Siddha Hemchandra Dhatupath

Author(s): Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023118/1

Page #1

सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
...ગણ, પદ, અર્થ વિગેરે અનેક પરિષ્કારોથી યુકત...
પરિષ્કાર કર્તા + સંપાદક ગણી હિતવર્ધન વિજય

Page #2

Oye()
વિ.સં.
" શ્રી શંખેશ્વર ત
PIRI
ભલ્યા ...તસવી
...રોજ સવારે ૬.૦૦ વાગે શંખેશ્વર દાદાને ભેટવ સાથે ભવ્ય ચૈત્ય પરિપાટી નીકળતી
987 611057
હ
8
શ્રી શાલિવાયા શ્રી નવકાર થાય

Page #3

૧ માં ના આંગણે
મિસ
ર્શન...
C ઇ.
C)
693
O)
રામચંદ્ર બેંડ-બેડાની પ્રચંડ સૂરાવલીઓ ની પ્રભાવકતા કંઇક ઓર હતી...
SITE
VT. જીવન
3
जयरामचन्दारीश्व
स्परजी महाराजा
पू.गुरुदेव
વળી ગઈ
વાણસિ.
iu, am થવી હાલોલ
' રોડ ઉપર આવા અનેક હોર્ડિસ-ગેટ શોભતાં હતાં.

Page #4


Page #5

।। પ્રાતઃ સન્તુ શિવાય તે ત્નિનેન્દ્રાઃ ॥
।। શ્રીહેમચન્દ્ર સૂરીનું પ્રૌમિ ॥
-
અનેક પરિષ્કારોથી પરિમંડિત
सिद्ध- हेमचन्द्रधातुपाठः ॥
॥ श्रीरामचन्द्रं सूरीन्द्रं प्रणौमि ॥
No-001440
મૈં પ્રસ્તુત ગ્રંથની વિશેષતા
વ્યાકરણમાં નોંધાયેલાં ૨૦૫૦ ધાતુઓના...
પરઐ આદિ પદની નોંધ...
૧ લો, ૨ જો વિગેરે ગણની નોંધ...
સેટ્, અનિટ્ કે વેટ્ છે તેની નોંધ...
ધાતુનું પ્રયોગ માટે વપરાનારું પ્રત્યય રહિત અંગ...
જો આદેશ થતો હોય તો ધાતુના આદેશ પ્રાપ્ત અંગની નોંધ... ગુજરાતી અર્થ...
વર્તમાના તૃ. એક વચનનું રૂપ...
ઉપરોક્ત સાતે-સાત બાબત દરેક ધાતુ સાથે દર્શાવવામાં આવી છે...
પરિષ્કાર કર્તા + સંપાદક
દીક્ષા, સત્યરક્ષા અને જિનવાણીના જાદૂગર, પૂ.આ.દે.વિ. રામચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાના શિષ્યરત્ન, પૂ.આ.દે.વિ. નયવર્ધનસૂરીશ્વરજી મહારાજાના શિષ્યમણિ, પૂ. ગુરુદેવશ્રી ભવ્યવર્ધનવિજયજી મ.સા.ના શિષ્યાવતંસ, પૂ. ગુરુદેવશ્રી મંગલવર્ધનવિજયજી મ.સા.ના શિષ્ય પૂ. ગણિવર્ય શ્રી હિતવર્ધન વિ.મ.

Page #6

# ગ્રંથનું નામ : સિદ્ધ-હેમચન્દ્રધાતુપાઠ: ।
મૂળ કર્તા
" પ્રત
આવૃત્તિ
* પ્રકાશન
” પ્ર. સ્થળ
" પ્રકાશક + પ્રાપ્તિસ્થાન
: કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્ય
: ૫૦૦
: પ્રથમ
: વિ.સં. ૨૦૭૨, અષાઢ વદ ૧૪, સોમવાર, તા. ૦૧-૦૮-૨૦૧૬,
“સૂરિ રામચન્દ્ર” નો ૨૫ મો પુન્યતિથિ દિન
: નવકાર આરાધના ભવન
હાલોલ જૈન સંઘ, હાલોલ, ગુજરાત
: કુસુમ-અમૃત ટ્રસ્ટ
શાંતિનગર, અલકાપુરી, વાપી (વે.) ૩૯૬ ૧૯૧.
→ સૂચના
પ્રસ્તુત ગ્રંથ મહદંશે જ્ઞાનદ્રવ્યના સર્વ્યય વડે પ્રકાશિત થયો છે તેથી ગ્રંથ વસાવવા માંગતા ગૃહસ્થે રૂ।. ૨૪૦/- અને ગ્રંથનો સ્વાધ્યાય કરવા ઇચ્છુક ગૃહસ્થે યોગ્ય નકરો જ્ઞાનખાતામાં નોંધાવવો જરૂરી જાણશો.
મુદ્રક :
Tejas Printers
F/5, Parijat Complex, Nr. Swa. Mandir Road, Kalupur, AHMEDABAD-1. (M) 98253 47620 PH. (O) (079) 22172271

Page #7

→ દ્રવ્ય સહયોગી
‘સૂરિરામચન્દ્ર’ ના સાચા વારસદાર પૂ. ગણિવર્ય શ્રી હિતવર્ધનવિજયજી મ.સા.ની પાવનકારી નિશ્રામાં વિ.સં. ૨૦૭૧ માં શ્રી શંખેશ્વર મહાતીર્થના આંગણે શ્રી શાંતિનગર જૈન સંઘ, વાપી તેમજ શ્રી નવકાર આરાધના ભવન, હાલોલ જૈન સંઘના સંયુક્ત ઉપક્રમે આયોજિત
૩૦૦ આરાધકોના પ્રભાવક ચાતુર્માસ દરમ્યાન થયેલી જ્ઞાનદ્રવ્યની વિશાળ ઉપજનો સર્વ્યય કરી પ્રસ્તુત સિદ્ધ-હેમન્દ્રધાતુપા:' ગ્રંથના પ્રકાશનનો સંપૂર્ણ લાભ
ઉપરોક્ત બંને સંઘોએ મેળવ્યો છે.
...અનુમોદના... આભાર અને અભિનંદન
લિ. કુસુમ-અમૃત ટ્રસ્ટ, વાપી
નશા

Page #8

॥ साधारणजिनभक्तिस्तोत्रम् ॥
કર્તા : ગણી હિતવર્ધન વિજય
ॐ नमोऽतीतदोषाय छिन्नवच्छद्मकर्मणे; ब्रह्मणे ब्रह्मरुपाय ब्रह्मस्थितिविधायिने
जैनेन्द्राय जिनेन्द्राय संसृतिवार्द्धितारिणे; भूर्भुवःस्वोऽधीशानाय चिन्मनःपरमात्मने ॥२॥
ह्रीं नमो देवदेवाय सम्यग्ज्ञानस्वयम्भुवे; अक्षभाजः परोक्षाय स्वात्मरूपाय तायिने.
साक्षराय यतीन्द्राय वागुत्पत्तिधरित्रये; आदिपुंसाय पात्राय निर्व्याबाधार्थसिद्धये
अत्यर्थाय स्वभावायाऽनस्त्रशस्त्राय शर्मणे । शुक्लध्यानाऽऽततत्त्वाय तत्त्वाऽतत्त्वनिदर्शिने
योगिने पारदर्शाय वाक्यातीतप्रभाविने; प्राप्ताऽनन्तचतुष्टाय पावनाय परात्मने
गोविन्दाय मुकुन्दाय विष्णवे जिष्णवे पुनः । वेधसे जागरुकाय तीर्थङ्कृते सहिष्णवे
॥१॥
उत्कृष्टब्रह्मचर्याय सिद्धिप्रेयसीप्रेयसे हितवर्धनसेव्याय त्रिदशेन्द्राय ते नमः
॥३॥
11811
॥५॥
॥६॥
11911
11211

Page #9

શંખેશ્વર પતિ નમોનમઃ | પુરૂષાદાનીય નમોનમઃ | પ્રગટપ્રભાવી નમોનમ : | વંદન હો પાર્શ્વનાથને... /

Page #10

BARSASRMINS..
|| विजयरामचन्द्राचार्यभक्तिस्तोत्रम् ||
કર્તા : ગણી હિતવર્ધન વિજય
MDsRBsIRaasDAN.
उन्मार्गतिमिराच्छन्नप्रकृत्यम्भोजभास्करः । रामचन्द्रोगुरूर्जयतादनेकान्तद्युविष्करः............... लालसापन्नगीतार्थ्यं पापनाशनतत्परम् । साधुचक्रस्य चक्राङ्गं रामचन्द्रं नुवेऽन्वहम् ......... ॥२॥ नमामि नतनाकिनं वैराग्यवल्लभावरम् । रामचन्द्रं यशस्कदं सूरीशं शास्त्रजीवनम् ......... ॥३॥ रामचन्द्रं नमस्कुर्वे मिथ्यात्वान्तककौशिकम् । धर्मद्युतिं द्युतिमतीशास्त्रदृष्टिविधायिनम् ............. ॥४॥ वन्दे व्याख्यानसम्राजं समताशर्मसिन्धुरम् । रामचन्द्रं गणेशानं भक्तिभाजक्षिशङ्करम् ............ ॥५॥ भवाब्धितरणे पोतं अज्ञानाऽऽम्भस्समीरणम् । संयमावनिनेतारं रामचन्द्रं गुरुं स्तुवे.............. ॥६॥ भारतीहृदयाभरणं स्नातकालिशिरोमणिम् । कुवादिमदसंहारं रामचन्द्रं यजेऽनिशम्.. ........... ॥७॥ दयाद्विरेफदयित-मार्जवाणः सरोवरम् । वृषाणं वर्णिवृन्दस्य रामचन्द्रं भजाम्यहम् ......... ॥८॥

Page #11

છે 0 0 0 0 0 0 | 0 0 0 0 0 0 0
0 ) () ) () ) 1
0 () () () ૦ ૦ 0 0 () 0 () છે ?
() ) 0 0 0 C ( () ) () ) C
( O ( ( ( () (
() C (
- ()))) - ) ) )
3૭૮ દીક્ષાદાનેશ્વરી, સંઘસૌભાગ્યતિલક, શાસનસૂર્ય, પૂ.આ.દે.શી.વિ. રામચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા

Page #12

(वंशस्थवृत्तम्)
जिनेशागमोक्तेः परं सुप्रचारः,
कृतो येन यावज्जीवं सत्प्रसारः । मतेः प्रौढिमा यस्य वृत्तस्य सारः, सूरिरामचन्द्राय नित्यं नमस्ते.
यदुक्तं जिनैस्तत्र श्रद्धां विधायी, अनुसृत्य धर्मोपदेशं प्रदायी । अहो ! सत्यगाण्डिवटङ्कारकारी, अहो ! रामचन्द्रप्रभुः सौख्यकारी
॥९॥
॥१०॥
( मन्दाक्रान्ता)
शब्दे शब्दे लसितकरुणा भारती सुप्रसन्ना, श्वासे श्वासे रचितसदना यस्य शुद्धा जिनाज्ञा । पादे पादे स्फुरितशरीरा दृश्यते यत्र लक्ष्मीः, जीयान्नित्यं ‘हित'मयमतिः सूरीशो रामचन्द्रः. ॥११॥

Page #13

- સંપાદકીય - ઘણા સંઘર્ષોથી ભરેલો મારો એ અભ્યાસકાળ આજે યાદ આવે છે. સંસ્કૃત વ્યાકરણના અધ્યયનની શરૂઆત માટે કેવો સંઘર્ષ કરવો પડ્યો તે પણ આજે યાદ આવે છે અને અનેક ઘટનાઓ વાવાઝોડાની જેમ સ્મૃતિપટ પર ચડી આવે છે એ બધાયની પછી પણ શાસ્ત્રરાગ વધ્યો જ છે એ મારું જમા પાસું.
વિ.સં. ૨૦૫૩/૨૦૫૪ માં કલિકાલસર્વજ્ઞશ્રીજીની અમર પ્રસાદી જેવું ષભાષામય અને અષ્ટાધ્યાયી વ્યાકરણ મે કરેલું. મૂળસૂત્ર, ટીકા અને ઉદાહરણ... બધું જ કંઠસ્થ કરવાનું. ક્યાંય shortcut નહીં. વ્યાકરણના અભ્યાસ દરમ્યાન ચાર અધ્યાય પૂરા થયાં તે પછી કલિકાલસર્વજ્ઞશ્રીજીએ રચેલો “સિદ્ધહેમચંદ્રથા,પતિઃ' આવ્યો. ૨૦૫૦ ધાતુસંખ્યા ધરાવતો આખો આ પાઠ પણ મે ગોખેલો. તે સમયે ધાતુપાઠ ગોખવાની સાથે સાથે મે એક નોંધ તૈયાર કરી. જેમાં દરેક ધાતુના ગણ, પદ, સેટ છે કે અનિટુ યા વેટ ? અર્થ અને આદેશ પ્રાપ્ત અંગ... આ બધાં જ પરિષ્કારો તૈયાર કર્યા.
તેની ફલશ્રુતિ રૂપે મને સંસ્કૃત ભાષાની પુષ્ટિનો લાભ થયો. વિ.સં. ૨૦૫૪ માં તૈયાર થયેલી મારી આ નોંધ અન્ય અભ્યાસીઓ, વિદ્વાનો, વિદ્યાર્થીઓ અને કૃતિકારોને ઉપયોગી બનશે તેવી ધારણા સાથે પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં પ્રગટ કરવામાં આવી રહી છે.
આશા છે કે વર્તમાન અને ભવિષ્યકાલીન અભ્યાસુ વિદ્યાર્થીઓ તેમજ વિદ્વાનોને તત્ત્વના અર્થને પામવા માટેની તેમની સફરમાં મારો આ પ્રયત્ન નાનકડી પણ મદદ કરશે.
વિ.સં. ૨૦૭૨, ફા.વ. ૧૦+૧૧, - ગણી હિતવર્ધન વિજય મીરાંબિકા જૈન સંઘ, નારણપુરા, અમદાવાદ

Page #14

- मुनि हितवर्धनविजय

Page #15

વિ.સં. ૨૦૫૯, ફા.સુ.૩, થાણા વિજય કલાપ્રભસૂરિ તરફથી...
‘સ્તુતિનંદિની” મળી. ૧૨ વિભાગમાં સંગ્રહાયેલો ખજાનો ખરેખર મજાનો છે. ઘડી-બેઘડી એમાં નજર દોડાવીએ અને રોચક સ્તુતિઓનું પઠન-ગાન કરીએ તો હૃદય પ્રસન્ન બની જાય. તમારો પ્રયાસ અનુમોદનીય છે.
- દ. કલ્પતરૂવિજય (હાલ આચાર્યદેવશ્રી)
ફા.વ.૧ ૨૦૫૯, પાલેજ સ્તુતિનંદિની’ મળી. આજે જ મુમુક્ષુઓને આપી કંઠસ્થ કરવા ભલામણ કરું છું. સાધુ, સાધ્વી, મુમુક્ષુઓને વિશેષ ઉપયોગી બનશે.
- હિતરુચિની વંદના અવધારશો
ચૈત્ર સુદ-૧૪, ૨૦૫૯ ‘સ્તુતિનંદિની” પુસ્તક મળ્યું.
હજ્જારો સ્તુતિઓનો અતિ ઉત્તમ સંગ્રહ કરવામાં આવ્યો છે. જે ખૂબ મનનીય છે. સેંકડો શાસ્ત્રોના દોહન વડે આવો ગ્રંથ સંઘને ભેટ આપવા બદલ ખૂબ અભિનંદન.
- આ. રાજેન્દ્રસૂરિ સ્તુતિનંત્રિી : સ્તુતિના ક્ષેત્રે અવનવું ખેડાણ કરીને કોઇ નવી જ ક્ષિતિજને સર કરનારા સંકલન તરીકે જેને બિરદાવી શકાય એવું આ પ્રકાશન છે. હજારો પ્રતો - પુસ્તકોમાંથી ચૂંટી-ઘૂંટીને તારવેલી સ્તુતિઓ આ ગ્રંથમાં બાર વિભાગમાં વહેંચવામાં આવી છે. સ્તુતિઓ જે અનેક પ્રાચીન ગ્રંથોમાંથી ચૂંટી-ઘૂંટીને આમાં સંકલિત કરવામાં આવી છે તે ગ્રંથોની કર્તાના નામોલ્લેખપૂર્વકની સૂચિ જ ૧૬ પેજ જેટલી છે. ગ્રંથોની આ વિસ્તૃત નામાવલીને જોતા પૂ. મુનિશ્રી હિતવર્ધન વિ.મ.ના સંકલન પ્રયાસને સાગરનું મંથન કરીને અમૃત તારવવાના પુરુષાર્થ તરીકે વધાવી લેવાનું મન થયા વિના ન રહે. સેંકડો ગ્રંથોના હજારો પાના ઉથલાવ્યાં વિના જે સ્તુતિ સંચય ઉપલબ્ધ ન થાય એવી ઉપલબ્ધિ આ એક જ પ્રકાશન દ્વારા સંઘ સમક્ષ પ્રસ્તુત કરનારા પૂ. મુનિશ્રીને શત-શત અભિનંદન !
- “કલ્યાણ' ફેબ્રુઆરી-૨૦૦૩

Page #16

NEસપાલા ટીકા + ભાવાનુવાદ દ્વારા સમલંકૃત
રત્ન[, ઈચર્ચેિ વિડી
* સંતા:પૂછાવાર્ય ભગવંત શ્રી નાકરસૂરીજી મહારાજ
ઢીન બાવા વાદક પૂ. મુનિરાજ શ્રી હિરાવી વિજયજી મહારાજ
O
©

Page #17

રભાર પંચવિશતિા : જૈન શાસન માટે ગૌરવપ્રદ કહી શકાય તેવી ઘટના છે કે પ્રસિદ્ધ રત્નાકર પચ્ચીશી (ગુજ.) ની મૂળ સંસ્કૃત રચના થયા બાદ ૭૦૦ વર્ષ સુધી એક પણ ટીકારચના થઇ ન હતી અને આજે તે રચના થઇ છે. સંસ્કૃત રચના અને તેમાંય ટીકા રચના જેવા ક્લિષ્ટ વિષયો આ કાળમાં હવે દુર્લભ થઇ ગયાં છે ત્યાં એક વિદ્વાન મુનિવર ટીકા રચના કરે તે ખરે જ ગૌરવ લેવા જેવી ઘટના છે.
પૂ. પૂર્વાચાર્ય શ્રી રત્નાકર સૂ.મ.એ ૨૫ ગાથા પ્રમાણ રબાર પંચવિશતિજ્ઞા રચીને તેમાં દુષ્કૃતગહની સરવાણી વહાવી છે. તેની ઉ૫૨ ૩૦૦ થી અધિક શ્લોક પ્રમાણ મંગલમાલા” નામની ટીકા વિદ્વાન મુનિવરે લખી છે.
પૂ. મુનિરાજશ્રી ગુજરાતીના અચ્છા લેખક છે, કવિ છે તો સાથે સાથે સંસ્કૃત ભાષાના પણ શ્રેષ્ઠ વિદ્વાન છે. તેમની વિદ્વત્તા અહીં પાનેપાને જોવા મળે છે. આ ટીકામાં સંદર્ભ ગ્રંથોની સૂચિ પણ ૨૫ ઉપર થવા જાય છે.
સંસ્કૃત નહીં જાણનારા અભ્યાસુ ગૃહસ્થાદિ વર્ગ માટે ટીકાનો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ પણ આ ગ્રંથમાં રજૂ કરાયો છે તેથી ગ્રંથ વધુ ઉપાદેય બનશે. ઐતિહાસિક નિરીક્ષણ મુજબ રત્નાકર પચ્ચીસી પરના આ પ્રથમ ટીકા ગ્રંથનું સ્વાગત કરતાં સહજ અનુમોદનાની લાગણી થાય છે.
‘હૃદયપરિવર્તન’જુન-૨૦૦૯
૨૦૬૫, શ્રા.સુ.૯
રત્નાકર પચ્ચીશી ઉપર ટીકા લખી તે મળી. ટીકાની સંરચના આજના કાળમાં ફરી પાછી શરૂ થઇ રહી છે તે આનંદપ્રદ છે. ગ્રંથરચના હજી ચાલે છે. ટીકા રચના જલ્દી જોવા મળતી નથી. ટીકામાં ગ્રંથકારના આશય સુધી પહોંચવાનું હોય છે જે બધાને માટે સહજ હોતું નથી. પંન્યાસ જયદર્શનવિજય ગણી (હાલ આચાર્ય)

Page #18

વિ.સં. ૨૦૬૫, ભા.વ. ૩૦ મંત્નિમન્નિા' મળી. ટીકા ગ્રંથોના સૃજનમાં ઉત્તરોત્તર પ્રગતિની અનુમોદના કરું છું...
- આ. કુલચંદ્રસૂરિ
| શ્રા.વ.૪, બોરસદ રત્નાકર પંચવિંશતિકા” પુસ્તક મળ્યું. વાંચી ખૂબજ આનંદ સાથે સમુદાયમાં આવા વિરલ જ્ઞાનીના સભાવનું ગૌરવ પણ અનુભવ્યું. મૂળ રચયિતાના તાત્પર્યાર્થીને સુરમ્ય વાચા આપીને પદાર્થ બોધ કરાવવાની તમારી શૈલી રોચક લાગી.
આવી રીતે તમે પૂર્વકાલીન મહાપુરુષોના ગ્રંથો અંગે ઉંડાણપૂર્વક ચિંતન કરીને નવીન ટીકા દ્વારા તત્ત્વજિજ્ઞાસુ વર્ગની જિજ્ઞાસા તૃપ્ત કરવા સમર્થ બનો તેવી સદા માટેની શુભાભિલાષા.
વર્ષો પૂર્વે મુંબઈ-ગોવાલીયા ટૅક સંઘમાં ચોમાસા દરમ્યાન સાથે રહેવાનું થયેલું ત્યારે તમે સંસ્કૃત વ્યાકરણનો અભ્યાસ પંડિતજી પાસે કરતા હતાં પણ પછી ટૂંકા સમયમાં જ વિદ્વર્યોની વિરલ શ્રેણિમાં તમે પ્રવેશી ગયાં, જાણી ખૂબ અનુમોદના...
- મુનિ રમ્યદર્શનવિજય (હાલ ગણી)

Page #19

વિષય દર્શન - (૧) ૧ લો ગણ સ્વાદ્રિ પરસ્મપદિ ધાતુઓ ................. (૨) ૧ લો ગણ આત્મનેપદિ ધાતુઓ.
.......... (૩) ૧ લો ગણ ઉભયપદિ ધાતુઓ....
......... (૪) ૧ લો ગણ ઘુતાઃ આત્મનેપદિ ધાતુઓ ... (૫) ૧ લો ગણ તારિ પરમૈપદિ ધાતુઓ . (૬) ૧ લો ગણ યજ્ઞાદિ ઉભયપદિ ધાતુઓ .. ................. (૭) ૧ લો ગણ બટાદ્રિ આત્મનેપદિ ધાતુઓ .
..............૯૨ (૮) ૨ જો ગણ પરમૈપદિ ધાતુઓ ....... (૯) ૨ જો ગણ આત્મનેપદિ ધાતુઓ ...................... ૧૦૧ (૧૦) ૨ જો ગણ ઉભયપદિ ધાતુઓ . ........................ ૧૦૩ (૧૧) ૩ જો ગણ પરમૈ૦, આત્મને૦, ઉભયપદિ ધાતુઓ .... ૧૦૫ (૧૨) ૪ થો ગણ વિવાદ્રિ પરસ્મપદિ ધાતુઓ .............. ૧૦૭ (૧૩) ૪ થો ગણ પુષાદ્રિ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
............. (૧૪) ૪ થો ગણ “પ” સાદ્રિ આત્મનેપદિ ધાતુઓ (૧૫) ૪ થો ગણ ઉભયપદિ ધાતુઓ . (૧૬) ૫ મો ગણ ઉભયપદિ ધાતુઓ .
....... (૧૭) ૫ મો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ, (૧૮) ૫ મો ગણ આત્મનેપદિ ધાતુઓ . (૧૯) ૬ ઠ્ઠો ગણ ઉભયપદિ ધાતુઓ . ........
૧ ૨૩ (૨૦) ૬ ઠ્ઠો ગણ પરસ્નેપદિ ધાતુઓ .......... (૨૧) ૬ હો ગણ આત્મનેપદિ ધાતુઓ ........
........
૧૧૫
.........
૧ ૧૬
....
........
. ૧૧૯
૧ ૨૦
૧૧૧૦ ધાતુઓ ...........
૧ ૨૦
........ ........
૦ હ
.
Ru
કશા ......
......
૧ ૨૪
૧૩૫

Page #20

(૨૨)૭ મો ગણ ઉભયપદ ધાતુઓ .. (૨૩)૭ મો ગણ પરઐપદિ ધાતુઓ (૨૪)૭ મો ગણ આત્મનેપદિ ધાતુઓ (૨૫)૮ માં ગણના ધાતુઓ...... (૨૬)૯ મો ગણ ઉભયપદ ધાતુઓ .. (૨૭)૯ મો ગણ પરઐ૦ આત્મનેપદિ ધાતુઓ (૨૮)૧૦ મો ગણ પરઐપદિ ધાતુઓ (૨૯)૧૦ મો ગણ આત્મનેપદિ ધાતુઓ (૩૦) ૧૦ મો ગણ ‘અંજાવિ’ પરઐપદિ ધાતુઓ (૩૧) ૧૦ મો ગણ ‘મુવિ’ આત્મનેપદિ ધાતુઓ (૩૨) ૧૦ મો ગણ ‘યુનવિ’ પરઐપદિ ધાતુઓ
→ પરિશિષ્ટ
(૩૩)‘સ્તવિ’ વિગેરે લૌકિક ધાતુઓ (૩૪)સૌત્ર ધાતુઓ
(૩૫) વાર્િ સૌત્ર ધાતુઓ
(૩૬)વાયરનીય ધાતુઓ ..
૧૩૭
૧૩૭
૧૩૯
૧૪૦
૧૪૧
૧૪૨
૧૪૭
૧૬૫
૧૬૯
૧૭૬
૧૭૭
૧૮૧
૧૮૧
૧૮૨
૧૮૭

Page #21

raat oner
પરસ્મપદિ ધાતુઓ છે 'भू' - सत्तायाम् । भवति । ग.१.प.प. (सेट) भू : डोj, थj 'पां' पाने । पिबति । ग.१.प.प. (मनिट) पा (पिब्) : पी 'घ्रां' गन्धोपादाने । जिघ्रति । ग.१.प.प. (मनिट) घ्रा (जि) : सूंघj, गंध सेवी 'ध्मां' शब्दाग्निसंयोगयोः । धमति । ग.१.प.प. (मनिट) ध्मा (धम्) : ५म, तपj, j 'ष्ठां' गतिनिवृत्तौ । तिष्ठति । ग.१.प.प. (मनिट) स्था (तिष्ठ) : उमा २३j 'म्नां' अभ्यासे । मनति । ग.१.प.प. (मनिट) म्ना (मन्) : मा 'दां' दाने । यच्छति । ग.१.प.प. (मनिट) दा (यच्छ्) : ५jहे 'जिं' अभिभवे । जयति । ग.१.प.प. (अनिद) जि : ४५ पासवो 'जिं' अभिभवे । ज्रयति । ग.१.प.प. (मनिट्) जि : २qj, dj 'क्षि' क्षये । क्षयति । ग.१.प.प. (मनिट)
क्षि : क्षय पामवो, क्षी। थj ११ 'ई' गतौ । अयति । ग.१.प.प. (मनिट) પહેલો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
17

Page #22

१२
१३
१४
१५
3334
१६
१७
226
१८
१९
२०
२१
२२
२३
18
'दुं' गतौ । दवति । ग. १. प. प. ( अनिट् )
'दुं' गतौ । द्रवति । ग. १. प. प.
( अनिट् )
'शुं' गतौ । शवति । ग. १. प. प.
'स्रु' गतौ । स्रवति । ग. १. प. प.
I
( अनिट् )
-
( अनिट् )
"इ, दु, द्रु, शु, स्रु" : rj
स्रु द्रु: अरवु, खार्द्र जनयुं, दु: जाण
'धुं' स्थैर्ये च । ध्रुवति । ग.१.प.प. (अनिट् )
ध्रु : ४, स्थिर थयुं, दृढ जन
'सुं' प्रसैश्वर्ययोः । सवति । ग.१.प.प. (अनिट् ) सु : भैश्वर्यवान होवुं, ४न्म
'स्मृ' चिन्तायाम् । स्मरति । ग.१. प. प. (खनिट्) स्मृ : या ४२, वियार
'गुं' सेचने । गरति । ग.१. प. प. ( अनिट् )
1
'घृ' सेचने । घरति । ग. १. प. प. ( अनिट् )
1
गृ, घृ : सिंयवु, घर, छांट
'औस्व' शब्दोपपातयोः । स्वरति । ग. १. प. प. (वेटू) स्वृ : शब्दपूर्व जोस, टपडी पडवु
' ं' वरणे । द्वरति । ग.१. प. प. ( अनिट् ) : १२, लेगु वुं
'ध्वं' कौटिल्ये । ध्वरति । ग.१.प.प. (अनिट् )
|
हवं कौटिल्ये । ह्वरति । ग.१.प.प. (अनिट् )
ध्वृ हवृ : वांरवी, खाडोडा-जता-खाडा रवी
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #23

'दृ' गतौ । सरति । ग.१.प.प. (मनिट) सृ : स२७g, सयु, ४ 'ऋ' प्रापणे च । ऋच्छति । ग.१.प.प. (मनिट) ऋ: पाम, ४j 'तृ' प्लवन-तरणयोः । तरति । ग.१.प.प. (सेट) तृ : त२j, होऽj, मोmaj 'ट्थें' पाने । धयति । ग.१.प.प. (मनिट)
धे : पीवु, स्वा सेवो 'दैव' शोधने । दैवति । (मान)
दैव् : शो५j 'ध्यै' चिन्तायाम् । ध्यायति । ग.१.प.प. (मनिट)
ध्यै (ध्याय) : थिंतqj, यावj 'ग्लैं' हर्षक्षये । ग्लायति । ग.१.प.प. (मनिट) ग्लै (ग्लाय) : हु:ची थj, ४२॥j 'म्लैं' गात्रविनामे । म्लायति । ग.१.प.प. (निट) म्लै (म्लाय्) : भेj थj, ५२७j '' न्यङ्गकरणे । धाति । ग.१.प.प. (मनिट)
द्यै (द्याय) : ४८15 ४२वी '३' स्वप्ने । व्यायति । ग.१.प.प. (मनिट) द्र (व्याय) : स्व विषयमा 'धे' तृप्तौ । ध्यायति । ग.१.प.प. (निट)
धे (ध्याय) : तृत थयु, ५Aj, भुश थj ३६ कैं' शब्दे । कायति । ग.१.प.प. (मनिट्) પહેલો ગણ : પરસ્મપદિ ધાતુઓ
19

Page #24

'मैं' शब्दे । गायति । ग.१.प.प. (निट) '' शब्दे । रायति । ग.१.प.प. (मनिट) कै (काय्), गै (गाय), रै (राय) : uj, म१४ ४२वो, આલાપ આપવો 'ष्ट्य' सङ्घाते । ष्ट्यायति । ग.१.प.प. (निट) 'स्त्' सङ्घाते च । स्त्यायति । ग.१.प.प. (मनिट) ष्ट्यै (ष्ट्याय्), स्त्यै (स्त्याय्) : मे॥ थj, मे ४२j, ટોળે વળવું 'खें' खेदने । खायति । ग.१.प.प. (मनिट)
खै (खाय) : भिन्न j, दु:५ 'ई' क्षये । क्षायति । ग.१.प.प. (मनिट) '0' क्षये । जायति । ग.१.प.प. (मनिट) 'सैं' क्षये । सायति । ग.१.प.प. (मनिट) झै (क्षाय्), जै (जाय), सै (साय) : ५j, क्षी ५j, નાશ પામવું 'मैं' पाके । सायति । ग.१.प.प. (मनिट) 'अँ' पाके । श्रायति । ग.१.प.प. (निट) सै (स्राय्), झै (श्राय) : ५१j, Ripg 'पैं' शोषणे । पायति । ग.१.प.प. (मनिट) 'ओ' शोषणे । वायति । ग.१.प.प. (मनिट) पै (पाय), वै (वाय) : रॉtj, शोषqg 'ष्ण' वेष्टने । ष्णायति । ग.१.प.प. (मनिट) ष्णै (ष्णाय) : १२j, भणj, भेट
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #25

५०
५१
५२
५३
५४
५५
५६
५७
५८
५९
६०
६१
६२
'फक्क' नीचैर्गतौ । फक्कति । ग.१. प. प. (सेट्)
फक्क : लपसवु, वांडा वणीने यास
'तक' हसने । तकति । ग.१.प.प. (अनिट् ) तक् - इसवु, खुश थधुं
'तकु' कृच्छ्रजीवने । तङ्कति । ग.१.प.प. (सेट् ) तङ्क् : ऽष्टपूर्वऽ ̈व, गरीबीमां लव, उंटाजीने लवj
'शुक' गतौ । शुकति । ग. १. प. प.
शुक् : ४, भगवु, पामवु
'बुक्क' भषणे । बुक्कति । ग.१. प. प. ( सेट् ) बुक् : लस ( तरानुं लसवु)
'ओख' शोषणाऽलमर्थयोः । ओखति । ग. १. प. प. (सेट् )
(सेट् )
प.
'राखृ' शोषणाऽलमर्थयोः । राखति । ग.१.प.प. 'लाख' शोषणाऽलमर्थयोः । लाखति । ग. १. प. 'द्राख' शोषणाऽलमर्थयोः । द्राखति । ग. १. प. प. 'ध्राख' शोषणाऽलमर्थयोः । भ्राखति । ग. १. प. "ओख्, राख्, लाख्, द्राख्, ध्राख्" शोषव, રોકવું, અટકાવવું
प.
'शाखृ' व्याप्तौ । शाखति । ग.१.प.प. (सेटू)
'श्लाख' व्याप्तौ । श्लाखति । ग. १. प. प. ( सेटू) शाख्, श्लाख् : व्यापवु, इलावु, प्रसर
'कक्ख' हसने । कक्खति । ग.१.प.प. (सेट् ) મજાક કરવી, ઠેકડી ઉડાડવી
कक्ख
'उख' गतौ । उखति । ग.१. प. प. (सेट् )
I
―
६३
પહેલો ગણ : પરમૈપદિ ધાતુઓ
(सेट् )
(सेटू )
(सेट् )
(सेट् )
रमावु,
21

Page #26

_ 'नख' गतौ । नखति । ग.१.प.प. (सेट)
'णख' गतौ । णखति । ग.१.प.प. (सेट) 'वख' गतौ । वखति । ग.१.प.प. (सेट) "मख' गतौ । मखति । ग.१.प.प. (सेट) 'रख' गतौ । रखति । ग.१.प.प. (सेट) 'लख' गतौ । लखति । ग.१.प.प. (सेट) 'मखु' गतौ । मङ्खति । ग.१.प.प. (सेट) 'रखु' गतौ । रङ्खति । ग.१.प.प. (सेट) 'लखु' गतौ । लखति । ग.१.प.प. (सेट) 'रिखु' गतौ । रिङ्खति । ग.१.प.प. (सेट) 'इख' गतौ । इखति । ग.१.प.प. (सेट) 'इखु' गतौ । इङ्खति । ग.१.प.प. (सेट) 'ईखु' गतौ । ईङ्खति । ग.१.प.प. (सेट) 'वल्ग' गतौ । वल्गति । ग.१.प.प. (सेट)
'रगु' गतौ । रङ्गति । ग.१.प.प. (सेट) ___ 'लगु' गतौ । लङ्गति । ग.१.प.प. (सेट)
'तगु' गतौ । तङ्गति । ग.१.प.प. (सेट) 'श्रगु' गतौ । श्रङ्गति । ग.१.प.प. (सेट) 'श्लगु' गतौ । श्ल ङ्गति । ग.१.प.प. (सेट) 'अगु' गतौ । अङ्गति । ग.१.प.प. (सेट) 'वगु' गतौ । वङ्गति । ग.१.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #27

5 w 3 yg &
८५
८६
८७
८८
८९
९०
९१
९२
९३
९४
९५
९६
'मगु' गतौ । मङ्गति । ग. १. प. प.
'खगु' गतौ । खङ्गति । ग. १. प.
प.
'इगु' गतौ । इङ्गति । ग. १. प. प.
(
'उगु' गतौ । उङ्गति । ग. १. प. प.
(
सेटू )
'रिगु' गतौ । रिङ्गति । ग. १. प. प.
(सेट् )
'लिगु' गतौ । लिङ्गति । ग. १. प. प. ( सेटू ) “उख्, नख्, णख्, वख्, मख्, रख्, लख्, मख् (मङ्ख्), रख् (रङ्ख्), लख् (लङ्ङ्ख्), रिख् (रिङ्ङ्ख्), इख्, इख् (इङ्ख्), ईख् (ईङ्ख्), वल्ग्, रग् (रङ्ग्), लग् (लङ्ग्ङ्ग्), तग् (तङ्ग्), श्रग् (श्रङ्ग), श्लग् (श्लङ्ग्ङ्ग्), अग् (अङ्ग्ङ्ग्), वग् (वङ्ग्ङ्ग्), मग् (मङ्ग्ङ्ग्), खग् (खङ्ग्), इग् (इङ्ग्), उग् (उङ्ग्), रिग् (रिङ्ग्ङ्ग्), लिग् (लिङ्ग्ङ्ग्)" જવું, પામવું
'त्वगु' कम्पने च । त्वङ्गति । ग.१. प. प. (सेटू) त्वग् (त्वङग्) हलवु, घूरावु, प्रू 'युगु' वज्र्ज्जने । युङ्गति । ग.१. प. प. ( टू ) 'जुगु' वर्ज्जने । जुङ्गति । ग.१. प. प. (सेद्) 'वुगु' वर्ज्जने । वुङ्ङ्गति । ग.१.प.प. (से2) युग् (युङ्ग), जुग् (जुङ्ग), वुग् (वुङ्ग्) - छोड, भूवं, तिरस्डार, पिछा...
-
(सेट् )
-
પહેલો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
(सेद् )
टू )
'गग्ध' हसने । गग्धति । ग. १. प. प. ( सेट्) गग्ध् હસવું
'दघु' पालने । दङ्घति । ग.१. प. प. (सेट् ) दघ् (दङ्घ्)
રક્ષણ કરવું, પોષવું
23

Page #28

'शिघु' आघ्राणे । शिङ्घति । ग.१.प.प. (सेट) शिघ (शि) - सूंघg, मg 'लघु' शोषणे । लङ्घति । ग.१.प.प. (सेट) लघ् (ल) - eig, सूqg (अत्र मघु - मण्डने इत्येके भणन्ति । मङ्घति । ग.१.प.प. (सेट) मघ (म) - नाय डोj, शोमj) 'शुच' शोके । शोचति । ग.१.प.प. (सेट)
शुच् - दु:भी थj, वि२६ थयो, ६ पासपो, २७वू _ 'कुच' शब्दे तारे । कोचति । ग.१.प.प. (सेट)
कुच् - Gleam 2441४ ४२वी, यास. ५७वी 'क्रुञ्च' गतौ । क्रुञ्चति । ग.१.प.प. (सेट) क्रुञ्च - ४, भग 'कुञ्च' च कौटिल्याऽल्पीभावयोः । कुञ्चति । ग.१.प.प. (सेट) कुञ्च् – qists-qणयं15 ४२वी, ड्रास थवो, , jij 'लुञ्च' अपनयने । लुञ्चति । ग.१.प.प. (सेट) लुञ्च - १५४२५॥ ४२j, stelu sig, sel६. ४२५ो 'अर्च' पूजायाम् । अर्चति । ग.१.प.प. (सेट) अर्च् - पू30 ४२वी, पू४ 'अञ्चू गतौ' च । अञ्चति । ग.१.प.प. (सेट)
अञ्च् – ४, पाम _ 'वञ्चू' गतौ । वञ्चति । ग.१.प.प. (सेट) 'चञ्चू' गतौ । चञ्चति । ग.१.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
१०७

Page #29

११३
११५
'तञ्चू' गतौ । तञ्चति । ग.१.प.प. (सेट) 'त्वञ्चू' गतौ । त्वञ्चति । ग.१.प.प. (स) 'मञ्चू' गतौ । मञ्चति । ग.१.प.प. (सेट) 'मुञ्चू' गतौ । मुञ्चति । ग.१.प.प. (सेट) 'म॒ञ्चू' गतौ । मुञ्चति । ग.१.प.प. (सेट)
'मूचू' गतौ । म्रोचति । ग.१.प.प. (सेट) ११४ 'म्लुचू' गतौ । म्लोचति । ग.१.प.प. (सेट)
'ग्लुञ्चू' गतौ । ग्लुञ्चति । ग.१.प.प. (सेट) ११६ 'षस्च' गतौ । सश्चति । ग.१.प.प. (सेट)
"वञ्च, चञ्च्, तञ्च, त्वञ्च्, मञ्च, मुञ्च, ग्रूच, म्लुच्, ग्लुञ्च,
सस्च्" - ४, ५।मg, .. ११७ 'ग्रुचू' - स्तेये । ग्रोचति । ग.१.प.प. (सेट)
'ग्लुचू' स्तेये । ग्लोचति । ग.१.प.प. (सेट) ग्रुच्, ग्लुच् - योरी ४२वी 'म्लेछ' – अव्यक्तायां वाचि । म्लेच्छति । ग.१.प.प. (सेट) म्लेच्छ – भव्यतम अथवा अभद्र भाषा भाटे ५२।यछे
'लछ' - लक्षणे । लच्छति । ग.१.प.प. (सेट) १२१ 'लाछु' - लक्षणे । लाञ्छति । ग.१.प.प. (सेट)
लछ्, लाछ् (लाञ्छ्) - ei.anj, मीण डोवी 'वाछु' इच्छायाम् । वाञ्छति । ग.१.प.प. (सेट)
वाछ् (वाञ्छ्) - ७j પહેલો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
११८
११९
१२०
१२२
25

