Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55UUUU55 jainaM jayati zAsanam samarasiMha mahAjano yena gataH sa panthAH Sulila...111111..Sikasita...LIKHIA munizrI jJAnasundarajI. 55555555
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina aitihAsika jJAna saroja saMkhyA / zrI ratnaprabhasUripAdapadmabhyo namaH HTA zrImadupakeza gacchAcArya zrI siddhasUri ke upadeza se zatruJjaya tIrtha ke paMdrahavA~ uddhAra ko karAnevAle zreSThIgotrIya tilaMgadezakA svAmI dharmavIra smrsiNh| lekhaka, muni zrI jJAnasundarajI mahArAja dravya-sahAyakazrI ratnaprabhAkara jJAna puSpamAlA, phalodhI (rAjapUnAnA / pra kA zaka, zrI jaina aitihAsika jJAna-bhaMDAra, jodhapura ( rAjapUtAnA) bI prati 500 ] sarva haka svAdhIna. [ vikrama saM. 1987 mUlya
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka zrI jaina aitihAsika jJAna-bhaMDAra, jodhapura (mAravAr3a) Can be had of JAIN ETIHASIK GYAN BHANDAR JODHPUR . ( Rajputana ) mudraka - zAha gulAbacaMda lallubhAI ghI AnaMda prinTiMga presa. bhAvanagara - ( kAThiyAvAr3a ). dravya sahAyaka--- Qla zrI ratnaprabhAkara jJAna puSpamAlA mu0 phalodhI (mAravAr3a).
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ + 20 AA LAAAAAAAAA kllllllllllllllllll prAtaHsmaraNIya paramayogI nispRhI, guruvarya muni zrI ratnavijayajI mahArAja / seuseuseuseuseuseuseuseuseu
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ A - samara - . OSBE samarpaNa P % D an OL zraddheya, paramayogI, zAntamUrti, nispRhI, - sadgata guruvarya zrIratnavijayajI mahArAja zrApane mujha bhramita ko sadmArga batAkara unnata pathakA pathika banAyA Apa hI kI pavitra sevAmeM ... merI yaha nagaNya kRti bhakti, Adara aura zraddhApUrvaka samarpita hai| MAHamrrianRaniumsHomeR ADA - - - - newarawdewrtunrammamerikaaHARAM - - bhanucara, muni jJAnasundara. - MIRRORMAme" A upanthiwwwmummewwmarawenanhistianMAD e mummmmmmwarenesane PARImamepindia-news- e mrue.AAMyaamiewmarith A m
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha kaMtAra cora sAvaya samuddadAriddarogariuruddA muccaMti aviggheNaM je settujaM dharaMti maNe zrInAbhisUno ! jina sArvabhauma vRSadhvaja tvatrataye mamehA SaDjIvarakSApara dehi devI bhatracitaM straM padamAzuvIra he zrI nAbhirAjA ke putra jinoM ke cakravarti vRSadhvaja zrI vRSabha ! Apako namaskAra karane kI merI icchA hai / SaTakAya ke jIvoM kI rakSA meM tatpara vIramahAvIra ! Apa apanA devoM se arcita pada ( mokSa ) mujhe dIjiye /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ samara si ha* HOME tIrthAdhirAja zrI zatrujaya giri.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa E siM ho Xia isa graMtha ke lekhaka sAhityasevI - itihAsapremI - munivaryazrI jJAnasundarajI mahArAja.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhaka kA saMkSipta paricaya / / momsun.. vAcakavRnda ! ...., prAtaHsmaraNIya pUjyapAda itihAsavettA muni zrI. jJAnasundarajI mahArAja kA janma upakeza vaMza ke zreSThi gotrIya vaidya muhattA gharAne meM mAravAr3a prAntAgeta vIsalapura grAma meM zrI navalamalajI kI bhAryA kI kUkha se vi. saM. 1930 ke Azvina zuklA 10 ( vijayAdazamI) ko huaa| zrApa kA nAma 'gayavaracandra' rakhA gayA thaa| bAlyakAla meM samucita zikSA prAptakara Apane vyApArika kSetra meM praveza kiyA / saM0 1954 meM ApakA vivAha huA thaa| dezATana meM Apane aneka anubhava prAptakara sAdhusaMgata se bhara javAnI meM sAMsArika moha ko tyAga saM0 1963 meM sthAnakavAsI sampradAya meM dIkSA lii| __ sAdhu hokara Apa jJAna, dhyAna aura tapasyA meM lIna hue| Apane jijJAsuvRtti se sUtroM kA adhyayana kiyA jisake phalasvarUpa Apane nispRha yogIrAja ratnavijayajI ke pAsa zrosiyAM tIpara saM0 1972 kI mauna ekAdazI ko saMvegI AmnAya meM dIkSA lI / Apa kA vyAkhyAna bahuta prabhA. votpAdaka hotA hai ataH thor3e hI samaya meM Apa lokapriya ho gaye / munizrI parama puruSArthI haiM, Apa kA prema jJAna ke prati atyadhika hai| kaThina parizrama se Apane saikar3oM pustakeM likhI haiM jinameM zIghrabodha ke 25 bhAga aura * jaina jAti mahodaya ' nAmaka vizAla graMtha vizeSa ullekhanIya haiM / Apa ke caturmAsa prAyaH bar3e bar3e nagaroM meM huA karate haiM / samAja sudhArako bhI zrApa zrAvazyaka aura dhArmika pravRti ke liye anivArya samajhate haiM / Apake sadopadeza se kaI saMsthAeM sthApita huI haiM jinase jaina sAhitya kI aura mAravAr3a ke yuvakoM kI vizeSa jAgRti huI hai / pAlI, luNAvA, sAdar3I, bIlAr3A, pIpAr3a, phalodhI, nAgaura, lohAvaTa, jhagaDiyA, sUrata, jodhapura,
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 tivarI, choTI sAdar3I, gaMgApura, ajamera, bIkAnera, kAlU aura sojata meM cAturmAsa karake muni mahArAjane janatA kA asIma upakAra kiyA hai / munizrI rAtadina sAhityapracAra, dharmapracAra aura samAjasudhAra kA prayatna karate rahate haiM / ApakI aitihAsika viSaya meM kitanI ruci hai, yaha Apako isa pustaka ke par3hane se hI patA cala jAvegA / mujhe pichale do varSoM se munizrI se kAphI samparka rahA hai isa arse meM maiMne aise aise anupama guNa ApazrI meM dekhe haiM jinakA vistRta varNana isa saMkSipta paricaya meM maiM nahIM kara sakatA / hameM isa bAta kA vizeSa gaurava hai ki aise mahApuruSa kA janma hamAre marudhara prAnta meM huA hai / hamArI yaha hArdika abhyarthanA hai ki sadA isI prakAra ApazrI dvArA hamArI samAja kA nirantara upakAra hotA rahe / Apake divya sandeza se marusthala pUrNatayA AbhArI hai| hama bhUle bhaTake azikSita jJAna meM pichar3e hue marudharavAsiyoM ke liya Apa pathapradarzaka evaM sarvasva pradIpa gRha haiM / [ harigItikA chaMda ] muni jJAna ke upakAra kA, AbhAra hama para hai mahA / anubhava rahI kara AtmA, pUrA nahIM jAtA kahA / sAhitya ke paracAra se, hai lAbha anupama ho rahA / isa deza marudhara meM 'vinodI' jJAna kA dariyA bahA // tA. 14-5-31 TIcarsa TreniGga skUla, jodhapura | bhavadIya caraNa kiMkara 66 zrInAtha modI " vizArada ". nirIkSaka.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ le: samara - muni zrI guNasundarajI mahArAja,
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA em | yadi yaha kahA jAya to atyukti na hogI ki sAhitya hI samAja kA cakSu hai / sAhitya meM bhI aitihAsika viSaya kA vizeSa sthAna hai / atIta dvArA bhaviSya dikhAnA hI isakA mukhya kAma hai| saMsAra kA pratyeka samAja apane bhaviSya ko ujavala aura ucca banAne ke liye ciMtAtura hI nahIM varan utsAhapUrvaka tatsambandhI udyoga karane meM bhI saMlagna hai| sAhitya vRddhi ke uddezya se hI maiM yaha choTA sA graMtha Apa sajanoM ke samakSa upasthita karane kA sAhasa karatA huuN| jaba se zajaya giri kA kara sambandhI pichalA Andolana zuru huA sAre saMsAra kA dhyAna isa pavitra tIrthAdhirAja kI ora sahaja hI meM AkarSita ho gayA hai / bhArata se bahuta dUra baiThe jainetara videzI vidvAnoM ko bhI isa girirAja kI mahattA jAnane ke viSaya meM abhiruci utpanna huI hai| vaise to pratyeka jainI aura adhikAMza bhAratIya vidvAna isa tIrthAdhirAja kI mahattA se paricita hai hI paraMtu hindI bhASA-bhASI saMsAra meM bhI isa viSaya para do varSa ke arse taka khAsI halacala macatI rahI / sAmayika patra patrikAoM meM bhI tIrthAdhirAja ke sambandha meM kaI lekha Adi prakAzita hue|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdI saMsAra kI isa ora ruci dekhakara hI maiMne zatruMjaya tIrtha ke paMdrahaveM uddhAraka svanAmadhanya sAhasI samarasiMha kA anukaraNIya jIvana vRtAnta pAThakoM ke samakSa rakhane kA prayatna kiyA hai| samara siMha ko hue lagabhaga 600 varSa vyatIta ho cuke haiM. parantu Adhunika pAThazAlAoM Adi meM par3hAI jAnevAlI pustakoM meM jo aitihAsika kahI jAtI haiM aise bhArata bhUSaNa nararatnoM kA nAma taka nahIM hai / isa taraha ke bhArata hitaiSI na mAlUma aura kitane vyakti isa pichale aitihAsika yuga meM ho cuke haiM jinase Aja adhikA~za bhAratIya vidvAna aparicita hI haiM / pustaka par3hane se Apa ko bhalI bhAMti mAlUma hogA ki dharmavIra zrImAn samarasiMhane zrIzatruMjaya mahAtIrtha ke uddhAra karavAne meM kisa prakAra kI dilacaspI aise viSama kAla meM lI thI / kyoM ki yoM to jagadvikhyAta zatruMjaya tIrthAdhirAja ke uddhAra karAnevAle to ina ke pahale bhI cakravartI mahArAja bharata tathA sagara aura pAMDavoM jaise vIra parAkramI Adi kaI mahApuruSa ho cuke the parantu jisa samaya dharmadrohI yavana saikar3o tIrtha, hajAroM mandira aura lAkhoM mUrttiyoM ko duSTatApUrvaka naSTa bhraSTa kara rahe the usa duHkhada samaya meM cAroM ora pratikUla vAtAvaraNa ke hote hue bhI apane bauddhika bala aura kArya kauzala se isa mahAn tIrtha ke kArya ko Adi se anta taka saphalatApUrvaka sampAdana karane kA zreya to hamAre caritranAyaka ko hI hai /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 yaha mahAn pratiSTA guru- cakravartI upakezagacchAcArya zrI siddhasUri kI adhyakSatA meM huI thI aura isakA saba varNana inake suyogya labdhapratiSTha ziSyaratna kakasUrine apanI najaroM se dekhA huA ' nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha ' nAmaka graMtha meM likhA hai jo pratiSThA ke nikaTa samaya meM arthAt vi. saM. 1383 meM grathita huA thaa| ataH sAhasI samarasiMha kI jIvanI pUrNarUpa se aitihAsika hone meM kisI taraha ke saMdeha ko sthAna nahIM mila sakatA / isake atirikta nivRti gacchAcArya zrI AmradevasUri bhI isa pratiSThA ke samaya sAdhu samudAya meM sammilita the / inhoMne pratiSThA ke pazcAt turanta hI arthAt vi. saM. 1371 meM prastuta pratiSThA kA saMkSipta vivaraNa ' samarA rAsa ' nAmaka gurjara bhASA meM likhA jo sAdhu samarasiMha kI jIvanI para aura bhI vizeSa prakAza star hai / ( uparyukta donoM aitihAsika pranthoM tathA upakezagaccha caritra jo vi. saM. 1383 meM prastuta upakezagacchAcArya kakkasUri kA banAyA huA hai, evaM upakezagaccha paTTAvalI aura kaI zilAlekhoM kI sahAyatA se yaha samarasiMha ' nAmaka graMtha hindI bhASA meM saMkalita kiyA gayA hai / cUMki samarasiMha kA gharAnA zuru se hI upakeza gacchopAsaka hai isa kAraNa se samarasiMha kI jIvanI ke -sAtha upakezagaccha kA paricaya bhI saMkSiptatayA saMkalita kara diyA gayA hai / upakezagacchAcAryoM ke atirikta jo anyAnya gacchoM
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke AcArya bhI pratiSThA ke samaya upasthita the unake nAma tathA aitihAsika kAla kA bhI ullekha kara diyA gayA hai aura aMta meM samarasiMha ke vaMzajoM kA bhI prApya varNana isa graMtha meM jor3A gayA hai / isa aitihAsika graMtha ko likhane kA hetu prakaTa kara maiM isa bhUmikA ko samApta karatA huuN| jainazvetAmbara kAnphransa baMbaI ke mukhapatra 'jaina yuga' ke prathama varSa ke aMka saMkhyA 3, 5, 7 aura 8 meM sAkSara zrIyut lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI bar3audAnivAsI kA 'tilaMga deza kA svAmI samarasiMha' zIrSaka dhArApravAha lekha prakAzita huA thA jisa ko par3hane se merI ruci isa ora bar3hI aura merI icchA huI ki yaha lekha jyoM kA tyoM gujarAtI se hindIbhASA meM anuvAdita kara hindIbhASA-bhASiyoM ke samakSa upasthita kiyA jAya jisase hindI saMsAra ko suvidhA ho tathA mAravAr3a ke aitihAsika puruSoM kA caritra prakAza meM Ave / mujhe itane para hI saMtoSa nahIM thA, maiM isa khoja meM thA ki yadi samarasiMha kI jIvanI para prakAza DAlane vAle mUla graMtha prApta ho jAveM to uttama ho| idhara saMyoga bhI zubha mila gayA / pATaNa ke bhaMDAra se 'nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha' nAmaka aMtha prApta huA jise sAkSara harSacanda bhagavAnadAsa ahamadAbAdavAloMne mUla gujarAtI anuvAda sahita prakAzita karAyA hai| sAtha meM Upara likhI huI sAmagrI bhI mila gaI jisa se prastuta. graMtha ko likhane meM mujhe vizeSa suvidhA huii| ataH maiM bar3audAnivAsI gAMdhIjI kA AbhAra mAnatA hU~ itanA hI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahIM varan yadi isa graMtha ko lAlacaMda bhagavAnadAsa ke lekha kA svataMtra anuvAda kahA jAya to bhI koI atizayokti nahIM hogI / vihAra meM prUpha samayAnukUla na milane ke kAraNa tathA dRSTidoSa ke kAraNa kaI azuddhiyeM prayatna karate hue bhI rahajAnA bahuta kucha sambhava hai ataeva sujJa samAlocakoM se prArthanA hai ki mujhe sUcita kareM tAki Age kI AvRtti meM saba bhUleM sudhAralI jA~ya / yadi koI aura vidvAn isa sambandha meM lekhanI uThAtA to isase bhI acchA likha sakatA parantu dUsaroM kI isa ora lekhanI uThatI huI na dekha kara hI maiMne isa ora yaha prayAsa karane kA sAhasa kiyA hai / kisI kavine ThIka hI kahA hai "mati ati ochi U~ci ruci chI cAhiya mI jaga jurai na chAchI " jodhapura 14 maI 1931 } lekhaka: muni jJAnasundara noTa - isa grantha ke samApta hote hote mujhe saMmbaMdha meM aura bhI adhika sAmagrI prApta huI AvRtti meM hI upayoga kara sakU~gA / hai samarasiMha kI jIvanI ke jisa kA maiM dUsarI - lekhaka.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya viSayAnukramaNikA ---**pRSTa viSaya pRSTa lekhakakA paricaya ... | vi. saM. 1366 kA zajaya para hamalA 24 prastAvanA | uddhAra kA prayatna 24 viSayAnukramaNikA dUsarA adhyAya. citra sUcI zreSTi gotra aura samarasiMha 28 kAparar3A tIrtha ke liye apIla bhArata kI dazA 28 pahalA adhyAya. mahAvIra bhagavAn kA zAsana 30 zatrujaya tIrtha sAmyatA kA pracAra 31 maMgalAcaraNa AcArya svayaMprabhasUri zatrujaya mahAtmya AcArya ratnaprabhasUri aura marubhUmi 33 zadhrujaya tIrtha kI prAcInatA upakezanagara meM Agamana 33 zatrujaya tIrtha ke uddhAraka mahAjana vaMza banAma upakeza vaMza 34 jAvar3azAha kA uddhAra mahAjana vaMza ke mukhya 18 gotra 35 zilAditya rAjA kA uddhAra zuddhi kA pracAra siddharAja jayasiMha kA uddhAra mahArAjA kumArapAla kI yAtrA 12 upakezapura aura mahAvIra jinAlaya vAhar3adeva maMtrI kA uddhAra | aSTAdaza gotroM meM zreSThi gotra... bhaizA zAha kA saMgha vaidya muhattA gotra vastupAla aura tejapAla kA saMgha 14 vesaTa zreSThi pUnar3azAha kA saMgha kirATakUpa nagara pethar3azAha kA saMgha paramAra jaitrasiMha ko vesaTa kA upadeza 45 netasI kA saMgha... . varadeva gujarAta prAnta meM yavanoM ke atyAcAra 23 / jinadeva aura AcArya kakasUri 52 s m w m @ 18 50
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTa 92 65 viSaya pRSTa viSaya nAgendra aura sallakSaNa 53 | AcArya devaguptasUri palhanapura devaRddhi zramaNa prAjar3azAha aura gosala somAzAha AzAdhara aura devaguptasUri upakezagacchake munigaNa saMghapati dezalazAha AcArya kakasUri sahajapAla aura devagiripati rAmadeva 69 AcArya siddhasUri samarasiMha aura pATaNa jambU nAga muni 99 caritanAyaka kA vaMza vRkSa padmaprabha aura prAcArya hemacandrasUri 101 AcArya kakkasUri-DIDavAnA 104 tRtIya adhyAya. AcArya hemacandrasUri 106 upakezagaccha kA saMkSipta paricaya 74 yogazAstra aura usakI AlocanA 107 pArzvanAtha bhagavAn AcArya kakkasUri aura hemacandrasUri 110 AcArya devaguptasUri 113 zubhadatta gaNadhara tathA anya paTTadhara 75 AcArya svayaMprabhasUri AcArya siddhasUri AcArya ratnaprabhasUri upakezapura para yavanoM dvArA AkramaNa 114 AcArya yakSadevasUri vIrabhadra kI vijaya 115 devacandra aura candraprabha kAvya 116 AcArya kakkasUri AcArya kakkasUri evaM devaguptasUri 118 AcArya devaguptatri AcArya siddhasUri zatrujayatIrtha ke paMdrahave uddhAraka ke AcArya kakasUri guruvarya AcArya zrI siddhasUri 118 prAcArya siddhasUri aura zilAditya 80 avaziSTa saMkhyA 1 AcArya yakSadevasUri 81 upakezagacchacaritrAntargata AcAryoM AcArya devaguptasUri 83 kI zubha nAmAvalI 120 prAcArya yakSadevasUri 84 avaziSTa saMkhyA 2 kRSNarSi aura unakA prabhAva 86 upakezagacchAcAryoM dvArA sthApita AcArya kakasari mahAjana saMgha " 125 114
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya avaziSTa saMkhyA 3 upakezagacchAcAryoM ke nirmANa kiye hue grantha avaziSTa saMkhyA 4 upakezagacchchAcAryoM dvArA karAI huI - jinAlayoM aura jina pratimAoM kI pratiSTA pratiSTA ke pramANa zilAlekha caturtha adhyAya. zatruMjaya tIrtha ke uddhAra kA pharamAna pATaNa gujarAta meM yavana sAmrAjya alapakhAna aura samara siMha pRSTa 133 136 138 145 145 146 147 vi. saM. 1369 kA zatruMjaya bhaMga 148 AcArya siddhasUri ke samakSa samarasiMha kI bhISma pratijJA 151 alaphkhAna kA pharamAna 15.2 saMgha sabhA aura mUrtti ke liye vicAra 156 saMgha prajJA sirodhArya 161 paMcama adhyAya. phalahI aura mUrtI 163 rANA mahIpAladeva kI udAratA 163 maMtrI pAtazAha aura phalahI 165 10 viSaya aSTamatapa aura zAsanadevI phalahI kI pUjA zatrujayapara mUrti kA nirmANa chaTThA adhyAya. pratiSTA: AcArya ra saMghapati zubha muhUrta kA nirNaya zatruMjaya kA saMgha jainAcAryoM kA saMgha ke sAtha saMghapatiyoM ke sAtha yAtrA khaMbhAta aura devagiri kA saMgha tIrthapati kI yAtrA pratiSTA kI vidhi dasa dinoM kA mahotsava yAcakoM ko dAna prArthanA sAtavA~ adhyAya. pratiSThA ke pazcAt aura inAma zrI giranAra tIrtha kI yAtrA dezalazAha ko pautra kI vadhAI mugdharAja aura samarasiMha devapattana meM praveza ambAdevI kA camatkAra pRSTa 166 166. 172 175 175. 176 177 178. 180 184 185. 187 195 195 197 168 198. 200. 2013 201 203 205..
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTa 216. viSaya viSaya dIva baMdara aura mUlarAjA 205 / samarasiMha tIlaMgadeza kA subedAra 216 AcAryazrI kA bhaviSya 206 paropakAritA merugiri ko prAcArya pada | jainadharma kA pracAra 217.. saMkhezvara pArzvanAtha 207 samarasiMha kA svargavAsa 218 saMgha kA punaH pATaNa meM praveza 208 pariziSTa saMkhyA 1 svAgata kI dhUmadhAma aitihAsika pramANa 216 AThavA~ adhyAya. pariziSTa saMkhyA 2 zrA0 siddhasUri kA zeSa jIvana samarArAsa (mUla) AmradevasUrikRta 233. jJAna bhaMDArakA sUcIpatra. 250dezalazAha kA zatrujaya saMgha 211 upakezapura kI yAtrA 212 citra sUcI. dezalazAha kA svargavAsa 212 1 zatrujaya tIrtha prAcArya siddhasUri kA svargavAsa 213 2 kAparar3e kA mandira navavA~ adhyAya. 3 kAparar3e kI mUrti 4 yogIrAja ratnavijayajI samarasiMha kA zeSa jIvana 2155 muni jJAnasundarajI prAcArya kakkasUri 215 / 6 muni guNasundarajI samarasiMha aura bAdazAha 215 / 7 ratnaprabha sUrijI samarasiMha kI udAratA 215 | 8 upakezapura meM jainI banAnA mathurA aura hastinApura kI yAtrA 216 / 9 giranAra giri
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ (c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c) - prAcIna tIrtha zrI kAparar3AjI sa: marasiMha kI jIvanI ko par3hane se zrApa ko vidita hogA ki inhoMne 21 apane sampUrNa jIvana ko kisa pavitra dhyeya para calAyA thA / * tIrthayAtrA kA mahatva bhI pAThakoM ko samyak prakAra se jJAta hogaa| isI viSaya se sambandha rakhatI huI eka apIla sujJa pAThakoM ke samakSa rakhU to asaMgata nahIM hogA / bhAratavarSa ke vakSasthala meM AI huI mAravAr3a sTeTa kI rAjadhAnI jodhapura nagara se 28 mIla kI dUrIpara zrI kAparar3AjI nAmaka prAcIna evaM camatkArika tIrtha avazya darzanIya hai / yaha ramaNika sthAna jodhapura se bilAr3e jAnevAlI relapara Ae hue pIpAr3a sITI sTezana. se 8 mIla tathA selAro sTezana se sirpha 5 mIla kI dUrI para hI hai| jahA~para zrI svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAn , kA gaganacumbI caumukhI evaM caumaMjilA ( rANakapura hI kI taraha kA ) sundara aura manohara mandira hai| isakI kamanIya kAMti kI kalita kathA isa prAnta meM sarvatra prasiddha hai| isakA sampUrNa varNana Apako eka stavana se vidita hogA jo eka mahAtmA kA banAyA huA hai aura upayogI samajhakara nIce uddhRta kiyA gayA hai / isake paThana se Apako isa tItha kA saba hAla mAlUma ho jAyagA / vizeSa likhane kA prayojana yaha hai ki isa bhImakAya vizAla mandira kA bahutasA kAma adhUrA hai jisako pUrA karAne ke liye bIsa se paccIsa lAkha rupaye vyaya karane kI AvazyaktA hai / parantu vartamAna samaya ko dekhakara maiM yaha apIla karatA hUM ki dharmapremI puruSoM ko isake jarUrI 2 jIrNoddhAra ke kArya meM yathAzakti sahAyatA dekara avazya lAbha lenA cAhiye / prativarSa mAgha zuklA 5 kA yahA~ melA bhI bharatA hai aura khAmIvAtsalya bhI huzrA karatA hai| AzA hai kama se kama yahA~ kI yAtrA kA lAbha to ekabAra Apa avazya leMge / nivedaka-muni jJAnasundara / noTa-jodhapurase hamezA moTara sIdhI kAparar3AjI jAtI hai|
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ HTTHE - ja seuseuseuseuseuseuseuseuseuseu "wXin Xing EFFEE zrI svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAna kA gaganacumbI comukhA mandira. seuseu seuseuseuseuseu seuseuseuseuseu seuseuseuseuseu seuseuseuseuseu
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670:6: 4728 a + A A / Pe 5 66767676 Pue-2 R DO zrI svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAn kI manohara mUrti. [ 5 ] 2020: 2: 07
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zrI kAparar3A manDana zrI svayaMbhUpArzvanAtha stavana" * ( cAla-cokakI ) svayaMbhU pArzvanAtha, kAparar3e zuddha manase koI dhyaavegaa| jJAnI pharamAve, vaha bhavabhavameM sukha pAvegA / Tera // (milata) tevIsavA~ jinarAja, jinhoMkA ujjvala yazaH jaga chAyA hai / aisA nahIM jagameM, jinhoMne pArzva guNa nahIM gAyA hai / nagara jaitAraNa osavaMsa meM bhaNDArI bar3abhAgI hai| zrI bhAnumallajI nAma ApakA jainadharma ke rAgI haiM / sadAcAra SaTkarma ko pAle, iSTabalI ati bhArI haiN| hakUmatakA paisA, rAjakI sevA sadA hitakArI hai / (chUTa ) eka dina kisI duSTane, cugalI khAI darabArameM / bhaNDArIko pakar3a bulAvo, kyA kahegA javAbameM / jaitAraNase cAliyA, asavAra huA saba sAthameM / devadarzana kiyA binA, bhojana nahIM leOM haathmeN| (zera) Aya kAparar3e guruse arji kInI / bhaloM0 // phate hogI tuma jAvo AziSa ja dInI / vAta sunI naranAtha kurva phira dIno // bhalo0 // pAya kAparar3e guruko saraNo lIno / ( daur3a ) guru kRpA ziradhAra / deva sahAyatA le lAra / nilanI gulma AdhAra / banAyA mandira zrIkAra 2 / mAla caumukhajI cAra / sAta khaNDa sukhakAra / gaganase karate haiM vicAra / svarga mokSa ke dAtAra // (milata) cAra maNDapa aura rAsaputaliyoM, thaMbhA ginA na jaavegaa| 1 pAMcavA~ devaloka meM eka vimAna kA nAma hai| - -
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnI0 // 1 // (milata ) bhavitavyatAkA jora jisIse devavacana visarAyA hai / rahyA kAma adhUrA, phira bhI lakSmI kinArA pAyA hai / deva kRpAkara bhUgarbhase bimba cAra pragaTAyA hai| sukusumakI varasA, dekhake saMgha sakala haraSAyA hai / eka biMba to gupta huvA. tInoMko mandirameM lAye haiM / sojata kAparaDe, aru pIpAr3a nagarameM ThAye haiM / (chUTa ) saMvat solaha iThAntare, vaizAkha pUrNa mAsajI / marudhara dhIza 'gajasiMha' kA jodhANA meM vAsajI / jisake vijayarAja meM, pratiSThA huI sukhakArajI / saMgha caturvidha mahotsava kIno, caratyA jaya jayakArajI / (zera) caumukha pratimA cAra catura gati cUre / bhalo0 / mUla nAyaka zrI pArzvanAtha sukhpure| saMghameM huvA AnaMda maMgala guNagAve / bhalo / mila nara nArI kA vRnda pArzva mana dhyAve // ( daur3a ) bar3hA pApa kA pracAra / chor3i seva bhakti sAra / jisase punya gaye paravAra / huvA saMgha baikAra 2 / chor3I mandira kI chApa / lagA adhiSTAyaka kA zApa / anna nahIM milatA hai dhApa / dekho AzAtanA kA pApa 2 / (milata) AzAtanA kA pApa jabara hai parabhava meM duHkha pAvegA / jJAnI0 // 2 // (milata) prabandha nahIM sevA pUjA kA, tUTa phUTa hone lAgI / jo seTha lallubhAI ke hRdaya meM bhakti jAgI / phira vijaya nemisUrIzvara Aye mAravAr3a meM bar3a bhAgI / ghANerAva pIpAr3a jodhANe, bIlAr3e bhakti jAgI / ahamadAbAda, pAlaDI, pAlI, saMgha ekaThA ho sAgI / jIrNoddhAra karAyA jinakA guNa gAve zAsana rAgI // (chUTa) ugAse pIcaMtare vasaMta paMcamI budhavArajI / huI pratiSTA AnaMda meM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 saMgha sadA jayakArajI / mUla nAyaka uttara dize pArzva svayaMbhU hitakArajI / zAntinAtha pUrva dizA dakSiNa abhinaMdana dhArajI / (zera) munisuvrata mahArAja pazcimameM sohe / bhalo0 / aba dUje khaNDa ke bIca RSabhaM mana mohe / aranAtha prabhuvIra narmi jina devA / bhalo 0 / pUje indra narendra kare prabhu sevA // ( daur3a ) tIje khaNDa ke makAra / te hitakara nemi munisuvrateM AdhAra / pUjA kare naranAra 2 | cauthe khaNDa pArzvasAreM / supArzvanAthe sukhakAra / munisuvrata karapAra | zItalanArthe kA AdhAra 2 / ( milata ) cAra khaNDa meM solaha pratimA - doya pAsameM dhyAvegA / jJAnI0 // 3 // ( milata ) vijayavallabhasUri aru munivara yAtrA karane ko zrAve / dharmazAla kA upadeza diyA, jahAM saMgha Thahara AnaMda pAve / jaivaMtarAja munIma pUrA pArzvanAtha pUje dhyAve / bhaimbara yahA~ kA pannAlAla prabhu guNa gAve / kAma kAja kI acchI saphAI sarAphi dila meM lAve | phira rAmasiMha hai pUnamacaMda prabhu pUje bhAve | (chUTa) pArzva zubhadatta haridatta so samudra kaizIkumArajI / zrImAla poravAla kInA svayaMprabhasUri lo dhArajI / ratnaprabhasUri thApiyA, ghosavaMsa gotra aThArajI / yakSe kakkai deveM siddhasUri upakeza gaccha AdhArajI | (zera) koraMTa kamalA dvivandanika gaccha bAje | kahatAM na Ave pAra gagana guNa gAje | avichinna cAle Aja paramparA saarii| jinake upakAra kI 1 tAter3a, bAphaNA, karaNAvaTa, rAMkA, pokaraNA, suravA, bhuraMTa, zrIzrImAla, vaidamuhatA, saMcetI, corar3iyA, bhaTevarA, samadar3iyA desaraDA, kuMbhaTa, kocara, kanaujiyA, laghuzreSTi.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jaina kauma AbhArI // ( daur3a ) muni jJAnasundara mana bhAyA / jisake guNakA pAra na paayaa| nagara pIpAr3a se aayaa| yAtrA kara tA~ sukha savAyA 2 / saMvat guNIse hai sAra / sAla taiyAsI majhAra | vasaMtapaMcamI sukhakAra / pUjA se pAvogeM bhavapAra 2 || ( milata) khajavAnA kA vAsI ' chogamala ' mahAtmA pada ko dhyAvegA | jJAnI0 || 4 || pustaka mahAtmya / jJAna prApti kA khAsa sAdhana pustaka hai / skUloM se to sirpha vidyArthI vaha bhI TAima sara hI lAbha uThA sakate haiM parantu pustakoM dvArA Apa hamezA jJAna sIkha sakate haiM cAheM Apa vyApArI, ahalakAra yA kArIgara hoM, cAheM Apa javAna yA bUDhe hoM / pustakeM hamArI guru haiM jo hameM vinA mAre pITe jJAna detI haiM / pustakeM kaTu vAkya nahIM kahatIM aura na krodha karatI haiM / ye mAhavArI tanakhvAha bhI nahIM mAMgatI / Apa inase rAta dina ghara bahAra jahA~ aura jaba icchA ho kAma lo ye kabhI nahIM sotIM / jJAna dene se inkAra karanA to ye jAnatI hI nahIM / inase kucha pUcho to ye kucha bhI chipAtI nahIM / vAra vAra pUcho to ye ukatAtI yA jhulAtI nahIM / agara Apa inakI bAta eka vAra hI meM nahIM samajha sakate to ye haMsatI nahIM / jJAna kI bhaNDAra pustakeM saba dhanoM meM bahumUlya hai / agara Apa satya, jJAna, vijJAna, dharma, itihAsa aura Ananda ke sacce jijJAsu honA cAhate haiM to pustakoM ke premI bana pratyeka mahIne meM kucha bacA kara pustakeM maMgAkara saMgraha kreN| uttama pustakeM maMgAne kA patA jaina aitihAsika jJAnabhaMDAra, jodhapura /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina aitihAsika jJAna saroja naM. 1. // zrI ratnaprabhasUrIzvara sadgurubhyo namaH // zrImadupakezagacchAcArya zrI siddhasUri ke upadeza se zatrujaya tIrtha ke paMdrahave upakezavaMzIya uddhAraka zreSTigotrIya dAnavIra nararatna svanAmadhanya smrsiNh| pahalA adhyaay| [ zatrujaya tIrtha ] mayUrasarpasiMhAdyA hiMsrA apyatra parvate / siddhA sidhyanti setsyanti prANino jinadarzanAt // bAnyepi yauvane vAdhye tiryagjAtau ca yatkRtam / tatpApaM vilayaM yAti siddhAdreH sparzanAdapi // arthAt-mayUra, sarpa aura siMha Adi jaise krUra aura hiMsaka prANI bhI, jo isa parvatapara rahate haiM, jinadeva ke darzana se kramazaH siddhi ko prApta kara lete haiM / tathA bAla, yauvana aura vRddhAvasthA meM yA tithaMca jAti meM jo pApa kiye hoM ve isa punIta parvata ke sparza mAtra se hI naSTa ho jAte haiN|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| hiilim DAI saMsArameM parama punIta tIrthAdhirAja zrI zatrujaya nAmaka mahAtIrtha khUba hI vikhyAta hai| isa bhavatAraka tIrtha kI mahimA bar3e bar3e RSi mahAtmAoMne muktakaNTha se kI hai itanA hI nahIM varan khuda zAsana nAyaka tIrthakara - bhagavAnane bhI apane zrImukha se isa lokottama tIrtha kA sundara aura sAragarbhita vivecana kara isa ke viSaya meM janatA para acchA prabhAva DAlA hai aura isI kAraNa se aneka RSi muniyoMne isa pavitra tIrtha kI zItala chAyA meM cAturmAsa meM yA zeSakAla meM rahakara dustara tapazcaryA aura jJAna dhyAna kara mokSa pada ko prApta kiyA hai| isa zaraNAgata pAlaka tIrtha ke paramANu to itane svaccha aura pavitra haiM ki zraddhAsahita va bhaktipUrvaka darzana aura sparzana karanese hI bhava-bhavAntaroM ke duSTa pApapuJja sahaja hI meM naSTa ho jAte haiN| yahI kAraNa thA ki pUrvajamAne meM asaMkhya zrAvakavarga lAkhoM aura kror3oM kA dravya vyaya kara bar3e bar3e prabhAvazAlI saMgha sahita isa dInoddhAraka tIrtha kI yAtrA kara sva aura parAtmAnoM kA sahaja hI meM kalyANa kiyA karate the tathA Aja bhI aneka bhAgyazAlI jana apanA kalyANa kara rahe haiM / indra narendra cakravartI aura aneka dAnI mAnI nararatna dAnavIroMne vipula dravya kharca kara isa alaukika tIrtha ke uddhAra karavA ke apanI AtmA ko ujjvalatara kiyaa| ina saba bAtoM se pratyakSa siddha hai ki isa tIrtha kI mahimA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatrujaya tIrtha / aparaMpAra hai| yahI kAraNa hai ki jaina samAja cirakAla se isa tIrtha para dRr3ha zraddhA aura apUrvabhakti sthira rakhe hue hai / kevala zvetAmbara hI nahIM apitu digambare bhI isa parama punIta tIrthakSetra kI pUjyadRSTi se sevA, bhakti aura upAsanA karate haiM tathA isa ke hita ke liye tana mana dhana aura sarvasva taka arpaNa kara nija prAtmahita sAdhana meM tatpara rahate haiN| zabuMjaya tIrtha kI prAcInatA yo to isa pavitra tIrtha ko zAzvatA mAnA gayA hai aura vartamAna aMgopAMga sUtroM meM bhI isakI prAcInatA ke kaI ullekha mila sakate haiN| zrI jJAtAdharmakathAMga sUtra ke pA~cave adhyayana meM isa tIrtha ko 'puMDarika giri ' ke nAma se pukArA gayA hai| yaha nAma Adi tIrthakara bhagavAna RSabhadeva ke prathama ziSya 'puMDarika gaNadhara' ke nAmakI smRti kA dyotaka hai| isa ullekha se yaha vidita hotA hai ki bhagavAna zrI RSabhadeva ke zAsana kAla meM bhI yaha tIrtha parama pUjanIya thaa| yaha tIrtha usa samaya se bhI pahale kA hai kAraNa ki bharatacakravartIne svayaM isakA uddhAra karAyA thA / bAdameM bar3e 2 devendroM tathA naredroMne svAtmoddhAra ke hetu isa tIrtha ke uddhAra karavAye aura zAntinAtha 1 zatrujaya mahAtmya aura zatrujaya kalpAdi granthoM ko dekhiye / 2 nirvANa kANDa nAmaka grantha dekhiye| 3 puDarIe paMca koDIo se tuja sihare smaago| aha kamma sya mukkA teNa hutibhA puDarIe( A0 mi.)
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| bhagavAnAdi asaMkhya muniyoMne isa para cAturmAsa kara mokSa pada prApta kiyA tathA bAvIsave tIrthakara zrI nemInAtha ke zAsana kAla meM thAvacA putrAcArya 1000 muniyoM sahita aura zukrAcArya bhI 1000 muniyoM sahita tathA selagAcArya bhI 500 muniyoM sahita isa pavitra tIrtha para siddha avasthA ko prApta kara gaye / pA~coM pAMDava aura gautamasamudrAdi aneka munivaroMne isa tIrthapara padhAra kara mukti prApta kI / ityAdi pramANa isa tIrtha kI prAcInatA ko siddha 1 tarANaM se thAvacAputte aNagAra sahassagaM sadbhisaM. parikhuDe jeNeva puDarIe pavvae teNeva uvAgacchai 2 puMDarIyaM pavvayaM saNiyaM 2 durU iti 2 megha ghaNa sannivAsaM deva sannivAsaM puDhavi silA paTTayaM jAva pAbhovagamaNaMNuvanne+++siddha buddhe jAva pahiNe (zrIjJAtAsUtra adhyayana 5 vA~ / ) 2 tarANaM se sue praNagAre annayA kayAiM teNa praNagAra sahasseNaM saddhiM saM pari. vuDe puvvANu putviM caramANe gAmANugAmaM vihAra mANe / jeNeva puMDarIe pavvae-jAva siddhA buddhA muttA aMtagar3A (zrI jJAtAsUtra adhyayana 5 vA~ / ) __ 3 taeNaM te selama pAmokkhA paca aNagAra sayA bahuNi vAsANi sAmana pariyAga pAuNittA jeNeva puMDarIe pavvae teNeva uvAgacchai 2 tA jaheva thAvacA putte taheva siddhaa| (zrI jJAtAsUtra adhyayana 5 vaaN|) 4 jeNeva setujje pavvae teNeva uvAgacchai 2 tA setujje pavvayaM saNiyaM 2 duru hai 2 tA jAva kAlaM aNavakaM khamANA viharaMti taeNaM te juhichila pAmokkhA paMca aNagArA xxx (zrI jJAtAsUtra adhyayana 16 vAM ). 5 taeNa se goyama aNagAra theraannN| saddhi setujje pavae x x x jAba siddhA x x isI prakAra bhATharahaveM adhyayana kA pATha hai| (zrI aMtagaDadazAMga sUtra 1 lA adhyayana)
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zajaya tIrtha / karane meM kAphI haiM / bhadrabAhusvAmI kRta AcArAMgasUtra kI niyukti' meM yaha ullekha hai ki isa tIrtha kI yAtrA karane se darzana kI zuddhi hotI hai / isake atirikta zatrujaya mahAtmya aura zatrujayakalpa Adi graMtho meM isa tIrtha kI prAcInatA ke pracura pramANa prApta ho sakate haiM / ataH isa tIrtha kI prAcInatA meM kisI bhI prakAra ke saMdeha ko sthAna nahIM mila sakatA / sarvadA se jainI isa tIrtha kI sevA aura upAsanA karate Ae haiM aura aba bhI vartamAna meM karate haiN| zatrujaya tIrtha ke uddhAraka aura upAsaka uparyukta pramANoM se jaba yaha sarvathA siddha hai ki yaha tIrtha bahuta hI prAcIna hai taba yaha bhI svayaMsiddha hai ki itane lambe arase taka isa tIrtha kI eka hI prakAra kI navInatA nahIM raha sktii| samaya samaya para isa tIrtha ke uddhAra bhI hote rahe haiN| isa avasarpiNI kAla kI apekSA prastuta mahAn tIrtha ke uddhAra karanevAle bar3e bar3e kaI bhAgyazAlI mahApuruSa ho gaye haiM jinhoMne yaha kArya karake apane nAma ko Aja paryaMta vizvavikhyAta kara liyA / bharata aura sAgara sadRza cakravartI tathA rAmacandra aura pANDava 1 prAcArAMgasUtra dvitIya skandha paMdrahavAM adhyayana kI niyuktiM dekhiye. 2 vi. saM. 477 meM dhanezvarasUri dvArA racita zatrujaya mahAtmya dekhiye. 3 bhadrabAhusUri bajrasvAmI aura pAdaliptasUri racita saMkSipta zatrujayakalpa dekhiye| 4 'bhUmInduH sagaraH praphulatagarasradAmarAmaprathaH-zrI rAmo'pi yudhiSTharo'pi ca
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / jaise prabala parAkramI isa tIrtha ke uddhAraka ho cuke haiM jisake pramANa jainazAstroM meM spaSTatayA mila sakate haiM / Adhunika samaya meM yadyapi ye mahApuruSa anaitihAsika samajhe jAte haiM para jaise jaise itihAsa kI sodha aura anusaMdhAna hote jAveMge vaise vaise isa viSaya para bhI prakAza par3atA jAyagA | jina mahApuruSoM ke nAma nizAna taka hama nahIM jAnate the, itihAsa kI Adhunika khoja se, una mahApuruSoM ke nAma Aja vizvavikhyAta ho rahe haiN| jainazAstroM meM pramANika puruSoM dvArA likhe hue vyakti yadi itihAsa siddha ho sarvocca sthAna prApta kareM to isameM koI Azcarya kI bAta nahIM ho sakatI yadi Age calakara hama aitihAsika yuga kI ora dRSTipAta karate haiM to isa pavitra tIrtha ke upAsakoM aura uddhArakoM kI mahatA aura prabhutA ke itane pramANa milate haiM ki yadi una saba pramANoM ko saMgrahita kara isa jagaha likhA jAya to ve pramANa hI eka svataMtra graMtha kI sAmagrI ke barAbara ho jAya aura yaha bAta vAstava meM hai bhI ThIka / kyoMki marUbhUmi ke nareza upaladeveM, sindha samrATa mahArAjA rudrA, bhArata samrATa zrI candragupta maurya, trikhaNDa . zilAditya stathA jAvaDiH / mantrIvAgbhaTadeva ityabhihitAH zatrujayoddhAriNa-steSAmaJcalatAmiyeSa sukRtIyaH sadguNAlakRtaH // ' bAlacandrasUrikRta vasaMtavilAsa (gA. o. sIrIja se prakAzita) ke sarga 14, zlo0 23 / 1 mahAmeghavAhana khAravela aura kaniSka vageraha / 2 upakeza gaccha paTTAvalI dekhiye / 3 jaina jAti mahodaya prathama khaMDa ke pAMcave prakaraNako par3hiye /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zajaya tIrtha / muktA samrATa samprati mahAmegha bAhana cakravartI mahArAjA khAravela, dezoddhAraka zAlIvAhana, aura nyAyapriya mahArAjA vikrama prabhRti bar3e bar3e nRpa tathA bar3e bar3e dhanI mAnI dAnI seTha sAhUkAra Adi 40 kror3a jana samudAya isa pavitra tIrtha kI zItala chatrachAyA meM raha apane bhAtmakalyANa meM nirata rahatA thA / kaiyoMne bar3e bar3e saMgha nikAla kara isa tIrtha kI yAtrA kI thii| isa ke uddhAra Adi karAne meM itanA vipula dravya vyaya kiyA gayA ki jisakI ginatI lagAnA hamAre liye to kyA baran bRhaspati Adi devatAmoM ke liye bhI kaThina hai| jainoM kA aisA koI vaMza, kula, jAti yA gotra na hogA jisa ke vyaktiyoMne pracura dravya vyaya kara saMgha nikAla kara isa tIrtha kI yAtrA kA apUrva lAbha na uThAyA ho / yAtrA ke sAtha sAtha bhakti kara ke apane mAnava jIvana ko sabane saphala kiyA thaa| vikrama saM0 108 meM bhAvar3azAha ke eka putraratna jAvar3azAha hue haiN| bhAvar3azAha svayaM bhI eka aitihAsika puruSa hue haiM jinhoM 1 saMpai-vikkama-bAhaDa-hAla-pAlita dattarAyAi / jaM uddharihiMti tayaM sirisattajayaM mahAtitthaM ||-dhrmghosssuurikRt zatrujayakalpase / 2 " vikramAditya tastIrthe jAvaDatya mahAtmanaH / aSTottara zatAbdAnte bhAvi nyuddhatiruttamA // " dhanezvara sUrikRta zajaya mahAtmya ke sarga 14 kA zlo0 280 aSTottare ca kila varSazate vyatIte zrI vikramAdatha bahu draviNa vyayena / yatra nyavIvizata jAvaDirAdidevaM zrIpuNDarIka yugalaM bhavabhItibhedi-vi0 saM0 1517 meM bhojaprabaMdha vi0 racanevAle ratnamaMdiragaNindI kRta upadeza taraMgiNI (pR. 132)
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| ne vikramAditya ko apanI vIratA aura udAratA se prasanna kara madhumati ( mahuA) sahita bAraha grAma bakSIsa meM prApta kiye the / unhIM bhAvar3azAha ke putraratna jAvar3azAhane AcArya zrIvatrasvAmI ke sadopadeza se kroDoM rupaye vyaya kara isa tIrtha ke uddhAra ko karAyA aura unhIM AcArya zrIvajrasvAmI se punaH pratiSThA krvaaii| yadyapi yaha samaya duSkAla kA thA tathApi guru kRpA se jAvar3azAhane isa kArya ko kuzalatA se nirvighnatayA sampAdana kara anaMta puNyopArjana kiye / jinakI dhavala kIrti isa samaya meM bhI vidyamAna hai| jainAcArya zrI pAdaliptasUri bhI eka aitihAsika puruSa haiM / ye prAcArya pratiSThanapura, bhaDauMca, mAnnakheDa aura pATalIputra Adi nagaroM ke rAjAlogoM ke dharmAcArya bhI the| Apa dvArA viracita " taraMgavatI " nAmaka kathAnaka aitihAsika sAhitya meM Adara kI 1 evaM ca savvaM kusalattaNeNa vikkhAyakittI pAlittayasarI vaMdiU-guJjayaMtasattuMjayA ititthANigamo magarakheDapuraM / bhadrezvarasUrikI prA. kathAvalI se (pATaNakI tAr3apatra kI prati kA pRSTha 291 vaaN)| bhAgamodaya samiti sUrata se prakAzita anuyogadvAra sUtra ke pRSTha 149 ve meM 'taraMgabaikAre' likhA humA hai / isI prakAra paMcakalpacUNi nAmaka grantha meM bhI isa kA nAma pAyA hai / vaha bhI isI ' taraMgavatI' kI ora hI saMketa hogaa| isa ke atirikta saM0 925 meM race gae mahApurisacariya nAmaka grantha ke racayitA AcArAMga sUtrakRtAMga vRttikAra zrIzIlaMgAcAryane apane usa graMthameM 'taraMgavatI' graMtha kI prazaMsA kI hai|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatrujaya tIrtha / dRSTi se dekhA jAtA hai tathA yaha graMtha khUba prasiddhI bhI pA cukA hai / isa graMtha sambandhI aitihAsika pramANa bhI pracuratA se prApta hue haiM / Apa zrI siddhayogI nAgArjuna ke bhI guru the aura nAgArjunane apane guru ( pAdaliptasUri) ke smArakarUpa zrIzatrujaya girirAja kI talahaTI meM pAlItAnA' nAmaka nagara bsaayaa| yaha nagara Aja paryaMta bhI vidyamAna hai / bhadrezvarasUri viracita kathAvalI meM ullekha hai ki pAdaliptasUri AcAryane zrIzatrujaya tIrtha kI yAtrA kii| jAvar3azAha ke uddhAra ke pazcAt saurASTra prAnta meM bauddhoM kA AnA prArambha huA jisa ke pariNAma svarUpa jahA~ tahA~ bauddhoM kI hI prAbalyatA dRSTigocara hone lagI / bauddhoM kA jora antameM itanA vRddhigata huA ki zrIzajaya tIrtha bhI unake hastagata ho cukA thA / yaha samaya jainoM ke liye sacamuca ati vikaTa thA kintu usa girI huI dazAmeM bhI bar3e bar3e digvijayI AcArya pravara anyAnya prAntoM meM vihAra kara rahe the / vaha dazA adhika dinoMtaka nahIM rhii| samayane punaH palaTA khAyA / vi. saM. 477 kI bAta hai ki candragacchIya AcArya zrI dhanezvarasUrine saurASTra prAnta meM padArpaNa kara vallabhI nagarI ke rAjA zilAditya ko upadeza dvArA jaina banA ke zatrujaya tIrtha kA uddhAra karavAyA aura zilAditya 1 "sirisattuMjayatalahahiyAi nAgajuNeNa nimmaviyaM / sUriNaM nAmeNa siripAlittaya puraM taiyA // " -vi0 saM0 1442 meM zrIsaMghatilakAcArya viracita tathA de0 lA0 phaMDa sUrata dvArA prakAzita samyakatvasaptativRtti ke pRSTha 137 ve se
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| rAjA ke zrAgraha se " zatrujaya mahAtmya " nAmaka grantha banAyA jo Aja bhI maujUda hai aura paM0 hIrAlAla haMsarAja dvArA mudrita bhI ho cukA hai / tathA upakezagaccha cAritra se yaha bhI . patA milatA hai ki upakezagacchIya AcArya siddhasUrine bhI vallabhI nagarI meM padhAra kara rAjA zilAditya ko pratibodha dekara zatrujaya tIrtha kA uddhAra krvaayaa| itanA hI nahIM baran zilAdityane pratyeka varSa ke liye cAturmAsika aura paryuSaNa jaise parva ke dinoM meM girirAja kI yAtrA kara aThAI mahotsava karane kI pratijJA lI thI, evaM mahArAjA gosala aura AmarAjA vagairahane isa punIta tIrtha kI yAtrA pUjA kara AtmakalyANa kiyA thaa| suprakhyAta gurjezvara siddharAja jayasiMhane bhI isa tIrtha kI 1 teSAM zrI kakasUrINAM ziSyA. znIsiddhasUrayaH vallabhI nagare jagmu viharato mahItale nRpastatra zilAdityaH sarimiH pratibodhitaH zrIzatrujaya tIrtheza uddhArAn vidadhaM bahUn prativarSe paryuSaNe sa caturmAsa traye zrIzatrujaya tIrthegata yAtrAyai nRparutamaH / ( vi. saM. 1393 kA likhA u0 cAritra ke zloka 73-74-75 2 kiJca tIrthe'tra pUjArtha dvAdazanAma zApanam / adApayadayaM mantrI siddharAjamahI bhujA / / -vi0 saM0 1288 ke lagabhaga zrIudayaprabhAsUri racita dharmAbhyudaya mahAkAvya ke zatrujaya mahAtmya kIrtana sarga 7 ve kA zloka naM0 77
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatrujaya tIrtha / 11 yAtrA bhAvapUrvaka kii| girirAja kI bhakti meM tallIna ho bAraha grAma deva ko bataura bakSIsa ke arpaNa kiye isa se spaSTa siddha hotA hai ki usa samaya gujarAta prAnta ke rAjA aura vahA~ kI prajA kI dRSTi meM isa tIrthAdhirAja ke prati kitanI zraddhA aura Adara thA / anyadA siddha bhUpAlo nirapatya tyaa'ditH|| tIthayAtrAM pracakrAmAnupAnatpAdacArataH // hemacandra prabhustatra sahAnIyata tena ca / vinA candramasaM kiM syAnIlotpalamatandritam // sanmAnya tAMstato rAjA sthAnaM siMhAsanA ( siMhapurA ) bhidham / davA dvijebhya mArUDha zrImaccha-jaye girau // zrIyugAdi prabhu natvA tatrAbhyarcya ca bhAvataH / mene svajanma bhUpAlaH kRtArthamiti harSabhUH // grAma dvAdazakaM tatra dadau tIrthasya bhUmipaH / pUjAya yanmahAntastAM cA (svA) numAnena kurvate // vi0 saM0 1334 meM zrIprabhAcaMdrasUri viracita tathA nirNayasAgara presa, baMbaI se prakAzita -- prabhAvaka caritra ke pRSTa 315, zloka 310, 11, 23 aura 25 _ "matha bhUpaH somezvara yAtrAyAH pratyAvRttaH zrIsiddhAdhipo vaitopatyakAyAM dttaavaasH| x x x zatrujaya mahAtIrtha sannidhau skandhAvAra nyadhAt / x + x girimadhiruhya gaGgodakena zrIyugadidevaM snapayana parvatasamIpavarti grAmadvAdazaka zAsanaM zrI devArcAyai vizrANayAmAsa // " -vi0 saM0 136 1 meM zrI merutuMgasUri viracita tathA rAmacaMdra dInAnAtha zAstrI dvArA prakAzita graMtha 'prabaMdhaciMtAmaNI ke pRSTa 160 aura 161 se
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / siddharAja jayasiMha ke uttarAdhikArI paramAhat mahArAjA kumArapAlane bar3e dhUmadhAma se isa tIrtha kI yAtrA kI / ina bAtoM ke ullekha usa samaya ke bane hue graMthoM meM pAe jAte haiM / siddharAja ke mahAmaMtrI udAyana kA antima manoratha yaha thA ki zatrujaya tIrtha kA uddhAra ho / usa kI yaha icchA pUrNa karanevAlA usa kA hI 1 "aha jiNamahimaM kAuM avayarie kheyAo sayalajaNe / calio kumAravAlo sattuMjayatitya namaNatyaM // patto tattha kameNaM pAlitANaMmi kuNai AvAsa / aha kumara nariMdo hemariNA jaMpino evaM / pAlitANaM gAmo eso pAlittayassa nAmeNa / nAgajjuNeNa Thavio imassa tithassa pujjatthaM / puhaipaiThANa bhasyaccha-bhannakheDAi nivaiNo jaM ca / dhamme ThaviyA pAlitaeNa taM kittiyaM kahimo ?" -vi0 saM0 1241 meM somaprabhAcArya dvArA pATaNa meM racita tathA gA. pro. sIrIja bar3aude se prakAzita kumArapAla pratibodha nAmaka graMtha ke pRSTha 179 se / kRtajJena tatstena vimalAdrirupatyakAm / gatvA samRddhi bhAk cake pAdaliptAbhidhaM puram / adhityakAyaryA zrIvIra pra'tamAdhiSThitaM puraa| caityaM vidhApayAmAsa sa siddhaH saahsiishvrH|| gurumUrti ca tavAsthApayat tatra ca prabhum / pratyaSThApayadAhuyAIddhimbANya parANyapi // " -vi0 saM0 1334 meM zrIprabhAcandrasUri racita tathA nirNayasAgara presa, baMbaI se prakAzita 'prabhAvaka caritra ' graMtha ke pRSTha 65 aura 66 ke zloka 299 vAM se 301 vA~ /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatruMjaya tIrtha / 13 suputra huA jisa kA nAma bAhar3adeva (bAgbhaTa) huA jo kumArapAla kA mahAmatya thA / usane zrIzatruMjaya tIrtha kA uddhAra karA apane pitA ke manoratha ko pUrA kiyA / isa uddhAra meM maMtrIzvarane eka kror3a aura sATha lAkha mudrAaiM vyaya kIM / paM. somadharma gaNi viracita upadeza saptatikA meM aisA ullekha hai ki isa uddhAra meM do kror3a satAnave lakSa mudrAe~ vyaya huI | yadi itanA dravya unhoMne aise zubha kAryoM meM vyaya kiyA to koI vismaya kI bAta nahIM kAraNa lAkha yA kror3a kI to kyA bisAta unhoMne to apanA sarvasva taka aise punIta kAryoM ke liye arpita kara diyA thA / marubhUmi ke nararatna vIra bhaiMsAzAha kA varNana saba itihAsakAroM ko vidita hai / inakI mAtuzrIne zrI zatruMjaya kI yAtrArtha eka vRhad saMgha nikAlA thA / yaha ghaTanA vi. saMvat 1908 kI hai / usa zrAvikAne zrI tathAdhirAja kI yAtrAke nimitta itanA 1 zrImad vAgbhaTa devo'pI jIrNoddhAramakArayat / sadevakulikasyAsya prAsAdasyAti bhaktitaH // zikhInduH ravivarSe 1213 ca dhvajArope vyadhApayat / pratimAM sapratiSTAM sa zrIhemacandra sUribhiH / - vi0 saM0 1334 meM racita graMtha ' prabhAvaka caritra' ke pRSTha 336 ke zloka naM. 670 aura 672. SaSTilakSayukttA koTI vyayitA yatra mandire / sa zrI vAgbhaTadevo'tra varNayate vibudhaiH katham ? // - prabaMdha ciMtAmaNI ke sarga caturtha ke pRSTha 220 se -
