Book Title: Prabuddha Jivan 2018 02 Jain Dharm ane Anya Paramparaoma Yog
Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/526115/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ISSN 2454-7697 RNING. MAHBILI2013/50453 prabuddha jInA viroSaka tA tharTa anya paraMparAmAM yoga YEAR: 5 ISSUE:11 >> FEBRUARY 2018 >> PAGES 140 >> PRICE 30/gujarAtI-aMgrejI varSa - pa (kula varSa 65) aMka-11 * phebruArI 2018 * pAnAM - 140 * kiMmata rUA. 30/ Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina-vacana kohaviNaM bhaMte / jIve kiM jaNayaha ? kohavijaeNaM khantiM jaNayai / kohaveyaNijjaM kammaM na baMdhai, pUvvabaddhaM ca nijjarei / / O Bhagavan ! What does the soul acquire by conquering anger? By conquering anger the soul acquires the quality of forgiveness. He does not do any Kama caused by anger and becomes free from the past Karmas. bhante / krodha-vijaya se jIva kyA prApta karatA hai ? krodha - vijaya se vaha kSamA kA upArjana karatA hai| vaha krodha se utpanna honevAlA karmabaMdhana nahIM karatA aura pUrvabaddha karmoM ko kSINa karatA hai| he bhagavAna! krodhane jItavAthI jIva zuM upArjana kare che? krodhane jItavAthI jIva kSamAnA guNanuM upArjana kare che. krodhathI utpanna thatAM karmone te bAMdhato nathI ane pUrve je karma bAMdhyA hoya teno kSaya kare che. DaoN. rakhAlAla cI. zAha 'bina vacana' graMthita mAMthI 'prabuddha jIvana'nI gaMgotrI 1. zrI muMbaI jaina yuvaka zeSa patrikA 1929thI 1932 2. prabuddha jaina 1972thI1933 briTiza sarakAra sAme na jhUkyuM eTale navA nAme 3. tarUNa jaina 1934 thI 1937 4. punaHprabuddha jainanA nAmathIprakAzana 1939-1953 5. prabuddha jaina navA zIrSake banyuM 'prabuddha jIvana' 1953thI zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA mukhapatranI 1929 thI, eTale 85 varSathI avirata saphara, pahelA sAptAhika, pachI ardhamAsika ane tyArabAda mAsika 2017mAM 'prabuddhajIvana'no 65mAM varSamAM praveza 2013 eprilathI sarakArI maMjUrI sAthe 'prabuddha jIvana' aMka saMyukta gujarAtI-aMgrejImAM, eTale 2013 eprilathI gujarAtI-aMgrejI 'prabuddhajIvana' varSa-5. kula 65muM varSa. 2008 oNgasTathI 'prabuddha jIvana' ane paryuSaNa vyAkhyAnamALA saMsthAnI vebasAITa uparathI joI sAMbhaLI zakazo. 'prabuddha jIvana'mAM prakAzita lekhonA vicAro je te lekhakonA potAnA che, jenI sAthe taMtrI ke saMsthA saMmata che tema mAnavuM nahIM. prabuddha vAcakone praNAma pUrva maMtrI mahAzayo jamanAdAsa amaracaMda gAMdhI caMdrakAMta sutariyA ratilAla sI. koThArI {1929 1932 (1932 thI1937) (1933thI 1933) tArAcaMda koThArI (1935thI 1936) {reate51) maNilAla mokamacaMda zAha paramANaMda kuMvarajI kApaDiyA (1951thI 1971) jaTubhAI mahetA cImanalAla cakubhAI zAha DaoN. ramaNalAla cI. zAha DaoN. dhanavaMta tilakarAya zAha (1971 thI 1981) (1982 thI 2005) {2005thI 2016) Amana jAya maMjila nahIM sIDI che. eka divasa eka sAdhake bodhisattvane pUchyuM ke ghaNA varSothI jApa-yoganI sAdhanA karavAthI pote AdhyAtmika kahevAya ke nahIM ? thoDI pratIkSA bAda bodhisattva to ene nArAja thAya tevo javAba Apyo ane kahyuM, "nA, haju tuM apUrNa ja che. adhyApana to ekalApaNAnI anubhUtimAMja phLa che. huM to tuM haju abhAva ane jApamAMjaro po che. 7. DHYANA contemplation, mindless attention 5. PRATYAHARA detachment from the world, sitting quelly aware of breath THE EIGHT LIMBS OF YOGA 8. SAHADHI Blas which defies desapon 3. ASANA pastures and movement 1. YAMA Self restraints. Control of seases Madikalian Control of Body Nea injury Truthfulnes Now theft pazu jIvana Spiritual Conduct Self Study sAdhake nirAza thaI pUchyuM, "adhyAtmanI sAdhanAmAM jApanuM kaMI mahattva khaDuM ke nahIM. ** bodhisattva : "jApanuM mahattva jarUra che paraMtu jApa e eka sIDI barAbara che. maMjhila nathI have manane zAMta karatAM zIkha. AdhyAtmika vyakti praznamukta thaI jAya che." sAdhaka samajyo ane jApa ekalA choDI chevaTe manane rikta karI AdhyAtmika banI gayo. oncentration Purity Contentment Control of breath/before 4. PRANAYAMA Breathing techniques. Self Study hiMdI : saMta akhitAba anu. : puSpAbena parIkha 6 DHARANA Steadying the mind Austerity Dedication 3. NIYATA Things to do, coming te Terms with yourself. mArca 2018 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana (prAraMbha sana 1929 thI) vizeSAMkaH phebruArI - 2018 jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga Ksarjana sUcio = = P P P. 9 : | lekhaka pRSTha 1. parama sukhAya : yoga paMtha (taMtrI sthAnethI) DaoN. sejala zAha 2. saMpAdakano paricaya DaoN. sejala zAha 3. saMpAdakIya DaoN. razmi bhedA 3. yoga ane mokSa DaoN. razmi bhedA 4. jaina dharmamAM yoga DaoN. razmi bhedA 5. jaina AgamamAM yoga mahAzatAvadhAnI munizrI ajitacaMdrasAgarajI ma.sA. 6. bhagavAna mahAvIrasvAmIno sAdhanAkALa paMnyAsa DaoN. zrI arUNavijayajI 7. "yogadRSTisamuccaya' graMthamAM AcAryazrI yazovijayasUrijI bhItarI yAtrAno Alekha 8. AnaMdaghana ane yogamArgIya rahasya DaoN. kumArapALabhAI desAI 36 9. yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrizvarajInuM DaoN. razmi bhedA jenayogamAM anupama pradAna 10. Adhunika yuganA adhyAtmayogI : AcArya pro. muni mahendrakumAra mahAprajJa ane prekSAdhyAna 11. kAyotsarga DaoN. ramaNalAla zAha 12. yogamArganuM AdhyAtmika rahasya AcArya zrI kalAprabhasUrijI 13. vedAMta ane yoga zrI gautama paTela 14. pataMjali yogazAstra bhAratI ke. mistrI 15. zrImad bhagavadgItAmAM yogavicAra prA. DaoN. zAMtikumAra ema. paMDyA 16. gAyatrI dvArA yogasAdhanA paM. zrIrAma zarmA AcArya 17. krAMti, saMkrAMti, utkrAMti : araviMda DaoN. rAjendra paTela 18. mauna zaktinA saMkrAmaka yogI : zrI ramaNa maharSi zrI kArtikeya bhaTTa A aMkanuM saujanya rUpiyA 80.00 44 * cha che cha ke ra je 0 che ^ " che (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama kRti 19. zrI svAmI zivAnaMdajInI yoga anubhUtio 20. saMtulita jIvanano mArga : yoga 21. prajApitA brahmakumArI : rAjayoga DaoN. nareza veda 22. yoga : prasanna maMgala javananI AdhArikolA 23. yoga ane sAMprata jIvana DaoN. guNavaMta baravALiyA 24. zrImad rAjacaMdrajInA sAhityamAM AdhyAtmika mUlyo DaoN. guNavaMta baravALiyA 25. prANa AdhArita vividha sAdhanApati pravartaka muni zrI mRgendravijayajI 26. bauddha dharmamAM yogasAdhanA DaoN. niraMjanA vorA 27. vipazyanA dhyAna 28. IslAmamAM yoga 29. yoga : jIvanayAtrAno rAjamArga 30. Jain Yoga and Meditation 31. Kundalini Yoga 32. Pursue The Veracious Stance Of Yoga 33. nivApAMjali 46. jJAna-saMvAda 47. ApaNA svabhAvane barAbara oLakho eja dharma 47. mahAvIra janmakalyANaka lekhaka svAmI adhyAtmanaMdajI gurudeva zrI zrI ravizaMkarajI 48. Jainism Through Ages 49. jo hoya mAro A aMtima patra to... zrI satyanArAyaNa goyankA DaoN. mahebUba desAI gItA jaina Dr. Kokila Shah 34. bhutAna pravAsanA saMsmaraNo : 5 35. apekSAthI ajaMpo 36. atyaMtatapa - svAdhyAya-dhyAna ane kAryotsarga 37. gomaTezvarano mahAmastakAbhiSeka 38. eka moTA dilano mAro dostAra... 