Page #30

१२३
१२४
१२५
१२६
१२७
१२८
१२९
१३०
१३१
१३२
१३३
१३४
१३५
१३६
१३७
26
'आछु' आयामे | आञ्छति । ग. १. प. प. ( भेट्)
I
आछ् (आञ्छ्) - विस्तारयुं, ईलाव
ફેલાવવું
'हीछ' लज्जायाम् । ह्रीच्छति । ग.१. प. प. (सेट्) ड्रीछ् - शरभावु, साभ्वं
'हुर्छा' कौटिल्ये । हूर्छति । ग. १. प. प. (सेट् )
हुर्छ - वांझ ४२वी, भाया रभवी
'मुर्छा' मोहसमुच्छ्राययोः । मूर्छति । ग. १. प. प. (सेट्) मुर्च्छ - जूज ये धुं, जेलान थ
'स्फुर्छा' विस्मृतौ । स्फूर्छति । ग.१.प.प. (सेटू)
'स्मुर्छा' विस्मृतौ । स्मूर्छति । ग.१. प.प. (सेटू) स्फुर्छ, स्मुर्छ भूली ४, विस्मरश ध
'युछ' प्रमादे । युच्छति । ग. १. प. प. (सेटू )
પ્રમાદ કરવો, આળસુ થવું
युछ्
-
-
'धृज' गतौ । धर्जति । ग.१. प.प.
I
'धृजु' गतौ । धृञ्जति । ग. १. प. प.
'ध्वज' गतौ । ध्वजति । ग.१. प.
प.
‘ध्वजु’ गतौ । ध्वञ्जति । ग.१.प.प.
'ध्रज' गतौ । ध्रजति । ग.१. प. प.
'ध्रजु' गतौ । ध्रञ्जति । ग.१.प.प.
I
'वज' गतौ । वजति । ग.१. प. प.
'व्रज' गतौ । व्रजति । ग.१.प.प.
(सेटू )
(सेटू )
( सेट् )
(सेटू)
(सेटू )
(सेट् )
(सेटू )
(सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #31

१३८
१३९
१४०
१४१
१४२
१४३
१४४
१४५
१४६
१४७
१४८
१४९
'षस्ज' गतौ । सज्जति । ग.१. प. प. (सेटू)
I
"धृज्, धृज् (धृञ), ध्वज्, ध्वज् (ध्वज), ध्रज्, ध्रज्
(ध्रज्ञ),वज्, व्रज्, सस्ज्"
જવું, પામવું
-
'अज' क्षेपणे च । अजति । ग.१.प.प. (सेट)
अज् - इवु, नांज, धुं
'कुजू' स्तेये । कोजति । ग.१.प.प. (सेट् )
'खुजू' स्तेये । खोजति । ग. १. प. प.
(
सेट् )
कुज्, खुज् - योरयुं, जातर पाउवु
'अर्ज' अर्जने । अर्जति । ग.१.प.प. (सेट् )
1
'सर्ज' अर्जने । सर्जति । ग.१. प. प. (सेट् ) अर्ज, सर्ज्- मेणव, स्य, उपान
'कर्ज' व्यथने च । कर्जति । ग.१. प. प. (सेटू) कर्ज् - जिन्न जनयुं, जटवु
'खर्ज' मार्जने च । खर्जति । ग.१. प. प. (सेटू) खर्ज् - धोवुं, धोलाई ४२वी
'खज' मन्थे । खजति । ग.१.प.प. (सेटू) મંથન કરવું, વાળવું
खज्
'खजु' गतिवैकल्ये । खञ्जति । ग.१.प.प. (भेट्) खज् (खज्) - बंगडावु
લંગડાવું
'एज' कम्पने । एजति । ग.१. प. प. (सेट् )
एज् - हलवुं, धभवुं
'ट्वोस्फूर्जा' वज्रनिर्घोषे । स्फूर्जति । ग. १. प. प. (सेट् ) स्फूर्ज् - व पात थवो, १४ ठेवी ध्वनि थवो
પહેલો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
27

Page #32

'क्षीज' अव्यक्ते शब्दे । क्षीजति । ग.१.प.प. (सेट) _ 'कूज' अव्यक्ते शब्दे । कूजति । ग.१.प.प. (सेट)
'गुज' अव्यक्ते शब्दे । गोजति । ग.१.प.प. (सेट) 'गुजु' अव्यक्ते शब्दे । गुञ्जति । ग.१.प.प. (सेट) क्षीज्, कूज्, गुज्, गुज् (गुञ्) - २१२०६ २मा ४२वो 'लज' भर्सने । लजति । ग.१.प.प. (सेट) 'लजु' भर्त्सने । लञ्जति । ग.१.प.प. (सेट) 'तर्ज' भर्त्सने । तर्जति । ग.१.प.प. (सेट) लज्, लज् (लञ्), त – (१) मत्सना ४२वी. (२) ति२२४२ કરવો, ખરાબ સંભળાવવું 'लाज' भजने । लाजति । च ग.१.प.प. (सेट) 'लाजु' भजने च । लाञ्जति । ग.१.प.प. (सेट) लाज्, लाज् (ला) - सेऽg, मुं४, dng 'जज' युद्धे । जजति । ग.१.प.प. (सेट) 'जजु' युद्धे । जञ्जति । ग.१.प.प. (सेट) जज्, जज् (जन्) - 43j, पापड, युद्ध ४२j 'तुज' हिंसायाम् । तोजति । ग.१.प.प. (सेट) तुज् - भारj, भय3j 'तुजु' बलने च । तोञ्जति । ग.१.प.प. (सेट)
तुज् (तुञ्ज) - ४२यलामो ५७वी. ___ 'गर्ज' शब्दे च । गर्जति । ग.१.प.प. (सेट) 'गुजु' शब्दे च । गुञ्जति । ग.१.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
१६२
१६३ १६४
28

Page #33

१६५ 'गृज' शब्दे च । गर्जति । ग.१.प.प. (सेट) १६६ ___'गृजु' शब्दे च । गृञ्जति । ग.१.प.प. (सेट)
____ 'मुज' शब्दे च । मोजति । ग.१.प.प. (सेट) ____ 'मुजु' शब्दे च । मुञ्जति । ग.१.प.प. (सेट)
'मृज' शब्दे च । मर्जति । ग.१.प.प. (सेट) 'मज' शब्दे च । मजति । ग.१.प.प. (सेट) "ग, गुज् (गुञ्), गृज्, गृज् (गृञ्), मुज्, मुज् (मुङ्ग्), मृज्, मज्" - H४ ४२वी, माता५-धोंघाट ४२वो 'गज' मदने च । गजति । ग.१.प.प. (सेट) गज् - 3rdus ४२वी. 'त्यजम्' हानौ । त्यजति । ग.१.प.प. (मनिट) त्यज् - छोऽj, उपेक्ष, घटपुं 'पञ्ज' सङ्गे । सजति । ग.१.प.प. (मनिट) सङ्ग् - विंन ४२, २॥ हेपायो 'कटे' वर्षाऽऽवरणयोः । कटति । ग.१.प.प. (सेट) कट् - (१) १२सj, (२) ढisg 'शट' रुजा-विशरणगत्यवशातनेषु। शटति। ग.१.प.प. (सेट) शट् - (१) ४j (२) पी3j (3) वि२j (४) ३६ नing 'वट' वेष्टने । वटति । ग.१.प.प. (सेट) वट - वीenj 'किट' उत्त्रासे । केटति । ग.१.प.प. (सेट) 'खिट' उत्तासे । खेटति । ग.१.प.प. (सेट)
किट, खिट - त्रास. मा५वो, ३२॥न थj પહેલો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
29

Page #34

'शिट' अनादरे । शेटति । ग.१.प.प. (सेट) ‘षिट' अनादरे । सेटति । ग.१.प.प. (सेट) शिट्, सिट् - [45२y, ति२२६॥२ ४२५ो 'जट' संघाते । जटति । ग.१.प.प. (सेट) 'झट' संघाते । झटति । ग.१.प.प. (सेट) जट, झट् - टोणे qug, भे\ २j 'पिट' शब्दे च । पेटति । ग.१.प.प. (सेट) पिट् - १०६ ४२वी, भवा४ ४२वो 'भट' भृतौ । भटति । ग.१.प.प. (सेट) भट् - म२j, पू२j 'तट' उच्छ्राये । तटति । ग.१.प.प. (सेट) तट - उम२, उन्नत पामवी. 'खट' काङ्क्षायाम् । खटति । ग.१.प.प. (सेट) खट - अमिषा २५वी, ६७j ‘णट' नृतौ । नटति । ग.१.प.प. (सेट) नट - नाय 'हट' दीप्तौ । हटति । ग.१.प.प. (सेट) हट् - lug, मास, यम 'षट' अवयवे । सटति । ग.१.प.प. (सेट) सट् - विमा ४२वो 'लुट' विलोटने । लोटति । ग.१.प.प. (सेट) लुट् - वसोवj, डोmj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
१०

Page #35

१९१
१९३
'चिट' प्रैष्ये । चेटति । ग.१.प.प. (सेट) चिट् - स५j २j "विट' शब्दे च । वेटति । ग.१.प.प. (सेट) विट - सवा४ १२.वो (5115131 ४२भ्यान सिस॥२॥ ४२१८) 'हेट' विबाधायाम् । हेटति । ग.१.प.प. (सेट) हेट - पा५ ५डयावी, अवन। ४२वी, परेशानी ४२वी 'अट' गतौ । अटति । ग.१.प.प. (सेट) 'पट' गतौ । पटति । ग.१.प.प. (सेट) 'इट' गतौ । एटति । ग.१.प.प. (सेट) 'किट' गतौ । केटति । ग.१.प.प. (सेट) 'कट' गतौ । कटति । ग.१.प.प. (सेट) 'कटु' गतौ । कण्टति । ग.१.प.प. (सेट) 'कटै' गतौ । कटति । ग.१.प.प. (सेट) "अट्, पट्, इट्, किट, कट, कट् (कण्ट्), कट्" - ४j,
१९५
१९६
१९७
१९८
પામવું
२०१ 'कुटु' वैकल्ये । कुण्टति । ग.१.प.प. (सेट)
कुट् (कुण्ट्) - Anuj, विण थy २०२ 'मुट' प्रमर्दने । मोटति । ग.१.प.प. (सेट)
मुट् - भयो3j, योगj 'चुट' अल्पीभावे । चोटति । ग.१.प.प. (सेट)
'चुटु' अल्पीभावे । चुण्टति । ग.१.प.प. (सेट)
__ चुट, चुट् (चुण्ट्) - ५g, न्यून थj, क्षुद्र बनवू પહેલો ગણ : પરસ્મપદિ ધાતુઓ
२०३ २०४
31

Page #36

२०५
२०६
२०७
वटु' विभाजने । वण्टति । ग.१.प.प. (सेट) वट् (वण्ट) - विघटन २j, wing 'रुटु' स्तेये । रुण्टति । ग.१.प.प. (सेट) 'लुटु' स्तेये । लुण्टति । ग.१.प.प. (सेट) रुट् (रुण्ट्), लुट् (लुण्ट्) - यो२. ४२वी, यूंटg, 43 41वी 'स्फट' विशरणे । स्फटति । ग.१.प.प. (सेट) 'स्फुट' विशरणे । स्फोटति । ग.१.प.प. (सेट) स्फट्, स्फुट - भारी नing, विषे२j 'लट' बाल्ये च । लटति । ग.१.प.प. (सेट)
लट् - नानियत ४२वी 'रट' च परिभाषणे । रटति । ग.१.प.प. (सेट) रट् - Hug, ५ 'रठ' च परिभाषणे । रठति । ग.१.प.प. (सेट) रठ् - बोल, गोम 'पठ' व्यक्तायां वाचि । पठति । ग.१.प.प. (सेट) पठ् - प्रगट पोखj, स्पष्ट बोलj 'वठ' स्थौल्यै । वठति । ग.१.प.प. (सेट) वठ् - 2015 डोवी, १५j, ej 'मठ' मद-निवासयोश्च । मठति । ग.१.प.प. (सेट) म - भत्मिभान ४२j - 415 sixवी, २३ 'कठ' कृच्छ्रजीवने । कठति । ग.१.प.प. (सेट) कठ् - नजणुं वन qj, 8j
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
२१६
32

Page #37

२१७
२१८
२१९
२२०
२२१
२२२
२२३
२२४
२२५
२२६
२२७
'हठ' बलात्कारे । हठति । ग.१. प. प. (सेटू)
જીદ્દ કરવી, પકડી રાખવું
‘उठ' उपघाते । ओठति । ग.१. प. प. (सेट्)
I
२२८
हठ्
-
'रुठ' उपघाते । रोठति । ग.१. प. प. ( सेट् )
I
I
'लुठ' उपघाते । लोठति । ग.१.प.प. (सेट्) "उठ्, रुठ्, लुठ्" - उपधात उरवो, पछाड
‘पिठ' हिंसासंक्लेशयोः । पेठति । ग.१. प. प. (सेट् )
I
(१) हिंसा ४२वी (२) संतापवुं - हेरान बुं
पिठ्
'शठ' कैतवे च । शठति । ग.१. प. प. (सेटू) शठ् - લુચ્ચાઇ કરવી, દ્વેષ રાખવો
-
'शुठ' गतिप्रतीघाते । शोठति । ग.१.प.प. (सेटू) शुठ् - અવરોધવું, અટકાવવું
-
'कुठु' आलस्ये च । कुण्ठति । ग.१.प.प. (सेटू) 'लुठु' आलस्ये च । लुण्ठति । ग.१. प. प. (सेटू) कुठ् (कुण्ठ्), लुठ् (लुण्ठ्) - झुंठित हो, प्रभाह ४२वो, શક્તિહીન બનવું
'शुठु' शोषणे । शोण्ठति । ग.१. प. प. (सेट् ) શોષવવું, સૂકાવું
शुठ् (शुण्ठ्)
'अठ' गतौ । अठति । ग.१.प.प. (सेट् )
I
अठ् - જવું, પામવું
'रुठु' गतौ
रुठ् (रुण्ठ्)
પહેલો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
-
रुण्ठति । ग.१.प.प. (सेट् )
જવું, પામવું
-
33

Page #38

२२९
२30
३
२३४
पुडु' प्रमर्दने । पुण्डति । ग.१.प.प. (सेट) पुड् (पुण्ड्) - भसणj - भयोsj 'मुडु' खण्डने च । मुण्डति । ग.१.प.प. (सेट) मुड् (मुण्ड्) - wing - (भू5 ४२५, तो3g 'मडु' भूषायाम् । मण्डति । ग.१.प.प. (सेट) मड् (मण्ड्) - शोमj, श॥२ 'गडु' वदनैकदेशे । गण्डति । ग.१.प.प. (सेट) गड् (गण्ड्) - जो वो 'शौड़' गर्वे । शौडति । ग.१.प.प. (सेट) शौड् - २ ४२वो 'यौड' सम्बन्धे । यौडति । ग.१.प.प. (सेट) यौड् - मित्रता ४२वी, संबं५ ४२वो
'मेड' उन्मादे । मेडति । ग.१.प.प. (सेट) __'नेड' उन्मादे । प्रेडति । ग.१.प.प. (सेट)
'म्लेड' उन्मादे । म्लेडति । ग.१.प.प. (सेट) 'लोड' उन्मादे । लोडति । ग.१.प.प. (सेट) 'लौड़' उन्मादे । लौडति । ग.१.प.प. (सेट) "मेड्, मेड्, म्लेड्, लोड्, लौड्" - ७४. ४j, उन्मत्त બનવું, ઉદ્ધતાઈ કરવી 'रोड' अनादरे । रोडति । ग.१.प.प. (सेट) 'रौड़' अनादरे । रौडति । ग.१.प.प. (सेट) 'तौड' अनादरे । तौडति । ग.१.प.प. (सेट) रोड्, रौड्, तौड् - ति२२४२ ४२वी, अपमान ४२j
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
२४०
२४१
२४२
34

Page #39

२४३
२४४
२४५
२४६
२४७
२४८
२४९
२५०
२५१
२५२
२५३
२५४
२५५
२५६
'क्रीडृ' विहारे । क्रीडति । ग.१.प.प. (सेट् ) क्रीड् – इ२वुं, भञा ङरवी, रभवु, गेल ९२वो 'तुडृ' तोडने । तोडति । ग.१.प.प. (सेटू )
'तूडृ' तोडने । तूडति । ग.१.प.प. (सेट् )
I
(सेटू )
'तोडृ' तोडने । तोडति । ग.१. प. प. "तुड्, तूड्, तोड्"
તોડવું, ભાંગવું
'हुडृ' गमने । होडति । ग. १. प. प. ( सेट् )
I
'हूडृ' गतौ । हूडति । ग.१. प. प.
(सेटू )
'हलूडृ' गतौ । लूडति । ग.१.प.प. (सेटू )
I
'हौड़' गतौ । हौडति । ग.१. प.प. (सेट् ) "हुड्, हूड्, हलूड्, हौड्"
જવું, પામવું
'खोडृ' प्रतीघाते । खोडति । ग. १. प. प. (सेटू) खोड् - पहली सेवो, प्रतिहार कुरवो
-
'विड' आक्रोशे । वेडति । ग.१. प. प. (सेंटू) विड् शेष २वो, धमधमवु
1
1
‘अड' उद्यमे । अडति । ग.१.प.प. (सेट् ) अड् - महेनत एरवी, पुरुषार्थ १२वो
'लड' विलासे । लडति । ग. १. प. प. (सेटू) लड् - महेइिस भाएावी, विलास ४२वो
'कडु' मदे । कण्डति । ग.१.प.प. (सेद्) कड् (कण्ड्) અભિમાન રાખવું
'कड' कार्कश्ये । कड्डति । ग.१.प.प. ( सेट् ) कड्ड् - ५२छ्ट होवु
પહેલો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
35

Page #40

u
'अद्ड' अभियोगे । अड्डति । ग.१.प.प. (सेट)
अड्ड् - (१) इरिया ४२वी (२) या ४२वी (3) सो सेवा 'चुड' हावकरणे । चुड्डति । ग.१.प.प. (सेट) चुड्ड् - १५१ ४२वो 'अण' शब्दे । अणति । ग.१.प.प. (सेट) 'रण' शब्दे । रणति । ग.१.प.प. (सेट) 'वण' शब्दे । वणति । ग.१.प.प. (सेट) 'व्रण' शब्दे । व्रणति । ग.१.प.प. (सेट) 'बण' शब्दे । बणति । ग.१.प.प. (सेट) 'भण' शब्दे । भणति । ग.१.प.प. (सेट) 'भ्रण' शब्दे । भ्रणति । ग.१.प.प. (सेट) "मण' शब्दे । मणति । ग.१.प.प. (सेट) 'धण' शब्दे । धणति । ग.१.प.प. (सेट) 'ध्वण' शब्दे । ध्वणति । ग.१.प.प. (सेट) 'ध्रण' शब्दे । ध्रणति । ग.१.प.प. (सेट) 'कण' शब्दे । कणति । ग.१.प.प. (सेट) 'क्वण' शब्दे । क्वणति । ग.१.प.प. (सेट) 'चण' शब्दे । चणति । ग.१.प.प. (सेट) "अण, रण, वण, व्रण, बण, भण्, भ्रण, मण, धण्, ध्वण, ध्रण, कण, क्वण, चण्" - सवा४ ४२वी, पोखj 'ओ' अपनयने । ओणति । ग.१.प.प. (सेट) ओण् - ५से3j, अ५४२९॥ ४२y, stu होवू
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #41

२७४
२७५
२७६
२७७
२७८
२७९
२८०
२८१
२८२
२८३
२८४
२८५
I
'शोशृ' वर्णगत्योः । शोणति । ग. १. प. प. (सेट्) शोण् – (१) ४धुं (२) रंगवुं
'श्रोण' संघाते । श्रोणति । ग. १. प. प. ( सेट् )
I
'श्लो' संघाते । श्लोणति । ग. १. प. प. (सेटू) श्रोण, श्लोणखेडां थयुं, भगवु, लेगा धुं
-
'पैण' गतिप्रेरणश्लेषणेषु । पैणति । ग. १. प. प. (सेट् ) पैण् – (१) ४धुं, पाभवु ( २ ) प्रेरवु, हांडवु (3) आलिंगन हेवु
'चितै' संज्ञाने । चेतति । ग.१. प. प. (सेट्) चित् - समभ्युं, येतयुं
'अत' सातत्यगमने । अतति । ग.१.प.प. (सेट् ) अत् - સદા વિહરવું
-
T
'च्युतॄ' आसेचने । च्योतति । ग.१.प.प. (सेटू) च्युत् - सिंयन २
'चुतृ ' क्षरणे । चोतति । ग.१.प.प. (सेट् )
I
'स्चुतृ' क्षरणे । श्चोतति । ग.१.प.प. (सेटू)
'स्च्युतॄ' क्षरणे । श्च्योतति । ग.१. प. प. (सेट् ) चुत्, श्श्रुत्, श्च्युत् - जवु, 245वु, ज
I
'जुतृ' भासने । जोतति । ग.१.प.प. ( सेट् ) जुत् - ભાસવું, દીપવું
'अतु' बन्धने । अन्तति । ग.१. प. प. ( सेट् ) अत् (अन्त्) - जांधवु, पडवु બાંધવું, પકડવું
પહેલો ગણ : પરમૈપદિ ધાતુઓ
37

Page #42

'कित' निवासे । केतति । ग.१.प.प. (सेट) कित् - १सयु, २३ 'ऋत' घृणा-गति-स्पर्धेषु । ऋतीयते । ग.१.प.प. (सेट) ऋत् - (१) गुप्ता ४२वी. (२) ४j (3) स्पा ४२वी. 'कुथु' हिंसा-सङ्क्लेशयोः । कुन्थति । ग.१.प.प. (सेट) 'पुथु' हिंसा-सङ्क्लेशयोः । पुन्थति । ग.१.प.प. (सेट) 'लुथु' हिंसा-सङ्क्लेशयोः । लुन्थति । ग.१.प.प. (सेट) 'मथु' हिंसा-सङ्क्लेशयोः । मन्थति । ग.१.प.प. (सेट) 'मन्थ' हिंसा-सङ्क्लेशयोः । मन्थति । ग.१.प.प. (सेट) 'मान्थ' हिंसा-सङ्क्लेशयोः । मान्थति । ग.१.प.प. (सेट) "कुथ् (कुन्थ्), पुथ् (पुन्थ्), लुथ् (लुन्थ्), मथ् (मन्थ्), मन्थ, मान्थ्" - (१) सि. ४२वी (२) टेंशन ४२j 'खादृ' भक्षणे च । खादति । ग.१.प.प. (सेट) खाद् - पाj, मोन से 'बद' स्थैर्ये । बदति । ग.१.प.प. (सेट) बद् - स्थिर २३j, धीरता २५वी. 'खद' हिंसायाञ्च । खदति । ग.१.प.प. (सेट) खद् - Aj, भार 'गद' व्यक्तायां वाचि । गदति । ग.१.प.प. (सेट) गद् - मोबj, ४ ‘रद' विलेखने । रदति । ग.१.प.प. (सेट)
रद् - वि२j ___णद' अव्यक्ते शब्दे । नदति । ग.१.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #43

३००
३०४
३०५
३०६
'जिक्ष्विदा' अव्यक्ते शब्दे । क्ष्वेदति । ग.१.प.प. (सेट) णद्, क्ष्विद् - , अस्पष्ट मा४ ४२वो 'अर्द' गति-याचनयोः । अर्दति । ग.१.प.प. (सेट)
अ - (१) ४, पामj (२) wing 'नर्द' शब्दे । नर्दति । ग.१.प.प. (सेट) ‘णर्द' शब्दे । नर्दति । ग.१.प.प. (सेट) 'गर्द' शब्दे । गर्दति । ग.१.प.प. (सेट) नर्द, ण, गर्द - १४ ४२वो 'तर्द' हिंसायाम् । तदति । ग.१.प.प. (सेट) तर्द - तर्छन४२वी, ताउन ४२वू, 'कर्द' कुत्सिते शब्दे । कर्दति । ग.१.प.प. (सेट) कर्द - oil uो मisवी. 'खर्द' दशने । खर्दति । ग.१.प.प. (सेट) खर्ट्स - ६२७j, uj 'अदु' बन्धने । अन्दति । ग.१.प.प. (सेट)
अद् (अन्द्) - Miuj, ३६ ४२j 'इदु' परमैश्वर्ये । इन्दति । ग.१.प.प. (सेट) इद् (इन्द्) - इन्द्र वी. समृद्धि डोवी, पूष शोमj "विदु' अवयवे । विन्दति । ग.१.प.प. (सेट) विद् (विन्द्) - भग _ 'णिदु' कुत्सायाम् । निन्दति । ग.१.प.प. (सेट)
णिद् (निन्द्) - निं। ४२वी પહેલો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
३०७
३०८
३०९
३१०
३१०
३११
39

Page #44

३१२
३१३
३१४
३१७
३१८
'टुनदु' समृद्धौ । नन्दति । ग.१.प.प. (सेट) नद् (नन्द्) - Hश थj, २® थQ 'चदु' दीप्त्यालादयोः । चन्दति । ग.१.प.प. (सेट) चद् (चन्द्) - (१) ६५j - शोमj (२) माहित यj 'त्रदु' चेष्टायाम् । त्रन्दति । ग.१.प.प. (सेट) त्रद् (चन्द्) - येष्टा ४२वी, माघ ४२५ो 'कदु' रोदनाऽऽह्वानयोः । कन्दति । ग.१.प.प. (सेट) _ 'क्रदु' रोदनाऽऽह्वानयोः । क्रन्दति । ग.१.प.प. (सेट) 'क्लदु' रोदनाऽऽह्वानयोः । क्लन्दति । ग.१.प.प. (सेट) कद् (कन्द्), कद् (क्रन्द्), क्लद् (क्लन्द्) - (१) २७g (૨) આમંત્રણ આપવું ‘क्लिदु' परिदेवने । क्लिन्दति । ग.१.प.प. (सेट) क्लिद् (क्लिन्द्) - मा४qj, २७j, Bel२ मतावी 'स्कन्दं' गति शोषणयोः । स्कन्दति । ग.१.प.प. (मनिट) स्कन्द् - (१) ४j (२) सूqg 'षिधू' गतौ । सेधति । ग.१.प.प. (सेट) सिध् - ४, ५म _ 'षिधौ' शास्त्र-मांगल्ययोः । सेधति । ग.१.प.प. (व) सिध् - (१) सिद्ध ७२j (२) भंग ४२p 'शुन्ध' शुद्धौ । शुन्धति । ग.१.प.प. (सेट)
शुन्ध् - साई ६२j, पवित्र हो ___'स्तन' शब्दे । स्तनति । ग.१.प.प. (सेट)
___ 'धन' शब्दे । धनति । ग.१.प.प. (सेट)
३१९
3२०
३२१
३२४
40
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #45

३२५
३२८
३३१
'ध्वन' शब्दे । ध्वनति । ग.१.प.प. (सेट) 'चन' शब्दे । चनति । ग.१.प.प. (सेट) 'स्वन' शब्दे । स्वनति । ग.१.प.प. (सेट) 'वन' शब्दे । वनति । ग.१.प.प. (सेट) "स्तन्, धन्, ध्वन्, चन्, स्वन्, वन्" - २०६ ४२वो, અવાજ કરવો 'वन' भक्तौ । वनति । ग.१.प.प. (सेट) 'षन' भक्तौ । सनति । ग.१.प.प. (सेट) वन्, सन् - पूxj, मति ४२वी. 'कनै' दीप्तिकान्तिगतिषु । कनति । ग.१.प.प. (सेट) कन् – (१) ही५j - Astej (२) शोमj - यमj (3) ४ 'गुपौ' रक्षणे । गोपायति । ग.१.प.प. (व)
गुप् - २६९५ ४२j, पाप ३३३ 'तपं' सन्तापे । तपति । ग.१.प.प. (मनिट)
'धुप' सन्तापे । धूपायति । ग.१.प.प. (मनिट) तप्, धूप् - संता५j, duaj, ६:५0 ४२j 'रप' व्यक्ते वचने । रपति । ग.१.प.प. (सेट)
'लप' व्यक्ते वचने । लपति । ग.१.प.प. (सेट) ३३७ 'जल्प' व्यक्ते वचने । जल्पति । ग.१.प.प. (सेट)
रप्, लप्, जल्प् - पोखj, qzतव्य मा५j ३३८ 'जप' मानसे । जपति । ग.१.प.प. (सेट)
जप् - यिंत्वन २j, ४५ પહેલો ગણઃ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
३३२
३३४
A1

Page #46

३३९
३४०
३४१
३४२
३४३
३४४
३४५
३४६
३४७
३४८
३४९
३५०
३५१
३५२
३५३
३५४
३५५
42
'चप' सान्त्वने । चपति । ग.१. प. प. ( सेटू)
चप् – सांत्वन खापयुं, समता राजवी
'शप' समवाये । शपति । ग.१. प. प. ( सेट्) शप् - शाप खपवो, भेजवयुं - भेगा थ
'सृप्लुं' गतौ । सर्पति । ग.१.प.प. (अनिट् )
I
सृप् -
धुं, सरवुं
'चुप' मन्दायाम् । चोपति । ग.१. प. प. (से) चुप् - भूर्ख होवुं, धीभुं थवुं
'तुप' हिंसायाम् । तोपति । ग. १. प. प.
'तुम्प' हिंसायाम् । तुम्पति । ग.१. प.
प.
(सेट् )
(सेट् )
'त्रुप' हिंसायाम् । त्रोपति । ग. १. प. प.
(
टू )
'त्रुम्प' हिंसायाम् । त्रुम्पति । ग. १. प. प.
(सेट्)
'तुफ' हिंसायाम् । तोफति । ग.१. प. प. (
भेटू )
'तुम्फ' हिंसायाम् । तुम्फति । ग. १. प. प. (सेट्)
'त्रुफ' हिंसायाम् । त्रोफति । ग.१. प. प.
(सेटू)
'त्रुम्फ' हिंसायाम् । त्रुम्फति । ग.१. प. प. (सेटू) “तुप्, तुम्प्, त्रुप्, त्रुम्प्, तुफ्, तुम्फ्, त्रुफ्, त्रुम्फ्" - हिंसा ४२वी
'वर्फ' गतौ च । वर्फति । ग.१. प. प. (सेट् )
'रफ' गतौ च । रफति । ग.१. प. प.
(से)
'रफु' गतौ च । रम्फति । ग.१. प. प.
'अर्ब' गतौ च । अर्बति । ग.१. प. प.
'कर्ब' गतौ च । कर्बति । ग.१. प. प.
(सेट् )
(सेट्)
(सेट्)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #47

३५६
३५७
३५८
३५९
३६०
३६१
३६२
३६३
३६४
३६५
३६६
३६७
३६८
३६९
३७०
३७१
'खर्ब' गतौ च । खर्बति । ग.१. प. प. (सेटू)
'गर्ब' गतौ च । गर्बति । ग.१. प. प.
( टू )
'चर्ब' गतौ च । चर्बति । ग.१. प. प.
'तर्ब' गतौ च । तर्बति । ग. १. प. प.
'नर्ब' गतौ च । नर्बति । ग.१.प.प.
'पर्ब' गतौ च । पर्बति ।
ग. १. प. प.
'वर्ब' गतौ च । वर्बति ।
'शर्ब' गतौ च । शर्बति
।
ग. १. प. प.
'षर्ब' गतौ च । सर्बति । ग.१. प. प.
ग. १. प. प.
-
'सर्ब' गतौ च । सर्बति । ग.१. प. प.
(
'रिबु' गतौ च । रिम्बति । ग.१.प.प.
(सेटू)
'रबु' गतौ च । रम्बति । ग.१. प. प. ( टू ) "वर्फ, रफ्, रफ् (रम्फ्), अर्ब, कर्ब, खर्ब, गब्, चर्ब, तब्, नर्म्, पर्थ्, वर्म्, शब्, सब्, सब्, रिब् (रिम्ब्), रब् (रम्बू)" જવું, પામવું
1
चुब् (चुम्ब्) .
(सेट् )
પહેલો ગણ : પરમૈપદિ ધાતુઓ
(से)
(सेट् )
(से)
(सेटू)
(
'कुबु' आच्छादने । कुम्बति । ग. १. प. प. ( सेट् )
कुब् (कुम्बू) ઢાંકવું, છૂપાવવું
'लुबु' अर्दने । लुम्बति । ग.१. प. प.
'तुबु' अर्दने । तुम्बति । ग.१. प. प. लुब् (लुम्ब्), तुब् (तुम्ब्) પીડવું
-
सेट् )
(सेट् )
सेट् )
(सेट् )
'चुबु' वक्त्रसंयोगे । चुम्बति । ग. १. प. प. ( सेट्)
ચુંબન કરવું
(सेट् )
43

Page #48

३७२
'
३७३
३७४
३७५
३७६
३७७
३७८
३७९
'सृभू' हिंसायाम् । सर्भति । ग.१.प.प. (सेट) 'सृम्भू' हिंसायाम् । सृम्भति । ग.१.प.प. (सेट) 'स्रिम्' हिंसायाम् । स्रेभति । ग.१.प.प. (सेट) "षिम्भू' हिंसायाम् । सिम्भति । ग.१.प.प. (सेट) 'भर्भ' हिंसायाम् । भर्भति । ग.१.प.प. (सेट) "सृभ्, सृम्भ, स्रिम्, सिम्भ, भ " - डिंसा ४२वी, j 'शुम्भ' भाषणे च । शुम्भति । ग.१.प.प. (सेट) शुम्भ - माष९॥ ४२j 'यभं' मैथुने । यभति । ग.१.प.प. (निट) 'जभ' मैथुने । जभति । ग.१.प.प. (सेट) यभ्, जभ - भैथुनी ४२वी
'चमू' अदने । चमति । ग.१.प.प. (सेट) __ 'छमू' अदने । छमति । ग.१.प.प. (सेट)
'जमू' अदने । जमति । ग.१.प.प. (सेट) 'झम' अदने । झमति । ग.१.प.प. (सेट) 'जिमू' अदने । जेमति । ग.१.प.प. (सेट) "चम्, छम्, जम्, झम्, जिम्" - पाj, ४५j 'क्रम' पादविक्षेपे । कामति । ग.१.प.प. (सेट) क्रम् - यालj, j 'यमूं' उपरमे । यच्छति । ग.१.प.प. (मनिट) यम् - 12:, नियमन ४२
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
3८०
३८१
३८२
३८३ ३८४
३८५
३८६
44

Page #49

'स्यमू' शब्दे । स्यमति । ग.१.प.प. (सेट) स्यम् - ४ ४२वो, 30२॥ ४२१। 'णमं' प्रह्नत्वे । नमति । ग.१.प.प. (मनिट) नम् - नम 'षम' वैकल्ये । समति । ग.१.प.प. (सेट) 'ष्टम' वैकल्ये । स्तमति । ग.१.प.प. (सेट) सभ्, स्तभ् - पो34i५९ डीवी, वि. जो 'अम' शब्द-भक्त्योः । अमति । ग.१.प.प. (सेट) अम् - (१) १४ ४२वो (२) मति ४२वी 'अम' गतौ । अमति । ग.१.प.प. (सेट) 'द्रम' गतौ । द्रमति । ग.१.प.प. (सेट) 'हम्म' गतौ । हम्मति । ग.१.प.प. (सेट) 'मिमृ' गतौ । मीमति । ग.१.प.प. (सेट) 'गम्तूं' गतौ । गच्छति । ग.१.प.प. (निट) "अम्, द्रम्, हम्म्, मिम्, गम्" (गच्छ्) - ४ 'हय' क्लान्तौ च । हयति । ग.१.प.प. (सेट) ‘हर्य' क्लान्तौ च । हर्यति । ग.१.प.प. (सेट) हय्, ह- था. ४j, will 43j, ६:५j 'मव्य' बन्धने । मव्यति । ग.१.प.प. (सेट) मव्य् - wiuj
'सूर्य' ईर्ष्यार्थाः । सूर्यति । ग.१.प.प. (सेट) ४०१ 'ईय' ईर्ष्यार्थाः । ईयति । ग.१.प.प. (सेट) પહેલો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
३९९
४००
45

Page #50

४०२
४०३
४०४
४०५
४०६
४०७
४०८
४०९
'ईर्ण्य' ईर्ष्यार्थाः । ईय॑ति । ग.१.प.प. (सेट) "सूय, ईय, ईर्घ्य" - [ ४२वी. 'शुच्यै' अभिषवे । शुच्यति । ग.१.प.प. (सेट) 'चुच्यै' अभिषवे । चुच्यति । ग.१.प.प. (सेट) शुच्य, चुच्य - ३ पावो, यशस्नान ४२j, wीलj, raj 'त्सर' च्छद्मगतौ । त्सरति । ग.१.प.प. (सेट) त्सर् - छूपाdi audi dj 'क्मर' हूर्च्छने । क्मरति । ग.१.प.प. (सेट) क्मर् - aists ४२वी, भू[ भावी 'अभ्र' गतौ । अभ्रति । ग.१.प.प. (सेट) 'बभ्र' गतौ । बभ्रति । ग.१.प.प. (सेट) 'मभ्र' गतौ । मभ्रति । ग.१.प.प. (सेट) "अभ्, बभ्र, मध्" - ४, पामj 'चर' भक्षणे च । चरति । ग.१.प.प. (सेट) चर् - पा 'धोर' गतेश्चातुर्ये । धोरति । ग.१.प.प. (सेट) धोर् - भरपती याने यालj 'खोर' प्रतीघाते । खोरति । ग.१.प.प. (सेट) खोर् - सामनो ४२वी, १६दो देवो 'दल' विशरणे । दलति । ग.१.प.प. (सेट) 'त्रिफला' विशरणे । फलति । ग.१.प.प. (सेट) दल, फल् - त्या ४२वी, वि२j 'मील' निमेषणे । मीलति । ग.१.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
४१२
४१३
४१४
४१५
46

Page #51

४२०
४२१
४१६ _ 'श्मील' निमेषणे । श्मीलति । ग.१.प.प. (सेट) ४१७ 'स्मील' निमेषणे । स्मीलति । ग.१.प.प. (सेट) ४१८ 'क्ष्मील' निमेषणे । क्ष्मीलति । ग.१.प.प. (सेट)
"मील, श्मील्, स्मील, मील्" - ५८.२ ४२वो,
આંખ ખોલબંધ કરવી, આંખનો પલકારો ४१९ 'पील' प्रतिष्टम्भे । पीलति । ग.१.प.प. (सेट)
पील् - २. २५वो ‘णील' वर्णे । नीलति । ग.१.प.प. (सेट) नील् - j 'शील' समाधौ । शीलति । ग.१.प.प. (सेट)
शील् - समqिान हो, समभुद्धि २५वी ४२२ 'कील' बन्धे । कीलति । ग.१.प.प. (सेट)
कील् - Miuj, वीeng 'कूल' आवरणे । कूलति । ग.१.प.प. (सेट)
कूल् - disj ४२४ 'शूल' रूजायाम् । शूलति । ग.१.प.प. (सेट)
शूल् - पी.31 थवी, शूण २j ४२५ 'तूल' निष्कर्षे । तूलति । ग.१.प.प. (सेट)
तूल् - तुलना ४२वी, नीयोग वो ४२६ 'पूल' संधाते । पूलति । ग.१.प.प. (सेट)
पूल - मेj 'मूल' प्रतिष्ठायाम् । मूलति । ग.१.प.प. (सेट)
मूल् - स्था५j, rug પહેલો ગણ : પરસ્મપદિ ધાતુઓ
४२३
४२७
47

Page #52

४२८
४२९
४३०
४३१
४३२
४३३
४३४
४३५
'फल' निष्पत्तौ । फलति । ग.१.प.प. (सेट) फल् - ३॥j, ५g, सिद्ध थj 'फुल्ल' विकसने । फुल्लति । ग.१.प.प. (सेट) फुल्लू - विस 'चुल्ल' हावकरणे । चुल्लति । ग.१.प.प. (सेट) चुल्लू - हेमा ४२१), मा uqqi 'चिल्ल' शैथिल्ये च । चिल्लति । ग.१.प.प. (सेट) चिल्ल् - ढीj ५७j, न२५ थj 'पेल' गतौ । पेलति । ग.१.प.प. (सेट) 'फेल' गतौ । फेलति । ग.१.प.प. (सेट) 'शेलु' गतौ । शेलति । ग.१.प.प. (सेट) 'षेल' गतौ । सेलति । ग.१.प.प. (सेट) 'सेल' गतौ । सेलति । ग.१.प.प. (सेट) 'वेलु' गतौ । वेह्लति । ग.१.प.प. (सेट) 'सल' गतौ । सलति । ग.१.प.प. (सेट) 'तिल' गतौ । तेलति । ग.१.प.प. (सेट) 'तिल्ल' गतौ । तिल्लति । ग.१.प.प. (सेट) 'पल्ल' गतौ । पल्लति । ग.१.प.प. (सेट) 'वेल्ल' गतौ । वेल्लति । ग.१.प.प. (सेट) "पेल्, फेल्, शेल्, सेल्, सेल्, वेल्, सल्, तिल्, तिल्ल, पल्लू, वेल्ल्" - ४, मj 'वेल' चलने । वेलति । ग.१.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
४३६
४३७
४३८
४३९
४४०
४४१
४४२
४४३

Page #53

४४४
४४५
४४६
४४७
४४८
४४९
४५०
४५१
४५२
४५३
४५४
४५५
४५६
४५७
४५८
४५९
'चेलू' चलने । चेलति । ग. १. प. प.
(
सेट् )
'केलू' चलने । केलति । ग. १. प. प.
(सेटू )
'क्वेल' चलने । क्वेलति । ग. १. प. प. ( टू )
‘खेलृ' चलने । खेलति । ग.१.प.प. (सेट् )
'स्खल' चलने । स्खलति । ग. १. प. प. (सेट् ) "वेल्, चेल्, केल्, क्वेल्, खेल, स्खल्” - यासवुं
'खल' सञ्चये च । खलति । ग.१.प.प. (सेट् ) खल् એકઠું કરવું, સંગ્રહ કરવો
'श्वल' आशुगतौ । श्वलति । ग.१.प.प. (सेट् ) श्वल्ल' आशुगतौ । श्वल्लति । ग.१. प. प. (सेट् ) श्वल्, श्वल्लू ઝડપથી ચાલવું, દોડવું 'गल' अदने । गलति । ग.१. प. प. ( से2)
-
'चर्व' अदने । चर्वति । ग.१.प.प. (सेटू)
1
गल्, चर्व् - जावु, ४भ
'पूर्व' पूरणे । पूर्वति । ग. १. प. प.
'पर्व' पूरणे । पर्वति । ग.१. प. प.
'मर्व' पूरणे । मर्वति । ग.१.प.प. "पूर्व्, पर्व्, मर्व्" - पूरवुं, भवु
(सेटू )
( सेट् )
(सेट् )
'मर्व' गतौ । मर्वति । ग.१.प.प. (सेटू)
T
(सेट् )
પહેલો ગણ : પરમૈપદિ ધાતુઓ
'धवु' गतौ । धन्वति । ग. १. प.प.
1
(सेट् )
'शव' गतौ । शवति । ग.१.प.प. "मर्व्, धव् (धन्व्), शव्" - ४, पाभवु જવું, પામવું
49