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / dravya vyaya kiyA ki jisakI ginatI bhI nahIM lagAI jA sktii| vaha nara vIra vahI bhaiMsAzAha hai jinhoMne ghRta aura tela ke srota pravAhita kara saude meM gurjara vAsiyoM ko natamastaka kara diyA thA / vi. saM. 1296 meM svargastha svanAma dhanya vizva vikhyAta vIra maMtrI vastupAla ne saMghapati hokara isa tIrthakI sADhe bAraha vAra yAtrA kI / vastupAla jisa prakAra dharmaniSTa vyakti the usI prakAra apAra lakSmI ke svAmI the / unhoneM isa parama punIta tIrtha para 18 kror3a aura 66 lAkha rupaye nimna likhita kAryoM meM kharca kithe / dhanya hai unakI mAtA ko jinhoMne bhAratabhUmi para aise aise dAnavIra nararatnoM ko paidA kiyA / vastupAlane isa tIrtha para raMgamaNDapa aura zrIpArzvanemI jina mandira banavAyA / zAMba, pradyumana aura aMbA Adi zikhara, krameNa pUrNatAM prAptaH prAsAdo'pi sa mantriNaH / tatra dravya pramANaM tu vRddhAH pAhuridaM punaH // lakSatrayI virahitA draviNasya koTIstisro / vivicpa kila vAgbhaTa mantrirAjaH // yasmina yugAdi jinamandira muddadhAra / zrImAnasau vijayatAM giripuNDarIkaH // -vi0 saM0 1503 meM paM. somadharma gaNi viracita ' upadeza saptati ' graMthake patra naM. 31 se, jo prAtmAnaMda sabhA, bhAvanagarase prakAzita humA hai / 2 upakezagaccha paTTAvalI jo jaina sAhitya saMzodhana kAryAlaya meM mudrita ho cukI hai dekhiye /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zajaya tIrtha / jinheM ava TUka kahate haiM, vastupAlahI ne banavAe haiN| isI tIrtha para vastupAlane apane guru, pUrvaja, nAtedAra, mitra, svayaM apanI (ghor3e para baiThe hue) tathA apane anuja tejapAla kI mUrtiyoM bhI banavAkara sthApita karavAI / isake atirikta bastupAlane suvarNamaya paJca kalazoM kI sthApanA kI tathA uparyukta donoM mandiroM meM do suvarNadaMDa aura ujvala pASANa ke manohara do toraNa bhI isa tIrtha para banavAe / ina bAtoM kA varNana tAtkAlIna vidvAna lekhaka aura kaviyA~ne svayaM apanI A~khoMse avalokana kara tathA sunakara apane graMthoM meM kiyA hai / isa bAta kA pramANa zrI udayaprabhari 1 atha prAsAdAda bhUmartuH prApya vaibhtrmdbhutm| mantrIzaH saphalI cakre svamanoratha pAdayam // bhakatyA''khaNDalamaNDapaM navanava zrI keliparyaGkikArya kAsyati sma vismayamayaM mantrI sa zatrujaye / yatra stambhana-revata prabhujinau zAmbAmbikA'lokana pradyumnaprabhRtInikivya zikharANyA ropayAmAsivAn // guru-pUrvaja-sambandhi-mitramUrtikadambakam / turaGgasaGgate mUrtidvayaM svasyAnujasya ca // zAta kumbhamayAn kumbhAn pacya tatra nyavezayat / pazcadhA bhogasaukhya zrInidhAna kalazAniva // sauvarNa daNDayugmaM ca prAsAdadvitaye nyadhAt / zrI kIrtikandayorudyannUtanAkura sodaram // kundendusundagAvapApanaM toraNadvayam / ihaiva zrIsarasvatyoH pravezAyava nirmabhe // arkapAlItakaM grAmamiha pUjAkRte kRtI / zrI vIradhavalakSmApAda dApayAmAsa zAsane //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / 16 viracita dharmAbhyudaya kAvya, zrIbAlacaMdrasUri racita vasaMtavilAsa, arisiMha kavikRta sukRta saMkIrtana, somezvara purohita racita kIrtikaumudi, jayasiMhasUri viracita prazasti kAvya, udayaprabhasUri racita sukRta kIrti kallolinI, rAjazekharasUri kRta vastupAla prabaMdha aura jinaharSa kRta vastupAla caritra Adi aneka graMthoM meM milatA hai / zrI pAlitAkhye nagare garIyastaraGgalIlAdalitArkatApam / taDAgamAgaH kSayaheturetaccakAra mantrI lalitAbhidhAnam // harSotkarSa na keSAM madhurayati sudhAsAdhumAdhurya garjattoyaH so'yaM taDAgaH pathi mathita milatpAntha santApapApaH sAkSAdambhojadambhodita muditasukhaM lolarolamba zabde devyo dugdhamugdhAM trijagati jagaduryatramantrIzakIrtim // pRSThapatraM ca sauvarNa zrI yugAdi jinezituH / svakIyatejaH marvasvakozanyAsamivArpayat // prAsAde nidadhe kAmyakAJcanaM kalazatrayam / jJAnadarzana cAritra mahAratna nidhAnavat // kiJcaitanmandira dvAri toraNaM tatra poraNam / zilAbhirvidadhe jyotsnAgarva sarva svadasyubhiH // laukaiH pAJcAlikA nRtta saMrambhastambhitekSaNaiH / iddAbhinIyate divyanATyapekSAkSaNaH kSaNam // prAsAdaH sphuTama cyutaikamahimA zrI nAbhi sUnu prabho tasyAgra sthitireka kuNDala kulAM dhatte tarAM toraNaH // zrI mantrIzvara vastupAla ! kala yannIlAmbarAlambitAmatyutrairjagato'pi kautukamasaunandI tavAstu zriye // matra yAtrika lokAnAM vizatAM vrajatAmapi / sarvathA sammukhaivAsti lakSmIrUparivartinI //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ majhuMjaya tIrtha / isa maMtrIzvarane vIradhavala rAjA kI orase isa tIrtha kI pUjA ke liye arkapAlita ( aMkevAliya ) nAmaka gA~va dilAyA thA / maMtrIzvarane apanI dharmapatnI zrImatI lalitAdevI ke nAma para lalita sarovara nAmaka eka ramaNIya svaccha jala se bharA tahAga ( tAlAba ) bhI banavAyA thaa| tathA inhoMne zrI mUlanAyakajI bhAdIzvara bhagavAna kI pratimA ke liye sonekA ujvala prakAzamaya pRSThapatra ( bhAmaMDala ) banavA kara arpaNa kiyA thaa| mApane nijamandira para tIna suvarNa ke kalaza banavAkara sthApita karavAe the| aura inhoMne isa mandira ke dvArapara koraNIvAle lakSmyaMkita toraNa karavAe the jo ati AkarSaka pASANa se nirmita kiye gaye the / maMtrI vastupAla ke bhAI maMtrIzvara tejapAlane bhI isa tIrtha para zrI naMdIzvara tIrtha kI racanA karavAI thii| tathA isake atirikta apanI dharmapatnI anupamA devI ke smAraka meM eka manohara zrI vijayasena sUri ke ziSyaratna zrI udayaprabhasUri racita dharmAbhyudaya kAvya marga 15 vaoN ke zloka 24 se 38 / / zetruje dravya saphalo kiyoye ar3hAra koDi channu lAkha; kahI 10 vI toraNa viNya caDhAviyAye ehaja zetruje girinArI; sonayA trihuM lAkhanoe ekeko zrIkAra , .. zeva'janA saMghavI thayA e sADI cA (bA)reha yAtra; gha. . vastapAla tejapAla karIe nirmala kIdhoM gAtra; dha. kaDI 25 vI ehavI sADI bAraha yAtrA kIdhI zerbuja saMghavI pada(vI) lIdhI; kaDI 34 vI - kaDI 17vI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha anupamA' nAmaka tar3Aga zilAbaddha baMdhavAyA jisakI anupama zobhA dekhane se hI bana jAtI thI / yaha tar3Aga isI tIrtha ke parisara pradezameM thA / jo svaccha aura madhura jala se bharA huA kamaloM sahita zobhita darzakoM ke manako sahaja hI meM apanI mora AkarSita karatA thA / isa prakAra ke aura ullekha bhI aitihAsika anusaMdhAnase mila sakate haiN| 18 " itihAsa prasiddha nAgapura ( nAgaura ) ke mahAmaMtrIzvara bhosavAla- kula bhUSaNa pUnadazAhane', jo dillIzvara maujadIna bAdazAha kA mAnanIya kRpApAtra thA, isa tIrtha kI yAtrA karane ke liye bRhad saMgha nikAlA thA jisameM 2000 saMkhyA meM to kevala gADiyoM hI thiiN| jaba yaha saMgha dholakA prAma ke nikaTa pahu~cA to gurjezvara ke maMtrIdvaya vastupAla aura tejapAlane bar3A svAgata kiyA / saMghapati pUnar3azAhane yugala maMtrIzvaroM ko bhI yAtrArtha saMgha meM liyA | inake yogase saMgha kA ThATha kucha aura bhI bar3ha gayA / ina bhAgyazAliyoMne asaMkhya dravya vyaya kara tIrtha kI yAtrA, sevA aura pUjA kI / vi. saMvat 1313 se 1315 taka kramazaH tIna varSa kA duSkAla bhI aisA bhayaMkara dRzya upasthita kara rahA thA ki cahu~ ora hAya hAya aura cItkAra sunAI detI thI / annake abhAva se janatA ko prANoM ke lAle par3a rahe the| bhUkhake mAre kamara dUbara ho gaI thI / kaI loga mRtyu kI goda meM jA rahethe / usa samaya 1 jaina zilAlekha bhAga dUsarA ( jinavijayajI dvArA sampAdita )
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatruMjaya tIrtha / 19 kI sthiti vAstava meM dayanIya thI / usa vikaTa samaya meM janatA ko sahAyatA pahu~cAnevAle zrImAlavaMza - bhUSaNa dAnI svanAmadhanya paropakArI jhagaDUzAI kI jitanI prazaMsA kI jAya thor3I hai / rAjA, mahArAjA, rANA, mahArANA, bAdazAha aura sAdhAraNa janatA tathA dIna duHkhI takane jhagaDUse parama sahAyatA pAI / vAstavameM jhagaDUzAhane abhayadAna diyA / itanA hI nahIM varan Apane prAcIna tIrtha bhadrezvara kA uddhAra karAyA tathA bRhad saMgha nikAlakara zrI zatruJjaya tIrtha kI yAtrA kara vahA~ sAta devakuli - kAe~ sthApita karAkara ananta punyopArjana kiyA / prAcIna tIrtha mAMDavagar3ha ke mahAmaMtrI pethadazAI kA nAma bhI 1 sthAne sthAne dhvajAropaM cakAra jina vezmasu / jahAra janatAdausthyaM jagahUrjagatI tale // asaGkhya saGghalokena sramaM yAtrAM vidhAya saH / zatruMjaye khatake prApa cAtmapuraM varam // vimalAcala zRDge sa zrInAbheyapavitrite / saptaiva devakulikA racayAmAsivAn zubhAH // -- zrIsarvAnaMdasUri viracita ' jhagaDU caritra' mahAkAvya ke sarga 6 ThA zlo.0 40, 41 aura 45 vI ( jo zrIyuta maganalAla dalapatarAma khalvara kI ora se prakAzita huA hai|) 2 koTAkoTi jinendra maNDapa yutaH zAntizca zatruMjaye / - vi0 saM. 1387 meM sattarisayaThANa ke racayitA zrI somatilakasUri viracita pRthvIdhara sAdhu ( pethar3azAha ) kArita caitya stotra ( muni sundarasUri kRta gurvAvalI jo ya. vi. graMthamAlA dvArA prakAzita huI hai usa ke pRSTha 20 ve ke zloka naM 199 se)
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| itihAsa prasiddha hai / inhoMne apane jIvana ko dhArmika kArya karate hue bitAyA / Apane bhinna bhinna jagahoMpara kaI mandira banavAe jinakI saMkhyA 84 hai / pethar3azAhane bhI isa tIrtha kI yAtrA karane ke nimitta eka bar3A saMgha nikAlA jisameM yAtrI bahuta bar3I saMkhyA meM sammilita hue the| saMgha nikAlakara pethar3azAhane vipula dravya vyaya kiyA tathA isake atirikta zajaya tIrtha para smArakarUpa 'koTAkoTi ' nAmaka jinendra maNDapa banavAyA jisameM vi. saM. 1320 meM zrI zAMtinAtha bhagavAna kI mUrti sthApita krvaaii| pethar3azAhane isa stutya aura anukaraNIya kArya ko kara akSaya puNya upArjana kiyaa| vi. saM. 1342 meM gar3ha sivAnA ke mahAmaMtrI prosavAla kulabhUSaNa tathA zreSTigotra-ziromaNi netasIne bhI isa tIrtha kI yAtrA ke nimitta saMgha nikalavAyA / Apa bar3e vIra aura dAnI the| Apa kA nAma abataka aitihAsika sAhitya meM aprakaTa thaa| jisa prakAra Apa dhanI the usI koTike Apa dharmaniSTha bhI the| Apane jo saMgha nikAlA usameM yAtrI bar3I saMkhyA meM sammilita hue isakA pramANa isa bAta se milatA hai ki usa saMgha meM 3000 poTha (baila ) tathA 2500 gADiyA~ thIM / netasIne zrI yugAdIzvara bhagavAna kI pUjA hIre, panne aura muktAphaloM ke zreSTa hAra pahanAkara kI / dhanya hai aise naravIroM ko jo hamArI marubhUmi meM janma 1 upakeza gaccha paTTAvalI tathA vaMzAvalI dekhiye
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zazrRMjaya tIrtha / lekara sva tathA paramAtmA kA uddhAra kara apanI acala kIrti amara kara gaye aise aise udAra hRdaya bhadra mahApuruSoM ke janma lenese hI isa marubhUmi kA vizeSa mahAtmaya bar3hA hai kyoMki unhoMne apane nAma ke sAtha hI sAtha apanI janmabhUmi ko bhI yazasvI bnaayaa| itanA hI nahIM isake atirikta bhI aneka rAjya tathA loka mAnya maMtrI, mahAmaMtrI, pratiSThita ucca rAjyapadAdhikArI tathA dhanI dAnI aura mahatvAkAMkSI dharmiSTha seTha sAhUkAroMne bhI lAkhoM, kor3oM aura prArupaye kharca karake dUra dUra dezoM se saMgha sahita isa tIrthAdhirAja kI yAtrA kara jinazAsana kI bahuta acchI aura anukaraNIya sevA kI hai / unhoneM saMgha nikAlakara kevala jainiyoM ko hI nahIM varan jainetaroM ke sAdhuoM aura gRhasthoM ko bhI sAtha lekara isa tIrtha kI yAtrA kA anupama lAbha phuNcaayaa| isa asIma upakAra kA pUrA varNana likhanA isa lohe kI lekhanI kI tuccha zakti ke bAhara kI bAta hai / pAThakagaNa sahaja hI meM anumAna lagA sakate haiM ki logoM kI zraddhA isa tIrthapara kitane utkRSTa darje kI thI aura jo niraMtara abataka calI A rahI hai| yadyapi vartamAna samaya meM jainiyoM ke pAsa prAyaH rAjyAdhikAra nahIM haiM tathApi tIrtha kI bhakti sevA aura pUjA utane hI utsAha se kI jAtI hai / isa tIrtha ko sarva jainI bar3I pUjya dRSTise dekhate haiM / isa tIrthAdhirAja ke abhyudaya ke artha jina jina bhAvuka
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha 1 janoM ne bhAvabhakti aura zraddhA saMyukta prayatnakara apane tana, mana, dhana tathA sarvasva taka ko arpaNa kiyA hai una bAtoM kI sAkSI Aja aneka aitihAsika graMtha, zilAlekha aura anya pramANa de rahe haiN| isa khoja aura zodhake yuga meM isa tIrtha kI prAcInatA aura mahatA ke itane pramANa upalabdha hue haiM ki yadi unakA digdarzana isa jagaha karAyA jAya to yaha adhyAya bhI eka svataMtra graMtha jitane AkAra kA ho jAya ataH prasaMgAnusAra kevala saMkSepa meM hI isa adhyAya dvArA isa parama punIta tIrthAdhirAja kI vizAlatA aura mahatA para prakAza DAlane kA prayatna kiyA gayA hai / yaha eka prAkRtika niyama hai ki kisI bhI vyakti, sthAna yA padArtha kI sarvadA eka hI sI dazA yA avasthA nahIM rahatI / nUtanatA kA aura jIrNatA kA otaprota sambandha sadAse calA A rahA hai / utthAna aura abhyudaya ke pazcAt jisa prakAra patana aura hIna dazA kA honA svAbhAvika hai usI prakAra zithilatA ke pazcAt AhojalAlI kA honA bhI prAkRtika hai| isameM koI Azcarya karane lAyaka bAta nahIM hai kyoMki itihAsa kA adhyayana yaha parivartana kI paripATI spaSTatA se siddha kara rahA hai| isI niyamAnukUla jabase gujarAta prAntakI bAgaDora yavanoM ke hAtha meM bhAI isa tIrthAdhirAjapara bhI bhAkramaNa ke bAdala maMDarAne lage / ekadina jo saurASTra prAnta harA bharA camana sukha, zAMti aura samRddhi ke vAtA - varaNa meM thA vahI bAda meM Usara aura ujar3A huA dikhane lagA /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatruMjaya tIrtha / yavanazAhI kI sattAne kucha kA kucha kara diyA / cAkramaNakAriyoM kI krUra dRSTi hindU aura jainiyoM ke zAstra bhaNDAroM aura tIrthoM para vizeSarUpa se vajrapAta kara rahI thii| aisI dazA meM zAstroM aura tIyoM ko surakSita rakhanA sacamuca Ter3hI khIra thI / atyAcAriyoM ke kutUhata meM hamArI gAr3he pasIne kI taiyAra kI huI sAhitya sAmagrI naSTa ho rahI thI / tIthoM aura grantha bhaNDAroM para Ata kI bijalI camaka rahI thii| isa atyAcAra aura anAcAra ke pariNAma svarUpa sAre gujarAta prAnta meM Thaura Thaura trAhi trAhi kI bhAvAja sunAI detI thI / rapha jaba gujarAta ke kaune kaune meM yavanoM ke upadrava ho rahe the to yaha kaba sambhava thA ki yavanoM kI dRSTi zrI zatruMjaya jaise mahatvazAlI dhArmika punIta giripara nahIM pdd'tii| zatruMjayagiripara dhAvA bolane ke liye yavanoM ne vizeSarUpase taiyArI kI / tIrtha kI mahatA sunakara unake hRdaya meM kucha AzaMkA bhI utpanna ho gaI thI / allAudIna khilajI kI phauja car3ha kara bhAI aura lagI tIrthAdhirAja para AkramaNa karane / yavanoM ne bhI dhvaMsa karane meM kucha kamI nahIM rakhI | duSTa loga jisa ghAta meM bahuta dinoM se TakaTakI lagAye baiThe the isa avasara ko pAkara apanI manocchita bAtoM ko pUrNa karane lage / karane lage / AkramaNakAriyoMne mUlanAyakajI kI pratimA para dhAvA bola diyA / nija mandira ko girAyA tathA usake atirikta AsapAsa ke mandiroM ko bhI naSTa karane ke
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / bharasaka prayatna karane meM kisI bhI prakAra kI kamI unhoMne nahIM rkhii| yaha hamalA vi. saMvat 1369 meM huaa| jaba isa kI khabara cAroM ora phailI to jainiyoM ko hArdika paritApa huA; para ve karate kyA 1 vivaza the / vIra mana masosa kara baiTha rahe / jaina saMsAra meM hAhAkAra maca gyaa| yaha khabara vijalI kI taraha sAre prAntoM meM phaila gaI / yahI bAta jaba pATaNa sthita zrI upakezagacchAcArya guru cakravartI siddhasUri ne sunI to Apa ne prastuta samasyA para vicAra kiyA aura yahI socA ki tIrthAdhirAja kA uddhAra zIghrAtizIghra honA caahiye| Apane vicAra kiyA to isa kArya ko karane ke liye do vyakti upayukta dRSTigocara hue| ye donoM vyakti pATaNa nagara ke dharmaniSTha, dhanADhya, rAjyamAnya, upakeza vaMzIya zreSTigotraja (vaidyamuhattA) bhAvaka ziromaNi dezalazAha aura una ke putraratna samarasiMha the / ye donoM vyakti ojasvI prabhAvika aura kAryakuzala the / AcAryazrIne ucita samajha kara zrIsaMghakI sammatipUrvaka punIta tIrthoddhAra karane kA bhAra uparyukta donoM mahApuruSoM ko sauNpaa| parama saubhAgya kI bAta hai ki jainAcArya usa samaya kI ghaTanAbhoM ko lekhabaddha kara gaye jisa se aba hameM saralatA se usa samaya kI unnati aura avanati kI sarva bAteM mAlUma ho sakatI haiN| isa ke liye hama una ke vizeSa kRtajJa haiN| zatrujayagiri ke isa paMdrahaveM uddhAra ke karAnevAle samarasiMha ke jIvanacarita ko jAnane ke liye aneka sAdhana upalabdha
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatruMjaya tIrtha / 25 haiM / yaha uddhAra yavanakAla meM huA hai jisa kA sArA hAla vistRta rUpa se usa uddhAra ko apanI AMkhoM se dekhanevAle tathA uddhAra ke samaya nikaTa upasthita rahanevAle nivRtti gacchIya zrIpAsar3hasUri ke ziSyaratna zrI aMba ( A ) devasUri ne usI varSa (vi. saM. 1371 ) meM svaracita samarArAsa meM ullekhita kara diyA hai / yadyapi yaha rAsa saMkSipta meM hai tathApi jo varNana usa meM diyA gayA hai vaha sulalita aura manohara bhASA evaM paddhati se likhA huA hai / isa rAsa kI bhASA prAcIna gujarAtI hai / rAsa ko atyaMta aitihAsika mahatva kA samajha kara hI svargastha zrIyuta cimanalAla dalAlane apanI vRddha avasthA meM 'prAcIna gurjara kAvya saMgraha ' nAmaka graMtha meM yogyatApUrvaka ise samyak prakAra se sampAdita kara saMkalita kiyA hai aura jo gA0 o0 sIrIja bar3audA dvArA prakAzita bhI ho cukA hai / itihAsa se bhI pramANika mahatva isa jamAne meM aura bhI AdIzvara kI mUrti kI pratiSThA cU~ki yaha uddhAra Adhunika sAbita ho cukA hai ataH isa kA vizeSa hai / zrItIrthezvara bhagavAna 1 1 saMccharI ikahatara e thApi u risahajiNaMdo / caitravadi sAtami pahutaghare, naMdau e naMdau jAM ravicaMdo // 9 pAsaDarihiM gaNaharaha neugragaccha nivAso, tasu sIsihiM aMbadevasUrihiM raciyau e raciyaDa era ciyau samarArAse; ehu rA jo paDhai guI nAciu jiNahari dei, zravaNi suNaI so bayaThaTha e tIratha tIratha e tIratha jAtra phala lei / 10
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 samarasiMha zrIThapakeza gacchAcArya zrI siddhasUrijIne vi. saM. 1371 meM mAgha zukla 13 ko apane kara kamaloM se karavAI thI / isa ke sAtha yaha bhI jJAta huA hai ki AcAryazrI ke ziSyaratna zrImerugiri munine bhI isa uddhAra ke kArya ko sampAdana karane meM AcAryazrI kA vizeSa hAtha ba~TAyA thA | merugiri munine yaha kAma bahuta yogyatA pUrvaka sampAdana kiyA ata: AcAryazrIne unheM suyogya samajha kara isa pratiSThA ke 21 dina pazcAt arthAt vi. saM. 1371 ke phAlguna zukla 5 ko AcArya pada se vibhUSita kara una kA nAma karkasUri rakhA | AcArya kakkasUrine uddhAra kI sarva kriyAaiM apane sAmane hotI huI dekhI thIM / unheM sthAI smaraNa rUpa meM rakhane ke parama punIta uddeza se Apane usa uddhAra ke sarva vRtAnta ko eka bRhad graMtha kA rUpa dediyA / yaha graMtha jisa kA nAma Apane ' nAbhinaMdanoddhAra' rakhA thA vi. saM. 1393 meM kaMjaroTa nagara meM raha kara likhA thA / isa meM sArI ghaTanAe~ yathArtha rUpa meM vidyamAna haiM / uparyukta graMtha hAla hI meM ahamadAbAda nivAsI sAkSara 1 zrIpuNDarIkagirizekhara tIrthanAtha - saMsthApanA vidhisusUtraNa sUtradhAraH / zrIsiddhasUrirabhavad gurucakravartI tacchivya etadatanoda gurukakasUriH // 2 kaMjaroTa purasthena zrImatA kakasUriNA / vinavati saGkhye varSe prabandho'ya vinirmitaH // - vimala girimaMDana - nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha ( prAMta zlo0 1027 a )
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zadhrujaya tIrtha / zrIyuta bhagavAnadAsa harSacaMdra kI bhora se mudrita huA hai| Apane parizrama kara ke saMskRta ke mUla graMtha ke sAtha sAtha gujarAtI bhASA meM anuvAda bhI kiyA hai jisa ke liye hama aura vizeSatayA gujarAtI bhASA bhASI bhagavAnadAsabhAI ke vizeSa AbhArI haiM jina ke kAraNa ki unheM isa amUlya upayogI saMskRta graMtha ke rasA. svAdana karane kA parama saubhAgya prApta huA hai vAstava meM yaha kArya stutya aura abhinaMdanIya hai| abhItaka hamAre hindI bhASA bhASI isa lAbha se vaMcita the| isa kamI ko dUra karane ke uddeza se maiMne usa mUla graMtha ke AdhAra para tathA kaI anya granthoM kI sahAyatA lekara samarasiMha kA jIvana hindI meM pAThakoM ke sammukha rakhane kA sAhasa kiyA hai / AzA hai merA yaha prayAsa hindI saMsAra ke liye bahuta kucha upayogI siddha hogaa| yadi pAThakoMne ise apanAyA to isI taraha ke aura bhaneka nararatnoM kI jIvanI hindI saMsAra ke sammukha rakhane kA prayatna jArI rakha sakU~gA | Age ke abhyAyoM meM samarasiMha ke jIvana para krama se prakAza DAlane kA prayatna karUMgA ? pAThaka AdyopAnta par3ha kara isa carita se prAtmasudhAra karane meM kucha pravRti kareMge to maiM apane zrama ko saphalIbhUta smjhNgaa|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ R00000000000000OODoooog 8 dUsarA adhyAya / 4 Sooxxocc0000000000000003 zrISTagotra aura smrsiNh| mAre caritanAyaka zreSTikula bhUSaNa samarasiMha ke vaMza ke paricaya ko likhane ke pUrva yaha batAnA patiupayogI hogA ki isa vaMza kI utpatti kisa samaya tathA kisa paristhiti meM huii| sAtha meM yaha bhI batAnA jarUrI hai ki isa vaMza ke banane meM kisa kisa prakAra ke saMyoga upasthita hue the / vartamAna aitihAsika yuga ke pUrvIya va pAzcAtya dhuraMdhara aura parizramI vidvAnoM kI khoja evaM zodhane yaha siddha kara diyA hai ki Aja se lagabhaga DhAI hajAra varSa pUrva bhAratavarSa kI rAjanaitika, sAmAjika aura dhArmika avasthA DAMvADola arthAt vi. sala hokara bhArata varSa ko avanati ke patha kI ora agrasara kara cukI thii| bhArata ke kone kone se cItkAra sunAI detI thii| sivAya trAhi trAhi ke aura kucha bhI karNagocara nahIM hotA thaa| varNa, jAti aura upajAtiyA~ kI zRGkhalA meM baMdhI huI janatA sarvatra apanI sarvazaktiyoM kA niraMtara durupayoga kara rahI thii| sAmyavAda kI sugaMdhamAtra bhI avazeSa nahIM rahI thI / a~pa aura nIca ke bheda kA vinAzakArI garala saba mora ugalA jA rahA thaa| viSamatA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTigotra aura smrsiNh| kI uttAla taraMgoM meM bhArata ke saubhAgya kI naukA TUTanevAlI thii| jisa pavitra bhAratabhUmi ko ehalaukika svarga kI upamA prApta huI thI usI para svArthI aura peTU nirdayI logoneM yajJa Adi ke bahAne vediyA~ para asaMkhya mUka aura niraparAdhI prANiyoM kI gardanapara krUratApUrvaka churI calavA kara rakta kI saritA pravAhita kara dI thii| usa samaya ke jAti aura rASTra ke mukhiyA ina pAkhaNDiyA~ ke hAtha kI kaThaputalI bana cuke the / isa taraha phareba dvArA hiMsA phailAne meM duSToMne kucha bhI kasara nahIM rakhI thI / nIti, sadAcAra aura prema to kevala nAma lene mAtra ko raha gaye the / arthAt zAstroM ke pRSToMpara hI aMkita the| adhikA~za janatA una vAmamArgiyoM ke chalarUpI piMjare meM tote kI taraha parataMtra thI / vAmamArgiyoM kA sAmrAjya akhaNDarUpa meM prAma grAma meM phailA huA thaa| ina duSToMne burAI para itanI kamara kasI kI durAcAra, vyabhicAra bhAdi Adi anAcAroM dvArA hI svarga aura mokSa prApta hotA hai aisA bhramita vizvAsa phailA diyA / vikAroM ke pralobhana dvArA janatA ko patana ke gahare gaDDhe meM DAlakara ve tucchaloga apanA svArtha sAdhana karane ke liye isase bhI badatara upAyoM ke vibhitsa Ayojana kara rahe the| janasamUha kI zakti ke taMtu bhinna bhinna mata, paMtha, varNa, jAti aura upajAtiyoM ke pRthaka pRthaka kendroM meM vibhAjita hokara cUra cUra ho cuke the| cAroM aura upadravoM kI bhaTTI joroM se
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| dhadhaka kara samAja aura rASTra ko bhasmIbhUta karane ko taiyAra thii| usa samaya usa vinAzakArI jvAlA ko bujhAkara sukha aura zAMti kI dhArA pravAhita karanevAle eka mahApuruSa kI atyaMta bhAvazyaktA thii| ThIka aise bhAvazyaka avasarapara dukha se pIr3ita janatA kI rakSA karane ke liye bhAratabhUmipara prAtaHsmaraNIya bhagavAna mahAvIra deva kA janma huA / ApazrIne utkaTa tapazcaryA dvArA divyajJAna ko prAptakara apanI bulunda AvAja dvArA deza ke kone kone meM aisA saMdeza pahuMcAyA ki jisake phalasvarUpa U~ca aura nAca ke viSamabhAva eka dama dUra ho gaye / janatA punaH eka vAra parama zAMti ke rasAsvAdana karane ko mahAvIra prabhu ke mAhiMsA ke jhaMDe ke nIce ekatrita ho gaI / bhagavAna mahAvIrasvAmI ke samavasaraNa meM rAjA aura raMka ke liye koI bheda nahIM thaa| dIna aura dhanikoM ke sAtha bhinna bhinna vyavahAra aura vyavasthA nahIM thii| kyA upa aura kyA nIca samavasaraNa ke dvAra prANImAtra ke liye khule the| jisa prakAra puruSoM ko mokSa prApta karane kA adhikAra hai usI prakAra nieM bhI mokSa prApta kara sakatI haiM yaha bhagavAnane apane zrImukha se pharamAyA / triyoM ke liye bhI sanyAsa jaise pada lene kA avasara diyA gayA aura bhaneka bhAgyazAlinI mahilAmoMne usase lAbha uThAnA prArambha kara diyaa| triyoMne to isa pora puruSoM kI apekSA bhI adhika abhiruci prakaTa kii| usa samaya kI sAmyatA vAstava meM mAdarza thii| jisa
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTigotra aura samarasiMha 1 31 prakAra mahArAjA ceTaka, udAI, zreNika aura saMtAnika jaise kSatriya indrabhUti, agnibhUti, RSabhadatta aura bhRgu jaise brAhmaNa; Ananda, kAmadeva, saMkha, pokkhalI aura mahAzataka jaise vaizyoMne AtmakalyANa karane kA patha avalambana kiyA ThIka usI prakAra U~ca aura nIca ke bhadde bheda ko bhUla kara arjunamAlI, harakezI aura maitArya jaise zUdra aura atizUdra logoMne bhI una saba kI taraha usI ucca patha kA barAbarI se avalambana kiyA / usa samaya bhI virodhiyoMne asahayoga karane meM kucha kasara nahIM rakhI / una AtatAyoMne bAgI bana kara zAMta mUrtti bhagavAna mahAvIra ke sAtha kaI taraha ke durvyavahAra kiye paraMtu ve aMta meM saba viphala manoratha hue kAraNa ki bhagavAnane parama satyAgrahI kI taraha ahiMsaka raha kara prakopa ke badale ulTI una para dayAdRSTi hI rakhI / anta meM una bAgiyoMne bhagavAna kI isa upakAravRtti para mugdha ho kara bhagavAna ke batAe hue mArga kA anusaraNa kiyA | bhagavAna mahAvIra svAmIne usa samaya kI viSamatA ko miTAkara saba ko samAna prakAra se samabhAvI, nItijJa aura sadAcArI banAye rakhane ke uddezya se zaktiyoM ko saMgaThita rakhane ke liye eka saMgha kI sthApanA kii| saMgha kI sthApanA hone se zAMti kA sAmrAjya sthApita ho gayA / uparyukta kathana ko pramANita karane vAlA eka zilAlekha 1 dekho jaina jAti mahodaya prakaraNa pAMcavA pRSTa 193 vA~
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| uDIsA prAnta kI hasti guphA meM prApta huA hai / yaha lekha vikrama pUrva kI dUsarI zatAbdi meM kaliMgapati mahAmeghavAhana cakravartI jaina samrAT zrI khAravela nareza kA khudavAyA huA hai / usa meM khudA huA hai ki " venAmi vijayo" arthAt mahArAjA khAravela vena rAjA kI taraha vijetA ho / aba yaha prazna hotA hai ki yaha bena rAjA kauna thA / isa kA pramANa padmapurANa meM milatA hai| rAjA vena kisI varNa aura jAti pAMti ko nahIM mAnatA thA ataH use 'jaina ' kI saMjJA jainetaroMne dI thii| isa se samyak prakAra se siddha hotA hai ki jainiyoMne hI saba se prathama varNa aura jAti kI hAnikAraka zRGkhalA ko tor3ane kA prayatna kiyA thaa| yahI kAraNa hai ki jisa meM jaina dharmAvalaMbiyoM meM brAhmaNa aura kSatriyoM kA sammilita honA pAyA jAtA hai| bhagavAna mahAvIra svAmI ke pazcAt AcArya zrIsvayaMprabhasUri hue| ye AcArya, zrIpArzvanAtha bhagavAna ke pAMcave paTTapara the| 1 kezinAmA tadvineyaH yaH pradezi narezvaram / prabodhya nAstikAddharmI janadharme'dhyaropayat // 136 // tacchiSyAH samajAyanta zrIsvayaMprabhasUrayaH / viharataH krameNeyuH zrIzrImAlaM kadApite // 13 // tasthuste tatpurodyAne mAsakalpaM munIzvarAH / upAsyamAnAH satataM bhavyairbhavatarucchide // 138 // . ( nAbhinandanoddhAra prabaMdha ) -bhAyArya svayaMprabhasari ke viSaya meM vizeSa khulAsA dekho sacitra jainajAtimahodaya prakaraNa tIsarA. pRSTa 16 se 4.. taka /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 zreSThigotra aura smrsiNh| bhApa zrI upadeza dete hue marubhUmi meM padhAre / zrImAlanagara meM usa samaya vAmamArgiyoM kA upadrava bar3ha rahA thA / AcAryazrIne zrImAla nagara meM padhAra kara vAmamArgiyoM ke vana sadRza pAparUpI kille ko tor3a DAlA / ApazrIne upadeza de kara vyabhicAriyoM ko samArga para lagAyA / Apane varNa, jAti aura UMca nIca kI viSamatA ko dUra kara rAjA aura prajA ko ahiMsA dharmopAsaka bnaayaa| prAcArya zrIsvayaMprabhasUri ke paTTadhara zrIzrAcArya ratnaprabhasUri hue / Apane bhI aneka kaThinAiyoM kA sAmanA karate hue apane Atmabala ke prabhAva se vIrAt 70 varSa meM upakeza nagara meM padhAra kara eka aisA kArya kara dikhAyA ki una kA yaza sadA ke liye amara ho gyaa| usa samaya ke sattAdhIza vAmamArgiyoM ke pacar3oM ko tor3a DAlanA koI sAdhAraNa kArya nahIM thaa| kintu jina mahAtmAoMne jana sevA ke artha apanA sarvasva taka balidAna kara diyA ho una ke liye yaha kaThinAI nahIM ke barAbara hai| AcArya ratnaprabhasUri mahArAjane upakezapura ke rAjA upaladeva aura nAgarikoM ko pratibodha de kara mAMsa, madirA, vyabhicAra Adi kA tyAgana karA kara una kI vAsakSepa dvArA zuddhi tathA saba kA saMgaThana kara 'mahAjana saMgha' sthApita kiyaa| saMgha sthApita karAne ke sAtha hI sAtha sevA pUjA aura bhakti Adi upAsanA karane ke liye mahAvIra svAmIke 1 dekhiye-jainajAti mahodaya-prakaraNa tRtIya pRSTha 41 se 64 taka /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / mandira kI bhI sthApanA (pratiSThA) Apane karavAI / ina ke pazcAt bhI kaI AcAryoMne mahAjana saMgha ke rakSaNa aura poSaNa meM anavarata prayatna kiyA / nirantara AcAryoM kI saMrakSatA meM * mahAjana saMgha' kI vRddhi hotI rhii| _____ kAlAntara se usa mahAjana vaMza kA nAma 'upakeza nagara ke' kAraNa se upakeza vaMza prasiddha huA / isI prakAra upakeza vaMza ke pratibodhaka-poSaka aura upadezaka AcAryoM ke gaccha kA nAma bhI upakeza gaccha mazahUra huA / upakeza vaMza kI prakhyAti saba prAntoM meM kramazaH phaila gaI / upakeza vaMza ke netAmoM kI vizAla hRdayatA aura udAratA Adi kA AzAtIta prabhAva jainetaroM para par3A jisa ke pariNAma svarUpa janatA adhika saMkhyA meM isa vaMza ko apanAne lagI / loga mahAjana saMgha meM sammilita hone lage / upakezapura kI jana saMkhyA meM bhI khUba vRddhi huI / jana saMkhyA kI vRddhi ke sAtha sAtha isa nagara ke vyApAra kI bhI bar3hatI khUba huI / upakezapura vyApArika kendra ho gayA / jo loga vyApAra ke liye anya prAntoM se upakezapura Ate the una para bhI usa nagara ke nivAsiyoM ke rahana sahana aura AcAra vyavahAra kA kucha kama prabhAva nahIM par3atA thA / aneka loga isI rIti se vyApAra 1 saptatyA (70) vatsarANaM carama jinapatermukta jAtasya varSeH / paMcamyAM zukla pakSe suraguru divase brahmaNa sanmuhUrte // ratnAcayaH sakala guNa yuktaiH sarva saMghAnu jJAtaiH / zrImadvIrasya bimbe bhava zata pathane nirmiteyaM pratiSThAH // 1 ( upa0 gaccha0 caritra)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThigotra aura samarasiMha | 35 ke hita Ae hue isI vaMza meM sammilita ho gaye | Aja kI bhAMti kA saMkIrNa hRdaya kA vyavahAra usa samaya vidyamAna nahIM thA / jisa sAdharmI ke sAtha Aja bhojana vyavahAra hai usa ke sAtha beTI vyavahAra aba nahIM bhI hotA hai, para aisI saMkucita vRtti usa samaya nahIM thI / varan usa samaya to naye sAdharmI bandhu ke sAtha vizeSa prema kA vyavahAra pracalita thA / nirdhana bhAI ko thor3I thor3I sahAyatA saba de kara apane barAbarI kA dhanI banA dete the yahI kAraNa thA ki usa vaMza kI saMkhyA jo lAkhoM para hI thI thor3e hI samaya meM kroDoM taka pahuMca gaI aura bhArata ke kone kone meM yaha jAti phaila gaI / vi0 saM. 1363 meM - upakeza gacchAcArya zrIkakka sUrijI viracita ' upakeza gaccha caritra' nAmaka aitihAsika graMtha ke par3hane se mAlUma huA hai ki AcArya zrI ratnaprabhasUri ke 303 varSa pazcAt arthAt vIrAt 373 ke varSa meM upakezapura meM upadrava huA thA jisa kI zAnti zrI pArzvanAtha ke 13 veM paTTadhara AcArya zrIkakkasUrine apanI saMrakSatA meM karavAI thI / usa samaya upakeza nagara meM upakeza vaMzIya mukhya 18 gotra prasiddha the aura ve sarva prakAra se unnati prApta kiye hue the / uparyukta graMtharatna meM una gotroM ke nAmoM kA bhI ullekha hai / jo isa prakAra haiM 1 tAteDa, 2 bAphanA, 3 karNATa, 4 balahA, 5 morakha, 6 kulahaTa, 7 virahaTa, 8 zrIzrImAla, ha zreSTha gotra, 10 saMcetI, 11 Aditya nAga, 12 bhUrigotra, 13 bhAdragotra, 14 ciMcaTa, 15 kumbhaTa, 16
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36. smrsiNh| kanojiyA, 17 DIDU aura 18 laghu zreSThi / isa prakAra saba mukhya gotra milA kara aSTAdeza the| bAda meM inhIM mUla gotroM kI 1 kulaguruSoM kI vaMzAvaliyoM se patA milatA hai ki uparokta mUla 18 gotroM se kaI kAraNa pA kara pratyeka mUla gotra se aneka zAkhAe~ prazAkhAe~ utpanna huI thIM yaha bAta usa samaya kI mUla gotroM kI unnati kI dyotaka hai / mUlagotra yaa mhaajhaa saMkhyA . 1 tAtehaDa toDiyANI Adi 2 bAphanA nAhaTA jaMghaDA betAlA vageraha 3 karNAvaTa vAgaDiyA vageraha 4 balahA rAMkA vAMkA Adi 5 morakha pokhaNAdi 6 kulahaTa suravA Adi 7 virahaTa bhuraMTAdi 8 zrI zrImAla koTaDiyA prAdi 9 zreSTigotra vaidya muhatA Adi 1. saMcetI DhelaDiyA prAdi 11 adityanAga coraDiyA pArakha gulecchA bucA sAva sukhAdi 12 bhUriMgotra bhaTevaDA Adi 13 bhAdragotra samadaDiyA bhANDAvatAdi 14 ciMcaTa , desaraDA Adi 15 kumbhaTa ,, kAjaliyA mAdi 16 DiDUgotra kocara muhatA Adi 17 kanojiyA vaTavaTA mAdi 18 laghuzreSTi vardhamAnAdiH . Adhunika ina zAkhA prazAkhAoM meM se kitanI to maujUda haiM aura kitanI lupta
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTha gotra aura samarasiMha | 37 zAkhAaiM prazAkhAaiM uttarottara bar3hatI gaI jina kI saMkhyA saba milA kara 468 ho gaI | hamAre dUradarzI samayajJa zrAcAryoMne vikrama saMvat se 400 varSa ke pahale hI zuddhi kA pracAra karanA Avazyaka samajha kara use pracalita kara diyA thA | zuddhi aura saMgaThana kI upayogitA unheM acchI taraha se mAlUma thI / usa samaya kI calAI huI zuddhi kI suprathA kaI varSoM taka jArI rahI / yahA~ taka ki vikrama kI solahavIM zatAbdI taka jaina saMgha meM zuddhi kA joroM se pracAra thA kintu jaba se saMkIrNatA kA prAdurbhAva huA zuddhi aura saMgaThana ke dvAra baMdha ho gaye / usI samaya se hamArI vartamAna ghaTI Arambha huI | jaba se hama zuddhi karanA chor3a baiThe isa jAtine bhI avanati ke garta meM praveza karanA prArambha kiyaa| taba se niraMtara saMkhyA kama hone lagI hai| jisake kaDuve phala hameM aba cakhane par3a rahe haiM aura punaH Aja isa bAta kI AvazyaktA anubhava ho rahI hai ki zuddhi kA silasilA phira prAraMbha kiyA jAya / Upara saMkSipta meM mahAjana saMgha kI utpatti pAThakoM ke sAmane rakhane kA prayatna kiyA gayA hai aba yaha batAnA Avazyaka hai ki hamAre caritanAyaka sAhasI samarasiMha ke pUrvaja kisa nagara meM rahate the tathA unakA gotra Adi kyA thA ? bhI ho cukI haiN| yaha bAta mahAjana vaMza kI avanati kI sUcaka hai / ina mUla adhadaza gotra ke sivAya bhI jainAcAryone kramaza: jainetara janatA ko pratibodha de kara aneka gotra sthApita kiye the unakI madhya kAlIna saMkhyA 1444 se bhI adhika thI -
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha marubhUmi kA nakhalistAnarUpa, dhanadhAnya ke bhare bhANDAroM sahita vizAla AbAdI vAlA, vyApAra kA kendra aura apanI ramaNIya zobhA aura prAkRtika dRzyoM se svarga kI pratisparddhA karane vAlA kamanIya nagara, upakezapura ke nAma se vikhyAta thA / nagara ke cAroM aura bAga bagIcoM kA manohara dRzya darzakoM ko sahaja hI meM apanI ora AkarSita kara letA thA / janatA ke Avazyaka jala dene ke zrota aneka jalAzaya nagara ke cAroM ora bidyamAna the jina meM svaccha aura mIThA jala bharA huA thA / yaha nagara prAcIna aitihAsika nagara hai / isakI prAcInatA ke pramANika ullekha phUTa 1 vikrama kI AThavI zatAbdI meM bhInamAla ke rAjA bhAvane upakezapura ke ratnAzAha kI kanyA se vivAha kiyA thA / (jaina gotra saMgraha paM0 hI 0 haM0 jAmanagaravAlA) 2 vikrama ko nauvIM zatAbdI meM upakezapura meM prasiddha pratihAra vatsarAja kA rAja thA ( di0 harivaMza purANa ) - 3. koTArAjya ke aTArUgrAma meM eka jainamUrttipara vi0 saM0 508 ke zilAlekha meM ( upakeza vaMzI ) bhaizAzAha kA nAma hai / isa se upakezapura kI prAcInatA siddha hotI hai / ( rAjapUtAnA kI sodhakhoja se ) - 4 sametametatprathitaM pRthitvamupakeza nAmAstipuraM ( vi. saM. 1013 oziyoM mandira ke zilAlekha se ). 5 upakeza ca koraMTe tulyaM zrIvIra bimbayoM pratiSTA nirmitA zaktyA zrIratnaprabhasUribhiH / [ zrI upakezagaccha caritra ( amudrita ) ] 6 prAsti svasti ca vya ( kava ) d bhUmermaru dezasya bhUSaNam ! nisarga sarga subhagagupakeza puraM varam / ( nAbhinadanoddhAra vi0 saM0 1393 ke likhe hue se )
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTigotra aura smrsiNh| aura isake sAtha nagara ke prAcIna khaMDaharaM yatratatra dRSTigocara aba bhI hote haiN| upakezapura nagara meM bhagavAna mahAvIra svAmI kA eka vizAla mandira hai jo isa nagara kA alaMkAra rUpa hai| isa ramAya mandira kI zobhA, isake ucca zikhara aura suvarNamaya kalaza tathA dhvajA daMDa kI anupama sundaratA se, alaukika prakaTa hotI thii| isa mandira kI pratiSThA vIrAt 70 saMvat meM AcArya zrI ratnaprabha 1 eka TUTe hue mandira meM vi. saM. 602 kA khudA huA zilAlekha prApta humA hai / isI taraha ke aura bhI khaNDaharoM se pramANa mila sakate haiN| prosiyAM se 20 mIla kI dUrI para gaTiyAlA nAmaka grAma hai usa grAma ke pAsa upakezanagara ke daravAz2oM ke prAcIna khaNDaharoM ke cihna Adi aba taka dRSTigocara hote haiM / kumalayamAlA ke kathAnaka meM ullekha hai ki jaba zveta hUNoM ne vikrama kI chaThI zatAbdI meM isa ora AkramaNa kiyA to upakezavaMzIya loga marubhUmi tyAgana kara lATa aura gurjara deza kI ora cale gaye / + prAcIna kathAnakoM meM UhaDa maMtrI kA jahAM ullekha huA haiM vahAM likhA hai ki usane upakeza jAtipara brAhmagoM dvArA lagAyA huA kara sarvathA anucita samajha kara usa kara ko miTA diyA thaa| yaha vahI UhaDa maMtrI hai jisane vIrAt saMvat 70 meM upakeza nagara meM mahAvIrasvAmI kA mandira banavA kara prAcArya zrI ratnaprabhasUri dvArA pratiSThA karavAI thii| zrImAlI vANiyoM kA jAtibheda nAmaka pustaka) upakezapura upakezavaMza aura upakezagaccha kI prAcInattA ke viSaya meM janajAti mahodaya caturtha prakaraNa dekhiye
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha sUri ke karakamaloM se huI thI / isa mandira ke prati nAgarikoM kI aTUTa zraddhA aura anupama bhakti thI / loga dravya evaM bhAva pUjA, sevA aura nRtya Adi ke kAryoM meM saMlagna rahate the / isa bhakti aura sevA kA aihalaukika phala ke bhI ve bhoktA the / unake ghara meM dhAnya aura dhana se bhaMDAra bhare hue rahate the / usa nagara ke nivAsI gArhasthya sukha se bhI parama sukhI the / unake putra kalatra aura mitra sadAcArI AjJAkArI aura vizvAsI the isIse unakI mAna maryAdA tathA pratiSThA saba taraha se bar3hI huI thI / aihalaukika sukhoM ke sAtha sAtha pAralaukika sukha prApta karane ke sAdhana pakke karane meM bhI ve loga tatpara the / bhagavAna kI ratha yAtrA ke nimitta una logoMne suvarNa - rathe taiyAra karavA liyA thA / prati varSa rathayAtrA ko mahotsavapUrvaka nikAla kara nagara ke aghoM ko sahajahI meM vinaSTa kara dete the / 40 isa nagara ke bIcoMbIca eka ramya vApI aisI kArIgarI se banAI huI thI ki jisakI zilpakalA kI khUbI dekhakara darzaka Azcarya cakita hokara AvAk raha jAte the / isa vApI kI uttama zilpakalA ke kAraNa bhAratavarSa kA mastaka sAre vizva meM sagarva U~cA thA / usa vApI kI eka vizeSatA yaha bhI thI ki usake sAre sopAna isa krama se banAe hue the ki bhale hI koI kisI prakAra kA saMketa banAkara vApI meM nIce jAve vApasa usI jagaha 1 prativarSa purasyAntaryatra svarNamayo rathaH / paurANAM pApamucchetubhitra bhramati sarvataH // 27 ( nA0 naM0 pra0 )
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 zreSThigotra aura smrsiNh| para vaha nahIM pahuMca sakatA thaa| zilpakAroMne usameM bhUlabhUlaiyA~ jaisI banAvaTa kI thI / jAnevAlA vyakti jAkara mArga meM kahIM aTakatA bhI nahIM thA para jisa sopAna se praveza hotA thA usa para vApasa A bhI nahIM sakatA thA / isI prakAra kI vicitratA ke kaI bhavana usa nagara kI vizeSatA ko prakaTa rahe the / vyApAra, zilpa aura udyoga kA kendra hone ke kAraNa yaha nagara ghanI AbAdIvAlA thaa| isa nagara ke andara dhana-dhAnya se paripUrNa tathA mAna pratiSThA ko prApta kiyA huA upakeza-vaMza sarva taraha se agragaNya thaa| rAjya ke ucca ucca adhikArI bhI isI vaMza ke vyakti the tathA jisa prakAra rAjya darabAra ke kAryo meM unakA prabhutva tathA hastAkSepa thA usI prakAra vyApAra kA kArya bhI isI vaMza ke su. pratiSThita yogya dhanI mAnI netAoM ke hAtha meM thaa| jisa prakAra vRkSa apane phUla patte aura phala dvArA vizeSa zobhAyamAna hotA hai usI prakAra yaha upakeza vaMza rUpI vRkSa apanI aThAraha gotroM zAkhAoM aura prazAkhAoM rUpI pattoM dvArA khUba pratiSThita thA / isa vaMza kA camana harA bharA tathA gulajAra thA / una aSTAdaza gAtroM meM bhI zreSTi' gotra kA vizeSa gaurava thA / isa gautra kI vizeSa mahattA kA kAraNa yaha thA ki jaba 1 tatpura prabhavo vaMza ukezAbhidha unnataH / suparvA saralaH kintu nAntaH zUnya'sti yaH kvacita // 30 nA. naM. prabandha. 2 tatrASTAdaza gotrANi patrANIva samantataH / vibhAnti teSu vikhyAtaM zreSThigautaM pRthusthiti // 31 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 smrsiNh| prAcArya zrI ratnaprabhasUrijIne upakeza vaMza sthApita kara mahAjana saMgha banAyA to mahArAjA upaladeva ko, jo usa samaya vahAM ke rAjA the aura jinhoMne apanA zeSa jIvana dharma pracAra ke liye hI arpita kara diyA thA, zreSTha samajha kara unheM zreSThi gotra pradAna kiyA gayA thaa| taba se mahArAjA upaladeva ke vaMzaja zeSThigotriya ke nAma se vikhyAta hue| zreSThimotra vAloM kI bhI hara prakAra se abhivRddhi huii| vRddhi hone ke kAraNa vizeSa vizeSa gharAne zAkhA prazAkhA ke nAma se prasiddha hote hue bhAratavarSa ke kone kone meM phaila gaye / isa gotravAloM para sarasvatI aura lakSmI donoM hI kI khUba dayA rhii| ye jagaha jagaha maMtrI Adi rAjakIya ucca padoM para niyukta hokara rAjataMtra calAne meM vizeSa kuzala the / vyApAra ke kSetra meM bhI zreSThi gotravAloMne AzAtIta saphalatA prApta kara vyApAra ke mukhya mukhya kendroM meM bhI apanA vizeSa sikkA jamAyA / inakI dhavala kIrti dinoM dina uttarottara vRddhigata hotI rahI / rAjakIya vyavasthA karane meM vizeSajJa tathA siddhahasta aura iSTa kI dRr3hatA hone ke kAraNa isa gotra ke vaMzajoM ko rAjya kI ora se sammAna sUcaka " vaidya muhattoM" kA ilakAba prApta hubhaa| jisa nAma se yaha gotra Aja taka prasiddha hai| vikrama kI bArahavIM zatAbdI meM uparyukta upakeza vaMza ke 1 isa grantha ke lekhakane bhI isI gotra meM janma liyA thaa|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTigotra aura samarasiMha / zreSThi nAmaka gotra meM besaTa nAma ke mahA pratApI puruSa hue / ye upakezapura ke nivAsI dhanI evaM bar3e dharmAtmA the / inakA suyaza cAroM ora phailA huA thaa| inake pAsa itanA dravya thA ki aneka yAcakoM ko de de kara unhoMne unakA dAridra sadaiva ke liye dUra kara diyA thA / eka Adarza gRhasthI ke saba guNa inameM prakRti se hI vidyamAna the / ye apanI bAta ke dhanI the / eka bAra upakezapura ke mukhya 2 puruSoM se ApakI anabana ho gii| vemanasya ko bar3hatA huA dekha kara Apane usa nagara ko hI chor3ane kA vicAra kara liyaa| apane sAre aizvarya sahita Apa calane ko prastuta hue to prArambha hI meM aise aise zubha zakuna hue ki jisa se Apa ko pratIta hone lagA ki yaha prasthAna bahuta suphala pragaTa kregaa| bhAgyazAlI puruSoM ke liye Rddhi aura siddhi sarpadA hAtha jor3e upasthita rahatI hI hai| unake liye deza aura videza saba sukhakara haiM / jahAM ve jAte haiM sadA Adara satkAra pAte haiM / zreSThi gotraja besaTa calate hue kramazaH kirATakUpanagara ke samIpa phuNce| kirATapura nagara kI zobhA kA anupama varNana prabandhakAra isa prakAra karate haiM ki vaha nagara jinAlayoM kI patAkAoM se 1 tatra gotre'bhavada bhUri bhAgya sampanna vaibhavaH / zreSTi 'besaTa' ityAkhyA vikhyAtaH kSitimaNDale // 32 // 2 avilambeH prayANaiH sa gacchannacchAzayaH pathi / kirATa kUpa nagaraM prApa pApavivarjitaH // 43 / / 3 sura sadma patAkAbhizvasantImizcaturdizam / pathikA nAjJa matIva yatpuraM sarvadigAtAn //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| vizeSa suzobhita ho rahA hai patAkAe vAyu meM phaharAtI huI yAtriyoM ko mAnoM yaha saMketa kara rahI haiM ki isa ora Akara jinezvara bhagavAna ke darzana kara apane mAnava jIvana ko saphala karo / jalAzayoM meM rAjahaMsa aura anya khagavRnda madhura dhvani karate hue aise mAlUma hote the mAno ve pathikoM ko zItala jala pIne kA nimaMtraNa de rahe hoN| mandiroM ke andara se nikalate hue dhUpa ghaTikAoM ke dhUmra se AkAza zyAma meghoM kI taraha kAlA dRSTigocara ho rahA thaa| mandiroM meM mRdaMga aura nRtya ke nAda se nagara ke duSkarma palAyamAna ho rahe the| nagaravAsI dhana vaibhava se sampanna apane dravya ko sAtoM kSetroM meM dila khola kara kharca kara rahe the / kirATapura nagara dharma kI taraha vyApAra kA bhI mukhya kendra thA / isa prakAra nagara ke logoM ko dharma aura vyavahAra ke kAryoM meM utsAhapUrvaka nimagna dekha kara zreSTivarya besaTane bhI isI nagara meM nivAsa karane kA dRr3ha nizcaya kara liyaa| usane apane kuTumba ke logoM ko eka ramya udyAna meM ThaharAyA aura bhApa bahu mUlya vastrAbhUSaNa se susajjita hokara kImatI bheMTa lekara rAjasabhA meM jAne kI taiyArI karane lgaa| usa samaya vaha nagara paramAra vaMzIya jaitrasiMha ke Adhipatya meM thA jisakI dhavala kIrti cahuM ora prasArita thI / usa nareza ke atula bhujabala ke parAkrama ke Age sAre zatru natamastaka the| jisa darje kA vaha balI thA usI koTikA udAra hRdayI bhI thaa| yAcakoM ko muMhamAMgA dravya dekara vaha apanI udAratA kA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTha gotra aura samarasiMha | sAkSAta paricaya detA thA / rAjya ke kArya kI vyavasthA aisI susaMgaThita thI ki sArI prajA apane nRpati meM aTUTa zraddhA rakhatI thI tathA jesiMha bhI prajA ko putravat samajha kara sabake sAtha vaisA hI vyavahAra karatA thA vesaTa zreSThi rAjya sabhA meM bheMTa lekara praviSTa hue / rAjA ke sammukha bheMTa rakhate hue Apane abhivAdana ke pazcAt isa prakAra rocaka vArtAlApa kiyA / rAjA- ApakA zubhanAma kyA hai ? aura Apa kahAM se padhAre hai ? " 66 seTha - " merA nAma vesTa hai aura maiM upakezapura se AyA hUM / " rAjA ApakA yahAM AnA kisa prayojana se huA ?" seTha - - " Apake sunyAya kI dhavalakIrti sAre vizva meM prakhyAta hai jisa se AkarSita hokara maiM yahAM AyA hUM / merI hArdika icchA hai ki maiM yahA~ Apa kI chatra chAyA meM nivAsa karUM isake atirikta merA koI prayojana nahIM hai / 66 dd rAjA - " seThajI, yaha bahuta harSa kI bAta hai ki Apa Agae / jisa prakAra rAjahaMsa ke nivAsa se sarovara kI zobhA bar3hatI hai isI prakAra Apa se zreSTha zreSTha vaMziyoM ke nivAsa karane se mere nagara kI bhI zobhA avazya parivarddhita hogI / Apa