39, AMsu lUchavA jAuM chuM : gAMdhIjIvananA chellA 15 mahinAnI karuNa kahANI 40. je draSTi prabhudarzana kare te draSTine paNa dhanya che! 41. gRhagaMgAne tIre 42. karNATakanuM gaurava : zravA belagolAnA bAhubalIjI sva. ku. pArula ToliyA 43. advitIya sUrya 44. bhAva-pratibhAva 45. sarjana-svAgata Hansaji J. Yogendra Prachi Dhanvant Shah zrI saMjaya zrIpAda bhAve DaoN. kizorasiMha solaMkI zrI naTavarabhAI desAI subodhIbena satIza masAlI puSpA parIkha DaoN. bhadrAyu vacharAjAnI sonala parIkha AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvarajI harikRSNa pAThaka DaoN. zuddhAtmaprakAza jaina . DaoN. kalA zAha subodhI satIza masAlIyA pI. je. paTela malaya gautamabhAI bAvIzI Dr. Kamini Gogri DaoN. rAdhezyAma zarmA paNa jIvA pRSTha 71 74 78 81 85 88 89 93 95 97 99 103 105 108 110 112 113 114 116 117 118 120 122 123 124 125 127 130 132 133 135 140 phebruArI - 2018 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana (prAraMbha sana 1929 thI) vArSika lavAjama rU. 300/ vikrama saMvata 2074 - vIra saMvata 2544 phAgaNa suda - ekama phebruArI 2018H jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga A vizeSa aMkanA vidvAna saMpAdikA : Do. razmibena bhedA mAnA taMtrI : DaoN. sejala zAha vAta A aMkanI: yoga viSe Aje vizeSarUpe jAgRti jovA maLe che. Aje lokonI vRtti ane pravRttino e bhAga banI rahyuM che. vicAromAM yoga ane taMdurastI mATe karAtA yoganA uMDANamAM Aje javAnI jarUra che. prastuta vizeSAMka AjanA samayanI prastutatAne joI tamArA hAthamAM mUkatAM AnaMda thAya che. A aMkane taiyAra karavAnI taiyArI batAvanAra ane dareka navA vicArone utsAhapUrvaka svIkArI AgaLa laI janAra A aMkanA mAnada saMpAdaka DaoN. razmibena bhedA pratye AbhAranI lAgaNI vyakta karuM chuM. A viSaya para temane potAnuM saMzodhana kArya karyuM che, tethI temanAthI vadhu koNa yogya hoI zake, A kArya mATe temane khubaja zramapUrvaka A aMkane ghaNo ja vistRta banAvavAno prayatna karyo che, je mATe huM temanI AbhArI chuM. AvanArA samayamAM vAcakone A aMka upayogI nIvaDaze tevI AzA che. prabaddha vAcako potAnA vicAro jaNAvaze tevI AzA AsthAne nathI ne? . - DaoN. sejala zAha A aMkanA saujanyadAtA zrImatI dInAbena cetanabhAI zAha ane zrI cetanabhAInavanItalAla zAha puNya smRti mAtuzrI hIrAlakSmI navanItalAla zAha parama pUjya AcAryadevazrI vijaya kalpajayasUrIzvarajI ma.sA. nA AjJAvartinI pU.sA.ma.zrI caMdrAnaMdazrIjI ma.nA praziSyA pU. zrI meruzIlAzrIjI ma.nA ziSyA zrI prazamavadanAzrIjInA ziSyA pU.sA. zrI saMcamItAzrIjInA punita Atmazreya-smRtyarthe (prabuddha jIvananA pUrva maMtrIzrI dhanavaMta-dhanubhAnI smRtisaha) | sIjanya-lAbhArthI pU. zrI saMyamItAzrIjI (ci. svAti)nA saMsArI pitAzrI kIrtibhAI ane pAlaka-saMskAraghatA pU. mAtuzrI zatAdhikAyuSI kaMcanabena a. zAha | ha. sva. urmilA rasikabhAI e. zAha (bhAvanagara-amarelI) | zrI rasikabhAI e. zAha, pUrvAcAryazrI kamANI phaoNravarDa hAI-hAyara sekanDarI skUla, amarelI - pUrva vijJAna zikSaka gurukuLa hAIskUla, sonagaDha (saurASTra) * zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha, 33 mahamadI minAra, 14mI khetavADI, e.bI.sI. TrAnsaporTanI bAjumAM, muMbaI - 400004. TeliphonaH 23820296 * oNphisa sthaLa saujanya : zrI manISabhAI dozIzrI muMbaI jaina yuvaka saMghano baeNnka/c. No. 0039201 000 20260, benka opha inDiyA Website : www.mumbai-jainyuvaksangh.com email : shrimjys@gmail.com Web Editor : Hitesh Mayani-9820347990 (phebruArI - 2018 prabuddha jIvuna Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jana dharma ane anya paraMparAomAM yoMga - vizeSAMka taMtrI sthAnethI...: parama sukhAyaH yoga paMtha yoga eTale zuM? yogae bAhya bAbata nathI paNa AMtarika anubhUti che. dareka yoga'nI judI judI aneka vyAkhyA che. jemAMnI vyaktinI aMdara rahela cetanya tatvano vikAsa karavo, e yoganuM ati agatyanI evI amuka vyAkhyAone ahIM mUkI che, eka mahatvanuM lakSaNa che. dareka prANImAtranI aMdara cetanatatva raheluM sanA yoja kare arthAta "samatA rAkhavI eTale yoga hoya che. paraMtu bhagavAne eka mAtra manuSyane ja budhdhi jevuM tatva ApIne tene sarvoparI banAvyo che. manuSya zarIra dvArA potAnA mAnavajIvanamAM TADha-taDako, ThaMDI-garamI, sukha-duHkha, mAna kalyANa mATenA sabhAna prayatno karI zakAya che. e mATe yoga apamAna, jaya-parAjaya, yaza-apayaza vagere to AvyA ja kare che. ApaNane madadarUpa thaI zake che. yoga dvArA ApaNe ApaNI kuMThita AvI dareka ghaTanA vakhate samatA rAkhavI tenuM nAma che yoga. eTale cetanAone oLakhIne, teno vikAsa karI zakIe chIe. ke vyakti sukhanA samayamAM chakI na jAya ane duHkhanA samayamAM bhAMgI na paDe evI sthitie laI janArI vidyAne yoga tarIke "yoga' zabdanI vyutpatti : vyAkaraNa zAstramAM 'yudhAtu sAthe oLakhavAmAM Ave che. bhAvamAM 'dA' pratyaya lAgavAthI yoga zabda bane che. saMskRta vyAkaraNanA mahAna vidvAna pArinI dhAtupAThanA divAdigaNamAM "yuna "o: 5 sApananuM' arthAta "potAnA kAryamAM kuzaLatA samAdhI', rUvAdigaNamAM "nirayoga' ane yurAdigaNamAM "yugasaMyamane meLavavI eTale yoga' zabdono prayoga kare che. dareka vyakti rojabaroja ane potAnI samagra jiMdagI daramiyAna "yoga' zabda saMskRta bhASAna "yuga' dhAtu parathI banelo che. aneka kAryo karatI hoya che. paraMtu te dareka kAryomAM te saMpUrNa jeno artha 'joDANa" evo thAya che. yoga vize saMskRtamAM evuM samarpita hotI nathI. karavAmAM AvatAM ke karAvavAmAM AvatAM ke kahevAya che ke suya nena rati yoga:' eTale ke je joDe che, thaI jatAM dareka kAryomAM dareka vakhate mANasanI sabhAna najara rahetI tene yoga kahe che. ahI "joDavuM', "joDANa', "saMdhAna', 'milana', nathI, AvA dareka kAryo Apaze suMdara ane sucArU rIte karatAM hotA maLavuM', "eka thaI javuM' vagere aneka zabdArtha nIkaLe che ane e nathI. bIjI rIte kahevuM hoya to ghaNI vakhata veTha utAratA hoIe zabdonA paNa aneka artho karavAmAM AvyA che. jemake jIvanuM ziva chIe ke pachI jematema karIne javA, detAM hoIe chIe. AvI rIte sAthenuM milana, AtmAnuM paramAtmA sAthenuM milana, citta ane kArya na karatAM potAne karavAnA kAryone yogya rIte zIkhI laIne, caitanyanuM joDANa, zarIra, mana ane AtmAnuM paramAtmA sAthenuM tene yogya rIte pUrNa karavA tene yoga paNa kahe che. je kArya karIe joDANa vagere. chIe, tene saMpUrNa manapUrvaka dhyAnathI karIe, te yoga che. e kAryamAM potAnI zaktino kuzaLatApUrvaka upayoga karI, kAryane "yoga' zabda yuna- joDavuM parathI banyo che. mukhyataDI yoH tethI saphaLa karavuM joIe. teno artha joDANa karavuM evo thAya che. "yoga' zabda sauthI pahelAM vedamAM-kaThopaniSadamAM maLe che ane tenuM thoDuM varNana zvetAzvatara "yo: viratti nirodhaH' arthAta cittavRttio parano kAbu upaniSadamAM maLe che. yogano ullekha purANomAM, mahAbhAratamAM eTale yoga' athavA cittavRttiono nirodha eTale yoga' ane tyAra pachInA sAhityamAM anekavAra thayo che ane keTalIkavAra doIDe kahyuM che ke - "mANasa IcchAonuM poTaluM che. pratikSaNa yoga' zabda dhyAna ane tapanA paryAya tarIke paNa vaparAyo che. ApaNI aMdara aneka IcchAo AkAra letI rahe che. jemAMnI dareka yoga mULabhUta rIte mAtra vyavasthita goThavAyelI ekAgratA ja che. ApaNAthI yogya ane sArA raste pUrI thaI zake tema nathI hotI. yoga eTale joDavuM to konI sAthe kone joDavuM? to yoga eTale ; jo anya koI rIte AvI IcchAo pUrI karavA jaIe to tenA jIvAtmAne paramAtmA sAthe joDavuM. sUtrakAra pataMjali yoga zabdano pariNAmo bhogavavA mATe ApaNe taiyAra rahevuM paDe che. mananI artha 'cittavRttiono nirodha evo kare che. A cittavRtti nirodhane AvI caMcaLa cittavRttio para kAbu meLavavA ke teno nirodha vidvAno boddhono boddhonA nirvANa sAtha paNa sarakhAve che. (niSedha) karavo tene yoga kahevAmAM Ave che. AtmAnuM sarvavyApaka Izvara athavA brahmamAM maLI javuM evo paNa yoga eTale cetanAono vikAsa' yogano artha ghaTAvavAmAM Ave che. vedo ane upaniSadomAM tapa, paQddha chaga phebruArI - 2018) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka nityakarma, dhyAna, bhakti, vairAgya, viveka, brahmacarya, upAsanA, zoka che. A sarve "oghadRSTi' kahevAya che. bhavAbhinaMdI jIvomAM jJAna Adi satyanuM jJAna mApavAnA sAdhana tarIke yogane gaNAyela A dRSTinI ja pradhAnatA hoya che. jyAre A jIva caramAvartimAM che. bhagavadgItA, purANo jevA graMthomAM dhyAnayoga, karmayoga, Ave che. ane tathAbhavyatvano kaMIka paripAka thAya che. tyAre te jJAnayoga, bhaktiyoga, maMtrayoga, layayoga, haThayoga jevA yoganA jIvamAM uttama guru AdinA yoge mohanI tIvratA kaMIka manda thAya vividha svarUponI vAta karI che. pAtaMjala yogadarzanamAM cAra pAda che. dharmatattva upara je dveSa hato te moLo paDatAM mukti tarapha tema ja 195 jeTalAM sUtro che. aSamArga Ave che. "AtmA" jevuM zarIramAM eka bhinnatattva che. najIkanA bhUtakALa ke ItihAsamAM yoganI likhita ane je ItyAdi mArge samajAya che, ane te tarapha pravartavAnI IcchA thAya vaijJAnika Dhabe sau prathama rajuAta karanAra maharSi pataMjali hatAM. che. AvI je dRSTi badalAI tene "yoganI daSTi' kahevAya che. mukti temaNe potAnA graMtha "pataMgana yogAsatra' mAM yoganuM khuba ja suMdara taraphanI bhAvanA jema jema vadhatI jAya che. tema tema A dRSTi