Page #54

४६०
४६१
४६२
४६३
४६४
४६५
४६६
४६७
४६८
४६९
४७०
४७१
४७२
४७३
४७४
४७५
४७६
४७७
50
'कर्व' दर्पे । कर्वति । ग.१.प.प. (सेट् )
1
'खर्व' दर्पे । खर्वति । ग.१.प.प. (सेटू)
I
I
'गर्व' दर्पे । गर्वति । ग.१.प.प. (सेट् ) "कर्व्, खर्व्, गर्व्"
-
અહંકાર કરવો, માન કરવું
'ष्टिवू' निरसने । ष्टेवति । ग.१. प. प. ( सेट् )
I
(सेट् )
क्षिवू' निरसने । क्षेवति । ग.१.प.प.
1
fea, fara - ष्टिव्, क्षिव् નિરસન કરવું, ફેંકવુ
'जीव' प्राणधारणे । जीवति । ग.१. प. प. (सेटू)
जीव् - वपुं
'पीव' स्थौल्ये । पीवति । ग.१. प. प.
I
'मीव' स्थौल्ये । मीवती । ग. १. प. प.
'तीव' स्थौल्ये । तीवति । ग.१. प. प.
'नीव' स्थौल्ये । नीवति । "पीव्, मीव्, तीव्, नीव्"
( टू )
(सेटू)
(से)
ग.१. प. प. (सेटू)
भडाई होवी, घट्ट थधुं, होवु
'उर्वै' हिंसायाम् । ऊर्वति । ग.१.प.प. (सेट्)
1
'तुर्वै' हिंसायाम् । तूर्वति । ग.१. प. प.
(सेट्)
'थुर्वै' हिंसायाम् । थूर्वति । ग. १. प. प.
(से)
'दुर्वै' हिंसायाम् । दूर्वति । ग.१.प.प.
(सेट् )
'धुर्वै' हिंसायाम् । धूर्वति । ग. १. प. प.
(सेट् )
'जुर्वै' हिंसायाम् । जूर्वति । ग.१.प.प. (सेट्)
'अर्व' हिंसायाम् । अर्वति । ग.१.प.प. (सेटू) 'भर्व' हिंसायाम् । भर्वति । ग.१.प.प. (सेट् )
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #55

४७८
४७९
४८०
४८१
'शर्व' हिंसायाम् । शर्वति । ग.१.प.प. (सेट)
"उ, तु, थु, दुर्वा, धु, जुत्, अ, भ, श" - हिंसा ४२वी, uj 'मुर्वै' बन्धने । मूर्वति । ग.१.प.प. (सेट) 'मव' बन्धने । मवति । ग.१.प.प. (सेट) मु, मव् - wiuj, वीuj 'गु' उद्यमे । गूर्वति । ग.१.प.प. (सेट) गु - भडेनत ४२वी, प्रयत्न ४२वो 'पिवु' सेचने । पिन्वति । ग.१.प.प. (सेट) 'मिवु' सेचने । मिन्वति । ग.१.प.प. (सेट) 'निवु' सेचने । निन्वति । ग.१.प.प. (सेट) "पिव् (पिन्व्), मिव् (मिन्व्), निव् (निन्व्)" - सिंयj, સિંચન કરવું 'हिवु' प्राणने । हिन्वति । ग.१.प.प. (सेट) 'दिवु' प्राणने । दिन्वति । ग.१.प.प. (सेट) 'जिवु' प्राणने । जिन्वति । ग.१.प.प. (सेट) "हिव् (हिन्व्), दिव् (दिन्व्), जिव् (जिन्व्)" - Bqj 'इवु' व्याप्तौ च । इन्वति । ग.१.प.प. (सेट) इव् (इन्व्) - इuqj, व्यापj 'अव' रक्षण, गति, कान्ति, तृप्ति, अवगमन, प्रवेश, श्रवण, स्वामि, अर्थ, याचन, क्रिया, इच्छा, दीप्ति, अवाप्ति, आलिङ्गन, हिंसा, दहन, भाव, वृद्धिषु (एकोनविंशतावर्थेषु) । अवति । ग.१.प.प. (सेट)
अव्પહેલો ગણઃ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
४८५
४८६
४८७
४८८
४८९
51

Page #56

४९०
४९१
४९२
४९३
52
રક્ષણ કરવું, પાલન કરવું, સાચવવું
(૩) જવું, પામવું
ख
(T) ભાસવું, દીપવું, શોભવું
(F) ધરાઇ જવું, તૃપ્ત થવું
(૩) દૂર જવું, ખરાબ ગતિ (વ) દાખલ થવું, પ્રવેશ મેળવવો
(છ) સાંભળવું, શ્રવણ કરવું
(ન) માલિક થવું, સમર્થ બનવું (જ્ઞ) અર્થ કરવો
( માંગવું
(ટ) કાર્ય કરવું, પ્રવૃત્ત બનવું
(૪) ઇચ્છવું, અભિલાષા કરવી
(૩) પ્રકાશવું, ચમકવું દૂર થવું
(૫) આલિંગન કરવું
(7) હિંસા કરવી, હણવું, મારવું
(થ) બાળવું, દાઝવું
ભાવવું = વિચારવું
(૪) વધવું, ઉમેરાવું
‘શ' શબ્વે । શતિ । ૧.૨.૫.પ. (સેટ્) શબ્દ ક૨વો, અવાજ કરવો
कश् ‘મિશ' રોષે ૬ । મેતિ । ૧.૧.૫.૧. (સેટ્ ‘મશ' રોષે 7 । મતિ । ૧.૧.૧.પ. (સેટ્) મિશ, મણ્ – રોષ કરવો, તપવું, ગુસ્સે થવું
--
‘શશ’ સ્તુતિનતૌ । શશતિ । ૧.૬.૫.પ. (સે) શસ્ – દોડવું
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #57

४९५
४९७
४९८
४९४ 'णिश' समाधौ । नेशति । ग.१.प.प. (सेट)
निश् - शit j 'दृशृं' प्रेक्षणे । पश्यति । ग.१.प.प. (मनिट)
दृश् (पश्य्) - ४९६ 'दंशं' दशने । दशति । ग.१.प.प. (मनिट)
दंश् - सj, ४२७j 'घृष' शब्दे । घोषति । ग.१.प.प. (सेट) घृष् - श०६ ४२वो, मा४ ४२वो 'चूष' पाने । चूषति । ग.१.प.प. (सेट)
चूष् - युंस, पीj, या ४९९ 'तूष' तुष्टौ । तूषति । ग.१.प.प. (सेट)
तूष् - संतोष थपो, पुश थj ५०० 'पूष' वृद्धौ । पूषति । ग.१.प.प. (सेट)
पूष् - १५g 'लुष' स्तेये । लोषति । ग.१.प.प. (सेट) 'मूष' स्तेये । मूषति । ग.१.प.प. (सेट) लुष्, मूष् - योरी ४२वी 'षूष' प्रसवे । सूषति । ग.१.प.प. (सेट) सूष् - नम, प्रसव थवो 'ऊष' रुजायाम् । ऊषति । ग.१.प.प. (सेट) ऊष् - महा ५j 'ईष' उञ्छे । ईषति । ग.१.प.प. (सेट)
ईष् - वीej પહેલો ગણ: પરસ્મપદિ ધાતુઓ
५०३
५०४
५०५
53

Page #58

५०६
५०७
५०८
५०९
५१०
५११
५१२
५१३
५१४
५१५
५१६
५१७
५१८
५१९
५२०
५२१
५२२
54
'कृषं' विलेखने । कर्षति । ग.१.प.प. (अनिट् ) तर, उडवु, यवु
कृष्
'कष' हिंसायाम् । कषति । ग.१.प.प. (सेटू) 'शिष' हिंसायाम् । शेषति । ग. १. प. प. (सेट् )
'जष' हिंसायाम् । जषति । ग.१.प.प. (सेटू)
'झष' हिंसायाम् । झषति । ग.१. प.प.
(सेटू)
'वर्ष' हिंसायाम् । वषति । ग.१.प.प.
(सेटू )
'मष' हिंसायाम् । मषति । ग. १. प. प.
( टू )
(सेट् )
(से2)
'मुष' हिंसायाम् । मोषति । ग. १. प. प.
'रूष' हिंसायाम् । रोषति । ग.१.प.प.
'रिष' हिंसायाम् । रेषति । ग.१. प.प.
(सेटू )
'यूष' हिंसायाम् । यूषति । ग. १. प. प.
(
सेट् )
'जूष' हिंसायाम् । जूषति । ग. १. प. प.
(सेट् )
'शष' हिंसायाम् । शषति । ग.१.प.प.
(सेटू)
(सेट् )
'चष' हिंसायाम् । चषति । ग.१. प. प. “कष्, शिष्, जष्, झष्, वष्, मष्, मुष्, रुष्, रिष्, यूष, जूष्, शष्, चष्" - हिंसा अरवी, भारवु
'वृषू' संघाते च । वर्षति । ग.१.प.प. (सेट्) वृष् - वरसयुं, खेऽहां थवुं
'भष' भर्त्सने । भषति । ग.१. प. प. ( टू ) भष्- भर्त्सना रवी, पिडार
'जिषू' सहने च । जेषति । ग. १. प. प. (सेट् )
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #59

५२३ 'विषू' सहने च । वेषति । ग.१.प.प. (सेट) ५२४ _ 'मिषू' सहने च । मेषति । ग.१.प.प. (सेट) ५२५ 'निषू' सहने च । नेषति । ग.१.प.प. (सेट) ५२६ 'पृषू' सहने च । पर्षति । ग.१.प.प. (सेट) ५२७ 'वृषू' सहने च । वर्षति । ग.१.प.प. (सेट) ५२८ 'मृषू' सहने च । मर्षति । ग.१.प.प. (सेट)
"जिष्, विष्, मिष्, निष्, पृष्, वृष्, मृष्" - सन २j, ५२९ 'उषू' दाहे । ओषति । ग.१.प.प. (सेट) ५३० "श्रिषू' दाहे । श्रेषति । ग.१.प.प. (सेट) ५३१ _ 'श्लिषू' दाहे । श्लेषति । ग.१.प.प. (सेट) ५३२ 'पुषू' दाहे । प्रोषति । ग.१.प.प. (सेट) ५३३ 'प्लुषू' दाहे । प्लोषति । ग.१.प.प. (सेट)
"उष्, श्रिष्, श्लिष्, पृष्, प्लुष्" - ng, पाप ४२j 'घृषू' संहर्षे । घर्षति । ग.१.प.प. (सेट) घृष् - पूण सारी मुशी थवी 'हषू' अलीके । हर्षति । ग.१.प.प. (सेट) हृष् - टूडू थj, डो 'पुष' पुष्टौ । पोषति । ग.१.प.प. (सेट)
पुष् - पोषj, पोष९ ४२j ५३७ 'भूष' अलङ्कारे । भूषति । ग.१.प.प. (सेट) ५३८ 'तसु' अलङकारे । तंसति । ग.१.प.प. (सेट)
भूष, तस् (तंस्) - शोमj પહેલો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
५३४
55

Page #60

५३९
५४०
५४१
५४३
५४४
५४६
'तुस' शब्दे । तोसति । ग.१.प.प. (सेट) 'हुस' शब्दे । इसति । ग.१.प.प. (सेट) 'ह्लस' शब्दे । ह्रसति । ग.१.प.प. (सेट) 'रस' शब्दे । रसति । ग.१.प.प. (सेट) "तुस्, हुस्, ह्रस्, रस्" - १०६ ४२वो 'लस' श्लेषण क्रीडनयोः । लसति । ग.१.प.प. (सेट) लस् - (१) २मj (२) में2g 'घस्तूं' अदने । घसति । ग.१.प.प. (मनिट) घस् - पाj 'हसे' हसने । हसति । ग.१.प.प. (सेट) हस् - उस "पिसृ' गतौ । पेसति । ग.१.प.प. (सेट) 'पेसृ' गतौ । पेसति । ग.१.प.प. (सेट) 'वेसृ' गतौ । वेसति । ग.१.प.प. (सेट) पिस्, पेस्, वेस् - ४j, पाम 'शसू' हिंसायाम् । शसति । ग.१.प.प. (सेट) शस् - uj 'शंसू' स्तुतौ च । शंसति । ग.१.प.प. (सेट) शंस् - स्तुति ४२वी, स्तव 'मिहं' सेचने । मेहति । ग.१.प.प. (मनिट) मिह - सिंय 'दहं' भस्मीकरणे । दहति । ग.१.प.प. (मनिट) दह - पाणj, ५५ ७२री नiuj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
५४७
५४८
५५२
56

Page #61

५५३
५५४
५५५
५५६
५५७
५५८
५५९
५६०
५६१
५६२
५६३
५६४
५६५
'चह' कल्कने । चहति । ग. १. प. प. ( सेट् )
ઢોંગ કરવો, શઠતા કરવી
५६६
चह्
‘रह' त्यागे । रहति । ग.१.प.प. (सेट्)
रह - छोड, भूङवु, त्याग २वो
'रहु' गतौ च । रंहति । ग. १. प. प. ( सेट् ) જવું, પામવું
रह (रंह)
'दह' वृद्धौ । दहति । ग.१. प. प.
'दहु' वृद्धौ । दंहति । ग.१. प.प.
'बृह' वृद्धौ । बर्हति । ग. १. प. प.
"दह्, दह् (दंह्), बृह्"
વધવું
—
(सेट् )
(सेट् )
(सेटू )
'बृहृ' शब्दे च । बृहति । ग. १. प. प.
(
'बृहु' शब्दे च । बृंहति । ग. १. प.
प.
'तुहृ' अर्दने । तोहति । ग.१.प.प.
I
(
'उहृ' अर्दने । ओहति । ग.१.प.प. (सेट् )
1
सेट् )
'अर्ह' पूजायाम् । अर्हति । ग.१. प. प.
भेटू )
(सेट् )
(सेटू)
'मह' पूजायाम् । महति । ग. १. प. प. अर्ह, मह - ५४
'दुहृ' अर्दने । दोहति । ग.१. प.प. "बृंह, बृंह (बुंह) " - शब्द कुरवो
"उह, तुह्, दुह्" - (१) हावु (२) पीडवु
( सेट् )
(सेट् )
'उक्ष' सेचने । उक्षति । ग.१. प. प. (सेट् )
1
उक्ष् - सिंय
પહેલો ગણ : પરમૈપદિ ધાતુઓ
57

Page #62

५६७
५६८
५६९
५७०
५७१
५७२
५७३
'रक्ष' पालने । रक्षति । ग.१.प.प. (सेट) रक्ष - सन २, २६९॥ ४२j 'मक्ष' सङ्घाते । मक्षति । ग.१.प.प. (सेट) 'मुक्ष' सङ्घाते । मुक्षति । ग.१.प.प. (सेट) मक्ष, मुक्ष् - मेj s२j, मे561 'अक्षौ' व्याप्तौ च । अक्षति । ग.१.प.प. (वेट)
अक्ष् - ३aj, भेगव 'तक्षौ' तनूकरणे । तक्षति । ग.१.प.प. (वेद) 'त्वक्षौ' तनूकरणे । त्वक्षति । ग.१.प.प. (व) तक्ष, त्वक्ष् - छोj, पातY :२j 'णिक्ष' चुम्बने । निक्षति । ग.१.प.प. (सेट) निक्ष् - युंजन ४२j 'तृक्ष' गतौ । तृक्षति । ग.१.प.प. (सेट) 'स्तृक्ष' गतौ । स्तृक्षति । ग.१.प.प. (सेट) 'णक्ष' गतौ । नक्षति । ग.१.प.प. (सेट) तृक्ष, स्तृक्ष, नक्ष् - ४, ५g 'वक्ष' रोषे । वक्षति । ग.१.प.प. (सेट) वक्ष् - रोष ४२५ो, ओ माई 'त्वक्ष' त्वचने । त्वक्षति । ग.१.प.प. (सेट) त्वक्ष् - भाव२५थj, यामी भावी 'सूर्स' अनादरे । सूक्षति । ग.१.प.प. (सेट) सूक्ष् - ५२म. ४२वी, रावj, अ५मान ४२j 'काक्षु' काङ्क्षायाम् । काङ्क्षति । ग.१.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
५७४
५७५
५७६
५७७
५७८
५७९
५८०
58

Page #63

५८१
५८३ ५८४
'वाक्षु' काङ्क्षायाम् । वाङ्क्षति । ग.१.प.प. (सेट) 'माक्षु' काङ्क्षायाम् । माङ्क्षति । ग.१.प.प. (सेट) "काक्ष् (काङ्क्ष), वाक्ष् (वाझ्), माश् (माझ्)" - ઇચ્છવું, લાલસા રાખવી 'द्राक्षु' घोरवाशिते च । द्राङ्क्षति । ग.१.प.प. (सेट) 'ध्राक्षु' घोरवाशिते च । ध्राङ्क्षति । ग.१.प.प. (सेट) 'ध्वाक्षु' घोरवाशिते च । ध्वाङ्क्षति । ग.१.प.प. (सेट) द्राक्ष् (द्राझ्), ध्राक्ष् (ध्राह्), ध्वाक्ष् (ध्वाझ्) - ભયાનક અવાજ કરવો
५८
છે. આત્મનેપદિ ધાતુઓ છે ५८६ 'गाङ्' गतौ । गाते । ग.१.आ.प. (मनिट)
गा - ४j, aaj, पाभ "ष्मिङ्' इषद्धसने । स्मयते । ग.१.आ.प. (मनिट) स्मि - थोऽ सj, भव:j 'डी' विहायसां गतौ । डयते । ग.१.आ.प. (सेट) डी - 33j, Aust भार्गे ४j
'उं' शब्दे । अवते । ग.१.आ.प. (मानिट) ५९० 'कुंङ्' शब्दे । कवते । ग.१.आ.प. (मनिट) ५९१ 'गुंङ्' शब्दे । गवते । ग.१.आ.प. (मनिट) ५९२ 'घुङ्' शब्दे । घवते । ग.१.आ.प. (मनिट) પહેલો ગણ : આત્મપદિ ધાતુઓ
59

Page #64

५९३
५९४
५९५
५९६
५९७
५९८
५९९
६००
६०१
६०२
६०३
६०४
६०५
६०६
60
'डुंङ्' शब्दे । डवते । ग.१. आ.प. (अनिट् )
I
"उ, कु, गु, घु, डु"
‘च्युंङ्' गतौ । च्यवते । ग.१.आ.प. (अनिट् )
I
'ज्युंङ्' गतौ । ज्यवते । ग.१.आ.प.
(अनिट् )
શબ્દ ક૨વો, અવાજ કરવો
‘जुंङ्’ गतौ । जवते । ग.१.आ.प. (अनिट् )
1
'पुंङ्' गतौ । प्रवते । ग. १. आ.प. ( अनिट् )
1
'प्लुंङ्' गतौ । प्लवते । ग.१.आ.प. (अनिट्) "च्यु, ज्यु, जु, प्रु, प्लु" - धुं, पामवु
'रुंङ्' रेषणे च । रवते । ग.१. आ.प. (अनिट् ) रु હણહણાટ થવો
T
'पूङ्' पवने । पवते । ग.१.आ.प. (सेट् ) पू- वीं, पंजो नाजवी
'मूङ्' बन्धने । मवते । ग.१.आ.प. (सेटू) मू - बांध
‘धृङ्’ अविध्वंसने । धरते । ग. १. आ.प. ( अनिट् ) धृ ધારણ કરવું, ટકાવી રાખવું
'में' प्रतिदाने । मयते । ग. १. आ.प. ( अनिट् )
मे - जहलो खापवो, ईङ सहने अहसामां जी थी४ खापवी
(अनिट् )
‘देंङ्' पालने । दयते । ग.१. आ.प.
‘त्रैङ्’ पालने । त्रायते । ग.१.आ.प.
दे,
પાલન કરવું, રક્ષણ કરવું
-
-
(अनिट् )
'श्यैङ्' गतौ । श्यायते । ग.१. आ.प. ( अनिट् )
|
श्यै (श्याय् )
જવું, પામવું
सिद्ध- हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #65

६०७
६०८
६०९
६१०
६११
६१२
६१३
६१४
६१५
६१६
६१७
६१८
‘प्यैङ्' वृद्धौ । प्यायते । ग.१.आ.प. (अनिट् )
प्यै (प्याय्)
વધવું
-
'वकुङ्' कौटिल्ये । वङ्कते । ग.१. आ.प. (सेद्)
वक् (वक्)
દંભ કરવો, આડોડાઇ કરવી
'मकुङ्' मण्डने । मङ्कते । ग. १. आ.प. (सेट)
मक् (भक्)
શોભવું
-
'अकुङ्' लक्षणे । अङ्कते । ग.१. आ.प. (सेटू) अक् (अक्) ચિહ્ન કરવું, નિશાન બનાવવું
-
I
'शीकृङ्' सेचने । शीकते । ग.१. आ.प. ( सेट्) शीक् सिंथन २, सिंय
I
'लौकृङ्' दर्शने । लोकते । ग.१.आ.प. (सेटू) लोक् - भेवु, निरीक्षएा २
‘श्लोकृङ्' सङ्घाते । श्लोकते । ग. १. आ.प. (सेट्) श्लोक् - लेगुंड, खेडा थयुं, स्तववुं
'द्रेकृङ्' शब्दोत्साहे । द्रेकते । ग.१. आ.प. (सेट्) 'ध्रेकृङ्' शब्दोत्साहे । थ्रेकते । ग. १. आ.प. ( सेट्) द्रेक, थ्रेक् - उत्साही रीते जोसवु, आवेशपूर्व जोसवु ‘रेकृङ्’ शङ्कायाम् । रेकते । ग.१.आ.प. (सेट्) 'शकुङ्' शङ्कायाम् । शङ्कते । ग.१. आ.प. (सेट) रेक्, शक् (शङ्क्) શંકા કરવી
'ककि' लौल्ये । ककते । ग.१. आ.प. (सेटू)
I
कक् - उत्÷ह थयुं, भातुर जनयुं
६१९
પહેલો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
-
'कुकि' आदाने । कोकते । ग.१. आ.प. (सेट् )
61

Page #66

६२०
६२१
६२६
६२७
६२८
'वृकि' आदाने । वर्कते । ग.१.आ.प. (सेट) कुक, वृक् - ९॥ ७२j, से 'चकि' तृप्ति-प्रतीघातयोः । चकते । ग.१.आ.प. (सेट) चक् - (१) तृH (२) १६८ो वो 'ककुङ्' गतौ । कङ्कते । ग.१.आ.प. (सेट) 'श्वकुङ्' गतौ । श्वङ्कते । ग.१.आ.प. (सेट) 'त्रकुङ्' गतौ । त्रङ्कते । ग.१.आ.प. (सेट) 'श्रकुङ्' गतौ । श्रङ्कते । ग.१.आ.प. (सेट) 'श्लकुङ्' गतौ । श्ल ङ्कते । ग.१.आ.प. (सेट) 'ढौकृङ्' गतौ । ढौकते । ग.१.आ.प. (सेट) 'चौकृङ्' गतौ । त्रौकते । ग.१.आ.प. (सेट) 'ष्वष्कि' गतौ । ष्वष्कते । ग.१.आ.प. (सेट) 'वस्कि' गतौ । वस्कते । ग.१.आ.प. (सेट) 'मस्कि' गतौ । मस्कते । ग.१.आ.प. (सेट) 'तिकि' गतौ । तेकते । ग.१.आ.प. (सेट) 'टिकि' गतौ । टेकते । ग.१.आ.प. (सेट) 'टीकृङ्' गतौ । टीकते । ग.१.आ.प. (सेट) 'सेकृङ्' गतौ । सेकते । ग.१.आ.प. (सेट) 'स्रकृङ्' गतौ । रोकते । ग.१.आ.प. (सेट) 'रघुङ्' गतौ । रङ्घते । ग.१.आ.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
urur
६३३
६३४
६३५
६३६
६३७
62

Page #67

६३८ 'लघुङ्' गतौ । लङ्घते । ग.१.आ.प. (सेट्)
६३९
६४०
६४१
६४२
६४३
६४४
६४५
६४६
६४७
६४८
"कक् (कक्), श्वक् (श्वक्), त्रक् (त्रङ्क्), श्रक् (श्रृक्), श्लक् (श्लक्), ढौक्, त्रौक्, ष्वष्क्, वस्क, मस्क्, तिक्, टिक्, सेक्, स्स्रेक, रघ् ( रघ्), लघ् (लघु)" भवु પામવું
'अघुङ्' गत्याक्षेपे । अङ्घते । ग. १. आ.प. (सेट्) 'वघुङ्' गत्याक्षेपे । वङ्घते । ग.१. आ.प. (सेटू)
अघ् (अङ्घ्), वघ् (वङ्घ्)
અકસ્માત કરવો, ઠોકર
ખાવી અથવા ગિત વધા૨વી
'मघुङ्' कैतवे च । मङ्घते । ग. १. आ.प. (सेटू)
मघ् (मङ्घ्) ચાલાકી કરવી, જુગાર રમવો, કપટ કરવી
-
'राघृङ्' सामर्थ्ये । राघते । ग.१.आ.प. (सेटू ) 'लाघृङ्' सामर्थ्ये । लाघते । ग.१. आ.प. (सेट्) राघ्, लाघ् - समर्थ थ
‘द्राघृङ्’ आयासे च । द्राघते । ग.१. आ.प. (सेटू) द्राघ् - प्रयास ४२वो
'श्लाघुङ्' कत्थने । श्लाघते । ग. १. आ.प. (सेटू) श्लाध् – प्रशंसा ४२वी, स्तववुं
'लोचृङ्' दर्शने । लोचते । ग.१.आ.प. (सेट् ) लोच्- हर्शन २, हेजवं
'षचि' सेचने । सचते । ग.१.आ.प. (सेट् )
|
सच् - सिंय
'शचि' व्यक्तायां वाचि । शचते । ग. १. आ.प. (सेट् ) शच् - जोसवुं
પહેલો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
63

Page #68

६४९
६५०
६५१
६५२
६५३
६५४
६५५
६५६
६५७
६५८
६५९
६६०
६६१
64
'कचि' बन्धने । कचते । ग.१. आ.प. (सेट्)
I
कच् - जांघ
'क्रचुङ्' दीप्तौ च । क्रञ्चते । ग.१. आ.प. (सेट् ) कच् (क्रञ्च) - हीप, भासवु દીપવું, ભાસવું
'श्वचि' गतौ । श्वचते । ग.१. आ.प.
(सेटू)
‘श्वचुङ्’ गतौ । श्वञ्चते । ग.१.आ.प. (सेट् ) જવું, પામવું
श्वच्, श्वच् (श्वञ्च्)
'वर्चि' दीप्तौ । वर्चते । ग.१.आ.प. (सेट्) वर्च् - द्वीपयुं, भासवुं
'मचि' कल्कने । मचते । ग. १. आ.प. (से2)
'मुचुङ्' कल्कने । मुञ्चते । ग.१. आ.प. (सेट) मच्, मुच् (मुञ्च) - छोडवु, भूङवु
'मचुङ्' धारणोच्छ्रायपूजनेषु । मञ्चते । ग.१.आ.प. (सेट् ) मच् (मञ्च्) (१) धारए| ÷२वुं (२) उन्नत थयुं - 342 थडाव (3) ५४
'पचुङ्' व्यक्तीकरणे । पञ्चते । ग.१. आ.प. (सेट)
पच् (पञ्च) વ્યક્ત કરવું
'ष्टुचि' प्रसादे । स्तोचते । ग.१. आ.प. (से) પ્રસન્ન થવું, ખુશ થવું
स्तुच्
'एजुङ्' दीप्तौ । एजते । ग. १. आ.प. (सेट् ) 'थ्रेङ' दीप्तौ । थ्रेजते । ग. १. आ.प. (सेट) 'भ्राजि' दीप्तौ । भ्राजते । ग.१.आ.प. (सेट् ) एज्, भ्रेज्, भ्राज् - हीयंवु, प्रकाशवु
-
—
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #69

६६५
६६२ 'इजुङ्' गतौ । इञ्जते । ग.१.आ.प. (सेट)
इज् (इञ्) - ४, ५मधू ६६३ 'ईजि' कुत्सने च । ईजते । ग.१.आ.प. (सेट)
ईज् - कुत्सा ४२वी, ति२२४२ ४२वो ६६४ 'ऋजि' गतिस्थानाऽऽर्जनोजनेषु । अर्जते । ग.१.आ.प. (सेट)
ऋज् - (१) ४j, ५।मg (२) २३j (3) मे २j (४) पणवान थj
'ऋजुङ्' भजने । ऋञ्जते । ग.१.आ.प. (सेट) ६६६ 'भृजैङ्' भजने । भर्जते । ग.१.आ.प. (निट)
ऋज् (ऋञ्), भृज् - ५४qg, सेsj, मुं०४j, anj ६६७ "तिजि' क्षमा-निशानयोः । तेजते । ग.१.आ.प. (सेट)
तिज् - (१) साउन ४२ (२) तl६९ ४२j ६६८ 'घट्टि' चलने । घट्टते । ग.१.आ.प. (सेट)
घट्ट - याल 'स्फुटि' विकसने । स्फोटते । ग.१.आ.प. (सेट)
स्फुट - वि.सj, पीaj ६७० 'चेष्टि' चेष्टायाम् । चेष्टते । ग.१.आ.प. (सेट)
चेष्ट - येष्टा ४२वी ६७१ 'गोष्टि' सङ्घाते । गोष्टते । ग.१.आ.प. (सेट)
'लोष्टि' सङ्घाते । लोष्टते । ग.१.आ.प. (सेट)
गोष्ट, लोष्ट - समूड थपो, मे. ७२j ६७३ 'वेष्टि' वेष्टने । वेष्टते । ग.१.आ.प. (सेट)
वेष्ट - वीeg, १२j પહેલો ગણ આત્મપદિ ધાતુઓ
६६९
६७२
65

Page #70

६७४
६७५
६७६
६७७
६७८
६७९
६८०
६८१
६८२
६८३
६८४
६८५
६८६
66
'अटि' हिंसाऽतिक्रमयोः । अट्टते । ग. १. आ.प. (से2) अट्टू - (१) हावुं (२) अति भए। ४२ - उस्संघ
'एठि' विबाधायाम् । एठते । ग. १. आ.प. (सेटू)
'हेठि' विबाधायाम् । हेठते । ग.१.आ.प. (सेटू) एठ्, हेठ् - हु:जी थवुं, त्रास उपवो, जाधा पहोंयाडवी
'मठुङ्' शोके । मण्ठते । ग.१.आ.प. (सेटू)
'कठुङ्' शोके । कण्ठते । ग.१. आ.प. (सेट् ) मठ् (मण्ठ्), कठ् (कण्ठ्) શોક કરવો
'मुठुङ्' पलायने । मुण्ठते । ग. १. आ.प. (सेट् ) मुठ् (मुण्ठ्) - लागी धुं, पलायन थधुं
'वठुङ्' एकचर्यायाम् । वण्ठते । ग.१. आ.प. (सेट्) वठ् (वण्ठ्) એકલપંડે ફરવું, વિહરવું
'अठुङ्' गतौ । अण्ठते । ग. १. आ.प. (सेटू )
'पठुङ्' गतौ । पण्ठते । ग.१. आ.प. ( सेट् ) अठ् (अण्ठ्), पठ् (पण्ठ्) જવું, પામવું 'हुडुङ्' सङ्घाते । हुण्डते । ग.१. आ.प. (सेट् )
-
-
‘पिडुङ्’ सङ्घाते । पिण्डते । ग.१.आ.प. (सेट्) हुड् (हुण्ड्), पिड् (पिण्ड्) ભેગા થવું, એકઠું કરવું
—
‘शडुङ्’ रूजायाञ्च । शण्डते । ग.१. आ.प. (सेटू)
शड् (शण्ड्) રોગ થવો, બિમારી હોવી
-
—
'तडुङ्' ताडने । तण्डते । ग. १. आ.प. (सेट)
तड् (तण्ड्)
ताउन उखु, भार, पीटवुं
सिद्ध- हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #71

६८७
'कडुङ्' मदे । कण्डते । ग.१.आ.प. (सेट)
कड् (कण्ड्) - A&t२ को _ 'खडुङ्' मन्थे । खण्डते । ग.१.आ.प. (सेट)
खड् (खण्ड्) - टूzzi ४२१N, उन ४२j 'खुडुङ्' गतिवैकल्ये । खण्डते । ग.१.आ.प. (सेट)
खुड् (खुण्ड्) - qist 33j, पोsuiyाणी यार डोवी 'कुडुङ्' दाहे । कुण्डते । ग.१.आ.प. (सेट) कुड् (कुण्ड्) - पण 'वडुङ्' वेष्टने । वण्डते । ग.१.आ.प. (सेट) 'मडुङ्' वेष्टने । मण्डते । ग.१.आ.प. (सेट) वड् (वण्ड्), मड् (मण्ड्) - वी2g 'भडुङ्' परिभाषणे । भण्डते । ग.१.आ.प. (सेट) भड् (भण्ड्) - पोल, पोल खोल ४२j 'मुडुङ्' मज्जने । मुण्डते । ग.१.आ.प. (सेट) मुड् (मुण्ड्) - 54j, relj 'तुडुङ्' तोडने । तुण्डते । ग.१.आ.प. (सेट) तुड् (तुण्ड्) - तो 'भुडुङ्' वरणे । भुण्डते । ग.१.आ.प. (सेट)
भुड् (भुण्ड्) - १२j, भेट ६९७ 'चडुङ्' कोपे । चण्डते । ग.१.आ.प. (सेट)
चड् (चण्ड्) - १५ ४२वो ६९८ 'द्राङ्' विशरणे । द्राडते । ग.१.आ.प. (सेट) પહેલો ગણ: આત્મપદિ ધાતુઓ

Page #72

६९९
७००
७०१
७०२
७०३
७०४
७०५ ७०६
'ध्राइङ' विशरणे । ध्राडते । ग.१.आ.प. (सेट) द्राड्, ध्राड् - हिंसा ४२वी, विर 'शाइङ' श्लाधायाम् । शाडते । ग.१.आ.प. (सेट) शाड् - qunj 'वाङ्' आप्लाव्ये । वाडते । ग.१.आ.प. (सेट) वाड् - मीना थj, flxqj, suj 'हेडङ्' अनादरे । हेडते । ग.१.आ.प. (सेट) 'होइङ्' अनादरे । होडते । ग.१.आ.प. (सेट) हेड्, होड् - ति२२७८२ ४२वी, मपमान ४२j 'हिडुङ्' गतौ च । हिण्डते । ग.१.आ.प. (सेट) हिड् (हिण्ड्) - ४j, पामj 'घिणुङ्' ग्रहणे । घिण्णते । ग.१.आ.प. (सेट) 'घुणुङ् ग्रहणे । घुळाते । ग.१.आ.प. (सेट) 'घृणुङ्' ग्रहणे । घृळाते । ग.१.आ.प. (सेट) घिण् (घिण्ण), घुण (घुण्ण), घृण् (घृण्ण) -
३९४२j, Puj 'घुणि' भ्रमणे । घुणते । ग.१.आ.प. (सेट) 'घूर्णि' भ्रमणे । घूर्णते । ग.१.आ.प. (सेट) घुण, घूर्ण - मम, म2g 'पणि' व्यवहार स्तुत्योः । पणायति । ग.१.आ.प. (सेट) पण् - (१) व्यापार ४२वो (२) स्तुति ४२वी 'यतैङ्' प्रयत्ने । यतते । ग.१.आ.प. (सेट) यत् - प्रयत्न ४२वो, महेनत ४२वी
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
७०७
७०८
७०९
७१०
७११
68

Page #73

७१२
७१३
७१४
७१५
७१६
७१७
७१८
७१९
७२०
७२१
७२२
'युतृङ्' भासने । योतते । ग. १. आ.प. (से)
I
'जुतृङ्' भासने । जोतते । ग.१. आ.प. (सेट् ) युत्, जुत् - भासवु, हीपवं
७२३
'विशृङ्' याचने । वेथते । ग.१. आ.प. (सेटू)
I
‘वेशृङ्’ याचने । वेथते । ग.१.आ.प. (सेट्) विथ्, वेथ् – भांगवुं
-
‘नाशृङ्’ उपतापैश्वर्याशीःषु च । नाथते । ग. १. आ.प. (सेट् ) नाथ् - (१) पीडj (२) भैश्वर्यवान होवु (3) खाशीर्वाद आपवा
(सेद्)
'थुङ्' शैथिल्ये । श्रन्थते । ग. १. आ.प. श्रथ् (श्रन्थ्) શિથિલ થવું, ઢીલા પડવું
-
'ग्रथुङ्' कौटिल्ये । ग्रन्थते । ग.१. आ.प. (सेट्)
1
ग्रथ् (ग्रन्थ्)
ગુંથવું, ગાંઠ રાખવી
' कत्थि' श्लाधायाम् । कत्थते । ग.१. आ.प. (सेट् ) कत्थ् - વખાણવું, પ્રશંસવું
I
‘श्विदुङ्’ श्वैत्ये । श्विन्दते । ग.१.आ.प. (सेटू) श्विद् (श्विन्द्) ધોળાશ પડતું હોવું
-
-
'वदुङ्' स्तुत्यभिवादनयोः । वन्दते । ग. १. आ.प. (सेटू ) वद् (वन्द्) - स्तुति अरवी, अभिवाहन वुं
'भदुङ्' सुखकल्याणयोः । भन्दते । ग. १. आ.प. (सेटू) भद् (भन्द्) - (१) सुजी थधुं (२) उल्याए। थवुं
'मदुङ्' स्तुति-मोद-मद- स्वप्न - गतिषु । मन्दते । ग.१.आ.प. (सेट्)
मद् (मन्द्)
પહેલો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
69

Page #74

७२४
७२५
७२६
(अ) स्तुति ४२वी, स्तव (ब) वर्ष थवो, पुश थj (क) भत्मिभानी थj, दृश जनवू (ड) स्वम भाव (य) ४, पाम 'स्पदुङ्' किञ्चिच्चलने । स्पन्दते । ग.१.आ.प. (सेट) स्पद् (स्पन्द्) - ३२४ 'क्लिदुङ्' परिदेवने । क्लिन्दते । ग.१.आ.प. (सेट) क्लिद् (क्लिन्द्) - मीन ५j, २७j, ६ि५०२ थj 'मुदि' हर्षे । मोदते । ग.१.आ.प. (सेट) मुद् - पुश थj, हर्ष को 'ददि' दाने । ददते । ग.१.आ.प. (सेट) दद् – हान हे, ५j 'हर्दि' पुरीषोत्सर्गे । हदते । ग.१.आ.प. (भनिट) हद् - संडा. ४२वो 'ष्वदि' आस्वादने । स्वदते । ग.१.आ.प. (सेट) 'स्वर्दि' आस्वादने । स्वर्दते । ग.१.आ.प. (सेट) 'स्वादि' आस्वादने । स्वादते । ग.१.आ.प. (सेट) स्वद्, स्वर्ट्स, स्वाद् - स्वाद देवो, य५j 'उर्दि' मान-क्रीडयोश्च । ऊदते । ग.१.आ.प. (सेट) उर्दु - (१) भोमो डोवो (२) मान बतावj (3) २५j 'कुर्दि' क्रीडायाम् । कूर्दते । ग.१.आ.प. (सेट) 'गुर्दि' क्रीडायाम् । गूदते । ग.१.आ.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
७२९
७३०
७३१
७३२
७३३ ७३४
70

Page #75

७३५
७३६
७३८
७३९
७४०
'गुदि' क्रीडायाम् । गोदते । ग.१.आ.प. (सेट) कुर्द, गुर्द, गुद् - 1.1 ४२वी, २भ 'षूदि' क्षरणे । सूदते । ग.१.आ.प. (सेट)
सूद् - ५२j, 2५६, १२ ७३७ 'हादि' शब्दे । हादते । ग.१.आ.प. (सेट)
ह्राद् - १०६ ४२वो, सवा४ ४२वो 'ह्लादैङ्' सुखे च । ह्लादते । ग.१.आ.प. (सेट) ह्लाद् - साड्या थवो 'पर्दि' कुत्सिते शब्दे । पर्दते । ग.१.आ.प. (सेट) पर्दु - ५२५ माषा बोलवी 'स्कुदुङ्' आप्रवणे । स्कुन्दते । ग.१.आ.प. (सेट) स्कुद् (स्कुन्द्) - २४४ qnj, थोडं नमj ‘एधि' वृद्धौ । एधते । ग.१.आ.प. (सेट) एध् - १५j 'स्पर्द्धि' सङ्घर्षे । स्पर्द्धते । ग.१.आ.प. (सेट) स्पर्द्ध - स्पर्धा ४२वी, संघर्ष ४२वो, डो3 वी 'गाधृङ' प्रतिष्ठा-लिप्सा-ग्रन्थेषु । गाधते । ग.१.आ.प. (सेट) गाध् - (१) स्थिर थj, ज्याति थवी (२) वसा २५वी (3) 3g, is alवी 'बाधृङ्' रोटने । बाधते । ग.१.आ.प. (सेट) बाध् - रोj, 12tqj, 42sj 'दधि' धारणे । दधते । ग.१.आ.प. (सेट)
दध् - १।२५। ७२j, २५j પહેલો ગણ: આત્મપદિ ધાતુઓ
७४१
७४२
७४३
७४४
७४५
71

Page #76

७४६
७४७
७४८
७४९
७५०
७५१
७५२
'बधि' बन्धने । बधते । ग.१.आ.प. (सेट) बध् - Miug, बंधन ४२j 'नाधृङ्' नाथूङ् वत् । नाधते । ग.१.आ.प. (सेट) नाध् - माशीवाद मापql, न ४२j, स्तवj ‘पनि' स्तुतौ । पनायति । ग.१.आ.प. (सेट) पन् - स्तुति ४२वी 'मानि' पूजायाम् । मिमांसते । ग.१.आ.प. (सेट) मान् - पू. ४२वी, पू४, अर्थ "तिपृङ्' क्षरणे । तेपते । ग.१.आ.प. (सेट) “ष्टिपृङ्' क्षरणे । स्तेपते । ग.१.आ.प. (सेट) 'ष्टेपृङ' क्षरणे । स्तेपते । ग.१.आ.प. (सेट)
"तिप्, स्तिप्, स्तेप्" - ५२j, 2५४, ५७y 'तेपृङ्' कम्पने च । तेपते । ग.१.आ.प. (सेट) तेप् - ५j, saj, ५g, tej 'टुवेपृङ्' चलने । वेपते । ग.१.आ.प. (सेट) 'केपृङ्' चलने । केपते । ग.१.आ.प. (सेट) 'गेपृङ्' चलने । गेपते । ग.१.आ.प. (सेट) 'कपुङ्' चलने । कम्पते । ग.१.आ.प. (सेट) वेप्, केप्, गेप्, कप् [कम्प्] - यालj 'ग्लेपृङ्' दैन्ये च । ग्लेपते । ग.१.आ.प. (सेट) ग्लेप् - ६याम मन, शान थj 'मेपृङ्' गतौ । मेपते । ग.१.आ.प. (सेट) 'रेपृङ्' गतौ । रेपते । ग.१.आ.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
७५३
७५४
७५५
७५६
७५७
७५८
७६०
12