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| prasannatApUrvaka yahAM basiye / / makAna aura vividha Avazyaka sAmagrI bhI yahAM Apako hamArI ora se de dI jaaygii|" isa prakAra paricaya ke sAtha hI agAr3ha prIti bar3ha gaI / usI samaya rAja sabhA meM darabAnane praviSTa hokara gajAjI se nivedana kiyA ki Aja isa nagara ke mahAjanoM ke sAre mukhiyA milakara Apa se kucha nivedana karane ke liye bAhara upasthita hue haiM / maiMne unase pUchA ki kyA kArya hai to unhoMne batAyA ki isa nagara meM RSabhadeva jinezvara kA jo vizAla mandira hai jisameM 52 daheriyoM hai| mUlanAyakajI kI pUjA aura bhAratI ke sAtha sAtha saba daheriyoM meM bhI pUjA va AratI kI jAtI hai / varSa bhara meM jitane dina hote haiM utane hI dina arthAt 360 dina aThAI mahotsava ( pUjA ) ke ThATha lage rahate haiM / zikhara ke cAroM ora jihvA bAhara nikAlate hue siMhoM ke citra aisA dRzya pradarzita karate haiM mAnoM ve vAmamArgiyoM ke atyAcAroM ko bhakSaNa karane kI ceSTA kara rahe haiM / mUla mandirajI ke sammukha eka vizAla sundara ramaNIya maNDapa aisI anokhI zobhA detA hai mAnoM bhavya puruSoM ke liye puNyalakSmI varane kA svayaMvara kA maNDapa ho| aura usa maNDapa ke Upara ke suvarNa kalaza to aura bhI alaukika zobhA dikhA rahe haiN| isa mandira meM bhaktibhAva se nitya pUjA 1 yadasti deva ! RSabhasvAmi caityamihotamam / dvAbhyAM paJcAza devakulikAbhirvi bhUSitam // 65 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThigotra aura smrsiNh| Adi hotI hai| Aja bhagavAna kI rathayAtrA kA parva divasa hai ataH hamArI saba kI anunaya yahI vinaya hai ki Aja isa samaya nagara meM jIvahiMsA vanda honI cAhiye / ina logoM kI yahI prArthanA hai| uparyukta vivaraNa ko sunakara rAjA jaitrasiMhane ha~sa kara vesaTa se kahA ki ye baniyoM kA dharma bhI kaisA hai ki jisameM ahiMsA kI udghoSaNA saba se prathama karAI jAtI hai aura zeSa saba kArya bAda meM hote haiN| zreSThivarya zrI besaTane nisaMkocapUrvaka rAjA ko tatkSaNa pratyuttara diyA ki rAjan ! yaha ahiMsA dharma kevala baniyoM kA hI hai aisA koI ThekA nahIM hai| jaise gaMgA nadI ke pavitra jalako kAma meM lAne kA kisI eka vyakti yA jAti kA hI ThekA nahIM hai usI taraha yaha isa AhaMsA dharma kA lAbha bhI kevala eka hI jAti ko nahIM milatA hai balki jo koI prANI ahiMsA dharma kA pAlana karatA hai vaha isake mRduphaloM kA avazya AsvAdana karatA hai / khAsa kara yaha ahiMsA dharma to kSatriyoM kA hI hai kAraNa ki jainoM ke caubIsoM dharma ke pravartaka jo bar3e tIrthakara hue haiM ve saba ke saba kSatriya hI the / ___ prAcIna samaya ke bharata sAgara jaise cakravartI aura rAma kRSNa jaise avatArika puruSa hue haiM ve saba bhI ahiMsA dharma ke hI upAsaka the / Apake aura hamAre pUrvaja paramAra-vaMza-mukuTa rAjA 1 rathasyadeva tastasya bhaviSyati pure'dhunA / yAtrA tato jIvabhAri vAraNaM yAcate jayaH // 71 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha upaladeva AdibhI ahiMsA dharmAvalambI hI the / mahArAjA candragupta maurya, samrAT samprati, mahArAjA khAravela, zAlivAhana, vikramAditya, zikSAditya, AmarAjA aura kumArapAla Adi aneka vIra kSatriya bhI ahiMsA dharma ke anuyAyI the / kevala upAsaka hI the so nahIM ye to hiMsA dharma ke pracAraka bhI the parantu bAda meM sadopadeza ke abhAva meM kaI svArthI aura peTU logoMne apanI vikAra lipsA ko tRpta karane ke liye prANiyoM kA saMhAra kara unake mAMsa se apane udara ko bharanA zuru kara diyA tathA 'hADA le DUbA ganagaura kI taraha apanI sattA ke bala se kaI logoM ko bhI barajorI mAMsabhakSaka banAyA / 48 isa taraha ke aura aura pramANoM dvArA besaTa ne rAjA ko acchI taraha se ahiMsA dharma ke mahatva ko samajhAyA jisa kA aisA prabhAvika prabhAva huA ki rAjAne tatkAla pratijJA kI ki maiM bhaviSya meM kisI niraparAdhI jIva kA vadha nahIM karUMgA tathA prati mAsa maiM kama se kama 15 dina to mAMsa bhakSaNa nahIM karUMgA / rAjAjI ke Adeza se nagara meM amarI pahaDA bajavAyA gayA / rathayAtrA mahotsavapUrvaka sAnanda nikAlI gaI / rAjA jaitrasiMha vesaTa zreSThapara bahuta prasanna hue aura kahane lage ki prathama to Apa hamAre atithi aura dUsare Apa mere dharmopadezaka ho ataH kRpayA isa nagara meM avazya nivAsa kariye tAki mujhe samaya samaya para dhArmika upadeza Apa dvArA prApta hotA rahe / isa prakAra kahate hue
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ preSTigotra aura smrsiNh| rAjAjIne seTha sAhaba kA vastrAbhUSaNa Adi se acchI taraha se * svAgata kiyaa| maMtrIzvara ko rAjAjI kI ora se AjJA huI ki poSTavarya ke liye anukUla bhavana nagara meM dilavA dIjiye tAki bhAja hI se ye apane kuTumbavAloM ko udyAna meM se nagara meM le AveM tathA isa ke atirikta aura bhI saba Avazyaka sAmagrI juTA do tAki seThajI ko kisI bhI prakAra kI asuvidhA na rhe| rAjA se vidA hokara jaba besaTa rAjadvArapara pahuMce to vahA~ nagara ke mahAjana vaMza ke mukhya mukhya agresaroM se mile / sabane seThajI kA hRdaya se svAgata kiyaa| bhagavAna kI rathayAtrA kA prasaMga chir3A to Apane saba prastAvoM kA anumodana kiyA tathA utsava meM sammilita hone kA abhivacana bhI diyA aura usakA pAlana bhI kiyaa| besaTa zreSTivarya kuTumba sahita nagara meM rahane lge| jo mAna aura pratiSThA zrApako upakezapura meM prApta thI usase bhI adhika Adara Apane isa nagara meM thor3e hI samaya meM apane anupama guNoM dvArA zIghra hI prApta kara liyaa| zreSTivarya bar3e udAra the / Apake dvArapara Aye hue yAcaka kabhI rikta hAtha nahIM lauTate the / seThajIne sabake hRdaya meM sthAna pA liyA / kyoM na ho bhAgyazAlI bhadra puruSoM ko saba Thaura saphalatA prApta ho hI jAtI hai| zreSTivarya zrIyuta besaTa sakuTumba sukhapUrvaka kirATakUpanagara meM rahane lage / inakI devaguru aura dharmapara aTUTa zraddhA aura dRr3ha
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| bhakti thI / saJcAIkA devI kA pUrNa iSTa rakhate hue besaTa AnaMda pUrvaka apanA zeSa jIvana isI nagara meM bitA rahe the| samaya samaya para rAjA ko ahiMsA ke upadeza dekara mApane usako ahiMsA kA paramopAsaka banA liyA thA jisake pariNAmasvarUpa rAjA kI zraddhA jaina dharmapara pUrNatayA dRr3ha ho gaI thii| jisa prakAra besaTa rAjya kArya meM dakSa hone ke kAraNa rAjA ke kRpApAtra the usI taraha vyApArika dakSatA ke kAraNa vyApAra Adi meM bhI inako agrasthAna labdha humA thA tathA saMgha kI ora se Apako nagara seTha kI ucca padavI bhI milI thii| Apa meM yaha vizeSatA thI ki rAjya aura vyApAra ke pratyeka kArya meM nAgarikoM kI bhalAI ko Apa pahale socate the / tathA sarva sAdhAraNa ke lAbha ke liye apanA tana mana dhana taka arpaNa kara dete the| sAdharmiyoM kI ora to ApakA isa se bhI adhika dhyAna thA / Apa nyAyamArga se dravya upArjana karate the tathA usa dravya ko deva, guru, dharma aura sAdharmiyoM kI bhakti meM hI vyaya karate the| besaTane vipula dravya vyaya karake aneka yAtrAaiM kI kaI sthAnoM para bar3e 2 jinAlaya banA ke prabhu-pratimA kI pratiSTA karavA ke dhvajA daMDa aura suvarNa kalaza car3hAye the tathA kaI jina mandiroM kA jIrNoddhAra bhI karAyA / Apane apane jIvana ko isI prakAra ke zubha aura Avazyaka kRtya karate hue bitAyA / Apa kA ikalotA putra bahuta guNI thA jisakA nAma varadeva thA / yadyapi besaTa ke eka hI putra
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTigotra aura samarasiMha / thA kintu vaha parama guNI hone ke kAraNa sahasroM ke barAbara hai| kahA bhI hai ki varameko guNI putro na ca mUrkha zatAnyapi / ekazcandrastamo hanti na ca tArAgaNo'pi ca / besaTa apanI aMtima samAdhi kI kriyA kara sAta kSetroM meM apanI sArI sampatti arpaNa kara gRhakAryoM kA bhAra vara deva ko soMpa anazanapUrvaka svargadhAma ko sidhAye / suyogya putra varadevane bhI apane sadAcaraNa dvArA apana pitA kI kIrti ko dviguNita kiyaa| usakI bhI zraddhA devaguru dharma aura zAsana ke prati vaisI hI thii| sAdharmiyoM aura jana sAdhAraNa kI ora bhI tAdRzI sahAnubhUti aura vAtsalyatA vidyamAna thii| rAjya kArya meM to usakA hastakSepa thA hI parantu vyApAra Adi meM usane aura bhI adhika vRddhi kara dikhAI / ___ varadeva ke eka putra huA jisakA nAma jinadeva thaa| jo jinezvara ke caraNoM meM avirala bhakti rakhanevAlA tathA prakhara buddhimAna thA / varadevane bhI apanA dravya sAtoM kSetroM meM aparNa kara ghara kA bhAra jinadeva ko supUrda kara anazanapUrvaka svargadhAma prApta kiyaa| jinadeva kA putra nAgendra to sAkSAt sahasra nAga kI taraha jagata kA uddhAra karanevAlA avatarita huA thaa| use vipula lakSmI aura akSaya kIrti prApta huI thii| isake dvArapara jo
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| yAcaka pAtA thA vaha muMha mA~gA dravya pAkara apane dAridra ko sadaiva ke liye dUra kara detA thaa| gRhakArya aura vyApArika kSetra meM bhAzAtIta saphalatA prApta karake nAgendra ne parama khyAti prApta kI thI tathA vaha-rAjA aura prajA-saba kA mAnanIya thaa| jinadeva eka bAra rAtri ke samaya yaha vicAra karane lagA ki sAMsArika mohajAla ke vazIbhUta hokara maiMne dIkSA prApta karane yogya yuvAnI kI vayasa ko yoM hI kho diyA parantu ' jAge taba hI se saberA' aba bhI mujhe ucita hai ki nAgendra kumAra ko pUcha kara merI upArjita daulata ko dhArmika kAryoM meM vyaya kara saMsAra meM rahate hue bhI kucha sukRta kara puNya prApta karane ke sAdhana prApta krluuN| aisA vicAra kara usane apane putra nAgendra ko bulAyA aura apanI sArI icchA usake sAmane prakaTa kI / nAgendrane tatkSaNa pratyuttara diyA ki pitA kI sampatti bhoganA putra ke liye RNa hai / yadi Apa apanI sampadA dharma ke kAryoM meM vyaya karate haiM to maiM RNa se unmukta hotA huuN| aisA putra hitaiSI pitA viralA hI hogA jo apane putra ko kisI prakAra kA RNI na banA jAve / ataH Apa prasannatApUrvaka sukRta meM dravya vyaya kIjiye / __putra kI anumati prAptakara jinadeva, AcArya zrI kakkasUrijI kI sevA meM upasthita huA aura dravya kisa kSetra meM vyaya kiyA jAya isa viSaya meM sammati puuchii| AcAryazrIne bhI ucita parAmarza diyA / jinadevane kroDoM rupaye dhArmika kSetroM meM vyaya kiye / eka
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 zreSTha gotra aura samarasiMha 1 dina jinadevane AcAryazrI se pUchA ki guru mahArAja ! batAiye merI Ayu kA kitanA samaya aura avazeSa hai ? AcAryazrIne anumAna - jJAna dvArA batalAyA ki tumhArI Ayu aba kevala 3 mAsa aura zeSa hai / yaha sunakara jinadeva usI dinase dharmArAdhana meM juTa gayA aura antameM ArAdhanA dvArA anazanapUrvaka svargavAsa kA prApta kiyA / nAgendrakumArane bhI apane pitA ko bahuta sahAyatA dharmArAdhana meM dI tathA pitA kI mRtyuke pazcAt bhI laukika kriyA samyakU' prakArase kI / nAgendra kumAra apanI pitRbhaktidvArA pahale hI se jagataballabha bana cukA thA / pitA ke sthAnapara pratiSThita hokara usane saba kAryoM ko acchI tarahase saMbhAla liyA / apanI dhairyatA, karttavyaparAyaNatA, paropakAritA aura gaMbhIratA ke kAraNa vaha dUra dUra taka prakhyAta ho gyaa| tIrthayAtrA ke liye kaI saMgha nikAlakara tathA svAmivAtsalya Adi dvArA nAgendrane saMghakI khUba sevA kii| jina --mandiroM kA nirmANa tathA jIrNoddhAra karAkara nAgendrane akSaya puNya upArjana kiyA tathA gurudeva kI sevAmeM vaha sadaiva tatpara rahA / sAdharmiyoM kI sahAyatA aura sanmAna karanA to usako bahuta suhAtA thA / nAgendra ke bhI eka putra huA / hastarekhA ke anurUpa usa 'kA nAma 'salakSaNa ' rakhA gayA / vAstava meM vaha thA bhI aisA hI saubhAgyazAlI / vaha sulakSaNadhArI tathA buddhizAlI thA / vaha choTI vayasameM hI kArya- kalAdakSa tathA pravINa ho gayA thA / nAgendrane
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 smrsiNh| apanA sArA sarvasva suputra salakSaNa ko arpaNa kara anta samayameM gurusevAmeM nizcintapUrvaka rahakara sAtoM kSetroM meM pracura dravya vyaya kara akSaya puNya upArjita karate hue ArAdhanA meM nimagna raha anazana pUrvaka svarga padako prApta kiyaa| pazcAt salakSaNa bhI apane pitA kI taraha sAre kArya ucita vyavasthApUrvaka calAne lgaa| vaha bhI nAgarikoM meM mukhyA aura rAjyamAnya vyakti thA / . ___ eka bAra eka sArthavAha taraha tarahakI kirAne kI sAmagrI lekara vyApArArtha kirATakUpa nagarameM AyA / jaba salakSaNase usakI bheTa huI to salakSaNane vinamratApUrvaka pUchA ki kaho bhAI ! kisa dezase Ae ho? sArthavAha-" maiM gujarAta prAntase pAyA huuN|" salakSaNa-" kahiye, ApakA prAnta kaisA hai ?" sArthavAha-" gujarAta eka harAbharA prAnta hai jo sadA dhana-dhAnya-pUrNa rahatA hai / saba prakArakI vastue vahA~ prApta ho sakatI haiN| hamAre prAntake loga sabhya, madhurabhASI aura dharmAtmA haiN| zatrujaya aura giranAra jaise bhavatAraka tIrtha bhI hamArI gujarAtabhUmipara haiM / bar3e bar3e vyApArI jala aura thalake mArgase gujarAta meM Akara vipula dravya upArjana kara lAkhoM aura kroDoM rupaye dharma ke kAma meM vyaya karate haiN|" salakSaNa-"gurjarabhUmi ke liye yaha parama gauravakI bAta hai|" sArthavAha-" mahAnubhAva ! ApakA kathana satya hai / para
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTha gotra aura samarasiMha / - Apa dhyAna lagAke suniye gurjara bhUmi meM praveza hote hI gurjara bhUmi aura marubhUmi kI sImA jahA~ milatI hai vahA~ eka atyaMta manohara svargase bhI bar3hakara nagara hai jisakA nAma palhanapura hai / usa nagara meM parama ramya pArzvanAtha - jinAlaye hai jisake kalaza, dhvajadaMDa aura kaMgure suvarNa ke to hai hIM para unameM vizeSatA yaha hai ki ve amUlya javAharAta se jar3e hue haiN| AratI ke samaya jhAlaroMkI phanajhanAhaTa kI garjanA kI tumUla dhvani cahu~ dizA meM prasArita hokara kalikAlarUpI zatruko palAyamAna karatI huI dikhatI hai| vaha nagara vyApAra kA bahuta bar3A kendra hai ataH vahA~ bhinna bhinna martoM ke loga adhika saMkhyA meM rahate haiM para khUbI yaha hai ki unameM paraspara kisI bhI prakAra kA dveSa yA bairabhAva nahIM hai / saba apane apane dhArmika kartavyoM ko pAlane meM svataMtratayA nirata haiM / saba se adhika saMkhyAbAle jainI haiN| jinazAsanake abhyudayakI sarvoca sthiti isa nagara meM vidyamAna hai | jisa prakAra rohiNAcala aneka maNiyoM se vibhUSita hai usI prakAra yahA~ kA jaina saMgha bhI aneka yogya agresaroM se zobhita hai / mahAnubhAva ! kRpayA Apa eka bAra padhArakara usa nagara kA nirIkSaNa avazya kriye| 'avAse dekhiye dekhana yogU / ' 1 pralhAdana vihArAkhyaM zrIvA meyajine zituH / vidyate maMdiraM yatra suramandira sundaram // 61 // sadvAlAnakamUrdhastha suvarNa kapi zIrSakaiH / * zrAbaddhazekharamivAbhAti devagRheSu yat // 62 // sauvarNada DakalazA - malasAraka kAntibhiH / prAtaloMkA hatAlokaM yadUrdhvaM nekSituM kSamAH // 63 // nAbhinandanoddhAra.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha salakSaNa " sArthavAha ! maiM ApakA asIma upakAra mAnatA hU~ ki Apane aise uttama nagarakA mujhe vizeSa paricaya karAyA | aba maiM usa nagara ko dekhaneke liye parama utsuka hU~ / maiM kucha bhI vilamba nahIM karU~gA | aura Apake sAtha calanA to mere liye aura bhI adhika upayukta hogA / 1 "3 56 isa prakAra kaha kara salakSaNane palhanapura jAne ke liye taiyArI kI / yAtrA ke liye Avazyaka sAmagrI ekatrita kI gaI / jaba salakSaNa khAne hue to rAste meM kaI zubha zakuna hue / isase zreSTivarya kA utsAha aura bhI parivardhita huA / nirvighnatayA yAtrA samApta kara jaba salakSaNa palhanapura nagara meM praviSTa hue to punaH zubha zakuna dRSTigocara hue jo bhAvI maMgala lAbha kI sUcanA de rahe the / prasannacitta salakSaNa ko zakunoM ke phalasvarUpa nagara meM jAte hI zrI pArzvanAtha bhagavAna kI rathayAtrAMke varaghor3e ke darzana hue / salakSaNane varaghor3e meM sammilita hokara sAre nagara ke jinAlayoM ke darzana karane kA prathama lAbha liyA / usa samaya eka sAmudrika vidyAkA vizeSajJa zreSTivarya ke cahare ko dekhakara bhaviSyavANI kahatA hai ki yadi Apa isa nagara meM A baseMge to Apako dhana, dhAnya, aura sukha putra kI prApti hogI / Apake vaMzaja saMgha - nAyaka hoMge / ApakI saMtAna dharmiSTa 1 tadantarvizatastasya zrIvAmeyajine zituH / rathaH saMbhukhamAyAtaH sasaGghe'tha puve'bhramat // 76 // ( nA0 naM0 )
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThigotra aura smrsiNh| aura kartavyaniSTha hogI jisake dvArA aneka devamandiroM kI pratiSThA hoMgI / ApakI caturtha pIDhI meM to aise bhAgyazAlI vyakti utpanna hoMge jo zatrujaya mahAtIrtha ke uddhAra karAne meM samartha hoMge jisase bhApa kA kula akSaya kIrti prApta karegA / usa uddhAra ke kAraNa Apake vaMza kI khyAti deza aura videzoM meM aneka varSAMtaka prasArita hogI / maiM Apake zakunoMke anusAra yaha pramANapUrvaka udghoSaNA karatA hU~ ki uparyukta saba bAteM avazya satya hoNgii| zakunoM ke aise anupama phalako vidvAna jyotiSI dvArA sunakara salakSaNa kA citta ati praphullita huA / bhaviSyavettA ko upahArameM vastrAbhUSaNa aura bahutasA dravya diyA gyaa| salakSaNane rathameM virAjita zrIpArzvanAtha bhagavAna ke sAmane mastaka jhukAkara namaskAra kiyaa| bAdameM salakSaNane nagara meM rahe hue sAre guruoM kA vaMdana kiyA / rahane ke liye eka sundara svAsthyaprada bhavanako cunakara usameM nivAsa karanA prAraMbha kara diyA / zakunoM ke phalasvarUpa vyApAradvArA zreSTivaryane akhUTa lakSmI upArjana kI / kyoM na ho aise bhAgyazAlI nararatnoM ko, jo javAharAtakA vyApAra karate hoM, avazya gaharI sampatti prApta huI thii| ___ usa nagarameM upakezagacchIya upAsaka aneka dhanI mAnI vyakti rahate the| zrI pArzvanAtha bhagavAna ke mandirajI kI dekharekha bhI isI gacchavAloM ke saMghake supUrda thii| kyoMki salakSaNane thor3e hI samaya meM isa nagarameM rahakara vizeSa khyAti prApta kara lI thii|
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha ataH isa mandira kI vyavasthAkAriNI kameTI ke sabhAsada bhI yaha cuna liye gaye / salakSaNane kameTI ke sabhAsada hokara isa kArya ko tana mana dhana lagA kara sucAru rUpa se kiyA / jinAlayoM ke prabaMdha karane meM salakSaNa ko vizeSa abhiruci thI ata: sone meM sugandha vAlI kahAvata caritArtha ho gaI / 58 , 1 saujanya se zobhita salakSaNa ke eka putraratna thA jisakA nAma 'Ajar3a thA / yaha bAlyavaya se hI prakhara buddhivAlA thA tathA samayocita zikSA grahaNa kara vaha puruSocita sarva kalAoM meM kuzala thA / zrI pArzvaprabhu ke mandira meM nitya jAkara vaha zraddhA sahita bhakti karane ke atirikta apane guru mahArAja kA bhI parama AjJAkArI dharmAnurAgI zrAvaka thA / apanI vaMza kI paramparAgata ucca padavI para ArUr3ha rahane ke liye vaha sarvathA yogya thA / saMgha meM to vaha agragaNya thA hI para rAjA bhI ina meM pUrA vizvAsa rakhatA thA tathA AvazyaktA hone para uttaradAyitvapUrNa kAryoM meM inakI sahAyatA evaM parAmarza avazya liyA karatA thA / salakSaNa ko pUrNa vizvAsa ho gayA ki Ajar3a avazya jina zAsana kI sevA karane ke yogya hai / salakSaNane isa nagara meM raha kara bahuta dravya upArjana kiyA tathA deva, guru, dharma, svadharmI bhAiyoM aura sArvajanika kAryoM ke liye udAratApUrvaka dravya vyaya kara arjita lakSmI kA yathArtha sadupayoga kiyA / anta meM apane guruvarya AcArya zrI kakkasUri ke caraNoM meM dharmArAdhana karate hue jarA avasthA meM anazanapUrvaka svargadhAma ko gamana kiyA /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThigotra aura smrsiNh| Ajar3azAhane apane karttavya ko pUrNarUpa se nibAhA / inake dvArA aneka zubha kArya sampAdita hue / upakezagacchAzrita zrIpArzvanAtha bhagavAna ke mandira meM Apane guru devaguptasUri dvArA 21 aMgula parimANa zrI AdIzvara bhagavAna kI mUrti, mUlanAyaka jI tathA anya 170 pratimAoM kI aMjanazalAkA tathA pratiSTA krvaaii| isake atirikta Ajar3azAhane eka dUsarA nayA mandira banavAkarake usa meM bhI kaI mUrtiyoM pratiSThita karavAI tathA Ajar3azAhane eka raGgamaNDapa bhI banavAyA thaa| isa prakAra ve apane jIvana ko zAnandapUrvaka nirvighnatayA bitA rahe the| Ajar3azAha ke eka putraratna huA jisakA nAma ' gosala' rakhA gayA / ' gosala' kI zikSA kA bhAra anubhavI aura yogya adhyApakoM ko diyA gyaa| thor3e hI samaya meM parizramI hone ke kAraNa gosalane sarva kalAoM meM nipuNatA prApta kara lI / jaba vaha samyak prakAra se iSTa zikSA ko grahaNa kara cukA to yuvAvasthA meM avatarita hote hI usa kA vivAha eka zikSitA guNavatI nAmaka rUpaguNasampanna bAlikA se kiyA gyaa| jisa prakAra guNavatI yathA nAma tathA guNI thI usI prakAra vaha gRhasthI ke sarva kAryoM ko sampAdana karane meM bhI pravINa thii| guNavatI ke dharmAnurAga tathA udAratA ke svabhAva se gosala kA gAhasrthya jIvana sukhI 1 ekaviMzatyagulAGgaM nAbheyaM malanAyakam / tatparikarabimbAnAM saptatyA'bhyadhikaM zatam // 89 // vidhApya zrImadupakezagacchIye pArzvamandire / zrIdevaguptasUribhyaH pratiSThANya yathAvidhi // 90 // ( nA0 naM0 )
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| thaa| dampattidvaya ko acchI taraha se ghara kA kArya uttaradAyitvapUrvaka calAte hue dekhakara Ajar3azAhane apanI aMtimAvasthA ko nikaTa jAna AcArya zrI devaguptasUrijI ko AmaMtrita kara apane yahA~ bulAyA / guruvarya ke Ane para Ajar3azAhane vinayapUrvaka arja kI " guruvarya ! merA AtmakalyANa zIghra ho aisI AjJA pharamAiye" AcAryazrIke sadupadeza ke pariNAmasvarUpa Ajar3azAhane sAtoM kSetroM meM manacAhA dhana kharca kiyA / usane apane bhAIyoM ko bhI khUba dhana dekara sampattizAlI banAyA tathA Apa svayaM AcAryazrI ke caraNoM meM rahate hue dharma kArya karate hue anta meM anazanapUrvaka dehatyAga kara svargadhAma ko sidhAyA / ___ gosalane bhI apanI kuzalatA se saMghapati ke pada ko prApta kiyaa| jisa prakAra vaha rAjya aura vyApAra ke kAryoM meM dakSa thA usI prakAra vaha dharma Adi ke kAryoM meM bhI sadA agrasara rahatA thaa| gosala apanA jIvana sarva prakAra se sukhapUrvaka bitA rahA thaa| usake tIna putraratna hue / pratyeka putra guNI aura prakhara buddhizAlI thaa| ve sabake saba apane kula ko dIpAyamAna karane vAle the jinake nAma krama se ye the-AzAdhara, dezala aura lAvaNya. siMha / gosalane inakI zikSA ke liye ucita prabaMdha kiyA / jaba ye yuvAvasthA ko prApta hue to AzAdhara kA ratnazrI se, dezala kA bholIkA se tathA lAvaNyasiMha kA lakSmI se vivAha kiyA gyaa| ye tInoM kanyAaiM rUpavatI va zIlaguNa sampanna thiiN| tInoM putra zikSA pUrNa 1 Ajar3a zAhA ke kitane bhAI the vaha prabandhakArane khulAsA nahIM kiyA haiN|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTigotra aura smrsiNh| tathA prApta kara cukane ke pazcAt apane rAjya va vyApArika vyavasAya meM kArya karane lge| yaha to nirvivAda siddha hai ki lakSmI ( money ) kA svabhAva sadA caMcala rahatA hai / jaba vaha apane khudake bhAvAsa meM hI sthira nahIM raha sakatI to yaha AzA kaba kI jA sakatI hai ki yaha dUsaroM ke yahA~ jAkara bhI acala rahe / kaI bAra aisA bhI saMyoga hotA hai ki pauruSa kI parIkSA hone ke hetu bhI sampatti jo pUrvajoMse pIche chor3I gaI ho yA khudane bahuta yatna aura parizrama se prApta kI ho sahasA vilAyamAna ho jAtI hai| aisA hI hAla gosala kA huaa| yakAyaka lakSmIne kinArA kiyA / ( Wealth with wings ) gosala, jo eka dina vipula vaibhavakA adhikArI thA, yakAyaka prAyaH nirdhana ho gyaa| yadyapi dhana calA gayA tathApi gosala apane tInoM putroM sahita dharma mArga para dRr3ha rhaa| itanA hI nahIM aizvarya ke abhAva meM jhaMjhaToM kI nyUnatA ke kAraNa vaha dhArmika kAryoM meM vizeSa rUpa se tallIna ho gyaa| vaha parama saMtoSI thA ataH use nirdhana hone ke kAraNa kisI bhI prakAra kA duHkha nahIM humA / jisa prakAra suvarNa ko tapAne se vaha adhika kharA hotA jAtA hai usI prakAra gosala bhI kasauTI para kase jAne para sAhasI aura dRr3ha sAbita huA / dharmakRtya karane meM tara gosala namaskAra maMtra kA jApa karatA huA isa nazvara dehakA parityAgana kara svarga ko sidhAyA / usake dehAnta ke pazcAt suyogya jeSTha putra mAzAdharane sAre vyavasAya aura gRha kArya ko sabhAlA /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha 1 eka bAra AzAdharane apanI janmapatrikA AcArya zrI devaguptasUri ke samakSa rakhI aura yaha prazna kiyA, " guruvarya ! kyA ma bhI kabhI phira dhanavAna hoUMgA ? " prAcIna samaya meM AcArya gaNa bhI laukika vidyAoM meM pUrNa vijJa hote the tathA saMgha para saMkaTa Ane para unakA ucita upayoga bhI kiyA karate the evaM usa samaya ke zrAvaka bhI deva guru aura dharma meM pUrNa zraddhA rakhane vAle hote the / AcAryazrIne bhaviSya meM lAbha jAnakara AzAdhara ko sambodhita karate hue kahA - " bhadra ! tU alpa samaya meM hI bar3A dhanI hogA / yadi usa dhana kA dhArmika kAryoM meM vyaya udAratApUrvaka karegA to terA dhana dina ba dina bar3hegA anyathA puna: vahI avasthA hogI jo isa samaya hai / isa bAtakA pUrA khyAla rakhanA / " AzAdharane svIkAra kiyA ki Apane jo hidAyata kI hai usakA pUrNatayA pAlana karUMgA / tatpazcAt vaMdanA karake vaha apane ghara gayA / usane usI samaya yaha dRr3ha pratijJA kI- " yadi mujhe dravya prApta hogA to sabakA saba dravya dharma ke kAyoM meM hI lagAUMgA-aura yaha kahate hue hameM ati harSa hai ki usane vaisA hI karake apane praNako pUrNatayA nibAhA bhI ! 62 eka bAra AzAdhara jaba AcAryazrI devaguptasUri ke vaMdanArtha pauSadhazAlA meM gayA to usa samaya anya muni to AhAra Adi lene ke liye bAhara gaye hue the ataH AcAryazrI dhyAnamagna the / eka sAta varSakI kanyA bhI usa samaya pauSadhazAlA meM AI huI thI / isa suavasara ko AyA huA jAna kara saccAIkA devIne usa
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ gheSTigotra aura smrsiNh| alpa vyasaka kanyA ke zarIra meM praveza kara liyaa| tadanurUpa hokara devIne AcAryazrI ko vaMdanA kii| AcAryazrIne apane manovAMchita praznoM ko pUchakara devI se iSTa uttara prApta kiye / isa suavasara kA upayoga karane ke hetu AzAdharane AcAryazrI ke samakSa yaha icchA prakaTa kI " vaha dina kaba AvegA jaba maiM vizeSa lakSmIpAtra hoU~gA ? kRpayA yaha bAta devI se pUcha kara mujhe btaaiye| maiM ApakA isake liye bar3A AbhAra maanuuNgaa|" devI jo pAsa meM khar3I huI yaha bAta suna rahI thI bolI, "AzAdhara ko thor3e hI samaya ke pazcAt dakSiNa dizA meM bahuta dravya prApta hogA aura maiM AzA karatI hU~ ki vaha apane praNa ko bhI avazya nibhaavegaa|" itanA kaha kara devI to antadhAna ho gii| AcAryapravarane pApa aura dAridra ko naSTa karanevAlA mahA mAMgalika vAsakSepa AzAdharake sara para DAlA / vaha jaba dakSiNa dizAkI ora vyApArArtha gayA to asIma lakSmI upArjana karake lAyA / taba usane vinA vilamba AcAryazrI ke AdezAnusAra sAtoM kSetroM meM bahuta sA dhana vyaya kiyA / dravya ke sadvya se usane sahaja hI meM akSaya puNya upArjana kara liyA / AzAdharane jaba dekhA ki AcArya zrI kI aba vRddhAvasthA hai aura inake jIte jI kisI yogya muni ko nikaTa bhaviSya meM sUripada milegA hI ataH vaha AcAryazrI ke pAsa jAkara kahane lagA ki Apa apane pada para kisI yogya muniko cuniye aura unheM sUripada pradAna kariyegA ! merI hArdika abhilASA hai ki usa avasara
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / 39 para mahotsava ke kharca kA sArA lAbha mujhe upalabdha ho | isa para AcAryazrIne kahA, " mahAnubhAva ! apane upakeza gaccha meM AcArya cunane kI praNAlI isase bhinna hai| saccAIkA devI bhaviSya kA lAbhAlAbha vicArakara isa gaccha ke yogya AcArya ko cunane kA Adeza svayaM de diyA karatI hai ! ataH maiM kisI ko apanI icchAnusAra cunanA nahIM cAhatA / taba AzAdhara ne yaha prastAva AcArya zrI samakSa rakhA - " isakA kyA kAraNa hai ki jaba anya gacchoM meM eka nahIM varan aneka AcArya haiM to isa bar3I saMkhyAvAle upakezagaccha meM kevala eka hI AcArya hotA hai aisI paripATI kyA hai ? merA khyAla to aisA hai ki yadi kamase kama pratyeka prAnta ke liye apane gacchakA eka eka pRthaka AcArya niyukta ho to isase kaI gunA adhika upakAra honekI saMbhAvanA hai / " AcAryazrIne pratyuttara diyA ki yadyapi kaI avasthAoM meM eka hI gaccha meM adhika AcAryoM kA honA vizeSa lAbhaprada hai parantu kaI bAra lAbha ke badale hAni honekI bhI sambhAvanA banI rahatI hai / yahI samajhakara apane zrAcAyoMne aisI maryAdA bAMdha dI hai aura abataka eka hI AcArya hote Arahe haiM jisakA zubha pariNAma yaha huA ki isa gaccha meM pArasparika pratisparddhA na hone ke kAraNa aneka bar3e bar3e zAsana - prabhAvika dhuraMdhara digavijayI AcAryopAdhyAyAdi munipravara hue haiM jinhoMne jaina dharmakI vijaya patAkA bhUmaNDala phaharAI / Aja jo zrImAla, poravAla upakezAdi jAtiyoM se zAsana zobhA pA rahA hai vaha saba usa pUrva maharSiyoM kA hI prabhAva hai aura be saba ke saba usI paripATI ko nibhAte cale A rahe haiM / meM
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 zreSThigotra aura smrsiNh| AcAryazrIse bhAzAdharane kahA ki guruvarya ! kRpayA bhApa mujhe upakezagaccha kA pichalA varNana to sunAiye / mujhe sunane kI pUrNa utkaMThA hai| isa para AcAryazrIne upakezagaccha kI sthiti kA saMkSipta itihAsa apane mukhAraviMdase sunAyA / bhagavAn pArzvanAtha se lagAkara apanI maujUdagI takakA kramabaddha sunAyA gayA' varNana AcAryazrIne AzAdharako saMkSepameM hI batAyA, jo Age tIsare adhyAyameM likhA gayA hai| AzAdharane gaccha ke atIta goravako sunakara parama prasannatA prakaTa kI tathA vaha usa dinase vizeSa taurase gaccha premI hokara gacchonnati kI ora adhika lakSya denelgaa| prAcAryazrI devagupta sUri jaba 84 varSa ke hue to unhoMne eka dina devI kA smaraNa kiyA / devI sacAIkA prakaTa huI aura bolI ki mApakA AyuSya aba kevala 33 dina kA hI avazeSa hai ataH batAiye Apa AcArya pada para kise biganA cAhate haiM ? bhAcAryazrIne kahA ki mujhe to koI aisA muni dRSTigocara nahIM hotA jo isa uttaradAyitva pUrNa pada para ArUr3ha hone ke liye sarvathA yogya ho / bahuta acchA ho yadi Apa hI svayaM batA deN| taba devIne kahA ki mere khyAla se to muni bAlacandra, sUri pada ke sarvathA yogya hai / itanA kahakara devI to adRzya ho gii| prAtaH kAla honepara AcAryazrIne AzAdhara ko bulAyA aura rAta kA sarva vRtAnta kaha sunaayaa| bhAzAdhara to isa avasara kI pratIkSA kara hI rahA thA / usane mahotsava ke liye bharapUra taiyArI kI /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha | 66 zubha dina mandira meM vi. saM. 1330 ke phAlguna zuklA 6 zukravAra ke aneka AcAryoM ke samakSa pArzvanAtha bhagavAn ke AcAryapada muni bAlacandrajI ko diyA gayA / isa mahotsava meM zAdharane eka lakSa dInAra kharca kiye the / janatA AzAvara kI bhUri bhUri prazaMsA kara use dvitIya vastupAle yA tejapAla kI upamA dene lagI / AcAryazrI devaguptasUrine apane sthAnApanna AcAryazrI siddhasUri ko kArya soMpane ke thor3e dina pazcAt hI svargadhAma ko gamana kiyA / tapa zrazAdhane AcArya zrI siddhasUri ko vaMdana kara eka bAra anunaya abhyarthanA kI ki AcAryavara mujhe dharmadezanA dekara AtmakalyANa kA koI saralamArga batAiye | AcAryazrI ko to isameM koI Apatti thI hI nahIM / ve use dharmopadeza sunA kara dAna, zIla, aura bhAvanA pUjA prabhAvanA vagairaha ke viSaya meM vizeSa vivecana karane lage | prasaMga Ane para unhoMne zatruMjaya tIrtha ke mahAtmaya kA bhI vivecana kiyA aura kahA ki yAtrA se kitane kitane aihalaukika aura pAralaukika sukha prApta hote haiM ? AzAdhara ke komala aura nirmala hRdayapara isa bAta kA vizeSa prabhAva par3A / usane gururAja ke samakSa apanI hArdika icchA prakaTa kI ki maiM bhI zrI zatruMjaya 1 sAdhurAzAdharaH saMghavAtsalyaM vidadhe tathA / asmaran vastupAlasya sarvadarzinino yathA // 260 // zrI devaguptA guravaH krameNa tridivaM gatAH / tatsaMskAradharAyAM tu stUpaM sAdhurakArayat // 261 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThagotra aura samarasiMha | tIrtha kA saMgha nikAlanA cAhatA hU~ / AcAryazrIne pharamAyA ki 'zubhasya zIghraM ', kAla kA kyA bharosA na jAne kaba A dabAve / AtmakalyANa-sAdhana kA kArya jitanA jaldI ho sake utanA hI acchA / AzAdharane cAhapUrvaka bar3I taiyAriyoM kI / deza aura videza se apane sAdharmiyoM ko bulavAkara bahuta bar3A saMgha nikAlA / siddhasUri ke vAsakSepapUrvaka zubhamuhUrta meM ravAnA hokara saMgha zatruMjaya aura arbudarAja kI yAtrA nirvighnatayA karatA huA vApasa AyA / saMghapatine sArto kSetroM meM udAratApUrvaka bahuta dravya vyaya kiyA / asaMkhya dravya dhArmika zubha kAryoM meM vyayakara apAra puNyaupArjana kara anta meM AzAdharane zAMtipUrvaka deha tyAgI / usakA anuja ' dezala' thA / jisakI kIrtti videzoM taka phailI huI thI / yaha vyApAra meM siddhahasta aura dravya ke adhikAra meM kubera thA / isakI dAnavRti kalpavRkSa ko bhI lajAtI thI / yadyapi isane marubhUmi ko chor3akara anya jagaha vAsa kiyA tathApi deva guru aura dharmapara dRr3ha hone ke kAraNa vahA~ bhI isane ucita sanmAna pAyA | AzAdhara ke bAda ghara ke kArya kA sArA uttaradAyitva bhI inhIM ke kaMdhoMpara thA / zAha dezala ke tIna putra the / dhanya hai aise pitA ko 1 atha nikhiladezebhyaH saMghaM saMmIlya zuddhadhIH / zatruMjayamahAtIrtha pramukheSu sa saptasu // 899 // tIrtheSu mahatIM kurvan jinadharmaprabhAvanAm / yAtrAM nirmAya nirmAyaH saMghezatvamavApa yaH // 900 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 samarasiMha / kA jisake aise guNI putra utpanna hue hoM ! inakI dhArmikavRti ke pratApa se kaliyugake sAre pApa kA~pane lage / tInoM putra mAnoM tInoM lokoM ke sArabhUta the / jeSTha putra kA nAma sahaja, I sAhaNa aura saba se choTe kA nAma samarasiMha thA / tInoM 'putraratna sAhasI, sundara, zUravIra, sahanazIla, aura kula ke zRGgAra the / inameM se tRtIya, jo hamAre caritanAyaka haiM, to vizeSa camatkArI 1 the / inakI buddhi, vaibhava aura bhAgya, abhyudaya kI parAkASTA taka pahu~cA huA thA / isa lohe kI lekhanI kA parama saubhAgya aura abhimAna hai ki jisake dvArA aise dAnavIra nararatnoM kA carita aMkita kara Aja hama hindI saMsAra ke samakSa rakhane ko samartha hue haiM / pAThaka pravara ! tanika dhIraja dhariye inake ramyaguNoM kA vizada varNana, aitihAsika pramANoM sahita Age ke adhyAyoM meM, vistArapUrvaka kiyA jAyagA / zAha dezala ke laghu bAndhava kA nAma lAvaNyasiMha thA, jinakI gRhiNI kA nAma lakSmI thA / lAvaNyasiMha sacamuca lakSmIpati kI nAI sukha prApta kara rahe the / inake jo do putra 1 the unake nAma kramase ye the- sAmanta aura sogaNa | donoM lavakuza kI taraha gaMbhIra, vIra aura dhIra the / ucca guNoMne to mAno ina yugala bhrAtAoM ke zarIra meM hI nivAsa kara liyA ho aisA mAna hotA thA / udhara jaba lAvaNyasiMha kA bhI sahasA dehAnta ho gayA to dezalazAha kA gAIsthya bhAra aura bhI bar3ha gayA / dezalazAha donoM bhAiyoM ke viyoga se do paMkha kaTe pakSI kI taraha
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThigotra aura samarasiMha / 69 duHkha anubhava karane lage parantu guruvaryane upadezadvArA unake citta ko cirasthAyI zAMti dilAne kA bharasaka prayatna kiyA aura likhate hue parama harSa hai ki dUradarzI dezala ke citta para usakA acchA prabhAva bhI pdd'aa| vaha sAMsArika saMtApa ko chor3akara dhArmika kRtyoM kI ora vizeSa ruci pradarzita karane lgaa| tIna kI jagaha pAMcoM honahAra putroM ko ( tIna nija ke tathA do apane anuja ke) pAMcoM pANDavoM kI taraha samajhakara citta ko AzvAsana dekara donoM bandhuoM ke viyoga ko ve bhUla gaye / pAMcoM ko jIvanakSetra I meM vijaya prApta karane yogya zikSA dilAne meM unhoMne koI bAta uThA nahIM rakhI / jaba ve pAMcoM putra pUrI taraha se pravINa ho gaye to svAvalambana pUrvaka rahane kI vyavahArika zikSA dene ke hita vyApAra karAne ke hetu se dezalazAhane apane bar3e putra ko devagiri (daulatAbAda) aura sAhaNa ko sthaMbhana ( khaMbhAta ) nagara ko bhejA / ye donoM nagara usa samaya vyApArika kendra hone ke kAraNa khUba unnata the / sahajapAlane apane bauddhikabala se devagirinagara ke rAjA rAmadeva ko isa bhA~ti apane vaze kiyA ki use pratyeka Avazyaka kArya meM sahajapAla kA parAmarza lenA anivArya ho gayA / rAjA ke 1 sahaja zrIdevagirau rAmadevaM nRpaM guNaiH / tathA nijavazaM cakre yathA nAnyakathAmasau // 925 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 samarasiMha / Upara 'sahaja' ke vyaktitva kI acchI chApa par3a gii| yahI kAraNa thA ki vaha inake atirikta aura kisI ko kucha nahIM pUchatA thA / itanA hI nahIM isa Azcaryajanaka prabhAva ke pariNAmasvarUpa unhoMne tailaMgadeza ke rAjA ke hRdaya meM bhI jagaha prApta kara lii| sahajapAlane isa avasara kA sarvottama upayoga kara vahA~ para eka jinamandira bhI banavAyA / yahA~ taka ki karaNATa aura pANDu prAnta ke nRpati bhI usase milane kI icchA prakaTa karane lge| yadi aisA huA to koI anokhI bAta nahIM thI, guNavAnoM kI to hara sthAna para kadra hotI hI hai / dharmI puruSoM kI icchAe~ bhI vaisI hI huA karatI haiN| dezala ke mana meM yaha icchA huI ki eka mandira devagiri meM bhI banavAUM / jaba usane yaha bAta prAcArya zrIsiddhasUri se kahI to unhoMne kahA ki dezala, tU vAstava meM pUrNa zaubhAgyazAlI vyakti hai| aise prAnta meM to jina mandira kA honA nitAnta Avazyaka hai| yaha kArya parama puNyaprApti kA hogaa| yadi tumhArI aisI icchA hai to phira dera karane kI kyA AvazyaktA hai| yadi usa mandira meM bhagavAna pArzvanAthasvAmI kI mUrti sthApita kI jAya to bahuta acchA ho / dezalane apane putra sahaja ko isa Azaya kA eka 1 tilaGgAdhipatiryasya kIrtyA zrutimupetayA / preritaH svapuri sthAnaM pradadau devavezmanaH // 927 // 2 karNATa-pANDaviSaye gadyasaH prasarat sadA / tadadhIzamukhyalokamutkaM tadRrzane'karot // 928 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThigotra aura samarasiMha | 71 patra likha bhejA / sahajane use sAdara svIkAra kiyA | usane devagiri nareza se turanta hI mandira ke liye Avazyaka jamIna prApta karalI / idhara sahajapAlane bahuta dravya lagA kara devabhavana tulya bhImakAya mandira catura zilpakAroM dvArA taiyAra karavA liyaa| udhare dezalazAhane dhArAsana kA uttama pASANa maMgavA kara mUlanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAn kI do divya bar3I mUrttiyoM tathA 24 anya mUrttiyoM devakulikAoM ke liye aura saccAIkA devI, ambikA devI, sarasvatIdevI aura gurumahArAja kI mUrttiyoM bhI sughar3a kArIgaroM ke hAthoM se taiyAra krvaaii| itanI taiyArI kara dezalazAhane AcArya ko vinaMtI kara devagiri calane ke liye sAtha liyA / dezalazAhane sAtha meM itane strI puruSoM ko liyA ki isa ekatra samAyada ko dekhakara aisA mAlUma hotA thA mAno koI senA jA rahI hai / isa bAta kI sUcanA jaba sahajapAla ko milI to vaha mUrttiyoM kI agavAnI karane ke liye kaI mIla satvara sAmane AyA | nagara praveza kA mahotsava itanI dhUmadhAma se huA ki rAmadeva nRpati isa apUrva jamaghaTa ko dekha cakita se ho dA~no tale UMgalI dabAne lage / zubha muhUrta meM AcArya zrI ke karakamaloM se prastuta bimboM kI aJjanazalAkApUrvaka 1 duSTAriSTaharaH pArzvajinaH zrImUlanAyakaH / vidhApyatAmayaM sAdho ! sarvakAmitadAyakaH // 933 // 2 caturviMzatibimbAni dve bimbe ca bRhattare | satyA'mbA-zAradA yugma gurumUrtIra kArayat // 939 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 smrsiNh| pratiSThA karavAI gaI / isa mahotsava kA sAMgopAMga vizada varNana karanA lohe kI lekhanI kI tuccha zakti ke bAhara kI bAta hai / solaha mAnA yahI kahAvata caritArtha hai 'girA anayana nayana binu baanii'| jisa AMkhane dekhA vaha to bola sakatI nahIM aura jo bAnI bolanA cAhatI hai usane dekhA kahA~ ? cAroM dizAoM kI mora prasArita hotI huI kIrti ko vaTora kara eka jagaha rakhane ke uddezase hI mAno dezalazAhane dhvajadaMDa aura kalaza ko sthApana kiyA thaa| usa mandira ke irda girda koTa banavAyA gayA jinameM rahI huI 24 devakulikAe~ kisI vibudhabhavana kI yAda dilA rahI thii| isase jaina dharma kI bahuta adhika prabhAvanA tathA vRddhi huii| rAjA aura prajA donoM para joradAra asara pdd'aa| tadantara dezalazAha ina kAryoM ko kara AcArya zrI siddhasUri ke sAtha vahA~se ravAne hokara gujarAta prAntake pATaNa nagara meM pahu~ce / kyoM ki vahA~ hamAre caritanAyaka samarasiMha pATaNa rAjya meM sUbedAra ke uccapada para adhikArI the / pATaNa vyApAra kA bhI kendra thA ataH dezalazAha bhI vahIM nivAsakara sukhapUrvaka jIvana vyatIta karane lge| AcAryazrI siddhasUri bhI usa samaya pATaNa meM virAjakara mokSamArga kA mArAdhana kara rahethe / 1 krameNa jalayAtrAdi mahotsavapurassaram / pratiSThAlagne samayaM siddhasUrisAdhayat // 647 // 2 sAdhuvidhAya vividhairatha dharmakRtyaiH / zrI jinazAsana samunnatimatra deze // zrI gUrjarAvanidhibhUSaNapattane'sau / sAdha jagAma gurubhirgurukAryasiddhau // 953 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThigotra aura smrsiNh| caritanAya kA vaMza vRkSamarudharAmaraNa upakezanagara (bhoziyAM ) nivAsI upakezavaMzIya zreSThigotrIya zreSTivarya vesaTa (kirATakUpanagara meM vAsa kiyA) varadeva jinadeva nAgendra sallakSaNa ( prahlAdanapura meM vAsa kiyA) bhAjar3a* gosala desala pAzAdhara ( ratnazrI) lAvaNyasiMha ( lakSmI) (bholI) sahajapAla sAhaNapAla samarasiMha sAmanta sogaNa divagiri] [khaMbhAta] [pATaNa ] [sarasvatI] [rUpAde] * Ajar3a zAhake bhAiyoM kA parivAra pAlhanapura meM rahA unakI paramparA meM jesalazAha bhora sAraMgazAha bar3e nAmI puruSa hue| - samarasiMha ke santAnAdi kA itihAsa pariziSTha me diyA gayA hai zeSa kuruguruyoM kI vaMzAvalIse phira samaya pAkara likhA jaaegaa| .
