM jethI te mithyAtvanA muddagala kahevAya? teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, - "coThANIyA mahArasanA sthAne rahelA mithyAtvanA pugalo mithyAtvarUpa bAdhakapaNAne tathA vibhAvapaNAne prApta karI zake che. kodravanA chalakAnA tyAga samAna te pudgalomAMthI coThANIyA mahArasanA abhAvathI anivRttikaraNa dvArA ekaThANIyo rasa karyo. tethI yathArtha vastu pariNAmo vyAghAta na kare evuM samyakatvamohanIya gaNAya che. kAraNa ke, AmAM kAMIka zaMkAdi utpanna thatuM hoya che. tethI samyakatvamohanIya kahevAyuM. samakitamohanIyanA sarvathA kSayathI kSAyikasamyakatva thAya che. temAM zaMkAdino sarvathA abhAva ja hoya che. mATe pudgalo to eka ja che paNa tenA prakAra traNa thaI jAya che. - jIvane badhA vagara cAlaze paNa samajaNa-jJAna vinA nahIM cAle. moTA khajAnA ane senA je kAma nathI karI zakatA te mAtra samajaNa karI zake che. sAcI samajaNa sAcA jJAnathI Ave ane sAcuM jJAna samyakatvathI, samyakatvahIna jJAna te ajJAna che. kahyuM che ke - sadAdyanaMtadharmADhayaM, ekaikaM vastu vartate / tattathyaM manyate sarvaM zraddhAvAn jJAnacakSuSA // 1 // pratyeka vastu padArtha- satu-asata Adi anaMta dharmAtmaka hoya che. te badhuM jJAna cakSuthI joto zraddhAvAna taththabhUta mAne che. ekAMvanaiva bhASante, vastudharmAnyathA tathA / tasmAdajJAnatA jJeyA, mithyAtvino nisargajA // 2 // vastunA dharmane jema tema (aneka yukti karIne paNa mithyAtvIo ekAMtathI ja kathana kare che, mATe temanAmAM svabhAvika rIte ja ajJAnatA paDelI che.) pratyeka vastuo sa-asatu, nitya-anitya, Adi-anaMta dharmathI yukta che. jema ghaTa (ghaDo), rUpa vastu raktavAdi (lAla raMgAdi) svaguNe sat che to e ja bIjA ghaTa-paTa Adi paraguNathI asat che. Adi zabdathI ahIM pudgalonI sAthe je (abhinnatva) ekapaNuM che te vyavahArathI ja gaNAya che ane nizcayathI sakala dharmAvacchinna che-yukta che. jema kApaDa, lAkaDuM, gADuM, sonu Adi aneka dharmayukta che. kema ke, ghaDo naMdavAI jatA te ThIkarAdi bIjA dharmane pAmyo. jo ema na hoya to ghaDo khaMDita thatA te ja ghaDo avastupaNe zUnyapaNe thaI jate paNa tema thayuM nahIM. jema ke, jIva dravya che te paNa gAya, hAthI, ghoDA, strI, puruSa Adi thAya che te vyavahArathI. jo nizcayathI vicArIe to pUrvokta vyavahArathI nirALo achadya-abhedya pramukha anaMta guNavALo che. Ama samakitadhArInuM jJAna viziSTa hoya che tethI te sarva vastune anekAMtadaSTithI sarvAgapaNe jANI-samajI zake che ane samakita rahita samajI zakato nathI tethI te ajJAnI kahevAya che. mahAbhASyamAM kahyuM che ke Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 m mers upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 sadasadavisesaNAo, bhavaheu jhtttthiovlNbhaao| nANaphalAbhAvAo, micchadiTThissa annANaM // 1 // arthAt mithyAtvInuM jJAna sat-asat Adi vizeSa dharmayukta vastunA parijJAnathI rahita hoya che. bhavanA hetubhUta baMdhanA kAraNane yathAsthita jANI zakato nathI. svecchAcArItvane lIdhe jJAnanuM phaLa (virati) paNa te meLavI zakato nathI. eTale mithyASTinuM jJAna te vastutaH ajJAna che. samyakatvazAlImAM ja buddhinA ATha guNa hoya che te jaNAve che. zuzruSA eTale sAMbhaLavAnI IcchA, tenA vinA zravaNAdi guNanI prApti na thaI zake. bIjo guNa "zravaNa eTale zAstro sAMbhaLavAM. zravaNathI ghaNA moTA lAbha thAya che." goMDazakamAM lakhyuM che ke kSArAmbhastyAgato yadvanmadhurodakayogataH / bIjaM