Page #77

७६३
७६४
७६५
७६७
७६१ 'लेपृङ्' गतौ । लेपते । ग.१.आ.प. (सेट)
"मेप्, रेप, लेप्" - ४, पामj ७६२ 'त्रपौषि' लज्जायाम् । त्रपते । ग.१.आ.प. (वेद)
त्रप् - ति थj, १२मा 'गुपि' गोपन-कुत्सनयोः । जुगुप्सते । ग.१.आ.प. (सेट) गुप् - (१) २१९४२j (२) गुप्सा ४२वी 'अबुङ्' शब्दे । अम्बते । ग.१.आ.प. (सेट) 'रबुङ्' शब्दे । रम्बते । ग.१.आ.प. (सेट)
अब् (अम्ब्), रब् (रम्ब्) - ४ ४२वो ७६६ 'लबुङ्' अवस्रंसने च । लम्बते । ग.१.आ.प. (सेट)
लब् [लम्ब्] - , 42sj, louj, नीये ५७j 'कबुङ्' वर्णे । कम्बते । ग.१.आ.प. (सेट) कब् [कम्ब्] - रंग 'क्लीबृङ्' अधाष्टर्ये । क्लीबते । ग.१.आ.प. (सेट) क्लीब् - सरसता ५वी, मेवाली हेमावी 'क्षीबृङ्' मदे । क्षीबते । ग.१.आ.प. (सेट) क्षीब् - २ अर्थमा 'शीभृङ्' कत्थने । शीभते । ग.१.आ.प. (सेट) 'वीभृङ्' कत्थने । वीभते । ग.१.आ.प. (अ) 'शल्भि' कत्थने । शल्भते । ग.१.आ.प. (सेट)
"शीभ, वीभ, शल्भ्" - प्रशंसा ४२वी, स्तqj ७७३ 'वल्भि' भोजने । वल्भते । ग.१.आ.प. (सेट)
वल्भ् - पाj, मो४न ४२ પહેલો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
७६८
७६९
७७०
७७२
७७३
73

Page #78

७७४
७७५
७७६
999
७७८
७७९
७८०
७८१
'गल्भि' धाष्टये । गल्भते । ग.१.आ.प. (सेट)
गल्भ् - पृष्टता ४२वी _ 'रेभृङ्' शब्दे । रेभते । ग.१.आ.प. (सेट)
'अभुङ्' शब्दे । अम्भते । ग.१.आ.प. (सेट) 'रभुङ्' शब्दे । रम्भते । ग.१.आ.प. (सेट) 'लभुङ्' शब्दे । लम्भते । ग.१.आ.प. (सेट) "रेभ्, अभ् (अम्भ), रभ् (रम्भ), लभ् (लम्बू)" - શબ્દ કરવો, અવાજ કરવો 'ष्टभुङ्' स्तम्भे । स्तम्भते । ग.१.आ.प. (सेट) 'स्कभुङ्' स्तम्भे । स्कम्भते । ग.१.आ.प. (सेट) 'ष्टुभूड्' स्तम्भे । स्तोभते । ग.१.आ.प. (सेट) स्तभ् (स्तम्भ), स्कम् (स्कम्भ), स्तुभ् - 21stqj 'जभुङ्' गात्रविनामे । जम्भते । ग.१.आ.प. (सेट) 'जभैङ्' गात्रविनामे । जम्भते । ग.१.आ.प. (सेट) 'जुभुङ्' गात्रविनामे । जृम्भते । ग.१.आ.प. (सेट) जभ् (जम्भ), जम्, जुभ् (जृम्भ) - 412 , ५२॥सुपाj 'रभिम्' राभस्ये । आरभते । ग.१.आ.प. (निट) रभ् - Guqn 5२वी, २३ ४२j 'दुलभिष' प्राप्तौ । लभते । ग.१.आ.प. (मनिट) लभ् - मj, प्रा ४२j, भेगqj 'भामि' क्रोधे । भामते । ग.१.आ.प. (सेट) भाम् - गुस्सो ४२वो, तप. ४, २म थj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
७८२
७८३
७८४
७८५
७८६
७८७
74

Page #79

७८८
७८९
७९२
'क्षमौषि' सहने । क्षमते । ग.१.आ.प. (३)
क्षम् - क्षमा २५वी, सहन ४२y, cg ___ 'कमूङ' कान्तौ । कामयते । ग.१.आ.प. (सेट)
कम् - यमg, ५j 'अयि' गतौ । अयते । ग.१.आ.प. (सेट) 'वयि' गतौ । वयते । ग.१.आ.प. (सेट)
'पयि' गतौ । पयते । ग.१.आ.प. (सेट) ७९३ 'मयि' गतौ । मयते । ग.१.आ.प. (सेट) ७९४ 'नयि' गतौ । नयते । ग.१.आ.प. (सेट) ७९५ 'चयि' गतौ । चयते । ग.१.आ.प. (सेट) ७९६ _ 'रयि' गतौ । रयते । ग.१.आ.प. (सेट)
"अय्, वय, पय, मय, नय, चम्, रय्" - ४ ७९७ 'तयि' रक्षणे च । तयते । ग.१.आ.प. (सेट) ७९८ 'णयि' रक्षणे च । नयते । ग.१.आ.प. (सेट)
तय, नय् - २१५४२j, सायqj, as ४j ७९९ 'दयि' दान-गति-हिंसा-दहनेषु च। दयते। ग.१.आ.प.(सेट)
दय् - (१) हान हेj - ॥५j (२) ४j, ५।मg (3) हिंसा ७२वी (४) ung, ६usj 'ऊयैङ्' तन्तुसन्ताने । ऊयते । ग.१.आ.प. (सेट)
ऊय् - सीaj, ४५ जनायूँ ८०१ 'पूयैङ्' दुर्गन्ध-विशरणयोः । पूयते । ग.१.आ.प. (सेट)
पूय् - (१) ४२५. ५ मावी (२) भा२j - वि२ પહેલો ગણઃ આત્મપદિ ધાતુઓ
८००
75

Page #80

८०२
८०३
८०४
८०५
८०६
८०७
८०८
८०९
८१०
८११
८१२
८१३
८१४
76
'क्नूयैङ' शब्दोन्दनयोः । क्नूयते । ग. १. आ.प. (से) क्नूय् - पसाणवुं - लींव, शब्द वो
'क्ष्मायैङ्' विधूनने । क्ष्मायते । ग. १. आ.प. (सेट्) क्ष्माय् હલાવવું, ધૂણવું
'स्फायैङ्' वृद्धौ । स्फायते । ग. १. आ.प. (सेट्)
'ओप्यायैङ्' वृद्धौ । प्यायते । ग.१. आ.प. (सेटू) स्फाय्, प्याय् - वध, परिपव होवु
‘तायृङ्’ सन्तान-पालनयोः । तायते । ग. १. आ.प. (सेटू) ताय् – (१) समूह थवो (२) पाणवु
'वलि' संवरणे । वलते । ग. १. आ.प. (से)
'वल्लि' संवरणे । वल्लते । ग. १. आ.प. (सेटू) ad, as - dung, zisġ
'शलि' चलने च । शलते । ग. १. आ.प. (सेट् ) शल् - यासवु, ४, गति ४२वी
'मलि' धारणे । मलते । ग.१.आ.प. (सेटू)
I
'मल्लि' धारणे । मल्लते । ग. १. आ.प. (सेट्)
-
मलू, मल्लू - ધારણ કરવું, રાખવું
‘भलि’ परिभाषणहिंसाच्छादनेषु । भलते। ग. १. आ.प. (सेटू ) 'भल्लि' परिभाषणहिंसाच्छादनेषु । भल्लते। ग.१. आ.प. (सेट् ) भल्, भल्लू - ( १ ) जोसयुं, वक्तव्य खापवु (२) हिंसा ४२वी (3) ढांडवु
'कलि' शब्द-सङ्ख्यानयोः । कलते । ग.१. आ.प. (सेट् ) कल् – (१) अवा४ १२वो (२) गावं
सिद्ध- हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #81

८१७
८१८
'कल्लि' अशब्दे । कल्लते । ग.१.आ.प. (सेट) कल्ल् - २५० 'तेवृङ्' देवने । तेवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'देवृङ्' देवने । देवते । ग.१.आ.प. (सेट) तेव्, देव - ५॥ २मा , 1.31 ४२वी 'षेवृङ्' सेवने । सेवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'सेवृङ्' सेवने । सेवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'केवृङ्' सेवने । केवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'खेवृङ्' सेवने । खेवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'गेवृङ्' सेवने । गेवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'ग्लेवृङ्' सेवने । ग्लेवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'पेवृङ्' सेवने । पेवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'प्लेवृङ्' सेवने । प्लेवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'मेवृङ्' सेवने । मेवते । ग.१.आ.प. (सेट) 'म्लेवृङ्' सेवने । म्लेवते । ग.१.आ.प. (सेट) "सेव्, सेव, केव्, खेव्, गेव, ग्लेव, पेव्, प्लेव्, मेव्,
म्लेव्" - सेवj, H४, ५४j ८२८ 'रेवृङ' गतौ । रेवते । ग.१.आ.प. (सेट) ८२९ 'पवि' गतौ । पवते । ग.१.आ.प. (सेट)
रेव्, पव् - ४, ५म 'काशृङ्' दीप्तौ । काशते । ग.१.आ.प. (सेट)
काश् - प्रश, ही५j પહેલો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
८२४
८३०
77

Page #82

८३१
८३३
८३४
८३६
८३७
'क्लेशि' विबाधने । क्लेशते । ग.१.आ.प. (स) क्लेश् - २॥ ४२वी, अj 'भाषि' च-व्यक्तायां वाचि । भाषते । ग.१.आ.प. (सेट) भाष् - मनुष्यनी auel, लोखj 'इष' गतिहिंसादर्शनेषु । ईषते । ग.१.आ.प. (सेट) इष् - (१) ४ (२) &िAL ७२वी - भा२j (3) होवू 'गेषङ्' अन्विच्छायाम् । गेषते । ग.१.आ.प. (सेट) गेष् - शो५j, पोj 'येषङ्' प्रयत्ने । येषते । ग.१.आ.प. (सेट) येष् - मनत ४२वी, पुरुषार्थ ४२वो 'जेषङ्' गतौ । जेषते । ग.१.आ.प. (सेट) 'णेषङ्' गतौ । नेषते । ग.१.आ.प. (सेट) 'एपृङ्' गतौ । एषते । ग.१.आ.प. (सेट) 'हेपृङ' गतौ । हेषते । ग.१.आ.प. (सेट) "जेष्, नेष्, एष्, हेष्" - ४, ५मधू 'रेषङ्' अव्यक्ते शब्दे । रेषते । ग.१.आ.प. (सेट) 'हेषङ्' अव्यक्ते शब्दे । हेषते । ग.१.आ.प. (सेट) रेष्, हेष् - सवाथ्य पनि यो 'पर्षि' स्नेहने । पर्षते । ग.१.आ.प. (सेट) पर्ष - स्ने ४२वो, eurel विवी 'घुषुङ्' कान्तीकरणे । घुषते । ग.१.आ.प. (सेट) घुष् (पुंष्) - पालीश ४२j, शोभाqj, यमवयु
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
८३८
८४०
८४२
८४३
78

Page #83

८४४
८४५
८४६
८४७
८४८
८४१
'स्रसूङ' प्रमादे । स्रंसते । ग.१.आ.प. (सेट) स्रेस् - प्रभा६ ४२वो, ढीj ५७j 'कासृङ्' शब्दकुत्सायाम् । कासते । ग.१.आ.प. (सेट) कास् - i arel पोरवी. ‘भासि' दीप्तौ । भासते । ग.१.आ.प. (सेट) 'टुभ्रासि' दीप्तौ । भ्रासते । ग.१.आ.प. (सेट) 'टुभ्लासृङ्' दीप्तौ । भ्लासते । ग.१.आ.प. (सेट) भास्, भ्रास्, भ्लास् - ही५j, शोमधू 'रासृङ्' शब्दे । रासते । ग.१.आ.प. (सेट) 'णासृङ्' शब्दे । नासते । ग.१.आ.प. (सेट) रास्, नास् - साभयावो ‘णसि' कौटिल्ये । नसते । ग.१.आ.प. (सेट) नस् - qists ४२वी - सवयं थj 'भ्यसि' भये । भ्यसते । ग.१.आ.प. (सेट) भ्यस् - मराj, जी 'आङः + शसुङ्' इच्छायाम् । आशंसते । ग.१.आ.प. (सेट)
आ + शस् (शंस्) - ७२७j, ममिवषj 'ग्रसूङ्' अदने । ग्रसते । ग.१.आ.प. (सेट) 'ग्लसूङ्' अदने । ग्लसते । ग.१.आ.प. (सेट) ग्रस्, ग्लस् - mj, पाj, ४५j 'घसुङ्' करणे । घंसते । ग.१.आ.प. (सेट)
घस् (घंस्) - ४२j, घस પહેલો ગણ આત્મપદિ ધાતુઓ
५१
५
८५
८५४
८५६
79

Page #84

८५७
८५८
८५९
८६०
८६१
WW
८६२ ८६३ ८६४ ८६५
८६४
'ईहि' चेष्टायाम् । ईहते । ग.१.आ.प. (सेट) ईह् - येष्टा ४२वी. 'अहुङ्' गतौ । अंहते । ग.१.आ.प. (सेट) 'प्लिहि' गतौ । प्लेहते । ग.१.आ.प. (सेट) 'गर्हि' कुत्सने । गर्हते । ग.१.आ.प. (सेट) 'गल्हि' कुत्सने । गल्हते । ग.१.आ.प. (सेट) 'वर्हि' प्राधान्ये । वर्हते । ग.१.आ.प. (सेट) 'वल्हि' प्राधान्ये । वल्हते । ग.१.आ.प. (सेट) 'बर्हि' परिभाषणहिंसा-च्छादनेषु । बर्हते । ग.१.आ.प. (सेट) 'बल्हि' परिभाषणहिंसा-च्छादनेषु । बल्हते । ग.१.आ.प. (सेट) (अ) अह (अंह्), प्लिह् - ४j - मयु (ब) गर्ह, गल्ह् - निंदा ४२वी, amaj (क) वह, वल्ह् - प्राधान्य ५j - प्रमुष थj (ड) बर्ह, बल्ह - (१) भाष २५j (२) ४९ (3) isg 'वेहङ्' प्रयत्ने । वेहते । ग.१.आ.प. (सेट) 'जेहङ्' प्रयत्ने । जेहते । ग.१.आ.प. (सेट) 'वाहङ्' प्रयत्ने । वाहते । ग.१.आ.प. (सेट) वे, जेह, वाह् - भडेनत ४२वी, यत्न ४२वो 'द्राहङ्' निक्षेपे । दाहते । ग.१.आ.प. (सेट) द्राह - उभे२j 'ऊहि' तर्के । ऊहते । ग.१.आ.प. (सेट) ऊह् - 1 ४२वी, दीद. ४२वी
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
८६७
८६८
८७०
80

Page #85

८७१
८७२
८७३
८७४
८७५
८७६
८७७
८७८
८७९
८८०
८८१
'गाहौङ' विलोडने । गाहते। ग. १. आ.प. (वेटू)
અવગાહન કરવું, ડહોળવું, વલોવવું
गाह्
-
'ग्लहौङ्' ग्रहणे । ग्लहते । ग.१. आ.प. (वेटू)
ग्लह्
ગ્રહણ કરવું, લેવું, સ્વીકારવું
'वहुङ्' वृद्धौ । वंहते । ग. १. आ.प. (सेटू )
-
‘महुङ्' वृद्धौ । मंहते । ग.१.आ.प. (सेटू) वह् (वंह्), मह् (मंह्)
વધવું
'दक्षि' शैघ्ये च । दक्षते । ग.१. आ.प. (सेट् ) दक्ष् - उतावण ४२वी
'धुक्षि' सन्दीपनक्लेशनजीवनेषु । धक्षते । ग.१. आ.प. (सेटू ) 'धिक्षि' सन्दीपनक्लेशनजीवनेषु । धिक्षते । ग.१. आ.प. (सेटू) qa, fuæ - (9) ausį (2) xasi (3) maj
'वृक्षि' वरणे । वृक्षते । ग. १. आ.प. (सेटू ) वपुं, भेटवुं
वृक्ष्
'शिक्षि' विद्योपादाने । शिक्षते । ग. १. आ.प. (सेट) शिक्ष् - शिक्षा ग्रहए। ४२वी, भावु
'भिक्षि' याञ्चायाम् । भिक्षते । ग.१. आ.प. (सेट् ) भिक्ष् - भांगवु, यायचुं
'दीक्षि' मौण्ड्येज्योपनयननियमव्रतादेशेषु । दीक्षते । ग.१.आ.प. (सेटू)
दीक्ष्
(१) भुंडित थयुं, दीक्षा सेवी (२) यज्ञ ४२वो, याज्ञि જનોઇ પહેરાવવી (૩) નિયમ કરવો (૪) વ્રત લેવું
-
પહેલો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
81

Page #86

८८२
८८३
८८४
८८५
८८६
८८७
८८८
८८९
८९०
८९१
82
'ईक्षि' दर्शने । ईक्षते । ग.१. आ.प. (से) ईक्ष् - भेवु, हेजवुं
ઉભયપદિ ધાતુઓ
'श्रिग्' सेवायाम् । श्रयति । ग. १. उ. प. (सेट) श्रि
સેવા કરવી, શરણે જવું, આશ્રય લેવો
‘र्णीींग्' प्रापणे । नयति । ग.१.उ. प. ( अनिट् )
I
नी - पाभवु, प्राप्त २
'हंग्' हरणे । हरति । ग.१. उ.प. ( अनिट् ) હરણ કરવું, ચોરી કરવી
हृ
'भृंग्' भरणे । भरति । ग.१. उ.प. (अनिट् ) भृ - भवु - पूरवुं - पाजवु
'धृग्' धारणे । धरति । ग. १. उ. प. (अनिट् ) धृ - धारा ४२ - पडवु
'डुकंग' करणे । करोति । ग. १. उ. प. ( अनिट् ) कृ - ४२, खयरवुं
'हिक्कि' अव्यक्ते शब्दे । हिक्कते । ग. १. उ. प. (सेट् ) हिक् - घोंघाट वो, अप्रगट वाशी थवी
‘अञ्चग्’ गतौ । अञ्चति । ग.१. उ.प. (सेट् )
1
अञ्च् - ४, पामवु
‘डुयाचृग्' याञ्चायाम् । याचति । ग. १. उ. प. (सेट्) याच् - भांगवु, यायना ४२वी
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #87

८९२ 'डुपीष्' पाके । पचति । ग.१.उ.प. (मनिट)
पच् - ५qj, Rij 'राजृग्' दीप्तावर्थे । राजति । ग.१.उ.प. (सेट) 'टुभ्राजि' दीप्तावर्थे । भ्राजति । ग.१.उ.प. (सेट) राज्, भ्राज् - ६५j, शोमj 'भजी' सेवायाम् । भजति । ग.१.उ.प. (अनिद) भज् - सेवj, Guसना ४२वी. 'रञ्जीं' रागे । रजति । ग.१.उ.प. (मनिट) रञ् – २२0 थj, योट', रंगj 'रेट्ग्' परिभाषण-याचनयोः । रेटति । ग.१.उ.प. (सेट) रेट् - (१) बोलj (२) wing 'वेणग्' गति-ज्ञान-चिन्ता-निशामन-वादित्र-ग्रहणेषु । वेणति । ग.१.उ.प. (सेट) वेण् – (१) ४j - मj (२) मा - सम४j (3) यिंतqj (४) शांत ५७j (५) पत्र Push (६) ९४२j 'चतेग्' याचने । चतति । ग.१.उ.प. (सेट) चत् - Hinj, भी५ मांगवी. ‘प्रोग्' पर्याप्तौ । प्रोथति । ग.१.उ.प. (सेट) प्रोथ् - पति अर्थमi, समाप्त थj 'मिग्' मेधा-हिंसयो । मेथति । ग.१.उ.प. (सेट) मिथ् - (१) बुद्धि डोवी, प्रभावी डो (२) uj 'मेथूग्' सङ्गमे च । मेथति । ग.१.उ.प. (सेट)
मेथ् - भग, भेट પહેલો ગણ ઉભયપદિ ધાતુઓ

Page #88

१०
'चदेग्' याचने । चदति । ग.१.उ.प. (सेट) चद् - Hinj 'ऊबुन्दृग्' निशामने । बुन्दति । ग.१.उ.प. (सेट)
बुन्द् - १५j, dj, Airung 'णिदृग्' कुत्सा-सन्निकर्षयोः । नेदति । ग.१.उ.प. (सेट) 'णेदृग' कुत्सा-सन्निकर्षयोः । नेदति । ग.१.उ.प. (सेट) निद्, नेद् - (१) गुप्सा ४२वी (२) यj 'मिदृग्' मेधा-हिंसयोः । मेदति । ग.१.उ.प. (सेट) 'मेदृग्' मेधा-हिंसयोः । मेदति । ग.१.उ.प. (सेट) मिद्, मेद् - (१) डोशियारी ४२वी. (२) हिंसा ४२वी 'मेधृग्' सङ्गमे च । मेधति । ग.१.उ.प. (सेट) मेध् - मण, भेट, भे॥ ५j 'शृधूग्' उन्दे । शर्धति । ग.१.उ.प. (सेट) 'मृधूग्' उन्दे । मर्धति । ग.१.उ.प. (सेट) शृध्, मृध् - पदाण, मlxqj 'बृधग्' बोधने । बोधति । ग.१.उ.प. (सेट) बुध् - लो५ थपो, शान थj 'खनूग्' अवदारणे । खनति । ग.१.उ.प. (सेट) खन् - ulg, us४२वो 'दानी' अवखण्डने । दीदांसति । ग.१.उ.प. (सेट) दान् - टूडे टू53. ४२१ 'शानी' तेजने । शीशांसति । ग.१.उ.प. (सेट) शान् - ती३९४२j, पा२६८२ जनाव
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
९१५
84

Page #89

९१८
९२१
९१६ 'शपीं' आक्रोशे । शपति । ग.१.उ.प. (मनिट)
शप् - ५ वो, मो॥ ४२वो ९१७ 'चायग्' पूजा-निशामनयोः । चायति । ग.१.उ.प. (सेट)
चाय - (१) ५४, मति ४२वी. (२) समuj 'व्ययी' गतौ । व्ययति । ग.१.उ.प. (सेट) व्यय - 42g, ४j, पर्य 'अली' भूषण-पर्याप्ति-वारणेषु । अलति । ग.१.उ.प. (सेट)
अल् - (१) १५॥२ (२) ५२j (3) रोsg, 2424 ९२० 'धावूग्' गति-शुद्ध्योः । धावति । ग.१.उ.प. (सेट)
धाव - (१) होऽj - ४j (२) शुद्ध थj 'चीवृग्' झषीवत् । चीवति । ग.१.उ.प. (सेट) चीव् - (१) ले, ९ ४२j (२) गोपqj 'दाशृग्' दाने । दाशति । ग.१.उ.प. (सेट)
दाश् - हे, हान ५g ९२३ 'झषी' आदान-संवरणयोः । झषति । ग.१.उ.प. (सेट)
झष् - सेj, kish ९२४ 'भेषग्' भये । भेषति । ग.१.उ.प. (सेट)
भेष् - मय ५मपो, मरा 'भ्रेषग्' चलने च । भ्रषति । ग.१.उ.प. (सेट) भ्रेष् - याल 'पषी' बाधन-स्पर्शनयोः । पषति । ग.१.उ.प. (सेट)
पष् - (१) पाया पडोयावी. (२) 4g ९२७ 'लषी' कान्तौ । लष्यति । ग.१.उ.प. (सेट)
लष् - शोमj, यम પહેલો ગણ ઉભયપદિ ધાતુઓ
९२२
९२५
९२६
85

Page #90

'चषी' भक्षणे । चषति । ग.१.उ.प. (सेट) चष् – पाj, २०७॥ ७२ 'छषी' हिंसायाम् । छषति । ग.१.उ.प. (सेट) छष् - डिंसा ४२वी, ४ij 'त्विषीं' दीप्तौ । त्वेषति । ग.१.उ.प. (सेट) त्विष् - ५j 'अषी' गत्यादानयोश्च । अषति । ग.१.उ.प. (सेट) 'असी' गत्यादानयोश्च । असति । ग.१.उ.प. (सेट) अष्, अस् - (१) ४j (२) मा५g 'दासृग्' दाने । दासति । ग.१.उ.प. (सेट) दास् - हे, हान ४२ 'माहग्' माने । माहति । ग.१.उ.प. (सेट)
माह - भानपुं, मान माप _ 'गुहौग्' संवरणे । गृहति । ग.१.उ.प. (व)
गुह् - aisj, छूपाqj 'भ्लक्षी' भक्षणे । भ्लक्षति । ग.१.उ.प. (सेट) भ्लक्ष् - j, ४भj, भोगqg
भ्वादिप्रकीर्णकम् ! तत्रैते (१) धुतादयः (२) ज्वलादयः (३) यजादयः (४) घटादयः
॥१. द्युतादयोऽथ ॥ ९३७/१ 'धुति' दीप्तौ । द्योतते । ग.१.आ.प. (सेट) द्युत् - ही५j, यमऽg, शोभ
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
86

Page #91

९३८/२ 'रुचि' अभिप्रीत्याञ्च । रोचते । ग.१.आ.प. (सेट)
रुच् - अभिप्रेत हो, मj, ३५g ९३९/३ 'घुटि' परिवर्तने । घोटते । ग.१.आ.प. (सेट)
घुट - ३२५j, ३२६।२ थवो, परिवर्तन मावj ९४०/४ 'रुटि' उपघाते । रोटते । ग.१.आ.प. (सेट) ९४१/५ 'लुटि' उपघाते । लोटते । ग.१.आ.प. (सेट) ९४२/६ 'लुठि' प्रतिघाते । लोठते । ग.१.आ.प. (सेट)
"रुट्, लुट्, लुट्" - हेस. पायावी, ना ४२वो ९४३/७ ‘श्विताङ्' वर्णे । श्वेतते । ग.१.आ.प. (सेट)
श्वित् - २ ९४४/८ 'जिमिदाङ्' स्नेहने । मेदते । ग.१.आ.प. (सेट)
मिद् - Hixqj, पोयुं ५७j ९४५/९ "जिक्ष्विदाङ्' मोचने च । श्वेदते । ग.१.आ.प. (सेट) ९४६/१० 'अिष्विदाङ्' मोचने च । स्वेदते । ग.१.आ.प. (सेट)
क्ष्विद्, स्विद् - छोऽयु, भूg, wing ९४७/११ 'शुभि' दिप्तौ । शोभते । ग.१.आ.प. (सेट)
शुभ् - संयासन २j ९४८/१२ 'क्षुभि' सञ्चलने । क्षोभते । ग.१.आ.प. (सेट)
क्षुभ् - संयासन ४२j ९४९/१३ ‘णभि' हिंसायाम् । नभते । ग.१.आ.प. (सेट) ९५०/१४ 'तुभि' हिंसायाम् । तोभते । ग.१.आ.प. (सेट)
नभ्, तुभ् - हिंसा ४२वी, Aj, भार ५४सो ग : द्युतादयोधातवः
उर
87

Page #92

९५१/१५ 'स्रम्भूङ्' विश्वासे । स्रम्भते । ग.१.आ.प. (सेट् ) स्रम्भू - विश्वस्त होवु, वाहार होवु
९५२/१६ 'भ्रंशूङ्' अवस्रंसने । भ्रंशते । ग. १. आ.प. (सेटू) ९५३/१७ 'स्रंसूङ्' अवस्रंसने । स्रंसते । ग.१. आ.प. (सेट् ) भ्रंश, स्रंस्- नीथे पडवु, जरी पडवु, 245
९५४/१८ 'ध्वंसूङ्' गतौ च । ध्वंसते । ग. १. आ.प. (सेट् ) ध्वंस्- (१) लांगवुं, तोउझझेड भयाववी (२) ४धुं ९५५/१९ 'वृतूङ्' वर्तने । वर्तते । ग.१.आ.प. (सेट् ) वृत् - वर्तयुं, होवुं, थवुं
1
९५६/२० ‘स्यन्दौङ्’ स्रवणे । स्यन्दते । ग.१.आ.प. (वेट्) स्यन्द् - 245, जर, जवुं
९५७/२१ 'वृधूङ्' वृद्धौ । वर्धते । ग.१. आ.प. (सेट् )
वृध् – वध
९५८/२२ 'श्रृधूङ्' शब्दकुत्सायाम् । शर्धते । ग.१.आ.प. (सेट् ) श्रुध् - राज शब्द वो
1
९५९/२३ 'कृपौङ्' सामर्थ्ये । कल्पते । ग.१. आ.प. (वेट् ) कृप् સમર્થતા હોવી
इति वृत द्युतादिः
९६०/१
88
-
अथ ज्वलादिः ।
'ज्वल' दीप्तौ । ज्वलति । ग.१. प. प. (से)
ज्वल् - जणवु, हीपयुं, सजगवु
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #93

९६५/६
९६१/२ 'कुच' सम्पर्चन-कौटिल्य-प्रतिष्टम्भ-विलेखनेषु ।
कोचति । ग.१.प.प. (सेट) कुच् - (१) सं५६ ७२वो, सं५ ५iवो (२) मा siej
(3) ४२४ मी. ४२वी, (४) डोत२j ९६२/३ 'पत्लु' गतौ । पतति । ग.१.प.प. (सेट) ९६३/४ ‘पथे' गतौ । पथति । ग.१.प.प. (सेट)
पत्, पथ् - ५७, ४ ९६४/५ 'क्वथे' निष्पाके । क्वथति । ग.१.प.प. (सेट)
क्वथ् - 31mg 'मथे' विलोडने । मथति । ग.१.प.प. (सेट)
मथ् - aaj, मथj, होnj ९६६/७ 'षद्लू' विशरणगत्यवदानेषु । सीदति । ग.१.प.प. (मनिट)
सद् [सीद्] - (१) विजे२j, sोणj, पी2j (२) ४j -
પામવું ९६७/८ 'शद्रों' शातने । शीदते । ग.१.प.प. (मनिट)
शद्, शीद् - पातY ४२j - छोलj ९६८/९ 'बुध' अवगमने । बोधति । ग.१.प.प. (सेट)
बुध् - Maj, शान पाम ९६९/१० 'टुवमू' उद्गिरणे । वमति । ग.१.प.प. (सेट)
वम् - 3टी ४२वी ९७०/११ 'भ्रमू' चलने । भ्राम्यति । ग.१.प.प. (सेट)
भ्रम् - (म25j, या ९७१/१२ 'क्षर' संचलने । क्षरति । ग.१.प.प. (सेट)
क्षर् - ५२j - 2५६, २j ५डेदो गए : ज्वलादयो धातवः ।
89

Page #94

९७२/१३
९७३/१४
९७४/१५
।
९७५/१६ 'ट्वल' वैक्लव्ये । ट्वलति । ग.१. प. प. (सेटू) टल्, ट्वल् - विट्ठल होवुं, रहित थ
'ष्ठल' स्थाने । स्थलति । ग.१. प. प. (सेट् )
९७६/१७
९७७/१८
९७८/१९
९७९/२०
'चल' कम्पने । चलति । ग.१. प. प. (सेटू)
चल् - - प्रू
'जल' घात्ये । जलति । ग.१.प.प. (सेट् )
I
जल् - पीट, भार
'टल' वैक्लव्ये । टलति । ग.१.प.प. (सेटू)
९८२/२३
९८३/२४
९८४/२५
स्थल् - स्थण थवुं
'हल' विलेखने । हलति । ग.१. प. प. (सेट् ) तर, जोतर
हल्
90
-
'णल' गन्धे । नलति । ग.१.प.प. (सेटू)
नल् – वास खाववी, क्षू खाववी
९८०/२१ 'पुल' महत्त्वे । पोलति । ग.१. प. प. ( सेट् )
पुल् - मोटाई थवी, महत्त्व खापवु
'बल' प्राणनधान्याऽवरोधयोः । बलति । ग.१. प. प. (से)
बल् – (१) ̈aj (२) खेड प्रहारनं घास उगवुं
-
९८१ / २२ 'कुल' बन्धु- संस्त्यानयोः । कोलति । ग.१.प.प. (से2) कुल् - ( १ ) लाईयारो वर्तवो (२) विस्तरयुं
'पल' गतौ । पलति । ग.१.प.प. (सेट् )
'फल' गतौ । फलति । ग.१.प.प. (सेटू)
'शल' गतौ । शलति । ग.१. प. प. (से)
"पल्, फल्, शल्" - धुं, पाभवु
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #95

९८५/२६ 'हुल' हिंसा-संवरणयोश्च । होलति । ग.१.प.प. (सेट)
हुल् - (१) डिंस४२वी (२) is ९८६/२७ 'क्रुशं' आह्वान-रोदनयोः । क्रोशति । ग.१.प.प. (निट)
कुश् - (१) बोलावj (२) २३j ९८७/२८ 'कस' गतौ । कसति । ग.१.प.प. (सेट)
कस् - ४j, पाम ९८८/२९ ‘रुहं' जन्मनि । रोहति । ग.१.प.प. (मनिट)
रुह् - ४नम, up ९८९/३० 'रमि' क्रीडायाम् । रमते । ग.१.प.प. (मनिट)
रम् - २मj, seete ४२वो ९९०/३१ 'पहि' मर्षणे । सहते । ग.१.प.प. (सेट)
सह् - सन २j, विया२ ४२वो
॥ इति वृत् ज्वलादिः ॥
॥ अथ यजादिः ॥ ९९१/१ 'यजी' देवपूजा-सङ्गति-करण-दानेषु । यजति ।
ग.१.उ.प. (मनिट) यज् - (१) हेवर्नु पू४न ४२ (२) संगम - भेगा५ ४२वो
(3) ४२j (४) ॥५j ९९२/२ 'वेंग्' तन्तुसन्ताने । वयति । ग.१.उ.प. (निट)
वे - qug ९९३/३ 'व्यंग्' संवरणे । व्ययति । ग.१.प.प. (मनिट)
__व्ये - Y ४२j, मर्य पडेदो गए : यजादयो धातवः ।

Page #96

९९४/४
९९५/५
९९६/६
९९७/७
वेंग्' स्पर्धा-शब्दयोः । ह्वयति । ग.१.प.प. (मनिट) ढे - (१) स्पर्धा - सरसा ४२वी (२) अवा४ ४२वो 'टुवपीं' बीज सन्ताने । वपति । ग.१.उ.प. (मनिट) वप् - पqg 'वहीं' प्रापणे । वहति । ग.१.उ.प. (मनिट) वह् - पाम, १४न ४२j 'ट्वोश्वि' गतिवृद्ध्योः । श्वयति । ग.१.आ.प. (वेट) श्वि - ४, १५j _ 'वद' व्यक्तायां वाचि । वदति । ग.१.प.प. (सेट)
वद् - पोरj 'वसं' निवासे । वसति । ग.१.प.प. (मनिट) वस् - निवास. ४२वी, वसवो
॥ वृत् यजादिः ॥
९९८/८
३
पु
९९९/९
१०००
१००१
॥ अथ घटादिः ॥ 'घटिष्' चेष्टायाम् । घटते । ग.१.आ.प. (सेट) घट् - घzj, येष्टा ४२वी 'क्षजुङ्' गति-दानयोः । क्षञ्जते । ग.१.आ.प. (सेट) क्षज् (क्षज्) - (१) ४j - पाम (२) हान ४२j 'व्यथिष्' भय-चलनयोः । व्यथते । ग.१.आ.प. (सेट) व्यथ् - (१) व्यथj - 425j (२) यालj 'प्रथिष्' प्रख्याने । प्रथते । ग.१.आ.प. (सेट) प्रथ् - विस्त२j - १५j
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
१००२
१००३
92

Page #97

१००४
___'मदिष्' मर्दने । म्रदते । ग.१.आ.प. (सेट)
म्रद् - भईन ४२j, raj १००५ 'स्खदिष्' खदने । स्खदते । ग.१.आ.प. (सेट)
स्खद् - पोj, पवन थवी. १००६ 'कदुङ्' वैकल्ये । कन्दते । ग.१.आ.प. (सेट) १००७ 'क्रन्दुङ्' वैकल्ये । क्रन्दते । ग.१.आ.प. (सेट) १००८ 'क्लदुङ्' वैकल्ये । क्लन्दते । ग.१.आ.प. (सेट)
कद् (कन्द्), क्रद् (क्रन्द्), क्लद् (क्लन्द्) - वियो। वो,
રડવું, આકંદ કરવો १००९ 'पि' कृपायाम् । क्रपते । ग.१.आ.प. (सेट)
क्रप् - ५॥ ४२वी १०१० 'जित्वरिष्' सम्भ्रमे । त्वरते । ग.१.आ.प. (सेट)
त्वर् - Guqण ४२वी, संभ्रान्त बन १०११ 'प्रसिष्' विस्तारे । प्रसते । ग.१.आ.प. (सेट)
प्रस् - विस्त२, १५j १०१२ 'दक्षि' हिंसा-गमनयोः । दक्षते । ग.१.आ.प. (सेट)
दक्ष् - (१) हिंसा ४२वी (२) ४, ५मधू १०१३ 'श्रां' पाके । श्राति । ग.१.आ.प. (मनिट)
श्रा - 454, २५j १०१४ ‘स्मृ' आध्याने । स्मरति । ग.१.प.प. (निट)
स्मृ - स्म२९४२ १०१५ 'दृ 'भये । दरति । ग.१.प.प. (सेट)
दृ - रामरायु, ७२j पडेदो गए: घटादयो धातवः ।

Page #98

१०१६
१०१७
१०१८
१०१९
१०२०
१०२१
१०२२
१०२३
१०२४
१०२५
१०२६
१०२७
१०२८
१०२९
94
'नृ' नये । नृणाति । ग.१. प. प. (सेट् )
नृ - वियार, तर्ड लगाउवो
'ष्टक' प्रतीघाते । स्तकति । ग.१. प. प. (सेट्)
'स्तक' प्रतीघाते । स्तकति । ग.१. प. प. (सेट्)
स्तक्, स्तक् પ્રતિકા૨ ક૨વો, સામુ ઠોકવું
'चक' तृप्तौ च । चकति । ग.१.प.प. ( सेट् )
चक् - तृप्त थयुं, धरा धुं, खुश थ
'अक' कुटिलायां गतौ च । अकति । ग.१.प.प. (सेट् )
अक् - वांडा यूज यासवु, वांडा हेडवु
'कखे' हसने । कखति । ग.१. प. प. ( सेट् )
कख् - हसवुं
'अग' अकवत् । अगति । ग. १. प. प. ( सेट् ) अग् - वांडा यूझ थासयुं
--
'रगे' शङ्कायाम् । रगति । ग.१. प. प. (सेट् ) रग् - शंडा ४२वी, संहेर थवो
'लगे' सङ्गे । लगति । ग. १. प. प. ( टू )
સંગ થવો, સમાગમ કરવો
लग्
-
'हूगे' संवरणे च । हूगति । ग. १. प. प. 'ह्लगे' संवरणे च । ह्लगति । ग.१. प.
प.
'षगे' संवरणे च । सगति । ग. १. प. प.
(सेट् )
(सेट् )
(सेट्)
'सगे' संवरणे च । सगति । ग. १. प. प.
(सेटू)
'ष्टगे' संवरणे च । स्थगति । ग.१. प. प. (सेट्)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #99

१०३०
१०३१
१०३२
१०३३
१०३४
१०३५
१०३६
१०३७
१०३८
१०३९
१०४०
१०४१
१०४२
'स्थगे' संवरणे च । स्थगति । ग.१. प. प. (सेट् )
हूग्, ह्रग्, सग्, सग्, स्तग्, स्थग्- ढांड, वाजयुं, खटाव
'वट' परिभाषणे । वटति । ग.१. प. प.
(सेट्)
(सेट्)
'भट' परिभाषणे । भटति । ग. १. प. प.
वट्, भट् - जोस, व्याख्यान वु
'णट' नतौ । नटति । ग.१.प.प. (सेट् )
नट् - નાચવું, નમવું
'गड' सेचने । गडति । ग.१. प. प. (सेट् ) गड् - सिंयन ४२, सींगवुं
'हेड' वेष्टने । हेडति । ग.१. प. प. (सेट् )
1
हेड् - वरणावु
'लड' जिह्वोन्मन्थने । लडति । ग.१.प.प. (सेट् ) लड् - साड पडवी
'फण' गतौ । फणति । ग. १. प. प. (सेटू )
1
'कण' गतौ । कणति । ग.१.प.प. (से)
I
'रण' गतौ । रणति । ग.१. प. प. ( सेट् )
|
फण्, कण्, रण् -
धुं, पामवु
1
'चण' हिंसा - दानयोश्च । चणति । ग. १. प. प. (सेट् ) चण् – (१) हिंसा ४२वी (२) छान हेवुं !
-
'शण' दाने । शणति । ग.१.प.प. (से2)
'श्रण' दाने । श्रणति । ग.१.प.प. (सेट् )
I
शण्, श्रण्
દાન કરવું - દેવું
'स्स्रथ' हिंसायां । स्नथति । ग.१. प. प. (सेटू)
-
१०४३
पहेलो गए। : घटादयो धातवः ।
95

Page #100

१०४४ 'क्नथ' हिंसायां । क्नथति । ग.१.प.प. (सेट) १०४५ 'क्रथ' हिंसायां । कथति । ग.१.प.प. (सेट) १०४६ 'क्लथ' हिंसायां । क्लथति । ग.१.प.प. (सेट)
स्नथ्, क्नथ्, क्रथ्, क्लथ् - डिंसा ४२वी. १०४७ 'छदे' उजने । छदयति । ग.१.प.प. (सेट)
छदे - पण हो, ६५g १०४८ 'मदै' हर्ष-ग्लपनयोः । मदति । ग.१.प.प. (सेट)
मद् - (१) मुश थj (२) ॥mj १०४९ 'ष्टन' शब्दे । स्तनति । ग.१.प.प. (सेट) १०५० ___'स्तन' शब्दे । स्तनति । ग.१.प.प. (सेट) १०५१ 'ध्वन' शब्दे । ध्वनति । ग.१.प.प. (सेट)
स्तन्, ध्वन् - श६ थवो, ४ ४२वो १०५२ 'स्वन' अवतंसने । स्वनति । ग.१.प.प. (सेट)
स्वन् - मांत थj, सुं६२ डोj १०५३ 'चन' हिंसायाम् । चनति । ग.१.प.प. (सेट)
चन् - &िAL ७२वी, uj १०५४ 'ज्वर' रोगे । ज्वरति । ग.१.प.प. (सेट)
ज्वर - त५j, duq भावो, रो॥ थो १०५५ 'चल' कम्पने । चलति । ग.१.प.प. (सेट)
चल् - ५j, धू४j, ५२५२
'ह्वल' चलने च । ह्वलति । ग.१.प.प. (सेट) १०५७ ‘ह्मल' चलने च । मलति । ग.१.प.प. (सेट) बल्, मल् - याद - ५j
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
१०५६
96

Page #101

१०५८
'ज्वल' दीप्तौ च । ज्वलति । ग.१.प.प. (सेट) ज्वल - ६५j, शोमj, Muj
॥ वृत् घटादि (५९) ॥ ॥ इति भ्वादयोनिरनुबन्धा धातवः समाप्ताः ॥
પહેલા ગણમાં ધાતુ સંખ્યા : ૧૦૫૮
ALKARO
OLIT
YDE
HD
D
ASRAM
YD
पडेदो : घटादयो धातवः ।
97