tIvra ane vyavasthita varNana karyuM che. maharSi pataMjalie cAra vibhAgamAM bane che. tenA zAstrakAra maharSie ATha bhAga pADyA che. je ATha A graMthanI racanA karI che. je nIce mujaba cheH dRSTionuM kramazaH varNana joIe. (1) samAdhipAda (2) sAdhanapadA (1) mitrAdaSTi - AtmAne mitranI jema hita-kalyANa tarapha je (3) vibhUtipAda (4) kevalyapAda dore te mitrAdRSTi kahevAya che. A dRSTimAM mukti pratye adveSabhAva yoganA mukhya ATha aMgo che. je nIce mujaba che : pravarte che. gADha aMdhakAramAM jema alpa prakAza paNa mArgadarzaka thAya tema Atmahita mATeno alpa bodha, je tRNanA agninA prakAza (1) yama (2) niyama (3) Asana (4) prANAyAma samAna che. hiMsA-juTha-caurya-mathuna ane parigrahasvarUpa pAMca (5) pratyAhAra (6) dhAraNA (7) dhyAna (8) samAdhi prakAranA pAponA dezathI athavA sarvathI tyAga svarUpa pAMca yamadharmAtmaka prathama yoga aMga pravarte che. A dRSTi AvatAM ja A zrImad bhagavada gItAmAM bhagavAna zrI kRSNae potAne jIvanuM citta paramAtmA pratye bahumAnavALuM saMzuddha kuzaLa bane che. mahAyogI kahyA che. zrI kRSNae ja gItAnA 18 adhyAya ane tenA bhAvavAhI stutio dvArA vacanathI namaskAra kare che. kAyAthI zuddha 700 zlokomAM arjunane yogano upadeza Apyo che. vaLI te praNAma kare che. sahajapaNe ja bhavi tarapha udvega pravarte che. A potAnuM samagra jIvana eka yogInI peThe jIvyA che. Ama yogano baMdhanomAMthI kyAre chuTuM tevI bhAvanA jAge che. dravyathI nAnAupadeza karanAra bhagavAna zrI kRSNane yoganA mahAgurU gaNavA moTA abhigraho dhAraNa karI vratapAlana tarapha AgaLa vadhe che. zAstra pratye hArdika prema ane tenuM vadhAre prasAraNa kare che. du:khI jIvo mATe preryA hatA. upara karuNAbhAva, mahAtmAo pratye adveSa, sarvatra ucitAcaraNanuM sevana karavA mana adhIruM bane che. zrImad bhagavada gItAmAM bhagavAna zrI kRSNa svamukhe arjunane kahe che ke- "A avinAzI yoga meM sUryane kahyo hato, sUryae tattvadarzanano pAyo che anAgrahabhAva, jyAM Agraha baMdhAya potAnA putra vaivasvata manune kahyo ane manue potAnA putra rAjA che, tyAM tattvadarzana nathI hotuM, tyAM hoya che mAtra oghadarzana. IvAkane kahyo. he arjuna! Ama paraMparAthI prApta A yogane upAdhyAyajI mahArAje kahyuM ke "darzana je huA jujuA, te otha rAjarSioe jANyo, paNa tyArabAda te yoga ghaNAM samayathI A najarane herere,' tenuM tAtparya paNa A ja jaNAya che. pRthvIlokamAM lagabhaga luptaprAya thaI gayo. tuM mAro bhakta ane jainadarzana e tattvadarzana che kAraNa ke, te anAgrahabhAvanA pAyA priya sakhA che. mATe e ja purAtana yoga Aje meM tane kahyo che. upara UbhuM che. haribhadrasUri mahArAje jenadarzananI sarvoccatA kemake A ghaNuM uttama rahasya che eTale gupta rAkhavA yogya sthApita karI e ja emanI viziSTatA che, te paNa tenA viSaya che." anAgrahabhAvane keMdramAM rAkhIne ja. anAdikALathI A jIva mohanI pArataMtryatAnA kAraNe Agraha hoya tyAM ane kAnta na hoya. Agraha baMdhAya to kAmasukhano ja arthI hato ane tenA kAraNe kAmasukhanA upAyabhUta anyadarzano ane jainadarzana vacce koI taphAvata ja na rahe. Agraha artha (dhana) ane strI AdinI prAptimAM rasika hato. te tarapha ja hoya tyAM kutarka avazya hovAna. kutarka vaLI vitaMDAno praNetA sakha-buddhi hovAthI tenI prAptimAM harSa ane aprAptimAM sadA bane ane kutarka tathA vitaMDA hoya tyAM tattva kaI rIte saMbhave ? phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka ethI taddana UlaTuM, anAgraha-pUta darzana haMmezAM tarka zuddha hovAthI Antarika AdhyAtmika vikAsa krama, tene yoga kahevAya che. A e tarka, tattvano janaka bane. yoga AtmA upara anAdikALanA lAgelAM karmono kSaya karanAra bhagavAna haribhadrasUri mahArAje A yogadaSTi samuccayamAM che. karmagraMtha, kammapayaDI Adi graMthomAM mana-vacana-kAyAnI zubhakatarkano cheda uDADIne tarkanI pratiSThA karI che. paraMtu tethIye uccAsane azubha pravRttine je yoga kahevAya che. te yoga karmabaMdhano hetu che, temaNe 'yoga'nI sthApanA karI che. ekaluM zAstra ane kevaLa tarka, te graMthomAM yoga eTale muMjana-skurA-pravRtti kAyAdi dvArA tattva sudhI pahoMcADavA asamartha che, "yoga' bhaLe tyAre ja prajJAno AtmapradezonuM Andolana evo artha che. je AtmA pradezonI tattva-praveza thAya. anekAnta dRSTi parama sUmatA tarapha ApaNane asthiratA dvArA karmabaMdha karAve che ane ahIM vaparAto yogazabda dorI jAya che. koI Agraha nahI ane samagrano svIkAra yoga samagra karmakSaya karAvanAra che tethI banne jagyAe "yoga' zabdano prayoga cetanAne mAMjIne ujaLI kare che. samAna hovA chatAM paNa artha bhinna-bhinna che. AcArya haribhadrasarizvarajI racita aneka graMtho paikI (1) AtmA upara lAgelAM karmonA vAdaLane dUra karI pragaTa thayelI yogadRSTisamuccaya (2) yoga viMzikA, (3) yogazataka ane (4) guNavattA-guNono vikAsa, guNono AvirbhAva-potAnA nirmaLa yogabiMduno vizeSa ullekha karavo rahyo. sahaja svarUpanI prApti taraphanuM je gamana, tene ahIM yoga kahevAmAM Avaze. mokSekha yonanAviti yo: - Avo yoga je mahAtmAmAM hoya A yoganA viSayanA mahAarthagaMbhIra, mahAkAyagraMtho te yogi kahevAya che. alpabodhavALA mokSAbhilASI jIvone AsamokSamArgagAmI banAvavAmAM anupama sAdhanarUpe banI zake. te mATe gujarAtI tattvano sAco bodha te samyajJAna che te jJAna dvArA tattvamAM anuvAda - jainadarzanamAM bhinna-bhinna saMdarbhamAM yoga zabdanA bhinna- heya-upAdeyarUpe yathArtha nivRtti ane pravRtti e ja samyagvAritra bhinna artha jaNAvela che. yogadaSTikAre "noleLa yonanAra yojA:" evI che. vastunuM yathArtha svarUpa jANavuM prathama jarUrI che ke jethI te vastu vyutpatti karI mokSanI sAthe saMyojana karI Ape, evA vyApArane upakArA che upakArI che ema jaNAya to pravRtti karI zakAya ane te vastu yoga kahevAya, evI samajaNa ApI. mana-vacana-kAyAnA paramAtma apakArI che ema jaNAya to nivRtti karI zakAya, mATe prathama bhakti Adi sarva prazasta vyApArane yoga antargata gaNela che. samyajJAna prApta karavuM Avazyaka che jJAna prApta karyA pachI "A jethI yoganI prarUpaNA sApekSabhAve aneka rIte thaI zake che. vastu Ama ja che' evI ruci-prIti-vizvAsa karavo Avazyaka che. rucine samyagdarzana kahevAya che ke jenAthI nivRtti-pravRtti dRSTi-samajaNa Aja sudhI A AtmAnI samajaNa, saMsAra sAthe nirbhayapaNe adamya utsAhathI thAya che. saMbaMdha, sukha sAthe saMbaMdha kevI rIte thAya? Indriyajanya viSayasukha kema prApta thAya? dRSTisamajaNa e aMgenA jJAnavALI hatI. paraMtu jJAna tathA ruci meLavyA pachI karAtI nivRtti-pravRttine "samyaka have jenuM mana saMsArathI virakta thayuM che, viSayo asAra lAgyA che. cAritra' kahevAya che. A pramANe samyajJAna-samyagdarzana ane mana, mukti tarapha vaLavA lAgyuM che, evA jIvane A yogadaSTi samyakacAritra ema ratnatrayIno mULa AdhAra "jJAna" ja che. A mukti sAthe saMbaMdha karAve che. jJAnane (samajaNazaktine) zAstromAM bodha kahevAya che. ane je bodha che te ja daSTi kahevAya che. A AtmAnI je tarapha dRSTi DhaLe che A dRSTi, AtmA samajaNane protsAhita kare che. te tarapha ja vadhAre ne vadhAre ruci ane nivRtti-pravRtti hoya che. graMthakAra maharSie AvI yogadRSTio asaMkhya hovA chatAM tene bIjI je dRSTi che. te pudgalonA sukhothI nirapekSa, Atmika bI je TaNi chete pragaTa ATha vibhAgamAM vaheMcI badhI yogadRSTiono A AThamAM samAveza gaNonA vikAsanI, ane tenA sukhanA AnaMdavALI dRSTi che. te karyo che. yogadRSTinI jema AtmAnA doSo paNa anaMta che ane dRSTi A AtmAne kALakrame mokSanI sAthe muMjana (joDANa) karanAra guNo paNa anaMta che. paNa mukhyatayA ATha guNa-ane ATha doSanuM hovAthI "yogadaSTi' kahevAya che. A dRSTi jJAnAvaraNIyakarmanA varNana karI eka-eka dRSTinI sAthe eka-eka guNanI prApti ane kSayopazama ane kSayathI tathA mohanIyakarmanA kSayopazama-upazamaeka-eka doSano tyAga jaNAvela che. vaLI eka-eka dRSTinI sAthe ane kSayathI Ave che, eTale samajAvavI paDe che. A dRSTinA AtmAnA jJAnaguNano vikAsa kevo thAya che? te paNa upamA saha anAdikALanA saMskAra na hovAthI tenA mATe puruSArtha karavo paDe batAvatAM yoganAM ATha aMgo paNa jaNAvela che. che. mATe ja pUrvanA mahAgItArtha AcAryo A yoganI dRSTione "AtmAne