prArohamAdatte, tadvattavazruternaraH // 1 // artha : khArA pANInA tyAgathI ane mIThA pANInA yogathI jema bIja aMkurita thAya che, tema tattvanA zravaNathI manuSya bodhibIjanA aMkurane pAme che. kSArAMbhastulya iha ca, bhavayogo'khilo mataH / madhurodakayogena, samA tattvazrutiH smRtA // 2 // ahIM khArA pANI jevo samagra viyoga ane madhura jaLa tulya tattvajJAna zravaNa samajavuM joIe. trIjo guNa grahaNa karavuM. eTale sAMbhaLeluM grahaNa karavuM, cotho guNa dhAraNa karavuM eTale grahaNa kareluM yAda rAkhavuM, pAMcamo guNa uhA eTale tenA viSayamAM sAmAnya rIte vicAra karavo, chaThTho guNa apoha eTale tenA saMdarbhamAM anvaya vyatirekAdithI viziSTa rIte vicAra karavo. sAtamo guNa arthavijJAna arthAt uhAapohanA yogathI moha, saMdeha, viparyAsa, (vimati) AdinA nAza thavA rUpa je jJAna thAya te ane AThamo guNa tattvajJAna eTale "A Ama ja che evuM nizcita jJAna. A buddhinA ATha guNa che, AThe guNathI yukta samakitI hoya che. kema ke, samyakatvathI sarva padArthanA paramArthanuM paryAlocana thaI zake che. A bAbata para subuddhi maMtrInuM udAharaNa che - subuddhi maMtrInI kathA caMpAnagaranA mahArAjA jitazatrune subuddhi nAmano maMtrI hato, te ahaMda dharmopAsaka (jaina) hato. ekavAra rAjAe mana ane iMdriyone game tevA SaDrasa svAdiSTa bhojana karAvyA ane rAjA aneka maMtrI-sAmaMta-subhaTAdi sAthe jamavA beTho. svAdano rasiyo rAjA jamato jAya ane rasoInA vakhANa karato jAya. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 aho ! A kevuM sarasa che? svAdiSTa che? AnI to kevI majAnI soDama che? Ano dekhAva paNa kevo managamato che? ItyAdi rAjA vakhANa kare ne sAthe jamavA beThelA cALA kare ne rAjAnI hAmAM hA karyA kare. badhAM TApazI pUre paNa subuddhi maMtrI zAMta ane svastha citte jamyA kare. bole ke cAle? e joI rAjAe tene pUchyuM, kema bolyA nahIM ?' bhojana kevuM majAnuM thayuM che nahi? vadhAre zuM bhAvyuM? maMtrIe kahyuM, "rAjA, sArI-narasI rasoInA cakkaramAM huM paDato nathI vastano mane vismaya paNa nathI. kAraNa ke, pulano svabhAva ja evo che ke ghaDIkamAM sugaMdhI to ghaDIkamAM durgadhI, sarasamAMthI nirasa ne nirasamAMthI sarasa thatA paNa vAra nahIM. mATe sArI ke narasI rasoI mATe mAre zuM kahevuM ? maMtrInI vAta rAjAne gaLe utarI nahIM. maMtrIe avasare bodha ApavAno vicAra karyo. - eka vAra rAjA parivAra sahita udyAnamAM jato hato. maMtrI sAthe hatA. gAma bahAra jatA eka jaMgI nALuM AvyuM. jANe te saDI rahyuM hatuM. durgadhano to pAra nahato. rAjAe nAka ADuM kapaDuM mUkI ghoDo doDAvyo. AgaLa jaI teNe nALAnA pANInI moTuM bagADI vAta karI. zabda zabda dhRNA ane aNagamo. maMtrIne pUchayuM - "kevuM gaMdu pANI?' maMtrIe kahyuM - "vyartha vAta che. gaMdAmAMthI sAruM ane sArAmAMthI gaMdu e to cAlyA ja kare che." rAjA na mAnyA. catura maMtrI samajI gayo ke rAjA A vAta mAnato nathI. nALAnA pANImAM gaMdakI ghaNI hatI. durgadha paNa bhAre. maMtrIe nokara pAse te nALAmAMthI pANI maMgAvyuM. cAlaNI jevI taLiyAnI koThImAM taLiye svaccha retI, enA upara jhINI kAMkarI te upara moTI kAMkarI te para kAMkarA ema koThI bharI temAM pANI reDI koThInA nIce svaccha galaNA vALuM vAsaNa mUkI dIdhuM. dhIre dhIre pANI svaccha (philTara) thaI te vAsaNamAM AvyuM. temAM katakaphaLanuM cUrNa nAMkhI pAchuM taDakAmAM mUkyuM. Ama ghaNA ghaDAmAM gaLI gaLIne bharyuM to pANI kAca jevuM svaccha ane durgadharahita thaI gayuM. maMtrIe te pANIne suvAsita