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20000000000000000000000 hU~ tRtIya adhyAya ScoocOOOOOOOOOOOOOOOOOcs upakezagaccha kA saMkSipta paricaya / rama punIta bhavatAraka zrI zatrujaya mahAtIrtha ke paMdrahave uddhAraka sAhasI dAnavIra samarasiMhake pUrvajoM kA saMkSipta - varNana pAThaka pichale adhyAya meM par3hacuke haiN| isa uddhArako karavAne kA saubhAgya hamAre caritanAyakako prAcArya zrI siddhasUrikI kRpAse hI milA thA ataH isa adhyAya meM AcAryazrI ke gaccha kA saMkSipta paricaya pAThakoM ke sammukha rakhanA asaMgata nahIM hogaa| jagatpUjya vizvavikhyAta vartamAna cauvIsIke tevIsave tIrthakara zrI pArzvanAtha bhagavAna IsA ke lagabhaga 800 varSa pahale hue haiM / ye mahA pratApazAlI the / parahita sAdhanakI bhAvanAe~ sadA inake cittameM basI rahatI thiiN| inhoMne pUrNa Atmabala prApta kiyA thA / kaivalya lAbha kara bhagavAnne saMsArake asaMkhya prANiyoM ko satya, saMyama aura ahiMsAke mArgapara lagAyA-unheM duHkhoMse chudd'aayaa| inake mahAna 'ahiMsA-dharma' ke jhaMDeke nIce asaMkhya logoMne parama 1-"ahiMsA paramodharmaH " isa udAra siddhAntane brAhmaNa-dharmapara cirasmaraNIya chApa (mohara) mArI hai| yajJa-yAgAdikoMmeM pazuoM kA badha hokara jo 'yajJArtha
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha paricaya | zAMti prApta kI / Apake jIvana para kaI svataMtra graMtha prakAzita ho cuke haiM ata: hama yahA~ para itanA hI likhanA upayukta samajhate haiM ki unhoMne jisa kalyANapatha kA jJAna janatAko karAyA usake hama pUrNa AbhArI haiN| Aja bhI aneka bhavya jIva unake upadezoMke anusAra apanA jIvana bitAkara AtmakalyANa kara rahe haiM ! bhagavAn zrI pArzvanAtha ke prathama paTTapara AcArya zrI zubhadatta gaNadhara hue| dUsare paTTapara prAcArya zrI haridattasUri hue jinhoMne svasti nagarImeM vedAntI lohityAcArya ko zAstrArtha meM premapUrvaka samajhAkara unheM 500 ziSyoM sahita dIkSita kara jaina banAyA / nava - dIkSita lohityAcAryane mahArASTra tailaMgAdi prAntoM meM vihAra kara yajJahiMsA Adi ko miTAte hue jaina-dharma kA khUba pracAra kiyA / tIsare paTTapara AcArya zrI AryasamudrasUri hue / Apa bhI ahiMsA dharma ke pracAra meM khUba saphalIbhUta hue / Apake zAsana 1 pazu-hiMsA' prAjakala nahIM hotI hai, jainadharmane yaha eka bar3I mArI chApa brAhmaNadharma para mArI hai / pUrvakAla meM yajJake liye asaMkhya pazu hiMsA hotI thI / isake pramANa meghadUta kAvya tathA aura bhI aneka granthoMse milate haiM / rantideva nAmaka rAjAne jo yajJa kiyA thA usameM itanA pracura pazu vadha huA thA ki nadIkA jala nase raktavarNa ho gayA thA ! usI samayase nadIkA nAma carmaNvatI prasiddha hai / pazuvadhase svarga milatA hai, isa viSaya meM ukta kathA sAkSI hai ! parantu isa ghora hiMsAkA brAhmaNa-dharmase vidA le jAne kA zreya ( puNya ) jaina dharmake hisse meM hai / sva0 lokamAnya bAlagaMgAdhara tilaka / 1 dekho - jaina jAti - mahodaya / prakaraNa tIsarA pRSTha 3.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| kAla meM videzI nAmaka eka pracAraka AcAryane ujjena nagarIke mahArAjA jayasena ko unakI rAnI anaMgasuMdarI aura unake rAjaku~ara kezI kuMara ko dIkSita kiyA thA / cauthe paTTapara kezIzramaNAcArya mahAna prabhAvika hue / inhoMne kevala kaI rAjA mahArAjAbhoMko hI jaina dharma meM dIkSita kiyA ho aisA nahIM varan kaTTara nAstika nareza pradezI ko bhI adhogatise yuktiyoM dvArA bacAkara Apane use saccA jainI banAkara vAstava meM adbhuta aura anukaraNIya kArya kara dikhAyA / Apa hI ke zAsanakAla meM vartamAna zAsana, jo bhagavAn mahAvIra svAmI kA hai, pravRta huzrA thA / Apane sAmayika sudhAra kara jina zAsana ko sudRr3ha aura suniyaMtraNa dvArA vyavasthita kiyaa| isI vyavasthita zAsana meM bhagavAn zrI mahAvIra svAmIne apanI bulanda AvAjase bhAratavarSake kone kone meM " ahiMsA paramodharmaH " ke saMdeza ko pahu~cAyA / aitihAsika anusaMdhAnane yaha sAbita kara diyA hai ki usa samaya mahAvIra svAmI ke jhaMDeke nIce 40 kror3a janatA jaina dharma kA pAlana kara nija Atmahita sAdhana meM saMlagna thii| AcArya zrI kezIzramaNa ke paTTadhara AcArya zrI svayaMprabhasUri hue | mApake udyogase jaina dharma kA vizeSa pracAra huA / aneka AphatoM ko dhairyapUrvaka sahana karate hue zrApa vAmamArgiyoM ke kendra zrImAlanagara meM pahu~ce / vahA~ pahu~cakara Apane yajJa meM home jAnevAle savA lAkha mUka pazuoM ko abhaya-dAna dilavAyA / usa 1 dekhiye jainajAti-mahodaya tIsarA prakaraNa pRSTha 16 se 40 taka
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaran* c00000000000000000000000000000000000000000000 no 90000000000000000000000000000000000000000 1000000000000000000000000000000000000000 D.GMALI prAcArya svayaMprabhamUrijI padmAvatI nareza padmasenako jaina banA rahe haiN| (dekho pRSTa 76) 0 000000000000000000000000000000000000
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa maraAPERSanaSaaaaaaaaaaacaIDIEOBHeace SpacaIGEOROSBleedeoaaleameraESESENDS claceIceOOGDISpeaSIBIOMOREIGENO0 AcArya ratnaprabhamUrijI mahArAja upakezapurake rAjA upaladeva Adiko jaina banA rahe haiN| ( dekhiye pRSTha 77 ) pasaicaemstoaaeeleopanlaaaalaa@paratoaaBIDEOANONaceo8
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha - paricaya | samaya vahA~ 60,000 gharoM ke nivAsiyoM ko Apane ahiMsA ke sadopadezadvArA jainI banAyA / ApakA yaha asIma upakAra hamAre liye gU~gekAgur3a hai / isI prakAra Apane apanI asAdhAraNa pratibhA ke prabhAva se padmAvatI nagara ke rAjA padamasena ko 45000 gharoM kI janatA sahita ahiMsA dharma kA paramopAsaka banAyA / Apake paTTapara prAtaHsmaraNIya AcArya zrIratnaprabhasUri hue / aisA koI viralA hI jainI hogA jo Apake zubha nAma aura kAryoM se paricita na ho / Apane asIma vAdhAoM ko parAjita kara marubhUmi - sthita upakezapura nagara meM padhArakara Upaladeva rAjA ko 3,84,000 gRhoM ke nivAsiyoM sahita prabodha dekara jainadharmAbalambI bnaayaa| yaha pratibodhita jana samAja bAda meM ' mahAjana saMgha' nAma se prakhyAta huA / Apake pIche paTTadhara AcArya zrI yetadevasUri hue jinhoMne rAjagRhI nagara meM upadrava macAte hue yakSa ko pratibodha dekara saMgha ko saMkaTa se bacAyA / pahale Apane magadha, aMga, baMga aura kaliGga Adi prAntoM meM vihAra kara savAlakSa naye jainI banAe tat pazcAt Apa marubhUmi sadRza durgama kSetrameM paryaTana karate hue naye naye jainI banAte hue sindhaprAnta kI ora padhAre aura sindha samAT rudrATra aura rAjaku~ara kakka ko upadeza dekara jainI banAyA / isa prakAra sindhaprAnta meM jainadharma-pracAra kA adhikatara zreya ApahI ko hai / 1 dekhiye - jaina jAti - mahodaya - prakaraNa tRtIya pRSTha 40 se 49 taka 2 pacama 1 se 52 taka 23 "" "" > 77 "
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 smrsiNh| Apake pIche paTTadhara AcArya kakkasUri mahAn upakArI hue| inhoMne sindhaprAnta meM dharmopadeza deneke pazcAt kacchaprAnta kI ora paryaTana kiyA / Apane devI ko bali diye jAnevAle rAjaku~ara kI rakSA kara use dIkSita kiyA tathA kacchaprAnta ke kone kone meM ahiMsA kA sandeza pahu~cAyA / bhApake paTTapara prAcArya devaguptasUri mahAn camatkArI hue / inhoMne paJjAba bhUmi meM vihArakara siddha putrAcArya ko zAstrArtha meM parAjita kara jainadharma meM dIkSita kara bar3A bhArI upakAra kiyA / Apake paTTapara prAcArya siddhasUri bar3e hI tapasvI aura jaina mizana ke pracAraka hue| Apane bhI aneka prAntoM meM vihArakara jaina-dharmake maMDeko phaharAyA / yaha ina AcAryoM ke hI anavarata parizrama kA zubha pariNAma thA ki mahAjana saMgha kI saMkhyA jo lAkhoM taka thI krorDo taka pahuMca gaI aura dina-pratidina bhAbhivRddhi hone lgii|| bhagavAn zrI pArzvanAtha kI samudAya pahale hI se nigrantha nAmase sambodhita kI jAtI thI parantu AcArya ratnaprabhasUrine upakezapurake rAjA aura prajA ko jaina banAyA vaha samUha upakezavaMzI (jise vartamAna meM mosavAla kahate haiM ) kahalAne lgaa| tathA isa samUhake pratibodhaka aura upadezakoM ko upakezagacchAcArya kI saMjJA prApta huI aura tadanurUpa yaha samudAya upakezagaccha ke nAmase 1 dekho-jaimajAti-mahodaya paJcama prakaraNa pRSTha 52 se 68 taka . 2 " " " " . ... .68 se 74 , 3 " " " " " , 74 se 81 taka
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ = == EFREneke = = 003 DEDE D == == DEMALI OESOR == AcArya zrI yakSadevasUri sindha prAnta ke rAjA yA rAjakumAra kakka kumArako pratibodha de rahe hai| ( dekhiye pRSTa 77 )
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ upkeshgcch-pricy| prasiddha huA / kyoMki ( 1 ) AcArya ratnaprabhasUri, (2) yakSadevasUri, ( 3 ) kakasUri, ( 4 ) devaguptasUri aura ( 5 ) siddhasUri sabake saba prabhAvika, labdhisampanna aura vidyAsAgara the tathA inhIM pAMcoMne marusthala, saMyukta prAnta, sindha, kaccha aura paJjAba Adi pradezoM meM asuvidhAeM jhelate hue paryaTana kara aneka prANiyoMko mithyAtvase muktakara jainI banAyA thA ataH prastuta upakeza gacchake AcAryoM kI vaMza-paramparA inhIM pA~ca nAmoM ke AcAryoM dvArA calI A rahI hai| paTTAvalI se patA milatA hai ki isa gaccha meM zrIratnaprabhasUri nAma ke 6, zrIyaddhadevasUri nAma ke 6, zrIkakkasUri nAma ke 23, zrIdevaguptasUri nAmake 22 aura siddhasUri nAmake 22 zrAcArya, isa prakAra ye saba milake 78 prAcArya tathA zrIratnaprabhasUri ke pUrva zrIpArzvanAtha bhagavAna ke paTTa para 5 AcArya hue| yAni zrIpArzvaprabhu ke paTTa para Ajataka 84 prAcArya hue / ina AcArya ke dvArA jainadharma ke bar3e bar3e ullekhanIya kArya siddha hue jo kramase ye haiM-mahAjana saMgha kI sthApanA; zAkhA, prazAkhA ke rUpa meM gotra aura jAtiyoM kA prAdurbhAva; aneka graMthoM kI racanA; asaMkhya mandira evaM mUrtiyoM kI pratiSThauM / ina prAcAryoM kA vistRta vivaraNa to eka svataMtra graMtha meM hI diyA jAnA sambhava hai yahA~ to vizeSa pratibhAsampanna AcAryoM kA hI 1 dekho-upkesh-gcch-pttttaavlii| jo jaina sAhitya saMzodhaka traimAsika patrikA meM prakAzita ho cukI hai| 2, 3 aura 4 dekho-isI adhyAya ke pariziSTa
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMha digdarzana mAtra karAnA sambhava hai / parantu yahA~ yaha bAta pAThakoM ko dhyAna meM rakhanA cAhiye ki aitihAsika samaya - nirNaya kI zRGkhalA ke abhAva meM eka hI gaccha meM eka nAmake 6, 6, 23, 22 aura 22 AcAyoM ke ho jAne se samaya ke tathya nirNaya ke karane meM aneka bAdhAoM ke upasthita hone kI sambhAvanA avazya hai tathApi itihAsa ke anusaMdhAna ko kucha adhyavasAya dvArA vizeSa parizramapUrvaka adhyayana karane para tathya nirNaya para pahuMcanA bhI sarvathA saMbhava aura zakya hai / isa gaccha meM vIra saMvat 373 meM AcAryazrI kakkasUri mahAn prabhAvika hue haiM / Apa AkAzagAminI vidyA - vijJa the ataH jisa samaya upakezapura nagara meM vIrajina - bimba kI graMthI- chedana ke kAraNa upadrava ghaTita huA thA usa samaya ApazrI hI use sahaja hI meM zAMta karane meM samartha hue the / ina AcAryo kI paramparA meM eka siddhasUri AcArya mI mahAn prabhAvika hue haiM / inhoMne vallabhInagarI ke mahArAjA zilA1 ditya ko pratibodhita kara jainI banAyA / vaha rAjA jina - zAsana kA itanA bhakta huA ki prati varSa sAzvatI aThAiyoM kA jinamandiroM meM bhakti tathA zraddhA sahita aThAI mahotsava karavAtA thA / AcAryazrI ke upadeza se inhoMne zrI zatruMjaya tIrtha kA uddhAra bhI 1 dekho - jainajAti -mahodaya paJcama prakaraNa pRSTha 83 se 104 taka |
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha-paricaya / karAyA / AcArya zrIsiddhasUrine anyAnya prAntoM meM vihAra kara jaina-dharma kI asIma unnati kI / kAlAntara isI gaccha meM mahAna camatkArI aura dasa pUrvadhArI AcArya zrI yakSadevasUri hue jo prAcArya vajrasUri ke sadRza kahalAye / bhApa dasa pUrva dhArI to the hI parantu isake atirikta pApa aneka vidyAoM aura labdhiyoM se vibhUSita the| jisa samaya uttara bhAratavarSa meM bhISaNa duSkAla par3A thA Apane dakSiNa mArata meM vihAra kiyA thA / paryaTana karate hue Apa eka vAra sopArapura-paTTana meM padhAre / usa samaya AcArya zrIvaghrasenasUri apane naye ziSyoM ko jJAnAbhyAsa karAne ko candrAdi ziSyoM sahita AcArya zrIyakSadevasUri ke samakSa Ae aura prArthanA karane lage ki ina ziSyoM ko zikSita karane kA bhAra Apa apane para liijiye| paropakAraparAyaNa AcAryazrIne unakI prArthanA svIkAra kI aura tadanusAra candrAdi ziSyoM ko parizramapUrvaka par3hAne lge| saca kahA hai ki bhavitavyatA bhI balavAna hotI hai / idhara ina ziSyoM 1 teSAM zrIkakkasUrINaM ziSyAH zrI siddha sUrayaH / vallabhInagare jagmurviharato mahItale // 73 // napastatra zilAdityaH sUribhiH pratibodhitaH / zrIzatrujaya tIrtheza uddhArAn bida, bahUna // 4 // prativarSa paryuSaNe sa caturmAsIka traye / zrI zatrujaya tIrthe gata yAtrAyai naparutama // 75 // ( vi. saM. 1393 ke likhe upakezagaccha caritra se)
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha kA jJAnAbhyAsa cala rahA thA udhara vajrasenasUri akasmAt vyAdhise pIr3ita ho paMcatva ko prApta ho gaye / inake isa viyoga se AcAryazrI tathA unakI ziSya maNDalI bahuta adhIra ho gii| tathApi AcArya zrI yajJadevasUrine unheM vizvAsa dilAyA ki aba cintA karanese koI lAbha nahIM / jahA~taka mujhase banegA maiM Apa logoM kI saba vyavasthA aise DhaMgase karadU~gA ki jisase Apako kisI prakAra se guruvarya kA abhAva na khaTakegA / aura Apane kiyA bhI aisA hI / una jJAnAbhyAsI chAtroM meM candra, vidyAdhara, nAgendra aura nivRti-ye cAra ziSya hI vizeSa agragaNya the / inhoMne parizramapUrvaka jI jAnase adhyayana kiyA parantu kAlakI kuTila gatike kAraNa bhAratameM bhISaNa akAla par3ane ke kAraNa sAdhuoM kI sthiti yathAyogya nahIM rahI / ataH dUradarzIIM samayajJa AcArya zrI yajJadevasUrine vajrasUrike zrajJAvartI sAdhu aura sAdhviyoM ko ekatra kara vAsakSepa aura vidhi-vidhAnapUrvaka candrAdi muniyoM ko agra pada pradAna kiyA / usa samaya ye saba milAkara 500 sAdhu, 7 upAdhyAya, 12 vAcanAcArya, 2 pravartaka, 2 mahattara padadhara, 700 sAdhviyoM, 12 pravarttikA aura 2 mahattarA thiiN| isa samudAya ke AcArya pada para candrasUri suzobhita hue| bAda dina-prati-dina saMkhyA meM vRddhi hone ke kAraNa isa samudAya kI aneka zAkhAe~ aura pratizAkhAe~ phailIM / tapA, kharattara, aMcaliyA, AgamiyA aura pUnamiyA Adi gaccha isI nikale hue | jaba koI naI dIkSA dI jAtI hai yA nayA zrAvaka vAsakSepa letA hai to koTIgaNa vajrIzAkhA candrakula uccA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke upakeza gaccha - paricaya | 1 rita kiyA jAtA hai isake sAtha ye apane gaccha, AcArya yA pravarttaka kA nAma bhI jor3a dete haiM / AcArya candrasUri ke atirikta nAgendra, vidyAdhara aura nivRtti ke bhI mahA prabhAvika kula hue / ina kuloM meM jinazAsana - prabhAvaka bar3e bar3e dharmadhuraMdhara AcArya hue / kyA~ na ho ! AcArya zrI yakSadevasUri kA vAsakSepa aura jJAna hI isa kadra prabhAvika thA ki use yahA~ samyak prakAra se prakaTa karane meM lekhanI ko upayukta zabda upalabddha nahIM hote / yadi vAstava meM dekhA jAya to candrAdi kuloMpara AcArya yakSadevasUri kA asIma upakAra hai | tatpazcAt isa upakeza gaccha meM devaguptasUri nAmaka eka bar3e hI acche prabhAvika AcArya hue jinhoMne bhArata bhUmipara paryaTana kara jana samAja kA bahuta upakAra kiyA / ekabAra Apa devayogase kanaujAdhipati mahArAjA citrAMgada se mile / sAkSAt honepara Apane svAbhAvikatayA rAjA ko aisA hRdaya prabhAvotpAdaka 1 tadatvaye yakSadevasUri rAsI dviyAM nidhiH / daza pUrvadharo vajrasvAmi bhutya bhavadyadA / ( u. cA. zlo. 77 ) zrI yakSadevasUrirvabhUva mahAprabhAvakartA dvAdazavarSe durbhikSa madhye vajrasvAmi ziSya vajrasena guroH paralokaprApte yakSa devasUriNA catvAri zAkhA sthApitA (upa kezagaccha pahAvalI) zrI pArzvaprabhu ke 17 veM paTTapara zrI yakSadevasUri hue haiM jinhoMne vIrAt 585 varSake bAraha varSIya durbhikSa meM vajrasvAmi ke ziSya vajrasena ke paralokavAsa hone ke pIche unake cAra pradhAna ziSyoM ke, jo sopAraka paTTana meM dIkSita huethe, nAmase cAra kula athabA zAkhAeM sthApita huI jinake nAma ye haiM-nAgendra, candra, nivRtti aura vidyAdhara......--vijayAnadasUrikRta 'jaina-dharma-viSayaka praznottara' kA prazna 80
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / 1 upadeza diyA ki rAjAne turanta jainadharma svIkAra kara liyA / citrAMgada kI zraddhA jina-dharmapara itanI dRr3ha huI ki usane AcAryazrI ke sadopadeza se zrI mahAvIrasvAmI kA eka bhavya manohara mandira banavAyA / usane svarNa kI mahAvIra mUrtti banavAkara devaguptasUri ke kara-kamaloMdvArA usakI pratiSTA karavAI / dhanya hai aise mahAn udyogI dharmapracAraka zrAcAryavaroM ko ki jinhoMne rAjA mahArAjoM ko pratibodha dekara jaina banAne ke kArya meM isa prakAra tatparatA prakaTa kI / kucha samaya bIte pIche isa gaccha meM yakSadevasUri nAmaka bar3he hI zaktizAlI AcArya hue / vihAra karate hue ve ekadA mugdhapura nagara meM padhAre | devadvArA inheM pahale hI jJAta ho gayA ki 1 isa nagara kI aura mleccha AkramaNa karanevAle haiM / saMgha ko sAvadhAna kara, do sAdhuoM ko mandira aura mUrttiyoM kI rakSArtha niyukta kara Apa kAyotsargArtha banameM padhAre dhyAnAvasthita ho gaye / honahAra ke anusAra mamIcIM nAmaka mleccha kI adhInatA meM pAmaroM ne mugdhapura para dhAvA boladiyA / phira kyA thA ? ve lage mandira 1 tadatvayaM devaguptAcArya yaiH pratibodhitaH / zrIkanyakubja dezasya svAmi citrAMgadAbhidhaH / sva rAjadhAnI nagare svarNa bimba samanvitaM / yo kAraya jinagRhaM devagupta pratiSThitaM / - (u. cA. zloka 85, 86 ) 2 tata punaryadevasUrayaH kecatAbhavan / viharaMta krameNa (.....) sta mugdhapure vare //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ upagaccha - paricaya | aura mUrttiyoM tor3ane | nagara meM cAroM ora mAra- ghAta aura lUTakhasoTa maca gaI | mandira aura mUrttiyoM ke rakSArtha ubhaya niyukta muniyoMne apane prANoM kA balidAna diyaa| bijalI kI taraha zIghra hI yaha samAcAra AcAryazrI ke kAnoM taka pahu~cA to ve apane sAdhu- samudAya sahita mandira aura mUrttiyoM ke rakSaNArtha turanta mugdhapura meM pahu~ce / bahutase sAdhu aura zrAvaka guptatayA mUrttiyoM uThA uThAkara le gaye parantu isa ghamasAna yuddha meM aneka katla bhI hue / aura mandira mUrttiyoM ke rakSaNArtha rahe hue AcArya zrI katipaya muniyoM sahita kArAvAsa meM DAla diye gae / yadyapi ApazrI aneka vidyAoM ke pAragAmI the tathApi bhavitavya ko koI miTA nahIM sakatA / eka jainI ko mlecchoMne barajorI pakar3akara mleccha banA liyA thA / usakI gupta sahAyatA se AcArya zrI kisI yuktidvArA bandIgRha se vimukta hue / apane dharmakA AdhArabhUta mandira aura mUrttiyoM kI rakSAke hita apane prANoM ko nichAvara karanevAle sAdhu aura zrAvakoM ko koTizaH dhanyavAda diye ! upasargakI zAntike pazcAt AcArya zrI apane muni samudAya ko sAtha lekara mugdhapurase prasthAna kara SaTkUpanagara padhAre / vahA~ Apane upadeza dekara 11 zrAvakoM ko dIkSita kiyA | 1 pratimA sthAdhRtAH kepi mAritAH ke'pi sAdhavAH / sUri vaMdi sthita zrAho mlecchI bhUtoppamocayat // X X X 2 datvA sahasva puruSAMna SaT kUpa pure prApayanca sukhe naiva bhAgyaMjjAgartiya prabhuH / bhRNAM // X
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| vahA~para mugdhapurase mUrtiyoM lekara AyA huA saMgha bhI A milA / usa saMkaTAvasthA meM bhI dharma kI rakSA karate hue prAcAryazrI AghATapura ( mevAr3a kI rAjadhAnI ) padhAre / Apane zramaNasaMgha kI vRddhi karate hue jainadharma kA khUba pracAra kiyA / yaha ghaTanA vikrama kI dUsarI zatAbdI ke lagabhaga kI hai| yaha samaya ThIka usIse milatA hai jaba ki mahAtmA jAvar3azAha ko mlecchoMne aneka prakAra ke kaSTa pahu~cAye the / AcAryazrI apanI ziSya maMDalI sahita vihAra karate hue lATa pradeza meM padhAre / zrI sthambhaNa zrI. saMghake Agrahase sarvadhAta kI tathA anya bhA~ti kI pratimAoM kI pratiSTA bhI ApazrI ke karakamaloMse sampAdita huI thii| isa prakAra se Apane aneka dharmonnati tathA dharma-rakSA ke kArya kiye / isI gacchameM punaH kRSNarSi nAmaka eka bar3e prabhAvika muni hue the / ve jAti ke brAhmaNa the / inhoMne nannaprabha nAmaka munike nAvakaistatra vAstatpairda dire nija nndnaaH| dIkSayA mAsa bhagavAMstAna kAdazaM saMmibhAn // 1 zrI vikramAdeka zate kicidabhyadhika gate / te'jAyaMta yakSadevAcArya varya caritriNaH // 2 staMbha tIrthepure saMghakAritaH pitalAmayaH / zrIpArzvaH sthApito ye na mandire yermunIzvarai // yarivAre bahau jAte ziSyaM kaMcana dhInidhiM / kakasari guru kRtvA svapade svarga jagAmAsa // (u0 cA0 zloka 188 se 202)
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 upakezagaccha-paricaya / pAsa dIkSA lI thii| kRSNarSi jisa prakAra zAstrajJa the usI prakAra jina-dharma ke parizramI pracAraka bhI the| Apane jainetaroM ko vipuna saMkhyA meM jainI bnaayaa|ckreshvrii devIkI Apapara vizeSa kRpA thii| devIkI bhAgrahase Apa zAstrajJAna meM vizeSajJa honeke abhiprAyase citrakoTa nAmaka nagara meM padhAre the aura vahA~ sakala vidyAoM meM pAragAmI hue / tatpazcAt vihAra karake marudharavAsiyoM ke saubhAgya se nAgapura ( nAgaura ) nagara meM padhAre / nAgora nagara ke nivAsI, rAjyamAna aura vizAla-kuTumbI nArAyaNa zreSThi ko pratibodha dekara usake 500 kuTumbI janoM ke sAtha use jainadharma kI dIkSA Apane dii| zreSThivaryane gajAse kile ke andara kI jamIna lekara jaina mandira taiyAra karavAyA | jaba mandira banakara taiyAra ho gayA taba nArAyaNa zreSThine apane dharma-guru kRSNarSi ko AmaMtrita kiyA ki Apa isa mandira kI pratiSTA karAveM / isa para kRSNarSine uttara 1 tataH kRSNarSiNA---devI cakrezvarI girA / citrakuTapure gatvA vineya ko'pi pAThitaH // sa sarva vidyAH zrIdevaguptAkhyaH sthApito guruH / svayaM gaccha vAhakatvaM pAlayAmAsa sAdaraH // 2 zrI devagupte gacchasya bhAraM nirvAha yatpatha / kRSNarSiH zrI nAgapure :viharananyadA yayauH // tatra nArAyaNa zreSTi zrutvA taddharma dezanAM / pratibuddha kuTumba.....................zateM // vyajijJa pada saujAtu kUSNArSi bhagavannahaM / kArayAmitvadAdezAtpuresmin jaina mandiraM // 21 // u0 ga0 ca0
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / diyA ki hamAre gacchAdhIza devaguptasuri abhI gurjara bhUmi meM vihAra kara rahe haiM ataH Apa unase nivedana kreN| zreSThine apane putrako isa kArya ke liye bhejA / sUrijI padhAre taba rAjA aura prajAne milakara samyakUrIti se svAgata kiyA / usa naye banAye gaye mandira kI pratiSThA mahotsavapUrvaka huI / usa mandira kI dekharekha ke liye eka kamITI niyata kI gaI jisake sabhAsada 72 strIe~ aura 72 puruSa ( goSTaka ) cune gaye / itane bar3e mandira ke kArya ke uttaradAyitvapUrNa karane ke liye itane hI bar3e samudAya kI AvazyaktA thI / isase yaha bhI siddha hotA hai ki puruSoM kI taraha trie~ bhI aise kArya ko saMcAlita karane meM samartha hotIM thI / kRSNarSine kevala nAgapura meM hI nahIM parantu sapAdalakSa prAnta meM bhI jainadharma kA sAmrAjya sA sthApita kara diyA thA / kyA rAjA aura kyA prajA - sabake saba kaSNarSi ko apanA dharma guru samajha sadaiva unakI sevA kiyA karate the / kyoM na ho - camatkAra ko namaskAra saba karate hI haiM ! kRSNarSine apane upadezadvArA isa prAntameM itane mandira banavAe ki jinakI ThIka saMkhyA mAlUma karanA bar3A kaThina thA / kRSNarSi bar3e prabhAvazAlI the / yahA~ to kevala saMkSipta paricaya denAhI hamArA iSTa hai| inhIM jaise aura bhI aneka pratApI zrAcArya isa gaccha hue the jinhoMne jinazAsana meM pracAra dvArA khUba buddhi kI thI / meM 88 1 tatra dvA saptatiM goSTIgaSTikA nApacIkarava / jainadharmasya sAmrAjyaM tato nAgapure'bhavat // 2 sapAdalate kRSNarSiru kRSTaM vidadhe tayaH / yannirIkSya janaH sarvo vidadhe mUrddha dhUnanaM //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThigotra aura samarasiMha | 89 vikramakI chaTThI zatAbdI meM kakkasUri nAmaka eka bar3e pratApI AcArya hue jinhoMne ekabAra vihAra karate hue merukoTanagara meM padArpaNa kiyA / usa nagarakA mahAn balI kAkU nAmaka rAjA apane purAne kilekA jiNoMddhAra karavA rahA thA usake khodane ke kAma meM bhagavAn nemInAtha kI eka mUrti nikalI | jaba isa bAta kA patA AcArya zrI ko huA to Apa zrAvakavarga sahita jinabimba darzanArtha padhAre / usa avasarapara rAjAne AcAryazrI se yaha prazna kiyA ki yaha nimitta mere liye kisa prakAra kA hai / AcArya zrIne kahA ki isase adhika saubhAgya kA cihna aura kyA ho sakatA hai ki sAkSAt jisake yahA~ paramezvara kI pratimA prakaTa ho / yaha sunakara rAjA bahuta prasanna huA | jaba zrAvaka mUrtti le jAne lage to rAjAne inkAra kara diyA aura apane hI vyaya se rAjAne kile ke bhItara hI eka jinAlaya taiyAra karavA liyA / isa mandira ko banavAne ke liye rAjAne dUra dUrase catura kArIgara bulavAe the / yaha mandira tAtkAlIna zilpakalA kA sarvottama namUnA thA isakI racanA 1 atha zrI vikramAdityAtpaMcavarSa zatairyataiH / sAdhikaiH zrIkakasUri guru rAsIdguNottara // tadAzrI marukoTTasya vIkSyavapraM purAtanaM / dRr3ha pRthuM kartumamA joiyA tvaya saMbhavaH // kAkunAmA maMDaliko balavAn balavRddhaye / zubhelagne zuddhabhUmau gartApuramakhAnayat // khanyamAnA tato kasmAnnissasAra jinezituH / bizrI neminAthasya vIkSitaM mumudenRpaH //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha aise base kI gaI thI ki rAjA apane mahala meM kher3a hue hI jina bimba ke darzana sugamatApUrvaka kara sakatA thA / maMdira taiyAra honepara rAjAne AcArya zrI kakkasUri ko bulavAkara pratiSTA karavAI Apane rAjA ko 400 gharoM ke nivAsiyoM sahita jaina banAke dharmakI bahuta unnati kI / dhanya hai hamAre aise pracArakoM ko jinhoMne jina - zAsana kI isa prakAra abhivRddhi kI / & vahA~ se vihAra kara Apa rANakagar3he padhAre / vahA~ kA rAjA bhUTa ( zUTa ) zUradeva, sUrIzvarajI kA vyAkhyAna sadaiva sunA karatA thA / sadopadeza ke prabhAva se rAjAne mAMsa madirAdi kA parityAgana kiyA / itanA hI nahIM rAjAjIne eka mandira banavA usameM zrI zAMtinAtha bhagavAn kI mUrttikI pratiSTA zrAcAryazrI ke karakamaloMdvArA karavAI / AcAryazrI vihAra karate hue uccakoTa aura marukoTe nagara 1 nUtanaM parikaraM ca kArayAmAsivA nRpaH zrIkakka sUrIna pratiSThAM cavyadhApayat / 2 sUrI rANakadurgegA dviharaNatha tatprabhuH bhuTTAtvaye sUradevo yAti taM naM tuma tvahaM prabudhotha svIya pure zrIzAntijinamandire kArayAmAsa bhUpAlaM prAtiSTAM vidadhe guruH / ( u. cA. zloka 61-62 ) uccakoTe marukoTTe zrIzAnterne minastathA aSTamyaSTAhikA bhUpasakAspadIdRzI sthitiH [ u0 caH )
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha-paricaya / meM padhAre / rAjA aura prajAne Apa kA dhUmadhAma pUrvaka svAgata kiyA / jinamandiroM meM aThAI mahotsavapUrvaka bhakti hone lgii| prAcArya zrI ke sAtha zAnti nAmaka ziSya thaa| sUrijIne use sambodhana karate hue kahA-" kaho zAMti, tuma bhI kisIko pratibodha dekara maMdira bnvaaoge|" zAntine ise tAnA samajha kara uttara diyA-" rAjA ko pratibodha to maiM dUMgA parantu rAjA ke banAye hue mandirakI pratiSTA karAne liye Apa padhAranA / " aisA kaha zAnti muni sUrijIkI AjJA se kucha muniyoM ko sAtha lekara vihAra karate hue thor3e hI dinoM bAda tribhuvananagara meM pahu~ce / vahA~ jAkara apanI pratijJAnusAra rAjA ko pratibodha dekara mandira bana. vAyA aura sAtha hI pratiSTA ke liye sUrijI ko nimaMtraNa bhI bhijvaayaa| yaha samAcAra suna sUrijI bahuta AhlAdita hue| kyoM na hoM! kamAU pUta sabako priya lagatA hI hai / sUrijIne tribhuvanagar3ha padhArake pUrvokta mandirakI pratiSTA karavA rAjA ko aneka vyaktiyoM sahita jaina dharmase dIkSita kiyA / dhanya aise guru ziSyoM ke kAranAmoM ko ! isase pratyakSa pratIta hotA hai ki jaina-dharmake pracAra kI unake hRdayapaTala para kitane gahare sneha ke bhAva khacita the ! isI upakeza gaccha meM do pUrvadhArI devagupta sUri nAmaka eka mahAna prabhAvika AcArya hue / Apane sva tathA paragacchake aneka jijJAsumoM ko zAstroM kA jJAna dekara zAsanapremI banAyA / 1 pratijJA yeti so gacchat duprai tribhuvanAdike girau bhUpaM pratibodhyA kAraya jina mandiraM / u0 ca0 / 66 /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| zrI devaRddhizramaNajIne bhI prAcArya zrI devaguptasUrise eka pUrva sArtha aura arddha pUrva mUla, 13 pUrva kA jJAna prApta kiyA / jisa devaRddhi mahArAjane jaina sUtroM ko pustaka baddha kiyA thA unhIMke mAdhAra para Aja jaina sAhitya apane pairoM para khar3A hai| yahA~ taka to isa gaccha meM uparyukta pAMcoM nAma se AcAryoMkI paramparA calI A rahI thii| kAlAntara meM mAroTa koTa nagara meM eka dhanakubera somaka nAmaka zreSThi rahate the / una ke kisI zatru ke bahakAye jAnepara vahAM ke rAjAne inheM havAlAta meM rakha ber3iyoM pahanA kara bandIgRha meM DAla diyA thaa| inhoMne isa vipadakAla meM AcArya zrIkakkasUri kA dhyAna kiyA jisa ke pariNAma svarUpa ina kI ber3iyeM TUTa gaI tathA bandIgRha ke daravAjo ke tAle apane Apa khule 1 paiMtIsaveM paTTapara prAcArya devaguptasUrijI hue haiM jinake pAsa zrIdevaRddhi gaNi kSamAzramaNajIne 2 pUrva par3he the / ___-jainadharmaviSayaka praznottara, prazna 80 vijayAnaMdamUri tatpaTTa AcAryazrI devaguptamUri mahAn prabhAvika hue / ye do pUrvadhArI aneka sAdhu sAdhviyoMko jJAnadAna dete the| zrI devaRddhikSamAzramaNajI eka pUrvasArtha aura AdhApUrva mUla par3he the|-upkeshgcch paTTAvalI 1 tata. prabhRti pratyakSa devI nAyAti satyaka / kAryakAle sadAdhatte sAMti dhyaM gaccha vAsinAM / 433 tatpaTTe kakkasUri dvAdazavarSe yAvat SaSTa tapaM AcAmla sahitaM kRtavAn tasya smaraNastotreNa mAroTakoTa somaveSTibhya zRMkhalA truTitaH ( upakezagaccha pAvalI)
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ upkeshgcch-pricy| dikhAI par3e / jaba rAjA ko isa bAta kA patA par3I ki iSTa ke bala se somaka ko kitanI bar3I sahAyatA milI hai| rAjA kI zraddhA jainadharma ke prati khUba bar3I / rAjAne turanta somaka ko mukta kara diyA / somaka ne bandIgRha ke bAhara Akara vicAra kiyA ki ahA ! guruvarya ke nAma ke smaraNa meM kitanA guNa bharA hai / ataH maiM saba se pahale inhIM kA darzana karUMgA / cUMki AcArya pravara usa samaya bhar3aucanagara meM virAjamAna the ataH somaka vahAM pahuMcA / jisa samaya somaka upAya meM pahuMcatA hai kyA dekhatA hai ki anya sAre sAdhu bhikSArtha nagara meM gaye hue haiM aura prAcArya zrI ekAnta meM baiThe hue haiN| una ke pAsa meM eka yuvatI strI ko baiThI huI dekha kara somaka ke mana meM zaMkA utpanna huii| usane vicAra kiyA ki jisa ke nAma ko maiM prAtaHsmaraNIya samajhatA thA vaha saba bAta mithyA siddha huI / aba mujhe nizcaya ho gayA ki merI baMdhana se mukti kA kAraNa yaha prAcArya nahIM kintu mere puNya haiM / ye AcArya to ekAnta meM yuvA strI ke pAsa baiThe haiN| aisA socate hI vaha dhama se dharAzAyI humA aura usa ke mukha se rakta-dhArA pravAhita hone lagI / itane hI meM anya sAdhu bhikSA lekara Aye unhoMne somaka kI yaha dazA dekha kara AcArya zrIkA dhyAna isa ora AkarSita kiyA / AcAryane kAraNa pUchA to devIne uttara diyA ki isa AdamI ke vicAra hI isa kI durdazA ke kAraNa haiM / sUrijI saba bAta samajha gaye tathApi kahane lage ki he devI, isa vyakti ko duHkha se bacAo / devIne kahA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 samarasiMha bure vicAra rakhatA 1 ki jaba yaha duSTa Apa se AcAryo ke liye aise hai to phira anya muniyoM ke viSaya meM to na jAne kyA kalaMka lagAtA hogaa| AcAryazrIne kahA ki devI khamosa karo / aba isa kI sudhi lenA cAhiye / isa kI kuTilatA kA yatheSTa daMDa yaha bhugata cukA hai / parantu devIne namratA pUrvaka uttara diyA ki aisA nahIM hogA | AcAryazrIne punaH anurodha kiyA to devIne kahA ki yadi Apa kI icchA hai ki somaka kA kaSTa dUra ho jAya to maiM yaha kArya isa zarta para karane ko udyata hUM ki bhaviSya meM maiM kabhI bhI pratyakSa rUpa se prakaTa na hoUMgI / gaccha ke kArya ke liye maiM parokSa rUpa se hI prabaMdha karadUMgI / AcAzrIne bhI yahI upayukta samajhA kyoMki samaya hI aisA AnevAlA thA / sUrijI kI AjJAnusAra devIne turanta somaka kI mUrchA ko dUra kara diyA / sarva saMgha kI anumati se yaha prastAva svIkRta usI dina se ho gayA ki aba bhaviSya meM AcAryoM ke nAma ratnaprabhasuri aura yakSadevasUri nahIM rakhe jA~ya / ataH isa ke pazcAt zrAcAyoM ke nAma kI paramparA isa prakAra pracalita huI kakkasUri, devaguptasUri aura siddhasUri / jo Aja taka calI A rahI hai / astu | isa samaya upakeza gacchopAsaka 22 zAkhAoM ke munigaNoM ke nAma ke uttarArdha bhAga meM sundara, prabha, kanaka, meru, sAra, candra, sAgara, haMsa, tilaka, kalaza, ratna, samudra, kallola, raMga, zekhara, vizAla, rAja, kumAra, deva, AnaMda aura Aditya tathA kuMbha Adi
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha-paricaya / lagAye jAte haiM / zAkhA kA artha itanA hI hai ki nAma ke aMta meM vaha cihna rahe yathA-sahajasundara, devaprabha, rUpakanaka, dhanameru, jJAnasAra, munizcandra aura sumatisAgara Adi pratyeka zAkhA meM sahasroM muni the / itanI vipula saMkhyA meM hone ke kAraNa hI yaha gaccha jeSTha gaccha ke nAma se bhI saMbodhita hotA thaa| isa kA dUsarA kAraNa yaha bhI thA ki yaha gaccha zrIpArzvaprabhu kI baMza paramparA kA hai| ___ kucha samaya pIche kakkasUri nAmaka AcArya hue| ye rAjA aura mahArAjAoM ke guru kahalAte the / isa kA yaha kAraNa thA ki yaha gRhasthAvasthA meM kSatriya the| isI liye kSatriyoMpara Apa ke upadeza kA acchA asara hotA thA / AcAryazrI jinabhakti ke utkaTa premI the / muni hote bhI Apa vINA vAdya rasa meM rakta the| jaba saMghane etarAja peza kiyA to Apane apane padapara dUsare muni ko niyukta kara diyA / phira Apa videza kI ora padhAra gye| bhakti meM aTUTa zraddhA hone se Apa ko jaina samrAT rAvaNa kI upamA dI jAtI thii| isa ghaTanA ke hone se sarva sammati se yaha nizcaya ho gayA ki isa gaccha kI AcArya padavI bhaviSya meM upakeza vaMzIya (sosavaMza ) ko hI dI jAya / mAtA aura pitA donoM pakSa ke gaccha nirmala hoto aura bhI uttama bAta ho / yahI maryAdA Aja paryanta isa gaccha meM calI A rahI hai / isI jeSTha gaccha meM aura kakkasUri nAma ke AcArya huye| . 1 dekhie-upakezagaccha paTTAvalI (ja0 sA0 saMzodhaka pramAsika se / )
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ smrsiNh| usa samaya upakezapura meM saMcetI gotrIya kadI nAmaka zeTha bar3A hI dhanADya aura vizAla kuTumba kA svAmI thA ataH vaha zreSTivarya kahalAtA thA / eka vAra nAgarikoM se Apa kA vaimanasya ho gayA ataH Apa usa nagara ko sakuTumba tyAga kara pATaNa nagara meM padhAra gye| vahA~ vyApAra meM puSkala dravyopArjana kiyA / vaha AcArya zrIkakkasUri kA parama sevaka thaa| AcAryazrI ke upadeza se Apane eka jinamaMdira banavAnA nizcaya kiyA / dravya jo nyAyamArga se upArjita kiyA jAtA hai vaha aise pavitra kAryoM meM hI sarpha hotA hai / mandira banavAne ke liye kadIne kuccha sAmagrI bAhara se maMgavAI / jagAtavAloMne usa sAmagrI para bhI kara vasUla karanA cAhA / kadIne kahA ki devamandira ke liye maMgavAI huI sAmagrI para kara nahIM denA par3atA hai / aisA niyama saba rAjyoM meM hai taba aise dhArmika rAjA ke rAjya meM vaha aMdhera kahA~ kA ? parantu itanA kahane para bhI dANI ke kAna para jUM taka nahIM reNgii| ataH kadI bahumUlya bheMTa le kara rAjA ke samakSa upasthita huaa| vahAMpara jAkara muMhamAMgA dravya dekara jagAta ke mahakame kA ThekA le liyA aura nagara meM udghoSaNA karavA dI ki kisI bhI prakAra kA kara devasthAna ke liye AI huI bAhara kI sAmagrI para nahIM liyA jAyagA tatpazcAt kadIne apanA manacahA kArya Adi se anta taka nirvighnatAse saphala kiyA-jo mandira banavAyA thA vaha devabhuvana ke sadRza bhImakAya aura manohara thA / 1 kapardi nAmA nigretya suciMtita kulodbhavaH sakuTubodhanI mAnAdaNahillaraM yayo // 21 // samuSparyya bahudravyaM tatra deva gRhaM navaM vidhAtuM DhaukyanairbhUpaM satoSyAmiyAcata // 292 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ upkeshgcch-pricy| usa samaya upakeza gacchAcArya zrIkakkasUri ke paTTadhara siddha. sUrijI the jo aneka vidyAvijJa the / ye labdhI se bhI bhUSita the| ekadA jaba Apa pATaNa padhAre taba zreSThivarya kadapIne Apa ke parAmarza se 43 aMgula pramANa svarNamaya carama jinezvara kI mUrti banavAnA nizcaya kiyA / isa kArya ke liye sUtradhAroM ko ekatra kara yaha kArya prArambha karavA diyA gayA / zubha kAryoM meM vighna upasthita hote hI haiN| eka ghaTanA isa prakAra huI ki usa nUtana banAyA mandira ke samIpa hI bhAvar3ArakagacchIrya vIrasUri kA eka mandira tathA upAzraya thA aura jisa meM ve rahA karate the / na jAne kyoM vIrasUri ke hRdaya meM irSyAne ghara kara liyA / jaba idhara mUrti DhAlane ke liye svarNa pighAlA gayA to vIrasUrine apane maMtroM ke prabhAva se vRSTi kA AvirbhAva kara diyA jisake kAraNa suvarNa saMcemeM nahIM DhAlA sake / isa prakAra kI bAdhA eka bera hI nahIM niraMtara do tIna bAra upasthita huI / kadI bahuta asamaMjasa meM par3a gayA aura isa samasyA ko hala karAne ke uddezya se upAya pUchane ke liye AcArya zrI siddhasUrijI ke samakSa gyaa| kadIne kahA ki 1 bhAvaDArakagacchIyaM tatkapardi jinokasaH samIpe pUrva niSpanna vidyate devamaMdiraM // 301 // tasyAcAryo vIrasUriH somarSavahatItiyan navenA nena pUrvasya bhavitA padgAvonanu // 32 // nA0 naM. u0 1
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 umarasiMha Apa sadRza yogIrAja ke hote hue bhI yaha vighna bAra bAra kaise ho jAtA hai ? Apa isa ke nirAkaraNa kA upAya turanta batAiyeM / siddhasUrijI bar3e vidyAbalI aura iSTa balI the / bAda meM ina kI bajaha se vIrasUri kI dAla nahIM galI / mUrtti sundara bhAkRti meM sughar3atA se taiyAra ho gaI / usa mUrtti ke mUrti ke yugala netroM meM lakSa lakSa dInAra kI do adbhuta aura AkarSaka maNiyoM khacita kI gaI / tatpazcAt AcArya zrI siddhasUrijIne bar3e samAroha se usa maMdira meM mUrtti kI pratiSThA kI / kadapa ke banAye hue kucha zeSa kArya kI pUrtI bAphaNA gotriya bahmadevane kI / dekhiye pArasparika prema kA kyA anUThA udAharaNa hai ! brahmadevane kadapa se anunamya nivedana kiyA ki Apane to mandira banavA jIvana ko saphala kiyA yadi aba kucha lAbha kA saubhAgya Apa kI kRpA se ho jAya to kara apane mAnava mujhe bhI prApta karane bar3I dayA ho / 1 mada bhAgyamidaM kiMvA zaraNaM kiMvanAparaM / pUjyeSu vidyamAneSu dharmavighnaH kathaM bhavet // 309 // 2 zubhe lagne saMlagne prabhuzrI siddhasUrayaH pratiSTA vIranAthasya vidhurvidhivedinaH // 314 // zakto satyAmapizreSThi bappanAgakulodbhuvaH brahmadevasya muhRdo gurvyAbhyartha nayAmudA / / 315 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha - paricaya | 99 kadapane isa kI yaha bAta saharSa svIkRta kara lI / brahmadevane bhI apanI saktyAnusAra dravya vyaya kara puNya upArjana kiyA / AcAryazrI ke ziSya samudAya meM jambUnAga nAmaka muni prakhara buddhivAlA thA / vaha jyotiSavidyA meM vizeSa pAraMgata thA / umra ko sarvatAyogya samajha kara AcAryane mahatara pada pradAna kiyA / ekavAra jambUnAga kaI muniyo sahita lodravapura nagara meM gaye / vahA~para brAhmaNoM kI prAbalyatA thI / yadyapi usa nagara meM jainiyoM kI bastI hI adhikAMza thI tathApi brAhmaNoM ke tAtkAlIna atyAcAra ke kAraNa jainI apanI icchA hote hue bhI jina-mandira nahIM banavA zakate the / ina ke Agamana honepara zrAvakoMne apanI kaSTakahAnI kahI / jambUnAgane apane zAstrArtha ke bala se brAhmaNoM ko "parAjita kara unheM natamastaka kiye / zAstrArtha kA viSaya bhI bahuta soca samajha kara cunA gayA thA / viSaya jyotiSa kA thA jisa meM ki jambUnAga muni vizeSejJa hI the / brAhmaNoMne rAjA ke varSaphala kA sAra pratidina kA alaga alaga likhA to jambUnAga munine pratyeka ghaDI kA phala likha kara de diyA / ina kI likhI huI bAteM bAvana tolA pAvastI siddha huI / rAjAne jamIna de kara jinamandira banavAyA aura usa kI pratiSThA jambUnAga muni dvArA karavAI / isI prakAra aneka rAjA mahArAjAoM ko zAkhArtha kA camatkAra dikhalA kara Apane jinazAsana kI kIrttipatAkA cahu~ ora phaharAI /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ umarasiMha, jambUnAga ke caturtha paTTapara jinabhadra hue| rAjya thA 1 ye vihAra karate hue ahalapura paTTaNa padhAre / usa samaya vahA~ siddharAja jayasiMha kA rAmarAjA kI bhAvajane apane putra jinabhadra ,, J lotAsA ko jinabhadra ke supUrda kara diyA / jinabhadra ko jJAta huA ki isa vyakti ke sAmudrika zubha lakSaNoM se aisA pratIta hotA hai ki bhaviSya meM yaha lotAsA jinazAsana kA mahAn upakAraka hogA / ataeva use jaina dIkSA de kara padmaprabha nAma rakhA | jJAna dhyAna meM padmaprabha ko khUba abhyAsa karAyA gayA / Apa ke andara tIna guNa vizeSa taura se zobhita the / pratyeka guNa utkRSTa darje kA thA / be ye the - saMgIta, vaktRtva aura adhyAtma | Apa kI madhura laya ko suna kara svarga kI sundariyeM bhI dA~to tale U~galI dabAtI thI / Apa kI vaktRtvakalA kA kyA kahanA / jo vyakti Apa kA ojasvI bhASaNa zravaNa karatA usa ke hRdaya meM vIrarasa kA saMcAra ho jAtA thA | AdhyAtmika jJAna to Apa meM kUTa kUTa kara bharA huA thA / ina guNoMpara mugdha ho kara jinabhadropAdhyAyane Apa ko vAcanAcArya kI ucca padavI se vibhUSita kiyA / isa se Apa kI prakhyAti aura bhI vizeSa phailI / eka bAra Apa vihAra karate hue pATaNa padhAre | Apa ke vahA~ kaI bhASaNa hue | vyAkhyAna kA vizAla pANDAla zrotAoM se itanA khacAkhaca bhara jAtA thA ki vahA~ tila dharane ko bhI Thaura nahIM milatI thI / 200 jambUnAga mahattara 1 devabhadra I kanakaprabha 99 29
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha - paricaya | 101 1 kalikAla sarvajJa hemacandrAcAryane padmaprabha vAcakAcArya ke bhASaNoM kI prazaMsA suna kara ekavAra unheM apane yahA~ vyAkhyAna dene ke nimitta bulavAyA / yaha vyAkhyAna aisA lokapriya huA ki pATaNanagara ke kone kone meM ina kI bhUri bhUri prazaMsA zravaNagaucara hone lagI / svayaM hemacandrAcAryane parokSarUpa se Apa kA vyAkhyAna sunA aura usa kI khUba tArIpha kI / Apane yaha soca kara ki yadi padmaprabha mere pAsa rahe to jinazAsana kA baDA bhArI hita ho, jinabhadra se ina ke liye yAcanA kI / para yaha kaba saMbhaba thA ki aise ziSyaratna ko koI guru apane hAtha se jAne de | jinabhadrane socA ki hemacandra jaise AcAyoM kA vacana na mAna kara yahA~ rahanA ucita nahIM ataH turanta vahA~ se vihAra kara dIyA / inhoMne senapallI aTavI ke rAste se vihAra isa kAraNa kiyA ki logoM kI bhIr3a Akara kahIM yahA~ aura na roka le / hemacandrAcAryane ina ke isa bhAMti cale jAne kI bAta rAjA kumArapAla se kahI / kumArapAlane kahA ki maiM vAstava meM kaisA maMdabhAmI hUM ki aise uttama saMtapuruSoM kI adhika sevA na kara sakA / Apane kaI puruSoM ko ina muniyoM ko lAne ke liye bhejA parantu saba prayatna viphala huA kyoM ki ve kahIM na mile / jinabhadrApAdhyAya aura vAcanAcArya marudhara nivAsiyoM ke saubhAgya se nAgapura nagara meM padhAre / vahA~para raha kara Apane asIma upakAra kiyA / vahA~ apase - saMghane vinaya kI ki Apa yahA~ kuccha arasA aura Thahariye paraMtu Apa na ruke / vahA~ se
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 umarasiMha vihAra kara Apa DArale nagara, jo sindha prAnta meM hai, padhAre / usa zahara meM yazoditya nAmaka eka svagacchIya zrAvaka thA jo dhanADhya aura dharma kA pUrNa marmajJa thA / vaha rAjya meM mAnanIya thA ataH vAcanAcArya ke nagarapraveza ke julUsa ko saphala banAne meM usane haraprakAra kI sahAyatA dI / padmaprabha vAcanAcArya ke dhArmika upadezoM kA prabhAva vahA~ ke nareza para itanA adhika huA ki rAjAne una kA asIma AbhAra mAna kara 32000 rUpaye tathA bahuta se UMTa aura ghoDe arpaNa karane lagA / jo zraddhAlu bhakta jaina muniyoM ke AcAra se anabhijJa hote haiM ve prAyaH aisA kiyA hI karate haiM / vAcanAcAryane uttara diyA ki - rAjan ! yaha padArtha hamAre prahaNa karane yogya nahIM hai, yadi tumhArI bhakti karane kI icchA hai to saba se uttama aura sIdhA upAya yahI hai ki Apa ahiMsAdharma kA khUba pracAra karo / rAjAne uttara diyA ki - yadyapi Apa kA kathana ucita hai tathApi jo dravya meM arpaNa karane kI icchA kara cUkA hUM vaha maiM kadApi mahala nahIM kara sakatA / bahuta uttama ho yadi Apa hI isa samasyA ko hala karane kA sarala upAya batAdeM / padmaprabhajIne uttara diyA hai ki yadi cApa kI aisI hI icchA hai to Apa yaha dravya zubha kSetroM meM vyaya kara DAliye / yazodityane usa dravya se eka ramaNika jainamandira banavAyA / isa prakAra se aura bhI kaI dharmAbhyudaya ke kArya Apa dvArA sampAdita hue /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha-paricaya / 103 ___ yazoditya kI sahAyatA se padmaprabhane sindha prAnta meM padhAra kara paMcanadapara jAkara tripurAdevI kI ArAdhanA kii| devIne saMtuSTa ho kara svayaM prakaTa ho inheM vacanasiddhi kA varadAna diyaa| bhAgyazAliyoM ke liye Rddhi, siddhi, devI aura devatA saba ke saba hastAmalaka haiM / Apane isa vacanasiddhi kA sadupayoga isa DhaMga se kiyA ki jisa se janatA para jinadharma kA prabhAva par3A aura usa kI khUba vRddhi bhI huii| eka samaya vAcanAcAryajI pATaNa padhAre / vahA~ kI mahArAnI jainadharmAvalambini thI / AdhyAtmika jJAna meM vaha vizeSa dakSa thii| vara rAnI adhyAtmazUnya kriyA karanevAloM ke sAtha kisI bhI prakAra kA vyavahAra nahIM karatI thI / arthAt vaha kisI darzanI meM sAdhupanA hI nahIM mAnatI thii| jaba isa bAta kA samAcAra vAcanAcAryajI ko milA to ve usa ke pAsa gaye aura vArtAlApa ke anantara apane AdhyAtmikajJAna aura aSTAGgayoga ke viSava aise uttama Dhaba se pratipAdita kiye ki rAnI cakita ho gii| usa kI mithyA bhramaNA dUra ho gaI / rANIne kucha bheTa karanA cAhA jo unhoMne yaha Adeza diyA ki yaha dravya zubha kSetroM meM vyaya kiyA jAnA caahiye| upAdhyAyajI aura vAcanAcAryajI apanI ziSyamaNDalI sahita vApasa marubhUmi kI ora padhAre / Apa zAstrArtha meM itane pAraMgata the ki anekAneka logoM ko parAjita kara jainadharma ke premI aura nemI banAye / ina ke anokhe aura cokhe kAryoM kara vizada
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 umarasiMha vivecana cAritrakArane kiyA hai| isa prakAra jidhara ye jAte the, jaina dharma kI car3hatI va bar3hatI kara Ate the / prasaMga chiDane para yahA~ jambUnAga kA paricaya karA diyA gayA hai aba punaH apane mukhya viSaya para Ate haiN| vikrama kI bArahavI zatAbdI kI bAta hai ki AcArya zrI kakkasUri, jo anekAneka labdhiyoM aura vidyAoM ke dhurandhara jJAtA the, vihAra karate hue DIDavAne nagara meM pdhaare| vahA~ coraDiyA gotriya bhaiMzAzAha nAmaka zrAvaka rahate the jo bar3e car3he dhArmika aura nirdhana the / satya meM Apa kI vizeSa rati thI / AcAryazrI ke anugraha se ina ke yahA~ ke upale suvarNamaya ho gaye / inhoMne 'gadiyANA' nAmaka sikkA calAyA thA, ataH inakI zAkhA 'gadaiyA ' ke nAma se prakhyAta huii| Apane DIDavAne meM kaI mandira tathA eka kUtrA aura nagara ko cahu~ ora koTa banAyA jo Ajaparyanta prasiddha hai| rAjakIya khaTapaTa ke kAraNa Apa vahA~ se bhInamAla Akara basa gaye / inhoMne devaguptasUri ke paTTa mahotsava meM savAlakSa rupaye vyaya kiye the / ina kI mAtAne zrIzatruJjaya giri kA saMgha nikAlA / gujarAta ke logoMne bhezAzAha nAma kI khillI uDAI / taba bheMzAzAhane tela, ghRta, aura cAMdI ke saude meM gujarAtIyoM ko natamastaka kiye / isa vijaya kI yAdameM do 1 saM. 1363 kA likhA upakezagaccha caritra dekhiye / zloka 317 veM se 406 ve taka
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha-paricaya / bAte karavAI gaI-gujarAtIyoM kI eka lAMga khulavAI aura bhese para pAnI lAda kara magavAnA baMdha krvaayaa| tadantara isI gaccha meM mahAn prabhAvika kakkasUri nAmaka AcArya hue / inakA dUsarA nAma kuMkudAcArya bhI the| inhoMne 12 varSa taka chaTTha chaha tapasyA ke pazcAta pAraNe pAraNe AyaMbila kiyA / bar3e bar3e rAjA mahArAjA Apake caraNakamaloM meM upasthita rahate the | Apa rAjyaguru kahalAte the / Apa ke zAsanakAla meM sahasroM sAdhu-sAdhviyoM tathA kror3oM zrAvaka vidyamAna the| Apane apane AtmabaladvArA anekAneka logoM ko tyAgI aura jainadharmAnurAgI banAyA / zvataHeva Apa kI vidvatA kA prabhAva cahuMora prasarA huA thaa| yaha samaya parivartana kA thA / zramaNa-saMgha meM kriyA kI zithilatA chA rahI thii| pratyeka gaccha meM kriyA ke uddhAra kI AvazyaktA anivArya pratIta hotI thii| aura huA bhI aisA hI / prAyaH isI zatAbdI meM gacchoM kA prAdurbhAva huA hai / AcArya zrI apane gaccha ke kriyA-zithila sAdhuoM ko mRdu aura maMju upadeza dvArA punaH ucita patha para le Ate the athavA yadi vaha sAdhu ucita karttavya kA pAlana na karatA to use gaccha se vilaga kara dete the| jo sAdhu ina kI AjJAnusAra kriyA karate the ve kukundAcArya kI saMtAna kahalAte the / 2 dakhiye upakezagaccha-paTTAvalI ( jaina0 sA. saM. patra meM mudrita)
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ umarasiMha sUrIzvarajI kramazaH vihAra karate hue marubhUmi ke sapAdalakSa prAnta kI ora padhAre / mArga meM mlecchoM ke utpIDana se janatA kI rakSA karate hue unheM jainadharmAnurAgI aura isa kA anugAmI banAyA / vahA~ ke rAjAne Apa kA yatheSTha Adara kiyaa| vahA~ se Apa eka saMgha sahita arbudarAja padhAre / prISmaRtu honeke kAraNa jala kI kamI ke kAraNa saMgha pipAsA ke ghora kaSTa ko anubhava karane lagA / sabane Apa se saMkaTa ko mocana karane ke liye prArthanA kI / Apane nimitta jJAna ke dhyAna se eka bar3a vRkSa kI ora saMketa mAtra kiyA / dakSa zrAvakoMne pAnI nikAla kara pipAsA kI bAdhA ko harA / aura saMgha isa bAta kI smRti ke hita eka sthambha vahA~ banA kara AnaMdapUrvaka Age bddh'aa| caMdrAvatI Adi nagaroM ke zrAvaka vahA~ Akara prativarSa svAmivAtsalya aura mahotsava manAyA karate the / punaH Apa mANDavapura va upakezapura meM zrIvIra bhagavAna ke darzanArtha pdhaare| vahA~ ke zrAvakoMne bahuta mAnaMda anubhava kiyaa| cAturmAsa ke anta meM zrIzatrujaya ke liye eka saMgha ravAnA huA / rAste meM kaI jinAlayoM kI yAtrA kii| saMgha vApasa lauTate hue pATaNa yA / rAjA kumArapAlane zrAvakoMne tathA usa samaya vahA~ sthita sarva AcAryoMne bar3e dhUmadhAma se Apa kA svAgata kiyA / Apa sarva gaccha ke prAcAryoM meM agresara samajhe jAte the| kumArapAla nareza ke pratyAgraha se prAcArya hemacandrasUrine yogazAstra kI racanA kI / isa graMtha ke prArambha meM maGgalAcaraNa ke
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezamaccha-paricaya / mantima pada meM 'paDhama havaI maMgalaM' tathA do vandana ke sthAna cha vandana likhane se vaha sarvamAnya nahIM humA / yadyapi usa samaya bahuta se AcArya ' paDhamaM hoI maGgalaM' mAnanevAle the tathApi hemacandrAcArya ke eka ziSya-guNacandrane eka SaDayaMtra racA / usane rAjA kumArapAla ke nAma se eka patra likha kara sarva gacchavAloM ke pAsa AdamI bhejA ki yogya zAstra ko anumodana karanevAle isa para apane hastAkSara krdeN| saba AcAryone kaha diyA ki hamAre nAyaka upakeza gacchAcArya zrI kakasUri haiM yadi ve ise svIkAra kara leMge to hama bhI avazya svIkAra kara leNge| patra le kara bhAvamI upakezagaccha ke upAzraya meM hI rahA thA ki itane meM sAre prAcArya mila kara kakasUri ke samakSa upasthita hue / patra le kara vaha AdamI bhI kakasUrijI ke pAsa AyA / mApane patra 1 tadA zrI kumArapAla bhUpAla pAlayana mahIM; Aste zrIhemasUrINaM padAmbuja madhuvrataH // 435 // tasyAbhyarthanayA yogazAstra sUtramasUtrayan / zrIhemasUrayo rAjaguravo gurusattamAH // 436 // SaT cha (va)danAni tanmadhye tathA ' havaI maMgalaM' sthApayA mAsurAcAryAH surAcArya samaprabhAH // 437 / / teSAM gaNI guNacandraH svakarSeNa garSitaH caturazIti gacchAnAM dvicchaMdana kadApinAM // 438 // sUrINAMmupAzrayeSu bhaTTaputrAnare zituH / rAjAdezakarAnpraSI dihoktaM manyatA miti // 439 // (nA0 naM0 u0),
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 umara siMha par3ha kara usa ke do Tukar3e kara ke kaha diyA ki eka Tukar3A to rAjA kumArapAla ko aura dUsarA hemacandra ko de denA aura sAtha meM yaha bhI kaha denA ki zAstra ke pratikUla bAta ko mAnane ke liye koI bhI AcArya taiyAra nahIM hai / yaha saMdeza lekara AdamI to calA gayA / pIche saba AcAyoMne mila kara vicAra kiyA ki samudra meM rahate hue magara se baira karanA ucita nahIM kyoMki isa samaya pATaNa kA vAtAvaraNa hemacandrAcArya ke pakSa meM haiM / mahArAjA kumArapAla yadyapi saba gacchoM ke AcAyoM kA mAna karatA hai tathApi vaha AcArya hemacandra kA hI vizeSa bhakta hai / parantu yaha kaba sambhava ho sakatA hai ki apanI mAnyatA ke pratikUla yogazAstra ko kaise mAna sakate haiM / jaba aisA vicAra hone lagA to AcAryazrI ne kahA ! bho AcAyoM, Apa saba kyoM asamaMjasa meM par3he ho | Apa loga tyAgI ho / eka hI prAnta meM yA nagara meM rahanA ucita nahIM, mere sAtha sindha prAnta caliye, jahA~ eka upakezagaccha Azrita 500 mandira aura lAkhoM zraddhAlu suzrAvaka haiM jo Apa kI bhaktipUrvaka sevA kareMge / sAtha meM Apa logoM ko naye naye 1 tAnU cetha kakkasUri sindhu deze mayA saha / Agaccha taya tastatra kiM kartA sau narezvaraH // 444 // yasya deva gRhasye chA=dekAvApiyaspatAM / pUrayetatrayadevagRha paMcazatI mamaH // 445 // zrAvakA atha saMkhyAtAzcalatAtojjaTityapi / saMkleza kArakaM sthAnaM dUrataH parivarjayet // 446 // ( nA0 naM0 u0 )
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakeza gaccha - paricaya | 109. tIthoM kI yAtrA kA bar3A lAbha prApta hogA | zrAvakoM ko zrApa ke darzana aura upadezAmRta kA pAna milegA / merI nijI salAha to yahI hai ki Apa ko avazya sindha prAnta kI ora vihAra karanA cAhiye / yaha bAta una ke jI meM bhA gaI / saba AcArya sindha kI ora yAtrArtha jAne ko prastuta hue / unake kahane se anekAneka zrAvakagaNa bhI yAtrA kA lAbha lene ko prastuta hue / zubha muhUrta meM AcArya zrI kakkasUrijI kI adhyakSatA meM sArA samudAya ravAnA huA | nagara ke bAhara nadI ke eka cauka meM DerA DAlA gayA / isa samaya yAtriyoM ke spaivAroM aura tambuoM ko dekha kara aisA mAlUma hotA thA mAnoM koI rAjA apanI kaTaka sahita vahA~ ThaharA ho / idhara yaha vizAla saMgha sindha jAne ko taiyAra thA udhara pATaNa nagara ke bacce bacce ke muMha para yaha bAta nikalane lagI ki aisA kyA kAraNa hai ki ye saba ke saba AcArya Aja yahA~ se vidAya ho rahe haiN| ThIka usI samaya mahArAjA kumArapAla prAta:kAla apane bagIce meM jA rahA thA / usane isa jamaghaTa ke janarava ko suna kara apane anucaroM se pUchA ki Aja yahA~ kauna maMDalika yA hai ? naukaroMne javAba diyA ki - annadAtAjI ! yaha kisI maMDalika kA AnA nahI hai yaha to sibAya hemacandrAcArya ke zeSa AcAyoM kA samudAya hai jo pATaNa kA parityAga kara sindha prAnta kI ora jAnevAlA hai / yaha suna kara kumArapAla bahuta duHkhI huA | vaha socane lagA ki mujha se aisA kaunasA
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ umarasiMha aparAva bana par3A ki ye prAcAryamaNa merI nagarI ko sahasA chor3a rahe haiM / vaha lauTa kara sIdhA hemacandrAcArya ke pAsa upasthita humA aura saba hAla kaha sunAyA / hemacandrAcAryane bhI isa ghaTanA se aparicita honA prakaTa kiyaa| hemacandrAcArya yaha varNana suna kara avAka raha gaye parantu jA~ca karane para aisA mAlUma huA ki yaha kisI sAdhu kI kArastAnI hai / ataH Apa ke eka eka sAdhu ko apane pAsa bulA kara isa kA rahasya pUchA to anta meM guNacandrane saba rahasya prakaTa kiyA jisa para hemacandrAcAryane apane ziSya ko bar3A bhArI upAlambha diyA / parantu aba adhika pazcAtApa karanA vyartha thaa| hemacandrAcArya kumArapAla sahita prAcArya zrI kakasari ke samakSa upasthita ho dvAdaza bhAvRta se vandanA kI / ina ke AMkhoM se AMsuoM kI dhArA bahane lgii| mApane gadgad svara se kahA kSamasAgara ! Apa mere aparAdha ko kSamA kariye / gurjarezvara kumArapAlane kahA ki-he pUjyapravara ! 'Apa apanA biruda vicAra mujha para anupraha kara Apa sarva prAcAryoM sahita eka bAra nagara meM avazya padhAriye / kyoMki 1 dhIhemasUrayaH sadhotyAkulAH kuldiipkaaH| darzanasva sAlvanAyaJjagmurbhUpa samanvitA // 458 // pAyeM zrIkakasUrINAM darzana militaM tadA / zrIhemasUrayaH sAdhulocanA gadagada kharAH // 4 // paMdanaM dvAdazAvarta sAsari pAdAbjayoH / datvA lagitvA sa nRpAstazthu kiparAyaNAH // 460 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha - paricaya | , prasiddha haiM ki " tathyo atathyo vA, mahimA haranti janarava isa para AcAryazrIne hemacandrAcArya ke zira para hAtha rakhA aura unakI yathArtha prazaMsA kI / Apane kahA ki Apa ucca koTi ke vidvAna ho tathA yogazAstra jaise mahAna graMtha ke racayitA ho / yadi Apa ' paDhamaM havai maMgalaM ' ke sthAna para ' paDhamaM hoI maMgalaM ' kara dete to yaha bAta zAstra sammata hone ke kAraNa ApakA graMtha sarva gacchavAloM ke upayoga kA ho jAtA / hemacandrasUrine uttara diyA ki isa meM mujhe kisI bhI prakAra kA etarAja nahIM hai meM ibaI ' kI jagaha ' hoI' kara dU~gA / pAThakagaNa ! jarA dekhiye kaisI sAralyatA khaura viveka tathA vinaya kA dRzya hai / isa se siddha hotA hai ki usa samaya kleza kadAgraha aura iThaprAdIpane kA nAma nizAna bhI nahIM thA / phira kyA kahanA thA / donoM zrAcArya paraspara dharma-vArtA premapUka karane lage / 4 mahArAjA kumArapAlane apane anucaro ko Adeza diyA ki svAgata kI taiyAriyA~ karo / saMgha tathA kumArapAla nareza kI vinati svIkAra kara sarva AcArya pATaNa nagara meM calane ko sahamata hue | nagarapraveza kA vaha mahotsava avazya darzanIya thA mAno indrarAja kI savArI car3hI ho| jaya jaya kI ghoSa se na varaM SaT chaMdanAni tathA havaI maMgalaM / samuddhara yogazAstradyatha sarvatra paThyate // 465 // tathetyaM gItya hemamUrayaH kakkasUribhiH darzanenanatha saMyuktA rAmakRta mahotsavA // 446 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ rarara umarasiMha bhAkAza guMja rahA thA / harSa kA vArApAra na thaa| pahale saba AcArya va saMgha mila zrIpaMcAsarA pArzvanAtha kI yAtrA kara bAda AcArya zrI kakkasUriMjI ke upAzraya pahu~ce punaH vandanAdi karake saba apane apane sthAnoM kI ora cle| aise mahAn prabhAvika prAcArya zrI kakasUri zAsana kI ati unnati kara antameM apane paTTapara eka bhAcArya ko niyukta kara unakA nAma devaguptasUri rakha svarga sidhaare| sUrijI ke svargavAsa ke samAcAra ko sunakara saMgha ke citta ati zoka utpanna hudhA para bAta vivaza thI / saba prAcAryoMne upakezagaccha ke upAbhaya meM upAsthita ho sUrIzvara ke svargavAsa para bahuta zoka prakaTa kiyA / AcAryazrI hemacandrasUri ke hRdayapara isa kA vizeSa AghAta pahu~cA / unake lalATa para eka viSAda kI rekhA khiMca gaI / hemacandrAcArya ke mukhase sahasA yaha udgAra nikale / gayau sukesarI pIyahuU jalu nicita, harI lAi jAsu taNai hukaraDai mahuha paDatI bhINaI / 1 / arthAt " he zRgAlo ! aba sukhapUrvaka tRNacaro, jisake hukAra mAtrake zravaNa se mukha se tRNa chUTa par3ate the yaha kesarI Aja duniyA se calA gayA hai / vAdI va zithilAcAcArI rUpa zRgAloM ke mukha se vANArupa ghAsa jo mukhase khisaka jAtA thA usa hU~kAra ko karanevAlA kesarI bhAja jaina zAsana se calA gayA hai / isa vAkya se AcArya zrI hemacandrasUrine anyAnya AcAryoM ko yaha
