________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
२३
રાખે, અર્થાત્ દરરોજ સ્વાધ્યાય કરે.
પ્રસ્તુત શ્રાવકધર્મમાં કે અન્યધર્મમાં કરાતા આ પાંચે ય વિધિમાં તત્પરતાને જણાવે છે માટે તે પાંચને વિધિમાં તત્પરતાનાં લિંગો જાણવા. [૧૦]
उचितवृत्तिलिङ्गान्याह
()सव्वजणवल्लहत्तं, (२) अगरहियं कम्म वीरया वसणे । जहसत्ती (४) चागतवा, सुलद्धलक्खत्तणं धम्मे ॥
११ ॥
[(१) सर्वजनवल्लभत्वं, अगर्हितं (२) कर्म (३) वीरता व्यसने । यथाशक्ति (४) त्यागतफ्सी, (५) सुलब्धलक्ष्यत्वं धर्मे ॥ ११ ॥ |]
" सव्वजण " गाहा व्याख्या- 'सर्वजनवल्लभत्वं' सकललोकप्रियत्वम्, तद्धि समुचितवृत्तिवृत्त्यैव निर्वर्तयतीति उचितवृत्तेर्लिङ्गम् (१) । तथा 'अगर्हितं ' अनिन्दितं 'कर्म' जीविकालक्षणम्, “तत् संस्कृतात् सिद्धात् साध्यमानाच्च" इति वचनात्सिद्धावस्थाया विवक्षितत्वात् संस्कृतकृत एव सेर्लोपः, प्राकृते तु 'कम्मं' इति भाव्यम् (२) । तथा 'वीरता' दैन्यानाश्रयणरूपा 'व्यसने ' विपदि (३) । तथा 'यथाशक्ति' शक्त्यनतिक्रमेण, प्राकृतत्वादसंख्यसमासेऽपि दीर्घः । 'त्यागतपसी' प्रतीते, "द्विवचनस्य बहुवचनं" इत्यौतो जसि 'चागतवा' इति भवति ( ४ ) । तथा 'सुलब्धलक्ष्यत्वं परमार्थलक्षकत्वं 'धर्मे' धर्मविषयम् (५) । एतदप्यखिलमौचित्यवृत्तिनिमित्तमेव प्राय इति तल्लिङ्गत्वं सिद्धम् । इति गाथार्थः ।।११।
ઉચિત વૃત્તિનાં લક્ષણો કહે છે ઃ
સર્વજન પ્રિયત્વ, અનિંદિત કર્મ, વિપત્તિમાં વીરતા, યથાશક્તિ ત્યાગ-તપ અને ધર્મમાં સુલબ્ધ લક્ષ્યતા એ પાંચ ઉચિતવૃત્તિનાં લક્ષણો છે.
સર્વજનપ્રિયત્વ :- સર્વજનપ્રિયત્વ એટલે સર્વ લોકોને પ્રિય બનવું. ઉચિતવૃત્તિથી જ આજીવિકા ચલાવવાથી સર્વજનપ્રિયત્વ ગુણ ઉત્પન્ન કરી શકાય છે. માટે સર્વજનપ્રિયત્વ ઉચિતવૃત્તિનું લક્ષણ છે.
અનિંદિત કર્મ :- આજીવિકાનો ઉપાય નિધ ન હોય.
વિપત્તિમાં વીરતા :- વિપત્તિમાં દીનતા ન હોય.
યથાશક્તિ ત્યાગ-તપ :- શક્તિ પ્રમાણે ત્યાગ અને તપ કરે.