karatA te pANI bIjA pIvAnA pANI karatAM vadhu svAdu, zItala, sugaMdhI ane svaccha banI gayuM. maMtrIe ghare rAjAne nimaMtrI sArA bhojana jamADI potAnA ghaDAnuM zItala pANI pAyuM. unA jamaNa para ThaMDu pANI rAjAne ghaNuM bhAthuM ne sArI rIte pIdhuM. pANIthI rAjI thayelA rAjAe kahyuM - "bhaI maMtrI! pANI to basa tame ja sAruM pIvo cho. AvuM pANI ame to kadI pIdhuM nathI. A kayA kUvAnuM pANI che?" maMtrIe kahyuM- "mahArAja! A to badhA pudgalanA pariNAma che. Apane A pANIno kUvo jANavo ja hoya to pahelA A dAsane abhaya vacana Apo." vismaya pAmelA rAjAe abhaya ApatA kahyuM - "tamAruM pANI rAjakuTuMba pI jaze ne tame tarasathI paramadhAma pahoMcI jAzo ema lAge che? gaMbhIra thayelA maMtrIe kahyuM - "mahArAjA mArI dhRSThatAnI kSamA cAhuM chuM. A pANI pelI khAI... olA nALAnuM che mahArAja." A sAMbhaLI rAjAnuM moTuM to bagaDyuM paNa vizvAsa na thayo. maMtrIe rAjAnI samakSa e jaLaprayoga karI batAvyo. vismita thayelA rAjAe pUchyuM - tamAre A badhuM karavAnuM kAMI prayojana ?" "jI mahArAjA, prayojana to basa eTaluM ja ke, A pudgala Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-1 padArthomAM sArA-naThArA jevuM kAMI nathI. sArI vastu kharAba ne kharAba vastu sArI thaI zake che, thatI ja hoya che. e Apane barAbara samajAI jAya, dAsanA prayatnanuM e ja prayojana che." rAjAe kahyuM- "bhAI ! vAta tamArI sAva sAcI che. paNa tame jANI kyAMthI ?" maMtrIe kahyuM - "zrI jinAgamanA zravaNa ane tenI saduhaNAthI A pudgalanA pariNAmano bodha thAya che. A pudgalonI aciMtya zaktinI samajaNa Ave che. aneka pariNAma pAmavA pudgalano svabhAva che. kiMtu te svabhAva tirobhAvathI vartato hoI jJAnI jJAnathI jANe che. chadmastha jIvo jJAnAvaraNIya Adi AvaraNanA kAraNe sArI rIte nathI jANI zakatA, paNa teo zAstrAdhAre jANe che ne mAne che. mahArAja! A vizvamAM vastunI aprApti be prakAre hoya che eka satu-vastunI aprApti ane bIjI asat -avidyamAna vastunI aprApti. AmAM sasalAnuM zRMga, AkAzanuM phUla, Adi asat vastunI aprApti kahevAya. kAraNa ke, je vastu saMsAramAM che ja nahIM te kyAMthI maLavAnI?" bIjI sata-vidyamAna vastunI aprApti ATha prakAre che. temAM ati dUra hovAthI vastu na maLe te pahelo prakAra, tenA paNa deza-kALa ane svabhAve traNa bheda che. jema koI mANasa paragAma gayo mATe nA dekhAyo. tethI teno abhAva nathI thato paNa te ati dUra javAthI nathI maLato. tevI rIte samudra sAme kAMThe rahelI vastu ApaNe nathI joI zakatA. temeja kALathI dUra hoya te nathI dekhAtA. jema ApaNA ja pUrvajo je pUrva thaIne gujarI gayA che, athavA zrI padmanAbhAdi tIrthakaro kALathI dekhAtA nathI. ne trIjo prakAra svabhAvathI dUrano che. havA, jIva, avakAza, bhUta, pretAdi padArtho che kharA paNa te svabhAvathI dUra hoI AMkhothI jaNAtA nathI. A traNa bheda pahelA viprakarSa (dUra) nAmanA prakAravALA che. bIjo prakAra. ati sAmIpyavALI vastunuM na dekhAvuM. jema AMkhamAM ja AMjela maza ke suramAne (jotI) AMkha paNa joI zakatI nathI. iMdriyanA ghAtathI vastu na dekhAya te trIjo prakAra. jema koI AMdhaLo bahero mANasa rUpa-zabda Adi joI sAMbhaLI na zake. mananI asAvadhAnI (cittavikSepa) hovAthI vastu nathI dekhAtI te cotho prakAra. jema koInuM citta bIje hoya ne pAsethI moTo hAthI ghaMTA vagADato cAlyo jAya to paNa tene jue nahIM hAthI to tyAMthI ja gayo ja. paNa teNe joyo nahIM. vastu atisUkSma hovAthI na dekhAya e pAMcamo prakAra. jema jALI