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 sbkeshgcch-pricy| cetAvanI dI ki aba Apa logoM ko kakasUrijI kI taraha siMharUpa zIghra hI dhAraNa kara lenA cAhiye / ___ AcArya kakarike paTTa para devaguptasUri hue| Apa pATaNa nagara ke zreSThigotrIya dezalazAha ke honahAra suputra the jihoMne kaI lakSa dravya ko tyAga kara dIkSA svIkAra kI thii| saMsAra pakSameM unake eka dharma bahana zrIbAI thI jisane apane bhAga ke eka lakSa rupaye apane dharma bhAI ( devagupta sUri ) ko arpita kara diye the| bhAcAryazrIne kahA hama tyAgiyoM ko isa dravya se kyA sarokAra hai ? acchA ho yadi yaha dravya kisI dhArmika zubha kRtva meM upayoga bhAve / tadanusAra kisI deva mandirameM usa dravyase eka vizAla adbhuta raMgamaeDapa taiyAra karavAyA gyaa| samayAntara meM Apa vihAra karate hue marukoTa nagara kI ora padhAre / ApakI sevAmeM eka saMgha bhI sAtha thA jise Apane kaI saMkaToM se ubArA / mAroThakoTa ke rAjA siMhabalIne jo jaipa vaMza kA thA, sUrijI ko apane nagara meM mahAmahotsavapUrvaka svAgata kara bulAyA / usa rAjA ke eka bahana thI jisakA vivAha Dhaka rAjA se huA vaha bhI sUrijIse yogazAstra sunatI thI, jisa ke pariNAma svarUpa vaha zrAvikA bana gaI aura usane bhI jainadharma kA khuba pracAra kiyaa| vi0 saM0 1236 meM prAcAryazrIne pUlhakUpa nagara meM sthita zrI nemI jinAlaya meM dhvajA aura daMDa kI pratiSThA
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 samara siMha karavAI | bAda meM kramazaH bihAra karate hue Apa bhoyaNI nagara padhAre / vahA~ ke rAjA ko dharmopadeza de jinadharma kA premI aura nemI banAyA | Apa jainadharma kA pracAra kara apane paTTa para siddhasUri ko AcArya niyukta kara svargavAsa sidhAre / AcArya siddhasUri kA eka gurubhAI thA jisakA nAma vIratathA sAdhu samudAya 1 deva the / ve prAyaH upakezapura meM hI rahate the va zrAvakoM ko par3hAyA karate the / Apa bar3e vidvAna aura anekAneka vidyAoM meM pUre pravINa the / ApakI prazaMsA sunakara eka yogI AyA / usa samaya Apa eka stambha para khar3e the | yogIne apanI karAmata dikhalAne ko unake paira stambha para cipakA diye| yaha dekha vIrabhadrane isa se bhI bar3ha kara camatkAra dikhAne ke uddeza se stambhoM ko hukma diyA ki calo aura vaha staMbha AjJAnusAra vIrabhadra ko liye hue Age bar3he / yaha karAmata dekhakara yogI kSamA mAMga namaskAra kara vIrabhadra kA ziSya bana gayA / vi. saM. 1252 meM upakezapura nagara meM eka mleccha kI senA car3ha kara AI / usa samaya Apa apanI AkAzagAminI vidyA ke kAraNa usa senA kI khabara liyA karate the / ApakI mojUdagI meM jaba senA nagara ke bahuta nikaTa A gaI to zrAvakane bhaya se bhrAnta ho bhagavAn zrI mahAvIra svAmI kI mUrti ke rakSaNArtha mUla gaMbhAre ke ADe patthara lagA diye aura janatA nagara 1 tataH zrIvIra biMbasya puraH pASANa bIDakaM / datvA dvArinizsasAratAvanmlecchA upAgatA / / 508 / / }30 u0 ga0 ca
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha - paricaya | 115 chor3a kara palAyamAna hone lagI / varibhadrane punaH vahA~ A kara janatA ko vizvAsa dilAyA ki ApakA aura tIrtha kA maiM rakSaNa karUMgA / taba mleccha logoMne ekAkI nagara para dhAvA karane kA nizcaya kiyA parantu vIrabhadra kI vidyA ke Age unakI dAla nahIM galI / ve nagarapraveza bhI na kara pAye / ata: upadrava kI sahaja hI meM zAMti ho gaI / vIrAt 373 varSa meM AcArya zrI kakkasUrine eka siddhayaMtra tAmra-patra para maMtrayukta banavAyA thA vaha jIrNa ho gayA thA / ataH usakA uddhAra siddhasUrine karAyA ( vi. saM. 1255 ) vIrabhadra eka bar3A hI camatkArI, vidyAvijJa, sAhityajJa, nyAyI, jyotiSI aura cikitsaka vidvAna thA jisa ke pAsa aThArahoM gacchoM ke sAdhuoM kI jJAnAbhyAsArtha bhIr3a lagI rahatI thI / vihAra ke samaya meM bhI ve saba sAdhu usa ke sAtha rahate the aura unake AhAra, pAnI, vastra aura pAtroM kI yojanA bhI vaha karavA diyA karatA thA / pichalI avasthA meM vaha sindha prAMta meM adhikA~za rahatA thA / isakI loka khyAti itanI prastArita thI ki rAjA aura prajA donoM isakI mAna satkAra kiyA karatI thI aura vIrabhadra ko apanA parama guru samajhatI thI / marukoTa nagara ke pArzvanAtha jinAlaya meM eka kSetrapAla thA jo nemInAtha jinAlaya ke goThI ko pIr3A pahu~cAyA karatA thA / vIrabhadrane usakA kaSTa bhI naSTa kiyA / eka bAra ye palahanapura pdhaare| vahA~ kI rAjasabhA meM vizvamala nRpati aura vizala maMtrI kI saMrakSatA meM kRSNa nAmaka
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 samarasiMha vedAntI se Apane zAstrArtha kiyA / anta meM vaha vIrabhadradvArA bahuta burI taraha se parAjita huA / isa prakAra usa nagara meM bhI jaina dharmakI patAkA acchI prakAra se phaharAI / eka dina vIrabhadrane kahA ki aba merI Ayu ke kevala 19 dina hI zeSa rahe haiN| yaha sunakara saMgha meM sanasanI chA gaI aura Apa kA nikalA / aise vijayI puruSoM kA jaina samAja se ho jAnA bahuta asahya thA / kathana bhI satya yakAyaka vidA isI gaccha meM devaguptasUri ke eka ziSya devacandra the / Apa ko sarasvatI siddha thI ataH Apane anekAneka vAdiyoM ko zAstrArtha meM parAjaya kara pratibodha diyA / Apa eka bAra mahArASTra, tailaMga aura karaNATaka prAntakI ora padhAre / udhara jApalI nAmaka nagara meM eka dharmarUci nAmaka vAdI rahatA thA jo sapta chatradhArI thA / usase zAstrArtha kara devacaMdrane sAtoM chatra chIna liye | Apane dIgambara dharmakIrti Adi anekAneka vAdiyoM ko bhI parAsta kiyA thA / 'karaNATaka prAntameM dhana kubera mahAdeva nAmaka sAhUkAra rahatA thA jisane devacandra muni kI khUba sevA aura bhakti kI / isake Agraha se Apane candraprabha nAmaka kAvya racA jisameM 21 sarga the / dUsare sthiracandra nAmaka muni bhI kAvyakalAvijJa tathA pramANazAstra pravINa the / aura inakA ziSya harizcandra bhI itanA guNi thA ki gacchAdhipatine usako upAdhyAya kI padavI dI thI / kaccha prAnta kA eka rAjA jo apanI kanyAoM ko janmate hI mAra DAlatA thA /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakezagaccha-paricaya / saMyoga se vaha Apa se milaa| Apane use yuktiyoM dvArA satva mArga batAyA aura usa ghAtakI mArga se bcaayaa| phira vaha apanI kanyAoM ko nahIM satAyA karatA thaa| inake ziSya candraprabha upAdhyAya hue jo bar3e vidvAna aura jina dharmake pracAraka the| eka samaya harizcandra bAcanAcArya bulunda mAvAja se dharmopadeza de rahe the| vyAkhyAnazAlA ke pAsa se sAraMgadeva nAmaka rAjA savArI kiye jA rahA thA / vaha munizrI kI AvAja ko mojasvI jAna kara thor3A Thahara gyaa| use vaha upadeza itanA bhAyA aura suhAyA ki vaha vahA~ do ghaMTe taka upadezAmRta pAna karatA rahA / usane pIche jina dharmake siddhAntoM para pakkI zraddhA bhI ThAna tathA mAna lii| isI taraha ke eka pArzva mUrti nAmaka sAhasI vAcanAcArya the| unhoMne eka abhigraha liyaa| vaha itanA kaThina thA ki sAdhAraNa muni kI aisI kalpanA taka na ho| vaha abhigraha yaha thA jo Apane pahale hI likha kara eka Dibbe meM DAla diyA thA-" maiM usa roja pAraNA karUMgA jisa dina eka sAta varSa kA kSatrI namra rUpameM rotA humA mArga meM khar3A apane hAtha meM Dore meM sAta bar3e piroye hue milegaa|" aisA abhigraha le Apa dUsare grAmoM kI ora vihAra kara gaye / pUre 50 dina bAda abhigraha phalA / AcAryazrI devaguptasUri bhUmaMDala meM vijayavaijaMtI liye vicara he the| bhApa vihAra karate hue bAmanavalI ( vaNayalI) padhAre
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 samarasiMha jahA~ samudra nAmaka dharma-marmajJa zrAvaka thA jisane mandira bhI vanavAyA thA / vaha gaccha kI prabhAvanA karane meM bhI tatpara thA / vahA~ ke rAjA arjuna kA kRpApAtra aura 12,000 bhazvoM kA svAmI kumArasiMha thA vaha bhI prAcAryazrI ke sadupadeza ko suna kara Avaka huaa| vaha parAkramI vIra yoddhA thA usane gohAda ke rAjA ko parAjita kara usa kA rAjya chIna liyA thaa| ' rAvala' kI upAdhi se vibhUSita kumArasiMhane stambhana tIrtha para vIra jinAlaya banavA kara sUrijI se usakI pratiSThA krvaaii| ghRtaghaThIka nAmaka nagarI meM bhAcAryazrI ke upadeza se vijA aura rUpalane bhI mAndara banavAe / Apake upadeza ke prabhAva se jaina dharma ke prati kaI rAjapUtoM ke ucca bhAva huve / . kAlAntara meM prAcArya kakasUri tathA unake paTTa para devagupta sUri mahAprabhAvika hue| ApakI jIvana gAthA caritrakAroMne bahuta uttama DhaMga se likhI hai| inake paTTa para prabhAkara sahaza bhAcArya zrI siddhasUri hue jinake sadupadeza se zreSTi-gotra-mukuTamaNi dezalazAhane sAta vAra tIrthayAtrA kara caudaha kror3a rupaye vyaya kiye / bhAcAryazrI, zatrujaya tIrtha ke paMdrahaveM uddhAraka sAdhu samarasiMha ke dharmaguru the| Apa hI ke upadeza se hamAre caritranAyakane isa pavitra kArya ko kara akSaya pUNyopArjana kiyA / yaha vahI dhIra, vIra aura gaMbhIra nara-siMha samarasiMha hai jisakA jIvanacarita pAThakoM ko batAne kA saubhAgya mujhe prApta huA hai| caritanAyaka
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ upkeshgcch-pricy| ke dharma guru zrI siddhasUrinI prAcArya the isI kAraNa se maiMne isa adhyAya meM AcAryazrI gaccha kA saMkSipta paricaya pAThakoM ko karAnA upayukta samajhA / * * prastuta upakezagaccha meM prAcArya siddhasUri ke pazcAt bhI mAja paryanta bar3e bar3e prabhAvika prAcAryoMne jaina zAsana kA khUba udyota kiyA / hajAroM lAkhoM naye jainI banAye hajAroM mUrtiyoM aura saikaDoM jina mandiroMkI pratiSTA kI jinhoM ke saMkhyAbaddha zilAlekha Ajaparyanta . mojUda haiM jina maharSiyoM ke banAye hue aneka anya jaina dharmakI prabhAvanA ke liye vartamAna samaya meM bhI mojUda haiM / yahA~ samarasiMha ke sambandha kA viSaya prAcArya siddhasUri ke sAtha hone se hamane yahAM para caudahavIM zatAbdI taka kA hI saMkSipta paricaya karavAyA hai vistAra ke liye samaya milane para eka svataMtra grantha likhanekI merI bhAvanA hai| zAsanadeva isako zIghra saphala kre|
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ avaziSTa saMkhyA 1] zrI upakezagaccha caritrAntargata AcAryoM kI zubhanAmAvalI. bhagavAn pArzvanAtha kI paramparA / zubhadattagaNadhara haridattAcArya-jinhoMne vedAntI lohityAcArya ko jaina dIkSA de | mahArASTra meM mahiMsA dharma kA pracAra karAyA / AryasamudrAcArya--jinhoMne yajJa-hIMsA ko nirmUla kii| kezIzramaNAcArya-jinhoMne pradezI rAjAdi nAstikoM ko jaina dharma I kI dIkSA de ahiMsA kA upAsaka bnaayaa| svayaMprabhasUri-jinhoMne zrImAlanagara va padmAvatI nagarI meM rAjA | prajA vagairaha lAkhoM manuSyoM ko mithyAtva se chur3A kara jainI banAye / ratnaprabhasUri-jinhoMne upakezapura (moziyA~ ) ke rAjA va I prajA ko vAmamArgiyoM ke-jAla se bacAkara jainI bnaayaa| usI samUha ko ekatra kara "mahAjana vaMza" kI sthApanA kii| upakezapura tathA koraTapura meM
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 upakezagaccha-paricaya / mahAvIra mandiroM kI pratiSTA krvaaii| Apane apane jIvana meM karIbana dasa lakSa naye jainI banAye / yakSadevasUri-jinhoMne aMga, baMga, kaliMga, magadha aura sindhaprAnta I meM jaina dharma kA jhaMDA khUba phhraayaa| mahArAja rUdrAT aura rAjaku~vara kakka ko jaina dIkSA dii| kasari-jinhoMne marUdhara-sindha aura kaccha prAnta meM jaina | dharma kA pracAra kiyA / devI ke balI hote rAjakuMvara ko prANadAna de use saparivAra jaina dIkSA dii| devaguptasUri-jinhoMne kaccha aura paJjAba prAnta meM bhramaNakara ke i lAkho manuSyoM ko naye jainI banAye aura siddhaputrA cArya ko jaina dIkSA dii| siddhasUri-jinhoMne lAkhoM manuSyoM ko jainI banAkara zAsana kI / khUba prabhAvanA kii| ratnaprabhasUri-bar3e hI camatkArI aura zAsana prabhAvika hue / yakSadevasUri-Apa jaina dharma ke bar3e bhArI pracAraka the| kakari-jinhoMne upakezapura meM granthIcheda-upadrava kI zAnti | karavAI bhApa bar3e hI camatkArI adhyAtma yogI the| siddhasUri-jinhoMne vallabhInagarI ke rAjA ko pratibodha de jainI / bnaayaa|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha yakSadevasUri- jinhoMne duSkAla ke pazcAt bajrasenasUri kI santAna 1 ko suvyavasthita kara candrAdi cAra kuloM kI sthApanA kI / 122 devaguptasUri- jinhoMne kAnyakubja nareza citrAMgada ko pratibodha 1 de kara aneka manuSyoM ke sAtha jainI banAyA | yakSadevasUri- jinhoMne saMgha yA mandira mUrttiyA~ ke liye prANArpaNa karane ko kaTibaddha ho mlecchoM ke AkramaNoM se dharma kI rakSA kI / nannaprabha mahattara ( eka mahAn padavIdhara ) yakSaprabha mahattara kRSNarSi mahattara -- jinhoMne marubhUmi - sapAdala ca aura nAgapura (nAgora) prAnta meM jaina dharma kA sAmrAjya sthApana kara aneka | mandira mUrttiyoM kI pratiSThA kI kakasUri- jinhoMne uccakoTa, marukoTa, rANakagar3ha aura tribhuvanake rAjA prajA ko jaina banA ke ahiMsAdharma kA pracAra kiyA / | gar3ha 99 kakkasUri- jinhoMne saMceti kulabhUSaNa kadarpi ke banAye gaye vizAla I mandira kI bar3I hI camatkArapUrNa pratiSTA kI /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha - paricaya | 123 jambUnAga mahattara -- jinhoMne lodravapura meM brAhmaNoM | ko parAjita kara bhATI nareza ko jaina dharma kA anuyAyI banA ke vahA~ naye mandiroM kI pratiSTA kI / devabhadra mahattara 1 kanakaprabha mahattara 1 jinabhadra mahattara I padmaprabhavAcanAcArya - ApakA pavitra caritra bar3A hI alaukika hai| I kakasUri --- jinhoMne DIDavAnA ke bhaizAzAha ko sahAyatA dI / | devaguptasUri- jinhoMne maiMzAzAha kI mAtA ke saMgha meM zrI zatruMjaya kI yAtrA kI / | kasUri- jinhoMne bAraha varSa ghora tapazcaryA kara aneka labdhiyeM prApta kIM / Apa rAjaguru ke nAma se prakhyAta the / | pATaNa ke caurAsI upAzraya meM Apa nAyaka the AcArya hemacandrasUri tathA kumArapAla nareza Apa kA bar3A sanmAna aura satkAra karate the / ApakA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma samara siMha dUsarA nAma kukuMdAcArya bhI thA Apa kI santAna kuMkuMdrAcArya ke nAma se vizeSa mazahUra thI devaguptAcArya - Apa ahiMsA dharma ke bar3e pracAraka the / aneka jainetara 1 logoM ko Apane jainI banA ke bhosavaMza meM vRddhi kI thii| siddhasUri -- jinhoMne tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya kA paMdrahavA uddhAra zreSTivarya samarasiMha se karavAyA / | kakka sUri ---- jinhoMne nAbhinandanoddhAra aura upakezagaccha caritra nAma ke aitihAsika granthoM kA nirmANa kara jaina samAja para paramopakAra kiyA / noTa -- yahA~ para prasaMgAnusAra dAnavIra tIrthoddhAraka zreSThivarya samarasiMha ke samaya taka ke upakezAcAryoM kA hI saMkSipta se paricaya karavAyA hai| zeSa paTTAvalI ke liye eka svataMtra grantha likhA jA rahA hai| zubham RECENTER FITTED
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ [avaziSTa saMkhyA 2] zrIupakezagacchAcAryodvArA sthApita kiyA huA " mahAjana saMgha" yoto upakezagaccha ke AcAryoMne apane jIvana ke adhikA~za bhAga ajainoM ko jaina banAne meM hI lagAyA jisase jaina saMsAra kI asIma abhivRddhi huI / jaise AcArya zrI haridattasUrine svastika nAmnI nagarI meM lohityAcArya ko jaina dIkSA de unha mahArASTra prAnta meM bhejakara hiMsAvAdiyoM ko parAjita kara jaina dharma kI patAkA phaharA sahasroM jaina mandiroM kI pratiSTA krvaaii| itihAsa kA adhyayana karane se mAlUma hotA hai ki duSkAla ke samaya prAcArya zrI bhadrabAhusvAmI apane 12000 ziSyoM sahita mahA. rASTra prAnta meM jina mandiroM kI yAtrArtha padhAre the / prAcArya zrI kezIzramaNane pradezI jaise parama nAstika nRpati ko apane sadopadeza dvArA jainI banAkara jainetaroM para apanI vizeSa dhAka jamAI aura janatA kA asIma upakAra kiyA / AcAryazrI svayaMprabhasUrine zrI mAlanagara, padmAvatI aura candrAvatI tathA koraMTapura ke lAkhoM majainoM ko jainI banAyA / AcArya zrIratnaprabhasUrine upakezapura nagara meM padhArakara lAkhoM manuSyoM ko vAsakSepa ke vidhividhAna se jainI banAkara usa samudAya kA nAma 'mahAjana saMgha' rkkhaa| isake
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 samarasiMha pUrva anyAnya prAntoM meM cAroM varSoM ke loga jainadharmakA pAlana karate the parantu marubhUmi meM vAmamArgiyoM kA itanA prAbalya ho gayA ki eka aisI saMsthA sthApita karanA anivArya ho gayA ki jisase saba loga jainadharma kI upAsanA samAnarUpa se karane ke adhikArI samajhe jAyeM / vahI saMsthA Aja paryaMta calI A rahI hai jo vartamAna meM osavAla ke nAma se lokaprasiddha hai| prAcAryazrI yakSadevasUrine bhAratavarSa ke pUrvIyabhAga meM savAlakSa jainI naye banAye tathA sindhaprAnta meM jainadharma kA baji vapana karane meM anekAneka bAdhAoM kA nikitApUrvaka sAmanA kiyA / AcArya zrIkakkasUri jo sindhAdhipati mahArAja rudrAT ke suputra the unhoMne dIkSita hone ke pazcAt apanI janmabhUmi ke uddhAra meM hI apanI sArI zakti lagAI jisake pariNAmasvarUpa sindha prAnta meM jaina sAmrAjya sthApita hogayA / itihAsa isa bAta kA sAkSI hai ki vikrama kI terahavIM zatAbdI taka sindhaprAnta meM akele upakezavaMza ke 500 jinAlaya vidyamAna the / AcArya zrI devaguptasUri ne kaccha prAnta meM asaMkhya jainI banAye / AcArya zrIsiddhasUrine paJjAba aura usake nikaTavartI pradezoM meM parizramapUrvaka lAkhoM a. jainoM ko jainI banAyA / ___ inake atirikta aura bhI upakezagaccha ke AcAryone jahA~ jahA~ padArpaNa kiyA asaMkhya ajainoM ko jainI banAyA / jisase mahAjana saMgha kI asIma abhivRddhi aura jinazAsana kI utkaTa sevA huii| vikrama se cAra zatAbdI pUrva hI zuddhi aura saMgaThana kA
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ uSakeza gaccha - paricaya | 127 kArya prArambha huA thA | taba se lekara vikrama kI bArahavIM zatAbdI arthAt 1600 varSa paryaMta isa kArya meM upakezagaccha ke AcAryoMne hI vizeSa saphalatA prApta kI / jyA~ jyA~ naye naye jainI banate gaye tyA~ syA~ unake pUrva gotroM ke nAma vismaraNa hote gaye aura jaise 2 kAraNa milate gaye vaise vaise naye naye gotra sthApita hote gaye / gotroM ke nAmakaraNa ke kaI kAraNa hue / kaI gotra guNa ke kAraNa, kaI vyavahArika kAraNa se, kaI prasiddha puruSoM ke nAma kI smRti - hita, kaI dhArmika kAryoM ke kAraNa aura kaI ha~sI dillagI hita pRthak pRthak gotra aura jAtiyoM ke nAma se pukAre jAne lage / parantu ye saba kI saba jAtiyA~ thI upakezagacchopAsaka hI / kintu bAda meM jaba samaya palaTA, duSkAla Adi daivI saMyogoM ke phalasvarUpa zramaNa saMgha meM zithilatA kA saMcAra huA to bahuta se loga manamAnI karane ko UtArU ho gaye / yahA~ taka ki vaha loga caityAvAsa karane laga gaye / jaba caityavAsiyoMne apanA pakSa khIMcanA cAhA to usameM mukhya mandiroM kA hI kAraNaM liyA thA / caityavAsiyoMne apane apane mandiroM ke goSTika ( sabhAsad ) niyukta kiye / kucha arse bAda caityavAsI apane mandira ke goSTikoM para chApa mArane lage ki tuma hamAre zrAvaka ho / yahA~ taka ki do tIna pIr3hiyAM bAda ve yaha kahane lage ki tumhAre pUrvajoM ko hamAre AcAryoMne mAMsa madirA Adi chur3A ke jainI banAyA thA ataH tuma hamAre hI zrAvaka ho aura isI liye hamArA tumhAre Upara pUrNa adhikAra hai /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 samarasiMha isa kAraNa se zrAvaka samAja unheM apanA guru mAnane lgii| dAna Adi dete samaya ve apane mandiroM ko ( dugunA) dAna dekara una ko apanAne lge| bAda meM unhIM caityavAsiyoM se kaiyoMne kriyA kA uddhAra karAyA aura jisa samUha meM se kisIne amuka kArya kiyA vahI eka pRthaka nAma se pukArA jAne lagA jisase samUha kA nAma par3a gyaa| vikrama kI terahavIM sadI meM yahI samUha pRthaka pRthaka gaccha ke rUpa meM pariNata hue / jaise bar3a gaccha, tapAgaccha, kharatara gaccha, AMcaliyA gaccha, pUnamiyA gaccha, sArdha pUnamiyA gaccha, citrAvala gaccha ityAdi zrAvakavarga jo caityavAsI-samaya meM goSTika niyukta kiye hue the aura ve jisa samUha ke upAsaka the usI gaccha ke upAsaka kahalAne lge| __ kaI loga jo pozAla baddha ho gaye the ve apane goSTikoM kI vaMzAvalI Adi likhane laga gaye aura una vaMzAvaliyoM meM unake pUrvajoM ko pratibodha dene kI ghaTanAeM mana ghaDaMta lipibaddha kara dii| yaha kArya bAdameM unakI AjIvikA kA AdhAra ho gayA / mahAjana saMgha bhArata ke kone kone meM prasArita ho gayA | inake phaila jAne ke hI kAraNa upadezakoM kA bhI vividha prAntoM meM AnA jAnA banA rahane lagA / kaI sthAna aise bhI rahe jahA~ para gRhasthoM ke gaccha guru nahIM pahuMce the. ataH unheM anya gaccha ke guruoM ke pAsa mAnA jAnA hone lagA / aisI dazA meM ve gRhastha jinake guru the unake pAsa nahIM pahu~ca pAte the koI aisA kArya saMgha nikAlanA, pratiSTA yA ujamanA karanA hotA thA to tatsambandhI kriyA
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakeza gaccha - paricaya | 129 ke vidhAna ke hita nikaTavarttI anya gaccha ke guruoM ke samIpa bhI jAnA par3atA thA / aisI vastusthiti meM apanI svArthasiddhi ke hetu ve anya gaccha ke guru yaha zarta upasthita karate the ki yadi tuma hamAre gaccha ke upAsaka banake hamAre gaccha kI kriyA karanA svIkAra karo to tumhAre sAtha calake hama tumheM kriyAvidhAna meM avazya sahAyatA deMge ataH gRhasthoM ko vivaza hokara apane gaccha kI kriyA kA parityAga kara anya gaccha ko svIkAra karanA par3atA thA ataH gaccha kI zRGkhalA kA niyama TUTane lagA / kramazaH isakA pariNAma yaha huA ki eka hI gotra = jAti pRthak 2 gacchopAsaka bana gaI eka prAntameM eka jAti amuka gacchopAsaka hai to dUsare prAnta meM vahI jAti dUsare hI gaccha kI kriyA karatI hai| zurU se jisane apane gaccha kI kriyA badalI thI vaha badalanevAlA mUla puruSa to yaha jAnatA thA ki hamArA gaccha amuka hai para isa kAraNa se hamane amuka gaccha kI kriyA karanA svIkAra kiyA thA para unhake do tIna yA adhika pIr3hiyAM ke bAda to ve apane pratibodhaka AcArya aura gaccha taka ko bhUlake kataghnI ho usa upakAra ke badale meM apakAra karane ko bhI taiyAra ho jAte the tathA Aja bhI aise kRtanniyoM kI kamI nahIM hai / isa viSaya ko vistArapUrvaka likhane kA yahA~ avakAza nahIM hai para vastusthiti kA jJAna karAne ke liye phira samaya pAkara pAThakoM ke sAmane raktUgA /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 samarasiMha. kabhI kabhI isa gaccha bheda ke kAraNa zaktiyoM kA durupayoga bhI hone lgaa| yaha to hama kadApi nahIM kaha sakate ki upakezagaccha ke atirikta anya gacchavAloMne ajainoM se jainI nahIM banAye / parantu itanA to hama dAve ke sAtha kaha sakate haiM ki vikrama se pUrva cauthI zatAbdI se lekara vikrama ke bAda kI bArahavIM zatAbdI taka mahAjana saMgha kI sthApanA aura vRddhi meM jitanI saphalatA upakezagacchAcAyoM ko milI utanI dUsare gacchavAloM ko nahIM milI thii| bAda meM bhI upakeza gacchAcAryoMne isa pavitra kArya meM vizeSa saphalatA prApta kI thI aura anya gacchavAloMne bhI isa kArya ko avazya apanAyA thA / upakezagaccha ke AcAyoMne upadeza dekara jo gotra sthApita kiye unakI zodha karane se jo patA hama ko lagA hai vaha bahuta kama haiM tathApi usakI sUcI hama yahA~ pAThakoM ke avalokanArtha dete haiM - yaha sUcI saMkSipta meM isa prakAra hai / pratyeka gotra kI zAkhAe~ prazAkhAe~ nikalI haiM unakA itihAsa kramazaH jaina jAti mahodaya graMtha ke khaNDoM meM likhA jAvegA / yahA~ para kevala nAma mAtra hI dete haiM /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha paricaya / zAkhAe~ pratizAkhAe~ / samaya nagara devI rAjapUtoM se / / mUla gotra, 1 tAter3a gotra toDiyANI Adi22 2 bAphanA , nAhaTajAghar3Adi 52 3 karNAvaTa AcchAdi 14 4 balAhA rAMkA bAMkAdi 26 5morakha pokarANAdi 17 6/kulahaTa suravAdi 7 virahaTa bhuraMTAdi 17 8 zrIzrImAla , nIlaDiyAdi 22 9 zreSTI vedamuhattAdi 20 saMcetI , | DhelaDiyAdi 44 11/AdityanAga , coraDiyAdi 85 12 bhUri bhaTevarAdi 20 13 bhadra samadar3iyAdi 26 14 ciMcaTa dezarar3Adi 16 15 kuMbhaTa kAjaliyAdi 16 16 DiDU kocarAdi 17 kannojiyA , vaTavaTAdi 16 18 laghuzreSTi , varddhamAnAdi 16 1carada gotra kAMkariyAdi 2 sughaDa , | saMDAsiyAdi .3 luMga , ceDAliyAdi gaTiyA TIbANiyAdi / pArzvanAtha bhagavAna ke chaThe pATa ratnaprabhasUri vIra nirvANa ke 70 varSa pazcAt arthAt vikrama saMvat se 400 varSa pahale (mAja se 2387 varSa pahale) upakezapaTTana nagara jise vartamAna meM bhosiyAM kahate haiM kuladevI sacAikA
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 131 krama saMkhyA mUla gotra / zAkhAe~ samarasiMha. | kisa nagara meM | pratibodhaka | vikrama pratibodha diyA AcArya saMvat 1 2 chAjer3a 3 4 aivar3a bhArya luNAvatAdi chAjer3a sUrAvatAdi zivagar3a rAkhecA puMgaliyAdi kAlera kAga dhAmagA~va matyapura pATaNa vagArA kanauja ........ 5 garuDa dhADAvatAdi 6 sAlecA boharAdi baghArecA sonyAdi kuMkuMma 9 saphalA 10 nakSatra 11 AbhaDa 12 chAvata 13 tuNDa vAgamArAdi tuNDagrAma 14 picholiyA pIpalAdi 15 ithuNDiyA chapanayAdi 16 | bhaMDovarA | ratnapurAdi 17 mala vItarAgAdi 18 guMdecA gogaliyAdi dhUpiyAdi boharAdi | jAvalIpura ghIyAdi vaTavADAgrAma kAMkarecAdi sAMbhara kojAdi dhArAnagara pAlhApura hathUNDI bhaMDora kher3agrAma pAvAgar3ha devaguptasUri siddhasUri x 684 942 devaguptasUri 878 kakasUri siddhasUri 1043 1011 912 91 kakkasUri | 1009 devaguptasUri 885 siddhasUri | 1224 kakkasUri 994 99 | 1079 siddhasUri 1073 33 "9 devaguptasUri 1204 1191 939 949 "" devasUri 1026 19 siddhasUri *x * ina AcAryoMke nAma ke kaI prAcArya hue haiM arthAt tIsare pATa vehI nAma mAte haiM / vizeSa dRSTavya-ina ke atirikta anya bhI bahuta se gotra upakezagaccha AcAryoMne banAye jina kI vaMzAvaliyoM yadi bhAja paryaMta upakeza gacchIya mahAtmAoM kI bahiyoM 'meM vidyamAna haiM jisa kA pUrNa vyoza jana jAti mahodaya meM diyA jAvegA /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha pricy| 13. [avaziSTa saMkhyA 3] zrIupakezagacchAcAryoM ke nirmANa kiye hue grantha / yoM to upakezagacchAcAryoMne anekAneka mahAn granthoM kI racanA kI hai jinameM kaI uttamottama grantha to vidharmiyoM ke pratyAcAroM se naSTa bhraSTa ho cuke / zeSa rahe hue kaI prantharana abhI taka bhaNDAroM ko hI sevana kara rahe haiN| vartamAna zodha aura khojase jina granthoM kI sUcI prasiddha huI hai unameM se katipaya granthoM kI nAmAvalI yahAM dI jAtI hai| saM. | graMthoM ke nAma. graMthakartAoM ke nAma racita saMvata - sthAna. 1 munipati caritra muni jambunAga | 1005 jaisalamera meM 2 jinazataka .. 1025 kAvyamALAgu. 3 candradUta kAvya jai0 bhaMDAra meM 4 dharmopadeza laghuvRtti kRSNarSi ke ziSya | 15 pATaNa bhaMDArameM (jayasiMha) naupada prakaraNa devaguptasUri 1073 . (jinacandra) , vRti naM 1 , "" , na. 2 , "" " naM. 3) kuLacaMda u0 . 8
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha 9 ,,, ,, naM. 4) yazodevopAdhyAya | 1165 | ,, ,, ,, naM. 5 devendropAdhyAya / 1182 | ArAdhanA patAkA vIrabhadro pA0 / piNDavizuddhi devaguptasUri baghu0 vRtti (yshodevopaa0)| pakSIsUtravRti " pramANAMtastava , apauruSeya deva. , nirAkaraNa pratyakSAnumAnapramANa paMcAsaka cUrNi 72 | pATaNa bhaM0 " " SoDaSakavRti SoDazItivRti kSetrasamAsa vR0 pA0 bhaM. bauddha mImAMsA dharmopadezamAlA , candraprabha caritra jai0 ma0 navatatva gAthA devagupta sUri (jina pAzrdhAbhyudaya kAvya siddhasUri [caMdra) bIkAnera maM. 26 samyaktva rahasyastava pATaNa bhaM. zrAvaka samAcArI devaguptasUri pATaNa maM. dravyataraMgiNI kakasUri bI0 maM0 , laghuvRti zrAvaka sa0 vRti | devaguptasUri | yoga prakAza . yakSamahatara 24
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ upazagaccha paricaya | 32 | paMca pramANa 33 " 39 34 navatatva vivaraNa 35 zAMtinAtha caritra 36 | tIrthakara caritra 37 samyaktva guNa vi0 38 nAbhinandanoddhAra 39 upakezagaccha caritra 40 padmAvatI stotra kasUri paMcAzikA kukuMdAcArya devaguptasUri jayasAgaro pA0 kakkasUri " "" " kukuMdAcArya .... 1174 4.44 135 0804 jai0 maM0 upakeza 0 1391 1391 1393 mudrita 1393 hasta li0 O ,, vi0 dR0 - vikrama kI caudahavIM zatAbdI ke bAdameM isI gaccha ke AcAryAne vizeSa rUpa se sAhitya kI sevA kara vizva para bar3A bhArI upakAra kiyA hai jisakA vistRta varNana phira kabhI svataMtra grantha meM likhA jAvegA /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha [avaziSTa saMkhyA 4] 40 1 zrI upakezagacchAcAryoM dvArA jinamandira-mUrtiyoM kI karAI huI pratiSTA / yoM toM upakezagacchAcAryone hajAroM mandiroM va lAkhoM mUrtiyoM kI pratiSTA karavAI thI jisake yatra tatra aneka pramANa upalabdha haiN| una pramANoM se yaha bhI patA mila zaktA hai ki marUbhUmi, sindha, kaccha aura paMjAba vagairaha prAntoMmeM paribhramaNa kara ve jaise 2 ajainoM ko jaina banAte gaye vaise 2 unhoMke bhAtma kalyANa nimitta jaina mandiroM kI pratiSTA bhI krvaaii| bAta bhI ThIka hai| usa samaya kI vizAla janasaMkhyA ke liye adhika saMkhyAmeM mandira banAne kI AvazyaktA bhI thii| agara kathAnaka sAhitya kA dhyAnapUrvaka avalokana kiyA jAya to aise pracura pramANa bhI mila sakeMge / zrImAlanagara, padmAvatI, candrAvatI, zivapurI, upakezapura, koraMdapura, zivanagara, mathurA, vallabhInagarI, kanyAkubja, mAdhapura, sopArapura, jAbalIpura, mAroTakoTa, rANakagar3ha, tribhuvanapura, kirATakUpa, vaNathalI, devapATaNa, marUkoTa, uccakoTa, lodravA, paTTaNa, jaMgAlU , paMcAsarA, sthaMbhanapura, bharUca, aNahilapurapaTTaNa aura maMjArI ityAdi aneka nagaroM ke nRpatiyoM ko pratibodha de kara upakezagacchAcAryone jinAlayoM se bhUmi vibhUSita kara dI thii| isa aitihAsika yugameM hama una saba mandiroM ke zilAlekhoM
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 upakezagaccha pricy| ko DhUMDhane ko jAveM to saba ke saba zilAlekha milanA to bahuta hI kaThina hai kyoMki isa ke kaI kAraNa haiN| kaI mandira-mUrtiyoM to vidharmiyoM ke atyAcAroM se naSTabhraSTa ho gaI jina ke khaMDahara bhI milanA durlabha sA ho gayA hai aura pUrva jamAne meM kaI purAne mandiroM ke smAraka kArya karate samaya zilAlekhoM yA prAcInatA kI darakAra bhI nahIM rakhI jAtI thI / jaise punIta tIrtha zatrujaya para prAcIna samaya se hI mandiroM kI bar3I bhArI haramAla thI para una ke zilAlekha itane prAcIna nahIM milate haiN| isI taraha anya mandiroM kA bhI hAla hai / para hama isa viSaya meM sarvathA hatAza bhI nahIM haiN| Aja pUrvIya aura pAzcAtya pUrAtattvajJoM kI zodha aura khoja se aneka sthAnoMpara prAcIna khaMDahara aura zilAlekha upalabdha hue haiM / uDIsA prAnta kI khaNDagiri aura udayagiri, prAcIna pahAr3iyoM kI guphAoM meM prAcIna mUrtiyoM aura zilAlekha tathA mathurA kA kaMkAlITIlA ke khodakAma meM aneka prAcIna mUrtiyoM aura zilAlekha upalabdha hue haiN| devagiri ( daulatAbAda ) ke kiloM meM saikar3oM mUrtiyoM nikala cUkI haiN| ve zilAlekha vagairaha do hajAra varSoM se bhI adhika prAcIna haiM phira bhI hama AzA rakhate haiM ki jaise 2 adhikAdhika zodha aura khoja hotI rahegI vaise 2 isa viSayapara bhI khUba prakAza par3atA jAyagA / yaha nisaMdeha hai ki jainAcAryoM ke upadeza se jaina rAjA mahArAjA aura seTha sAhUkAroMne asaMkhya dravya vyaya kara jaina mandiroM se medini-bhUSita kara dI thii|| vartamAna ke upalabdha zilAlekha jinameM se kaI mudrita bhI /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 samarasiMha ho cuke haiM unameM bhI upakezagacchAcAryoM ke pratiSThA karavAye hue mandira mUrttiyoM ke zilAlekha bhI kama nahIM hai para hamAre carita nAyaka, AcArya siddhasUri ke paramopAsaka, samarasiMha ke samaya ke pUrva ke zilAlekha bahuta kama haiM aura una ke pazcAt ke zilAlekha adhika saMkhyA meM haiM / yahA~ para hama katipaya zilAlekha samarasiMha ke pUrva samaya ke de kara upakezagacchA cAya ke pratiSTA kA saMkSipta se paricaya karavA denA cAhate haiM / ( 1 ) saM0 1-25 varSe vaizAkha zudi 10.. sAlhaNa bhA0......... . lha.... nimittaM u0 zrImunicaMdrasUribhiH / / * zrImAli 0 ........ paMcatIrthI biMbaM pra0 mAtara - sumati. jinA * ( 2 ) saM0 1972 phAlguna zudi 7 some zrI UkezIyasAvadevapatnyA AmradevyAkAritA kakudAcAryaH pratiSThitA / zakopura- mANekacoka zrI pArzvanAtha jinAlaya. ( 3 ) saM0 1202 ASAr3ha sudi 6 some zrI prAgvaTavaMze Asadeva devakI sutAH mahaM0 bahudeva dhanadeva sUmadeva jasavu rAmaNAkhyA [ bandha ] vaH mahaM dhanadeva zreyo'rtha tatsuta [ vAlA ] dhavalAbhyAM dharmanAtha pratimA kAritA zrI kakudAcAryaiH pratiSThitAH / zatruMjaya 1 u0 upakezagacchAcArtha kA saMkSiptarUpa hai /
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagaccha pricy| (4) saM0 1202 bhASAr3ha sudi 6 some sUtra. soDhA sAI suta sutra0 kelA volhA sahava loyapA vAgadevyAdibhiH zrI vimalabasatikA tIrthe zrI kuMthunAtha pratimA kAritA zrI kakudAcAryaiH pratiSThitAH // maMgala mhaashrii| cha / (5) saM0 1202 ASADha sudi 6 some zrI u0 amarasena suta mahaM tAja....svapitR zreyo'rtha pratimA kAritA zrI kakudAcAryaiH pratiSThitA / maMgala mhaashrii| zatrujaya. zatrujaya. saM0 1202 ASADha sudi 6 bhome zrI RSabhanAtha biMba pratiSTitaM zrI kakudAcAryaH Tha0 jasarAkena svapitR Tha0 babalubheyo'rtha pratimA kaaritaaH| zajaya. ___ saM0 1261 varSe jyeSTha zudi 12 zramidukezagacche zre0 mahArAja zre0 mahisatayoH zreyortha zrIpArzvanAthabiMba kA0 pra0 zrI siddhsuurimiH|| IDara saM0 13....varSe bhASAr3ha zudi 3 Ukezagacche zrIsiddhAcAryasaMtAne zrI....... zrIzAMtinAthAvaM kA0 pra0 zrIdevagusUribhiH // -baDodarA-narasiMhajIkI pola dAdApArzvajinA.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha. saM0 1314 varSe phAguNa sudi 3 zukre zrIsadUke bhAryApaade pAlha bhAryA abhayasiriputra gaNadeva jArava devAbhyAM pitRmAtRzreyortha zrIneminAthabiMba kAritaM pratiSThitaM zrIdevaguptasUribhiH / / jaisalamera (10) saM0 1315 varSe phAguNa sudi 4 zukre / zre0 dhAmadevaputra raNadeva dhAraNa bhA0 zrAsalade zre0 rAmazrI pArzvanAthabimbakAritaM [pra] zrIkakasUribhiH / -udayapura zItalajina0 / (11) saMvat 1315 ( / ) varSe vaizAkha vadi 7 garau ( / ) zrI. madupakezagacche zrIsiddhAcArya saMtAne zrIvaradevasuta zabhacandreNa zrI 'saddhasUrINAM mUrtiH kAritA zrIkakasUri (bhiH) prtisstthitaa| pAlanapura (12) saM0 1323 mAghazudi 6.... .... ....zrIpArzvanAthavivaM kAritaM pratiSThitaM zrIdevaguptasUribhiH // zatrujaya (13) (1) OM saM0 1337 phA02 zrI mAmA maNoratha maMdira yoge zrIdeva (2) guptAcArya ziSyeNa samasta goSThivacanena paM0 panacaMdreNa (3) ajameru durge gatvA dvipaMcAsata jina biMbAni sazikAdeviga (4) (ga) pati sahitAnikAritAni pratiSThitAni....riNA // lovA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakezagacha paricaya / 11 (11) saM0 1345 bhIupakeza gacche zrIkakudAcArya saMtAne nAhar3a su0 arasIhazreyase putryA pupAdabha (1) paMcabhi ( ) zrI zAMtinAthaH kA0 pra0 zrIsiddhasUribhiH // jaisalamera(15) saM0 1346 varSe poravADa pahuMdeva bhAryA devasirizreyase putraivulharamAMmaNakAgaDAdibhiH zrIAdinAtha biMba kAritaM pratiSThitaM zrIva0 shriisiddhsuuribhiH|| jaisalamera saMvat 1347 varSe vaizAkhasudi 15 rakho zrIUkezagotrezrI siddhAcArya saMtAne zre0 venhU bhA0 desalatatputra janasohena sakuTumvena AtmazreyaMse pArzvanAtha biMbaM kAritaM pra0 zrIdevaguptasUribhiH // jUnAber3A ( mAravAr3a ) saM0 1356 jyeSTha va0 8 zrIukezagacche zrIkakkasUrisaMtAne sA0 sAlhaNa bhA0 suhavadevi putra pAlhaNena zrI zAMtinAthabiMba kAritaM pitroH zre0 prati0 zrIsiddhasUribhiH // khAravADA pArzva0 jinA. (18) saM0 1356 zrI zAMtinAtha biMba kAritaM zrIkakkasUribhiH pratiSThitaM / kareDA pArzva(19) saM0 1368 varSe jye0 vadi 13 zanI zrI zrImAna mA.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ K samarasiMha sovIra saMtAne mahaM - sAhaNa pu0 AdA bhAMvaDa bhA0 prImalazreyase zrI AdinAthabiMbaM pu0 devaDena kA0 pra0 pippalAcArya zrIkakasUribhiH / / ahamadAbAda. zAMti0 jinA 0 91 ( 20 ) saM0 1373 varSe zrI upakezagacche zrIkakudAcArya saMtAne vaidya zAkhAyAM sA0 hasala arasIha zreyase isala putra javAta bhA0 vAmadevAbhyAM zrIzAMtinAtha biMbaM kAritaM pratiSThitaM zrIsiddhasUribhiH // bar3odA pIpalAzerI cintAmaNI pArzva0( 21 ) harapAla jagapAla pUtAnimittaM siMhAMkita pra0 gacchI ( upakezagacchIya ) DabhoI zrI zAmaLApArzva jinA0-- jinavijaya saMpAdita bhA0 2 saM0 1373 ( mahAvIra ) biMbaM kA0 devendrasUribhiH // ... ( 22 ) saM0 1378 varSe jyeSTha vadi 9 some zrI upakezigacche zrIkakudAcArya santAne mehaDA jJAti (ya) sA0 lAiDAnvaye sA0 ghAMdhalaputra sA. chAju bhopati bhojA bharaha.... prabhRti zrI AdinAtha kAritaH pratiSTAH zrI kakkasUribhiH / zatruMjaya ( 23 ) saM0 1376 varSe ASAr3ha vadi 8 zrIupakeza gacche vya 0 jagapAla bhA0 jAsalade pu0 bhIma bhA0 mANala pu0 jAlAjagasIha nayatAyutena kuTuMba zreyase caturviMzatipaTTaH kAritaH // pra0 zrIkakudAcArya saMtAne zrIkakasUribhiH // pATaNa.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upagaccha paricaya | ( 24 ) saM0 1380 varSe mAha zudi 6 some zrI upakeza gacche vesagotre sA0 gosalavya 0 jesaMga bhA0 Asadhara zre0 bhrAtRsaMva * zrA0 desalatatputra sA0 sahajapAla sA0 sAhaNa sA0 samarasiMha pitRvya sA0 lUNA tatputra sA0 sAgata sAMgaNa pramukhaizcaturviMzatipaTTaH kA0 pra0 zrIkakudAcArya saM0 zrIkakkasUribhiH || khaMbhAta cintAmaNi pArzva0 jinA 0 143 (25) saM0 1380 mahA zudi 6 bhaume Ukezagacche AdityanAga gotre sA0 SiradevAtmaja sa0 bhaMTuka bhA0 moSAhi putra rudrapAla bhA0 lakSmaNA bhrAtRSaNasiMha devasiMha pAsacandra pUnasiMha sahitAbhyAM kaTuMba zreyArtha zrIzAMtinAtha biMbaM kA0 pra0 zrakikudAcArya saMtAne zrIkaJcasUribhiH || pethApura. ( 26 ) saM0 0 1380 jyeSTha su0 14 zrIuesagacche zre0 ma. lAbhA0 moSalade pu0 dehA kamA pitRmAtR zreyase zrI AdinAtha biMbaM kAritaM pra0 zrI zrIkakudAcArya saM0 zrIkakkasUribhiH / curU (bIkAnera) zAMti 0 O ( 27 ) saM0 1385 varSe phAguNa sudi. kAritA pratiSThitaM zrIkakasUribhiH / . zrIpArzvanAtha bimbaM udayapura mevAr3a zItala 0. --
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 samarasiMha / ( 28 ) OM || saM0 1386 varSe jyeSTha va0 9 some zrIUesagacche bappanAmagotre golhA bhAryA guNAde putra mokhaTena mAtRpitroH zreyase sumatinAtha biMbaM kAritaM pra0 zrIkakudAcArya saM0 zrIkakkasUribhiH // jaisalamera - caMdraprabha0 ( 29 ) saM0 0 1387 varSe mAgha zudi 10 zanau zrIupakezagacche khuriyAgotre sA0 dhIrAtmaja sA0 jhAMjhaNa bhAryA jayataladesuta chADA AsAbhyAM mAtRpitroH zre0 zrI ajitanAtha biMbaM kA 0 pra0 zrIkakudAcArya saMtAne prabhuzrI kakasUribhiH // var3odarA - jAnizerI candraprabha - jinA 0 ( 30 ) saM0 1388 varSe mAgha zudi 6 some Ukezagacche AdinAmagotre zA khIradevAtmaja zA bhaDuMka bhA0 mukhAhi putra RdapAla lakSmaNAbhyAm bhrAtR dhanasiMha deusiMha pAsacaMdra punasI sahitAbhya kaTumba zre0 zAMtinAtha biMbaM kA0 pra0 kakudAcArya saMtAne zrIkakasUribhiH || pethApura. (31) saM0 0 1301 zrIUkezagacche zrIkakudAcArya saMtAne somadeva bhAryA lohiyA AtmArtha zrI sumati biMbaM kAritaM pra0 zrakikasUribhi || jaisalamera - candraprabha0 * -
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha adhyAya. SC zatruJjaya tIrtha ke uddhAra kA pharamAna. - - - vikrama kI caudahavIM zatAbdi kA jikra hai ki gurjara prAnta meM aNahilapura-paTTaNa nAmaka nagara bar3I ma unnata avasthA meM thaa| yaha nagara vi. saM. 802 kI akSaya tRtIyA ko jainAcArya zrI zIlaguNa sUri ke paramopAsaka banarAja cA~var3Ane AbAda kiyA thaa| tabase vaha nagara cA~var3A vaMza ke 7 rAjAoM ke Adhipatya meM 167 varSa paryata rahA ! tatpazcAt caulukya vaMzIya narezoM ke Adhipatya meM rahA / isa vaMza vAloMne bhI isa nagara kI khUba unnati kI / paTTaNa nagarI svarga ke sadRza ginI jAne lagI / yaha nagara dhana dhAnya se samRddha vyApAra kA bar3A bhArI kendra thA / isa nagarI meM caurAsI cauhaTTe, bAvana bAjAra aura ninAnave maNDiyoM ke atirikta anekAneka bArA, bagIce, kUe--tAlAba, pathikAzrama aura dAnazAlAe~ 10
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 samarasiMha thIM / bar3e bar3e vidyAlayoM ke bhavana tathA UMce UMce zikhara evaM sone ka kalazoM vAle devasthAna nagara kI zobhA kI vizeSa abhivRddhi karate the / dharma-sAdhana karane ke itane sthAna ( poSadhazAlA ) the ki prasiddha caurAsI gaccha ke alaga alaga upAzraya vidyamAna the / yaha kahanA atizayokti nahIM hogA ki usa samaya pATaNa meM jainoM kA sAmrAjya thA / kyoMki jisa prakAra jainiyoM kA vyApAra meM hAtha thA usI bhA~ti rAjya ke ucca ucca padoMpara bhI jainI hI niyukta the jo apane uttaradAyitva kA pUrNarUpa se pAlana kara jana sAdhAraNa kI bhalAI ko pahale sthAna dete the / pATaNanagara ke jaina lakSmIpAtra the / 'upakeze dravya bAhulyaM' kA varadAna solaha AnA siddha thA / nyAyopArjita dravya ko jainiyoMne udAratA pUrvaka dhArmika kAryoM meM vyaya kiyA / bauddhika bala ke sAtha hI bAhubala meM bhI jainI Age the| isa bAta kA pramANa ve aitihAsika bAteM de rahI haiM jo cAMpAzAha, vimalazAha, udAyana, vAgbhaTa, AmrabhaTa, zAntumahatA, AbhUmahatA, mujAlamaMtrI vastupAla aura tejapAla ke sambandha yatratatra suvarNAkSaroM meM aMkita haiM / vi. saM. 1357 meM gujarAta kA rAjya karaNavAghelA se chIna kara alAuddIna khilajIne le liyA aura usane apanI aura se pATaNa meM alapakhAna ko sUvAdAra banA ke bheja diyA thA / yadyapi 1 inake rAjyakAla meM jesalazAhane zatruMjaya kA bar3A bhArI saMgha nikAlA / isa yAtrA meM jesalazAhane khaMbhAta meM pauzadhazAlA sahita ajitanAthasvAmI kA mandira ( prA0 gu0 kAvya kA pariziSTa dekhiye ) banavAyA thA /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ uhAra kA pharamAna / malapakhAna musalamAna rAjA thA parantu vaha apanI hindU-prajA ke sAtha bahuta acchA vyavahAra karatA thA tathA rAjya ke ucca uba pada yogya hinduoM ko bhI niSpakSa ho kara diyA karatA thA / pAThakoM ko yaha bAta to pahale hI vatalAI jA cukI hai ki zrImAn dezalazAha ke jeSTha putra sahajapAla dakSiNa bhArata meM jaina dharma kA pracuratA se pracAra kara rahe the| jinhoMne devagiri (daulatAbAda ) meM caubIsa tIrthakaroM kI caubIsa devakulikAe~ aura pArzvanAthasvAmI kA mandira banavA ke dharma kA bIja usa urvarAbhUmi ( kSetra ) meM vapana kiyA thaa| dezalazAha ke dUsare putra sahaNapAla khaMbhAta nagara meM rahate the tathA ve dhArmika kAryoM meM pramukha bhAga lete the| usa samaya dezalazAha ke tIsare putra vIravara zrI samarasiMha jo hamAre caritanAyaka haiM pATaNanagara meM apane pitAzrI kI sevA meM rahate hue aneka satkAryoM meM sadA lage rahate the / inakI kIrti rUpI surabhi cahuM dizAoM meM lahalahA rahI thii| zreSThikula tilaka dezalazAha pATaNanagara ke pramukha vyApArI the| Apa javAharAta ke vyApAra meM vizeSajJa the / siddhasUrijI mahArAja kI Apa para pUrNa dayA thI / Apane vyApAra dvArA itanA pracura dravya upArjana kiyA ki jisakI ginatI karanA bhI azakya thA / udhara hamAre caritanAyaka svanAma-dhanya vIra sAhasI samarasiMha apane buddhibala se alapakhAna ko apanI ora AkarSita kiye hue the| alapakhAna sadaiva samarasiMha se prasanna citta hokara salAha masavarA Adi kiyA karate the| samarasiMha rAjya ke uttaradAyI pada para kArya
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 samarasiMha karate hue alapakhAna ko asIma sahAyatA pahuMcA rahe the / ataH rAjya bhara meM hI nahIM varan anya prAntoM meM bhI samarasiMha kI kIrttikaumudI prastArita ho rahI thI / bi. saM. 1369 ke dukhamaya vartamAna kA ullekha karate hue lekhanI sahasA ruka jAtI hai / hAtha thara thara kAMpane lagate haiM / netroM se AMsuoM kI avirala dhArA nikalatI hai / hRdaya TUka TUka hotA hai usa samaya alAuddIna khilajI kI senAne laggA lagA kara hamAre parama punIta tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya giri para dhAbA bola diyA / isa AkramaNa se atula kSati huI / anekAneka bhavya mandira aura mUrttiyAM dhvaMsa kara dIgaI, unakA atyAcAra yahAM taka huA ki mUlanAyaka zrI yugAdIzvarajI kI mUrtIpara bhI hAtha mArA gayA / yaha maMjula mUrtti khaNDita kara dI gaI / yaha mUrtti vi. saM. 108 meM jAvar3azAhane AcAryazrI vajrasvAmI dvArA pratiSThita karAI thI / yaha dukhada samAcAra bijalI kI taraha bAta hI bAta meM cahu~ ora phaila gaye / jaina samAja ke pratyeka vyakti ke hRdaya para 1 gaharA AghAta pahu~cA / zokAtura samAja duHkha sAgara meM nimagna ho gaI / viSAda kA pArAvAra na rahA / jaina vAyu maMDala meM yaha samAcAra kAle bAdaloM kI taraha chA gaye jisa prakAra vi. saM. 1080 meM mahamUdag2ajanIne somanAtha ke mandira ko dhvaMsa kara cahuM ora hAhAkAra macA dI thI vahI hAla isa samaya isa ghaTanA / huA /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddhAra kA pharamAna / ___ jaba ye samAcAra pATaNa pahuMce to mahAmanA dezalazAha ina aniSTa samAcAroM ko suna sahasA mUrchita ho tvarita dharAzAyI hue| cUMki Apa lokamAnya the ataH ApakI isa dazA para jaina saMgha meM tavAhI maca gii| saba kI cintA dviguNita hogii| zItala jala ke siMcana tathA zItala vAyu ke saJcAra se svalpa samaya pazcAt dezalazAha sAvadhAna hone lge| apane gRha se vidA ho Apane apane gacchanAyaka AcArya zrI siddhasUri ke samakSa upasthita ho sArA vRttAnta savistAra sunaayaa| unakI gAthA sunakara sAmudrika zAstra ke pAragAmI, mahA vicakSaNa, dhuraMdhara vidvAna AcArya zrIne dezalazAha ko sambodhana kara kahA ki he zreSThivara, ArtadhyAna aura ciMtA karanA jJAniyoM kA kAma nahIM hai| aisA kauna hai jo bhavitavyatA ko TAla sakane meM samartha ho sake / saMsAra ke sarva padArtha kSaNika tathA bhaMgura haiN| jahAM utpatti hai vahA~ vyaya avazya hai| isa pavitra tIrtha ke pahale bhI kaI uddhAra ho cuke haiN| vartamAna avasarpiNI kAla meM bhI asaMkhya UddhAra ho cuke haiN| bharata-sAgara sadRza cakravartI, pANDavoM jaise prabala parAkramI tathA jAvar3azAha aura vAgbhaTa jaise dhanakuberoM ke hAtha isa tIrtha ke uddhAra hue haiN| vaha samaya aisA anukUla thA ki uddhAra karane meM sarva prakAra kI saralatA thI parantu isa samaya aisA kArya karanA sacamuca TeDI khIra hai| yaha to kisI asAdhAraNa bhAgyazAlI nara puruSa kI hI zAkta hai jo isa mahAn Avazyaka kArya ko samyak
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha 250 prakAra se sampAdana karA ske| ataH isa samaya ciMtA karanA nyAyasaMgata nahIM kyoMki isa se kucha phala siddha nahIM ho skegaa| aba to dharma-marmajJa vyaktiyAM kA yahI prathama aura pramukha kartavya hai ki isa tIrtha ke uddhAra ke upAya kA anusaMdhAna kare / isI vicAra meM jinazAsana kA zreya hai| sUrijI ke isa sAragarmita, mArmika aura hRdayasparzI upadeza kA prabhAva itanA acchA par3A ki dezalazAha ke antastala meM uddhAra karAne ke vicArarUpI aMkura satvara prasphuTita hue| dezalazAhane sUrijI se arz2a kiyA ki yadyapi mere pAsa bhujabala, putrabala, dhanabala, mitrabala aura rAjabala taka vidyamAna hai paraMtu itanI sAmagrI ke hote hue bhI aise mahAna kArya ko siddha karane ke liye gurukRpA kI bhI AvazyaktA avazya rahatI hai| yadi Apa sadRza mahAtmAoM kI mujha para zubha dRSTi ho to maiM vizvAsa dilA sakatA hU~ ki uddhAra kA kArya karAne meM maiM avazya mAma kA bhAgI ho kRtakRtya huuNgaa| sUrijIne dezalazAha kI aisI prabala utkaMThA dRSTigocara kara utsAhaprada vAkyoM meM yaha pratyuttara diyA ki yadyapi Apa ke pAsa itanI pracura sAmagrI hai tathApi isa kArya ke liye zIghratA karanI parama bhAvazyaka hogI / vAstava meM bhApa parama saubhAgyazAlI bhyakti haiM jisa ke hAthoM aisA zubha kRtya ho / dezalazAha guruvarya kI aisI premabharI bAtoM ko suna mana hI mana mudita ho vaMdanA kara
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddhAra kA pharamAna / 151 apane bhavana ko padhAre / ghara para padhAra kara Apane sArA vRttAnta apane putra samarasiMha se khaa| samarasiMhane pitAzrI ke prastAva kA anumodana karate hue pratijJApUrvaka kahA ki maiM Apake caraNoM ko sparza kara zapathapUrvaka yaha praNa karatA hU~ ki jahA~ taka mere zarIra meM zoNita kA eka bUMda rahegA vahA~ taka maiM sahasroM aura lAkhoM bAdhAmoM ke upasthita rahate hue bhI bhaktipUrvaka tIrtha ke uddhAra ko kraauuNgaa| pazcAt ve AcArya zrI siddhasUrijI ke samakSa upasthita hue aura apane pitAzrI ke prastAva kA hRdaya se samarthana kara anu. modanA ko dRr3ha pramANita karane ke liye hamAre caritanAyakane pratIkSA kI ki jaba taka hamAre dvArA isa tIrtha kA uddhAra na hogA taba taka maiM ( 1 ) bahmacarya vrata kA avirala pAlana karU~gA / ( 2 ) bhUmipara zayyA bichA kara leduuNgaa| khATa yA palaMga kA prayoga na kruuNgaa| ( 3 ) dina meM kevala ekabAra hI bhojana kruuNgaa| ( 4 ) cha vigaya meM se pratidina kevala eka vigaya kA hI sevana kruuNgaa| (5) zRGgAra ke liye ubaTana aura tela mardana kara ke __snAna nahIM kruuNgaa| . hamAre caritanAyakane guruvarya ke sammukha uparokta bhISma pravijJAoM ko liyaa| isa prakAra ina kI dRr3hatA ko dekhakara
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha 152 gururAjane samarasiMha ke sAhasa aura dharmasneha kI anumodanA kara ucita salAha Adi dI / vahA~ se cala kara hamAre caritanAyaka jina mandira meM padhAreM jahA~ ina ke pitAzrI prabhu pUjA meM nimama the / sArI vArtA una ke sAmane varNana kara Apane nivedana kiyA ki yadi Apa kI AjJA ho to maiM tIrthoddhAra ke liye 'alapakhAna ' se AjJApatra likhavA laauuN| isa se yaha suvidhA rahegI ki isa kArya meM kisI bhI prakAra kI Apatti upasthita nahIM hogii| dezanazAhane anumati de dii| ... hamAre caritanAyaka rAjanIti-kazala the| isa kArya ko zIghratayA sampAdita karAne ke uddeza se usa samaya kI paristhiti ko dhyAna meM rakhate hue Apane rAjya kI sahAyatA lenA sarvathA upayukta aura ucita samajhA / ataH bahumUlya vastuoM ko lekara Apa alapakhAna kI rAjyasabhA meM upasthita hue| namratApUrvaka bheMTa ke padArthoM ko khAna ke sammukha rakha Apane yathAvidhi abhivAdana kiyaa| alapakhAna bhI yogya AdamI kI kadra karanA khUba jAnate the / ataH khAnane Apa kA yathocita satkAra kiyA aura pUjA ki kyA vajaha hai ki Aja Apa bheMTa sahita padhAre haiN| vaise yaha Apa kA ghara hai / mere yogya koI kArya ho to avazya kahiye meM yathAsAdhya usa kArya ko zIghra hI kruuNgaa| isa para Apane zrI zatrujaya tIrtha para kiye gaye yavanoM ke AkramaNa kA vRtAnta saki.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddhAra kA pharamAna / stAra se sunAyA aura isa bAta kI ora khAna kA dhyAna prAkarSita kiyA ki isa ghaTanA ke phala-svarUpa Aja sArI jaina samAja ke hRdaya meM saMtApa ke zyAma baddala chAe hue haiN| hamArI dhArmika svataMtratA para isa AghAta se atyadhika hAni pahuMca rahI hai| yadi pApa kI dayA-dRSTi rahe to maiM isa tIrtha kA punaroddhAra karAne kA kArya hAtha meM luuN| tujha para moTI Aza, dhaMsa haja hinda huI / janatA huI nirAza, bAta kahI vizvAsa kara // yaha soraThA sunakara khAnane kahA bhAI samara! yadi aisI hI vastusthiti hai to merI AjJA hai-jAo tuma prasannatApUrvaka uddhAra kArya karAo / mere rAjya ke saba ke saba rAjya karmacArI ApakI sahAyatA kareMge / itanA hI nahIM khAnane apane prathama pradhAna bahirama ko zrAjJA dI ki samarAsiMha ke nAma tIrthoddhAra karane kA zAhI pharamAna likha do| basa-phira kyA vilamba thaa| bahirama to Apa ke parama suhRda the hI / ataH usane yaha Adeza pAte hI apane kArya-sadana meM jA kara samarasiMha ke nAma bahumAnapUrvaka mahatva kA paravAnA likha diyA / jaba yaha paravAnA likhA huA khAna ke pAsa hastAkSara ke liye pahu~cA to khAna ne prathama pradhAna bahirama ko kahA ki samarasiMha isa rAjya ke vizeSa sammAnapAtra haiM ataH apane khajAne meM se mastaka ke Topa sahita eka sone kI tasarrApha jo maNiyoM aura motiyoM se jar3I huI hai, laao|
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ samara siMha baharimane yaha kArya tanikasI bera meM kara ddaalaa| bAda meM khAna ne apane hAtha se pAna, tasarIpha aura pharamAna bar3e hI sammAnapUrvaka hamAre caritanAyaka ko arpita kiyA aura kahA ki Apa apane manocchita kAryoM ko pUrNa kariye / isa ke atirikta aura bhI koI kArya ho to mujhe niHsaMkocapUrvaka kahiyegA maiM avazya sahAyatA dUMgA / phira khAna kI AjJA se bahiramane Apa ko eka azva diyA aura pahu~cAne ke liye Apa ke ghara taka sAtha AyA / kyA~ na ho-khAna ko yaha bAta nizcayapUrvaka mAlUma thI ki samarasiMha paropakAraparAyaNa, guNI, rAjyabhakta aura sammAna karane yogya uttama puruSa haiM / khAna kI aisI zraddhA ke kAraNa hI eka duHsAdhya kArya sulabhasAdhya ho gayA / ___ sAdhu samarasiMha khAna ke diye hue pAna, mAna pharamAna aura tasarIpha le azvArUr3ha hue| bahirama sahita jisa samaya pATaNa ke bAjAra ke madhya meM pahuMce to una ke svAgata ke liye bAta hI bAta meM sahasroM janoM kI bhIr3a ekatrita ho gii| bhApa turanta azva se utara paidala cala kara bhIr3a meM hote hue bahuta kaThinAI se gharapara pahu~ce / saMgha ke agresara aura nAgarika bhI rAste se sAtha ho kara samarasiMha ka ghara para padhAre / bahirama ko bahumUlya sundara vastuoM se toSita kara vidA kiyA / Apane apane pitAzrI ke. caraNakamaloM meM bIsa sahita pharamAna ko rakha diyA / dezalazAhane isa kArya kI saphalatA ko dekhakara vicAra
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddhAra kA pharamAna | 155 kiyA ki gurukRpA se hamAre bhAgya kA satArA bhI teja hai ki jisase yaha dUbhara kArya binA parizrama ke itanA sarala ho gayA / priya putra samara ! tU vAstava meM pUrNa saubhAgyazAlI aura pUNyavAna hai / isake atirikta nagara ke anya jana bhI ati harSita hue / saba ko vidAkara hamAre caritanAyaka pauSadhAlaya meM padhAre / vahA~ AcArya zrI siddhasUri virAjamAna the / samarasiMhane vidhipUrvaka vaMdanA kara pharamAna prApta hone kI sUcanA sUrijI ko kI / yaha samAcAra suna kara sUrijI tathA anya zrotA bahuta prasanna hue / sUrijI ko vizeSa prasannatA isa kAraNa huI ki khAna yadyapi devadveSI hai. tathApi usane samarasiMha ke liye itanI udAratA pradarzita kI hai / sUrijIne isa ghaTanA se yaha niSkarSa nikAlA ki hamAre bhAgya isa samaya abhyudaya kI ora haiM / sUrijI prazaMsAyukta vAkyoMdvArA sAragarbhita vivecana kara samarasiMha ko vizeSa protsAhita kiyA / nagara meM jahA~ tahA~ samarasiMha ke buddhicAturya kI prazaMsA hone lagI / samarasiMhane sUrijI se sammati mAMgI ki maMtrIzvara vastupAlane lAkara bhoMyare meM eka akSatAMga mammANazaila phalahI rakhI hai 1 maMtrIzvara vastupAlane mammANa zaila phalahI ko isa prakAra kiyA thA : prApta nAgapura (nAgaura) nagara meM pUnar3a nAma kA zrAvaka rahatA thA jo zAha delhA kA putra thA / usa samaya ke yavana samrAT maujadIna sulatAna kI bIbI premakamalA (kalA) pUnar3a ko apane bhAI kI taraha samajhatI thI / pUnar3azAha rAjya kI azva aura gajoM kI senAoM ke nAyakoM tathA rAjAoM se Adara kI dRSTi se dekhA jAtA thA / pUnar3azAhane vi. saM. 1273 meM biMberapura se zrI 66
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 samarasiMha aura jo aba taka usI rUpa meM vidyamAna hai / maiM cAhatA hU~ ki usa mammANa zaila phalahI se Adazvira bhagavAna kI mUrti banavAI jaay| sUrijIne desalazAha Adi ke samakSa hI yaha sUcanA dI ki yaha zatrujaya tIrtha kI prathama yAtrA kI thI / sulatAna ke Adeza se pUnar3azAhane nAgapura (nAgaura ) se zatrujaya tIrtha kI dUsarI yAtrA karanA nizcaya kiyA / yaha ghaTanA vi. saM. 1286 kI hai| isa saMgha meM 1800 gADiyA~ thiiN| isa saMgha meM aneka mahIdhara bhI apane parivAra sahita sammilita hue the / saMgha calatA huA mAMDali (mAMDala) gA~va meM pahu~cA / yaha samAcAra pAte hI maMtrI tejapAla Ae aura pUnar3azAha ko apane sAtha dholakA grAma meM le ge| maMtrI vastupAla bhI agavAnI karane ko sAmane Ae / saMghapati kI icchA thI ki jisa ora zrI saMgha kI padaraja vAyuke kAraNa ur3e usI dizA kI ora zrI saMgha calatA rahe / saMghapati aura maMtrI vastupAla ke paraspara bahuta samaya taka vArtAlApa hotA rahA / maMtrIzvarane bAtoM hI bAtoM meM yaha bhI kahA ki vAstava meM zrI saMgha kI caraNaraja mahAn pavitra hai / isa ke sparza se pAparUpI puMja turanta dUra ho jAte haiM / vastupAlane pUnar3azAha aura saMgha ko prItibhojana diyA aura Apa svayaM sAtha ho liyaa| isa prakAra saMgha aMta meM zrI zatrujayagiri ke nikaTa pahu~cA / vastupAla maMtrI pUnar3azAha ke sAtha parvatarAja para pahu~ca kara zrI AdIzvara. bhagavAn ko vaMdanA kI / eka pUjArIne yaha soca kara ki snAtra ke kalaza se prabhu kI nAsikA ko bAdhA na pahu~ce ataH nAsikA ko phUloM se Dhaka diyA / usa samaya maMtrIzvara vastupAla ke mastiSka meM eka vicAra huA ki kadAcita kalaza athavA paracakra Adi se devAdhideva kA akathanIya amaMgala ho jAya to saMgha kI kyA dazA hogii| dUradarzI vicAravAna vastupAlane pUnar3azAha ko sambodhita karate hue kahA-" merI icchA huI hai ki 'mammANI' pASANa se
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddhAra kA pharamAna / phalahI maMtrIzvarane zrI saMgha ke adhikAra meM rakhI hai ataeva tIrthapati AdIzvara bhagavAna kI mUrti banAne ke sambandha meM catu vidha saMgha kI anumati lenA ucita hogaa| aho yaha kaisI - dUradarzitA aura kaisA saMgha kA mAna ! yadi eka jinavimba aura bhI isI bhA~ti kA taiyAra karavA kara rakhA jAya to bahuta uttama ho / mujhe AzA hai Apa se avazya isa kArya meM sahAyatA milegii| kAraNa ki Apa mauz2adIna sulatAna ke mitra haiN| yadi Apa prayatna kareMge to saba kucha bana skegaa| isa kArya kA honA kevala Apa kI sahAyatA para hI nirbhara hai / " pUnar3azAhane uttara diyA ki pIchA lauTakara isa sambandhI vicAra karUMgA / phira una donoMne vahA~ se revatagiri (giranAra ) kI ora paryaTana kara zrI neminAtha svAmI ko vaMdana kiyA / yAtrA AnaMdapUrvaka kara donoM apane nagaroM kI ora vApasa lauTe / pUnar3azAha nAgapura (nAgaura) pahu~cA aura vastupAla stambhatIrtha (khaMbhAta ) meM rAjya kArya karane lage / udhara sulatAna maujUdIna kI vRddhamAtA haja karane ke liye ravAnA huii| vaha jaba khaMbhAta meM pahu~cI to eka nAvika ( khAravA-khalAsI ) ke yahA~ atithi kI taraha Akara rahI / yaha samAcAra jAsUsoM dvArA turanta maMtrI ke kAnoM taka pahu~ce / maMtrIne jAsUsoM ko AjJA dI ki jaba yaha bur3hiyA jalamArga se jAne ko taiyAra ho taba mujhe phira sUcita krnaa| jaba vaha bur3hiyA jAne lagI to jAsUsoMne turanta maMtrIzvara vastupAla ke pAsa samAcAra pahu~cAe / maMtrIzvarane apane koliyoM ko hukma diyA ki jAkara khalAsiyoM ke ghara se acchI aura kImatI vastuoM uThA lAyo / kolI logoMne tadanusAra DAkA DAlA / __ khalAsI loga daur3a kara maMtrI ke pAsa pahu~ca kara pukArane lage--" hamAre jhoMpar3oM meM eka bur3hiyA jo haja yAtrA ke liye jAtI huI ThaharI hai use DAkuoMne lUTa liyA hai / " maMtrIzvarane pUchA--" vaha bur3hiyA kauna hai ?"