mokSanI sAthe je joDe te yoga" arthAt AtmAno samajAvatA AvyA che. prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne jana dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka dRSTi = (bodha= jJAna) saheje dharmakArya karavAmAM kheda (aruci) udvega (kaMTALo) ane kSepa (cittanuM bIje mUkavuM) ItyAdi doSo naSTa thatA jAya che. khedaoghadRSTi yogadRSTi udvega-kSepa vagere je cittanA ATha doSo che te doSo dRSTionA prabhAve dUra thatA ja jAya che. ane jema vastrano mela dUra thatAM temAM bhavAbhinaMdIpaNuM mokSAbhilASa ujjavaLatA svataH ja camake che, ujajavalatA lAvavI paDatI nathI tathA vAsaNano kATa dUra thatAM, temAM camaka ApoApa svataH ja parabhAvadazA svabhAvadazA Ave che, suvarNamAM mizra karelo trAMbA-rUpAno (padravyano) aMza dUra thatAM suvarNa ApoApa svataH ja jhaLake che, tema yogadRSTionA pudgalanA sukhanI ghelachA guNonA sukhanI ghelachA pratApe kheda-uga-kSepa Adi mela-kATa-parabhAvadazArUpa doSo dUra thatAM akheda (dharmakAryomAM ruci) tatvajijJAsA (tattva jANavAnI pudgalanA sukhanAM sAdhanonI IcchA guNaprAptinAM sAdhanonI IcchA IcchA), ane tattvazuzruSA (eTale tattva sAMbhaLavAnI IcchA) ItyAdi sukhano rAga ane duHkhano dveSa sarvatra rAga-dveSano abhAva guNorUpI camaka ApoApa svataH ja jhaLake che. jema jema AtmAmAMthI doSo dUra thAya che ane guNo pragaTe che tema tema tethI ja kleza-kaSAya-Aveza tethI ja vItarAgatA ane sarvazatA yoganAM yama-niyama-Asana ane prANAyAma Adi aMgo prApta thatAM jAya che ke jethI chellI dRSTi AvatAM yoga pUrNapaNe khIlatAM anaMta janma-maraNanI paraMparA zailezI avasthA-mokSa A AtmA pUrNa samAdhi rUpa phaLa prApta kare che. A rIte A graMthamAM uparanA citramAM joI zakAya che ke oghadRSTivALo jIvano aMta yoganI ATha dRSTi, temAM thatA bodhane samajAvavA ATha upamA, anaMta janma-maraNanI paraMparAmAM aTavAyA kare che. A oghadRSTi ATha doSono nAza, ATha guNonI prApti, ane yoganAM kramazaH zuM che e paNa samajI laIe. ATha aMgonuM muMjane samajAvavA nIceno koTho upayogI banaze. oghadRSTi eTale vartamAnakAlIna zarIra TakAvavA vartamAna vibhinna upaniSadamAM brahmapadanI prApti mATe zradhdhA, tApa, dazAmAM ja jIvavAnuM. A jIva vartamAna paristhitine vaza thaI, brahmacarya, satya, dAna, dayA vagerenI AvazyakatA para bhAra mukavAmAM mohamAM paDI potAnA cakravyuhamAM pote ja aTavAI jAya che. Avyo che. A padanI prApti mATe jJAna ane yoga arthAta AcAra oghadRSTivALo jIva (mohane paravaza thayo chato) saMsAra tarapha ane vicAra, bannenI AvazyakatA hoya che. upaniSadamAM yoganA AgaLa vadhe che ane aMte anaMta janma-maraNanI gartAmAM dhakelAI prakAromAM paNa bheda jovA maLe che. koI yoganA be prakAre karmayoga jAya che. jyAre yogadRSTi yukta jIva guNavikAsa kare che ane kadApi ane jJAnayoga to koI jagyA e cAra prakAra kahyA che, jema ke duHkha na ja Ave evA zAzvata sukhane pAme che. tevI dRSTine maMtrayoga, rAjayoga, layayoga ane haThayoga. A uparAMta "yogadRSTi' kahevAya che. upaniSadamAM prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna, tarka ane jema jema sAcI daSTino (sAco bodhano) vikAsa thato jAya samAdhinuM varNana jovA maLe che. paraMtu Asana vagerenI vistArita che tema tema A jIvamAMthI te te dRSTinA (jJAnanA) prabhAve saheje- mAhitI maLatI nathI. - yoganI daSTionuM citrA krama | | yogadaSTi | yogAMga | doSatyAga | guNa-sthAna | bodha-upamA | vizeSatA - mitrA | yama | kheda | adveSa | tuNAnikaNa | mithyAtvA tArA | niyamo jijJAsA gomaya agnikaNa. mithyAtva balA | Asana | 8 | zuzraSA | kASTha anikaNa | mithyAtva. dIprA | prANAyAma utthAna zravaNa | dIpaprabhA mithyAtvo 5. | sthirA | pratyAhAra | bhrAMti bodha. ranaprabhA | samyakatva kAMtA | dhAraNA anyamud | mImAMsA | tArAprabhA. samyakatva prabhA | dhyAna | rugu (roga) | pratipatti. sUryaprabhA samyakatvo 8 | parA | samAdhi | AsaMga | pravRtti | caMdraprabhA | samyakatva 2. udavega | 3. (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka yoga e eka vyavahArika ane dhyAnaparaka sidhdhAMta che, jene dharmonuM sevana, indriyo ane mana uparano nigraha eTale ke mana, kyAre paNa samayanA baMdhanamAM bAMdhavuM ucita nathI. yoganuM jJAna vacana ane kAyAnI badhI zubhAzubha pravRttino tyAga ane zuddha manuSyanA aMtaraAtmA sAthe sIdho saMbaMdha dharAve che. e parathI pravRttionuM vivekapUrvaka AcaraNa mANasano paripUrNa vikAsa sAdhe ema paNa kahI zakAya ke yoga-vidyAno AraMbha sRSTinA AraMbhathI che. tethI badhI zuddha pravRttio yoga kahevAya che. jaina paraMparAmAM ja thayo che. yogaviSayaka tattvono sauthI prathama samanvaya karanAra zrI haribhadrasUri vedamAM yoga zabdanA aneka artho kahevAmAM AvyA che. travedamAM che. temaNe kahyuM che ke "mokSamApaka dharma vyApAra, te yoga che.' zrI 'yoga' zabdano artha joDavuM ema thAya che, I.sa. pUrve 700- hemacaMdrAcArya paNa jUnI paribhASAne kAyama rAkhIne yoganI vyAkhyA 800mAM vaidika sAhityamAM yoga zabdano artha Indriyone pravRta karI ke "mokSane prApta karAvanAra samyak darzana, jJAna ane cAritra karavI ema thAya che jyAre I.sa. pU. 500-600 mAM likhita ja yoga che. A uparathI ema samajavuM joIe ke mokSane prApta sAhityamAM yoga zabda dvArA Indriyo para niyaMtraNa rAkhavAno nirdeza karavAmAM sAdhanarUpa je je vizvAsa, vicAra ane vartana hoya te karavAmAM Avyo che. AnA parathI ema kahI zakAya ke yogano badhAM yogarUpa che ane tethI te upAdeya che, tathA te sivAyanAM sarvaprathama ullekha vedamAM karavAmAM Avyo che. veda pachI jema jema badhA prakAranAM vizvAsa, vicAra ane vartana yogarUpa nathI ane sAhityano vikAsa thato gayo tema-tema yogasAdhanAno ullekha tethI te heya che. upaniSada, darzana, purANa, smRti vagere graMthomAM enuM varNana yoga sthiratA bakSe che. AtmA sadAbhAvathI anucita AcaraNanI maLe che. vRttivALo hoya che. te AtmAne mRtyu prasaMge ucita AcaraNanI - paramatatvanA bodha mATe yoga' eka uttama sAdhana che. yoga prApti thatI nathI. kAraNa ke je kAyama doSita ja jIvana jIvavAne vize samajAvatAM pataMjali kahe che ke "cittanI vRttino nirodha e TevAyelo hoya che, tene mohanI prabaLatA hovAthI paryanta samaye ja yoga che'. nidorSa AcaraNa kyAMthI sUjhe? AcaraNamAM samatAbhAva, yogaviSayaka vyavasthita vicAra karato sauthI jano vaidika saMpUrNajIvanane sthira banavAmAM madadarUpa bane che. bAhya ane AMtarika graMtha "pAtaMjala yogadarzana' che. tenAM muLa veda kALanAM ke tethI paNa ane bAhyathI aMtarikanI gati vadhu nirmaLa ane nirbheLa bane tyAre jUnA kALanAM che; teNe yoganI vyAkhyA karI che jozcittavRttiniro' manuSyatva sAkAra thAya che. manuSyatvanA sAkAratva pachI ja parama cittanI aMdara pedA thatI badhI zubhAzubha vRttiono virodha karavo sAkAra thAya. tenuM nAma yoga. vRttiono nirodha eTalA mATe jarUrI che ke khaLabhaLatA pANImAM taLiyuM na ja dekhAya. sthira pANImAM taLiyuM temanAthI AtmAmAM rAgadveSa pedA thatA rahe che ane rAgadveSa cokhecokhkhuM dekhAya che. yoga A sthiratAnA mAraganuM prathama pagaluM potAmAM tema ja jagatamAM azAMti phelAve che. jo vRttiono nirodha che ane e ja jIvananA sthira pravAhanuM aMtima che. yogAvasthA thAya to AtmAmAM samabhAva pedA thAya che. A samabhAva ja yoga bAhya ane AMtarika pAmo. DaoN. sejala zAha kahevAya che. gItAkAre kahyuM che "samatve yoga ucyate'. vaLI. AgaLa sejalshah702@gmail.com cAlatAM bIjA zabdomAM kahyuM che "yoga: varmasu kauzanama' kauzalano Mobile : +91 9821533702 saMdarbhagraMtho : artha nipuNatA, paripUrNatA, sahajatA ane eTale ja samatA. A 4. gurudevjbbk.blogspot.com/2015/06/blog-post_9.html samatA sAdhatAM ja mANasane potAnI pravRtimAM maLatI saphaLatA 2. shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/.pdf niSphaLatAne kAraNe zubhA zubha phaLa prApta thAya che. 3. shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/1060.pdf bauddha loko yoga arthamAM prAyaH samAdhi ke dhyAna zabda vApare 4. www.sachchidanandjiblog.org/2011/04/yoga-yudhdhache. samAdhi arthAt samAdhAna. mana, vacana ane zarIrane samatola rAkhavAM te. buddha bhagavAne aneka vakhata kahyuM che ke cittanuM samAdhAna 4. https://www.divyabhaskar.co.in/.../meaning-of-yoga-and importance karavuM eTale ke akuzaLa manovRttione choDI kuzaLa manovRttionuM 6. haribhadrasUrIzvarajIyogadraSTi samuccaya - anuvAda : dhIrajalAla mahetA sevana karavuM ane chevaTe kuzaLa upara paNa upekSAbhAva keLavavo ane 7. yogazataka - anuvAda : dhIrajalAla mahetA AtmAmAM sthira thavuM. AnuM nAma ja samatvaprApti. 