Page #102

१०५९/१
१०६०/२
१०६१/३
બીજો ગણ પરઐપદિ ધાતુઓ
३०
'अदम्' भक्षणे । अत्ति । ग. २. प. प. ( अनिट् )
I
१०६२/४ 'यांक्' प्रापणे । याति । ग. २.प.प. ( अनिट् ) या - पाभवु, भेजव, धुं
१०६५/७
'प्सांक्' भक्षणे । प्साति । ग. २. प. प. ( अनिट् ) अद्, प्सा ખાવું, જમવું
१०६३/५ 'वांक्' गति - गन्धनयोः । वाति । ग.२.प.प. (अनिट् ) वा - ( १ ) ४धुं पाभवु (२) भडेंवु
I
'भांक्' दीप्तौ । भाति । ग. २.प.प. ( अनिट् ) भा- छीप, शोभवु, महण
१०६७/९
I
१०६४/६ 'ष्णांक्' शौचे । स्नाति । ग. २.प.प. (खनिट्) न्हावुं - धो, पवित्र थ
स्ना
98
श्रा
'श्रांक्' पाके । श्राति । ग. २.प.प. (खनिट्)
I
પકાવવું, રાંધવું
-
१०६६/८ 'द्रांक्' कुत्सित गतौ । द्राति । ग. २.प.प. (अनिट् )
द्रा - ४, जराज रीते धुं
पा
-
-
'पांक्' रक्षणे । पाति । ग. २.प.प. (अनिट् )
રક્ષણ કરવું – પાલન કરવું
ला
—
१०६८/१० 'लांक्' आदाने । लाति । ग. २. प. प. (अनिट् ) લેવું, ગ્રહણ કરવું
-
१०६९/११ 'रांक्' दाने । राति । ग. २.प.प. (अनिट् )
रा - हेवुं, खापवु, प्रधान खु
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #103

१०७०/१२ 'दांवक्' लवने । दाति । ग.२.प.प. (मनिट)
दा - ५j, छे, मेऽयु १०७१/१३ 'ख्यांक्' प्रथने । ख्याति । ग.२.प.प. (मनिट)
(प्रकथने इत्यन्ये)
ख्या - (१) विस्त२j (२) पोसj - j १०७२/१४ 'प्रांक्' पूरणे । प्राति । ग.२.प.प. (मनिट)
प्रा - ५२j - (म२j १०७३/१५ 'मांक' माने । माति । ग.२.प.प. (मनिट)
मा - भा५j, Kaus-sus मा uij १०७४/१६ 'इंक्' स्मरणे । अध्येति । ग.२.प.प. (मानिट)
इ - या ४२j, विया२j, vij १०७५/१७ 'इंण्क्' गतौ । एति । ग.२.प.प. (मनिट)
इ - ४j, पाम १०७६/१८ 'वीक्' प्रजननकान्त्यसनस्वादने च। वेति। ग.२.प.प.(मनिट)
वी - (१) ४नमj (२) ६५j (3) ३४ (४) याuj १०७७/१९ 'धुकं' अभिगमे । द्यौति । ग.२.प.प. (मनिट)
धु - अनुस२j, मनुण थj १०७८/२० 'कुंक्' प्रसवैश्वर्ययोः । सौति । ग.२.प.प. (मनिट)
सु - (१) प्रसव थवो (२) भैश्वर्यवान हो १०७९/२१ 'तुक वृत्ति-हिंसा-पूरणेषु। तवीति। तौति। ग.२.प.प.(मनिट)
___तु - (१) वृत्तांत थो (२) ४९ij - २j (3) ५२j - म२j १०८०/२२ 'युक्' मिश्रणे । यौति । ग.२.प.प. (सेट)
यु - मिश्रित २j - भेगुं ४२j બીજો ગણ : પરસ્મપદિ ધાતુઓ
99

Page #104

१०८१/२३ ‘णुक्' स्तुतौ । नौति । ग.२.प.प. (सेट)
नु - स्तुति ४२वी, प्रशंसा ४२वी. १०८२/२४ 'क्ष्णुक्' तेजने । क्ष्णौति । ग.२.प.प. (सेट)
__क्ष्णु - ५२ ४२वी, तl६५ ४२j १०८३/२५ 'स्नुक्' प्रस्तवने । स्नौति । ग.२.प.प. (सेट)
स्नु - B२j, ५२, ५३j, ८५७j १०८४/२६ 'टुक्षु' शब्दे । क्षौति । ग.२.प.प. (सेट) १०८५/२७ 'रु' शब्दे । रौति । ग.२.प.प. (सेट) १०८६/२८ 'कुंक्' शब्दे । कौति । ग.२.प.प. (निट)
क्षु, रु, कु - १०६ थयो, भवा४ ४२५ो १०८७/२९ 'रुदृक्' अश्रुविमोचने । रोदिति । ग.२.प.प. (सेट)
रुद् - २७j - पो भूवी. १०८८/३० 'जिष्वपंक्' शयने । स्वपिति । ग.२.प.प. (अनिट्)
स्वप् - सू, पोढ १०८९/३१ 'अन' प्राणने । अनिति । ग.२.प.प. (सेट) १०९०/३२ 'श्वसक्' प्राणने । श्वसिति । ग.२.प.प. (सेट)
अन्, श्वस् - श्वास देवो, qj, प्रा. २६i १०९१/३३ 'जक्षक्' भक्ष-हसनयोः । जक्षिति । ग.२.प.प. (सेट)
जक्ष् - (१) पाj (२) उस १०९२/३४ 'दरिद्राक्' दुर्गतौ । दरिद्राति । ग.२.प.प. (सेट)
दरिद्रा - दु:४ी थj, दरिद्र बन १०९३/३५ 'जागृक्' निद्राक्षये । जागर्ति । ग.२.प.प. (सेट) जागृ - निद्रानो त्या ४२वो
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
100

Page #105

१०९४/३६ ‘चकासृक्' दीप्तौ । चकास्ति । ग. २.प.प. ( भेटू ) चकास् - शोभवु, हीपवु, यमङवु
१०९५/३७ 'शासूक्' अनुशिष्टौ । शास्ति । ग. २.प.प. (सेट) शास् અનુશાસન કરવું - હુકમ આપવો
-
१०९६/३८ 'वचंक्' भाषणे । वक्ति । ग. २. प. प. ( अनिट् ) वच् - जोस, हेवु
१०९७/३९ 'मृजौक्' शुद्धौ । माष्टि । ग. २. प. प. (वेट् ) સાફ કરવું - ધોવું, ચોખ્ખું કરવું
मृज्
-
१०९८/४० 'सस्तुक्' स्वप्ने । संस्ति । ग. २.प.प. (सेट् )
संस् [संस्]
સ્વપ્ર આવવું, સૂવું
-
I
१०९९/४१ 'विदक्' ज्ञाने । वेत्ति । ग. २.प.प. (सेट् ) विद् જાણવું - માણવું - ભણવું
११००/४२ 'हनंक्' हिंसागत्योः । हन्ति । ग. २.प.प. ( अनिट् ) 7 - (9) sag - slug - Hızg (2) og
११०१/४३ ‘वशक्' कान्तौ । वष्टि । ग.२.प.प. (सेट् ) वश् - छीपवु - शोभ
११०२/४४ 'असक्' भुवि । अस्ति । ग. २. प. प. (सेट् ) अस् - 374 lg, ug
११०३/४५ 'षसक्' स्वप्ने यङलुप् च । सस्ति । ग. २. प. प. (सेट् )
सस् સ્વપ્ર વિષયમાં, સુવું
આત્મનેપદિ ધાતુઓ
११०४/४६ 'इंक्' अध्ययने । अधीते । ग. २. आ.प. (अनिट् ) अधि + इ ભણવું
-१
બીજો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
101

Page #106

११०५/४७ 'शीङ्' स्वप्ने । शेते । ग.२.आ.प. (सेट) -२ शी - सूई २३ ११०६/४८ 'हनुंकू' अपनयने । हनुते । ग.२.आ.प. (अनिद) -३ हनु - धूपाqj, दूर भूऽj ११०७/४९ 'षूङौक्' प्राणिगर्भविमोचने । सूते । ग.२.आ.प. (व) -४ सू - नि. ४-५ थो ११०८/५० 'पृचैङ्' संपर्चने । पृक्ते । ग.२.आ.प. (सेट) ११०९/५१ 'पृजुङ्' संपर्चने । पृङ्क्ते । ग.२.आ.प. (सेट) १११०/५२ 'पिजुकि' संपर्चने । पिङ्क्ते । ग.२.आ.प. (सेट) -५-६-७ पृच्, पृज् (पृज्), पिज् (पिङ्) - सं५६ ४२वो ११११/५३ 'वृजैकि' वर्जने । वृक्ते । ग.२.आ.प. (सेट) -८ वृज् - qj - त्या ४२वी, छोऽg १११२/५४ "णिजुकि' शुद्धौ । निङ्क्ते । ग.२.आ.प. (सेट) -९ निज् (निङ्) - शुद्ध ४२j १११३/५५ 'शिजुकि' अव्यक्ते शब्दे । शिङ्क्ते । ग.२.आ.प. (सेट) -१० शिज् (शिङ्ग्) - १४ थवो, सिस.१२॥ थवा १११४/५६ 'ईडिक्' स्तुतौ । ईट्टे । ग.२.आ.प. (सेट) -११ ईड् - स्तुति ४२वी, Anj, qunj १११५/५७ 'ईरिक्' गति-कम्पनयोः । ईर्ते । ग.२.आ.प. (सेट) -१२ ईर् - (१) ४ (२) eej - ej १११६/५८ 'ईशिक्' ऐश्वर्ये । ईष्टे । ग.२.आ.प. (सेट) -१३ ईश् - शोमj, भैश्वर्यवान् डोj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
102

Page #107

१११७/५९ 'वसिक्' आच्छादने । वस्ते । ग.२. आ.प. (सेटू) वस् - ढांडुवु - वस्त्र पहेवु
-१४
१११८/६०
- १५
1
'आङः शासूकि' इच्छायाम् । आशास्ते । ग. २. आ.प. (सेट् ) आ + शास् ઇચ્છા કરવી
१११९/६१ 'आसिक्' उपवेशने । आस्ते । ग. २. आ.प. (सेट् ) आस् - बेसवुं, आसनस्थ थवुं
-१६
-१७
११२०/६२ 'कसुकि' गतिशातनयोः । कंस्ते । ग. २.आ.प. (सेट) कस् (कंस्) (१) ४धुं - पामधुं (२) छोस, छेधुं ११२१ / ६३ 'णिसुकि' चुम्बने । निंन्स्ते । ग. २. आ.प. (सेट् ) निस् (निन्स्) ચુંબન કરવું ११२२/६४ 'चक्षिक्' व्यक्तायां वाचि । आचष्टे । ग. २. आ.प. (सेट् ) -१९ चक्ष् - ऽहेवु, भाषा हे
- १८
-
ૐ ઉભયપદિ ધાતુઓ
1
११२३/६५ 'ऊर्णुग्क्' आच्छादने । ऊर्णौति । ग. २. उ.प. (सेट् ) ऊर्णु – ढisg
- १
११२४/६६ 'ष्टुंग्क्' स्तुतौ । स्तौति । ग. २.उ. प. (अनिट् ) स्तु - स्तुति ४२वी, स्तववुं
-२
११२५/६७ 'ब्रूगूक्' व्यक्तायां वाचि । ब्रवीति । ग. २.उ. प. (अनिट् ) -३ ब्रू - जोस
I
११२६/६८ 'द्विषक्' अप्रीतौ । द्वेष्टि । ग. २.उ. प. ( अनिट् ) द्विष् - एागभतु थयुं, द्वेष थवो
-४
બીજો ગણ : ઉભયપદિ ધાતુઓ
103

Page #108

११२७/६९ 'दुहीक्' क्षरणे । दोग्धि । ग.२.उ.प. (मनिट) -५ दुह् - ५२j, ausp ११२८/७० 'दिहीक्' लेपने । देग्धि । ग.२.उ.प. (मनिट) -६ दिह् - २५ ४२वो ११२९/७१ 'लिहीक्' आस्वादने । लेढि । ग.२.उ.प. (मनिट) -७ लिह - , यूस
બીજા ગણમાં ધાતુ સંખ્યા : ૭૧
104
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः।

Page #109

ત્રીજો ગણ પરઐપદિ ધાતુઓ
११३० / १ 'हुंक्' दानाऽदनयोः । जुहोति । ग. ३. प.प. ( अनिट् ) हु - (१ ) छान हेवुं (२) जावु (२) होभवुं
'ओहांक्' त्यागे । जहाति । ग. ३. प. प. (अनिद्र) हु - त्याग २वो, छोडी हेवु
११३२/३ 'त्रिर्भीक्' भये । बिभेति । ग. ३. प. प. (अनिट् ) भी लय पामवो, डवुं, गमरावु
११३३/४ 'ह्रींक्' लज्जायाम् । जिह्रेति । ग.३.प.प. (अनिट् ) ह्री - सावु, शरभावुं
११३१/२
११३४/५ 'पंक्' पालन- पूरणयोः । पिपर्ति । ग. ३. प. प. ( अनिट् ) पृ - ( १ ) पासन २ (२) पूर
११३५/६
-
'ऋक्' गतौ । इयर्ति । ग.३.प.प. ( अनिट् )
I
ऋ - ४, पामवु
આત્મનેપદિ ધાતુઓ
११३६/७ ‘ओहांङ्क्’ गतौ । जिहीते । ग. ३. आ.प. (खनिट्)
-१
જવું - પામવું
११३७/८ 'मांङ्क्' मान - शब्दयोः । मिमीते । ग. ३. आ.प. (अनिट् ) (२) घोंघाट ४२वो
-२
मा - ( १ ) भाप
हा
-
ઉભયપદિ ધાતુઓ
११३८/९
'डुदांग्क्' दाने । ददाति । ग. ३. उ. प. (अनिट् )
-१
દાન દેવું - આપવું
ત્રીજો ગણ : પરમૈપદિ - આત્મનેપદિ - ઉભયપદ ધાતુઓ
दा -
—
105

Page #110

११३९/१० ‘डुधांग्क्' धारणे च । दधाति । ग. ३. उ. प. ( अनिट् ) धा - ધારણ કરવું
-२
I
११४०/११ ‘टुडुभृंग्क्' पोषणे च । बिभर्ति । ग.३.उ. प. (अनिट् ) भृ - पोषएा २
-३
११४१/१२ 'णिजृंकी' शौचे च । नेनेति । ग. ३. उ.प. (अनिट् ) निज् - पवित्र २, साई डवु, धो
-४
-५
११४२/१३ 'विजृंकी' पृथग्भावे । वेवेक्ति । ग.३. उ.प. (अनिट् ) विज् અલગ કરવું - ભાગલા પાડવા, વિવેક કરવો ११४३/१४ ‘विष्णुंकी' व्याप्तौ । वेवेष्टि । ग.३.उ.प. (खनि2) विष् - व्यापवुं, भणवुं, ईसा
I
-६
॥ इति अदादयः कितोधातवः ॥ ત્રીજા ગણમાં ધાતુ સંખ્યા : ૧૪
106
सिद्ध- हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #111

११४४/१
११४५/२
११४६/३
‘વિવર્' શ્રીડાનયેાપખિવ્રુતિસ્તુતિઽતિષુ। દ્રીત્ર્યતિ ।
૧.૪.૧.૧. (સેટ્)
વિવુ - (૧) ક્રીડા કરવી, રમવું, ખેલ ખેલવો
—
(૨) જિતવું, હરાવવું
(૩) ઇચ્છવું, અભિલાષા કરવી
(૪) જુગા૨ ૨મવો, પાસા પાડવા (૫) ચમકવું, દીપવું, શોભવું
(૬) સ્તુતિ - સત્કાર કરવા
(૭) જવું - પામવું
‘તૃપ્' નરસિ । નીયંતિ । ૧.૪.૧.૧. (સેટ્)
११५१/८
ચોથો ગણ પરઐપદિ ધાતુઓ
-
‘સૂજ્’ નતિ । જ્ઞીયંતિ । ૧.૪.૧.૧. (સેટ્) ज़, झ ઘરડા થવું, નબળા પડવું, વૃદ્ધ હોવું
-
११४७/४ ‘શોંર્' તક્ષળે । તિ । ૧.૪.૧.૫. (અનિટ્) શો - છેદવું, પાતળું કરવું, છોલવું
૪૮/ વોંર્' છેવને । વ્રુતિ । .૪.૧.૫. (અનિટ્)
-
આદર આપવો
११४९/६ ‘છોન્' છેને । છતિ । ૧.૪.૧.૧. (અનિટ્) તો, છો - છેદવું - કાપવું
૧૦/૭‘પોંપ્’ અન્તર્મળિ । સ્થતિ । ૧.૪.પ.પ. (અનિટ્) सो અંત્યેષ્ઠિ કરવી
ચોથો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
‘ન્રીડન્’ । ન્રીચતિ । ૧.૪.૧.૧. (સેટ્)
ત્રીજ્ - લાજવું, શરમાવું
–
107

Page #112

११५२/९ 'नृतैच' नर्तने । नृत्यति । ग.४.प.प. (सेट)
नृत् - नाय ११५३/१० 'कुथच्' पूतिभावे । कुथ्यति । ग.४.प.प. (सेट)
कुथ् - (१) पवित्र डोj (२) । ११५४/११ 'पुथच्' हिंसायाम् । पुथ्यति । ग.४.प.प. (सेट)
पुथ् - हिंसा ४२वी, पुं ११५५/१२ 'गुधच्' परिवेष्टने । गुध्यति । ग.४.प.प. (सेट)
गुध् - वीnj, धे२j ११५६/१३ 'राधंच्' वृद्धौ । राध्यति । ग.४.प.प. (मनिट)
राध् - भा२।।। ४२वी, स॥५j ११५७/१४ 'व्यधंच्' ताडने । विध्यति । ग.४.प.प. (मनिट)
व्यध् - वी५j, ताउन तर्छन ४२ ११५८/१५ क्षिपंच' प्रेरणे । क्षिप्यति । ग.४.प.प. (मनिट)
क्षिप् - प्रे२९॥ ४२वी, Guicम मा५वो ११५९/१६ 'पुष्पच्' विकसने । पुष्यति । ग.४.प.प. (सेट)
पुष्प् - विस, उस ११६०/१७ 'तिम' आर्द्रभावे । तिम्यति । ग.४.प.प. (सेट) ११६१/१८ 'तीम' आर्द्रभावे । तीम्यति । ग.४.प.प. (सेट) ११६२/१९ ‘ष्टिम' आर्द्रभावे । स्तिम्यति । ग.४.प.प. (सेट) ११६३/२० 'टीमच्' आर्द्रभावे । स्तीम्यति । ग.४.प.प. (सेट)
तिम्, तीम्, स्तिम्, स्तीम् – मीनु , न२५ - पोयुं डोj ११६४/२१ 'षिवूच्' उतौ । सीव्यति । ग.४.प.प. (सेट) सिव् - सीaj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
108

Page #113

११६५/२२ ‘श्रिवूच्' गति - शोषणयोः । श्रीव्यति । ग. ४. प. प. ( सेट् ) ४धुं (२) पाभवु (२) सूअ
श्रिव्- ( १ )
११६६/२३ 'ष्ठिवू' निरसने । ष्ठीव्यति । ग. ४.प.प. (सेट् ) ११६७/२४ 'क्षिवूच्' निरसने । क्षीव्यति । ग. ४. प. प. (सेट् ) fgq, farq - šsg - ysg, zsıa ual, uzsag
-
५
(सेट् )
११६८/२५ ‘इषच्' गतौ । इष्यति । ग. ४. प.प.
इष् - धुं, पाभवुं
११६९/२६ 'ष्णसूच्' निरसने । स्त्रस्यति । ग. ४.प.प. (सेट) स्नस् - स्थापवुं, भूवु
११७०/२७ 'क्नसूच्' वृति - दीप्त्योः । क्नस्यति । ग. ४. प. प. ( सेट् ) वनस्- (१) डुटिलता रवी (२) प्रकाश
११७१/२८ ‘त्रसैच्' भये । त्रस्यति । ग. ४. प.प. (सेट् ) ત્રાસ ઉપજાવવો, ગભરાવવું
त्रस्११७२ / २९ 'प्युसच्' दाहे । प्युस्यति । ग. ४. प. प. (सेट)
प्युस् - जणवुं - सजगवुं
-
११७३/३० ‘षह' शक्तौ । सह्यति । ग. ४.प.प. (सेटू) ११७४/३१ 'षुहच्' शक्तौ । सुह्यति । ग. ४.प.प. (सेटू) सह्, सुह् - સહનશક્તિ
—
॥ वृत् दिवादि ( ३९ ) ॥
११७५/३२ 'पुषंच्' पुष्टौ । पुष्यति । ग. ४.प.प. (अनिट् )
-१
पुष् - पोषएा २, पोष
ચોથો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
109

Page #114

११७६/३३ 'उचच्' समवाये । उच्यति । ग.४.प.प. (सेट) -२ उच् - संबं५ थपो, मेou j ११७७/३४ 'लुटच्' विलोटने । लुट्यति । ग.४.प.प. (सेट) -३ . लुट् - भागोट ११७८/३५ "ष्विदांच्' गात्र-पक्षरणे । स्विद्यति । ग.४.प.प. (मनिट) -४. स्विद् - ५२सेवो थवो ११७९/३६ 'क्लिदौच्' आर्द्रभावे । क्लिद्यति । ग.४.प.प. (३) -५ क्लिद् - मीन थj | ११८०/३७ 'जिमिदाच्' स्नेहने । मेद्यति । ग.४.प.प. (सेट) -६ मिद् - मुश थj, स्ने भो ११८१/३८ 'विश्विदाच्' मोचने च । विद्यति । ग.४.प.प. (सेट) -७ स्विद् - छोऽj, भूj ११८२/३९ 'क्षुधंच्' बुभुक्षायाम् । क्षुध्यति । ग.४.प.प. (मनिट) -८ क्षुध् - पापानी ६७ थवी. ११८३/४० 'शुधंच' शौचे । शुध्यति । ग.४.प.प. (मनिट) -९ शुध् - शुद्ध थj, rej ११८४/४१ 'क्रुधंच्' कोपे । क्रुध्यति । ग.४.प.प. (मनिट) -१० क्रुध् - ५ ४२वो, औधी थj, गुस्सो ४२वो ११८५/४२ "षियूंच' संराद्धौ । सिध्यति । ग.४.प.प. (मनिट) -११ सिध् - तैयार थj, सिद्ध थj ११८६/४३ 'ऋधूच्' वृद्धौ । ऋध्यति । ग.४.प.प. (सेट) -१२ ऋध् - qug, समृद्ध थj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
110

Page #115

११८७/४४ 'गृधूच्' अभिकाङ्क्षायाम् । गृध्यति । ग.४.प.प. (सेट) -१३ गृध् - लालसा ४२वी. ११८८/४५ 'रधौच' हिंसा-संराध्योः । रध्यति । ग.४.प.प. (वेद) -१४ रध् - (१) uj - पी2g (२) स३५ थy ११८९/४६ 'तृपौच्' प्रीतौ । तृप्यति । ग.४.प.प. (वेद) -१५ तृप् - तृप थj, ५२॥5 dj ११९०/४७ 'दृपौच' हर्ष-मोहनयोः । दृप्यति । ग.४.प.प. (व) -१६ दृप् – (१) पुश ५j (२) yug, nd s२वो ११९१/४८ 'कुपच्' क्रोधे । कुप्यति । ग.४.प.प. (सेट) -१७ कुप् - ५ ४२वी, गुस्से म!j ११९२/४९ 'गुपच्' व्याकुलत्वे । गुप्यति । ग.४.प.प. (सेट) -१८ गुप् - असमाथि थवी, Azug ११९३/५० 'युप' विमोहने । युप्यति । ग.४.प.प. (सेट) ११९४/५१ 'रुप' विमोहने । रुप्यति । ग.४.प.प. (सेट) ११९५/५२ 'लुपच्' विमोहने । लुप्यति । ग.४.प.प. (सेट) -१९-२०-२१ युप्, रुप्, लुप् - मां हे, म२भाई ११९६/५३ 'डिपच्' क्षेपे । डिप्यति । ग.४.प.प. (सेट) -२२ डिप् - निहित ये ४२y, ३: ११९७/५४ ‘ष्ट्रपच्' समुच्छाये । स्तूप्यति । ग.४.प.प. (सेट) -२३ स्तूप - मति थु, डोj, उन्नति मवी. ११९८/५५ 'लुभच्' गार्द्धये । लुभ्यति । ग.४.प.प. (सेट) -२४ लुभ् - होम ४२५ो ચોથો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
111

Page #116

११९९/५६ 'क्षुभच्' सञ्चलने । क्षुभ्यति । ग.४.प.प. (सेट) -२५ क्षुभ् - होम पापो, मगमगj १२००/५७ ‘णभ' हिंसायाम् । नभ्यति । ग.४.प.प. (सेट) १२०१/५८ 'तुभच्' हिंसायाम् । तुभ्यति । ग.४.प.प. (सेट) -२६-२७ नम्, तुभ् - हिंसा ४२वी. १२०२/५९ 'नशौच' अदर्शने । नश्यति । ग.४.प.प. (वेट) -२८ नश् - नष्ट, थy १२०३/६० 'कुशच्' श्लेषणे । कुश्यति । ग.४.प.प. (सेट) -२९ कुश् - प्रेम ४२वो, भाटिन २ १२०४/६१ 'भृश्' अधःपतने । भृश्यति । ग.४.प.प. (सेट) १२०५/६२ 'भ्रंशूच्' अध:पतने । भ्रंश्यति । ग.४.प.प. (सेट) -३०-३१ भृश्, भ्रंश् - Hinj, नीथे ५७j १२०६/६३ 'वृशच्' वरणे । वृश्यति । ग.४.प.प. (सेट) -३२ वृश् - १२ १२०७/६४ 'कृशच्' तनुत्वे । कृश्यति । ग.४.प.प. (सेट) -३३ कृश् - पाता थj, ४६ ४२j १२०८/६५ 'शुषंच्' शोषणे । शुष्यति । ग.४.प.प. (मनिट) -३४ शुष् - सूqj, ४२मार्गा १२०९/६६ 'दुषंच्' वैकृत्ये । दुष्यति । ग.४.प.प. (मनिट) -३५ दुष् - ोष आपा, विकृति थवा १२१०/६७ 'श्लिषंच' आलिङ्गने । श्लिष्यति । ग.४.प.प. (मनिट) -३६ श्लिष् - मालिंगन ४२j, भेटj, मणj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
112

Page #117

१२११/६८ 'प्लुषूच्' दाहे । प्लुष्यति । ग. ४. प. प. (सेटू ) प्लुष्- जणवु, हा
-३७
१२१२ / ६९ 'त्रितृषच्' पिपासायाम् । तृष्यति । ग. ४.प.प. (सेट् ) तृष् તરસ લાગવી
-३८
-
१२१३/७० 'तुषम्' तुष्टौ । तुष्यति । ग. ४. प. प. ( अनिट् ) -३९ तुष् - खुश थयुं, संतोषी जनवु
1
-४०
१२१४/७१ 'हृषच्' तुष्टौ । हृष्यति । ग. ४. प. प. (सेट् ) हृष् હૃષ્ટ હોવું, આનંદ થવો १२१५/७२ 'रुषच्' रोषे । रुष्यति । ग. ४.प.प. (सेट् ) रुष् - धमधमवु, रुष्ट जनपुं
I
-४१
(सेटू)
(सेट् )
१२१६/७३ 'प्युष्' विभागे । प्युष्यति । ग. ४.प.प. १२१७/७४ 'प्युस् विभागे । प्यस्यति । ग. ४. प. प. १२१८/७५ 'पुसच्' विभागे । पुस्यति । ग. ४. प. प. (सेट् ) -४२-४३-४४ प्युष्, प्युस्, पुस् - ४६-४२, छूटं पाडवु १२१९/७६ 'विसच्' प्रेरणे । विस्यति । ग. ४. प. प. (सेट् ) - ४५ विस् પ્રેરણા આપવી, અનુરોધ કરવો
१२२०/७७ 'कुसच्' श्लेषे । कुस्यति । ग. ४. प.प. (सेट) -४६ कुस् - लेट
१२२१/७८ 'असूच्' क्षेपणे । अस्यति । ग. ४. प. प. (सेट् ) अस् - ફેંકવું, સ્થાપવું
-४७
-
१२२२/७९ ‘यसूच्' प्रयत्ने । संयस्यति । ग. ४. प. प. (सेट् ) यस् – महेनत रवी, पुरुषार्थ अरवो
-४८
-
ચોથો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
113

Page #118

१२२३/८० 'जसूच' मोक्षणे । जस्यति । ग.४.प.प. (सेट) -४९ जस् - छोऽj, छूटj १२२४/८१ 'तसू' उपक्षये । तस्यति । ग.४.प.प. (सेट) १२२५/८२ 'दसूच्' उपक्षये । दस्यति । ग.४.प.प. (सेट) -५०-५१ तस्, दस् - नि मवी, श्री ५j १२२६/८३ 'वसूच' स्तम्भे । वस्यति । ग.४.प.प. (सेट) -५२ वस् - 423, विराम देवो १२२७/८४ 'वुसच्' उत्सर्गे । वुस्यति । ग.४.प.प. (सेट) -५३ वुस् - त्या ४२वी, परि६२ ४२वो १२२८/८५ 'मुसच्' खण्डने । मुस्यति । ग.४.प.प. (सेट) -५४ मुस् - visj, disj, wing १२२९/८६ 'मसैच' परिणामे । मस्यति । ग.४.प.प. (सेट) -५५ मस् - निशमन भावj, Ame मापj १२३०/८७ 'शमू' उपशमे । शाम्यति । ग.४.प.प. (सेट) १२३१/८८ 'दमूच्' उपशमे । दाम्यति । ग.४.प.प. (सेट) -५६-५७ शम्, दम् - ७५शांत मनj, 631 ५७g १२३२/८९ 'तमूच्' काङ्क्षायाम् । ताम्यति । ग.४.प.प. (सेट) -५८ तम् (ताम्यति) - ॐन ७२वी, ६:४ी थj १२३३/९० 'श्रमूच्' खेद-तपसोः । श्राम्यति । ग.४.प.प. (सेट) -५९ श्रम् (श्राम्यति) - (१) मिन्नथj (२) तपश्चर्या ४२वी, ४ १२३४/९१ 'भ्रमूच्' अनवस्थाने । भ्राम्यति । ग.४.प.प. (सेट) -६० भ्रम् - मम, मस्थिर होवू
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
114

Page #119

१२३५/९२ 'क्षमौच्' सहने । क्षाम्यति । ग.४.प.प. (३) -६१ क्षम् - सन २j, वे6g १२३६/९३ 'मदैच्' हर्षे । माद्यति । ग.४.प.प. (सेट) -६२ मद् - पुश थj १२३७/९४ 'क्लमूच्' ग्लानौ । क्लाम्यति । ग.४.प.प. (सेट) -६३ क्लम् - थाj, दु:जी थj १२३८/९५ 'मुहौच' वैचित्त्ये । मुह्यति । ग.४.प.प. (वेद) -६४ मुह - भाग यित हो, भूआयु, २० १२३९/९६ 'द्रुहोच' जिघांसायाम् । द्रुह्यति । ग.४.प.प. (सेट) -६५ द्रुह् - द्रोड, वो ४२वो १२४०/९७ 'ष्णुहौच' उद्गिरणे । स्नुह्यति । ग.४.प.प. (a) -६६ स्नुह् - ६॥२९॥ ५j १२४१/९८ 'ष्णिहौच' प्रीतौ । स्त्रियति । ग.४.प.प. (वे) -६७ स्निह् - प्रेम ४२वो, २॥२॥ वो
॥ वृत् पुषादि ॥
આત્મનેપદિ ધાતુઓ १२४२/९९ 'घूङौच' प्राणिप्रसवे । सूयते । ग.४.आ.प. (३) -१ सू - ४नम, उत्पन थj १२४३/१०० 'दूच्' परितापे । दूयते । ग.४.आ.प. (सेट) -२ दू - ६:थj, Anj, परिता५ ५वो १२४४/१०१ 'दींच्' क्षये । दीयते । ग.४.आ.प. (मनिट) -३ दी - क्षय पामको, ना थवो ચોથો ગણ: આત્મપદિ ધાતુઓ
115

Page #120

१२४५/१०२ ‘धींग्च्' अनादरे । धीयते । ग.४.आ.प. (मनिट) -४ धी - मना६२ ४२वी, ति२२४२ ४२वो १२४६/१०३ 'मींच्' हिंसायाम् । मीयते । ग.४.आ.प. (मनिट) -५ मी - भा२j, tuj, १२४७/१०४ 'रीच्' स्रवणे । रीयते । ग.४.आ.प. (निट) -६ री - २j - 2५७j - ५२j - ५७j १२४८/१०५ ‘लींच्' श्लेषणे । लीयते । ग.४.आ.प. (निट) -७ ली - योj, मास थj १२४९/१०६ 'डीच्' गतौ । डीयते । ग.४.आ.प. (सेट) -८ डी - ४j, 33 १२५०/१०७ 'वींच्' वरणे । व्रीयते । ग.४.आ.प. (निट) -९ वी - १२५, वीeng, wxj
___॥ वृत् स्वादि (९)॥
१२५१/१०८ 'पींच्' पाने । पीयते । ग.४.आ.प. (निट) -१० पी - पी, यूस', याzg १२५२/१०९ 'ईच्' गतौ । ईयते । ग.४.आ.प. (निट) -११ ई - ४, ५vj १२५३/११० 'प्रीच्' प्रीतौ । प्रीयते । ग.४.आ.प. (मनिट) -१२ प्री - पुश थj, २, भ.! १२५४/१११ 'युजिच्' समाधौ । युज्यते । ग.४.आ.प. (मनिट) -१३ युज् - स्थिर थj, समभाव २५वो
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
116

Page #121

१२५५/११२ ‘सृजिच्' विसर्गे । सृज्यते । ग.४.आ.प. (निट) -१४ सृज् - त्या ४२वो, छोऽj, ५२६g १२५६/११३ 'वृतूचि' वरणे । वृत्त्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -१५ वृत् - १२ १२५७/११४ 'पदिंच' गतौ । पद्यते । ग.४.आ.प. (मनिट) -१६ पद् - मयु, ४y १२५८/११५ “विदिच्' सत्तायाम् । विद्यते । ग.४.आ.प. (अनिट्) -१७ विद् - डोj, थj १२५९/११६ 'खिदिच्' दैन्ये । खिद्यते । ग.४.आ.प. (मनिट) -१८ खिद् - मिन्न थj, Sun जनवू १२६०/११७ 'युधिंच्' सम्प्रकारे । युध्यते । ग.४.आ.प. (मनिट) -१९ युध् - 43j, 3g, भा२j १२६१/११८ 'अनो रुधिच्' कामे । अनुरुध्यते । ग.४.आ.प. (मनिट) -२० अनु + रुध् - ६७j, अनुरो५ ४२वो १२६२/११९ 'बुधि' ज्ञाने । बुध्यते । ग.४.आ.प. (मनिट) १२६३/१२० 'मनिच्' ज्ञाने । मन्यते । ग.४.आ.प. (मनिट) -२१-२२ बुध्, मन् - मा, taj १२६४/१२१ 'अनिच्' प्राणने । अन्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -२३ अन् - ®qj, Rs 24वो १२६५/१२२ 'जनैचि' प्रादुर्भावे । जायते । ग.४.आ.प. (सेट) -२४ जन् (जा) - नमj - उत्पन्न थj १२६६/१२३ 'दीपैचि' दीप्तौ । दीप्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -२५ दीप् - Puj, शोमj, 380 थj ચોથો ગણ આત્મપદિ ધાતુઓ
117

Page #122

१२६७/१२४ 'तपिंच' ऐश्वर्ये वा । तप्यते । ग.४.आ.प. (मनिट) -२६ तप् - त५ ४२j, भगवान थj १२६८/१२५ 'पूरैचि' आप्यायने । पूर्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -२७ पूर् - वृद्धि थवी, ५२, पुष्ट - पुश थy १२६९/१२६ 'घूरैङ्' जरायाम् । घूर्यते । ग.४.आ.प. (सेट) १२७०/१२७ 'जूरैचि' जरायाम् । जूर्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -२८-२९ धूर्, जूर् - ढleu थj, ५२७बन १२७१/१२८ 'धूरैङ्' गतौ । धूर्यते । ग.४.आ.प. (सेट) १२७२/१२९ 'गूरैचि' गतौ । गूर्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -३०-३१ धूर्, गूर - ४j, पामधू १२७३/१३० 'शूरैचि' स्तम्भे । शूर्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -३२ शूर् - 2425j, अवरो५j १२७४/१३१ 'तूरैचि' त्वरायाम् । तूर्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -३३ तूर् - 3um ४२वी
धूरादयो हिंसायाञ्च । १२६९ थी १२७४ सुधीन। धातुम
હિંસાર્થક પણ જાણવા १२७५/१३२ 'चूरैचि' दाहे । चूर्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -३४ चू - Mug, Elaj, यू२j १२७६/१३३ 'क्लिशिच्' उपतापे । क्लिश्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -३५ क्लिश् - संता५ 3५%quो, संदेश ४२वो १२७७/१३४ 'लिशिंच्' अल्पत्वे । लिश्यते । ग.४.आ.प. (मनिट) -३६ लिश् - पाता थj, घej १२७८/१३५ ‘काशिच्' दीप्तौ । काश्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -३७ काशा - Puj, शोमj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
118

Page #123

१२७९/१३६ 'वाशिच्' शब्दे । वाश्यते । ग.४.आ.प. (सेट) -३८ वाश् - २७६ ४२वो, पणमाट भयावको
ઉભરપદિ ધાતુઓ १२८०/१३७ 'शकींच्' मर्षणे । शक्यते । ग.४.उ.प. (मनिट) -१ शक् - विया२j, सडे १२८१/१३८ 'शुचुगैच्' पूर्तिभावे । शुच्यते । ग.४.उ.प. (सेट) -२ शुच् - पवित्र थ, पावन बन १२८२/१३९ 'रञ्जींच्' रागे । रन्यते । ग.४.उ.प. (मनिट) -३ रञ्ज - २uj, २. यj १२८३/१४० 'शपींच्' आक्रोशे । शप्यते । ग.४.उ.प. (मनिट) -४ शप् - ५ वो, 2400 ४२वो १२८४/१४१ 'मृषीच्' तितिक्षायाम् । मृष्यते । ग.४.उ.प. (सेट) -५ मृष् - सहनशील पनj, Calnal ४२वी १२८५/१४२ ‘णकींच्' बन्धने । नह्यते । ग.४.उ.प. (मान) -६ नह - wiuj, वीej
॥ इति दिवादयश्चितोधातवः ॥ ચોથા ગણમાં ધાતુ સંખ્યા : ૧૪૨
ચોથો ગણ ઉભયપદિ ધાતુઓ
119

Page #124

પાંચમો ગણ)
नया धातुमो १२८६/१ 'पुंग्ट्' अभिषवे । सुनोति । ग.५.उ.प. (अनिट्)
सु - सोम२२. 516पो. १२८७/२ 'पिंग्ट्' बन्धने । सिनोति । ग.५.उ.प. (निट)
सि - Miuj १२८८/३ 'शिंग्ट्' निशाने । शिनुते । ग.५.उ.प. (भनिट)
शि - dl६५ ४२j, निशान बनावj १२८९/४ 'डुमिंग्ट्' प्रक्षेपणे । मिनोति । ग.५.उ.प. (मनिट)
मि - २j, प्रक्षे५ ४२५ो १२९०/५ 'चिंगट्' चयने । चिनोति । ग.५.उ.प. (मनिट)
चि - मेहुँ ४२j, मे\ २j १२९१/६ 'धूग्ट्' कम्पने । धूनुते । ग.५.उ.प. (३)
धू - eqg १२९२/७ 'स्तुंग्ट्' आच्छादने । स्तृणोति । ग.५.उ.प. (मनिट)
स्तृ - disg, विस्तार १२९३/८ 'कंग्ट्' हिंसायाम् । कृणोति । ग.५.उ.प. (मनिट)
कृ - हिंसा ४२वी, j १२९४/९ 'वृग्ट्' वरणे । वृणोति । ग.५.उ.प. (सेट)
वृ - १२y,
પરઐપદિ ધાતુઓ १२९५/१० 'हिंट्' गति-वृयोः । हिनोति । ग.५.प.प. (मनिट) -१ हि - भोसj, २वान। ४२j, q५j
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
120

Page #125

१२९६/११ 'श्रृंट्' श्रवणे । श्रुणोति । ग.५.प.प. (मनिट) -२ श्रु - Aing १२९७/१२ 'टुदुंट्' उपतापे । दुनोति । ग.५.प.प. (मनिट) -३ दु - ६:५0 ४२j, See थQ १२९८/१३ 'पॅट' प्रीतौ । पृणोति । ग.५.प.प. (मनिट) -४ पृ - मुश ४२j, २ थj १२९९/१४ 'स्पॅट' पालने च । स्मृणोति । ग.५.प.प. (मनिट) -५ स्मृ - २६९५ ४२j, सायqg १३००/१५ 'शक्लृट्' शक्तौ । शक्नोति । ग.५.प.प. (मनिट्) -६ शक् - समर्थ हो, संभव डोवो १३०१/१६ “तिक' हिंसायाम् । तिक्नोति । ग.५.प.प. (सेट) १३०२/१७ “तिग' हिंसायाम् । तिग्नोति । ग.५.प.प. (सेट) १३०३/१८ ‘षघट्' हिंसायाम् । सघ्नोति । ग.५.प.प. (सेट) -७-८-९ तिक्, तिग्, सघ् - Aj, ५वी हे १३०४/१९ 'राध' संसिद्धौ । राध्नोति । ग.५.प.प. (भनिट) १३०५/२० 'साधंट्' संसिद्धौ । सानोति । ग.५.प.प. (मनिट) -१०-११ राध्, साध् - सिद्ध २j, साप, मारा५j १३०६/२१ 'ऋधूट' वृद्धौ । ऋध्नोति । ग.५.प.प. (सेट) -१२ ऋध् - १५j, उमेरा १३०७/२२ 'आप्लंट्' व्याप्तौ । आप्नोति । ग.५.प.प. (मनिट) -१३ आप् - इuj, पामधू १३०८/२३ 'तृपट्' प्रीणने । तृप्नोति । ग.५.प.प. (सेट) -१४ तृप् - पु ४२, स्तुति ४२वी પાંચમો ગણ ઉભયપદિ - પરસ્મપદિ ધાતુઓ
121

Page #126

१३०९/२४ 'दम्भूट्' दम्भने । दभ्नोति । ग.५.प.प. (सेट) -१५ दम्भ - Atuथा. हम ४२वी, ओण ४२वो १३१०/२५ ‘कृवुट्' हिंसा-करणयोः । कृणोति । ग.५.प.प. (सेट) -१६ कृ - uj, २j १३११/२६ 'धिवुट' गतौ । धिनोति । ग.५.प.प. (सेट) -१७ धि - ४j - मj १३१२/२७ 'बिधृषाट्' प्रागलभ्ये । धृष्णोति । ग.५.प.प. (सेट) -१८ धृष् - हिंमत ४२वी, येवें४ 38uqal
આત્મનેપદિ ધાતુઓ १३१३/२८ ‘ष्टिघिट्' आस्कन्दने । स्तिनुते । ग.५.आ.प. (सेट) -१ स्तिघ् - 205भए ४२j, युद्ध ४२j १३१४/२९ 'अशौटि' व्याप्तौ । अश्नुते । ग.५.आ.प. (वेद)
अश् - ४२j, मण
॥ इति स्वादयष्टितो धातवः ॥ પાંચમા ગણમાં ધાતુ સંખ્યાઃ ૨૯
122
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #127

