Book Title: Shravak Dharm Vidhi Prakaran
Author(s): Rajshekharsuri
Publisher: Velji Depar Haraniya Jain Dharmik Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023116/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA viracita ' pU. A. zrI mAnadevasUrIzvarajI mahArAjA kRta vRttiyukta zrI zrAvakadharmavidhi prakaraNa gujarAtI bhAvAnuvAda baba bhAvAnuvAda kAra * pUjya AcArya zrI rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharaNendra-padmAvatI saMpUjitAya OM hrIM zrIM zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrI dAna-prema-rAmacaMdra-hIrasUrigurubhyo namaH aiM namaH zrI zrAvakadharmavidhi prakaraNa gujarAtI bhAvAnuvAda mUlagraMthakAra :- pa. pU. A. bha. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA TIkAkAra :- pa. pU. A. bha. zrI mAnadevasUrIzvarajI mahArAjA -: bhAvAnuvAdakAra H pa. pU. AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI ma. nA paTTAlaMkAra pa. pU. AcAryadeva zrImadvijaya hIrasUrIzvarajI ma. nA. paTTAlaMkAra pa. pU. AcAryadeva zrImadvijaya lalitazekharasUrIzvarajI ma. nA. vineya pUjya AcArya zrI rAjazekharasUrIzvarajI mahAra -: prakAzaka : zrI velajI depAra haraNiyA jaina dhArmika TrasTa 17, bI, digvijaya ploTa, jAmanagara-361 005 kiMmata rU. 55-00 vi. saM. 2052 vI. saM. 2522 i. sa. 1995-96 nakala-1000 mudraka : rAjula ArTasa, ghATakopara, muMbaI-400 077. phona : 511 0056. vizeSa sUcanA A pustaka jJAnadravyamAMthI chapAvyuM hovAthI gRhasthe mUlya cUkavyA vinA A pustakanI mAlikI karavI nahi. vAMcavA mATe pustakano upayoga karavo hoya to yogya nakaro jJAnabhaMDAra khAte Apavo jarUrI jANavo. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika zrAvakadharmavidhi prakaraNa graMthanA kartA pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjA jaina zAsanamAM khUba ja prasiddha che. A graMthanA TIkAkAra pU. A. bha. zrI mAnadevasUri mahArAjA che. jaina zramaNonI paraMparAmAM traNa mAnadevasUri judA judA samaye thai gayA che. temAMthI prastuta mAnadevasUri kayA che teno nirNaya tevI sAmagrInA abhAve karI zakAyo nathI. A graMthamAM mukhyatayA zrAvakonAM bAtonuM varNana che. ethI upalakadaSTithI jonA2ne lAge ke A graMtha sAmAnya che. kAraNa ke bAtonuM varNana aneka graMthomAM che. khuda zrI haribhadrasUri mahArAjanA paMcAzaka, dharmabiMdu vagere graMthomAM bAravratonuM varNana che. Ama chatAM sUkSmadaSTithI A graMthanuM avalokana karavAmAM Ave to A graMthamAM keTalAka mahattvanA padArtho rahelA che. jemake...... 1) adhikArIe ja dharma karavo joie ema kahIne adhikArInAM je lakSaNo batAvyA che te lakSaNo atimahattvanAM che. 2) mithyAtvIonI sAthe rahevA mAtrathI saMvAsAnumati doSa lAge ke nahi ? enuM suMdara spaSTIkaraNa karyuM che. 3) anumodanAnuM svarUpa paNa sArI rIte samajAvavAmAM AvyuM che. 4) zrAvako trividha-trividhathI paNa paccakkhANa karI zake. Ama aneka mahattvanA padArtho A graMthamAM jaNAvelA che. e padArthonuM sUkSma draSTithI ciMtana-manana karavAthI zAstrabodha vadhe che. AvA uttama graMthano saTIka anuvAda prakAzita thai rahyo che. tyAre je mahApuruSonI kRpAdRSTithI huM A anuvAda karI zakyo chuM te pa. pU. A. bha. zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA ane pa. pU. A. bha. zrImadvijaya hIrasUrIzvarajI mahArAjA smRtipathamAM AvyA vinA rahetA nathI. pa. pU. gurUdeva zrI (A. bha. zrI lalitazekhara sUrIzvarajI mahArAjA) e A kAryamAM sahayoga ApIne mane upakRta karyo che. mArA ziSya muni zrI dharmazekhara vi. e paNa A kAryamAM mane madada karI che. A anuvAdamAM mULagraMthakAra ane TIkAkAra mahAtmAnA AzayathI viruddha je kaMi lakhAi gayuM hoya ke kayAMka anuvAda karavAmAM kSati rahI gai hoya to te badala trividhetrividhe micchA mi dukkaDaM. rAjazekhara sUri Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA gAthA viSaya gAthA viSaya maMgalAdi catuSTaya 1 samyatvanI prApti pachI zrAvakapadano anvartha 2 aNuvratanI prApti kayAre thAya ? adhikArIe ja dharma karavo joie 3 palyopamanuM svarUpa adhikArInAM lakSaNo 4 bAra vratonA mUlaguNaarthInAM lakSaNo 4 uttaraguNa ema be bheda samarthanAM lakSaNo pa bAvratonA svIkAramAM sUtrathI aniSiddhanAM lakSaNo 6 thatA bhAMgAo ucitavRttinuM svarUpa 7. zrAvako trividha-trividhathI bahumAnanAM lakSaNo 9 paNa paccakakhANa karI zake vidhimAM tatparatAnAM lakSaNo 10 je bhAMgAomAM kAyapravRttinuM ucitavRttinAM lakSaNo 11 pratyAkhyAna nathI tevA bhAMgAomAM samyaktvanuM svarUpa 14 pratyAkhyAnanuM pAlana kevI rIte saMbhave mithyAtvanA tyAganuM svarUpa 15 e praznanuM samAdhAna mithyAtvanuM varNana 16 kayA kSetrone AzrayIne zrAvako pAsatyAdi liMgadhArIonuM varNana 21 trividha trividhathI paccakkhANa mithyAtvanA trividha-trividhathI karI zake teno nirdeza tyAganuM svarUpa 33 pahelA aNuvratanuM svarUpa mithyAtvIonI sAthe rahevA mAtrathI thoDA kAlasudhI paNa vrato mithyAtva saMbaMdhI saMvAsAnumati svIkArI zakAya 79 doSa na lAge 36 pahelA aNuvratanA aticAro anumatinuM svarUpa bIjA aNuvratanuM svarUpa mithyAtvIonI sAthe rahevA mAtrathI bIjA aNuvratanA aticAro mithyAtvamAM anumatidoSa mAnavAthI trIjA aNuvratanuM svarUpa thatA doSo 42 trIjA aNuvratanA aticAro samyakatvanA svIkAranuM svarUpa 44 cothA aNuvratanuM svarUpa samyagdaSTi darzanAcAranuM pAlana kare 45 cothA aNuvratanA aticAro darzanAcAranuM draSTAMta sahita pAMcamAM aNuvratanuM svarUpa vistArathI varNana 46 pAMcamAM aAvratanA aticAro samyaktvanuM svarUpa 68 dizAparimANavratanuM svarUpa samyatvanA traNa liMgo 69 dizAparimANavratanA aticAro samyatva hoya tyAre bhogapabhogaparimANavratanuM svarUpa 91 gata bhajanAno hetu 90 bhogovabhogaparimANavratanA aticAro 92 08 0 = 38 0 9 = 2 + 9 \ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 106 viSaya gAthA viSaya gAthA anarthadaMDa virativratanuM svarUpa 93 nahi thayelA viratinA pariNAmane anarthadaMDa virativratanA aticAro 94 utpanna karavAnA ane utpanna thayelA sAmAyikavratanuM svarUpa 95 viratinA pariNAmane sthira karavAnA sAmAyikavratanA aticAro 96 upAyo dezAvagAzikavratanuM svarUpa 97 aNuvrato-guNavrato prAya: jIvanaparyaMta dezAvagAzikavratanA aticAro 98 svIkArAya che, zikSAvrato thoDA pauSadhavratanuM svarUpa 99 kALa sudhI hoya 109 pauSadhavratanA aticAro 100 saMlekhanAnuM varNana kema nathI karyuM? atithisaMvibhAgavatanuM svarUpa 101 e praznanuM samAdhAna 110 atithisaMvibhAgavratanA aticAro 102 zrAvaka kayAM rahe ? 111 aticAro paNa tyAjya hovA chatAM dararojanAM kartavyo 112 tenuM paccakhANa kema nahi? 103 brahmacaryanA pAlana mATe karavA jo viratinA pariNAmavALo jIva lAyaka zubha vicAraNA 116 aticArono tyAga karavAmAM tatpara rAte jAgI gayelA zrAvakane hoya to sUtramAM batAvelA vratonuM karavA yogya zubhavicAraNA rakSaNa karavAnA upAyo vagerethI zo upasaMhAra 120 lAbha thAya ? tenuM samAdhAna 104 1 17 prastuta pustakanA prakAzanamAM Arthika sahAyako nIcenI dareka rakama jJAnadravyamAMthI prApta thayela che. 26, 300-00 zrI sarvodaya pArzvanAtha cerITebala TrasTa ane zrI sarvodaya pArzvanAtha jaina saMgha. mulunDa 22, 450-00 zrI caMdanabALA bhakti maMDaLa, mulunDa ha. zrImati revaMtIbena muLajI guDhakA 10,000-00 vApI ajitanAtha bhagavAnanI peDhIvatI saMghanI baheno taraphathI (pU. mA. zrI padmAvatIzrIjI ma. sA. nI preraNAthI.) 5,O0-00 zrI ghoghArI jaina pAThazALA. vaDagAdI (vadhArAnI rakama anya pustaka prakAzanamAM vaparAze) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharaNendra padmAvatI saMpUjitAya OM hrIM zrIM zrI zaGkezvara pArzvanAthAya namaH zrIdAna-prema-rAmacandra-hIrasUrigurubhyo namaH aiM namaH OM asiAusAya namaH // pUjyAcAryadeva-zrImad-mAnadevasUri-vivRtavRttyupetam yAkinImahattarAdharmasUnu-pUjyAcAryadeva zrImad-haribhadrasUrisaMdRbdham "zrAvakadharmavidhiprakaraNam" vRttikAranuM maMgalAcaraNa dvadhA dharmapraNetAraM, natvA vIraM jinezvaram / vakSye zrAvakadharmAkhya-tantre vRttiM samAsataH // 1 // be prakAre dharmanI racanA karanArA zrI vIra jinezvarane namIne "zrAvaka dharmavidhi" nAmanA zAstranI vRtti saMkSepathI kahIza. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita atra cAcArya: ziSTasamayapratipAlanAya vighnavinAyakopazAntaye prayojanA''diprAMtapAdanArthaM cAdAvidaM gAthAsUtramupanyastavAn namiUNa vaddhamANaM, sAvagadhammaM samAsao vocchN| sammattAIbhAvattha - saMga suttaNIIe // 1 // [natvA vardhamAnaM, zrAvakadharma samAsato vakSye / samyaktvAdibhAvArthasaGgataM sUtranItyA / / 1 / / ]. "namiUNe'' tyaadi| iha hi ziSTAH kvacidiSTe vastuni pravartamAnA: santa iSTadevatAnamaskArapurassarameva pravartante / taduktam-prekSApUrvakRtAM prAyaH, prArambheSu ctussttym| vaktuM yuktaM vineyAnAM, pravRttyutsAhavardhanam / / 1 / / maGgalaM, zAstrasaMbandhaH, zarIraM saprayojanam / catuSTayamabhipretaM, pratyUhApohimaGgalam // 2 // [ ]'' ityAdi / ayamapyA''cAryo nahi na ziSTaH, ityata: ziSTasamayapratipAlanAya / tathA zreyAMsi bahuvighnAni bhavantIti / uktaM ca"zreyAMsi bahuvighnAni, bhavanti mhtaampi| azreyasi pravRttAnA, kvApi yAnti vinAyakAH // 1 / / '' iti [ / / idaM ca prakaraNaM samyagdarzanAss dihetutvAt zreyobhUtaM vartate'to vighnavinAyakopazAntaye, siddhA * hIyam iSTadevatAstutiprAptapuNyaprabhAvAt / taduktam- "tatra praNAma : praNati-pratA devatA: prati / manovAkkAyaceSTAnAM ziSTeSTaviSaye gatiH // 1 // puMsastasyAM pravRttasya, zreyaso jnmkrmnnH| tena nyakkRtasAmarthyAH, kSIyante vijhetvH||2|| kSINeSu vighnabIjeSu, jAyate nirupdrvaa| shrotRvyaa''khyaatRvissyvyaapaarrddhiprmpraa||3||'' iti [ ] tathA prayojanAdirahite prekSAvanto na pravartante, taduktam -''sarvasyaiva hi zAstrasya, karmaNo vA'pi ksycit| yAvat prayojanaM noktaM, tAvattat kena gRhyatAm ? // 1 // '' [ tathA- "siddhArtha siddhasaMbandhaM, zrotuM zrotA pravartate / zAstrAdau tena vaktavyaH, saMbandhaH saprayojanaH / / 1 / / [ ] ata: prayojanAdipratipAdanArthaM c| tatra "namiUNa vaddhamANa'' mityaneneSTadevatAnamaskAramAha, 3 ayameva coktanyAyAda vighnopshmhetuH| "sAvagadhamma'' mityAdinA tvabhidheyAditrayam / tathAhi'zrAvakadharma samAsato vakSye' iti vadatA sAkSAt zrAvakadharmo'bhidheyatayA 1. Abhadheyam / 2. vanAvanAyakopazAnniAratarthaH / 3. ipradevanAnamaskAra / 1. raakssepnn| Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa nirdiSTaH / sAmarthyAcca tatparijJAnA''dyanantarAdi prayojanaM sAdhyasAdhanAdilakSaNazca saMbandha iti samudAyA'rthaH / avayavArthaH punarvyAkhyAlakSaNA'nurodhAd yojanIyaH, taccedam- "samuditapadAmAdau vidvAn vadediha 1 saMhitAM, tadanu ca ' padaM 3 tasyaivArthaM vadedatha "vigraham / nipuNabhaNitiM 5 tasyA''kSepaM tathA'sya ca 5 nirNayaM budhajanamatA sUtravyAkhyA bhavediti SaDvidhA / / 1 / / '' [ ] tathA- "nipuNadhiSaNA''yuSyAn ziSyAnapekSya tathetarAn bahutithapathAnAn sArthAn pratItya tathA parAn / yadiha vacasA bhAvArthasya prazAsanamaJjasA, taditi viduSAM vyAkhyAlakSma pratItamataH param // 2 // '' [ / ityAdi / iha ca gamanikAmAtraphalatvAt prastutaprArambhasyA'nantaravyAkhyAlakSaNA'nurodhena ' bhUmnA bhAvArthakathanaM kriyate / zeSavyAkhyAlakSaNayojanA tu svayameva suuribhirvrnnniiyaa|| tatra "namiUNa vaddhamANa'' miti "Namu prahvatve zabde'' ityasya dhAto: "ekakartRkayo: pUrvAt'' iti ktvA pratyaye ktvAtuma (ma:) "tUNa-tuANA" iti prAkRtalakSaNena ktvastUNAdeze "kagacajatadapayavAM lopAcca yazrutiH '' iti talope "icca ktvAtumtavyeSu'' itIkAreNa 'namiUNa' miti bhavati / natvA-praNipatya, kam ? 'vardhamAnaM' vartamAnatIrthAdhipatim, atrA'pi "sarvatra lavarAM'' iti ralope "no NaH' iti nasya Natve caivaM praakRtpaatthH| ktvApratyayasyottarakriyAsApekSatvAduttarakriyAmAha- "sAvagadhammaM samAsao voccha'' miti zrAvakA:-vakSyamANazabdArthAsteSAM dharma:-ni:zreyasanibandhanaM samyaktvAdipariNAmaH saH, 'yato niHzreyasasiddhiH' iti vacanAt taddhenuzca bAhyaceSTA, kAraNe kAryopacArAt zrAvakadharmastam, 'samAsata:' saMkSepeNetyAtmanaH prastutapravRtteH prayojanamAha / 'vakSye' abhidhAsye, "vaco'taucca'' ityAdinA ca prAkRtalakSaNena 'voccha' miti bhavati / evaM sarvatra prAkRtalakSaNaprasiddhaM svayameva dRzyam, sarvaM hi nocyate granthavistarabhayAt; vizeSaprAyaM tu bhnnissyaam:| kiMvidhaM zrAvakadharmam? ityAha- "sammattAIbhAvasthasaMgayaM'' samyaktvam-abhidhAsyamAnasvarUpam, AdizabdAda'NuvratA''digrahaH, samyaktvAdInAM bhAvArtha :- paramArtha : samyaktvAdibhAvArtha:, "hasvadIrghA mithaH' iti vacanAtpUrvapadasya dIrghatvam, samyaktvAdibhAvArthena saMgataM-yuktaM smyktvaadibhaavaarthsNgtm| 'sUtranItyA' AgamanyAyena, anena tu sarvajJA''gamA'nuvRttyA prakaraNasya praamaannymaah||1|| - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita graMthakAranuM maMgala ahIM AcArye ziSTAcAranA pAlana mATe, vidanasamUhanA nAza mATe ane prayojana vagere jaNAvavA mATe prAraMbhamAM A gAthA kahI che : zrI vardhamAnasvAmIne namIne samyatve AdinA bhAvArthathI yukta zrAvakadharmane gaNadharapraNIta sutronA AdhAre kahIza. ahIM koI ISTa vastumAM (= kAryamAM) pravRtti karanArA ziSTapuSo ISTa devane namaskAra karavA pUrvaka ja pravRtti kare che. kahyuM che ke - "vicArapUrvaka pravRtti karanArAoe zAstranA prAraMbhamAM ziSyonI pravRttimAM utsAha vadhAranAra catuSTaya kahevuM joIe. (1) maMgala, zAstrasaMbaMdha, prayojana ane abhidheya e cAra catuSTaya tarIke abhipreta che, maMgala vidgone dUra kare che." (2) A AcArya paNa ziSTapuruSa che. AthI ziSTAcAranA pAlana mATe A prathama gAthA kahI che. tathA kalyANakArI kAryo ghaNA vipnavALAM hoya che. kahyuM che ke "moTAone paNa kalyANakArI kAryomAM ghaNAM vidano Ave che. akalyANakArI kAryomAM vidano kyAMya bhAgI jAya che." A prakaraNa samyagdarzana AdinuM kAraNa hovAthI kalyANakArI che. AthI vidananA samUhanA nAza mATe A prathamagAthA kahI che. ISTadevanI stutithI prApta thayelA puNyanA prabhAvathI vighnasamUhanI zAMti thAya che. kahyuM che ke - "praNAma eTale devatAone namaskAra karavAmAM Asakti = tatparatA. A Asaktine vidvAnoe mana-vacana-kAyAnI ceSTAnI zubha sthAnamAM gati kahI che, arthAt devane praNAma e mana-vacana-kAyAnI zubha pravRtti svarUpa che. (1) zubhapravRttimAM pravRtta thayelA ane ethIja janmarUpa kriyAnuM hita karanArA, arthAt potAnA janmane saphaLa banAvanArA puruSanA vidananAM kAraNonuM sAmarthya praNAma vaDe dUra karAya che, ane ethI vidanonAM kAraNo kSaya pAme che. vidanonAM kAraNono kSaya thatAM zrotAnI ane vyAkhyAna karanAranI pravRttirUpI RddhinI paraMparA upadravarahita bane che, arthAt zrotA vidana vinA sArI rIte sAMbhaLI zake che, ane vaktA vidana vinA sArI rIte vyAkhyAna karI zake che." (2) tathA vicArapUrvaka pravRtti karanArA buddhimAna puruSo prayojana vagerethI rahita kAryamAM pravRtti karatA nathI. kahyuM che ke, "koI paNa zAstramAM ke kAryamAM jyAM sudhI koI prayojana (= zAstrane racavAno ke kAryane karavAno hetu) jaNAvavAmAM na Ave tyAM sudhI tene koNa svIkAre ? = temAM koNa pravRtti kare ? arthAta buddhimAna koI temAM pravRtti na kare." tathA jenuM prayojana sArI rIte kahevAyuM che ane jeno saMbaMdha sArI rIte kahevAyo che te zAstrane sAMbhaLavA mATe zrotA pravRtti kare che. AthI zAstranA prAraMbhamAM prayojana sahita saMbaMdha kahevo Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa joIe." (2) AthI prayojana vagere jaNAvavA mATe paNa A gAthA kahI che. temAM "zrI vardhamAna svAmIne namIne" e padothI ISTadevane namaskAra jaNAvyo che. ISTadevane karelo namaskAraja uktayuktithI vidhvanAzano hetu che. zrAvakadharmane" ItyAdi padothI abhidheya Adi traNa jaNAvavAmAM Avela che. te A pramANe :- "zrAvakadharmane saMkSepathI kahIza" ema bolatA graMthakAre zrAvakadharmano abhidheya tarIke sAkSAt nirdeza karyo che, arthAt zrAvakadharma abhidheya che ema sAkSAt jaNAvyuM che. abhidheya je kahyuM tenA sAmarthyathI prayojana ane saMbaMdha paNa jaNAI Ave che. te A pramANe :- kartAnuM anaMtara prayojana zrotAne zrAvakadharmano saMkSepathI bodha. kartAnuM paraMpara prayajana paropakAra dvArA karmakSayathI mokSa. zrotAnuM anaMtara prayojana zrAvakadharmano saMkSepathI bodha. zrotAnuM paraMpara prayojana (cAritra AdithI) mokSa. ahIM sAdhya-sAdhanarUpa saMbaMdha che. saMkSepathI zrAvakadharmano bodha sAdhya che ane A graMtha tenuM sAdhana che. A pramANe gAthAno sAmAnya artha che. vizeSa artha to vyAkhyAnA lakSaNa pramANe joDavo. vyAkhyAnuM lakSaNa A pramANe che :- "saMhitA, pada, padArtha, vigraha, AkSepa ane nirNaya ema cha prakAre sutranI vyAkhyA budhajanone saMmata che. vyAkhyA karavAmAM vidvAna puruSa pahelAM badhA bhegA padonI saMhitA bole. tyArabAda eka eka pada chUTuM bole. pachI eka eka padano artha bole. pachI dareka padano vigraha kare. tyArabAda sUkSmakathanavALo tarka (= zaMkA ke pUrvapakSa) kare. pachI teno nirNaya kare. (1) tathA vyAkhyAnuM bIjuM lakSaNa A pramANe che :"nipuNabuddhivALA ane dIrdhAyu ziSyone tathA tenAthI viparIta prakAranA eTale ke skUla buddhivALA ane alpa AyuSyavALA ziSyone khyAlamAM rAkhIne ghaNA mArgavALA + arthone ane zabdone tathA tenAthI viparIta prakAranA eTale ke ghaNA mArgavALA na hoya tevA arthone ane zabdone jANIne ucita rIte vAkyonA bhAvArthane kahevo, te vyAkhyAnuM lakSaNa che. AvuM vyAkhyAnuM lakSaNa vidvAnomAM prasiddha che, ane pUrvokta vyAkhyAlakSaNathI zreSTha che." (2) saMkSepathI vyAkhyA karavI e ja prastuta prAraMbhanuM prayojana hovAthI hamaNAM turata kahela (bIjA) vyAkhyAlakSaNa pramANe saMkSepathI bhAvArtha kahevAmAM Ave che. anya (pahelA) vyAkhyAlakSaNanI yojanAnuM varNana to (vAcanAdAtA) AcArye jAteja karavuM. zrIvardhamAnasvAmIne namIne : zrI vardhamAnasvAmI vartamAna tIrthanA adhipati che. "namIne' e prayoga pachInI kriyAnI apekSA rAkhe che. namIne zuM ? Avo prazna thAya. AthI graMthakAra pachInI kriyAne kahe che:- zrAvakadharmane saMkSepathI kahIza. zrAvaka zabdano artha have pachI badhA padone chUTA pADyA vinA bhegA (= sAthe) bolavA te saMhitA che. - ghaNI rIte artha thaI zake te jANIne. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita kahevAze. zrAvakane dharma te zrAvakadharma. dharma eTale ma sa nuM kAraNa evA samyavAdane pariNAma. kAraNa ke "jenAthI mokSanI prApti thAya te dharma evuM vacana che. prazna : ahIM AtmAne samyakRtvAdi pariNAmanaMja dharma kahyA. to zuM jinapraNAma vagere bAhya kriyA dha nathI ? uttara : samyaktAdinA pariNAmanuM kAraNa bane tevI jinapraNAma vagara bAhya kriyA paNa dharma che, paNa te upacArathI che, paramArthathI nahi. kAraNamAM kAryanA upacAra karIne jinapraNAma vagara bAhya kriyAne paNa dharma kahevAya. (paNe ahIM spaSTa samajI levuM jarUrI che ke jinapraNAma vagere je bAhya kriyA samyaktyAdinA pariNAmanuM kAraNa bane te ja bAhya kriyA dharmarUpa che. samyaktAdinA pariNAmanuM kAraNa na bane te bAhya kiyA dharmarUpa nathI.) zrAvakadharmana saMkSepathI kahIza" ema kahIne graMthakAre potAnI prastuta pravRttinuM prayojana jaNAvyuM che. (zrAvakadharmana vistArathI nahi, kiMtu saMkSepathI kahevo e graMthakAranI graMtharacanA karavAnI pravRttinuM prayojana che.) kevA prakAranA zrAvakadharmana kahezo ? enA javAbamAM kahyuM ke- "samyakatva AdinA bhAvArthathI yukta zrAvakadharmane kahIza." samyaktvanuM svarUpa have pachI kahevAze. 'Adi' zabdathI aNuvrato vagare levuM, arthAt ahIM aNuvrato vagere paNa kahevAmAM Avaze. bhAvArtha eTale paramArtha. kevI rIte kahezo? e praznanA uttaramAM kahyuM ke - "gaNadhara praNIta sUtronA AdhAre kahIza." Ama kahIne graMthakAre sarvajJanA Agamane anusaravAthI prakaraNanI prAmANikatAne jaNAvI. [1] evamAdyagAthAyAM maGgalAdicatuSTayamabhidhAya zrAvakadharmasya prastutatvAt zrAvakapadasyA'nvarthamAha paralogahiyaM sammaM, jo jiNavayaNaM suNei uvautto / aitivvakammavigamA, sukkoso sAvago ettha // 2 // paralokahitaM samyag, yo jinavacanaM zrRNoti upyuktH| atitIvavavimAn sa 3: zrAva: matra rA] . "paraloga'' gAhA // vyAkhyA-jinavacanaM yaH zrRNoti sa zrAvaka iti yogH| tatra "zru zravaNe' asmAt luNi pratyaye'kAdeze aicyAvAdeze ca zrAvaka iti bhavati / tatazca zravaNakriyAyogAt zrAvakaH, evaM cA'tiprasaGgaH, pratiniyatazca zrAvakavyapadezabhAgA''game rUDhaH, yaduktam-"sammattammi u laddhe, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa no paliapuhutteNa sAvao " hojjA" | vizeSA. bhASya. gA-. 1222 ] ityAdi / tato niyamayannAha - jinavacanaM yaH zrRNoti sa zrAvakaH / jinavacanasvarUpamAha'paralogahiaM' paraloka :- devAdijanma pradhAnajanma vA tasmai hitaM pathyaM paralokahitam, jinavacanazravaNAddhi paraloko'nukUla eva bhavati / samyagiti zravaNe kriyAvizeSaNam / 'samyag ' avaiparItyena zravaNavidhyArAdhanena, na tu cchalA'nveSaNAdinetyarthaH / zravaNavidhizcAyam- 'niddAvigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvvaM, uvauttehiM suNeyavvaM // | 1 ||" [paJcavastu. gA. 1006] ityAdi / tadevAha - 'uvautto' tti 'upayukta : ' dattA'vadhAno' parazuzrUSAparihAreNa, tayA hi tattvapariNaterabhAvAt / taduktam- "viparItA tvitarA syAt, prAyo'narthAya dehinAM sA tu / yA suptanRpakathAnakazuzrUSAvatsthitA loke // 1||" [ SoDazaka - So. (11) gA. ( 5 ) ] evaMvidha - zravaNe hetumAha"aitivvakammavigamA" iti atitIvrasya - atyutkaTasya karmaNa:- jJAnAvaraNIyamithyAtvAdervigamAd-vinAzAdatitIvrakarmavigamAditi / "Gase duhi lopa: " iti Gaselepi "jasGasyAsu" dIrghatve caivaM bhavati / tatazcA'ti- tIvrakarmavigamAddhetoryaH zrRNoti sa zrAvakaH, nahi tIvrakarmavigamamantareNa samyakchravaNasaMbhava:, pariNaterabhAvAt / viziSTaphalaM ca zravaNamabhipretam, tccaivmev| taduktam"kaha sAmAiyalAbho, tassavvavighAidesavAghAI / desavighAIphaDDagaaNaMtavaDIvisuddhassa || 1|| evaM kakAralaMbho, sesANa vi evameva kmlNbho| " [Avazyakani. 1041 - 2 ] ityAdi / zeSaM tu dUrabhavyasya zravaNamapyazravaNakalpam, taduktam-'AdyaM bhAvArogyaM, bIjaM caiSA parasya tasyaiva / adhikAriNo niyogAccarama iyaM pudgalAvarte || 1|| sa bhavati kAlAdeva, prAdhAnyena sukRtAdibhAve'pi / jvarazamanauSadhasamavaditi samayavido vidurnipuNam // 2 // nA''gamavacanaM tadadhaH, samyak pariNamati niyama eSo'tra / zamanIyamivA'bhinave, jvarodaye'kAla iti kRtvA || 3 || [ SoDaSaka: So. (5) zlo. 2-3 4] " ityAdi // 'saH' ityAdi / sa ityanantaroddiSTa: 'utkRSTa : ' pradhAna:, mukhyazrAvakavyapadezanibandhanabhAjanatvAt tsy| yadvA 'zukla' zuklapAkSika : 'saH' uktasvarUpa : zrAvaka : 'atra' prastute, na tu zravaNakriyAsaMbandhamAtreNeti gAthArthaH // 2 // 1 'caraNotasamakhayANaM. sAgara saMkhannarA hota" iAMta antyaM pAdArtham / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita A pramANe pahelI gAthAmAM maMgala vagere catuSTayane kahIne zrAvakadharma prastuta " hovAthI zrAvakazabdanA antarthane (= zabdanI vyutpattithI thatA arthane) kahe che : paraloka mATe hitakara jinavacanane atitIvrakarmano nAza thavAthI upayogapUrvaka ane samyagu je sAMbhaLe te utkRSTa zrAvaka che. mAtra zrAvaka zabdanI vyutpattithI zrAvaka zabdano artha "sAMbhaLe te zrAvaka" evo thAya. ahIM jo zrAvaka zabdano "sAMbhaLe te zrAvaka" eTaloja artha levAmAM Ave to atiprasaMga Ave, eTale ke je zrAvaka na hoya te paNa zrAvaka bane. kAraNa ke zravaNa kriyAnA saMbaMdhathI zrAvaka kahevAya. ethI duniyAmAM je koI sAMbhaLanAra hoya te badhA ja zrAvaka kahevAya. jyAre AgamamAM to amuka prakArano ja jIva zrAvaka kahevAya ema rUDha che. AgamamAM (vizeSA. gA. 1222) kahyuM che ke - "samyakatvanI prApti thayA pachI samyaktanI prApti vakhate rahelI (aMta:koDAkoDi pramANa) karmasthitimAMthI bethI nava palyopama jeTalI karmasthitino kSaya thAya tyAre (dezavirati) zrAvaka thAya." AthI ahIM zrAvaka zabdanA arthanI maryAdA bAMdhatA graMthakAra kahe che ke- "jinavacanane je sAMbhaLe te zrAvaka." jinavacananA svarUpane jaNAvatA graMthakAra kahe che ke "jinavacana paraloka mATe hitakara che.' ahIM paraloka eTale deva Adino janma, athavA zreSTha janma. jinavacananA zravaNathI paraloka anukUlana thAya. zrAvaka jinavacanane kevI rIte sAMbhaLe? enA uttaramAM kahyuM ke samyaguM sAMbhaLe. samyagu eTale aviparItapaNe, arthAt sAMbhaLavAnI je vidhi batAvI che te vidhinuM pAlana karavA pUrvaka sAMbhaLe, paNa (jinavANImAM ke vaktAmAM) dUSaNo zodhavA mATe na sAMbhaLe. sAMbhaLavAno vidhi A pramANe che:- "nidrA ane vikathAno tyAga karI, (6i =) jinavANIzravaNa sivAyanI kriyAono tyAga karI, aMjali joDI, jinavANIzravaNamAM ekAgra banIne, gurupratye bhakti-bahumAna pUrvaka jinavANInuM zravaNa karavuM joIe." (paM. va. gA. 1006) A ja viSayane ahIM graMthakAra kahe cheupayogapUrvaka sAMbhaLe. bIjuM sAMbhaLavAnI IcchAno tyAga karIne guru je kahetA hoya temAM ja dhyAna ApIne sAMbhaLe. bIjuM sAMbhaLavAnI IcchAthI tattvanI pariNati thatI nathI. kahyuM che ke - "parama zuzruSAthI viparIta zuzruSA aparamazuzruSA che. A zuzruSA prAya: jIvonA * zuzruSA eTale sAMbhaLavAnI IcchA. zuzraSAnA parama zuzruSA ane aparamazuzruSA evA be bheda che. jJAnAvaraNIya Adi karmanA kSayopazamathI thayelI zuzruSA parama zuzruSA che. jJAnAvaraNIya Adi karmanA kSayopazama vinA thayelI zuzruSA e aparama zuzruSA che. - Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa lAbha mATe thatI nathI. kAraNa ke te zuSA sukhanRpakathAnaka zuzruSA jevI che ema lokamAM badhe ja prasiddha che. zayyAmAM sUtelA rAjAne sukhapUrvaka nidrA AvI jAya te mATe kathA sAMbhaLavAmAM jevI zuzruSA hoya tevI A bIjI zuzruSA che. ahIM rAjAne kathA sAMbhaLavAmAM atizaya Adara nathI, Adara vinA ja kaMIka sAMbhaLe che. tevI rIte aparamazuzraSAvALo zrotA Adara vinA kAMIka sAMbhaLe che." samyagu sAMbhaLavAmAM hetu jaNAve che :- atitIvrakarmono nAza thavAthI. jJAnAvaraNIya ane mithyAtva vagere atizaya tIvrakarmono nAza thavAthI je samyagu sAMbhaLe te zrAvaka. atitIvrakarmonA nAza vinA samyagu zravaNa na thAya. kema ke tevA zravaNathI tattvanI pariNati na thAya. ahIM game tevuM zravaNa abhipreta nathI, kiMtu viziSTa phalavALuM zravaNa abhipreta che. viziSTa phalavALuM zravaNa atitIvrakarmonA nAzathIja thAya. kahyuM che ke "sAmAyikano lAbha kevI rIte thAya? ahIM uttara A pramANe che :- sAmAyikAvaraNa karma ane darzanAvaraNa evuM je mithyAtvamohanIya karma te karmo sAmAyikane roke che. sAmAyikane rokanArA A karmonA dezaghAtI ane sarvaghAtI ema be prakAranA spardhako che. temAMthI sarvaghAtI sarva spardhakono nAza karI nAkhavAmAM Ave ane dezaghAtI anaMta spardhakono nAza karI nAkhavAmAM Ave tyAre pratisamaya anaMtaguNavRddhithI vizuddha thato jIva bhAvathI sAmAyika sUtranA "ka" ne pAme che. e pramANe anaMtaguNavRddhithIja pratisamaya vizuddha thato jIva bAkInA "ra" vagere akSarone pAme che." atitIvrakarmanA nAza vinAnuM zravaNa to dUrabhavyane paNa hoya che. paNa e zravaNa azravaNa tulya che. A viSe pAMcamA SoDazakamAM kahyuM che ke "samyakatva paheluM bhAva Arogya che ane bhAva Arogya svarUpa te samyakatva mokSarUpa mukhya bhAva ArogyanuM bIja che. prazna : mokSa bhAva Arogya kema che ? uttaraH rAga-dveSa-moha ane rAga-dveSa-mohanA kAraNe thanArA jAti-jarA-maraNa vagere bhAva roga che, mokSa temanA (= rAgAdinA) abhAvarUpa che. mATe mokSa bhAva Arogya che. A samyakatva jeno saMsAra lagabhaga kSINa thaI gayo che tevA yogya jIvane caramapudgala parAvartamAM ja prApta thAya che." (2) kyA kAraNathI caramapula parAvarta thAya evI AzaMkA karIne teno uttara kahe che :"A caramapudgala parAvarta mukhyapaNe kAlathIja thAya che. (sutAbdimAvefpas) sukRtaduSkRta, karma, puruSArtha ane niyati vagere hetuo hovA chatAM mukhyapaNe kAlathIja caramapugalaparAvarta thAya che. A viSe daSTAMta kahe che :- jvarane zAMta karanAra paNa auSadha Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita vara AvatAM turataja ApavAmAM Ave to te auSadha koI lAbha karatuM nathI, balka doSone pragaTa kare che. e ja auSadha javara jIrNa (juno) thaI jAya tevA avasare ApavAmAM Ave to potAnA kAryane kare che. e pramANe caramapugala parAvarta paNa avasara samAna che, arthAt javaramAM auSadhathI lAbha thavAmAM kAlanI mukhyatA che, te rIte caramAvartanI prAptimAM kALanI mukhyatA che. A pramANe siddhAMtane jANanArAo sArI rIte jANe che." (3) samyakatvanI prAptino hetu mukhyapaNe carama pudgala parAvarta kema che ? te kahe che :"jevI rIte navA tAvamAM akALa hovAthI tAvane dUra karanAruM paNa auSadha pariNamatuM nathI = tAvane dUra karatuM nathI, tevI rIte jeno saMsAra eka pugala parAvartathI adhika che tene Agama vacana barobara pariNamatuM ja nathI evo niyama che. kemake carama pula parAvarta sivAyano kALa AgamavacananI asara thavA mATe akALa che." (4). paraloka mATe hitakara jinavamanane atitIvra karmano nAza thavAthI upayoga pUrvaka ane samyagu sAMbhaLanAra zrAvaka utkRSTa zrAvaka che. utkRSTa eTale mukhya. Avo zrAvaka mukhya zrAvaka tarIkenA vyavahAranuM kAraNa hovAthI mukhya zrAvaka che. ahIM karelI zrAvaka zabdanI vyAkhyAthI e siddha thayuM ke kevaLa sAMbhaLe teTalA mAtrathI zrAvaka na kahevAya. [2] . ___nanu kimiti samyak vaNanibandhanakarmahAsavAnevA'tra zrAvako'dhikriyate nA'paraH?,' ucyate - tasyaiva kriyAphalayogena prastutA'nuSThAnA'dhikAritvAdanyasya tatkaraNe doSasaMbhavAdityAha ahigAriNA khu dhammo, kAyavvo aNahigAriNo doso| ANAbhaMgAo cciya, dhammo ANAe~ paDibaddho // 3 // [adhikAriNA khalu dharmaH, kartavyo -'nadhikAriNo dossH| gAjJAbA iva, ghI mANAyAM viddhaH rUpA ] "ahigAriNA" gAhA vyAkhyA- adhikaraNamadhikAraH = prastutakriyAM prati yogyatvam , sa ca pradarzitakarmahAsalakSaNo vakSyamANA'rthitvAdicihnavyaGgyaH, sa vidyate yasyA'sAvadhikArI, matvarthIyenvidhAnAt, tenA'dhikAriNA / 'khuH' iti nizcayavitarkasaMbhAvanAsu iti nizcayAdivacanaH khurnipAtaH tatazcAdhikAriNaiva dharmaH kartavyo nApareNa, adhikAriNa eva kriyAphalayogAt, itarasya cAnarthasyA'pi sNbhvaat| etadevAvadhAraNaphaladvAreNA''viSkaroti - "aNahigAriNo doso tti| adhikArI yo na bhavati so'nadhikArI pratipAditapratIpaH, tasya doSa: Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa ]" " anartho dharmakaraNa iti gamyate, anadhikAriNo hi virAdhanAnibandhano'nartha eva / ata evoktam -"avidhikRtAdvaramakRtameva ' / tathA cAgamaH "jaha ceva u mokkhaphalA, ANA ArAhiA jiNidANa / saMsAra- dukkhaphalayA, taha ceva virAhiA hoi // 1 // " [ paMcavastu 0 gA0 199] tathA - "dharmAnuSThAnavaitathyAt, pratyapAyo mahAn bhvet| raudraduHkhaughajanako, duSprayuktAdivauSadhAt // 1 // [ 'nanu yadyevaM kathaM caturthabhaGgapatitarUpakopamitacaityavandanA'dhikAre'bhihitam ? - " eyaM pi jujjai cciya, tayaNAraMbhA u tapphalaM va jao / tappaccavAyabhAvo vi, haMdi tatto na jutto tti // 1 // " [ ] ityAdi / atra hi vidhihInabhAvazUnyacaityavandanAyA api laukikatvena laukikavandanAphalamuktameva, ' atrocyate nanvatrApyekAntA'nArAdhanAdvAreNa virAdhanAjanitA'narthaphalA'bhAva evoktaH, na hi kila cikitsAkriyA''bhAsamAtravyApAraparo'pi puruSo'tra tathAvidha- cikitsA'pakriyAkRtamapakAramavApnoti / virAdhanAsadbhAve tu tannibandhano'nartha: prAptavya eva tatpravRttena prANinA / ArAdhanApakSe'pi yad darzanalAghavAdinidAnamasadvidhAnamAdhatte tannimitaM vizeSato'narthamavAnAtyevAsau / taduktam "sIyalavihArao khalu, bhagavaMtA''sAyaNAniogeNaM / tatto bhavo aNaMto, kilesabahulo jao bhaNiyaM // 1 // " [ ityAdi, tat sthitamidamanadhikAriNaH karaNe doSa iti / atraiva hetumAha "ANAbhaMgAo cciya" iti, AjJA sarvajJavacanaM tasyA bhaGgaH - ullaGghanaM tata eva, "ciya ceya evArthe" iti evakArArthe ciyanipAtaH; AjJAbhaGga evAtra doSakAraNam, zeSasyA'zubhabhAvAderatraivA'ntarbhUtatvAt nAparamityavadhAraNArthaH / 'nanvetadeva kathaM yadutA''jJAbhaGge doSo dharmastu na bhavati ?' ityAha - " dhammo ANAeN paDibaddho" iti / " durgatiprasRtAn jIvAn, yasmAddhArayate tataH / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 1 // [ ]" iti vacanAt 'dharmaH' uktasvarUpa : 'AjJAyAM' uktasvarUpAyAmeva, "TAGasiGasGInAmidedadAta: iti GeredAdeza: / 'pratibaddha H ' saMbaddho vyavasthita iti. yAvat / tathA coktam - " ANAe ccia caraNaM, tabmaMge0 [ upadezamA 0 gA0 505] / / tathA " jamhA na dhammamagge, mottUNaM AgamaM iha pamANaM / vijjai chaumatthANaM, tamhA tattheva jaiyavvaM // 1|| " [ paMcavastu0 gA0 1703]. ityAdi iti / gAthArthaH // 3 // ] a 11 - prazna : samyag zravaNanuM kAraNa evo karmaCAsa jene thayo hoya evA zrAvakano ja ahIM adhikAra che, bIjAno nahi, AnuM zuM kAraNa ? uttara : AvA ja zrAvakane kriyAnuM phala maLe che, tethI Avo zrAvakaja prastutamAM adhikArI che. AvA zrAvaka sivAya bIjo koI jIva anuSThAna Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita kare to doSa thAya. A viSayane graMthakAra kahe che : adhikArIe ja dharma karavo joIe. AjJAbhaMga thavAthIja anadhikArIne doSa thAya. dharma AjJAmAM rahelo che. jene adhikAra prApta thayo hoya te adhikArI che. adhikAra eTale prastuta kriyA karavAnI yogyatA (= lAyakAta). A yogyatA pUrve batAvela karmahAsa svarUpa che, arthAt atitIvrakarmano nAza e yogyatA che. AtmAmAM rahelI A yogyatA AgaLa kahevAze te arthipaNuM vagere cihnothI bahAra pragaTa thAya che = joI zakAya che. adhikArIe ja dharma karavo joIe, bIjAe nahi. kAraNa ke adhikArIneja kriyAnuM phaLa maLe che. adhikAra rahitane dharma karavAmAM anartha (nukazAna) paNa thAya. A ja viSayane avadhAraNa phala dvArA graMthakAra pragaTa kare che :- (mahipariNo Topo ) ahIM jaNAvela adhikArIthI je viruddha che tevA anadhikArIne virAdhanA karavAnA kAraNe anartha ja thAya. AthIja kahyuM che ke- "avidhithI karavA karatAM na karavuM sAruM." A viSe zAstrapATha A pramANe che :- "jema sArI rIte pALelI jinezvaronI AjJA mokSa rU5 phaLa Ape che, tema virAdhelI (= khaMDita karelI) jinAjJA saMsAra duHkharUpa phaLa Ape che." tathA "dharmanA anuSThAno viparItapaNe karavAthI avidhithI yojelA auSadhanI jema mahAna anartha thAya. e anartha bhayaMkara duHkhasamUhane utpanna kare che." prazna : jo Ama che to (paMcA. gA. 43 mAM) rUpiyAnI upamAthI batAvelA cAra ka prakAromAM cothA bhAgamAM AvelI caitya vaMdanAnA adhikAramAM keTalAka AcAryono "trIjA-cothA prakAranI vaMdanA jaina vaMdanA nathI' evo mata paNa ghaTI zake che. kAraNa ke te be vaMdanAmAM (apunabaMdhaka avasthA vagere) je bhAva joIe te bhAva ja na hovAthI jene vaMdanAnI zarUAta ja thaI nathI. AthI ja te be vaMdanAthI jema jaina vaMdanAthI ArAdhanAthI maLatuM A lokamAM zudra upadravono nAza, dhana-dhAnyanI vRddhi, paralokamAM viziSTa devalokanI prApti ane pariNAme mokSarUpa zubha phaLa maLatuM nathI, tema jene vaMdanAnI virAdhanAthI maLatuM unmAda, roga, dharmabaMza vagere duSTa phaLa paNa maLatuM nathI." Ama kema kahyuM? ahIM vidhihIna-bhAvazUnya caityavaMdanA paNa laukika hovAthI laukika vaMdanAnuM phaLa kahyuM ja che. * A cAra prakAro (bhAMgA) A pramANe che :- (1) zraddhAyukta bhaktibhAva hoya ane spaSTa uccAra vagere bAhya vidhi hoya. (2) zraddhAyukta bhaktibhAva hoya ane spaSTa uccAra vagere bAhya vidhi na hoya. (3) zraddhAyukta bhaktibhAva na hoya ane spaSTa uccAra vagere bAhavidhi hoya. (4) zraddhAyukta bhaktibhAva na hoya ane spaSTa uccAra vagere bAhavidhi na hoya. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa uttara : ahIM aikAMte ArAdhanAnA abhAvadvArA virAdhanAthI thayelA anartha phalano abhAva ja kahyo che. paramArthathI cikitsAkriyA na hovA chatAM mAtra cikitsAkriyAno AbhAsa thAya tevI pravRttimAM tatpara paNa puruSa ahIM cikitsAmAM tevA prakAranI khoTI kriyAthI karAyelA apakArane-anarthane pAmato nathI. (virAdhanA sAve tu =) cothA bhAMgAmAM paNa jo virAdhanA thAya to temAM pravRtta prANIne virAdhanAnA kAraNe anartha prApta thAya ja. ArAdhanA pakSamAM paNa jo jainazAsananI laghutAnuM kAraNa bane tevuM asat kArya kare to tenA kAraNe te vizeSathI anartha pAme ja. kahyuM che ke "zithila sAdhucaryAthI avazya bhagavaMtanI AzAtanA thAya. bhagavaMtanI AzAtanAthI bahuduHkhavALo anaMta saMsAra thAya." ahIM sudhI karelI vicAraNAthI e siddha thayuM ke anadhikArIne dharma karavAmAM doSa thAya. anadhikArIne dharma karavAmAM doSa thAya temAM ja hetu jaNAve che:- AjJAno bhaMga karavAthI. ahIM AjJAbhaMga ja doSanuM kAraNa che. azubha bhAva vagere bIjA kAraNonuM AjJAbhaMgamAM ja samAveza thaI javAthI doSanuM AjJAbhaMga sivAya bIjuM koI kAraNa nathI. ahIM AjJA eTale jinavacana. bhaMga eTale ullaMghana. AjJAbhaMgamAM doSa thAya ane dharma na thAya enuM zuM kAraNa ? e praznanA javAbamAM graMthakAra kahe che:- dharma AjJAmAM rahelo che. "je durgatimAM paDatA jIvone dhArI rAkhe eTale ke durgatimAM paDatA bacAve ane svarga vagere zubhasthAnamAM sthApana kare tene dharma kahyo che." AjJAno artha hamaNAM ja jaNAvI dIdho che. dharma AjJAmAM rahelo che e viSe kahyuM che ke-"jijJAnAnA pAlanamAM ja cAritra che. AthI jinAjJAno bhaMga thatAM zAno bhaMga nathI thayo ? arthAta badhAno ja bhaMga thayo che. jinAjJAnuM ullaMghana karanAra konI AjJAthI anuSThAna vagere kare ?" (arthAt je jinane na mAne te guru vagerene paNa na mAne. AthI tenuM jinAjJArahita anuSThAnapAlana nirarthaka che.) (upadezamAlA gA. 505) tathA paralokamAM janArA dharmamArgamAM chaghastha jIvone paramArthathI eka Agamane choDIne pratyAkhyAna vagere pramANa nathI, arthAt AgamanA AdhAreja pratyAkhyAna vagere pramANa che. mATe kadAgrahone choDIne AgamamAM ja prayatna karavo joIe, eTale ke jinAjJA pUrvaka karmothI AgamanuM zravaNa karIne AgamamAM kahyA pramANe anuSThAnomAM prayatna karavo joIe. agItArtha janonI AcaraNA pramANe karanArA na banavuM joIe." (paM. va. gA. 1707) [3] Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita AMdhakAriNameva nchAsthajJAnilakSyaM sAkSAdAha - tasthahigArI asthI, samasthao jo e suttapaDikuTTho / asthI u jo viNIo, samuvaTThio pucchamANo yaa||4|| [tatrA'dhikArI arthI, samarthako yo na sUtrapratikuSTaH / ___ arthI tu yo vinItaH, samupasthitaH pracchazca // 4 // ] "tasthahigArI'' vyAkhyA-'tatra' iti prastute zrAvakadharme 'tatra' evaMvyavasthite vA sarvatraiva dharme 'adhikArI' yogyaH kriyaaphlbhaagityrthH| kiMvidhaH? ityAhaarthI samarthako yo na suutrprtikussttH| tatrArtha:-prayojanamabhidhAsyamAnaliGgagamyaM yasyAsti so'rthI, puruSArtheSu dharmasya prAdhAnyAt tatrA''sevanAtatpara ityarthaH, na tu pApaliGgadharmapathyA'rucimAn / tathA samartha eva samarthakaH, yAvAderAkRtigaNatvAtsvArthikaH kan, "jAtau vA svArthe kellolA'' iti vA prAkRtaH kprtyyH| 'samarthaH' zaktaH, na tvaGIkRtamapi dharmaM parebhyo bhayAt tyajati / tathA yo na sUtrapratikuSTaH, 'yaH' iti uddeze, ya evaMvidhaH so'dhikArIti yogaH, sUtreNa-Agamena pratikuSTa:-nivArito neti yogaH, kathaMcidarthitvasAmarthyayukto'pi zAstre nivArito'nadhikAryevetyabhiprAyaH / tathA'nyairapyuktam"arthI samartha : zAstreNA'paryudasto dharme'dhikriyate''[ ] iti| eSAM cA'rthitvAdiguNAnAmevameva pravartakanirUpaNApravRtteritthamupanyAsaH / tathAhinA'narthini sAmarthyanirUpaNAvasaraH, arthitva eva tatsaMbhavAt / ata eva kaizciducyate-'yo yena raktastamanupraveSTamavyAhatastasya sa eva pnthaaH| arthitvasaMkSobhajaDekSaNena, nodvIkSaNIyastvamarezvaro'pi // 1 // [ ]'' na cA'samarthe zAstraparyudAsaparyAlocanA'vakAzaH, asAmarthyenaiva zeSacintAyA nirvkaashtvaat| eSAmevAAdiguNAnAM kAryaliGagamyaM svarUpamAha - 'atthI u jo' ityAdi, arthIti vyAkhyeyanirdezaH, tuzabdaH puna:zabdArthe / tatazcAyamartha:arthI punaH kathaM lakSyaH? tatrA''ha-'yo vinItaH samupasthitaH pracchaMzca' tatra vinIta:- dharmaprarUpakaM prati pratipattirUpA'bhyutthAnAdivinayaM kurvatra ti lakSyate, tathA samyag upa-sAmIpyenotthitaH- dharmazravaNAdau vyaktIkRtasammukhIbhAvaH, na tu prayojanAntaraireva kroDIkRtatvAdasammukhIna:, tathA pracchaMzca 'praccha jIpsAyAM' iti dhAtoH zatu : "ntamANau zatRzAnacoH" iti mANAdeze prAkRte pucchamANa iti syAt / zIlArtho vA "zaktivaya:zIleSu' iti laTaH zAnajAdeza: / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 15 'pracchan' jJIpsan dharmasvarUpagrahaNavidhyAdikamiti gamyate / cazabdastUktadvAreNa tribhirapi liGgaiH samuditaiH prAyo'rthitvaM paripUrNaM lakSyata ityAha / iti gaathaarthH||4|| chatrasthajJAnIthI oLakhI zakAya tevA adhikArIne ja graMthakAra sAkSAta kahe cheH dharmamAM sarvatra ja arthI, samartha ane sutrathI aniSiddha jIva adhikArI che. je vinIta, samupasthita ane jANavAnI IcchAvALo che te arthI che. adhikArI eTale kriyAnA phalanA bhAgI bane tevo yogya. artha eTale prayojana. artha = prayojana na hoya te arthI, arthAtu puruSAthamAM dharmanI pradhAnatA hovAthI dharmanI ArAdhanA karavA mATe je tatpara hoya te arthI che. prazna : amuka jIvamAM prayojana = (dharmanI ArAdhanA karavAnI tatparatA) che ke nahi te kevI rIte jANI zakAya ? uttara : prayajananAM cihnAthI = lakSaNAMthI jANI zakAya. prayojananAM cihno = lakSaNo hava (= A gAthAnA uttarArdhamAM) kahevAmAM Avaze. dharmarUpa pathyamAM aracivALo jIva artha nathI. dharmarUpa pathyamAM arucinuM cihna = lakSaNa pApa che, arthAt je jIva (rasapurvaka) pApa kare tenAmAM dharmarUpa pathyamAM aruci rahelI che ema jANI zakAya. samartha eTale zaktivALo. zaktivALo jIva svIkArelA paNa dharmane bIjAonA bhayathI choDI de tevo na hoya. sutrathI aniSiddha eTale zAstramAM jeno niSedha na karavAmAM Avyo hoya tevo. koIka rIte arthI hoya ane samartha paNa hoya, Ama chatAM jo zAstramAM tene dharma svIkAravAno niSedha karyo hoya to te anadhikArI che. A viSe bIjAoe paNa kahyuM che ke "arthI, samartha ane zAstrathI aniSiddha jIva dharmamAM adhikArI che." ahIM arthipaNuM vagere guNono je krama che te krama pramANe ja upadezakanI prarUpaNAnI pravRtti thAya che, mATe ahIM te krama pramANe ja arthipaNuM vagere guNono ullekha che. te A pramANe :- ja arthI na hoya tenAmAM sAmarthya guNanI prarUpaNA karavAno avasara nathI, kAraNa ke arthipaNuM hoya to ja sAmarthya guNanI prarUpaNAno avasara rahe. AthI ja koIke kahyuM che ke:- je je prayojanathI koIkamAM anurAgI banyo che temAM praveza karavA mATe teno te ja (= je prayojanathI anurAga thayo che te prayojana ja) vighna vinAno mArga che. arthipaNAnI para caMcaLatAthI jenI dRSTi jaDa banI gaI che teNe IMdrane paNa na jovo joIe." - ahI karavAno bhAva e che ke jenuM arthipaNuM (= prayojana) nizcita nathI tene iM, maLI jAya to paNa lAbha na thAya. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita je samartha nathI tenA aMge A zAstrathI niSiddha che ke nahi tenI vicAraNA karavAno avakAza ja nathI. kAraNa ke sAmarthyanA abhAvathI bAkInI ciMtA avakAza vinAnI banI jAya che. A arthipaNuM Adi guNonuM kAryarUpa cihnathI jANI zakAya tevuM svarUpa kahe che, tabhA prathama mA 72 vI rIte mINajI (= 180) zaya te 53 cha:- 4 vinIta, samupasthita ane jANavAnI IcchAvALo che te arthI che. vinIta: dharmaprarUpakano UbhA thavuM vagere Adara-satkArarUpa vinaya karanAro jIva arthI che ema jaNAya che. samupasthita : dharmazravaNa vageremAM je sanmukhabhAvane pragaTa kare, arthAt upasthita rahe te samupasthita che. bIjAM bIjAM prayojanothI je AliMgana karAyo che, arthAt jene bIjAM bIjAM kAryo che ane ethI je dharmazravaNa vageremAM sanmukha nathI te samupasthita nathI jANavAnI IcchAvALo dharmanuM svarUpa, dharmasvIkArano vidhi vagere jANavAnI IcchAvALo. ahIM kahyuM te rIte traNeya cihno (= lakSaNo) bhegA hoya to prAya: paripUrNa arthipaNuM che, ema jaNAya che, arthAt A traNeya jenAmAM hoya te prAya: paripUrNa arthI che ema jaNAvavA mATe mULa gAthAmAM va zabdano prayoga karyo che. [4]. samarthaM vyAcaSTehoi samattho dhammaM, kuNamANo jo na bIhai paresiM / mAipiisAmigurumA-iyANa dhammANabhiNNANaM / / 5 / / [bhavati samartho dharma, kurvANo yo na bibheti parebhyaH / mAtApitRsvAmi-gurvAdibhyo dharmA'nabhijJebhyaH // 5 // ] 'hoi samattho' gAhA vyAkhyA- bhavati' jAyate 'samarthaH' iti vyaakhyeym| kiMvidhaH? ityAha- dharmamityAdi / 'dharma' uktasvarUpaM cikIrSitaM 'kurvANaH' iti vartamAnasAmIpyanirdezAt kariSyamANa:-dharmaM vidhAsyamAno yaH 'na bibheti' no trasyati, "bhiyo bhAbIhau" iti bhiyo bIhAdezaH / 'parebhyaH' AtmavyatiriktebhyaH, "kvacit paJcamyAH" iti sssstthiibhaavH| parAnAha'mAtApitRsvAmigurvAdibhyaH' mAtrAdayaH pratItAH, teSAM dvandvaM kRtvA''dizabdasya yathAyogaM yogaH / tatazca mAtApitrAdibhyo na bibheti, anena ca yonisaMbaddhA bandhavo gRhiitaaH| tathA "svAmyAdibhyaH' ityanenApi rakSakasahAyAdirUpA rAjA'mAtyamitrAdaya upaattaaH| tathA "gurvAdibhyaH' ityanena cA'nvayAdyAgatA aparadharmadAtAra : kalopAdhyAyAdayazca tadAzritAzyopAttA drssttvyaaH| ebhyazca kiMbhUtebhyo bhayaM saMbhavati? ityAha-'dharmAnabhijJebhya:' adhikRtadharmA'kuzalebhyaH, adhikRta Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa. 17 dharmakuzalAstu tadanukUlA eva bhaveyurityabhiprAyaH / tatazcaitebhyo yathottarakAlabhAvibhyo bahutamAdibhayanibandhanebhyazca yo na bibheti sa bhayatrayamukta: samartho'tra drssttvyH| rUti gAthArtha: || have samarthanuM vyAkhyAna kare che : karavAne icchelA dharmane bhaviSyamAM karato je jIva dharmanA jJAnathI rahita mAtA-pitA vagere, svAmI vagere ane guru vagere bIjAothI bhaya pAmato nathI te samartha che. "mAtA-pitA vagere" evA ullekhathI yonithI (= janmathI) saMbaMdhavALA baMdhuone lIdhA che. "svAmI vagere" evA ullekhathI rakSA ane sahAya vagere karanArA rAjA, maMtrI ane mitra vagere lIdhA che. "gu vagere" evA ullekhathI vaMzaparaMparA vagerethI AvelA (jinadharma sivAya) anyadharmanA dAtA, kalAonuM zikSaNa ApanArA upAdhyAya vagere ane temanA Azraye rahelAone lIdhA che. dharmanA jJAnathI rahita :- ahIM je dharmano adhikAra cAlI rahyo che te dharmanA jJAnathI rahita, prastuta dharmanA jJAnathI rahita jIvothI bhayano saMbhava che. prastuta dharmanA jJAnathI yukta jIvo to tene anukUla ja thAya. mAtA-pitA vagerethI bhaviSyamAM thanArA atizaya bahu vagere bhayakAraNothI je na gabharAya, ane ethI je kara traNe bhayothI mukta banyo che te ahIM samartha jANavo. [5] sUtrA'pratikuSTamAhasuttA'paDikuTTo jo, uttamadhammANa logvikkhaae| gihidhammaM bahu maNNai, ihaparaloe vihiparo y||6|| uciyaM sevai vitti, sA puNa niyakulakamA''gayA suddhaa| mAhaNakhattiyavaisANa suddhasuddANa niyniygaa||7|| [sUtrA'pratikuSTo ya, uttamadharmebhyo lokA'pekSayA / gRhidharmaM bahumanyata, iha paraloke vidhiparazca // 6 // ] [ucitAM sevate vRttiM sA punarnijakulakramA''gatA zuddhA / brAhmaNakSatriyavaizyAnAM, zuddhazUdrANAM nijA nijA // 7 // ] * mAtA pitA vagere. svAmI vagere ane guru vagere e traNathI bhaya AvavAnI saMbhAvavAnI daSTie traNa bhayo kahyA che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita "suttApaDikuTTho' gAhA "uciaM" gAhA vyAkhyA- - sUtrA'pratikuSTa ityuktasyA'rthamAha- "jo uttamadhammANa" ityAdi / ya ityuddezaH, yattadornityA'bhisaMbandhAd ya evaMvidhaH sa sUtrA'pratikuSTa iti yoga: / 'uttamadhammANa' iti uttamadharmebhyaH, prAgvat paJcamyAH SaSThI / 'lokA'pekSayA' lokAzrayeNa, loke hi - 'brahmacArI gRhasthazca vAnaprastho yatistathA" ityAdayo ye dharmA rUDhAstebhyaH sakAzAd gRhidharmamiti sAmAnyanirdeze'pi prakramAdadhikRtaM zrAvakadharmaM 'bahu manyate' jyAyAMsaM pratipadyate, lokadharmA'pekSayaiva zrAvakadharmaM bahumanyate, na tu lokottarayatidharmA'pekSayApItyabhiprAyaH / ihaparaloke vidhiparazca sUtrA'pratikuSTa iti snnttngkH| tatreha- ityasmin janmani, paraloke - anyajanmani, pRthak pade samAhAradvandvAt saptamyekavacanam, viSayasaptamI ceyam, ihalokaviSaye paralokaviSaya ityarthaH / iheti zrAvakadharmAdhikAranirUpaNA'vasare vA paraloke vidhiparaH paralokanibandhanadharmA'nuSThAne prakRtakalpArAdhanaparAyaNa iti bhAvaH / 'ca: 'samuccaye // 6 // tathA 'ucitAM' prakRtadharmA'pratikUlAM 'sevate' Azrayate 'vRttiM' vartanam, lokadharmaviruddhavRttiparihAreNocitAmeva vRttiM yaH sevate sa sUtrA'pratikuSTa ityarthaH / vRttimevAha- 'sA punarnijakulakramA''gatA zuddhA' sA tu vRttirnijakulakrameNa svA'nvayaparipATyA''gatA prAptA zuddhAtathAvidhadoSarahitA, anena kulakramAgatAmapi tathAvidhA'zuddhAM yonipoSaNAdikAM vRttimanucitAmAha / sA tu brAhmaNa-kSatriya - vaizyAnAM zuddhazUdrANAM ca caturNAM varNAnAm, zuddhavizeSaNaM zUdrANAM tathAvidhadhIvarAdivyavacchedArtham / 'nijA nijA' AtmIyA''tmIyA, vIpsAyAM dviruktau pUrvasya hrasvatve ke ca prAkRte 'niyaniyagA' iti bhavati / tatazcaivaMvidhAM vRttiM ca yaH zuddhAM sevate sa sUtrA'pratikuSTa ityAssveditaM bhavati // 7 // 18 " have sUtrathI aniSiddhane kahe che H jene gRhasthadharma upara bahumAna hoya, arthAt je gRhasthadharmane lokonI apekSAe uttama gaNAtA dharmothI atizaya mahAna mAne, je paralokanI vidhimAM tatpara hoya, ane ucita vRttine kare te sUtrathI aniSiddha che. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zuddha zUdronI pota potAnI kula paraMparAthI AvelI zuddha vRtti ucita vRtti che. ahIM gRhasthadharma zabdathI zrAvaka dharma jANavo. lokamAM brahmacArI, gRhastha, vAnaprastha ane saMnyAsa vagere je dharmo uttama dharma tarIke rUDha che te laukika dharmonI apekSAe ja zrAvakadharmane atizaya mahAna mAne, nahi ke lokottara sAdhudharmanI apekSAe. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa paralokanI vidhimAM tatpara eTale paralokanuM kAraNa evA dharmanuM AcaravA mATe prastuta zAstramAM kahelA AcArone ArAdhavAmAM tatpara. ucita vRttine kare. ucita = prastuta dharmane pratikULa na hoya tevI, vRtti = AjIvikAno upAya. lokathI ane dharmathI viruddha vRttino tyAga karIne ucita ja vRttine kare. kevI vRtti ucita che te viSe graMthakAra kahe cheH- potAnI kulaparaMparAthI AvelI zuddhavRtti ucita vRtti che. zuddha eTale tevA prakAranA doSathI rahita. Ama kahIne graMthakAre e jaNAvyuM ke kulaparaMparAthI AvelI paNa tevA prakAranI yonipoSaNa" vagere azuddhavRtti ucitavRtti nathI. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zuddha zudra e cAre varSonI pota potAnI zuddha vRtti hoya che. ahIM zudronuM zuddha evuM vizeSaNa tevA prakAranA mAchImAra vagerene alaga karavA mATe che. Ama kahIne graMthakAre "pUrve kahyo tevo je jIva AvA prakAranI zuddha vRttine kare te sUtrathI maniSiddha cha " mema 49uvyu. [-7] tadevaM bahumAna- vidhiparatocitavRttibhiryathopanyAsasaMbhavinIbhiH sUtrA'pratikuSTatvamavabodhya sAMprataM bahumAnitvA''digamakAni pratyekaM paJca paJca liGgAni jijJApayiSurAcArya: saMbandhamAracayannidamAha ee puNa viNNeyA, liMgehiMto provyaariihiN| tAI tu paMca paMca ya, tiNhaM pi havaMti eyaaiN||8|| [ete punarvijJeyA, liGgebhyaH propkaaribhiH| tAni tu paJca paJca ca, trayANAmapi bhavanti etAni // 8 // ] "ee" gAhA vyAkhyA- ete' iti bahumAnyA(mAnAdayaH, punaHzabdo bhitravAkyatAyAm, 'vijJeyAH' jJAtavyAH 'liGgebhyaH' gamakacihnebhyaH, "bhyasazca hiMto suMto" iti bhysntmidm| 'paropakAribhiH' paropakArAya dhrmvyaakhyaadaanaadyudytairaacaaryaadibhirityrthH| 'pravartakAdibhiH' iti kvacitpAThaH, tatrApi ta eva pravartakAH, aadishbdaaddaaykshiksskaadiprigrhH| 'tAni tu liGgAni paJca paJca 'trayANAmapi' bahumAnyA(mAnAdInAM 'bhavanti' santi 'etAni' vkssymaannaani| iti gaathaarthH||8|| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita ahIM bahumAna vagere traNa guNono je kamathI ullekha karyo che te kamathI te traNa guNo utpanna thAya che. A rIte bahumAna, vidhitatpastA ane ucitavRtti e traNa guNo jemAM hoya te sUtrathI aniSiddha che, ema jaNAvIne have bahumAna vagerene jaNAvanArAM pratyekanAM pAMca pAMca liMgo = lakSaNo jaNAvavAnI IcchAvALA AcArya saMbaMdhanI racanA karatAM A pramANe kahe che : dharmanuM vyAkhyAna ApavA mATe tatpara banelA AcArya vagerenA dvArA bahumAna vagerene jaNAvanArAM liMgone jANIne bahumAna vagerene jANavA. bhAvArtha :- bahumAna vagere traNa guNothI yukta jIva sUtrathI aniSiddha che ema pUrve kahyuM che. have prazna thAya ke amuka jIvamAM bahumAna vagere guNo che ke nahi te kevI rIte jANI zakAya? enA javAbamAM ahIM kahyuM ke dharmanuM vyAkhyAna ApavA mATe tatpara banelA AcArya vagerenI pAsethI bahumAna vagerene jaNAvanArAM liMgo jANI levA. ane bahumAna vagerene jaNAvanArAM liMgo jemAM dekhAya temAM bahumAna vagere che ema nirNaya karavo. bahumAna vagere guNonAM pAMca pAMca liMgo A (= have kahevAze te) che. [8] *tAvAraM'gihidhmmkhaapiiii, niMdA'savaNaM ca tadaNukaMpA y| "savisesajANaNicchA, 5cittaniveso tahiM cev||9|| [ divALIti, ninAizravaUi talanuHT rA *savizeSajJAnecchA, 'cittanivezatAvAra.] dila" mAdA cAdhyA-diyAti prastutazrAvADanusstthaankthne premeti paramArthaH, sA bahumAnajanyatvAdhumAnagamakaM liGgam, evaM sarvatra yojyam (1) tathA 'nindA'zravaNaM' prakramAt zrAvakadharmanindAyA azravaNam (2) / 'ca:' smuccye| 'tadanukampA' nindApravRttaprANikaruNA, sA'pi bahumAnakAryameva; tadbahumAnAddhi tannindodhatAn ApadA''spadaM pratipadyamAno'nukampate, klizyamAnAnAmanukampAspadatvAt; na tu dveSTi, puruSArthA'nupayogAt (3) / evaM bahumAnakAryatvamuttarayorapi drssttvym| 'caH' smuccye| tathA savizeSA jJAnecchA-jijJAsA 'savizeSajJAnecchA', prastutagateti gamyate (4) / tathA ka ahI maHi zabdano artha vAcakoe svayaM samajI levo. * va6mInI tina | Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 'cittanivezastatraiva iti cittasya-anta:karaNasya niveza:-nyAsaH 'tatraiva' prastutadharma parva (5) rUti thArtha:ISA. bahumAnanAM liMgone ja kahe che - gRhastha dharmakathA prIti, niMdA azravaNa, tenI anukaMpA, savizeSa jijJAsA ane temAMja cittanyAsa e pAMca bahumAnanAM liMgo che. 1. gRhastha dharmakathA prIti :- prastuta zrAvakanAM anuSThAnonI kathAmAM (= varNanamAM ke vAtamAM) prema. A prema bahumAnamAMthI utpanna thato hovAthI bahumAnane jaNAvanAra liMga = lakSaNa che. A pramANe bIje paNa yojanA karavI. 