Adi ke chAparAnA chidramAM rahela trasareNu paramANu- kayaNuka Adi nathI dekhAtA. paNa che to kharAM ja. koI jAtanA AvaraNathI vastu na dekhAya e chaThTho prakAra. jema jamInamAM daTAyelI, bhIMtamAM caNAyelI ke koI paNa jAtanA paDadA pAchaLa rahelI vastu dekhAtI nathI, paNa tenA astitvano nakAra koNa karI zake? tevI ja rIte ApaNI ja maMdatAne kAraNe zAstranA sUkSma artha ApaNe na jANI zakIe. tathA eka vastuthI parAbhava pAmI bIjI na dekhAya te sAtamo prakAra. jema sUrya AdinA tejathI parAbhava pAmI graha, nakSatra, tArA Adi AkAzamAM pragaTa hovA chatAM dekhAtA nathI. tevI ja rIte aMdhakArathI parAbhava pAmela ghaTa Adi padArtho nathI dekhAtA tathA samAna vastumAM bhaLI javAne kAraNe na dekhAya te AThamo prakAra che. jema talanA DhagalAmAM eka muThThI ApaNA tala nAMkhIe to Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-1 te (alaga) dekhAtA nathI. maganA DhagalAmAM nAMkhela muThThI maga paNa ApaNA tarIke dekhAtA nathI. tethI kAMI te te vastu nathI ema kahevAya nahIM ja. AvI rIte ATha prakAre chatI vastunI paNa aprApti thAya che, Ama, jIva-pudgala AdimAM aneka svabhAva-dharma vidyamAna che. je tathA prakAre pragaTa thaI zake che. kiMtu e sarva svabhAvonI viprakarSAdi kAraNone lIdhe prApti thatI nathI. A rIte sarvatra jANavuM joIe. * ahIM kadAca koIne zaMkA thAya ke - "uparokta prakAromAM koI devadatta nAmano mANasa dezAMtara javAthI ApaNane dekhAto nathI chatAM te jayAM che tyAMnA mANasone to te pratyakSa ja che. mATe tenuM hovuM mAnavAmAM vAMdho nahIM, paraMtu jIvAdikane to koIe joyA nathI. to pachI tenuM astitva kevI rIte mAnavuM?" teno uttara e che ke, paragAma gayela devadatta keTalAyane pratyakSa che tema A AtmA paNa kevaLIne pratyakSa ja che. tevI ja rIte jIvAdika padArtho kevaLI bhagavaMtane pratyakSa hoI ApaNe mAnavA ja joIe. tathA paramANu Adi niraMtara apratyakSa ja che. to paNa te (paramANu)nA. kAryathI paramANunuM hovApaNuM anumAnathI siddha che. tema jIvAdika padArtho paNa temanA kAryathI anumAna dvArA siddha che. Ama, aneka prakAranI siddhAMtamAM jaNAvelI yuktio dvArA subuddhi maMtrIe rAjAne pratibodhita karyo. pariNAme rAjA bAra vratadhArI zrAvaka thayo. AgaLa jatAM rAjA ane maMtrI baMnee saMyama laI AtmasAdhanA karI, krame karI banne mokSa pAmyA. je mATe zAstromAM kahyuM che ke : jiyasattU paDibuddho, subuddhivayaNeNa udnaayNmi| .. tahovi samaNasiMhA, siddhA ikkArasaMgadharA // pANInA daSTAMte subuddhi maMtrInA vacanothI jitazatru rAjA pratibodha pAmyA. AgaLa jaI baMne zramaNasiMho thayA. agiyAra aMganA dhAraka thaI teo muktine pAmyA. Ama, A upadeza prAsAdanA prathama khaMDamAM dharmanA pAyA svarUpa ane buddhinA nidhAna jevA samyakatvanA aneka prakArone daSTAMto sAthe batAvavAmAM Avela che. A samyakatva mokSanA samasta zubha hetumAM mukhya che. samyakatva vagaranI samasta karaNI ekaDA vinAnA mIMDA jevI vyartha prAyaH che. mATe A graMthane vAcavA-vaMcAvavA ne sAMbhaLavA vALAoe samyaktvanI prApti, tenI nirmaLatA ane sudaDhatA mATe satata prayatnazIla rahevuM joIe jethI sajJAna, sadAcaraNa ne tenuM phaLa zIgha maLe. zrI vijayalakSmIsUri viracita upadezaprAsAda graMthamAM sa ttAdhikAra pratipAdana rUpa prathama bhAga paripUrNa Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA va 2e GIUGNO BHARAT GRAPHICS - Ahmedabad-1 Ph: 079-22134176, M : 9925020106 E-mail : bharatgraphics1@gmail.com