હી છઠ્ઠો ગણ
GHARE धातुमा १३१५/१ 'तुदींत्' व्यथने । तुदति । ग.६.उ.प. (मनिट)
तुद् - दुःभी थj, व्यथj, पी3j १३१६/२ 'भ्रस्जीत्' पाके । भृज्जते । ग.६.उ.प. (मनिट)
भ्रस्ज् (भृज्ज्) - ५qj, २ij १३१७/३ "क्षिपीत्' प्रेरणे । क्षिपति । ग.६.उ.प. (मनिट)
क्षिप् - प्रे२९॥ ४२वी, sisg, सेवj __ "दिशींत्' अतिसर्जने । दिशति । ग.६.उ.प. (मनिट्)
दिश् - ५१श ४२वो, हेपाj १३१९/५ 'कृषींत्' विलेखने । कृषति । ग.६.उ.प. (मनिट) कृष् - पोj, तर
॥ इति तुदादि ॥
१३१८/४
१३२०/६ 'मुच्यूँती' मोक्षणे । मुञ्चति । ग.६.उ.प. (मान)
मुच् (मुञ्च्) - भूषु, छोऽj १३२१/७ 'षिचीत्' क्षरणे । सिञ्चति । ग.६.उ.प. (मनिट)
सिच् (सिञ्च्) - सिंयपुं, २३j १३२२/८ विद्लँति' लाभे । विन्दति । ग.६.उ.प. (मनिट)
विद् (विन्द्) - म. वो, भेगj १३२३/९ 'लुप्लॅति' छेदने । लुम्पति । ग.६.उ.प. (मनिट)
लुप् (लुम्प्) - ५g, छे, छुपाqj છઠ્ઠો ગણઃ ઉભયપદિ ધાતુઓ
123

Page #128

१३२४/१० 'लिपित्' उपदेहे । लिम्पति । ग.६.उ.प. (मनिट)
लिप् (लिम्प) - विवेपन २j, यो५७j
પરરૌપદિ ધાતુઓ १३२५/११ ‘कृतैत्' । कृन्तति । ग.६.प.प. (सेट) -१ कृत् - ५j, छेन ४२j १३२६/१२ 'खिदंत्' परिघाते । खिन्दति । ग.६.प.प. (मनिट) -२ खिद् (खिन्दति) - भावात aurat १३२७/१३ 'पिशत्' अवयवे । पिंशति । ग.६.प.प. -२ पिश् (पिंश्) - पास
॥ वृत् मुचादि ॥
१३२८/१४ 'रित्' गतौ । रियति । ग.६.प.प. (मनिट) १३२९/१५ 'पिंत्' गतौ । पियति । ग.६.प.प. (भनिट) -३-४ रि, पि - ४j - ५मधू १३३०/१६ 'धिंत्' धारणे । धियति । ग.६.प.प. (मनिट) -५ धि - पा२९॥ ४२, २५, २ १३३१/१७ 'क्षित्' निवास-गत्योः । क्षियति । ग.६.प.प. (मनिट) -६ क्षि - (१) निवास. ४२वो, सj (२) ४j १३३२/१८ 'घूत्' प्रेरणे । सुवति । ग.६.प.प. (सेट) -७ सू - प्रे२९॥ ४२वी, उत्साई यqqो 124
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #129

१३३३/१९ 'मृत्' प्राणत्यागे । म्रियते । ग.६.प.प. (मनिट) -८ मृ - भ२j १३३४/२० 'कृत्' विक्षेपे । किरति । ग.६.प.प. (से) -९ कृ - डिंसा ४२वी १३३५/२१ ‘गृत्' निगरणे । गिरति । ग.६.प.प. (सेट) -११ गृ - uj १३३६/२२ 'लिखत्' अक्षर विन्यासे । लिखति । ग.६.प.प. (सेट) -१२ लिख् - aug, अक्षरो स्थापai १३३७/२३ 'जर्च' परिभाषणे । जर्चति । ग.६.प.प. (सेट) १३३८/२४ 'झर्चत्' परिभाषणे । झर्चति । ग.६.प.प. (सेट) -१३-१४ जर्छ, झर्छ - व्याज्यान ४२ १३३९/२५ 'त्वचत्' संवरणे । त्वचति । ग.६.प.प. (सेट) -१५ त्वच - संव२९॥ ४२j १३४०/२६ 'रुचत्' स्तुतौ । रुचति । ग.६.प.प. (सेट) -१६ रुच् - स्तुति ४२वी. १३४१/२७ 'ओव्रश्चौत्' छेदने । वृश्चति । ग.६.प.प. (३) -१७ व्रश्च् - ५g, छेवू १३४२/२८ 'ऋछत्' इन्द्रियप्रलय-मूर्तिभावयोः । ऋच्छति । ग.६.प.प.
(सेट) -१८ ऋछ् (ऋच्छ्) - 5न्द्रिय४५ ४२वी, ४j, प्रतिमा बनावी १३४३/२९ 'विछत्' गतौ । विच्छायति । ग.६.प.प. (सेट) -१९ विच्छ - ४ - पामधू १३४४/३० 'उछत्' विवासे । उच्छति । ग.६.प.प. (सेट) -२० उछ् - ३४, शनिस ४२वो છઠ્ઠો ગણઃ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
125

Page #130

१३४५/३१ 'मिछत्' उत्क्ले शे । मिच्छति । ग.६.प.प. (सेट) -२१ मिछ - देश थपो, ५२५.उन ४२j १३४६/३२ 'उछुत्' उञ्छे । उञ्छति । ग.६.प.प. (सेट) -२२ उछ् (उञ्छ्) - वीj १३४७/३३ 'प्रछंत्' जीप्सायाम् । पृच्छति । ग.६.प.प. (मनिट) -२३ प्रच्छ - प्रश्न १२वो १३४८/३४ 'उब्जत्' आर्जवे । उब्जति । ग.६.प.प. (सेट) -२४ उब्ज् - स२८. ५g, भोप हो १३४९/३५ 'सृजंत्' विसर्गे । सृजति । ग.६.प.प. (मनिट) -२५ सृज् - छोउ १३५०/३६ ‘रुजोत्' भङ्गे । रुजति । ग.६.प.प. (निट) -२६ रुज् - ॥ वो १३५१/३७ 'भुजोंत्' कौटिल्ये । भुजति । ग.६.प.प. (अनिट्) -२७ भुज् - दुटिलता ४२वी १३५२/३८ 'टुमस्जोंत्' शुद्धौ । मज्जति । ग.६.प.प. (मनिट) -२८ मस्ज् - साई ६२, ५j १३५३/३९ 'जर्ज' परिभाषणे । जर्जति । ग.६.प.प. (सेट) १३५४/४० 'झर्झत्' परिभाषणे । झझति । ग.६.प.प. (सेट) -२९-३० ज, झर्ड्स - भाषाए। मा५j १३५५/४१ 'उद्जत्' उत्सर्गे । उज्झति । ग.६.प.प. (सेट) -३१ उद्ज् - त्या ४२वी, छोsj १३५६/४२ 'जुडत्' गतौ । जुडति । ग.६.प.प. (सेट) -३२ जुड् - ४j - पाम
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
126

Page #131

१३५७/४३ 'पृड' सुखने । पृडति । ग.६.प.प. (सेट) १३५८/४४ 'मृडत्' सुखने । मृडति । ग.६.प.प. (सेट) -३३-३४ पृड्, मृड् - सु५ यj १३५९/४५ 'कडत्' मदे । कडति । ग.६.प.प. (सेट) -३५ कड् - १५ जन, वित थQ १३६०/४६ 'पृणत्' प्रीणने । पृणति । ग.६.प.प. (सेट) -३६ पृण् - Hशी थवी, ४२५॥ १३६१/४७ 'तुणत्' कौटिल्ये । तुणति । ग.६.प.प. (सेट) -३७ तुण् - दुटिलता ७२वी. १३६२/४८ 'मृणत्' हिंसायाम् । मृणति । ग.६.प.प. (सेट) -३८ मृण् - हिंसा ४२वी. १३६३/४९ 'द्रुणत्' गति-कौटिल्ययोश्च । गुणति । ग.६.प.प. (सेट) -३९ गुण् - (१) ४ (२) याद २भवी १३६४/५० 'पुणत्' शुभे । पुणति । ग.६.प.प. (सेट)
पुण् - शुम अर्थमा १५२॥य छ १३६५/५१ 'मुणत्' प्रतिज्ञाने । मुणति । ग.६.प.प. (सेट) -४१ मुण् - मोम, ५डेयानj १३६६/५२ 'कुणत्' शब्दोपकरणयोः । कुणति । ग.६.प.प. (सेट) -४२ कुण् - (१) मा४ ४२वो (२) साधन हो १३६७/५३ 'घुण' भ्रमणे । घुणति । ग.६.प.प. (सेट) १३६८/५४ 'घूर्णत्' भ्रमणे । घूर्णति । ग.६.प.प. (सेट) -४३-४४ घुण, घूर्ण - मम, म2g છઠ્ઠો ગણઃ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
-४०
127

Page #132

१३६९/५५ 'चृतैत्' हिंसाग्रन्थयोः । चृतति । ग. ६. प.प. (सेट् ) चृत् - ( १ ) एशवुं (२) भेडवु, गोठव
-४५
१३७० / ५६ 'णुदंत्' प्रेरणे । नुदति । ग. ६. प. प. (अनिट् ) नुद् - प्रेरणा १२वी
-४६
१३७१/५७ ‘षद्लृत्' अवसादने । सीदति । ग. ६. प. प. ( अनिट् ) सद् सीधावु, हुमी थधुं
-४७
-
१३७२ / ५८ विधत् विधाने । विधति । ग.६. प. प. (सेट् ) विध्- २, विधान
-४८
१३७३/५९ 'जुन' गतौ । जुनति । ग.६. प. प. (सेट् ) १३७४/६० ‘शुनत्’ गतौ । शुनति । ग.६.प.प. (खेट्) -४९-५० जुन्, शुन् - धुं - पाभवु
१३७५/६१ 'छंपत्' स्पर्शे । छुपति । ग. ६. प. प. ( सेट् ) छुप् - खडडवुं, स्पर्शना ४२वी
- ५१
१३७६/६२ 'रिफत्' कथन - युद्ध-हिंसा-दानेषु । रिफति । ग. ६.प.प. (सेट्) रिफ् – (१) अहेवुं (२) सडवुं - अगरवु (3) भारदुं - पीटवु (४) हेवुं - खापवु
-५२
(सेट् )
१३७७/६३ ‘तृफ' तृप्तौ । तृम्फति । ग. ६.प.प. १३७८/६४ 'तृम्फत्' तृप्तौ । तृफति । ग. ६.प.प. (सेट् ) -५२-५३ तृफ्, तृम्फ् - धराव, खुश थ
१३७९/६४ ‘ऋफ' हिंसायाम् । ऋफति । ग.६.प.प. (सेट्) 'ऋम्फत् ' हिंसायाम् । ऋम्फति । ग. ६. प. प. (सेंटू) હિંસા કરવી, હણવું
१३८०/६५
- ५४-५५ ऋफ् ऋम्फ्
१३८१/६६
128
'दृफ' उत्क्लेशने । दृफति । ग.६.प.प. (सेट् )
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #133

१३८२/६७ 'दृम्फत्' उत्क्लेशने । दृम्फति । ग. ६. प. प. (सेट् ) - ५६-५७ दृफ् दृम्फ् - त्रासी धुं
१३८३/६८ 'गुफ' ग्रन्थने । गुफति । ग.६.प.प. (सेट् )
(सेट् )
१३८४/६९ 'गुम्फत्' ग्रन्थने । गुम्फति । ग. ६. प. प. (सेट् ) -५८-५९ गुफ्, गुम्फ् - भेडवु - खेड पुं, लेj s १३८५/७० 'उभ' पूरणे । उभति । ग.६.प.प. (सेट् ) १३८६/७१ 'उम्भत्' पूरणे । उम्भति । ग. ६.प.प. -६०-६१ उभ्, उम्भू - पूरवुं, लखुं, समापन १३८७/७२ 'शुभ' शोभार्थे । शुभति । ग.६. प. प. १३८८/७३ 'शुम्भत्' शोभार्थे । शुम्भति । ग. ६. प. प. (सेटू ) -६२-६३ शुभ्, शुम्भ् - शोभवु, सारा लागवुं
(सेट् )
१३८९/७४ 'दृभैत्' ग्रन्थे । दृभति । ग. ६. प.प. (सेट् ) दृभ्- ગુંથવું, ભેગું કરવું
-६४
१३९०/७५ 'लुभत्' विमोहने । लुभति । ग. ६. प. प. ( सेट् ) लुभ् - अंभवु, रागी थधुं
-६५
१३९१/७६ 'कुरत्' शब्दे । कुरति । ग. ६. प. प. (सेट् ) कुर् ઘોંઘાટ ક૨વો, ધમાલ કરવી
-६६
१३९२/७७ 'क्षुरत्' विखनने । क्षुरति । ग. ६.प.प. (सेट् ) -६७ क्षुर् जोहवु, यूर, लुडो १२वो
-
१३९३/७८ 'खुरत्' छेदने च । खुरति । ग.६. प. प. (सेट् ) खुर् - કાપવું, છેદવું
-६८
१३९४/७९ 'घुरत्' भीमार्थ - शब्दयोः । घुरति । ग. ६. प. प. (सेट् ) घूर् ડરાવવું, અવાજ કરવો
-६९
છઠ્ઠો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
-
129

Page #134

१३९५/८० 'पुरत्' अग्रगमने । पुरति । ग.६. प. प. (सेटू) -७० पुर् - सागण धुं
१३९६/८१ 'मुरत्' संवेष्टने । मुरति । ग. ६.प.प. (सेट् ) मुर्वींटावु, यारेोरथी घेदु
-७१
१३९७/८२ 'सुरत्' ऐश्वर्य - दीप्त्योः । सुरति । ग. ६. प. प. (सेट् ) -७२ सुर् - (१) सैश्वर्य थवुं (२) हीयवुं
१३९८/८३ 'स्फर' स्फुरणे । स्फरति । ग. ६. प. प. (सेट)
१३९९/८४ ‘स्फलत्' स्फुरणे । स्फलति । ग.६.प.प. (सेट् ) -७३-७४ स्फर्, स्फल् - २, अंग इ२ऽवु
१४००/८५ 'किलत्' श्वैत्य - क्रीडनयोः । किलति । ग. ६. प. प. (सेट् ) - ७५ किल्- घोणुं पडवु, रभवुं
१४०१/८६ ‘इलत्’ गति - स्वप्न-क्षेपणेषु । इलति । ग. ६. प. प. (से) इल् – (१) ४धुं (२) स्वप्न भावयुं (3) झेंड
-७६
હાવભાવ કરવા
१४०२/८७ ‘हिलत्' हावकरणे । हिलति । ग. ६. प. प. (सेट् ) - ७७ हिल् १४०३/८८ 'शिल' उञ्छे । शिलति । ग.६.प.प. (सेट् ) १४०४/८९ 'सिलत्' उञ्छे । सिलति । ग.६.प.प. (सेट् ) -७८-७९ शिल्, सिल् - वीएावु, शोध
I
१४०५/९० 'तिलत्' स्नेहने । तिलति । ग. ६. प. प. (सेट् ) तिल् स्नेह २वो
- ८०
=
130
-
१४०६/९१ 'चलत्' विलसने । चलति । ग. ६. प. प. (सेट् ) -८१ चल् विसस, उल्लास, यास
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #135

१४०७/९२ 'चिलत्' वसने । चिलति । ग.६.प.प. (सेट) -८२ चिल् - १ख ५२ai १४०८/९३ 'विलत्' वरणे । विलति । ग.६.प.प. (सेट) -८३ विल् - १२y १४०९/९४ 'बिलत्' भेदने । बिलति । ग.६.प.प. (सेट) -८४ बिल् - मेन ४२j, मेj १४१०/९५ "णिलत्' गहने । निलति । ग.६.प.प. (सेट) -८५ निल् - नार्थभा १५२।५ छ १४११/९६ 'मिलत्' श्लेषणे । मिलति । ग.६.प.प. (सेट) -८६ मिल् - मालिंगन २j, भेटj १४१२/९७ 'स्पृशंत्' संस्पर्शे । स्पृशति । ग.६.प.प. (मनिट) -८७ स्पृश् - j, स्पर्शन। ४२वी १४१३/९८ 'रुशं' हिंसायाम् । रुशति । ग.६.प.प. (मनिट) १४१४/९९ 'रिशंत्' हिंसायाम् । रिशति । ग.६.प.प. (मनिट) -८८-८९ रुश्, रिश् - सि॥ ७२वी, १४१५/१०० 'विशंत्' प्रवेशने । विशति । ग.६.प.प. (मनिट) -९० विश् - प्रवेशj, we. थj १४१६/१०१ 'मृशंत्' आमर्शने । मृशति । ग.६.प.प. (भनिट) -९१ मृश् - वियवृं, किंतवj १४१७/१०२ 'लिशं' गतौ । लिशति । ग.६.प.प. (निट) १४१८/१०३ 'ऋषैत्' गतौ । ऋषति । ग.६.प.प. (सेट) -९२-९३ लिश्, ऋष् - ४, पामj છઠ્ઠો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
131

Page #136

१४१९/१०४ 'इषत्' इच्छायाम् । इच्छति । ग. ६. प. प. ( से2) ઇચ્છવું, ચાહના રાખવી
-९४
इष् [इच्छ्]
१४२० / १०५ ' मिषत्' स्पर्धायाम् । मिषति । ग. ६. प. प. (सेट् ) मिष् – स्पर्धा ४२वी
- ९५
-
१४२१/१०६ 'वृहौत्' उद्यमे । वृहति । ग.६.प.प. ( अनिट् ) -९६ वृह - महेनत ४२वी
१४२२/१०७ 'तृहौ' हिंसायाम् । तृहति । ग.६.प.प. (वेट्) १४२३/१०८ ‘तॄंहौ' हिंसायाम् । तूंहति । ग. ६. प. प. (वेट् ) १४२४/१०९ 'स्तृहौ' हिंसायाम् । स्तृहति । ग.६.प.प. (वेट् ) १४२५ / ११० 'स्तूंहौत्' हिंसायाम् । स्तूंहति । ग. ६. प. प. (३२) तृह, बृंह, स्तृह, स्तूंह - हिंसा अरवी, भारयुं, चीटकुं
-९७
से १००
१४२६/१११ ‘कुटत्' कौटिल्ये । कुटति । ग. ६. प. प. (सेट् ) -१०१ कुट् - वायडा ४२वी, खाडोडाई ९२वी
१४२७/११२ 'गुंत्' पुरीषोत्सर्गे । गुवति । ग. ६. प. प. ( अनिट् ) -१०२ गु સંડાસ કરવો
१४२८/११३ ‘धुंत्’ गति- स्थैर्ययोः । ध्रुवति । ग. ६. प. प. ( अनिट् )
- १०३ ध्रु (१) ४धुं पामवु (२) स्थिर थ
-
-
१४२९/११४ 'णूत्' स्तवने । नूवति । ग. ६. प. प. (सेट् )
-१०४ नू – स्तुति ९२वी
१४३० / ११५ 'धूत्' विधूनने । धुवति । ग. ६. प. प. (सेटू) धू - उसाववुं
- १०५
132
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #137

१४३१/११६ 'कुचत्' संकोचने । कुचति । ग.६.प.प. (सेट) -१०६ कुच् - संय, संzej १४३२/११७ 'व्यचत्' व्याजीकरणे । विचति । ग.६.प.प. (सेट) -१०७ व्यच् - पान taj १४३३/११८ 'गुजत्' शब्दे । गुजति । ग.६.प.प. (सेट) -१०८ गुज् - भा४ ४२वो १४३४/११९ 'घुटत्' प्रतीघाते । घुटति । ग.६.प.प. (सेट) -१०९ घुट - प्रतिघात :२वो १४३५/१२० 'चुट' छेदने । चुटति । ग.६.प.प. (सेट) १४३६/१२१ 'छुट' छेदने । छुटति । ग.६.प.प. (सेट) १४३७/१२२ 'त्रुटत्' छेदने । त्रुटति । ग.६.प.प. (सेट) -११० चुट्, छुट्, त्रुट - अ५g, छेन ४२ से ११२ १४३८/१२३ 'तुटत्' कलहकर्मणि । तुटति । ग.६.प.प. (सेट) -११३ तुट् - 415 ४२वी, 13-बोसायी ४२वी १४३९/१२४ 'मुटत्' आक्षेप-प्रमर्दनयोः । मुटति । ग.६.प.प. (सेट) -११४ मुट् - (१) माक्षे५०॥ १२वी (२) भयोsg १४४०/१२५ ‘स्फुटत्' विकसने । स्फुटति । ग.६.प.प. (सेट) -११५ स्फुट - भील, विसj १४४१/१२६ 'पुट' संश्लेषणे । पुटति । ग.६.प.प. (सेट) १४४२/१२७ 'लुठत्' संश्लेषणे । लुठति । ग.६.प.प. (सेट) -११६-११७ पुट्, लुट् - dij, ५७j, मे॥ थj (डान्तोऽयमित्यन्ये) १४४३/१२८ 'कृडत्' घसने । कृडति । ग.६.प.प. (सेट) -११८ कृड् - घस, पालिश ४२j છઠ્ઠો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
133

Page #138

१४४४/१२९ ‘कुडत्' बाल्ये च । कुडति । ग.६.प.प. (सेट) -११९ कुड् - quleAdu ४२वी, नहानपj डोj १४४५/१३० 'गुडत्' रक्षायाम् । गुडति । ग.६.प.प. (सेट) -१२० गुड् - २६४२वी, पालन २j १४४६/१३१ 'जुडत्' बन्धने । जुडति । ग.६.प.प. (सेट) -१२१ जुड् - Miug, dj १४४७/१३१ 'तुडत्' तोडने । तुडति । ग.६.प.प. (सेट) -१२१ तुड् - तोsj, Hin13 - ६८ भयावी १४४८/१३२ 'लुड' संवरणे । लुडति । ग.६.प.प. (सेट) १४४९/१३३ 'थुड' संवरणे । थुडति । ग.६.प.प. (सेट) १४५०/१३४ 'स्थुडत्' संवरणे । स्थुडति । ग.६.प.प. (सेट) -१२२ लुड्, थुड्, स्थुड् - aisj, ५७६430 पो, धूपावj
से १२४
१४५१/१३६ 'वुडत्' उत्सर्गे । वुडति । ग.६.प.प. (सेट) -१२६ वुड् - त्या ४२वी, परि८२ ४२वो १४५२/१३७ 'वुड्' सङ्घाते । वुडति । ग.६.प.प. (सेट) १४५३/१३८ 'ध्रुडत्' सङ्घाते । ध्रुडति । ग.६.प.प. (सेट) -१२७-१२८ वुड्, ध्रुड् - समूड थपो, टोणे वगj १४५४/१३९ 'दुड' निमज्जने । दुडति । ग.६.प.प. (सेट) १४५५/१४० 'हुड' निमज्जने । हुडति । ग.६.प.प. (सेट) १४५६/१४१ 'त्रुडत्' निमज्जने । त्रुडति । ग.६.प.प. (सेट) -१२९ दुड्, हुड्, त्रुड् - 4tsj, swi 43j से १३१
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
134

Page #139

१४५७/१४२ 'चुणत्' छेदने । चुणति । ग.६. प. प. (सेट् ) चुण् - छेधुं, अपवुं, समार
-१३२
१४५८/१४३ 'डिपत्' क्षेपे । डिपति । ग.६. प. प. (सेट् ) -१३३ डिप् - ईवु, निंधा अरवी
१४५९/१४४ ‘छुरत्' छेदे । छुरति । ग. ६. प. प. (सेट् ) -१३४ छुर् - छेछन उखु, अपवुं
१४६०/१४५ 'स्फुरत्' स्फुरणे । स्फुरति । ग. ६. प. प. (सेटू) - १३५ स्फुर् સ્ફુરવું, વિચાર ઉઠવો
१४६१/१४६ ‘स्फुलत्’ सञ्चये च । स्फुलति । ग.६.प.प. (सेट् ) -१३६ स्फुल् - खेड, लेगुं २
આત્મનેપદિ ધાતુઓ
१४६२/१४७ 'कुंङ्' शब्दे । कुवते । ग.६. आ.प. (अनिट् ) १४६३/१४८ 'कूङ्तू' शब्दे । कुवते । ग. ६. आ.प. (सेटू) कु - कू - શબ્દ કરવો, અવાજ ક૨વો
-१-२
-
१४६४/१४९ ‘गुरैति' उद्यमे । गुरति । ग.६.आ.प. (सेट् ) गुर् - પ્રયત્ન કરવો
-३
॥ वृत् कुटादि ॥
I
१४६५/१५० ‘पृ॑ङ्त्’ व्यायामे । प्रियते । ग. ६. आ.प. (अनिट् ) पृ - व्यायाम ४२वो
-४
१४६६/१५१ ‘ट्टंङ्त्’ आदरे । द्रियते । ग. ६. आ.प. (अनिट् ) दृ - खा६२ २वो
-५
છઠ્ઠો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
135

Page #140

१४६७/१५२ 'धुंङ्त्' स्थाने । ध्रियते । ग.६.आ.प. (मनिट) -६ धृ - २, स्थिर थj १४६८/१५३ 'ओविजैति' भय-चलनयोः । विजते । ग.६.आ.प. (सेट) -७ विज् - (१) मराj (२) यसन २j १४६९/१५४ 'ओलजैङ्' व्रीडे । लजते । ग.६.आ.प. (सेट) १४७०/१५५ 'ओलस्जैति' व्रीडे । लज्जते । ग.६.आ.प. (सेट) -८-९ लज्, लस्ज् - ति थy १४७१/१५६ ‘ष्वज्जित्' सङ्गे । स्वजते । ग.६.आ.प. (निट) -१० स्वञ् - समागम ४२वो १४७२/१५७ 'जुषैति' प्रीति-सेवनयोः । जुषते । ग.६.आ.प. (सेट) -११ जुष् - (१) ४२ ४२j (२) सेवा ४२वी
॥ इति तुदादयस्तितोधातवः ॥ છઠ્ઠા ગણમાં ધાતુઓની સંખ્યા : ૧૫૭
.
..
136
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #141

સાતમો ગણ
હ, ઉભયપદિ ધાતુઓ १४७३/१ 'रुधुंपी' आवरणे । रुणद्धि । ग.७.उ.प. (मनिट) -१ रुध् - धेश पासपो, रो५j, रोj १४७४/२ 'रिचंपी' विरेचने । रिणक्ति । ग.७.उ.प. (मनिट्) -२ रिच - २२ मा५वो, Meी २j १४७५/३ 'विचूपी' पृथग्भावे । विनक्ति । ग.७.उ.प. (मनिट)
विच् - मल- ४२j १४७६/४ 'युजूंपी' योगे । युनक्ति । ग.७.उ.प. (मनिट) -४ युज् - dj, संधान २y १४७७/५ 'भिदंपी' विदारणे । भिनत्ति । ग.७.उ.प. (मनिट) -५ भिद् - मेj, तोsh १४७८/६ 'छिदंपी' द्वैधीकरणे । छिनत्ति । ग.७.उ.प. (मनिट)
छिद् - j, stuj १४७९/७ 'क्षुदंपी' संपेषे । क्षुणत्ति । ग.७.उ.प. (निट)
क्षुद्र - यूरो ४२वो १४८०/८ 'ऊदृपी' दीप्ति-देवनयोः । कृणत्ति । ग.७.उ.प. (सेट) -८ कृद् - (१) ६५j (२) ५८२८ २५२८, 23८ ४२वी १४८१/९ 'ऊतृदपी' हिंसाऽऽनादरयोः । तृणत्ति । ग.७.उ.प. (सेट) -९ तृद् - (१) uj (२) सना६२ - उपेक्षा ४२वी.
-६
પરમેપદિ ધાતુઓ १४८२/१० 'पृचैप्' । पृणक्ति । ग.७.प.प. (सेट) -१ पृच् - सं५६ ४२वो સાતમો ગણ ઉભયપદિ - પરસ્મપદિ ધાતુઓ
137

Page #142

१४८३/११ ‘वृचैप्' वरणे । वृणक्ति । ग.७.प.प. (सेट् ) वृच् - १२, लभ्युं, सेववुं, वींट
-२
१४८४/१२ ‘तञ्च’ सङ्कोचने । तनक्ति । ग.७.प.प. ( सेट् ) १४८५/१३ ‘तञ्जौप्' सङ्कोचने । तनक्ति । ग.७.प.प. (वेटू) -३-४ तञ्च्, तञ्जु – संोयवुं, वाजवुं
१४८६/१४ ‘भञ्जजोंप्' आमर्दने । भनक्ति । ग.७.प.प. (अनिट् ) भञ्ज् लांग, लूझी थवो, अवज्ञा रवी
-६
१४८७/१५ ‘भुजंप्’ पालना-भ्यवहारयोः । भुनक्ति । ग.७.प.प. (खनिद्) भुज् - (१) लोगववुं - पालन ९ (२) जावु - वापर १४८८/१६ ‘अञ्जौप्’ व्यक्ति-म्रक्षण-गतिषु । अनक्ति । ग.७.प.प. (वेटू ) (१) व्यक्त ४२वुं (२) मिश्र ५२१
-७
अञ्ज्
(3) ४धुं - पाभवु
-
१४८९/१७ ‘ओविजैप्' भयचलनयोः । विनक्ति । ग.७.प.प. (सेट् ) विज् - २, यास
-6
१४९०/१८ 'कृतैप्' वेष्टने । कृणत्ति । ग.७.प.प. (सेट् ) कृत् - वींट, वींटाणवु, भरडो लेवो
-९
I
१४९१/१९ ‘उन्दैप्' क्लेदने । उनत्ति । ग.७.प.प. (सेट् ) उन्दू - लीनुं थयुं, गणवु, रेजजेज थ
-१०
१४९२/२० ‘शिष्लृप्' विशेषणे । शिनष्टि । ग. ७. प.प. ( अनिट् ) शिष्- जाडी राज, वि+, विशेष २
-११
१४९३/२१ ‘पिष्लंप्' सञ्चूर्णने । पिनष्टि । ग. ७.प.प. (अनिट् ) -१२ पिष्- पीस, जांडवु, खूंटवुं
१४९४/२२ 'हिसु' हिंसायाम् । हिनस्ति । ग.७.प.प. (से2)
138
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #143

१४९५/२३ 'तृहप्' हिंसायाम् । तृणेढि । ग.७.प.प. (सेट) -१३-१४ हिस् (हिन्स्), तृह् - &िAL ४२वी
આત્મનેપદિ ધાતુઓ १४९६/२४ "खिदिप्' दैन्ये । खिन्ते । ग.७.आ.प. (निट) -१ खिद् - ६ पामj - हीन थ, दु:५ १४९७/२५ ‘विदिप्' विचारणे । विन्ते । ग.७.आ.प. (मनिट) -२ विद् - विया२ - विमर्श ४२वो, किंतवj १४९८/२६ 'बिइन्धैपि' दीप्तौ । इन्धे । ग.७.आ.प. (सेट)
इन्ध् - ६५g, सण, ej
॥ इति रुधादयः पितोधातवः ॥ સાતમા ગણમાં ધાતુ સંખ્યા ૨૬
સાતમો ગણ? આત્મનેપદિ ધાતુઓ
139

Page #144

જ આઠમો ગણી
नया धातुमो १४९९/१ 'तनूयी' विस्तारे । तनोति । ग.८.उ.प. सेट)
तन् - विस्त२, ३auj, १५j १५००/२ 'षयि' दाने । सनोति । ग.८.उ.प. (सेट)
सन् - हन मा५j, हे १५०१/३ 'क्षणूग्' हिंसायाम् । क्षणोति । ग.८.उ.प. (सेट) १५०२/४ 'क्षिणूयी' हिंसायाम् । क्षेणोति । ग.८.उ.प. (सेट)
क्षण, क्षिण् - क्षी५५ थj, घर, भा२j, j १५०३/५ 'ऋणूयी' गतौ । अर्णोति । ग.८.उ.प. (सेट)
ऋण - ४j - पाम १५०४/६ 'तृणूयी' अदने । तर्णोति । ग.८.उ.प. (सेट)
तृण् - मा, ५८ १५०५/७ 'घृणूयी' दीप्तौ । घोति । ग.८.उ.प. (सेट)
घृण् - ६५, सणा
१५०६/८ -१ १५०७/९
આત્માનેપદિ ધાતુઓ 'वनूयि' याचने । वनुते । ग.८.आ.प. (सेट) वन् - wing 'मनूयि' बोधने । मनुते । ग.८.आ.प. (सेट) मन् - Puj, dj, भान
॥ इति तनादयो यितोधातवः ॥ આઠમા ગણમાં ધાતુ સંખ્યા : ૯
140
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #145

१५०८/१ 'डुक्रींग्श्' द्रव्य - विनिमये । क्रीणाति । ग. ९. उ. प. (अनिट् ) क्री ખરીદવું, વેપાર વિનિમય કરવો
१५०९/२ 'षिंग्श्' बन्धने । सिनाति । ग. ९. उ. प. (अनिट् ) सि - जांधवु
१५१०/३
१५११/४
નવમો ગણ ઉભયપદિ ધાતુઓ
'प्रींग्श्' तृप्ति - कान्त्योः । प्रीणाति । ग. ९. उ. प. (अनिट् ) प्री (१) खुश १२ (२) यमवु णवु
1
'श्रींग्श्' पाके । श्रीणाति । ग. ९. उ. प. ( अनिट् ) श्री- પકાવવું, રાંધવું
१५१२/५ 'मींग्श्' हिंसायाम् । मीनाति । ग. ९. उ. प. (अनिट् ) मी હિંસા કરવી – આતંક ફેલાવવો
-
-
-
ग्रह
१५१३/६ 'युंग्श्' बन्धने । युनाति । ग. ९. उ. प. (अनिट् )
यु - जांघ - भेडवुं
१५१४/७ 'स्कुंग्श्' आप्रवणे । स्कुनाति । ग. ९. उ. प. ( अनिट् ) स्कु - थोडुं नमवु, तरवा भाटे } डूहवा भाटे थोडुं वजवुं १५१५/८ 'क्नूग्श्' शब्दे । क्नूनाति । ग. ९. उ. प. (सेट् ) क्नू - जवा४ ४२वो, गरबड भयाववी
१५१६ / ९ ' द्र्ग्श्' हिंसायाम् । द्रूणाति । ग. ९. उ. प. (सेटू) द्रू - हिंसा रवी, श
१५१७/१० 'ग्रहीश्' उपादाने । गृह्णाति । ग. ९. उ. प. (सेटू) ગ્રહણ કરવું, લેવું
નવમો ગણ : ઉભયપદિ ધાતુઓ
-
141

Page #146

१५१८/११ 'पूगश्' पवने । पूनाति । ग.९.उ.प. (सेट)
पू - पवित्र ४२j १५१९/१२ 'लूगश्' छेदने । लूनाति । ग.९.उ.प. (सेट)
लू - ५j, छे १५२०/१३ 'धूग्श्' कम्पने । धूनाति । ग.९.उ.प. (सेट)
धू - , ४, ५j १५२१/१४ 'स्तृग्श्' आच्छादने । स्तृणाति । ग.९.उ.प. (सेट)
स्तृ - इuqj, aisj १५२२/१५ 'कृ'श्' हिंसायाम् । कृणाति । ग.९.उ.प. (सेट)
कृ - Suj, भारी नing १५२३/१६ 'वृग्श्' वरणे । वृणाति । ग.९.उ.प. (सेट) वृ - १२j
॥ इत्युभयतोभाषाः ॥
પરરપદિ ધાતુઓ १५२४/१७ 'ज्यांश्' हानौ । जिनाति । ग.९.प.प. (मनिट) -१ ज्या - , दान थj, ५२०६ी थी १५२५/१८ 'रीश्' गति-रेषणयोः । रिनाति । ग.९.प.प. (निट) -२ री - (१) ४j - मb (२) susu2 ४२को १५२६/१९ 'लींश्' श्लेषणे । लीनाति । ग.९.प.प. (निट) -३ ली - यो2g, भासत थj 142
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #147

१५२७/२० 'ब्लींश्' वरणे । ब्लीनाति । ग. ९. प. प. ( अनिट् ) ब्ली વરવું, મળવું
-४
१५२८/२१ 'ल्वींश्' गतौ । ल्वीनाती । ग. ९. प.प. (अनिट् ) જવું - પામવું
ल्वी
'क' हिंसायाम् । कृणाति । ग. ९.प.प.
१५२९ / २२
१५३० / २३
'म्' हिंसायाम् । मृणाति । ग. ९. प. प.
'शुश' हिंसायाम् । शृणाति । ग. ९. प.
प.
(सेट् )
१५३१ / २४ -६-७–८ कृ, मृ, शृ - हिंसा ४२वी - उत्या रवी - भारपीट ९२वी - झाडवुं १५३२/२५ ‘पृश्' पालन - पूरणयोः । पृणाति । ग.९.प.प. (सेट् ) पृ- (१) पाणवुं - रक्षवुं ( २ ) पूरवुं - लवं
-९
(सेट् )
१५३३/२६ ‘बृश्' भरणे । बृणाति । ग. ९. प. प. बृ - लखुं - पूर
-१०
(सेट)
-
(सेट् )
१५३४/२७ 'भृश्' भर्ज्जने च । भृणाति । ग ९. प. प. ( सेट् ) भृ ભુંજવું - સેકવું
-१०
१५३५/२८ ‘दृश्' विदारणे । दृणाति । ग. ९. प. प. (सेटू) दृ - झाडवुं, झाइयां s२वां
- ११
१५३६ / २९ 'जूश्' वयोहानौ । जुणाति । ग. ९. प.प. (सेट् ) नृ - घरडा थयुं, नजणा थ
-१२
१५३७/३० 'नृश' नये । नृणाति । ग. ९. प. प. (सेट् ) नृ - वियार ४२वो, दृष्टिओएस अर्थमां
-१३
१५३८/३१ 'गृश्' शब्दे । गृणाति । ग. ९. प. प. ( सेट् ) गृ - जवा४ ९२वो, घोंघाट अरवो
-१४
નવમો ગણ : પરઐપદિ ધાતુઓ
143

Page #148

१५३९/३२ 'ऋश्' गतौ । ऋणाति । ग. ९. प. प. (सेट् ) ऋ - भवु - पामवु
- १५
१५४०/३३ 'ज्ञांश्' अवबोधने । जानाति । ग. ९. प. प. ( अनिट् ) જાણવું – ભણવું
-१६
ज्ञा
॥ वृत् प्वादयः ॥
॥ वृत ल्वादयः ॥
-
१५४१ / ३४ ' क्षिषंश्' हिंसायाम् । क्षिणाति । ग. ९.प.प. (अनिट् ) क्षि - हिंसा 5वी - एावु
-१७
1
१५४२/३५ 'व्रींश्' वरणे । व्रीणाति । ग. ९. प. प. (अनिट् ) - १८ व्री - व२युं
१५४३/३६ 'भ्रींश्' भरणे । श्रीणाति । ग. ९. प. प. ( अनिट् ) श्री ભરવું
-१९
१५४४ / ३७ 'हेठश्' भूतप्रादुर्भावे । हेट्नाति । ग. ९.प.प. ( सेट् ) हेठ् - प्रशीनो ४न्म थवो
-२०
१५४५/३८ 'मृडश्' सुखने । मृह्णाति । ग. ९. प. प. (से2) मृड् - सुख - प्रसन्नता - अनुणता थवी
-२१
144
-२१
१५४६/३९ ' श्रन्थस्' मोचन - प्रतिहर्षयोः । श्रथ्नाति । ग. ९. प. प. (सेट् ) श्रन्थ् (श्रथ्) - (१) छोउवुं (२) सामी हर्ष व्यक्त रखो 'मन्थश्' विलोडने । मध्नाति । ग. ९. प. प. (सेट) मन्थ् (मथ्) - भथयुं, वसोव
१५४७ / ४०
-२२
१५४८/४१ 'ग्रन्थश्' सन्दर्भे । ग्रथ्नाति । ग.९.प.प. (सेट् ) ग्रन्थ् (ग्रथ्) સંદર્ભ જોડવો, ગુંથવું
-२३
-
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #149

१५४९/४२ 'कुन्थश्' संक्लेशे । कुथ्नाति । ग.९.प.प. (सेट) -२४ कुन्थ् (कुथ्) - परिता५ थवो - पेश ५४वो १५५०/४३ 'मृदश्' क्षोदे । मृद्नाति । ग.९.प.प. (सेट) -२५ मृद् - क्षो-यूरी ४२वो, भूडो ४२वो १५५१/४४ 'गुधश्' रोषे । गुध्नाति । ग.९.प.प. (सेट) -२६ गुध् - शेषे मराj, .3 23वी १५५२/४५ 'बन्धंश्' बन्धने । बध्नाति । ग.९.प.प. (मनिट) -२७ बन्ध् (बध्) - wiuj, anj १५५३/४६ 'क्षुभश्' संचलने । क्षुभ्नाति । ग.९.प.प. (सेट) -२८ क्षुभ् - होम पाभवो, मगमग १५५४/४७ ‘णभ्' हिंसायाम् । नभ्नाति । ग.९.प.प. (सेट) १५५५/४८ 'तुभश्' हिंसायाम् । तुभ्नाति । ग.९.प.प. (सेट) -२९-३० नभ, तुभ् - डिंस ७२वी, ४ij १५५६/४९ 'खवश्' हेठश्वत् । खव्नाति । ग.९.प.प. (सेट)
खव् - Leart ४न्म यो १५५७/५० 'क्लिशौश्' विबाधने । क्लिश्नाति । ग.९.प.प. (व) -३२ क्लिश् - वेश ४२वी, 4.3 १५५८/५१ 'अशश्' भोजने । अश्नाति । ग.९.प.प. (सेट) -३३ अश् - पाj १५५९/५२ 'इषश्' आभीक्ष्ण्ये । इष्णाति । ग.९.प.प. (सेट) -३४ इष् - वारंवार अर्थमा १५६०/५३ 'विषश्' विप्रयोगे । विष्णाति । ग.९.प.प. (सेट) -३५ विष् - छूट। ५७j, विरो५ ४२वो નવમો ગણ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
145