8. jaina evama bauddha meM yoga - eka tulanAtmaka adhyayana - Do. sudhA jaina jainadharmano sUra paNa AthI kAMI judo paDato nathI. temAM paNa 9. yogazAstra - hemacaMdrAcArya - saMpAdaka : khuzAladAsa jagajIvanadAsa Aja vAta punarAvartita thaI che temAM kahyuM ke ahiMsAdi sanAtana 10.http://gu.vikaspedia.in/health/a86aafac1ab7/ (10) prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka A aMkaLAvidvAna saMpAdikA Do. razmibena bhedA jJAna meLavavAnI pipAsA potAnAmAM satata jAgRta rAkhanArA DaoN. razmibena bhedA mULa kacchanA gAma godharA. kolhApura-zivAjI yunivarsiTImAMthI temane sAyansa sAthe grejyuezana karyuM ane muMbaI yunivarsiTImAMthI DIplomA ane eDavAnsa DIplomA jainolojIno korsa karyo. temane yoga philosophI para paNa traNa varSano korsa karyo che. jenA philasophImAM temane ema.e. karyuM che ane chelle pI.eca.DI paNa yogA para ja karyuM che. temanA pIeca.DI. saMzodhanano Quy edl. "Yoga: Way to Achieve Moksha'. temanA mahAnibaMdha para AdhArita pustaka "amRta yoganuM, prApti mokSanI' jenI Aja sudhI be AvRtti prakAzita thaI che. A uparAMta "ugyo muktino aruNodaya : samyaga darzana' nAmaka bIjuM pustaka paNa temane lakhyuM che. mAtA caMcaLabena ane pitA jAdavajIbhAI deDhiyAnA saMskArathI temanA jaina saMskAro draDha thayA ane pati jItubhAI ane saMtAno caitAlI ane kuMtala sudhI teno vistAra thayo che. bhAI kutara gurudeva zrI rAkezabhAInA cIMdhelA mArge adhyAtma ane sevA tarapha vaLyA ja che. DaoN. razmibene "jaina vizvakoza' mATe ghaNA adhikaraNo mATenuM lekhana karyuM che. aneka jaina samAroha ane jJAnasatramAM teo niyamitapaNe potAnAM saMzodhanapatra raju kare che. 4-5 varSathI teo ka.vi.o. sthAnakavAsI mahAjana saMcAlita jenolojI korsa ane somaiyA rIsarca senTara jainolojImAM jaina dharmanA vividha viSayano abhyAsa karAvatA hatAM. hAlamAM be varSathI uttarAdhyAyana sUtrano gurudeva zrI rAkezabhAInA vivecana anusAra abhyAsa karAve che. prabuddha jIvanamAM paNa teo niyamita rUpe lakhe che. satata khaMtathI kArya karavuM ane satata vAMcana-manana dvArA jAtane jAgRta rAkhavAnI khevAnA razmibenanI jovA maLe che. DaoN. razmibena sAthe niyamita jJAnagoSThI thatI rahe che ane evAM ja eka divase mArI IcchA emanI samakSa rajU karI ane temaNe e vacana tarata ja upADI lIdhuM. pariNAme Aje A aMka ApanI samakSa taiyAra che. prabuddha jIvanamAM "jJAna-saMvAdamAM paNa teo potAnI niyamita viddhavatAno lAbha Ape che. AvanArA samayamAM temanI pAsethI vadhu sevA ane jJAnanI sahaja apekSA che ja. huM temanI AbhArI chuM ke temaNe A aMka vizeSa khaMtathI taiyAra karI prabuddha jIvananA ItihAsamAM eka sonerI pAnuM umeryuM che. | | taMtrI - prabuddha jIvana (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka saMpAdakIya | prabuddha jIvana'nA mAnad taMtrI DaoN. sejalabena zAhane koI kAraNasara, maNibena nANAvaTI vimensa kaoNlejamAM maLavAnuM thayuM. tyAre temanI sAthe jJAnagoSThinI carcAmAM emaNe "yoga' vize vizeSAMka saMpAdita karavAno prastAva mUkyo. mArA Ph.D. nA abhyAsano viSaya paNa "jena dharmamAM yoga' hovAthI meM saharSa svIkAryo. bhAratIya saMskRtimAM yoga to pUrvAkALathIja joDAyelo che. pataMjali munie I.sa. pUrve lakhela "pAtaMjala yogasUtra yogano sauthI pramANabhUta graMtha manAya che. eTale jaina dharma ane sAthe bIjA darzanomAM, paraMparAomAM yoga kayA dRSTikoNathI lIdhelo che, emanI sAdhanA-paddhati zuM che e badhAne Avarato vizeSAMka taiyAra karavAnuM nakkI karyuM. e pramANe e paraMparAonA abhyAsu vidvAnone lekha lakhavA mATe AmaMtrita karyA. arvAcIna samayamAM thayela adhyAtmayogIo viSe paNa lekho maMgAvyA. potAno amulya samaya phALavI A lekho lakhanAra sarva vidvAnono aMta:karaNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. A avasare DaoN. kumArapALabhAI desAIno jeTalo AbhAra mAnuM eTalo ocho che. vizeSAMka mATenA viSayo ane lekhakonI sUci mATe jarUrI mArgadarzana ApyuM. sAthe sAthe jUdI jUdI paraMparAonA abhyAsu lekhakono saMparka karI Apyo. jethI mAruM kAma ghaNuM saraLa banyuM. e mATe mArA taraphathI kRtajJatA abhivyakta karuM . | DaoN. sejalabene mArAmAM je vizvAsa mUkyo ane A vizeSAMka saMpAdana mATe mane protsAhita karyA. emanI huM aMtaHkaraNapUrvaka AbhArI chuM. mAro abhyAsa kevaLa jaina ane pataMjali yoga vize hato. A vizeSAMkanuM saMpAdana karatA mane ghaNA anya adhyAtmayogIo vize jANavA maLyuM. A nimitte yoga vizeno mAro abhyAsa paNa puSTa thato rahyo. AcArya ane sAdhu bhagavaMtonA lekho temaja vidvAna lekhakonA abhyAsapUrNa lekhothI A aMka samRddha thayo che. emanA pratye huM kRtajJatA vyakta karuM chuM. temaja suMdara mudraNa karI ApanAra bhAvinabhAI gAMdhI temaja mupharIDiMga karI ApanArA puSpAbena temaja bipInabhAI zAhanI paNa AbhArI chuM. aMte, A vizeSAMka taiyAra karatA jinAjJAvirUddha kaMI lakhAyuM hoya to micchAmI dukkaDaM. DaoN. razmi bhedA mo. 9867186440 prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka yoga ane mokSa | DaoN. razmibena bhedA. AtmakalyANa karavAnA aneka mArgo jJAnI puruSoe batAvyA yoga e mAdhyama che. AdhyAtmika sAdhanAmAM yogasAdhanAnuM che, temAMthI ja eka mArga che yoga. AtmA zuddhasvabhAvamaya mokSano saMpAdakIya mahattvanuM sthAna che. AtmAnA potAnA svarUpamAM, yoga prApta karAve tenuM nAma ja yoga che. yoga zabda "yuja' dhAtu svasvarUpamAM sthira thavAnI prakriyAne athavA sAdhanAne yogasAdhanA parathI Avyo che. saMskRtamAM "yuja' dhAtunA be artha thAya che. ekano kahevAya che. artha che yojavuM, joDavuM; bIjo artha che - samAdhi, mana:sthiratA. jJAnI puraSoe yoganI alaga alaga vyAkhyAo ApI che - bhAratIya yogasAhityamAM 'yoga' zabda banne arthamAM prayojelo che. (1) muni pataMjalie pAtaMjala yogadarzanamAM yoganI vyAkhyA koI ciMtakoe eno "samAdhi' arthamAM prayoga karyo che to jaina 05 nIce pramANe ApI che - yogasAhityamAM jJAnIoe "saMyojana karavuM' ema artha lIdho che. mokSekha yonanA yojA: ema tenI vyAkhyA che. arthAt mokSa sAthe yogazcitta vRttinirodha: ||2|| yojana, joDANa karAve te yoga. Ama je prakriyA vaDe AtmA zuddha cittavRttino nirodha karavo te yoga. AtmasvarUpa rUpa mokSapada athavA nirvANapadane prApta kare te yoga. citta jyAre kSINa vRttivALuM thaI jAya tyAre paramAtmasvarUpanI A mokSarUpa paramatattva alaga alaga nAmathI oLakhAya che. jaina samApti thAya. samApti eTale dhyAna dvArA sparzana. samApti eTale darzanamAM ene siddhapada athavA mokSapada kahe che. koI buddha-pada athavA dhyAtA, dhyeya ane dhyAnanI ekarUpatA. dhyAtA - dhyAnano adhikArI zivapada kahe che. A zabdabheda chatAM paramArtha thI tenA yogyasAdhaka aMtarAtmA che. dhyeya paramAtmA che, dhyAna jJAnanI sahajAtmasvarUpamAM bheda paDato nathI. AvA zuddha AtmasvarUpamAM ekAgratArUpa che. samApti e traNenI ekatArUpa che. satata je ramaNatA karAve, enI sAthe joDANa karAve te yoga ema enI paramAtmAnA dhyAna vaDe cittavRttiono vilaya thavAthI paramAtmA sarva darzana saMmata, sarvasAmAnya vyAkhyA che. AtmAnuM nija zuddha sAthe abheda - ekatAno anubhava thAya tene samApti kahe che. svabhAva sAthe, sahajAtmasvarUpa sAthe joDANa thavuM te ja yoganuM citta jyAre kSINa vRttivALuM sphaTika jevuM pAradarzaka thaI jAya tyAre pragaTa spaSTa svarUpa che. parabhAva vibhAvamAMthI nikaLI AtmabhAvamAM anya vRtti pratye doDatuM nathI. ane sthira thaI ekAgrapaNuM prApta kare sthira thavuM e ja mokSamArga che. jenA darzana nirdiSTa samyagdarzana, tyAre ja samApti thAya. bahirAtmabhAva tyajI daI, aMtarAtmabhAva samyagujJAna ane samyagucAritra A ratnatrayI e mahAyoga che. pAmI sthirabhAvathI AtmA te ja paramAtmA evuM ciMtana kare. enI sAdhanA karIne anaMta jIvAtmAoe mokSaprApti karI che. (2) zrImad