________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
४७
प्यनुपततीत्यर्थः। तदेवंविधमेवोत्सूत्रमभिप्रेतम्, तदाचरणादिना यथाच्छन्दः, अतोऽन्यथाऽप्येनमाह- 'परतप्तिप्रवृत्तः' इति, परेषां-गृहस्थादीनां तप्ति:कार्यचिन्तनादिरूपा परतप्तिः तस्यां प्रवृत्तो यः स तथा, 'तिन्तिनः' यथालब्धभक्तादिना अनिर्वतत्वेनाभीक्ष्णं *रुटक इत्यर्थः। चः प्रकारान्तरेण यथाच्छन्दलक्षणमेतदित्याह। 'इणमो' अयम्-अनन्तरोद्दिष्टो यथाच्छन्दः। इति गाथार्थः॥२४॥
ઉસૂત્ર' પદની વ્યાખ્યા કરવા માટે કહે છેઃ
જે સૂત્રમાં (= આગમમાં) કહ્યું ન હોય, કિન્તુ પોતાના અભિપ્રાયથી કલ્પેલું હોય અને સૂત્રને (= આગમને) કાંઈ પણ અનુસરતું ન હોય તે ઉસૂત્ર. બીજી રીતે પણ યથાછંદનું સ્વરૂપ કહે છે - યથાવૃંદ ગૃહસ્થો વગેરેનાં કાર્યોની ચિંતા કરવામાં પ્રવૃત્ત બને, તથા આહાર વગેરે જેવું મળ્યું હોય તેનાથી શાંતિ-સંતોષ ન થવાના કારણે બડબડ કરે = મનમાં भावे ते बोले. [२४]
प्रकारान्तरेणाऽप्येनमाहसच्छंदमइ विगप्पिय, किंची सुहसायविगइपडिबद्धो। तिहिं गारवेहिं मज्जइ, तं जाणाही अहाछंदं॥२५॥
[स्वच्छन्दमत्या विकल्प्य, किञ्चित्, शुभसातविकृतिप्रतिबद्धः।
त्रिभिगौरवैर्माद्यति, तं जानीहि यथाच्छन्दम्॥२५॥] "सच्छंद" गाहा व्याख्या- 'स्वच्छन्दमत्या' स्वाभिप्रायमननेन, प्राकृतत्वाच्च सुब्लोपेन निर्देशः क्रियाविशेषणं वा, स्वच्छन्देन मननं यत्र विकल्पने तत्तथा। 'विकल्प्य' चर्चयित्वा 'किञ्चिद्' इत्यनिर्दिष्टस्वरूपम्, 'शुभसातविकृतिप्रतिबद्धः' इति शुभं-ऋद्धिरूपमुपकरणादि सातं-सुखं विकृति:-घृतादिका, शुभादीनां द्वन्द्वः, तत्र प्रतिबद्धः-अभिष्वक्तः ऋद्धिसुखरसगौरवगृद्ध इत्यर्थः, तथा चाह'त्रिभिर्गोरवैः उक्तस्वरूपैः 'माद्यति' परवशीभवति तं जानीहि यथाच्छन्दम्, अयमपि यथाच्छन्द इत्यर्थः॥२५॥ બીજી રીતે પણ યથાછંદને કહે છે -
સ્વચ્છંદમતિથી કાંઈક કલ્પના કરીને ઉપકરણ વગેરે ઋદ્ધિમાં, શાતામાં અને ઘી વગેરે વિગઈમાં આસક્ત બને, અર્થાત્ ઋદ્ધિ ગારવ, શાતા ગારવ અને રસગારવમાં આસક્ત
* लालसाऽतिरेकवान्.