Page #150

१५६१/५४ 'प्रुष्' स्नेह - सेचन - पूरणेषु । प्रुष्णाति । ग. ९. प. प. ( सेट् ) १५६२/५५ 'प्लुषश्' स्नेह-सेचन - पूरणेषु । प्लुष्णाति । ग.९.प.प. (सेट्) -३६-३७ प्रुष, प्लुष् - ( १ ) सागशी समर थयुं, प्रेम थवो (२) सिंययुं, छांट (3) पूर
१५६३ / ५६ 'मुषश्' स्तेये । मुष्णाति । ग. ९. प. प. (सेट् ) मुष् - थोरयुं, उठांतरी ४२वी
-३८
१५६४/५७ 'पुषश्' पुष्टौ - पोषणे वा च । पुष्णाति । ग. ९. प. प. (सेट् ) पुष् - पोषएा २, पासवु
-३९
१५६५/५८ 'कुषश्' निष्कर्मे । कुष्णाति । ग. ९. प. प. (सेट् ) कुष् - नाभुं जनी धुं, नाभुं जनाव
-४०
१५६६/५९ 'ध्रसूश्' उञ्छे । ध्रस्नाति । ग. ९.प.प. (सेट् ) ध्रस् - वीएावु
-४१
આત્મનેપદિ ધાતુઓ
१५६७/६० ‘वृङ्श्’ सम्भक्तौ । वृणीते । ग.९.आ.प. (सेट् ) वृ - सुंदर लङित ४२वी, सत्डार खपवो
- १
॥ इति क्यादयः शितोधातवः ॥ નવમા ગણમાં ધાતુ સંખ્યા : ૬૦
146
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #151

જે દસમો ગણ છે
ઉપરર્મપદિ ધાતુઓ १५६८/१ 'चुरण' स्तेये । चोरयति । ग.१०.प.प. (सेट)
चुर् - यो ४२वी, बुटj १५६९/२ 'पृण' पूरणे । पारयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पृ - ५२j, म२j १५७०/३ 'घृण' स्रवणे । घारयति । ग.१०.प.प. (सेट)
घृ - ५२j, 2५, २j, ५७j १५७१/४ श्वल्क' भाषणे । श्वल्कयति । ग.१०.प.प. (सेट) १५७२/५ 'वल्कण्' भाषणे । वल्कयति । ग.१०.प.प. (सेट)
श्वल्क्, वल्क् - पोतj, २४५२ ४२j १५७३/६ 'नक्क' नाशने । नक्कयति । ग.१०.प.प. (सेट) १५७४/७ 'धक्कण' नाशने । धक्कयति । ग.१०.प.प. (सेट)
नक्क्, धक्क् - नाश पावो, विनाश थवो १५७५/८ 'चक्क' व्यथने । चक्कयति । ग.१०.प.प. (सेट) १५७६/९ 'चुक्कण्' व्यथने । चुक्कयति । ग.१०.प.प. (सेट)
चक्, चुक्क् - ६:५४, पी3j १५७७/१० 'टकुण्' बन्धने । टङ्कयति । ग.१०.प.प. (सेट)
टक् (टङ्क्) - vij १५७८/११ 'अर्कण्' स्तवने । अर्कयति । ग.१०.प.प. (सेट)
अर्क् - स्तुति ४२वी, स्तqj १५७९/१२ 'पिच्चण' कुट्टने । पिच्चयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पिच्च् - दुटपुं, पीट15 ४२वी, पोवा ४२वी. દસમો ગણઃ પરઐપદિ ધાતુઓ
147

Page #152

१५८०/१३ 'पचुण' विस्तारे । प्रपञ्चयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पच् (पञ्च्) - विस्त२j, इसा १५८१/१४ 'म्लेच्छण' म्लेच्छने । म्लेच्छयति । ग.१०.प.प. (सेट)
म्लेच्छ - ४८ ०६ गोला, ४ई पनि ७२ १५८२/१५ 'ऊर्जण्' बल-प्राणनयोः । ऊर्जयति । ग.१०.प.प. (सेट)
ऊर्ज़ - (१) मणवान थj (२) qj १५८३/१६ 'तुजु' हिंसा-बल-दान-निकेतनेषु। तुञ्जयति। ग.१०.प.प.(सेट) १५८४/१७ 'पिजुण्' हिंसा-बल-दान-निकेतनेषु । पिञ्जयति ।
ग.१०.प.प. (सेट) तुज् (तुञ्), पिज् (पिब्) (१) सि . ४२वी, 'पून ४२ (૨) બળવાન હોવું (३) हान ४२j
(४) निवास. ४२वो, २३ १५८५/१८ 'क्षजुण्' कृच्छ्रजीवने । क्षञ्जयति । ग.१०.प.प. (सेट)
क्षज् (क्षङ्ग्) - हुथी. वन. ५४.२ ४२j १५८६/१९ 'पूजण्' पूजायाम् । पूजयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पूज् - ५0 ४२वी, मस्ति ४२वी. १५८७/२० 'गज' शब्दे । गाजयति । ग.१०.प.प. (सेट) १५८८/२१ 'मार्जण्' शब्दे । मार्जयति । ग.१०.प.प. (सेट)
गर्ज, मा - घोघाट ४२वो, सवा४ ४२वो १५८९/२२ 'तिजण्' निशाने । तेजयति । ग.१०.प.प. (सेट)
तिज् - dl६५ ४२j, निशान बनाqg १५९०/२३ 'वज' मार्गणसंस्कारगत्योः । वाजयति । ग.१०.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
148

Page #153

१५९१/२४ 'व्रजण्' मार्गणसंस्कारगत्योः । व्राजयति । ग.१०.प.प. (सेट)
वज्, व्रज् - (१) wing (२) ४j १५९२/२५ ‘रुजण्' हिंसायाम् । रोजयति । ग.१०.प.प. (सेट)
रुज् - रोग थयो, पीsj १५९३/२६ 'नटण्' अवस्यन्दने । नाटयति । ग.१०.प.प.० (सेट)
नट् - ५७, ५२, २५sp १५९४/२७ 'तुट' छेदने । तोटयति । ग.१०.प.प. (सेट) १५९५/२८ 'चुट' छेदने । चोटयति । ग.१०.प.प. (सेट) १५९६/२९ 'चुटु' छेदने । चुण्टयति । ग.१०.प.प. (सेट) १५९७/३० 'छुटण्' छेदने । छोटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
तुट, चुट, चुट् (चुण्ट्), छुट् - ५j, छेj १५९८/३१ 'कुट्टण्' कुत्सने च । कुट्टयति । ग.१०.प.प. (सेट)
कुट्ट - पुत्सा अर्थमा (२) पीट। - दुटपा अर्थमा १५९९/३२ 'पुट्ट' अल्पीभावे । पुट्टयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६००/३३ 'चुट्ट' अल्पीभावे । चुट्टयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६०१/३४ 'षुट्टण्' अल्पीभावे । सुट्टयति । ग.१०.प.प. (सेट)
___ पुट्, चुट्, सुट् - घej, मोई थj १६०२/३५ 'पुट' सञ्चूर्णने । पोटयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६०३/३६ ‘मुटण्' सञ्चूर्णने । मोटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पुट, मुट् - (भू. ४२वी, यू२j १६०४/३७ 'अट्ट' अनादरे । अट्टयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६०५/३८ "स्मिटण' अनादरे । स्मेटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
अटू, स्मिट् - मना६२ ४२वी, ति२२७८२ ४२वो દસમો ગણઃ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
149

Page #154

१६०६/३९ 'लुण्टण्' स्तेये च । लुण्टयति । ग.१०.प.प. (सेट)
___ लुण्ट् - , यो ४२वी. १६०७/४० 'स्निटण्' स्नेहने । स्नेटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
स्निट् - aunll थवी, स्ने ४२वो १६०८/४१ 'घट्टण्' चलने । घट्टयति । ग.१०.प.प. (सेट)
घट्ट - यालj, पाj १६०९/४२ 'खट्टण्' संवरणे । खट्टयति । ग.१०.प.प. (सेट)
खट् - disj, anj, संयj १६१०/४३ 'षट्ट' हिंसायाम् । सट्टयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६११/४४ "स्फिट्टण्' हिंसायाम् । स्फेटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
सट्ट, स्फिट् - Aj, मlis saal १६१२/४५ 'स्फुटण्' परिहासे । स्फोटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
स्फुट - ial - 4905 ४२वी १६१३/४६ 'कीटण्' वर्णने । कीटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
कीट् - २j, buj १६१४/४७ 'वटुण' विभाजने । वण्टयति । ग.१०.प.प. (सेट)
वट् (वण्ट्) - तोऽg, छूटा ५७j १६१५/४८ 'रुटण्' रोषे । रोटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
रुट - शेषे (मरापुं, गुस्से थj १६१६/४९ 'शठ' संस्कार-गत्योः । शाठयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६१७/५० 'श्वठ' संस्कार-गत्योः । श्वाठयति । ग.१०.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
150

Page #155

१६१८/५१ 'श्वठुण' संस्कार-गत्योः । श्वण्ठति । ग.१०.प.प. (सेट)
शठ्, श्वठ्, श्वठ् (श्वण्ठ्) - (१) संस्॥२ ॥५॥
(२) ४j - पामj १६१९/५२ 'शुठण' आलस्ये । शोठयति । ग.१०.प.प. (सेट)
शुल् - माणस. ४२वी, मेही जनj १६२०/५३ 'शुठुण्' शोषणे । शुण्ठयति । ग.१०.प.प. (सेट)
शुल् (शुण्ठ्) - सूj, शोषवj १६२१/५४ 'गुठुण्' वेष्टने । गुण्ठयति । ग.१०.प.प. (सेट)
गुल् (गुण्ठ्) - jij, वीenj १६२२/५५ 'लडण्' उपसेवायाम् । लाडयति । ग.१०.प.प. (सेट)
लड् - नथी सेवj. १६२३/५६ 'स्फुडुण्' परिहासे । स्फुण्डयति । ग.१०.प.प. (सेट)
स्फुड् (स्फुण्ड्) - 881-म१४२१ ४२वी. १६२४/५७ 'ओलडुण' उत्क्षेपे । ओलण्डयति । ग.१०.प.प. (सेट)
लड् (लण्ड्) - नियु, हु[छ। ४२वी, ३४ १६२५/५८ 'पीडण्' गहने । पीडयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पीड् - पी3j, Muqj १६२६/५९ 'तडण्' आघाते । ताडयति । ग.१०.प.प. (सेट)
तड् - तन-ईन ४२j, भारपीट ४२वी १६२७/६० 'खड' भेदे । खाडयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६२८/६१ 'खडुण्' भेदे । खण्डयति । ग.१०.प.प. (सेट)
खड्, खड् (खण्ड्) - १४॥ ४२६i १६२९/६२ 'कडुण्' खण्डने च । कण्डयति । ग.१०.प.प. (सेट)
कड् (कण्ड्) - तोऽj, दु:31-वटqi. દસમો ગણઃ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
151

Page #156

१६३०/६३ 'कुडुण्' रक्षणे । कुण्डयति । ग. १०. प. प. ( सेट् ) कुड् (कुण्ड्) રક્ષા કરવી, રક્ષવું
१६३१ / ६४ 'गुडुण्' वेषने च । गुण्डयति । ग. १०. प. प. ( सेट् ) गुड् (गुण्ड्) - वटवुं વીંટવું
१६३२ / ६५ 'चुडुण्' छेदने । चुण्डयति । ग.१०. प. प. ( सेट् ) चुड् (चुण्ड्) - अयं, छेह કાપવું, છેદવું
१६३३/६६ 'मडुण्' भूषायाम् । मण्डयति । ग. १०. प. प. ( सेट् ) मड् (मण्ड्) શોભવું, અલંકારવું
१६३४/६७ ‘भडुण्' कल्याणे । भण्डयति । ग.१०. प.प. (सेट) भड् (भण्ड्) કલ્યાણ કરવું १६३५/६८ 'पिडुण्' सङ्घाते । पिण्डयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) पिड् (पिण्ड्) - पिंड जनाववो, लेगा ध થવું
—
१६३६/६९ 'ईडण्' स्तुतौ । ईडयति । ग. १०. प. प. (सेट् ) ईड् स्तुति अरवी, स्तवथुं
I
१६३७/७० 'चडुण्' कोपे । चण्डयति । ग.१०. प. प. (सेट् ) चड् (चण्ड्) ધમધમવું, ક્રોધ કરવો १६३८/७१ 'जुड' प्रेरणे । जोडयति । ग.१०. प. प. (सेट् ) १६३९/७२ 'चूर्ण' प्रेरणे । चूर्णयति । ग.१०.प.प. ( सेट् ) १६४०/७३ ‘वर्णण्' प्रेरणे । वर्णयति । ग.१०.प.प. (सेट्) जुड्, चूर्ण, वर्ण- प्रेरणा अरवी, हांडवु
१६४१/७४ 'चूण' सङ्कोचने । चूणयति । ग. १०. प. प. ( सेटू ) १६४२/७५ 'तूणण्' सङ्कोचने । तूणयति । ग. १०. प. प. (सेटू) चूण्, तूण् - संश्रेयवुं
152
-
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #157

१६४३/७६ 'श्रणण' दाने । श्राणयति । ग.१०.प.प. (सेट)
श्रण - हे १६४४/७७ 'पूणण्' संघाते । पूणयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पूण् - समूड ४२वी, संग्रड ४२वो १६४५/७८ 'चितुण्' स्मृत्याम् । चिन्तयति । ग.१०.प.प. (मेट्)
चित् (चिन्त्) - भिंतqg, विया२j, या६ ४२j १६४६/७९ ‘पुस्त' आदराऽऽनादरयोः । पुस्तयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६४७/८० 'बुस्तण्' आदराऽऽनादरयोः । बुस्तयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पुस्त्, बुस्त् - (१) सन्२ (२) (455२j १६४८/८१ 'मुस्तण्' संघाते । मुस्तयति । ग.१०.प.प. (सेट)
मुस्त् - मे थां, समूड भगो १६४९/८२ 'कृतण्' संशब्दने । कीर्तयति । ग.१०.प.प. (सेट)
कृत् (कीत्) - हीर्तन २, मj, ४५j १६५०/८३ ‘स्वर्त' गतौ । स्वर्तयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६५१/८४ ‘पथुण्' गतौ । पन्थयति । ग.१०.प.प. (सेट)
स्व, पथ् (पन्थ्) - ४j, भगj १६५२/८५ 'श्रथण्' प्रतिहर्षे । श्रथयति । ग.१०.प.प. (सेट)
श्रथ् - माविमो२ जना ४ १६५३/८६ 'पृथण' प्रक्षेपणे । पर्थयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पृथ् - उमेर १६५४/८७ 'प्रथण्' प्रख्याने । प्रथयति । ग.१०.प.प. (सेट)
प्रथ् - विस्त२j, प्रसिद्धि पामवी. દસમો ગણઃ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
153

Page #158

१६५५/८८ 'छदण्' संवरणे । छादयति । ग.१०.प.प. (सेट)
छद् - aisj, धूपाव १६५६/८९ 'चुदण्' सञ्चोदने । चोदयति । ग.१०.प.प. (सेट)
चुद् - सभ्य शिाम हेवी, प्रे२९॥ ४२वी १६५७/९० 'मिदुण्' स्नेहने । मिन्दयति । ग.१०.प.प. (सेट)
मिद् (मिन्द्) - anelele j १६५८/९१ 'गुर्दण्' निकेतने । गूर्दयति । ग.१०.प.प. (सेट)
गुर्द - २३j, १स १६५९/९२ 'छर्दण्' वमने । छर्दयति । ग.१०.प.प. (सेट)
छर्दु - मन ४२j, भ. १६६०/९३ 'बुधुण्' हिंसायाम् । बुन्धयति । ग.१०.प.प. (सेट)
बुध् (बुन्ध्) - uj १६६१/९४ 'वर्धण्' छेदन-पूरणयोः । वर्धयति । ग.१०.प.प. (सेट)
वर्ध - (१) छेj - ५ (२) पालन २j - पूर १६६२/९५ 'गर्धण्' अभिकाङ्क्षायाम् । गर्धयति । ग.१०.प.प. (सेट)
गर्छ – Clal eोपी, गृद्धि २५वी. १६६३/९६ ‘बन्ध' संयमने । बन्धयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६६४/९७ 'बधण्' संयमने । बाधयति । ग.१०.प.प. (सेट)
बन्ध, बध् - wiuj, नियममा राम, रोऽg १६६५/९८ 'छपुण' गतौ । छम्पयति । ग.१०.प.प. (सेट)
छप् (छम्प) - ४, ५मधू १६६६/९९ 'क्षपुण्' क्षान्तौ । क्षम्पयति । ग.१०.प.प. (सेट) क्षप् (क्षम्प्) - क्षमा २५वी, सडन ४२j
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
154

Page #159

१६६७/१०० 'ष्टूपण' समुच्छ्राये । स्तूपयति । ग.१०.प.प. (सेट)
स्तूप - मति यु डोj, Galति २वि १६६८/१०१ 'डिपण' क्षेपे । डेपयति । ग.१०.प.प. (सेट)
डिप् - ३७g, नि, नing, yj १६६९/१०२ 'ह्यपण' व्यक्तायां वाचि । ह्यापयति । ग.१०.प.प. (सेट)
ह्यप् - पातयात ४२वी १६७०/१०३ 'डपु' संघाते । डम्पयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६७१/१०४ 'डिपुण्' संघाते । डिम्पयति । ग.१०.प.प. (सेट)
डप् (डम्प्), डिप् (डिम्प्) - मेहु ४२ऍ १६७२/१०५ 'शूर्पण' माने । शूर्पयति । ग.१०.प.प. (सेट)
शूप् - भानपुं, ५४j, भा५j १६७३/१०६ 'शुल्बण्' सजने च । शुल्बयति । ग.१०.प.प. (सेट)
शुल्ब् - सर्छन २j, २५j १६७४/१०७ 'डबु' क्षेपे । डम्बयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६७५/१०८ 'डिबुण्' क्षेपे । डिम्बयति । ग.१०.प.प. (सेट)
डब् (डम्ब्), डिब् (डिम्ब्) - ३७j, psj, निeg १६७६/१०९ 'सम्बण्' सम्बन्धे । सम्बयति । ग.१०.प.प. (सेट)
सम्ब् - सं५ ५iyat १६७७/११० 'कुबुण्' आच्छादने । कुम्बयति । ग.१०.प.प. (मेट्)
कुब् (कुम्ब्) - disg, माहित थy १६७८/१११ ‘लुबु' अर्दने । लुम्बयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६७९/११२ 'तुबुण्' अर्दने । तुम्बयति । ग.१०.प.प. (सेट)
लुब् (लुम्ब), तुब् (तुम्ब्) - 3 દસમો ગણઃ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
कन
155

Page #160

१६८०/११३ 'पुर्बण्' निकेतने । पूर्बयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पुडू - निवास ४२वी, वसj १६८१/११४ 'यमण्' परिवेषणे । यामयति । ग.१०.प.प. (सेट)
यम् - पारस १६८२/११५ 'व्ययण' क्षये । व्याययति । ग.१०.प.प. (सेट)
व्यय - क्षय थो, पाली थj १६८३/११६ 'यत्रुण' सङ्कोचने । यन्त्रयति । ग.१०.प.प. (सेट)
यत् (यन्त्र्) - संजीयj, dj १६८४/११७ 'कुगुण्' अनृतभाषणे । कुन्द्रयति । ग.१०.प.प. (सेट)
कुद्र (कुन्द्र) - मोव, पोटं ठेवू १६८५/११८ 'श्वभ्रण' गतौ । श्वभ्रयति । ग.१०.प.प. (सेट)
श्वभ् - ४j - ५j १६८६/११९ 'तिलण' स्नेहने । तेलयति । ग.१०.प.प. (सेट)
तिल् - स्ने थलो, प्रेम ४२वो, uj १६८७/१२० 'जलण्' अपवारणे । जालयति । ग.१०.प.प. (सेट)
जल् - 2004 liqal, मंतधान २j १६८८/१२१ 'क्षलण्' शौचे । क्षालयति । ग.१०.प.प. (सेट)
क्षल् - साई २j, पो १६८९/१२२ 'पुलण्' समुच्छ्राये । पोलयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पुल् - 'धूम युं हो, उन्नति. ४२वी. १६९०/१२३ 'बिलण्' भेदे । बेलयति । ग.१०.प.प. (सेट)
बिल् - suj - quोरु ५७g, बिल बनावj १६९१/१२४ 'तलण्' प्रतिष्ठायाम् । तालयति । ग.१०.प.प. (सेट)
तल् - प्रसिद्धि पामवी, स्थिर थj 156
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #161

१६९२/१२५ 'तुलण्' उन्माने । तोलयति । ग.१०.प.प. (सेट)
तुल् - होमj, तोर १६९३/१२६ 'दुलण्' उत्क्षेपे । दोलयति । ग.१०.प.प. (सेट)
दुल् - भूतj १६९४/१२७ 'बुलण्' निमज्जने । बोलयति । ग.१०.प.प. (सेट)
बुल् – ५, पो १६९५/१२८ 'मूलण्' रोहणे । मूलयति । ग.१०.प.प. (सेट)
मूल् - Aj १६९६/१२९ 'कल' क्षेपे च । कालयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६९७/१३० किल' क्षेपे च । केलयति । ग.१०.प.प. (सेट) १६९८/१३१ 'पिलण्' क्षेपे च । पेलयति । ग.१०.प.प. (सेट)
कल्, किल्, पिल् - ३७g, नि १६९९/१३२ ‘पलण्' रक्षणे । पालयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पल् - पालन ४२, २aj १७००/१३३ 'इलण्' प्रेरणे । एलयति । ग.१०.प.प. (सेट)
इल् - प्रे२४॥ ४२वी, isg १७०१/१३४ 'चलण्' भृतौ । चालयति । ग.१०.प.प. (सेट)
चल् - म२j १७०२/१३५ ‘सान्त्वण' सामप्रयोगे । सान्त्वयति । ग.१०.प.प. (सेट)
सान्त्व् - सांत्वन ५j १७०३/१३६ 'धूशण' कान्तीकरणे । धूशयति । ग.१०.प.प. (सेट)
__ धूश् - ते४ ४२j, घस દસમો ગણઃ પરસ્મપદિ ધાતુઓ
157

Page #162

१७०४/१३७ “श्लिषण' श्लेषणे । श्लेषयति । ग.१०.प.प. (सेट)
श्लिष् - मे॥ थj, योटg, मासत थj १७०५/१३८ 'लूषण' हिंसायाम् । लूषयति । ग.१०.प.प. (सेट)
लूष् - डिंसा ४२वी, j १७०६/१३९ 'रुषण' रोषे । रोषयति । ग.१०.प.प. (सेट)
रुष् - गुस्सा ४२वो १७०७/१४० 'प्युषण' उत्सर्गे । प्योषयति । ग.१०.प.प. (सेट)
प्युष् - छोऽj, त्या ४२वो १७०८/१४१ 'पसुण' नाशने । पंसयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पस् (पंस्) - नाश पावो, विलय थयो १७०९/१४२ 'जसुण' रक्षणे । जंसयति । ग.१०.प.प. (सेट)
जस् (जंस्) - २६॥ ४२वी, सायqj १७१०/१४३ 'पुंसण्' अभिमर्दने । पुंसयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पुंस् - मालिश ४२j, यू२j | १७११/१४४ 'ब्रूस' हिंसायाम् । ब्रूसयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७१२/१४५ 'पिस' हिंसायाम् । पेसयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७१३/१४६ 'जस' हिंसायाम् । जासयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७१४/१४७ 'बर्हण्' हिंसायाम् । बर्हयति । ग.१०.प.प. (सेट)
ब्रूस्, पिस्, जस्, बहू - &िA ४२वी. १७१५/१४८ 'ष्लिहण्' स्नेहने । स्लेहयति । ग.१०.प.प. (सेट)
स्लिह् - स्ने यो १७१६/१४९ ‘म्रक्षण' म्लेच्छने । म्रक्षयति । ग.१०.प.प. (सेट) म्रक्ष् - ७ अर्थम
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
158

Page #163

१७१७/१५० 'भक्षण' अदने । भक्षयति । ग.१०.प.प. (सेट)
भक्ष् - मा १७१८/१५१ ‘पक्षण' परिग्रहे । पक्षयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पक्ष् - परियड ४२वो १७१९/१५२ 'लक्षीण' दर्शनाङ्कनयोः । लक्षयति । ग.१०.प.प. (सेट)
लक्ष् - (१) dj, हेug (२) यि हो - निशानी ४२वी.
_[इतोऽर्थविशेषे आलक्षिणः] १७२०/१५३ 'ज्ञाण' मारणादिनियोजनेषु । ज्ञपयति । ग.१०.प.प. (सेट)
ज्ञा - निवेदन ४२j, ४९uqj १७२१/१५४ 'च्युण' सहने । च्यावयति । ग.१०.प.प. (सेट)
च्यु - सन २j, सडj १७२२/१५५ 'भूण' अवकल्कने । भावयति । ग.१०.प.प. (सेट)
__ भू - Adu ४२वी, ढों। ४२वो १७२३/१५६ 'बुक्कण्' भषणे । बुक्कयति । ग.१०.प.प. (सेट)
बुक्क् - (मस १७२४/१५७ 'रक' आस्वादने । सकयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७२५/१५८ 'लक' आस्वादने । लाकयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७२६/१५८ 'रग' आस्वादने । रागयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७२७/१५९ 'लगण्' आस्वादने । लागयति । ग.१०.प.प. (सेट)
___ रक्, लक्, रग्, लग् - यम, यूस, अनुमवj इसमो १५ : अर्थविशेषे आलक्षिणः धातवः ।
159

Page #164

१७२८/१६० 'लिगुण' चित्रीकरणे । लिङ्गयति । ग.१०.प.प. (सेट)
लिग् (लिङ्ग्) - माश्चर्य123 12. २, ४२ ४२ १७२९/१६१ 'चर्चण्' अध्ययने । चर्चयति । ग.१०.प.प. (सेट)
चर्च् - या ४२वी, वा६ ४२वो, माj १७३०/१६२ 'अञ्चण्' विशेषणे । अञ्चयति । ग.१०.प.प. (सेट)
अञ्च् - विशेष ४२ १७३१/१६३ 'मुचण्' प्रमोचने । मोचयति । ग.१०.प.प. (सेट)
मुच् - भुqj, छोडqj १७३२/१६४ 'अर्जण्' प्रतियत्ने । अर्जयति । ग.१०.प.प. (सेट)
__ अर्ज - प्रतियत्न ४२वो १७३३/१६५ 'भजण्' विश्राणने । भाजयति । ग.१०.प.प. (सेट)
भज् - हान हे, मापj १७३४/१६६ 'चट' भेदे । चाटयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७३५/१६७ ‘स्फुटण्' भेदे । स्फोटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
चट्, स्फुट - (भेट्न ४२j, भेषु १७३६/१६८ 'घटण्' संघाते । घाटयति । ग.१०.प.प. (सेट)
घट् - समूड मेगो थयो, uj
१७३७/१६९ 'कणण्' निमीलने । काणयति । ग.१०.प.प. (सेट)
कण् - भीय १७३८/१७० 'यतण्' निकारोपस्कारयोः । यातयति । ग.१०.प.प. (सेट)
यत् - (१) ति२२७१२ ४२वो (२) स%aj - सं२२ ४२वो निर् + - प्रतिहान ४२
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः।
160

Page #165

१७३९/१७१ 'शब्दण्' उपसर्गाद् भाषाविष्कारयोः । शब्दयति ।
ग.१०.प.प. (सेट)
शब्द - बोल १७४०/१७२ 'षूदण्' आस्रवणे । सूदयति । ग.१०.प.प. (सेट)
सूद् - अ२j, ५२j, 2५zg १७४१/१७२ 'आङः' क्रन्दण् सातत्ये । आक्रन्दयति । ग.१०.प.प. (सेट)
आ + क्रन्द् - ॥ ४२वो. १७४२/१७३ ‘ष्वदण्' आस्वादने । स्वादयति । ग.१०.प.प. (सेट)
स्वद् - Anuj [आस्वादः सकर्मकात्] १७४३/१७४ 'मुदण्' संसर्गे । मोदयति । ग.१०.प.प. (सेट)
मुद् - संस[ ४२वो १७४४/१७५ 'शृधण्' प्रसहने । शर्धयति । ग.१०.प.प. (सेट)
शृध् - भू साउन ३२ १७४५/१७६ 'कृपण' अवकल्पने । कल्पयति । ग.१०.प.प. (सेट)
कृप् - यना ४२वी, समर्थ डोj १७४६/१७७ 'जभुण' नाशने । जम्भयति । ग.१०.प.प. (सेट)
जभ (जम्भ) - नाश ४२वो १७४७/१७८ 'अमण' रोगे । आमयति । ग.१०.प.प. (सेट)
अम् - रो पनj, व्याधि थवी. १७४८/१७९ 'चरण' असंशये । विचारयति । ग.१०.प.प. (सेट)
चर् - निष्प्रश्न अवस्था होती, नि:शंत डोवा १७४९/१८० 'पूरण' आप्यायने । पूरयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पूर - १५j, पूरj, संसारित ४२j ४समो. ९ : अर्थविशेषे आलक्षिणः धातवः ।
161

Page #166

१७५०/१८१ ‘दलण्' विदारणे । दालयति । ग.१०.प.प. (सेट)
दल - वि२, tuj - भा२j, sug १७५१/१८२ 'दिवण्' अर्दने । देवयति । ग.१०.प.प. (सेट)
दिव् - पी. १७५२/१८३ 'पश' बन्धने । पाशयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७५३/१८४ 'पषण' बन्धने । पाषयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पश्, पष् - wiuj, ५४७j १७५४/१८५ 'पुषण' धारणे । पोषयति । ग.१०.प.प. (सेट)
पुष् - पोष, २ १७५५/१८६ 'घुषण' विश्बदने । घोषयति । ग.१०.प.प. (सेट)
घुष् - घोष। ४२वी. १७५६/१८७ 'भूष' अलंकारे । भूषयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७५७/१८८ 'तसुण' अलंकारे । तंसयति । ग.१०.प.प. (सेट)
भूष, तस् (संस्) - शोम, १९२॥२j १७५८/१८९ 'जसण्' ताडने । जासयति । ग.१०.प.प. (सेट)
जस् - भा२पीट ४२वी, पोला5 ४२वी. १७५९/१९० 'त्रसण्' वारणे । त्रासयति । ग.१०.प.प. (सेट)
त्रस् - रोsj, रो५j, १२j १७६०/१९१ 'वसण' स्नेह-छेदा-ऽवहरणेषु। वासयति । ग.१०.प.प.(सेट)
वस् - (१) annel विवी. (२) छेj (3) १३२९
કરવું, દૂર લઈ જવું १७६१/१९२ 'ध्रसण्' उत्क्षेपे । ध्रासयति । ग.१०.प.प. (सेट) ध्रस् - ३४
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
162

Page #167

लर
१७६२/१९३ 'ग्रसण' ग्रहणे । ग्रासयति । ग.१०.प.प. (सेट)
ग्रस् - अ५। ७२j, गणियो को १७६३/१९४ 'लसण' शिल्पयोगे । लासयति । ग.१०.प.प. (सेट)
लस् - 5t२j, २j १७६४/१९५ ‘अर्हण्' पूजायाम् । अर्हयति । ग.१०.प.प. (सेट)
अर्ह - पू0 ४२वी, स२j १७६५/१९६ ‘मोक्षण' असने । मोक्षयति । ग.१०.प.प. (सेट)
मोक्ष - भूg, छोऽयु १७६६/१९७ 'लोकृ' भासार्थाः । लोकयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७६८/१९९ 'तर्क' भासार्थाः । तर्कयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७६९/२०० 'रघु' भासार्थाः । रङ्घयति । ग.१०.प.प. (अ) १७७०/२०१ 'लघु' भासार्थाः । लङ्घयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७१/२०२ 'लोच' भासार्थाः । लोचयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७२/२०३ 'अजु' भासार्थाः । अञ्जयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७३/२०४ “विछ' भासार्थाः । विच्छयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७४/२०५ 'पिजु' भासार्थाः । पिञ्जयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७५/२०६ 'तुजु' भासार्थाः । तुञ्जयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७५/२०७ 'लजु' भासार्थाः । लञ्जयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७६/२०८ 'लुजु' भासार्थाः । लुञ्जयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७७/२०९ 'भजु' भासार्थाः । भञ्जयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७८/२१० 'पट' भासार्थाः । पाटयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७७९/२११ 'पुट' भासार्थाः । पोटयति । ग.१०.प.प. (सेट) इसमी १५ : अर्थविशेषे आलक्षिणः धातवः ।
163

Page #168

१७८०/२१२ 'लुट' भासार्थाः । लोटयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७८१/२१३ ‘घट' भासार्थाः । घाटयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७८२/२१४ ‘घटु' भासार्थाः । घण्टयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७८३/२१५ 'वृत' भासार्थाः । वर्तयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७८४/२१६ 'पुथ' भासार्थाः । पोथयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७८५/२१७ 'नद' भासार्थाः । नादयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७८६/२१८ 'वृध' भासार्थाः । वर्धयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७८७/२१९ 'गुप' भासार्थाः । गोपयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७८८/२२० 'धूप' भासार्थाः । धूपयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७८९/२२१ ‘कुप' भासार्थाः । कोपयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९०/२२२ 'चीव' भासार्थाः । चीवयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९१/२२३ 'दशु' भासार्थाः । दंशयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९२/२२४ 'कुशु' भासार्थाः । कुंशयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९३/२२५ ‘त्रसु' भासार्थाः । सयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९४/२२६ 'पिसु' भासार्थाः । पिंसयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९५/२२७ 'कुसु' भासार्थाः । कुंसयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९६/२२८ ‘दसु' भासार्थाः । दंसयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९७/२२९ 'वह' भासार्थाः । वर्हयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९८/२३० 'वृह' भासार्थाः । वृहयति । ग.१०.प.प. (सेट) १७९९/२३१ 'वल्ह' भासार्थाः । वल्हयति । ग.१०.प.प. (सेट) १८००/२३२ 'अहु' भासार्थाः । अंहयति । ग.१०.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
164

Page #169

१८०१/२३३ वहु' भासार्थाः । वंहयति । ग.१०.प.प. (सेट) १८०२/२३४ 'महुण्' भासार्थाः । मंहयति । ग.१०.प.प. (सेट)
लोक्, तर्क्, रघ (र), लघ् (ल), लोच्, विछ्, अज् (अञ्), तुज् (तुञ्ज), पिज् (पिब्), लज् (लज्), लुज् (लुञ्), भज् (भञ्), पट्, पट् (पण्ट), लुट, घट्, घट (घण्ट), वृत्, पुथ्, नद्, वृध्, गुप्, धूप, कुप्, चीव्, दश् (दंश्), कुश् (कुंश्), त्रस् (नंस्), पिस् (पिस्), कुस् (कुंस्), दस् (दंस्), वर्ह, वृह (वृंह), वल्ह, अह् (अंह्), वह् (वंह्), मह (मंह्) - शोमj, elug, मास
॥ इति परस्मै भाषाः ॥
આત્મનેપદિ ધાતુઓ १८०३/२३५ 'युणि' जुगुप्सायाम् । यावयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१ यु - हु[छ४२वी, ६ १८०४/२३६ 'गृणि' विज्ञाने । गारयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -२ ] - विशान थj, पोखj १८०५/२३७ 'वञ्चिण्' प्रलम्भने । वञ्चयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -३ वञ्च - छत२y, lj १८०६/२३८ 'कुटिण्' प्रतापने । कोटयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -४ कुट् - प्रताप हो, पी3g, 42 बतावो १८०७/२३९ ‘मदिण्' तृप्तियोगे । मादयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -५ मद् - ॥ ४j, मुश थj १८०८/२४० 'विदिण्' चेतनाऽख्यान निवासेषु । वेदयते। ग.१०.आ.प. (सेट) -६ विद् - चैतन्यवान हो, , २२j દસમો ગણ આત્મપદિ ધાતુઓ
165

Page #170

१८०९/२४१ ‘मनिण्' स्तम्भे । मानयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -७ मन् - 2425. ४g, १८१०/२४२ 'बलि' आभण्डने । बालयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -८ बल् - नि३५९॥ ४२ १८११/२४३ 'भलिण्' आभण्डने । भालयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -९ भल् - नि३५९॥ ४२j १८१२/२४४ 'दिविण्' परिकूजने । देवयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१० दिव् - पक्षीमोनो sasuट थो १८१३/२४५ 'वृषिण' शक्तिबन्धे । वर्षयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -११ वृष् - ५४७j, शस्तिनी ३४॥42 थवा १८१४/२४६ 'कुत्सिण्' अवक्षेपे । कुत्सयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१२ कुत्स् - निंदा ४२वी. १८१५/२४७ ‘लक्षिण' आलोचने । लक्षयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१३ लक्ष् - लक्ष्य बनायु, निशान disj १८१६/२४८ 'हिष्कि' हिंसायाम् । हिष्कयते । ग.१०.आ.प. (सेट) १८१७/२४९ 'किष्किण्' हिंसायाम् । किष्कयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१४-१५ हिष्क्, किष्क् - डिंसा ४२वी, Aj १८१८/२५० 'निष्किण्' परिमाणे । निष्कयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१६ निष्क् - नियमन ४२, भा५j १८१९/२५१ 'तर्जिण्' सन्तर्जने । तर्जयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१७ तर्ज - तर्छन। ४२वी, मारपीट यदावी १८२०/२५२ 'कूटिण्' अप्रमादने । कूटयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१८ कूट - मप्रमत्त पनj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
166

Page #171

१८२१/२५३ 'त्रुटिण्' छेदने । त्रोटयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१९ त्रुट - तूट', छेj, rug १८२२/२५४ 'शठिण' श्लाघायाम् । शाठयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -२० शठ् - quaj, प्रशंसा ४२वी १८२३/२५५ कूणिण' संकोचने । कूणयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -२१ कूण् - संजोयj १८२४/२५६ 'तूणिण्' पूरणे । तूणयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -२२ तूण् - पूरj, म२j १८२५/२५७ 'भ्रूणिण' आशायाम् । भ्रूणयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -२३ भूण् - ७७j, भाशा २५वी १८२६/२५८ 'चितिण' संवेदने । चेतयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -२४ चित् - येती. ४, ९२५॥ थवी १८२७/२५९ ‘वस्ति' अर्दने । वस्तयते । ग.१०.आ.प. (सेट) १८२८/२६० 'गन्धिण' अर्दने । गन्धयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -२५-२६ वस्त्, गन्ध् - पी., ६५ हे १८२९/२६१ 'डपि' संघाते । डापयते । ग.१०.आ.प. (सेट) १८३०/२६२ 'डिपि' संघाते । डेपयते । ग.१०.आ.प. (सेट) १८३१/२६३ 'डम्पि' संघाते । डम्पयते । ग.१०.आ.प. (सेट) १८३२/२६४ 'डिम्पि' संघाते । डिम्पयते । ग.१०.आ.प. (सेट) १८३३/२६५ 'डम्भि' संघाते । डम्भयते । ग.१०.आ.प. (सेट) १८३४/२६६ 'डिम्भिण्' संघाते । डिम्भयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -२७ से ३२ डप्, डिप्, डम्प, डिम्प, डम्भ, डिम्भ् - मे २j, मण દસમો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
167

Page #172

१८३५/२६७ ‘स्यमिण्' वितर्के । स्यामयते । ग.१०. आ.प. (सेट् ) स्यम् - वितर्ड वो
-३३
१८३६/२६८ ‘शमिण्' आलोचने । शामयते । ग. १०. आ.प. (सेट् ) -३४ शम् - आलोयना १२वी, भेवुं
१८३७/२६९ 'कुस्मिण्' कुस्मयने । कुस्मयते । ग. १०. आ.प. ( सेट् ) कुस्म् મંદ હાસ્ય કરવું, બુદ્ધિ ભરી રીતે જોવું, તપાસવું
-३५
१८३८ / २७० 'गूरिण्' उद्यमे । गूरयते । ग. १०. आ.प. (सेट् ) गूर् - महेनत ४२वी
-३६
-
१८३९ / २७१ 'तन्त्रिण्' कुटुम्बधारणे । तन्त्रयते । ग. १०. आ.प. ( सेट् ) तन्त्र् - डुंटुंज यसाव
-३७
१८४० / २७२ 'मन्त्रिण्' गुप्तभाषणे । मन्त्रयते । ग.१०.आ.प. (सेट् ) -३८ मन्त्र् - छानुं ऽही हेवुं
|
१८४१/२७३ 'ललिण्' ईप्सायाम् । लालयते । ग.१०. आ.प. (सेट् ) लल् લૌલ્યતા હોવી
-३९
-
१८४२/२७४ ‘स्पशिण्' ग्रहण-श्लेषणयोः । स्पाशयते । ग.१०.आ.प. (सेटू) -४० स्पश् - (१) ग्रहए। ५२ (२) भेटवुं - मजवुं
१८४३/२७५ ‘दंशिण्' दशने । दंशयते । ग. १०. आ.प. (सेट् ) -४१ दंश् – ४२डवु, उजवुं
-
१८४४/२७६ ‘दंसिण्’ दर्शने च । दंसयते । ग.१०. आ.प. (सेट् ) -४२ दंस् - हेजाउवु, उजवुं
-४३
168
१८४५/२७७ 'भत्सिण्' सन्तर्जने । भर्त्सयते । ग. १०. आ.प. (सेट् ) भर्त्स સારી એવી ધોલાઇ કરવી
-
सिद्ध- हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #173

-४४
१८४६ / २७८ 'यक्षिण्' पूजायाम् । यक्षयते । ग.१०. आ.प. (सेटू) यक्ष् - પૂજા કરવી, પૂજવું ॥ इति आत्मने भाषा: ॥
१८४७/२७९ ‘अङ्कण्’ लक्षणे । अङ्कयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) -१ अङ्क - होर, थिल होवु
१८४८/२८० 'ब्लेष्कण्' दर्शने । ब्लेष्कयति । ग.१०.प.प. (सेटू) ब्लेष्क् - भेधुं
-२
१८४९ / २८१ 'सुख' तत्क्रियायाम् । सुखयति । ग. १०. प. प. ( सेट् ) १८५०/२८२ ‘दुःखण्' तत्क्रियायाम् । दुःखयति । ग. १०. प. प. ( सेट्) -३-४ सुख्, दुःख् - ते प्रझरनी अनुभूति थवी
१८५१/२८३ ‘अङ्गण्’ पदलक्षणयोः । अङ्गयति । ग.१०. प. प. (सेट् ) अङ्ग् - स्थान थयुं, रहेवु, भेधुं
५
१८५२/२८४ ‘अघण्' पापकरणे । अघयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) अघ् - पाप ४२वुं, हुश्चरित खायरपुं
-६
१८५३/२८५ ‘रचण्' प्रतियत्ने । रचयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) रच् - રચના કરવી, સર્જવું
-७
१८५४/२८६ 'सूचण्' पैशून्ये । सूचयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) -L सूच् पिशुनता (थाडी - युगली) ४२वी
१८५५/२८७ ‘भाजण्’ पृथक्कर्मणि । भाजयति । ग. १०. प. प. ( सेट्) भाज् છૂટા કરવું, અલગ પડવું
-९
१८५६/२८८ ‘सभाजण्’ प्रीति - सेवनयोः । सभाजयति । ग.१०.प.प. (सेट्) -१० सभाज् (१) खुश वुं - गम (२) भवु
દસમો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
169