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 samarasiMha AcAryazrI kI salAha ke anusAra hamAre caritanAyakane ariSTanemI ke mandira meM eka sabhA ekatrita kI jisa meM prAcAryagaNa, saMgha ke mukhya mukhya zrAvaka Adi upasthita the| hamAre carita unhoMne uttara diyA--" svAmI ! kyA pUchate ho ? vaha bur3hiyA sulatAna maujadIna kI mAtA hai / " maMtrIzvarane kahA bur3hiyA ko apane yahA~ aura ThaharAo maiM lUTe hue mAla ko sodha kara maMgavAne kA prabaMdha abhI karatA huuN| do dina pIche maMtrIzvarane bur3hiyA kI sArI cIz2a vApasa pahu~cavAdI / maMtrIzvarane bur3hiyA ko apane ghara para bulavA kara vividha prAtithya kara pUchA, " kyA Apa haja kI yAtrA karanA cAhatI haiM ?" bur3hiyAne kahA, " hA~" taba maMtrIzvarane uttara diyA ki Apa thor3A bilamba aura kareM / bur3hiyA maMtrIzvarakA kathana mAnakara calane kI pratikSA karane lagI itane samaya meM Arasa patthara kA eka toraNa ghar3Akara taiyAra karavA liyA gayA / toraNa ko jor3a kara dekha liyA jaba phabatA huA mAlUma huA to vApasa TukaDoM ko alaga alaga karake rUIke paTa dekara bAMdha liyA / hajakI yAtrAke tIna mArga the 1 jalamArga ( samudra) 2 U~TakI savArI se jAnekA mArga (regIstAna ) 3 ghor3epara savArI karake jAne kA mArga ( paThAra ) isameM se jo mArga rAjAoM ke yogya thA vahI aMtima taya kiyA gyaa| rAste meM rAjAoM ko bheTa dene ke liye taraha taraha ke amUlya aura anokhe padArtha bhI sAtha le liye gaye / isa prakAra maMtrIzvarane sAtha jAkara bur3hiyA ko haja taka pahu~cAyA / masajida ke dvArapara toraNa sajavAyA gyaa| vahA~ ke rAjA dvArA isa toraNa kI sthApanA kara maMtrIzvarane bahutasA dhana dAnameM vyaya kiyA, isase cAroM aura maMtrIzvara kI bhUri bhUri prazaMsA sunAI dene lagI / bur3hiyA hajakara vApasa lauTI / vaha maMtrIzvara sahita khaMbhAta A pahu~cI / maMtrIdharane bur3hiyA kA praveza mahotsava bar3e samAroha se karAyA / svayaM maMtrIzvarane
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddhAra kA pharamAna / nAyakane sarva saMgha ke samakSa yaha vinatI kI, "isa dUdhamakAla meM atyAcArI yavanoMne zrI tIrtharAja zatrujaya kA ucchedana kiyA hai| tIrthanAyaka ke ucchedita honese sAre zrAvakoM ke hRdayapara bar3A bur3hiyAke paira dhoe / dasa dinataka bur3hiyA maMtrIzvara ke ghara ThaharI / Atithya satkAra meM maMtrIzvarane kisI bhI prakAra kI kamI nahIM rakhI / dasa dinoM meM maMtrIzvarane 500 ghor3e ekatrita karaliye / isake atirikta gaMdha zreSTha karpUra aura bahu mUlya vastra Adi bhI saMgraha kiye / maMtrIzvarane pUchA, " mA, Apa aba jA rahI haiM yadi ApakI icchA ho aura sabhyatA pUrvaka merA khAnase samAgama ho to maiM bhI tujhe pahu~cAne cala sakatA huuN|" bur3hiyAne uttara diyA, " vahA~ to saba prakArase merA hI Adhipatya hai / khecchA se harSa pUrvaka cliye| ApakA yathAyogya Adara satkAra bhI kiyA jAvegA ataH jarUra caliye / " isa sambandha meM maMtrIzvarane rAjA viradhavala kI anumati bhI lelI / maMtrIzvarane rAjamAtA ke sAtha jAnA sthira kiyA / rAjamAtAne khaMbhAta se maMtrIzvara sahita prasthAna kiyA / jaba dillI kevala 4 mIla dUra rahI to sulatAna maujadIna apanI mAtA ko lene ke liye sAmane AyA / mauz2adInane mAke caraNa chUe aura vinayapUrvaka salAma kara pUchA, " kaho mAtA ! yAtrA to sukhapUrvaka huI !" mAtAne gambhIratApUrvaka uttara diyA, " mujhe yAtrA meM sabataraha kI suvidhA aura sukha kyoM na ho jaba ki merA putra to dillIzvara hai aura gujarAta meM bastupAla jaise puruSa siMha maujUda haiN|" maujadIna ne Azcarya cakita ho kara pUchA, " vastupAla kauna hai ?" mAtAne vastupAla kI kRtajJatA ko vistAra pUrvaka prakaTa kara sArA vRtAnta maMtrazvira kI udAratA kA kaha sunaayaa| mauz2adIna sulatAnane pUchA-" mAjI; aise puruSa ko yahA~ kyoM nahI lAI ?" mAtAne uttara diyA, " kyoM nahIM, maiM use sAtha meM le AI huuN| abhI ghur3asavAra bheja kara isa sthAnaghara balavAtI hU~ !" vastupAla Ae aura sulatAna se mile| maMtrIzvarane vipula sAmagrI jo khaMbhAta se ekatrita kara lAI huI thI bheMTa meM
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 samara siMha. AghAta huA hai| tIrtha ke abhAva meM yaha kaise saMbhava hogA ki dravyastava ke adhikArI zrAvakoM ko dravyastava kA ArAdhana ho / dharma ArAdhana ke kevala cAra rAste haiM unameM se sarvottama patha "" sulatAna ko dI / sulatAnane kahA, maMtrIjI, Apane merI mAtA kI putravat sevA kI hai ataH maiM Apako apanA bhAI samajhatA huuN| merI mAtAne ApakI bahuta tArIpha kI hai / Apase bhadra puruSase milakara meM apane Apako ahobhAmI samajhatA hU~ / sulatAna maujadInane vastupAla ko dillI praveza karAte samaya sabase Age rakhA / vastupAla ko ThaharAne ke lie pUnar3azAha kA bhavana hI devayogase nizcita huA / sulatAnane pUnar3azAha ko bulAkara kahA ki ye tumhAre sAma bhAI haiM ataeva inake bhojana kA prabaMdha apane yahA~ hI karo aura bhojana karAke inheM mere mahala meM le Ao / pUnar3azAha se milakara vastupAlane bahuta prasannatA prakaTa kI / "6 jaba vastupAla sulatAna ke mahala ma pahu~ce to bhalI prakAra se sanmAnita kie gaye / sulatAnane vinayapUrvaka Adara kiyA tathA madhura vArtAlApa ke pazcAt eka karoDa suvarNa mudrAe~ arpaNa kIM / sulatAnane pUchA, bhAI, aura kyA " 66 sAtha Apa kI cAhate ho / maMtrIzvarane uttara diyA, gujarAta prAnta ke yAvajjIvana saMdhi honI cAhiye aura mujhe mammANa khAnameM se kevala pAMca bar3hiyA pASANa cAhiye / sulatAnane turanta svIkRti de dI / 93 66 isa prakAra ye pAMcoM phalahI prApta kara maMtrIzvara ne zatruMjaya tIrthapara bheja dIM / usa meM se eka RSabhadeva phalahI, dUsarI- puNDarIka phalahI, tIsarI kapardiyakSa kI phalahI, caturtha cakrezvarI kI phalahI aura pA~cavI tejalapura meM zrI pArzvanAtha kI phalahI hai / maMtrIzvara dillI se lauTakara khaMbhAta padhAre / vi. saM. 1405 meM zrIrAjazekharasUri racita prabaMdhakoSa ( vastupAlaprabaMdha ) se jo hemacandrAcArya graMthAvalI pATaNadvArA prakAzita huA hai /
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddhAra kA pharamAna 'mAva ' kA hai| bhAvanA dvArA kisI jIvadhArI ko sarvotkRSTa sudhAra kI prAptI ho sakatI hai tathA isase zreyaskarI prabhAvanA honA sambhava hai| yahI anupama bhAvanA tIrthayAtrA karate samaya utpanna hotI hai / so yadi tIrthapati kA abhAva hogA to hameM isa prakAra gaharI hAni uThAnI par3egI / ataeva yadi saMgha mujhe AjJA pradAna kare to merI prabala icchA hai ki maiM tIrthAdhipati kI pratimA banavAUM / sAdhana bhI isa samaya upalabdha haiN| maMtrIzvara vastupAla jo mammANa pASANa kI phalahI lAe the vaha abhI taka akSatarUpa meM bhoyare meM maujUda hai / vaha phalahI saMgha ke adhikAra meM hai isI kAraNa maiMne Apa logA ko Aja yahA~ ekatrita kiyA hai / yadi saMgha kI AjJA ho jAya to bahuta ThIka anyathA mujhe koI dUsarI phalahI khojanI pdd'egii|" zrI saMghane hamAre caritanAyaka tathA inake pitA zrI desala kI muktakaMTha se prazaMsA karate hue kahA, " maMtrI vastupAla aura tejapAla to jinazAsana ke ujjvala zrAvaka-ratna the| ve donoM SaDdarzana ke jJAtA aura dharma ke do nirmala cakSuoM kI taraha the| unhoMne vipuladravya vyaya kara yaha phalahI prApta kI thii| aba duSamakAla kA samaya hai| kisI kA bhI vizvAsa nahIM kiyA jA sakatA / yaha phalahI to zreSTha ratnabhUta hai ataeva Apa ko dUsarI phalahI, jo ArAsaNa pASANa kI ho, prApta karake tIrthanAyaka kI mUrti kA nirmANa zIghra karavAnA cAhiye / "
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha 162 samarasiMhane namratApUrvaka kahA ki zrI saMgha kI AjJA mujhe mAnya hai kyoMki zrI saMgha ke Adeza ko tIrthakara bhI mAnya samajhate haiM tatpazcAt zrI saMgha ke Adeza ko zirodhArya kara hamAre caritanAyakane ghara Akara sArA vRttAnta apane pUjya pitA zrI desalazAha ko sunaayaa| dharmiSTha desajazAha apane suputra samarasiMha sahita zrI siddhasUrijI ke sammukha pahuMce aura vidhipUrvaka vaMdanA kara prArthanA kI ki, " Apa kI kRpA se hamAre bahuta se manorava saphala hue haiN| hamArI icchA hai ki zrI tIrthAdhirAja zatrujaya kA uddhAra hamAre hAtha se zIghra ho jAne / hamArI abhilASA hai ki bApa eka muni ko hamAre kArya ko vidhipUrvaka sampAdana karAne ke liye sahAyaka kI taraha kRpAkara avazya bhejiye " ___ zrI siddhasUri ke ziSyaratna paM. madanamuni guru vacana ko zirodhArya kara zIghra ArAsaNa pahu~ca gaye / zrI dezalazAha kI AzA se hamAre caritanAyakane apane sevakoM ko eka patra dekara khAna ke mAlika ke pAsa isa liye bhejA ki ve khAna ke pati kI bhAjJA pAkara khAna meM se eka phalahI jinabimba banAne ke liye le AveM / ' 1 zrI prAtmAnaMda sabhA bhAvanagarase prakAzita zrI jinavijayajI viracita 'zatrujaya tIryoddhAra prabaMdha' nAmaka graMtha meM upodghAta ke pRSTa 322 meM ullekha hai ki, " bAdazAha ke adhikAra meM mammAkha saMgamarmara pASANa kI khAneM thI jinameM se bahuta bar3hiyA bhA~ti kA patthara nikalA thaa| samarAzAhane vahA~sa patthara lene
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama adhyAya. ECE phalahI aura mUrti / sa samaya ArAsaNakhAna kA adhikArI rANA mahIpAladeva thA jo trisaMgamapura meM rAjya karatA thA / graMthako ullekha karate haiM-" yaha mahIpAla rANA janma hI se nirAmiSa bhojI thA tathA madirA kA sevana bhI nahIM karatA thaa| isa ke atirikta vaha dUsaroM ko bhI mAMsa aura madirA kA pAna nahIM karane detA thA / vaha trasa jIvoM kI hiMsA bhI nahIM karatA thaa| usa ke rAjya meM zikAriyoM ko koI adhikAra nahIM diyA jAnA thaa| choTe bakare yA bhaiMse ko bhI koI nahIM mAra sakatA thaa| jUA yA khela khelate hue bhI koI " mAratA hU~ " aisA uccAraNa kI AjJA mAMgI to bAdazAhane khuzI se patthara lene diyA / " parantu yaha ThIka nahIM / samarAzAhane to mahIpAla nareza ke adhikAravAlI ArAsaNa khAna se pASANa kI phalahI maMgavAI thI-aisA ullekha rAsa-yA prabaMdha meM spaSTa hai tathA isI rAsa-prabaMdha kI TippaNI meM likhA humA haiM." mammANa kahA~para hai, isa kA patA nahIM lgaa|" kintu jahAM taka hamArA bicAra hai mammANa patthara kI khAna nAgapura (nAgora ) ke pAsa thI kyoMki isa bAta kA ullekha prabaMdha koSa Adi graMthoM meM dekhA jAtA hai| noTa-pavitra tirthAdhirAja ke uddhAra kartA zreSThi kulabhUSaNa hamAre marUbhUmi ke eka vIra puruSa hai / aura mUkhanAyaka bAdozvara bhagavAna kI mUrti bhI hamAre marUbhUmi uttama phalahI se banI huI hai / ataH isa maurava se mAravAr3a prAnta kA sara kyoM na unnata rhe|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 samarasiMha nahIM kara sakatA thA / isa ke ghor3oM ko bhI garaNe se chAna kara pAnI pilAyA jAtA thA / yadyapi vaha rAjA thA tathApi jainadharma meM dRr3ha zraddhA rakhane ke kAraNa dina hI meM bhojana kara letA thaa|" mahIpAla kA isI taraha kA varNana nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha ke prastAva caturtha ke zloka naM0 341 se 347 veM taka kiyA huA hai| isa dharmiSTha rANA mahIpAla kA jo maMtrI thA vaha bhI tadnurUpa hI thA / usa zreSTa maMtrI kA nAma pAtAzAha thA / pAtAzAhane bhI rAjA kI isa pravRtti kA bahuta sadupayoga kiyA / pAtAzAha ke dvArA bhI jinazAsana kI prabhAvanA ke aneka kArya kiye gaye / samarasiMha ke bheje hue sevaka bahu mUlya bheMTa aura patra le kara rANA mahIpAladeva ke sammukha phuNce| rANA kI AjJA se maMtrI pAtAzAhane samarasiMha kA patra bharI sabhA meM par3ha kara sunaayaa| -samarasiMha ke patra ke vicAroM ko jAna kara rANA mahIpAladevane kahA, " isa samarasiMha ko dhanyavAda hai / isa kalikAla meM bhI isa kA janma lenA saphala hai jaba ki isa ke vicAra satayuga ke jIvoMkese haiN| merA bhI parama saubhAgya hai ki bhArAsaNa pASANa kI khAneM mere adhikAra meM haiM / anyathA maiM isa punIta kArya meM "hAtha kaise ba~TAtA / pAtAzAha ? samarasiMhane jo bheMTa bhejI hai vaha - sadhanyavAda vApasa lauttaado| puNya kArya ke lie jAtI huI phalahI ke dAma lenA mere liye parama kalaMka kI bAta hogii| bhAgyazAlI nara to dhana, jana aura tana kA sarvasva arpaNa kara ke bhI
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ phalahI ora mUrti. 165 puNyopArjana karate haiM to maiM sirpha dhana ke kAraNa hI kisa prakAra isa sukRta kArya se hAtha dho baih ? merI aba yaha hArdika icchA huI hai ki deva bimba banavAne ke liye yadi koI bhI ArAsaNa khAna se patthara le jAve to usa se bhaviSya meM kisI bhI prakAra kA rAjakIya kara nahIM liyA jAya / isa prakAra mujhe bhI sukRta kArya kA lAbha kucha aMza meM avazya milA kregaa|" ___isa prakAra rANA mahIpAladeva prasannacitta ho kara samarasiMha ke sevakoM ko le kara apane mukhya mukhya rAjya karmacAriyoM kI maMDalI sahita svayaM ArAsaNa pASANa kI khAna para gayA / rANAne khAna meM kAma karate hue saba sUtradhAroM ko bulAyA aura una ke parAmarza se jina-biMba kI kRti ke liye phalahI kA hisAba lagAyA / sUtradhAroM ke kathanAnusAra se bhI adhika AkAra kI phalahI nikAlane kI rANAjIne AjJA pradAna kii| phalahI.... nikAlane kA kArya mahotsavapUvarka zubha muhUrta meM prArambha kiyA gyaa| samarasiMha ke sevakoMne bhI sUtradhAroM kA soneke AbhUSaNa, vastra, bhojana aura tAmbUla se vidhipUrvaka sammAna kiyaa| isa avasara para kucha dAna bhI diyA gayA thA / satrAgAra bhojanazAlA khola dI gaI thii| rANA mahIpAladevane apane suyogya maMtrI pAtAzAha ko khAna para phalahI ke nirIkSaNa ke liye niyukta kara diyA aura Apa trisaMgamapura lauTa Ae / ahA ! bhArata kI bhUmipara bhI kaise
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 samarasiMha. kaise dharmapremI dayAlu nareza ho gaye haiN| hamArI kAmanA hai ki phira aise dAnI aura dayAlu dharmI nareza bhArata bhUmipara janma le kara bhArata bhUmi ke parAdhInatA ke pAzoM ko DhIlA kara sukRta kI saritA bahA kara phaile hue hiMsA rUpI maloM ko dUra karane meM samartha hoN| isa prakAra khAna meM kAma ho rahA thA / rANA mahIpAladeva Ate jAte hue manuSyoM ke sAtha samAcAra bhejatA rahatA thA / thor3e dinoM ke bAda phalahI nikAlI gii| bAhara nikAla kara phalahI ko dhoyA to mAlUma huA ki phalahI ke bIca eka rekhA hai / phalahI akhaMDa nahIM rahI / jaba yaha samAcAra hamAre carita nAyaka ke pAsa pahu~cA to turanta inhoMne rANA mahIpAla ko likhA ki khaNDita phalahI dUSita hai ataeva dUsarI phalahI nikalavAnA Avazyaka hai| kAma phirase prArambha kiyA gayA / udhara usa khaMDita phalahI ke do Tukar3e hogaye / yaha dekhakara rANA aura usake sUtradhAra Adi karmacArI va adhikArI saba ciMtAtura hue / samarasiMha ke adhikAriyoMne jo phalahI ke pAsa niyukta the unhoMne aSTama tapa kara DAbha kA saMthArA para Asana lagAke dhyAna kiyaa| tIsare dina rAta ko sAkSAt zAsanadevI aura kapardI yakSa prakaTa hue aura maMtrI ko sambodhana karate hue lalakArA, "maMtrIzvara! Apa zrAvakoM meM ziromaNI aura jainadharma ke vizeSa jJAtA ho / kintu Apane yaha kAma eka anabhinna vyakti kI taraha kaise prArambha kiga ? kArya ke prAramma meM hamArA smaraNa
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ phalahI ora mUrti. 167 karanA bhI bhUla gaye ? kyA aisA karanA tumheM ucita lagA ! suno, samarasiMha ke saubhAgya se aba tumhArA kArya siddha ho jAyagA / khAna ke amuka hisse meM se jinabimbake liye anupama aura upayukta phalahI prApta hogI / unha logoMne apanI bhula kabula kI aura devI kA sammAna kiyA / phira to derI hI kyA thI " zAsanadevI kI bAnI phalI / thor3e hI parizrama aura prayatna se sphaTika ratnake sadRza eka nirdoSa phalahI turanta upalabdha ho gaI / rANA mahIpAla ke catura maMtrI pAtAzAhane yaha samAcAra samarasiMha ke pAsa pATaNa bheje / desalazAha isa samAcAra ko pAte hI AhlAdita hue aura samarasiMha ko kahA ki jo vyakti yaha samAcAra lAyA hai use do uttama pozAkeM aura sonekI jihvA dA~toM sahita banAkara do| hamAre carita nAyakajIne vaisA hI kiyA / pATaNanagara meM eka mahotsava manAyA gayA jisameM AcAryagaNa, sAdhusamudAya aura zrAvakavarga ekatrita hue / pahale saMgha kI pUjA -huI phira dAna Adi deneke pazcAt desalazAhane savinaya donoM hAtha jor3akara saMgha ke samakSa prArthanA kI, " saMghake pratApa aura AzIrvAda se phalahI jinabiMba banAne ke lie dUSaNa rahita taiyAra ho gaI hai / yadi saMgha kI AjJA ho to isI phalahI se jinabiMba banavAU~ athavA usa phaladI se jo vastupAla maMtrIzvarane prApta kI thI / " saMgha kI ora se vicAra kara uttara diyA gayA ki " ArAsaNa pASANa kI phalahI jo hAla hI meM Apane prApta kI hai jinabiMba banavAne ke kAma meM lAI jAya / 39
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha. usa samaya zrI saMghakI orase yaha bhI kahA gayA ki devamandira parava ( ? ) Adi bhI karavA diye jAya to uttama ho / kyoM ki mlecchoMne mukhya bhavana kA bhI vinAza kiyA hai'| isake atirikta yavanoM ne devakulikAe~ ( deharI ) bhI girAdI haiM / ye kArya hone bhI bahuta Avazyaka haiM / yaha sunakara eka puNyazAlI zrAvakane saMghase vinatI kI ki mukhya prAsAda kA uddhAra merI ora se hone kA Adeza milanA cAhiye / saMghane pratyuttara diyA ki ApakA utsAha to sarAhanIya hai para jo vyakti jinabiMbakA uddhAra karAtA hai usI ke dvArA yadi mukhya prAsAdakA uddhAra ho to sone meM sugaMdha sadRza zobhA aura utsAha meM abhivRddhi hoNge| jisake yahA~ kA bhojana ho usIke yahA~ kA tAmbUla hotA hai / isa prakAra zrI saMghane samarasiMhako iSTa Adeza de diyA aura zeSa devakulikAe~ vageraha ke liye anyAnya sadgRhasthoM ko Adeza diyA gayA thA / tatpazcAt saba sabhAsada prasannacitta ho apane apane ghara gae | . 168 " 1 sAkSara zrIjinavijayajIne apane sampAdita " zatruMjaya tIrthodvAra prabaMdha ke upodghAta ke pRSTha 28 veM meM likhA haiM - " vartamAna meM jo mukhya mandira hai aura jisakA citra isa prabaMdha ke prArambha meM diyA gayA hai vaha, vizvasta pramANa se mAlUma hotA hai, gurjara mahAmAtya bAhar3a saMskRta meM vAgbhaTa ) se uddharita hu hai I kintu prabaMdha kArake kathanAnusAra bAhar3amaMtrIdvArA uddharita mukhya mandira kA bhI mlecchoMne vidhvaMsa kiyA thA / jisa sthAna se yaha mandira bhaMga huA thA usa jagaha se kalaza paryaMta mukhya bhavana ke zikhara kA uddhAra pIchese desalazAha aura samarasiMhane karAyA thA / aisA prabaMdha meM Age ullekhita hai /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'phanahI aura mUrti. Adeza milajAne ke kAraNa desalazAha aura hamAre caritanAyaka bahuta prasannacitta hue / unakA utsAha parivarddhita huaa| rANA ke nagara ko adhika dhana aura manuSya aura bheje gaye / maMtrI pAtAzAhane bhI zilA ke nikalane para sUtradhAroM ko suvarNa - bhUSaNa aura bahumUlya vastra pradAna kiye the| yaha samAcAra sunakara svayaM rANA mahIpAladeva bhI ArAsaNa pASANa kI khAnapara pahuMce aura khAna se nikalI huI phalahI ko pratyakSa jinabiMba samajhakara kAleca, kastUrI, ghanasAra, karpUra aura puSpoM se zraddhA aura bhaktisahita vidhipUrvaka pUjA kI / rANAne phalahI kI pUjA ke upalakSa meM bahuta sA dravya dAna meM diyA / isa prakAra yaha utsava bhI dhUmadhAma se manAyA gyaa| sUtradhAroMne prastuta phalahI ko parvatapara se nIce bahuta yatnapUrvaka utArI / vaha zilA ArAsaNa nagara meM mahotsavadvArA praviSTa kI gii| zrArAsaNa grAma ke zrAvaka bhI phalahI kI agavAnI karane ke lie Ae aura unhoMne zraddhAsahita phUla aura karpUra Adi sugaMdhita dravyoM se pUjA kI / usa samaya gIta, gAyana, bAjoM aura harSa kA cAroM ora kolAhala sunAI detA thA / aisI dhvani sunanevAle vAstava meM parama saubhAgyazAlI the / vahA~ sa rANAjI mahIpAladeva apane caturamaMtrI pAtAzAha ko tatsambandhI upayukta sUcanAe~ dekara apane nagara kI ora padhAre / isa zilA ko pahAr3I bhUmi meM se lAne ke lie maMtrIzvarane
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 samarasiMha yaha prabaMdha kiyA ki usa phalahI ko eka majabUta ratha meM rakhA dI gaI / ratha ke Age aura pIchese phalahI majabUta rahasoM se bAMdha dI gaI / ratha ko khIMcane ke lie balavAna dhavala- - baila ratha meM jote gae the 1 ratha ke calate samaya pahiyoM para tela kI dhAreM pravAhita ho rahI thIM / pahAr3o kA rAstA U~cA nIcA thA jise majadUra sApha kara rahe the / isa prakAra prabala prayatna se phalahI pahAr3I bhUmi ko pArakara maidAna meM lAI gaI / kumArasenA nAmaka grAma ke nikaTa jo samabhUmi hai vahA~ para ratha ThaharAyA gayA to trisaMgamapura ke loga phalahI ko dekhane ke lie ThaTTha ke ThaTTha Ane lage / isa prakAra eka bar3A samAroha ho gayA / pAtA zAhane samarasiMha ko saMdeza bhejane ke lie pATaNa ko AdamI bheje | AdamiyoMne jAkara hamAre carita - nAyaka ko ve samAcAra sunAe jisakI ki ve pratIkSA kara rahe the / yaha sunakara ki phalahI kumArasenA grAma ke pAsa pahu~ca gaI hai ve parama prasanna hue / hamAre caritanAyakane balavAna bailoM kI khoja karavAI logoMne desalazAha aura samarasiMha ko sahAyatA karane ke lie. baila binA kirAe hI de diye / kyoMki inhoMne apane alaukika guNoM dvArA saba ke hRdaya meM vizeSa sthAna kara rakhA thA / samarasiMhane Ae hue bailoM meM se 10 baila jo sarvottama the cune / jina logoM ke baila samarasiMhane pasaMda nahIM kiye the ve aprasanna hue / kintu samarasiMhane unheM madhuravANI se samajhAyA ki maiM binA jarUrata saba bailoM ko takalIpha dekara kyA karUM / baila eka
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ phalahI aura mUrti. EK majabUta gADI sahita kumArasenA nagara ko bheja diye gaye / sAtha meM aise sAvadhAna aura kAyakuzala logoM ko bhI bhejA jo phalahI ko bar3I AsAnI se nirvighnatayA le jA sakeM / phalahI meM itanA 1 bhAra thA ki loha kI ma~DhI gADI bhI TUTakara cakanAcUra ho gaI / maMtrIvara pAtA zAhane samarasiMha ke pAsa AdamI bhejakara dUsarI mADI maMgavAI | zubhakArya meM yaha vighna dekhakara hamAre carita nAyaka ciMtA sAgara meM nimagna ho ge| aMta meM samarasiMhane zAsanadevI kA smaraNa tathA ArAdhana kiyA / zAsanadevIne dhAkara turanta AzvAsana pUrvaka sarvayukti batalA dI / tadanusAra samarasiMhane jAgrAma se devAdhiSThita ratha maMgavA ke balavAn bailoM aura catura manuSyoM ko kumArasenA nAmaka grAma bhejA / basa, saba vighna dUra ho gaye aura maMtrIzvara pAtA zAhane bar3I khUbI se usa zilA ko gADIpara car3hA ke ravAnA kI / grAma grAma ke loga kadama kadamapara usa bhAvI mUrtti kI puSpa, candana, karpUra aura puSpoM se pUjana karate the kramazaH saba kherAlupura A phuNce| vahA~ ke saMghane bhI bhaktipUrvaka usa phalahI kA dravyabhAva se pUjana kara nagara praveza karAyo / kherAlupara se ravAnA ho pagapaga pUjita hotI huI kitane hI dinoM bAda phalahI bhAi~ nAmaka grAma meM pahu~cI / usa samaya phalahI ke darzana kI utkaMThA se desalazAha apane pUjya AcArya zrI 1 samarArAsakAra ne isa viSaya ko saMkSipta se likhA hai parantu prabandha kArane isa ko khUba vistRta rUpa se ullekha kiyA hai kyoMki prabandhakArane yaha bAteM saba apanI bhAMkhoM se dekhI thiiN|
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 samarasiMha. siddhasUri tathA pATaNa ke kaI dhanI mAnI apane iSTamitroM tathA kuTumbiyoM ko le kara bhADU grAma meM phuNce| vahAM jA desalazAhane phalahI kI pUjA kara citta meM parama prasannatA prApta kI / sahasroM gavaiye aura viradAvalI kahanevAle bhATa Adi usa jagaha ekatrita hue jina ke ninAda se AkAza guMja uThA thaa| hamAre caritanAyaka ne apane pitAzrI ke AdezAnusAra saba yAcakoM ko vastra Adi de kara saMtuSTa kiyaa| saba logoMne bhI Adara pUrvaka phalahI kA pUjana kiyA / desalazAha kI mahimA saba ora se sunAI par3atI thI / svAmivAtsalya kA prIti bhojana bhI huA thaa| jagaha jagaha rAsa aura gAyana hue tathA yogya vyaktiyoM ko vipula dravya pAritoSika. meM diyA gayA / phira desalazAhane phalahI ko Age calane diyA, aura Apa pIche paidala calane lage / isa prakAra desalazAha apane ghara phuNce| phalahI jaba pATaNanagara ke dvAra para pahuMcI to zrIsaMghane use bahuta moda aura parama utsAha se bdhaayaa| svAgata kI pracura sAmagrI prastuta thI / bAlacandra munivarya se zIghra hI zreSTa karma karAyA thaa| svAmI kI mUrti jo prakaTa huI thI aisI mAlUma detI thI mAno karpUra athavA kSIrasAgara ke sAra se hI deha banAI gaI hogii| yaha bhavya mUrti saMsAra ke logoM para parama kRpA prakaTa kara rahI hai aisA bhAsita hotA thaa| AnaMda jo bhapUrva aura vAstava meM alaukika thA logoM ke ura meM samAtA nahIM thA / utsAha darzakoM kI pasaliaiM tor3a DAla rahA thaa| dezalaputra zrIsamarasiMha kA caritra dekha
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ phalahI aura mUrti. 173 kara saba maMtramugdha the / hamAre paritanAyaka ke utsAha, umaMga aura saujanya kI bhUri bhUri prazaMsA saba ora se sunAI de rahI thii| grAmoM aura nagaroM ke saMghoMse vividha prakAra pUjA satkAra pAtI huI phala hI anukrama se puMDarika giri ke nIce phuNcii| pAdalipta ( pAlItANA ) ke zrIsaMghane punaH utsAha se phalahI kA Agamanotsava dhUmadhAma pUrvaka manAyA / zatrujayagiri pahu~ca jAne ke samAcAra hamAre caritanAyaka ko mile to Apane vadhAI lAnevAle ko pracura dravya de kara nihAla kiyA / una logoM ko Apane hidAyata kI ki parvatapara car3hAte samaya una una bAtoMpara vizeSa dhyAna rakhA jAya ki jisa ke kAraNa kArya nirvighnatayA sampAdita ho| pATaNanagara ke vizeSajJa 16 sUtradhAroM ko bulA kara mUrti ghar3ane ke liye zatrujaya parvatapara bhejane ke liye niyukta kiyA / nUtana saurASTra nareza maMDalika jina munivarya ko sadA pitRvya (cAcA) ke nAma se sambodhita karatA thA aise rAjamAnya munivarya jina kA nAma bAlacandra thA aura jo usa samaya jUnAgar3ha meM virAjamAna the, unako zrI zatrujaya giri para zIghra bulAyA gayA thaa|' bAlacaMdramunine zatrujayagiri para pahu~ca phalahI ko gAr3I meM se sUtradhArIdvArA nIce 1 tathA zrI jIrNaprAkArAt maNDalIka mahAbhujA / navaGkhya surASTrANAmadhipena ya ucyate // pitRtya iti taM sAdhurbAlacandrAbhidhaM munim / bhAnAyayanarAn preSya zIghraM zatrujaye girau / -nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha prastAva 4 the zloka 17
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ samara siMha. 174 utaravAI aura usa phaladI ko choTI isa hetu karavAI ki parvatapara car3hAte samaya bhAra kucha halakA ho / itanA karanepara bhI usa phala hI ko 84 zramajIviyoMne parvata ke Upara 6 dinameM pahu~cAI | una skaMdhavAhana zramajIviyoM kA bhojana satkAra Adi bhalI bhA~ti kiyA gayA thA / kahate haiM ki jAvadazAhane itanI hI bhArI phalahI pahale isa parvatepara 6 mahIne meM car3havA pAI thI / prastuta phalahI pramukha devamandira ke mukhya dvArake toraNa ke sAmane rakhI gaI / usako ghar3ane ke liye zilpavijJAna vijJa puruSa vidyamAna the| unhoMne mUrtti banAnA prArambha kiyaa| phira muni bAlacaMdra kI AjJAnusAra vaha sughaTita biMba mukhya sthAnapara lAyA gayA | isa avasara para kucha vighna saMtoSiyoMne upadrava karanA cAhA parantu prabhAvazAlI AcAryazrI siddha sUrIzvarajI aura vimalamati desalazAha ke puNya pratApase, sAhasika zAhaNapAla kI prakhara buddhimAnI se tathA puruSasiMha zrI samarasiMha ke cojase durjana loga duSTatA tyAgakara kArya karanevAle ho gye| munivarya bAlacaMdrajIne biMbako mUla sthAna para padharAkara desalazAhako samAcAra bheje / yaha saMdeza sunakara desalazAhane apanI icchA prakaTa kI ki aba maiM caturvidha saMgha sahita dhirAja kI yAtrA kara tIrthanAyaka ke biMbakI pratiSThA kara apane mAnavajavinako saphala karU~gA / *59*
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ No9009005) 8 chaTA adhyAya / 777777el prtissttaa| yaha sunakara hamAre caritanAyaka apane pitAzrI sahita AcArya zrI siddhasUrijI ko vandana karane ke liye HOPER poSadhazAlA meM padhAre / vidhipUrvaka vaMdanA karane ke MAIN pazcAt Apane kahA ki AcAryavara ! Apane apane upadezarUpI jala se hamArI AzArUpI jatikA kA siMcana kiyA vaha aMkurita to pahale hI ho gaI thI aba vaha latikA bhApa ke upadezAmRta dvArA nirantara siMcana dvArA khUba bar3hI jisa ke pratApa se biMba ko hama mUla sthAna meM rakhavAne ko saphala hue haiN| aba Apa se yahI vinamra nivedana hai ki pratiSTA rUpI prasAda kA dAna kara hamAre manorathoM ko zIghra pUrNa kariye / mukhya mandira ke zikhara kA uddhAra chedaka ( bhaMga ) se kalaza paryaMta paripUrNa karavAliyA gayA hai / isa ke atirikta dakSiNa dizA meM aSTApada ke AkAra kA caubIsa jinezvaroM yukta nayA caitya bhI karavAyA gayA hai| pUrvajoM ke uddhAra ke smaraNArtha zreSTivarya tribhuvana siMhane
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 samarasiMha ( maMDapa ) ke sammukha balAnaka maNDapa kA uddhAra bhI karavAyA hai / tathA tAtkAlIna pRthvI para vicarate hue arihaMtoM kA nayA mandira bhI unake pIche karavAyA hai| prAcAryazrI ko uparokta sUcanAeM kI tathA yaha bhI batAyA ki sthiradeva ke putra zAha laMdukane bhI cAra devakulikAeM karavAI haiM / jaitra aura kRSNa nAmaka saMghaviyoMne jinabiMba sahita ATha zreSTha dehariyA~ bhI karavAI haiN| zAha pRthvIbhaTa ( pethaDa ) kI kIrti ko pradarzita karanevAle siddhakoTAkoTi caitya jo tukoMne girA diyA thA usa kA uddhAra harizcandra ke putra zAha kezavane karAyA hai / isI prakAra devakulikAoM kA lepa bhAdi jo naSTa ho gayA thA usa kA uddhAra bhI pRthaka pRthaka bhAgyazAlI zrAvakoMne karA liyA hai| kahane kA abhiprAya yaha hai ki AcAryazrI ! aba isa tIrtha para dhvaMzita bhAga koI nahIM rahA hai saba uddharita ho gae haiM tathA naye kI taraha mAlUma hote haiN| isa kAraNa aba kevala kalaza, daMDa aura dUsare sarva ahaMtoM kI pratiSTA karavAnA hI zeSa rahA hai| zAha desalane zreSTha sUrivara, jyotiSI aura zrAvakoM Adi ko 1-vi. saM. 1517 meM bhojaprabaMdha bhAdi ke kartA zrI ratnamandira gaNi yazo. bijaya graMthamAlA dvArA prakAzita 'upadeza taraMgiNI' ke pRSTa 136 aura 137 meM ullekha karate haiM ki yoginIpura ( dillI ) se 1 lAkha 80 hajAra yavanoM kI senA jaba gujarAta prAnta meM pahuMcI to mlecchoMne saMghavI pethar3azAha aura jhAMjhagazAha dvArA karAe hue suvarNa ke khola se maDhe hue isa mandira ko dekhA to ve zatrujaya giripara caDhe aura unhoMne jAvar3azAha dvArA sthApita pratimA ko toDa ddaalaa|
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 pratiSTA / bulAkara pratiSThA ke liye muhUrta dikhalAyA / sarva sammati se zubha muhUrta nikalane para pradhAna jyotiSI se lagnapatrikA turanta likhabAI gaI | lagnapatrikA grahaNa karate hue desalazAhane bar3A utsava manAyA tathA jyotiSiyoM ko dravya Adi de toSita kiyA / pratiSTA kA samaya nikaTa hI thA ataeva desalazAhane sarva prAntoM meM apane kauTumbika jana, putra, pautra aura karmacAriyoM ko bheja kara saMgha ko nimaMtraNa diyA / desalazAhane jo eka nayA devAlaya banavAyA thA vaha ratha kI taraha thA / usa devAlaya ko AcArya zrI siddhasUri ke samakSa lejA kara poSadhazAlA meM vAsakSepa DalavAyA / zubha dina ko devAlaya kA prasthAna karAnA nizcita huA / nizcita dina Ane para prasthAna karavAne ke liye desalazAhane poSadhazAlA meM sarva saMgha ko ekatrita kiyA / desalazAhane bhaktipUrvaka zrI saMgha kA bahuta satkAra kiyA aura pazcAt svayaM AcArya zrI siddhasUri ke dhAge vAsakSepa DalavAne ke liye prastuta hue| desalazAha ke lalATapara zubha hetu zrI saMgha kI ora se tilaka kiyA gayA / AcAryazrI siddhasUrijIne svayaM apane karakamaloM se desalazAha ke mastaka para Rddhi siddhi aura kalyANa karanevAlA vAsakSepa DAlA / tatpazcAt hamAre caritanAyaka bhI vAsakSepa ke hetu AcAryazrI ke sammukha padhAre / AcAryazrIne unake mastaka para vAsakSepa DAlate hue yaha zubhAzIrvAda diyA ki " tU, saba saMghapatiyoM meM zreSTha ho / " I isa ke bAda zubha miti pauSa kRSNA 7 ko maGgala muhUrtAnu .12
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 smrsiNh| sAra desalazAhane gAjoM bAjoM sahita zrI bAdIzvara bhagavAn kI pratimA jo gRhamandira meM thI use mAMgalika kriyApUrvaka nUtana devAlaya meM sthApita kI / kapardI yakSa aura saJcAIkA devIne hamAre caritanAyaka ke sahAyArtha mAno zarIra meM praveza kiyaa| bAda ratha meM vRSabha jor3e gaye / saubhAgyavatI striyoMne saMghapati desalazAha aura samarasiMha ke mastaka para akSata uchAlane kA maMgala kArya kiyA / sArathIne devAlaya ko ravAne kiyaa| calate hI abhyudayakA saMketarUpI zubha zakuna saba ora se hone lge| pahale saMgha claa| bhIr3a itanI adhika thI ki rAstA saMkIrNa mAlUma hone lgaa| hamAre caritanAyakane ghor3e para savArI kii| desalazAha pAlakhI meM biraaje| cahuM ora madhura dhvani sunAI dene lagI / saMgIta aura vAjiMtra ke saba sAdhana sAtha hI meM the| devAlaya kI kadama kadama para pUjA ho rahI thii| pahale dina devAlaya saMkhAriyA nAmaka grAma meM pahu~cA aura vahA~ vividha prakAra se prabhu-bhakti hone lgii| hamAre caritanAyakane poSadhazAlA meM jAkara sarva prAcAryoM ko vaMdanA kara yAtrA karane ke liye padhArane kI prArthanA kii| itanA hI nahIM para pATaNa ke zrAvakoM ke ghara ghara para jA kara svayaM samarasiMhane nimaMtraNa diyA thA ataeva prAyaH pATaNa nagarI ke sAre zrAvaka saMgha meM calane ke liye sammilita ho liye the| sarva siddhAnta rUpI agAdha mahAsAgara ko pAra karane ke hetu naukA rUpa AcArya zrI vinayacaMdrasUri bhI yAtrA meM sAtha the| bRhad gaccha rUpI nirmalAkAza meM caMdramA kI taraha manohara cAritra morawnsarnak areneu
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 pratiSTA / pAlane vAle AcArya zrI ratnAkarasUri bhI saMgha ke sAtha the| gauravayukta aMtaHkaraNa vAle zrI devasUri gaccha ke AcArya zrI padmacaMdrasUri, jinadarzana ke utkaTa abhilASI dhIra SaM (saM) aura gaccha ke AcArya zrI sumatisUri, bhAvar3A gaccha kI vibhUti ko pradarzana karanevAle AcArya zrI vIrasUri bhI prasannatApUrvaka yAtrA meM cale the| thArapadra gaccha ke AcArya zrI sarvadevasUri aura brahmANa gaccha ke AcArya zrI jagatcandrasUri bhI saMghameM cale the| zrI nivRtti gaccha ke AcArya zrI AmradevasUri jinhoneM desalazAha kI yAtrA kA rAsa banAyA hai tathA nANakagaNa rUpI AkAza ko bhUSita karane meM sUrya samAna prAcArya zrI siddhasUri bhI sAtha hI the| bRhad gaccha ke manohara vyAkhyAnI AcArya zrI dharmaghoSasUri, 'rAjyaguru' sadRza upanAma ke dhArI zrI nAgendra gaccha ke bhUSaNa prAcArya zrIprabhAnaMdasUri, zrI hemacandrasUri ke prAcArya pada ke zuddha bhAvanA vAle pavitra zrI vamrasenasUri AcArya tathA isa ke atirikta dUsare gacchoM ke gaNyamAnya aneka dharmadhuraMdhara AcArya prabhRti bhI desalazAha kI yAtrA meM sAtha the / citrakUTa, vAlAka, marudhara aura mAlavA pradeza meM vihAra 1 desalazAha kI yAtrA kA rAsa jisa kA dUsarA nAma samarA rAsa bhI hai, zrI nitigaccha ke bhUSaNa zrI amba ( Amra ) devasarine vikrama saMvat 1383 ke pahale lagabhaga vikrama saMvat 1371 ke caitra kRSNA 7 kI yAtrA kara pATaNa pahuMcane ke bAda turanta hI banA liyA homA, aisA jJAta hotA hai| yaha rAsa vikrama kI 14 vIM matAndI kI prAcIna aura manohara gujarAtI bhASA meM hone ke kAraNa gujarAtI sAhitya meM ba sthAna prApta kara sakatA hai| pariziSTa meM mUla rAsa (saMzodhita) sampUrNa dekhiye|
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 samarasiMha. karane vAle padastha prAyaH saba muni bhI isa yAtrA meM sammilita hue the / zubha dina ke maGgalamaya muhUrta ko dekha kara desalazAha ke sAtha upakezagacchAcArya zrI siddhasUrine prasthAna kiyaa| usa samaya desalazAhane AcAryazrI ke zubhaprasthAna kA mahAmahotsava bar3e dhUma dhAma se kiyA thaa| saMghapati kSetra aura kRSNa bhI, saMghapati zrI desalazAha ke saujanya vyavahAra se mudita ho yAtrArtha cale the| motiyoM ke guNa saMyoga karanevAlA haripAla, catura saM0 devapAla, zrIvatsakula ke sthiradeva ke suputra luMDhaka, sonI prahlAdana satyabhASI zrAvakakula bhUSaNa sodAka, dharmavIra zrIvIra zrAvaka aura dAnezvarI devarAja bhI samarasiMha ke anurodha se yAtrA meM prasannatA pUrvaka sammilita hue itanA hI nahIM varan gujarAtaprAnta meM se prAyaH saba zrAvaka sammilita hue the| isI prakAra se dUsare prAntoM meM se bhI bar3e bar3e saMgha aa aa kara sammilita hue taba saMgha ko Age calAnA zuru kiyA / jisa prakAra maNDapa ko khar3A rakhane ke AdhArabhUta stambha hote haiM usI prakAra isa saMgha ke cAroM mahidhara the jina ke nAma jaitra, kRSNa, luMDhaka aura haripAla the / ina cAroM dharmavIroMne saMgha sevA meM khUba ' hI madada kii| - alapakhAna ko anujJApita karane ke uddeza se hamAre carita nAyaka bheMTa karane ke liye vipula sAmagrI lekara rAjamandira meM jA upasthita hue aura bheMTa ke padArtha va dravya khAna ke sammukha rakhe / khAna isa bheTa se saMtuSTa ho kara samarasiMha ko azva sahita bar3hiyA
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSTA / 181 ziropAva diyA / hamAre caritanAyakane usa samaya khAna se kahA ki hamArA saMgha zrIzajaya tIrtha kI yAtrArtha jA rahA hai / mArga meM duSTa janoM ke trAsa se saMgha kI rakSA karane ke liye katipaya jamAdAra bheje jAMya jo duSToM kA nigraha kareM aura saMgha ko kisI bhI prakAra kI bAdhA na hone deM / basa samarasiMha ke kahanemAtra hI kI dera thI ki khAnane turanta dasa vIra, dhIra aura mukhya mahAmAroM ko sAtha jAne ke liye hukma diyA / una mahAmIroM tathA dUsare pIche rahe hue logoM ko le kara hamAre caritanAyaka saMghanAyaka ke pAsa pdhaare| sukhAsana meM baiThe hue desalazAha devAlaya ke patha-pradarzaka kI taraha yAtrA kara rahe the / sahajapAla ke suputra somasiMha saMgha ke pIche rakSaka kI taraha jA rahe the / hamAre carita nAyaka bhojana aura AcchAdana pradAna karane kI vyavasthA kara saMgha ke zrAvakoM kI bhAvazyaktAoM kI pUrtI karane meM saMlagna the aura sellAra rAjaputra sachatra sazastra aneka bhUSaNoM se vibhUSita azvArUr3ha ho kara hamAre carita nAyaka ke sAtha saMgha kI rakSA cahuM ora se karate the| saMgha kA paryaTana saMgIta aura vAjiMtra kI dhvani sahita ho rahA thaa| rAste meM kaI gA~va Ate the / vahA~ ke adhipati ThAkura Adi dUdha aura dahI kI bheMTa lekara samarasiMha se milate the / gA~va gA~va ke saMgha samarasiMha kI bhUri bhUri prazaMsA karate hue saMghavI kI caraNarajase apane Apa ko pavitra kara rahe the / desalazAhane eka yojanA yaha bhI kI thI ki nitya yaha ghoSaNA kI jAtI thI ki " bhUkhe ko
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara samarasiMha " bhojana diyA jAtA hai| " bhUkhoM ko bhojana karAne ke liye eka dAnazAlA kI vyavasthita sundara yojanA kI gaI thI / isa prakAra rAta dina calate hue desalazAha saMgha sahita serIsA gA~va meM pahu~ce / isa grAma meM pArzva prabhu kI pratimA ( kAusagga dhyAnAvastha ) hai | dharaNendra se pUjita jo pArzva prabhu aba taka kalikAla meM sakala ( saprabhAva ) vidyamAna haiM, ina kI pratimA eka sUtradhArane apanI A~khoM para paTTI bAMdha kara deva ke Adeza se kevala eka hI rAta bhara meM ghar3a kara taiyAra karadI thI / maMtra zaktiI se sakala icchita prApta karanevAle zrInAgendragaNa ke adhIza AcArya zrIdevendrasUrijI ne isa pratimA kI pratiSThA kI thI / inhIM camatkArI AcArya zrIdevendrasUrijIne maMtrabala se zrIsammetagiri se bIsa tIrthakaroM ke biMba tathA kAMtIpurI meM sthita tIrthaMkaroM ke tIna biMba yahA~ para lAe the / tabhI se yaha tIrtha pUjyapAda AcArya zrIdevendrasUrijIne sthApita kiyA hai jo devaprabhAva se bhavya janoM ke manorathoM ko pUrNa karatA hai / 1 saMghaprayANakeSvekaM dIvyamAneSvaharnizam / zrIserIsAhvayasthAnaM prApa desala saGghaH // zrIcAmeya jinastasminnUrdhva pratimayA sthitaH / dharaNendrAza saMsthyaMhiH sakaleyaH kalAvapi // yaH purA sUtradhAreNa paTTAcchAditaM cakSuSA / ekasyAmeva zarvarthI devAdezAdaghaTyata // zrInAgendra gaNAdhizaiH zrImad devendrasUribhiH / pratiSThito mantrazakti sampanna sakalehitaiH //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ MavaraniNSAAMATA pratiSTA / saMghapati desalazAha serIsA nagara meM bhagavAn kI snAtrapUjA, bar3I pUjA Adi mahotsava pUrvaka kara ke mahA dhvajA arpita kara ke bhAratI kI / samarasiMhane bhojana tathA anna Adi kA dAna diyaa| eka saptAha ke pazcAt saMgha desalazAha sahita kSetrapura meM phuNcaa| vahA~ para bhI jinendra bhagavAna kI pUjA kara saMgha gholake grAma meM pahu~cA / isI prakAra mArga ke pratyeka nagara aura grAma meM caitya paripATI kara ke mahAdhvajA, pUjA Adi kA lAbha netA huA saMghapati desalazAha saMgha sahita pippalAlIpura phuNce| isa nagara meM zrI puNDarika giri dRSTigocara hotA hai| desalazAha isa gIri ke darzana kara parama prasanna hue / una ke sAhasa meM sudhA kA saMcAra huaa| pIyUSavarSA se dravita desalazAha ke mana mandira meM Age bar3hane 1 taireva sammetagireviMzati stIrthanAyakAH / mAninyire mantrazaktyA trayaH kAntIpurI sthitAH // tadAdIdaM sthApitaM sat tIrtha devendrasUribhiH / devaprabhAvavibhavisampanna janavAcchitam // nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha (prastAva 4 rtha, zlo0 646-51) ratnamaMdira gaNI serIsA ke sambandha meM isa prakAra pharmAte haiM-" tathA serIsakatIrtha devacandrakSullakenArAdhitacakrezvarI datasarvakArya siddhivareNa tribhUmimaya-caturvizatigurukAyotsargi zrI pArvAdipratimAsundaraH prAsAda ekarAtri madhye kRtaH / tat tIrtha kalikAle'pi nistula prabhAvaM dRzyate / " -upadezataraMgiNI jo ya0 vi0 graMthamAlA dvArA prakAzita huI hai usa ke pRSTha 5 veM se| arthAt-" serIsA tIrtha, zrI devacaMdra kSullaka dvArA mArAdhita cakrezvarI ke die hue varadAna ke prabhAva se caubIsI tathA khar3e kA ussagga karate pArzvanAtha prabhu kI pratimA Adi kA sthApana sahita tIna suMdara bhUmivAlA bhavana eka rAta hI meM taiyAra ho gayA thaa| yaha tIrtha isa kalikAla meM bhI atula prabhAvazAlI jJAta hotA hai|'
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ KarmanaTALAngraat My AIRTem.whythinensivnikBRARA M MOMENSATTAWAHITree samarasiMha kI utkaMThA utpanna huii| desalazAhane saMgha sahita girirAja kI pUjA kI / jayaMta kI taraha pitA ke kArya meM sahAyaka rahane vAle hamAre caritanAyakane isa avasara para saMgha ko miSTAnna bhojana dene kI vyavasthA saphalatApUrvaka sampAdana kI / tirthAdhirAja punIta puNDarika giri ko TakaTakI lagA kara darzana kara hamAre caritanAyakane yAcakoM ko mahAdAna arpaNa kiye| dUsare hI dina tIrthapati ke darzana karane kI utsukatA se prayANa kara saMgha zatrujaya giri ke nikaTa phuNcaa| vastupAla kI dharmapatnI zrI lalitAdevI ke banavAe hue ramya sarovara ke kUla para hamAre caritanAyakane saMgha ko ThaharAyA isa sarovara kI zobhA saMgha ke nivAsa se kaI guNA bar3ha gii| jaba ki saMghapati desalazAha vimalAcala parvata para nahIM car3he the usa samaya khaMbhAta nagara se Ae hue badhAI denevAle manuSyoMne kahA ki devagiri (daulatAbAda ) se sahajapAla aura khaMbhAta se sAhaNazAha saMgha le kara padhAra rahe haiM / yaha samAcAra suna kara hamAre caritanAyaka saMghaprema aura bhrAtRbhakti ke kAraNa bahuta harSita hue / yaha saMvAda suna kara samarasiMha Anandamagna ho gye| ullAsa se utsukatApUrvaka apane bhAiyoM kA svAgata karane ke liye eka yojana saMgha sahita agavAnI ke liye gaye / bhAiyoM se bheTa huii| paraspara premAlApa huA / aisI dRr3ha bhakti dekha kara darzaka Azcarya sAgara meM gote lagAne lge| donoM pAe hue bhAI bhI apane bhAI kI isa sAhasa bharI pravRtti ko
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSTA / dekha kara kahA ki bandhuvara, nibhA lenA " | bhAiyoM kI hI mana prasanna hue ki isa avasara para sone meM sugaMdha vAlA kArya huA / khaMbhAta se Ae hue saMgha ke sAtha bahuta se AcArya bhI the / hamAre carita nAyakane unakA vidhi pUrvaka vaMdana kiyA / isa ke atirikta khaMbhAta se labdha pratiSTita prasiddha zrAvaka bhI sAtha the jina kI zubha nAmAvalI isa prakAra hai:- pAtaka maMtrI kA bhAI maM. sAMgaNa, vaMzaparamparAgata saMghapatitva prApta karanevAlA saM. lAlA, bhAvasAra saM. siMhabhaTa, sAraMgazAha, mAlo zrAvaka, maMtrIzvara vastupAla kA vaMzaja maMtrI bIjala, madana, moldAka aura ratnasiMha Adi aneka zrAvaka khaMbhAta ke saMgha sahita prasannatA pUrvaka padhAre the / hamAre carita nAyakane uparokta sAdharmiyoM kA svAgata karane meM kisI bhI prakAra kI korakasara nahIM rakhI / tatpazcAt yugala bandhuoMoMne (sahajapAla aura sAha zAha) Akara saMghapati desalazAha ke caraNoM ko chUkara bhaktipUrvaka vaMdana kiyA / desalazAha apane donoM putroM ke isa prakAra saMgha sahita Akara milane se parama prasanna hue / phira vimalagirivara para car3hane kI taiyAriyoM bar3e utsAha se hone lagIM / 31 66 hama saMghaviyoM ko bhI jaise taise yaha vANI suna kara samarasiMha mana ina do saMghoM kA AnA prabhAta ke samaya meM saMghapati desalazAha pAdalipta ( pAlItANA ) sthita zrI pArzvaprabhu kI pratimA ko savinaya vaMdana kara sarovara ke tIra para sthita zrIvIra bhagavAn ko praNAma kara parvatAdhirAja nikaTa pahuMce / vahA~ zrInemanAtha bhagavAn ko bheMTa kara AcArya zrI 1 dreams
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 samarasiMha siddhasUrijI ke sAtha desalazAha parvatapara car3hane lge| usa samaya kI chaTA avarNanIya thI / parvata kI jhAr3iyoM meM pakSiyoM kI sumadhura bolI, bharane kI manohara dhvani Adi naisargika AnaMdoM kA anubhava karate hue dezalazAha apane tInoM putroM sahita prasannatApUrvaka parvatapara car3ha rahe the | prathama praveza meM yugAdazvira kI mAtA marudevI ke darzana hue| mAtA ko namaskAra kara ve zrIzAMtinAtha bhagavAn mandira meM padhAre / vahA~ pUjA karane ke pazcAt saM. desalazAhana saMgha sahita zrIzrAdinAtha bhagavAn kI pUjA kI / apane dvArA uddhArita kapardiyakSa kI kara saM0 desalazAha bahuta saMtuSTa hue / SA bar3e hI AnaMda pUrvaka mUrti kA avalokana 1 phira vahA~ se Age cala kara saMghapati desalazAhane phaharAtI dhvajAoM vAle mandira ko TakaTakI lagA kara dekhA aura anukrama se saMgha sahita yugAdi jina ke mandira ke siMhadvAra para pahu~ce / vahA~ se yugAdi jina ke darzana kara parama tuSTa ho kara dezalazAhane dravya isa prakAra vittIrNa kiyA ki saba ora suvarNa, vastra, motI aura AbhUSaNoM kI vRSTi dRSTigocara hone lgii| isa ke bAda mandira meM praveza kara apane dvArA nirmANa karAI huI Adijina kI pratimA ko baMdana karane kI utkaTa abhilASA va utsukatA se saMghapati desala bar3hate hue AdinAtha ke samIpa pahu~ce / darzana karate hue dila ko bar3A hI Ananda hotA thA / bhaktipUrvaka praNAma karane ke pazcAt usa lepya mUrti ko puSpoM se pUja kara pradakSiNA dete hue saghapati desalazAhane koTAkoTi caitya meM sthita arhatoM kI bhI pUjA kI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSTA / 18 desalazAhane pAMDavoM kI pAMcoM mUrttiyoM tathA una kI mAtA kuMtI kI bhI vividha dravyoM se 22 pUjA kI / rAyaNavRkSa ke nIce sthita zrIzradijina kI pAdukA kA pUjana kiyA gayA / saM. desalazAhane nUtana nirmANa karAI huI mayUramUrtti ke darzana karate hue motI, suvarNa aura AbhUSaNoM Adi kI vRSTi kI / zrIAdIzvara bhagavAn ke tIrthapara ugI huI rAyaNavRkSa bhI isI prakAra punIta darzanIya evaM pUjanIya hai aise vicAra se desalazAhane mahotsava kara yAcakoM ko vastra Adi pradAna kiye / usa samaya rAyaNa bhI AnaMda - pIyUSa kI varSA kara rahI thI / 22 tIrthakaroM ko vaMdana pUjana tathA darzana karate hue sarvatra pradikSaNA dete hue saMghapati AdIzvarajina ko punaH bhaktipUrvaka praNAma kara apane zrAvAsasthAna meM jAkara pratiSThA kI taiyArI karane meM tatpara hue / saMghapati desalazAhane pratiSTA karAne ke mahatvazAlI kArya ko sampAdana karane ke liye hamAre caritanAyaka ko Adeza diyaa| pradeza prApta kara samarasiMhane apane ko parama ahobhAgI samajhA aura usI kSaNa se AnandasAgara meM nimagna hone lage / saba se prathama unhoMne 18 snAtra mayUra ( ? pracura ) piMDa pakavAna sahita mUla zata Adi pratiSTA kI upayogI sAmagrI ke sarva padArtha taiyAra. karavAkara rakhe jisa se ki pratiSThA ke avasarapara kisI prakAra kA bilamba na ho / pratiSThAvidhi ko avalokana karane kI utkaTa