bhagavad gItAmAM bIjA adhyAyamAM yoganI vyAkhyA jaina darzana pramANe jIvAtmA A saMsAramAM karmanA baMdhananA A pramANe karI che - kAraNe janma maraNanA cakramAM pharato hoya che. A karmano jyAre samatvaM yoga ucyate saMpUrNa kSaya thAya arthAt jIvano jyAre karmathI saMpUrNapaNe viyoga artha :- samatva e ja yoga che. je paNa kaMI karma karAya che e thAya tyAre AtmA mokSa prApta kare che arthAtu paramAtmA bane che. pUrNa thAya ke na thAya ane e e karmanA phaLa vakhate samabhAvamAM Ama jaina darzana pramANe "ayoga' tenA yoganuM lakSya che. ayoga rahevuM e ja samatva che. anukULa ane pratikULa paristhitinA vacce eTale mana, vacana ane kAyAnA yogathI rahita evI siddhAvasthA. mananI taTasthatA te samatva che. anya darzanamAM paramAtmAne yoga karavAnI vAta che tyAre jaina dharmamAM A ja adhyAyamAM AgaLa zrIkRSNa yoganI vyAkhyA karatA dareka jIvAtmA potAnA puruSArthathI paramAtmA banI zake che je ayogathI siddha thaI zake che. arthAt jIvanuM aMtima lakSya yogathI ayoga sAdhI arthAt karmarahita thaI paramAtmA banavAnuM hoya che. budhdiyukto jahAtIha Ubhe sukRtdusskRte| yoga eTale AtmA sAthenA saMbaMdhanI sthApanA. AtmAnI sAthe tasmAdyogAya yujyasva yogaH karmasu kauzalAm / / 50 / / saMbaMdha niSpanna thAya che tyAre ayoga niSpanna thAya che. ayoga artha :- samabuddhiyukta mANasa puNya ane pApa beyane A eTale mana-vacana-kAyAnI sthiratA. ayoganI dizAmAM javA mATe lokamAM tyAgI de che, temanAthI mukta thAya che, mATe tuM samatvarUpa (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana 13 | Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka yogamAM joDAI jA. A samatvarUpa yoga e ja karmomAM kuzaLatA che. (arthAt karmabaMdhamAMthI chUTavAno upAya che) 3. jaina darzanamAM trividha yoga kahyo che. zraddhA, jJAna ane kriyAne trividha yoga kahe che. kAraNa samyaka zraddhA (darzana) samyaka jJAna ane samyak cAritranI sAdhanA vaDe ja AtmAne mokSanI prApti thAya che. A trividha yoga ja jaina darzanamAM ratnatrayI tarIke prasiddha che. kAraNabhUta je paNa parizuddha dharmavyApAra che (vrata, niyama, Avazyaka kriyA, caityavaMdana, pratikramaNa... ItyAdi) te sarva dharmavyApArane yoga kahe che. dharma eTale vastusvabhAva arthAt Atmavastuno svabhAva te Atmadharma. AtmA potAnA zuddha darzanajJAnamaya svabhAvamAM varte te ja vAstavika dharma che, te ja cAritra che ane e ja yoga che. nija AtmasvabhAvamAM ramaNatA karavI e ja Atmadharma che. jema nirmalatA e sphaTika ratnano svabhAva hovAthI teno dharma che tema kaSAya umAsvAtie A ja vAta karI che - A ratnatrayIrUpa mokSamArga e ja yoga che. AcArya abhAvarUpa nirmalatA arthAt Atmazuddhi e ja AtmAno zuddha svabhAva hoI e AtmAno dharma che. paNa rAga, dveSa, moha Adi vibhAva pariNAmone lIdhe AtmAnA nirmaLa zuddha svabhAva para AvaraNa Ave che. jeTale aMze A rAgAdi vibhAva dUra thAya teno AtmasvabhAva pragaTato jAya che. samyagadaSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSaprApti paryaMta uttarottara A AtmasvabhAva pragaTato jAya che. kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArye emanA graMtha 'yogazAstra'mAM A zuddha AtmasvarUpa pragaTa karavA mATe je je parizuddha dharmavyApAra yoganI vyAkhyA karatA kahyuM che - karAya che e yoga che. samyag darzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH / / 1.1 / / tatvArthasUtra artha :- samyagdarzana, samyajJAna ane sacAritra A traNenI abheda ekatA e ja mokSamArga che. ja caturvargeDagraNImokSo, yogastasya ca kAraNaM / jJAna zradhdAnacAritrarUpaM ratnatrayaM ca saH / / 1.15 / / yogazAstra artha :- dharma, artha, kAma, mokSa A cAra vargomAM mokSa te ja uttama che. e mokSanuM kAraNa te yoga che. te yoga jJAna, zraddhA ane cAritrarUpa ratnatraya che. jaina darzanamAM yoganI vyAkhyA mokSeLa yokhanAv yozaH ema kahelI che. arthAt je prakriyA vaDe AtmA zuddha AtmasiddhirUpa mokSane pAme arthAt potAnuM zuddha AtmasvarUpa pAme arthAt paramAtmapada prApta kare te yoga. ahIM haribhadrAdi zvetAMbara AcAryo A mo.sAdhanAmAM 14 AvI rIte A yogasAdhanAno mArge vicArIe to je sAdhanAthI AtmAnI zaktino vikAsa thaI, AtmA pUrNa svasvarUpamAM sthira thAya e yoga che. je sAdhanAthI AtmAno paramAtmA sAthe saMyoga thAya, AtmA paramAtmA bane, potAnuM zuddha AtmasvarUpa prApta kare e yogasAdhanA che, enA mATenuM yogazAstra je paNa koI darzananuM hoya paNa enuM lakSya AtmazuddhinuM ja che. Atmazuddhi mATe yogasAdhanA jarUrI che. nou adhyAtmayogI AnaMdamanajIe emanA pardAmAM yogasAdhanAnI vAta karI che je nIce pramANe che - pada naM. 6 mahAro bAluDo saMnyAsI, dehadevaLa maThavAsI, IMDA piMgalA mAraga tajI jogI, suSamanA gharavAsI; brahmaraMdhra mahI Asana pUrI bAbu, anahada tAna bajAsI... yama niyama Asana jayakArI, prANAyAma abhyAsI, pratyAhAra dhAraNAdhArI, dhyAna samAdhi samAsI... mUla uttara guNa mudrAdhArI, paryaksanavAsI, recaka pUraka kuMbhaka sArI, mana Indriya jayakAsI... email id : rashmi.bheda@gmail.com M. 9867186440 sthiratA joya yugati anukArI, ApoApa bimAsI, Atama paramAtama anusArI, sIje kAja samAsa.... prabhu jIvana ||2|| ||3|| ||4|| 11411 phebruArI - 2018 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka jaina dharmamAM yoga ( DaoN. razmi bheda ) AdhyAtmika vikAsanI pUrNatA arthAt nirvANa yA mokSa te jaina AgamomAM yoganA arthamAM adhikatara "dhyAna' zabda prayukta mAnavajIvananuM aMtima sAdhya che. sarva bhAratIya darzanonuM aMtima thayelo che. temaja yoga' zabda samAdhinA arthamAM paNa prayukta lakSya mokSaprApti che. temAM jaina darzana parama Astika mozaikalakSI thayelo che. ApaNe aitihAsika dRSTithI vicArIe to jaina che. mokSa prApta karavAno utkRSTa upAya athavA mArga te ja yoga che. paraMparAmAM yoga athavA yogasAdhanAne cAra vibhAgamAM vibhakta mokSano mukhya hetu yoga che, nimitta hetu to goNa kahevAya che. karI zakAya. yoga mokSanuM upAdAna kAraNa che. mokSa prApyArthe yogamArga che. (1) Agama ane Agama sAhityamAM yoga mokSa e ja sarva darzanonuM nizcita sAdhya - dhyeya che. tenA sAdhanarUpa yogamArga paNa eka ja che. ane te zamaparAyaNa - zamaniSTha evo (2) AcArya kuMdakuMdadevathI AcArya haribhadrasUri sudhI (vikramanI yogamArga che. zama eTale niSkaSAya AtmapariNati, AThamI zatAbdI sudhI) rAgadveSarahitapaNuM, samabhAva - sAmyamAM arthAta sahaja (3) AcArya haribhadrasUrithI upAdhyAya yazovijayajI sudhI AtmasvarUpamAM sthiti thavI, svasvarUpane samajI svarUpamAM ramaNatA (vikramanI aDhAramI zatAbdI sudhI) karavI e ja zama che. parabhAva - vibhAvamAMthI nikaLI AtmabhAvamAM (4) upAdhyAya yazovijayajIthI atyAra sudhI (aDhAramI sthira thavuM te ja zamaniSTha mArga, yogamArga che. jaina darzanamAM A zatAbdI pachI). mokSamArga, yogamArga e samyagudarzana, samyagujJAna, samyagucAritra / (1) Agama ane Agama sAhityamAM yoga e zuddha ratnatrayarUpa che. ane e ja jaina yoga che. AnI sAdhanA A avasarpiNI kALamAM jaina dharmanA Adya praNetA bhagavAna karIne anaMta AtmAoe mokSanI prApti karI che. anAdikALathI RSabhadeva che, je svayaM mahAyogI hatA. eTale jaina yoganA praNetA A saMsAracakramAM pharatA jIvone temAMthI bacAvanAra ane tarIke paNa emane ja sthApI zakAya. bhaktAmara stotramAM RSabhadeva mokSaprApti karAvanAra A yogamArga che. dareka AtmA jemAM paramAtmA bhagavAnane yogIzvara tarIke varNavelA che. (gAthA naM.24) aMtima thavAnI kSamatA che te samyakdarzana - jJAna - cAritrarUpa ratnatrayane tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmIno saMsAratyAga pachI kevaLajJAna AdarIne arthAta yogamArgane anusarIne paramAtmapaNuM prApta karI sudhIno je sADAbAra varSano sAdhanAkALa hato e sAdhanAkALamAM zake che. AtmAmAM anaMta zakti rahelI che. AtmAnuM aizvarya eTale adhikAMza samaya e yogasAdhanAmAM arthAt dhyAnamAM ja hatA. anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra ane anaMta AnaMda, bhagavAna mahAvIranA mukhethI varNavelA ane gaNadharo dvArA racAyelA AtmAnA A potAnA ja guNo che. A guNono utkRSTa vikAsa AgamomAM yoga ane dhyAna vize varNana maLI Ave che. jema ke zrI