Page #174

१८५७/२८९ 'लज्' प्रकाशने । लजयति । ग.१०.प.प. (सेट) १८५८/२९० 'लजुण्' प्रकाशने । लञ्जयति । ग.१०.प.प. (सेट) -११-१२ लज्, लज् (ल) - प्रशन अर्थमा १८५९/२९१ 'कूटण्' दाहे । कूटयति । ग.१०.प.प. (सेट) -१३ कूट - पागj - Laj, rug १८६०/२९२ ‘पट' ग्रन्थे । पटयति । ग.१०.प.प. (सेट) १८६१/२९३ 'वटण्' ग्रन्थे । वटयति । ग.१०.प.प. (सेट) -१४-१५ पट्, वट - हो.3j, Miuj, गुंथj १८६२/२९४ 'खेटण्' भक्षणे । खेटयति । ग.१०.प.प. (सेट) -१६ खेट् - ulj, ४भयु, भोगqj १८६३/२९५ 'खोटण्' क्षेपे । खोटयति । ग.१०.प.प. (सेट) -१७ खोट्- ३४, नि: १८६४/२९६ 'पुटण्' संसर्गे । पुटयति । ग.१०.प.प. (सेट) -१८ पुट - समागम ४२वी, भगj १८६५/२९७ 'वटुण्' विभाजने । वण्टयति । ग.१०.प.प. (सेट) -१९ वट् (वण्ट्) - वि०४न थj, तूट, टुं पाऽj १८६६/२९८ 'शठ' सम्यग्भाषणे । शठयति । ग.१०.प.प. (सेट) १८६७/२९९ ‘श्वठण' सम्यग्भाषणे । श्वठयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२०-२१ शत्, श्वठ् - सारी शत भाष९ ४२j १८६८/३०० 'दण्डण्' दण्डनिपातने । दण्डयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२२ दण्ड् - ६ ४२वी, शिक्षा ५वी. १८६९/३०१ 'व्रणण्' गात्रविचूर्णने । व्रणयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२३ व्रण - १॥ ४२वो
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
170

Page #175

१८७०/३०२ 'वर्णण' वर्ण-क्रिया-विस्तार-गुणवचनेषु । वर्णयति ।
ग.१०.प.प. (सेट) -२४ वर्ण - (१) ४२j (२) रंगj (3) विस्तार (४) qqj १८७१/३०३ 'पर्णण' हरितभावे । पर्णयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२५ पर्ण - पाणु - दीj डोj १८७२/३०४ 'कर्णण्' भेदे । कर्णयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२६ कर्ण - Aj - छे १८७३/३०५ 'तूणण्' सङ्कोचने । तूणयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२७ तूण् - संओयj, mg १८७४/३०६ 'गणण्' सङ्ख्याने । गणयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२८ गण - ug (१, २, ३ मेम. तरी ४२वी)। १८७५/३०७ 'कुण' आमन्त्रणे । कुणयति । ग.१०.प.प. (सेट) १८७६/३०८ 'गुण' आमन्त्रणे । गुणयति । ग.१०.प.प. (सेट) १८७७/३०९ 'केतण' आमन्त्रणे । केतयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२९-३०-३१ कुण, गुण, केत् - नोत२j, तेtaj १८७८/३१० 'पतण्' गतौ वा । पतयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३२ पत् - ४j १८७९/३११ 'वातण्' गति-सुख सेवनयोः । वातयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३३ वात् - (१) ४' - मj (२) सुप मोगqg १८८०/३१२ 'कथण्' वाक्यप्रबन्धे । कथयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३४ कथ् - airl qात ४२वी, ४२वी १८८१/३१३ 'श्रथण्' दौर्बल्ये । श्रथयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३५ श्रथ् - ढी॥ ५७j - हुर्जद बनवू દસમો ગણ: આત્મપદિ ધાતુઓ
171

Page #176

१८८२/३१४ 'छेदण्' द्वैधीकरणे । छेदयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३६ छेद् - 2 43qi, ९४i ४२ai १८८३/३१५ ‘गदण्' गर्जने । गदयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३७ गद् - सुसंह स्वरे. - (भारपूर्व ४ १८८४/३१६ 'अन्धण्' दृष्ट्युपसंहारे । अन्धयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३८ अन्ध् - Hinा थj १८८५/३१७ 'स्तनण्' गजें । स्तनयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३९ स्तन् - 8॥ ४२वी १८८६/३१८ 'ध्वनण' शब्दे । ध्वनयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४० ध्वन् - सवा ४२वो १८८७/३१९ ‘स्तेनण्' चौर्ये । स्तेनयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४१ स्तेन् - योरी ४२वी १८८८/३२० 'ऊनण्' परिहाणे । ऊनयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४२ ऊन् - भूट, माई डोj १८८९/३२१ 'कृपण्' दौर्बल्ये । कृपयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४३ कृप् - ६षणा ५j १८९०/३२२ 'रुपण्' रुपक्रियायाम् । रुपयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४४ रुप् - (१) Qu२ येष्ट! ४२वी (२) ७९॥42 ४२वी १८९१/३२३ 'क्षप' प्रेरणे । क्षपयति । ग.१०.प.प. (सेट) १८९२/३२४ 'लाभण्' प्रेरणे । लाभयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४५-४६ क्षप्, लाभ - प्रे२९॥ ४२वी - sisg १८९३/३२५ ‘भामण्' क्रोधे । भामयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४७ भाम् - ओपित थj, ५५
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
172

Page #177

1
१८९४/३२६ ‘गोमण्' उपलेपने । गोमयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) - ४८ गोम् - मालिश २, विलेपन
१८९५/३२७ ‘सामण्' सान्त्वने । सामयति । ग.१०.प.प. (सेट्) -४९ साम् – सांत्वना आपवी
-
I
१८९६/३२८ ‘श्रामण्’ आमन्त्रणे । श्रामयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) - ५० श्राम् - जोसाव, संजोधधुं
१८९७/३२९ ‘स्तोमण्' श्लाघायाम् । स्तोमयति । ग.१०.प.प. (सेट्) - ५१ स्तोम् - વખાણવું, પ્રશંસવું
१८९८/३३० ‘व्ययण्' वित्तमुत्सर्गे । व्यययति । ग.१०.प.प. (सेट्) -५२ व्यय् - धननो जर्य २वो
१८९९/३३१ ‘सूत्रण्' विमोचने । सूत्रयति । ग.१०. प. प. ( सेट् ) सूत्र વિમોચન કરવું, પ્રકાશન કરવું
-५३
१९००/३३२ ‘मूत्रण्' प्रस्रवणे । मूत्रयति । ग. १०. प. प. (सेटू) मूत्र भूत
-५४
I
१९०१/३३३ ‘पार' कर्मसमाप्तौ । पारयति । ग.१०. प.प. (सेट् ) १९०२/३३४ ‘तीरण्' कर्मसमाप्तौ । तीरयति । ग.१०.प.प. (से2) -५५-५६ पार्, तीर् કાર્ય પુરું થવું, સમાપન થવું
1
१९०३/३३५ 'कत्र' शैथिल्ये । कत्रयति । ग. १०.प.प. (सेट् ) १९०४/३३६ ‘गात्रण्’ शैथिल्ये । गात्रयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) -५७-५८ कञ्, गात्र् - शिथिल जन
-
—
१९०५/३३७ 'चित्रण्' चित्रक्रिया - कदाचिद् दृष्टयोः । चित्रयति । ग.१०.प.प. (सेट्)
faa - (9) Eleg, śueg (2) (laseù) Hġ
- ५९
દસમો ગણ : આત્મનેપદિ ધાતુઓ
173

Page #178

१९०६/३३८ 'छिद्रण' भेदे । छिद्रयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६० छिद्र - छी७३ डोg, छिद्र ४२j १९०७/३३९ 'मिश्रण' संपर्चने । मिश्रयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६१ मिश्र - dj, सं५६ ४२को १९०८/३४० 'वरण' ईप्सायाम् । वरयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६२ वर् - ७५७j, १२j १९०९/३४१ ‘स्वरण' आक्षेपे । स्वरयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६३ स्वर - माक्षे५ ४२वो, ही साधू १९१०/३४२ 'शारण' दौर्बल्ये । शारयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६४ शार् - वि२j, पात[ ४२ १९११/३४३ 'कुमारण्' क्रीडायाम् । कुमारयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६५ कुमार् - २५g - घमस्ती ४२वी १९१२/३४४ 'कलण्' संख्यान-गत्योः । कलयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६६ कल् - (१) uj (२) ४ - ५मj १९१३/३४५ 'शीलण' उपधारणे । शीलयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६७ शील् - ४४४ थj १९१४/३४६ 'वेल' उपदेशे । वेलयति । ग.१०.प.प. (सेट) १९१५/३४७ 'कालण् उपदेशे । कालयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६८-६९ वेल्, काल् - उपहेश मा५वो १९१६/३४८ 'पल्यूलण्' लवन-पवनयोः । पल्यूलयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७० पल्यूल - (१) ५j (२) वीजपुं १९१७/३४९ अंशण्' समाघाते । अंशयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७१ अंश् - अथाj - दूlb
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
174

Page #179

१९१८/३५० 'पषण' अनुपसर्गः । पषयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७२ पष् - नि२५ वर्तवी
(पषी - बाधन-स्पर्शनयोः । पषयते । (सेट)) पष् - ग.१०.आ.प. पाया पडायावी, अj (पषण - बन्धने । पषयते । ग.१०.आ.प. बंधन ४२
(सेट)) १९१९/३५१ 'गवेषण' मार्गणे । गवेषयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७३ गवेष् - शो५g, गोतj १९२०/३५२ 'मृषण' क्षान्तौ । मृषयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७४ मृष् - सन २j, वे8j १९२१/३५३ 'रसण्' आस्वादन-स्नेहनयोः । रसयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७५ रस् - (१) यnuj - यूसj (२) मोवारी ४j १९२२/३५४ 'वासण्' उपसेवायाम् । वासयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७६ वास् - नथी. मxj १९२३/३५५ 'निवासण' आच्छादने । निवासयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७७ निवास् - disg, मोढाउ १९२४/३५६ 'चहण्' कल्कने । चहयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७८ चह् - भव्यत पनि, घोघाट थवो १९२५/३५७ 'महण' पूजायाम् । महयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७९ मह - पू0 ४२वी, पू४j १९२६/३५८ 'रहण' त्यागे । रहयति । ग.१०.प.प. (सेट) -८० रह - छोऽj १९२७/३५९ 'रहुण्' गतौ । रंहयति । ग.१०.प.प. (सेट) -८१ रह (रंह) - ४ - पाम દસમો ગણઃ આત્મપદિ ધાતુઓ
175

Page #180

१९२८/३६० 'स्पृहण्' ईप्सायाम् । स्पृहयति । ग.१०.प.प. (सेट) -८२ स्पृह् - ७७j, यिंतqj १९२९/३६१ 'रुक्षण' पारुष्ये । रुक्षयति । ग.१०.प.प. (सेट) -८३ रुक्ष् - १२७८ डोj
॥ इति परस्मै भाषाः ॥
१९३०/३६२ 'मृगणि' अन्वेषणे । मृगयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१ मृग् - शो५j, भो४ ४२वी १९३१/३६३ 'अर्थणि' उपयाचने । अर्थयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -२ अर्थ - भing, यायq १९३२/३६४ 'पदणि' गतौ । पदयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -३ पद् - ४j - मj १९३३/३६५ 'संग्रामणि' युद्धे । संग्रामयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -४ संग्राम् - 4.भ२j १९३४/३६६ 'शूर' विक्रान्तौ । शूरयते । ग.१०.आ.प. (सेट) १९३५/३६७ 'वीरणि' विक्रान्तौ । वीरयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -५-६ शू, वीर् - विभ-५२॥34. २१j १९३६/३६८ 'सत्रणि' सन्दानक्रियायाम् । सत्रयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -७ सत्र - छान उन भाटे समारोड ४२वो १९३७/३६९ 'स्थूलणि' परिवृंहणे । स्थूलयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -८ स्थूल् - q५g, मेj ४२j १९३८/३७० 'गर्वणि' माने । गर्वयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -९ ग - घमंड ४२वो
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
176

Page #181

१९३९/३७१ 'गृहणि' ग्रहणे । गृहयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -१० गृह् - ९ ४२j, १९४०/३७२ 'कुहणि' विस्मापने । कुहयते । ग.१०.आ.प. (सेट) -११ कुह् - भोई - माश्चर्य ५७
॥ इति आत्मने भाषाः ॥
॥ अथ युजादिः ॥ १९४१/३७३ 'युजण्' संपर्चने । योजयति । ग.१०.प.प. (सेट) -१ युज् - dj १९४२/३७४ 'लीण' द्रवीकरणे । लीनयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२ ली - २j - दीन थj १९४३/३७५ 'मीण' मतौ । माययति । ग.१०.प.प. (सेट) -३ मी - मत २५वो, मत मा५वो १९४४/३७६ 'प्रीगण' तर्पणे । प्रीणयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४ प्री - मुश ४२ १९४५/३७७ 'धूग्ण' कम्पने । धूनयति । ग.१०.प.प. (सेट) -५ धू - Suag १९४६/३७८ 'वृग्ण' आवरणे । वारयति । ग.१०.प.प. (सेट) -६ वृ - १२j १९४७/३७९ 'जृण्' वयोहानौ । जारयति । ग.१०.प.प. (सेट) -७ → - ५२.थj १९४८/३८० 'चीक' आमर्षणे । चीकयति । ग.१०.प.प. (सेट) इसमो ९५ : युजादयो धातवः ।
177

Page #182

I
१९४९/३८१ 'शीकण्' आमर्षणे । शीकयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) चीक्, शीक् - वियार, चिंता रवी
-८-९
T
१९५०/३८२ 'मार्गण्' अन्वेषणे । मार्गयति । ग.१०.प.प. ( सेट् ) शोधयुं, गोतयुं, जोष्ठ रवी
-१०
मार्ग
-
१९५१/३८३ 'पृचण्' संपर्चने । पर्चयति । ग. १०. प.प. (सेट् ) -११ पृच् - संपर्क ९२वो
१९५२/३८४ ‘रिचण्' वियोजने च । रेचयति । ग.१०.प.प. (से2) -१२ रिच् અલગ કરવું
१९५३/३८५ 'वचण्' भाषणे । वाचयति । ग. १०.प.प. (सेट् ) -१३ - seg, alag
१९५४/३८६ ‘अर्चिण्' पूजायाम् । अर्चयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) -१४ अर्च् – यूभ ४२वी
-
I
१९५५/३८७ ‘वृजैण्' वर्ज्जने । वर्जयति । ग.१०.प.प. (सेटू) वृज् - छोडवु, वर्भवु
- १५
१९५६ / ३८८
-१६
178
'मृजौण्' शौचाऽऽलङ्कारयोः । मार्जयति । ग.१०.प.प. (सेट) मृज् - (१) साई ४२ (२) शोलाव
१९५७/३८९ 'कठुण्' शोके । कण्ठयति । ग. १०. प. प. (सेट् ) -१७ कठ् (कण्ठ्) - रोधुं, शोड वो, जिन्न थ १९५८/३९० ‘श्रन्थ' सन्दर्भे । श्रन्थयति । ग. १०. प. प. १९५९/३९१ ‘ग्रन्थण्’ सन्दर्भे । ग्रन्थयति । ग. १०. प. प. -१८-१९ श्रन्थ्, ग्रन्थ् - भेडवु, संधर्भ विषयमां
(सेट् )
(सेट् )
१९६०/३९२ 'क्रथ' हिंसायाम् । क्राथयति । ग. १०. प.प. (सेट् )
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #183

१९६१/३९३ 'अदिण्' हिंसायाम् । अर्दयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२०-२१ क्रथ्, अर्द्ध - j, हिंसा ४२वी १९६२/३९४ 'श्रथण' बन्धने च । श्राथयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२२ श्रथ् - wiug, पे २j १९६३/३९५ 'वदिण्' भाषणे । वादयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२३ वद् - (भाष ४२j, संदेशो आपको १९६४/३९६ 'छदण्' अपवारणे । छादयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२४ छद् - disg १९६५/३९७ 'आडः सदण्' गतौ । सादयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२५ आ + सद् - ४j, पामj १९६६/३९८ 'छूदण्' सन्दीपने । छर्दयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२६ रुद् - ६५j, ते४ पाथरवू १९६७/३९९ 'शुन्धिण्' शुद्धौ । शुन्धयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२७ शुन्ध् - शुद्ध थj १९६८/४०० 'तनूण्' श्रद्धाधाते । तानयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२८ तन् - it थवी, सश्रद्धा थवी, वि + तन् - inqg १९६९/४०१ 'मानण' पूजायाम् । मानयति । ग.१०.प.प. (सेट) -२९ मान् - पू४j, पू ४२वी, बहुमान मापj १९७०/४०२ 'तपिण्' दाहे । तापयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३० तप् - तपy, ५भy, १९७१/४०३ 'तृपण' पृणने । तर्पयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३१ तृप् - 'मुशामत - स्तुति ४२वी १९७२/४०४ 'आप्Mण' लम्भने । आपयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३२ आ + प्लु - पाम, म थवो इसमो गए : युजादयो धातवः ।
179

Page #184

१९७३/४०५ 'दृभैण्' भये । दर्भयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३३ दृभ् - ०२५२j, Hug १९७४/४०६ 'ईरण' क्षेपे । ईरयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३४ ईर् - निहित २j १९७५/४०७ 'मृषिण' तितिक्षायाम् । मर्षयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३५ मृष् - सन २j, वीत.j १९७६/४०८ 'शिषण' असर्वोपयोगे । शेषयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३६ शिष् - 45 २५g, utt २३j, अधुरु भूj
(विपूर्वोऽतिशये वि + शिष् - मतिशय ४२वो) १९७७/४०९ ‘जुषण' परितर्कणे । जोषयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३७ जुष् - विया२j, 6 थिंतन २j १९७८/४१० 'धुषण' प्रसहने । धर्षयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३८ धुष् - पूल साउन २j १९७९/४११ “हिसुण्' हिंसायाम् । हिंसयति । ग.१०.प.प. (सेट) -३९ हिंस् (हिंस्) - j १९८०/४१२ 'गर्हण' विनिन्दने । गर्हयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४० गर्ह - 8[ ४२वी. १९८१/४१३ ‘षहण्' मर्षणे । साहयति । ग.१०.प.प. (सेट) -४१ सह - सहन ४२j
॥ इति युजादि ॥ ॥ इति चुरादयो णितो धातवः ॥ (शमा एमां पातु संध्या : ४१७)
180
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #185

टिप्पनम्- युजादीनां गणव्यत्ययोऽवश्यम्भावी । तदा च पदानामपि केषाञ्चिद्धातूनां परिवृत्तिर्दृश्यते तद्यथा
__(१) अर्च - ग.१.आ.प. (२) अर्द - ग.१.आ.प. (३) वद् - ग.१.आ.प. (४) शुन्ध् - ग.१.आ.प. (५) तप् - ग.१.आ.प. (६) भृष् - ग.१.आ.प. । षडेते आत्मनेभाषाः ।।
__ (१) प्री (२) धू (३) वृ - ग.१.उ.प. । त्रयोऽमू उभयभाषाः ॥
પરિશિષ્ટ - ધાતુઓ यदेतद् भवत्यादिधातुपरिगणनं तद् बाहुल्येन निदर्शनत्वेन ज्ञेयम् । तेनाऽत्राऽपठिता अपि लौकिका क्लविप्रभृतयः, स्तम्भूप्रभृतयः सौत्रा श्चुलुम्पादयश्च वाक्यकरणीया धातव उदाहार्याः । वर्धते ही धातुगण:
क्लवि विगैरे सौ पातुओ १९८२/१ 'क्लवि' विच्छायीभवने । क्लवते । ग.१.आ.प. (सेट)
क्लव् - in ५७j, निस्ते४ - २८ान थj १९८३/२ 'क्षीच्' क्षये । क्षीयते । ग.४.आ.प. (मनिट)
क्षी - क्षय पापो, न वो १९८४/३ 'मृगच्' अन्वेषणे । मृग्यति । ग.४.प.प. (सेट) मृग् - तपास, शो५j
લૌકિક ધાતુ કુલઃ ૩
सौत्र धातुओ १९८५/१ 'स्तम्भू' रोधनार्थाः । स्तभ्नाति । ग.९.प.प. (सेट) १९८६/२ 'स्तुम्भू' रोधनार्थाः । स्तुभ्नाति । ग.९.प.प. (सेट) क्लवि विगेरे तथा सौत्र धातुओ
181

Page #186

१९८७/३ 'स्कम्भू' रोधनार्थाः । स्कभ्नाति । ग.९.प.प. (सेट) १९८८/४ 'स्कुम्भू' रोधनार्थाः । स्कुभ्नाति । ग.९.प.प. (सेट)
स्तम्, स्तुभ्, स्कभ्, स्कुभ् - रोj - २j, 242qj,
અટકવું, અક્કડ થવું १९८९/५ 'कगे' क्रियासामान्यार्थोऽयमित्येके । अनेकार्थोयमित्यन्ये ।
कगति । ग.१.प.प. (सेट)
कम् - (१) ४२j (२) :- अर्थो ५९॥ थाय छ १९९०/६ 'जु' गतौ । जवति । ग.१.प.प. (मनिट)
जु - ४y, deuj, म
॥ अथ सौत्र स्योपगणः कण्डवादिः ॥ १९९१/७ 'कण्डूग्' गात्रविघर्षणे । कण्डूयते । ग.x.प.उ. (सेट) -१ कण्डू - यण मावी, ixing १९९२/८ 'महीङ्' पूजायाम् । महीयते । ग.x.आ.प. (सेट) -२ मही - (१) पू४ (२) १५j १९९३/९ ‘हणीङ्' रोष-लज्जयोः । हृणीयते । ग.x.आ.प. (सेट) -३ हणी - (१) रोषे मराj (२) १२माधु १९९४/१० 'वेङ्' धौ]-पूर्वभावे स्वप्ने च । वेयते । ग.x.आ.प. -४ वे - (१) |j (२) qug (3) स्वन मावj १९९५/११ 'लाङ्' वेङ्वत् । लायते । ग.x.आ.प. (सेट) -५ ला - j, स्वन आqg १९९६/१२ ‘मन्तु' रोष-वैमनस्ययोः । मन्तूयति । ग.x.प.प. (सेट) -६ मन्तु - (१) मन पाट ४२j (२) मलना थवो
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
182

Page #187

१९९७/१३ 'वल्गु' माधुर्य-पूजयोः । वल्गूयति । ग.x.प.प. (सेट) -७ वल्गु - (१) पू. ४२वी. (२) भी थj १९९८/१४ 'असु' मानसोपतापे । असूयति । ग.x.प.प. (सेट)
असु - टेन्शनमा २३j, Anj असू - ग.x.उ.प. (सेट) असू - वायु, यिंत थवा असूङ् - दोषाविष्कृतौ ग.१.आ.प. (सेट)
असू - प्रायश्चित्त ४२j १९९९/१५ 'वेट' वेङ्वत् । वेटयति । ग.x.प.प. (भनिट) २०००/१६ ‘लाट' वेङ्वत् । लाटयति । ग.x.प.प. (मनिट) -९-१० वेट, लाट - अर्थ 'वे' (१९९४) न ४५ ४२वो
(लाट् जीवने इत्येके । वेट्लाट् इत्यन्ये) २००१/१७ 'लिट्' अल्पार्थे । लिट्यति । ग.x.प.प. -११ लिट् - (१) घej - थोडं डोj (२) निंघ डोg २००२/१८ 'लोट्' दीप्तौ । लोट्यति । ग.x.प.प. (सेट) -१२ लोट - हो५j - 31sj
(लेट, लोट, धौर्ये, पूर्वभावे, स्वप्ने चेत्येके । लेलादीप्तावपि केचित्) (१) अन्यमतानुसार - लेट् - वेङ् (१९९४) वत् (२) अन्यमतानुसार - लोट् - वेङ् (१९९४) वत्
(३) मन्यमतानुसार - लेला - Puj, अम २००३/१९ 'उरस्' ऐश्वर्ये । उरस्यति । ग.x.प.प. (सेट) -१३ उरस् - स्वाभीत्व जनावj २००४/२० 'उषस्' प्रभातीभावे । उषस्यति । ग.x.प.प. (सेट) -१४ उषस् - पोड टपो, परोढ थj સૌત્ર ધાતુઓ
183

Page #188

२००५/२१ 'इरस्' इर्ष्यायाम् । इरस्यति । ग.x.प.प. (सेट) -१५ इरस् - 5ष्य[ ४२वी.
(अन्य मत भु४५ (१) इरज् (२) इरग् - मेj ५९॥ ॥ यातुन
थाय छ - 5थ्य[ अर्थ ४ २ छ.) । २००६/२२ 'तिरस्' अन्तौं । तिरस्यति । ग.x.प.प. (सेट) -१६ छूपा, संतहे .. २००७/२३ 'इयस्' प्रसृतौ । इयस्यति । ग.x.प.प. (सेट) २००८/२४ 'इमस्' प्रसृतौ । इमस्यति । ग.x.प.प. (सेट) २००९/२५ ‘पयस्' प्रसृतौ । पयस्यति । ग.x.प.प. (सेट) २०१०/२६ 'अस्' प्रसृतौ । अस्यति । ग.x.प.प. (सेट) -१७ से २० इयस्, इमस्, पयस्, अस् - ३८ , ५५uj, प्रस२j २०११/२७ 'सम्भूयस्' प्रभूतभावे । सम्भूयस्यति । ग.x.प.प. (सेट) -२१ पुष्ट हो, उमरा २०१२/२८ 'दुवस्' परिताप-परिचरणयोः । दुवस्यति । ग.x.प.प. (सेट) -२२ આઘાત લાગવો, સંક્લેશ થવો, પરિચર્યા કરવી २०१३/२९ 'दुरज्' चिकित्सायाम् । दुरज्यति । ग.x.प.प. (सेट) २०१४/३० "भिषज्' चिकित्सायाम् । भिषज्यति । ग.x.प.प. (सेट) -२३-२४ ४१॥ ४२वी, यसj २०१५/३१ "भिष्णुक्' उपसेवायाम् । भिष्णुक्यति । ग.x.प.प. (सेट) -२५ सय पूर्व, हिलथी या४२ ४२वी.
(भिष्णज् उपसेवायामित्येके - भिष्णज्यति) २०१६/३२ 'रेखा' श्लाधा-सादनयोः । रेखायति । ग.x.प.प. (सेट) -२६ qug, प्रसन्न थj
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
184

Page #189

२०१७/३३ 'लेखा' विलासस्खलनयोः । लेखायति । ग.x.प.प. (सेट) -२७ (१) भो४ भावी, आqj (२) मूद थवी, था५ भावी २०१८/३४ ‘एला' विलासे । एलायति । ग.x.प.प. (सेट) २०१९/३५ 'वेला' विलासे । वेलायति । ग.x.प.प. (सेट) २०२०/३७ 'केला' विलासे । केलायति । ग.x.प.प. (सेट) २०२१/३८ 'खेला' विलासे । खेलायति । ग.x.प.प. (सेट) -२८ से ३१ एला, वेला, केला, खेला - २मj, तj, भान
(इला (इत्यन्ये), खल (इत्येके) - अर्थ : २मधू) २०२२/३९ 'गोधा' आशुग्रहणे । गोधायति । ग.x.प.प. (सेट) २०२३/४० 'मेधा' आशुग्रहणे । मेधायति । ग.x.प.प. (सेट) -३२-३३ (गोधायति, मेधायति) - शी समj, (१२॥डोवी २०२४/४१ 'मगध' परिवेष्टने । मगध्यति । ग.x.प.प. (सेट) -३४ भु२४152 Miuj
(१) त२ वैया७२९॥नुसा२ - नीच - दास्ये (नीचयति)
નોકરી કરવી २०२५/४२ 'इरध्' शरधारणे । इरध्यति । ग.x.प.प. (सेट) २०२६/४३ 'इषुध्' शरधारणे । इषुध्यति । ग.x.प.प. (सेट) -३५-३६ लाए। यqj २०२७/४४ 'कुषुभ्' क्षेपे । कुषुभ्यति । ग.x.प.प. (सेट) -३७ ફેંકવું, અફડાવવું
(श्री हैमशब्दानुशासने कुषुम्भाक्षेपे इति, क्रियारत्न समुच्चये च कुरुरु क्षेपे इति-पाठः) અન્ય વિદ્વાનો – શાસ્ત્રોના મતાનુસાર
कुषुम्भ - ३४, ५isj, कुरुरु - ३४, ५usj સૌત્ર ધાતુઓ
185

Page #190

२०२८/४५ 'सुख' तत्क्रियायाम् । सुख्यति । ग.x.प.प. (सेट) २०२९/४६ 'दुःख' तत्क्रियायाम् । दुख्यति । ग.x.प.प. (सेट) -३८-३८ सुख-दुःख - (१) सुपी थj (२) ६:ची यj २०३०/४७ 'अगद' निरोगत्वे । अगद्यति । ग.x.प.प. (सेट) -३९ अगद - स्वस्थ थ, निरोगी ४२j २०३१/४८ 'गद्गद' वाकस्खलने । गद्गद्यति । ग.x.प.प. (सेट) -४० गद्गद - हित थj, will sb २०३२/४९ 'तरण' गतौ । तरण्यति । ग..प.प. (सेट) २०३३/५० 'वरण' गतौ । वरण्यति । ग.x.प.प. (सेट) २०३४/५१ 'उरण' त्वरायाम् । उरण्यति । ग.x.प.प. (सेट) २०३५/५२ 'तुरण' त्वरायाम् । तुरण्यति । ग.x.प.प. (सेट) -४१ से ४४ तुरण + वरण - ४j
उरण + तुरण - ४ामा ४२वी २०३६/५३ 'पुरण' गतौ । पुरण्यति । ग.x.प.प. (सेट) -४५ पुरण - ४, ५j २०३७/५४ 'भुरण' धारण-पोषण-युद्धेषु । भुरण्यति । ग.x.प.प. (सेट) -४६ भुरण - (१) ५४७j (२) पाणj (3) ५४५j २०३८/५५ 'चुरण' मति-चौर्ययोः । चुरण्यति । ग.X.प.प. (सेट) -४७ चुरण - (१) शियार थj (२) योरी ४२वी
__ (हैमशब्दानुशासने 'वुरण' इति) २०३९/५६ 'भरण' प्रसिद्धार्थः । भरण्यति । ग.x.प.प. (सेट) -४८ भरण - प्रसिद्ध थj, प्रतिष्ठा पाभवी २०४०/५७ 'तपुस' दुःखार्थे । तपुस्यति । ग.x.प.प. (सेट)
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
186

Page #191

२०४१/५८ ‘तम्पस्' दुःखार्थे । तम्पस्यति । ग. x. प. प. (सेट् ) -४९-५० तपुस्-तम्पस् - होयहाय ४२वी, दु:खी थ पक्षे (१) तन्तस् (२) पम्पस् - हु:जी थवुं
२०४२/५९ ‘अरर' आराकर्मणि । अरर्यति । ग.x.प.प. (से) આર ધોંચવી
- ५१
अरर
२०४३/६० 'सपर' पूजायाम् । सपर्यति । ग. x. प. प. (सेट् ) सपर् - ५४वु, वंधुं
-५२
-
२०४४/६१ 'समर' युद्धे । समर्यति । ग. x. प. प. (सेट् ) સંગ્રામ સર્જવો
-५३
समर
डुस कण्ड्वादि धातुखो : ४८, डुस सौत्र धातुखो : प
-
वाक्यकरणीय धातुखो
२०४५/६२ ‘अन्दोलण्' अन्दोलने । अन्दोलयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) २०४६/६३ 'प्रेङ्खोलण्' अन्दोलने । प्रेङ्खोलयति । ग. १०. प. प. ( सेट् ) अन्दोल, प्रेङखोल - डीथोडवु, डोलवु महास
-१-२
I
२०४७/६४ ‘वीजण्' वीजने । वीजयति । ग.१०.प.प. (सेट् ) वीज् - (पंजो) वींञवो
-३
२०४८/६५ 'रिखि' लिखे:समानार्थः । रेखति । ग. १०. आ.प. (सेट) -४ रिख् લખવું, રેખા કરવી
२०४९/६६ 'लुल' कम्पने । लोलति । ग. १. प. प. (सेट् )
लुल् प, प्रू, थरथर
વાક્યકરણીય ધાતુઓ
-
-
२०५०/६७ 'चुलुम्प' विनाशे । चुलुम्पति । ग.१. प. प. (सेट)
-६
चुलुम्प् - विनाश थवो, छेधुं डुल : ७
187

Page #192

* व्याख्या - पूर्वोक्तदशगणवदपरेऽपि ये लौकिकादिधातवस्तेषां स्वरूपमेवम्(१) लौकिकधातुव्याख्या :
क्रियावाचित्वे सति, पाठाऽपठित्वे सति, सूत्राऽऽगृहीतत्वे सति मात्रलोकप्रयोगात्प्रयोज्यत्वं लौकिकत्वम् । (२) सौत्रधातुव्याख्या :
क्रियावाचित्वे सति पाठाऽपठित्वे सति सूत्रसुगृहीतत्वं सौत्रत्वम् । (३) वाक्यकरणीयधातुव्याख्या :
क्रियावाचित्वे सति पाठाऽपठित्वे सति सूत्राऽगृहीतत्वे सति शिष्टप्रयोगप्रयोज्यग्रहविषयत्वं वाक्यकरणीयत्वम् ।
॥ इति सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ॥
188
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।

Page #193

- પૂ. ગણિવર્યશ્રી દ્વારા સર્જિત - સંપાદિત સાહિત્ય -
...•••
..........
I ,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
• લિખિત : ૧. સિદ્ધાંતોના ધનુર્ધારી .........
અપ્રાપ્ય ૨. નહીં જોઇએ; ર૬૦૦ની રાષ્ટ્રીય ઉજવણી .............. અપ્રાપ્ય ૩. ૬ માસથી અધિક ઉપવાસ જૈનશાસનને માન્ય ખરાં? .... અપ્રાપ્ય ૪. ૨૬૦૦નું ઝેરીલું આક્રમણ ..........
અપ્રાપ્ય ૫. હાંકી કાઢો, ગિરનાર રોપ-વેને............. ........ અપ્રાપ્ય ૬. સમાધિ ધારા ...
........... અપ્રાપ્ય ૭. મારી ૧૨ પ્રતિજ્ઞાઓ (ચાર આવૃત્તિ) ........... ........રૂ. ૧૦/૮. ભાવાચાર્ય વંદના (બે આવૃત્તિ) .......................રૂ. ૧૦/૯. નૂતન અરિહંત વંદનાવલી (બે આવૃત્તિ) ...............રૂ. ૧૦/૧૦. સમેતશિખર તીર્થની ભાવયાત્રા (સચિત્ર) (ત્રણ આવૃત્તિ) રૂ. ૫૦/૧૧. અષ્ટાપદ તીર્થની ભાવયાત્રા-સચિત્ર (બે આવૃત્તિ) .......રૂ. ૫૦/૧૨. શ્રદ્ધાંજલિ
........... સાદર... ૧૩. જપો નામ, સૂરિરામ .....................
........ રૂ. ૬૦/૧૪. સીમંધર સ્વામીની ભાવયાત્રા (ત્રણ આવૃત્તિ) ...........રૂ. ૧૦/૧૫. કેટલાંક પૂર્વજન્મો-૧ ..
........ અપ્રાપ્ય ૧૬. કેટલાંક પૂર્વજન્મો-૨ ...
....... અપ્રાપ્ય ૧૭. કેટલાંક પૂર્વજન્મો-૩
અપ્રાપ્ય ૧૮. કેટલાંક પૂર્વજન્મો-૪ .......
. ૧૦/૧૯. કેટલાંક પૂર્વજન્મો-૫ ...
...... ૧૦/૨૦. કેટલાંક પૂર્વજન્મો-૬ ..................... ૨૧. તપવંદના ....... .........................
......... રૂ. ૧૦/૨૨. જૈન લગ્નવિધિની જૈનશાસ્ત્ર નિરપેક્ષતા ................. રૂ. ૧૦/૨૩. પૂર્વ પુરુષોની અંતિમ આરાધના (બે આવૃત્તિ) .........રૂ. ૧૦/૨૪. કીર્તિગાથા, શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યની (સચિત્ર) (બે આવૃત્તિ) રૂ. ૧૦૦/૨૫. વૈરાગ્યધારા (વૈરાગ્યશતકનો પદ્યાનુવાદ) ...... સાદર... ૨૬. વૈરાગ્યપતાકા (ઇન્દ્રિયપરાજયશતકનો પદ્યાનુવાદ) ....... અપ્રાપ્ય પૂ. ગણિવર્યશ્રી દ્વારા સર્જિત - સંપાદિત સાહિત્ય
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
.....
ભા -૩ .......
,
,
,
,
,
,
,
,
,
૧
,
ه ه
•••••••• રૂ. ૧૦/
ه ه
189

Page #194

............
• हिन्दी साहित्य (लिखित) : २७. नई अरिहंत वंदनावली (दो आवृत्ति).... .......... रु. १०/२८. समेत शिखर तीर्थ की भावयात्रा-सचित्र ...
रु. ५०/२८-30. सफर पूर्वजन्मोका-१ एवं २ (सचित्र) रु. ४००/३१. यशोगाथा श्री हेमचन्द्राचार्य की (सचित्र) ................. रु. १००/३२. अष्टापद तीर्थ की भावयात्रा (सचित्र) ............................ रु. ५०/33. भावचार्य वंदना .........
रु. १०/
• संस्कृत नूतन टीst + गु४राती सटी मनुवाहवा ग्रंथो : ३४. आत्मनिंदाद्वात्रिंशिका + 'तत्वरूचि' टीका उ५. रत्नाकरपञ्चविंशतिका + 'मङ्गलमाला' टीका उ६. सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम् + 'बोधिपताका' टीका 3७. सुमतिसम्भवमहाकाव्यम् + 'मोक्षमञ्जरी' टीका
......रु.६५/
अप्राप्य
• संपाहित साहित्य (संस्कृत) : 3८. स्तुतिनंदिनी उ८. शोभनस्तुति. ४०. धन्यचरित्रम् ..
..अप्राप्य ४१-४२. कादम्बरी-१-२ ....
रु. ४००/४3-४४. शोभनस्तुति वृत्तिमाला १-२...... ....... रु. ४००/४५. प्रबोधचिन्तामणिः....
.अप्राप्य ४६. पार्श्वनाथचरित्रम्.
........ रु. १००/४७-४८. चन्द्रप्रभचरित्रम्-१-२...
........ रु. ४००/४८. श्रीकल्याणमंदिरस्तोत्रम् (पदच्छेद-अन्वय-अनुवाद सहित)... ५०. सिद्धहेमचन्द्रधातुपाठः । (अर्थ-गण-पद-सेट विभाग आदि विवेचन सहित)...
............
• विवेचित : ५१. पञ्चसूत्र-अवचूरि (भावानुवाई साथे) ............... (भुद्राधीन) ५२. तपा-५२त२६ ....
........ अप्राप्य सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः ।
190

Page #195

• સંપાદિત (ગુજરાતી) : ૫૩. ગાયું, માનતુંગસૂરીએ
અપ્રાપ્ય ૫૪. કુમારપાળ રાજાના રાસનું રહસ્ય ................... રૂા. ૩૦૦/પપ. પ્રબંધચિંતામણી ................................... રૂ. ૨૦૦/
• સંપાલિત (હિન્દી) : પ૬. ચૈત્રી પૂનમાં છે ટેવવંદ્રના
(શત્રુનય કી નવ ટૂંવ કે પ્રોટોપ્રા
સહિત) .................. ૧૦/
કુસુમ-અમૃત ટ્રસ્ટ, વાપીના સરનામે સંપર્ક કરવાથી પ્રાપ્ય સાહિત્ય મેળવી શકાશે. પૂ. સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતોને તથા જ્ઞાનભંડારોને તમામ સાહિત્ય સાદર અર્પણ કરાય છે.
પૂ. ગણિવર્યશ્રી દ્વારા સર્જિત - સંપાદિત સાહિત્ય
191

Page #196

આગામી પ્રકાશનો સર પૂર્વનો ા - રૂ (હિન્દી)
બે ભાગ પૂર્વે પ્રકાશિત થઇ ચૂક્યાં છે, સચિત્ર છે અને તેણે દક્ષિણ અને મધ્યભારતના જૈન સંઘોમાં અપૂર્વ આદર મેળવ્યો છે.
હવે આ જ ગ્રંથનો ત્રીજો ભાગ તૈયાર થઇ રહ્યો છે. તેમાં ૨૫ થી વધુ રળિયામણાં પેન્સિલ ચિત્રો સાથે દૃષ્ટાંત નં. ૧૦૧ થી ૧૨૦ પ્રગટ થશે.
કેટલાંક પૂર્વજન્મો - ૧ થી ૮
જે પુસ્તક શ્રેણિએ પૂરા જૈન સંઘમાં અભૂતપૂર્વ લોકચાહના મેળવી છે અને લોકોપકાર પણ કર્યો છે તેવી આ શ્રેણિના અત્યાર સુધી ૧ થી ૬ ભાગ પ્રગટ થયાં છે. જે હવે અપ્રાપ્ય છે.
પૂર્વ પ્રકાશિત છ એ છ ભાગ તેમજ નવા લખાયેલાં ૭ અને ૮ મો ભાગ સંપૂર્ણ મલ્ટી કલ૨માં ટોટલ ૧૨૫ જેટલાં હેન્ડ પેઇન્ટ ઓઇલ પેંટ કલર ચિત્રો સાથે હવે પછી પ્રગટ થશે.
192
સિદ્ધ-હેમન્ત્રધાતુપાઠ: {

Page #197


Page #198

8િ. ૨0૭૧ માં શ્રી શાશ્વ૨ તીર્થon આ
થળ 3 હાલારી ઘર્મશાલ
જી ચાતુર્માસ હાઈલાઈટ્સ છે પર ૩૦૦ આરાધ8
કિ રોજના બે ટાઈમ દિ સુગમ વ્યવસ્થાઓ
પર ધર્મદ્રવ્યની ઉંચી છે : અભુત અને ચુસ્ત આરાધનાઓ : ૪૦-૫૦ દ્રવ્યોથી
..જે પ્રવચન સભાઓની તસવીર આટલું
ના સંય મનાયીક વારો જીતાડ માં

Page #199

et onખ્ય શાસ
સોંસરવા પ્રવચનો
? સાધર્મિક ભડિત
દર તેની હક્કીકત ઠેવી રમણીય હશે !...

Page #200
सिद्ध-हेमचन्द्रधातुपाठः। ....गा, पर, अर्थ विगैरे अने। परिवारोथी युत... D5 પરિષ્કાર કર્યા + સંપાદક ! ગણી કિતવર્ધન વિજય श्रीकल्याणमन्दिरस्तोत्रम् '(પદોદ - અન્વય - સમાસ - ગહનશbદાર્થ અને અનુવાદ સહિત) कल्याणमन्दिरमुदारभवनमा संपादक ગણી હિતવર્ધન વિજ્યા Tejas Printers AHMEDABADM.9825347620