2. niMdA azravaNa :- niMdA zabdathI ahIM prasaMgathI zrAvaka dharmanI niMdA samajavI. zrAvakadharmanI niMdA na sAMbhaLavI. 3. tenI anukaMpA :- tenI eTale niMdA karanAra jIvanI. zrAvakadharmanI niMdA karanAra jIvanI dayA karavI e paNa bahumAnanuM kArya che. zrAvaka dharma upara bahumAna thavAnA kAraNe zrAvakadharmanI niMdA karavAmAM tatpara banelAone ApattinuM sthAna jANato te temanI dayA kare che = citave che. kAraNa ke klezane pAmatA jIvo anukaMpAne yogya che. paNa temanA upara dveSa na kare. kAraNa ke dveSathI koI puruSArtha sAdhI zakAto nathI. A pramANe have pachInA be guNo paNa bahumAnanA kArya che ema jANavuM. 4. savizeSa jijJAsA :- zrAvakadharmane vizeSathI jANavAnI IcchAvALo hoya. 5. temAMja cittanyAsa :- tenuM citta zrAvaka dharmamAM ja raheluM hoya. [9] vidhiparatAliGgAnyAha(guruviNao taha kAle, niyae (1) ciivNdnnaaikrnnN| PvayADaDa gusa, saTTA yamuvakoni20 nA ["guruvinayastathA kAle, nije caityavandanA''dikaraNaM c| >> vitADasano yuvatasvara:, = svAdhyAye satatayupayoga:20] "guru" gAhA vyAkhyA- guravaH-mAtrAdayaH prastutadharmasya dAtAro vA teSAmucitapratipattirguruvinayaH, sa hi sarvatra dharmazravaNAdau kriyamANo vidhiparatAM gamayati (1) / tathA 'kAle nije caityavandanAdikaraNam' tatra caityavandanAyA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita nijaH kAlaH sndhyaatryaadilkssnn:| yaduktaM pUjAnuSaGgeNa- "kAlo * iha viNNeo, saMjhAo tiNNi tAva oheNaM / vittikiriyA'viruddho, ahavA no rasa pIvo |zA'' [pAza (4) . ] vaivajana' ityAdizabdAt prastutadharmazravaNagrahaNAdecocite kAle karaNaM- vidhAnam (2) / caH praagvt| tathocitAsanaM sarvatra dharmazravaNAdau, chandobhaGgabhayAduttareNa smstnirdesh:(3)| tathA 'yuktasvaraH' ucitadhvaniH sarvatra caityvndnaadau(4)| tathA 'svAdhyAye' siddhAntaprasiddha 'satataM' sarvadA 'upayogaH' upayuktatA, sarvametadadhikRte'nyatra ca kriyamANaM vidhiparatAM gamayatItividhiparatAliGgatvamasya kagvyam (5)o rUti gAthArtha: I20|| vidhimAM tatparatAnAM liMgo kahe che : guruvinaya, caityavaMdana vagere kALe kare, ucita Asana, yogya svara ane svAdhyAyamAM satata upayoga e pAMca vidhimAM tatparatAnAM lakSaNo che. guruvinaya - ahIM mAtA-pitA vagere guru che, athavA prastuta dharmanA dAtA guru che. temanI ucita bhakti karavI te guruvinaya che. caityavaMdana Adi kALe kare - caityavaMdanano kALa savAra-bapora-sAMja e traNa saMdhyA che. pUjAnA saMbaMdhathI paMcAzakamAM kahyuM che ke - "utsargathI savAra-bapora-sAMja e traNa saMdhyAe jinapUjA karavI joIe. apavAdathI AjIvikAnA nokarI, vepAra vagere upAyane dhakko na lAge te rIte jyAre jeTalo samaya anukULa hoya tyAre teTalA be ghaDI vagere samaya sudhI pUjA karavI joIe." "caityavaMdana Adi" e sthaLe rahelA "Adi' zabdathI prastuta dharmanuM zravaNa vagere samajavuM. (koI paNa dharmakriyAmAM kALane sAcave, arthAt je dharmakriyA je kALe karavAnI hoya te dharmakriyA te kALe kare.) ucita Asana - dharmazravaNa vageremAM ucita Asana hoya. (arthAtuM je dharmakriyA jevI sthitimAM karavAnI hoya te dharmakriyA tevI sthitimAM kare. UbhA UbhA karavAnI kriyA UbhAUbhA kare, bezIne karavAnI kriyA bezIne kare. ane temAM je je mudrA karavAnI hoya te te mudrA kare.) yogya svaraH- caityavaMdana vagere ucita avAjathI (ane ucita uccArathI) kare. svAdhyAyamAM satata upayoga:- zAstramAM prasiddha evA svAdhyAyamAM haMmezA upayoga * paJcAzake 'so puNa' iti TIkAkRtsammataH paatthH| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 23 rAkhe, arthAt dararoja svAdhyAya kare. prastuta zrAvakadharmamAM ke anyadharmamAM karAtA A pAMce ya vidhimAM tatparatAne jaNAve che mATe te pAMcane vidhimAM tatparatAnAM liMgo jANavA. [10] ucitavRttiliGgAnyAha ()savvajaNavallahattaM, (2) agarahiyaM kamma vIrayA vasaNe / jahasattI (4) cAgatavA, suladdhalakkhattaNaM dhamme // 11 // [(1) sarvajanavallabhatvaM, agarhitaM (2) karma (3) vIratA vyasane / yathAzakti (4) tyAgataphsI, (5) sulabdhalakSyatvaM dharme // 11 // |] " savvajaNa " gAhA vyAkhyA- 'sarvajanavallabhatvaM' sakalalokapriyatvam, taddhi samucitavRttivRttyaiva nirvartayatIti ucitavRtterliGgam (1) / tathA 'agarhitaM ' aninditaM 'karma' jIvikAlakSaNam, "tat saMskRtAt siddhAt sAdhyamAnAcca" iti vacanAtsiddhAvasthAyA vivakSitatvAt saMskRtakRta eva serlopaH, prAkRte tu 'kammaM' iti bhAvyam (2) / tathA 'vIratA' dainyAnAzrayaNarUpA 'vyasane ' vipadi (3) / tathA 'yathAzakti' zaktyanatikrameNa, prAkRtatvAdasaMkhyasamAse'pi dIrghaH / 'tyAgatapasI' pratIte, "dvivacanasya bahuvacanaM" ityauto jasi 'cAgatavA' iti bhavati ( 4 ) / tathA 'sulabdhalakSyatvaM paramArthalakSakatvaM 'dharme' dharmaviSayam (5) / etadapyakhilamaucityavRttinimittameva prAya iti talliGgatvaM siddham / iti gAthArthaH / / 11 / ucita vRttinAM lakSaNo kahe che H sarvajana priyatva, aniMdita karma, vipattimAM vIratA, yathAzakti tyAga-tapa ane dharmamAM sulabdha lakSyatA e pAMca ucitavRttinAM lakSaNo che. sarvajanapriyatva :- sarvajanapriyatva eTale sarva lokone priya banavuM. ucitavRttithI ja AjIvikA calAvavAthI sarvajanapriyatva guNa utpanna karI zakAya che. mATe sarvajanapriyatva ucitavRttinuM lakSaNa che. aniMdita karma :- AjIvikAno upAya nidha na hoya. vipattimAM vIratA :- vipattimAM dInatA na hoya. yathAzakti tyAga-tapa :- zakti pramANe tyAga ane tapa kare. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita dharmamAM sulabdhalazyatA :- dharmanA paramArthane (= mokSa vagerene) jonAro hoya. A pAMca paNa prAya: ucitavRttinuM ja kArya hovAthI ucita vRttinAM lakSaNo che. e siddha thayuM. [11] prakRtaM nigamayannAhaeehi tadahigArittaNaM, dhuvaM lakkhaNehiM naauunnN| gihidhammaM gAhijjA, siddhaMtavirAhaNA ihraa||12|| atathiritva, ghuvaM takSItva | ( dine rAhata, siddhArAdhanA DUtarathI ] "u''mA vyAdhyA- "tai' anantaraSTirthitvalikhitathirivaM" prakRtazrAvakadharmayogyatvaM 'dhuvaM' nizcitam, lakSyate tairiti lakSaNAni-liGgAni taiH 'jJAtvA' avabudhya 'gRhidharma' prakRtaM grAhayet, tadgrahaNAyopasthitamiti gmyte| jJAnArtho vA gRhNAtiH, tena bodhayedapyevaMvidhameva, anyatra dosssNbhvaat| tamevAha-'siddhAntavirAdhanA' sarvajJA''jJAkhaNDanA, tathAhi tadAjJA-"AloaNAe viUID' [sAvaramANa-278] tyAddhi, 'tarathA' nyathA, pUvaeNtiniruupnnaamntrennaapi tdgraahnnaayaamityrthH| iti gaathaarthH||12|| prastuta viSayano upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che - hamaNAM ja kahelAM arthipaNuM vagere lakSaNothI zrAvakadharmanI yogyatAne cokkasa jANIne gRhasthadharmano svIkAra karavA mATe upasthita thayelA prANIne gRhastha dharmano svIkAra karAve. yogyatAne jANyA vinA zrAvakadharmano svIkAra karAvavAmAM sarvajJanI AjJAno bhaMga thAya. sarvajJanI AjJA A pramANe che :- (1) AlocanA:- sAmAyika (=dIkSA) levA AvanAra jIva sAmAyika mATe yogya che ke nahIM tenI tapAsa karavI joIe. e mATe tene "tuM koNa che? tane vairAgya kema thayo ?" vagere pUchavuM joIe. e rIte prazana vagerethI yogya (= badhI rIte vizuddha) che evo nirNaya karyA pachI sAmAyika (= dIkSA) Ape. (2) vinaya-gurunA caraNonuM prakSAlana karavAmAM anurAga vagere vinayavALAne sAmAyika Ape. (3) kSetra:zeraDInuM khetara vagere prazasta kSetramAM sAmAyika Ape. (4) dizAbhigraha:- pUrva dizA ke uttara dizAnI sanmukha rahIne athavA tIrthakara, kevaLajJAnI, mana:paryavajJAnI, avadhijJAnI, dazapUrvI ke navapUrvI vagere, yAvat yugapradhAna puruSo je dizAmAM vicaratA hoya te dizAnI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 25 sanmukha rahIne, guru rajoharaNa Ape, athavA ziSya ukta dizAnI sanmukha rahIne rajoharaNa le. (5) kAla:- pratiSiddha caudaza vagere tithimAM dIkSA na ApavI. apratiSiddha ja paMcamI vagere tithimAM dIkSA ApavI. apratiSiddha divasomAM paNa zubha muhUrtamAM dIkSA ApavI, azubha muhUrtamAM dIkSA na ApavI. (6) nakSatra - mRgazira vagere zubha nakSatromAM dIkSA ApavI, azubha nakSatramAM na ApavI. (7) guNasaMpatti:- priyadharma vagere guNasaMpatti hoya to hI mAvI. (mA125 bhASya 178) [12] tameva grAhaNIyatayoditaM zrAvakadharma saMpiNDyAha sammattamUliyA U, paMcANuvvaya guNavvayA (tinnnni| (4causikkhAvayasahio, sAvagadhammo 12 duvaalshaa||13|| [samyaktvamUlAni tu, paJcANuvratAni guNavratAni triinni| catuHzikSAvratasahitaH, zrAvakadharmo dvaadshdhaa||13||] "sammatta" gAhA vyAkhyA-samyaktvaM mUlaM-prathamaM kAraNaM yeSAM tAni samyaktvamUlAni, "kamalAkRtayo vA" iti pullinggtaa| 'tuH' avadhAraNe, samyaktvamUlAnyeva, nahi smyktvmntrennaa'nnuvrtaadisNbhvH| taduktam-"mUlaM dvAraM pratiSThAnamAdhAro bhAjanaM nidhiH| dviSaTkasyA'sya dharmasya smygdrshnmissyte||1|| [shraa.pr.suu.vR.pR.9|1:"] paJceti saMkhyA , aNUni-laghUni mahAvratA'pekSayA vrtaani-prtiitaanynnuvrtaani| tathA guNavatAni trINi, pulliGgatA praagvt| catvArIti saMkhyA, zikSA-abhyAsaH tatpradhAnAni vratAni zikSAvatAni, punaH catuHzabdena samAsaH saMjJAtvAt prAkRtatvAdvA; taiH sahitaH yuktaH zrAvakadharmo'dhikRtaH 'dvAdazadhA' dvAdazaprakAro bhvtiitydhyaahaarH| iti gaathaarthH||13|| svIkAra karAvavA mATe kahelA te ja zrAvakadharmane bheguM karIne kahe che - samyakvamUlavALA pAMca aNuvrato, traNaguNavrato ane cAra zikSAvrato ema bAra prakAre zrAvakadharma che. samyakvamUlavALA - bAra vratonuM mUla = prathama kAraNa sabhyattva che. samyattva vinA aNuvrato vagere na hoya. kahyuM che ke- "samyakta bAra prakAranA zrAvakadharmanuM mUla, dvAra, pratiSThAna (= pAyo), sAdhAra, mAna sane nidhi che. ka prastuta gAthAmAM ATha dvAro che. paNa AThamuM dvAra prastuta viSayamAM upayogI na hovAthI anuvAdamAM teno artha karyo nathI. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita pAMca vrato mahAvratonI apekSAe aNu = nAnuM hovAthI aNuvrato kahevAya che. traNa vrato aNu vratonA pAlanamAM guNa = zuddhi karanArA hovAthI guNavrato kahevAya che. cAra prato sAdhudharmanI zikSA (= abhyAsa) 35 DIvAyI zikSApratI upAya . [13] samyaktvaM tAvadAha tattha tihA sammattaM, khaiyaM (uvasAmiyaM khovsmN| micchattapariccAeNa, hoi tavvajjaNaM ceyN||14|| [tatra tridhA samyaktvaM, kSAyika aupazamikaM kssaayopshimkN| mithyAtvaparityAgena, bhavati tadvarjanaM caiv||13||] "tatya' gAhA vyAkhyA-'tatra' zrAvakadharme 'tridhA' triprakAraM 'samyaktvaM' shubhaa''tmprinnaamvishessruupm| traividhyamAha- (1kSAyika' kSayaniSpannam, tathA (2)aupazamikaM' upazamaniSpannam, tathA (3) kSAyopazamikaM' kSayopazamAbhyAM nisspnnm| tatsvarUpaM sUtrakRtaivaivamanyatroktam-"micchattaM jamuiNNaM, taM khINaM aNuiyaM ca uvsNtN| mIsIbhAvapariNayaM, veijjaMtaM khovsmN||1|| uvasAmagaseDhigayassa hoi uvasAmiaMtu smmttN| jo vA akayatipuMjI, akhaviamiccho lahai smm||2|| khINammi uiNNammI, aNuijjate a sesmicchtte| aMtomuhuttamettaM, uvasamasammaM lahai jiivo||3|| UsaradesaM daDDellayaM va vijjhAi vaNadavo ppp| ia micchassa aNudae, uvasamasammaM lahai jiivo||4|| khINe daMsaNamohe tivihammi vi bhavaniyANabhUyammiA nippaccavAyamaulaM, sammattaM khAiyaM hoi||5||" [dharmasaMgrahaNiH gA. 797-801] iha ca prAdhAnyAt kSAyikA''dikrameNopanyAsaH, ataH pazcAnupUrvyA gAthAbhiH svarUpameSAM drssttvym| rocakanisargarucyAdirUpaM tu tadbhedAntarbhAvyeveti na pRthaguktam, atra saMkSepasya prstuttvaat| 1 tacca tattvArthazraddhAnazuddhA''tmAdhyavasAyasvarUpamagrato vkssyti| tacca parokSajJAninAmucitA'nucitapravRttinivRttivyaGgyam, atastadabhidhAnamukhena tatrApi cA'nucitanivRttipUrvakatvAducitapravRtteranucitanivRttidvAreNa taavtttsvruupmaavishcikiirssuraah'micche'tyaadi| mithyAtvam-abhidhAsyamAnasvarUpaM tatparityAgena-tatparihAreNa bhavati = jaayte| yadyapi tat paramArthataH 2 karmagranthibhidAtaH prAdurasti tathA'pi 1 rocaka-naisargikAdisamyaktvaJca, 2 karmagrantharbhedAt ityarthaH Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 27 tasyAmapi mithyAtvaparihArAdayaH kaarnniibhvntyevetytdbhaavaabhidhaanm| 'tadvarjanaM' mithyAtvavarjanam, caH puna:zabdArthe, mithyAtvavarjanaM punaH 'etad vakSyamANam, 'evaM' vA vakSyamANaprakAreNa, prAkRtatvAcca "kagaca0" ityAdisUtreNa valope samAna purva pATha: rUti gAthArtha:/4 sa ttvane kahe che : samyakatva kSAyika pathamika ane kSAyopathamika ema traNa prakAre che. A samyakta mithyAtvano tyAga karavAthI Ave. mithyAtvano tyAga A pramANe (= have pachInI gAthAmAM kahevAze te pramANe) thAya. samyakTra AtmAno zubhapariNAma vizeSa che. kSAyika = karmono kSayathI thayeluM. opathamika = karmonA upazamathI thayeluM. lAyopathamika = karmonA kSaya ane upazamathI thayeluM. A traNa sabhyattvanuM svarUpa graMthakAreja anya sthaLe (= dharmasaMgrahaNImAM) A pramANe kahyuM che - "mithyAtva mohanIya karmanA udIrNa ane anudIrNa ema be prakAra che. udIrNa eTale udayAvalikAmAM pravezeluM. anudIrNa eTale udayAvalikAmAM nahi pravezeluM. temAM je udIrNa che, eTale ke udayAvalikAmAM pravezeluM che te kSaya pAmI gayuM che. je anudIrNa che, eTale ke udayAvalikAmAM pravezeluM nathI te upazAMta che = zAMta paDI rahyuM che." have anudIrNa mithyAtva be rIte anudIrNa che. mithyAtvanA keTalAka daliko udaya aTakI javAthI anudIrNa (= upazAMta) che. keTalAka daliko madana kodarAnA dRSTAMtathI mithyAtva svabhAva dUra thavAthI samyakta svabhAvavALA banavAnA kAraNe anudIrNa (= upazAMta) che. jeno udaya aTakI gayo che evuM mithyAtvakarma rAkhathI DhAMkelA agninI jema apragaTa svabhAvavALuM che. prazna : mithyAtvanA je dalikono udaya aTakI gayo che te daliko to anudIrNa ke ahIMthI prAraMbhI gAthA naMbara 801 sudhI dharmasaMgrahaNI graMthanI gAthAono anuvAda samajavo. mada (= ghena) karanArA bhedarAne dhovAthI kodarAnA azuddha, ardhazuddha ane vizuddha ema traNa bheda paDe che. kodarAnA je dANAomAMthI madazakti naSTa na thaI hoya te azuddha che, je dANAomAMthI madazakti adha naSTa thaI hoya te ardhazuddha che, je dANAomAMthI madazakti sarvathA naSTa thaI gaI hoya te vizuddha che. tevI rIte mithyAtvakarmanA paNa azuddha, ardhazuddha ane vizuddha ema traNa bheda thAya che. mithyAtvanA je dalikomAMthI mithyAtvano svabhAva naSTa na thayo hoya te azuddha che, ane te daliko mithyAtvamohanIya kahevAya che. je dalikomAMthI mithyAtvasvabhAva ardha naSTa thayo hoya te ardhazuddha che, ane te mizramohanIya kahevAya che. je daliomAMthI mithyAtva svabhAva sarvathA naSTa thaI gayo hoya te zuddha che ane te samyakvamohanIya kahevAya che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita (= upazAMta) che. kAraNa ke te daliko vipAkathI anubhavAtA nathI. paNa je daliko samyakta svarUpa banI gayA che te dalikone anudIrNa kevI rIte kahevAya? kAraNa ke te daliko vartamAnamAM vipAkathI anubhavAya ja che. uttara : samyatva svabhAvavALA dalikomAMthI mithyAtvano svabhAva dUra thaI gayo hovAthI te daliko mithyAtvarUpe vedAtA na hovAthI upacArathI anudIrNa che ema kahevAmAM koI doSa nathI. A pramANe kSaya ane upazamarUpa mizrabhAvarUpe pariNameluM = kSayopazama svabhAvane pAmeluM ane vedAtuM mithyAtva lAyopathamika samyakta che. lAyopathamika samparva pradezAnubhavanI apekSAe mithyAtva che ane vipAkanI apekSAe samyattva che. prazna: samyatva to AtmAnA zubha pariNAmarUpa che. tethI mizrabhAvane pAmeluM ane vedAtuM karma kSAyopathamika samyakta kahevAya che e to viruddha che. kAraNa ke samyakta svarUpane pAmelA mithyAtvanA dalikoja vedAya che. (zubha pariNAma cetana svarUpa che ane daliko jaDasvarUpa che, AthI viruddha che.) uttara: te dalikoja tevA prakAranA (zubha) pariNAmanA hetu hovAthI temAM samyaktano upacAra karAya che. (797) have uddezanA krama pramANe pathamika sabhyattvane kahe che:- upazama zreNimAM pravezelA jIvane opazamika samatva hoya che. anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyo ane darzanamohanIyanA upazamathI opazamika samyakta thAya che. athavA jeNe samyakta, mithyAtva ane mizra e traNa paMjo karyA nathI ane mithyAtvano kSaya karyo nathI te je samyattvane pAme te aupathamika sakhyattva che. jeNe mithyAtvano kSaya karyo che tene kSAyika samyakta hoya che, parAmika nahi. AthI kSAyika samyatvane alaga karavA mATe aupazamika sabhyattvanI bIjI vyAkhyAmAM "ane mithyAtvano kSaya karyo nathI" eTaluM vizeSa kahevAmAM AvyuM che. koI jIva tIvra pariNAmathI yukta hovAthI apUrvakaraNamAM ArUDha thaIne mithyAtvanA traNa paMja kare che, pachI anivartikaraNanA sAmarthyathI kSAyopathamika sabhyatvane ja pAme che. jemake mizrabhAvarUpe pariNamelA dalikone vipAkathI anubhave che. paNa je jIva tathAvidha pariNAmavALo che te apUrvakaraNamAM ArUDha thavA chatAM mithyAtvanA traNa puMja karavA asamartha hoya che. AthI te anivartikaraNanA sAmarthyathI udIrNa mithyAtvano kSaya thavAthI ane anudIrNano udaya sarvathA rokAI javAthI ukhara bhUmi samAna mithyAtvavivarane (= mithyAtvanA udayathI rahita avasthAne) pAmIne aupazamika ja samyattvane pAme che. (798) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 29 A ja arthane spaSTa karatA graMthakAra kahe che:- udayAvalikAmAM pravezelA mithyAtvano mithyAtvano udaya na thatAM jIva aMtarmuhUrta sudhI kSaya thaI jatAM ane zeSa upazamasamyaktvane pAme che. (399) A ja samyaktvane dRSTAMtathI vadhAre spaSTa kahevAnI IcchAvALA graMthakAra kahe cheHjevI rIte ukhara pradezane ke baLelA pradezane pAmIne dAvAnala zAMta thaI jAya che e rIte tevA prakAranA pariNAmanA kAraNe mithyAtvanA udayano abhAva thatAM jIva aupazamika samyaktvane pAme che. ahIM dAvAnala samAna mithyAtva che. ukhara ke baLelA pradeza samAna tevA prakAranA pariNAmanA kaMDaka che. prazna: kSAyopazamika samyaktvathI aupazamika samyaktvanI zI vizeSatA che ? arthAt koI vizeSatA nathI. kAraNa ke baMne samyaktvamAM udIrNa mithyAtva kSaya pAmyuM che ane anudIrNa mithyAtva upazAMta che. uttara: vizeSatA che. kAraNa ke kSAyopazamika samyaktvamAM mithyAtvano pradezAnubhava che. aupazamika samyaktvamAM pradezAnubhava nathI. (800) have kramathI AvelA kSAyika samyaktvane kahe che:- kSapaka zreNimAM pravezelA jIvane saMsAranA kA2NabhUta darzanamohanIya karmano sarvathA kSaya thaI jatAM aticAra rUpa apAyathI rahita ane najIkano mokSahetu hovAnA kAraNe anupama evuM kSAyika samyaktva thAya che. (801) ahIM pradhAnatAnI apekSAe pahelAM kSAyika pachI aupazamika ane pachI kSAyopazamika e kramathI ullekha karyo che. AthI (dharmasaMgrahaNInI) gAthAothI pazcAnupUrvIthI A traNa samyaktvanuM svarUpa jANavuM. rocaka vagere ane nisargaruci vagere samyaktvano to ahIM jaNAvela traNa bheMdomAM samAveza thaI ja jAya che, ane ahIM saMkSepathI kahevAnuM prastuta hovAthI samyaktvanA te prakArono alaga ullekha karyo nathI. tathA te samyaktva tattvabhUta padArthonI zraddhAnA sUcaka AtmAnA zuddha adhyavasAyarUpa che. A vAta AgaLa kaheze. AtmAnA zuddha adhyavasAya rUpa samyaktva parokSa jJAnIone ucitamAM pravRtti ane anucitamAM nivRttithI jANI zakAya. AthI ucitamAM pravRtti ane anucitamAM nivRtti dvArA, ane temAM paNa ucitamAM pravRtti anucitathI nivRttipUrvaka hovAthI ahIM anucitathI nivRtti dvArA, samyaktvanuM svarUpa pragaTa karavAnI IcchAvALA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita graMthakAra kahe che:- mithyAtvanA tyAgathI samyaktva utpanna thAya che. mithyAtvanuM svarUpa have kaheze. jo ke paramArthathI karmagraMthinA bhedathI samyaktva pragaTa thAya che, to paNa karmagraMthine bhedavAmAM paNa mithyAtvano tyAga vagere kAraNa bane ja che. AthI ahIM mithyAtvanA tyAgathI samyaktva utpanna thAya che ema kahyuM che. mithyAtvano tyAga A pramANe (= have pachInI gAthAmAM kahevAze te pramANe) thAya che. [14] 30 tadevAha na karei sayaM micchaM, na kAraveI karaMtamavi aNNaM / no aNujANai maNasA, evaM vAyAe kAeNaM / / 15 / / [ na karoti svayaM mithyA, na kArayati kurvantamapyanyam / nA'nujAnAti manasA, evaM vAcA kAyena / / 15 // ] " na kare" ityAdi vyAkhyA- ' na karoti svayaM' na vidhatte AtmanA 'mithyA' mithyAtvam, prAkRtatvAccaivam, 'na kArayati' na prayojako bhavati, mithyAtvamityanuvartate, 'kurvantamapyanyaM' vidadhatamapyanyaM 'na samanujAnAti ' nAnumanyate 'manasA' manoyogena / ' evaM ' ti kRtakAritAnumatibhiH 'vAcA' vaagyogen| 'kAyena' kAyayogena, evamityanuvartate / tatazca trividhenApi yogena trividhamapi kRtAdibhedaM mithyAtvaM pariharatItyA''veditaM bhavati / manaHprabhRtibhizca kRtAdirUpamuttaratra svayamevA'bhidhAsyatIti / iti gAthArtha : / / 15 / / mithyAtvanA tyAgane ja kahe che : manathI svayaM mithyAtva na kare, bIjAnI pAse mithyAtva karAve nahi, mithyAtvane karatA anyanI anumodanA na kare. e pramANe vacanathI mithyAtva kare nahi, karAve nahi ane anumode nahi. e pramANe kAyAthI mithyAtva kare nahi, karAve nahi ane anumode nahi. AnAthI graMthakAre e jaNAvyuM ke traNeya yogothI kRta (= karavuM) vagere traNeya prakAranA mithyAtvano tyAga kare. mana vagerethI kRta (= karavuM) vagerenuM svarUpa have pachI graMthakAra svayameva kaheze. [15] 'idaM pratIkaM na mUlAnusArI' iti pratibhAsate, 'na anujAnAti' iti mUlAnugaM bhAti / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 31 mithyAtvasvarUpamAviSkurvaMstatkAryabhUtAM pravRttimAhamicchattamaNegavihaM, suyANusAreNa hoi vinnnneyN| loiyadevesu pstth-mnnviikaayvaavaaro||16|| [mithyAtvamanekavidhaM, zrutAnusAreNa bhavati vijnyeym| laukikadeveSu prshst-mnovaakkaayvyaapaarH||16|| "micchattaM' gAhA vyAkhyA-'mithyAtvaM' viparyastA''tmA'dhyavasAyarUpam, iha ca yadyapi *jIvapariNAma eva mithyAtvaM tathApi parihAraviSayIkRtAmeva pravRttiM hetuphalabhAvena mithyAtvamAha-'anekavidhaM' anekaprakAram, devtaadiprtivstuvipryysNbhvaat| 'zrutAnusAreNa' aagmaanusaarenn| Agamastu-"samaNovAsao puvAmeva micchattAo paDikkamai sammattaM uvsNpjji| No se kappai ajjappabhiI aNNatitthie vA aNNatitthiadevayANi vA aNNatithiapariggahiANi arahaMtaceiyANi vA vaMdittae vA NamaMsittae vA, puTvi aNAlatteNaM Alavittae vA saMlavittae vA, tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA Na'NNattha rAyA'bhiogeNaM gaNA'bhiogeNaM balA'bhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittIkaMtAreNaM" [upA. dazA. adhya.1-] ityaadi| tadeva lezata Aha-'laukikadeveSu' bhavAnIpatizrIpatiprajApatizacIpatiratipatitathAgataprabhRtiSu, kim? 'prazastamanovAkkAyavyApAraH' prazastAnAMmuktinimittA'rAdhyatAsUcakAnAM manovAkkAyAnAM-yogAnAM saMsmRtistutipUjAdyairvyApAra:-vyApRtatvaM prazastamanovAkkAyavyApAra iti smaasH| mithyAtvaM vijJeyamiti sNbndhH| iti gaathaarthH||16|| mithyAtvanA svarUpane pragaTa karavAnI IcchAvALA graMthakAra mithyAtvanI kAryabhUta pravRttine he cha : AgamAnusAre mithyAtva aneka prakAranuM jANavuM. laukika devone AzrayIne prazasta mana-vacana-kAyAnI pravRtti mithyAtva che ema jANavuM. mithyAtva = AtmAno viparIta pariNAma. jo ke ahIM jIvano viparIta pariNAma ja mithyAtva che to paNa jeno tyAga karavAno che tevI pravRtti ja kAraNakArya bhAvathI (= kAraNamAM kAryanA upacArathI) mithyAtva che ema jaNAvatA graMthakAra kahe che ke- deva vagere dareka vastune AzrayIne viparItapaNuM hovAthI AgamAnusAre mithyAtva aneka prakAranuM jANavuM. A viSe AgamapATha A * darzanamohanIyakarmaNAmudayena niSpanno jiivprinnaam:| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita pramANe che:-"zrAvaka prathama mithyAtvane tajIne sabhyatvano svIkAra kare tene te divasathI anya 1 darzanIone, adarzanIonA devone, anyadarzanIoe potAnA maMdiramAM) rAkhelAM jinabiMbone vaMdana karavuM, stavanA pUrvaka praNAma karavA kahyuM nahi, teoe pahelAM bolAvyA vinAja ekavAra ke vAraMvAra teone bolAvavA kahyuM nahi, (aucitya jALavI zakAya.) tathA paratIrthikone (pUjyabuddhie) azana, pAna, khAdima ane svAdima e cAra prakArano AhAra ekavAra ke vAraMvAra Apavo kalpa nahi. A pratijJAmAM (1) rAjAno Adeza, (2) ghaNA lokono Agraha, (3) cora, luMTArA vagereno balAtkAra, (4) duSTa deva Adino upasarga, (5) mAtA-pitAdi gurujanano Agraha, (6) AjIvikAnI muzkelI A che kAraNothI anyadarzanIo Adine vaMdana Adi karavuM paDe to chUTa che." (upA. dazA. a. 1) have mithyAtvaneja saMkSepathI kahe che - bhavAnIpati, zrIpati, prajApati, zacIpati, ratipati ane buddha vagere laukika devone AzrayIne prazasta = "A devo mukti meLavavA mATe ArAdhavA lAyaka che" evuM sUcavanArI mana-vacana-kAyAnI smaraNa-stuti-pUjA vagere pravRtti mithyAtva che ema jANavuM. [16] evaM ca yathA'rhati vandanAdipratyayakAyotsargAdinA pravRttiH samyaktvaM evaM laukikadeveSu ttprvRttirmithyaatvm| vandanAdisvarUpaM tvAha* vaMdaNameyaM mallAi pUyaNaM vatthamAi skkaaro| mANasapII mANo, emAI suhummigmm||17|| [vandanametanmAlyAdi, pUjanaM vastrAdi stkaarH| mAnasaprItirmAnaH, evamAdi suukssmmtigmym||17||] vaMta" nAda sAdhyA-vana, ?i "ta' manantaraSTi prazastamnovaagaadi, "vadi abhivAdanastutyoH" iti dhaatupaatthaat| 'mAlyAdi' puSpadAmAdi devatAgatam, kim? pUjanaM-pUjAzabdavAcyam, AdizabdAd dhuupaadigrhH| 'vastrAdi' vasanAdi, tadviSayaH 'satkAraH' satkaraNaM satkAraH, saadhvrthstshbdpuurvaatkroterghny| manasi bhavA mAnasI sA cAsau prItizca mAnasaprItiH, kim? 'mAna:' snmaano'traa'bhipretH| evamAdi' evaMvidhaM vandanakaraNazraddhAdi 'sUkSmamatigamyaM' nipuNadhiSaNA'vadhAryam, mithyAtvamiti sNbndhH| iti gaathaarthH||17|| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 33 A pramANe je rIte arihaMtane AzrayIne vaMdana Adi nimitte kAyotsarga karavo vagere dvArA thatI pravRtti samyaktva che te rIte laukika devone AzrayIne thatI te pravRtti mithyAtva che. (AthI have) graMthakAra vaMdana vagerenuM svarUpa kahe che H hamaNAM ja kahelA prazasta manoyoga-vacanayoga vagere vaMdana che. devane puSpamAlA paherAvavI, dhUpa karavo vagere pUjana che. vastra vage2e satkAra che. mAnasika prema sanmAna che. A pramANe vaMdana karavuM, zraddhA rAkhavI vagere aneka prakAranA mithyAtvanuM sUkSmamatithI avadhAraNa karavuM. [17] evaM laukikamithyAtvamabhidhAya lokottaramapyetadvibhAgenAhaloguttamadevammi vi, loiyadevANa jANi liMgANi / icchApariggahAINi tesimArovaNaM micchA // 18 // [lokottamadeve'pi, laukikadevAnAM yAni liGgAni / icchAparigrahAdIni teSAmAropaNaM mithyA / / 18 / ] ''toputtama'' gAhA vyANyA- 'tojottamaTeve' ati 'api:' samuye, na kevalaM laukikadevagatameva mithyAtvaM kintu lokottaradeve'pItyartha: / 'naujiddevAnAM' prAvastrazitAnAM 'yAni' Anidhit 'bhijJAni' kRti, niyate rAgAdirebhiriti liGgAni tathAvidhA'ntaraGgarAgAdigamakAni tthaavidhtnusnniveshveSAdripALiA tAnyevAha-phacchA-abhibhASa: tasyA: paribrahma:-AzrayaLa icchAparigrahaH, cA'rthe vA samAsaH, sa AdiryeSAM veSaparigrahAdInAM tAni / tathAhi laukikadevAnAM dRzyanta eva tathAvidhaliGgAni teSAm 'AropaNaM' pratvanuM 'mithyA' kRtti mithyAtvamA kRti gAthArtha: // 8 // . A pramANe laukika mithyAtvane kahIne lokottara mithyAtvane paNa vibhAgathI kahe che H laukika devonA IcchA-parigraha Adi je liMgo (= lakSaNo) che te liMgonI lokottara arihaMta devamAM kalpanA karavI e mithyAtva che. A rIte lokottara devagata paNa mithyAtva che. lokottara devagata paNa mithyAtva che e sthaLe 'paNa' zabdano artha A pramANe che:- kevaLa laukika devagataja mithyAtva che evuM nathI, kiMtu lokottara devagata paNa mithyAtva che. jenAthI aMtaramAM rahelA rAgAdi doSo jaNAya te liMga. tevA prakAranI zarIranI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita sthiti (= AkRti) ane veza vagere liMga che. kAraNa ke tenAthI aMtaramAM zuM che te jaNAya ' che. laukika devonA zarIranI AkRti ane veza vagere ligo temanA aMtaramAM rAgAdi doSo rahelA che ema sUcana kare che. laukika devonA e liMganI arihaMta devamAM kalpanA karavI te paNa mithyAtva che. icchA-parigraha :- jema laukika devo icchAvALA che, tema arihaMto paNa icchAvALA hatA. jema laukika devo parigrahavALA che, tema arihaMto paNa parigrahavALA hatA. AvI kalpanA karavI e mithyAtva che. "icchAparigraha Adie sthaLe rahelA Adi zabdathI veza- ! parigraha vagere samajavuM. jema laukika devono veza rAga sUcaka che tema arihaMta devono veza paNa rAga sUcaka hato ema kalpanA karavI e mithyAtva che. [18] evaM devagataM mithyAtvamabhidhAya liGgigatamAhataha aNNatitthiyANaM, taavsskkaailiNgdhaariinnN| puvvAlavaNAi pariccao ya tvvynnkrnnaaii||19|| [tathA'nyatIthikAnAM, taapsshaakyaadilinggdhaarinnaaN| pUrvAlApAdiH paricayazca tdvcnkrnnaadiH||19||] tarahi vyAkyA- tatha' tevotipraznAre 'catarthina' nainadharmabhirbhuutaanaam| tAnevAha-'tApasazAkyAdiligadhAriNAM' tApasazAkyAdiliGgaM dhArayantItyevaMzIlAstApasazAkyAdiliGgadhAriNastApasAdaya eva teSAm 'pUrvatnApAli' pravAsaMmASaUddhiH "putri * IInatta " [35. zA. 3madhya. zu tyAtrikazitaH "riyaH' saMtava:, rAjaya nu samuccayArthasyottrtr sNbndhH| tadvacanakaraNAdizca vyApAro mithyAtvamiti sNbndhH| iti pathArtha:21. A pramANe devagata mithyAtvane kahIne liMgadhArIgata mithyAtvane kahe che - tApasa ane zAkya vagerenA liMgane (= vezane) dhAraNa karanAra tApaso ane zAkyo (= bauddha sAdhuo) vagere anya tIrthikonI (= jaina dharmanI bahAra rahelAonI) sAthe pUrvAlApa, paricaya ane takacana karaNa vagere pravRtti mithyAtva che. pUrvAlApa : temanA bolAvyA pahelAM temanI sAthe bolavuM. * prakRtagranthe 16 gAthAyAH vRttau laukikadevagatAmathyAtve ye ye prakArAH sphuTIkRtAH taistai prkaaraiH| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa paricaya - temano paricaya karavo. = tadvayana 2 : khemanuM he 12. [18] tathA vaMdaNapUyaNasakkAraNAi, savvaM na kappae kAuM / loguttamaliMgINa vi, kesiMcevaM jao bhaNiyaM // 20 // [vandanapUjanasatkAraNAdi, sarvaM na kalpate kartum / lokottamaliGginAmapi, keSAJcidevaM yato bhaNitam // 20 // ] 35 "vaMdaNa" gAhA vyAkhyA- 'vandanapUjanasatkAraNAdi' prAg vyAkhyAtam, kevalaM satkAraNaM satkAraNA vA satkArazabdAnvarthe, NyantAllyunyurvA / tat 'sarvaM' vandanAdi mithyAtvamata: 'na kalpate' na yujyate 'kartuM' vidhAtum / tathA 'lokottamaliGginAmapi' rajoharaNAdidhAriNAmapi 'keSAJcit' pArzvasthAdInAM 'evaM' abhihitavidhinA na kalpate / 'yataH' yasmAt 'bhaNitaM' uktamAgame / iti gAthArthaH // 20 // tathA lokottara rajoharaNa vage2e liMgane dhAraNa karanArA paNa pAsatthA vagere keTalAkone vaMdana-pUjana-satkAra vagere badhuM mithyAtva hovAthI karavuM na kalpe. kAraNa ke AgamamAM A pramANe (= have pachInI gAthAmAM kahevAze te pramANe) kahyuM che. vaMdana vagere zabdono artha pUrve (17 bhI gAthAmA) he vAI gayo che. [20] yaduktaM tadAha pAsatthosaNNakusI laNIyasaM sattajaNamahAchaMdaM / nAUNa taM suvihiyA, savvapayatteNa vajjaMti // 21 // [pArzvasthAvasannakuzIlanityasaMsaktajanaM ythaacchndm| jJAtvA taM suvihitAH sarvaprayatnena varjayanti / / 21 / ] " pAsattho " gAhA vyAkhyA- pArzve jJAnAdInAM tiSThatIti pArzvastha : (1) / tathA'vasIdati sma avasannaH (2) / tathA kutsitaM zIlamasyeti kuzIla : (3) / tathA nityamekatra vasanAnnitya: (4) / tathA saMsajanAt saMsakta : (5) / janazabdasya samUhA'rthasya pratyekamabhisaMbandha:, pArzvasthajanamityAdi / tathA yathAcchando vakSyamANasvarUpastaM ca ( 6 ), pRthag nirdezastvasya savizeSadoSajJApanArthaH / 'jJAtvA' avabudhya 'taM' AgamakathitasvarUpaM pArzvasthAdijanaM 'suvihitA:' iti zobhanaM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita - vihitaM-anuSThAnaM yeSAM te suvihitAH sAdhavaH 'sarvaprayatnena' sarvAdareNa 'varjayanti' pariharanti vndnaadinaa| "iha yadyapi suvihitAH sAdhava eva pratItAsteSAM caiva parihAraH pratipAditastathA'pi zrAvakANAmapi tadvandanAderdoSahetutvena suvihitAnusArata eva prastutaparihAraH prokta eva prtipttvyH'| ataH prakRtasamarthanAta evoktamaNuvratavidhau- "pAsatthA osaNNA, hoti kusIlA taheva sNsttaa| samaNANa sAvagANa ya, avaMdaNijjA jinnmymmi||1||" [aNu.vi.] Agame'pyuktam- "pAsatyo osaNNo, hoi kusIlo taheva sNstto| ahachaMdo vi a ee, avaMdaNijjA jinnmymmi||1||" [Ava. hAri. vR. pR. 517 pArzvasthAdisvarUpaM ca paribhASAhemato bhASyAdavaseyam-"so (1) pAsatyo duviho, savve dese a hoi naayvvo| savvammi nANadaMsaNacaraNANaM jo u paasmmi||1|| desammi u pAsattho, (1) sijjAyara'bhi (2) haDarAyapiMDaM (3) c| (4) nIyaM ca (5) aggapiMDaM, bhuMjai nikkAraNe cev||2|| (6) kulanissAe viharai, (7) ThavaNakulANi a akAraNe visi| (8) sNkhddiploannaae| gacchai taha (9) saMthavaM kunni||3|| (2) osaNNo vi a duviho, sabve dese a tattha svvmmi| uubaddhapIDhaphalao, ThaviagabhoI ya naayvvo||4|| AvassagasajjhAe, paDilehaNajhANa- bhikkh'bhtttte| AgamaNe niggamaNe, ThANe a nisIaNa tuatttte||5|| AvassayAiyAI, na kareI ahava hiinnmhiaaii| guruvayaNabalAi tahA, bhaNio eso u osnnnno||6|| goNo jahA calaMto, bhaMjai samilaM tu so vi emev| guruvayaNaM akareMto, balAi kuNaI ca osoddhuN||7|| (3)tiviho hoi kusIlo, nANe taha daMsaNe caritte / eso avaMdaNijjo, paNNatto viiyraagehi||8|| nANe nANAyAraM, jo u virAhei kaalmaaiiyN| daMsaNe daMsaNAyAraM, caraNakusIlo imo hoi||9|| kouyabhUIkamme, pasiNApasiNe nimittmaajiivii| kakkakuruA ya lakkhaNa, uvajIvai vijjmNtaaii||10|| sohaggAinimittaM, paresi NhavaNAi kougaM bhnni| jariAi bhUidANaM, bhUIkammaM vinnihittuN||11|| suviNagavijjAkahiaM, AiMkhaNighaMTiAikahiaM vaa| jaM sIsai aNNesiM, pasiNApasiNaM havai e||12|| tIyAibhAvakahaNaM, hoi nimittaM imaM tu aajiivN| jAikulasippakamme, tavagaNasuttAi sttvihN||13|| kakkakuruyA ya mAyA, niyaDIe DaMbhaNaM tu jaM bhnni|| thIlakkhaNAi lakkhaNa, vijjAmaMtAiyA pyddaa||14|| (4)saMsatto u iyANiM, so puNa gobhattalaMdae cev| ucciTThamaNucciTuM, jaM kiMcI chubbhaI svvN||15|| emeva ya mUluttara, dosA ya guNA ya jattiA keii| te tammI saNNihiA, saMsatto bhaNNaI tmhaa||16|| rAyavidUsagamAI, ahavA vi naDo Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa jahA u bhuruuvii| ahavA vi elago viva, hliddraagaaibhuvnnnno||17|| emeva jAriseNaM, suddhamasuddhaNa vAvi sNmili| tArisao ccia havaI, saMsatto bhaNNaI tmhaa||18|| so duvigappo bhaNio, jiNehiM jiaraagdosmohehi| ego u (1)saMkilidro, (2)asaMkilidro tahA annnno||19|| paMcAsavappavatto jo khalu tihiM gAravehiM pddibddho| itthigihisaMkiliTTho, saMsatto saMkiliTTho u||20|| pAsatyAIesuM, saMviggesuM ca jattha milaI u| hoi tarhi tArisao, piyaramo dava pharI vAra zA" [jhAva. hari. 3. pR. 57-8].ra zA AgamamAM je kahyuM che te kahe che : pArzvastha, avasa, kuzIla, nitya, saMsakta ane yathAchaMdane jANIne suvihita (= susAdhu) temano sarvaprayatnathI tyAga kare che. pArthastha = jJAna AdinI pAse rahe. (paNa jJAnAdi AcAronuM pAlana na kare.) avasanna = AcAramAM sadAya. kuzIla = kharAba zIlavALA. nitya = sadA ekaja sthaLe rahenArA. saMsakta = jevAnI sAthe rahe tevA bane. yathAchaMdanuM svarUpa have kahevAze. yathAchaMda vizeSa doSavALo che e jaNAvavA mATe gAthAmAM yathAchaMdano alaga nirdeza karyo che. jo ke ahIM suvihita zabdathI sAdhuo ja prasiddha che. ethI pArzvastha Adino tyAga karavAnuM sAdhuone jaNAvyuM che, Ama chatAM pArthastha Adine vaMdana karavuM vagere zrAvakone paNa doSanuM kAraNa hovAthI sAdhunI jemaja zrAvakone paNa pArzvastha Adino tyAga kahelo ja jANavo. AthI prastuta viSayanuM samarthana karavA mATe ja aNuvratavidhi graMthamAM kahyuM che ke"pArthastha, avasatra, kuzIla ane saMsakta jinamatamAM sAdhuone ane zrAvakone avaMdanIya che." AgamamAM paNa kahyuM che ke- "pArthastha, avasatra, kuzIla, saMsakta ane yathAchaMda jinamatamAM avaMdanIya che." (Ava. sU. vaMdana adhyayana.) pArzvastha vagerenuM paribhASAne (= sAMketika arthane) yogya svarUpa A bhASyathI (= nIce kahevAze te bhASyagAthAothI) jANavuM. pArthasthanuM svarUpa :- "pAse rahe te pArzvastha," arthAt jJAnAdi guNonI ke sAdhunA AcAronI pAse rahe, kiMtu temAM (= jJAnAdi guNomAM ke sAdhunA AcAromAM) na rahe te pArthastha. tenA deza ane sarva ema be bheda che. jJAna-darzana-cAritra e traNenI pAse rahe, paNa ekane paNa na le (= na pALe) te sarva pArzvastha che. (1) deza pArzvasthanAM lakSaNo A pramANe che:- (1) zayyAtarano AhAra le, (2) abhyAhata (= sAme lAvelo) AhAra le, (3) rAjAno AhAra le, (4) nitya AhAra le, arthAt huM tamane roja ATaluM ApIza, tamAre roja mArA ghare AvavuM, ema dAtAnA nimaMtraNathI dararoja tenA ghare jAya. (jema ke Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita mAre tyAMthI roja eka methIno modaka laI javo ema kahe ethI roja methIno modaka levA tenA ghare jAya.) (5) niSkAraNa agrapiMDa le = bhAta vagere vastu upara uparanI ke UMcI (= zreSTha) le, (6) kulanizrAe vihAra kare, arthAt sAro AhAra vagere meLavavAnI buddhithI niraMtara zraddhALu vagere kulomAMthI ja AhAra vagere le, (7) niSkAraNa sthApanAkulomAM praveza kare, arthAt lokagahiMta kuLomAM AhAra mATe jAya, athavA glAna vagere mATe sthApita karelA dAtArakulomAM AhAra mATe jAya. (8) saMkhaDIne jue, arthAtuM Aje kyAM jamaNavAra che? kAle kyAM che? amuka divase kyAM che? ema saMkhaDIne zodhato rahe ane jyAM saMkhaDI hoya tyAM pahoMcI jAya. (9) saMstava kare, te A pramANe:- svajanane AzrayIne ane dAnane AzrayIne ema be rIte saMstava kare. temAM svajanane AzrayIne dAtAne mAtA-pitA vagerenI sarakhA kahIne dAtArano pUrvasaMstava kare, athavA dAtAne sAsu-sasarA vagerenI jevA kahIne dAtArano pazcAtsastava kare. dAnane AzrayIne dAna ApyAM pahelAM dAtAranI prazaMsA karIne pUrvasaMstava kare ane dAna ApyA pachI prazaMsA karIne paccAsaMstava kare. (2-3) avasagnanuM svarUpa - avasagna eTale DhIlo, je kriyAomAM ke sAmAcArImAM DhIlo hoya te avasanna che. avasatranA paNa sarva ane deza ema be prakAra che. RtubaddhapIThaphalaka ane sthApitabhojI sarva avasatra che. RtabaddhapIThaphalaka eTale zeSakALamAM paNa pATalA Adino upayoga karavAmAM Asakta hoya. sthApitabhojI eTale sthApanAdoSavALo AhAra lenAra. (4) nIcenA sthAnomAM pramAda karanAra deza avasagna che. Avazyaka, svAdhyAya, pratilekhana, dhyAna, bhikSA, bhaktArtha, Agamana, nirgamana, sthAna,niSAdana ane tanvartana- A sthAnomAM sIdAto deza avasanna che. Avazyaka:- Avazyaka aniyamita samaye kare, kyAreka kare, kyAreka na kare, athavA kAyotsarga vagere ochuM karavAthI hIna Avazyaka kare, athavA anuprekSA mATe adhika kAyotsarga karavAthI adhika Avazyaka kare, vagere doSo lagADe. svAdhyAya:- sUtra porisarUpa ke artha porisIrUpa svAdhyAya na kare. guru preraNA kare tyAre gurunI sAme thaIne kaMIka aniSTa bolIne ruci batAvyA vinA svAdhyAya kare, athavA sarvathA na paNa kare, athavA viparIta kare, utkAlika zrutanA samaye kAlikakRta bhaNe, kAlika zrutanA samaye utkAlika zruta bhaNe. pratilekhana:- Avartana AdithI nyUna-adhika pratilekhana kare, athavA viparIta kare, athavA doSo lAge te rIte kare. dhyAna:- dharmadhyAna ke zukladhyAna yathAkAla na kare. bhikSA:- bhikSA levA na jAya, guru bhikSA mATe javAnuM kahe to gurunI sAme AvIne kaMIka aniSTa kahIne jAya, doSita bhikSA lAve. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 39 bhaktArtha:- mAMDalImAM bhojana na kare, na kAkabhakSita vagere avidhithI bhojana kare. Agamana:- praveza karatAM nisIhi na kahe. nirgamana:- nIkaLatAM. Avazyaka = AlasyahI na kahe. sthAna = UbhA thavuM ke UbhA rahevuM. niSAdana = besavuM. tvazvartana = sUvuM. A traNamAM pratyupekSaNa pramArjana vagere na kare, athavA barobara na kare. (5) Avazyaka vagere na kare, athavA nyUna-adhika kare, athavA guruvacananA baLAtkArathI kare, te avasanna che. (6) jevI rIte cAlato baLada sahana na karavuM paDe e mATe zamilane bhAMgI nAkhe tema avasagna sahana na karavuM paDe e mATe guruvacanane na kare, athavA baLAtkArathI kare. (7) kuzIlanuM svarUpa :- jenuM zIla = AcaraNa kharAba che te kuzIla, kuzIlanA jJAnakuzIla, darzanakuzIla ane cAritra kuzIla ema traNa prakAra che. vItarAgabhagavaMtoe A kuzIlane avaMdanIya kahyo che. (7) jJAnanA kAla vagere AcAromAM virAdhanA karavAthI jJAnakuzIla bane che. darzananA AcAromAM virAdhanA karavAthI darzanakuzIla bane che. caraNakuzala A pramANe (= have pachInI gAthAmAM kahevAze te pramANe) che. (9) kautuka, bhUtikarma, praznApragna, nimitta, AjIvikA, kalkakurukA, lakSaNa ane vidyA-maMtra vagereno upayoga karanAra cAritrakuzIla che. (10) saubhAgya nimitte bIjAone snAna karAvavuM vagerene kautuka kahyuM che. koI tAvavALA vagerene maMtrelI rakSA ApavI ene bhUtikarma kahyuM che. (11) svapnamAM joyeluM ke vidyAdhiSThAtrI devIe kaheluM pUchanArane kahe te praznAprazna che. athavA AiMkhiNIe = karNapizAcikA devIe ke ghaMTiyakSa Adie kaheluM zubha-azubha vagere pUchanArane kahevuM te praznAprazna che. (12) bhUtakALa ane bhaviSyakALanA nimittane lokonI AgaLa kahe te nimitta che. jAti, kula, zilpa, karma, tapa, gaNa ane sUtra ema sAta prakAre AjIvikA meLave te AjIvikA kuzIla che. jAti = mAtRpakSa. kula = pitRpakSa. zilpa = AcAryanA upadezathI pravartamAna hoya. karma = AcAryanA upadeza vinA pravarteluM hoya. tapa = bAhyaabhyatara bAra prakAre che. gaNa = mallano samUha vagere. sUtra = zAstranuM adhyayana. AjIvikA meLavavA mATe A sAtano upayoga A pramANe kare:- lokone potAnI saMsAra avasthAnA jAti - kula kahe, jethI jAtipUjya tarIke ke kulapUjya tarIke pUjatA gRhastho kara kAkalita vagere prakAranA bhojananA varNana mATe gurutattvavinizcaya graMthanA trIjA ullAsanI 85mI gAthAnA bhASAMtaramAM karelI TipaNI jAo. bhAvArtha - koI vyakti cAritrakuzIlane mArI amuka Apatti dUra thaze ke nahi? vagere pUche. cAritra kuzIla potAnA ISTadeva vagerene pUchIne tene javAba Ape. eTale ahIM praznano prazna thayo. koI vyaktie cAritra kuzIlane pUchyuM. teNe potAnA ISTa deva vagerene pUchyuM te praznAprazana. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita AhAra-pANI vagere sAruM ane ghaNuM Ape. A ja buddhithI malla Adi gaNIne gaNavidyAmAM potAnuM kuzalapaNuM, zilpakuzaLone zilpakuzaLapaNuM ane karmakuzaLone karmakuzalapaNuM kahe. e ja rIte huM tapasvI chuM, huM bahuzruta chuM ema kahIne AhAra vagere meLave. (13) kalkakurukA eTale mAyA. mAyA karIne bIjAne ThagavA te kalkakurukA che. hastarekhA, maso, tala vagere puruSanA ane strInA zarIranAM lakSaNo che. vidyA-maMtra prasiddha che. vijJImaMtADuM e sthaLe rahelA "Adi' padathI mUlakarma ane cUrNayoga vagere doSo samajavA. temAM mUlakarma eTale puruSa pratye dveSavALI strIno puruSa pratyeno dveSa dUra karavo, athavA puruSa pratye dveSavALI na hoya tevI strIne puruSa pratye dveSavALI karavI, athavA garbhotpatti ke garbhapAta vagere karAvavuM te mUlakarma che. cUrNayoga vagere prasiddha che. (14) saMsaktanuM svarUpa:- have saMsaktane kahevAmAM Ave che. jeno jeno saMga kare tenA tenA guNa-doSavALo bane te saMsakta. jevI rIte gAyanA khAvAnA kaDAyAmAM vadheluM ke nahi vadheluM bhojana, talano khoLa, kapAsiyA vagere badhuM ja hoya che, te ja rIte mUlaguNo-uttaraguNo ane tenAthI viruddha doSo e baMneya temAM rahelA hoya che, mATe te saMsakta kahevAya che. (15-16) athavA jema rAjavidUSaka ke naTa ghaNA rUpo kare, athavA gheTo haLadara vagerenA raMgavALA pANImAM paDe to te te judAjudA raMgavALo banI jAya, tema je zuddhanI sAthe maLe to zuddha jevo ane azuddhanI sAthe maLe to azuddha jevo thaI jAya te saMsakta che. (17-18) rAga-dveSa-mohane jitanArA jinoe saMsaktane saMkliSTa ane asaMkliSTa ema be prakArano kahyo che. (19) je prANAtipAta vagere pAMca AstavamAM pravRtta hoya, je RddhigArava vagere traNa gAravamAM Asakta hoya, je strIsaMkliSTa hoya, ane je gRhasthasaMkliSTa hoya te saMkliSTa saMsakta che. strIsaMkliSTa eTale strInuM sevana karanAra. gRhasthonAM kAmo kare te gRhastha saMkliSTa. (20) je pArzvastha AdimAM bhaLe to pArzvastha Adi jevo bane, eTale ke adharmapriya bane, ane saMvignomAM bhaLe to saMvigna jevo bane, eTale ke dharmapriya bane, te asaMkliSTa saMsakta che. (21) [21] tadvarjane hetumAhaettha ya pAsatthAIhiM, saMgayaM caraNanAsayaM paayN| sammattaharamahAchaMdehi u tallakkhaNaM ceyN||22|| [atra ca pArzvasthAdibhiH saMgataM caraNanAzakaM praayH| samyaktvaharaM yathAcchandaistu tallakSaNaM caitt||22||] Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 41 "etya ya" gAhA vyAkhyA-'atra ca' pArthasthAdiSu, nirdhAraNasaptamI ceyam, pArzvasthAdiSu madhye, 'caH' vAkyopanyAsArthe, 'pArzvasthAdibhiH' uktasvarUpaiH 'saMgataM' paricitam, kim? vandanAdirUpaM 'caraNanAzakaM' caaritraaphaari| yaduktamAgame-"pAsasthAI vaMdamANassa, neva kittI na nijjarA hoi| kAyakilesaM emeva, kuNaI taha kammabaMdhaM c||1|| kiikammaM ca pasaMsA, suhasIlajaNammi kammabaMdhA y| je je pamAyaThANA te te uvavUhiA hoNti||2|| [Ava. hAri. vR. pR. 519-1-539-2]. 'samyaktvaharaM' samyagdarzananAzi yathAcchandaiH turbhinnavAkyatAyAm, 'tallakSaNaM' yathAcchandasvarUpaM 'caH' punararthe "etat' vakSyamANamAgame uktamiti gamyate // 22 // pArthastha Adine choDavAmAM hetu kahe che - pArthastha AdinI sAthe thato vaMdanAdirUpa paricaya cAritrano nAza kare che, ane yathAchaMdanI sAthe thato paricaya samyaktano nAza kare che. AgamamAM kaheluM yathAchaMdanuM svarUpa A (= 4ve pachInI thAma uvAze ta) che. pArzvastha Adine vaMdanAdi na karavA mATe AgamamAM kahyuM che ke- "pArthastha Adine vaMdana karanArane kIrti ke nirjarA thatI nathI, balka te nirarthaka kAyakleza utpanna kare che, ane baMdha 43 cha." (. sU. vahana adhyayana // . 1100) "pArthastha 4nane reguM na mane .. pArthastha jananI karelI A bahuzruta che, vinIta che ityAdi prazaMsA karmabaMdha mATe thAya che, kAraNa ke tema karavAthI temanA je je pramAda sthAno che te te pramAda sthAnonuM samarthana thAya che, arthAt vaMdanAdithI pramAda sthAnonuM samarthana thAya, ane pramAdasthAnonA samarthanathI karma-baMdha thAya." (mApa. sU. vahana adhya. yA 1182) [22] ussuttamAyaraMto, ussuttaM ceva pnnnnvemaanno| eso u ahAchaMdo, icchAchaMdo tti egtthaa|||23|| [utsUtramAcaran, utsUtraM caiva prruupyn| eSastu yathAcchandaH, icchAcchanda ityekaarthm||23||] "ussutta'' gAhA vyAkhyA-sUtrAd-AgamAdativRttamutsUtraM, tadutsUtraM 'Acaran kurvan, 'tat' utsUtrameva 'prajJApayan' prarUpayan, anena saMvignapAkSikasya ythaacchndtaavyvcchedmaah| taduktamAgame-"hojja hu vasaNappatto, sarIradobballayAe asmtyo| caraNakaraNe asuddho, suddhaM maggaM pruuvejjaa||1|| osanno vi vihAre, kammaM sohei sulahabohI u| caraNakaraNaM visuddhaM, uvavheMto pruuveNto||2|| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita ]'' phAli "s:' nantarohitarUpa:, "tu" punara, 'yathAcchandaH' yathA-yena prakAreNA''gamA'nanupAtyeva cchando'sya yathAcchanda iti| 'icchAcchanda iti' icchayA cchando'sya sa tthaikaarthm| tathAhyayaM yuktyAgamA'napekSaM "haritoparivartiDagalakagrahaNamekavastropari zeSavastrAdipratyupekSaNaM kartavyam" ityAdirUpAM vakSyamANAM ca prruupnnaamaa''gmaannupaatiniimevaah| rUti gAthArtha rarUA yathAchaMda utsutra (= sUtraviruddha) AcaraNa karavAthI ane utsutra ja prarUpaNA karavAthI yathAvRMda che. yathAchaMda ane IcchA chaMda e baMne zabdo ekArthaka che. yathAchaMdanI vyAkhyAmAM "utsutra prarUpaNA karavAthI" ema kahIne saMvigna pAkSikane yathAvRMdathI alaga karyA che. (saMvigna pAkSika utsutra AcaraNa kare che paNa utsutra prarUpaNA karato nathI.) AgamamAM kahyuM che ke- "saMkaTamAM paDI gayo hoya ethI athavA zarIra azakta banI gayuM hoya ethI sAdhu caraNa-karaNamAM asamartha hoya to paNa teNe mArga to zuddha ja kahevo joIe." (1) AcAramAM DhIlo hoya to paNa jo caraNa-karaNanI prarUpaNA vizuddha karato hoya ane zuddha caraNa-karaNanuM pAlana karanArAonI prazaMsA karato hoya to te karmonI nirjarA kare che ane sulabhabodhi bane che."(2) yathA = Agamane na anusare tevo chaMda = abhiprAya che jeno te yathAchaMda. IcchA pramANe = marajImAM Ave tevo chaMda = abhiprAya che jeno te IcchA chaMda. yathAchaMda yukti ane AgamanuM anusaraNa karyA vinA vanaspati upara paththara vagereno TukaDo paDyo hoya to laI levo, eka vastra jamIna upara pAtharIne tenI upara badhAM vastronuM paDilehaNa karavuM vagere ane have pachI kahevAze tevI AgamanA AdhArathI rahita ja prarUpaNA kare che. [23] utsUtrapadaM vyAkhyAtumAha ussuttamaNuvaiTuM, sacchaMdavigappiyaM annnnuvaaii| paratattipavitte tiMtiNo ya iNamo ahaachNdo||24|| [utsUtramanupadiSTaM, svcchndviklpitmnnupaati| parataptipravRttastintinazcA'yaM ythaacchndH||24|| "ussutta' gAhA vyAkhyA- utsUtramanupadiSTam, Agame iti gmyte| tacca kiMvidhaM syAt? ityAha- 'svacchandavikalpitaM' svaabhipraayghttitm| evaMvidhamapi kila kiJcidarthAdaviruddhaM syAdata Aha-'ananupAti' nA''game kathaJcanA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 47 pynupttiityrthH| tadevaMvidhamevotsUtramabhipretam, tadAcaraNAdinA yathAcchandaH, ato'nyathA'pyenamAha- 'parataptipravRttaH' iti, pareSAM-gRhasthAdInAM tapti:kAryacintanAdirUpA parataptiH tasyAM pravRtto yaH sa tathA, 'tintinaH' yathAlabdhabhaktAdinA anirvatatvenAbhIkSNaM *ruTaka ityrthH| caH prakArAntareNa ythaacchndlkssnnmetdityaah| 'iNamo' ayam-anantaroddiSTo ythaacchndH| iti gaathaarthH||24|| usUtra' padanI vyAkhyA karavA mATe kahe cheH je sUtramAM (= AgamamAM) kahyuM na hoya, kintu potAnA abhiprAyathI kalpeluM hoya ane sUtrane (= Agamane) kAMI paNa anusaratuM na hoya te usUtra. bIjI rIte paNa yathAchaMdanuM svarUpa kahe che - yathAvRMda gRhastho vagerenAM kAryonI ciMtA karavAmAM pravRtta bane, tathA AhAra vagere jevuM maLyuM hoya tenAthI zAMti-saMtoSa na thavAnA kAraNe baDabaDa kare = manamAM bhAve te bole. [24] prakArAntareNA'pyenamAhasacchaMdamai vigappiya, kiMcI suhsaayvigipddibddho| tihiM gAravehiM majjai, taM jANAhI ahaachNdN||25|| [svacchandamatyA vikalpya, kiJcit, shubhsaatvikRtiprtibddhH| tribhigauravairmAdyati, taM jAnIhi ythaacchndm||25||] "sacchaMda" gAhA vyAkhyA- 'svacchandamatyA' svAbhiprAyamananena, prAkRtatvAcca sublopena nirdezaH kriyAvizeSaNaM vA, svacchandena mananaM yatra vikalpane tttthaa| 'vikalpya' carcayitvA 'kiJcid' ityanirdiSTasvarUpam, 'zubhasAtavikRtipratibaddhaH' iti zubhaM-RddhirUpamupakaraNAdi sAtaM-sukhaM vikRti:-ghRtAdikA, zubhAdInAM dvandvaH, tatra pratibaddhaH-abhiSvaktaH RddhisukharasagauravagRddha ityarthaH, tathA cAha'tribhirgoravaiH uktasvarUpaiH 'mAdyati' paravazIbhavati taM jAnIhi yathAcchandam, ayamapi yathAcchanda ityrthH||25|| bIjI rIte paNa yathAchaMdane kahe che - svacchaMdamatithI kAMIka kalpanA karIne upakaraNa vagere RddhimAM, zAtAmAM ane ghI vagere vigaImAM Asakta bane, arthAt Rddhi gArava, zAtA gArava ane rasagAravamAM Asakta * lAlasA'tirekavAn. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita bane ane ukta traNa gAravonA kAraNe paravaza bane, tene tuM yathAchaMda jANa, arthAt A paNa " yathAcha. [25] utsUtraM diGmAtreNodAharaNIkurvannidamAha ussuttaM puNa etthaM, thaavrpaaogkuuvkrnnaaii| abbhuigakarauppA-yaNAi dhmmaahigaarmmi||26|| [utsUtraM punaratra, sthaavrpraayogkuupkrnnaadi| adbhutikakarotpAdanAdi dhrmaadhikaare||26||] "ussuttaM" gAhA vyAkhyA- utsUtraM punaratraivaMrUpam, tadyathA- 'sthAvaraprAyogakUpakaraNAdi' iti sthAvaraM-gRham, prayoge bhavaM prAyogye vA bhavaM prAyogaM prAyogyaM vA-tathAvidhavRddhipraktaM dhAnyAdi, kUpakaraNaM-kUpakhananam, aadishbdaadvaattikaadiprigrhH| tathA'dbhutika:-abhinavo'pUrvaH kara:- utpannadravyavibhAgagrahaNalakSaNaH tasyotpAdanaM-pravarttanam, AdizabdAdevaMprAyaM anyadapyAgamaniSiddhaM yatezcaityaprayojanacintanAdi 'dharmAdhikAre' dhrmpryojncintaayaam| iti gaathaarthH||26|| yathAchaMdanuM aneka prakAre utsutra che, temAMthI amuka bhAgane daSTAMta karIne aMthara 46 cha : ahIM dharmakAryonI ciMtA karavAmAM yathAchaMdanuM jinamaMdiranAM kAryonI ciMtArUpa usUtra A pramANe cheH- jinamaMdiranI rakSA mATe sAdhue ghara rAkhavuM, dhAnyAdinI vRddhi karavI, kUvo khodavo, vADI banAvavI, navo kara pravartAvavo ItyAdi kAryo karavA joIe. (26) emAi bahuvigappaM, ussuttaM AyaraMti symev| annesi paNNaveMti ya, sicchAe je ahaachNdaa||27|| ___ [evamAdi bahuvikalpaM, utsUtramAcaranti svymev| anyebhyaH prajJApayanti ca, svecchayA ye ythaacchndaaH||27||] "emAi' gAhA vyAkhyA-'evamAdi' iti, "kagacaja" ityAdinA valope sandhau caivaM bhavati, proktaprAyamanyadapi draSTavyamityarthaH yathA- "coei ceiyANaM, khetthirnnnnaaigaamgaavaaii| laggaMtassa u jaiNo, tigaraNasuddhI kahaM Na bhve?||1|| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 45 ]" rUti pUrvapakSamAtranA vidyazItyasaMvathikSetradicintncaitysviikrnnaadau dharmamavadhArayanti, sUtrAnanupAti caitt| yata evamatrottaragrantha:-"bhaNNai ettha vibhAsA, jo eyAI sayaM vimggejjaa| na hu hoi tassa suddhI, aha koi harejja eyaaiN||1|| savvatthAmeNa tahiM, saMgheNaM hoi maggiavvaM ti| sacaritta'carittINa ya, eyaM savvesi kajjaM tu||2||"[ atra hi kila darzanaparibhavaprAye pUrvarAjAdidattakSetrAdilopaprastAva eva yaterapi kSetrAdicintanamuktam, na tu sAmAnyena; almtiprsnggen| svayamevaMprAyaM aagmhrjeym| bahuvikalpaM' anekaprakAramutsUtramAcaranti prarUpaNAdinA svymev| tathA 'anyebhyazca' zrotRbhyaH prajJApayanti taaruupnnaakrnnaadibhiH| katham? 'svecchayA' svakIyA''kUtakAryAnuyAtayA yuktyA, na tu siddhaantaadhiintyaa| ya evaMvidhA yativeSadhAriNo ythaacchndaaste| iti gaathaarthH||27|| A pramANe hamaNAM kahyuM tevuM bIjuM paNa aneka prakAranuM utsutra yathAchaMdanuM jANavuM. jema ke- "ahIM ziSya prazna kare che ke - jinamaMdiranAM khetara, suvarNa vagere, gAma ane pahADa vagerenI sAra-saMbhALa rAkhanArA sAdhune mana-vacana-kAyAnI zuddhi kema na hoya?" (1) Avo mAtra pUrvapakSaja joIne keTalAko "sAdhu jinamaMdira saMbaMdhI khetara AdinI ciMtA kare, ane jinamaMdirano svIkAra kare = jinamaMdiranI sAra-saMbhALa rAkhe temAM dharma che" ema mAne che. paNa temanI A mAnyatA sutrAnusArI nathI. kAraNa ke A viSe uttara jaNAvanAra sutra A pramANe che:- "ziSya karelA praznano uttara kahevAya che - jinamaMdiranA khetara vagerenI sAra-saMbhALa rAkhanArA sAdhune mana-vacana kAyAnI zuddhi hoya paNa kharI, ane na paNa hoya. jo sAdhu svayaM jinamaMdira mATe navA khetara vagerenI zodha kare ke mAgaNI kare to sAdhune mana-vacana-kAyAnI zuddhi na hoya, paNa jo jinamaMdiranA khetara vagerene koI paDAvI le = potAnuM karI le to sarvazaktithI saMghe tenI zodha = rakSA karavI joIe. jinamaMdiranA khetara vagerene koI paDAvI le tyAre tenI rakSA karavI e sacAritrI ane acAritrI e badhAnuM kartavya che." ahIM jainadarzananA parAbhavatulya hoya tevA prasaMgamAMja sAdhune kSetra vagerenI ciMtA karavAnuM kahyuM che, nahi ke sAmAnyathI. arthAt sAdhue sAmAnyathI jinamaMdiranA kSetra vagerenI ciMtA na karavI joIe, paNa tevo koI viziSTa prasaMge upasthita thAya to karavI joIe. jemake- pUrvanA rAjA vageree jinamaMdira mATe ApelA khetara vagerenA vinAzano prasaMga Ave to sAdhue te aMge yogya karavuM joIe. ati carcAthI saryuM. AgamanA jANakAroe svayaM yathAchaMdanuM AvA prakAranuM utsutra jANI levuM. AvA prakAranA je Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita sAdhuvezadhArIo siddhAMtane AdhIna banIne nahi kiMtu potAne je kArya abhipreta hoya te kAryane anusaranArI yuktithI aneka prakAranA usUtrane pote ja Acare che ane tenI prarUpaNA karavAM AdithI zrotAone jaNAve che te yathAzRMda che. [27]. evaM yathAcchandavandanAdi mithyAtvanibandhanaM parihAryatayA'bhidhAyA''gamavizeSaNAtyartha tanniSedhanaM prastutaphalavadevetyAvedayannidamAha ettocciya tesimuvassayammi tu divasasamAgao saahuu| tesiM dhammakahAe, kuNai vighAyaM sai blmmi||28|| [ata eva teSAmupAzraye tu, divasasamAgataH saadhuH| teSAM dharmakathAyAH, karoti vighAtaM sati ble||28||] "etto cciya' gAhA vyAkhyA- 'ata eva' iti, yata eva teSAM samparkamAtrAdeva mithyAtvaprAptisaMbhavo'ta eva 'teSAM' yathAcchandAnAmupAzraye tu 'divasasamAgataH' kathaJcanA'pyagatyA''gataH sAdhuH teSAM 'dharmakathAyAH' utstraprarUpaNArUpAyAH 'karoti vighAtaM' vidhatte pratikSepaM 'sati bale' vidyamAne sAmarthya iti, abhihitaM siddhAnta iti gmyte| tathAhyoghaniryuktau uktam"paDhamabIA gilANe, taie saNNI cautthi saahmmii| paMcamagammi a vasahI, chaDhe ThANaTThio hoi // 1 // " [ogha. ni. gA. 61] iti| vasatidvAraM vyAcakSANenoktam- "saMviggasannibhaddagasunne nIyAi mottuhaachNde| vaccaMtasseesuM, vasahIe maggaNA hoi||1||" [ogha.ni.gA.104] evaM yathAcchandAnAM sarvathA pratyAsatteH prihaarmbhidhaayaa'gtyaaprtyaasttisNbhve'bhihitm| "emeva ahAchaMde, paDihaNaNA jjhANa ajjhayaNa knnnnaa| ThANaTThio nisAme, suvaNAharaNAigahieNaM // // " [ogha.ni.gA. 110] tatazca yathAkathaJcid ythaacchndvcnaa'shrvnnmbhihitm||28|| A pramANe mithyAtvanuM kAraNa evuM yathAzRMdavaMdana vagere tyAga karavA yogya che ema kahIne have teno atyaMta niSedha karavo e prastutamAM lAbhavALuM ja che ema AgamavizeSathI jaNAvatA graMthakAra A kahe che : yathAchaMdonA saMparka mAtrathI ja mithyAtvanI prAptino saMbhava hovAthI ja koI paNa rIte bIjo upAya na hovAthI divase yathA chaMdanA upAzrayamAM Avelo sAdhu jo potAnAmAM zakti hoya to yathAchaMdanI utsutra prarUpaNArUpa dharmakathAno pratIkAra kare ema AgamamAM kahyuM che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa oghaniryukti AgamamAM paDhavAmAM vitA, tapa sapauit rasthi samA paMcama ivadI chaE kAchami dorDa (62) evI gAthA che. A gAthAmAM cha dvArA kahyA che. temAM pahelA ane bIjAdvAramAM glAnanuM varNana che. trIjAmAM zrAvakanuM, cothAmAM sAdharmikanuM (= sAdhunuM), pAMcamAmAM vasatinuM, chaThThAmAM sAdhu sthAnamAM rahe = vihAra na kare e saMbaMdhI varNana che. Ama cha dhAro che. temAM pAMcamA vasatidvAranuM vyAkhyAna karavAnA avasare vihAra karIne jato sAdhu kevI vasatimAM rahe te jaNAvatAM kahyuM che ke"jyAM saMvigna sAdhuo rahetA hoya tevI vasatine jovI, arthAt tevI vasatimAM rahevuM. tenA abhAvamAM saMvignathI bhAvita zrAvakanA makAnamAM rahevuM. tenA abhAvamAM zu ghara vageremAM rahevuM. tenA abhAvamAM nityavAsa karanArA ke pArzvastha vagere liMgadhArIonI vasatimAM rahevuM. paNa yathAchaMdanI vasatimAM na rahevuM, arthAt yathAchaMdanI vasatine choDIne anyavasatimAM ahIM jaNAvelA krama pramANe rahevuM." (105) A pramANe yathAchaMdonI pAse rahevAno sarvathA niSedha kahIne have bIjo koI upAya na hoya ane yathAchaMdonI pAse rahevuM paDe to zuM karavuM te aMge kahyuM ke pArzvastha AdinI sAthe rahevAnuM thAya tyAre je vidhi jaNAvyo che e ja vidhi yathAchaMdanI sAthe rahevAnuM thAya tyAre jANavo. kiMtu emAM A vizeSa che:- asatyamArgane jaNAvanArI dharmakathAne karatA yathAchaMdano vyAghAta karavo, eTale ke A viSaya tuM je rIte kahe che te rIte nathI ema kahIne tene asatyamArganI prarUpaNA karato aTakAvavo. have jo tenI asatyamArgane jaNAvanArI dharmakathAne aTakAvI na zake to dhyAna kare. dhyAna karavA chatAM jo te dharmakathA baMdha na kare to dharmakathAne rokavA mATe adhyayana kare. to paNa dharmakathA baMdha na kare to dharmakathAne rokavA mATe be kAnane baMdha karI de, athavA sutelo te moTA avAjathI ghore, jethI kaMTALelo te dharmakathAne baMdha kare." (111) graMthakAre Ama kahIne yathAchaMdanuM vacana koipaNa rIte na sAMbhaLavuM ema kahyuM. [28] idamevAha iharA Thaei kaNNe, tassavaNA micchamei saahuuvi| abalo kimu jo saDDho, jiivaajiivaaiannbhinnnno||29|| [itarathA sthagayati kau~, tacchravaNAnmithyAtvameti saadhurpi| avataH liMka punartha: zrAddho, nItADagIvAthami: ra.] Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita " iharA" gAhA vyAkhyA- 'itarathA' tatkathApratighAtA'zaktau tathAvidhUvacanapATavA'bhAvAdinAsatyAM kim ? 'sthagayati' karAdinA pidhatte 'kaNA zrutI tadvacanazravaNaparipanthitayA upalakSaNaM caitat, uditAgamagaditAnAmadhyayanAdInAM tatkathAvighAtahetUnAm / kimarthamevamasau karoti ? ityAha- 'tacchravaNAt', yathAcchandavacanazravaNAt 'mithyAtvameti' viparyayaM yAti 'abala:' tathAvidhA''gamA'bhyAsarahitatvena sanmArge viziSTA'vaSTambharahita uttaradAnAdAvasamartha:, 'kiM puna:' kimaGga yaH 'zrAddha:' zraddhAvAn zrAvaka : ?, sa tu sutarAM vipariNamate / nimittamAha - jIvAjIvayoranabhijJaH, tathAvidhA''gamA'grahaNAdityabhiprAya: / iti gAthArtha: / :113811 48 > ma 4 (= yathAchaMHnuM vayana DoI pe| rIte na sAMlajadhuM te 4) uhe che :tevA prakAranI vacanapaTutA na hovAthI yathAchaMdanI dharmakathA aTakAvavA mATe zakti na hoya to tenA vacanonuM zravaNa na thAya e mATe hAtha vagerethI kAna baMdha karI de, athavA dharmakathAne rokavAmAM hetu bane tevuM prasiddha AgamanuM adhyayana vagere kare, jo tema na kare to sAdhu paNa mithyAtvane (= viparItapaNAne) pAme. jenI pAse vizeSa zruta che tevo sAdhu paNa yathAchaMdanI dezanAthI vipariNAmane pAme, to pachI je zrAvaka nirbala ane jIva vagerenA jJAnathI rahita hoya tenA mATe zuM kahevuM? te to sutarAM vipariNAmane pAme. ajIva nirbala eTale tevA prakAranA AgamanA abhyAsathI rahita hovAnA kAraNe sanmArgamAM AlaMbanathI rahita ane uttara ApavA vageremAM asamartha. uttara ApavA mATe asamartha kema che te jaNAvavA mATe 'jIva - ajIva vagerenA jJAnathI rahita che" ema kahyuM. tevA prakArano Agamano abhyAsa na hovAnA kA2Ne jIva-ajIva vagerenA jJAnathI rahita che. [29] kathaM vipariNamati? ityAha } - vayaNavisaMvAyAo, uppajjai saMsao phuDaM jaM se| tamhA tamaNAyayaNaM, micchaM micchattaheU vi // 30 // [vacanavisaMvAdAt, utpadyate saMzaya: sphuTaM yadetasya / tasmAttadanAyatanaM, mithyAtvaM mithyAtvaheturapi // 30 // ] "vayaNa'' gAhA vyAkhyA- vacanayo:- sanmArgaprakAzakA''khyAtA'dhunA''khyAyamAnayorvisaMvAdAt-parasparA'ghaTamAnatvalakSaNAt 'utpadyate saMzaya: ' saMbhavati saMdeha: " kiM tatsatyamidaM vA ? ityAdirUpaH 'sphuTaM' prakaTam, saMzayakAraNasya prabalatvAnnA'prakaTatvaM saMzayasyeti sphuTArthaH / 'yat' yasmAt sanmArgasaMzIternibandhanaM 'se' etasya 'tat' tasmAd yathAcchandavandanAdi niSedhyatayA prakRtam, 'tat' vA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 49 yathAcchandavandanasthAnAdi, kim ? 'anAyatanaM' AgamaparibhASitamazuddhisthAnam / taduktaM tatra- ''sAvajjamaNAyayaNaM, asohiThANaM kusIlasaMsaggI / egaTThA huMti payA, vivarIyA ceva AvayaLAzA [ ]'' nanu jyamit laukikadevavandanAdi yathAcchandavandanA''dyavasAnaM mithyAtvam? yAvatA viparyastAdhyavasAyarUpameva mithyAtvamAgame'bhihitam, ataH kathaM mithyAtvavarjanA'vasare varjyatayA'bhidhAnamasya? ityAha- 'micchaM' ityAdi / mithyAtvamatra mithyAheturUpamapyabhipretaM hetuphalabhAvena yathA " tandulAn varSati parjanya : ' iti; viparyastapariNAmakAri mithyAtvanibandhanaM caitadvandanAdi, tena tatkAryarUpaM mithyAtvaM parihArayatA taddheturapi parihArya evocyate; 'na hi hetuvinAzaM vinA phalavinAza:, avikalakAraNasadbhAve'vazyaMbhAvitvAt phalasya; ' anyathA hetuphalabhAva eva na bhvet| alamatiprasaGgena / sthitametat- mithyAtvaheturapi mithyAtvam, atastat parihAryamAM vRtti gAthArtha:|30|| .. > kevI rIte vipariNAma pAme che te kahe che : sanmArganA prakAzakoe kaheluM ane hamaNAM kahevAtuM e beno visaMvAda thavAthI (= paraspara na ghaTavAthI) te sAcuM ke A sAcuM? evo spaSTa saMzaya utpanna thAya che. saMzayanA kAraNo prabala hovAthI saMzaya spaSTa thAya che. je niSedha karavA lAyaka tarIke prastuta che (= hamaNAM jeno niSedha karAi rahyo che) te yathAchaMdavaMdana vagere saMzayanuM kAraNa hovAthI anAyatana che. anAyatanane AgamamAM azuddhisthAna kahyuM che. kahyuM che ke "sAvadya, anAyatana, azuddhisthAna, kuzIlasaMsargI A zabdo eka arthavALA che. enAthI viparIta asAvadha, Ayatana, zuddhisthAna ane suzIlasaMsargI A zabdo eka arthavALA che." (o.ni.gA. 764) prazna :- laukikadevavaMdanathI AraMbhI yathAchaMdavaMdana sudhInAM badhAM sthAnone mithyAtva kema kahyuM? kAraNa ke AgamamAM viparIta adhyavasAyavALAneja mithyAtva kahyuM che, (laukikadevavaMdana vagerene mithyAtva kahyuM nathI.) tethI mithyAtva tyAganA avasare laukikadeva-vaMdana vagerene choDavA lAyaka tarIke kema kahyuM? uttara H (mirjA micchattehe vi=) ahIM kAraNamAM kAryanA upacArathI mithyAtvaheturUpa mithyAtva paNa 6 abhipreta che. jemake "megha cokhAnI vRSTi kare che" ema bolAya che. ahIM megha paramArthathI to pANInI vRSTi kare che, cokhAnI 5 ahIM kAryarUpa mithyAtva to abhipreta che ja, kiMtu mithyAtvahetu rUpa mithyAtva paNa abhipreta che ema 'paNa' zabdano artha che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita nahi. Ama chatAM pANIthI cokhA thatA hovAthI pANI cokhAnuM kAraNa che. ethI kAraNa evA pANImAM kArya evA cokhAno upacAra karIne megha cokhAnI vRSTi kare che ema bolAya che. prastutamAM mithyAtvanuM kAraNa evA laukikadeva-vaMdana vage2e viparIta pariNAmane kare che. tethI zrAvakane laukika deva-vaMdanAdinA kAryarUpa (= viparIta pariNAmarUpa) mithyAtvano tyAga karAvanAra guru kAryarUpa mithyAtvanA hetune (= laukikadeva-vaMdana vagerene) paNa choDavA lAyaka ja kahe che. kAraNanA nAza vinA kAryano nAza thato nathI. kAraNa ke paripUrNa kAraNanI vidyamAnatA hoya tyAre kArya avazya thAya che. paripUrNa kAraNanI vidyamAnatA hovA chatAM kArya na thAya to kArya-kAraNabhAva ja na thAya. ativistArathI saryuM. AnAthI e siddha thayuM ke mithyAtvanuM kAraNa paNa mithyAtva che. AthI teno tyAga karavo joIe.[30] prastutanigamanAyAha iya saparapakkhavisayaM, sakAraNaM jANiUNa micchattaM / paccakkhiya tiha tiviheNa, pAlaNAbhAvaNA evaM // 31 // [iti svaparapakSaviSayaM sakAraNaM jJAtvA mithyAtvaM / pratyAkhyAya tridhA trividhena, pAlanAbhAvanA evaM / / 31 / / ] 'iya" gAhA vyAkhyA - itizabda evaMprakArArthaH / evaMprakAraM mithyAtvaM jJAtveti yoga:| kRdda ca ''teteirvAvasthAvo'' kRti tetoDavAveze ''Avana'' tyAdrinA talope satyevaM pATha: / 'svaparapakSaviSayaM' pradarzitavibhAgena lokalokottarAzrayamityarthaH / 'sakAraNaM' saha kAraNena 'mithyAtvaM' heturUpamapi pradarzitaM jJAtvetyarthaH / ' pratyAkhyAya' parihAreNAGgIkRtya 'tridhA' kRtakAritAnumodanai: 'trividhena' manasA vAcA kAyena, tathaiva pAlayed ityuttarakriyAdhyAhAraH, 'paccakkhai' iti tu pAThe iyamevottarakriyA / pAlanAbhAvanA tridhA trividhena mithyAtvaparihAranirvAhaNaparamArtha ityarthaH / evaM' abhidhAsyamAnaprakArA / iti gAthArtha:||rU| prastuta viSayano upasaMhAra karavA mATe kahe cheH ahIM sudhI jaNAvyA pramANe laukika ane lokottara bhedavALA tathA kAryarUpa ane kAraNarUpa mithyAtvane jANIne trividha-trividhathI paccakkhANa karIne te ja rIte pALe. trividha-trividhathI karelA mithyAtvatyAgane pALavAno paramArtha A pramANe (= have pachI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa pa1 kahevAmAM Avaze te pramANe) che. trividha eTale kRta, kArita ane anumodita, arthAt karavuM, karAvavuM ane anumodavuM e trividha. trividhathI eTale manathI, vacanathI ane yAthI. [31] tAmeva bhAvanAmAhaeyaM aNaMtaruttaM, micchaM maNasA na ciMtai kremi| sayameso ya kareU, aNNeNa kae vi suTTha kyN||32|| [evamanantaroktaM, mithyAtvaM manasA na cintayati kromi| svayameSa ca karotu anyena kRte'pi suSTu kRtm||32||] "eyaM" gAhA vyAkhyA-etadanantaroktaM 'mithyAtvaM' laukikadevavandanAdikaM 'manasA' cetasA 'na cintayati' nAbhisaMghatte, yathA karomyahamidaM mithyAtvaM 'svayaM' AtmanA, kRtamidaM manasA; eSa vA karotviti tu kAritam; anyena kRte vA suSTu kRtamiti mnHsmprdhaarnnmnumodnm| iti gaathaarthH||32|| nAna 52mArthana. 4 he cha :huM mithyAtva karuM ema vicAravuM e manathI kRta (= kareluM) che. te mithyAtva kare ema vicAravuM e manathI kArita = karAveluM) che. koIe mithyAtva karyuM hoya tyAre sAruM karyuM ema vicAravuM e manathI anumodana (= anumodeluM) che. AthI mithyAtvanA tyAgane pALavA mATe laukikadeva-vaMdana vagere mithyAtvane huM karuM ema manathI na vicAre, te (= bIjI koI vyakti) mithyAtvane kare ema manathI na vicAre, koIe mithyAtva karyuM hoya tyAre teNe A sAruM karyuM ema manathI na vicAre. [32] __tathA vAcA trividhamAhaevaM vAyA na bhaNai, karemi aNNaM ca na bhaNai krehi| annakayaM na pasaMsai, na kuNai sayameva kaaennN||33|| [evaM vAcA na bhaNati, karomi anyaM ca na bhaNati kuru| anyakRtaM na prazaMsati, na karoti svayameva kaayen||33||] Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para gujarAtI bhAvAnuvAda sahitA "evaM" gAhA vyAkhyA-'evaM' manovada vAcA na bhaNati, yathA karomyahaM mithyaatvm| anyaM na bhaNati, yathA kuru tvm| anyakRtaM na prazaMsati, yathA zobhanamidaM kRtm| kAyenA''ha-na karoti svayameva kaayen| iti gaathaarthH||33|| have vacanathI trividhane kahe che : huM mithyAtvane karuM ema vacanathI na bole, anyane tuM mithyAtva kara ema vacanathI na kahe, bIjA koIe mithyAtva karyuM hoya to teNe sAruM karyuM ema vacanathI prazaMsA na 42. [33] karasannabhamuhakhevAiehiM na ya kAravei annennN| na pasaMsai annakayaM, choddiyhsiyaaicetttthaahi||34|| [karasaMjJAbhUkSepAdibhiH, na ca kArayati anyen| na prazaMsati anyakRtaM, chottikaahsitaadicessttaabhiH||3||] "kara" gAhA vyAkhyA-'karasaMjJAbhUkSepAdibhiH' kAyavyApArarUpaiH pratItaireva no kArayati, mithyAtvamiti sarvatra prakRtameva, 'anyena' prenn| anyakRtaM na prazaMsati 'choTikAhasitAdiceSTAbhiH' prtiitaabhirev| iti gaathaarthH||34|| have kAyAthI trividha kahe che : na svayaM kAyAthI mithyAtva na kare, hAthathI IzAro karavo, bhamara caDhAvavI ItyAdi prasiddha ceSTAo vaDe kAyAthI bIjAone mithyAtva na karAve, bIjAoe mithyAtva karyuM hoya tyAre capaTI vagADavI, hasavuM vagere prasiddha ceSTAo vaDe kAyAthI bIjAnA mithyAtvanI prazaMsA na 42. [34] evaM tridhA trividhena mithyAtvaparihAre zrAvakasya pratipAdite prANAtipAtAdAviva tridhA trividhena viratimasaMbhAvayan kadAcitparo brUyAt, yathA Aha tihANumaI jaM, sNvaasuvbhoypddisunnnnbheyaa| gihiNo ya sayAvAso, bhumicchaaditttthimjjhmmi||35|| "svayaM kayAthI mithyAtva nakare" e varNana 33 mI gAthAmAM hovA chatAM saLaMga saMbaMdha jaLavAI rahe e mATe 37 bhI thAma lIthu cha. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 43 [Aha tridhA'numatiH ytsNvaasopbhogprtishrvnnbhedaat| gRhiNazca sadAvAsaH, bhumithyaadRssttimdhye||35||] 'Aha'' gAhA vyAkhyA-'Aha' paro brUte 'tridhA' triprakArA 'anumatiH' anumodanarUpA 'yat' ysmaat| traividhyamevAha- saMvAsa:-mithyAdRSTibhiH sahaikatravAsaH, upabhogaH-tatkRtopajIvanam, pratizravaNaM-tatkurvataH kurvityAdinA pravartanam, tAni bhedA yasyAH sA tathA, tadbhedAditi vaa| 'gRhiNazca sadAvAsaH' prakRtazrAvakasya ca nityaM nivasanaM saMbhavena 'bahumithyAdRSTimadhye' mithyAdRSTinAM bhutvaaditybhipraayH| iti gaathaarthH||35|| A pramANe trividha-trividha zrAvakanA mithyAtvatyAgane jaNAvyuM. ahIM jema prANAtipAta vagere zrAvakanA vratomAM trividha-trividha virati thaI zakatI nathI tema mithyAtvano tyAga paNa trividha-trividha na thaI zake ema anya koI je rIte kahe che te rIte jaNAve che - anya koI kahe che ke- anumodanA saMvAsa, upabhoga ane pratizravaNa e traNa bhedathI traNa prakAre che. mithyAdaSTionI sAthe rahevuM te saMvAsa anumodanA che. mithyASTioe karelI vastuno upabhoga (= upayoga) karavo te upabhoga anumati che. kArya karatA evA jIvane tuM kara ema kAryamAM pravartAvavo e pratizravaNa anumodanA che. mithyASTio ghaNA hovAthI zrAvaka sadA ghaNA mithyASTionI vacce rahe che. [35] evaM catA kaha saMvAsANumaivajjaNaM saMbhavai ? suNasu etthN| na hu jiNamayammi saMvAsamittao aNumaI itttthaa||36|| [tatkathaM saMvAsAnumativarjanaM sambhavati ? zrRNu atr| na hu jinamate sNvaas-maatraadnumtirissttaa||36||] "tA kaha" gAhA vyAkhyA-'tat' tasmAt 'kathaM' kena prakAreNa saMvAsAnumate:saMvAsavazA''gatamithyAtvAnumodanasya varjanaM-parihAraH 'saMbhavati' samasti? ityevaM pareNokte satyAha sUri:- zrRNu' AkarNaya 'atra' mithyAtve; anyatra tvAdhAkarmA'rambhAdau "paDisevaNa paDisuNaNA, saMvAsaNumoaNNA ya cauro [piNDa.ni.gA.124] ityAdivacanairvyaktaivA'numatiH saMvAsanibandhanA'bhi Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita hitetyAbhiprAya: ; 'na hu' naiva 'jinamate' arhacchAsane 'saMvAsamAtrAt' mithyAdRSTibhiH sahaikatravasanAdevetyarthaH 'anumati:' anumodanA 'iSTA' abhipretA AgamajJairiti gamyate / iti gAthArthaH // 36 // 54 tethI zrAvakane mithyAtvanI saMvAsAnumatino tyAga kevI rIte thaI zake ? A pramANe bIjAe kahyuM eTale AcArya uttara Ape che:- tuM sAMbhaLa. jinazAsanamAM mithyAddaSTionI sAthe rahevA mAtrathIja mithyAtvanI anumati AgamanA jJAtAone ISTa nathI. prazna :- AdhArbha ane bhAraMbha vageremA paDisevaNa- paDisuNaNA, saMvAsaNamoaNAya caurovi (piMDa niyukti gA. 124 ) ityAhi vayanothI sAthe rahevAnA kA2Ne anumati spaSTa ja kahI che. uttara H- AdhAkarma ane AraMbha vageremAM sAthe rahevAnA kAraNe anumati iSTa che, paNa mithyAtvamAM sAthe rahevAnA kA2Ne anumati 4STa nathI.[36] vipakSe bAdhakamAha AraMbhe viva micche, savvesiM savvahiM aipasaMgo / ko puNa ettha viseso, bhannai iNamo nisAmehi // 37 // [Arambhe iva mithyAtve, sarveSAM sarvatrAtiprasaGgaH / kaH punaratra vizeSa:, bhaNyate'yaM nizAmaya / / 37 / ] "AraMbhe viva" gAhA vyAkhyA- 'Arambhe' pRthivyAdyupamardanalakSaNe, " pivamivaviva vA ivArthe" itIvArthe vivAdezaH / tatazcArambha iveti vyatirekadRSTAntaH, mithyAtve'numatau aGgIkriyamANAyAM kiM syAt ? ityAha'sarveSAM' jinayatyAdInAM 'sarvatra' laukikavadeva vandanAdirUpe mithyAtve 'atiprasaGgaH' ativyAptiH syAt, kevalino'pi mithyAtvA'numatiH syAdityabhiprAyaH / para Aha- 'kaH punaratra vizeSa: ? yenA''rambhe saMbhavatyanumatirna tu mithyAtve / ' AcArya Aha- 'bhaNyate' kathyate 'ayaM' vakSyamANatayA pratyakSo vizeSo'yaM bhaNyata iti saMTaGkaH, 'nizAmaya' zruNu / iti gAthArtha H || 37 // - A pAThano artha A pramANe cheH- AdhAkarma AhAra vAparanAra sAdhune pratisevana doSa lAge. AdhAkarma AhAra vApare nahi, paNa bIjo koI sAdhu AdhAkarma AhAranuM niyaMtraNa kare tyAre sAMbhaLe-niSedha na kare, athavA AdhAkarma AhAra vAparavAnI pravRttimAM uttejana maLe tevuM kare, to pratizravaNa doSa lAge. AdhAkarma AhAra vAparanAranI sAthe rahenArane saMvAsa doSa lAge. AdhAkarma vAparanAranI prazaMsA karanArane anumodanA doSa lAge. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 55 jo sAthe rahevAnA kAraNe mithyAtvamAM anumati thatI hoya to doSa Ave ema kahe che : pRthvI AdinI hiMsArUpa AraMbhanI na jema mithyAtvamAM paNa saMvAsAnumatino svIkAra karavAmAM Ave to laukika deva-vaMdana vagere sarva prakAranA mithyAtvamAM ativyAti doSa thAya, kAraNa ke jina ane sAdhu vagere badhAyane mithyAtvanI anumati thAya, arthAt kevalIone paNa mithyAtvanI anumati thAya. ahIM ziSya prazana kare che ke, ahIM zo taphAvata che ke jethI sAthe rahevAthI AraMbhamAM anumati thAya, ane mithyAtvamAM na thAya. AcArya javAba Ape che ke kara A taphAvatane abhe hI chIme, tuM samaja. [39] tatra tAvat sAmAnyenA''rambhamithyAtvayoranumate: parihAryatayA'bhISTAyA: svarUpamAha AraMbhe micchatte, va vaTTamANassa jaM pai vigppo| maM aNumannai eso, hoi a(hoa)Numai tassa ttyev||38|| [Arambhe mithyAtve vA, vartamAnasya yaM prati viklpH| mAmanumanyate eSaH, bhavati anumodanA tasya ttraiv||38||] "AraMbhe" gAhA vyAkhyA-'Arambhe' abhihitasvarUpe 'mithyAtve vA' vyastanirdeze 'vartamAnasya' pravartamAnasya, ArambhAdAviti gmyte| 'yaM prati' yaM zrAvakAdikamuddizya 'vikalpa:' hRdayAkRtam, tadevAha-'mAmanumanyate' mAmArambhAdipravRttamanumodate 'eSaH' zrAvakAdiH, evaMrUpo vikalpo yaM prati 'bhavati' jAyate 'anumatiH' anumodanA 'tasya' tatkartRvikalpaviSayIkRtasya 'tatraiva' ArambhAdau, yo hi kilA''rambhAdau vartamAnasya tathA''nukUlyaM darzayati yathA tasyaivaM mana:syAt-'yaduta mAmeSo'tra pravartamAnamanumanyate' tatra tasyAmanumatiriti hRdym| iti gaathaarthH||38|| Wan Arambhe iveti vyatirekadRSTAntaH AmanI ma me vyatire 4STAMta cha. sAdhyAmApane runAra 4STAMta vyatireka daSTAMta kahevAya. ahIM anumatino abhAva sAdhya che. anumatinA abhAvano abhAva = anumati sAdhyAbhAva che. AraMbha sAdhyAbhAvane = anumatine jaNAve che. mATe vyatireka dAMta che. Wan idam zano prayoga pratyakSa vastu mATe yAya. mATe 3 vakSyamANatayA pratyakSo ( = Sir upAmA Avaze e daSTie pratyakSa) ema kahyuM che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita temAM pahelAM AraMbha ane mithyAtvamAM tyAga karavA lAyaka tarIke ISTa anumatinuM sAmAnyathI svarUpa kahe che : AraMbhamAM ke mithyAtvamAM pravRtti karatA evA jene jenA pratye (= je zrAvaka vagerene uddezIne) "AraMbha vageremAM pravRtta thayelA mane A anumode che" evo hArdika abhiprAya thAya, te zrAvaka vagerene tenA ja AraMbha vageremAM anumodanA thAya. ahIM bhAvArtha A che:je zrAvaka vagere AraMbha vageremAM pravartatA bIjA koIne te rIte anukUlatA batAve ke jethI AraMbha vageremAM pravartatA bIjA koIne ema thAya ke "A zrAvaka vagere AraMbha vageremAM pravartatA mane anumode che." tyAM te zrAvaka vagerene anumodanA doSa thAya. [38] evaM sAmAnyenAnumatisvarUpamabhidhAya sAmprataM prakRtamArambhA'numatyA mithyAtvA'numatervaisadRzyamabhidhAtuM saMvAsAdArambhAnumatimAha jaha rAyA siTThajaNo, kalajIvI pagai aMtavAsI y| savve mannatevaM, vasAma annonnsNghiyaa|||39|| [yathA rAjA ziSTajanaH kalAjIvinaH prkRtyo'ntvaasinshc| sarve manyanta evaM vsaamo'nyo'nysNgrhikaaH||39||] "jaha'' gAhA vyAkhyA-'yathA' ityudAharaNopanyAse, nivAsAyAtasya mithyaatvsyaanumteridmudaahrnnmityrthH| 'rAjA' nRpatiH, 'ziSTajana:' amAtyAdiH, zreSThijana iti kvacit pAThaH, 'kalAjIvinaH' vaNigAdayaH, "hrasvadIrghA mithaH" iti hrasvatvaM kalAzabdasya, 'prakRtayaH' mAlAkArAdyAH, 'antavAsinaH' jnnggmaadyH| 'ca:' smuccye| 'sarve' prAguktAH 'manyante' budhyante 'evaM' abhidhAsyamAnasvarUpam, yathA vasAmo vayamatra 'anyonyasaMgrahikAH' parasparokAravanta ityarthaH, 'anyonyasaGgahitA vA' anyonyasaGga-parasparasaMbandhaM hitA:-gatAstena vA hitA:-upakAriNa ityrth| te evaMvidhA vasAma ityevaM mnynte| iti gaathaarth:||39|| A pramANe sAmAnyathI anumatinuM svarUpa kahIne have AraMbhAnumatinI apekSAe mithyAtvAnumatimAM rahelI vizeSatA ke je vizeSatA ahIM prastuta che, tene kahevA mATe sAthe rahevAnA kAraNe thatI AraMbhAnumatine kahe che - saMvAsanA kAraNe AvelI mithyAtvanI anumatimAM (=saMvAsanA kAraNe mithyAtvamAM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa anumati doSa na lAge e viSayamAM) dRSTAMta A pramANe cheH- rAjA, maMtrI vagere ziSTa loko, vepArI vagere, mALI vagere prajA ane caMDAla vagere badhA "ame paraspara upakAravALA banIne ahIM rahIe chIe" ema mAne che. [39] tathA 57 karadANeNa ya savve, annonnuvagAriNo phuDaM ceya / rAyA jANavayAI, sippakalAjIvaNeNaM ca // 40 // [karadAnena ca sarve, anyo'nyopakAriNaH sphuTameva / rAjAdayo janapadAdayaH, zilpakalAjIvanena ca // 50 // ] "kara" gAhA vyAkhyA- 'karadAnena' AbhAvyadravyapravezarUpeNAmAtyAdaya:, cazabdAt tadgrahaNena rAjAdaya: 'anyonyopakAriNaH' parasparopaSTambhahetavaH 'sphuTaM' prakaTam, 'ceya' tti "ciaceya evArthe" ityevArthe ceyanipAtaH / rAjAdaya: pAlakaH janapadAdaya: pAlyA:, zilpakalAjIvanena copakAriNa: sphuTameva / iti gAthArtha: / 1:11g oll tathA kara kyuM ApavA vaDe maMtrI vagere ane kara levA vaDe rAjA vagere paraspara madadanA hetu che e spaSTa ja che. rAjA vagere pAlaka che ane deza (= prajA) vagere pAlana karavA yogya che. tathA zilpakalArUpa AjIvikAthI paraspara upakAra karanArA che e spaSTa 4 che.[40] prakRtaM nigamayannAha iya AraMbhe'NumaI, kiriyAsAmaggisaMgayaM jamhA / micchaM puNa bhAvakayaM, so puNa bhAvo na parajaNio / / 41 / / [ ityArambhe'numati: kriyAsAmagrIsaGgataM ysmaat| mithyAtvaM punarbhAvakRtam, sa punarbhAvo na parajanitaH / / 51 / / ] " iya'" gAhA vyAkhyA- itihetorArambhe'numatiH, saMvAsAd bhavatIti gamyate / proktameva hetuM kiJcidvizeSitamAha- 'kriyAsAmagrIsaGgataM yasmAt' iti 5 AbhAvyadravyapravezarUpeNa = bhAsiDInA dravyano praveza urAvA 3 kha prabhAeMge zabdArtha che. bhAvArtha to "52 khApayA baDe" khevoM che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita kriyAsAmagryAm-ArambhapravRttisamagratAyAM saGgattaM- sAGgattyamanyonyopaSTambharUpaM yasmAt yena kAraNena tasmAdArambhe'numatiH syAdityabhiprAyaH / ata eva yate: kriyAsAmagrIsaGgatterabhAvAnna saMvAsAdanumatiprasaGgenAtiprasaGgaH / 'nanvevaM mithyAtve kiM na bhavati ?' etadAha- 'mithyAtvaM punarbhAvakRtam mithyAtvaM hi bhAvakRtamadhyavasAyanirvartitam, viparyastAdhyavasAyarUpatvAttasya / punaH zabda ArambhavyApArAdasya vaiziSTyamAha, tatazca kim ? ' sa punarbhAva: ' mithyAtvarUpaH na parajanita :- na sahavAsiniSpAditaH / yadyapi zrAvakarAjAdinopaSTabhyamAno mithyAdRSTilaukikadevavandanAdi mithyAtvaM nirvAhayati tathApi na tasya tatrAnumatiH, adhyavasAyasyaiva mithyAtvAt, tasya copaSTambhaH kRtaH syAd yadyasau vyaktAnukUlyavyApArairasyaivaM vikalpamutpAdayet- 'yaduta mAmevaM mithyAtve pravartamAnamanumanyate eSaH' ityabhiprAyaH / iti gAthArthaH // 41 // | prastuta viSayano upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che : AthI AraMbhamAM saMvAsathI anumati thAya. AraMbhamAM saMvAsAnumati thAya e mATe pUrve je hetu kahyo che te ja hetune kAMIka vizeSathI kahe che:- AraMbhamAM AraMbhavALI pravRttinI pUrNatAmAM paraspara madada rahelI che, AthI AraMbhamAM saMvAsathI anumati doSa thAya. AthIja AraMbhavALI pravRttinI pUrNatAmAM sAdhunI madada na hovAthI sAdhune saMvAsanA kA2Ne anumati doSa na thAya. prazna: mithyAtvamAM A pramANe kema na thAya ? uttaraH mithyAtva adhyavasAyathI utpanna karAya che. kAraNa ke mithyAtva viparIta adhyavasAyarUpa che. AthI mithyAtva sahavAsIothI utpanna karAyo nathI. jo ke zrAvaka banelA rAjA vagerethI madada karAto mithyAddaSTi laukika deva-vaMdana vagere mithyAtvanuM poSaNa kare che, to paNa rAjA vagerenI temAM anumati nathI. (kAraNa ke rAjA vagere AraMbhamAM madada kare che, paNa mithyAtvamAM madada karatA nathI.) hA, jo rAjA vagere spaSTa anukUla pravRtti vaDe mithyAddaSTine 'mithyAtvamAM pravartatA mane A pramANe anumati Ape che" e pramANe hArdika abhiprAya utpanna karAve to mithyAddaSTine rAjA vageree madada karelI gaNAya. (ane ethI mithyAtvamAM anumati thAya.) [41] prasAdhitamarthaM nigamayati evaM saMvAsakao micchatte'NumaisaMbhavo natthi / aha tattha vi icchijjai, tA sammatte vi so hoi // 42 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa [evaM saMvAsakRto mithyAtve'numatisambhavo naasti| atha tatrApISyate tatazca, samyaktve'pi sa bhvet||42||] "evaM" gAhA vyAkhyA- 'evaM' uktanItyA 'saMvAsakRtaH' sahavAsanimittaH mithyAtve anumate:-pareNA''saJcitAyAH saMbhavaH-prasaGgaH 'nAsti' na vidyte| tadabhyupagame'tiprasaGgaM bAdhakamAha-'atha tatrApi iSyate' yadi saMvAse'pyadhikRtA anumatirabhyupagamyata ityarthaH, tatazca 'samyaktve'pi' mokSavRkSamUlakalpe 'saH' saMvAsamAtraprApitA'numatisaMbhavaH bhavet' jAyeta bhvdbhipraayenn| iti gaathaarthH||42|| siddha karelA viSayano upasaMhAra kare che - A pramANe mithyAtvamAM sAthe rahevAnA kAraNe bIjAe joDelI anumatino saMbhava nathI. sAthe rahevAnA kAraNe mithyAtvamAM anumatine svIkAravAmAM atiprasaMgarUpa doSane kahe che:- jo saMvAsathI paNa mithyAtvamAM enumatine svIkAravAmAM Ave to ApanA abhiprAya pramANe mokSarUpa vRkSanA mULiyA samAna samyaktamAM paNa saMvAsamAtrathI, 9 bhanumati thAya. [42] parAbhiprAyamevAhaaha mannasi hoi cciya, kaha na abhavvANamaNumaI smme| siya tesu vi ko doso, mokkhpsNgaaibhudosaa||43|| [atha manyase bhavatyeva, kathaM nA'bhavyAnAmanumatiH smyktve| syAtteSvapi ko doSaH? mokssprsnggaadibhudossaaH||43|| "aha" gAhA vyAkhyA-'atha manyase bhavatyeva' iti yadi budhyase saMvAsamAtrAdevAnumatirArambhAdAviva samyaktve'pi bhavatyevetyarthaH, tatazca 'kathaM' kena prakAreNa "mAMsAdiSu ca" ityanusvAralopaH, 'na' iti niSedhe, 'abhavyAnAM' muktigamanA'yogyAnAM 'anumatiH' saMvAsanimitteti prkRtm| 'samme' iti samyaktve, evaM hyabhavyAnAM samyaktvAnumatirapi syaadityrthH| syAn manyase 'teSvapi' abhavyeSu 'ko doSa:?' "kiM dUSaNaM syAt?' atrocyate-mokSaprasaGgAdayo bahavo doSAH, evaM hi mokSavRkSAvandhyabIjasamyaktvalAbhasaMbhavenA'bhavyAnAmapi mokSagamanapaJcottara (JcAnuttara) vimAnotpAdAdayaH siddhAntaniSiddhA bhUyAMso bhAvAH saMbhaveyuriti bhaavH| iti gaathaarthH||43|| Wan prApita = prApta kI, anupama pAyarayana Ti na bane meM mATe prApita pahano artha bodho nathI. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita bIjAnA abhiprAyane ja kahe che H have jo AraMbha vagerenI jema samyaktvamAM paNa saMvAsamAtrathI ja anumaMti thAya ja che ema tuM mAne che to muktimAM javA mATe ayogya evA abhavyone saMvAsanA kAraNe samyaktvanI anumati kema na thAya? arthAt A pramANe to abhavyone samyaktvanI anumati paNa thAya. kadAca tuM ema mAne ke abhavyone samyaktvanI anumati thAya temAM zo doSa che? to javAba A pramANe che:- abhavyone mokSa thavAno prasaMga Ave vagere ghaNA doSo che. A ' pramANe to mokSarUpa vRkSanuM avaMdhya bIja evA samyaktvano lAbha thavAthI abhavyone paNa zAstramAM niSiddha evA mokSagamana, pAMca anuttara vimAnomAM utpatti vagere ghaNA bhAvono saMbhava thAya. [43] evaM samyaktvapratipattiprasaGgaprAptAM mithyAtvanivRttiM trividhaM trividhenAbhidhAya nigamayati iya micchAo viramiya, sammaM uvagamma bhaNai gurupuro| arahaMto nissaMgo, mama devo dakkhiNA sAhU // 44 // [ iti mithyAtvAdviramya, samyagupagamya bhaNati gurupurata: / arhannissaGgaH mama devo dakSiNAH sAdhavaH / / 44 / ] "iya micchAo" gAhA vyAkhyA- 'iti' uditanItyA trividhaM trividhena 'mithyAtvAt' uktasvarUpAt 'viramya' viratyaGgIkAraM kRtvA 'samyag ' AgamAbhihitena jinapratimApUjAdividhinA 'upagamya' sAmIpyena gatvA 'bhaNati' pratijAnIte 'gurupurata: ' dIkSAdAyakAcAryAderagrataH / yadbhaNati tadAha- 'arhan' ityaSTamahAprAtihAryarUpAM surakRtAM saparyAmarhatItyarhan, "ntamANau zatRzAnaco : ' iti zatutadezaH / kiMvidho'sau ? ityAha- 'nissaGga : ' nirgato bAhyAbhyantaro rAgakaSAyAdirUpaH saGgo'smAditi nissaGgaH, pratikRtipravacanAdipratIyamAnA'zeSarAgAdikAluSyadoSavirahaH, taducyate- " iha hi ramaNIzastrAkSAlIdharAH suramUrtayo, nipuNasugamAn rAgadveSabhramAn zamayantyalam / tava punariyaM tyaktA''saGgA tanuH kRtakRtyatAM, prasabhamuzati svAmin! satyaM pravakti tadatyayam // 1 // ya iha gaditAH svAtmarAmA gavAdikamAzritAH, api jina! jaDaisteSAM tattvaM kathaM kila tattvata: ? / tava tu nikhilaM bAhyAntaHsthaM parigrahamujjhato, munivara ! i Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa mad yuvA yukta tatavAhitagArA' [. "" tyAtminirtaze tevamokSayArAnIyA selyartha"kSiTI: kSipaI pUNya purava cartha:, "sAva:" yataya: kRti gAthArtha rAjA A pramANe samyakatvano svIkAra karavAnA prasaMgathI prApta thayela mithyAtvanivRttine trividha-trividha kahIne upasaMhAra kare che - pUrve kahyuM te rIte trividha-trividhathI mithyAtvanI viratino svIkAra karIne AgamamAM kahelI jinapratimAnI pUjA vagere vidhithI dIkSA (= samyakatva) ApanArA AcArya vagerenI pAse jaIne pratijJA kare. kevI pratijJA kare te kahe che:- nisTaMga arihaMta mArA deva che = mokSa mATe ArAdhavA yogya deva che, sAdhuo mArA pUjya guru che. arihaMta:- devoe karelI aSTamahAprAtihAryarUpa pUjAne je yogya che te arihaMta. nisaMga:- (suvarNAdirUpa) bAhya ane rAga-kaSAyAdirUpa atyaMtara saMga jemAMthI nIkaLI gayo che te nisTaMga. arihaMtanI mUrti ane dharmadezanA AdithI jaNAI Ave che ke arihaMta sarva rAgAdinI malinatArUpa doSathI rahita hoya che. AthI ja kahyuM che ke "he svAminuM lokamAM strI-zastra-japamAlAne dhAraNa karanArA devonI mUrtio nipuNothI sArI rIte jANI zakAya tevA rAga-dveSanA para bhramane saMpUrNa bhAMgI nAkhe che. paNa saMgathI rahita ane pragaTapaNe kRtakRtyatAne kahetI tArI A kAyA rAga-dveSanA nAzane sAce ja kahe che. (1) "lokamAM jemane potAnA AtmAmAM ramaNa karanArA kahelA che te devoe paNa vaja Adino Azraya lIdho che. he jina! vaja vagere jaDa padArthothI paramArthathI temanuM AtmasvarUpa (= AtmAmAM ramaNatA) kevI rIte hoya? he munivara! bAhya ane AMtarika parigrahano tyAga karanArA tAruM to saghaLuM yuktithI yukta che. tethI tAruM A AtmasvarUpa (= AtmaraNatA) abAdhita che." (2) [44] samyaktvA'bhyupagamAnantaraM yadasya pAlanIyaM tadAhaaha so sammaddiTTI, saMpunnaM bhaavcrnnmicchNto| pAlai daMsaNAyAramaTThahA so puNa imo tti||45|| [atha sa samyagdRSTiH, saMpUrNa bhaavcrnnmicchn| pAnathati sarjanArA machavA ja punarathatii45il] ; AmAM rAga-dveSa nathI evA bhramane (= mithyAjJAnane) bhAMgI nAkhe che, evo tAtparya che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 'sara' IS vyArathA-dhAtha' saMkhyatvapratipatyanattara 'sa:' DaktasvarUpa; 'samyagdRSTiH' aviparyastadRSTiH 'saMpUrNam' akhaNDaM 'bhAvacaraNaM' karmakSayopazamAdinibandhanaM tAttvikaM cAritraM 'icchan' abhilaSan 'pAlayati' samyagAsevate 'darzanAcAraM' aviparyastapratipattinimittamanuSThAnaM 'aSTadhA' assttprkaarm| 'sa punaH' sa tu darzanAcAra : 'ayaM iti' vkssymaann:| nahi darzanazuddhiM vinA kaSTakriyAvato'pi ca tatphalodaya itybhipraayH| taduktam - kuNamANo vi a kiriaM, pariccayaMto vi synndhnnbhoge| deMto vi duhassa uraM, na jiNai aMdho praannii||1|| kuNamANo vi nivittiM, pariccayaMto vi synndhnnbhoge| deto vi duhassa uraM, micchaTThiI na sijjhai u // 2 // tamhA kammANIyaM, jeumaNo daMsaNammi pyejjaa| daMsaNavao hi sahalANi, hoMti tvnaanncrnnaanni||3|| | tyAdriA rUti thArtha:4po samyakatvane svIkAryA pachI teNe je pALavuM joIe te kahe che: samyakatvane svIkAryA pachI akhaMDa bhAvacAritrane icchato te samyagdaSTi jIva ATha prakAranA darzanAcArane sArI rIte pALe che. te darzanAcAra A (= have pachInI gAthAmAM kahevAze ta) che. bhAvacAritra eTale karma kSayAMpazama AdithI thanAruM tAttvikacAritra. darzanAcAra eTale samyakatvano svIkAra karyo e nimitte thanAruM anuSThAna. prazna : darzanAcAranA pAlana upara ATalo badho bhAra mUkavAnuM zuM kAraNa che? uttara :- kaSTakArI dharmakriyAo karanArane paNa darzanazuddhi vinA kaSTakArI dharmakriyAonuM phaLa maLatuM nathI. kahyuM che ke - "laDavAnI kriyA karato hoya, (laDavA mATe) svajana-dhanabhogone choDato hoya, ane du:khone sAmI chAtIe jhIlato hoya to paNa aMdha mANasa zatrunA sainyane jItI zakato nathI. (1) pApathI nivRtti karato hoya, (pApathI nivRtti karavA) svajanadhana-bhogone choDato hoya ane du:khone sAmI chAtIe jhIlato hoya to paNa mithyASTi mokSa pAmI zakato nathI." (2) tethI karmarUpI sainyane jItavAnI icchAvALAe darzanAcAromAM prayatna karavo joIe. samyagdarzanavALAne tapa-jJAna-cAritra saphala bane che.(3) [45]. darzanAcAramevASTadhoddiSTaM nirdizatinissaMkiya nikkaMkhiya, nivvitigicchA amUDhadiTThI y| uvavUhathirIkaraNe, vacchallapabhAvaNe atttth||46|| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 63 [niSkRita: nikSita:, nividhioimUvRSTithA upabRMhAsthirIkaraNe, vAtsalyaprabhAvanAyAmaSTa // 46 // ] ''nisyaMyi''zAhIM vyAvyA-'ni:zakRita:' niyaMto nIvAddivu za 'niSkAGkSita: ' nirgatA''kAGkSo'nyatIrthikamateSu 2 / 'nirvicikitsa: ' niHsaMdigdho'nuSThAnaphalaM prati3 / 'amUDhadRSTi: ' kutIrthikavidyAdidarzanai : 4 / 'ca: ' samuccaye / evaM guNaguNinoH kathaJcidabhedA''vedanadvAreNa darzanAcAramabhidadhatA tadvadabhidhAnamukhena asau uktaH / atastaM tato bhedenApyAha- upabRMhaNamupabRMhAguNavatstutirUpA5 / sthirIkaraNaM dharme calAcalasya sthiratvApAdanalakSaNam tatra6 / samAhAradvandvAtsaptamyekavacanam, tadviSayo darzanAcAra:, prAkRtatvAt prathamAntaM vaa| tathA vAtsalyaM vatsalabhAva:- sAdharmikANAmAhArAdibhirupaSTambhakaraNamityarthaH 7 / tathA prakarSeNa bhAvanA-jinazAsanamAhAtmyA''viSkaraNarUpA8 / tatra, zeSaM pUrvavat / 'aSTau ' amI darzanAcArA iti gAthA'kSarArthaH / bhAvArthaM svayameva granthakRdabhidhAsyati // 46 // ATha prakAra kahelA darzanAcArono ja nirdeza kare che H niHzaMkita, niSkAMkSita, nirvicikitsa, amuDhadRSTi, upabRhaNa, sthirIkaraNa, vAtsalya ane prabhAganA e ATha samyagdarzananA AcAra che. jIvAdi padArthomAM jene zaMkA nathI rahI te jIva niHzaMkita darzanAcAra che. anya darzanInA momAM jene AkAMkSA nathI te jIva niSkAMkSita darzanAcAra che. anuSThAnanA phalamAM jene zaMkA nathI te jIva nirvicikitsa darzanAcAra che. kudarzanInA vidyA vagere atizayAM joIne muMjhAya nahi te jIva amUDhadRSTi darzanAcAra che. prazna: niHzaMkita vagere AcAravALA jIvanA vizeSaNa che, ethI AcAra kahevAnA badale AcAravALA jIvane kahevAmAM zuM kAraNa che? uttaraH guNa ane guNI kathaMcit abhinna che e jaNAvavA dvArA darzanAcAra kahevAnI icchAvALA graMthakAre darzanAcAravALAnA kathananI mukhyatAe darzanAcAra kahelo che. guNa ane guNI kathaMcit bhinna hovAthI have guNIthI guNanA bhaMdadvArA paNa darzanAcArane kahe che:- guNavAnanI prazaMsA karavI te upabRhaNA. dharmamAM asthira jIvone sthira karavA te sthirIkaraNa. sAdharmikone AhAra vagerethI madada karavI te vAtsalya. jinazAsananA mAhAtmyane (lAMkamAM) pragaTa karavuM te prabhAvanA. A pramANe gAthAnAM akSarArtha che. bhAvArtha to graMthakAra jAteja kaheze. [46] Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita tatra tAvanni:zaGkitAdInAM darzanAcArANAM yeSAM yathA svarUpamavatiSThamAnamihAbhidhAtavyaM teSAM tathA''hanissaMkiyAirUvaM, vivakkhacAeNa hoi kesiNci| tesi vivakkhasarUvaM, bhannai sesANa niyruuvN||47|| [niHzaGkittAdisvarUpaM, vipakSatyAgena bhavati kessaanycit| teSAM vipakSasvarUpaM, bhaNyate zeSANAM nijruupm||47||] "nissaMkia" gAhA vyAkhyA-'niHzaGkitAdisvarUpaM' niHzaGkitAdInAM darzanAcArANAM svarUpaM-svalakSaNaM tad 'vipakSatyAgena' zaGkAdirUpapratipakSaparihAreNa 'bhavati' jAyate 'keSAJcit' niHshngkit-nisskaangkssit-nirvicikitsaa'muuddhdRssttiruupdrshnaacaaraannaam| teSAmatra vivRNvatA 'vipakSasvarUpaM' zaGkAdirUpaM sAkSAt 'bhaNyate' prtipaadyte| 'zeSANAM' tUpabRMhAdInAM 'nijarUpaM' aatmsvruupmev| iti gaathaarthH||47|| temAM pahelAM niHzaMkita vagere darzanAcAromAMthI je darzanAcAronuM kahevA yogya svarUpa je rIte rahetuM hoya te darzanAcAronuM svarUpa te rIte kahe che - ni:zaMkita, niSkAMkSita, nirvicikitsa ane amUDhadaSTi e cAra darzanAcAronuM svarUpa vipakSa je zaMkA vagere tenA tyAgathI rahe che, AthI ahIM te cAra AcAronA zaMkA vagere vipakSanuM svarUpa sAkSAt jaNAvAya che. bAkI cAra AcAronuM potAnuM ja sva35 49||vaay che. [47] tadevAhasaMsayakaraNaM saMkA, kaMkhA annonndNsnnggaaho| saMtammi vi vitigicchA, sijjhejja na me ayaM attttho||48|| __ [saMzayakaraNaM zaGkA, kAGkSA anyo'nydrshngraahH| satyapi vicikitsA sidhyanna, me'ymrthH||48||] 'saMsaya' gAhA vyAkhyA-'saMzayakaraNaM zaGkA' bhagavadarhatpraNIteSu padArtheSu dharmA'dharmA''kAzAdiSvatigahaneSu matimAndyAdibhyo'navadhAryamANeSu saMzaya ityarthaH, kimevaM syAt ? naivam iti; iyaM tu vakSyamANaprakArAbhyAM dvidhA / kAGkSA 'anyonyadarzanagrAhaH' aparAparadRSTyabhilASaH, tathaiveyamapi dvidhA 2 / 'satyapi vicikitsA sidhyenna me'yamarthaH' iti| ayamatra bhAvArtha:-'vicikitsA' Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 65 mativibhramo yuktyA''gamopapanneSvapyartheSu phalaM prati sammohaH, kimasya mahatastapaHklezAyAsasya sikatAkavalacarvaNaprAyasya kanakAvalyAderAyatyAM mama phalaM bhaviSyati? kiM vA na? iti| 3, ubhayathA hi kriyAH phalavatyo niSphalAzca dRzyante kRssiivlaadiinaam| na ceyaM zaGkAto na bhidyate ityAzaGkanIyam, zaGkA hi sakalA'sakalabhAktvena dravyaguNaviSayA, iyaM tu kriyAviSayaiva; tattvatastu sarve'pyete prAyazo mithyAtvamohanIyodayato jIvapariNAmavizeSAH samyaktvAticArA ucyante; nAtraivamantarbhAvAdinA'tisUkSmekSikA kartavyA, ajJAtajJApanadvAreNa tathAvidhavineyopakArasya granthakRtA cikiirssittvaat| kRtaM prasarA rUti gAthArtha n48 pahelA cAra AcAronA vipakSanuM ja svarUpa kahe che - zaMkaH arihaMta bhagavAne atyaMta gahana ane ethI matimaMdatA Adi kAraNothI nizcita na karI zakAtA dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAza vagere je padArtho kahyA che te padArthomAM zuM AvuM hoya? ke AvuM na hoya? evo saMzaya karavo te zaMkA che. A zaMkA be prakAre che. be prakAro have pachI kahevAmAM Avaze. kAMkSA bIjA bIjA darzananI IcchA te kAMkSA che. A kAMkSA paNa be prakAre che. vicikitsA: yukti ane AgamathI siddha thayelA paNa padArthomAM phalanI zaMkA te vicikatsA. du:khane ApanAra, mahenatavALA ane retInA koLiyAne cAvavA samAna kanakAvalI vagere moTA tapanuM phaLa mane bhaviSyamAM maLaze ke nahi? lokamAM kheDUta vagerenI khetI vagere kriyA saphaLa ane niSphaLa ema baMne prakAre dekhAya che, tethI mane A dharmakriyAthI phaLa maLaze ke nahi tevI zaMkA te vicikitsA che. ahIM vicikitsA zaMkAthI bhinna nathI evI zaMkA na karavI. zaMkA dezathI ane sarvathI hovAnA kAraNe dravya-guNa saMbaMdhI che. vicikitsA to kriyAsaMbaMdhI ja che. paramArthathI to zaMkA vagere badhAya doSo prAyaH mithyAtva mohanIyanA udayathI thanArA jIvanA pariNAma vizeSa che, ane te samyakatvanA aticAro kahevAya che. ahIM A aticAramAM A aticArano samAveza thai jAya che ityAdi sUkSmavicAraNA na karavI. kAraNa ke nahi jANeluM jaNAvavA dvArA tevA prakAranA ziSya upara upakAra karo e caMtharanI IcchA che. prastuta viSayanI ATalI siddhi basa che.[48] Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EE gujarAtI bhAvAnuvAda sahita vicikitsAsthAne pAThAntareNa prAkRtatvAdarthAntareNa vA'nyathApyenAmAhaviugucchatti va garahA, sA puNa AhAramoyamasiNAI / saMkA duvihA dese, savvammi ya tatthimA dese // 49 // [ vidvatkutsA iti vA garhA, sA punarAhAramokA'snAnAdIni / zaGkA dvividhA deze, sarvasmiMzca tatreyaM deze / / 49 / ] "viu" gAhA vyAkhyA- 'viugucchatti va' iti vidvAMsa:- sAdhavaH teSAM ' kutsA - nindA vidvatkutsA 'iti vA' iti prakArAntarasUcanam / tatra kutsArthamAhagarhaNaM 'garhA' kutsA'tra, 'sA puna:' garhA tu kiMrUpA ? ityAha- 'AhAramokA'snAnAdIni' AhAra :- pAtrAdibhojanarUpa:, mokaH kAyikavyApAro yatijanapratItakriyayA, makArastu prAkRtAnurodhAt, asnAnaM sarvadA dehamalA - kSAlanarUpam, AdizabdAcchaucAdi ca munijanocitamitapAnIyAdinA; kazcidadRSTazAstraparamArthatvena ziSTasammatazaucavyavahArAtItazucipodratA''graheNa vA''hArAdiviSayAM garhAM karotItyarthaH / sAMprataM zaGkAbhedAnAha- 'zaGkA' ityAdi / 'zaGkA' uktasvarUpA 'dvividhA' dviprakArA, katham? 'deze' pratiniyataviSayA, 'sarvasmizca' niHzeSaviSayA ca / tatra 'iyaM' vakSyamANA deze / iti gAthArthaH // 49 // athavA vicikitsA (= vitigicchA) zabdanA sthAne pAThAMtara svIkArIne prAkRtabhASA hovAnA kAraNe bIjo artha karIne bIjI rIte paNa vicikitsAne kahe che : athavA vicikitsA zabdanA sthAne vidvatkRtsA zabda che. sAdhuonI niMdA karavI te vidvatkRtsA. sAdhuo pAtramAM bhojana kare che, pezAba game tyAM nAkhe che, dehanA malane kyAreya dhotA nathI, malavisarjananI kriyA karyA pachI zauca munione ucita ane thoDA pANIthI kare che, ityAdi rIte sAdhuonI niMdA karavI te vidvatkRtsA aticAra che. prazna : sAdhuonI AvI niMdA zA mATe kare che? uttara : zAstranA paramArthane na jANavAnA kAraNe athavA ziSyone saMmata zauca vyavahArane oLaMgIne atizaya zucino Agraha karavAthI sAdhuonI AvI niMdA kare che. zaMkAnA deza zaMkA ane sarva zaMkA ema be bheda che. koI amuka padArthamAM zaMkA te deza zaMkA. sarva padArthomAM zaMkA te sarvazaMkA.[49] Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 67 tAmevodAharaNairvyanaktitulle jIvatte kaha, ege bhavvA'vare abhavvati / ahavegANUpunne, khettapaese kahaM anno // 50 // [tulye jIvatve kathaM, eke bhavyA apare abhavyA iti / athavA ekANupUrNe, kSetrapradeze kathamanyaH // 50 // ] " tulle" gAhA vyAkhyA- 'tulye' samAne 'jIvatve' upayogalakSaNatvena 'eke' kecid RSabhAdayaH 'bhavyAH ' muktigAmina:, 'apare' anye'GgAramardakAdayaH 'abhavyAH' sadA bhavA'vasthitAH; 'samAne hi jIvatve kiM nibandhanameSAmanAdibhavyatvaM anyeSAM tvabhavyatvam?, pratiniyatasvahetunirmitaM hi dArvAdeH pratimAdiyogyatvA'yogyatvaM dRSTamiti hRdayam / iha caivaM nAstyeva vastutaH zaGkAvakAza:, yataH svahetuparamparAprApitameva teSAM tattvam; na hi bhAvA: pratiniyatahetuparamparAprApitaM pratiniyatamAtmarUpamApannAH *paryanuyogArhA bhavanti / ' tathA tulye vastutve mUrtA: paramANuprabhRtaya: amUrtA jJAnAdaya iti ko'tra paryanuyujyatAm? vastusvabhAvatvAdasya / taduktam- "agnirdahati nAkAzaM ko'tra paryanuyujyatAm / " [ ] ityAdi / udAharaNAntaramAha- ' athavA ' iti prakArAntaradyotakaH, 'ekANupUrNe' ekaparamANupUrite 'kSetrapradeze' AkAzanirvibhAgabhAgalakSaNe 'kathaM' kena prakAreNa 'anya:' dvitIyAdiH paramANuriti prakRtam, avagAhate iti kriyAM tUttaragAthAyAM vakSyati / iti gAthArthaH // 50 // ogAhai tattheva u, na ya paramANUNa lahuyarattaM pi / na ya annonnapaveso, tA kahameyaM ghaDijja tti // 51 // [avagAhate tatraiva tu na ca paramANUnAM laghutaratvamapi / na cA'nyonyapravezaH, tatkathametat ghaTeteti / / 5 1 / / ] "ogAhai" gAhA vyAkhyA- 'avagAhate' avatiSThate mAtItyartha:, 'tatraiva' tasminneva pradeze, 'tu:' vizeSaNe, asAvapi sarvavyApitayA tatrAvatiSThata iti vizinaSTi / atha paramANUnAmapi pUrvarUpAllaghutaratvApattyA'yamarthaH saMbhaviSyatItyAzaGkayAha-'na ca' ityAdi / 'na ca' naiva paramANUnAM laghutaratvam yena bahavo'pi tatraiva mAyurityabhiprAya:, apizabdAd bRhattaratvamapi nAsti / athAnyonyAnu praznAnuyogayogyAH 'idam IdRg katham?' itirUpAH / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita , pravezAdaNUnAmevametat, tadapi nAstItyAha- 'na ca' naiva 'anyonyapraveza:' paramANoH paramANvantare'ntarbhAva ityarthaH / nigamayati- 'tat' tasmAt kathaM 'etat' uktaM 'ghaTeta' yujyeta ? / "liDo jjhaH" iti liDo jjhAdezaH / ' iti : ' hetau asmAt uditahetoH / kathametat ? ityevaMrUpA vA dezazaGkA / yadi hi pradezo nirvibhAga: (bhAga :) paramANUnAM ca laghutaratvaM anyonyAnupravezazca na saMbhavati, ataH kathamekaparamANvAkrAnta eva pradeze'nantAnAM teSAM tatraivAvasthAnam ?, lokAkAzapradezebhyo'nanta- guNatvAtparamANUnAm / yaduktam- "dhammAdhammapaesA, tullA paramANavo anaMtaguNA / [ | '' tAvantazca lokAkAzapradezA ityavazyamanantAnAmekaikaza AkAzadeze'vasthitirabhyupagantavyA / na ca paramANubhirvibhAgena pradezapUraNam, pradezasya savibhAgatvaprasaGgAditi saMbhavinI iyaM dezazaGkA / atra caivaM parihAro draSTavya :- iha hi yadyapi paramANUnAM laghutaratvamanyonyA'nupravezo vA nAsti tathApi pariNAmAntarApattirbhavatyeva, tenaikApUrNe'pi pradeze paramANvantarAvagAho na duSyati ; na ceyameva laghutaratvApattiH yatpariNAmAntaratvamiti vaktavyam, yato nirvibhAgatvamamuJcannevAsau pariNativizeSaM pratipadyate / na hi saktuparamANavo jalenArdrIkRtAH pariNAmAntaramApadyamAnA nirvibhAgarUpamAtmarUpaM muJcanti taulyAdinA'pi pUrvarUpasaMvAdadarzanAt, atha cAvagAhAntaraM pratipadyante / na cAtrApi paramANUnAmanyonyAnupraveza iti vaktuM yuktam, evaM hyaparA'parANupraveza- saMbhavenANUnAmalpatvena taulyAditattvavyatyayo 'pi teSAM syAt / na cAsau pariNAmAntarApattimAtreNa lakSyate, dRSyate caikapradIpaprabhAparamANupari-pUrite'pyapavarakAbhyantare'parapradIpaprabhA paramANUnAmavasthiti: / na cAtrAparamANUnA- mAmalakaphalapUrNaghaTa iva jalAderantarAlAvasthAnena tathApratibhAsanamiti vaktavyam, taddezAdhyAsanena darzanAt; na ca dRSTe'nupapannaM nAma / iti gAthAbhAvArtha: / / 5 1 // , zaMkAne ja dRSTAMtothI spaSTa kare che H 68 jIvanuM lakSaNa upayoga che. badhA jIvomAM upayogarUpa lakSaNa hovAthI badhA jIvo jIva rUpe samAna hovA chatAM keTalAka RSabhadeva vagere jIvo anAdithI bhavya che = muktimAM janArA che ane keTalAka aMgAramardaka vagere anAdithI abhavya che = sadA saMsAramAM rahenArA che, AnuM zuM kAraNa? zaMkAnuM A dRSTAMta che. ahIM tAtparyArtha A pramANe che:- keTalAka kASThamAMthI pratimA bane che. keTalAka kASThamAMthI pratimA banatI nathI. Ano artha e thayo ke keTalAka kAomAM pratimA rUpe banavAnI yogyatA che ane keTalAka kAomAM tevI yogyatA nathI. kAkhamAM rahelI pratimArUpe banavAnI yogyatA ane pratimArUpe banavAnI ayogyatA pratiniyata potAnA hetuothI thayelI hoya che. A pramANe paramArthathI zaMkAne avakAza nathI ja. kAraNa ke vastuonuM svarUpa potAnA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa Da6 hatuonI paraMparAthI prApta kareluM ja hoya che. pratiniyata hatuonI paraMparAthI prApta karelA pratiniyata svarUpane pAmelI vastuo A "A pramANe kema che?' evo prazna karavAne yogya nathI. tathA vasturUpe samAna hovA chatAM amuka paramANu vagere vastuo rUpI kema che? ane jJAna vagere arUpI kema che? evo prazna koNa kare? arthAtuM koI na kare. kAraNa ke rUpipaNuM ane arUpipaNuM vastuno svabhAva che. kahyuM che ke "agni kema bALe che? ane AkAza kema bALato nathI? evo prazna koNa kare? arthAt koI na kare." have graMthakAra bIjuM udAharaNa kahe che:- eka paramANuthI pUrAyelA kSetrapradezamAM bIjA eka-be-traNa vagere paramANuo kevI rIte samAya? paramANuo AkAzamAM sarvatra rahelA hovAthI je kSetrapradezamAM eka paramANu che te ja kSetrapradezamAM bIjA eka-be-traNa vagere paramANuo paNa rahelA che. e kevI rIte ghaTe ? prazna: kSetrapradezamAM pUrve je paramANu rahelo che tenAthI bIjA paramANuo ke je paramANuo te ja kSetrapradezamAM rahelA che te nAnA che ethI eka kSetrapradezamAM ghaNA paramANuo rahI zake. uttara: eka paramANuthI bIjA paramANu nAnA nathI. badhA paramANuo samAna che. eka paramANuthI bIjA paramANuo jema nAnA nathI tema moTA paNa nathI. prazna: eka paramANumAM bIjA paramANuno praveza thai jAya, paramANuono paraspara praveza thai javAthI eka kSetrapradezamAM aneka paramANuo rahI zake. uttara: eka paramANuno bIjA paramANamAM praveza thaI zakato nathI. paramANuo eka-bIjAthI nAnA-moTA nathI ane paramANuono paraspara praveza paNa thato nathI. ethI eka paramANuthI bharAyelA ja pradezamAM anaMtA paramANuo kevI rIte rahI zake? eka paramANuthI bharAyelA ja pradezamAM anaMtA paramANuo rahelA che e nizcita che. kAraNa ke lokAkAzanA pradezothI paramANuo anaMtagaNA che. kahyuM che ke-"dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA pradezo samAna che, ane te benA pradezothI paramANuo anaMtagaNA che." lokAkAzanA pradezo asaMkhyAtA che. AthI eka eka AkAzapradezamAM avazya anaMtA paramANuo rahelA che, e svIkAravuM joie. prazna: paramANunA vibhAga thAya, eTale paramANuo vibhAgathI eka pradezane pUrNa kare. uttara: jo paramANunA vibhAga thAya to pradezanA paNa vibhAgo thavAno prasaMga Ave.Ama, eka paramANuthI pUrAyelA kSetrapradezamAM bIjA paramANuo kevI rIte samAya evI dezAMkA thAya e saMbhavita che. ahIM zaMkAnuM nirAkaraNa A pramANe jANavuM:- jo ke ahIM paramANuo eka bIjAthI nAnA nathI, ane paramANuono eka-bIjAmAM praveza paNa thato nathI to paNa pariNAmAMtaranI satrapradeza eTale jenA be bhAga na thaI zake tevo nAnAmAM nAnA AkAzano bhAga. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ad gujarAtI bhAvAnuvAda sahita prApti thAya ja che, arthAt vikSita koI eka samaye paramANuonuM je svarUpa hoya te svarUpa tenAthI bIjA samaye badalAI jAya evuM bane ja che. tethI eka 52mANuthI pUrNa paNa pradezamAM bIjA paramANuo samAI jAya e doSa nathI. prazna: tame jene pariNAmAMtaranI prApti kaho cho, e ja laghutaratvanI prApti che, arthAt paramANuo anya pariNAmane pAme che eno artha e che ke 52mANuo pUrva karatAM nAnA banI jAya che. uttaraH pariNAmAMtaranI prApti e ja laghutaratvanI prApti nathI. kAraNa ke nirvibhAgapaNAne nahi choDato ja pa2mANu pariNAmavizeSane pAme che. A viSe sakkunA paramANuonuM dRSTAMta che. pANIthI bhinA karAyelA saktanA paramANuo anya pariNAmane pAme che, Ama chatAM nirvibhAgarUpa potAnA svarUpane choDatA nathI. kAraNa ke samAnatA AdithI pUrvanA svarUpanI sAthe saMvAda jovAmAM Ave che. (arthAt anya pariNAma pAmyA pahelAM jeTalA paramANuo hatA teTalA ja paramANuo pariNAma pAmyA pachI hoya che.) Ama paramANuo nirvibhAgane choDatA nathI ane anya avagAhane pAme che. eTale svIkAravuM joIe ke pariNAmAMtaranI prApti e laghutaratvanI prApti nathI. prazna: pariNAmAMtaranI prApti thAya che emAM paNa paramANuono eka-bIjAmAM praveza thAya che. arthAt pariNAmAMtaranI prApti thAya tyAre paramANuono eka-bIjAmAM praveza thaI jAya che. uttaraH jo A pramANe paramANuono eka-bIjAmAM praveza thAya to paramANuo ochA thaI javAthI samAnatA vagerenA svarUpamAM vyatyaya (= pheraphAra) thAya. (arthAt 52mANuonI saMkhyA ochI thAya vagere pheraphAra thAya.) paNa pariNAmAMtaranI prApti thAya teTalA mAtrathI vyatyaya dekhAto nathI. eka paramANuthI pUrNa pradezamAM anaMtA 52mANuo rahI zake e viSe dIpakanuM dRSTAMta che. eka dIpakanI prabhAnA paramANuothI saMpUrNa bharelA paNa o2DAmAM bIjA dIpakanI prabhAnA 52mANuo 2he che e pratyakSa dekhAya che. prazna : AmaLAnAM phaLothI bharelA ghaDAmAM vacce vacce rahelI khAlI jagyAmAM jevI rIte pANI rahI zake che tevI rIte ahIM paNa eka dIpakanI prabhAnA paramANuothI bharAyelA o2DAmAM vacce vacce khAlI rahelI jagyAmAM bIjA dIpakanI prabhAnA pa2mANuo samAI jAya che. paNa ApaNane evo bhAsa thAya che ke eka paramANu jyAM che tyAMja bIjA paramANuo paNa rahelA che. uttara H je sthaLe eka dIpakanI prabhAnA paramANuo rahelA che te ja sthaLe bIjA dIpakanI prabhAnA paramANuo rahelA che ema pratyakSa jovAmAM Ave che ane je pratyakSa jovAmAM AvyuM hoya te asaMgata na hoya. [50-51] sastu eTale sAthavo, java vagerenA zekelA loTane sAthavo kahevAmAM Ave che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 zrAvakadharmavidhiprakaraNa sarvazaGkodAharaNamAha savve duvAlasaMgaM, gaNipiDagaM pagayabhAsaMbaddhaM jaM / tamhA pAgayapurisehiM kappiyaM mA na hojja tti // 52 // , [sarvasmin dvAdazAMgaM, gaNipiTakaM prAkRtabhASAbaddhaM yat / tasmAt prAkRtapuruSaiH, prakalpitaM mA na bhavediti / / 52 / / ] " savve" gAhA vyAkhyA- 'sarvasmin' sarvaviSayA zaGketyartha: / 'dvAdazAGgaM' AcArAdirUpaM 'gaNipiTakaM' gaNadharasarvasvabhUtaM lokottarazrutamityartha:, 'prAkRtabhASAbaddhaM' iti prAkRtabhASA hi kila vizvatomukhA nAvigAnena ziSTA'bhISTA pratiniyatA'zaktabAlA'balAdivacanayogyA; nahi tayA prAyazo vidvAMsaH pragalbhAstattvamabhidadhati, tayA baddhaM grathitam / atra ca " adAto yathAdiSu" iti prAkRtArasyA'dAdeza:, "hrasvadIrghA mithaH" iti bhASAkArahUsvatvam / prAkRtabhASAbaddhaM 'yat' yasmAt kAraNAt gaNipiTakaM tasmAt 'prAkRtapuruSai: iti itarajanairarvAgdarzibhireva 'prakalpitaM ' carcitam 'mA na' iti saMzayavacanam 'bhavet' syaat| idamatra hRdayam -'bhASA hi kila keSAJcinmatena SaT prasiddhAH / yaduktam- " 1saMskRta 2 prAkRta 3 mAgagha 4 pizAcabhASAzca 5 sUrasenI; ca / SaSTho'tra bhUribhedo 6 dezavizeSAdapabhraMzaH // 1 [ ] apareSAM tu saMskRtA'tiriktA bhASA prAkRtA, apabhraMzazca rUDhA / tatra ca kila saMskRtA bhASA pANinyAdizabdAnuzAsanapratipAditapratiniyataprayogasaGgattA sphuTapadArthapratipAdanapratyalA sakalaziSTAbhISTA viziSTA vaktuM yuktA / prAkRtA tu vizvatomukhA prAyo'niyatalakSaNA prAkRtapuruSANAmapi prayogayogyA, tadbhaNane na kazcidvaktRtvAdyatizaya Atmano jJApito bhavati / gaNipiTakaM tu prAyastadanta:pAtyardhamAgadhikAbhidhAnayA bhASayA nibaddham, ataH kAdAcitkatva- zaktiviyuktaireva kaizciccarcitamiti taduktaH sarvo'pyartha: saMzItiviSaya iti mithyAtvanibandhanA saMbhavinI sarvazaGkA / asyAzcaivamapanayanaM vidheyam iha hi yadyapi sakalopakAryabAlA'balAdyupakArakaraNapravaNairgaNadharaistat prAkRtabhASayA nibadhyate, taduktam- "bAlastrI mandamUrkhANAM nRNAM cAritrakAGkSiNAm / upakArAya tattvajJaiH, siddhAntaH prAkRtaH kRtaH // 1 // [ ] tathA'pi viziSTAnanyasAdhAraNAlpagranthatvAdiguNagaNayogAdagarhitagarimaivaitat / taduktamappaggaMthamahatthaM, battIsAdosavirahiaM jaM ca lakkhaNajuttaM suttaM, aTThahi a guNehiM uvaveyaM // 1 // " [Ava hAri. vRtti ni.gA. 880] dvAtriMzaddoSAstu 'aliamuvaghAyajaNayaM, avatthaganiratthagaM chalaM duhilaM nissAramahiamUNaM, " saurasenI. "mUDha" va "smRtaH" ba Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 72 puNaruttaM baahymjuttN||2|| [Ava.hAri.vRtti ni.gA.881-84.'] ityaadyH| aSTau guNA:-"niddosaM sAravaMtaM ca, heujuttmlNki| uvaNIyaM sovayAraM ca, miyaM mahurameva y||1||" [Ava. hAri. vRtti ni.gA.885] tathA"sphuTamupagataprAmANyaM svairamanyasamairguNairgadituruditaM sarvajJatvaM prkaashydnyjsaa| aparavacasAmaprAmANyaM prazAsadalantarAmiti jinavaco lakSyaM sAkSAtparIkSya vickssnnaiH||1|| yadapi ca bhavedalpagranyaM tathA'pi mahArthakaM, karaguNamitaiSastyaktaM gunnairyutmssttbhiH| tadapi ca paraM lakSmaitasya pratItamataH paraM, grathitamayathAtathyairatheH kutiirthipthsthitm||2|| asadRzaguNaM tasmAttasmAdyadatra vacaH sthitaM, tadakhilamapi zrIsarvajJapravRttamiti sthitm| tadapi ca paraM syAdAcAraprabandhapurassaraM, yadakhilamiha proktaM rUpaM prtiitmbaadhitm||3|| tathA sakalavidvatsammataparizaddhakaSAdibhizedameva nirghaTitam, tadvacma:-"iha khalu kaSaH zuddhaH siddho budhairavadhAryate, sakalaviSayacchedazchekaiH paraH prilkssyte| prakaTaghaTanAM prAptastApaH pratItipadaM satAmiti jinamate vyaktA yato (yasmAt) prmaannvinishcitiH||4|| yadapi ca vacastadvatkiJcitkvacit kila kalpyate, tadakhilavidaH sUtrasyAntargataM khalu lkssyet| iha hi nikhilaM ratnaM ratnAkaraprabhavaM bhavettadaparabhuvi prAyaH prAptaM paraM tata eva tt||5||"[ ] tathA - "suniuNamaNAinihaNaM, bhUahiaM bhuuybhaavnnmnngch| amiamajiaM mahatthaM, mahANubhAvaM mhaavisyN||1||"[ ] ityaadi| vizvatomukhatvamaniyatalakSaNatvaM ca kvacitsaMskRte'pi tulyam, ataH parapratItipratyalaM prAkRtaM prayoktuM yuktameveti noktshngkaavkaashH| iti gaathaarthH||52|| sarva zaMkAmAM daSTAMta kahe che : gaNadharonA sarvadhana samAna dvAdazAMgI prAkRta bhASAmAM racAyelI che. prAkRtabhASA badhe ja bolAya che, ziSTapuruSone sArI bhASA tarIke iSTa nathI, azakta, bAla ane strIone bolavA yogya che. pratibhAzALI vidvAno prAyaH prAkRtabhASAthI tattvane kahetA nathI. dvAdazAMgI prAkRtabhASAmAM racelI hovAthI najIkanuM ja jonArA sAmAnya puruSoe kema racI na hoya? arthAt sAmAnya puruSoe ja racI haze. ahIM tAtparya A pramANe che:- keTalAkonA mate cha bhASA prasiddha che. kahyuM che ke"sNskRtaa, prAkRtA, bhAgadhI, pAthI, zaurasenI ne apazama cha bhASAmo cha. tamA chaThThI apabhraMza bhASAnA deza-videzane AzrayIne aneka bhedo che." keTalAkonA mate saMskRta sivAyanI bhASA prAkRta che, ane rUDha thayelI bhASA apabhraMza che. temAM pANinI AdinA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 zrAvakadharmavidhiprakaraNa zabdAnuzAsanathI jaNAvAyelA pratiniyata prayogothI saMgata, padArthone spaSTa jaNAvavAmAM samartha, sarva ziSTone ISTa ane viziSTa evI saMskRta bhASA bolavI yogya che. prAkRtabhASA sarvatra bolAya che, tenAM lakSaNo prAyaH niyata nathI, sAmAnya puruSonA paNa prayogone yogya che, arthAt ene sAmAnya puruSo paNa bolI zake che. ene bolavAmAM potAnI vaktRtva Adi koI vizeSatA jaNAvAyelI thatI nathI, arthAt prAkRtabhASA bolanAranI zrotAo upara A vaktA che ItyAdi koI sArI chApa paDatI nathI. dvAdazAMgI to prAya: prAkRta bhASAnI aMtargata mAgadhI nAmanI bhASAthI racelI che. AthI koIka kALe prApta thatI zaktithI rahita ja koIe dvAdazAMgInI racanA karI che. AthI temAM kahelA saghaLAya artho saMzayanA viSaya che, arthAt zaMkAyukta che. A A pramANe mithyAtvanA kAraNe sarvezaMkA saMbhavita che. A sarva zaMkAnuM nirAka2Na A pramANe ka2vuM:- ahIM jo ke u5kA2 ka2vA lAyaka sarva bALa ane strI Adi upara upakAra karavAmAM tatpara gaNadharo dvAdazAMgInI prAkRta bhASAthI racanA kare che. A viSe kahyuM che ke "cAritranA arthI evA bALa, strI, alpabuddhivALA ane mUrkha manuSyo upara upakAra karavA mATe tattvajJoe zAstro prAkRta bhASAmAM racelA che." to paNa racanA alpa zabdovALI hoya ane teno artha ghaNo hoya ItyAdi guNasamUhavALI viziSTa asAdhAraNa (= bIjAo na karI zake tevI) racanAnA yogathI dvAdazAMgI niMdAthI rahita zreSTha ja che. na A viSe kahyuM che ke- gaNadhara racita sUtro "utpAvyayamrauvyayukta sat'' ItyAdinI jema alpa akSarovALA ane ghaNA arthavALA hoya, tathA batrIsa doSothI rahita ane ATha guNothI yukta hoya che. batrIsa doSo A pramANe che:- 1 asatya:- asatyanA abhUta udbhAvana ane bhUtanihnava ema be bheda che. abhUta udbhAvana eTale je na hoya te pragaTa karavuM. jemake pradhAna kAraNa che. bhUta niSnava eTale je hoya teno apalApa karavo. jemake AtmA nathI. 2 upaghAtajanaka:- jIvano nAza karanAruM. jemake-vedamAM kahelI hiMsA dharma mATe thAya. 3 nirarthakaH- varNakramanA nirdezanI jema nirarthaka. jemake - Ar At s e Adezo che. A AdezomAM mAtra varNonA kramano nirdeza che. paNa abhidheya tarIke koI artha jaNAto nathI. athavA Ditya vagere zabdonI jema nirarthaka vacana. maiM ahIM pradhAna eTale sAMkhyadarzananA pacIsa tattvomAM pradhAna nAmanuM tattva samajavuM. paramArthathI pradhAna jevuM koI tattva nathI. mATe pradhAnane kAraNa tarIke mAnavuM e adbhUta bhAvana che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 4 apArthaka:- pUrvAparano saMbaMdha na hovAnA kAraNe saMbaMdha rahita arthavALuM vacana. jemake - daza dADama, daza mAlapUvA vagere. 5 chala:- chala eTale sAmAnA vacanano vighAta karavovacanane khoTo ka2vo. jemake koIe kahyuM ke navakambalo devadattaH ahIM navI kAmaLIvALo devadatta ema kahevuM che. tenA badale nava zabdano navasaMkhyA artha karIne navakAmaLIvALo devadatta ema artha karIne vAkchalathI sAmAnA vacanane khoTo pADavo. 6 kruhila: drohasvabhAvavALuM vacana. jemake - jenI buddhi (rAga-dveSathI) lepAtI nathI, te AkhA jagatane haNI nAkhe to paNa jema AkAza kAdavathI lepAto nathI tema pApanI sAthe joDAto nathI, arthAt tene pApa lAgatuM nathI. 7 niHsAraH- vedavacananI jema sAra rahita. 8 adhikaH- varNa AdithI adhika. 9 hIna:- varNa AdithI nyUna. 10 punarukta:- anuvAda karavAno hoya te sivAya zabda ane arthanuM punaH uccAraNa karavuM. IMdra IMdra ema be vAra bolavuM te zabda punarukta che. IMdra, zakra ema be vAra bolavuM te e artha punarukta che. 11 vyAhata:- pUrvavacanathI pachInuM vacana haNAya. jemake - karma che ane phala che ema bolyA pachI karmano kartA nathI ema bole tA karmano kartA nathI e vacanathI karma che ane phala che e vacana haNAI jAya che. kema ke jo karmano kartA ja nathI to karma ane phala kevI rIte hoya? 12 ayukta:- na ghaTI zake tevuM vacana. jemake - te hAthIonA gaMDasthalanA taTathI paDelA madabiMduothI dhora nadI vahevA mAMDI, e nadI hAthI, azva ane rathane laI javA lAgI. 13 kramabhinna:- krama pramANe na bole. jemake - sparzana, rasana, ghrANa, cakSu, zrotranA viSayo anukrame sparza-2sa-gaMdha-rUpazabda che ema kahevAnA badale sparza-rUpa-zabda-gaMdha-2sa che ema kahe. 14 vacanabhinna:ekavacana, dvivacana vageremAM phe2phAra kare. jemake - vRkSAvetau puSpitA: ema kahe. 15 vibhaktibhinna :- vibhaktimAM phe2phA2 kahe . jemake - eSa vRkSam ema kahe. 16 liMgabhinna :- liMgamAM bheda kare. jemake ayaM strI ema kahe. 17 anabhihita :- potAnA siddhAMtamAM na kaheluM kahe . jemake jainazAsanamAM jIva, ajIva ane nojIva ema traNa rAzi che ema kahevuM. 18 apada :- padyamAM racanA karavAnI hoya tyAre eka chaMdamAM bIjo chaMda kahe . jemake - AryA padamAM vaitAlIyapada kahe . 19 svabhAvahIna vastunA svabhAvathI bIjI rIte kahevuM. jemake - agni zItala che. 20 vyavahita:- prastuta viSayane choDIne aprastuta viSayane vistArathI kahe, pachI pharI prastuta viSayane kahe. 21 kAladoSa : kALamAM pheraphAra karavo. jemake-2Ame vanamAM praveza karyo ema kahevAnuM hoya tyAre rAma vanamAM praveza kare che ema kahe. 22 yatidoSa : zloka vageremAM jyAM aTakavAnuM hoya tyAM na aTake athavA jyAM na aTakavAnuM hoya tyAM aTake. 23 chaviH chavi e bhASAno alaMkAra vizeSa che. -- 4 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 zrAvakadharmavidhiprakaraNa tenAthI zunyavacana e chavidoSa che. 24 samayaviruddhaH potAnA siddhAMtathI viruddhavacana. jemake-jaina kahe che ke jIva nathI. 25 vacanamAtra: heturahita vacana. jema ke-ISTa pRthvIdezamAM A lokamadhya che ema kahevuM. 26 arthapattiH jyAM arthathI aniSTanI Apatti thAya. jema ke brAhmaNane na mAravo joIe. Ano artha e thayo ke brAhmaNa sivAyanA jIvone mAravAmAM vAMdho nahi. 27 asamAsaH jyAM je samAsa karavo joIe tyAM te samAsa na kare, athavA samAsa ja na kare. jemake rIgapuruSogya e sthaLe tapuruSa samAsanA badale bahuvrIhi vagere samAsa kare, athavA rAjJa: puruSoDayuM ema samAsa ja na kare. 28 upamA hina-adhika upamA kahe. jemake- meru sarasava tulya che, sarasava meru tulya che. 29 rUpakaH vastunA varNanamAM vastunA avayavonuM = aMgonuM varNana na karavuM. jemake- parvatanA varNanamAM parvatanA avayavonuM varNana na kare ane samudranA avayavonuM varNana kare. 30 anirdezaH jyAM uddezapadono eka vAkyabhAva na hoya. jemake- devadatta thALImAM cokhA pakAve che ema kahevuM hoya tyAre devadatta thALImAM cokhA eTaluM ja kahe, pakAve che ema na kahe. 31 padArtha: jyAM vastunA paryAyavAcI padanI arthAtara kalpanA karAya. jemake- vaizeSikamate sattA vagere pado dravyanA paryAyavAcI che, dravyathI bhinna svataMtra koI vastu nathI. tenA badale sattA vagerene dravyathI bhinna svataMtra vastu mAnavI. 32 saMdhi: jyAM saMdhi karavI joIe tyAM saMdhi na kare, athavA jyAM saMdhi na thAya tyAM saMdhi kare. sutranA ATha guNo A pramANe che :- 1 nirdoSa - doSothI rahita. 2 sAravaHgozabda vagerenI jema ghaNA paryAyavALuM. 3 hetuyuktaH anvaya ane vyatireka hetuothI yukta. 4 alaMkRtaH- upamA vagerethI yukta. 5 upanIta:- upanayanA upasaMhAravALuM. 6 sopacAra:- gAmaDIyA mANasonI bhASA jevuM na hoya. 7 mitaH- varNa vagerenA niyata parimANavALuM. 8 madhuraH- sAMbhaLavuM game tevuM. tathA- "jenI prAmANikatA spaSTa svIkArAyelI che, kahenAranA potAnA asAdhAraNa guNothI kahevAyelA sarvajJapaNAne je anAyAse prakAzita kare che, bIjAonuM vacana aprAmANika che ema je atizaya AjJA kare che, te jinavacanane vicakSaNa puruSoe sAkSAt parIkSA karIne jANavuM joIe." (1) "jo ke jinavacana alpa akSaravALuM che te paNa mahAna arthavALuM, batrIsa doSothI rahita ane ATha guNothI yukta che ane enuM (= jinavacananuM) utkRSTa lakSaNa paNa prasiddha che. AnAthI bIjuM (= jinavacana sivAyanuM) je vacana kutIrthionA mArgamAM (= darzanamAM raheluM che te khoTA arthothI racAyeluM che." (2) "tethI anya darzanamAM paNa asAdhAraNa guNavALuM je vacana raheluM hoya te paNa zrI sarvajJathI pravRtta thayuM che e siddha thayuM. jIva vagere vastunuM prasiddha ane abAdhita evuM je svarUpa zAstramAM kahyuM hoya te badhuM jo AcAranA kathana pUrvaka kahyuM hoya to zreSTha bane." (3) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita tathA sarva vidvAnone saMmata evI parizuddha kaSa Adi parIkSAothI jinavacana ja zuddha tarIke nizcita thayeluM che. tethI ame kahIe chIe ke "jinavacanamAM kaSa zuddha siddha thayo che ema nipuNa puruSo avadhAraNa kare che, nipuNa puruSo saghaLA viSayono cheda utkRSTa jue che, tApa paNa spaSTa ghaTe che ema satpuruSone pratIti thAya che. AthI jinamatamAM prAmANikatAno spaSTa nirNaya thAya che." (4) "kyAMka je koI paNa vacana kaSa-cheda-tApavALuM racAya che te sarvajJanA sUtranI aMdara AvI gayeluM jANavuM, arthAt sarvajJanuM vacana che ema jANavuM. jagatamAM sarva ratno samudramAM utpanna thAya che. tethI bIjA sthAnomAM ratno hoya to, paNa te ratno prAyaH samudramAMthI AvelA che." (5) tathA "bhagavAnanI AjJA sUkSmadravyo vagerene batAvanArI ane mati Adi (jJAna)ne jaNAvanArI hovAthI sunipuNa che. dravyArthikanaya vagerenI apekSAe jinAjJA anAdi-anaMta che. jIvo upara dabANa na karatI hovAthI ane jIvonuM hita karanArI hovAthI jinAjJA bhUtahita che. jone sadbhAvanAothI bhAvita karanArI hovAthI jinAjJA bhUtabhAvanA che. jinAjJA sarvottama hovAthI amUlya che. eka sUtranA anaMta artho thatA hovAthI jinAjJA aparimita che. anya darzananI AjJAthI parAjita thanArI na hovAthI jinAjJA ajita che. pUrvAparanA virodhathI rahita hovAthI, anuyoga dvAra svarUpa hovAthI ane nayothI garbhita hovAthI jinAjJA mahAryA che. ghaNo anubhAva (= sAmarthya) hovAthI jinAjJA mahAnubhAvA che. sarvadravyo vagerene jaNAvanArI hovAthI jinAjJA mahAviSayA che." 76 AvI vicAraNA karIne sarvezaMkAnuM nirAkaraNa karavuM. prAkRtabhASA sarvatra bolAya che, ane tenAM lakSaNo prAyaH niyata nathI ema pUrve je kahyuM hatuM te aMge jaNAvavAnuM ke kyAMka saMskRtabhASAmAM paNa A tulya che. AthI bIjAne jaNAvavA mATe samartha evI prAkRtabhASAno prayoga karavo e yogya ja che. AthI ukta zaMkAne avakAza nathI. [52] kAGkSAmapi dezasarvaviSayAM dvidhAmAha kaMkhA dese egaM, kutitthimayamicchae jahityapi / bhaNiyamahiMsAdukkayasukayaphalaM saggamokkhAI // 53 // [kAGkSA deze ekaM, kutIrthimatamicchati yathA'trApi / bhaNitamahiMsAduSkRtasukRtaphalaM svargamokSAdi // 53 // ] ''hA'' zAhI vyAvyA-'hADyA' prApratipAvitasvarUpA 'veze' dezaviSayA vaMta kRti Amyate| 'tIthimAM' sAMdhyAdrivargana 'phati' amittavRtti, mokSAGgatayA manyata ityarthaH / yathA manyate tathA'ha - 'yathA' iti prakAravacana:, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 yathA 'atra' saugatAdidarzane 'bhaNitaM' abhihitm| kim? 'ahiMsAduSkRtasukRtaphalam' iti, ahiMsA - prANigadAparihAralakSaNA, upalakSaNena ca satyAdiparigrahaH, yadvA'hiMsA vratavRtirUpatya zeSavratasyAhiMsaivaikaM vratam; duSkRtaMprANavyaparopaNAdi, sukRtaM dhyAnAdhyayanadAnAdi, tasya pratiSedhavidhirUpahiMsA'dhyayanAdyAtmakasya sukRtasya duSkRtasya ca phalaM kAryaM 'svargamokSAdi' triviSTapApavargasukhaprabhRtItyarthaH, Adizabdasya yathAyogaM yogAd duSkRtaphalaM nrkaadypi| atrApi kila sAMkhyAdidarzane sukRtaduSkRtaphalamabhihitameveti idamapi na kSepArhamiti dezakAGkSA / iti gAthAhRdayArthaH // 53 // kAMkSAne paNa dezamAM AkAMkSA ane sarvamAM AkAMkSA ema be prakAre uhe che : - zrAvakadharmavidhiprakaraNa sAMkhya vagere koI eka darzanane Icche mokSanA kAraNa tarIke mAne te dezamAM AkAMkSA che. jemake- ahIM sAMkhya vagere darzanamAM paNa ahiMsA kahela che. tathA sukRtathI svarga-mokSanuM sukha maLe che ane duSkRtathI naraka vagerenI prApti thAya che, ema sukRtaduSkRtanuM phaLa jaNAvyuM ja che. AthI A darzana paNa anAdara karavAne yogya nathI. A pramANe heza aMkSA che. = = ahiMsA = prANInI pIDAno tyAga karavo. ahIM ahiMsAnA upalakSaNathI satya vagere paNa levA. athavA ahiMsA vratonI vADarUpa hovAthI sarva vratonuM eka ahiMsA ja vrata che. duSkRta=prANano nAza karavo vagere. sukRta dhyAna-adhyayana-dAna vagere. joke mULa gAthAmAM duSkRtanuM phaLa naraka vagere che ema kahela nathI. Ama chatAM Avi zabdane yathAyogya joDavAthI duSkRtanuM na2ka vagere phala che ema samajI zakAya che. [53] phra savve savvamayAI, kaMkhai jahabhaNiyakAraNehiMto / saMkAe peyapAI, kaMkhAe amaccarAyANo // 54 // [sarvasmin sarvamatAni, kAGkSate yathAbhaNitakAraNebhyaH / zaGkAyAM peyApAyinau, kAGkSAyAM amAtyarAjAnau / 54 / / ] " savve" gAhA vyAkhyA- 'sarvasmin' sarvaviSayA kAGkSeti prakRtam, 'sarvamatAni' sarvadarzanAni jaiminikaNabhakSAkSapAdazAkyakapilAdipratibaddhAni, kim ? 'kAGakSate' mokSA'GgattayA'GgIkarotItyarthaH / 'yathAbhaNitakAraNebhyaH ' prAkpradarzita sukRtaphalAbhidhAnAdibhyaH, "bhyasazca hiMto suMto " iti paJcamIbhyaso hiMtoAdezaH / aihikapratyapAyapratyayatvamapi zaGkAkAGkSayorAviSkurvannudAharaNe e padono anuvAda kliSTa bane e mATe anuvAdamAM lIdho nathI. phaTIjhamA rahelA pratiSedhavidhirUpa Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 78 Aha-'saMkA' ityAdi gaathaardhm| zaGkAyAM gheyApAyinau kumArakAvudAharaNamiti gmyte| kaangkssaayaammaatyraajaanaavudaahrnnm| iti gaathaa'kssraarthH||54|| bhAvArthastu kathAnakagamyaH, te caite "jahA egammi nayare egassa seTThissa doNNi puttA lehasAlAe pddhNti| siNehA ya se mAyA mA koI pecchihii| appasAgarie maimehAkariM osahipeyaM dei| tattha paribhuMjamANANaM ceva ego ciMtei, nRNaM macchiyAo eyaao| tassa saMkAe ceva mANasadukkhapuvvagaM sArIraM ti vaggulIvAhI jAyo mao / ihalogabhogANaM aNAbhAgI jaao| avaro na mAyA ahiaM ciMtei tti nissaMkio paaunnmaarddho| pariNayA pejjA, nirueNa ya gahio vijjaaklaavo| ihalogabhogANaM AbhAgI jAo ti||" yathA'sAvaviSayaviSayAM zaGkAM kurvannaihikA'pAyaM prApa, aviSayaviSayatA cAtra zaGkAyAH sapatnImAturapi vyaktasnehakAryopalambhena tathAvidhazaGkAyA vastuto nirviSayatvAt, tathA jinamatagatAM zaGkAM kurvannanekapAratrikA'pAyapadaM syaat| taduktam-"vimalamapi hi cetaH zaGkayA paGkilaM syAt, paya iva ca payodheH krdmoddaamyogaat| tadanu ca jinavAkye pratyayaH syAdagADhaH, sa ca khalu paripanthI tttvdRsstternissttH||1|| [ ] ityaadi| tathA rAyA kumArAmacco ya AseNAvahariA aDavi pvitttthaa| chuhAvaraddhA vaNaphalANi khaayNti| paDiniyattANaM ca rAyA ciMtei, laDDuapUyalagamAINi savvANi ckkhaami| AgayA do vi jnnaa| raNNA sUArA bhaNiA, jaM loe payarai taM savvaM raMdheha tti| tehiM raMdhettA uvaTTAviaM ca rnno| so rAyA pecchAdiTuMtaM krei| kappaTThiyA baliehiM dhADijjaMti, evaM miTThassa avagAso hohii| kaNakuMDagamaMDagAINi vi khAiyANi, tehiM sUleNa mo| amacceNa puNa vamaNavireyaNANi kayANi, AbhAgI bhogANaM jAo" tti| ____ evamihApyaparanirapekSaikaikanayamatamAtranirmitakutIrthidarzanAni kAGkSamANaH teSAmaparAparapratikSepadvAreNa prAyaH pravRtteH sarvatrA'nA''zvAsaH, sarvanayamatavyavasthitavastutattvAnadhigateranekA''muSmikApAyabhAg bhvti| taducyate-"nikhilamakhilaiH samyagdRbdhaM nayairna kilaikazo, yaditi bahudhA bodhA'dhvAnastvayA prathitAH prbho!| taditi kudazo vyAcakrozantyanekapathasthitA, asakaladRzo hastinyandhA yathA kila kurvte||1||" [ ] iti gaathaarthH||54|| pUrve batAvelAM = sukRtanA phalanuM pratipAdana vagere) kAraNothI jemini, kaNAda, akSapAda, buddha, kapila vageree racelAM sarvadarzanone Icche = mokSanA kAraNa tarIke svIkAre te sarvamAM kAMkSA che. zaMkA ane kAMkSA AlokamAM paNa anarthanuM kAraNa che ema pragaTa karatA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa graMthakAra be dRSTAMta kahe che:- zaMkAmAM rAba pInArA be bALakonuM dRSTAMta che. kAMkSAmAM rAjA ane pradhAnanuM dRSTAMta che. A pramANe gAthAno akSarArtha che. bhAvArtha to kathAnakothI jANavo. te kathAnako nIce pramANe che. be bALakonuM dAMta eka nagaramAM eka zeTha hatA. tenI patnI bALakane janma ApI mRtyu pAmI. AthI zeThe bIjI vAra lagna karyA. bIjI patnIe eka bALakane janma Apyo. mAtA baMne bALako pratye samabhAva rAkhe che. bALako pAThazALAmAM bhaNatA hatA. snehavALI mAtAe koI jue nahi eTalA mATe ekAMtamAM te baMnene mati-buddhine vadhAranArI auSadhayukta aDadanI rAba pIvA mATe ApI. rAbane pItAM pItAM sAvakA putre vicAryuM ke kharekhara! A marelI mAkhIo che. mane mArI nAkhavA mATe Ama karyuM che. AvI zaMkAthI teNe rAba pIdhI. pahelAM mAnasika du:kha thAya. pachI zArIrika du:kha paNa thAya. AthI zaMkAnA kAraNe tenA zarIramAM vangalI vyAdhi (= rogavizeSa) thavAthI te mRtyu pAmyo. ethI te A lokanA bhogasukhono bhAgI na thayo. bIjAe vicAryuM ke mAtA ahita na citave. zaMkA vinA teNe rAkha pIvAnuM zarU karyuM. rAba tenA zarIramAM pariNamI gaI. tenuM zarIra ArogyavAnuM thayuM. te ghaNI vidyAo bhaNyo. ethI te A lokanA bhogono bhAgI thayo. mAtA sAvakI hovA chatAM ane tenA pratye sneha hato e enAM sneha bharelAM kAryothI jaNAI AvatuM hatuM, eTale paramArthathI zaMkA karavAnuM koI kAraNa na hatuM. zaMkAnuM kAraNa na hovA chatAM zaMkA karIne te jevI rIte A lokanA anarthane pAmyo, tevI rIte jinamatamAM zaMkA karanAro jIva paralokanA aneka anarthonuM sthAna thAya. kahyuM che ke "jevI rIte ghaNA kAdavanA yogathI samudranuM pANI malina bane che tevI rIte nirmala paNa mana zaMkAthI malina thAya. mana malina banyA pachI jinavacanamAM vizvAsa (zraddhA) zithila bane che. zithila vizvAsa tattvadRSTie virodhI hovAthI aniSTa che." rAjA ane pradhAnanuM daSTAMta azvathI haraNa karAyelA rAjA ane maMtrI jaMgalamAM pravezyA. bhUkhathI vyAkula banelA temaNe vananAM phalo khAdhAM. pAchA pharatAM rAjAe vicAryuM ke lADu ane mAlapuvA vagere badhuM khAIza. baMne potAnA sthAnamAM AvyA. rAjAe rasoIyAone kahyuM: lokamAM je prasiddha hoya te saghaLuM rAMdho. temaNe badhuM rAMdhIne rAjAnI pAse mukyuM. A vakhate rAjAe manamAM nATakanuM dRSTAMta yAda karyuM. jevI rIte nATakamAM AgaLa beThelA nirbaLa mANasone khaseDIne balavAna mANaso bezI jAya che, e rIte ahIM paNa miSTAnnane avakAza maLaze, arthAt pUrve Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 80 khAdhelAM vanaphaLone khaseDIne miSTAnna potAnI jagyA karI leze, Ama vicArIne rAjAe kaNakuMDaga (= cokhAnI viziSTa vAnagI) ane maMDaka (= ghauMnI viziSTa vAnagI) vagere paNa khAdhuM. tethI zUla thavAnA kA2Ne rAjA mRtyu pAmyo. maMtrIe to vamana-virecana karyA. tethI te bhogasukhano bhAgI thayo. e pramANe ahIM paNa anya nayonI apekSAthI rahita evA mAtra eka eka nayamatathI racAyelAM kutIrthionAM darzanonI AkAMkSA karanAra manuSyane te darzano prAya: bIjAM bIjAM darzanonuM khaMDana karanArAM hovAthI badhAMja darzanomAM vizvAsa na rahe. sarvanayamatothI nizcita thayela vastutattvanuM jJAna na hovAthI te manuSya paralokamAM aneka anarthono bhAgI thAya. kahyuM che ke -"he prabhu! teM badhuM ya eka nayathI nahi, kiMtu sarvanayothI samyak racyuM che, ethI teM bodhanA mArgo aneka prakAre vistAryA che. tethI jevI rIte saMpUrNa hAthIne nahi jonArA aMdhapuruSo hAthIne joIne (= hAthInA eka eka aMgane joIne) hAthI kevo che? e viSe Akroza kare che, tevI rIte aneka mArgamAM rahelA ane apUrNa jonArA mithyAddaSTio khUba khADoza hure che." [54] vicikitsAmapi prAguktAM dvidhA''ha vicigiccha desa egaM, ciivaMdaNaniyamaposahAIyaM / saphalaM viphalaM va hojja, na najjae savva savvANi // 55 // [vicikitsA deze ekaM, caityavandananiyamapauSadhAdikaM / saphalaM viphalaM vA bhavenna jJAyate sarvasmin sarvANi // 55 // ] " vicigiccha" gAhA vyAkhyA- 'vicikitsA' uditasvarUpA, husvatvaM tu cchndobhnggbhyaat| 'deze' dezaviSayA yathA- 'eka' kiJcit caityavandananiyamapauSadhAdikamanuSThAnaM saphalaM viphalaM vA bhavet na jJAyate iti vicikitsatIti yogaH / tatra niyamA:- vividhAbhigrahavizeSAH aNuvratAdirUpA vA, pauSadhaMzikSAvratAnta: pAti, AdizabdAddarzanapratimAdiparigrahaH / tadeSAM caityavandanAdInAM madhye'nyataradvicikitsate, yathA 'saphalaM' svargAdiphalahetu: 'viphalaM ' tadviparItaM kAyaklezaphalamAtrameva vA vicikitsA / 'sarvasmin ' sarvaviSayA vicikitseti prakRtam / kiMvidhA? 'sarvANi' iti sakalAnyeva caityavandanAdInyanuSThAnAni vicikitsati, yathA na jJAyate sarvasyAsya caityavandanAderAgamamAtrapratiSThitaphalasyA'smAkaM kiM phalamasti? uta na? iti gAthArthaH // 55 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zrAvakadharmavidhiprakaraNa pUrve kahelI vicikitsAne paNa be prakAre kahe che : caityavaMdana, niyama ane pauSadha vagere anuSThAnomAMthI koI eka anuSThAnamAM A anuSThAna saphaLa thaze ke niSphaLa thaze te jaNAtuM nathI, evI vicikitsA thAya te dezamAM vicikitsA che. caityavaMdana vage2e sarva anuSThAnomAM A anuSThAno saphala thaze ke niSphala thaze te jaNAtuM nathI, evI vicikitsA thAya te sarvamAM vicikitsA che. arthAt caityavaMdana vagere sarva anuSThAnonuM phala mAtra AgamamAM raheluM che= lakhAyeluM che. mAtra AgamamAM lakhAyeluM e phala amane maLaze ke nahi evI zaMkA te vicikitsA che. niyama = vividha abhigraho, athavA aNuvrato vage2e. pauSadha = zikSAvratomAM trIjuM vrata. Adi zabdathI darzanapratimA vagere anuSThAno levA. saphala = svargAdi phalanuM kAraNa. viphala = narakAdi phalanuM kAraNa, athavA mAtra kAyaklezarUpa phalavALuM. [55] - satyapi ni:zaGkite jIvAdyastitve vicikitsAnibandhanamabhiprAyamAhapuvvapurisA jahacciya (jahoiya ) maggacarA ghaDai tesu phalajogo / amhesU dhiisaMghayaNavirahao na taha tesi phalaM // 56 // [ pUrvapuruSA yathodita-mArgacarA ghaTate teSu phalayogaH / asmAsu dhRtisaMhananavirahato, na tathA teSAM phalam // 56 // // ] "puvvapurisA" gAhA vyAkhyA- 'pUrvapuruSA:' kAmadevAdaya:, 'yathoditamArgacarA:' AgamanirdiSTadharmanizcalatvAdiguNA''sevina ityarthaH, 'yathocitamArgacarA vA' sarvatraucityA''caraNaparAyaNA iti bhAvaH; ataH 'teSu' tadviSaya: 'ghaTate' yujyate 'phalayoga : ' AgamAbhihitatriviSTapapadotpAdaikA'vatAratvAdidharmakriyAkAryasaMbandhaH / 'asmAsu' asmadviSaye, tuzabdo bhinnavAkyatAyAm, "ka" AdisUtreNa ca talope sandhau caivaM bhavati / 'dhRtisaMhananavirahata: ' tathAvidhAnuSThAnapravRttinimittatanuzaktya'bhAvAdityarthaH / 'na' iti niSedhe / ' tathA ' tena pUrvapuruSapratItaprakAreNa 'teSAM' caityavandanAdInAM dharmavyApArANAM 'phalaM' sAdhyakAryaM svargAdineti saMbandha: / evaMvidhA vicikitsA vastuto mithyAtvanibandhanaiva, yato nahi saMbhavo'syA viparyayaM vinA / tathAhi yathA pUrvapuruSANAM dhRtyAdiyujAM samyaktvAdeH svargAdi phalaM tathedAnIMtanAnAmapi jaghanyAdibhedaM tadeva / yata Agama :-'avirAhiasAmaNNassa sAhuNo sAvagassa ya jahaNNo / sohamme uvavAo, bhaNio telokkadaMsIhiM // 1 // [ ]" na cedAnImA''gamamanusaratAmapi samyaktvAdya'saMbhavaH / taduktam- 'duppasahaMtaM caraNaM, bhaNiaM jaM bhagavayA ihaM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita. khette| ANAjuttANamiNaM, na hoi ahuNatti vaamoho||1||' tathA-"jA saMjamayA jIvesu tAva mUlA ya uttaraguNA y| ittariacheasaMjama niggaMtha bausA ya pddisevaa||2||"[ ] tadevaM tIrthA'vasAnasamayAnugAmIni samyagjJAnadarzanacAritrANi, tadvatAM ca kAlAdya'pekSamanuSThAnamavazyaM muktiphlvdev| ata evainaM kAlamapekSya saMbhavadyatanAguNena saMyamamArAdhayatAM sAdhUnAM hIlAvidhAyinAmA''game mhaannrtho'bhihitH| yaduktam-"dhIrapurisaparihANiM, NAUNaM maMdadhammiA keii| hIleMti viharamANaM, saMviggajaNaM abuddhiiaa||1||"[ ] teSAM cedaM phalam-"saMtaguNachAyaNA khalu, paraparivAo a hoi aliaM c| dhamme a abahumANo, sAhupaose a sNsaaro||2||"[ ]ityaadi| tasmAtsaMhananAdyanurUpaM dharme parAkrAmatAmavazyaM yathAbhihitaM phalamastIti nirvicikitsena bhaavym| iti gaathaarthH||56|| jIvAdi vastuonA astitvamAM zaMkA rahita hovA chatAM je AzayathI vicikitsA thAya che te Azayane kahe che : kAmadeva vagere pUrvapuruSo AgamamAM je pramANe kahyuM che te pramANe mokSamArgane AcaratA hatA, arthAt AgamamAM kahelA dharmanizcalatA vagere guNonuM Asevana karatA hatA, tethI temane dharmakriyAnA AgamamAM kahelAM devalokamAM utpatti ane ekAvatAripaNuM vagere phalonI prApti thAya e ghaTe che, paNa ame dhRti ane viziSTa saMghayaNathI rahita chIe, arthAt tevA prakAranA anuSThAnamAM pravRtti karI zakIe tevI zarIrazaktithI rahita chIe, AthI pUrvapuruSone caityavaMdana vagere dharmapravRttinuM kevuM phaLa maLatuM hatuM tevuM phaLa amane na maLe. AvA prakAranI vicikitsAnuM kAraNa paramArthathI mithyAtva ja che. kAraNa ke viparyAsa vinA vicikitsAno saMbhava nathI. vicikitsAnuM nirAkaraNa A pramANe karavuM- jevI rIte dhRti AdithI yukta pUrvapuruSone samyakatva vagerenuM svarga vagere phaLa maLatuM hatuM, te rIte hamaNAMnA jIvone paNa jaghanya vagere bhedavALuM te ja phaLa maLe che. kAraNa ke AgamamAM kahyuM che ke "saMyamanI virAdhanA na karanAra sAdhu ane (zrAvakadharmanI virAdhanA na karanAra) zrAvaka jaghanyathI saudharma devalokamAM utpanna thAya ema tIrthakaroe kahyuM che." Agamane anusaranArAone paNa hamaNAM samyakta vagereno asaMbhava che ema na kahevuM. kahyuM che ke "A kSetramAM AjJAyukta jIvone duusaha (= duSNasaha) sUri sudhI cAritra che ema bhagavAne kahyuM che. AthI hamaNAM cAritra nathI ema kahevuM e mUDhatA che." tathA "jyAM sudhI jIvomAM saMyama che tyAM sudhI mUlaguNo ane uttaraguNo, ItarasAmAyika ane chedosthApanIya e be cAritra, bakuza ane pratisevAkuzIla e be prakAranA nigraMtho raheze." Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 zrAvakadharmavidhiprakaraNa A pramANe samyajJAna-darzana-cAritra tIrthanA aMtasamaya sudhI raheze, ane samyajJAnadarzana-cAritravALA jIvone dharmAnuSThAna kAla vagere sAmagrI pramANe avazya mokSaphalavALuM ja bane che. AthI ja A kALanI apekSAe saMbhavI zake tevA yatanAguNathI saMyamanI ArAdhanA karatA sAdhuonI hIlanA karanArAone mahAna anartha thAya ema AgamamAM kahyuM che. kahyuM che ke- "dhIrapuruSonI atizaya hAnine jANIne maMdadharmavALA ane buddhithI rahita je koika vo saMyamanuM pAlana karatA saMvignalokanI hIlanA kare che," temane A phaLa maLe che:-"bIjAnA vidyamAna guNone DhAMkavA, bIjAonI niMdA karavI, asatya bolavuM, dharmamAM bahumAnano abhAva ane sAdhuo upara dveSa karavo e saMsAra che, arthAt enAthI saMsAra vadhe che." mATe saMghayaNa Adi pramANe dharmamAM parAkrama karanArAone zAstramAM kahyA pramANe avazya phaLa maLe che. mATe vicikitsAthI rahita banavuM. [56] sAMprataM dvirUpA'pi vicikitsaihikasyApyapAyasya nidAnam, etad dRSTAntena darzayati vicigicchAe vijjAsAhaMtA'saDDhacora dittuNto| viugucchAe paccaMvAsiNo saDDhagassa suyaa||57|| [vicikitsAyAM vidyaa-saadhydshraaddhcaurdRssttaantH| vidvajjugupsAyAM pratyantavAsinaH zrAvakasya sutaa||57|| ] "vicigicchA" gAhA vyAkhyA-'vicikitsAyAM' uktasvarUpAyAM 'vidyAsAdhayadazrAddhacauradRSTAntaH' iti vidyAM sAdhayan, vidyAsAdhayanniti zatrantena samAso gmktvaat| taduktam "dravyasaMjJAyakAttAbhyAM, samAso na nissidhyte|" [ ] prAkRtena vA smaasH| tatazca vidyAsAdhayaMzcA'sAva'zrAddhazceti vidyAsAdhayadazrAddhaH sa ca caurazceti cArthaH, tau 'dRSTAntaH' udaahrnnm| 'vidvajjugupsAyAM' abhihitarUpAyAM 'pratyantavAsinaH' tathAvidhasAdhvApAtarahitagrAmavAsinaH 'zrAddhasya' zrAvakasya 'sutA' duhitaa| iti gaathaa'kssraarthH| bhAvArthastu kthaankgmyH| te caite kathAnake (1) "sAvayanaMdIsaravaradIvagamaNaM divvagaMdhANaM devasaMsaggeNaM mittassa pucchaNaM, vijjApayANaM, sAhaNaM, masANe caupAyaM sikkagaM heTThA iMgAlA khAiro a suulo| aTThasayaMvArA parijavettA pAo sikkagassa chijjii| evaM bitio tio| cautthe cchiNNe AgAseNa vcci| teNa sA vijjA ghiaa| kAlacauddasirattiM saahei| masANe coro ya nagarArakkhagehiM paraddho paribbhamamANo Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita tattheva aigo| tAhe veDheuM masANaM ThiA pabhAe gheppihii tti| so bhamaMto vijjAsAhagaM pecchai / teNa pucchio so bhaNai, vijjaM sAhemi / coro bhAi, keNa diNNA / so bhAi, sAvageNaM / coreNa bhaNiyaM, imaM davvaM gehAhi vijjaM dehi / so saDDo vigicchai tti sijjhejjA na va tti teNa diNNA / coro ciMtei, sAvao kIDiAe vi pIDaM necchai, saccameyaM, so sAheumAraddho / iyaro salotto gahio / teNAgAsagaeNa logo bhesio, tAhe so mukko, te vi saDDhagA jAya tti / / " evamihApi nijA'nuSThAnaphalaM vicikitsamAno'sumAn AmuSmikA'pAyabhAg bhavati / taduktam- " tattve mUDha ! manAgapi a (pya) rucirjinadRSTabhAvaviSayeyam / vidyAgateva tatsAdhakasya tatphalavighAtAya // 1 // [ ] iti / vidvajjugupsAyAM zrAvakasutA ca " (2) ego saDDo paccaMte parivasa / tassa dhUAvivAhe kaha vi sAhuNo AgayA / sA piuNA bhaNiA, puttiga! paDilAhehi saahunno| sA maMDiapasAhiA paDilAi sAhUNaM jallagaMdho tIe aago| sA ciMtei, aho! aNavajjo sAhUNa dhammo desio| jai puNa phAsueNa pahAejjA ko doso hojjA ? / sA tassa dvANassa aNAloiyapaDikkaMtA kAlaM kiccA rAyagihe gaNiyAe paTTe A(ga) yA gabbhagayA ceva araiM jaNei / gabbhapADaNehiM pi na paDA / jAyA samANI ujjhiA / sA ya gaMdheNa taM vaNaM vAse / seNio teNa paraseNa niggacchai sAmiNo vaMdao, so khaMdhAvAro tIe gaMdhamasahaMto parampuho bhaggo / raNNA pucchiaM, kiM eyaM / teNa kahiaM, dAriyAe gNdho| gaMtUNa diTThA | bhAi, eseva pddhmpucchti| gao vaMdittA pucchai / tao bhagavayA tIe uTThANapAriyAvaNA khiaa| bhAi rAyA, kahiM esA paccaNubhavissai suhaM vA duhaM vA ? | sAmI bhAi, eeNa kANa veiyaM / sA te ceva bhajjA bhavissai, aggamahisI aTTha saMvaccharANi / jA ya tujjhaM ramamANassa paTThIe haMholIlaM kAhii taM jANejjAsi / vaMdittA gao / sA ya avagayagaMdhA AbhIreNa gahiA, saMvaDDiA joaNatyA jAyA / komuicAraM mAyAe samaM AgayA / abhao seNio a pacchaNNA komuivAraM pecchNti| tIse dAriAe aMgaphAseNa seNio ajjhovavaNNo nAmamuddaM dasiAe tIe baMdhai / abhayassa kahiaM / nAmamuddA hAriA maggAhi / teNa maNussA dArehiM baddhehiM ThaviA / ekkekkaM mANusa paloeUNaM niNijjai / sA dAriA diTThA, cori ti gahiA pariNIA / aNNayA ya vassokeNa ramaMti rA yANaM rANiyAo potteNa vAhiMti, iyarI pottaM deMtiyA ceva vilaggA, raNNA sariyaM mukkA ya, pavvaiyA // 57 // 84 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 zrAvakadharmavidhiprakaraNa have baMne prakAranI vicikitsA A lokanA paNa anarthanuM kAraNa che e vigata dRSTAMtathI batAve che : vicikitsAmAM vidyAne sAdhatA ane zraddhAthI rahita evA zrAvakanuM ane coranuM dRSTAMta che. vidvatkRtsAmAM jyAM tevA prakAranA sAdhuonuM Agamana na thAya tevA gAmamAM rahenArA zrAvakanI putrInuM dRSTAMta che. A pramANe gAthAno akSarArtha che. bhAvArtha kathAnakothI jANavo. te be kathAnako A pramANe cheH azraddhALu zrAvaka ane coranuM dRSTAMta jinadatta nAmano zrAvaka naMdIzvaradvIpamAM gayo. tyAM devanA saMsargathI tenuM zarIra divyagaMdhavALuM thaI gayuM. mahotsavapUrNa thayA bAda te potAnA naga2mAM Avyo. mahezvaradatta nAmanA zrAvaka mitre tene pUchyuM: tArA zarIramAM devazarIranI jevI sugaMdha kema che? teNe kahyuM: huM naMdIzvaradvIpa gayo hato. tyAM devazarIranI sugaMdhathI mAruM zarIra vAsita thayuM che. mitre pUchyuM: tyAM tuM kevI rIte gayo? jinadatte kahyuM: AkAzagAminI vidyAthI. mitre te vidyAnI mAgaNI karI. AthI jinadatte te vidyA tene ApIne vidyA sAdhavAno viAMdhe kahyo. te A pramANe:- kRSNapakSanI caudaze rAtre zmazAnamAM jaIne cAra do2DAvALuM zIkuM karIne vRkSa upara bAMdhavuM. nIce aMgA2AthI bharelI khAI karavI. pachI zIkA upara caDhIne vidyAno 108 vAra jApa karavo. pachI zIkAnuM eka doraDuM chedavuM. A pramANe vidyAno jApa karIne kramaza: badhAM doraDAM chedavA. pachI AkAzathI jaI zakAya. mitre te vidyA lIdhI. kALI caudazanI rAtre zmazAnamAM vidhipramANe vidyA sAdhavA lAgyo. paNa vidyA siddha thaze ke nahi evI zaMkAvALo thayo. A daramiyAna eka cora corI karIne te zmazAnamAM Avyo. tenI pAchaLa paDelA rAjapuruSoe savAre tene pakaDIzuM ema vicArIne te zmazAnane gherIne rahyA. bhamatA core vidyAsAdhakane joyo. teNe vidyAsAdhakane pUchyuM : tuM A zuM kare che? zrAvake kahyuM: vidyA sAdhuM chuM. core puchyuM: vidyA koNe ApI che? teNe kahyuM: zrAvake ApI che. core kahyuM: A dhana le ane vidyA Apa. te zrAvakamitra A vidyA mane siddha thaze ke nahi evI vicikitsAvALo hato. AthI teNe corane vidyA ApI. core vicAryuM ke zrAvaka kIDIne paNa pIDA na Ape, AthI A vidyA satya che. pachI teNe vidyA sAdhavA mAMDI. vidyA siddha thatAM te AkAzamAM upara gayo. A tarapha zmazAnane gherIne rahelA rAjapuruSoe corInA mAla sAthe zrAvakane pakaDyo. A joIne AkAzamAM rahelA co2e lokone gabharAvyA. tethI tene mUkI dIdho. loko paNa zrAvaka banyA. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita e pramANe ahIM paNa potAnA anuSThAnanA phaLanI zaMkA karato prANI paralokanA anarthono bhAgI bane che. kahyuM che ke - "he tattvamUDha! jevI rIte vidyAmAM thayelI aruci (= zaMkA) vidyAsAdhakane vidyAphalanA nAza mATe thaI tevI rIte jine joyelA bhAvomAM (= anuSThAnomAM) thayelI jarA paNa aruci (= zaMkA) anuSThAnaphalanA nAza mATe thAya." zrAvakaputrInuM dRSTAMta vidvatyutsAmAM zrAvakaputrInuM dRSTAMta A pramANe che:- eka zrAvaka dezanA cheDe raheto hato. tenI putrInA vivAha samaye koI paNa rIte sAdhuo tenA ghare vahoravA AvyA. pitAe tene kahyuM: he putrI! sAdhuone AhAra-pANI Apa. alaMkArothI alaMkRta te sAdhuone vahorAvatI hatI tyAre sAdhuonA zarIramAM rahelA melanI gaMdha tene AvI. teNe vicAryuM aho! sAdhuono dharma nirdoSa kahyo che! jo prAsuka (= acitta) pANIthI sAdhuo snAna kare to zo doSa thAya? te zrAvakaputrI te sthAnanuM Alocana-pratikramaNa karyA vinA kAla karIne rAjagRhI nagarImAM gaNikAnA udaramAM AvI. garbhamAM rahelIja te aratine utpanna karavA lAgI. garbhapAtanA upAyothI paNa garbhapAta na thayo. janmI eTale tene jaMgalamAM mUkI dIdhI. te durgadhathI jaMgalane vAsita karavA lAgI. zrI mahAvIra svAmIne vaMdana karavA mATe zreNika rAjA te sthAnathI pasAra thayo. tenI durgadhane sahana nahi karato rAjAno sainya parivAra vimukha thaIne bhAgyo. rAjAe pUchyuM A zuM che? sainya parivAre kahyuM : bAlikAnI durgadha che. tyAM jaIne bAlikAne joIne rAjA bolyo: bhagavAnane sauthI pahelAM A bAlikA viSe pUchIza. bhagavAna pAse jaIne vaMdana karIne bAlikA viSe pUchyuM. AthI bhagavAne tenI utpattinI vigata kahI. rAjAe pUchyuM: A bAlikA sukha ke du:kha kyAM anubhavaze? bhagavAne kahyuM : ATalA kALa sudhImAM teNe te karma bhogavI lIdhuM che. te tArI ja patnI thaze. ATha varSa sudhI tArI paTTarANI tarIke raheze. tenI sAthe ramatA evA tArI pITha upara garvabharI ceSTA karaze, tyAre tuM te A che ema jANaje. zreNika rAjA vaMdana karIne gayA. gaMdharahita banelI evI tene bharavADe lIdhI. tene moTI karI. have te yauvanane pAmI. kaumudI parvanA divase mAtAnI sAthe udyAnamAM AvI. rAjA ane abhayakumAra guptavezamAM kaumudIne nATaka vagere utsavane jotA hatA. te yuvatinA aMgasparzathI rAjA tenA upara atyaMta Asakta thayo. potAnA nAmavALI vIMTI gupta rIte tenI sADInA cheDAmAM bAMdhI dIdhI. pachI rAjAe abhayakumArane kahyuM : mArI vIMTI koIe corI che, tenI zodha kara, abhayakumAre bahAra nIkaLavAnA daravAjA baMdha karIne badhA mANasone rokyA. eka eka mANasane tapAsIne nirNaya karavA lAgyo. te yuvatine tapAsI. cora che ema mAnIne tene pakaDI. pachI rAjA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 zrAvakadharmavidhiprakaraNa tene paraNyo. eka vAra rAjA ane rANIo pAsAnI ramata ramatA hatA. temAM evI zarata hatI ke je jIte tene pITha upara bezADavo. bIjI rANIo rAjAne jItatI hatI tyAre rAjAnI pITha upara vastra mUkIne te vastra upara hAtha mUkatI hatI. paNa durgaMdhA rANI rAjAne jItI tyAre rAjAnI pITha upara vastra mukIne pote tenA upara bezI gaI. rAjA bhagavAnanuM vacana yAda karIne hasyo. vilakhI banIne teNe pUchyuM: tame kema hasyA? rAjAe bhagavAne kahelI tenI pUrvabhavanI ane A bhavanI badhI vigata kahI. tethI saMvega pAmelI te rANIe rAjAnI pAse dIkSAnI rajA mAgI. rAjAe tene dIkSAnI rajA ApI. pachI tero TIkSA sIdhI. [49] adhunA'mUDhadRSTirUpaM darzanAcAramAhaiDDIo NegavihA, vijjAjaNiyA tavomayAo ya veDavviyaladdhikayA, nahagamaNAI ya daTThaNaM / / 58 / / [RddhIranekavidhA:, vidyAjanitAstapomayIzca / vaikriyalabdhikRtAH, nabhogamanAdikAzca dRSTvA / / 58 / / ] " iDDIo" gAhA vyAkhyA- 'RddhI:' vibhUtI: vakSyamANarUpA dRSTvA yasya dRSTirna muhyate'mUDhadRSTiM takaM bruvata iti saMbandha: / kiMvidhA RddhI : ? anekaprakArA bahuvidhAH / tathaivAha- 'vidyAjanitA:' vazIkaraNAdividyAsampAditAH, 'tapomayIzca' vikRSTopavAsAdiprApitAzcetyarthaH, 'vaikriyalabdhikRtA:' kAJcanapadmAdinirmANarUpA:, 'nabhogamanAdikAzca' AkAzagamanAdikA: 'dRSTvA' uplbhy| iti gAthArthaH // 58 // tathA pUyaM ca asaNapANAivatthapattAiehiM vivihehiM / parapAsaMDatthANaM, sakkolUyAiNaM daddhuM // 59 // [pUjAM ca azanapAnAdi-vastrapAtrAdibhirvividhaiH / parapASaNDasthAnAM, zAkyolUkAdInAM dRSTvA // 59 // ] "pUyaM " gAhA vyAkhyA-' - 'pUjAM' saparyAM, cazabdA: sarvatra samuccaye, azanapAnAbhyAM-odanadrAkSApAnAdirUpAbhyAm, AdizabdAtkhAdimasvAdimAbhyAm, tathA vastrapAtrAbhyAM pratItAbhyAm, AdizabdAdAsanAdiparigrahaH, sarveSAM padAnAM cArthasamAsena nirdeza:, tai: / 'vividhaiH' anekaprakAraiH / keSAm ? ityAha'parapASaNDasthAnAM' parapASaNDe - zAkyAdiliGge tiSThanti ye te tathA teSAm / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita tathaivAha- 'zAkyolUkAdInAM' bauddhabhautaprabhRtInAM 'dRSTvA' upalabhya / iti gAthArtha: / / 59 / / tathA 88 dhijjAIyagihINaM, pAsatthAINa vAvi daTThUNaM / jassa na mujjhai diTThI, amUDhadiTThi tayaM biMti // 60 // [ dhigjAtIyagRhiNAM pArzvasthAdInAM vA'pi dRSTvA / yasya na muhyati dRSTi-ramUDhadRSTiM takaM bruvate // 60 // ]. "dhijjAIya" gAhA vyAkhyA- dhigjAtIyA:-dvijAtaya: te eva gRhiNaH, anye vA gRhiNo dhArmikaMmanyAsteSAm, tathA 'pArzvasthAdInAM' prAgabhihitasvarUpANAmArhatAnAmeva vA apizabdau samuccaye / yasya ' na muhyate (ti)' na bhrAntimupayAti 'dRSTi' darzanamamUDhadRSTi 'takaM' evaMvidhaM 'buvate' pratipAdayanti pUrvAcAryAH / yo hyanekaprakArairapi mokSamArgaviguNairvibhUtivizeSaiH parapASaNDAdigatairnAvarjyate tamamUDhadRSTimAhuH / iti gAthAtrayabhAvArthaH // 60 // have amUrdaSTirUpa darzanAcArane kahe che H anyaliMgamAM rahelA bauddha ane bhauta vagerenI vazIkaraNa vagere vidyAthI meLavelI, lagAtAra traNa upavAsa vagere vikRSTatapathI prApta karelI, vaikriyalabdhithI karelI suvarNakamala vagerenA nirmANarUpa, AkAzamAM javuM vagere aneka prakAranI vibhUtione joIne, odana ane drAkSApAna vagere vividha prakAranA azana-pAna-khAdima-svAdimathI ane vividha prakAranA vastra-pAtra-Asana vagerethI thatI pUjA joIne, brAhmaNa jAtinA gRhasthonI ane jaina pArzvastha vage2e liMgadhArIonI pUjA joIne, jenI dRSTi na muMjhAya = bhrAMtine na pAme tene pUrvAcAryo amUDhadRSTi kahe che. tAtparya :- anyaliMgadhArIo vageremAM rahelI mokSamArgathI viruddha guNavALI aneka prakAranI paNa vizeSa vibhUtiothI je AkarSAya nahi tene pUrvAcAryo amUDhadRSTi he che. [58-58-60] upabRMhAdarzanAcAramAha khavaNe veyAvacce, viNae sajjhAyamAiujjuttaM / jo taM pasaMsae, esa hoi uvavUhaNA nAma / / 61 / / [kSapaNe vaiyAvRttye, vinaye svaadhyaayaadyudyuktm| yastaM prazaMsati eSA, bhavati upabRMhaNA nAma / / 61 / / ] Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 zrAvakadharmavidhiprakaraNa "khavaNe'' gAhA vyAkhyA- 'kSapaNaM' avikRSTavikRSTarUpaM SaSThASTamAdi tatra, 'vaiyAvRttye' vyAvRttabhAvalakSaNe AcAryAdigate, 'vinaye' abhyutthAnAdirUpe, svAdhyAye - vAcanAdau, AdizabdAdanyatra ca sAdhukRtye caraNakaraNarUpe udyuktaMudyogavantaM yastaM 'prazaMsati' stauti, 'eSA' iti kartRdvAreNa nirdiSTA prazaMsAkriyA bhavati 'upabRMhaNA nAma' upabRMhArUpo darzanAcAra: / iti gAthArthaH // 61 // upabRhaNA darzanAcArane kahe cheH cha-ama vagere avikRSTa-vikRSTa tapa, AcAryAdinI vaiyAvacca, abhyutthAna vagere vinaya, vAcanA vagere svAdhyAya vagere caraNa-ka2NarUpa sAdhukartavyomAM udyamavALAnI prazaMsA ka2vI te upabRhaNA darzanAcA2 che. [61] sthirIkaraNadarzanAcAramAha eesuM ciya khavaNAiesu, sIyaMtu coyaNA jA u| bahudose mANusse, mA sIya thirIkaraNameyaM // 62 // [ eteSu eva kSapaNAdiSu sIdato nodanA yA tu| bahudoSe mAnuSye, mA sIda sthirIkaraNametat // 62 // ] * "eesuM'" gAhA vyAkhyA- 'eteSveva' prAggAthAkathiteSu 'kSapaNAdiSu' kSapaNavaiyAvRttyavinayasvAdhyAyAdiSu sIdata:' pramAdyataH sAdhvAderiti gamyate, 'codanA ' protsAhanA tathAvidhavacanAdibhiH pravarttanetyarthaH, 'yA tu' yA punarevaMvidhA kriyA tat sthirIkaraNamiti yogaH / kathaM codanA ? ityAha- 'bahudose" ityAdi, bahavo doSAH prastutadharmavighnabhUtA rogAdayo yasmiMstattathA tatra, 'mAnuSe' manuSyatve ' mA sIda' mA pramAdI: sthirIkaraNaM 'etat' evaMvidham / iti gAthArthaH // 62 // sthirIkaraNa darzanAcArane kahe che H pUrvagAthAmAM kahela tapa-vaiyAvacca-vinaya-svAdhyAya vage2e kartavyomAM pramAda ka2tA sAdhu vagerene protsAhana ApavuM = tevA prakAranA vacana vage2ethI te te kartavyomAM tene pravartAvavo te sthirIkaraNa che. kevI rIte protsAhana ApavuM te kahe che:- prastuta dharmamAM vighnarUpa roga vagere ghaNA doSo jemAM rahelA che evA manuSyapaNAne pAmIne tuM pramAda na kara, ema protsAhana ApavuM. AvA prakAranuM protsAhana ApavuM e sthirIkaraNa che. [62] Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 80 vAtsalyadarzanAcAramAha sAhammiyavacchallaM, AhArAIhi~ svvtth| AesagurugilANetavassibAlAisu visesA // 63 // [ sAdharmika vAtsalyaM, AhArAdibhirbhavati sarvatra / AdezaguruglAnatapasvibAlAdiSu vizeSAt / / 63 / ] "sAhammiya" gAhA vyAkhyA- sAdharmikANAM sadharmANAM sAdhvAdInAM yathAsaMbhavaM vAtsalyaM-vatsalabhAvalakSaNaM sAdharmikavAtsalyaM 'AhArAdibhi:' bhaktapAnavastrapAtrAdibhiH 'bhavati' jAyate kartavyamiti zeSaH, 'sarvatra' sAdhuvarge, vizeSamAha'AdezaguruglAnatapasvibAlAdiSu vizeSAt' tatra AdezA: prAghUrNakAH, gurava:AcAryAH, glAnA :- rogAdipIDitAH, tapasvinaH - vikRSTatapoyuktAH, bAlA:kSullakA:, AdizabdAcchaikSakamahodarAdiparigrahaH, teSvAdezAdiSu 'vizeSAt ' atizayena vAtsalyaM kaarym| yaduktam- " pAhuNAvisesadANe, nijjara kittI ya ihara vivarIyaM / " [o0 ni0 bhA0 gA0 141] ityAdi / iti gAthArtha : // 63 // vAtsalya darzanAcArane kahe che : sAdhuvargamAM bhakta-pAna-vastra-pAtra vagerethI sAdharmika vAtsalyarUpa kartavya thAya che. prAthUrNaka (= vihAra karIne navA AvelA sAdhuo), roga vagerethI pIDAtA glAna maiM vikRSTatapa karanArA tapasvI, bAlamuni, navadIkSita ane moTA udaravALA (= adhika AhAra karanArA) sAdhuonuM vizeSathI vAtsalya karavuM joIe. kahyuM che ke-"prAthUrNakone vizeSathI ApavAthI nirjarA ane A lokamAM kIrti thAya che. jo prApUrNakone vizeSathI na ApavAmAM khAve to nirbharA khane DIrti na thAya." (sodha. ni. mA.gA. 141) samAnadharmavANA sAdhu vage2e sAdharmika che. vAtsalya eTale sneha-vahAla. sAdharmikonuM vAtsalya te sAdharbhiGavAtsalya. [13] sAMprataM prabhAvanocyate, tatra prakarSeNa bhAvanA-jinazAsanasya svazaktyA diipnetyrthH| nanvevamasau jinazAsanasya svamahimnaiva siddhA kiM tatrA'para puruSavyApAraH ? ata evocyate-"sakalaviSayajJAnA''dhInaM pramAbhirabAdhitaM, sakalamamalaM satsaMvAdaM vadanniti saMpadA / bhavati bhagavan! sarvajJatvaM sadA'bhidadhad dRDhaM jayati bhavataH siddhAnto'yaM parairaparAjitaH || 1 || " satyamitthamiti hRdi nidhAyAha maiM lagAtAra traNa ke tethI adhika upavAsa karavA te vikRSTatapa che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 zrAvakadharmavidhiprakaraNa kAmaM sahAvasiddhaM, tu pavayaNaM dippae sayaM ceva / tahavi ya jo jeNa'hio, so teNa payAsae taM tu / / 64 / . [ kAma svabhAvasiddhaM, tu pravacanaM dIpyate svayameva / tathApi ca yo yenAdhiva:, meM tena prAzate tanu||64||] ''AmaM'' gAdI vyAraNyA-'jAma' anumaminuM 'svAminuM' nijJapramAvapratiSThitamityartha:| 'tu: avadhAraNe, svamAvasiddhameva, ata: 'rIte' prakAzIbhavati 'svayameva' Atmanaiva; 'tarhi kathaM prabhAvanAkaraNam ?' ityaah'tathApi' yapi vaM 'ya:' avadhijJAnyAvi: 'cena' atizayAvinA 'adhiSTha:' aparaprANibhya utkalita : 'saH' avadhijJAnyAdiH 'tena' AtmA'tizayena 'prakAzate' pradIpayatyeva / 'tat' pravacanam, 'tuH' avadhAraNe, prakAzata ityasmAtparato yojita ev| idamatra hRdayam- yadyapi jipravacanamanekA'tizayanidhAnatvena prabhAvanAprAptameva tathApi yathA tat tattvena bhavyAnAM manassu vizrAmyati tathA samya vRSTimiyaMtitavyamA kRti gAthArtha:||64|| have prabhAvanA darzanAcAra kahevAya che - prakarSathI (= utkRSTathI) bhAvanA te prabhAvanA. arthAt potAnI zaktithI jinazAsanane dIpAvavuM te prabhAvanA. ahIM koI prazna kare che ke- jinazAsananA potAnAja mahimAthI jinazAsana dIpI rahyuM che. AthI jinazAsanane dIpAvamAmAM bIjA puruSanI pravRttinI zI jarUra che? AthI ja koIka kahe che ke - "he bhagavaMta? sarva padArthonuM jJAna jinazAsanane AdhIna che, arthAt jinazAsanane jANyA vinA sarva padArthonuM jJAna na thaI zake, jinazAsana pramANothI abAdhita che, paripUrNa che, nirmala che ane satsaMvAdavALuM che, A pramANe bolato, utkRSTa guNothI ApanAmAM sarvajJapaNAne sadA daDhapaNe kaheto ane bIjAothI parAbhava na pAmela Apano siddhAMta jaya pAme che." A sAcuM che ema hRdayamAM rAkhIne graMthakAra uttara kahe che H jinazAsana potAnA prabhAvathI prasiddha ja che, e amane saMmata che. jinazAsana potAnA ja prabhAvathI pratiSThita hovAthI svayamaMtra dIpe che. to pachI prabhAvanA karavAnI zI jarUra che? e praznano uttara Ape che:- to paNa avadhijJAnI vagere je puruSa avadhijJAna vagere je vizeSa zaktinA kAraNe bIjA jIvothI mahAna che te avadhijJAnI vagere puruSa te Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita avadhijJAna vagere vizeSa zaktithI jinazAsanane dIpAve ja che. ahIM tAtparya A che:- jo ke jinazAsana asAdhAraNa atizayono khajAno hovAnA kAraNe prabhAvanAne pAmeluM ja che, to paNa te jinazAsana bhavyonA manamAM paramArthathI vizrAma pAme = sthira bane tema samyagdaSTi jIvoe prayatna karavo joIe. [64] amUDhadRSTyAdAvudAharaNAnyAhasulasA amUDhadiTThI, seNiya uvavUha thirIkaraNa saaddho| vacchallammi ya vairo, pabhAvagA aTTha puNa huNti||65|| [sulasA amUDhadRSTau, zreNika upahAyAM sthirIkaraNe aassaaddhH| ___vAtsalye ca vairaH, prabhAvakA aSTau punrbhvnti|||65||] "sulasA'' gAhA vyAkhyA- sulasAzrAvikA'mUDhadRSTAvudAharaNam-, yathA'sAvammaTa('sAvambaDa)parivATkRtavidyAnimittAdbhutabhAvairna samyagdRSTau mumoha, evamamUDhadRSTinA bhaavym| zreNiko rAjA upabRhAyAmudArahaNam, yathA'so kilasuramAyAnirmitasya mRtakasya zukladantAdiprazaMsAdvAreNopabRMhAM cakAra, yathA 'vA sa eva samyaktvanizcalatvAdau zakreNopabRMhitaH, evaM kSapaNAdau sAdhUnAmupabRMhA vidheyaa| 'thirIkaraNa sADha' iti sthirIkaraNe AryASADhAcAryo jJAtam, yathA'sau kila dharme calAcalaH san pravrajyAM tityakSuH kSullakajIvadevena sthirIkRtaH, evaM sthirIkaraNaM krtvym| 'vAtsalye vairaH' iti vAtsalye vairasvAmI jJAtam-yathA'sau zramaNasaMghaM durbhikSodadhevidyAnirmitapaTapotenottAraNAyodyato dAtralUnazikhena zayyAtareNAbhihitaH, yathA-'bhagavan! mAmapi sAdharmikamevAvadhAryottArayAto vipadaH' iti vijJaptazca tamapi sAdharmikavAtsalyaM cikIrSustathaivottAritavAn, evaM sAdharmikavAtsalyaM vidheym| etatsaMbaddhakathAnakAni tu prAyaH prasiddhatvAd granthavistarabhayAcca na likhynte| 'prabhAvakAH' prabhAvanAyAH kartAraH 'aSTau' vakSyamANarUpAH, 'puna:' bhinnavAkyatAyAm, prabhAvakAH punaH iti drssttvym| 'bhavanti' snti| iti gaathaarthH||65|| amUDhadaSTi vagere darzanAcAromAM dRSTAMto kahe che : amuDhadaSTimAM sunasAnuM, upavRMhaNAmAM zreNikanuM, sthirIkaraNamAM ASADhAcAryanuM ane sAdharmika vAtsalyamAM AryavajasvAmInuM dRSTAMta che. prabhAvako ATha che. aMbaDa parivrAjaka vidyAthI vikulA (mahAdevanuM rUpa vagere) AzcaryakArI bhAvothI susA samyagdarzanamAM, muMjhANI nahi. tevI rIte bIjAoe paNa amUDhadRSTi banavuM joIe. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavihiprakaraNa zreNikarAjAe daivImAyAthI vimurvelA maDadAnA sapheda dAMta vagerenI prazaMsAdvArA upavRMhaNA karI. athavA tenA samyaknamAM nizcalatA vagere guNomAM zakraIMdra tenI upabRhaNA karI. e pramANe tapa vageremAM sAdhunI upabRhaNA karavI joIe. ASADha AcArya dharmamAM asthira banIne dIkSAne choDavAnI IcchAvALA thayA. A daramiyAna eka bALa sAdhu kALa karIne deva thayA. te deve ASADha AcAryane dharmamAM sthira karyA. e pramANe bIjAoe paNa sthirIkaraNa karavuM joIe. zrIvajasvAmI vidyAthI vidurvelA paTarUpa vahANavaDe zramaNa saMghane durmikSarUpa samudranA pArane pamADavA udyata thayA tyAre zayyAtare dAtaraDAthI potAnA mastakathI zikhAne kApIne zrIvajasvAmIne kahyuM: he bhagavaMta! mane paNa sAdharmika samajIne A vipattimAMthI utAro. sAdharmika vAtsalya karavAnI IcchAvALA zrIvAsvAmIe tene paNa te ja pramANe pAra pamADyo. e pramANe bIjAe paNa sAdharmikavAtsalya karavuM joIe. * A darzanAcAra saMbaMdhI kathAo to prAyaH prasiddha hovAthI ane graMthavistArano bhaya hovAthI ahIM lakhavAmAM AvatI nathI. ATha prabhAvakonuM svarUpa graMthakAra have pachI kaheze. [65]. ___ sAmprataM prabhAvanAyAH kartavyatAmAgamAdAviSkurvannaparamapi tatsahacaritatayA nirdiSTamAha- yadvA yadAryavaira: sUtraM smaradbhiH sAdharmikavAtsalyamakAri tamAha sAhammiyavacchallammi, ujjayA ujjayA ya sjjhaae| caraNakaraNammi ya tahA, titthassa pabhAvaNAe y||66|| [sAdharmikavAtsalye, udyatA udyatAzca svaadhyaaye| caraNakaraNe ca tathA tIrthasya prabhAvanAyAM c||66|| "sAyi " nA vyAkA-"sAvi vAtsace" kathita svarUpe "datA?" udyogavantaH, 'udyatAzca svAdhyAye' [svAdhyAya] codyatA iti draSTavyam, "caraNakaraNammi" tti caryata iti caraNaM-vratAdi, taduktam-"vaya 5 samaNadhamma 10, saMjama 17, veyAvaccaM 10, ca baMbhaguttIo 9, / nANAitigaM 3 tava 22, zani hA 4, 22mezA [niyuvata: rAjapara:'] diyata iti karaNam-piNDavizuddhyAdi, taduktam-"piMDavisohI 4, samiI 5, bhAvaNa 12, paDimA 12 ya iMdiyaniroho 5 / paDilehaNa 25, guttIo 3, abhiggahA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 4, ceva karaNaM tu||1||' [oghaniyuktiH bhA.gA. 3] ttr| cazabda udytkriyaanukrssnnaarthH| 'tathA' AgamoktaprakAreNa 'tIrthasya prabhAvanAyAM' uktsvruupaayaam| cazabdaH praagvt| susAdhavo hi sAdharmikavAtsalyAdAvudyatA bhvnti| iti gaathaasmudaayaarthH||66|| have "prabhAvanA karavI joIe ema AgamamAMthI pragaTa karatA graMthakAra prabhAvanAnI sAthe kara bIjuM paNa je AgamamAM kahyuM che tene kahe che :athavA AryavejasvAmIe je sUtrane yAda karIne sAdharmikavAtsalyane karyuM te sUtrane kahe cheH sAdhuo sAdharmika vAtsalyamAM, svAdhyAyamAM, caraNakaraNamAM ane zAsananI prabhAvanAmAM udyamavALA hoya. je AcaravAmAM Ave te caraNa. vrata vagere caraNa che. kahyuM che ke"bhaart-5, zramadharma-10, saMyama-17, vaiyAkthya-10, brahmaya zupti-8, na triu, ta5-12, ane paniDA8-4, // 22 // cha." 4 42||y te. 425. piMDavizuddhi vagere 429 // che. yuMcha :-"piMDavizuddhi-4, samiti5, mAna-12, pratimA-12, yinizedha-5, pAvaDa-25, gupti-3, ane samisi4 // 124 cha." susAdhuo sAdharmika vAtsalya vageremAM udhamavALA hoya che. [66] prabhAvakAnaSTAvuddiSTAnAha aisesidddidhmmkhivaaiaayriykhvgnemittii| vijjArAyAgaNasammayA, ya titthaM pbhaaveti||67|| [atishessrddhidhrmkthivaadyaacaaryksspknaimittikaaH| vidyArAjagaNasammatAzca tIrthaM prbhaavynti||67||] "aisesa'' gAhA vyAkhyA-atizeSAH-avadhijJAnAdayaH te, tairvA RddhiryasyAsAvatizeSarddhiH; bhinne vA pade tadvantau dRzyau / dharmakathIdharmakathAlabdhiyuktaH2, vAdI-vAdalabdhimAn3, AcArya:-prAvacanikaH4, kSapaka:vikRSTa-tapaHkartA5, naimittika:-sunizcitAtItAdinimittavedI6, sarveSAmatizeSAdipadAnAM cArthena nirdeshH| vidyetyupalakSaNAdvidyAvAn 7, rAjagaNasammatA pRthivIpatimahAjanAdibahumatA: 8, sthAnadvayamidamekaM vA, hrasvadIghA Wan tatsahacaritatayA meM pahano artha pAya siSTa na yAya meM hetuthI anupAmA lIyo nayI. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 mitha:' iti pUrvapadadIrghatvam / 'caH' smuccye| 'tIrthaM' pravacanaM svasamRddhyA 'prabhAvayanti' madhyasthaprANinAM bahumAnagocarIkurvanti / iti gAthArtha: / T: / / 6 / / zrAvakadharmavidhiprakaraNa pUrvokta ATha prabhAvakone kahe che : atizeSothI RddhimAna, dharmakathI, vAdI, AcArya, kSapaka, naimittika, vidyAvAna ane rAjagaNasaMmata e ATha svazaktithI pravacananI prabhAvanA kare che, arthAt madhyastha prANIone pravacana upara bahumAnavALA kare che. avadhijJAna vagere atizeSa (= atizaya) che. atizeSonA kAraNe je RddhivALA che te atizeSothI RRddhimAna che. dharmakathI dharmakathAnI labdhivALA. vAdI = vAdanI labdhivALA. AcArya = prAvacanika.(sva-paranA siddhAMtanI parUpaNA kare te prAvacanika.) vikRSTa tapa karanArA tapasvI. naimittika nizcita thayelA bhUtakALa AdinA nimittone (= zubhAzubha lakSaNone) jANanArA. (vidyAvAna = vidyAsiddha.) rAjAne ane mahAjanane je bahumAnya hoya te rAjagaNasaMmata. [67] kSapaka = = = evaM heyahAnadvAreNa samyaktvamabhidhAyA'dhunA vidhidvAreNa tadevAha - tattatthasaddahANaM, sammattamasaggaho na eyammi / micchattakhaovasamA, sussUsAI u hoMti dddhN||68|| [tattvArthazraddhAnaM, samyaktvamasadgraho naitasmin / mithyAtvakSayopazamAt zuzrUSAdayastu bhavanti dRDhaM // 68 // |] " " tattattha" gAhA vyAkhyA- tattvArthAnAM sarvavidupadiSTajIvAdibhAvAnAM zraddhAnaMevamevaitaditi pratIti tattvArthazraddhAnaM tat samyaktvam, yacchrAvakadharmamUlatayoddiSTam / idamevedAnIM kAryaliGgagamyamevAha- 'asadgrahaH' asthAnanirbandharUpo na 'etasmin ' samyaktve sati; 'mithyAtvakSayopazamAt' uktasvarUpAt upalakSaNatvAccAsyopazamAttatkSayAcca heto: / 'zuzrUSAdaya:' vakSyamANA guNA: 'bhavanti' jAyante 'dRDhaM' atizayena / ebhiH samyaktvaM vyaktIbhavati / iti gAthArthaH // 68 // A pramANe heyanA tyAga dvArA (= niSedhadvArA) samyaktvane kahIne have vidhidvArA samyaktvane ja kahe che : tAttvika padArthonI zraddhA te samyaktva che. arthAt sarvajJoe kahelA jIvAdi padArthomAM "A A pramANe ja che" evo vizvAsa e samyaktva che. A samyaktva zrAvakadharmanuM mULa che Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita ema pahelAM jaNAvyuM che. praznaH zraddhA-vizvAsa mAnasika bhAva che. mAnasika bhAvo pratyakSa jANI zakAya nahi. AthI amuka vyaktimAM samyakta che ke nahi tenI khabara kevI rIte paDe? uttaraH samyakatvanA kAryathI samyakatvanI khabara paDe. jenAmAM samyattvanuM kArya hoya tenAmAM samyakatva che evo nirNaya karI zakAya. AthI graMthakAra have samyakatvanA kAryane (= phaLane) kahe cheka samyakatva hoya tyAre mithyAtvano kSayopazama, kSaya ke upazama thavAthI asad Agraha = asthAnamAM Agraha na hoya, tathA zuzruSA vagere guNo daDha = vizeSarUpe hoya che. zuzraSA vagerenuM svarUpa have kaheze. zuzruSA vagere guNothI samyakatva vyakta thAya che, arthAt zuzraSA vagere guNo jenAmAM hoya tenAmAM samyakatva che e ema nirNaya karI zakAya che. [68] zuzrUSAdiguNAnevAha sussUsa dhammarAo, gurudevANaM jahAsamAhIe / veyAvacce niyamo, vayapaDivattIeN bhayaNA u // 69 // __ [zuzrUSA dharmarAgo, gurudevAnAM yathAsamAdhi / vaiyAvRttye niyamo, vratapratipattau bhajanA tu // 69 // ] "sussUsa" gAhA vyAkhyA - zrotumicchA zuzrUSA / hUsvatvaM tu prAgvat / sadbodhA'vandhyanibandhanadharmazAstragatA paramazuzrUSetyarthaH / taduktam - "zuzrUSA cehAdyaM, liGgaM khalu varNayanti vidvaaNsH| tadabhAve'pi zrAvaNamasirAvanikUpakhananasamam // 1 // zuzrUSA'pi dvividhA, parametarabhedato budhairuktA / paramA kSayopazamataH, paramA zravaNAdisiddhiphalA // 2 // yUno vaidagthyavataH, kAntAyuktasya kAmino'pi dRDham / kinnarageyazravaNAdadhiko dharmazrutau rAgaH // 3 // [SoDaza.11, zlo.1-3."] ityAdi / dharme - dharmanibandhane sadanuSThAne rAgaH - kAntArottIrNakSutkSAmabrAhmaNahaviHpUrNAbhilASAtiriktA krttvytaapriitirityrthH| 'gurudevAnAM ' iti guravaH- dharmopadezakA AcAryAdayaH, devA- ArAdhyatamA arhantaH, gurupadapUrvanipAtastu vivakSayA gurUNAM pUjyataratvakhyApanArthaH, na hi sadA gurUpadezaM vinA sarvaviddevA'vagama iti hRdym| teSAM gurudevAnAM 'yathAsamAdhi' svasamAdheranatikrameNa, prAkRtatvAdasaMkhyasamAsAdapi tRtIyAyA aluk, samAsAbhAvo vaa| 'vaiyAvRttye' ka A prazna-uttara vedAnI tirAgyamevAra e paMktine samajAvavA lakhyA che. kevala zabdArtha lakhavA jatAM vAkyaracanA kliSTa bane che. AthI e paMktino bhAvArtha samajAvavA mATe ATalA laMbANathI lakhyuM che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. zrAvakadharmavidhiprakaraNa tatpratipattivizrAmaNA'bhyarcanAdau 'niyamaH' avazyaMkarttavyatA'GgIkAraH / 'vratapratipattau' aNuvratAdigrahaNA'GgIkAre 'bhajanA' vikalpanA, kadAcid bhavatyasau kadAcinneti / 'tuH' punararthe / vratapratipattau punarbhajaneti drssttvym| iti gaathaarthH||69|| zuzraSA vagere guNone ja kahe che - samyaktva hoya tyAre zuzraSA, dharmarAga, guru ane devanI vaiyAvaccamAM yathAsamAdhi niyama e traNa guNo hoya che, paNa aNuvrata vagerenA svIkAramAM bhajanA che. zuzruSA:- zuzruSA eTale sAMbhaLavAnI IcchA. samyagudRSTi jIvane dharmazAstrone sAMbhaLavAnI sabodhanuM avaMdhya kAraNa bane evI utkRSTa IcchA hoya che, arthAt samyagdaSTine dharmazAstrone sAMbhaLavAnI utkRSTa IcchAthI (dharmazAstronA zravaNadvArA) avazya sadgodha thAya che. (SoDazakamAM) kahyuM che ke- "vicakSaNa puruSo zuzraSAne zrutajJAnanuM na paheluM lakSaNa kahe che. zuzruSA vinA paNa zruta saMbhaLAvavuM e jemAMthI pANInI sero na phUTatI hoya (= pANIno pravAha na Avato hoya) tevI bhUmimAM kUvo khodavA samAna che. pANInI serothI rahita pRthvImAM kUvo khodavo e na khodavA samAna che. kAraNa ke jalanI prAptirUpa phaLa maLatuM nathI. jema kUvo khodavAnuM phaLa pANIno pravAha che, ema zruta saMbhaLAvavAnuM phaLa bodhano pravAha che. zuzruSArUpa sirAnA abhAvamAM bodhano pravAha na thAya." (1) "vidvAnoe zuzruSA paNa parama (= pradhAna) ane aparama evA be bhedathI be prakAre kahI che. temAM paramazuzruSA parama (= pradhAna) kSayopazamathI thAya che, ane zravaNa-grahaNa-dhAraNa AdinI siddhirUpa phalavALI che, arthAt paramazuzruSAthI zravaNa vagere thAya che."(2) "koI puruSa yuvAna hoya, sarva kaLAmAM kuzaLa hoya, saudaryapUrNa priyatamAthI yukta hoya, ane saMgItamAM atyaMta anurAgI paNa hoya, AvA puruSane kAna mATe amRta samAna divya gItane sAMbhaLavAmAM jeTalo rAga hoya tenAthI adhika rAga paramazuzraSAvALA jIvane dharmazravaNamAM hoya."(3) dharmarAga :- ahIM dharma eTale dharmanuM kAraNa evA sad anuSThAno samajavA. koI brAhmaNa jaMgalanA pArane pAmyo hoya ane bhUkhathI kuza thaI gayo hoya, A vakhate tene zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna ema traNa prakAranA jJAna che. zrutajJAnanuM lakSaNa zuzraSA che. arthAt amuka jIvane zrutajJAna thayuM che ke nahi te zuSAthI jANI zakAya. jenAmAM zuzruSA hoya tenAmAM zrutajJAna che ema jANI zakAya. athavA amuka jIva zrata (= zAstro) saMbhaLAvavAne (= ApavAne lAyaka che ke nahi te zuzruSAthI jANI zakAya. jenAmAM zuzruSA hoya te zruta saMbhaLAvavAne lAyaka che. zuzruSArahita jIva zruta saMbhaLAvavAne lAyaka nathI. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahitA ghebara khAvAnI jeTalI abhilASA hoya, tenAthI adhika prIti samyagdaSTi jIvane anuSThAno karavAmAM hoya. guru ane devanI vaiyAvaccamAM yathAsamAdhi niyama :- guru = dharmano upadeza ApanArA AcArya vagere deva = sarvathI adhika ArAdhavA yogya arihaMto. ahIM deva ane guru ema. kahevuM joIe, tenA badale guru ane deva ema guru padano pahelAM je ullekha karyo te apekSAe gurao devathI adhika pUjya che" e jaNAvavA mATe che. kAraNa ke gurunA upadeza vinA sarvajJadevanuM jJAna thatuM nathI. vaiyAvacca eTale guru ane devanI bhakti, vizrAmaNA ane pUjA vagere. yathAsamAdhi eTale potAnI samAdhi jaLavAI rahe te rIte. niyama eTale mAre vaiyAvacca avazya karavI evo hArdika svIkAra. samyakatvanI hAjarImAM aNuvrata vagerenA svIkAramAM bhajanA che, eTale ke samyaktva hoya tyAre aNuvrata vagereno svIkAra dhyAre hoya mane sthAre na Doya. [18] bhajanAkAraNamevAhajaM sA ahigayarAo, kammakhaovasamao na ya tao vi| hoi pariNAmabheyA, lahuM ti tamhA ihaM bhayaNA // 70 // [yat sA'dhikatarAt, karmakSayopazamato na ca sakastu / bhavati pariNAmabhedAt, ladhviti tasmAdiha bhajanA // 70 // "jaM sA'' gAhA vyAkhyA- 'yat' yasmAt kAraNAt 'sA' vratapratipattiH 'adhikatarAt' samyaktvasaMprApti-nimittabhUtAdargalatarAt 'karmakSayopazamataH' iti karmaNAM- cAritramohinIyalakSaNAnAM kSayopazamastataH, upalakSaNatvAcca asyopazamAt kssyaacc| sa eva samyaktvalAbhe kiM na bhavati ? ityAha- 'na ca ' naiva 'taoM iti 'sakaH' karmakSayopazamaH, tuzabdaH punaHzabdArthe, sa punariti ca draSTavyam, 'bhavati' jAyate 'pariNAmabhedAt' tathAbhavyatvanidAnakarmakSayopazamA'vandhyanibandhanAdAtmA'dhyavasAyavizeSAdityarthaH, 'laghu' jhaTityeva 'iti' samyaktvavat, 'tasmAt tataH kAraNAt iha' vatapratipattau bhajanA, zuzrUSAdiSa tu niymH| iyamatra bhAvanA- yadyapi karmagranthibhedAdeva samyaktvamudeti, tasmiMzca vratapratipattimevopAdeyatarAmadhyavasyati tathA'pi na yAvatyAM karmasthitau samyaktvalAbha: saMpannastAvatyAmeva vratapratipattirapi tattvato bhavati / iti gaathaarthH||70|| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CG zrAvakadharmaviviprakaraNa bhajanAnuM kAraNa ja kahe che : samyakatva hoya tyAre aNuvrata vagerenA svIkAramAM bhajanA che, enuM kAraNa e che ke samyaktvanI prAptimAM jeTalo karmayopazama joIe tenA karatAM adhika karmakSayopazama aNuvrata vagerenI prAptimAM joIe. samyakatvanI prApti mAtra darzanamohanIyanA kSayopazamathI thaI zake che, jyAre aNuvrata vagerenI prApti darzanamohanIya ane cAritra mohanIya e baMne karmanA kSayopazamathI thAya. samyakatvanI prApti vakhate cAritramohanIya karmano kSayopazama kema thato nathI te kahe che:- (1 ya to vi ToreM taDuM ti =) te cAritra mohanIya karmano kSayopazama darzana mohanIyanI jema jaladI thato nathI. kAraNa ke pariNAmevat =) cAritramohanIyakarmano kSayopazama tathAbhavyatva paripAkanA kAraNe thanArA karmayopazamanuM avaMdhya kAraNa evA AtmAnA adhyavasAyavizeSathI thAya che. (tevo adhyavasAyavizeSa jaladI thato nathI.) ahIM bhAvanA A pramANe che:- jo ke karmagraMthinA bhedathI ja samyaktva pragaTe che. samyakatvanI hAjarImAM vratasvIkAra ja atizaya upAdeya che, evo nizcaya kare che, to paNa jeTalI karmasthitimAM samyaktvano lAbha thAya teTalIja karmasthitimAM vratasvIkAra paNa paramArthathI thato nathI. [70]. idamevAha sammA paliyapuhutte'vagae kammANa bhAvao hNti| vayapabhiINi bhavaNNavataraMDatullANi niyameNa // 7 // [samyaktvAt palyopamapRthaktve'vagate karmaNAM bhAvato bhvnti| vrataprabhRtIni bhavArNavataraNDatulyAni niyamena // 71 // ] sama'' gAhA kyA -"kha" tti jUthanAt bhUmiti cAyAtsarviti prAptAt samyaktvalAbhakAlasaMbhavikarmasthiteriti hRdayam / 'palyopamapRthaktve' siddhAntaprasiddha / taduktam- "egAhiabehiatehiANa ukkosa sttrttaannN| sammaTuM sanniciaM, bhariaM vAlaggakoDINaM // 1 // [pravacanasAro0 gA01020]. ityAdi / dviprabhRtirAnavabhya iti pRthktvpribhaassaa| tasmin palyopamapRthaktve "varna' tadvivArA "sapane' ya vitte tya, "mAvataH " paramArtha tyAM, na tu bAhyapravRttimAtramAzritya, tathAtvena mithyAdRSTerapi rajoharaNAdidhAraNakriyAyA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 100 api sNbhvaat| yaduktam "savvajiyANaM jamhA, sutte gevejjagesu uvvaao| bhaNio jiNehiM , so na ya liMgaM mottuM jao bhaNioM // 1 // je daMsaNavAvaNNA, liMgaggahaNaM kareMti sAmaNNe / tesi pi a uvavAo, ukkoso jAva gevejjaa||2||" ityaadi| 'bhavanti' jAyante 'vrataprabhRtIni' annuvrtlaabhaadiiniityrthH| kiMvidhAni? ' bhavArNavataraNDatulyAni ' saMsArAkUpArottAraNe taraNyAdikalpAni 'niyamena' avazyaMtayA / taduktam- " sammattammi u laddhe, paliapuhutteNa sAvo carAvatamAlayA sArasaMvaMta hoMti ? I' [gAvI hAri0 vR0 77 -11 sa ca tathAvidhaH karmasthitihAso'nukramavedanAdvA syAd vIryollAsavizeSAtkaraNAntarapravRtteratizIghakAlena vaa| taduktam * "evaM apparivaDie, sammatte devamaNuajammesu / annayaraseDhivajjaM, egabhaveNaM ca savvAiM // 2 // " [vizeSAva bhA0 gA0 1222] tasmAtsamyaktvalAbhe'pi vratapratipattau bhajaneti sthitm| iti gaathaarthH||71|| A ja viSayane kahe che - samyakatvanI prApti pachI AyuSya sivAya mohanIya Adi sAta karmonI bethI navA palyopama jeTalI sthiti ghaTe tyAre saMsArasAgara taravA nAva samAna aNuvrato vagere avazya bhAvathI hoya che. A vize kahyuM che ke "samyakatvanI prApti vakhate rahelI (aMta:koDAkoDi) karmasthitimAMthI bethI nava palyopama jeTalI karmasthitino kSaya thAya tyAre dezaviratinI prApti thAya che. temAMthI paNa saMkhyAtA sAgaropama jeTalI karmasthiti ghaTe tyAre sarvaviratinI prApti thAya che. temAMthI paNa saMkhyAtA sAgaropama jeTalI karmasthiti ghaTe che tyAre upazamazreNinI prApti thAya che. temAMthI paNa saMkhyAtA sAgaropama jeTalI sthiti ghaTe tyAre kSepaka zreNinI prApti thAya che." (vizeSA gALa 1222) prazna : bethI nava palyopama vagere karmasthiti kramazaH ja ghaTe che ke jaladI paNa ghaTe? uttara : baMne rIte ghaTe che. koI jIvanI kramaza: vedavAthI teTalI sthiti ghaTe to koI jIvanI , varSollAsathI anya pariNAma pravarte to jaladI paNa ghaTI jAya. * kahyuM che ke "samyakatva TakI rahe to deva-manuSyabhavamAM utpatti thAya che. deva-manuSya bhavamAM utpanna thatA te jIvane bIjA bIjA manuSyabhavamAM deza virati Adino lAbha thAya. arthAt manuSyabhavamAM samyakatva pAmelo jIva devalokano bhava karIne manuSyabhavamAM dezavirati pAme. pachI devalokano bhava karIne sarvavirati pAme. Ama kramazaH anya anya manuSyabhavamAM dezavirati Adi pAme athavA | kramazaH ane jaladI ema baMne rIte sthiti ghaTatI hovA chatAM moTA bhAganA jIvonI karmasthiti kramazaH ghaTe che. bahu, ja ochA jIvonI jaladI ghaTe che. AthI sAmAnyathI samyakatvaprApti ane dezaviratiprAptino aMtarAla bethI navA palyopama che. u. 2, gA. 23 nI TIma. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 zrAvakadharmavidhiprakaraNa ekaja bhavamAM be zreNimAMthI koI eka zreNi sivAya * dezavirati Adi traNe pAme." (vizeSA0 gA01223) samyaktvanI prApti pachI dezavirati AdinI prApti mATe ahIM jaNAvela karmasthitinA Asano niyama bhAvathI dezavirati Adi mATe che. AthI ja mULa gAthAmAM bhAvao bhAvathI ema jaNAvyuM che. dravyathI dezavirati Adi teTalI sthiti ghaTyA vinA paNa hoI zake che. kahyuM che ke-"prajJApanA vagere zAstromAM vyavahArarAzimAM AvelA sarva jIvonI nave greveyakamAM utpatti jaNAvI che. jinokta sAdhuvezanA svIkAra vinA nava caiveyakamAM utpatti na thAya." (vizeSA. gA. 1038)'kAraNa ke AgamajJa pUrvAcAryoe kahyuM che ke, jeo sAdhupaNAmAM rahIne sAdhupaNAnuM pAlana karatA nathI, kiMtu mAtra bAhyaveza dhAraNa kare che te samyaktvathI patita thayelA niSnava vagere paNa utkRSTathI nava traiveyaka sudhI utpanna thAya che." (vizeSA) gA01039) jo bethI nava palyopama vagere sthiti ghaTI gaI hoya to bhAvathIja dezavirati Adi pAme. ane bhAvathI dezavirati AdinI prApti anaMtIvAra thAya nahi. jyAre ukta pAThanA AdhAre anaMtIvAra dezavirati AdinI prApti thaI che. AthI anaMtIvAra thayelI dezavirati AdinI prApti dravyathI hatI e siddha thAya che, eTale sthitihAsano niyama dravyathI dezavirati Adi mATe nathI, kiMtu bhAvathI dezavirati Adi mATe che. AthI samyaktvano lAbha thAya tyAre vratasvIkAramAM bhajanA che e nizcita thayuM. palyopamanu svarUpa = palyopamanuM svarUpa A pramANe che:- palyopamanA uddhAra, addhA ane kSetra ema traNa bheda che. te dareka bhedanA bAdara ane sUkSma ema be bheda che. temAM bAdara palyopama sUkSma palyopamanuM svarUpa samajAvavA mATe upayogI che. te sivAya kazAmAM upayogI nathI. utsedha aMgulathI eka yojana lAMbA-pahoLA-UMDA kUvAne devakuru-uttarakurukSetranA ekathI sAta divasa sudhInA janmelA yugalikanA vALanA khaMDothI bharavo. te khaMDonuM mApa A pramANe che:- eka vALanA ATha khaMDa karavAnA. bIjI vAra dareka khaMDanA ATha ATha khaMDa karatAM cosaTha khaMDa thayA. trIjI vAra ATha khaMDa karatAM 12 thayA. cothIvAra ATha khaMDa karatAM 4096 thayA. pAMcamI vAra ATha khaMDa karatAM 32768 thayA. chaThThI vAra ATha khaMDa karatAM 261144 thayA. sAtamIvAra ATha khaMDa karatAM 2097152 thayA. AvA khaMDothI pUrvokta saiddhAMtika mate ebhavamAM be zreNi na hoya. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 102 kavo evI rIte ThAMsI ThAMsIne bharavAno ke jethI te vALa khaMDo agnithI baLe nahi. vAyuthI uDe nahi, temAM pANI praveze nahi ane cakravartInuM AkhuM sainya tenA upara cAlyuM jAya to paNa eka paNa vALakhaMDa jarAya hAle nahi. have te kUvAmAMthI samaye samaye eka vALakhaMDa kADhatAM te badhA vALakhaMDone kADhavAmAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa bAdara uddhAra palyopama che. AmAM saMkhyAtA ja samayo thAya. kAraNa ke vALakhaMDo saMkhyAtA che. eka eka samaye eka eka vALakhaMDa kADhatAM saMkhyAtA vALakhaMDone kADhavAmAM saMkhyAtA ja samayo thAya. ukta dareka vALakhaMDanA asaMkhya sUkSmakhaMDa karIne te khaMDone ukta kuvAmAM ukta rIte bharIne samaye samaye eka eka khaMDane kADhatAM te badhA khaMDone kADhavAmAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa sUkSma uddhAra palyopama che. AmAM saMkhyAtA koDa varSa thAya. daza koDAkoDa sUkSma uddhAra palyopamano eka sUkSma uddhAra sAgaropama thAya. AvA aDhI sAgaropamanA jeTalA samaya thAya teTalA asaMkhyAta dvIpa-samudro che. pUrvokta kuvAne pUrvokta (= bA. u. palyo. mAM kahyA tevA) vALakhaMDothI pUrvokta rIte bharIne so so varSe eka vALakhaMDa kADhatAM badhA vALakhaMDane kADhavAmAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa bAdara addhA palyopama che. AmAM saMkhyAtA kroDa varSa thAya. pUrvokta kuvAne pUrvokta (= sU. 1. palyo. mAM kahyA tevA) vALa khaMDothI bharIne so so varSe eka vALakhaMDane kADhatAM te badhA vALakhaMDone kADhavAmAM jeTalo kALa jAya teTalo kALa sUkSma addhA palyopama che. AmAM asaMkhyAta kroDa varSa thAya. daza koDAkoDa sUkSma addhA palyopamano eka sUkSma addhA sAgaropama thAya. AvA daza koDAkoDI sAgaropamanI eka utsarpiNI, daza koDAkoDI sAgaropamanI eka avasarpiNI thAya. e baMne maLIne 20 koDAkoDI sAgaropamano eka kALacakra thAya. A sAgaropamathI cAre gatinA jIvonA AyuSyanuM pramANa, karmasthiti pramANa, kAyasthiti pramANa ane bhavasthita pramANa vagere mApavAmAM Ave che. pUrvoktakUvAne pUrvokta (= bA. u. palyopamAM kahyA tevA) vALakhaMDothI pUrvokta rIte bharIne samaye samaye vALakhaMDane sparzIne rahelA eka AkAza pradezane kADhatAM vALakhaMDane sparzIne rahelA badhA AkAzapradezone kADhavAmAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa bAdara kSetra palyopama che. AmAM asaMkhya utsarpiNi-avasarpiNI kALa thAya. kAraNa ke dravya karatAM kSetra adhika sUkSma che. ethI ukta rIte eka vALanA khaMDone sparzIne rahelA AkAza pradezone kADhavAmAM paNa asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI jeTalo kALa thAya, to pachI sarva vALakhaMDone sparzIne rahelA AkAza pradezone kADhavAmAM teTalo kALa thAya emAM to zuM kahevAnuM hoya? pUrvokta kUvAne pUrvokta (=su. u. palyo. mAM kahyA tevA) vALakhaMDothI bharIne samaye samaye eka AkAzapradezane kADhatAM vALakhaMDone sparzIne rahelA ane vALakhaMDone nahi sparzIne Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 zrAvakadharmavidhiprakaraNa rahelA e badhA ja AkAza pradezone kADhavAmAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa sUkSma kSetrapalyopama che. AmAM paNa asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI kALa thAya. paNa pUrvokta kALathI asaMkhya guNa thAya. kAraNa ke vALakhaMDone sparzIne rahelA AkAzapradezothI vALakhaMDone nahi sparzIne rahelA AkAzapradezo asaMkhyaguNA che. daza koDAkoDi sUkSma kSetra palyopamanuM eka kSetra sAgaropama thAya. A sAgaropamathI dRSTivAdamAM kahelAM dravyo ane ekeMdriyathI prAraMbhI paMceMdriya sudhInA jIvonuM pramANa nakkI karAya che. [71]. evaM samyaktvamUlAni paJcANuvratAni' ityAdi yadupadiSTamAsIttatra samyaktvamuktam / idAnImaNuvratAdyAhapaMca u aNuvvayAiM, thUlagapANavahaviramaNAINi / uttaraguNA va aNNe, disivvayAI imesiM tu||72|| [paJca tvaNuvratAni, sthuulkpraannivdhvirmnnaadiini| uttaraguNAstu anye, digvratAdaya eSAM tu // 72 // ] "paMca'' gAhA vyAkhyA- 'paJca' iti saMkhyA / 'tuH' avdhaarnne| paJcaiva, na tu catvAri SaD vA, aNUni- laghUni vratAni -niyamA aNuvratAni, aNutvaM cAmISAM mahAvratApekSam / tathAha- 'sthUlakaprANivadhaviramaNAdIni' sthUlakaprANivadhaviramaNaM vakSyamANamAdiryeSAM tAni tathA, mUlaguNAzca etAni paribhASyante, shraavkdhrmtrormuulklptvaat| guNavatAdIni tu tadupacayaguNanibandhanatvenAtmasattAM bibhrati, tatastAni zrAvakadharmakalpaphalinasya shaakhaaprkhyaanyuttrgunnpribhaassaabhaanyji| tathA cAha- 'uttaraguNAH' iti uttararUpA guNA uttaraguNAH, upacayahetava ityrthH| 'tuH' punararthe bhinnakramazca, dikhatAdayastviti dRshym| 'anye' zeSA vrtvishessaaH| 'digvatAdayaH' guNavatazikSAvratarUpAH, 'eSAM' aNuvatAnAM mUlaguNatvena rUDhAnAmuttaraguNA iti yogaH / iti gAthArthaH // 72 // pUrve (13 mI gAthAmAM) "samyakatvamULavALA pAMca aNuvrato" ItyAdi je kahyuM hatuM, temAM samatvA kahyuM. have aNuvrata vagerene kahe che : sthUla prANAtipAtaviramaNa vagere pAMca aNuvrato che. divrata vagere bIjAM vrato pAMca aNuvratanA uttaraguNo che, arthAt pAMca aNuvrato mUlaguNa che tathA bAkInA guNavrato ane zikSAvrato uttaraguNa che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 104 zUlaprANavadhaviramaNa vagere pAMca vrato mahAvratonI apekSAe nAnAM hovAthI aNuvrato che. aNuvrato eTale nAnAM vrato. tathA A pAMca aNuvrato zrAvakadharmarUpa vRkSanA mULiyA samAna hovAthI mUlaguNa kahevAya che. guNavrata vagere to mUlaguNanI vRddhinuM (= puSTinuM) kAraNa hovAthI temano vrata tarIke nirdeza karavAmAM Avyo che. tethI zrAvakadharmarUpa vRkSanI zAkhAo samAna te vrato uttara guNo kahevAya che. uttaraguNa eTale mUlaguNanI vRddhinuM 129. [72] sAMpratamaNuvratAdInAmeva grahaNavidhimabhidhAtukAmo dezaviratervaicitryamAviSkurvan grahaNasaMbhavibhaGgAn prastAvayati bhaMgasayaM sIyAlaM tu, visayabheeNa gihivygghnne| taM ca vihiNA imeNaM, vinneyaM aMkarayaNAe // 73 // [bhaGgakazataM saptacatvAriMzaM tu, viSayabhedena gRhivrtgrhnne| tacca vidhinA'nena, vijJeyamaGkaracanayA // 73 // ] "bhaMgasayaM" gAhA vyAkhyA- bhaGgAnAM- grahaNaprakArarUpANAM zataM bhaGgakazataM 'saptacatvAriMzaM' saptacatvAriMzatA'dhikam, "zatiza6zAntA'dhikA'smin zatasahastre DaH" iti DapratyayaH "ullAdayo bahulam" iti prAkRtalakSaNAttu siiyaalaadeshH| 'tuH' vizeSaNe, kiM vizinaSTi ! vizeSaviSayApekSamevam / tathA cAha- 'viSayabhedena' gocaravibhAgena bhaNiSyamANarUpeNa 'gRhivratagrahaNe' annuvrtaadhupaadaane| 'tacca' bhaGgakazataM saptacatvAriMzaM 'vidhinA' prakAreNa 'anena' anantaramevAbhidhitsitena 'vijJeyaM' avabodhyaM 'aGkaracanayA' trikaadinyaasen| iti gaathaarthH||73|| have aNuvrata vagerenI svIkAravidhine kahevAnI IcchAvALA ane dezaviratinI vicitratAne pragaTa karatA graMthakAra vratasvIkAramAM thatA bhAMgAono prAraMbha kare cheH gRhasthavratonA svIkAramAM viSayabhedathI 147 bhAMgA thAya che. te bhAMgA aMkanI sthApanA rIne mA (= ve pachI turata uvAze ta) vipithI Aql. [73] bhaGgaracanAmevAhatiNi tiyA tiNNi duyA, tiNNikkikkA ya hoMti jogesuM / ti du ekkaM ti du ekkaM, ti du ekkaM ceva karaNAiM // 74 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 zrAvakadharmavidhiprakaraNa [trayastrikAstrayo dvikAstraya ekakAzca bhavanti yogeSu / trayo dvAvekastrayo dvAvekastrayo dvAvekazcaiva karaNAni // 74 // ] "tiNNi tiyA" gAhA vyAkhyA- trayastrikAstrayo dvikAstraya ekakAzca bhavanti 'yogeSu' yogvissyaaH| karaNAdayazca yogAstrayo dvAvekastrayo dvAvekastrayo dvAvekazcaiva 'karaNAni' karaNaviSayA amI aGkA ityrthH| karaNAni tu mnHprbhRtiini| zeSaM sugmm| kevalaM 'ti du' iti prAkRtatvAdvibhaktiM vinApi nirdezaH, samAhAre cA'rthasamAsAdvA suvacanam / iti gAthArthaH // 74 // bhAMgAonI sthApanAne kahe che - yogAnA tri, anetra meM meDa, tathA 424nA trA, , , , the, me, al, , 3 cha. bhana mere 429 // che. [74] pratyekaM navAnAmapi bhaGganAmAgataphalamAhativihaM tiviheNikko, egayaratigeNa bhaMgayA tinni / tigarahie nava bhaMgA, savve uNa auNapannAsA // 75 // [trividhaM trividhenaikaH , ekataratrikeNa bhnggkaastryH| trikarahite nava bhaGgAH, sarve punarekonapaJcAzat // 75 // ] "tivihaM" gAhA vyAkhyA- trividhaM trividhena prathamabhaGgake trividhaM yogaM kRtaM kAritamanumataM pratyAcakSANasyaika evAgataphalam, sarvaprakAraiH pratyAkhyAtatvAdvikalpAntarAbhAva ityrthH| ekataratrikeNa satA traya eva bhaGgavikalpA bhavanti, te ca dvitIyatRtIyacaturthasaptameSu drssttvyaaH| trikavirahite bhaGgakasthAne nava bhaGgavikalpAH , te ca paJcamaSaSThASTamanavamasthAneSu / 'sarve' anantaroddiSTAH punarekatra militA ekonapaJcAzadiyaM syaat| iti gAthAdvayaghaTanA // bhAvArthastu sthApanayA darzyate, sA ceyam| 3 | 3/3/2/2/2/1/1 | 1 yogAH bhAvanA cAtra- "na karei na kAvaDa kareMtaM pi aNNa na 3/ 2 /1 /3/2/1/3/2/1 karaNAni | samaNujANai maNeNaM vAyAe | 1 | 3 |3|3/9/9/3/9/9 Agatam | kaaennN| ekko bheo||1|| iyANiM bIyao- na karei na kAravei kareMtaM aNNaM na samaNujANai maNeNaM vAyAe ekko| tahA maNeNa kAeNa ya biio| tahA vAyAe kAeNa ya tio| bIo mUlabheo gao 2 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 106 iyANiM taiyao- na karei na kAravei kareMtaM pi aNNaM na samaNujANai maNeNaM ekko1,vAyAe2, kAeNa ya 3 / gao taiyao mUlabheo 3 // iyANiM cauttho - na karei na kAravei maNeNaM vAyAe kAeNa ya ekkozana karei kareMtaM nANujANai biio-2| na kAravei kareMtaM nANujANai 3 / cauttho mUlabheo 4 / iyANi paMcamo - na kareina kAravei maNeNaM vAyAe ekkoza na karei kareMtaM nANujANai biiiyo-2| na kAravei kareMtaM nANujANai 3 / ee tiNNi bhaMgA maNeNa vAyAe ya lddhaa| aNNe vi tiNNi maNeNa kAeNa evameva lbbhNti| tahA avare vi vAyAe kAeNa ya labbhaMti tinnnni| evaM ee savve vi nv| paJcamo'pyukto mUlabhedaH 5 / iyANiM chaTTho- na karei na kAravei maNeNaM ekkoza tahA na karei kareMtaM nANujANai maNeNa biio-2| na kAravei kareMtaM nANujANai taio 3 / evaM vAyAe kAraNa vi tiNNi tiNNi lbbhNti| uktaH SaSTho mUlbhedaH 6 // saptamo'bhidhIyate- na karei maNeNaM vAyAe kAeNa ya ekko zana kAravei maNAIhi bIo 2 / kareMtaM nANujANai taio 3 / sptmo'pyuktH|| idAnImaSTamaH - na karei maNeNaM vAyAe ya ekko 11 tahA maNeNaM kAeNa ya biio2| tahA vAyAe kAeNa ya tio3| evaM na kAravei etyaM pi tiNNi bhaMgA evmev| kareMtaM nANujANai etthaM pi tiNNi bhNgaa| ukto'STamaH 8 // idAnIM navamaH- na karei maNeNaM ekko 1 // na kAravei bIo 2 / kareMtaM nANujANai taio 3 / evaM vAyAe vi tiyaM, kAeNa vi hoi tiamev| navamo'pyuktaH 9 / " [ ] evaM sarvasaMpiNDane satyekonapaJcAzat // 75 // naveya bhAMgAomAM pratyeka bhAMgAonuM AveluM phaLa kahe che : trividha trividhathI eka bhAgo, koI eka trikathI traNa bhAMgA, ane trikarahitamAM navabhAMgA ema kula 49 bhAMgA thAya. trividha trividhathI e pahelA bhAMgAmAM mana-vacanakAyAthI karavuM-karAvavuM-anumodavuM nahi e rIte paccakhANa karanArane AveluM phaLa eka ja bhAMgo che. kAraNa ke sarva prakArothI paccasmANa karyuM hovAthI bIjo vikalpa nathI. koI eka trikathI bhAMgAnA vikalpo traNa ja thAya. te traNa vikalpo bIjA, trIjA, cothA ane sAtamA sthAnamAM jANavA. trikathI rahita bhAMgAnA sthAnamAM bhaMgavikalpo nava thAya. te nava vikalpo pAMcamA, chaThThA, AThamA ane navamA sthAnamAM jANavA. A badhAya bhaMgavikalpone bhegA karavAthI kula 49 bhaMgavikalpo thAya. A pramANe be gAthAonI ghaTanA karI. e be gAthAono bhAvArtha to sthApanAthI batAvavAmAM Ave che. te sthApanA, A che :|3|3|3|2|3|2|1|1|1| yoga | ahIM bhAvanA A pramANe che:- pahelo | 3 | 2 ||3|2||3|2/11 (25] mAMgo:- mana-vayana-yAthI na 43, na 2rAve | 1 | 3/3/3 |8|8|3|6||37 / sana 2tA mevA jInI anumonA na lh smh - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa na kare. bIjo bhAMgo:- na kare-na karAve - anumode mana-vacanathI pahelo bhAgo, te pramANe mana-kAyAthI bIjo ane vacana-kAyAthI trIjo. trIjo bhAgo:- na kare-na karAve-na anumode manathI pahelo, vacanathI bIjo ane kAyAthI trIjo. cotho bhAMgo:- mana-vacana-kAyAthI na kare-na karAve pahelo, na kare-na anumode bIjo, na karAve-na anumode trIjo. pAMcamo bhAMgo:- mana-vacanathI na kare-na karAve pahelo, na kare-na anumode bIjo, na karAve-na - anumode trIjo. A pramANe mana-vacanathI traNa bhAMgA thayA. e ja pramANe bIjA paNa traNa mana-kAyAthI thAya. e ja pramANe anya paNa traNa vacana-kAyAthI thAya. A pramANe A badhAya maLIne nava thAya. chaThTho bhAMgo:- manathI na kare-na karAve pahelo, manathI na kare-na anumode bIjo, manathI na karAve-na anumode trIjo. A pramANe vacanathI ane kAyAthI traNa traNa bhAMgA thAya. kula nava thAya. sAtamo bhAMgo:- mana-vacana-kAyAthI na kare pahelo, na karAve bIjo ane na anumode trIjo. AThamo bhAMgo:- na kare mana-vacanathI pahelo, na kare mana-kAyAthI bIjo, na kare vacana-kAyAthI trIjo. te rIte na karAve e sthAnanI sAthe traNa, ane na anumode e sthAnanI sAthe traNa, Ama kula nava thAya. navamo bhAMgo:- manathI na kare pahelo, na karAve bIjo, na anumode trIjo. e pramANe vacanathI traNa ane kAyAthI traNa, kula nava thAya. A pramANe badhA maLIne 49 thAya. [35] tatazcakAlatieNa ya guNiyA, sIyAlasayaM tu hoi bhNgaann| visayabahiM bhaMgatiyaM, coyAlasayaM savisayammi // 76 // [kAlatrikeNa ca guNitAH, saptacatvAriMzaM tu bhavati bhaGgAnAM / viSayAvahirbhaGgatrikaM, catuzcatvAriMzaM svaviSaye // 76 // ] "kAla" gAhA vyAkhyA- 'kAlatrikeNa' atItAnAgatavartamAnalakSaNena guNitAsta ekonapaJcAzadbhaGgAH 'saptacatvAriMzaM zataM tu bhavati bhaGgAnAM' tisa ekonapaJcAzato militAH saptacatvAriMzaM zataM bhvtiityrthH| taduktamladdhaphalamANameyaM, bhaMgA u bhavaMti aunnpnnnnaasN| tIyANAgayasaMpaiguNiaM kAleNa hoi imaM // 1 // sIyAlaM bhaMgasayaM, kaha kAlatieNa hoi gunnnnaao| tIyassa paDikkamaNaM, paccuppaNNassa saMvaraNaM // 2 // paccakkhANaM tu tahA, hoi essassa eva gunnnnaao| kAlatieNaM bhaNiaM, jiNagaNaharavAyagehiM cArUA" [ ] gaLyevaM zrAvaNya trivitrivinivRttau satya Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 108 saMbhavati, sA cAsyAnumaterapratiSiddhatvAdasaMbhavinI, ata eva niyuktikRtoktam"duviha tiviheNa" ityAdi iti hRdyA''dhAyAha-'viSayAvahiH' bharatamadhyamakhaNDAhirityarthaH, 'bhaGgatrikaM' anumatiniSedhasahitam / catuzcatvAriMzaM zataM svaviSaye, saMbhavadvyavahAragocare anumativarjanasya sAmAnyenA'saMbhavAt / idamatra hRdayam- yadyapi zrAvakasya sAmAnyenAnumativarjanaM na saMbhavati, saMbhavatsaMvyavahAraviSaye'numaterAgatisaMbhavAt; tathA'pi vizeSaviSayaM gRhNato'syAnumativarjanamapi saMbhavipakSamAzrityoktam / tathA coktam - "keI bhaNaMti gihiNo, tivihaM tiviheNa natthi sNvrnnN| taM na jao nirchi, paNNattIe viseseuM // 1 // to kaha nijjuttIe'NumaiNiseho tti so svisymmi| sAmauo vA tatha 3, tivihaM tivihe che toso rA'' [ rUti gAthArthaH II7ddA 49 bhAMgAone bhUta-bhaviSa-vartamAna e traNa kALathI guNavAthI 147 bhAMgA thAya. kahyuM che ke "mULa nava bhedomAM pratyeka bhedanA bhAMgAone bhegA karatA 49 bhAMgA thAya. 49 bhAMgAone bhUta-bhaviSya-vartamAna e traNa kALathI guNatAM 149 bhAMgA thAya. praznatraNa kALathI zA mATe guNavAmAM Ave che? uttaraH bhUtakALamAM thayela prANAtipAta vagere pApanuM pratikramaNa karavAmAM Ave che, vartamAnamAM tene rokavAmAM Ave che ane bhaviSya mATe tenuM paccakhANa karavAmAM Ave che. Ama 49 bhAMgA traNa kALanI sAthe saMbaMdhavALA hovAthI temane traNakALathI gaNavAmAM Ave che. A pramANe arihaMtoe, gaNadharoe ane pUrvadharoe kahyuM che." zrAvakane trividha-trividhathI pApanivRtti thatI hoya to A pramANe bhAMgA thaI zake. zrAvakane anumatino niSedha na karyo hovAthI (= anumatino tyAga na thaI zakato hovAthI) trividha-trividhathI pApanivRtti asaMbhavita che. AthI ja niyuktikAre (Avazyaka sUtranA paccakmANa adhyayanamAM ATha prakAranA zrAvakanA varNanamAM 1558 mI gAthAmAM) pahelo bhAMgo dvividha-trividhathI batAvyo che. A bAbatane hRdayamAM rAkhIne graMthakAra kahe che(viyava aMtiyaM =) anumatinA niSedhathI sahita traNa bhAMgA bharata kSetranA madhyamakhaMDathI bahAranA kSetranI apekSAe che. ( voyAtiyaM visami =) 144 bhAMgA potAnA viSayamAM che, arthAtuM jyAM potAno vyavahAra thavAnI zakyatA che te kSetranI apekSAe che. jyAM potAno vyavahAra thavAnI zakyatA hoya te kSetramAM sAmAnyathI anumatinA tyAga asaMbhava che. ahIM tAtparya A che:- jo ke zrAvakane sAmAnyathI anumatino tyAga saMbhavato nathI, kAraNa ke jyAM potAno vyavahAra thavAnI zakyatA hoya tyAM anumatine AvavAno saMbhava Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 zrAvakadharmavidhiprakaraNa che, to paNa vizeSa viSayano niyama lenAra zrAvakane anumatino tyAga paNa saMbhave che. AthI ahIM saMbhavita pakSane AzrayIne anumatinA niSedhathI sahita traNa bhAMgA kahyA che. (zrAva prazapti .. 333-334 ) yuM che 3- "namatAnuyAyI 2008 cha hai - gRhasthane trividha-trividhathI paccakakhANa na hoya. A temanuM kahevuM yukta nathI. kAraNa ke bhagavatI sUtramAM vizeSathI kahevAmAM AvyuM che ke- gRhastha paNa potAnA kSetrathI (= bharatakSetranA madhyakhaMDathI) bahAranA kSetranI apekSAe trividha-trividhathI paccakakhANa rIza cha." (333) __prazna:- zrI bhagavatI sUtramA anumatinI niSedha yo nathI to pachI (pratyAdhyAna) niryuktimAM anumatino niSedha kevI rIte karyo? uttara- niryuktimAM potAnA kSetramAM niSedha karyo che, eTale ke jyAM potAno vyavahAra thavAnI zakyatA che te kSetranI apekSAe niSedha karyo che, athavA sAmAnya pratyAkhyAnamAM niSedha karyo che, svayaMbhUramaNa samudranA mAchalAnuM mAMsa na khAvuM ItyAdi vizeSa pratyAkhyAnamAM niSedha karyo nathI. AthI vizeSa pratyAkhyAna trividha-trividhathI kare temAM zo doSa che? arthAt koI doSa nathI. (334) [76] nanvevamapi "na karei na kAravei kareMtaM nANujANai maNeNaM vAyAe'' ityAdiSu bhaGgakeSu kAyapravRtterapratyAkhyAtatvAt tatpravRttau ca mana:pravRtterapi prasaGgAt kathaM pratyAkhyAnapAlanAsaMbhavaH?'' ityAha saMbhavamahigicceyaM, niyavisao bharaha AriyaM khNddN| tassa bahiM savvavayA, sAhusaricchA svigihiinnN||77|| [saMbhavamadhikRtyaivaM, nijaviSayo bharatamArya khnnddm| tasmAd vahiH sarvavratAni, sAdhusadRkSANi srvgRhinnaam||77||] "saMbhava" gAhA vyAkhyA-'saMbhavaM' bhaGgakaviracanAlakSaNaM saMbhavamAtramadhikRtyaivaM pradarzyate, na tu sarvabhaGgeSu pratyAkhyAtAra ityrthH| yadvA saMbhavaM-sAmAnyena pratyAkhyAtRgatAM vicitrAM vivkssaamaa''shrityetyrthH| kadAcitsaMbhavaM svaviSayaM tabahirvetyanapekSya sAmAnyenaivamabhidhIyata ityrthH| svaviSayamuddiSTaM vyAcaSTe'niya' ityaadi| 'nijaviSayaH' svaviSayaH, ko'tra? 'bharataM' bharatakSetraM, tatrApi 'AryakhaNDaM' madhyakhaNDaM AryA'rdhaSaDviMzatijanapadairupalakSitam, tatra kila saMbhavatsaMvyavahAravazenA'numaterA''gatisaMbhava ityrthH| 'tasmAt' bharatAt 'bahiH' Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 110 aparakSetreSvityarthaH, iha ca sUtre "kvacitpaJcamyAH" iti SaSThI, saMbandhamAtravivakSayA vaa| 'sarvavratAni' prAguddiSTAni 'sAdhusadRkSANi' yatitulyAni trividhaM trividhenetyarthaH, tatrA'numativarjanasyA'pi saMbhavAt 'sarvagRhiNAM' smstshraavkaannaam| iti gIthArtha 7chA. prazna: A pramANe paNa "na kare-na karAve-na anumode manathI ane vacanathI" ItyAdi bhAMgAomAM kAyapravRttinuM pratyAkhyAna na karyuM hovAthI kAyAthI pravRtta thatAM mana pravRttino paNa prasaMga Ave, AthI AvA bhAMgAomAM pratyAkhyAnanuM pAlana kevI rIte saMbhave? uttaraH AvA paNa bhAMgA thaI zake che e pramANe mAtra bhAMgAonA saMbhavanI apekSAe AvA bhAMgA batAvyA che, paNa badhA bhAMgAomAM pratyAkhyAna karanArA hotA nathI. athavA sAmAnyathI pratyAkhyAna karanArAonA hRdayamAM rahelI vividha prakAranI vivakSAne AzrayIne AvA bhAMgA batAvyA che, arthAt jyAM anumatino kyAreka saMbhava che evA potAnA kSetranI ane potAnA kSetrathI bahAranA kSetranI apekSA vinA sAmAnyathIja A bhAMgAo kahevAya che. 76 mI gAthAmAM voyAyaM visagni = 144 bhAMgA "potAnA viSayamAM che ema kahyuM che. AthI ahIM "potAnA viSayanI vyAkhyA kare che - bharatakSetrano sADA pacIsa AryadezothI oLakhAyelo madhyakhaMDa potAno viSaya che, arthAt bharata kSetranA madhyakhaMDamAM AvelA sADA pacIsa Arya dezo potAno viSaya che. tyAM vyavahArano saMbhava hovAthI anumati AvavAno (= lAgavAno) saMbhava che. bharata sivAyanAM bIjAM kSetromAM sarvazrAvakonAM sarvavrato sAdhutulya che, arthAtu bharata sivAyanAM bIjAM kSetromAM zrAvako paNa sarva vrato trividha-trividhathI laI zake che. kAraNa ke tyAM anumatityAgano paNa saMbhava che. [77] evaM vratagrahaNaprakAraM saMbhavata AviSkRtya vratasvarUpamAhathUlagapANavahassA, viraI duviho ya so vaho hoi| saMkappAraMbhehiM, vajjai saMkappao vihiNA // 78 // [sthUlakaprANavadhasya, viratidvividhazcAsau vadho bhvti| saGkalpArambhAbhyAm, varjayati saGkalpato vidhinA / / 78 // ] "thUlaga' gAhA vyAkhyA - 'sthUlakaprANavadhasya viratiH' sthUrA eva sthUrakAH -dvIndriyAdayaH teSAM prANA:- zarIrendriyocchvAsAyurlakSaNAH teSAM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 zrAvakadharmavidhiprakaraNa vadhaM jighAMsanaM tasya viratiH nivRttirityrthH| dvividhazcAsau vadho bhvti| katham? 