karI, uttarottara guNasthAnamAM pragati karI e potAnA puruSArthathI paramAtmA banI zake che. A AtmaguNonA Avaraka karmono kSaya AcArAMga sUtra, sUtrakRttAMga sUtra, bhagavatI sUtra, sthAnAMga sUtra temaja uttarAdhyayana sUtramAM A sAdhanApaddhatinuM pratipAdana kareluM thatA e guNo pragaTa thAya che. kramazaH AgaLanA guNasthAnaka prApta thatA jAya che, jemAM AtmAno anukrame uttarottara vikAsa thatA e che. sUtrakRttAMga sUtramAM samAdhiyoga, dhyAnayoga, adhyAtmayoga, AtmasvarUpamAM ramaNatA, sthiratA prApta kare che ane aMte kSapaka - bhAvanAyoga jevA zabdo prayukta thayelA che. Agama sAhityamAM zreNi prApta karI vItarAgatA, kevaLajJAna ane mokSa prApta kare che. " te paNa teno nirdeza maLe che. A jaina dharmanI sAdhanA paddhati che je mokSamArga tarIke jANItI che. (2) jaina yogano dvitIya yuga: AcArya kuMdakuMdadevathI AcArya jaina zAstromAM "yoga' zabda prAcIna kALathI ja jovA maLe che. haribhadariyA jIvanA mana, vacana, kAyAnI pravRttine yoga tarIke oLakhavAmAM vikramanI prathama zatAbdIthI Ajaparyata jaina yoga saMbaMdhI ghaNuM Ave che tevI ja rIte mokSamArganI sAdhanA paNa yogasAdhanA tarIke sAhitya racAyeluM che. prathama zatAbdImAM AcArya kuMdakuMdadeve oLakhAya che. jaina darzana ane Agama sAhityamAM AtmAne anaMta samayasAra, niyamasAra, mokSapAhuDa Adi graMthomAM yoga saMbaMdhI zaktimAna kahyo che. AtmAmAM anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vivecana kareluM che. dhyAna sAdhanAnI AvazyakatAne jarUrI gaNI che. sukha ane anaMta vIrya che. yoga sAdhanAthI e prApta karI zake che. dhyAna dvArA sAdhaka bahirAtmabhAvano tyAga karI aMtarAtmAnuM jJAna phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka - che. zAstravaNa, zAstravidita kAryonuM yathAzakti pAlana vagere anuSThAna e samyagajJAnAdinA pradhAna sAdhana hovAthI vyavahAra dRSTie yoga che. jyAre 'yogavizikA'mAM yoga kone kahevAya enuM rahasya samajAvatA kahe che, 'parizuddha evo badhe ja dharmavyApAra rAmya varzana jJAna pAritrANi mokSamArga: / / 1|| - tattvArtha sUtra jIvane mokSa sAthe joDI ApanAro hovAthI yoga che. ' A sAdhanApaddhatimAM zuddha AtmasvarUpa arthAta paramAtmasvarUpa STie ene ATha bhAgamAM vaheMcI ATha yogadRSTi tarIke ahIM 'yogadRSTisamuccaya'mAM jIvane prApta thatA AtmaprakAzanI mAtrAnI prApta karavAnA mArgamAM dhyAnanI atyaMta mahattvanI bhUmikA nirUpavAmAM AvI che ane enA anusAre jIvano kramika vikAsa jenuM vivecana AcArya jinabhadragazIe dhyAnazatakamAM, pUjyapAda batAvyo che. emanA pachI vikramanI agiyAramI zatAbdImAM devAnaMdIe samAdhitaMtra temaja ISTopadezamAM kareluM che. AcArya AcArya rAmesene 'tattvAnuzAsana' ane AcArya somadevasUrie kuMdakuMdadevanI jema AcArya pujyapAde paNa AtmAnI traNa 'yogasAra' graMtha lakhyo. beu graMthamAM yoga vize varNana che. bAramI avasthAo - bahiAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmAnuM nirUpaNazatAbdImAM zrI hemacaMdrAcArye 'yogazAstra'nI racanA karI. A kareluM che. A graMthamAM AtmAmAM lIna thayuM ane AtmAmAM AtmabudvizatAbdIomAM jaina yoga, aSTAMga yoga, haThayoga ane taMtrazAstrathI rAkhavI ene ja duHkhamuktino upAya kahyo che. jyAre ISTopadezamAM prabhAvita thayelo jovA maLe che. Agamika yugamAM dharmadhyAna hatuM. ISTa arthAta mokSanuM pratipAdana kareluM che. mananI ekAgratAthI 'yogazAstra'mAM dharmadhyAnanuM paraMparAgata svarUpa prastuta karI enA IndriyonuM niyamana karI AtmA dvArA AtmAnuM dhyAna karavAnuM kahyuM piMDasya, padastha, rUpastha ane rUpAtIta A cAra bheda ane enA che. chaThThI zatAbdImAM jinabhadragazI kSamAzramo 'dhyAnazataka' graMthanI svarUpanuM vistArathI vivecana kareluM che. mokSaprApti mATe racanA karI. A graMthamAM yogasAdhanA ane dhyAnasAdhanAnI maulika yogasAdhanAnuM kramavAra saMpUrNaparNa varNana karyuM che. aDhAramI paddhatio che. chadmasya ane kevaLI beune dhyAnamAM rAkhI zatAbdImAM upAdhyAya yovijayajIe potAnI aneka racanAo jinabhadragazIe dhyAnanI spaSTa paribhASA ApI che. eka vastu dvArA yogasAhityane samRddha karyuM. emaNe lakhela 'adhyAtmasAra', para cittane ekAgra karavuM ane yoganirodha e dhyAna che. 'adhyAtmopaniSada', 'jJAnasAra' tema dvAtriMzada - dvAtriMzikAmAM (3) jaina yogano tRtIya yuga : AcArya haribhadrasUrithI upAdhyAya 'yogAvatAra'mAM yoga vize prakAza pADelo che. yazovijayajI sudhI 'pAtaMjalayogasUtravRtti'mAM yogasUtranA amuka sUtronI jaina dRSTie samIkSA karI jaina maMtavya sAthe samanvaya sAdhavAno prayatna karyo che. pAtaMjala yoga ane jaina yoganA tulanAtmaka adhyayana mATe A vRtti mArgadarzana che. prApta kare che ane paramAtmabhAva prApta karI svayaM paramAtmA ne che. emaNe yoga ane yogabhaktinuM vyavasthita pratipAdana kareluM che. A pachI vikramanI trIjI zatAbdImAM AcArya umAsvAtie tattvArthasUtramAM mokSamArganuM arthAt yoganuM pratipAdana kareluM che. vikramanI AThamI zatAbdImAM AcArya haribhadrasUrie jaina yoga sAhityamAM eka navA adhyAyanI zarUAta karI. emaNe jaina darzanamAM pratipAdita AtmAnA vikAsakramanuM varNana yogarUpathI karyuM. pAtaMjala yogapati ane paribhASAo sAthe jaina paddhationo samanvaya karI jaina yogane navI dizA ApI. A samanvayamAM emaNe jaina dharmamAM pratipAdita cauda guNasthAnakono pAtaMjali yogapaddhatio sAthe tulanAtmaka svarUpamAM prastuta karyA. emanA yogaviSayaka cA2 graMtho che - yogabiMdu, yogazataka, yogaviMzikA ane yogadRSTisamuccaya. 'yogabiMdu' graMthamAM kahe che, je mokSa sAthe joDI Ape te yoga kahevAya che. adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMzaya A yogamArga (mokSamArga)nA pAMca aMga che je sakalayarUpa mokSa sAthe AtmAnuM yojana kare che tethI yogarUpa che. emAM uttarottara yoga zreSTha yoga che. 'yogazataka' graMthamAM yoganA be bheda nizcaya ane vyavahAra batAvI emanuM svarUpa batAvyuM che. mokSa sAthe joDanAra ratnatrayI eTale ke samyagajJAna, samyagdarzana, samyacAritra che te nizcayadRSTie yoga che ane guruvinaya, 16 (4) jaina yogano caturtha yuga : upAdhyAya yazovijayajIthI Aja sudhI. aDhAramI zatAbdImAM upAdhyAya yazovijayajInA samakAlIna adhyAtmayogI AnaMdathanajI mahArAje 22/24 tIrthaMkaranA sAvano ane 108 padonI racanA karI. A stavano ane pado AdhyAtmika, yogalakSI ane vairAgyanA che. vIsamI sadInA yogI munirAja karyu2vijayajI urphe cidAnaMdajI, zrImad rAjacaMdra, AcArya buddhisAgarajI thaI gayA. emaNe lakhela sAhityamAM Apazane 'yoga' jovA maLe che. cidAnaMdajIe lakhela 'cidAnaMdI bahIMtarI'nA keTalAka padomAM zAna, dhyAna ane yoganA viSayane vaNI lIdho che. ane AtmasvarUpanI anubhUti varNavI che. Aja sadImAM thayela zrImad rAjacaMdranuM badhu sAhitya AtmalakSI che. emanI kRti 'AtmasiddhizAstra'mAM jJAnayoga ane bhaktiyogano subhaga saMgama nihALI zakAya che. ahIM jJAnayogano adbhuta mahimA phebruArI - 2018) prajIvA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA kAvyAtmaka zailImAM nidarzita karyo che to sAthe mokSamArgamAM AgaLa mokSanI prApti thAya. jJAna ane kriyA A beu eka rathanA be cakranI vadhavA bhaktiyogane Avazyaka mAnyo che. mULa mAraga' A kAvyamAM jema che. emAM eka cakra na hoya to ratha cAle nahi ema mokSaprApti samyagudarzana zAna cAritrarUpI mokSamArga varNavyo che. emanA pachI mATe A beu jarUrI che. AcArya buddhisAgarasUrie emanA AcArya buddhisAgarasUrie yogasAdhanAnI kriyA sAmAnyajanamAM "yogadIpaka' graMthamAM siddhAMtomAM paNa jJAna kriyAthI mukti che ema pracalita thAya e mATe yogano mahimA varNavatI saMskRtamAM be pratipAdana karyuM che. kRtio yogadIpaka' ane 'karmayoga' lakhI ane baMne saMskRta graMthonuM karmayoga eTale potAne kriyA athavA karmamAM jo DavuM. vivecana sAdI bhASAmAM potAnI AgavI zailImAM karyuM. jethI mokSamArganI sAdhanA mATe je kriyAo rojaroja karAya che jene sAmAnya mANasa paNa yogasAdhanA karI AtmakalyANa sAdhI zake. Avazyaka kriyAo kahevAmAM Ave che. Avazyaka kriyAomAM jena yogano vartamAna yuga vIsamI zatAbdInA uttarArdhamAM sAmAyika, stavanA, vaMdanA, pratikramaNa, pratyAkhyAna ane AcArya talasIe "manonuzAsanama' graMtha lakhIne vilupta thatI kAyotsargano