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 samarasiMha. abhilASA se surASTrAnava aura vAlAka se jaina samudAya muMDa ke muMDa pA rahe the| hamAre carita nAyakane mAgha zuklA 13 guruvAra ko yAtrAke hita caturvidha saMgha ko ekatra kiyA / AcArya zrI siddhasUri tathA anya AcAryoM sahita hamAre caritanAyaka pAnI lAne ke liye kuMDa para padhAre / dikpAla, kuMDAdhiSThAyaka deva Adi kI vidhipUrvaka pUjA kI gaI tathA sAtha hI meM graha Adi kI bhI pUjA huii| zrI siddhasUri ke mukhArabiMda se uccarita maMtroM dvArA kiyA huA pavitra jala kuMbhoM meM bharA gayA / kalazoM ko le kara saba gAje bAje se zrAdIzvara ke mandira para vApasa Ae / kalaza yogya sthAna para sthApita kiye gye| pratiSTA latikA kI mUla bhUmi rUpa mUlazata ko pisavAnA prArambha kiyA gyaa| hamAre carita nAyakane isa kAma ke lie cAra sau sadhavA striyoM ko kAma meM lagAyA jina ke mAtA, pitA, sAsa aura sasura jIvita the| una striyoM ke mastaka para AcArya zrI siddhasUrijIne krama se vAsakSepa DAlA / ve stri, mUla zata ko harSapUrvaka maMgala gIta gAtI huI pIsane lgiiN| hamAre caritanAyakane una mahilAoM ko raMga biraMge vastra aura bahu mUlya bhUSaNa pradAna kiye the| __ jinAlaya ke cAroM ora nau vediyoM sthApita kara una meM javAre sthApita kiye gaye the / prabhu ke sammukha naMdyAvarta ko rakhane ke liye maMDapa ke bIca ke bhAga meM eka hAtha U~cI vargAkAra vedI
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ prtissttaa| hamAre caritanAyakane karavA kara usa ke Upara cAra stambha sthApita karavAe the jina ke Upara zikhara kI taraha suvarNa kalaza sthApita karAyA gayA thaa| yaha maMDapa uttama vanoM se tathA kele Adi ke pallavoM se sajAyA gayA thA / usI ke nikaTa meM AdIzvara prabhu ke mukhya mandira ke dhvajAyukta mahAdaMDa kI pratiSTA karane ke hetu sUtradhAroM dvArA use vedipara rakhavAyA thaa| AdIzvara ke jina mandira ke cAroM tarapha pratiSTA ke hita mUla sahita DAbha aura uttama bAlU dhUla se vedikAeM banavAI gaI thiiN| mandira ke dvAroM para pAmra pAjhavoM kI vaMdaNamAlAeM suzobhita thIM / AcArya zrI siddhamUrijIne gorocana, kuMkuma, caMdra ( karpUra ), kastUrI, caMdana aura anya sugaMdhita vastuoM ke lepavAlI mahAmUlya cIjoM se naMdyAvarta paTTa kI pAlekhanA kii| isa ke bAda ghaTIkAroMne jalayukta kuMDa se ghar3e bhara kara rkhe| maMgala muhUrta ko dekha kara AcArya zrI siddhasari jina mandira ke andara padhAre / anya prAcArya vara bhI pratiSTA karAne ke liye caitya meM padhAra kara apane apane sthAna para virAjamAna hue / itane hI meM saMghapati desalazAha apane putroM sahita nirmala jala se snAna kara manohara aura vizuddha vastra dhAraNa kara lalATa para zrIkhaNDa candana se tilaka kara bhaktipUrvaka caitya meM praviSTa hue / anya zrAvaka bhI usa sthAna para isI prakAra pahu~ce / prAcArya zrI siddhasarijI Adi jinezvara ke sammukha aura saMghapati desalazAha sAhaNa sahita dAhinI ora tathA hamAre carita
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha nAyaka sahanAzAha sahita bAMI ora upasthita the / bAMI ora rahe hue hamAre caritanAyakane jinamajjana karAyA | sAMgaNa aura sAmaMta ubhaya bhrAtA cAmara lekara jina sammukha sthita rahe / cakSu rakSA ke nimitta ariSTa ( areThA ) kI mAlA urasthala meM sthApita karAI gaI / karpUra, caMdana, phUla, akSata, dhUpakAleyaka, agara aura kastUrI Adi yukta pratiSTA yogya vastuoM ko taiyAra kara rahI, aura gurune desalazAha Adi zrAvakoM ke kaMkaraNa rahita hAtha meM madanaphala kausuMbha sUtra se bAMdhA / 1 190 isa prakAra pratiSTA - sAmagrI taiyAra hone para prAcAryavarane snAtrakAroM dvArA snAtra Arambha karAyA / lagna ghaTI ko sthApita kara ekAgra cittavAle AcAryazrIne adhivAsanA muhUrta ko siddha kiyA / jina biMba ko uttama lAla vastra se Dhaka kara zrIkhaNDa sugaMdhita padArthoM se pUja kara maMtroM dvArA saphala kiyA / hamAre caritanAyaka gurukI poSadhazAlA meM padhAre aura vahA~ se naMdyAvarta ke paTTako sadhavA strI ke mastaka para rakha kara zIghra AdIzvarajina ke caitya meM padhAre aura vaha gAjebAje se maMDapa vedIpara rakhA gayA / AcArya zrI siddhasUri paTTake samIpa gaye aura vidhiyukta bhAlekhita suyaMtrako karpUrasamUha se pUjA | siddhAcAryajIne naMdyAvarta maMDala banAyA aura maMtravAdiyoMne karpUra Adise usakI pUjA kara use doSa rahita kiyA / sAre AcAyoMne naMdyAvarta kI pUjA kI / punaH vApasa lauTakara siddhasUrijI prAdijina ke pAsa jAkara lamasiddha karane ko prastuta hue / kausumbha kaMkaNa bhI bAMdhe jAne lage /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThA / 191 zubha lagna ke samaya para eka hAthameM rajata kacaulI tathA dUsare hAthameM suvarNa salAI lekara AcArya zrI siddhasUrijI mahArAja aMjanazalAkA pratiSTA karane ko taiyAra hue| pratiSTA sambandhI velA nikaTa bhaI / usa samaya usa bhavyabhavanameM 'samaya' 'samaya' aisI bhAvAjra cAroM dizAoM se sunAI dI / pratiSThA ke samaya siddhasUri 1 vi. saM. 1371 kI yaha pratiSTA upakezagaccha ke AcArya zrI siddhasUri dvArA huI thI / yaha uparyukta darzita prAmANika rAsa va prabaMdha ke ullekha spaSTa hai / itane para bhI vi. saM. 1494 meM racita giranAra tIrtha para kI vimalanAtha prAsAda kI prazasti ( bRhatpozAlika paTTAvalI meM sUcita zloka 72 ) meM, paM. vivekadhIra gariNa racita vi. saM. 1587 ke zatruMjaya tIrthoddhAra prabaMdha ( AtmAnaMda sabhA bhAvanagara dvArA prakAzita ) ke ullAsa 1, zloka 63 meM, vi. saM. 1638 meM nayasundara gaNi racita zatruMjaya rAsa meM aura inhI ke AdhAra se likhane vAle pAzcAtya lekhakoMne yaha batalAyA hai ki isa pratiSTA ko karAne vAle AcArya zrI ratnAkarasUri the / yaha ullekha unhoMne binA rAsa aura prabaMdha ko dekhe kiyA hai / unake ullekha isa prakAra haiM / " Asan vRddhatapAgaNe suguravo ratnAkarAhvA purA 'yaM ratnAkara nAmabhRt pravavRte yebhyo gaNo nirmalaH / taizcakai samarAkhya sAdhuracitoddhAre pratiSThA zazi dvIya vyekamatiSu 1371 vikramanRpAdabdeSvatIteSu ca // 63 // prazastyantare'pi-- varSe vikramataH ku - saptasa- dahanaikasmin 1371 yugAdi prabhu zrI zatruMjaya mUlanAyakamatiprauDhapratiSThotsavam / sAdhuH zrI samarAbhidhAstribhuvanImAnyo vadAnyaH kSitau zrI ratnAkarasUribhirgaNadharaiyaiH sthApayAmAsivAn // ( giranAra - vimalanAtha prAsAda kI prazasti / )
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 samarasiMha jIne jinezvara bhagavAna kI pratimA se vastroM ko dUra kiyA aura donoM netroM ko sauvIra-sItAyukta unmIlana kiyA / gAjebAje se -paM0 vivekadhIragaNikRta zatrujayoddhAra prabaMdha se jo mu0 jinavijayajI dvArA sampAdita ho kara AtmAnaMda sabhA bhAvanagara se prakAzita huA hai / bhAvArtha-vRddhatapAgaNa meM pahale ratnAkara suguru hue jisa se yaha nirmata ratnAkara nAmaka gaNa (gaccha ) pravRtta huaa| unhoMne samarazAha ke kiye hue uddhAra meM vi. saM. 1371 meM pratiSTA kii| anya prazastiyoM meM bhI kahA hai ki vi. saM. 1371 meM tribhuvana mAnya, saMsAra meM vadAnya svanAma dhanya samarazAhane utsavapUrvaka zrI zatrujaya tIrtha ke mUlanAyaka yugAdIvara prabhu kI pratiSThA ratnAkarasUri dvArA karavAI saMvat tera ekotare-zrI osavaMza zaNagAra re / zAha samaro dravya vyaya kare-paMca dazamo uddhAra re, dhanya0 zrI ratnAkara sUrivarU, vaDatapagaccha zaNagAra re / svAmI RSabhaja thApIyA, samare zAhe udAra re, dhanya. -vi0 saM0 1638 meM kavi nayasuMdara dvArA racita zatrujaya rAsa se (DhAla 9 kaDI 93-94 ) prAcArya kakasUrijIne nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha ke prastAva caturtha ke zloka naMbara 595 meM ullekha kiyA hai ki-" bRhadgaccha ke ratnAkarasUri sAtha gae the|' pratiSTA ke prasaMga para anya AcAryoM ke sAtha ye AcArya bhI sammilita the| isa meM batAe hue vRhad gaccha ke ratnAkarasUri aura vRddhatapAgaNa (vaDatapa gaccha) meM hue ratnAkara gaccha ke pravartaka ratnAkarasUri-ye donoM eka hI AcArya ho to bhI vi. saM. 1371 meM zatrujaya tIrtha ke mUlanAyaka zrI AdIzvara prabhu kI pratiSTA karanevAle upakeza gaccha ke siddhasUri hI prabhukha the| yaha satya svIkAra karane yogya hai ki isa prasaMga para AcArya ratnAkarasUrijIne anya pratimAoM kI pratiSTA karAI hogI kyoMki yaha sarvathA sambhava ho sakatA hai / para mUlanAyaka zrI yugAdIzvara kI aJjanIzalAkA ( pratiSTA) kartA to zrI upakezagacchAcArya zrI siddhasUri hI haiN|
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ prtish| vikrama saM. 1371 ke tapa (mAgha ) mAsa kI zukla caturdazI somavAra ko yugAdIzvara prabhu kI pratISTA kii| pahale vajasvAmIne aura pIche se siddhasUrijIne pratiSThA kI, ataH donoM kI samatA kahA jA sakatI hai| usa samaya mukhya mandira ke daMDa kI pratiSTA to prAcArya zrI siddhasUri ke Adeza se vAcanAcArya nAgendrane kI thii| saMghapati desalazAha apane sarva putroM sahita candana aura ghanasAra Adi vilepana se tathA puSpa, naivedya aura phala Adi se prabhu pUjA kara jina hasta ko kaMkaNAbharaNa sahita dekha kara bahuta prasanna hue / nRtya aura gIta krama se hue / loga kastUrI ke vile. pana tathA puSpoM se pUjana karate hue jina biMba ke nirmANa karane vAle tathA caityoddhAra karAne vAle bhAgyazAlI bhadra bhavika janoM kI bhUri bhUri prazaMsA karane lge| desalazAha mahotsava pUrvaka daMDa car3hAne ko tatpara hue| siddhasUri AcArya ke parAmarzAnusAra desalazAha apane putroM sahita daMDa sthApita karane ke hita maMdira para car3he / AcArya zrI siddhasUrine maMdira ke kalaza para vAsakSepa DAlA / saM. desalazAhane sUtradhAroM dvArA daMDa sthApita kraayaa| bajA prasannatA se bAMdhI gaI / zrAdarza pitA apane pA~coM honahAra kartavyaparAyaNa putroM sahita suzobhita thaa| pahale jAvar3azAhane vAyupatnI sahita nAca kiyA thA usa ko to usa samaya koI nahIM jAnatA thA para manoratha kI siddhi hone kI khuzI meM saM. desalazAha sakala saMgha tathA pAMcoM putroM sahita prasannatApUrvaka nAcane
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 samarasiM lage yaha pratyakSa dikhAI de rahA thA / ina raMgaraliyoM meM nimagna hote hue bhI caitva para se sonA, cAMdI, azva, vastra aura AbhUSaNoM kA dAna diyA jA rahA thA ! kalpavRkSa kI nAMI suvarNa, ratna aura AbharaNoM kI anavarata vRSTi ho rahI thI / pA~coM bhAI pAMDavoM kI taraha krama se sahajapAla, sAiNazAha, hamAre caritanAyaka, sAmaMtazAha aura sAMgaNazAha dhanavRSTi kara rahe the / saM. desalazAhane zikharapara se utara kara prabhuke sammukha upasthita ho deva zirobhAgase zurukara balAnaka maMDapa ke Age ke bhAga meM hotI huI caityadaMDa paryaMta paTTadukUlayukta mahA dhvajAaiM bAMdhI / aneka citravAle himAMzu, paTTAMzu aura hATakAMzu aise tIna chatra aura do ujjvala cAmara Adi jinake pAsa rakhe gaye / isake atirikta soneke dastevAle cAMdI ke tAMtaraNoM se banAe hue dUsare do cAmara bhI diye gaye / sonA, cAMdI aura pItala ke kalaza, manohara AratI aura maMgaladapika bhI diye gaye / sArI caukiyoM 1 aura maMDaloM meM paTTa dukUlavAle motiyoM ke gucchoMse yukta vitAna ( caMdarave ) bAMdhe gae | AdIzvarake sammukha saMghapati desalazAhane akhaMDa akSata, supArI, nAriyala aura AbhUSaNoM Adise me pUrA / usa merupara jinajanmAbhiSeka kA anukaraNa kiyA gayA / upavAsI vrataniSTha saM. desalazAhane putra pautroM sahita dUsare sarva jinoM ko pUjakara dasa dina taka mahotsava manAyA | banasAra, zrIkhaMDa, puSpa aura karpUra se vilepana kiyA gayA / rAtriko sAhaNa
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSTA / zAhane kastUrI kA vilepana kiyA / bhA~ti bhA~tike lAkha puSpose sAhaNazAhane vicitra pUjA kii| hamAre caritanAyakane ghanasAra se bhI zreSThatara kAlAgaru dhUpa prajvalita kiyaa| desalazAhane sahajapAna sahita maMDapa meM baiThakara arihaMta prabhukI ora dRSTikara tIrthapati ke guNoM meM sAvadhAna ho prekSaNakSaNa kraayaa| dUsare dina prAtaHkAla desalazAhane AcArya zrI siddhamUri ko vaMdanA kara suvihita sarva sAdhuoM ko sampUrNa tRptikAraka bhaktapAnase paDilAbhakara putroM sahita pAraNA kiyaa| cAraNa, gAyaka aura bhAToM Adi ko sarva zreSTha bhojana karAyA gyaa| dIna, hIna, nirbala, vikala, aTake, bhaTake, anAtha aura asAhya yAcakoM ke liye dAnazAlA khulI rakhI gii| ___ dasa dinoM ke mahotsava hone ke bAda gyArahaveM divasa prAtaH kAla desalazAhane saMgha ke sAtha siddhasUri prAcAryavarake hAthase prabhuke kaMkaNabaMdha kA mokSa karAyA / desalazAhane vizvaprabhuko apane banavAe hue naye AbhUSaNa-mukuTa, hAra, aveyaka ( kaMThA ), aMgada aura kuMDala Adise pUjA kii| dUsare bhavya zrAvakoM ne bhI mahA vajA bAMdha, meru para mAtra karA mahA pUjA kara apanI zakti ke anusAra dAna Adi de apane mAnava jIvana ko saphala kiyA / saMgha ke sAtha desalazAhane prAdijinake sammukha raha hAthameM - AratI le bhAratI utaarii| usa samaya sAhaNa aura sAMgaNa donoM bhAI jinezvara bhagavAn ke donoM bhora cAmara lekara upasthita the|
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaraNi sAmaMta aura sahanapAla, ye donoM bhAI hAthameM zreSTha zrRMgAra rakhe huve the / hamAre caritanAyakane bhaktipUrvaka pitA ke pairoMse lekara nau aMgoM kI tilaka karake pUjA kii| caMdana tilakavAlI lalATapara prakhaMDa akSata lagAye aura pitA ke gale meM puSpahAra DAlA / saMgha ke dUsare puruSoMne bhI desalazAha ke paira aura nalATapara tilaka kara AratI se pUja saMghapati ke kaMThameM puSpahAra DAle / cAroM ora suvarNa vRSTi hone lgii| jinendra ke guNa gAnevAle gavaiyoM ko hamAre carita nAyakane apane soneke kaMkaNa, ghor3e aura vastroM ke dAnase prasanna kiyaa| desalazAhane AdIzvara bhagavAn kI AratI karane ke pazcAt praNAma kara maMgala dIpaka hAthameM liyA / dvArabhaTTa (bAroTa) aura bhATa Adi yugAdIzvara ke guNagAnameM nirata the / biradAvalI bolate hue baMdIjana desalazAha aura samarasiMha kI prazaMsA kara rahethe / hamAre caritanAyakane harSase cAMdI, sonA, ratna, ghor3e, hAthI aura vastroM Adi kA dAna bAroTa tathA bhAToM ko diyaa| bajate hue bAjAoM ke ninAda meM desalazAhane karpUra jalAkara maMgala dIpaka utArA / saMgha sahita zakrastava se Adi jina kI stuti kI gaI / AcArya zrI siddhasUri bhI zakrastava ke bAda amRtASTaka stavanase stuti kara desalazAhake sAtha vApasa Ae / isI prakAra pAMcoM putroMne saMgha sahita bhAratI utArI / 1 candanasya pituH pAdAvArAbhyAtha navApyasau / aGgAni tilakaiH sAdhubhaktimanArcayat smaraH // ( nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha kA prastAva pA~cave kA 818 vA zloka )
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ atidhaa| isa prakAra sAnaMda praviSTA kara desanazAha apane suyogya putra paMcaratnake sAtha nRtyameM nimagna ho hAtha jor3a bhagavAnse vinaya prArthanA karane lage ki 'prabho ! phira darzana denA' / yugAdidevase isa prakAra nivedana kara desalazAha kapardiyakSake sthAnapara pAe / modaka, nAriyala aura lapasIse pUjA kara, yakSake mandira para anupama paTTayukta mahA dhvajA bAMdha-jinapUjA-baddha kakSa yakSase vinatI kI ki vighnoM kA vinAza kariye, sarva dhArmika kAryoM meM sahAyatA dIjiye / ' pazcAt desalazAha bhAcArya zrI siddhasUrike sAtha parvata se nIce utare /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaphaphaphaphaphapha sAtavA~ adhyAya phaphaphaphapha! pratiSThA ke pazcAt / salazAhane svayaM prArthanA kara munIzvaroM kA miSTAnna Adi se satkAra kiyA / sAre saMghako sakuTumba uttama sAtvika padArthovAlA bhojana diyA / cAraNa, gAyaka, bhATa aura yAcakoM ko bhI ruci anusAra bhojana karAyA gayA / dUra se Ae hue dIna, dukhI aura dusthita logoM ke liye pravArita satrAgAra karAyA gayA0 / AcArya, vAcanAcArya aura upAdhyAya Adi padastha 500 sAdhu isa mahotsava meM sammilita the / zAha sahajapAla mahArASTra aura tailaMga se jo sundara aura bArIka vastra sAtha lAe the munirAjoM ko ve vastra saM0 desalazAhane parama bhakti sahita AnaMdapUrvaka diye / isa ke atirikta anya do sahasra muniyoM ko bhI vividha ba diye gaye the / hamAre caritanAyakane dAnamaMDapa meM baiTha kara sAtasau cAraNoM, tIna hajAra baMdiyoM ko tathA eka sahasra se adhika gavaiyoM ko
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThA ke pazcAt / 199 ghor3e, vastra aura dravya dekara unakA yathAyogya sanmAna kiyA | isa ke atirikta vahA~ eka vATikA thI jisa kA rahaTa TUTA huA thA aura jahA~ ke paudhe pAnI ke abhAva se kumhala e hue the jisa ke cAroM ora vAr3a kA abhAva thA use catura mAliyoM ke supUrda kara pracura dravya dekara una vATikAoM kA isa liye punaH sudhAra kiyA gayA ki jisa se prabhu kI pUjA ke liye nitya naye naye sugaMdhita puSpa parvata para pahu~cA diye jA~ya | jinendra kI sevA meM nirata sAre pUjAriyoM tathA jina-guNagAna karanevAle sarva surIle madhurabhASI gavaiyoM tathA jina biMba tathA mandira ke jIrNoddhAra meM datta ho kara kAma karanevAle kAryakuzala sAre catura sUtradhAroM ko 1 ratnamaMdiragaNikA kahanA hai ki usa pratimoddhAra ke utsava meM saMpUjA ke 1400 sonA ke nakara veDha Ae usa avasara para bhUla se vANottara mahattAne paradezI gala nAmaka bhATa ko lAkha se bharA huA veDha de diyA / bAda meM jaba svAdharmIvAtsalya ( saMgha jevanAra ) ke samaya usa bhATane garama garama cAvala aura dAla parosate samaya apane veDhako utArakara jamInapara rakha diyA usa samaya hamAre caritanAyakane usa bhATa se kAraNa pUchA ki kaho tumane yaha AbhUSaNa kyoM utAra diyA ? bhATane uttara diyA ki ApakA jo yaha puNyamaya dAna haiM usa ko jAkara yadi meM apane gAMva ke zrAvakoM ko batalAUMgA to ve isakA jarUra anumodana kreNge| kintu yadi maiM isa ko isa samaya nahIM utAratA hU~ to veDha ke aMdara jo lAkha bharI hai vaha cAvala aura dAla Adi kI garma bhApa kAraNa pighala kara nikala jAyagI aura yaha khAlI veDha utanA acchA mAlUma nahIM hogA / isapara samarasiMhane usa bhATa ko dasa naI aMgUTiyoM aura diiN| yaha prApta kara bhATa samagra saMgha ke samakSa ucca svara meM bola uThA suniye ! suniye ! ! adhikaM rekhayA manye samara sagarAdapi / kalau mleccha balAkIrNe yena tIrtha samuddhRtam //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha icchita AjIvikA arpaNa kI gii| isa prakAra sAre janoM ko saMtoSita kara saMghapati desalazAha zatrujaya tIrthapara puNyavRkSa kA aMkura vapana kara ujjyaMta tIrtha ko namane ke liye gye| * zubha muhUrta meM sabase Age devAlaya calA aura usake pIche desalazAha saMgha ke saba logoM ke sAtha cale / saba saMgha amarAvatI (amarelI ) Adi gAMvoM meM adbhuta kRtyoM se jinazAsana ko prabhAsita karatA huA kramase ujayaMtagiri pahu~cA / jUnAgar3ha nagara ke svAmI mahIpAladeva saM. desalazAha tathA samarasiMha ke alaukika guNoM se AkarSita ho saMgha ke sammukha gaye the / indra upendra kI nAI zobhita vanacakrayukta hAthavAle mahIpAla aura samarasiMha paraspara premapUrvaka mile | pApasa meM madhurAlApa hone lgaa| vividha bheMTa dekara hamAre caritanAyakane mahIpAladeva ko toSita kiyaa| hamAre caritanAyaka ko sAtha liye hue jUnAgar3ha nareza mahIpAladeva desalazAha se mile / desalazAha aura mahIpAladeva ke paraspara kSemaprabhAlApa harSapUrvaka huaa| pazcAt saMgha samarasiMha kI arthAt sagara se bhI maiM samarasiMhako rekhA ke hisAba se adhika samajhatA hU~. jisane ki mlecchoM ke balase vyApta tIrtha ko kalikAla meM bhI uddhAra kara rakSA kii| samarasiMhane tuSTa hokara use itanA dravya apaMga kiyA ki jitanA usake jIvana paryaMta nirvAha ke liye paryApta thaa| / upadezataraMgiNI ( yazovijaya graMthamAlA se prakAzita ) ke pRSTha 137 veM se. paM. zubhazIla maNi ke vi. saM. 1529 meM racita graMtha paMcazatI prabaMdha (kathAkoSa) ke 216 veM sambandha meM ullekha kiyA huA hai ki uparyukta zloka saMghapUjA ke samaya rAmabhaddhArA kahA gayA thA
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ GO00000GOOKED................GIC OODUO NowN000000unco-OROSEDA COCOMOProce800Aeroac.000000000 (pRSTa 201) zrI giranArajI tIrtha DOOODOGrewariOmeowwew........Derenceaeowwwsae00% anbad R samarasiMha BODH BEncome(r)................c awwara
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiya ke pacAt / saMrakSatA meM calatA humA tejapAlapura ke nikaTa phuNcaa| rAjA mahIpAladeva apane nagara kI ora padhAra gaye / ujjayaMtagiri zikhara ke bhUSaNa zrI nemIjina ko namaskAra karane ke liye saMghapati desalazAha saba saMgha sahita gaye aura zatrujaya tIrtha kI taraha yahA~ para bhI mahAdhvajA, pUjA aura dAna Adi kiye| pradyumna, zA~ba, avalokana zikhara aura tIna kalyANaka bhAdi saba maMdiroM kI yAtrA kara desalazAhane mahApUjA kara mahAdhvajA car3hAI / isake pazcAt desalazAhane ambAdevI kI pUjA kI / usI samaya samarasiMha ke putra janmane kI khabara vahA~ pahu~cI / sunakara saba ati prasanna hue / zubha kRtya kA phala zIghra milA / punaH desalazAhane caritanAyakajI ke putra hone kI khuzI meM ambAmAtA kI prasannatApUrvaka pUjA kii| gajendrakuNDa meM desalazAha tathA sahajA mAdine snAna kiyA / isa prakAra parama AnaMda aura ullAsa se dasa dina taka isa tIrtha para rahakara giranAra giri se nIce utare / hamAre caritanAyaka kI prazaMsA cAroM ora phaila gaI / usa samaya devapattana ke nareza mugdharAja kI utkaTa abhilASA thI ki samarasiMha se milU~ / mugdharAjane apane maMtrI dvArA hamAra caritanAyaka ko isa bhAzaya kA patra likhakara bhejA-"vIra samarasiMha ! bhApa punIta kalAdhara (candra ) kI taraha hai / bar3I kRpA ho yadi pApa mujhase cAtaka ke manoratha ko, zIghra pUrita kreN|" hamAre caritanAyaka isa patra ke abhiprAya ko turanta samajha gaye /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ samara siMha. 202 hamAre caritanAyaka vahA~ padhArane ko utsaka hue| kAmadeva sadRza samarasiMha bheMTa lekara mahIpAladeva kI mAjhA lene ke liye gaye 1 saMtuSTa ho kara mahIpAladevane svayaM samarasiMha ko supada vastra sahita ghor3e aura saropAva diyA / karpUra kA vyavahAra namaka kI taraha sAdhAraNa thA / cAroM aura zravaNapriya saMgIta kA ninAda sunAI detA thA / calatA huA 1 yaha mahIpAla, rAkhegAra ke pIche gaddInazIna maMDalika ke putra noSaNa kA putra thA / maMDalika ke samaya meM dillI ke bAdazAha sultAna allAuddIna khilajIne bhalaphakhAna ko gujarAta prAntapara AkramaNa karane ke liye bhejA thA / somanAtha kA mandira jo IsavI sana 1024 meM muhammada gajanavI dvArA tor3A jAkara phira sudharavAyA gayA use alaphakhAnane tor3a DAlA / aura isake atirikta ghoghA aura mAdhavapura ke bIca ke kAThe ke pradeza ko bhI apane adhikAra meM usane kara liyaa| kahA jAtA hai ki usa samaya rAjA maMDalikane alaphakhAna kI TukaDo ko harA dI thii| kintu aisA honA saMbhava thA ki alaphakhAna dvArA bheje hue kisI hAkima ho ko harAyA hogA | cAhe jaisA ho parantu revatI kunDa Upara ke lekha meM maMDalika ko mugala ko harAne vAlA likhA hai / giranAra para ke eka lekha meM jikra hai ki usane zrI nemInAtha svAmI ke mandira ko khone ke patroM se suzobhita kiyA thaa| mAMDalika ke pIche rAjA noMghaNa caturtha gaddIpara ArUDha huA / giranAra ke lekha meM varNana hai ki vaha mahA zUravIra yoddhA thA / noMghaNa do varSa rAjya kara paMcatva ko prApta huA / ataH usakA putra mahopAla gaddopara baiThA / mahIpAlasomanAtha ke mandira kA jorNoddhAra karAne tathA anya dhArmika kSetroM meM bahutasA dravya kharca kiyA / isakA rAjya kAla 70 varSa rhaa| isake bAda meM isakA putra rAkheMgAra IsvI san 1325 meM gaddo para baiThA jisane san 1351 taka rAjya kiyA I kAThiyAvAr3a sarva saMgraha ke pRSTha 400 aura 401 se ( 1886 kI AkRti )
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSTA ke pazcAt / 203 saMgha sindhu sthAna sthAna para ThaharatA thA, paira paira para pAdacara calate the / manuSyoM aura ghor3oM kI bhIr3a ke kAraNa Ane jAne ke rAste ruke hue the| jina zAsana kI vijaya vaijaMtI phaharA rahI thI / somezvaradeva ke darzana kara kabaDIbAra jalanidhi ko avalokana kara saMgha priyamela se utarA | caMdraprabhu kI pUjA kara, kusuma karaMDA pUjA raca jina bhavana meM utsava kiyA gayA / ziva devala meM paJcaraMgI mahA jA dI gii| prabaMdhakAroM kA kathana hai ki mugdharAja nRpa ke patra ko dekha kara hamAre caritanAyakajI devapattanapura kI ora sidhAre / mArga meM zrIdhAma, vAmanapurI (baNathalI ) Adi saba sthAnoM meM caityaparipATI pUrSaka mahotsava manAyA gayA / somezvara nareza parivAra sahita saMgha se sAmane A kara samarasiMha se mile| donoMne paraspara madhurAlApa dvArA apanI bheMTa ko cirasmaraNIya kiyA / saMghapati desalazAhane hamAre caritanAyaka ko Age kiyA / Apane devAlaya aura saMgha sahita dvAroM para toraNa aura patAkAyukta devapattanapura meM praveza kiyA / somezvaradeva ke samakSa eka praharataka saba rahe / samprati, zAlivAhana, zilAditya aura zramarAjya Adi rAjA tathA isa kRtayuga meM utpanna hue aneka dhanImAnI jainoM evaM caulukya kumArapAla rAjA Adi bhI jisa kArya ko na kara sake vaha kArya kalikAla meM desala ke bhAgya se ho gayA / zrIjina zAsana aura Iza zAsana ke pArasparika svAbhAvika vaimanasya ko dUra kara paraspara prItimaya mArga kA ujjvala udAharaNa upasthita kiyA gayA / isI
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha kAraNa se kahA gayA hai ki " isa pRthvIpara aneka saMghapati to avazya utpanna hue haiM kintu he vIra samarasiMha ! Apa ke mArga kA koI anusaraNa na kara skaa| zrIzrAdijina kA uddhAra, pratyeka nagara ke nRpati kA sAmane Akara milanA aura somezvara nagara meM binA vighna praveza ye kArya avazyameva advitIya hue| Apa kI yaha dhavalakIrti jaisI prasArita ho rahI hai vaisI kisI anya kI nahIM huii|" devapattana meM bhI avArita dAna dekara jinamandira meM sAptAhika mahotsava tathA somezvara kI pUjA kI gaI / mugdharAja se ghor3A aura saropAva prApta kara hamAre caritanAyaka saM0 desalazAha sahita pArzvaprabhu ko vaMdana karane ke liye ajAdhara (ajAra ) kI ora pdhaare| ye pArzvanAtha samudramArga se paryaTana karanevAle tarIza ko Adeza kara samudra se bAhara nikale the tathA tarIza dvArA sthApita jina caitya meM virAjamAna the| vahA~ mahApUjA kara mahAdhvajA dekara desalazAha koDInAra kI ora cale / koDInAra bhadhiSThAyaka devI kI mUrti kA kapUra, kuMkuma Adi se pUjana kiyA gayA tathA eka mahAdhvajA bhI car3hAI gaI / isa devI kA vismaya1 tathA coktam-naitasmin katinAma sApataya kSoNitale jajJire / kintveko'pi na sAdhu vIra samara ! tvanmArgamanvag yayau / zrInAbheyajinoddhRtiH pratipuraM tatsvAmino'bhyAgataH / zrIsomezvarapura praveza iti yA kIrtinavA valgati // nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha (prastAva 5 zloka 604)
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSTA ke pazcAt / 205 janaka pUrva vRtAnta isa prakAra hai / eka brAhmaNa kI patnI jisa kA nAma ambA thA eka bAra munirAja ko annadAna de rahI thii| isa bAta para usa kA pati bahuta krodhita huA jisa ke phalasvarUpa vaha brAhmaNI apane do putroM sahita ghara se nikala kara zrIgiranAra tIrtha para zrInemIzvara bhagavAn ke zaraNa meM pahu~cI / prabhu ko namana kara vaha AmravRkSa ke nIce jA baitthii| vahA~ jaba vaha apane putroM ko Amraphala dekara rAjI kara rahI thI ki yakAyaka usane apane pati ko vahA~ AtA huA dekhA / pati ko dekha kara vaha brAhmaNI bahuta hI DarI / bhaya se vyAkula ho vaha zikharapara se kUe meM kUda pdd'ii| vahA~ vaha mara gaI aura tIrtha kI adhiSThAyaka devI prakaTa huI / usI ke smaraNArtha koDInAra meM usa devI kI vaha mUrti thI jisa kI pUjA kA Upara varNana kiyA gayA hai| ___ anukrama se saMgha calatA huA dvIpavelAkUla ( dIvabaMdara ) AyA / samarasiMha ke snehI dIva svAmI mUlarAjane do naukAoM ko Apasa meM bAMdha kara una ke Upara eka majabUta caTAI sthApita kI aura usa ke Upara devAlaya ko sthApita kara saMghapati sahita naukA ko jala meM claayaa| usa samaya kA dRzya ati manohara evaM cittAkarSaka thA / anukrama se dUsare saMgha ke yAtrI bhI dIva pahu~ce / dIva grAma ke kroDapati vyavahArI haripAlane saMgha kA apUrva svAgata kiyA / yahA~para bhI saMghapatine aSTAnika utsava manAyA / yAcakoM ko manamAMgA dAna diyA gayA / yahA~ se cala kara saMghapati eka bAra aura zatrujaya tIrtha kI yAtrArtha padhAre the /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 samarasiMha. saMgha ke punaH zatruMjaya jAne ke pUrva zrAcArya zrIsiddhasUrijI kisI roga se pIr3ita hue the / ataH Apa jIrNadurga ( junAgar3ha ) nagara meM kucha samaya ke liye Thahare the| saMgha ke pramukha pramukha vyaktiyoMne eka bAra AcAryazrI se vinatI kI ki Apa kA zarIra isa samaya vyAdhiyukta hai aura kaivalyajJAna ke abhAva meM anya koI Apa ke AyuSya kI avadhi ko batA nahIM sakatA | acchA ho yadi Apa apanI AcArya padavI kisI suyogya ziSya ko isa samaya pradAna karAveM / guruzrIne saba ke samakSa apane abhiprAya ko spaSTatayA pradarzita kara diyA ki merI Ayu pAMca varSa, eka -mAsa nau divasa aura zeSa hai / satyadevI kA kahA huA suyogya ziSya bhI vidyamAna hai / jisa ko maiM alaga nahIM karUMgA aura samaya Ane para sUripada bhI dedU~gA / Apa loga nizcinta rahiye / sarva saMghane punaH prArthanA kI ki itanA honepara bhI hamArA namra nivedana hai ki zrI pUjyane jisa prakAra sthAvara tIrtha sthApita kiyA hai usI prakAra hamAre para maharabAnI kara jaMgama tIrtha bhI sthApita karane kI kRpA kareM / isa prArthanA ko svIkAra kara zrAcAryazrIne merugiri nAmaka apane ziSya ko sUripada arpaNa kara usa kA nAma kakkasUri rakhA / vi0 saM0 1371 meM phAlguna zuklA 5 ko pada huA / usa samaya caitragacchIya bhImadevane padasthApanA kA zloka kahA thA jisa meM zrIkakasUri kI prazaMsA kI thI ki jina ke udaya meM sarva kalyANa siddha hote haiN| sUripada kA mahotsava maM. dhArasiMha ne kiyA thA / pA~ca dina usI jagaha raha kara
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSTA ke pazcAt / 207 desalazAha punaH zatrujaya meM utsavapUrvaka saMgha se mile aura punaH yAtrA kii| ___zatrujaya kI punaH yAtrA kara saMghapati desalazAha guru sahita pATalApura padhAre / pahale jaba jarAsaMdha se yuddha karate samaya zrIkRSNa kI sArI senA raNakSetra meM vikala aura vihvala ho gaI thI usa samaya zrInemInAtha bhagavAnne zaMkha kI jabaradasta udghoSaNA kara eka lAkha rAjAoM ko jItA thii| usa sthAnapara viSNu kRSNane nemIjina ko sthApita kiyA thaa| una zrInemIjinezvara ko pUja kara ve saba saMkhezvarapura nagara meM pahu~ce / saMkhezvarapura ke bhUSaNa zrIpArzvajina haiM / jo prANat devaloka ke svAmI se dIrghakAla taka pUje gaye the| jo pArzvaprabhu 14 lAkha varSa taka prathama kalpa meM devaloka ke svAmI se pUje gaye the aura utane hI lAkha varSa taka candra, sUryendra aura pAtAla ke takSaka nAgapati se bhI pUje gaye the, nemInAtha svAmI ke AdezAnusAra vAsudevane pAtAla se zrIpArzvanAtha ko prakaTa kara prativAsudeva ke yuddha ke samaya ke pIr3ita sainikoM ko zAMti pahu~cAI thI aura jina ke snAtra ke jala ke chIToM se sarva rogI niroga huai the aise pArzvanAtha prabhu ko 1 zaGkaH zrIneminAthena, yajarAsindhuvigrahe; nRpalakSajayo'bhUri tasmAt zazvaraM puram / / nAminaMdanoddhAra prabaMdha prastAva 5 bA~, koka 934 2 pAtAlAt prativAsudeva samare dhIvAsudevena yaH sainyairmAribhaditete vilasati zrIneminAthAsaMjJA /
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 samarasiMha praNAma kara usa tIrtha para vidhipUrvaka mahAdAna, mahApUjA aura mahAdhvajA kara saMghapati hArija grAma ko gaye aura vahA~ jA kara zrIRSabhaprabhu ko praNAma kara pattanapura kI bhora prayANa kiyA / __ pattanapura ke samIpa soilagrAma meM saMghapati zrIdesalazAhane saMgha ko tthhraayaa| saMgha sahita desalazAha ko kuzalakSema pUrvaka bhAyA huA jAna kara patcanapura nivAsI svAgata ke liye sAmane Aye / utsAha aura utkaMThA se Adrita hue pattanapura nivAsiyoMne zrIdesalazAha aura zrIsamarasiMha ke caraNakamaloM ko caMdana aura suvarNa kamaloM se pUjA / unake caraNakamaloM ko apane hAthoM se chUkara ve aisA samajhate the ki hamane vimalAcala kI yAtrA kI hai| harSa pUrvaka ve loga donoM ke gale meM puSpahAra DAlate the| ve miSTAnna bhAdi upasthita kara svAgata karane ke liye parama ruci pradarzita kara rahe the / usa nana meM aiA koI bhI brAhmaNa, kSatriya, vezya, zUdra yA yavana nahIM hogA jo desalazAha aura samarasiMha ke kAryoM se prasanna ho kara una ke svAgata ke liye sAmane na pAyA ho| desalazAha tathA hamAre caritanAyakane bhI vastra, tAmbUla Adi de kara una saba kA sanmAna kiyA / zubha mUhUrta meM pura praveza huaa| hamAre caritanAyaka ghor3e para savAra saMgha ke Age calate hue khUba zobha rahe the / khAna ke tacchAntyai prakaTIkRto'tha sahasA tasnAtravAricchaTA. saMyogena jano'khilo'pi vidadhe nIruk sa pArzvaHzriye // nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha prastAva 5 zlo0 639
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThA ke pazcAt / 209 1 sukhAsana ( pAlakhI ) meM baiThe hue saMghapati desalazAha saMgha ke pIche pIche A rahe the | AcArya zrIsiddhasUri pramukha munIzvara aura zrAvaka devAlaya sahita zobha rahe the / cAmaradhArI zIghratA se namratApUrvaka cAmara dulA rahe the / mRdaMga, bherI, pahaDa Adi bArjitra baja rahe the | tAlAvaroM se nRtya karAte hue jisa samaya desalazAha aura hamAre caritanAyaka nagara meM praviSTa hue to yaha sudhvani suna kara gharoM ke loga Upara car3ha kara saMgha samudra kI zobhA nirakhate the / una kA harSa hRdaya meM nahIM samAtA thA / nagara kuMkuma gahu~lI, vaMdanavAra, vitAna, pUrNakalaza aura toraNoM se zobhAyamAna ho rahA thA / ghara ghara meM dhvajA aura patAkAe~ vAyu meM phaharAtI huI saMghapati ke yaza ko phailA rahI tho / mArgabhara meM mahilAe~ baleyoM le rahIM thIM / sajjana puruSa donoM kI bhUri bhUri prazaMsA kara rahe the jo cAroM ora se sunAI detI thI / hamAre caritanAyaka isa prakAra maMgala grahaNa karate hue apane AvAsa meM praviSTa hue / saubhAgyavatI striyoMne dIpaka, dUva ittara aura candana Adi thAla meM rakha kara hamAre caritanAyaka ke puNyazAlI lalATapara tilaka kiyA / zrI desalazAhane paMcaparameSThi mahAmaMtra ko japate hue gRha praveza kiyA / desalazAhane devAlaya meM se zrI Adijina ko utAra kara kapardI yakSa aura satyakAdevI sahita gRhamandira meM sthApita kiye | putroM sahita subhAsana para baiThe hue saMghapati se milane ke liye saba loga ThaTTha ke ThaTTha A A kara namaskAra aura AzIrvAdapUrvaka 14
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 smrsiNh| baMdanA karane lge| hamAre caritanAyakane kRtajJatA jJApana karate hue saba ko tAmbUla vana mAdi bheMTa kiye / bandIjanoM, gavaiyoM, brAhmaNoM aura yAcakoM ko muMhamAMgA dravya diyA / sahajapAlane tathA anya putroMne apane pitA ke caraNa dUdha se dhoe / tIsare roSa deva bhoja diyA gayA / usa bhoja meM nagara ke 5000 vyAka sammilita hue / isa tIrthayAtrA meM saba milA kara 27,70,000 sattAIsa lAkha sattara hajAra dravya vyaya huA / gotraddhA yathAzakti, saMmAnyAM bahumAnataH / vidheyA tIrthayAtrA ca, prativarSa vivekinA / / 1 saptaviMzatilakSANi sahasrANi ca saptatiH / tIrthoddhAre vyayati sma desala saMbanAyakaH // ........ -nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha prastAva 5zloka 950
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ $35Tu Le Yuan sa AThavA~ adhyAya HEREmAtra AcArya siddhasUri kA zeSa jIvana VPOOR ha: mAre carita nAyaka rAjya sanmAna se unnati karate hue apane jIvana ko paropakAra ke kArya karate hue bitAne lge| vi. saM. 1375 meM desalazAha punaH sAta saMghapati, guru aura 72000 yAtriyoM sahita sarva mahAtIrthoM kI yAtrArtha padhAre the| pahale kI taraha do yAtrAeM kii| isa meM 11,00,000 gyAraha lAkha se adhika rupaye vyaya hue| usa samaya saurASTra prAnta meM jainI loga mlecchoM ke atyAcAra se pIr3ita the unase hamAre caritanAyakane pratidvaMda kara jainiyoMko surakSita kara mlecchoMke baMdhanoMse unmukta kiyaa| ___ bhAcArya zrI siddhasUri apane AyuSya ke sirpha tIna hI mahIne avazeSa rahe jAna kara desalazAha ko sambodhana kara bole 1 paJcasaptatisaGye'bde desalaH punarapyatha / saptabhiH sapatibhiranvito gurubhiH saha // mahAtIrtheSu sarveSu sahasradvitIyena saH sArdhe yAti karoti sma dviyAtrAmeSa pUrvavat // vyayastu tatra yAtrAyAM lakSA ekAdazAdhikAH / dvivalakyA drammasatkAH khayaM desalasAdhunA // -nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha prastAva 5, zloka 973-75 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 samara siMha ki ApakA AyuSya bhI kevala eka mahIne kA zeSa hai / ataH maiM upakezapura ( osiyoM) meM jAkara svayaM kakkasUri ( prabaMdhakAra ) ko mukhya catuSkikA samAdhI meM sthApita karU~gA / ApakI bhI 1 icchA ho to vahA~ zIghra caliye | devanirmita vIra bhagavAn kA vaha tIrtha ati uttama hai / saba sAmagrI ko saMga lekara saMgha aura desalazAha zrAcArya zrI siddhasUri sahita cale / kintu mArga hI meM desalazAha kA dehAvasAna ho gayA / AcAryazrI siddhasUrijIne mAgha zuklA pUrNimA ko apane karakamaloM se kakkasUri ko apane pada para sthApita kiyA / usI avasara para ratnamuni ko upAdhyAya pada tathA zrIkumAra aura somendu ina do muniyoM ko vAcanAcArya pada arpaNa kiyA gayA / desalazAha ke sAhasI putra sahajapAlane aThAraha kuTumbiyoM sahita vIra bhagavAn kA snAtra karAyA / AcArya Adi munivayoM ko AhAra Adi dekara pratilAbha karate hue unhoMne svAmIvAtsalya bhI kiyA / yahA~ para aSTAhnikotsava sampAdana kara AcAryazrIne phalavRddhikA ( phalodhI ) kI ora vihAra kiyA / vahA~ pahuMca kara zrI 1 pArzvaprabhu ko vaMdana kara AcAryazrI saMgha sahita vihAra karate hue bApasa pattanapura padhAre / siddhasUri mahArAja kI AyuSya kA jaba eka mAsa zeSa rahA to ApazrIne apane ziSyaratna zrI kakkasUri AcArya ko sambodhana kara Adeza diyA ki jaba mere marane ke ATha dina zeSa
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhasUri / 2 raheM tava saMgha kSamaNApUrvaka mujhe anazana karA denA / kintu kakasUrine yaha samajha kara ki kalikAla meM yaha mRtyujhAna kaba saMbhava hai nizcita dina para anazana brata nahIM diyA / guru mahArAjane svayaM do upavAsa kiye| isake bAda saMgha ke samakSa anazana vrata paJcakkhAyA gayA / sahajapAla Adi udAra subhAvakoMne isa avasara para mahotsava mnaayaa| nagarabhara ke sAre loga-bUr3he, javAna aura bAlaka guruzrI ke darzanArtha Ae / usa nagara se pAMca yojana dUra taka ke saba loga darzanArtha muMDa ke jhuMDa Ane lage / cha dinoM ke bAda batAe hue samaya meM siddhasUrijI namaskAra maMtra kA ucAraNa karate hue samAdhIpUrvaka svarga sidhAre / sUrIzvara kI jJAna kI prazaMsA karate hue logoM ne bar3e samAroha se utsava mnaayaa| munilogoM se pUjita sUrIzvara ko 6 dina meM taiyAra kI huI 21 maMDapavAlI mAMDavI ( vimAna ) meM sthApita kiyaa| jagaha jagaha para hote hue rAsa, daMDIA, rAsa prekSaNaka aura Age bajate hue bAjoM sahita sUrIzvara vimAna meM baiThe hue sAkSAt deva kI taraha devaloka kI yAtrA ke liye nagara meM ho kara nikale / spardhApUrvaka skaMdha dete hue zrAvaka vimAna ko bAta hI bAta meM eka kosa taka le gaye / siddhasUrijI ke zarIra kA dAha saMskAra kevala candana, kASTa, agara, aura karpUra se kiyA gayA / vi. saM. 1375 ke caitra zuklA 13 ke dina sUrIzvara svarga sidhaareN| 1 SaTsaptatisaMyuteSu trayodazazateSvatha / caitrazuddhatrayodazyAM sUrayaH svarbhuvaM yayuH // -~-nAbhinaMdanoddhAraprabaMdha prastAva 5, zloka 1.04.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ navavA~ adhyAya samarasiMha kA zeSa jIvana / ddhasUri ke pazcAt zrIkakkasUri gaccha ko calA rahe the / Apa ke zAsana meM hajAroM sAdhu sAdhviyeM 3 aura karor3oM zrAvaka AtmakalyANa kara rahe the| Apa bar3e hI prabhAvazAlI aura dharma pracAraka the usa samaya sArvabhaumika bAdazAha kutubuddIna ke kAnoM taka samarasiMha kI prazaMsA phuNcii| bAdazAhane turanta pharamAna likha kara hamAre carita nAyakajI se milane kI prabala utkaMThA prakaTa kI / jaba yaha saMdeza Apa ke pAsa pahu~cA to caritanAyakajIne prAcArya kakkatrijI ke pAsa bhAkara anumati mAMgI / sUrIzvarajIne bhI svarodaya jJAna se bAsakSepa diyA / isa AzIrvAda ko grahaNa kara bhApa bAdazAha se meMTa karane ke liye taiyArI kara dillI kI ora padhAre / dillI meM pahu~cate hI mIratrANa (sulatAna)ne samarasiMha ko bulA kara darzana kiye / hamAre caritanAyakajIne bAdazAha ke sammukha bheMTasvarUpa kucha amUlya padArtha rakha kara namratayA namana kiyaa| usa samaya bAdazAhane Apa ko snehabharI dRSTi se dekhA aura apanI cira
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha kA zeSa jIvana / bhamiliSita icchA ko pUrNa kara hRdaya meM parama prasanna hue | sulatAna kI ora se samarasiMha kA apUrva svAgata kiyA gyaa| bAdazAhane bharI sabhA meM yaha vAkya kahe ki sarva vyavahAriyoM meM samarasiMha kA prathama sthAna hai / isa prakAra bAdazAhane samarasiMha kA bahumAna kiyaa| bAdazAha ke mahamAna raha kara caritanAyakajIne bahuta se dina dillI meM prasannatA pUrvaka bitaaye| eka bAra samarasiMha kI guNagrAhakatA kI prazaMsA suna kara eka gavaiyA una ke sAmane upasthita ho vAra ghAva tarz2a kI kavitA sunAne lgaa| Apane prasanna ho kara udAratA pUrvaka eka sahasra TaMka gavaiye ko pradAna kara use nihAla kiyA / kutubuddIna aura ApazrI meM khUba ghaniSTa sambandha rahA / isa ke bAda meM kutubuddIna kI rAjyalakSmI ke tilakasvarUpa gyAsuddIna bAdazAha huA / usa samaya usane ati pramoda aura ullAsapUrvaka bhApazrI kA Adara sammAna kiyA / samarasiMha kI pratibhA kA prabhAva bAdazAhapara thA jisa kA pramANa yaha hai ki khAna ke yahA~ pANDUdeza kA rAjA vIravalla ( bIrabala ) baMdI kI taraha kaida thaa| yaha suavasara pAkara buddhizAlI samarasiMhane vAdazAha kA dhyAna usa ora AkarSita kiyA jisa ke pariNAmasvarUpa vIravalla jela se mukta ho kara apane deza ko sakuzala prasannatApUrvaka lauTa gyaa| vahA~ pahu~ca kara usane apane rAjya ko phira se apane hAtha meM liyaa| vaha isa upakAra ke liye hamAre caritanAyakajI kI catu
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiM 216 rAI kI yukti ko janmabhara nahIM bhUlA / ApazrI ke prasAda hI se use punaH zAsana karane kA yoga milA thaa| bAdazAha se icchita pharamAna prApta kara hamAre caritanAyakane jinezvara kI janmabhUmi mathurA aura hastinApura meM saMghapati ho kara saMgha tathA AcArya zrI ke sAtha tIrthayAtrA kI thii| ___ isa ke pazcAt caritanAyakajI tilaMga deza ke adhipati gyAsuddIna ke putra ullakhAna ke pAsa bhI rahe / ullakhAna bhI ApazrI ko bhAI ke sadRza samajhatA thA tathA tadanurUpa hI vyavahAra karatA thaa| ullakhAnane ApazrI kI kAryakuzalatA tathA prakhara buddhi ko dekha kara tilaMga deza ke sUbedAra ke sthAnapara ApazrI ko hI niyata kara diyaa| isa pada ko pAkara bhI samarasiMhane apane svAbhAvika udAra guNoM kA hI paricaya diyA / turkone 11,00,000 gyAraha lAkha manuSyoM ko apane yahA~ kaida kara liyA thaa| samarasiMhane unheM chor3a diyA / isa prakAra aneka rAjA, rANA aura vyavahArI bhI hamAre caritanAyaka kI sahAyatA pAkara nirbhaya hue the| caritanAyakajIne sarva prAntoM se aneka zrAvakoM ko sakuTumba 1 ina prAcAryazrIne zatrujaya, giranAra aura phalaudhI Adi tIrthoM ko musalamAnI rAjyakAla meM surakSita rakhane kA Adarza prayatna kiyA thaa| 2 vi0 saM0 1638 meM viracita kavi jayasundarake graMtha zrIzatrujaya tIrthoddhAraka rAsa meM isa prakAra ullekha hai ki-" navalAkha baMdhI (dI) baMdha kApyA, navalAkha hema TakA tasa prApyA; to desalaharIye anna cAkhyu, samarazAhe nAma rAkhyu " DhAla 10 vIM kar3I 101 viiN|
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha kA zeSa jIvana. 217 bulA kara tilaMga deza meM basAyA / uraMgalapura meM jainiyoM kI kAphI basatI hojAne para ApazrIne jinAlaya Adi banavA kara jina zAsana ke sAmrAjya ko eka chatra kiyA / prabhutA pAkara bhI Apa ko mada nahIM huA / isa ke viparIta adhikAroM kA sadupayoga karane meM ApazrIne kisI bhI prakAra kI kasara nahIM rakhI / ApazrI ke zubha aura anukaraNIya kRtyoM se pUrvajoM kI mahimA bhI cahu~ ora phailI / janma lene ke pazcAt zrapazrIne pratidina kramazaH unnati karate hue anta meM jinazAsana meM cakravartI sadRza hokara zAsana ko khUba dipAyA / aisA koI vyakti nahIM thA jisa ke hRdaya para vizvapremI samarasiMha kA adhikAra nahIM huA ho / vizvaprema Apa ke roma roma meM vidyamAna thA / ApazrIne nIti pUrvaka rakSaNa karate hue telaMga deza meM rAmarAjya sthApita kara diyA / Apa karNa kI taraha dAnI aura megha kI taraha saboM ke jIvana rakSaka the / Apa kI jitanI bhI prazaMsA kI jAya thor3I hI hai / isa bhUmaMDala para kalikAla ko apane buddhibaladvArA satayuga kara svarga bhI isI hetu se sidhAre ki vahA~ bhI yahI parivartana kara diyA / zatruMjaya tIrtha ke pahale yadyapi kaI uddhAra ho cuke haiM para uddhAraka bharatezvara ke sadRza saba rAja - rAjezvara hI the paraMtu isa viSama kAla meM ApazrIne aisA apUrva kArya kara dikhAyA jisa se vAstava meM acaMbhita honA par3atA hai / samarasiMha asAdhAraNa aura alaukika guNoM se vibhUSita the / aise puruSa kI barabarI dUsarA - kauna kara sakatA hai ?