'saMkalpArambhAbhyAM' tatra vyApAdanA'bhisaMdhiH saMkalpaH, kRssyaadikstvaarmbhH| tatra varjayati saMkalpataH' pariharatyasau zrAvakaH prANavadhaM saMkalpena, na tvArambhato'pi, tatra niyamena prvRtteH| 'vidhinA' pravacanoktena varjayati, na tu yathAkathaJcit / iti gaathaarthH||78|| A pramANe saMbhavanI apekSAe vratasvIkAranA prakArone pragaTa karIne have vratanA svarUpane kahe che - paheluM aNuvrata beiMdriya vagere sthUla jIvonA prANonA vadhanI virati e paheluM aNuvrata che. saMkalpa ane AraMbha evA be bhedothI vadha be prakAre che. temAM zrAvaka saMkalpathI vadhano zAstrokta viSiyI tyA 43, me tebha nali. pAMca IMdriya, traNayoga, zvAsozvAsa ane AyuSya ema daza prANI che. vadha eTale mArI nAkhavuM. virati eTale nivRtti. saMkalpa eTale vadhano Azaya. khetI vagere AraMbha che. zrAvaka AraMbhathI prANavadhano tyAga na karI zake. kAraNa ke zrAvaka AraMbhamAM avazya pravRtti kare che. [38] sa cAyaM vidhiHgurumUle suyadhammo, saMviggo ittaraM va iyaraM vaa| vajjittu tao sammaM, vajjei ime aIyAre // 79 // [gurumUle zrutadharmA, saMvigna itvaraM cetrdvaa| varjayitvA tataH samyak, varjayatImAnaticArAn // 79 // ] "gurumUle" gAhA vyAkhyA - 'gurumUle' AcAryAdyantike 'zrutadharmA' AkarNitA'NuvratAdiH, 'saMvignaH' mokSasukhAbhilASI, na tu RddhikAmaH, 'itvaraM' cAturmAsyA''dikAlA'vadhinA 'itarad' yAvatkathikameva 'varjayitvA' pratyAkhyAya vadhamiti prkRtm| 'tataH' tadanantaraM 'samyak' adhyavasAyavizuddhyA 'varjayati' pariharate, viratipariNatau pratyAkhyAne satyevaM pravRttireva nA'sya sNbhvtiityrthH| 'imAn' vakSyamANalakSaNAn, kAn ? aticaraNAnyatIcArAHpratyAkhyAnamalinatAhetavo vyaapaaraastaan| iti gaathaarthH||79|| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 111 vratasvIkArano vidhi A pramANe che gurunI pAse jeNe aNuvrata vagere dharma sAMbhaLyo che evo saMvi zrAvaka cAramAsa vagere thoDA kALa sudhI ke jIvana paryata vadhanuM paccakhANa karIne nIcenI gAthAmAM kahevAmAM Avaze te aticArono samyagu tyAga kare. saMvigna eTale mokSa sukhano abhilASI, nahi ke RddhinI kAmanAvALo. samyaka eTale adhyavasAyanI vizuddhithI. aticArono samyapha tyAga kare che eno tAtparyArtha e che ke- viratinA pariNAma pUrvaka pratyAkhyAna karavAmAM Ave to pratyAkhAna karanAra jIvanI aticAro thAya tevI pravRttija thatI nathI. [7] tAnevAhabaMdhavahachaviccheyaM, aibhAraM bhattapANavoccheyaM / kohAidUsiyamaNo, gomaNuyAINa no kujjA // 8 // [bandhavadhacchavicchedAnatibhAraM bhktpaanvyvcchedm| krodhAdidUSitamanA, gomanuSyAdInAM na kuryAt / / 80 // ] "baMdhavaha" gAhA vyAkhyA- bandhakyacchavicchedAn atibhAraM bhaktapAnavyavaccheda krodhAdidUSitamanA gomanuSyAdInAM na kuryaat| tatra bandhanaM bandhaH - saMyamanaM rajjudAmakAdibhiH / hananaM- vadhastADanaM kssaadibhiH2| chaviH - zarIraM tasya cchedaH-pATanaM krptraadibhiH3| bharaNaM bhAraH atIva bharaNamatibhAraH prabhUtasya pUgaphalAdeH skndhpRsstthyaadissvaaropnnmityrthH4| bhaktaM - azanamodakAdi, pAnaMpeyamudakAdi, tasya vyavacchedaH- nirodho'daanmityrthH5| etAn samAcaran aticarati prthmaannuvrtm| etAn krodhAdidUSitamanA na kuryaaditi| anenaa'pvaadmaahanythaakrnnaaprtissedhaavgmaat| tatra cAyaM pUrvAcAryokto vidhiH - "baMdho dupayANaM cauppayANaM ca aTThAe aNaTThAe / aNaTThAe na vaTTai bNdhiuN| aTThAe duviho sAvekkho niravekkho yA Niravekkho niccalaM dhaNiyaM jaM bNdhdd| sAvekkho dAmagaMThiNA, jaM ca sakkai palIvaNAisuM muMciuM chidiuM vA, Na saMsarapAsaeNa bNdhiavvN| evaM tAva cauppayANaM / dupayANaM pi dAso dAsI vA coro vA putto vA'NapaDhaMtagAi jai bajhaMti to savikkamANi baMdhiavvANi rakkhiavvANi ya, jahA aggibhayAisana vinnssNti| tANi kira dupayacauppayANi sAvageNa giNhiavvANi jANi abaddhANi ceva 'acchNti| vaho vi taha cev| vadho nAma taaddnnaa| aNaTThAe niravekkho niddayaM taalei| sAvekkho puNa 1 " ciTThati' b| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 zrAvakadharmavidhiprakaraNa puvvAmeva bhIapariseNa hoavvN| jai na karejjA to mammaM mottUNa tAhe layAe doreNa vA ekkaM vA doNNi vA vaare| chaviccheo aNaTThAe thev| niravekkho hatthapAyakaNNanakkAi niddao chidi| sAvekkho gaMDaM vA arasaM vA chidejjA vA Dahejja vA / aibhAro na aaroeavvo| puci ceva jA vAhaNAe jIviA sA mottvvaa| na hojjA aNNA jIviA tAhe dupayaM jaM sayaM ukkhivai oArei vA bhAraM evaM vhaavijji| baillANaM jahAsAbhAviAo vi bhArAo UNao kIrai, halasagaDesu vi velAe ceva muai| AsahatthIsu vi eseva vihii| bhattapANavoccheo na kassa vi kAyavvo, tikkhachuho mA mrejjaa| taheva aNaTThAe dosA prihrejjaa| sAvekkho puNa roganimittaM vA vAyAe vA bhaNejjA, ajja te na demi tti| saMtinimittaM vA uvavAsaM kaarvejjaa| savvatya vi jayaNA, jahA thUlagapANAivAyassa aiyAro na havai tahA pyiavvN|" ] rUti gAthArtha: 80nA. pahelA aNuvratanA aticArone kahe che - sthUla prANivadhano tyAga karanAra zrAvaka krodha, lobha Adi duSTabhAvathI baMdha, vadha chaviccheda, atibhAra ane bhaktapAnaviccheda na kare. A doSone AcaranAro jIva pahelA aNuvratane duSita kare che. baMdha eTale doraDA AdithI bAMdhavuM. vadha eTale cAbuka AdithI mAravuM. chaviccheda eTale karavata AdithI hAtha vagere aMgono cheda karavo = aMgone kApavA. atibhAra eTale pazu vagere pAse tenI zaktithI adhika sopArI vagereno bhAra khAMdha-pITha Adi upara mUkavo. bhaktapAna viccheda eTale AhAra-pANI na ApavAM. krodha, lobha Adi duSTabhAvathI baMdha Adi karavAthI aticAra lAge che. paNa putrAdinA avinaya, roga Adi anartho dUra karavAnA zubha AzayathI baMdha Adi karavAmAM Ave to aticAra lAge nahi, arthAt nirapekSapaNe eTale ke prANanAzanI darakAra vinA nirdayapaNe baMdha Adi karavAthI aticAra lAge che, paNa sApekSapaNe, eTale ke dayArdra hRdayathI baMdha Adi karavAthI aticAra na lAge. ahIM pUrvAcAryoe kahela vidhi A pramANe che:- baMdha- bapagA ke cArapagA prANIono baMdha sakAraNa ane niSkAraNa ema be prakAre che. temAM niSkAraNa baMdha karavo yogya nathI. sakAraNa baMdha sApekSa ane nirapekSa ema be prakAre che. nirdaya banIne atizaya majabUta bAMdhavAmAM Ave te nirapekSa baMdha. Aga vagerenA prasaMge choDI zakAya ke chedI zakAya tevI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 114 rIte dorInI gAMTha AdithI bAMdhavuM te sApekSabaMdha. copagA prANInA baMdhanI hakIkata kahI. be pagA (manuSya) prANInA baMdhanI hakIkata paNa e pramANe jANavI. arthAtu dAsa-dAsI, cora ke bhaNavAmAM pramAdI putra vagerene jo bAMdhavAnI jarUra paDe to te cAlI zake-khasI zake ke avasare chUTI zake te rIte (DhIlA baMdhanathI) bAMdhavuM ke jethI Aga vagerenA prasaMge tenuM mRtyu na thAya. zrAvake bAMdhyA vinA ja rAkhI zakAya tevA ja bepagA ane copagA prANI rAkhavA joIe. vadha- vadhamAM paNa baMdhanI jema jANavuM. temAM niSkAraNa nirapekSa vadha eTale kAraNa vinA nirdayapaNe mAravuM. sApekSa vadha aMge evo vidhi che ke zrAvake bhItaparSad banavuM joIe. jethI putrAdi parivAra avinaya vagere na kare, ane mAravAno prasaMga ja na Ave. chatAM koI avinaya vagere kare ethI mAravAno prasaMga Ave to marmasthAnone choDIne lAta ke dorIthI eka be vAra mAravuM. chaviccheda - chaviccheda aMge paNa baMdhanI jema jANavuM. nirdayapaNe hAtha, paga, kAna, nAka vagereno cheda karavo e nirapekSa chaviccheda che. zarIramAM thayela gumaDuM, ghA-cAMdI vagerene kApI nAkhavuM ke bALI nAkhavuM vagere sApekSa chaviccheda che. atibhAraH- zrAvake pazu Adi upara te na upADI zake teTalo bhAra na mUkavo joIe. zrAvake prANI upara bhAra UMcakAvIne AjIvikA cAle tevo dhaMdho na karavo joIe. tema na banI zake to manuSya pAse te svayaM UMcakI zake ane nIce utArI zake teTalo ja bhAra UMcakAvavo joIe. baLado pAse ucitabhArathI kaMIka ocho bhAra upaDAvavo joIe. haLa, gADA vageremAM joDelA pazuone samayasara choDI devA joIe. azva ane hAthI vagerene AzrayIne paNa A ja vidhi che. bhaktapAna viccheda- AhAra-pANIno viccheda koIne na karavo joIe. anyathA atizaya bhUkhathI mRtyu thAya. bhaktapAnavicchedanA paNa sakAraNa niSkAraNa vagere prakAro baMdhanI jema jANavA. roganA vinAza mATe bhaktapAnano viccheda sApekSa che. aparAdha karanArane "Aje tane AhAra Adi nahi ApuM" ema kahevuM. (paNa samaya thatAM AhArapANI ApavA.) zAMti nimitte upavAsa karAvavo. sarvatra yatanA karavI, arthAt vratamAM aticAra na lAge tema kALajIthI vartavuM. [8] Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 zrAvakadharmavidhiprakaraNa uktaM sAticAraM prathamANuvratam, sAMprataM dvitIyamucyatethUlamUsAvAyassa ya, viraI so paMcahA samAseNa / kaNNAgobhUmAliyanAsaharaNakUDasakkhijje // 81 // [ sthUlamRSAvAdasya ca viratiH sa paJcadhA smaasen| kanyAgaubhUmyalIkanyAsaharaNakUTasAkSitve // 81 // |] * "thUla" gAhA vyAkhyA- sthUlamRSAvAdasya ca viratirdvitIyamaNuvrataM bhavatIti gamyate / tatra dvividho mRSAvAda :- sthUlaH suukssmshc| tatra paristhUravastuviSayo'tiduSTavivakSAsamudbhavaH sthUlaH, viparItastvitaraH, na ca teneha prayojanam, zrAvakadharmAdhikArAt sthUlasya prakrAntatvAt / tathA cAha- 'sa paJcadhA mRSAvAdaH paJcadhA- paJcaprakAra:, 'samAsena' saMkSepeNa, zeSabhedAnAM kumArAnRtAdInAM sajAtIyatvenAtraivAntarbhAva iti hRdayam / paJcavidhatvamAha 'kanyAbhUmyalIkanyAsaharaNakUTasAkSitve' iti, alIkazabdaH pratyekaM kanyAdipadeSu yojanIyaH, tadyathA- kanyAlIkamityAdi, "it pAnIyAdiSu" ityalIkazabda - Ita idAdezaH / tatra kanyAviSayamalIkamabhinnakanyAmitarAM vakti viparyayaM vA 1 / evaM gavAlIkamapi, alpakSIrAM bahukSIrAM viparyayaM vA vakti 2 / bhUmyalIkaM tu parasatkAmevAtmasatkAM vkt| vyavahAre vA niyukto'nAbhavadvyavahAreNaiva kasyacidekasya rAgAdyabhibhUto vakti, asyaivedamAbhavatIti 3 / nyasyata iti nyAsa:- rUpakAdyarpaNaM tasya haraNaM, yena vacanena nyAsamapalapati sa mRSAvAdaH, tadgrahaNaM tvadattAdAnameveti bhAva: 4 / kUTasAkSitvaM tUtkocAmatsarAdyabhibhUtaH pramANIkRtaH san kUTaM vakti, yathA'smyahamatra sAkSI 5 / 2 iti gAthArthaH // 81 // aticAra sahita paheluM aNuvrata kahyuM. have bIjuM aNuvrata kahevAmAM Ave che:- jAnuM azudrata : sthUla mRSAvAdanI virati e bIjuM aNuvrata che. mRSAvAdanA sthUla ane sUkSma ema be bheda che. temAM atiduSTavivakSAthI utpanna thayeluM moTI vastuo saMbaMdhI asatya sthUla che. tenAthI ulaTuM asatya sUkSma che. sUkSma asatyanuM ahIM prayojana nathI. kAraNa ke zrAvakano adhikAra hovAthI sthUlanIja virati kahevAnuM zarU karyuM che. sthUla mRSAvAdanA saMkSepathI dunyA-asatya, gAya-asatya, bhUmi-asatya, nyAsa-apaharaNa ane chUTasAkSI khema pAMya prakAra che. kumAra asatya vage2e bAkInA bhedo ahIM kahelA bhedonA samAnajAtivALA hovAthI te bhedono ahIM kahelA bhedomAM samAveza thaI jAya che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 116 kanyA - asatya:- khaMDitazIlavAnI kanyAne akhaMDita zIlavALI ane akhaMDita zIlavALI kanyAne khaMDitazIlavALI kahevI vagere kanyA saMbaMdhI asatya bolavuM. (kanyA asatyanA upalakSaNathI. be pagavALA badhA prANI saMbaMdhI asatyano tyAga thaI jAya che.) (2) gAya-asatya:- ghaNuM dUdha ApatI gAyane alpa dUdha ApanArI ane ochuM dUdha ApatI gAyane ghaNuM dUdha ApanArI kahevI vagere gAya asatya che. (gAya asatyanA upalakSaNathI cAra pagavALA sarvaprANI saMbaMdhI asatyano paNa tyAga thaI jAya che.) (3) bhUmi-asatya- potAnI jamInane pArakI kahevI, paranI jamInane potAnI kahevI vagere bhUmi asatya che. athavA nyAya ApavA mATe nimAyela koI jenI mAlikI na thatI hoya tene ja nyAya ApavA mATe rAgAdine vaza banIne koI ekano pakSa le, arthAt mAlika na hovA chatAM A vastu AnI ja che ema kahevuM te bhUmi asatya che. (bhUmi asatyanA upalakSaNathI paga vinAnA sarva dravyo saMbaMdhI asatyano paNa tyAga thaI jAya che.) (praniH- kanyA asatyathI be pagavALA prANI saMbaMdhI, gAya asatyathI cAra pagavALA prANI saMbaMdhI, ane bhUmi asatyathI paga vinAnA dravya saMbaMdhI asatyano tyAga thAya che. to be pagavALA prANI, cAra pagavALA prANI ane paga vinAnA dravya saMbaMdhI asatyano tyAga ema na kahetAM kanyA, gAya ane bhUmisaMbaMdhI asatyano tyAga ema kema kahyuM? uttara- kanyA asatya vagere traNa asatyo lokamAM atiniMdita hovAthI ghaNA prasiddha banI gayA che. AthI ahIM e traNano sAkSAt nirdeza karyo che.) (4) nyAsa-apaharaNa - nyAsa eTale mUkavuM. bIjAe vizvAsathI mUkelI rUpiyA vagere vastunuM apaharaNa karavuM. je vacanathI nyAsano apalopa kare te vacana mRSAvAda che. AmAM pArakI vastu pAchI na ApavI-laI levI e corI ja che. temAM je jUThuM bolavAmAM Ave te asatya che. (AmAM corI ane asatya baMne hovAthI Ano judo ullekha karyo che.) (5) kUTa sAkSI:- vivAdamAM pramANa karAyela koI mAnava lAMca ane IrSyA Adine vaza banIne "AmAM huM sAkSI chuM" ema jUThuM bole te kuTasAlI. [81] aticArAnAhaiha sahasabhakkhANaM, rahasA ya sadAramaMtabheyaM c| mosovaesayaM kUDalehakaraNaM ca vajjejjA // 82 // [iha sahasAbhyAkhyAnaM, rahasyena ca svadAramantrabhede c| pUpaleza- sUrajoza ra varjayet ro] Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 zrAvakadharmavidhiprakaraNa "iha'' gAhA vyAkhyA- 'iha' mRSAvAdavirato sahasA anAlocyA'bhyAkhyAnaM 'sahasAbhyAkhyAnaM' asddhyaaropnnm| tadyathA- "caurastvaM pAradAriko vA " ityAdi / raha:-ekAntaH tatra bhavaM rahasyaM, tena tasmin vA'bhyAkhyAnaM rahasyAbhyAkhyAnAm, etaduktaM bhavati- ekAnte mantrayamANAnabhidhatte, ete hIdaM cedaM ca rAjaviruddhAdikaM mantrayanta iti 2 / 'svadAramantrabhedaM ca' svakalatravizrabdhabhASitA'nyakathanaM cetyrthH3| 'mRSopadezaM' asatyopadezam, idamevaM caivaM ca brUhItyAdilakSaNam 4 / 'kUTalekhakaraNaM ca' anyanAmamudrAkSarabimbasvarUpalekhakaraNaM ca varjayet 5 / yata etAni samAcarannaticarati dvitIyANuvratam / iti gAthArthaH // 82 // bIjA aNuvratanA aticArone kahe che : sthUla mRSAvAda viramaNavratamAM sahasA-abhyAkhyAna, rahasya-abhyAkhyAna, svadAramaMtrabheda, asatya-upadeza, kUTalekha e pAMca aticArono tyAga kare. (1) sahasA-abhyAkhyAna - sahasA eTale vicAryA vinA. abhyAkhyAna eTale avidyamAna doSono Aropa mUkavo. vicAryA vinA khoTo Aropa mUkavo e sahasA abhyAkhyAna che. jemake-vicAryA vinA koIne tuM cora che, tuM parastrIgamana karanAra che, vagere kahevuM. (2) rahasya-abhyAkhyAna:- rahasya eTale ekAMtamAM thayela. abhyAkhyAna eTale kahevuM. ekAMtamAM baneluM kahevuM che rahasya-abhyAkhyAna. koIne ekAMtamAM masalata karatA joIne ke sAMbhaLIne bIjAne kahe ke A loko amuka amuka rAjya viruddha vagere masalata kare che. (3) svadAramaMtrabheda:- dAra eTale strI. maMtra eTale gupta vAta. bheda eTale prakAzana karavuM. potAnI patnIe mArI vAta bIjA pAse nahi jAya evA vizvAsathI karelI gupta vAta bIjAne kahevI e svadAramaMtrabheda che. (patnInA upalakSaNathI mitra Adi mATe paNa tema samajavuM. arthAtu koI paNa vyaktie mArI vAta bIjA pAse nahi jAya evA vizvAsathI karelI gupta vAta bIjAne kahevI te svadAramaMtrabheda che.) (4) asatya upadeza:- bIjAne "A Ama Ama kahe" ItyAdi juThuM bolavAnI salAha ApavI. (5) phUTa lekhakaraNa - kUTa eTale khoTuM lekhakaraNa eTale lakhavuM. khoTuM lakhavuM te phUTa lekhakaraNa. kuTalekhakaraNanA anyanAma, anyamudrA, anya akSara, anya biMba, ane anya svarUpa e pAMca bhedo che. anyanAma:- sahI vageremAM potAnuM nAma lakhavAnA badale bIjAnuM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 118 nAma lakhavuM. athavA amuka vigata lakhe pote ane bIjAnA nAme prasiddha kare. anyamudrAje mahorachApa karavAnI hoya tenA badale bIjI mahorachApa kare. anyaakSaraH- potAnA hastAkSarothI lakhavAnA badale bIjAnA hastAkSarothI lakhe. anyabiMba:- potAnA jevA akSaro hoya tenAthI judI jAtanA akSarothI lakhe. anyasvarUpa:- je vigata lakhavI joIe te na lakhatAM bIjI ja vigata lakhe, arthAt satya lakhavAnA badale asatya lakhe. A doSone Acarato jIva vratane duSita kare che, mATe A pAMca doSono tyAga kare. [2] uktaM sAticAraM dvitIyamaNuvratam, adhunA tRtIyamAhathUlAdattAdANe, viraI taM duviha mo u niddittuN| saccittAcittesuM, lvnnhirnnnnaaivtthugy||83|| [sthUlAdattAdAne, viratistattu dvividhaM nirdissttm| sacittAcitteSu, lvnnhirnnyaadivstugtm||83||] "thUlAdattAdANe' gAhA vyAkhyA-ihAdattAdAnaM dvividhaM, sthUlaM sUkSmaM c| tatra paristhUlavastuviSayaM cauryA'ropaNahetutvena pratItaM sthUlam, tadviparItaM tu suukssmm| tatra 'sthUlAdattAdAne' tadviSayA 'viratiH' nivRttistRtIyamaNuvratamiti prama: tag "ddhivi' divA2m, "mo' rUti nipAta: padvipUro', 'tuH punararthe bhinnakramazca, tattviti yojita ev| 'nirdiSTaM' kathitamAgama iti gmyte| tadeva dvaividhyamAha-'sacittAcitteSu' saccittaviSayamacittaviSayaM cetyrthH| tadevAhalavaNahiraNyAdivastugatam iti, jIvA'jIvarUpatvAt tasya, aadishbdaadshvvstraadiprigrhH| mizrAdattAdAnaM tvanayorevAntarbhUtatvAnna pRthagvivakSitam, saMkSepasyaiva prstuttvaat3| iti gaathaarthH||83|| aticAra sahita bIjuM aNuvrata kahyuM. have trIjuM aNuvrata kahe che :trIjuM aNuvrataH adattAdAna eTale corI. AgamamAM adattAdAnanA skUla ane sUkSma ema be bheda kahyA che. corInA Aropano hetu hovAnA kAraNe lokavyavahAramAM corI tarIke prasiddha thayela moTI vastuonI corI e sthUla adattAdAna che. tenAthI ulaTI corI sUkSma adattAdAna che. sthUla adattAdAnano tyAga te trIjuM sthUla adattAdAnaviramaNa vrata che. corInA sacitta vastu saMbaMdhI ane acittavastu saMbaMdhI ema be prakAra che. mIThA AdinI corI sacitta vastu saMbaMdhI corI che. kAraNa ke mIThuM vagere jIvarUpa che. suvarNa vagerenI corI acitta vastu Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 zrAvakadharmavidhiprakaraNa saMbaMdhI corI che. kAraNa ke savarNa vagere ajIva svarUpa che. mizra adattAdAnano to sacitta ane acitta e bemAM ja samAveza thaI jato hovAthI tenI alaga vivakSA karI nathI. kAraNa saDI saMkSepathI 4 vAnI mAghAra .[83] ihAticArAnAhavajjai iha tenAhaDa, takkarajogaM viruddharajjaM c| kUDatulakUDamANaM, tappaDirUvaM ca vvhaarN||84|| [varjayatIha stenAhRtaM, taskarayoga viruddharAjyaM c| kUTatulAkUTamAnaM tatpratirUpaM, ca vyvhaarm||84||] "vajjai'' gAhA vyAkhyA- varjayati' pariharate 'iha' adattAdAnaviratau 'stenAhRtam' tatra stenA:-caurAstairAhatam- AnItaM kiJcit kuGkamAdi dezAntarAt tat samarghamiti lobhAnna gRhaNIyAt / tathA 'taskarayogaM' taskarA:-caurAsteSAM yogaH-haraNakriyAyAM preraNam- abhyanujJA "harata yUyam" iti taskaraprayogastaM ca varjayet 2 / 'viruddharAjyaM' iti ca sUcanAt sUtramiti viruddharAjyAtikrama ca varjayet, viruddhanRpayo rAjyaM tatrAtikramaH, na hi tAbhyAM tatra tadAgamanamanujJAtamiti 3 / tathA 'kUTatulAkUTamAnaM' tulA-pratItA, mAnaM kuDavAdi, kUTatvaM-nyUnAdhikatvaM, nyUnayA dadAti adhikayA gRhNAti 4 / tathA 'tatpratirUpaM ca vyavahAram' tenaadhikRtena pratirUpaM-sadRzaM tatpratirUpaM tena vyavahAram, yad yatra ghaTate vrIhyAdighRtAdiSu palajyAdivasAdi tasya tatra prakSepeNa vikrayastaM vrjyet5| yata etAni samAcarannaticarati tRtiiyaannuvrtm| iti gaathaarthH||84|| trIjA vratamAM aticAro kahe che : zrAvaka trIjA aNuvratamAM tenAhata, taskara prayoga, viruddha rAjyotikrama, kUTatulakuTamAna ane tatirUpa vyavahAra e pAMca aticArono tyAga kare che. (1) stenAhata:- stena bheTale. yo2. mAhata bheTale yorI dAvej. yorI jI dezamAMthI corI lAvela koIka kezara vagere vastu mUlyavAna (= UMcI) che ema vicArIne lobhathI levI te tenAhata che. zrAvake AvI vastu na levI. (2) ta242 prayoga:- ta:42 seTale yo2. prayoga seTa yorI 42vAmA pre29|| 42vI.. corane corI karavAnI "tame corI karo" e pramANe preraNA karavI te taskara prayoga che. teno tyAga karavo. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 120 (3) viruddha yAtima:- viruddha the. 2mona 20ya te. viruddha 25. viruddha / rAjyamAM javuM te viruddha rAjyAtikrama. viruddha be rAjAoe te vakhate (= virodha hoya tyAre) tyAM AvavAnI rajA ApI nathI. (4) dUTatumA TamAna:- DUTa bheTale moTuM, arthAt dhAre - mo . tulA bheTa jokhavAnA (kilo vagere) mApa. mAna eTale tala vagere mApavAnA kuDava vagere mApAM. ochuM. Ape ane vadhAre che te kUTatulA kUTamAna che. __ (5) tati35 vya1712:- tat bheTale. zuddha vastu. prati35 bheTale samAna. vyavahAra / eTale vecavuM. DAMgara ane ghI vagere zuddha vastumAM photarA ane carabI vagere azuddha (= nakalI) vastu nAkhIne vece, arthAt je zuddha vastumAM je azuddha vastu meLavI zakAya temAM te vastu bheLavIne vece te tatpatirUpa vyavahAra che. Ano tyAga kare. kAraNa ke A doSone bhAyarato (r)trI pratane dUSita 42 cha. [84] uktaM sAticAraM tRtIyANuvratam / sAMprataM caturthamAhaparadArassa ya viraI, orAlaviuvvabheyao duvihaM / eyamiha muNeyavvaM, sadArasaMtosa mo ittha // 85 // [paradArANAM ca virati, saidArikavaikriyabhedato dvividhm| etadiha jJAtavyaM svadArasaMtoSo'tra // 85 // ] "paradArA" gAhA vyAkhyA- pare -AtmavyatiriktAsteSAM dArA:- kalatrANi paradArAstebhyasteSAM veti, prAgvat sssstthii| ekavacanAntatA tu praakRttvaat| parakalatrasyaiva viratiH, na vezyAyA apiityrthH| caturthamaNuvratamiti prkmH| cazabdaH smuccye| svadArasaMtoSazcetyatra drssttvyH| audArikavaikriyabhedato dvividhametad jJAtavyaM' iti, etaditi prAkRtatvena napuMsakanirdezaH, 'ete' paradArA iti draSTavyam, audArikavaikriyabhedata 'dvividhAH' dviprakArAH tatraudArikA nAryaH tirshcyshc| vaikriyA vidyAdharyo devyshc| svasya dArAH svadArA:- svakalatraM taiH saMtoSaH svadArasaMtoSaH, maithunA'sevanaM prati vezyAderapi varjanamiti hRdym| svadArasaMtoSazcaturthA'Nuvratamiti yojitmev| atra caturthA'Nuvrate varjayatItyuttareNa yogH| iti gaathaarthH||85|| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 zrAvakadharmavADiprakaraNa aticAra sahita trIjuM vrata kahyuM. have cothuM aNuvrata kahe cheHcothuM aNuvrataH parastrIno tyAga athavA svastrImAM saMtoSa e cothuM aNuvrata che. parastrInA audArika ane vaikriya ema be bheda jANavA. potAnAthI bIjAnI strI te parastrI. manuSya strIo ane pazujAtinI strIo dArika parastrI che. devIo ane vidyAdharIo vaikriya parastrI che. parastrInA tyAgamAM vezyA Adino tyAga thato nathI. svastrIsaMtoSamAM vezyA Adino tyAga tha ya che. [85] aticArAnAhavajjai ittariapariggahiyAgamaNaM aNaMgakIDaM c| paravIvAhakkaraNaM, kAme tivvAbhilAsaM ca // 86 // [varjayatItvaryaparigRhItAgamanamanaGgakrIDAM ca / paravIvAhakaraNaM, kAme tIvrAbhilAsaM ca // 86 // ] "vajjaI" gAhA vyAkhyA- 'varjayati' pariharati, kim? itvarIti, aTanazIlA itvarI "eteH zIle tvarat". "AdItau bahulaM" ityAdantatA stokakAlagRhItA, tasyAM gamanamiti saMbadhyate; bhATipradAnena kiyantamapi kAlaM svavazIkRtavezyAmaithunA'sevanamityarthaH 1 // ' aparigRhitAgamanaM' aparigRhItA nAma vezyA anyasatkAgRhItabhATIH, kulAGganA vA'nAtheti tadgamanam 2 / yathAkrama svdaarsNtossvtprdaarvrjinorticaarau| anaGgakrIDA nAma kucakakSorunAbhivadanAntarakrIDA, tIvakAmAbhilASeNa vA parisamAptaratasyApyAhAyaH sthaalkaadibhiryossito'vaacyprdeshaasevnmiti3| 'paravivAhakaraNaM' anyA'patyasya kanyAphalalipsayA snehasaMbandhena vA vivAhakaraNam, svApatyeSvapi saMkhyAbhigraho nyAyya iti4| 'kAme tIvAbhilASaM ca' iti sUcanAt 'kAmabhogatIvAbhilASaH' kAmA:- zabdAdayo bhogA:- rasAdaya eteSu tIvrAbhilASa:- atyantatadadhyavasAyitvam 5 / etAni samAcarannaticarati cturthaannuvrtm4| iti gaathaarthH||86|| cothA vratanA aticArone kahe che - zrAvaka cothA aNuvratamAM ItvarIgamana, aparigRhItAgamana, anaMgakrIDA, paravivAhakaraNa ane kAmabhogatIvAbhilASa e pAMca aticArono tyAga kare che. (1) tvarIgamana:- tvarI bheTale labha 42vAnA svatmAvANI, arthAt (bhUlya ApIne) thoDA samaya mATe svIkArelI vezyA. (gamana eTale viSayasevana.) bhADuM ApIne Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita keTaloka kALa potAne AdhIna karelI vezyAnI sAthe viSayasevana karavuM te ItvarI gamana. (2) aparigRhItAgamana:- aparigRhItA eTale jeNe anyanuM bhADuM nathI lIdhuM tevI vezyA, athavA pati vinAnI kulAMganA. aparigRhItA sAthe viSayasevana karavuM te aparigRhItAgamana. ItvarIgamana svastrIsaMtoSanI apekSAe ane aparigRhItAgamana parastrI tyAganI apekSAe aticAra che. (3) anaMgakrIDAH- (ahIM maithunanI apekSAe strIyoni ane puruSacihna aMga che. te sivAyanA stana vagere avayavo anaMga che.) strInA stana, bagala, chAti, nAbhi ane mukha vagere anaMgomAM tevI krIDA = viSayaceSTA karavI te anaMgakrIDA che. athavA (anaMga eTale kAma = viSayavAsanA. kAmanI krIDA te anaMgakrIDA.) saMbhoganI kriyA pUrNa thavA chatAM tIvra kAmAbhilASAnA kAraNe cAmaDI vagerethI banAvelA puruSaliMga jevA sthAlaka vage2e kRtrima sAdhanothI strInA yonipradezane seve te anaMgakriDA. 122 (4) parivavAhakaraNa:- kanyAphaLa meLavavAnI IcchAthI ke snehanA saMbaMdhathI bIjAonA saMtAnono vivAha karavo te parivavAhakaraNa. zrAvaka mATe to potAnA saMtAnomAM paNa ATalAthI vadhAre saMtAnono vivAha nahi karuM ema saMkhyAno abhigraha karavo e vyAjabI che. = (5) kAmabhogatIvrAbhilASa:- zabda ane rUpa kAma che. gaMdha, rasa ane sparza bhoga che. kAmabhogomAM tIvrAbhilASa atyaMta kAma-bhoganA adhyavasAyavALA banavuM te kAmabhogatIvrAbhilASa. A doSone Acarato jIva cothA vratane dUSita kare che. [86] uktaM sAticAraM cturthmnnuvrtm| sAMprataM paJcamamucyate icchAparimANaM khalu, asayAraMbhaviNivittisaMjaNayaM / khittAivatyuvisayaM, cittAdavirohao cittaM // 87 // [icchAparimANaM khalu, asdaarmbhvinivRttisNjnkm| kSetrAdivastuviSayaM cittAdyavirodhAccitraM // 87 // ] "icchA" gAhA vyAkhyA- icchAyA icchayA vA parimANaM icchAparimANaM paJcamamaNuvratamiti prakramagamyam / taccecchAparimANaM kiMphalam ? ityAha'asadArambhavinivRttisaMjanakaM' asundarArambhapratyAkhyAnanibandhanam / tacca 'kSetrAdivastuviSayaM' kSetrAdIni vastUni viSayo'syeti samAsaH / taduktam - "dhaNaM " Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 zrAvakadharmavidhiprakaraNa dhaNNaM khettaM vatyuM ruppaM suvaNNaM kuvi dupayaM cauppayaM ca " [ ityaadi| atra cAdizabdaH prkaarvcnH| kSetrAdayaH kSetraprakArA dhanAdaya ityrthH| 'cittAdhavirodhAt' cittavittadezavaMzAdyAzrayeNa * citram' 1 anekAkAram 5 / iti gaathaarthH||87|| aticArasahita cothuM aNuvrata kahyuM. have pAMcamuM aNuvrata kahevAmAM Ave che - pAMcamuM aNuvrata: dhana, dhAnya, kSetra, vAstu, rUpya, suvarNa, kuSTha, dvipada ane catuSpada e nava prakAranA parigrahanuM ATalI saMkhyAthI vadhAreno tyAga ema parimANa karavuM e pAMcamuM IcchAparimANa (sthUla parigraha parimANa) aNuvrata che. A vratathI azubha AraMbhonI nivRtti thAya che. A vrata citta, vitta, deza, vaMza Adine anurUpa levAtuM hovAthI aneka prakAranuM che. (azubha AraMbhonI nivRtti :- parigrahanuM parimANa karavAthI jarUrI thoDuM dhana alpa pApavALA vyApArathI maLI jAya. AthI azubha AraMbho = bahu pApavALA vyApAro baMdha thaI jAya. jIvo ghaNuM dhana meLavavA mATe ja prAya: jIvahiMsAdi thAya tevA pApa vyApAro kare che. ghaNuM dhana meLavyA pachI paNa dhanano upayoga karavAmAM ghaNA azubha AraMbho kare che. AthI dhananuM parimANa thavAthI bahu pApavALA vyApAro baMdha thaI jAya che. vratanA aneka prakAro :- A vrata lenAra darekanuM mana = mananI bhAvanA samAna na hoya. koInI pAse dhana ghaNuM hoya paNa mUrchA ochI hoya. jyAre koInI pAse dhana ochuM hoya paNa mUrchA ghaNI hoya. AthI dareka potAnI bhAvanA pramANe parigrahanuM parimANa kare. tethI A vrata badhAnuM samAna hotuM nathI. dhana paNa badhA pAse samAna na hoya. koI garIba hoya to koI dhanavAna hoya. AthI paNa badhAnuM parigrahanuM parimANa samAna na hoya. koI dezamAM loko dhAnya-pazu vagereno adhika saMgraha kare, to koI dezamAM ocho saMgraha kare. koI rAjakulamAM janmelo hoya to koI brAhmaNa kuLamAM janmelo hoya. Ama parigraha parimANa lenArAonAM citta Adi bhinnabhinna hovAthI A vrata aneka prakAranuM che.) [87]. atraa'ticaaraanaahkhettaaihirnnnnaaiidhnnaaidupyaaikuppmaannkme| joyaNapayANabaMdhaNakAraNabhAvehiM no kuNai / / 88 / kssetraadihirnnyaadidhnaadidvipdaadikupymaankrmaan| yojanapradAnabadhanakAraNabhAvairna karoti // 48 // ] 2 "maneprAra" vA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 124 "khettAi" gAhA vyAkhyA - kSetrAdihiraNyAdidhanAdidvipadAdikupyamAnakramAn' kssetraadigRhiitprimaannaatikrmaanityrthH| 'yojanapradAnabandhanakAraNabhAvaiH' ebhiryojanAdibhiryathAsaMkhyaM na karoti' na vidhatte iti smudaayaarthH| tatra kSetravAstUnAM yojanena dvitrAdInAM gRhItaparimANabhaGgabhayAd vRtyAdyapanayanAdinaikatvAdyApAdanenetyarthaH / evaM hiraNyasuvarNayoH pradAnena gRhItaparimANAvadhikAlAtparata udgrAhaNIyayovRddhiprayuktyA 2||dhndhaanyyorbndhnen- satyaGkArAdinA niyantraNena 3 / dvipadacatuSpadayoH kAraNena - garbhAdhAnaprayojanena 4 / kupyasya ca bhAvena - adhyavasAyena tadarthitvarUpeNa 4 / etattu sarvamapi pradAnAdi parimANAvadhIkRtacaturmAsakAdikAlAdarvAgevaM karoti-kila mamaitadavadhIkRtakAlAtparata eva prigrhvissyiibhvissytiitydhyvsaayen| atra cAdizabdA aagmpaatthprsiddhvaastvaadigraahkaaH| tathA cAgamaH - "dhaNadhaNNappamANAikkame khettavatthupamANAtikkame hiraNNasuvaNNappamANAikkame dupayacauppayappamANAikkame kuviapmaannaaikkme|" [ ] paJcasaMkhyAviSayatvaM ca sajAtIyatvena zeSabhedAnAmatraivA'ntarbhAvAcchiSyahitatvena ca prAyaH sarvatra madhyamagatervivakSitatvAda paJcakasaMkhyayaivAticAraparigaNanam, atshctussssddaadisNkhyyaa'ticaaraannaam'gnnnmuppnnm| iti gaathaarthH||88|| pAMcamAM vratamAM aticAro kahe che - pAMcamuM aNuvrata lenAra zrAvaka yojana, pradAna, baMdhana, kAraNa ane bhAvathI anukrame kSetra-vAstu, 29ya-suvA, dhana-dhAnya, vi56-yatuSya mane dudhya meM pAyanA paribhAno atikrama (= ullaMghana) karato nathI, arthAt dhArelA parimANathI vadhAre rAkhato nathI. (yojana eTale joDavuM. pradAna eTale ApavuM. baMdhana eTale bAMdhavuM. kAraNa eTale peTamAM rahela garbha. bhAva eTale vastunuM arthipaNuM, vastunI IcchA. A pAMca zabdono bhAvArtha aticAronI ghaTanAthI khyAlamAM AvI jaze.) (1) kSetra-vAstu parimANAtikrama:- (jamAM anAja vagere utpanna thAya tevI bhUmi kSetra che. vAstu eTale vasavA lAyaka ghara, gAma, nagara vagere pradeza.) eka kSetrane bIjA kSetranI sAthe ane eka vAstune bIjA vAstu sAthe joDIne parimANanuM ullaMghana karavAthI aticAra lAge che. jemake- lIdhelA parimANathI vadhAre khetaranI ke gharanI jarUra paDatAM ke IcchA thatAM vratabhaMganA bhayathI junA khetaranI ke junA gharanI bAjumAM ja navuM khetara ke navuM ghara le. pachI khetaranI vADa dUra karIne be traNa khetarane joDIne eka khetara kare. te pramANe gharanI bhIMta dUra karIne be traNa gharane joDIne eka ghara kare. A rIte karavAthI kSetra-vAstu parimANAtikrama bhatiyAra vAge. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 zrAvakadharmavidhiprakaraNa ! (2) hiraNya-suvarNAtikrama- (hiraNya eTale cAMdI.) parimANathI adhika cAMdI* ane suvarNa bIjAne ApIne parimANanuM ullaMghana karavAthI aticAra lAge. te A pramANe:koIe cAra mahinA vagere avadhi sudhI amuka parimANathI vadhAre cAMdI-sonuM nahi rAkhuM evo niyama karyo. niyama daramiyAna karelA parimANathI adhika cAMdI-sonuM koI paNa rIte maLyuM. vratabhaMganA bhayathI teNe cAMdI-suvarNanI vRddhi thAya e mATe sArI yukti karIne cAra mahinA vagere pachI laIza ema kahIne te cAMdI-sonuM bIjAne ApI dIdhuM. Ama karavAthI hiraNya-suvarNAtikrama aticAra lAge. 3) dhana-dhAnya parimANAtikrama:- (ratna, vastra vagere dhana che. cokhA vagere dhAnya che.) dhana, dhAnya bAMdhIne rAkhI mUkavA dvArA dhana-dhAnyanA parimANanuM ullaMghana karavAthI aticAra lAge. te A pramANe:- koIe dhana AdinuM parimANa karyuM. pachI koI leNAnuM ke bIjuM dhana vagere ApavA Avyo. mAro niyama pUro thaze tyAre laI jaIza evI khAtarI ApIne ApanArane tyAMja dorI AdithI bAMdhIne rAkhI mUke. athavA amuka samaya pachIja huM A laI jaIza ema khAtarI ApIne ApanArane tyAM ja rAkhI mUke. Ama karavAthI dhanadhAnya parimANAtikrama aticAra lAge. (4) dvipada-catuSpada parimANAtikrama-putra vagere dvipadanA ane gAya vagere catuSpadanA parimANanuM kAraNathI = garbhAdhAnathI ullaMghana karavAthI aticAra lAge che. te A pramANeHkoI bAra mAsa vagere samaya sudhI dvipada-catuSpadanuM parimANa kare. have bAra mAsa vagere kALamAM koIno janma thAya to parimANathI saMkhyA vadhI jAya. AthI amuka samaya gayA bAda gAya vagerene garbhAdhAna karAve. jethI 12 mAsa vagere samaya pachI janma thAya. Ama karavAthI dvipada-catuSpada parimANAtikrama aticAra lAge. (5) kuSya parimANAtikrama:- kuSya eTale gharamAM upayogI gAdalAM, godaDA, thALI, vATakA, katharoTa, kabATa vagere sAmagrI. kuSyanA parimANanuM bhAvathI ullaMghana karavAthI aticAra lAge. ahIM bhAva eTale vastunuM arthipaNuM, arthAt vastunI IcchA. kuSyanA parimANanuM bAra mAsa vagere kALa sudhI niyama karyA pachI kabATa vagere koI Ape agara to potAne jarUra paDe to bIjAne kahI de ke amuka samaya pachI huM e vastu laIza. AthI e * LIyo: = ugharANI karavA yogya, mAgavA yogya. + ahIM prathama vikalpamAM jAte ja bAMdhIne ApanArane tyAM rahevA de che. bIjA vikalpamAM bAMdhavuM vagere kazuM karato nathI, mAtra huM pachI laI jaIza evI khAtarI Ape che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita vastu tamAre bIjA koIne ApavI nahi. Ama bIjAne nahi ApavAnI zarate rAkhI mUke. Ama karavAthI kuSya parimANAtikrama aticAra lAge. mAruM A avidha karelA kALa pachIja parigrahano viSaya banaze, arthAt avadhi karelA kALa pachIja A mArI mAlikInuM thaze, evA adhyavasAyathI A pradAna vagere badhuMya parimANanI avidha karelA cAra mAsa vagere kALa pUrNa thayA pahelAMja kare che. (Ama karavAmAM bAhya dRSTie saMkhyAmAM vadhAro thayo nathI, paNa paramArthathI niyamathI vadhAre levAnA bhAva = pariNAma thayA hovAthI saMkhyAno vadhAro thayo che. AthI aticAra lAge.) mULagAthAmAM rahelA Adi evA zabdo Agama pAThathI prasiddha vAstu vagere vastune pakaDanArA che. AgamapATha A pramANe cheH- dhana-dhAnya pramANAtikrama, kSetra-vAstu pramANAtikrama, hiraNya-suvarNa pramANAtikrama, dvipada-catuSpadapramANAtikrama, kupyapramANAtikrama. prazna:- parigrahanA nava prakAra hovAthI aticAra nava thAya, jyAre ahIM pAMca ja kahyA che tenuM zuM kAraNa? uttaraH- samAna jAtivALA hovAthI cAra bhedono pAMca bhedomAM samAveza thaI gayo che. tathA ziSyahita mATe prAya: badhA sthaLe madhyama paddhatithI ja vivakSA karI hovAthI badhA vratomAM aticAronI pAMca saMkhyA ja gaNI che. AthI aticAronI cAra ke cha saMkhyA nahi gaNavI e yuktiyukta che. [88] 126 uktAnyaNuvratAni, sAMprataM guNavratAnyAha - tatrApi prathamaM digvratam, tadAhauDDAhotiriyadisiM, cAummAsAikAlamANeNaM / gamaNaparimANakaraNaM, guNavvayaM hoi viNNeyaM // 89 // [UrdhvAdhastiryagdizam cAturmAsyAdikAlamAnena / gamanaparimANakaraNaM guNavrataM bhavati vijJeyam // 89 // ] ''DDAho'' gAhA vyAvyA'rvAstipizam' kRti dhva parvatArohaNAdau, adhaH- kUpapravezAdau tiryag- pUrvAdyAsu dikSu, dik zabdaH pratyekamabhisaMbadhyate ; UrdhvAdidizamaGgIkRtya 'cAturmAsyAdikAlamAnena' caturo mAsAn, aSTau vA yAvat ityAdi / 'gamanaparimANakaraNam' abhipretakSetrAt parato gamananivRttirityarthaH / 'guNavratam' aNuvratAnAmeva guNakaramityarthaH, bhavati vijJeyaM prathamamiti gamyate / iti gAthArthaH // 89 // > Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 zrAvakadharmavidhiprakaraNa aNuvrato kahyAM. have guNavratone kahe che. temAM paNa paheluM divrata che. AthI digdatane kahe che H- paheluM guNavrata : : cAra mahinA ke ATha mahinA vagere kALa sudhI UdizAmAM parvata vagerenI upara caDavAmAM, adho dizAmAM kUvA vageremAM utaravAmAM ane pUrva vagere tiryak dizAomAM ATalI hadathI vadhAre na javuM ema gatinuM parimANa karavuM te (dizA parimANarUpa) paheluM guNavrata che. aNuvratone ja guNa kare = lAbha kare te guNavrata. (javAnI maryAdA ka2vAthI bAkInA sthaLe hiMsA AdinA pApo aTakI jAya che. A viSe navapada prakaraNamAM 66 mI gAthAnI TIkAmAM kahyuM che ke - pramAdanA kA2Ne jema tema vartato jIva hiMsAno hetu hovAthI tapelA loDhAnA goLA samAna che. athavA 'anivRtti (= virati na karavI) e ja pravRtti che." evA vacanathI (virati rahita jIva) jIvahiMsAno hetu hovAthI tapelA loDhAnA goLA samAna che. (virati karyA vinA karmabaMdhathI mukta thavAtuM nathI.) AthI karmabaMdhane nahi IcchatA jIve sAvaghayoganI vizeSarUpe nivRtti karavI joIe. jyAM javAnI koI saMbhAvanA nathI tevA svayaMbhUramaNa samudra vagerenI paNa virati na karavAthI kliSTa adhyavasAyanA kAraNe dRDhatara karmabaMdha thAya.) [89] atrAticArAnAha vajjai uDDAikkamamANayaNappesaNobhayavisuddhaM / tadda ceva chettavRIi, hiMci samAMtaranuM = 560nA 44 [varjayati UrvAdikramamAnayanapreSaNobhayavizuddham / tathaiva kSetravRddhi, kathaJcitsmRtyantardhAnaM ca // 90 // ] 'vapnaph'' zAhI vyArA- 'varnayati'parihate 'Amim' kRti, UrdhvAdiSu dikSu krama:- kramaNaM vivakSitakSetrAtparata iti gamyate, atikramo vA kramo'bhipretaH : tam rU| anena prayotiSArA: pratipAvitA:| taghathA-''OM vikSipamaannaaikkme 1, ahodisipamANAikkame 2, tiriadisipamANAikkame 3 | evaM cordhvAdidigatikramaM dvividhaM trividhena grahaNe 'AnayanapreSaNobhayavizuddhaM' varjayati, tatra AnayanaM pareNa vivakSitakSetrAtparataH sthitasya, preSaNaM tataH poLa nayanam, prayantayamadhye vaiva tai: vizuddha - niSir 4 / 'tathaiva' tenaiva prakAreNa 'kSetravRddhiM' pUrvAdidikparimANasya dakSiNAdidizi prakSepalakSaNAM varjayatItyanuvartate / 'kathaJcit' kena prakAreNa ' smRtyantardhAnaM ca smRte: "1 - Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 108 gamanaparimANayojanAdisaMkhyopayogasyAntardhAnaM- tirodhAnaM bhrNshnmityrthH5|' smRtimUlaM hi niyamAnuSThAnam, tadbhaze hi niyamata eva tadbhaza ityticaartaa| iti gaathaarthH| tatra vRddhasaMpradAya:- ur3e jaM pamANaM gahiaM tassa uvariM pavvayasihare rukkhe vA makkaDo pakkhI vA sAvayassa vatthaM AbharaNaM vA giNhiDaM pamANAiregaM bhUmi vaccejjA tattha se na kappai gaMtuM, jAhe taM paDiaM aNNeNa vA ANi tAhe kappai, eaM puNa aTThAvayaujjetAisu hvejjaa| evaM ahe kUviAisa vibhAsA / tiriaM jaM pamANaM gahiaM taM tiviheNa vi karaNeNa naaikkmiavv|| khettavuDDI na kAyavvA, kahaM? so puvveNaM bhaMDaM gahAya gao jAva taM parimANaM, tao pareNaM bhaMDaM agghai tti kAuM avareNa jANi joaNANi tANi puvvadisAe na chubhejjaa| sia volINo hojjA niattiavvaM ti, jANie vA Na gNtvvN| aNNo na visjjiavvo| aNANAe koI gao hojjA jaM visumariakhettagaeNa laddhaM aNANA ti gaeNa vA taM na geNhejja'' [ ]tti 20gA. digdatamAM aticArone kahe che - zrAvaka chaThThAvratamAM UrdhvadizA pramANAtikrama, adhodizA pramANAtikrama, tiryagRdizA pramANAtikrama, kSetravRddhi ane smRti-aMtardhAna ema pAMca aticArono tyAga kare che. jeNe Urdhva vagere dizAomAM amuka hadathI vadhAre na javuM evuM vrata dvividha trividhathI lIdhuM hoya te tyAga karelA kSetramAM bIjA dvArA koI vastu mokalavAno ane e kSetramAMthI maMgAvavAno tyAga kare che. UrdhvadizA pramANatikrama:- UrdhvadizAmAM tyAga karelA kSetrathI AgaLa sahasA ke anupayoga AdithI jAya ke javAnI IcchA vagere dvArA atikrama lagADe to UrdhvadizA pramANAtikrama aticAra lAge. e ja rIte adhodizA pramANAtikrama ane tiryagdizA pramANAtikramamAM paNa samajI levuM. kSetravRddhiH- javA-AvavA mATe tyAga karelA kSetramAM vadhAro karavo te kSetravRddhi aticAra che. te A pramANe:- pUrva dizAmAM ane dakSiNa dizAmAM so so mAIlathI AgaLa na javuM evo niyama lIdhA pachI dakSiNa dizAmAM so mAIlathI AgaLa javAnI jarUriyAta UbhI thatAM pUrva dizAnA 90 mAIla karIne tenA daza mAIla dakSiNa dizAmAM umerIne 110 mAIla kare. smRti-aMtardhAna:- kareluM dizAnuM parimANa bhUlI javuM te smRti-aMtardhAna aticAra che. niyamanA pAlananuM mULa niyamanI smRti che. AthI niyamanI smRtino nAza thatAM avazya niyamano nAza thAya. AthI smRti-aMtardhAna aticAra che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 zrAvakadharmaviviprakaraNa ahIM vRddha saMpradAya A pramANe che:- uparanI dizAmAM je pramANa karyuM hoya tenAthI vadhAre dUra parvatanA zikhara ke vRkSa upara vAMdaro ke pakSI vastra ke AbhUSaNa laIne jAya to tyAM na jaI zakAya. jo ke te vastu (vastra ke AbhUSaNa) paDI jAya ke bIjo koI laI Ave to laI zakAya. aSTApada, giranAra vagere parvatomAM AvuM bane. e ja pramANe nIce kUvA vageremAM paNa samajavuM. tathA ticha dizAmAM je pramANa lIdhuM hoya tenuM mana-vacana-kAyAthI ullaMghana nahi karavuM, tathA eka dizAmAMthI bIjI dizAmAM umerIne kSetravRddhi nahi karavI joIe. te A pramANe:- kariyANuM laIne pUrvadizA tarapha parimANa lIdhuM hoya tyAM sudhI jAya. paNa tyAM sudhImAM kariyANuM vecAyuM nahi, AgaLa jAya to kariyANuM vecAya. AthI pazcima dizAmAM jeTalA gAu chUTA hoya te pUrva dizAmAM umerI de. paNa Ama na karavuM joIe. Ama karavAthI aticAra lAge. jo ajANatAM parimANanuM ullaMghana thaI jAya to khyAla Ave eTale tarata tyAMthI pAchA pharavuM joIe, athavA AgaLa na vadhavuM joIe, ane bIjAne paNa nahi mokalavo joIe. mokalyA vinA bIjo koI gayo hoya to te vastu lAvyo hoya te vastu nahi levI joIe. athavA kSetranuM pramANa bhUlI javAthI ke anupayogathI svayaM jAya to tyAMthI koI vastu nahi levI joIe. (khyAla AvyA pachI paNa AgaLa jAya ke bIjAne mokale to niyamano bhaMga thAya.) [60]. uktaM sAticAraM prathamaM guNavratam, adhunA dvitIyamAhavajjaNamaNaMtaguMbariaccaMgANaM ca bhogao mANaM / kammAo kharakammAiyANa avaraM imaM bhaNiyaM // 9 // [varjanamanantakodumbarA'tyaGgAnAM ca bhogato maanm| karmataH kharakarmAdInAmaparamidaM bhaNitam // 91 // ] amUT''. rahI vyAya- varnara' paridAra: "avijjari " tti anantakAyasya-ArdrakAderAgamaprasiddhasya, yaduktaM - "cakkAgaM bhaMjamANassa, gaMThI cuNNaghaNo bhve| puDhavisariseNa bheeNa, aNaMtajIvaM viyANAhi // 1 // gUDhasirAgaM pattaM, sacchIraM jaM ca hoi nicchiirN| jaM pi a paNaTThasaMdhi, aNaMtajIvaM viyANAhi // 2 // savvA vi kaMdajAI, sUraNakaMdo a vajjakaMdo / allahariddA ya tahA, allaM taha allakaccUro // 3 // sattAvarI birAlI, thuhari giloI ca hoi naayvvo| gajjara loNA loDhA, viruhaM taha lAlavaMtaM ca // 4 // [ ] ityAdi |evN prasiddhasyAnantakasya varjanamiti yogH| tathA udambarIti- siddhAntaprasiddhAnAM vaTapiSpalodumbaraplakSakadumbaraphalAnAmatyaGgAnAm Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 130 atibhogAGgAnAM madhamadhumAMsAdInAm, casya tUttaratra yogaH, 'bhogataH' bhogamAzritya 'mAnaM ca' -parimANaM c| idaM hi kila dvitIyaM guNavataM upabhogaparibhogaguNavatAbhidhAnaM dvidhA bhavati bhojanataH krmtshc| tatropabhujyata ityupabhoga:azanAdiH, sakRdarthatvAdupazabdasya, antararthatvAdanta go vA / paribhujyata iti paribhogaH vastrAdeH, AvRttyarthatvAt parizabdasya, bahirarthatvAdvA bhirnogH| eSa cAtmakriyArUpo'pi viSayaviSayiNorabhedAdviSaya evopacaritaH, ata eva tannibandhanakarmaNyapyayamatropacaryata ityAha-'karmataH' karmAzritya 'kharakarmAdInAM ' koTTapAlakarmAdInAM varjanamiti prakRtam / 'aparam' anyad dvitIyaM guNavatamidaM 'bhaNitaM' pratipAditaM pUrvAcAyariti gmyte|| tathA ca vRddhasaMpradAya:- " bhoaNao sAvago ussaggeNa phAsuaM esaNIcaM AhAraM aahaarejjaa| tassAsai aNesaNIyamavi sccittvjj| tassAsai aNaMtakAyabahubIyagANi prihrejjaa| asaNe allayamUlagamaMsAdi, pANe maMsarasamajjAI, khAime paMcuMbarAI, sAime mhumaaii| evaM paribhoge vi vatyAdauthulladhavalappamullANi parimiANi pribhuNjejjaa| sAsaNagoravatthamuvari vibhAsA, jAva devadUsAiparibhoge vi parimANaM krejjaa| kammao vi akammA na tarai jIviuM tAhe accaMtasAvajjANi prihrejjaa| etyaM pi ekkasiM ceva jaM kIrai kammaM paharavavaharaNAi vivakkhAe tamuvabhogo, puNo puNo ya jaM taM puNa paribhogo tti / aNNe puNa kammapakkhe uvabhogaparibhogajoyaNaM na kareMti / uvannAso a eassuvabhogaparibhogakAraNabhAveNaM / "[ ] iti // 91 // aticAra sahita paheluM guNavrata kahyuM. have bIju guNavrata kahe che - pIhUM ata: upabhoga paribhoga (parimANa) nAmanuM guNavrata bhojana saMbaMdhI ane karmasaMbaMdhI ema be prakAre che. temAM je ekavAra bhogavAya athavA zarIranI aMdara bhogavAya te upabhoga. ahIM upa zabdano ekavAra ke aMdara evo artha che. vAraMvAra (= aneka vAra) bhogavAya che zarIranI bahAra bhogavAya te paribhoga. ahIM pari zabdano vAraMvAra (= anekavAra) ke bahAra evo artha che. azana vagere upabhoga che ane vastra vagere paribhoga che. praznaH upabhoga ane paribhoga jIvanI kriyA rUpa che. to ahIM azana ane vastra vagere vastune upabhoga-paribhoga kema kahevAmAM Avela che? uttaraH viSaya ane viSayIno abheda hovAthI viSayamAM ja viSayIno upacAra karavAmAM Avyo che. (upabhoga-paribhogarUpa kriyA e viSayI che, teno viSaya azana ane vastra vagere vastuo che. viSayI evI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 zrAvakadharmavidhiprakaraNa upabhoga-paribhogarUpa kriyAno viSaya evA azana ane vastra vageremAM upacAra karavAthI azana ane vastra vagere paNa upabhoga-paribhoga kahevAya. ghI AyuSya che. ahIM paramArthathI ghI AyuSya nathI paNa AyuSyanuM kAraNa che. eTale ghI kAraNa che ane AyuSya kArya che. kArya evA AyuSyano kAraNa evA ghImAM upacAra karavAthI ghIne paNa AyuSya kahevAya. tevI rIte ahIM upabhoga-paribhogarUpa kriyAno kriyAnA viSaya azana, vastra vagere vageremAM upacAra karavAthI azana, vastra vagere paNa upabhoga-paribhoga kahevAya.) AthI ja ahIM upabhoga-paribhoganuM kAraNa je karma (= dhaMdho) temAM paNa upabhogaparibhogano upacAra karavAmAM Avyo che. AthI ja upabhoga-paribhoga (parimANa) vratanA bhojana saMbaMdhI ane karmasaMbaMdhI (= dhaMdhA saMbaMdhI) ema be bheda che. temAM upabhogaparibhoganI vastuonuM parimANa te bhojana saMbaMdhI upabhoga-paribhogavata che. ane upabhogaparibhoganI vastuone meLavavAnA upAyanuM = dhaMdhAnuM parimANa te karmasaMbaMdhI upabhogaparibhogavrata che. anaMtakAya, uduMbara paMcaka, madha, madha, mAMsa vagere viziSTa bhogasAmagrIno tyAga karavo ke tenuM parimANa karavuM te bhojana saMbaMdhI upabhoga-paribhoga (parimANa) vrata che. krUra mANaso karI zake tevA koTavAlapaNuM vagere AjIvikAnA upAyono tyAga te karmasaMbaMdhI upabhoga-paribhoga (parimANa) vrata che. A bIjuM guNavrata che ema pUrvAcAryoe kahyuM che. Adu vagere anaMtakAya AgamamAM prasiddha che. kahyuM che ke "je mULiyAM vagerene bhAMgatAM kuMbhAranA cakra jevo bhaMga thAya, tathA jenI gAMThane bhAMgatAM gAMThano ghana cUrNa uDato dekhAya, bhAMgatAM jeno kyArA vagerenI upara rahelI zukI popaDI jevo athavA komaLa khaDIthI banAvelI vATa jevo samAna bheda thAya, arthAtu zukI popaDIne ke vATane bhAMgatAM jema samAna bheda thAya che, tema jene bhAMgatAM samAna bheda thAya, te mULiyAM vagerene tuM anaMtakAya jANa." (bR. ka. gA. 968) kSIravALuM ke kSIravinAnuM je patraguptanasovALuM hoya, ane je patranI patranA be bhAganI vacce rahelI saMdhi bilakula na dekhAya te patrane tuM anaMtakAya jANa." (bUka.gA.967), sarva prakAranA kaMdo anaMtakAya che. kaMda eTale jamInamAM rahelo vRkSano avayava. te kaMdo ahIM lIlAja samajavA. zukA kaMdo to nirjIva hovAthI anaMtakAya nathI. te kaMdomAMthI keTalAka kaMdo upayogamAM AvatA hovAthI ahIM keTalAka kaMdone nAma jaNAvavA pUrvaka kahe che - (1) suraNakaMda- jenAthI harasanA jIvono nAza thAya che. (2) vajakaMdaH- eka kaMda ka udbara, vaDa, plekSa, ubara ane pIpaLo e pAMca vRkSanAM phaLo uduMbara paMcaka che. tenAM phaLo kRmiothI bharelAM hoya che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahitA 132 vizeSa che. yogazAstranI TIkAmAM tenuM vajataru nAma kahyuM che. (3) lIlIhaLadara (4) AdulIlIsuMTha (5) lIlo kacaro:- svAdamAM tIkho hoya che. (6) zatAvarI:- velaDI vizeSa che. (7) vizalI:- velaDI vizeSa che. (8) kuMAraH- tenAM patro puSTa, be dhAromAM kAMTAvALAM, lAMbAM ane paranALanA AkAranA hoya che. (9) thora - thoriyA. tene khUhIvRkSa paNa kahe che. (10) gaLo - AnA velA lImaDA vagere vRkSo upara hoya che. (11) lasaNa (12). vaMzakArela:- komaLa navA vAMsano avayava vizeSa. (13) gAjara (14) lUNI:- vanaspati vizeSa che. tene bALavAthI sAjIkhAra bane che. (15) loDhaka:- padminI nAmanI vanaspatino, kaMda. (pANImAM poyaNA thAya te.) (16) girikarNikA:- eka jAtanI velaDI. kacchamAM prasiddha che. tene garamara paNa kahe che. (17) kisalaya patro:- dareka vanaspatinA prauDha pAMdaDAnI pUrva avasthAnAM komaLa pAMdaDAM. (upalakSaNathI dareka bIjamAMthI nIkaLatA aMkurA paNa anaMtakAya che.) (18) kharasaIo:- kaMda vizeSa. tene kaserU - khIrizuka paNa kahe che. (19) bhega:- kaMda vizeSa ja che. (20) lIlImotha:- jaLAzayomAM kAMThe kAMThe thAya che ane pAke tyAre kALI thAya che. (21 ) lavaNa nAmanA vRkSanI chAla:- tene bhramara vRkSa paNa kahe che. chAla sivAya tenA bAkInA aMgo pratyeka vanaspati che. (22) khalUDaka-kaMda vizeSa che. (23) amRtavela - te nAmano velo. (24) mULAno kaMda:- (mULAnA kaMda sivAyanAM DALI, phUla, patra, mogarA ane dANA e badhAya aMgo pratyeka vanaspati hovA chatAM vartamAnamAM abhakSya gaNAya che. tathA kaMda to dhoLo ane rAto e baMne prakArano anaMtakAya che.) (25) bhUmiha:- AnuM lokamAM bhUmiphoDA nAma che, te comAsAmAM thAya che ane chatranA AkAre hoya che. tene bilADIno Topa paNa kahe che. (26) virUDha:- aMkurAvALA dvidala dhAnya. (27) Dhakkavatthala:- zAka vizeSa che. te pahelIvAra ugelo ja anaMtakAya che. paNa kApyA pachI vadhelo anaMtakAya nathI. (28) karavelI:- tene zukaravAla-cUkavelI paNa kahe che. (tenI jaMgalamAM moTI velaDIo thAya che.) dhAnyamAM je vAla gaNelA che te anaMtakAya nathI. (29) pathaMkaH- te zAka vizeSa che. (pAlakhanI bhAjI tarIke prasiddha che.) (30) kuNI AMbalI:- jemAM ThaLIyA-bIja na thayA hoya tevA kuNA AMbalInA kAtarA. (31) Alu - kaMdavizeSa (ratALu kaMda tarIke prasiddha che). (32) piMDAlu - kaMda vizeSa (DuMgaLI nAmathI prasiddha che.) * ahIM vRddha saMpradAya A pramANe che:- (bhojana saMbaMdhI vRddha saMpradAya:-) zrAvake mukhya tayA eSaNIya (= potAnA mATe alaga AraMbha karIne na banAvela) ane acitta AhAra ka ahIM TIkAkAre anaMtakAyane jaNAvavA mATe sannI du nA ItyAdi be zloka AvyA che. paNa temAM saMpUrNa 32 anaMtAya AvatA nathI. AthI bhAvAnuvAdamAM pravacana sAroddhAranI 236 thI 240 sudhInI gAthAonA AdhAre saMpUrNa 32 anaMtakAyanuM varNana karyuM che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 zrAvakadharmavidhiprakaraNa karavo joIe. aneSaNIya (= potAnA mATe alaga AraMbha karIne banAvela) AhAra levo paDe to paNa sacittano tyAga karavo joIe. sacittano paNa sarvathA tyAga na thaI zake to anaMtakAya, bahubIja vagereno tyAga karavo joIe. temAM azanamAM Adu, mULA, mAMsa vagereno, pANImAM mA sarasa, dArU vagereno, khAdimamAM urdubarapaMcaka vagereno, svAdimamAM madha vagereno tyAga karavo joIe. e pramANe vastra vagere paribhogamAM paNa samajavuM. zrAvake jADAM, sapheda, alpamUlya ane parimita vastro paheravAM joIe. zAsananA gaurava mATe uparanAM vastro viSe vikalpa che, arthAtu zAsananI prabhAvanA mATe zarIranI uparanAM vastro sUkSma, raMgIna ane bahumUlya paNa pahere, yAvat devadUSya vagere vastro paNa pahere. paNa tenuM ATalAthI vadhAre na vAparavAM ema parimANa karavuM joIe. (karmasaMbaMdhI vRddhasaMpradAya:-) zrAvake jo dhaMdhA vinA AjIvikA na cAlI zake to atizaya pApavALA dhaMdhAno tyAga karavo joIe. ahIM upabhoga-paribhoga zabdanI vyAkhyA A pramANe che:- eka prahara sudhI vepAra thAya te ekavAra gaNAya ItyAdi vivakSAthI je karma ekavAra karAya te upabhoga kahevAya che. je karma vAraMvAra karAya te paribhoga che. keTalAko karmamAM upabhoga-paribhoga zabdano artha ghaTAvatA nathI. prazna - upabhoga-paribhoga parimANa vratamAM upabhoga-paribhoganI vastuonuM parimANa Ave. jyAre ahIM karmanuM parimANa paNa jaNAvyuM che, Ane zuM kAraNa? uttara:- karma upabhoga-paribhoganI vastuonuM kAraNa che. vepAra Adi karma vinA upabhoga-paribhoganI vastuo prApta na thAya. pApabhIrue upabhoga-paribhoganI vastuonA parimANanI jema tenA kAraNe karmanuM paNa parimANa karavuM joIe. AthI upabhoga-paribhoga parimANa vratamAM karmanA parimANano paNa samAveza che[91] ubhayarUpe'pyatrAticArAnAhasacittaM paDibaddhaM, apulduppultucchbhkkhnnyN| vajjai kammayao vi hu,etthaM iNgaalkmmaaii||92|| [sacittaM pratibaddhamapakvaduSpakvatucchabhakSaNam / varjayati karmato'pi cAtrAGgArakarmAdi // 92 // ] "saccittaM" gAhA vyAkhyA- zrAvakeNa hi bhojanataH kila utsargato niravadyAhArabhojinA bhAvyam; karmatazca prAyo niravadyakarmAnuSThAnena bhvitvym| atastadapekSayA yathAsaMbhavamamI aticArA dRzyAH, tatra ca bhojanatastAvadAha'saccittam' ityaadi| 'saccittaM' kandAdi, iha ca sarvatra nivRttiviSayIkRtapravRttAvapyaticArAbhidhAnaM vratasApekSapravRttAnAbhogAdinibandhapravRttyA dRzyam, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita anyathA bhaGga eva syAt / tathA tannivRttiviSayIkRtaM sacittaM varjayatIti yogaH 1 / pratibaddhamiti sacittapratibaddhaM - vRkSasthagondAdi pakvaphalAdi vA 2 / 'apaulia(apaula) ' iti 'apakvaM' kaNikAdi saMbhavatsacittAvayam 3 / 'duppaulia ( duppaula ) ' iti 'duSpakvaM ardhasvinnaprAyaM yavAvapUlakAdi 4| tucchaM-yatra bahunA'pi bhakSitena na kiJcit tathAvidhamAhArakAryam, saMbhavadavadyaM vA'niSpannamudgaphalAdi 5 / bhakSaNazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, sacittabhakSaNamityAdi / 'varjayati' pariharate 'karmato'pi ca' karmAzritya punaH 'atra' dvitIyaguNavrate'GgArakarmAdi varjayatIti yogaH / karmato hi dvitIyaguNavate paJcadazAticArA bhavanti / taduktam- " iMgAle 1 vaNa 2 sADI 3 bhADI 4 phoDIsu 5 vajjae kammaM / vANijjaM ceva ya daMta 1 lakkha 2 rasa3 kesa 4 visavisayaM 5 // 1 // evaM khu jaMtapIlaNakammaM 1 nillaMchaNaM 2 ca davadANaM 3 saradahatalAyasosaM 4 asaIposaM ca vajjejjA // 2 // [ zrAddhaprati0 gA021-22] " bhAvArthastu vRddhasaMpradAyAdavaseyaH, sa cAyam "iMgAlakammaM ti iMgAle DahiuM vikkiNai, tattha chaNhaM kAyANa vaho, taM na kappar3a / vaNakammaM jo vaNaM kiNai, pacchA rukkhe chiMdiuM molleNa jIvai, evaM pattagAI paDisiddhA hoMti / sAgaDikammaM sAgaDiattaNeNa jIvai, tatya baMdhavahAi dosA | bhADIkammaM saraNaM bhaMDovakkhareNaM bhADaeNaM vahai, parAyagaM na kappara, aNNessi vA sagaDaM baladde a dei, evamAi kAuM na kappai | phoDIkammaM uttaNaM haleNa vA bhUmIe phoDaNaM / daMtavANijjaM puvvi ceva puliMdANaM mullaM dei, daMte dejjAha tti, pacchA puliMdA hatyiM ghAeMti, acirA so vANiao ei ti kAuM, evaM kammagarANaM saMkhamullaM dei, puvvANiaM kiNai / lakkhavANijjaM lakkha-vANijje vi ee ceva dosA, tattha kimiA hoMti / rasavANijjaM kallavAlattaNaM, tatya surAi aNege dosA mAraNaAkkosavahAi jamhA tamhA na kappai | kesavANijjaM dAsIo gahAya aNNatya vikkiNai jatya agghaMti, etya vi aNege dosA paravasattAdao / visavANijjaM visavikkao so na kappar3a, teNa bahUNa jIvANa virAhaNA / jaMtapIlaNakammaM telliajaMtaM ucchujaMtaM ca, takkammAI ya na kappai / nillaMchaNakammaM vaddheuM goNAi na kappar3a / davaggidAvaNayAkammaM vaNadavaM dei khettarakkhaNanimittaM jahA uttarAvahe, pacchA daDDe taruNagaM taNaM uDei, tatya sattANaM sayasahassANa vaho / saradahatalAgaparisosaNayA saradahatalAgAINi sosei, pacchA vAvijjai, evaM na kappai / asaIposa tti jahA gollavisae joNIposaNagA dAsINa taNiaM bhADaM geNhaMti / ' ] pradarzanaM caitad bahusAvadyAnAM karmaNAmevaMjAtIyAnAm, na punaH parigaNanamiti / iha caivaM viMzatisaMkhyAticArAbhidhAnamanyatrApi paJcAticArasaMkhyayA tajjAtIyAnAM vratapariNAmakAluSyanibandhanavidhInAmapareSAM saMgraho draSTavya iti jJApanArtham, tena smRtyantardhAnAdayo yathAsaMbhavaM sarvavrateSvaticArA dRzyA: / kRtaM prasaGgena / iti gAthArthaH // 92 // " [ 134 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 zrAvakadharmavidhiprakaraNa baMne prakAranA upabhoga-paribhogavratamAM aticAro kahe che : zrAvaka upabhoga-paribhogavatamAM je sacittano tyAga karyo hoya te sacitta, sacittapratibaddha, apakva, duSpakva ane tuccha e pAMcanA bhakSaNano tyAga kare che, tathA karmasaMbaMdhI aMgArakarma Adi paMdara aticArono tyAga kare che. zrAvake mukhyatayA bhojanamAM acitta AhAra levo joIe ane karmamAM (= dhaMdhAmAM) alpapApavALo dhaMdho karavo joIe. A dRSTie bhojanamAM pAMca ane karmamAM paMdara aticAro che. (1) sacitta AhAra - sacitta eTale jIva sahita. kaMda vagere sacitta vastu vAparavAthI aticAra lAge. praznaH sacittatyAgI sacitta AhAra kare to niyama bhaMgaja thAya. to ahIM tene aticAra kema kahyo? uttara- sahasA, anupayoga ke atikrama AdithI sacitta AhAra kare to vratasApekSa hovAthI aticAra gaNAya. jo jANI joIne sacitta AhAra kare to vratano bhaMgaja thAya. A samAdhAna, have kahevAmAM Avaze te sacitta saMbaddha Adi cAra aticAro viSe paNa samajavuM. (2) sacittasaMbaddha AhAra:- sacitta vastu sAthe joDAyelI acitta vastu sacitta saMbaddha kahevAya. jema ke- sacitta vRkSamAM rahela acitta guMdara, pAkAM phaLo vagere. (pAkAM phaLomAM bIja sacitta che, ane garbha vagere acitta che.) AvI vastu anAbhoga AdithI vApare to aticAra lAge. (3) apakva:- sacitta avayavono saMbhava hovA chatAM A to palAI gayeluM ke khaMDAI gayeluM hovAthI acitta che ema mAnIne kAcI kaNika vagere vApare to aticAra lAge. (4) duSpakva - barobara nahi pakAvelo AhAra duSpakva kahevAya. ardhA raMdhAyelA jevA java kara vagere duSpakva che. (5) tucchaH- ghaNuM khAvA chatAM tevA prakAranuM AdhArakArya jarAya na thAya, arthAt peTa na bharAya, tevo AhAra tuccha che. athavA jemAM doSanI saMbhAvanA che evI ane jemAM dANA barobara baMdhAyA nathI tevI komaLa maganI ziMgo vagere tuccha AhAra che. bIjA guNavratamAM karmasaMbaMdhI paMdara aticAro thAya che. kahyuM che ke aMgArakarma, vanakarma, zakaTakarma, bhATakakarma, sphoTakakarma, (1-5), daMtavANijya, lAkSAvANijya, rasavANijya, viSavANijya, kezavANijya (6-10), yaMtrapalaNa, nilachana, davadAna, jalazoSaNa ane ka vIvapUtara e sthaLe mavapUrva eTale eka prakAranuM tuccha dhAnya. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 136 asatI poSaNa (11-15) no zrAvaka tyAga kare. A aticArono bhAvArtha vRddhasaMpradAyathI jANavo. te bhAvArtha A pramANe che: (1) aMgArakarma:- lAkaDA bALIne kolasA banAvavA ane vecavA te aMgArakarma. tathA agninI ane agnidvArA bIjA jIvonI paNa jemAM virAdhanA thAya te bhaThThI vagere paNa aMgArakarma che. temAM cha nikAyanA jIvonI hiMsA thatI hovAthI zrAvakane na kalpe. (2) vanakarma:- vanane vecAtuM laIne temAM rahelAM vRkSo, pAMdaDAM, phaLa vagere kApIne vecavA dvArA AjIvikA calAvavI te vanakarma. hiMsAnuM kAraNa hovAthI A vyavasAya paNa zrAvakane na kalpe. 1 (3) zakaTakarma:- gADuM vagere calAvIne jIvana nirvAha ka2vo te zakaTakarma. AmAM baLada Adine bAMdhavA paDe, mAravA paDe vagere aneka doSo lAge. gADuM vagere tathA tenA paiDA vagere avayavo svayaM taiyAra karavA ke vecavA e paNa zakaTakarma che. (4) bhATaka karma:- potAnA gADA vageremAM bIjAno mAla bhADAthI laI javo athavA gADuM ane baLado bIjAne bhADe ApavAM te bhATakakarma. zrAvakane bIjAonA mAla sAmAnanI herA-pherI karIne bhADAthI kamANI karavI ucita nathI. ' (5) sphoTaka karma:- vAva, taLAva vagere banAvavA pRthvIne khodavI-phoDavI, athavA haLathI bhUmi kheDavI te sphoTakakarma. jemAM pRthvIkAyanI ane tenA dvArA vanaspatikAya vagere jIvonI hiMsA thAya tevA paththaro phoDavA vagere kAryo paNa sphoTaka karma che. (6) daMtavANijya:- prANInA dAMta vagere aMgono vepAra karavo te daMtavANijya. je loko (-bhIla vagere) prANIonA dAMta vagere aMgo ekaThAM karatA hoya temanI pAsethI dAMta vagere kharIdavAthI aticAra lAge. dAMta vagere aMgone ekaThAM karanArA bhIla vagerene pahelethIja paisA ApIne amuka samaye huM mAla levA AvIza ema kahevAthI vepArI jaladI mAla levA Avaze ema vicArIne te loko hAthI vagere prANIone mArIne dAMta vagere taiyAra rAkhe tathA taiyAra rAkhelA mAlane levAthI teo jIvono vadha karIne navo mAla meLavavA mahenata kare. AthI dAMta vagerenA mULa utpAdako-saMgrAhako pAsethI mAla levAthI A aticAra lAge. (paNa vepArI pAsethI levAthI aticAra na lAge.) evI rIte zaMkha lAvavAnuM kAma karanArAone pahelethI zaMkhanuM mUlya Ape vageremA paNa doSa lAge. (7) lAkSAvANijya:- lAkSA eTale lAkha. lAkhanA rasamAM kIDA utpanna thatA hovAthI zrAvake teno vepAra nahi karavo joIe. lAkhanA upalakSaNathI jemAM bahu hiMsA thAya tevI mana:zIla, gaLI, dhAvaDI, TaMkaNakhAra vagereno vyApAra paNa na karavo joIe. TaMkaNakhAra Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 zrAvakadharmavidhiprakaraNa ane mana:zIla trasajIvonA ghAtaka che. gaLI banAvavAmAM aneka jIvonI hiMsA thAya che. dhAvaDInA pAMdaDAM, phUlo vageremAMthI dArU bane che, tenA rasamAM kIDA utpanna thAya che. AthI A vastuono vepAra pApanuM ghara che. (8) rasavANijya - mAkhaNa, carabI, madha, dArU vagere rasono vepAra rasavANijya che. mAkhaNa chAzathI chUTuM paDatAM temAM aMtarmuhUrtamAM ja asaMkhya saMmUrNima jIvo utpanna thAya che. madha ane carabI jIvahiMsAthI utpanna thAya che. dArU nazo kare che. AthI dArU pIdhelA loko bIjAne mArI nAkhe che ke bIjAo sAthe mArAmArI, kleza-kaMkAsa Adi kare che. AthI dArUthI aneka anartho thAya che. (9) kezavANijya - ahIM keza zabdathI kezavALA jIvo samajavA. kezavALA dAsa, dAsI, gulAma, gAya, baLada, hAthI, ghoDA vagere jIvono vepAra te kezavANijya che. AnAthI te te jIvone parAdhInatA, mAra, baMdhana, sudhA, tRSA, parizrama vagere aneka duHkho thatA hovAthI kezavANijya tyAjya che. (10) viSavANijya - koI paNa jAtanA jherano vepAra viSavANijya che. jhera aneka jIvonA prANanAzanuM kAraNa che. jheranA upalakSaNathI hiMsaka zastrono vepAra paNa viSavANijya che. te (11) yaMtrapAlana :- tala, zelaDI AMdi pIlavAnAM yaMtrothI tala, zelaDI Adi pIlavuM. tala Adi pIlavAthI tala AdinA jIvono ane temAM paDelA trasa jIvono ghAta thAya che. (12) nirlaMchana karma :- gAya vagere prANIonA zarIranAM aMgo chedavAno dhaMdho te nilaMchana karma. jemake kAna vIMdhavA, zarIre cihno karavAM, khasI karavI, DAma devo vagere. Ama karavAthI te te jIvone duHkha thAya che e spaSTa jovAmAM Ave che. (13) davadAnaH- khetaranI rakSA mATe vanane bALavuM te davadAna. uttarApathamAM loko khetaranI rakSA mATe davadAna kare che. junuM ghAsa bALI nAkhavAthI tyAM navuM ghAsa Uge e buddhithI ke dharmabuddhithI* (ke bIjA koI kAraNathI) davadAna karavuM e pApa che. tema karavAthI agninA jIvonI virAdhanA thAya ane bIjA lAkho jIvo agnimAM baLIne marI jAya che. (14) jalazoSaNa:- dhAnya vAvavA mATe (ke bIjA koI kAraNathI) taLAva vagerenuM pANI sUkavI devuM te jalazoSaNa. Ama karavAthI pANInA jIvono ane pANImAM rahelA jIvono nAza thAya. * keTalAka ajJAna jIvo davadAnathI puNya thAya evuM mAnanArA ya che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahitA 138 (15) asatIpoSaNa- paisA kamAvavA mATe durAcAriNI dAsI, vezyA vagerenuM poSaNa karavuM. jemake- golaMdezamAM yonipoSako (= durAcAra karAvavA dvArA potAnI AjIvikA calAvanArAo) dAsIonuM ghaNuM bhADuM le che. tathA hiMsaka menA, popaTa, bilADI, zvAna, kukaDo, mora vagere prANIonuM poSaNa karavuM te paNa asatIpoSaNa che. Ama karavAthI durAcAra ane hiMsAdi pAponuM poSaNa thAya che karmasaMbaMdhI aticAro paMdara ja che evuM nathI. ahIM batAvelA paMdara aticAro dizAsUcana mAtra che. AthI bIjAM paNa AvAM bahu pApavALAM kAryo aticAra tarIke samajI levA. prazna:-- dareka vratamAM pAMca pAMca aticAra kahyA che. jyAre A vratamAM vIsa aticAra kahyA che. AnuM zuM kAraNa? uttaraH dareka vratamAM jaNAvela aticAronI pAMca saMkhyAthI bIjA paNa vratanA pariNAmane malina banAvanArA doSo aticAra rUpa che, ema samajI levuM e sUcana karavA ahIM vIza aticAro jaNAvyA che. AthI dareka vratamAM smRti aMtardhAna (lIdheluM vrata bhUlI javuM) vagere aticAro paNa yathAsaMbhava jANI levA. [2] uktaM sAticAraM dvitIyaM gunnvtm| idAnIM tRtIyamAhataha'NatthadaMDaviraI, annaM sa cauvviho avjjhaanne| pamayAyarie hiMsappayANa pAvovaese ya // 93 // [tathA'narthadaNDaviratiranyat sa cturvidho'pdhyaane| pramAdAcarite hiMsApradAne pApopadeze ca // 13 // ] da" mahA vyArA- tathA" tenaiva prArA "gumU' phAtinA nirdiSTena 'anarthadaNDaviratiH' iti artha:- prayojanam, na vidyate'rtho yasmin so'narthaH, daNDyate AtmA'neneti daNDa:- nigrahaH, anarthazcAsau daNDazcAnarthadaNDa:ihalokaprayojanamapyaGgIkRtya niSprayojanabhUtopamardainA'tmano nigraha ityarthaH,tasya viratiH- uparamaH 'anyat' aparaM tRtIyaM guNavatamiti hRdayam / sa cAnarthadaNDaH 'caturvidhaH' catuSprakAraH / tadAha-"apadhyAne" niSprayojanaduSTadhyAnaviSaya ityrthH| taduktam- "kaiyA vaccai satyo ?, kiM bhaMDaM ? kattha kettIA bhUmI ? / ko vivAno?, nivi ei vahiM parAzA''[ ] liA pramAdAcarite' iti madyAdiH pramAdaH tdaacritvissyH| anarthadaNDatva cAsyokta ka ahIM paMdara karmAdAnanA varNanamAM yogazAstranA AdhAre kaMIka vistRta lakhyuM che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 zrAvakadharmavidhiprakaraNa. zabdArthadvAreNa svabuddhyA dRshym| hiMseti- hiMsAhetutvAdAyudhAnalaviSAdayo hiMsetyucyante, kAraNe kAryopacArAt; teSAM pradAne- anyasmai ttsmrpnne| 'pApopadeze ca' sUcanAtsUtramiti 'pApakarmopadeze' kRSyAdhupadizane / taduktam- "khette khaDeha goNe, dameha emAi sAvayajaNassA, uvadisiuM No kappai, gANini vayaUTlArassAzA' [. ] '' mukhya parva cturvidho'nrthdnnddH| iti gaathaarthH||93|| aticAra sahita bIjuM guNavrata kahyuM. have trIjuM guNavrata kahe cheHtrIjuM guNavrata: trIjuM guNavrata anarthadaMDa virati che. anarthadaMDanA apadhyAna, pramAdAcaraNa, hiMsApradAna ane pApopadeza ema cAra bheda che. jenAthI AtmA daMDAya te daMDa. jIvahiMsAdi pApathI AtmA daMDAya che mATe jIvahiMsAdi pApa daMDa che. daMDanA arthadaMDa ane anarthadaMDa ema be prakAra che. artha eTale kAraNa. anartha eTale kAraNa vinA. kuTuMbapoSaNa tathA svajIvana nirvAha Adi kAraNathI je pApo karavA paDe te arthadaMDa. kAraNa vinA je pApo thAya te anarthadaMDa. ahIM batAvelA azubhadhyAna vagere cAra pAponI jIvananirvAhamAM jarUra paDatI nathI, e pApo vinA jIvananirvAha thaI zake che. AthI azubhadhyAna vagere anartha daMDa che. apadhyAna Adino artha A pramANe che: (1) apadhyAna - nirarthaka azubha vicAro karavA te apadhyAna. jema ke "sArtha kyAre jAya che? kyAM kayuM kariyANuM che? amuka jamIna keTalI che? kharIda-vecANano kALa kyo che? Ama nirarthaka koNe kyAM zuM karyuM? evI vicAraNA apadhyAna che." (2) pramAdAcaraNa:- pramAdanA madha, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA ema pAMca bheda che. pramAdane AdhIna banI je kArya karavAmAM Ave te pramadAcaraNa kahevAya. (ALasathI barobara kAma na karavuM e pramAdAcaraNa che. jemake - tela ane ghInAM vAsaNo ughADAM rAkhavAM. AvA pramAdathI nirarthaka jIvahiMsA vagere pApa baMdhAya che.) (3) hiMsApradAna:- jenAthI hiMsA thAya tevI hathiyAra, agni,viSa vagere vastu bIjAne ApavI. hathiyAra vagere hiMsA nathI, hiMsAnAM sAdhano che. Ama chatAM ahIM kAraNamAM kAryanA upacArathI hathiyAra vagerene paNa hiMsA kahela che. (4) pApopadeza - khetIno samaya thaI gayo che mATe tame khetI zarU karo vagere rIte bIjAne pApakAryano upadeza ApIne pApamAM pravartAvavo. kahyuM che ke- "jeNe ka " si3 " to Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 140 jinavacanano sAra jANyo che evA zrAvakane khetarone kheDo, baLadonuM damana karo ItyAdi G5dRza Apako na spe." [83] atrAticArAnAhakaMdapaM kukkuiyaM, mohariyaM saMjuyAhigaraNaM ca / uvabhogaparIbhogAiregayaM cettha vajjei // 94 // [kandarpa kaukucyaM maukhayaM saMyutAdhikaraNaM ca / upabhogaparibhogAtirekatAM cAtra varjayati // 14 // ] "kaMdapaM" gAhA vyAkhyA- kandarpa kaukucyaM maukharyaM saMyutAdhikaraNaM copabhogaparibhogAtirekatAM cAra varjayatIti pdghttnaa| kandarpa:- kAmaH taddheturviziSTo vAkprayogo'pi kandarpa ucyate, mohoddIpakaM vA narmeti bhaavH| iha ca sAmAyArI"sAvagassa aTTahAso na vtttti| jai nAma hasiavvaM to IsiM ceva vihasiavvaM '' [ ] iti| kaukacyaM - katsitasaMkocanAdikriyAyuktaH kukucaH, tadbhAvaH kaukucyam; anekaprakArA mukhanayanauSThakaracaraNabhUvikArapUrvikA parihAsAdijanitA bhANDAnAmiva viDambanakriyetyartha 2 / etya sAmAyArI -"tArisANi bhaNiuM na kappaMti jArisehiM logassa hAso uppjji| evaM gaIe ThANeNa vA ThAiDaM ''[ ] iti / maukharya- dhASryaprAyamasaMbaddhapralApitvamucyate 3 / "muheNa vA arimANei, jahA kumArAmacceNa so cArabhaDo visajjio, raNNo niveiyaM, tAe jIviyAe vittI diNNA, aNNayA rudveNa mArio kumaaraamcce|"[ ] saMjuttAhigaraNaM' adhikriyate narakAdiSvanenetyadhikaraNaM vAsyudUkhalazilAputragodhUmayantrakAdi, saMyuktaM- arthakriyAkaraNayogyam, saMyuktaM ca tadadhikaraNaM ceti samAsaH 4 / tattha sAmAyArI- "sAvageNa na saMjuttANi ceva sagaDAINi dhareavvANi, evaM vAsIparasumAIvibhAsA / "[ ] 'uvabhogaparibhogAiregayaM ' ti upabhogaparibhogazabdArtho nirUpita eva, tadatirekatAtadAdhikyam 5, etya vi sAmAyArI-"uvabhogAirittaM jai tellAmalae bahu giNhai to bahugA NhAyagA vaccaMti, tassa loliAe aNNe vi NhAyagA vaccaMti, pacchA pUtaraAukkAyavaho / evaM pupphtNbolmaaivibhaasaa| evaM nvtttti| kA vihI sAvagassa uvabhoge pahANe? ghare NhAiyavvaM, nasthi tAhe tellAmalaehiM sIsaM ghaMsittA savve sADiUNaM talAgAdINaM taDe niviTTho aMjalihiM haai| evaM jesu a pupphesu kuMthumAi tANi ya prihrti"||94|| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 zrAvakadharmavidhiprakaraNa trIjAM guNavratamAM aticAro kahe che - zrAvaka trIjA guNavratamAM kaMdarpa, kaukucya, maukha, saMyuktAdhikaraNa ane upabhogaparibhogAtirekatA e pAMca aticArono tyAga kare che. (1) kaMdarpa - kaMdarpa eTale kAma. kAmano hetu bane evo viziSTa vANIno prayoga paNa kaMdarpa kahevAya che. athavA mohane pradIpta kare evI hAMsI-mazkarI kaMdarpa che. ahIM sAmAcArI A pramANe che:- "zrAvake aTTahAsya na karavuM joIe = jorathI khaDakhaDATa hasavuM na joIe. hasavuM hoya = hasavuM AvI jAya) to sAmAnyathI moTuM malake tema hasavuM joIe." (2) kokucya:- zarIranA aMgone anucita rIte saMkocavA vagere kriyAthI yukta jIva kukuca che. kukucano bhAva te kIkucya. arthAt mukha, AMkho, hoTha, hAtha, paga ane bhavAMnA vikAravALI ane hAMsI-mazkarI AdithI karelI bhAMDanA jevI nirarthaka ceSTA te kaumucya che. ahIM sAmAcArI A pramANe che- "jenAthI lokone hasavuM Ave tevAM vacano bolavA ke tevI besavA UThavAnI ane cAlavAnI kriyA karavI e zrAvakane na kalpe." (3) maukharya - dhiThAI samAna saMbaMdharahita pralApa karavo te maukharyakara (4) saMyuktAdhikaraNa:- jenAthI AtmA narakAdimAM joDAya te adhikaraNa. kuhADo, khAMDaNiyuM, vATavAno paththara ane ghaMTI vagere (hiMsAdvArA durgatinuM kAraNa hovAthI) adhikaraNa che. saMyukta eTale joDeluM. dha hiMsaka sAdhanone goThavIne (joDelAM) taiyAra rAkhavA te saMyukta adhikaraNa che. ahIM sAmacArI A pramANe che :- zrAvake gADuM vagere sAdhanone joDelAM taiyAra na rAkhavA joIe. e pramANe kuhADo, vAMsalo vageremAM paNa jANavuM. upabhoga - paribhogAtirekatA:- upabhoga ane paribhoga zabdano artha pahelAM kahelo ja che. upabhoga-paribhoganI adhikatA te upabhoga-paribhogAtirekatA. ahIM paNa sAmAcArI A pramANe che:- zrAvaka tela-AmaLAM -sAbu) ghaNAM le to tenA lobhathI ghaNA snAna karavA 1 ahIM TIkAmAM muLa va....... ItyAdithI maukharyanA kAraNe thatA anarthane jaNAvato eka prasaMga TuMkamAM jaNAvyo che. te prasaMga khyAlamAM na hovAthI bhAvAnuvAdamAM teno artha lakhyo nathI. - sAdhano goThavIne (= joDela) taiyAra hoya to potAnuM kArya karI zake, chUTA nahi. jemake gADA sAthe dhoMsarI joDelI hoya to ja gADuM svakArya karI zake. AthI TIkAmAM 'arthaviro 'no tAtparyArtha joDeluM evo che. artha eTale padArtha-vastu. kriyA eTale kArya, dA.ta. ghaTarUpa padArthanI kriyA = karya jalAnayana che. karaNayogya eTale karavA mATe yogya. gADAnuM je kArya che te kArya karavA gADuM tyAre ja yogya bane ke jyAre gADuM dhoMsarI vagerethI yukta hoya. Ama maLya-maroLyuM no bhAvArtha joDeluM thAya. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 142 taLAva Adi sthaLe jAya. tethI pANInA jIvonI ane temAM rahelA porA vagere jIvonI adhika virAdhanA thAya. e pramANe puSpa, taMbolapAna Adi viSe paNa samajavuM. AthI zrAvake tevI sAmagrI jarUrIyAta karatAM vadhAre nahi levI joIe. prazna:- zrApa ne snAna 42vAno vidhizocha? uttara:- bhujyatayA zrApa ghare 4 snAna karavuM joIe. ghare snAna karavAnI anukULatA na hoya to ghare tela-AmaLAthI mAthuM ghasIne mAthA uparathI tela-AmaLAM khaMkherIne taLAva vagere sthaLe jAya tyAM taLAva AdinA kinAre besIne aMjalithI (khobA bharIne) snAna kare. (arthAt taLAva AdimAM pravezIne snAna na kare tathA bahu pANI na vApare.) tathA jemAM kuMthuMA vagere jIvo hoya tevAM puSpo vagereno upayoga nA 42vo . [84] uktaM sAticAraM tRtIyaM gunnvtm| taduktau coktAni gunnvrtaani| adhunA zikSAvratAnyucyante, tatra zikSA abhyAsastatpradhAnAni vratAni zikSAvratAni punaH punraasevnaarhaanniityrthH| tAni ca sAmAyikAdIni catvAri, tatra tAvat sAmAyikamAha silkavayaM tu etthaM, sAmAiya mo tayaM tu vinnnneyN| sAvajjeyarajogANa, vajjaNAsevaNArUvaM // 95 // [zikSAvrataM tvatra, sAmAyikaM tattu vijnyeym| ' sAvadyetarayogAnAM, vrjnaasevnaaruupm||95||] "sikkhA" gAhA vyAkhyA- zikSA-paramapadaprApikA kriyA, tatpradhAnaM vrataM zikSAvataM 'atra' zrAvakadharme 'sAmAyikam' iti sama:- rAgadveSaviyuktaH, AyaH - lAbhaH, samasyAyaH samAyaH, samo hi pratikSaNamapUrvarjJAnadarzanacAritraparyAyairnirupamasukhahetubhiradha:kRtacintAmaNikalpadrumairyujyate, sa eva samAyaH prayojanamasya kriyAnuSThAnasyeti prayojana iti, kim? sAmAyikam, prAkRtatvAtsuplukA nirdezaH 'mo' nipAtaH paadpuurnne| 'tattu' sAmAyikaM punaH 'sAvadyetarayogAnAM' sapApadharmavyApArANAM yathAsaMkhyaM varjanAsevanAsvarUpaM kAlAvadhineti gmyte| tasmin gRhIte ArambhAdiparihAra: svAdhyAyAdividhizca vidheyH| iha sAvadhayogavarjanavadanavaghayogA''sevanamapyahanizaM kartavyamiti jnyaapnaarthmubhyopaadaanm| etya puNa sAmAyArI-"sAmAiyaM sAvaeNa kahiM kAyavvaM ti? , iha sAvago duviho, iDDIpatto a aNiDhipatto A jo so aNiDDipatto Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita so ceiyaghare sAhasamIve karei, ghare vA posahasAlAe vA / jattha vA vIsamai acchai vA nivvAvAro savvattha karei / savvaM causu vi ThANesu niyamA kAyavvaM-ceiyaghare sAhusamIve posahasAlAe ghare AvAsagaM kareMti tti / tattha jai sAhusagAse karei tattha kA vihi ? jai paraMparabhayaM nasthi, jai vi a keNar3a samaM vivAo natthi, jai kassai na dharei, mA teNa aMchaviyaMchI kajjihi, jai dhAraNagaM daLUNaM na giNhai mA bhajjihi, jai ya vAvAraM na karei tAhe ghare ceva sAmAiyaM kAUNaM vaccai / paMcasamio tigutto iriyAduvautto, jahA sAhU, bhAsAe sAvajjaM parihAto, esaNAe kaTuM vA leTugaM vA paDilehiuM pamajjiuM, evaM AyANe nikkheve e khelasiMghANae na vigiMcai, vigiMcato vA paDilehei pamajjai ya, jattha ciTThati tattha vi guttinirohaM krei| eyAe vihIe gaMtA tiviheNaM namiUNa sAhuNo pacchA sAmAiyaM karei, karemi bhaMte! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi jAva sAhU pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM ti kAuM, pacchA iriyAvahiyAe paDikkamai / pacchA AloettA vaMdai AyariAi jahArAyaNiyAe, puNo vi guruM vaMdittA paDilehittA niviTTho pucchai paDhai vA, evaM ceiesu vi| jayA sagihe posahasAlAe vA tattha navari gamaNaM ntthi| jo iDDipatto so savviDDIe ei, teNa jaNassa atthA hoi, ADhiA sAhuNo supurisapariggaheNaM / jai so kayasAmAio ei tAhe AsahatthimAI jaNeNa ahigaraNaM na vaTTai tAhe na karei, kayasAmAieNa ya pAehi AgaMtavvaM teNa na krei| jai so sAvao to na koi udvei| aha ahAbhaddao pUA kayA hou tti bhaNaMti tAhe puvvaraiyaM AsaNaM kIrai, AyariA ya udviA acchaMti, tattha uTheMta -aNuDheMte dosA vibhAsiyavvA / pacchA so iDipatto sAmAiyaM karei aNeNa vihiNA karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva niyamaM pajjuvAsAmi, iti / evaM sAmAiyaM kAuM paDikkaMto vaMdittA pucchi| so a kira sAmAiyaM kareMto mauDaM avaNei, kuMDalAiM nAmamudde puSpaM taMbolaM pAvAragamAI vosiri| eso vihI sAmAiyassa''[ ] // 95 // aticAra sahita trIjuM guNavrata kahyuM. trIjuM guNavrata kahevAI jatAM traNe guNavrato kahevAI gayAM. have zikSAvrata kahevAmAM Ave che. temAM zikSA eTale abhyAsa (iM prekTIsa). abhyAsanI pradhAnatAvALA vrato te zikSAvrato, arthAt vAraMvAra karavA lAyaka vrato te zikSAvrato. zikSAvrato sAmAyika vagere cAra che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 144 temAM pahelAM sAmAyika kahe che : (1) sAmAyika zikSAvataH amuka kALa sudhI sAvadha = pApavALAM) kAryono tyAga karavA ane niravagha (= dharma) kAryo karavAM te ahIM sAmAyika zikSAvrata che. AthI sAmAyika lIdhA pachI AraMbha vagereno tyAga karavo joIe ane svAdhyAya vagere karavuM joIe. sAvadya yoganA tyAganI jema niravaghayoganuM sevana paNa dararoja karavuM joIe e jaNAvavA mATe mULagAthAmAM sAvaghayogano tyAga ane niravaghayoganuM sevana e baMneno ullekha karyo che. zikSA eTale paramapadane prApta karAvanArI kriyA. paramapadane prApta karAvanArI kriyAnI pradhAnatAvALuM vrata te zikSAvrata. sama eTale rAga-dveSathI rahita jIva. samane (= rAga-dveSathI rahita jIvane) Aya eTale lAbha te samAya. sama (= rAga-dveSathI rahita) jIvane anupama sukhanA hetu, ciMtAmaNI ane kalpavRkSano tiraskAra karanArA ane apUrva evA jJAna-darzanacAritranA paryAyono pratikSaNa yoga (= lAbha) thAya che. arthAt samabhAvavALA jIvane ukta prakAranA jJAna-darzana-cAritranA paryAyano lAbha thAya te samAya che. je kriyA karavAnuM prayojana samAya che te sAmAyika. ahIM prayojana arthamAM m pratyaya Avyo che. samaya+rUM = sAmAyika. ahIM bhAvArtha e che ke jJAna-darzana-cAritranA lAbha mATe je kriyA karavAmAM Ave te sAmAyika. ahIM sAmAcArI A pramANe che:- zrAvakanA dhanADhya ane alpadhanavALA evA be bheda che. alpa dhanavALo zrAvaka jinamaMdiramAM, ka sAdhunI pAse, gharamAM, pauSadhazALAmAM ke pote jyAM zAMtithI besato hoya ke ArAma karato hoya te badhA sthAnamAM sAmAyika kare, paNa mukhyatayA jinamaMdira, sAdhunI pAse, pauSadhazALA ane ghara e cAra sthAnomAM sAmAyika kare. temAM jo sAdhunI pAse sAmAyika kare to teno vidhi A pramANe che:- jo zatru AdithI bhaya na hoya, koInI sAthe takarAra na hoya, koIno devAdAra na hoya jethI tenI sAthe kheMcatANa na kare, devAdAra hoya paNa leNadAra sAmAyikanAM bhaMga na thAya eTalA mATe pakaDe tevo na hoya, rastAmAM vepAra na kare, to zrAvaka ghare sAmAyika laIne gurunI pAse jAya. gurunI pAse jatAM rastAmAM sAdhunI jema IryAsamitinuM pAlana kare, sAvaghabhASAno tyAga kare, kASTha ane DhephAM vagere jarUra paDe to joIne paMjIne ane yAcIne le, koI vastu levAmUkavAmAM nirIkSaNa karIne pramArjana kare, rastAmAM plekha, thuMka vagere na kADhe kADhe to * pUrvakALamAM jinamaMdiranI tadana pAse vyAkhyAna Adi mATe sabhAmaMDapa raheto hato. tyAM sAmAyika karavAno vidhi che. hAla sabhAmaMDapanI prathA na hovAthI te vidhi nathI. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita jagyAne joIna-pramArjIna kATe. jyAM Ubho rahe tyAM paNa guptinuM pAlana kare, A rIte samiti-guptinA pAlanapUrvaka gurunI pAse jaIne mana-vacana-kAyAthI sAdhuone namaskAra karIne karemi bhaMta sutrano pATha bolIne sAmAyika kare. pachI IriyAvahI karI gamaNAgamaNe AlovIna (= rastAmAM lAgelA doSonI AlocanA karIne) AcArya vagere badhA sAdhune dIkSA paryAyathI moTAnA kramathI vaMdana kare. pachI pharI gurune vaMdana karIne besavAnI jagyA paMjIne bese ane gurune prazno pUche ke pATha kare. jinamaMdiramAM sAmAyika kare to paNa A vidhi samajavo. pauSadhazALAmAM ke gharamAM sAmAyika kare to bIje javAnuM na hoya. (AthI gharethI javA vagereno vidhi paNa na hoya.) dhanADhya zrAvaka sarva Rddhi sAthe (ADaMbarathI) gurunI pAse sAmAyika karavA jAya. tethI lokone lAbha thAya. A sAdhuonI sArA puruSa svIkAra karyo che ema sAdhuono Adara thAya. jA sAmAyika karIne sAdhunI pAse jAya to azva, hAthI, loka vagere adhikaraNa bane, AthI ADaMbara pUrvaka na jaI zakAya. tathA page cAlIne javuM paDe. AthI dhanADhya zrAvaka gharethI sAmAyika karIne na jAya. A rIte ADaMbarathI sAmAyika levA AvanAra jo zrAvaka hoya to koI sAdhu UbhA thaIne teno Adara na kare, paNa jo bhadraka (rAjA vagere) hoya to teno satkAra thAya e mATe pahelethI Asana goThavI rAkhe ane AcArya enA AvyA pahelAM UbhA thaI jAya. jo Ave tyAre UbhA thAya to gRhasthono Adara karavAthI doSa lAge, ane jo UbhA na thAya to tene khoTuM lAge. A doSa na lAge eTalA mATe Ave e pahelAM ja Asana goThavI rAkhe ane AcArya mahArAja UbhA thaI jAya. dhanADhya zrAvaka A pramANe ADaMbarathI sAdhu pAse AvIne "karemi bhaMte' sutranuM uccAraNa karIne sAmAyika kare. pachI IriyAvahiyA karIne pUrvanI jema (sAmAnya zrAvaka saMbaMdhI sAmAyikavidhimAM kahyuM tema) vaMdanavidhi karIne gurune prazna pUche ke pATha kare. rAjA sAmAyika karatI vakhate mukuTa, kuMDala ane nAmamudrA (= nAmavALI vIMTI) thoDe dUra rAkhe ane puSpa, tAMbula, uttarIya vastra Adino paNa tyAga kare. A sAmAyikano vidhi che. [5] asyaivAticArAnAhamaNavayaNakAyaduppaNihANaM iha jattao vivjlei| saiakaraNayaM aNavaTTiyassa taha karaNayaM ceva / / 96 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 14. [manavacanakAyaduSpraNidhyAnamiha yatnato vivrjyti| smRtyakaraNanavasthitasya tathA'karaNaM caiva // 96 // ] "maNa'' gAhA vyAkhyA- 'manovacanakAyaduSpraNidhAnaM' manaHprabhRtInAM sAvadhAnAM pravartanamityarthaH, 'iha' sAmAyike 'yatnataH' AdareNa 'vivarjayati' prihrte| trayo'mI aticArA:- 'smRtyakaraNaM' smRte:-sAmAyikaviSayAyA anAsevanam, etaduktaM bhavati - prabalapramAdAnnaivaM smarati, asyAM velAyAM sAmAyikaM kartavyaM kRtaM na kRtamiti vA, smRtimUlaM hi mokSAnuSThAnam 4|anvsthitkrnnN - karaNAnantarameva tyajati, yathAkathAJcidvA'navasthitaM karotItyanavasthitakaraNaM varjayatIti 5 / 'caH' smuccyaarthH| 'evaH' avdhaarnne| ayamatra bhAvArtha:"sAmAiyaM ti kAuM, gharaciMtaM jo u ciMtae sdd'o| aTTavasaTTovagao, niratyayaM tassa sAmaiyaM // 1 // kayasAmaio puTvi, buddhie pehiUNa bhaasijjaa| sai niravajja vayaNaM, aNNaha sAmAiyaM bhave // 2 // anirikkhiyApamajjiathaMDille ThANamAi seveNto| hiMsA'bhAve vi na so, kaDasAmaio pmaayaao||3|| na sarai pamAyajutto, jo sAmaiyaM kayA hu kaayvvN| kayamakayaM vA tassa hu, kayaM pi viphalaM tayaM neyaM // 4 // kAUNa takkhaNaM cia, pArei karei vA jhicchaae| aNavaTThiasAmaiyaM, aNAyarAo na taM suddhaM // 5 // '' [ ] // 96 // sAmAyikanA ja aticArone kahe che : zrAvaka sAmAyikamAM mana-vacana-kAyAnuM duSmaNidhAna, smRti-akaraNa, ane anavasthiti karaNa e pAMca aticArono kALajI pUrvaka tyAga kare che. (1) manoduSpaNidhAna:- sAmAyikamAM pApanA vicAro karavA. (2) vacanaduppaNidhAna:- sAmAyikamAM pApanAM vacano bolavAM. (3) yaduSpradhiAna:- sAmAyibhai pApana yo 4258. (4) smRti 5427:- sAmAyine yAda na karavuM. Ano bhAvArtha A pramANe che- atizaya pramAdanA kAraNe atyAre mAre sAmAyika karavAnuM che, meM sAmAyika karyuM ke nahi vagere bhUlI jAya. mokSanA anuSThAnonuM bhuNa smRti cha. (4 anuSThAna yA 4 na hoya tenu mAya29. zazI zate thAya? ) (5) anavasthitikaraNa:- sAmAyika lIdhA pachI tarata ja pAre. athavA game tema (= cittanI sthiratA vinA) sAmAyika kare. ahIM (zrAvakaprajJaptimAM jaNAvela) bhAvArtha A pramANe che : je zrAvaka sAmAyika karIne gharanI ciMtA kare che, te ArtadhyAnathI du:khI bane che, ane saMsAranI najIka jAya che, AthI tenuM sAmAyika nirarthaka che. (313) zrAvake sAmAyikamAM sadA pahelAM buddhithI vicArIne pAparahita vacana bolavuM joIe, anyathA (= pApavALuM vacana bole Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita to) vAstavika sAmAyika na thAya. (314) nirdoSa bhUmimAM AMkhothI joyA vinA ane caravaLa AdithI pramArjana karyA vinA (kAyotsarga Adi mATe) bhUmi Adino upayoga karavAthI (jIvo na hovAthI ke tenA puNyathI bacI javAthI) hiMsA na thAya to paNa pramAdathI (i jIvarakSAnI kALajI na hovAthI bhAvathI hiMsA thavAthI) vAstavika sAmAyika karyuM na kahevAya. (315) je pramAdI banIne mAre sAmAyika kyAre karavAnuM che- sAmAyikano kALa kayo che, meM sAmAyika karyuM ke nahi te yAda na rAkhe, tenuM kareluM sAmAyika niSphaLa jANavuM. (kAraNa ke dharmanA anuSThAnonuM mULa smRti che. jema mULa vinA vRkSa na hoya tema smaraNa vinA dharmAnuSThAna paNa na hoya.) (316) sAmAyika karIne turata pAre ke (vyAkulacittathI) game tema asthirapaNe kare te sAmAyika upara bahumAna na hovAthI sAmAyika zuddha thatuM nathI." (317) [6] uktaM sAticAraM prathamaM shikssaavrtm| *sAMprataM dvitIyamAhadisivayagahiyassa disAparimANasseha paidiNaM jaM tu / parimANakaraNameyaM, avaraM khalu hoi vinneyaM // 97 // [digvratagRhItasya dikparimANasyeha pratidinaM yttu| parimANakaraNametadaparaM khalu bhavati vijnyeym||97||] "disivaya'' gAhA vyAkhyA- digvatamuktasvarUpam, tatra gRhItasya dikparimANasya dIrghakAlikasyeti gamyate, 'iha' zrAvakadharme 'pratidinaM' ma-divasam, partavyopatnakSa pratiprada , puna: "parimAridi' saMkSiptataradikpramANagrahaNamityarthaH, 'etat' evaMvidhaM parimANakaraNaM 'aparaM' anyad-dvitIyaM zikSAvrataM dezAvakAzikaM deza- divratagRhItaparimANavibhAge'vakAzo dezAvakAzaH, tena nirvRttaM dezAvakAzikaM bhavati vijnyeym| iti gaathaarthH||97|| aticAra sahita paheluM zikSAvrata kahyuM. have bIjuM zikSAvrata kahe cheH (2) dezAvagAzika zikSAvrataH- chaThThA digdatamAM lAMbA kALa sudhI lIdhelA dizAparimANanuM pratidina parimANa karavuM (= saMkSepa karavo) te dezAvagAzika nAmanuM bIjuM zikSAvrata jANavuM.(dazAvagAzika zabdanI vyutpatti A pramANe che:-) dezamAM = diggatamAM * 'adhunA'' mA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmaviAdhaprakaraNa 148 lIdhelA parimANanA vibhAgamAM avakAza= sthAna te dezAvagAza. dezAvagAzathI thayeluM vrata te dezAvAzika. ahIM pratidinanA upalakSaNathI pratiprahara vagere paNa samajavuM. (jemake dizAparinaSTha vratamAM bhAratathI bahAra na javuM evo niyama lIdho hoya to A vratamAM Aje muMbaI vagerethI AgaLa nahi jAuM, athavA 10 mAIlathI AgaLa nahi jAuM ema niya. karavo joIe. dizAparimANavrata yAvajjIva, 12 mAsa ke cAturmAsa Adi sudhI leva'nu hoya che. jyAre dezAvagAzika ahorAtra, divasa, rAtri, prahara Adi sudhI levAnuM hoya che.) [1] atrA'ticArAnAha vajjai iha ANayaNappaogapesappaogayaM ceva / saddANurUvavAyaM, taha bahiyApoggalakkhevaM // 98 // [varjayatIha AnayanaprayogapreSyaprayogatAM caiva / zabdAnurUpapAtaM, tathA bahiH pudgalaprakSepam / / 98 // ] " vajjai" gAhA vyAkhyA- varjayati 'iha' dvitIyazikSAvrate AnayanaprayogapreSyaprayogatAM caiva zabdAnupAtaM rUpAnupAtaM tathA bahi: pudgalaprakSepam iti sUtrAnuvRtteH prAkRtatvAcca padaghaTanA / bhAvArthastu - iha viziSTAvadhike dezAbhigrahe parataH svayaM gamanA'yogAd yadanya: sacittAdidravyAnayane prayujyate saMdezaka pradAnAdinA tvayedamAneyam ityayamAnayanaprayogaH 1 / yathA preSyaprayogaH tathA - abhigRhItapravicAradezavyatikramabhayAdavazyameva gatvA tvayA mama gavAdyAneyam, idaM vA tatra kartavyam ityevaMbhUtaH 2 / tathA zabdAnupAta :- svagRhavRtiprAkArAdivyavacchinnabhUdezA'bhigrahe bahiH prayojanotpattau tatra svayaM gamanA'yogAt vRtiprAkArapratyAsannavartino buddhipUrvakaM kSutkAzikAdizabdakaraNena samavasitakAn boghayataH zabdAnupAta:- zabdasyAnupAtanaM- uccAraNaM zabdAnupAtaH tAdRg yena parakIyazravaNavivaramanupatatyasAviti 3 / tathA rUpAnupAta:- abhigRhItadezAd bahi: prayojanabhAve zabdamanuccArayata eva pareSAM samIpAnayanArthaM svazarIrarUpapradarzanaM rUpAnupAta: 4 / tathA bahi: pudalaprakSepa :- abhigRhItadezAdbahiH prayojanabhAve pareSAM prabodhanAya leSTvAdikSepaH pudgalaprakSepaH iti bhAvanA 5 / dezAvakAzikametadarthamabhigRhyate - mA bhUdbahirgamanA''gamanAdivyApArajanita: Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita prANyupamarda iti, sa ca svayaMkRto'nyena vA kArita iti na kazcit phale vizeSaH, pratyuta guNaH svayaMgamane, IryApathavizuddheH, parasya punaranipuNatvAt taddhi : rUti thArtha: 18. dezAvaLAzikavratamAM aticAro kahe che : zrAvaka dezAvagAzika vratamAM Anayana prayoga, prakhyaprayoga zabdAnupAta, rUpAnupAta ane bahi: pudgala prakSepa e pAMca aticArano tyAga kare che. (1) Anayana prayoga:- (lAvavA mATe (bIjAne) joDavA te Anayana prayoga. Anayana zabdano A zabdArtha che. bhAvArtha A pramANe che:-) mAre Aje amuka pradezathI bahAra na javuM ema viziSTa maryAdAvALA pRthvIpradezano abhigraha karyA pachI abhigrahavALA sthAnathI AgaLa pote na jaI zakavAthI sacitta vagere dravya lAvavA mATe tAre A vastu lAvavI ema kara saMdeza ApIne bIjA pAsethI vastu maMgAvavI te Anayana prayoga. (2) preSTha prayoga:- (prega eTale nokara, nokaranI jema bIjAne potAnA kAmamAM jADavA te zreSTha prayAga. graMSya prayoga zabdano A zabdArtha che. bhAvArtha A pramANe che:-) javA-AvavAnA abhigrahavALA sthAnanuM ullaMghana thavAnA bhayathI "amuka sthaLe avazya jaIne tAre mArI gAyo vagere vastu lAvavI, athavA tyAM A kAma karavuM" ema vastu lAvavA mATe ke kAma karavA mATe bIjAne mokalavo te zreSTha prayoga. (3) zabdAnupAta:- anupAta eTale uccAra, zabdano uccAra karavA to zabdAnupAta. potAnA gharanI vADanA pRthvIpradezathI AgaLa na javuM athavA potAnA gharanA killAthI AgaLa na javuM e pramANe abhigraha lIdhA pachI abhigrahavALA sthAnathI bahAranA sthAnamAM koI kAma paDatAM tyAM pote na jaI zakavAthI vADa ke killAnI najIka rahIne bIjAo sAMbhaLe te rIte buddhi pUrvaka samaja purvaka) chIMka, khAMsI Adi zabda karIne paricitone jaNAvanArane zabdAnupAta aticAra lAge. (4) rUpAnupAta:- anupAta eTale batAvavuM. potAnA zarIranuM rUpa batAvavuM te rUpAnupAta. (arthAtuM potAnuM zarIra batAvavuM te rUpAnupAta.) abhigraha karelA sthAnathI bahAra koI kAma paDatAM zabdano uccAra karyA vinA ja bIjAne potAnI najIka lAvavA mATe potAnuM zarIra batAvavuM te rUpAnupAta aticAra che. kama TakAmAM rahelA mATe zakhathI rUbaru karIne ema paNa samajavuM. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 150 (5) bahi:pudagala prakSepa:- abhigrahavALA sthAnathI bahAra kAma paDatAM bIjAone jaNAvavA mATe DhekuM vagere pheMkavuM te bahi: pudgala prakSepa. javA-AvavAthI jIvahiMsA na thAya te mATe dezAvagAzikavrata che. jIvahiMsA pote kare ke bIjA pAse karAve temAM phalamAM koI phera paDato nathI. balka bIjAne mokale tenA karatAM pote jAya temAM doSo ochA lAge. kAraNa ke pote IryAsamitipUrvaka jAya, jyAre bIjo nipuNa na hovAthI IryAsamiti vinA jAya. [8] uktaM sAticAraM dvitIyaM shikssaavrtm| *sAMprataM tRtIyamucyateAhAradehasakkArabaMbhavAvAraposaho annaM / dese savve ya imaM, carame sAmAiyaM niymaa||99|| [AhAradehasatkArabrahmA'vyApArapauSadho'nyat / deze sarvasmizcedaM, carame sAmAyikaM niyamA / / 99 / / ] "AhAra" gAhA vyAkhyA- 'AhAra- dehasatkAra -brahma- avyApArapauSadha' : iti iha pauSadhazabdo rUDhyA parvasu vartate, parvANi cASTamyAditithayaH, pUraNAtparva dhrmopcyhetutvaadityrthH| pauSadhazabdazcAyaM pratyekamabhisaMbadhyate, AhArapauSadha ityaadi| 'anyat' aparaM tRtIyaM paussdhopvaasshikssaavrtmityrthH| 'deze' dezaviSayaM 'sarvasmin' sarvaviSayam, 'caH' samuccaye, 'idaM' pauSadhopavAsazikSAvrataM 'carame' sarvato'vyApArapauSadhe'GgIkRte 'sAmAyikaM' uktasvarUpaM karaNIyamiti gamyate, 'niyamAt' avazyaMtayA, anyathA sAmAyikaguNA'bhAva iti pdghttnaa| tatrAhAra:pratItaH, tadviSayastannimitto vA pauSadha AhArapauSadhaH, AhArAdinivRttinimittaM dharmapUraNaM parveti bhaavnaa| evaM shriirstkaarpaussdhH| brahmacaryapauSadhaH, atra caraNIyaM caryam, "aco yat' ityasmAdadhikArAt, "gadamadacarayamazcAnupasarge'' (pAo -3-1-100) iti yt| brahma kushlaanusstthaanm| yathoktam-"brahma devo, brahma tapo, brahma jJAnaM ca shaashvtm|" [ ] brahma ca taccaryaM ceti samAsaH, zeSaM puurvvt| tathA'vyApArapauSadha iti, ettha bhAvattho puNa imo- AhAraposaho duviho, dese savve ya / dese amugA vigaI AyaMbilaM vA ekkasi vA do vaa| savve cauvviho AhAro AhorattaM pcckkhaao| sarIraposahoNhANuvvaTTaNavaNNagavilevaNapupphagaMdhataMbolANaM vatthAbharaNapariccAgo ya, so vi dese savve y| dese amugaM sarIrasakkAraM na karemi savve savvaM na karemi tti| baMbhaceraposaho vi dese savve / dese divA rattiM vA ekkasiM vA do vA vAre tti| sabve * "atha" / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita ahorattaM baMbhayArI hvi| avvAvAraposaho vi dese savve y| dese amugaM vAvAraM na karemi |svve savvaM vA vAvAraM ceva halasagaDagharaparikammAIyaM na kremi| ettha jo dese posahaM karei sAmAiyaM karei vA na vaa| jo savvaposahaM karei so niyamA kayasAmaio / jai na koi tA niyamA vaMcijjai / taM karhi karei? ceiyaghare vA sAhumUle vA ghare vA posahasAlAe vA ummukkamaNisuvaNNo paDhaMto potthayaM vA vAyaMto dhammajjhANaM jhaayi| jahA ee sAhuguNe ahaM na satyo maMdramaNo vAre vimAsA' [ ]liaa aticAra sahita bIjuM zikSAvrata kahyuM. have trIjuM zikSAvrata kahevAmAM Ave che - (3) pauSadha zikSAvrata AhAra pauSadha, zarIra satkAra pauSadha, brahmacarya pauSadha, ane avyApAra pauSadha ema cAra prakAre trIjuM zikSAvrata che. AhAra pauSadha Adi cArenA dezathI ane sarvathI ema be bheda che. pahelA traNa pauSadhamAM sAmAyika hoya ke na paNa hoya, paNa cothA sarvathI avyApAra pauSadhamAM niyamA sAmAyika hoya. sarvathI avyApAra pauSadhamAM sAmAyika na kare to sAmAyikano lAbha na maLe. ahIM pauSadha zabda rUDhithI parva arthamAM che. AThama vagere tithio parva che. je pUre = puSTa kare te parva. AThama vagere tithio dharmanI puSTinA hetu hovAthI parva che. AhAra pauSadha:- AhArano artha prasiddha che. AhAra saMbaMdhI pauSadha athavA AhAra nimitte pauSadha te AhAra pauSadha. arthAt AhAranI nivRttinA nimittathI dharmanI puSTine karanAruM parva te AhAra pauSadha. zarIra satkAra pauSadha:- zarIrasatkAranI nivRttinA nimittathI dharmanI puSTine karanAruM parva te zarIrasatkAra pauSadha. brahmacarya pauSadha:- brahma eTale kuzala anuSThAna. kahyuM che ke-"brahma deva che, brahma tapa che, brahma zAzvata jJAna che." carya eTale AcaraNa. kuzala anuSThAna rUpa AcaraNanA nimittathI dharmanI puSTine karanAruM parva te brahmacarya pauSadha. avyApAra pauSadha:- pApa vyApAranI nivRttinA nimittathI dharmanI puSTine karanAruM parva te zarIra satkAra pauSadha. ahIM bhAvArtha A pramANe che:- AhAra pauSadhanA dezathI ane sarvathI ema be bheda che. amuka vigaIna ke badhI vigaIono tyAga, AyaMbila, ekAsaNuM, besaNuM tivihAra upavAsa vagere dezathI AhAra pauSadha che. divasa-rAta sudhI cAre prakAranA AhArano tyAga te sarvathI AhAra pauSadha che. snAna karavuM, tela cALavuM, meMdI vagere lagADavuM, caMdana AdinuM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 152 vilepana karavuM, mastakamAM pukha nAkhavAM, attara Adi sugaMdhI padArtho lagADavA, tAMbulapAna cAvIne hoThane tAMbUla-pAnathI raMgavA, suMdara kiMmatI raMgIna vastro paheravAM, AbhUSaNo paheravAM vagere zarIra satkAra che. zarIrasatkArano tyAga te zarIrasatkAra pAMSadha che. tenA dezathI ane sarvathI ema be bheda che. koI amuka zarIrasatkArano tyAga te dezathI zarIrasatkAra pauSadha che. sarva prakAranA zarIrasatkArano tyAga te sarvathI zarIrasatkAra paSadha che. brahmacarya pauSadhanA dezathI ane zarIrathI ema be bheda che. divase ke rAtre maMthanano tyAga, athavA eka ke be vakhatathI vadhAre maithunano tyAga te dezathI brahmacarya paSadha che. saMpUrNa ahorAtra sudhI maMthanano tyAga te sarvathI brahmacarya pauSadha che. avyApAra popanA dezathI ane sarvathI ema be bheda che. koI amuka (rasoI karavI nahi, vepAra nahi karavo, kapaDA nahi dhovAM vagere rIta) pApavyApArane tyAga te dezathI avyApAra pauSadha che. haLa calAvavuM, gADuM calAvavuM, ghara samAravuM vagere sarva pApavyApArono tyAga te sarvathI avyApAra poSadha che. je dezathI avyApAra pauSadha kare te sAmAyika kare athavA na paNa kare. paNa je sarvathI avyApAra paSadha kare te niyamA sAmAyika kare, je na kare to avazya tenA phaLathI vaMcita rahe. paSadha jinamaMdiramAM, sAdhu pAse, gharamAM ke paSadhazAlAmAM karavo. papadhamAM maNi, suvarNa AdinA alaMkArAno tyAga karavo joIe. pAMSadha lIdhA pachI sutra vagerenA pATha kare, pustaka vAMce athavA huM sAdhunA guNone dhAraNa karavA asamartha chuM, AthI maMdabhAgI chuM vagere zubha bhAvanA bhAvavA rUpa dharmadhyAna kare. (99) atrAticArAnAhaappaDiduppaDilehiyapamajjasejjAi vajjaI itthN| saMmaM ca aNaNupAlaNamAhArAIsu svvesu||100|| [apratiduSpatilekhitapramArjitazayyAdi vrjytytr| samyagvA'nanupAlanamAhArAdiSu srvessu||100||] "appaDi''gAhA vyAkhyA-'appaDiduppaDilehiapamajjasejjA''iti, sUcanAt sUtramiti nyAyAt prAkRtAnarodhAccAyamartha:-apratyapekSitadaSpratyapekSitazayyAsaMstArako tathA'pramArjitaduSpramArjitazayyAsaMstArako vrjytiitiyogH| iha ca zayyA pratItA, saMstIryata iti saMstAraka:-pauSadhavrata upayogI darbhakuzakambalIvastrAdiH, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita tayozcApratyupekSaNaM-gocarApannayozcakSuSA'nirIkSaNaM duSTa-udghAntacetasaH pratyupekSaNam, tatazcApratyupekSitaduSpratyupekSitau ca tau zayyAsaMstArakau ceti samAsaH, zayyaiva vA saMstAraka iti| evamanyatrApyakSaragamanikA kaaryeti| upalakSaNaM ca zayyAsaMstArako upayoginaH piitthkaaderpi| etya puNa sAmAcArI-"kaDaposahio no appaDilehia sejjaM durUhai, saMthAragaM vA durUhai, posahasAlaM vA sevai, dabbhavatthaM vA suddhavatthaM vA bhUmIe saMtharai, kAiyabhUmIo vA Agao puNaravi paDilehei, aNNahA aiyaaro| evaM pIDhagAisu vi vibhaasaa||'' tathA pramArjanaMzayyAdervastropAntAdinA tadakaraNamapramArjanam, 'samyag cA'nanupAlanam' yathAvadavidhAnaM 'AhArAdiSu sarveSu' praaguddissttessu| iti gaathaarth:|| ettha bhAvaNA- kayaposaho athiracitto AhAre tAva savvaM desaM vA patthei, bIyadivase pAraNagassa vA appaNo aTTAe ADhattiM karei kAravei vA, imaM imaM va tti kareha na vtttti| sarIrasakkAre sarIraM uvvaTTei, dADhiAo kese vA romAI vA siMgArAhippAeNaM saMThavei, dAhe vA sarIraM siMcai, evaM savvANi sarIrabhUsAkAraNANi prihri| baMbhacere ihaloie pAraloie vA bhoge patthei saMvAhei vA, ahavA saddapharisarasarUvagaMdhA abhilasai, baMbhaceraposaho kayA pUrihI, caiyAmo baMbhacereNaM ti| avvAvAre sAvajjANi vAvArei, kayamakayaM vA ciMtei, evaM paMcaiyArasuddho aNupAliavvo iti [ ] // 100 // trIjA zikSAvratamAM aticAro kahe che : zrAvaka paSadhamAM apratyupekSitazayyAsaMstAraka, dupratyupekSita zayyAsaM smAraka, apramArjitazayyAsaMstAraka, duSpamArjitazayyAsaMsmAraka ane samyagu ananupAlana e pAMca aticArono tyAga kare che. (1) apratyupekSitazayyAsaMstAraka:- zayyA eTale zarIra pramANa saMthAro. saMstAraka eTale pAMSadhamAM suvA mATe upayogI DAbhanuM ghAsa, kAmaLI , (garama) vastra vagere. athavA zavyA ane saMskAraka ema be vastu na samajatAM zayyA e ja sastAraka ema eka ja vastu samajavI. apratyuprekSita eTale AMkhothI nahi joyeluM. zayyA saMsmArakanA upalakSaNathI pITha vagere vastuo paNa samajI levI. AMkhothI nirIkSaNa karyA vinA saMthAro pAtharavo, saMthArAmAM sUve, bIjI paNa pITha Adi koI vastu levI-mUkavI te apratyupekSitazayyAsaMstAraka aticAra che. (2) duSpatyupekSita zavyAsaMsmAraka:- duSpatyupekSita eTale bhaTakatA cittathI joyeluM, arthAtu upayoga vinA joyeluM. barAbara nirIkSaNa karyA vinA saMthAro pAtharavo vagere duSpatyupaMkSita zayyAsaMsmAraka anicAra che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 154 (3) apramArjita zayyAsaMstAraka:- apramArjita eTale vastranA cheDA vage2ethI nahi pUMjeluM. pUMjyA vinA saMthAro pAtha2vo vagere apramArjita zayyAsaMstA2ka aticAra che. (4) duSpramArjita zayyAsaMstArakaH- duSpramArjita eTale upayoga vinA pUMjeluM, barobara na pUMjeluM. barobara pUMjyA vinA saMthAro pAtharavo vagere duSpramArjita zayyAsaMstAraka aticAra che. ahIM sAmAcArI A pramANe che:- pauSadhavALo zrAvaka paDilehaNa karyA vinA zayyA, saMthAro ane pauSadhazAlAno upayoga kare nahi, paDilehaNa karyA vinA DAbhaghAsanuM vastra ke zuddhavastra bhUmi upara pAthare nahi, pezAbanI bhUmithI AvIne pharI saMthArAnuM paDilehaNa kare. anyathA aticAra lAge. e pramANe pITha Adi mATe paNa samajavuM. (5) samyag ananupAlana:- AhAra pauSadha Adi cAra pauSadhanuM zAstrokta vidhi mujaba pAlana na karavuM. ahIM bhAvanA A pramANe che:- pauSadha lIdhA pachI asthira cittavALo banIne AhAramAM dezathI ke sarvathI AhAranI abhilASA kare, athavA pauSadhanA bIjA divase potAnA pAraNA mATe A vastu banAvuM, te vastu banAvuM ema Adara kare, athavA bIjA pAse A karo, te karo ema Adara karAve. Ama na karavuM joIe. zarIra satkAramAM zarIre tela vagere coLe, dADhI, mastaka ane rUMvATAonA vALane sauMdaryanI abhilASAthI vyavasthita rAkhe. dAha thatAM zarIre pANI nAkhe. A pramANe za2I2vibhUSAnAM sarva kAraNono pauSadhamAM tyAga kare. brahmacaryamAM A loka ane paralokanA bhogonI mAgaNI kare, athavA aMgamardana kare, athavA zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e pAMca viSayonI abhilASA rAkhe, brahmacarya pauSadha kyAre pUrNa thaze evI AturatA rAkhe, brahmacarya vaDe ame bhogothI vaMcita karAyA e pramANe vicAre. avyApAra pauSadhamAM sAvadya kAryo kare, amuka anuSThAna karyuM ke nahi e pramANe vicAre, arthAt meM amuka anuSThAna karyuM ke nahi e yAda na hoya. A pramANe pAMca aticArothI vizuddha pauSadhanuM pAlana karavuM joIe. [100] uktaM sAticAraM tRtIyaM zikSAvratam adhunA caturthamucyateaNNAINaM suddhANa, kappaNijjANa desakAlajuaM / dANaM jaINamuciyaM, gihINa sikkhAvayaM bhaNiyaM / / 101 / / | annAdInAM zuddhAnAM kalpanIyAnAM dezakAlayutam / dAnaM yatibhya ucitaM, gRhiNAM zikSAvrataM bhaNitam / / 101 / / . Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita " aNNAINaM " gAhA vyAkhyA' annAdInAM' bhojanAdInAm, AdizabdAtpAnavastrauSadhAdiparigrahaH, anena ca hiraNyAdivyavacchedamAha / 'zuddhAnAM ' nyAyAgatAnAm, nyAyazca dvijakSatriyavaizyazUdrANAM svavRttyanuSThAnam; anenApyanyAyA''gatAnAM niSedhamAha / 'kalpanIyAnAm' udgamAdidoSavarjitAnAm, anena tvakalpanIyAnAM pratiSedhamAha / 'dezakAlayutaM' prastAvocitaM 'dAnaM' vitaraNaM 'yatibhya: ' munibhyaH 'ucitaM' saMgataM gRhiNAM zikSAvrataM 'bhaNitaM' uktamatithisaMvibhAgavratamityarthaH / iha bhojanArthaM bhojanakAlopasthAyI atithirucyate, tatrAtmArthaniSpAditAhArasya gRhiNaH sAdhurevAtithiH / taduktam- tithiparvotsavAH sarve tyaktA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyAccheSamabhyAgataM viduH // 1 // | " tasyAtithe: saMvibhAgo-. 'tithisaMvibhAgaH, saMvibhAgagrahaNAtpazcAtkarmAdiparihAramAha / iti gAthArthaH // > 'ettha sAmAyArI- sAvageNa posahaM pAreMteNa niyamA sAhUNa dAu pAreavvaM, aNNadA puNa aNiyamo- dAuM vA pArei pArie vA dei ti / tamhA puvvaM sAhUNaM dAuM pacchA pAreavvaM, kahaM? jAhe desakAlo tAhe appaNo sarIrassa vibhUsaM kAuM sAhupaDissayaM gaMtuM nimaMtei bhikkhaM geNhaha tti| sAhUNaM kA paDivattI ? tAhe aNNo paDalaM aNNo muhaNaMtayaM aNNo bhAyaNaM paDilehei, mA aMtarAiyadosA ThavaNAdosA bhavissaMti, so jar3a paDhamAe porasIe nimaMtei asthi a namokkArasahiaittago gejjhai, aha natthi na gejjhai, taM vahiavvaM hoi, jai ghaNaM lagejjA tAhe gejjhai saMcikkhAvijjai / jo vA ugghADAe porasIe pArei pAraNaitto aNNo vA tassa dijjai, pacchA teNa sAvageNa samagaM saMghADago vaccai, ego na vaTTae pesiuM, sAhU purao sAvaMgo maggao gharaM neUNaM AsaNeNa uvanimaMtai, jai niviTThA laTThayaM, aha na nivisaMti tahAvi viNao utto hoi tti, tAhe bhattapANaM sayaM ceva dei tti, ahavA bhANaM dhareD bhajjA dei, ahavA Thitao acchai jAva diNNaM, sAhU vi sAvasesayaM davvaM gehaMti pacchAkammapariharaNaTThA, dAUNa vaMdiuM visajjei, visajjettA aNugacchai, pacchA sayaM bhuMjai / jaM ca kira sAhUNa na diNNaM taM sAvageNa na bhottavvaM / jai puNa sAhU natthi tAhe desakAlavelAe disAloo kAyavvo, visuddhabhAveNa ciMteavvaM jar3a sAhUNo hotA to mhi nitthArio hoMto tti vibhAsA // / [ ] // 101 // aticAra sahita trIjuM zikSAvrata kahyuM. have cothuM zikSAvrata kahe che H(4) atithisaMvibhAga zikSAvrata sAdhuone zuddha ane kalpanIya annAdinuM deza-kAlayukta ucita dAna karavuM e zrAvakanuM cothuM zikSAvrata che. annAdi zabdamAM rahelA Adi zabdathI pANI, vastra, auSadha vagere samajavuM. AnAthI suvarNa vagerenA dAnano niSedha karyo che. zuddha eTale nyAyathI meLavela. brAhmaNa, kSatriya, vaizya Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 156 ane zudrono potapotAnI jAtine ucita zuddha vyavasAya jAya che. AnAthI anyAyathI meLavela anAdinA dAnano niSedha karyo che. kalpanIya eTale udgama Adi doSothI rahita. AnAthI (kAraNa vinA) akalpanIya dAnano niSedha karyo che. dezakAlayukta eTale prasaMgane yogya, ucita eTale saMgata, arthAt sAdhu mATe yogya hoya tevuM. A vratanuM atithisaMvibhAga nAma che. bhojanakALe bhojana mATe ghara AMgaNe Ave te atithi. jeNe potAnA mATe AhAra banAvyo che evA zrAvakanA atithi sAdhu ja che. kAraNa ke temaNe tithi, parva vagere laukika saghaLA vyavahArono tyAga karyo che. kahyuM che ke"(laukika) tithio, parvo ane utsavo je mahAtmAe choDI dIdhA che, te atithi jANavo. bAkInA abhyAgata jANavA." saMvibhAga zabdamAM saM ane vibhAga ema be zabdo che. huM eTale saMgata, arthAta pazcAtuM karma Adi doSo na lAge te rIte. vibhAga eTale potAnI vastuno aMza. pazcAtuM, karma Adi doSo na lAge te rIte potAnI nirdoSa vastuno aMza Apavo te saMvibhAga. atithino saMvibhAga karavo te atithisaMvibhAga. ahIM sAmAcArI A pramANe che:- zrAvake pauSadhanA pAraNe avazya sAdhuone dAna daIne pAraNuM karavuM joIe. te sivAya (- paSadhanA pAraNA sivAya) niyama nathI. arthAt pauSadhanA pAraNA sivAya sAdhuone vahorAvIne pratyAkhAna pAre ke pratyAkhyAna pAryA pachI vahorAve. AthI poSadhanA pAraNe sAdhuone dAna ApIne ja pAraNuM karavuM joIe. teno vidhi evo che ke jo tevo deza-kALa hoya to potAnA zarIrane suMdara vastra, alaMkAra AdithI vibhUSita banAvIne sAdhunA upAzraye jaIne "bhikSA levA mATe padhAro" ema nimaMtraNa kare. A vakhate sAdhu mATe evA vidhi che ke eka sAdhu paDavAnuM paDilehaNa kare, eka sAdhu muhapattinuM paDilehaNa kare, eka sAdhu pAtrAnuM paDilehaNa kare. jethI jaladI jaI zakAya. jo jaladI na jAya to zrAvakane pAraNAmAM moDuM thavAthI aMtarAya thAya. athavA sAdhuo pachI Avaze ema vicArIne vahorAvavA koI vastu rAkhe to sthApanA doSa lAge. zrAvaka pahelI parisImAM AmaMtraNa kare to ja navakArazInA pratyAkhyAnavALo koI sAdhu vAparanAra hoya to vahAMravA jAya, jo vAparanAra na hoya to na jAya-gRhasthane nA pADe. koi sAdhu vAparanAra na hoya ane vahAravA jAya to vahoreluM rAkhI mukavuM paDe. (rAkhI mukavAthI temAM kIDIo Ave vagere doSono saMbhava che.) paNa jo gRhastha ghaNo Agraha kare to vahoravA jAya ane rAkhI mUke. pachI pAtrapaDilehaNa karavAnI porisI vakhate je pratyAkhyAna pAre tene Ape, athavA bIjA koI sAdhune pAraNuM hoya to tene Apa. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita vahoravA javAno vidhi evo che ke zrAvaka sAthe be sAdhuo jAya. (ekalA javAmAM aneka doSono saMbhava hovAthI) eka sAdhune na mokalavo joIe. rastAmAM sAdhu AgaLa cAle ane zrAvaka pAchaLa cAle. sAdhuone ghare laI jaIne zrAvaka besavA mATe sAdhuone AsananuM nimaMtraNa kare. sAdhuo bese to sAruM, na bese to paNa vinaMti karavAthI vinayano lAbha thAya che. pachI AhAra-pANI jAte ja vahorAve, athavA AhAranuM vAsaNa pote pakaDI rAkhe ane patnI vagere bIjA vahorAve. athavA jyAM sudhI vahore tyAM sudhI besI rahe. sAdhuo pazcAtkarma Adi doSo na lAge eTalA mATe vAsaNamAM thoDuM bAkI rahe te rIte vahore. vahorAvyA pachI sAdhuone vaMdana karIne vidAya Ape. pachI thoDAM pagalAM sudhI vaLAvavA temanI pAchaLa jAya. pachI pote bhojana kare. sAdhuone je na vahorAvyuM hoya te vastu zrAvake nahi vAparavI joIe. jo gAmaDA vageremAM sAdhuo na hoya to bhojana vakhate dizA - avalokana kare = bAraNA AgaLa UbhA rahIne sAdhuone AvavAnA rastA tarapha jue ane vizuddhabhAvathI vicAre ke jo sAdhuo hota to mAro uddhAra thAta. ra (tti vimAsA =) Ama ahIM be vikalpa che. (1) sAdhuo hoya to vahorAvIne pAraNuM kare. (2) sAdhuo na hoya to dizAvalokana karIne pAraNuM kare. [101] atrAticArAnAhasaccittanikkhivaNayaM, vajjai saccittapihaNayaM cev| kAlAikkamaparavavaesaM macchariyayaM cev||102|| [sacittanikSepaNaM, varjayet sacittapidhAnaM caiv| kAlAtikramaparavyapadezaM mAtsaryaM caiv||102||] "saccitta" gAhA vyAkhyA- saccittanikSepaNaM varjayet sacittapidhAnaM caiva kAlAtikramaparavyapadezaM mAtsaryaM caiva varjayediti pdghttnaa| tatra 'saccittanikSepaNaM' saccitteSu-vrIhyAdiSu nikSepaNamannAderadAnabuddhyA mAtRsthAnata ev| 'saccittapidhAnaM' saccittena-phalAdinA pidhAnaM-sthaganamiti samAsaH, bhAvanA prAgvat 2 / 'kAlAtikramaH' iti kAlasyAtikramaH kAlAtikramaH-ityucito yo bhikSAkAla: sAdhUnAM tamatikramya-atilaghyAnAgataM vA bhuGkte, tadA ca kiM tena labdhenApi? kaalaatikraanttvaat| taduktam-"kAle diNNassa paheNayassa agdho na tIrae F upa. mA. gA. 2 28 29 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 158 kaauN| tasseva athakkapaNAmiassa miNhatayA ntthi|| [ ] paravyapadezaH' iti Atmavyatirikta: para: tasya vyapadeza: paravyapadeza iti smaasH| sAdhoH pauSadhopavAsapAraNakAle bhikSAyai samupasthitasya prakaTamannAdi pazyataH zrAvako'bhidhatte parakIyamidamiti nAsmAkInamato na dadAmi kiJcit; yAcito vA'bhidhatte vidyamAna evAmukasyedamasti tatra gatvA mArgata yuuymiti4| mAtsaryamitiyAcitaH kupyati, paronnativaimanasyaM vA mAtsaryamiti tena tAvad dramakeNa yAcitena dattaM kimahaM tato'pi nyUna iti mAtsaryAddadAti, kaSAyakaluSitena vA cittena dadato maatsrym5| iti gaathaarthH||102|| atithi saMvibhAga vratamAM aticAro kahe che - zrAvaka atithisaMvibhAga vratamAM sacittanikSepa, sacittapidhAna, kAlAtikrama, paravyapadeza. ane mAtsarya e pAMca aticArono tyAga kare che. (1) sacittanikSepa:- nahi ApavAnI buddhithI mAyA karIne ja sAdhune ApavA lAyaka vastu sacitta DAMgara Adi upara mUkI devI. (2) sacittapidhAna - nahi ApavAnI buddhithI mAyA karIne ja sAdhune ApavA lAyaka vastune phaLa AdithI DhAMkI devI. (3) kAlAtikrama:- bhikSAno samaya vItI gayA pachI ke bhikSA samaya thayA pahelAM nimaMtraNa karavuM. avasara vinA bhojana maLe to paNa tenAthI zo lAbha? kahyuM che ke kAle ApelA miSTAnnanI kiMmata thaI zakatI nathI. te ja miSTAnna anavasare (= dharAI gayA pachI ke bhikSA pUrI thaI gayA pachI) koI na le." (4) paravyapadeza:- A vastu paranI = bIjAnI che ema vyapadeza karavo = kahevuM te paravyapadeza. pauSadhamAM karelA upavAsanA pAraNe sAdhu bhikSA mATe ghare padhAryA hoya ane anna vagerene pratyakSa jotA hoya tyAre zrAvaka sAdhune kahe ke A vastu bIjAnI che, amArI nathI. AthI huM kaMI Apato nathI. athavA sAdhue koI vastu mAgI hoya ane e vastu hoya to paNa A vastu amukanI che, tame tyAM jaIne mAgo, ema kahevuM e paravyapadeza che. (5) mAtsarya - mAtsarya eTale sahana na karavuM. sAdhu koI vastu mAge to gusso karavo. athavA mAtsarya eTale paranI unnatinI IrSA karavI. pelA ke sAdhunI mAMgaNIthI ApyuM to zuM huM tenAthI Utarato chuM? ema IrSAthI sAdhune vahorAvavuM. athavA kaSAyathI kaluSita thayelA cittathI ApavuM te mAtsarya. [102] Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita uktaM sAtinAraM naturthaM shikssaavrtm| taduktau noktAni dvAdazApi zrAvakavratAni / sAMprataM tatrAticAroktimeva zodhayati / nanu yadyaticArA api parihAraviSayIbhAvenA'trAbhidhIyante kimiti teSAmapi vratAnAmiva pratyAkhyAnaM tridhAtridhAdivibhAgena na pradarzitamiti manasyAdhAyAha etthaM puNa aiyArA, no parisuddhesu huMti savvesu / akkhaMDaviraibhAvA, vajjai savvatthao bhaNiyaM // 103 // [ atra punaraticArA, no parizuddheSu bhavanti sarveSu / akhaNDaviratibhAvAt, varjayati sarvatrA'to bhaNitam / / 103 / / ]. " etthaM " gAhA vyAkhyA- 'atra' eteSu prANAtipAtAdivrateSu punaH zabdo vizeSaNe, aticAragatametadatra vizeSitamabhidhAtavyamityarthaH / 'no' niSedhe, 'parizuddheSu' vibandhakakarmAnudayAgatatAttvikaviratipariNAmapratipanneSu 'bhavanti' jAyante 'sarveSu' dvAdazasvapi / hetumAha- 'akhaNDaviratibhAvAt' paripUrNadezaviratisadbhAvataH, nahi paripUrNadezaviratisadbhAve vadhAdipratipattirbhavatIti bhAvaH / varjayati, atra itizabdA'dhyAhAro dRzyaH, varjayatItyevaM 'sarvatra' sUtre / 'ataH 'yato'khaNDaviratibhAvAd vadyAdipravRttirna bhavatyeva asmAddhetoH 'bhaNitaM' uktm| idamuktaM bhavati- yadyapyaticArANAM pRthak pratyAkhyAnaM noktaM tathApi prANivadhAdipratyAkhyAna eva zuddhiprApte pratyAkhyAturvadhabandhAdyaticAraparihArapravaNaiva prAyaH pravRttiH syAdato vratapratyAkhyAnamevaMvidhaviSayavyApIti nAticArA atra pRthak pratyAkhyeyatayocyante, kintvevaMvidhaviratau vadhAdirUpA pravRttirna bhavatIti jJApanAya sarvatrA'ticArAn vrjytiityucyte| iti gAthArthaH // 103 // 159 , aticAra sahita cothuM zikSAvrata kahyuM. cothuM zikSAvrata kahevAI jatAM zrAvakanAM bAre ya vrato kahevAI gayAM. have vratomAM aticAronA kathanane ja zuddha kare che, arthAt aticAro je rIte kahyA che te rIte barobara kahyA che, ema siddha kare che. jo ahIM aticAro tyAga karavA yogya che ema kahevAmAM Ave to jevI rIte vratonuM trividha-trividha Adi vibhAgathI pratyAkhyAna jaNAvyuM, tema aticAronuM paNa trividha-trividha Adi vibhAgathI pratyAkhyAna kema na jaNAvyuM? AvI zaMkA manamAM rAkhIne tenuM samAdhAna kahe che : Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 160 dezavirati pariNAmanA pratibaMdhaka rmAMnA udayanA abhAvathI thayelA dezaviratinA tAttvika pariNAmathI svIkArelA bAreya vratomAM paripUrNa dezaviratino sadbhAva hovAthI aticAro thatA nathI, AthI mULagAthAmAM "aticArono tyAga kare che" ema kahyuM che. ahIM tAtparyArtha A pramANe che:- 1. jyAre dezavirati pariNAmanA pratibaMdhaka karmono udaya na hoya tyAre dezaviratinA tAttvika pariNAma hoya che. 2. jyAre dezaviratinA tAttvika pariNAma hoya tyAre svIkArelAM vratomAM paripurNa deza virati hoya che. 3. jyAre paripUrNa dezavirati hoya tyAre vadha Adi rUpa pravRtti thatI nathI. 4. jyAre paripUrNa dezavirati hoya tyAre vadha Adi rUpa pravRtti na thatI hovAthI ja ahIM aticAradarzaka gAthAomAM 'aticArono tyAga kare che" ema kahyuM che. jo ke aticAronuM alaga paccakkhANa kahyuM nathI, to paNa prANivadha AdinuM pratyAkhyAnaja zuddhine pAme che tyAre pratyAkhyAna karanAranI prAyaH vadha ane baMdha vagere aticArono tyAga karavAmAM tatpara evI pravRtti thAya, arthAt paccakkhANa karanAra aticAra na lAge te pramANe pravRtti kare che. AthI (jevI rIte tela pANImAM vyApIne rahe che tevI rIte) aticAratyAga vratapratyAkhyAnamAM vyApIne raheluM che. AthI ahIM aticAronuM alaga paccakkhANa kahevAmAM AvatuM nathI. paNa AvA prakAranI (= paripUrNa) dezavirita hoya tyAre vadhAdirUpa pravRtti thatI nathI ema jaNAvavA mATe aticAra darzaka gAthAomAM "aticArono tyAga kare che" ema kahevAmAM Ave che. [103] " nanu yadyevaM virativibandhakakarmahrAsavazAgataviratipariNAme svarasata eva vadhAdiparihArapravaNaiva pravRttirviratimatastarhi tasyedaM virativiSayAdinirUpakasUtraM kiMphalaM dezaviratiM prati syAt ?" ityAha suttA uvAyarakkhaNagahaNapayattavisayA muNeyavvA / kuMbhAracakkabhAmagadaMDAharaNeNa dhIrehiM // 104 // [sutrAdupAyarakSaNagrahaNaprayatnaviSayA jJAtavyAH / kumbhakAracakrabhrAmakadaNDodAharaNena dhIraiH / / 104 / / ] '"muttA'' AhA yAhyA- 'sUtrAt' AgamAtpAyarakSAya: kumbhakAracakrabhrAmakadaNDodAharaNena dhIrairjJAtavyA iti yogaH / tatropAyena rakSaNamupAyarakSaNam, parizuddhajalagrahaNAdigrahaNe prayatno grahaNaprayatnaH, vratagrahaNArthaM caturmAsakAdau puna: puna: zravaNAdiviSaya: AdaraviSayaH / saMkalpaviSayIkRta Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita prANyAdirUpa upAyarakSaNAdInA cArthaste upAyarakSaNAdayaH sUtrAd jnyaatvyaaH| katham? kumbhakAracakrabhrAmakadaNDodAharaNena / idamatra hradayam -yathA kila kumbhakAracakrasyAbhramato bhramato vA daNDo bhramaNatatsthairyanibandhanameva bhavati, evamihApi sUtreNopAyarakSaNAdayo nirUpyamANA viratipariNAme'sati sati ca saMbhavadviraterasumato guNakarA ev| iha kecid viSayAdipadAni pazcAnupUrvyA vibhAgenAnyathA'pi vyAcakSate, iha tu pratipattilAghavAyetyameva vyAkhyAtAni / ti mAthArtha: 204 jo viratipratibaMdhaka kamoMnA hAsathI thayelA viratinA pariNAma hoya tyAre virativALAnI svAbhAvika rIte ja vadha Adi aticArono tyAga karavAmAM tatpara hoya tevI ja pravRtti thAya che to viratinA viSaya para Adine jaNAvanAruM A sUtra (= graMtha) virativALAne dezaviratine AzrayIne kyA phaLavALuM thAya? arthAt dezavirativALAne dezaviratimAM A sUtrathI zo lAbha thAya? AvI zaMkA karIne tenuM samAdhAna kahe che - buddhimAna zrAvaka upAyarakSaNa, grahaNaprayatna tathA upAyarakSaNano ane grahaNa prayatnano viSaya kuMbhAranA cakrane pheravanAra daMDanA udAharaNathI AgamamAMthI jANI levA. (1) upAyarakSaNa:- upAyathI rakSaNa karavuM te upAyarakSaNa. svIkArela samyatva ane dezavirati vagerenuM kyA kyA upAyathI rakSaNa karavuM te AgamathI jANI levuM. (jemake AyatananuM sevana karavuM, kAraNa vinA bIjAnA gharamAM praveza na karavo, jemAM ajJAna mANasone vinoda thAya tevI jugAra Adi kriIDAno tyAga karavo. vikArI vacanono tyAga karavo vagere samyakta vagerenA rakSaNanA upAyo che). grahaNaprayatnaH- grahaNamAM (= svIkAravAmAM) prayatna karavo te grahaNaprayatna. (arthAt navAM navAM vrato vagere levAmAM prayatna karavo joIe.) jema ke- pANI gALIne pIvuM, gALyA vinAnuM pANI na pIvuM ItyAdi niyamo levA joIe. grahaNaprayatnano viSaya: je upAyathI grahaNamAM (= vartAne svIkAravAmAM) prayatna thAya te grahaNa prayatnano viSaya kahevAya. arthAt je je upAyathI vratono svIkAra thaI zake te te upAya grahaNaprayatnano viSaya kahevAya. jemake- vratano svIkAra karavA mATe cAturmAsa vageremAM vratonI vizeSa mAhitI maLe tevuM vAraMvAra zravaNa karavuM te grahaNaprayatnano viSaya che. ka jenI virati karavAnI hoya te viratino viSaya kahevAya. SR. i. 2. pra. gA. 27-28 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 162 upAyarakSaNano viSaya:- jenuM upAyathI rakSaNa karavAnuM che te upAyarakSaNano viSaya che kahevAya. jemake- pahelA aNuvratamAM mAre niraparAdhI trasa jIvone saMkalpa pUrvaka mAravA nahi evo niyama che. AthI saMkalpita niraparAdhI trasa jIvo upAyarakSaNano viSaya che. arthAt pahelA aNuvratamAM saMkalpita niraparAdhI trasajIvonuM upAyathI rakSaNa karavAnuM che. kuMbhAracakranA daMDanI ghaTanA:- ahIM kuMbhAranA cakrane pheravanAra daMDanA dRSTAMtano bhAvArtha A pramANe che:- jema kuMbhAranuM cakra na pharatuM hoya to daMDa tene pherave che ane jo pharatuM hoya to paribhramaNane sthira rAkhe che, dhImuM paDavA detuM nathI. Ama daMDa paribhramaNanuM ane sthiratAnuM kAraNa bane ja che, arthAt daMDa niSphaLa jatuM nathI. tema prastutamAM paNa sUtramAM batAvAtA upAyarakSaNa vagere virativALA jIvamAM viratipariNAma na hoya to utpanna kare che ane hoya to sthira kare che, arthAtu viratinA pariNAmane paDavA detA nathI. AthI sUtramAM batAvAtA upAyarakSaNa vagere lAbhakArI ja che. ahIM keTalAka viSaya vagere padonuM paccAnupUrvAthI ane vibhAgathI bIjI rIte paNa vyAkhyAna kare che, arthAt viSaya, upAya, rakSaNa, grahaNa ane prayatna e kramathI vyAkhyAna kare che, ane ahIM jema upAyarakSaNa, grahaNaprayatna ema samAsathI vyAkhyAna karavAmAM Ave che tema vyAkhyAna na karatAM upAya, rakSaNa, grahaNa, prayatna ema vibhAgathI vyAkhyAna kare che. ahIM to jaladI bodha thAya eTalA mATe A pramANe (= TIkAmAM batAvyuM che te pramANe) ja vyAkhyAna karyuM che. [104] . pradarzitodAharaNameva samarthayatigahaNA uvari payattA, hoi asaMto vi viriprinnaamo| akusalakammodayao, paDai avannAi liNgmih||105|| [grahaNAdupari prayatnAt, bhavati asannapi virtiprinnaamH| mAnavaliyata, patati nimida I20 paI .] ""''nA vyAkyA- "prahaUTdupara "gurupUne" tyAtisUtranidrshitvtopaadaanottrkaalmityrthH, 'prayatnAt' punaH punaHzravaNAdyAdarAt, kim? 'bhavati' jAyate 'asannapi viratipariNAmaH'avidyamAno'pi karmahAsanibandhanastAttviko viratyadhyavasAyaH, anena ca sUtrAdupAyarakSaNAdayo nirUpyamANA viratipariNAme'sati tadutpAdakA bhavantItyA'veditaM bhavati / ke juo zrAvakadharma pacAzaka gAthA - 34 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita - sati tu tatra phalamAha- 'akuzalakarmodayataH' azubhakaSAyAdikarmA'nubhAvAt 'patati' apayAti viratipariNAma iti prakRtam,ataH sUtrAdupAyarakSaNAdayastatsthiratAnibandhanA bhvntiitybhipraayH| tatra pratipatite cihnamAha- avarNa:azlAghA avajJA vA- anAdara Adiryasya tattathA, AdizabdAttadrakSaNopAyApravRttyAdi ca 'lihU' cihUM 'iha' vratapariNAmaparipAte / iti gaathaarthH||105|| batAvelA daSTAMtanuM ja samarthana kare che : A graMthamAM 79 mI gAthAmAM jaNAvyA pramANe vratono svIkAra karyA pachI jenAthI vratonI vizeSa mAhitI maLe tevuM vAraMvAra sAMbhaLavAmAM prayatna karavAthI nahi thayelo paNa tAttvika viratipariNAma thAya che. AnAthI e jaNAvyuM ke AgamanA AdhAre batAvAtA upAyarakSaNa vagere nahi thayelA viratipariNAmane utpanna kare che. viratipariNAma thayA hoya to upAyarakSaNa vagerenuM phala jaNAve che:- kaSAya vagere azubha karmonA udayathI viratipariNAma paDI rahyA hoya tyAre A upAyarakSaNa vagere viratipariNAmanI sthiratAnA kAraNa bane che evo A sUtrano (gAthAno) abhiprAya che. prazana:- vratano pariNAma nAza pAmyo che e zI rIte jANI zakAya? uttara- prazaMsAno abhAva ke anAdara vagere cihnothI jANI zakAya. vratonI, vratono upadeza ApanArAonI ane vatIonI prazaMsA na karavI, temano anAdara karavo, vratarakSaNanA upAyo na karavA vagerethI vrata pariNAma nAza pAmyo che ema jANI zakAya che. [105] atastasyAsata utpAdanAya sataH sthairyAya yadvidheyaM tannigamanadvAreNAhatamhA niccasaIe, bahumANeNaM ca ahigygunnmmi| paDivakkhaduguMchAe, pariNaiAloyaNeNaM ca // 106 // [tasmAnnityaM smRtyA, bahumAnena ca adhikRtgunne| pratipakSajugupsayA, pariNatyAlocanena ca // 106 // ] "tamhA" gAhA vyAkhyA- yasmAdevamasan bhavati saMzca pramAdAt paripatati viratipariNAmastasmAt nityaM - sadA smRtyA- adhikRtA'vismaraNena, 'bahumAnena ca' bhAvapratibandhena ca adhikRtaguNe' samyaktvANuvratAdau, 'pratipakSajugupsayA' mithyAtvaprANivadhAdhudvegena, 'pariNatyAlocanena ca ' mithyAtvaprANivadhAdInAM "dAruNaphalA ete" iti vipaakaa''locnen| iti gAthArthaH // 106 // .karmahAsanibandhanaH meM p2i9||mnu vizeSa cha. tano artha // pramANe cha:- bhano brAsa 129 // cha lena mepo virati pariNAma. arthAt karmahAsathI thanAro virati pariNAma. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 164 tathAtitthNkrbhttiie, susAhujaNapajjuvAsaNAe y| uttaraguNasadhyAe, ettha sayA hoi jiyvvN||107|| [tIrthakarabhaktyA susAdhujanaparyupAsanayA c|| uttaraguNazraddhayA atra sadA bhavati ytitvym||107||] "titthaMkara" gAhA vyAkhyA- 'tIrthakarabhaktyA' paramaguruvinayena 'susAdhujanaparyupAsanayA ca' bhAvayatisevanayA ca 'uttaraguNazraddhayA ca' samyaktve satyaNuvatAbhilASeNa teSu satsu mahAvatAbhilASeNa ca 'atra' virativyatikare "satA sarvalA mavati tivya" kadama: vaya: rUti gAthArtha in20NA AthI nahi thayelA viratipariNAmane utpanna karavA mATe ane utpanna thayelA viratipariNAmanI sthiratA mATe je karavuM joIe te upasaMhAra karavA pUrvaka kahe che - A pramANe upAyarakSaNa vagerethI viratino pariNAmo thato hovAthI ane pramAdathI viratino pariNAma nAza pAmato hovAthI ahIM sadA nIce mujaba prayatna karavo joIe. (1) lIdhelAM samyakatva ane aNuvrata vagerenuM sadA smaraNa karavuM joIe. (2) lIdhelAM samyakatva ane aNuvrato vagere upara bahumAna rAkhavuM joIe. (3) samyakatva ane vratonA pratipakSa mithyAtva, prANivadha Adi upara gusAbhAva joIe. (4) mithyAtva ane prANivadha vagere doSonA pariNAmanI vicAraNA karavI joIe, arthAt A doSothI bhayaMkara phaLa maLe che evI vicAraNA karavI. (5) tIrthaMkaranI bhakti karavI joIe. (6) susAdhuonI sevA karavI joIe. (7) je guNono svIkAra karyo hoya tenAthI adhika guNanI IcchA rAkhavI joIe. jemake- samyakatvano svIkAra karyo hoya to dezaviratinI IcchA rAkhavI joIe. dezaviratino svIkAra karyo hoya to sarvaviratinI IcchA rAkhavI joIe. [106-107] evamasaMto vi imo, jAyai jAo vi na paDai kyaaii| tA itthaM buddhimayA, apamAo hoi kAyavvo // 108 // [ evamasannapyayaM jAyate, jAto'pi na patati kdaacit| tatra vRddhimatA, pramAdo bhavati vArtavya:208i], Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita "evaM'' gAhA vyAkhyA - 'evam' uktanyAyena pravRttau 'asannapi' avidyamAno'pi 'ayaM' viratipariNAmaH 'jAyate' bhavati, 'jAtazca' saMpannazca 'na patati kadAcit' nApaiti kadAcidapi, 'tat' tasmAt 'atra' nityasmaraNAdau 'buddhimatA' dhImatA 'apramAdaH' udyamo bhavati krtvyH| iti gaathaarthH|| 108 // A rIte prayatna karavAthI nahi thayelo paNa viratipariNAma thAya che, ane thayelo pariNAma kyAre paNa jato nathI. AthI buddhimAna puruSe lIdhelAM vratonuM sadA smaraNa karavA vageremAM udyama karavo joIe. [108] uktavratAnAmevA'vadhivizeSaM nidarzayannAhaettha u sAvagadhamme, pAyamaNuvvayaguNavvayAI c| AvakahiyAi~ sikkhAvayAi~ puNa ittarAI ti // 109 // [atra tu zrAvakadharme, prAyo'NuvrataguNavratAni ca / / __ yAvatkathitAni zikSAvratAni punritvraanniiti||109||] "ettha'' gAhA vyAkhyA- atra 'etasmin prastute zrAvakadharma iti yogaH, 'tuH' avadhAraNe,atraiva na zAkyAdidharme, 'prAyaH' bAhulyena, prAyograhaNena parigrahavatAdau cturmaaskaadiruupmpyvdhimaah| ' aNuvrataguNavratAni ca' iti paJcANavatAni pratipAditasvarUpANi trINi gaNavatAni uktalakSaNAnyeva ' yAvatkathikAni' iti sakRda gRhItAni yAvajjIvamapi dhAraNIyAni, "na tu niyogato yAvajjIvameva'' iti guravo vyAcakSate; praticaturmAsakamapi tadgrahaH, vRddhprNpraayaattthaasaamaacaaryuplbdheH| 'zikSAvratAni punaritvarANi' iti zikSAabhyAsastasyAM vatAni zikSAvatAni itvarANIti- itvrkaalaani| tatra pratidivasAnuSTheye sAmAyikadezAvakAzike punaH punaruccAryata iti bhAvanA, pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau, na prtidivsaacrnniiyau| iti gaathaarthH||109|| ahIM zrAvakadharmamAM pAMca aNuvrato ane traNa guNavrato prAya: yAvajIva sudhI svIkArAya che, arthAtu ekavAra svIkArelAM te vrato jIvanaparyata paNa pALavAnA hoya che. ahIM prAya: kahyuM hovAthI parigrahavrata vageremAM cAra mAsa vagere paNa maryAdA hoya ema jaNAvyuM che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 166 AthI jIvanaparyata ja svIkAravAno niyama nathI ema guruo kahe che. dareka comAsA sudhI paNa A vratano svIkAra thAya che, kAraNa ke vRddhapuruSonI paraMparAthI AvelI tevI sAmAcArI jovAmAM Ave che. paNa zikSAvrato thoDA kALa sudhI hoya che. temAM sAmAyika ane dezAvagAzika dararoja karavAnAM hoya che, ane e benuM pratyAkhyAna vAraMvAra karAya che. pauSadha ane atithi saMvibhAga niyata divase karavAnA hoya che, dararoja nahi. zikSA eTale abhyAsa. zikSAmAM na to te zikSAtra, arthAtu viratinI zikSA (= abhyAsa) karavA mATenAM vrato te zikSAvrato. [109]. evaM dvAdazavidhe'pi zrAvakadharme'bhihite saMlekhanAbhidhAnAvasarastatrAhasaMlehaNA ya aMte, na niogA jeNa pavvayaha koii| tamhA no iha bhaNiyA, vihisesamimassa vocchaami||110|| [saMlekhanA cAnte, na niyogAt, yena pravrajati ko'pi / tamAno rUda maLatA , vihipanI vaye 220I], "saMlehaNA" gAhA vyAkhyA- ' saMlekhanA' caramAnazanapUrvakriyArUpA AgamaprasiddhA 'ante' jIvitaparyavasAne saMbhavinI, na 'niyogAt' avazyatayA sA gRhiNaH saMbhavinI / kAraNamAha- yena kAraNena 'pravrajati' yatirbhavati 'ko'pi'tathAvidhaviratipariNAmavAn gRhI ' tasmAt' ato hetoH 'no' naiva 'iha' atrAvasare 'bhaNitA' prtipaaditaa| 'vidhizeSaM' zrAvakakartavyamevAnuktaM 'abhya' zrAvastha "vaphTa' mithA rUti yathArtha: 220 || A pramANe bAre prakArano zrAvakadharma kahevAI jatAM saMkhanA kahevAno avasara che. AthI saMlekhanA aMge kahe che - jIvananA aMte thanArI saMlekhanA zrAvakane avazya hoya evo niyama nathI. kAraNa ke tevA prakAranA pariNAmavALo koIka zrAvaka dIkSA le. AthI ahIM saMkhanAnuM varNana karyuM nathI. saMlekhana eTale aMtima anazana karavAnI pUrve karavAnI kriyA. A kriyA AgamamAM prasiddha che. have nahi kahelAM zrAvakanAM kartavyone (111 mI gAthAthI) kahIza. [110] ka ahI hatu arthamAM saptamI vibhakti che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 gujarAtI bhAvAnuvAda sahitA tamevAhanivasejja tattha saDDho, sAhUNaM jattha hoi sNpaao| ceiyaharAi~ ya jammi , tayannasAhammiyA ceva // 11 // [ nivasettatra zrAddhaH sAdhUnAM yatra bhavati sNpaatH| caityagRhANi ca yasmin, tadanyasAdharmikAzcaiva // 111 // ] "nivasejja'' gAhA vyAkhyA- "nivaset' Avaset 'tatra' nagarAdau 'zrAddhaH' zrAvakaH 'sAdhUnAM yatra bhavati saMpAtaH' saMpatanaM saMpAtaH - aagmnmityrthH| caityagRhANi ca yasmin, tadanyasamAnadhArmikAcaiva zrAvakAdayaH, iti gAthArthaH evaMvidhasthAne nivasane kiM phalam? [ iti ceducyate- guNAMnA vRddhiH| tathA ] cedamabhihitamanyatra -" sAhUNa vaMdaNeNaM , nAsai pAvaM asaMkiA bhAvA / phAsuadANe nijjara, uvaggaho nANamAINaM // 1 // micchaiMsaNamahaNaM, sammaiMsaNavisuddhiheuM c| ciivaMdaNAivihiNA, paNNattaM vIyarAgehiM // 2 // sAhammiathirakaraNe, vacchallaM sAsaNassa sAro tti / maggasahAyyattaNao, tahA anAso a dhammAo // 3 // " // 11 // tene ja kahe che - * jyAM sAdhuonuM Agamana thatuM hoya, jyAM jinamaMdiro hoya, jyAM bIjA sAdharmiko hoya te nagara vageremAM zrAvaka rahe. prazna:- AvA sthAnamAM rahevAthI zo lAbha thAya? uttara - guNonI vRddhi thAya. sAdhuonA Agamana AdinI mahattA batAvavA bIjA sthaLe (zrA. pra. mAM). kahyuM che ke-"sAdhuone vaMdana karavAthI guNabahumAna dvArA pApa nAza pAme che. temanI pAse dharmazravaNa karavAthI jIvAdi tattvomAM zaMkA rahetI nathI. temane nirdoSa dAna karavAthI nirjarA thAya che. kAraNa ke dAnathI sAdhuonA jJAnAdinuM poSaNa thAya che. (340) vidhipUrvaka karelA caityavaMdana ane jinapUjana AdithI mithyAtvano nAza thAya che, ane samyakatvanI vizuddhi thAya che, ema arihaMtoe kahyuM che. (341) sAdharmika sAthe rahevAthI sAdharmika sthira kare, sAdharmika vAtsalya kare, sAdharmikavAtsalya zAsanano sAra che, prazaMsA Adi dvArA samyagadarzanAdi mokSamArgamAM sahAya karavAthI sAdharmika jinadharmathI bhraSTa bane nahi. (342) [111] Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 168 tatrApi pratidinakartavyamAha navakAreNa viboho, 'aNusaraNaM sAvago vayA immi jogo ciivaMdaNa mo, paccakkhANaM ca vihipuvvaM // 112 // [ namaskAreNa vibodho'nusmaraNaM zrAvako vratAdau / yogazcaityavandanaM pratyAkhyAnaM ca vidhipUrvakam // 112 // ] " navakAra" gAhA vyAkhyA- 'namaskAreNa vibodhaH' iti suptotthitena namaskAraH ptthitvyH| tathA'nusmaraNaM kartavyaM zrAvako'hamiti, vratAdau viSaye smaraNam / vratAni ca me iti pAThaH / tato yogaH kAyikAdiH / 'caityavandanam ' iti prayatnena caityavandanaM vartavyam / tato gurvAdIni abhivandya pratyAkhyAnaM ca 'vidhipUrvakaM' samyagAkArazuddhaM grAhyam / iti gAthArtha : 112 // AvA sthAnamAM paNa dararojanAM kartavyone kahe che : (1) prAta: ase aMdhabhAMthI ahIne (sAta-ATha) navadvAra gae. (2) tyAra jAha huM zrAvaka chuM, mAre aNuvrato vage2e vrato che ityAdi vicAre. (3) tyAra bAda pezAba vagerenI hAta TANe. (4) tyArabATa prayatnapUrva (bhinabharIne) caityavaMdhana re. (4) pachI guru vagerene vaMdana karIne sArI rIte AgArothI zuddha evuM paccakkhANa le. [112] tataH taha ceIharagamaNaM, sakkAro vaMdaNaM gurusagAse / paccakkhANaM savaNaM, jaipucchA uciyakaraNijjaM // 113 // [ tathA caityagRhagamanaM satkAro vandanaM gurusakAze / pratyAkhyAnaM zravaNaM, yatipRcchA ucitakaraNIyam // 113 // ] . " " taha " gAhA vyAkhyA- 'tathA caityagRhagamanaM' tathAvidhinaiva paJcavidhA'bhigamA''rAdhanena caityagRhagamanaM - jinabimbasadanapravezaH / taduktam - " sacittANaM davvANaM viussaggayAe, acittANaM davvANaM aviussaggayAe, egallasADieNaM uttarAsaMgeNaM, cakkhupphAse aMjalipaggaheNaM, maNaso egattIbhAveNaM / " [ aupapAtika 1 aNuggaho" a Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhAvAnuvAda sahita 'vandanaM 32] tatra ca satkAra:' mAlyAdibhirabhyarcanamarhatpratimAyA iti gamyate, pratItaM caityavandanAvidhAnena, tato gurusakAze 'pratyAkhyAnaM' svayaM gRhAdigRhItapratyAkhyAnasya gurusAkSikatvavidhAnamityarthaH, tatraiva zravaNamAgamasta gamyate, tadanantaraM 'yatipRcchA' sAdhuzarIrasaMyamavArtApracchanam, tatra ca 'ucitakaraNIyaM' yaterlAnatvAdAvauSadhapradAnopadizanAdi vidheyam / iti gaathaarthH||113|| 169 " (6) pachI pAMca prakAranA abhigamane sAcavIne jinamaMdire jAya. SAMca abhigama viSe kahyuM che ke- 1 (zarIranI zobhA Adi mATe rAkhelAM puSpa vagere) sacittadravyano tyAga ka2vo. 2 (zarIranI zobhA Adi mATe paherelAM sonAno hAra vagere) acitta dravyono tyAga na karavo. 3 pahoLA eka vastrano uttarAsaMga karavo. 4 jinamUrtinAM darzana thatAM ja be hAtha joDI lalATe lagADIne aMjalI karavI. 5 cittanI ekAgratA rAkhavI, arthAt jinadarzanamAM ja citta rAkhavuM. A vidhithI jinamaMdiramAM praveza kare. (7) pachI puSpo vagerethI jinapratimAnI pUjA kare. (8) pachI caityavaMdana karavA vaDe jinapratimAne vaMdana ka2vuM. (9) pachI ghara vagere sthAnamAM jAte lIdheluM paccakkhANa (gurune vaMdana karIne) guru sAkSIe le. (10) pachI guru mahArAjanI pAse AgamanuM zravaNa kare. (11) pachI sAdhunA zarIranI ane saMyamanI khabara pUche. (12) pachI sAdhunA zarIra aMga ane saMyama aMge je ucita karavA jevuM hoya te kare, arthAt auSadha Adi je vastunI jarUra hoya te Ape, athavA bIjAne bhalAmaNa karIne tenI vyavasthA kare. [113] tataH aviruddho vavahAro, kAle taha bhoyaNaM ca saMvaraNaM / ceiharAgamasavaNaM, sakkAro vaMdaNAI ya // 114 // [aviruddho vyavahAra:, kAle tathA bhojanaM ca saMvaraNam / caityagRhagamanazravaNaM, satkAro vandanAdizca / / 114 / / ] "aviruddho "gAhA vyAkhyA- 'aviruddho vyavahAra : ' prAkpradarzitapaJcadazakarmAdAnaparihAreNA'lpA'vadyapravRttirityarthaH / 'kAle' avasare dehArogyAnuguNe pratyAkhyAnatIritasamayasvarUpe ' tathA ' bhaNitavidhinA / yaduktam -" uciyA ya dANa - kiriyA, bhAvaniogo a hoi kAyavvo / nAyaM pivIligANaM, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 170 " [ 1 pariggahe'kkhAyaM // 1 // uciatteNa pavittI, ThANuvaveso a niyamasaraNaM c| tadahigakiriyA vihiNA, vaNalevuvamANa uvabhogo // 2 // tyevamA 'monanam' AhAra,myavahAra:| 'ca' samuyA 'saMvaraLa' tananAM saMbhavato granthisahitAdeH pratyAkhyAnasya grahaNamityarthaH / tato'vasare 'caityagRhagamanaM ' svagRhAdarhadAyatane yAnam, zravaNaM siddhAntopadezAdeH sAdhusamIpa iti gamyate / satkAro vandanadizcArhacaityAnAM prastAva iti gamyate / zravaNaviSayIkRtasAdhUnAM vA, yatasteSAmapi vandanAvasare prAkpradarzitAbhigamo'bhihita eva yadvA zravaNapadAt prAgeva satkAravandanAdipadayogo'rthato dRzyaH, tenArhadvimbaviSayameva stkaaraadi| kRti gAthArtha: / / 4 / / (13) pachI aviruddha vyavahAra kare, arthAt pUrve batAvela karmAdAnano (tathA anIti Adino) tyAga karIne bahuja alpa pApa lAge te rIte dhana meLavavAno prayatna kare. (14) pachI zArIrika Arogyane anukULa hoya ane paccakkhANa pUrNa thatuM hoya te samaye zAstrokta vidhithI bhojana kare. A viSe kahyuM che ke- (1) 'zrAvake (bhojananI pahelAM) ucita dAnakriyA karavI joIe. (2) (dAna na thaI zake to paNa) dAnano bhAva avazya rAkhavo na joIe. (jemake sAdhuono yoga na hoya to sAdhuo jyAM vicaratA hoya te dizA tarapha joto vicAre ke guruno yoga thAya to kRtArtha banuM.) (3) ahIM parigraha viSe kIDIonuM dRSTAMta prasiddha che. jema kIDIoe ekaThA karelA dhAnyano bIjAo ja upayoga kare che, tema jo dhanano dAnamAM upayoga na karavAmAM Ave to e dhana bIjAonA ja kAmamAM Ave ema vicArIne dAna karavuM joIe. (4) bhojanasamaye aucityathI pravRtti karavI joIe, arthAt parivAranI saMbhALa levI, bimAra-vRddha vageree bhojana karyuM ke nahi ItyAdi saMbhALa levI vagere ucita pravRtti karavI joIe. (5) bhojana karavA mATe yogya sthAne bezavuM joIe. (6) niyamanuM smaraNa karavuM. (7) vidhipUrvaka tenAthI adhika kriyA karavI, arthAt paccakkhANa pAravAnI kriyA karavI. (8) vraNalepanI upamAthI bhojana karavuM, Ano bhAvArtha A pramANe che:- koI vraNa (= zarIramAM paDeluM cAMduM) lImaDAnA telathI rujhAya, koI traNa gAyanA ghI vagerethI rujhAya, tema koInA zarI2nuM snigdha AhArathI poSaNa thAya, koInA zarI2nuM rUkSa AhArathI poSaNa thAya, ema zarIrane jevA AhAranI jarUra hoya tevA AhArathI zarIranuM poSaNa karavuM, athavA jema traNamAM jarUra pUrato ja lepa lagADAya tema jarUra pUrato AhAra karavo. (15) tyArabAda saMbhava pramANe 'gaMThisahia' vagere paccakkhANa le. (16) pachI potAnA gharethI jinamaMdire jAya ane tyAM sAdhuonI pAse Agamano upadeza vagere sAMbhaLe. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita (17) pachI avasare jinapUjA kare. (18) pachI caityavaMdana vagere kare. athavA jemanI pAse upadeza sAMbhaLavAno che te sAdhuono satkAra ane vaMdana vagere kare. kAraNa ke sAdhuone paNa vaMdana karavAnuM hoya tyAre pUrve batAvelA pAMca abhigamonuM pAlana karavAnuM kahyuM ja che. athavA mULagAthAmAM rahelA zravaNa padathI ja satkAra ane vaMdana Adi padono yoga arthathI jANavo. tethI ahIM kahela satkAra vagere jinabiMba saMbaMdhI ja che ema jANavuM. [114] tatrajaivissAmaNamucio, jogo nvkaarciNtnnaaiio| gihigamaNaM vihisuvaNaM saraNaM gurudevayAINaM // 115 // [yativizramaNamucito yogo nmskaarcintnaadikH| gRhagamanaM vidhisvapanaM, smaraNaM gurudevatAdInAm // 115 // ] "jai'' gAhA vyAkhyA- 'yativizramaNaM' sAdhUnAM vaiyAvRttyasvAdhyAyAdizrAntAnAM puSTakAraNAttathAvidhazrAvakAdapi dehakhedApanodanamicchatAM tadapanayanaM karaNIyamiti gamyate, prAkRtatvAcca zrAmyaterupAntadIrghatvam / yadvA vizrAmyataH prayoga iti zatrantasya Nici lyuTi ca vizrAmaNamiti ca bhavati / 'ucitaH' svabhamikAyogyaH 'yogaH' vyaapaarH| tamevAha- namaskAracintanAdikaH, AdizabdAt priptthitprkrnngunnnaadiprigrhH| tato 'gRhagamanaM' nijavezmagamanam / tatra ca 'vidhisvapanaM' vidhinA zayanakriyA / tamevAha - 'smaraNaM' manasi dhAraNam, upalakSaNatvAdasya guNavarNanAdi ca 'gurudevatAdInAm' gurUNAM - dharmadAyakAnAM devatAnAM ca arhatAm, AdizabdAdanyeSAM ca dharmopakArakANAM pratyAkhyAnAdInAM ca smrnnm| iti gaathaarthH||115|| (19) vaiyAvacca ane svAdhyAya vagerethI thAkI gayelA sAdhuo puSTakAraNathI tevA prakAranA zrAvaka pAsethI paNa zarIrano thAka dUra karavAnI IcchA rAkhatA hoya to temano thAka dUra kare. (20) pachI potAnI bhUmikAne yogya dharmapravRtti kare. jema ke- namaskAra mahAmaMtranuM ciMtana, kaMThastha karelA prakaraNanI AvRtti vagere kare. (21) pachI potAnA ghare jAya. (22) tyAM vidhipUrvaka zayana kare. (23) zayananI vidhi kahe che:- sUtAM pahelAM dharmadAtA guru ane arihaMtanuM smaraNa karavuM, temanA guNone yAda karavA, bIjA paNa dharmamAM upakArIonuM smaraNa karavuM, pratyAkhyAnanuM smaraNa karavuM. [115. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 172 tatra ca - abbaMbhe puNa viraI, mohadugaMchA satattaciMtA ya / itthIkaDevarANaM, tavviraesuM ca bahumANo // 116 / / [abrahmaNi punarviratirmohajugupsA svatattvacintA c| strIkaDevarANAM, tadvirateSu ca bahumAnaH / / 116 / / "abbaMbhe'' gAhA vyAkhyA - 'abrahmaNi' strIparibhogalakSaNe, punaHzabdo vizeSaNe, mukhyamArga vishinsstti| taduktam - "utsargabrahmacAritvamasevApAriNAmikam / avazyaM tena kartavyaM, durantaH kAmaviDvaraH // 1 // [ ]iti| 'mohajugupsA' strIparibhogahetuvedAdimohanIyanindanam |ythaa- "yallajjanIyamati gopyamadarzanIyaM, bIbhatsamulbaNamalAvilapUtigandhi / tad yAcate'Ggamiha kAmakRmistadevaM, kiM vA dunoti na manobhavavAmatA saa||1||" ityaadi| 'svatattvacintA ca' strIkaDevarANAM vastutattvaparyAlocanaM vA yossidnggaanaam| taduktam - "kA zrIH zroNyAmajasraM zravadudaradarIpUtisAndradravAyAM?, kA zobhA bhUrimAMsodbhavagaDuSu nipAtonmukheSu stnessu?| kA vA lIlA sulIlAcalitajalalavAlolakeSvIkSaNeSu ?, strINAM kiM cAsti ramyaM vadata budhajanAH ! yatra satiM vidadhmaH? // 1 // zukrazoNitasaMbhUtaM, navacchidraM malolbaNam / asthizrRGkhalikAmAnaM, hantaM yoSiccharIrakam // 2 // [ ]ityaadi| 'tadvirateSu ca ' abrahmavirateSu ca yatiSu bahumAnaH antrnggpriitiruupH| yathoktam -"tIrAttIramupaiti rauti karuNaM cintAM samAlambate, kiMcid dhyAyati nizcalena manasA yogIva yuktekssnnH| svAM chAyAmavalokya kUjati punaH kAnteti mundhaH khago, dhanyAste bhuvi ye nivRttamadanA dhig duHkhitAH kAminaH // 1 // [ ] taNasaMthAranisaNNo, vi muNivaro bhtttthraagmymoho| jaM pAvai muttisuhaM, katto taM cakkavaTTI vi? // 2 // jaM visayavirattANaM, sokkhaM sajjhAyabhAviyamaINaM / taM muNai muNivaro ciya, aNuhavao na uNa aNNo tti // 2 // "[ ]ityaadi| iti gaathaarthH||116|| (24) zayanamAM strIparibhogarUpa abrahmano tyAga karavo. gAthAmAM puna: zabda vizeSa kahevA mATe che, arthAt puna: zabda utsargamArgane kahe che. zrAvake utsargathI abrahmano tyAga karavo joIe. kahyuM che ke - "zrAvake utsargathI abrahmane nahi sevavAnA pariNAmathI avazya brahmacaryanuM pAlana karavuM joIe. kAmarUpI bhUMDano bahu muzkelIthI nAza karI zakAya che". (25) strI paribhoganuM kAraNa puruSaveda vagere mohanI niMdA karavI. jemake- "kAmIpuruSarUpa Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita kIDo je aMgenI mAgaNI kare che (= viSayasevana mATe je aMgenI IcchA kare che, te aMga zarama pamADe tevuM che, atizaya gupta rAkhavA lAyaka che, jovA lAyaka nathI, bibhatsa che, malathI atizaya malina che, atizaya durgadhI che. Ama chatAM kAmI puruSanuM mana tenAthI kaMTALatuM nathI te ja saMsAranI asAratA che." (26) strInA zarIranuM svarUpa vicAravuM. jemake "jemAM udararUpI guphAmAMthI durgandhi ane cIkaNo rasa jharI rahyo che evI strInI kamaramAM zI zobhA che? ghaNA mAMthI utpanna thayela nirarthaka gAMTha samAna ane puruSone nIce pADavAmAM tatpara evA strInA stanomAM zI zobhA che? sArI rIte ramatathI calita karAyelA jalabiMduonI jema caMcaLa AMkhomAM zo vilAsa che? he vicakSaNa loko! strIonuM zuM manahara che ke jemAM ApaNe Asakti karIe chIe te kaho." (1) "strInuM zarIra vIryalohIthI utpanna thayeluM che, temAM nava chidromAMthI malina padArtho bahAra nIkaLyA kare che, malathI apavitra che, kevaLa hADakAMonI sAMkaLarUpa che." (27) abrahmano tyAga karanArA sAdhuo upara AMtarika prema rAkhavo. kahyuM che ke "mugdha pakSI (patnIno viyoga thatAM) eka kAMThA uparathI bIjA kAMThA upara jAya che, karuNa rudana kare che, ciMtA kare che, yogInI jema AMkho baMdha karIne sthira manathI kAMIka vicAre che. potAnI chAyAne joIne "kAMtA pharIthI (= pAchI) Ave che" ema bole che. pRthvI upara teo dhanya che ke jeo kAmathI nivRtta thayA che. du:khI evA kAmI jIvone dhikkAra thAo!" (1) "jenA rAga, garva ane moha nAza pAmyA che tevA zreSTha muni ghAsanA saMthArA upara beThelA hovA chatAM saMtoSanuM je sukha pAme che tene cakravartI paNa kyAMthI pAme?" (2) "svAdhyAyathI bhAvita buddhivALA ane viSayothI virakta banelAone je sukha hoya che te sukhane zreSThamuni ja jANe che = anubhave che, paNa bIjo koI anubhavato nathI." (3) [116] suttaviuddhassa puNo, suhumapayatyesu cittavinnAso / bhavaThiinirUvaNe vA, ahigaraNovasamacitte vA // 117 // [suptavibuddhasya punaH, sUkSmapadArtheSu cittavinyAsaH / bhavasthitinirUpaNe vA, adhikaraNopazamacitte vA // 117 / / ] "sutta' gAhA vyAkhyA - 'suptavibuddhasya punaH' nidrApagamena jAgratastu zrAvakasya 'sukSmapadArtheSu' karmAtmapariNAmAdiSa 'cittavinyAsaH'mAnasAvezanaM karaNIya iti gmyte| 'bhavasthitinirUpaNe' 'saMsArasaMbhavadbhAvaparyAlocane cittavinyAsa iti prakRtam / yathoktam-"pitA dAso dAso bhavati janako Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 174 `bandhurahito, ripurbandhurmAtA bhavati duhitA sA'pi jnnii| aniSTaH syAdiSTaH pariNamati zarmA'sukhatayA, jano dhik saMsAre tadapi ramati no viramati // 1 // " [ ] ityaadi| vAzabdaH pUrvA'pekSayA pkssaantrdyotkH| 'adhikaraNopazamacitte vA ' pravRttakalaha-kSAmaNAparyAlocane vA, kRSyAdIni vaa'dhikrnnaani| zeSaM sugamam / iti gaathaarthH||117|| (28) UMgha UDI javAthI jAgI gayelA zrAvakoe nIce jaNAvyA mujaba karmapariNAma ane AtmapariNAma vagere sukSma padArthonI vicAraNA karavI joIe. (29) saMsAramAM thanArA bhAvonI vicAraNA karavI. jemake -"saMsAramAM pitA dAsa thAya che, dAsa pitA thAya che, baMdhu zatru thAya che, zatru baMdha thAya che, mAtA putrI thAya che, putrI mAtA thAya che, je aniSTa hoya te ISTa thAya che, je ISTa hoya te aniSTa thAya che, sukha duHkha rUpe pariName che, to paNa manuSya saMsAramAM Asakti kare che, Asaktine choDato nathI. dhikkAra thAo AvA manuSyane!" (30) thayelA kalahanI kSamApanA karavAnI vicAraNA karavI, athavA khetI vagere adhikaraNane choDavAnI vicAraNA karavI. [117] tathAAuyaparihANIe, asamaMjasaceTThiyANa va vivAge / khaNalAbhadIvaNAe, dhammaguNesu ca vivihesuM // 118 // [AyuHparihANI, asamaJjasaceSTitAnAM vA vipAke / kSaNalAbhadIpanAyAM, dharmaguNeSu ca vividheSu // 118 // "Auya'' gAhA vyAkhyA- 'AyuHparihANI' pratikSaNAyuSkakSayalakSaNAyAM cittanyAsa iti yogH| yathoktam- "AyurrapUrvApUrvaH, pUrvopAttairupAttamidamanizam / kSapatitarAM tIvrAtapaparizoSitazeSamambha iva // 1 // avihatagatiH samantAt, pratidinamAsannatAM samabhyeti / mRtyustathApi jAnan, vizrabdhaH svapiSi rajanISu // 2 // " [ ] ityaadi| 'asamaJjasaceSTitAnAM vA vipAke ' iti asadAcAritAnAM - prANivadhAdInAm, vAzabdaH prAgvat, vipAke - narakAdidvAreNa phaladAyakatve cittanyAsa iti pratipadamasya yogaH / yathoktam / "vhmaarnnabhkkhaanndaannprdhnnvilovnnaaiinnN| savvajahaNNo udao, dasaguNio ikkasikayANaM // 1 // tivvayare u paose, sayaguNio sayasahassakoDiguNo / koDAkoDiguNo vA, hujja vivAgo bahutaro vaa||2||" [ upadezamAlA 178.] 'kSaNalAbhadIpanAyAM ' kSaNe - kAlavizeSe stoke'pi kAle ityarthaH, lAbhasya- karmanirjarApuNyopArjanAderdIpanA - prakAzanA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita kSaNalAbhadIpanA tasyAm / yathoktam - "jaM aNNANI kammaM, khavei bahuAhiM vAsakoDIhiM / taM NANI tihiM gutto, khavei UsAsamitteNaM // 1 // jaha cirasaMciamiMdhaNamanalo pavaNasahio duaM Dahai / taha kammidhaNamamiaM, phAIno kudaddArA '' [ ]tathI - "rAju suvareluM , jo baMdhai sAgarovamaM ekkN| paliovamANa baMdhai, koDisahassANi divaseNaM // 1 // esa kamo naraesu vi, buheNa nAUNa nAma eaM pi / dhammammi kaha pamAo, nimesamittaM pi kAyavvo? // 2 // '' [upadezamAlA 274-276] dharmaguNeSu ca vividheSu ' dharmaguNeSu- jJAnAdiguNeSvihalokaparalokArthasAdhaneSu vividheSu - bhuvidhessu| yathoktam - "jIvaMtassa iha jaso, kittI ya mayassa parabhave dhammo | saUsa nipuNa ya, soDattio mo ma zA'' [ ] tathA - nirjitamadamadanAnAM, vAkkAyamanovikArarahitAnAm / vinivRttaparAzAnAmihaiva mokSaH suvihitAnAm // 1 // svazarIre'pi na rajyati, zatrAvapi na pradoSamupayAti || rogamaramartha2vyathito : = nityasuthvI 2aa '' [prazamarati-238240 ] phatyAliA rUti gAthArthaH 228aaaa (31) pratikSaNa thatI AyuSyanI hAnino vicAra karavo. kahyuM che ke "pUrve upArjana karelA apUrva bhAgyathI meLaveluM A AyuSya tIvra taDakAthI sukAI gayelA pANIthI bAkI rahelA pANInI jema sadA atyaMta kSaya pAmyA kare che, arthAt tIvra taDakAthI ghaNuM pANI sukAI gayuM hoya, thoDuMka ja bAkI rahyuM hoya tyAre bAkI raheluM pANI jema dararoja nAza pAmyA kare che, ema AyuSya paNa sadA nAza pAmyA kare che." (1) "sarvatra nahi rokAyelI gativALo mRtyu najIka Ave che ema jANe che to paNa manuSya rAtre nirbhaya banIne suve che." (32) athavA prANivadha vagere asad AcaraNa narakAdidvArA kaTu phala Ape che ema vicAravuM. kahyuM che ke "ekavAra karelA vadha (= lAkaDI AdithI mAravuM), mAraNa (= prANanAza karavo), abhyAkhyAnadAna (= achatA doSano Aropa karavo), corI AdithI paradhana levuM vagere pApono ochAmAM ocho dazagaNo udaya thAya che, arthAta dazagaNuM phaLa maLe che." (1) "atizaya tIvra veSathI karelA vadha vagere pApono vipAka so gaNo, lAkhagaNo, kroDagaNo, koDAkoDigaNo ke tenAthI paNa vadhAre thAya." (u. mA. gA. 178) (33) kSaNa lAbhadIpanAnI eTale ke kSaNavAramAM thatAM lAbhanI vicAraNA karavI joIe, arthAt jIvane kSaNavAramAM thatA karmanirjarA ane puNyopArjana AdinA lAbhanI vicAraNA karavI joIe. kahyuM che ke "ajJAnI saMvegathI (= vairAgyathI) rahita hovAnA kAraNe (narakAdibhavomAM) ghaNAM kroDa varSo sudhI jeTalAM karmonI nirjarA kare che, teTalA karmonI nirjarA traNa guptiothI gupta (= mana-vacana-kAyAthI vizuddha) jJAnI zvAsozvAsa mAtramAM kare Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 176 che." (paM. va.gA. 564) "jevI rIte ghaNA kALathI ekaThAM karelAM kASThone pavanasahita agni jaladI bALI nAkhe che tevI rIte ghaNAM karmo rUpI kASThono dhyAnarUpa agni kSaNavAramAM bALI nAkhe che." tathA "so varSanA AyuSyavALo manuSya pApa karIne narakanuM eka sAgaropama duHkha ane puNya karIne devalokanuM eka sAgaropamanuM sukha ane eka sAgaropamanuM AyuSya bAMdhe to dararojanuM keTaluM duHkha, sukha ane AyuSya bAMdhe? AnA javAbamAM uttarArdhamAM kahyuM ke- te manuSya eka divasamAM hajAro kroDa palyopama varSa jeTaluM duHkha, sukha ane AyuSya bAMdhe, arthAt eka sAgaropamanA varSone so varSanA divasothI bhAMgavAmAM Ave to hajAro kroDa palyopama varSa thAya. eTale eka divasamAM hajAro kroDa palyopama varSa jeTaluM duHkha, sukha ane AyuSya bAMdhe." (upa. mA. gA. 274) OF so varSanA AyuSyavALo manuSya puNya karIne devalokanuM palyopamanA saMkhyAmAM bhAganuM AyuSya bAMdhe to dararojanuM keTaluM AyuSya bAMdhe? AnA javAbamAM uttarArdhamAM kahyuM ke te manuSya eka divasamAM asaMkhyAtA kroDo varSa devalokanuM AyuSya bAMdhe, arthAt palyopamanA saMkhyAtamA bhAganA varSone so varSanA divasothI bhAMgavAmAM Ave to asaMkhyAta kroDo varSa thAya. AthI puNya karanAro jIva eka divasamAM asaMkhyAtA kroDo varSanuM devalokanuM AyuSya bAMdhe." (275) "narakane AzrayIne paNa A ja krama che, eTale ke pApa karanAro so varSanA AyuSyavALo jIva narakagatinuM palyopamanA saMkhyAmA bhAga jeTaluM AyuSya bAMdhe to eka divasamAM asaMkhyAta kroDo varSa narakanuM AyuSya bAMdhe. ahIM kahevAno abhiprAya e che ke je manuSya samyakatvAdi dharmamAM pradhAna buddhivALo hoya, te saudharma vagere devalokamAM madhyamavRttithI eka sAgaropamanuM AyuSya bAMdhe. asatkalpanAthI puruSanA AyuSyanA (36000) divasothI bhAgAkAra karIe tyAre eka nyUna traNahajAra kroDa palyopama bhAga prApta thAya. divasanA palakArA jeTalA vibhAga karIne palAkArAnI saMkhyAthI eka sAgaropamane bhAgavAmAM Ave to paNa kroDo palyopama thAya. tethI jo ahIM manuSya pramAda kare to moTA lAbhathI AtmAne vaMcita kare che. divasanA palakArA jeTalA bhAgamAM pramAda karIne pApAcaraNa sevanAra teTaluMja azAtA vedanIya karma upArjana kare che. tethI te AtmaghAtaka kema na gaNAya? (276) (34) vividha dharmaguNonI vicAraNA karavI, arthAt Aloka ane paralokanAM kAryonAM sAdhana evA ghaNA prakAranA jJAnAdiguNonI vicAraNA karavI. kahyuM che ke "guNI jIva jIvato hoya to tene A lokamAM jaza ane kIrti maLe che, ane mRtyu pAme to parabhavamAM dharma - TIkAmAM upadezamAlAnI 275 mI gAthA na hovA chatAM 276 mI gAthAno 275 mI gAthA sAthe saMbaMdha hovAthI 275 mI gAthAno paNa anuvAda lakhyo che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita thAya che. nirguNa jIva jIvato hoya to tene A lokamAM apajaza ane apakIrti maLe che, ane bhRtyu pAme to 52mamA adharma thAya che." tathA "maha-mahanane tI senA, mana,vayana, kAyAnA vikArothI rahita, paulika AzAothI mukta ane zAstrokta vidhinuM pAlana karanArA sAdhu mahAtmAone to ahIM ja mokSa che. (pra.ra.gA. ra38) "je potAnA zarIramAM paNa rAga karato nathI, zatru upara paNa dveSa karato nathI, roga, jarA, maraNa ane bhayathI jarAya marAto nathI te sahA 4 supI 27 cha." (5. 2. 2 // . 240) [118] tathAbAhagadosavivakkho, dhammAyarie ya ujjuyavihAre / emAicittanAso, saMvegarasAyaNaM dei // 119 / / [bAdhakadoSavipakSe dharmAcArye codyatavihAre / __evamAdicittanyAsaH, saMvegarasAyanaM dadAti / / 119 // ] "bAhaga'' gAhA vyAkhyA- bAdhakadoSA:- arthopArjanAnurAgAdayo ye yasyAdhyavasAyakAluSyahetavaH sa tadvipakSe - tadapagamahetau cittanyAsaM vidadhyAditi yojanA / yaduktam - "jo jeNaM bAhijjai, doseNaM ceaNAivisaraNaM / so khalu tasya vipakkhaM, tavvisayaM ceva bhAvejjA // 1 // athammi rAgabhAve, tasseva u ajjaNAisaMkesaM / bhAvejja dhammaheuM, abhAvamo taha ya tasseva // 2 // dosammi ya sai mittiM, mAittAI ya svvjiivaannN| mohammi jahAthUraM, vatthusahAvaM supaNihANaM // 3 // '' [ ]ityAdi / 'dharmAcArye' dharmadAtari gurAvityarthaH / yathoktam - "icche veyAvaDiaM, gurumAINaM mhaannubhaavaannN| jesi pabhAveNeyaM, pattaM taha pAliaMceva // 1 // tesi namo tesi namo, bhAveNa puNo vi ceva tesi namo / aNuvakayaparahiyarayA, je eyaM deMti jIvANaM // 2 // '' [ ]ityAdi / 'udyatavihare' apratibaddhamAsakalpAdivihAre sAdhugata iti gamyate, dharmAcAryavizeSaNaM vA / yathoktam- "tridhA zuddhaM bhaikSaM jalamapi mitaM prAsukatamaM , malaiH klinnaM gAtraM vsnmsdevaavRtikrm| amarthyAvRttitvaM kvacidapi zamaH ko'pi manaso, namasyAmaH sAdhuzcaritamiti yeSAmabhimatam // 1 // " [ ] evaM ca cittavinyAsaM phalanirdezadvAreNa nigamayati- 'evamAdicittanyAsaH' evNprkaarmnydpyaatmprmaadnindaadicintnm| yathoktam- "zivazarmamUlamekaM, durApamApto'si jIva ! jinadharmam |tdydi sapadi tadicchasi, nodyacchasi kimiti tatratarAm // // 1 // ityAdi / kim ? Wan si.. sutra939thI svArthamA / tarapa' prAcyA ane9.3.8 thI yaMtya ano 'Ama' Adeza thayo che. - - Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa 178 (35) bAdhaka doSAthI vipakSanI vicAraNA karavI, arthAtu jene dhana meLavavAmAM anurAga vagere je doSo adhyavasAyanI malinatAnuM kAraNa banatA hoya teNe te doSone dUra karavAnAM je kAraNo hoya te kAraNonI vicAraNA karavI joIe. kahyuM che ke- "je jIva je strI Adi cetana saMbaMdhI ke dhanAdi jaDa saMbaMdhI rAga vagere doSathI pIDAto hoya te jIve rAgAdi doSathI vipakSa (= viruddha) strI Adi saMbaMdhI ja ke dhana Adi saMbaMdhI ja ciMtana karavuM joIe. (890) jemake dhana saMbaMdhI roga thato hoya to dhanane meLavavAmAM, dhananuM rakSaNa karavAmAM ane dhanano kSaya thAya tyAre cittamAM thatA saMklezanuM ciMtana karavuM joIe. tathA dharma mATe paNa dhana na ja rAkhavuM joIe e viSe zAstrAnusArI ciMtana karavuM joIe. (891) jIva upara dveSa thAya to maitrI bhAvanA bhAvavI joIe. tathA "A saMsAramAM tuM sarva jIvonA garbhamAM aneka vAra rahyo che." ItyAdi vacanathI sarva jIvo sAthe potAnI mAtA vagere tarIke saMbaMdha thayo che, ema citavavuM. jIvaaSanA upalakSaNathI ajIvaaSa thAya to karmavipAkanuM ciMtana karavuM joIe. moha thAya to bodha pramANe cetana-jaDanA dharmanuM daDhacitte ciMtana karavuM joIe. (892) [ paMcavastaka] (36) dharmadAtA gurunI vicAraNA karavI joIe, arthAtu dharmadAtA gurue karelA upakAra vagerenI vicAraNA karavI joIe. kahyuM che ke - "jemanA prabhAvathI mane A cAritra maLyuM ane pALyuM te guru vagere mahAnubhAvonI vaiyAvaccane huM IcchuM chuM." (1) "jemaNe upakAra karyo nathI evA paNa bIjA jIvonA hitamAM tatpara jeo A cAritra jIvone Ape che, temane namaskAra thAo, temane namaskAra thAo, pharI paNa bhAvathI temane namaskAra thAo." (2) (37) sAdhuonA maccharahita mAsikalpa vagere vihAranI vicAraNA karavI. kahyuM che ke "uddagama, utpAdana ane eSaNA ema traNa prakAre zuddha bhikSA, pANI paNa thoDuM ane atizaya prAsuka (= jIvarahita), malathI kharaDAyeluM zarIra, zarIrane DhAMkanArAM jevAM tevAMja vastro kyAMya paNa mUccha nahi, mananI atizaya zAMti, AvA prakAranuM cAritra jemaNe svIkAryuM che te sAdhuone namaskAra karIe chIe." (38) phala jaNAvavA dvArA AvI vicAraNAno upasaMhAra kare che:- A rIte bIjI paNa "potAnA pramAdanI niMdA" vagere vicAraNA karavI joIe. kahyuM che ke " he jIva! tuM mokSasukhanuM mukhya kAraNa ane muzkelIthI prApta karI zakAya evA jinadharmane pAmyo che, tethI jo tuM jaladI mokSane Icche che to jinadharmamAM kema adhika udyama karato nathI?" AvI vicAraNAo saMvegarUpa rasAyaNane Ape che, arthAtu AvI vicAraNAo karavAthI saMga utpanna thAya che. saMvega eTale saMsAra upara nirveda ke mokSano anurAga. rasAyaNa eTale amRta. saMga mokSanuM (= mRtyunA abhAvanuM) kAraNa hovAthI ahIM saMvegane rasAyaNa kahela che. [11] Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita - tataH gose bhaNio ya vihi, iya aNavarayaM tu citttthmaannss| bhavavirahabIyabhUo, jAyai cArittapariNAmo // 120 // [gose bhaNitazca vidhirityanavarataM tu cessttmaansy| bhavavirahabIjabhUto, jAyate cAritrapariNAmaH // 120 // ] "gose" gAhA vyAkhyA - 'gose' pratyuSasi bhaNitazca vidhiH, cazabdasya evakArArthatvAt pratyuSasi prAkpratipAdita eva vidhiH, yathA- "navakAreNa viboho" ityaadikH| evaM ca pratidinAnuSThAnaM phalapradarzanadvAreNa nigamayati"iti' prAguktaprakAreNa 'anavarataM' santataM ' ceSTamAnasya' pradarzitamanuSThAnaM vidadhataH zrAvakasyeti gmym| kiM bhavati? 'bhavavirahabIjabhUtaH' saMsAraviyogakAraNakalpaH 'jAyate' saMpadyate 'cAritrapariNAmaH'sarvaviratipariNatiriti yo'rthH| evaM hi dezaviratimabhyasyata upAyapravRtteravazyaM bhavavirahabIjabhUtazcAritrapariNAmastatrA'nyatra vA bhave bhavediti hRdayam / iha ca "viraha" iti sitAmbarazrIharibhadrAcAryasya kaveraGkaH / iti gAthArthaH // 120 // prAta:kAlano vidhi pahelAM (110mI gAthAmAM) kahevAI ja gayo che. phalane batAvavA dvArA AvAM dararojanAM kartavyono upasaMhAra kahe che:- ahIM pUrve je pramANe jaNAvyuM che te pramANe kartavyone satata karanArA zrAvakane saMsAraviyoganA bIja samAna sarvaviratino pariNAma thAya che. ahIM bhAvArtha A pramANe che:- A pramANe anuSThAna karavAthI dezaviratino abhyAsa thAya che. dezaviratino abhyAsa karanAra zrAvaka (cAritrapariNAmane pragaTAvavAnA) upAyamAM pravRtti kare che, tethI tene saMsAraviyoganA bIjasamAna cAritrano pariNAma te bhavamAM ke bhavAMtaramAM avazya thAya che. mULagAthAmAM rahela viraha' zabda zvetAMbara buddhimAna AcArya zrI haribhadrasUri mahArAjanI racanAnuM nizAna che, arthAt AcAryazrI haribhadrasUrijI svaracita dareka graMthamAM 'viraha" zabdano prayoga karatA hovAthI je je graMthamAM "viraha' zabdano prayoga hoya te te graMtha evaM zrIharibhadrasUriracite tantre'tra vRttiM mayA, prAyaH pUrvanibaddhavRttivazato diGmAtrarUpAmimAm / zaktyA nAma nibadhnatA yadavidhaM kiJcinnibaddhaM bhavet, tat siddhAntavicakSaNaiH kSamijanaiH kSamyaM vizodhya tathA // 1 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmavidhiprakaraNa iti vihitavatoccairvRttimetAM svazaktyA, yadabhimatasamIhApUri puNyaM mayA''ptam / taduditazubhabhaktyA dharmameveti bhavyAH ! vidadhatu yatibhaktAH sAdhusanmAnadevAH // 2 // iti zrImAnadevasUriracitA zrAvakadharmavidhiprakaraNasya vRttiH parisamApteti / granthAgramuddezato'nuSTupparikalpanayA 'paJcadazazatAni SaDviMzatyuttarANi aGkato'pi 1526 / / samAptamidaM savRttikaM zrAvakadharmavidhiprakaraNam 180 TIkAkAranI prazasti A pramANe zrI haribhadrasUrijIe racelA A zAstramAM prAya: pUrve racAyelI vRttinA AdhAre mAtra dizAsUcanarUpa A vRttinI zaktipramANe racanA karatA meM zAstrokta vidhAnathI viruddha je kAMI racyuM (= lakhyuM) hoya tene siddhAMtamAM kuzala ane kSamAzIla evA lokoe te pramANe zuddha karIne aMtavya gaNavuM. (1) A pramANe svazaktimujaba A utkRSTa vRttine racanArA meM iSTa IcchAne pUrNa karanAruM je puNya prApta karyuM te TM puNyathI udaya pAmelI zubhabhaktithI sAdhuonA bhakta banelA ane sAdhuonuM sanmAna karavAthI zobhatA evA bhavya jIvo A pramANe (= A graMthamAM jaNAvyA pramANe) dharmane ja karo. (2) A pramANe zrAvakadharmavidhiprakaraNanI zrImAnadevasUrie racelI vRtti pUrNa thaI. A graMthanuM pramANa anuSTup zlokanI kalpanAthI spaSTapaNe 1526 (paMdara so chavIsa) zloka pramANa che. bhAvAnuvAdakAranI prazasti sugRhItanAmadheya zrI haribhadra sUrimahArAja viracita ane pa. pU. AcAryadeva zrI mAnadeva sUriracita TIkAsahita zrAvakadharma vidhiprakaraNa graMthano siddhAMta mahodadhi sva. pa. pU. AcArya deva zrImadvijya premasUrIzvarajI mahArAjanA paTTAlaMkAra paramagItArtha sva. 5.pU. AcArya deva zrImadvijya hIrasUrIzvarajI mahArAjanA paTTadyotaka parArtha parAyaNa pa.pU. AcArya deva zrImadvijya lalitazekhara sUrIzvarajI mahArAjanA ziSya AcArya zrI rAjazekhara sUrie karelo gujarAtI bhAvAnuvAda pUrNa thayo. prAraMbhasamaya : vi.sa. 2051 ma. va. 10 zukravAra samApti samaya : vi.sa. 2051 phA. su. 13 budhavAra sthAnaH kalyANa (mahA.) sthAnaH kalyANa (mahA.) z '"caturdaza" A r "446" A 5 AnAthI TIkAkAra mahAtmA e kahevA mAge che ke TIkA karIne prApta karelA mArA puNyathI bhavyajIvomAM zRbhaktino udaya thAo, ane e zubhabhaktithI sAdhuonA bhakta banelA bhavyajIvo sAdhuonuM sanmAna karanArA bano. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- _