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha 1 1363 ke prabaMdha zrIvimalAcala maMDana zrI AdIzvara jina ke uddhAraka zrIsamarasiMha ke jIvana vRtAnta kA itanA patA lagane kA zreya zrIkakasUrIzvara ko hai / jina ke banAe hue vi. saM. se samarasiMha ke jIvanapara itanA prakAza DAlA jA sakA hai / zrIpuMDarIkagiri ke mukuTarUpa tIrthanAtha kI saMsthApanA vidhividhAna pUrvaka karAnevAle AcArya zrIguru cakravartI zrIsiddhasUri the jina ke suyogya ziSyaratna zrIkakkasUrijIne uparokta prabaMdha kaMjaroTapura meM uparokta saMvat meM likhA thA / AtmahitArthI munikalaza sAdhune bhI isa graMtha ke likhane meM sahAyatA dI thI / 218 bar3e kheda kA viSaya hai ki hamAre caritanAyakajIdvArA sthApita hue AdIzvara ke biMba ko bhI kAlakrama meM duSTa mlecchoMne khaMDita kara diyA thA / ataH vi. saM. 1987 meM rAjakoThArI kuladivAkara zrI karmAzAhane tIrthoddhAra karA AcArya zrIvidyAmaMDanasUri dvArA AdIzvara prabhu kI mUrti pratiSThita karavAI thI / yadi pAThakoM ne isa carita ko apanAyA to zrIkarmAzAha kA jIvana bhI zIghra hI Apa kI sevA meM upasthita karane kA prayatna karU~gA / pAtre tyAgI guNe rAgI bhogI parijanai saha / zAstre yoddhA raNe yoddhA puruSaH paMcalacaNaH //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pariziSTa saMkhyA 1] aitihAsika pramANa saMghapati desalazAha aura hamAre caritanAyaka dharmavIra samarasiMhane apane guruvarya upakezagacchAcArya zrI siddhasUri kI pUrNa kRpA se punIta tIrtha zatrujaya ke paMdrahave uddhAra ko saphalatayA sampAdana kara apane mAnavajIvana ko saphala kiyA jisakA vistRta varNana isa graMthadvArA pAThakoM ke samakSa rakhA gayA hai / jina mahApuruSoMne upayukta uddhAra ko hote hue apanI A~kho se pratyakSa dekhA thA unake hastakamaloM se likhita " nAbhinaMdanoddhAra " aura " samarArAsa" ke AdhAra para prastuta vRttAnta hindI bhASA meM likhA gayA hai| ataH yaha graMtha aitihAsika kahA jA sakatA hai| isa viSaya meM usa samaya ke tIna zilAlekha zrI zatruJjaya tIrtha para kI bar3I hu~ka se prApta hue haiM jinako svargastha sAkSara camanabAla dalAlane gA0 zro0 sIrIja dvArA prakAzita karAyA hai / ___ unameM se eka zilAlekha to hamAre caritanAyaka kI kuladevI kI mUrti para hai, dUsarA saMghapati ke vRddha bhAI Azadhara ( sapatnI ) kI mUrti para aura tIsarA zilAlekha siddhagirimaNDana AdIzvara bhagavAna kI mUrti ke liye amUlya pASANa denevAle rANA mahIpAla kI mUrti para hai / ye tInoM lekha sAhasI
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra00 samarasiMha samarasiMha kI jIvanI para vizeSa prakAza DAlate haiM ataH yahA~ pAvazyaka samajhakara uddhata kiye jAte haiM // saMvat 1371 varSe mAha zudi 14 some zrImadUpakezavaMze vesaTa gotrIya sA0 salakhaNa putra sA0 AjaDatanaya sA0 gosalabhAryA guNamatIkukSisambhavena saMghapati AsAdharAnujena sA0 lUNasIhAmajena saMghapatisAdhuzrIdesalenaputra sA0 sahajapAla sA0 sAhaNapAla sA0 samara sA0 sAMgaNapramukhakuTuMbasamudAyopetena nijakula devIzrIsAmaMta sA0 saJcikAmUrtiH karitA / yAvad vyogni candrArkI yAvanmehamahItale / tAvat zrI saccikAmUrti..... // saMvat 1371 varSe mAhasudi 14 some zrImad kezavaMze vesaTagotre sA0 salaSaNaputra sA0 AjaDatanaya sA0 gosalabhAryAguNamatIkukSisamutpannena saMghapati sA0 AzAdharAnujena sA0 luNasIhAgrajena saMghapatisAdhuzrIdesalena sA0 sahajapAla sA0 sAhaNapAla sA. sAmaMta sA0 samarasIha sA0 sAMgaNa sA0 somaprabhRtikuTuMbasamudAyopetena vRddhabhrAtRsaMghapatiAsAdharamUrtiH zreSThimADhalaputrI saMgha0 ralazrImUrtisamanvitA kAritA / AsAdharaH kalpatara ............yugAdidevaM praNamati / /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika pramANa / - // saMvat 1371 varSe mAha sudi 14 some........rANaka zrI mahIpAladevamUrtiH saMghapati zrIdesalena kAritA zrIyugAdidevacaiye / / inake atirikta eka zilAlekha zrI siddhagiri ke uca zikhara para aura Aja bhI dRSTigocara ho rahA hai| yaha lekha samarasiMha ke dehAnta ke bAda vi. saM. 1414 meM samarasiMha aura unakI dharmapatnIkI mUrti ( yugula ) para, jo samarasiMha ke honahAra putraratna sAliga aura sajjanasiMhane karavA ke AcAryazrI kakka 1 vi0 saM0 1516 caitra zukla 8 ravivAra ko desalazAha ke vaMza meM zivazaMkara dharmapatnI devaladene upakeza gacchAcArya kakasUri ke upadeza se vAcanAcArya vittasAra ko suvarNAkSaroM ke kalpasUtra kI prati dAna dI thii| usa prati kI prazasti se jJAta hotA hai ki samarasiMha ke 6 putra the / prazasti ke prArambha meM arthAt 6 veM zloka se 17 veM zloka taka isa kA varNana hai| jo aitihAsika rAsa saMgraha prathama bhAga ke pRSTa 2 se 4 taka hai| isa graMtha ke saMzodhaka svargastha jainAcArya zrI vijayadharmasUrIzvara aura prakAzaka yazovijaya jaina graMthamAlA--bhAvanagara hai / zloka ye haiM tatputra nAyanda iti prasiddhastadaGgaja AjaDa ityudIrNaH / sulakSaNo lakSaNayuk krameNa guNAlayau gosala-desalau ca // zrI desalAd desala eva vaMzaH khyAti prapanno jagatItale'smin / .. - zatrujaye tIrthavare vibhAti yannAmastvAdi kRto vihAraH // tatsUnavaH sAdhu guNairupetAstrayo'pi saddharmaparA babhUvuH / teSmAdimaH zrI sahajo vivekI karparadhArA viruda prasiddhaH //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 samarasiMha sUri ke paTTadhara devaguptasUri dvArA pratiSThA karavAI thI, vidyamAna hai| jo isa prakAra hai - tadaGgabhUrbhAvavibhUSitAnta: sAraGga sAdhu prathitapratApaH / Ajanma yasyAbhavadAptazobhaH suvarNadhArA biruda pravAhaH // zrI sAhaNaH sAhinRpAdhipAnAM sadApi sanmAnapadaM babhUva / devAlayaM devagirau jinAnAmakArayad yo girizRGgatuGgam // bandhustRtIyo jagatI janena sugIta kIrtiH samaraH sucetAH / zatruJjayoddhAra vidhi vidhAya jagAma kIrti bharatAdhikAnyaH / ya pANDudezAdhipamocanena gataH parAMkhyAtimatIva zuddhAm // mahammade yoginIpIThanAthe tatprauDhatAyAH kimu varNanaM syAt / suratnakukSi samarazriya sA yahudbhavAH SaT tanujA jagatyAm / sAlhAbhidhaH zrIsahito hitasteSvAdimo'pi prathito'dvitIyaH // devAlayairdeva-guruprayogAd dvivANasaMkhyairmahimAnamApa / satyAbhidhaH siddhagirau suyAtrAM vidhAya saGghAdhipaterdvitIyam // yo yoginIpIThanRpasya mAnyaH saDuGgarastyAgadhanastRtIyaH / jIrNoddhRterdharmakarazcaturthaH zrI sAligaH zUraziromaNizca // zrI svarNapAlaH suyazovizAlazcatuSkayugmapramitairamogheH / surAlayaiH so'pi jagAma tIrtha zatruJjaya yAtrikalokayuktaH // sa sajjana sajjanasiMha sAdhuH zatruJjaye tIrthapadaM cakAra / yodvayAbdhi saMkhye samaye jagatyA jIvasya hetuH samabhUjjanAnAm // 17 // uparyukta vi0 saM0 1371 ke zilAlekhoM meM batalAI huI samarasiMha kI vaMzAvalI aura prastuta prazasti meM dI huI vaMzAvalI meM kucha antara hai tathApi
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika pramANa / 213 saMvat 1414 varSe vaizAkha zudI 10 gurau saMghapati desala - sUta sA0 samarAsamara zrIyugmaM sA0 sAliga sA0 sajjanasiMhAbhyAM kAritaM pratiSTitaM zrIkaka sUriziSyaiH zrIdevaguptasUribhiH || zubhaM bhavatuH zilAlekhoM kI vaMzAvalI hI ko adhika vizvasanIya isa liye mAnanA cAhiyekyoMki nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha meM dI huI vaMzAvalI jo samarasiMha ke samakAlIna AcAryadvArA likhI gaI hai zilAlekha kI vaMzAvalI se ThIka milatI hai / 66 prazasti ke aSTama padya se spaSTa hotA hai ki desalazAha ke prathama putra sahaja " karpUraMdhArA " viruda se vibhUSita the aura isa ke Age ke patha se yaha bhAsita hotA hai ki sahaja kA putra sAMraMgazAha zuddha aMtaHkaraNa vAlA sUrya kI taraha vimala guNoM se pratApazAlI thA / ina ke liye " suvarNadhArA "3 viruda jIvana paryaMta zobhA pA rahA thA / dasaveM padya se jJAta hotA hai ki desalazAha ke dUsare putraratna sAhA apanI prakhara buddhi cAturya ke liye sadaiva bAdazAhoM se sammAnita hote the / jinhoMne devagiri ( dolatAbAda) meM parvata ke zikhara sadRza suvarNa ke kalaza aura dhvajAdaMDa saMyukta jinezvara bhagavAn kA bhImakAya mandira banavA kara dharma ke bIja kA vapana kiyA thA / samarasiMha ke prabaMdha se mAlUma hotA hai ki sahajAzAhane devagiri ko hI apanI nivAsa bhUmi banAlI thI / isa ke atirikta unhoMne caubIsoM bhagavAnoM ke mandira aura guruvarya aura saccikA devI ke liye bhI caitya banA liye the jisa kA ullekha hama mUlagraMtha meM pahale hI yathAsthAna kara cuke haiM / prazasti ke 11-12 veM zloka meM hamAre caritanAyaka sAhasI samarasiMha kA saMkSipta paricaya diyA gayA hai ki saMghapati desalazAha ke tIsare putra samarasiMha the / jina kI dhavalakIrtti vizva meM divAnAtha kI razmiyoM kI nAMI cahu~ aura prastArita thI / dharmavIra evaM dAnezvarI samarasiMhane apanI utsAhapUrNa kArya kuzalatA ora buddhibala se usa vikaTa samaya meM punIta tIrthAdhirAja zrIzatruJjaya giri kA uddhAra karA ke bharata aura sagara jaise pratApI cakravartiyoM se bhI
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 samarasiMhaH zrI siddhagiri kI pratiSTA ke samaya bhinna bhinna gacchoM ke AcAryoM kA varNana pAyA hai| isa samabandha meM katipaya aitihAsika pramANoM kA yahA~ ullekha kara denA hamAre uparyukta lekha ko - siddha karane meM vizeSa puSTikAraka hogA / adhika kIrti ko sampAdita kI thI kyoMki bharata aura sAgara ke samaya meM to sArA vAtAvaraNa pUrNatayA anukUla thA hii| baran aise viSama kAla meM uddhAra ke kArya yogyatApUrNa sampAdita kara lenA koI sAdhAraNa yukti kArya kA nahIM thA / samarasiMhane pratijJApUrNa isa kArya ko kara dikhAyA yaha samarasiMha kI asAdhAraNa yogyatA kA spaSTa pramANa hai| itanA hI nahIM varan yoganIpITha ( dehalI ) ke Upara bAdazAha mahammUda kI anucita sattA ke kAraNa pANDU deza kA adhipati vivaza ho kara kucele jA rahA thA / hamAre dayAdavita caritanAyakane use isa duHkha se unmukta kiyaa| isa se samarasiMha kI kIrti bahuta phailI / isI prakAra ke vividha guNoM ke AgAra samarasiMha kI pUrNa yogyatA ko samyak prakAra se prakaTa karanA isa ispAta kI lekhanI kI zakti ke pare kI bAta hai| prazasti ke 13 veM se 17 veM padyoM meM sAdhu samarasiMha ke putraratnoM kA paricaya karavAte hue yaha batalAne kA prayatna kiyA gayA hai ki caritanAyaka kI dharmapatnI samarasI ke suratna kukSI se cha putraratna utpanna hue jina meM prauDha putra kA nAma sAlhazAha / yaha inakA jeSTha putra thA / jisane vizva meM ane. kAneka cokhe aura anokhe kAma karake bharapUra khyAti upArjita kI / isa se ina ke pitA samarasiMha kA yaza bhI saMsAra meM sthAyI tathA parivaddhita huaa| ataH sAlhazAha yadi catura, dakSa aura zlAghya kahA jAya to koI atizyokti nahIM hogI / dUsare putra kA nAma satyazAha thA jisane devaguru dharma kI utkRSTa bhakti
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika pramANa. 225 siddhamUri vi. saM. 1371 meM zatruMjaya ke mUlanAyaka AdIzvara bhagavAn kI mUrti kI pratiSTA karanevAle upakezagaccha ke AcArya siddhasUri se vi. saM. 1356 meM tathA vi. saM. 1373 meM pratiSThita karane meM koI kamI nahIM rakhI / vaha isI kArya meM sadaiva tatpara rahatA thA / gurukRpA se yaha U~ce U~ce zikharavAle 25 devAlaya banavAne meM samartha huA thA / isa ke atirikta siddhagiri kA saMgha bhI nikAlA jisa se isane svayaM aura bhI kaI jagahoM kI yAtrA kI tathA dUsare logoM ko bhI yAtrA karavAkara saMghapati kI vaMza paramparA se zrAtI huI padavI ko prApta kiyA / tIsare putrakA nAma DraeNgarazAha thA / jisa kI caturAI se dillIzvara bAdazAha isa se paramaMprasanna thA aura bAdazAhapara isakA prabhAva bhI kama nahIM thA / yahIM kAraNa thA ki vaha kaI dharma kArya nirvighnatayA karane meM samartha huA thA / caturtha putra kA nAma sAligazAha thA / ina kI vIratA vizvavikhyAta thI ataH Apa ' zUraziromaNi' nAmaka viruda se loka prasiddha the / Apa loka mAnya to the hI / navIna mandira banavAne kI apekSA Apane jIrNoddhAra ke kArya ko karanA hI adhika ucita aura upayogI samajhA ataH Apane yahI kArya adhikAMza meM kiyA / paMcama putrakA nAma svarNapAla thA / ina kA yaza prastArita aura udyoga prazaMsanIya thA / inhoMne 42 jinAlaya banA zrIzatruMjaya kA saMgha nikAla tIrtha yAtrA kA lAbha upArjana kara vizvabhara meM khyAti prApta kI / chaTThe putra kA nAma sajjanasiMha thA / jo mahAn pratApI aura jinazAsana kI atula prabhAvanA karanevAle the / inhoMne vi0 saM0 1424 meM punIta tIrtha 15
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 samarasiMha kI huI zrIzAMtinAtha bhagavAn kI mUrttiyoM anukrama se khaMbhAta khAravADA staMbhanapArzvajinAlaya meM aura bar3aude kI pIpalAgalI ke ciMtAmaNi pArzvanAtha jinAlaya meM vidyamAna hai ( dekho - buddhi sAgarasUri saMgrahita jaina pratimA lekha saMgraha bhA. 2 rA - lekha naM. -1044, 166 upakezagaccha ke AcArya kakkasUri dvArA vi. saM. 131 (9) 5 meM pratiSThita siddhasUri kI mUrtti pAlApura ke jinamandira meM vidyamAna hai (dekho - sAkSara jinavijayajI sampAdita prAcIna jaina lekha zatruMjaya para tIrthapada sthAna prApta kiyA / Apa kA lakSya adhikatara yaha thA ki sAdhammiyoM kI bharasaka prayatna se adhikAdhika sevA kI jAya / sAdhammiyoM kI sahAyatA to Apa khule dila se karate hI isake atirikta jagata ke itara prANI bhI Apa se sahAyatA samaya samaya para prApta karate the jisa ke pariNAmasvarUpa Apa kI sarvatra jagata meM bhUri bhUri prazaMsA zravaNagocara hotI thI / ina sahodaroM meM se sAliga aura sajjanane vi0 saM0 1414 meM apane mAtApitA kI yugala mUrtiyoM kI sthApanA siddhagiripara kI jisa ke Upara kA zilAlekha pAThakoM ke samakSa upara rakhA jA cukA hai / DUMgarasiMha kI strI dulahadevIne vi0 saM0 1432 meM AdinAtha kI mUrti kI pratiSTA karavAI thI jisa kA ullekha Upara kiyA jA cukA hai / vi0 saM0 1687 meM DIsA meM tapAgacchIya kavivara guNavijayajI viracita kocara vyavahAriyA kA rAsa meM ullekha hai ki samarasiMha ke bAda una ke putra sajjanasiMhane khaMbhAta meM raha kara bAdazAha se acchA sammAna prApta kiyA thA / aura koca zAhane jisa prakAra jIvadayA ke viSaya meM inakI sahAyatA kI thI vaha bhI spaSTatayA usa rAsameM prakaTa hai /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ . aitihAsika pramANa. 220 saMgraha bhAga 2 rA lekha naM 553 ) yaha mUrti uparyuka sikhasUri kI hI hone kA anumAna hai| kakasari vi. saM. 1383 meM uparyukta nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha ke racayitA kakkasUridvArA pratiSThita jina pratimAeM: vi. saM 1378 meM pratiSTA karAI huI bhAdinAtha kI mUrti bharbudagiri para vimala vasahI ' meM vidyamAna hai / ( dekho-jinavijaya0 lekha0 bhAga 2 rA lekha naM. 312) vi. saM. 1380 meM pratiSThita desalazAha ke saMtAnavAloM se karAyA huA caturvizatipaTTa khaMbhAta ke zrI ciMtAmaNijI pArzvanAtha bhagavAn ke mandira meM vidyamAna hai| (dekho buddhi0 le0 bhAga 2 rA lekha naM. 531) vi. saM. 1380 meM pratiSThita zAMtinAtha viMba pethApura ke pAvana jinAlaya meM maujUda hai ( dekho buddhi0 bhAga 2 rA lekha naM. 711-706 punarAvRtti hai ) vi. saM. 1387 meM pratiSThita bhanitanAtha biMba bar3aude meM jAnIgalI meM caMdraprabha jinAlaya meM hai / ( buddhi0 le0 bhAga 2 rA - naM. 143) vi. saM. 1900 meM pratiSThita desalazAha ke putra sahajapAla kI dharmapatnI nayaNadevI kA karAyA huA samavasaraNa khaMbhAta,
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 samarasiMha mAravAr3e meM sImaMdharasvAmI ke jinAlaya meM hai| ( buddhi0 bhAga 2 rA le0 naM0 1076) vi. saM. 1401 meM pratiSThita zAMtijina viMba bAlotarA (mAravAr3a) meM zItalanAthajI ke mandira meM hai (dekho-pUraNacandrajI nAhara ke lekhasaMgraha ke lekha naM0 729) vi. saM. 1405 meM pratiSThita RSabhajina biMba jayapura ke bepArI ke pAsa hai ( dekhoH- pUraNandrajI nAhara ke lekha saMgrahake lekha 0 naM0 400) devagupta sUri prastuta prAcArya kakkasUri ke ziSya devaguptasUridvArA vi. saM. 1414, 1422, 1432, 1439, 1452, 1468 aura 1471 meM pratiSThita jina-mUrtiyoM dekhane meM AtI haiM / ina meM se saM. 1414 kA lekha Upara dikhAyA gayA hai / saM. 1432 meM pratiSThita bhAdinAtha bhagavAna kI mUrti hamAre caritanAyaka ke putra dUMgarasiMha kI bhAryA dulahadevIne sAdhu samarasiMha ke zreya ke artha banavAI thI / ( buddhi0 bhAga 2 le0 naM. 635) vi. saM. 1452 meM pratiSThita saMghadvArA karAI huI uparyukta AcArya kakapri kI pASANamayI mUrti pATaNa meM paMcAsarA pArzvanAthasvAmI ke mandira ke eka gavAkSa meM hai / ( jina vi. bhA0 2 rA le0 naM. 526) vi. saM. 1468 meM pratiSThita prAdinAtha pramukha caturvizati
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika pramANa ! ma paTTa hamAre caritanAyaka ke putra sagarane apane mAtApitA ke zreya ke artha karavAI thI jo isa samaya khaMbhAta ke ciMtAmaNi pArzvanAtha jinAlaya meM vidyamAna hai (dekho - buddhi0 bhA. 2 rA le. naM. 160 ) bhinna bhinna gacchoM ke AcArya vi. saM. 1371 meM zatruJjaya tIrthoddhAra yAtrA pratiSTA ke prasaMgapara desalazAha ke saMgha meM ekatra hue bhinna bhinna AcAryoM ke nAmoM kA ullekha prabaMdhakAra kakkasUrine kiyA hai jinameM se :pAsar3a (pArzvadaca ) sUri 66 samarArAsa " ke racayitA nivRttigaccha ke aMba ( mAmra ) devasUri kI pratiSTita mUrttiyoM Adi ke lekhoM kA ullekha abhI taka kahIM dekhane meM nahIM AyA hai / kintu unake guru pAsar3asUri dvArA vi0 saM0 1330 meM pratiSTita AdinAtha kI mUrtti vIjApura meM padmAvatI ke mandira meM maujUda hai ( vIjApura vRtAnta aura buddhisAgara bhAga 1 lekha naM0 416 ) nivRtti ke inhIM pAsar3ha (pArzvadatta) sUridvArA vi. saM. 138 ( 4 ) 8 meM pratiSThita padmaprabha biMba bar3aude meM manamohana pArzvamAthasvAmI ke mandira meM sthita hai / ( isakA ullekha buddhi0 bhAga0 2 rA lekha naM. 81 meM huA hai / ) vinayacandrasUri vi. saM. 1373 meM zubhacandrasUridvArA pratiSTita kI huI
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23. samarasiMha saiddhAntika zrIvinayacandrasUri kI mUrti pATaNa meM vAsupUjya jinAlaya meM hai / ( jina vi0 bhAga 2 rA lekha saM0 528) pramacandrasari bRhadgaccha ke padmacandrasUridvArA vi. saM. 1356 meM pratiSTita pArzvanAtha jinabiMba khaMbhAta meM cokasI kI pojameM ciMtAmaNi pArzva jinAlaya meM vidyamAna hai / (buddhi0 bhAga 2 lekha naM0 803) prabaMdhakArane devarigaccha ke padmacaMdrasUri batAe haiM, ve kadAcit yahI prAcArya ho| sumatisUri ___ saMDeragaccha ke sumatisUridvArA vi. saM. 1350 meM pratiSTita karAI huI zrIajitanAtha prabhu kI mUrti dillI meM lAlA hajArImalajI ke ghara devAlaya meM hai / evaM vi. saM. 1379 meM pratiSTita mUrti banArasa ke rAmaghATa para Ae hue " kuzalAjI kA bar3A mandira" ke nAma se jo sthAna prasiddha hai usameM vidyamAna hai| ( pUrNa0 nAhara le0 saMkhyA 519, 415) vIrasUri bhAvaDAragaccha ke vIrasUridvArA vi. saM. 1363 meM pratiSThita pArzvanAthaviMba bar3aude meM dAdA pArzvanAthajI ke mandira meM hai| ( buddhi0 bhAga 2 rA le0 saMkhyA 132) / sarvadevasari thArApadragaccha ke zAMtipUri ke ziSyaratna ina sarvadevasUridvArA
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika pramANa / 231 vi. saM. 1396 meM pratiSThita huI supArzvanAtha bhagavAn kI mUrti bIramagAma ke ajita jinAlaya meM sthita hai / ( buddhi0 bhAga 1 lekha saMkhyA 1493 ) siddhasenari nANakayigaccha ke siddhasena sUridvArA vi. saM. 131 ( ! 7) 3 meM pratiSTita zAMtinAtha bhagavAn kA bimba darAparA jinamandira meM hai | ( buddhi0 bhAga 2 rA lekha saMkhyA 25 ) jaJjaga (jagat ) mUri 49, brahmANagaccha ke jajjaga ( ka ) sUridvArA vi. saM. 1330 meM pratiSThita hue bimba salakhaNapura, saMkhezvara aura pATaNa ke jina mandiroM meM haiM / ( jina tri0 bhAga 2 lekha saMkhyA 470, 480, 497, 518 aura 116 ) evaM vi. saM. 1346 meM pratiSTita nemIzvara biMba aura paM. ratnakI mUrtti salakhaNapura aura pATaNa meM paMcAsarA pArzvanAtha jinamandira meM maujUda haiM / ( jina vi0 0 bhAga 2 rA lekha saMkhyA 473, 509 ) aura vi. saM. 1382 meM pratiSThita zrIzAMtinAtha jinabiMba khaMbhAta meM navapallava pArzva jinAlaya meM hai / ( buddhi0 bhAga 2 lekha saMkhyA 1063 ina jajagasUri ko prabaMdhakArane jagatsUri ke nAma se likhA hai / [ upasaMhAra ] - saMghapati desalazAha aura una ke pratApI , vIravara putraratna samarasiMhane jinazAsana kI tana-mana-dhana se khUba sevA kI / inake vaMzaja bhI bAda meM aise hI dharma -- premI aura vrata
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha nemI hue jinhoMne apane pUrvajoM ke kamAe hue yaza ko vizeSa parivartita kiyA / jinakA saMkSipta paricaya prArambha kA isa pariziSTa ke phuTanoToM meM diyA gayA hai / isa sambandha meM aise kaI lekha isa samaya aura bhI prApta ho cuke haiM jina meM hamAre caritanAyaka ke vaMzajoM kA varNana vikrama kI solahavIM zatAbdI ke pUrvArddha taka kA milatA hai| yadi isa viSaya meM kucha aura gaveSaNA kI jAya to avazya kucha aura vizeSa varNana prApta ho sakatA hai /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa saM. 2 vi0 saM0 1371 meM nivRti gacchIya AmradevasUri viracita samarArAsu pahilau paNamiu deva AdIsaru se cujasihare | anu arihaMta sabve vi ArAhauM bahubhattibhare // 1 // tau sarasati sumarevi sArayasa saharanimmalIya / jasu payakamalapasAya mUruSu mANai mana raliya // 2 // saMghapati desalapUtru bhaNisu cariu samarAtaNau e / dhammiya rolu nivAri nisuNau zravaNi suhAvau e // 3 // bharaha sagara dui bhUpa cakravati ta hua atulabala / paMDava havipracaMDa tIrathu udhara atisabala || 4 // jAvaDataNau saMjogu huauM su dUsabha tava udae / samai bhalerai soi maMtri bAhaDadeu Upajae || 5 // hiva puNa navI ya ja vAta jirI dIhADaha dohilae / khattiya khaggu na liMti sAhasiyaha sAhasu galae || 6 || * - tiNi digi dinu dikhAu samarasIhi jiyadhammavArI / tasu guNa karauM udyou jima aMdhAraha phaTikamaNi // 7 // sArA amiyataNIya jiNi vahAvI marumaMDalihiM / kiu kRtajuga avatAra kalijuga jItau bAhubale // 8 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 samarasiMha osavAlakuli caMdu udayau eu samAnu nahI / kalijugi kAlai pAkhi cAMdriNauM sacarAcarihiM // 3 // pAnaNapuru suprasAdhu punavaMtaloyaha nilau / sohai pAlhavihAru pAsabhuvaNu tahi puratilau // 10 // prathama bhAsa hATa cahuTA rUpaDA e maDhamaMdiraha nivesu ta / vAvivArAmaghaNa gharapurasarasapaesa ta / uvaesagacchaha maMDaNau e guru rayaNappahasUri ta / dhammu prakAsaI tahi nayare pAu paNAsai ri ta // 1 // tasu paTalacchIsirimauDo gaNaharu jakhadevasUri ta / haMsavesi jasu jasu ramae surasarIyajalapUri ta // 2 // tasu payakamalamarAlulau e kakasUri munirAu ta / dhyAnadhanuSi liNi maMjiyau e mayaNa malla bhaDivAu ta // 3 // siddhasUri tasu sIsavaro kima vanauM ikajIha ta / jasu ghaNadesaNa salahijae duhiyaloyavappIha ta // 4 // tasu sIhAsANa sohaI e devaguptasUri baIThu ta / udayAcali jima sahasakaro Ugamanau jiNa dIThu ta // 5 // tiha pahupATaalaMkaraNu gacchabhAradhoreu ta / rAju karai saMjamataNau e siddhisUriguru ehu ta // 6 // joi jasu vANIkAmadhenu siddhaMtavani vicareu ta / sAvaijaNamaNaicchiya ghaNa lIlai saphala kareu ta // 7;
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarArAsa / 235 uvaesasi vesaTaha kuli saritataNau avatAru ta / vayarAgari kautigu kisau e nahI ya ja ratanaha pAru ta !! punnapuruSu Upannu tahiM lalaSaNu guNihi gaMbhIru ta / jaNANaMdaNu naMdaNu tamo AjaDDa jiNadhabadhIru ta !! gotraudayakaru avadhArau e ta putru go panumAhu ta / tasu gahiNi guNa jata bhalI ya bArAhada miyAnAhu na / 10 // saMghapati AsadharU desalu lUNau likhi janmyA mAri ta / ratanasiri bholI lAcchi bhaNauM tIharaNa ya gharanArita : 11 // desalaghari cchI ya nisugi bholI bholimasAra ta / dAni sIli lUNAgharANi lAchi nalI suvicAra / / 12 dvitIya bhAvaH ratanakuSi kuli nimmalI bhojIputtu jAvA sahajau sAhaNu samara sIhu bahuniTi bhAyA / / 1 / / lahUalagai suvicAracatura suviveka sujANa / ratnaparIkSA raMjavai rAya anu rANa / / 2 / / tau desala niyakulapaIva e putra banna / rUpavaMta anu sIlavaMta pariNAvidha kanna / / 3 / / gosalasuti AvAsu kiyau ahilapura navare / putra lahai jima rayaNavAhi nara samudraha lahare // 4.. caurAsI jiNi cauhaTA varavasahi vihAra / maDha maMdira uttaMga caMga anu poli pagAra / / 5 :
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 samarasiMha tahiM achai bhUpatihiM bhuvaNa satakhaNihi pasattho / vizvakarmA vijJAni kariu dhoiu niyahattho // 6 // pramiyasarovaru sahasaliMgu iku dharaNihi kuMDalu / kittiSabhu kiri avararesi mAgai AkhaMDalu // 7 // aja vi dIsaha jattha dhammu kAlikAli agaMjiu / bhAcArihiM iha nayarataNai sacarAcaru raMjiu / / 8 // pAtasAhi suratANabhIvu tahiM rAju kareI / alapakhAnu hIMdaaha loya ghaNu mAnu ju deI // 6 // sAhu rAyadesalaha pUtu tasu sevai pAya / kalA karI raMjaviu khAnu bahu dei pasAya // 10 // / mIri malika mAniyai samaru samarathu pabhaNIjai / parauvayAriyamAhi lIha jasu pahilI ya dIjaha // 11 // jeThamahodari sahajapAli nija pragaTiu sahajU / dakSaNamaMDali devagirihi kiu dhammaha vaNijU // 12 // cauvIsajiNAlaya jiNu Thaviu siripaasjinniNdo| dhammadhuraMdharu ropiyau dhara dharamaha kaMdo // 13 // sAhaNu rahiyau SaMbhanayari sAgaragaMbhIre / puSvapurisakIrititaraMDu pUrai paratIre // 14 // tRtIyabhASA nisuNaU e mamaiprabhAvi tIratharAyaha gaMjaNau e| bhaviyaha e karuNArAvi nIThuramanu mohi paDiu e /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarA rAsa / 237 samaraU e sAhasadhIru vAhavilaggau bahU a jaNa / bolaI e asamavIrU dUsamu jIpai rAutavaTa e // 1 // abhigrahU e liyai avilaMbu jIviyajubaNa bAhabali / udharaU e AdijiNabiMbu nemu na menhau ApaNau e / bheTiU e tau pAnaSAnu siru dhUNai guNi raMjiyau e // 2 // vInatI e lAgu lau vAnu pUchae pahutA keNa kaje / sAmiya e nisuNi aDadAsi prAsAlaMbaNu amhataNau e / mailI e duniya nirAsa ha ja bhAgI ya hIdaataNI e| sAmiya e somanayaNehiM deSiu samarA dei mAnu // 3 // prApiU e savvavayaNehi pharamANu tIrathamADivA e| ahidara e malikAesi dInha le zrImukhi ApaNa e| Satamata e pAnapaesi kiu raliyAitu ghari saMpatto / paNamaI e jiNahari rAu samaNasaMgho tahi vInaviu e // 4 // saMghihi e kiyau pasAu buddhi vimAsiya bahUyapare / sAsaNa e vara siNagAru vastapAlo tejapAlo maMtre / darisaNa e chaha dAtAru jiNadharmanayaNa be nimmalA e| AisI e rAyasuratANa tiNi ANIya phalahI ya pavara / / 5 // dUsama e taNI ya puNu ANa avasaro koi nahIM tasutaNau e / iha juga e nahIM ya vIsAsu manumAtre iya kima charae / tau tuhu e punaprakAsu kari Udhari jiNavaradharamu // 6 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 samarasiMha. caturthabhASA saMghapatidesalu haraSiyau ati dharami saceto / paNamaha sidhasuripayakamalo smraagrshito| vInatI amhatagI prabho avadhArau eka / tumha pasAi saphala kiyA amhi manorahaneka // 1 // settujatIratha UdharivA Upannau bhAvo / eku tapodhanu ApaNau tumhi diyau sahAu / madanu paMDitu Aisu lahavi ArAsaNi pahucai / suguravayaNu manamAhi dhariu gADhau ati rUcai // 2 // rANerA tahi rAju karai mahipAladeu rANau / jIvadayA jagi jANijae jo vIru saparANau / pAtau nAmihi maMtrIvaro tasutaNai suraje / caMdrakanhai cakoru jisau sArai bahukaje // 3 // rANau rahiyau ApuNapaI pANihi upkNtthe| TaMkiya vAhai sUtrahAra bhAMjai ghaNagaMThe / phalahI ANiya samaravIri e atibahujayaNA / samudra viroliu vAsugihi jima lAdhA rayaNA // 4 // kumArasi uchavu hUau trisiiNgminire| phalahI depiu dhAmiyaha raMgu mAi na saire / abhayadAni Agalau krunnaarscitto| gotti menhAvai pairAlubaha Apai bahuvitto // 5 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarA rAsa / bhAMDU AvyA bhAughaNau bhaviyAyaNa pUjai / jima jima phalahI pUjijae tima tima kali dhUjai / khelA nAcai navalapare ghAghariravu jhamakai / acariu deSiu dhAmiyaha kaha citu na camakai // 6 // pAlItANai nayari saMghu phalahI ya vadhAvai / bAlacaMdramuni vegi pavaru kamaThAu karAvai / ki kappUrihi ghaDAya deha SIrasAyarasArihi // 7 // sAmiyamUrati prakaTa thiya kRpa kariu saMsAre / mAgI dInha vadhAvaNI ya mani haraSu na mAe / . desalaUvaha caritri sahU raliyAtu thAe // 8 // paJcamI bhASA saMghu bahubhattihiM pATi bayasAriu / laganu gaNiu gaNadharihiM vicAriu / posahasAla khamAsaNa deyae / sUriseyaMbara muni savi saMmahe e // 1 // ghari bayasavi karI ke vi mannAviyA / ke vi dhammiya harasi dhammiya dhAiyA / bahudisi pAThaviya kuMkumapatriyA / saMghu milai bahumalI ya sajAiyA // 2 // suhagurusidhasurivAsi ahisiMciu / saMghapati kanpataru amiya jima siMciu /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha 240 kuladevata saciyA vi bhuji avatarai / sUhava sesa bharaI tilaku maMgalu karaI // 3 // posa vadi sAtami divasi sumuhuttihiM / AdijiNu devAlae Thaviu suhacittihiM / dhammaghorI ya dhuri dhavala dui juttayA / kuMkumapiMjari kAmadhenuputtayA // 4 // iMdu jima jayarathi caDiu saMcArae / sahavasiri sAlithAlu nihAlae / jA kiu hayavaro vasaMhu rAsiu hau / kahai mahAsidhi sakunu ihu laddhau / Agali munivarasaMghu sAvayajaNA / tilu na pirai tima miliya loya ghaNA // 5 // mAdalavaMsaviNAjhuNi vajae / guhirabherIyaravi aMbase gajae / navayapATaNi navau raMgu avatAriu / suSihi devAlau saMkhArI saMcAriu // 6 // ghari bayasavi kari ke vi samAhiyA / samaraguNi raMjiu viralau rahiyau / jayatu kAnhu dui saMghapati cAliyA / haripAlo laMduko mahAdhara dRDha thiyA / / 7 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarA rAsa. SaSThI bhASA vAjiya saMkha asaMkha nAdi kAhala duDuduDiyA | ghoDe caDai sancArasAra rAuta sIMgaDiyA | tara devAlau jotri vega ghAghariravu jhamakai / sama visama navi gaNai koi navi vAriu thakka | 1 // sijavAlA ghara ghaDahaDai vAhiNi bahuvoge / dharaNi dhaDaka raju UDae navi sUjhai mAgo / iya sai Arasaha karaha vega vaha baddalla | sAda kiyA thAharas avaru navi deI bulla // 2 // nisi dIvI lahalahi jema Ugiu tArAyaNu / pAvalapAru na pAmiyae vegi vahai sukhAsaNa | zrAgevANihi saMcarae saMghapati sAhudesalu | buddhivaMta bahupuMnitu parikamihiM sunizcalu // 3 // pAdyevANihi somasIhu sAhusahajApUto / sAgaNusAhu lUNigaha pUtu somajinijutto / joDa karI savAramAhi ANi samarAgaru | caDI hoMDa cahugame joi jo saMgha asuhakaru // 4 // serIse pUjiyau pAsu kalikAlihiM sakalo | siraSeji thAiu dhavalakae saMghu Aviu sayalo / dhaMdhUka atikramiu tAma loliyAgaha pahuto / mibhuvaNi uag kariu pipalAlIya patto // 5 // 16 25
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 samarasiMha saptamI bhASA saMgha caurA dInhA tarhi nayara parisare / alajau aMgina mAe dIThau vimalagire / pUjiu paravatarAu paNamiu bahubhattihiM / desalu deyae dANe mAgaNajaNapaMtihiM // 1 // ajiyajidijuhAro manaraMgi karevi / paNamai sejasiharo sAmiu sumarevi // 2 // pAlItANA nagare saMgha bhayali pravesu / lalitasarovaratIre kiu saMghanivesu / kajasahAya lahubhAya lahu zrAviyau milevi // 3 // sahajau sAhaNu tIhi trinhaha gaMgapravAha | pAsu ana jiya vIro baMdiu saratIrihiM / paMSi karai jalakeli saru bhariu bahunIrihiM // 4 // sejasihari caDhevisaMghu sAmi UmAhiu / sulalitajiguNagIte jagadehu romaMciu / sIyalo vAyara vA bhavadAhu yonhAvae / mADIya namiya marudevi saMtibhuvaNi saMdhu jAe // 5 // jiyabiMba pUjevI kabaDijakkhu juhArae / aNupamasarataDi hoI pahutA sIhaduvAre / toraNatAla varasaMve ghaNadANi saMghapate / meTija AdijaganAho maMDiu patrIThamahUGavo // 6 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarA rAsa. ve aSTamI bhASA cala calau sahiyaDe se truji caDiya e / zrAdijiNapatrI amhi joisauM e / mAsudi caudasi dUradesaMtara saMgha miliyA tarhi ati avAha // 1 // mANike motie cauku sura pUrai ratanamai vehi sovana javArA | azokavRkSa manu amra pallavadalihi ritupate raciyale toraNamAlA |2| devakanyA miliya dhavalamaMgala diyaha kiMnara gAyahi jagataguro / laganamahUratu suraguro sAdhae pITha karai sidhasUriguro // 3 // bhuvanapativyaMtarajotisura jayau jayau karai samari ropiu dvidu dharamakaMdo / duhi vAjiya devaloki tihuaNu sIciu zramiyarase // 4 // deu mahAdhaja desalo saMghapate Ikotaru kula Udharae / sihari caDiu raMgi rUpi sovani dhani vIri ratani vRSTi viracile // 5 // rUpamaya camara dui chatta meghADaMbara cAmarajuyala anu dinaduIi / zrAdijiNu pUjiu sahalakaMtihiM kusuma jima kanakamayazrAbharaNa / 6 / bhAratiu ghariyale bhAvalabhattArihiM putrapurisa saggi raMjiyale / dAnamaMDapa thiu samara sirihi varo sovanasiNagAra diyaha yAcakajana // 7 bhati pANI ya varamuni pratilAbhiya accAriu vAhaha duhiydiiy| bAci sudhama vitu siddhakhetri iMdraucchavu kari Utarae // 8 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha / molIyanaMdaNu bhalai mahotsavi Aviu samaru AvAsi gani / teraikahattarai tIrathauddhAru yau naMdau jAva ravisasi gayaNi // 9 // navamI bhASA saMghavAchala karI cIri bhale mAnhaMtaDe pUjiya darisaNa pAya / suNi suMdare pUjiya darisaNa pAya / soraThadesa saMghu saMcariu mA0 cauMDe rayaNi vihAi // 1 // Adibhaktu amarelIyaha mAnhaM0 prAviu desalajAu / alavesaru ala javi milae mAnhaM0 maMDaliku soraTharAu // 2 // ThAmi ThAmi ucchava huai mAnhaM gaDhi jUnai saMpattu / mahipAladeu rAunu Avae mAnhaM0 sAmuhau saMghaaNuratu // 3 // mahiSu samaru biu miliya sohaI mAnha 0 iMdu kiri anai goviMdu teji agaMjiu tejalapure mA0 pUriu saMghANaMdu / suNi // 4 // vauNathalIcetrapravADi kare mAnhaM0 talahaTI ya gaDhamAhi / UjilaUpari cAliyA e mAnhaM0 cauvihasaMghahamAhi / suNi / dAmodaru hari paMcamau mAnhaM0 kAlamegho kSetrapAlu / suNi / suvanarehA nadI tahiM bahae mAlhaM0 taruvarataNauM jhamAlu // 5 // pAja caDaMtA dhAmiyaha mA0 Rmi kami sukRta vilasati / sunni| UcI ya caDiyae girikaDaNi mA0 nIcI ya gati SoDaMti // 6 // pAmiu jAdavarAyabhuvaNu mA0 trini pradakSiNa deha / sivadevisutu bheTiu kariu mA0 UtariyA maDhamAhi / suNi /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarA rAsa. 29 kalasa bhareviNu gayaMdamae mA0 nemihiM nhavaNu karei / pUja mahAdhaja deu kariu mA0 chatra camara menhei // 7 // aMbAI avaloyaNasihare mA0 sAMbipajjUni caDaMti / suNi / sahasArAmu manoharu e mA0 vihasiya savi vaNarAi / suNi / koilasAdu suhAvaNau e mA0 nisuNiyaha bhamarajhaMkAru / suNi0 0 nemikumaratapovanu e mA0 dui jiya ThAuM na lahaMti / suNi / isai tIrathi tihuyaNadulabhe mA0 nisidinu dAnu diyaMti // 9 // samudavijayarAyakulatilaya mA0 vInataDI avdhaari| suNi / bhAratImisi bhaviyaNa bhaNaiMmA0 catugatipheraDau vaari| suNi010 jai jagu eka muhu joiyae mA0 tripati na pAmiyai toi / sunni| sAmaladhIra tauMsAra kare mA0 vali vali darisaNu deji| suNi011 ralIyarevayagiri Utariu e mA0 samaraDo purussprdhaanu| . ghoDau sIkiri sAMkaliya mA0 rAulu diyai bahumAnu |sunni0 12 dazamI bhASA ritu avatariu tahi ji vasaMto surahikusumaparimala pUraMto samaraha vAjiya vijayaDhaka / sAguselusanaisacchAyA kesayakuDayakayaMbanikAyA saMghasenu girimAhai vhe| bAlIya pUchaI taruvaranAma vATai AvaI nava nava gAma nayanIjharaNaramAulaI // 1 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarasiMha devapaTakhi devAlau bhAvai saMghaha saravo saru pUrAvaha ___apUravapari jahiM eka huii| vahiM Avaha somesarabatto gauravakAraNi garuDa pahato bhApaNi rANau mRdharAjo // 2 // pAna phUla kApaDa bahu dIjaI lUNasamauM kapUra gaNIjai jabAdhihiM siru liMpiyae / tAla tivila taraviriyAM vAjaI ThAmi ThAmi thAkaNA karIjaI pagi pagi pAula peSaNa e // 3 // mANusa mANusi hiyauM dalijai ghoDe vAhiNigAha karIjai hayagaya sUjhai navi jaNaha / darisaNasauM devAlau cAi jiNasAsaNu jagi raMgihiM manhA ____ jagatihiM bhAvyA siva vaNi // 4 // devasomesaradarisaNu karevI kavADivAri jalanihiM joevI priyamelai saMghu Utariu / pahucaMdappahapaya paNamevI kusumakaraMDe pUja raevI jiNabhuvaNe ucchavu kiyau // 5 // sivadeuli mahAdhaja dIdhI sele paMce vanasamiddhI apUravu ucchavu kAraviu / jinavaradharami prabhAvana kIdhI jayatapatAkA ravitali baddhI dInu payANauM dIvabhaNI / koDinArinivAsaNadevI aMbika aMbArAmi namevI dIvi velAuli prAviyau e // 6 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarA rAsa. 2 . ekAdazI bhASA. saMghu rayaNAyaratIri gahagahae guhiragaMbhIraguNi / prAviu dIvanariMdu sAmuhau e saMghapatisabadu suNi // 1 // haraSiu harapAlu cIti pahutau e saMghu molavikare / pamaNaI dIvaha nAri saMghaha e jopaNa UtAvalI e / mAulA vAhina vAhi vegulai e calAvi priya beDulI e // 2 // kisau suputrapuriSu joiu e nayaNulo saphala karau / nikchaNA netri karesu UtArisU e kapUri UAraNA e / beDIya beDIya joDi baliyaU e kIdhauM baMdhiyAro // 3 // leu devAlaumAhi baiThau e saMghapati saMghasahiu / lahari lAgaI bhAgAsi pravahaNu e jAi vimAna jima / balavaTanATaka joi navaraMga e rAsa lauDArasa e // 4 // . nirupamu hoi pravesu dIsaI e ruvaDalA dhavalahara / vihAM acchai kumaravihAru rupaDaU e ruaDulA jiNabhuvaNa / tIrthakara tIha vaMdevi vaMdiU e sayaMbhU AdijiNu / dIThau veNivaccharAjamaMdiru e medanIuri dhariu / apUravu peSiu saMghu uttAriU e pahalI taDi samudalA e // 5 // dvAdazI bhASA prajAharavaratIrathihi paNamiu paasjinniNdo| pUja prabhAvana tahiM karahiM / aghiu e ajiu e ajiu saphala suchaMdo // 1 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 samarasiMha gAmAgarapuravoliMto valiu setuji saMpatto / AdipurIpAjaha caDiU e| vaMdiU e vaMdiU e vaMdiU e marudevipUto // 2 // agari kapUrihiM caMdaNihi mRgamadi maMDaNu kIya / kasamIrAkuMkumarasihi aMgihiM e aMgihiM e aMgo aMgi racIya / jAibaulavihasevatriya pUjisu nAbhimalhAro / maNuyajanamuphalu pAmiU e / bhariyaU e bhariyaU e bhariyaU sukRtabhaMDAro // 3 // sohaga Upari maMjariya bIjI ya setruji udhAri / ........Thiya e samaraU e samaraU e samaru Aviu gujarAta / pipalAlIya loliyaNe pure rAjaloka raMjeI / chaDe payANe saMcarae rANapure rANapure rANapure pahuceI // 4 // vaDhavANi na vilaMbu kiu jimiu karIre gAmi / maMDali hoIu paaddle| namiyaU e namiyaU e namiyaU nemi su jIvatasAmi / saMkhesara saphalIyakaraNu pUjiu paasjinnido| sahajusAhu tahiM haraSiyau e| deSiU e deSiU e deSi phaNimaNivRMdo // 5 // DuMgari Dariu na khohi khaliu galiu na giravari gayo / saMghu suhelA ANiu e| saMghapatI e saMghapatI e saMghapatiparihi apuro // 6 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ smraaraas| 249 sajaNa saJjaNa milIya tahiM aMgihiM bhaMgu liyate / manu vihasai UlaTu ghaNau e| toDarU e toDarU e toDarU kaMThi ThavaMte // 7 // maMtriputraha mIraha miliya anu vavahAriyasAra / saMghapati saMghu vdhaaviyu| kaMThihiM e kaMThihi e kaMThihi ghAliya jayamAla / turiyaghATataravari ya tahi samarau karai pravesu / praNahilapuri vaddhAmaNau e| abhinavu e abhinavu e abhinavu punanivAso // 8 // saMvacchari ikahattarae thApiu risahajiNiMdo / caitravadi sAtabhi pahuta ghare naMdaU e naMdaU e naMdaU jA ravicaMdoha pAsaDasarihiM gaNaharaha neuuagcchnivaaso| . tasu sIsihiM aMbadevasarihiM / / raciyaU e raciyaU e raciyaU samarArAso / ehu rAsu jo paDhai guNai nAciu jiNahari deha / avaNi suNai so bayaThaU e / tIratha e tIratha e tIrathajAtraphalu leI // 10 // // iti zrIsaMghapatisamarasiMharAsaH // PSEISEXSEO 8 sa mA ta. Presecxand
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 250) jaina sAhityakA navIna prabhAkara hai jaina jAti mahodaya-( prathamakhaNDa ) [lekhaka-munivaryazrI jJAnasundarajI mahArAna ] jisa pustakake liye sArI jaina samAja TakaTakI lagAe baiThI thI. jisake liye loga dasa varasoMse pratIkSA kara rahe the usa graMthakA prathama khaNDa bar3I sajadhaja ke sAtha chapakara Aja taiyAra hai| ____ isa graMthameM bhagavAna mahAvIrase 400 barSa kA itihAsa bar3I khoja aura parizrama ke sAtha likhA gayA hai isameM pUrva baMgAla, kaliMga, magadha, mahArASTra, nepAla, marudhara, mAlavA, sindha, kaccha, paJjAba bagerahakA itihAsa tathA mahAjana saMgha-osavAla, poravAla aura zrImAla mAdi jAtiyoMkI utpati va vRddhikA sAMgopAMga varNana kiyA gayA hai| isake alAvA mahAjana saMgha ke dAnImAnI nararatnoMkI vIratA, udAratA kA sacA itihAsa isameM vistAraseM likhA gayA hai / ___ isa viSayapara itanI bar3I pustaka aisI saralabhASAmeM pahale prakAzita nahIM huii| pustakako par3hanA zuru karaneke bAda ApakA jI pustaka chor3anA nahIM cAhegA | citra itane adhika saMkhyAmeM bar3hiyA mArTa peparapara diye gaye hai ki ApakA citta citra dekhakara ati prasanna ho jAvegA / pRSTasaMkhyA 1000 se adhika hai| do tiraMge citra to nihAyata bar3hiyA haiM 41 citra IkaraMge haiM / pustakakI jilda rezamI hai| aise bar3e graMthakA mUlya dasa rupaye rakhanA cAhiye thA parantu pracAra kI garajase sirpha 4) cAra rupayA rakhA gayA hai TapAla kharca dasAne | abhI ArDara likhadIjiye kyoMki pustakeM silakameM bahuta thor3I rahI hai mora mAMga bar3ha rahI hai| dUsarA saMskaraNa nikalanA bahuta muzkila hai|
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 251) jaina AgamoMkA makkhana zIghrabodha-25 bhAga [ lekhaka-munivarya zrI jJAnasundarajI mahArAja ] jainadharmake siddhAnta aura tatva Aja sArI duniyAmeM prasiddha aura prazaMsanIya haiM / parantu sArA sAhitya sUtra rUpameM hai jo sirpha bar3e dhuraMdhara paMDitoMse hI par3hA jAsakatA hai| una mahA upayogI sUtroM ke lAbhase vaMcita rahanevAlI sAdhAraNa janatA ke liye munizrI jJAnasundarajI mahArAjane bar3I bhArI mahanata karake sUtroMkA artha aisI sarala bhASAmeM diyA hai ki mAmUlI par3hA likhA manuSya bhI bahuta AsAnI se samajha sakatA hai / agara Apako jaina AgamoMkA sAra AsAnIme cakhanA hai / agara Apako gAgarameM sAgara bharanA hai to jarUra isa graMthako maMgAkara apane gharako pavitra aura zobhAyamAna kIjiye / isa eka graMthameM duniyAbharake tatvajJAnakA nicoDa hai| jainadharma ke jijJAsu bAlakoM aura striyoMke liye to yaha graMtha eka sarala pathapradarzaka hai / ___kaI sAdhu sAdhviyoMne isakI upayogitAko svIkAra kiyA hai / aisA koI bhI jaina ghara yA pustakAlaya nahIM rahanA cAhiye jisameM yaha upayogI graMtha 9 ho mUlya bhI sirpha 9) rakhAgayA hai| aba bahuta hI thor3e seTa rahagaye hai ataH agara Apane abataka isa graMthako nahIM dekhAho to jarUra bhArDara dekara vI. pI. dvArA isa ThikAnese maMgAlIjiye jaina aitihAsika jnyaanbhNddaar-jodhpur|
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 252) jaina siddhAnta ke do amUlya ratna karmagraMtha sarala hindI anuvAda sahita / anuvAdaka --- zrI megharAjajo munohita--phalodhI ) jaina dharmakI karma philAsaphI bahuta pramANika aura tathya hai / AcArya devendrasUrine isa mUla graMthako aisI khUbIse banAyA ki sArA saMsAra unakI tArIpha karatA hai / aise upayogI graMthako hindIke sarala anuvAda sahita prakAzita karake ratnajJAna prabhAkara puSpamAlAne jaina sAhityakI acchI sevA kI haiM / pratyeka dharmapremIse anurodha hai ki isa graMthakI eka prati maMgAkara avazya par3he isa pustakameM karma prakRtiyoMke svarUpa, karmabaMdhaneke hetu, svarUpa sthiti anubhAga Adi Adi bahuta rocaka DhaMgase likhe gaye haiM / mAdhyAtmika viSayako saralatAse samajhAne ke uddezase z2arUrI jarurI yaMtra bhI diyegaye hai pRSTa saMkhyA 120 / nyochAvara cAra AnA mAtra 1 nayacakrasAra sarala hindI anuvAda sahita (anuvAdaka-zrI0 megharAjajI mumohita-phalodhI) isa graMthameM devacandrajI mahArAjane Sadravya aura syAdvAdake svarUpakA pratipAdana prati subodha DhaMgase kiyA hai / isa choTese graMthameM nyAyapriyatA ke sAtha anya darzaniyoMkA nirAkaraNa karate hue jaina siddhAntoM aura tatvoMkA samucita vivecana kiyA gayA hai| yaha tarka viSaya graMtha pratova upayogI samajhakara ati sarala hindI bhASAmeM mUla sahita prakAzita kiyA gayA hai| pRSTha saMkhyA 144 nyochAvara sirpha cha Ane / eka prati pratyeka dharmapremI ke pAsa honA z2arUrI hai / isa patese Aja hI maMgavAlIjiye jaina aitihAsika jJAna bhaMDAra-jodhapura /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 253) hamArI do sAmayika pustakeM " rAjasthAna saMdeza" ajamerakI sammati / arddha bhAratakI samasyA lekhaka zrInAtha modI jaina / prakAzaka zrI ratna prabhAkara jJAna puSpa mAlA po0 phalaudhI ( mAravAr3a ) / pRSTa saMkhyA 32 kAgaja chapAI sundara / mUlya tIna AnA / " prastuta pustaka ke prathama mAga meM lekhakane strI samAja kI samasyApara apane vicAra prakaTa kiye haiN| striyoMkI dAsatA, tajjanya burAiyAM aura maujUdA zikSA-praNAlI se paidA honevAlI ucchRkhalatA para lekhakane bhalI prakAra apane vicAra prakaTa kiye haiM / lekhaka niyoMkI maryAdita khatantratA ke pakSapAtI haiN| pustakake dUsare bhAgameM svargIya lAlA lAjapatarAya kI 'anahaipI inDiyA' se uddharNa peza karake pazcimameM phailI huI strI samAakI burAiyoMkA nagna citra diyA gayA hai / isase lekhakakA tAtparya hai ki pazcimI sabhyatAse hameM apaneko bacAe rakhanA cAhiye / yaha bhAga misa meyokI madara iMDiyAkA muMhator3a javAba hai / pustaka paThanIya hai / " / ugatA rASTra "lekhaka zrInAtha modI-skAuTa mAsTara sAtavIM Trapa jodhapura ! prakAzaka jaina aitihAsika jJAna bhaMDAra jodhapura / pRSTa saMkhyA 32, sAija guTakA / mUlya 1 pAnA / kAgaja chapAI sundara / AdhI pustakoM yuvakoM ko sadAcArI, dhairyavAna, vIra aura samAja sevI honekA upadeza hai / zeSa AdhI meM rusa kI bAlasenA skAuTakA itihAsa hai-ki vaha kaba aura kina paristhitiyoM meM sthApita huI aura usane rUsake navarASTra nirmANa ke kArya meM kaisI 2 sevAaiM kI / pustakakA yaha bhAga yuvakoM ke lie aura vizeSakara skAuTasa ke liye grahaNIya hai / " maMgAnekA-patA- jaina aitihAsika jJAna bhaMDAra-jodhapura
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ (254) munizrI jJAnasundarajI racita cAra anamola ratna jaina jAtiyoMkA prAcIna jaina jAtikI vartamAna sacitra itihAsa dazA para praznottara __ mahAnana saMgha sthApita ho. kaI loga binA soce samajhe nekA kAraNa bahuta khUbI se jainadharma aura jAtipara kaI likhA gayA hai| bIca bIca meM tarahake jhUThe kalaMka lagAte hai 6 phoTU raMgIna bar3hiyA ArTa unakA muMhatoDa uttara dekhnaaho| pepara para haiN| parantu kImata toisako jarura maMgAkara paDhiye cAra AnA mAtra kImata tIna mAmA (4) jaina jAti nirNaya osavAla jAti samaya prathama dvitIyAGka agara Apako pratyeka gotra viSaya pustakake nAma se ho spaSTa hai| osavAla kaba hue kA sabA itihAsa jAnanA hai isa viSayame kaI matabheda hai| to isa pustakako jarUra maMgA. isa pustakame saba matoMkI aiti kara par3hiye / isameM mahAjana hAsika AlocanA kI gaI hai vaMza muktAvalI kI saco Alo aura siddha kiyA gayA hai ki ausavAla jAti kaba banI thii| kImata cAra AnA mAtra / ' kImata tIna AnA | maMgAnekA patA-jaina aitihAsika jJAna bhaMDAra-jodhapura / nirNaya
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ (205) hAnikAraka kurUr3hie~ kaba miTeMgI ? / mAja sabhyatA ke jamAne meM pratyeka sudhAraka ke hRdaya meM hAnikAraka kurUdie~ khUba khaTakane lagI haiM ina ko nirmUla karane kA Andolana bhI khUba jora zora se kiyA aura kara rahe haiM phalasvarUpa kaI sudhAra hue para kheda hai ki hamArI marUbhUmi meM kaI aise bhI grAma haiM ki jahA~ avidyA ke kAraNa isa kI havA kA sparza taka bhI nahIM huA, mAravAr3a ke gA~voM meM acche 2 gharAnA kI bahana beTiyeM maidAna meM Dhola para nAcatI haiM aura nirlaja-kharAba gIta to isa kadra gAtI haiM ki sabhya puruSoM ko sunate hI zaramAnA par3atA hai ina kuladinoM ko miTAne ke liye hI hamane hAla hI meM kaI pustakeM prakAzita karavA ke unakA pracAra kiyA hai jisa se acchA sudhAra huA hai ataeva pratyeka samAja sudhAraka ko cAhiye ki ina pustakoM ko saste bhAva se maMgavA ke khUba pracAra kare / 1 zubhagIta bhAga pahalA mUlya do paisA 100 nakala kA ru. 2) 2 ,, , dUsarA , tIna paisA , , ru. 4) 3 , , tIsarA , , , , ru. 4) jJAna prabhAvanA ke liye jaldI hI maMgA liijiye| milane kA patAHjaina aitihAsika jJAna bhaNDAra jodhapura ( mAravAr3a)
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 256 ) zeSa pustakeM mejharanAmA // ) prAcInaguNa chaMdAvalI zubha muhUrta 3) dUsarA tIsarA aura cauthA / ) jinaguNamAlA prathama bhAga 5) stavana saMgraha 5 vA bhAga 3) dravyANuyoga prathama pravezikA -) bhASaNa saMgraha pahalA bhAga 3) , dvitIya , ) bhASaNa saMgraha dUsarA // .) seTha jinadatta ) muninAma mAlA dAnavIra jhagaDUzAha -) do vidyArthI osavAlajAtikA saM. itihAsa-) do mitra subodha niyamAvalI // dhUrtapaMcoMkI pUjA choTI jIvana samasyA (upanyAsa) / ) mevAr3a ke sapUta niyamAvalI ( 1 ) bAraha thAnese kamakI pArasala nahIM bhejI jAtI / (2) DAka aura pekiMga kharca jumme kharIdadAra hogaa| (3) pustakoM kI AmadanI jJAnapracAra meM kharca hogI / hai ( 4 ) relave pArasaladvArA maMgAnevAloMko cauthAI kImata ke laga __ bhaga pezagI bhejanI cAhiye / (5) eka saptAha ke andara pustakeM nahIM pahuMce to phira likhiye maMgAnekA patAjaina aitihAsika jJAna maMDAra-jodhapura. JODHPUR : Rajputana ) 1)
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
_