samAveza thAya che. yogamArgamAM dravyakriyAne paNa yoga paraMparAne punarjivita karavAno prayAsa karyo. emanA yathAyogya sthAna ApeluM che. drakriyA viziSTa bhAvanI utpattinuM uttarAdhikArI AcArya mahAprazajIe jaina zAstrono abhyAsa karI kAraNa thAya che. AcArya haribhadrasUrie "yogadRSTisamuccaya'mAM siddhAMtone samajI vaijJAnika tattvo sAthe tulanA karI prayoga ane mitrAdaSTi Adi pahelI cAra draSTimAM dravya vaMdanAdi hovA chatAM anubhavanA AdhAre "prekSAdhyAna' paddhatino vikAsa karyo. prekSAdhyAna ene yogadaSTi kahI ene yogamArgamAM sthAna ApyuM che. kAraNa ke paddhati jaina sAdhanA paddhatinA maulika svarUpano punarUddhAra che. jemAM dravyanuM lakSya to bhAva ja che. dravyanA AlaMbane bhAva para pahoMcI mULa strota zrI AcArAMgasUtra che. jemAM prekSA nAmano prayoga karelo zakAya che. A bhAva eTale AtmabhAva, AtmapariNati. che. prekSAdhyAnanI pUrI prakriyA ja jaina yoga che. jJAnayogamAM jJAna eTale AtmajJAna. dravyakriyAnI jema A badhA AcAryoe potAnA sAhityamAM alaga alaga rIte dravyazrutajJAna paNa AtmajJAnaprApti mATe nimitta sAdhana bane che yoganI vyAkhyA karI che paNa tenuM tAtparya to eka ja che ke je ane AtmAmAM AtmajJAna pragaTe che. jJAnayoga karmayoga karatA mArgathI AtmA paramAtmA banI zake arthAtu paramAtmapadane prApta caDiyAto che kAraNa te ja mokSapada apAvI zake che. paraMtu jyAM karI zake te mArga ja yoga' che. jaina darzananirdiSTa samyagadarzana, sudhI jIvamAM karmayoganI yogyatA AvatI nathI tyAM sudhI samyagujJAna ane samyagucAritra A ratnatrayI e mahAyoga che jenA jJAnayoganI yogyatA na AvI zake. jJAnayogamAM cittanI zuddhi dvArA jIvAtmA AdhyAtmika vikAsa sAdhI paramAtmadazA prApta karI mahattvanI che je karmayogathI prApta karI zakAya che. yogamArganA zake che. "yogabiMdumAM AcArya zrI haribhadrasUri yoga' vize kahe zarUAtanA kALamAM sAdhaka yogInuM citta bhinna bhinna viSayamAM na che - "yoga zreSTha kalpavRkSa che, yoga utkRSTa ciMtAmaNi ratna che, bhaTakatA AtmAmAM sthira thAya mATe jJAnanI paripakva dazA thAya kAraNa ke kalpavRkSa ane ciMtAmaNi IccheluM, ciMtaveluM A bhava puratuM tyAM sudhI Avazyaka kriyAo karavAnI jarUra che. karmayoga jIvane ja Ape che, jyAre yogarUpa kalpavRkSa to nahIM IccheluM ane nahIM vizuddha banAve che. kriyAonI vizuddhi tene jJAnanA pAtra banAve ciMtaveluM temaja bhavAMtaranuM paNa Ape che. kalpavRkSa ane ciMtAmaNi che. karmayoganA abhyAsathI jJAnayogamAM AgaLa vadhAya che. ane to vinAzI vastu Ape che, jyAre yoga avinAzI vasta Ape dhyAnayoga sadhAya che. AvI rIte jJAna ane kriyAzuddha AtmajJAna che. mATe yoga baMnethI utkRSTa che. yogathI AtmAnuM paramAtmA sAthe rAgadveSarahita niSkaSAya zuddha AtmapariNatIrUpa kriyA A beunA eTale mokSa sAthe joDANa thAya che eTale badhA dharmomAM zreSTha che. samanvayathI ja yogI dhyAnayoga para caDhI mokSa prApta karI zake che. yoga muktino svayaM graha che." bhaktiyogaH zAnayoga ane karmayoga yogamArgamAM jJAnayoga ane karmayoganI jema bhaktiyoga paNa - jaina darzanamAM mokSamArgamAM jJAna ane kriyA baMnenuM mahattva mahattvano che. bhagavadgItAmAM karmayoga, jJAnayoga ane che. jJAnaviyAkhyAM mokSaH jJAna - kriyAthI mokSa che. jenuM vivecana bhaktiyoga A mukhya traNa yoganuM vivecana kareluM che. jaina darzanamAM upAdhyAya yazovijayajIe adhyAtmasAra'mAM yoga adhikAramAM kaI paNa karmayoga ane jJAnayoga sAthe bhaktiyoga samajAvyo che. che. jJAna ane mukhyapaNe zuddha AtmAjJAna ane kriyA eTale mukhyapaNe yoga e mokSaprAptino mArga che je alaga alaga prakAre AtmapariNatimaya bhAvakriyA. A baMneno samanvaya thAya tyAre ja batAvelo che. jenA darzana pramANe mokSaprApti arthAta potAnA zuddha (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana (7) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka AtmasvarUpanI prApti karavAnI che e ja paramatattvanI prApti che. sAthe ekarUpa banI paramAtmA jevuM thavAnuM che. zrImad rAjacaMdra jeo A paramAtmAnI arthAta jInezvara bhagavAnanI zraddhApUrvaka bhakti A kALanA ad bhuta jJAnAvatAra videhI dazAyukta, karavAthI, stavanA karavAthI paramAtmA sAthe ekarUpa banI tattvajJazIromaNI hatA, temaNe paNa temanA AdhyAtmika sAhityamAM paramAtmasvarUpa prApta thAya che. A ja bhaktiyoga che. vItarAga prabhubhaktine sthAna ApyuM che ane mokSamArga mATe jJAnayoga ane paramAtmAnA bhaktithI sAdhaka sAdhanA zarU karI aMte nirAlaMbana karmayoga sAthe bhaktiyogane paNa mahattvano ane saraLa kahyo che. dhyAnanI uccatama avasthAe pahoMce che. vItarAga paramAtmA jemaNe jinezvara bhagavaMta eTale nizcaya nayanI apekSAe niraMjana, rAga, dveSa, kaSAya Adi para saMpUrNa vijaya prApta karyo che emanuM avinAzI parama tattva. emanI upAsanA jJAnayogI kare che. jinezvara AlaMbana laIne dhyAnanI zarUAta karAya che. bhaktiyogathI paramAtmAnI bhaktithI, emanA dhyAnathI ja pApano kSaya thAya che. jJAnayogamAM praveza thAya che. paramAtmAnI AvI abheda upAsanAne mokSamArgamAM AgaLa vadhAya che. Ama bhaktiyoga ane zreSTha upAsanA gaNI che. dhyAnayoganI mahattA batAvI che. karmayoga jIvane vizuddha banAve jaina sAhityamAM AcAryoe emanA gadya ane padya sAhityamAM che. kriyAonI vizuddhi sAdhakane jJAna mATe pAtra banAve che. mokSanA ghaNAM ThekANe A bhaktiyoga varNavyo che. yogadRSTisamuccayamAM abhilASI ArAdhaka jIvone jJAnayoganA adhikArI banAve che. AcArya haribhadrasUrie mana - vacana - kAyAnI zuddhirUpa karAyelI jJAnayogathI samatA ane samAdhi prApta thAya che. jJAnayogamAM jinezvaranI upAsanAne, bhaktine mokSaprApti mATe uttama yogIbIja sthira thatA dhyAnayoganA adhikArI bane che. je dhyAnayogamAM ArUDha kahyuM che. adhyAtmasAramAM upAdhyAya yazovijayajIe karmayoga ane thaI kSapaka zreNi mAMDe che te muktiyoga prApta kare che. muktiyoga jJAnayoganI mImAMsA sAthe bhaktiyoga paNa samajAvyo che. eTale muktinI avasthA arthAta mana - vacana ane kAyAnA yogathI jJAnayogIne zreSTha kahetA enuM kAraNa samajAve che ke jJAnayogamAM rahita evI ayogI sidhdhAvasthA che. paNa AtmA ane paramAtmAnuM ekatva sadhAya che. jJAnayogamAM paNa email id : rashmi.bheda@gmail.com aMtargata paramAtmAnI bhakti rahelI che. bhakti dvArA paramAtmA M. 9867186440 AcArya zrI haribhadrasUrinuM pradAna jaina sAhityanA ItihAsamAM AcArya haribhadrasUrinuM sthAna hatuM yAkinI mahattarA. e emanA gurudeva jinadattasUri pAse ati mahattvanuM che. teo jaina dharmanA pUrvakAlIna ane uttarakAlIna laI gayAM. emaNe haribhadrane artha samajAvyo ane haribhadrae ItihAsanA madhyavartI sImAstaMbha samAna che. jena yoga upara potAnI pratijJA pramANe emanI pAse dIkSA grahaNa karI ane lakhAyela sAhityamAM AcArya haribhadrasUrie navo ja adhyAya potAne yAkinI mahattarA sunu tarIke oLakhAvyA ane jaina dIkSA zarU karyo che. AThamI sadImAM agnihotrI brAhmaNa parivAramAM laIne jaina Agamono abhyAsa cAlu karI thoDA ja samayamAM emano janma thayo hato. bAlyakALathI ja emanI buddhi ati AgamonA paragAmI banyA, gItArtha banyA. gurudeve temanI kuzaLa hatI. teo cha aMga, cAra veda, mImAMsA tarka, dharmazAstra sarvatomukhI pratibhA ane yogyatA joI AcAryapade sthApita ane purANa ema coda vidyAonA pAraMgata hatA. emanA tole karyA. Ave tevo bIjo koI vidvAna na hato. eTale abhimAnathI AcArya haribhadrasUrie lakhela graMthonI saMkhyA ghaNI moTI emaNe evo saMkalpa karyo ke jenuM kathana na samajAya teno huM che. teo 1444 graMthonA praNetA manAya che. teoe prAkRta ziSya thAuM. ane saMskRta banne bhASAmAM tathA gadya ane padya banne zailImAM eka vAra citoDanA rAjamArga upara pasAra thatAM eka sAdhvI lakhyuM che. jena yoga sAhityamAM navo yuga sthApita karyo che. dvArA bolAtI gAthAnA zabdo emanA kAne paDyA. teoe pAtaMjala yoganI paddhatio ane paribhASAono jaina vihu ripaLa pUrAM cIna verasavo vI1 paddhatie samanvaya sthApita karI jainayogane navI dizA pradAna kesava cakkI kesava, ducakkI kesIya ckkiiy|| karI. "yogabiMdu', "yogadaSTisamuccaya', "yogazataka' ane haribhadrane A gAthAno artha na samajAyo. teoe "yogaviMzikA' emanA mukhya graMtho che. A badhA graMthomAM temanI sAdhvIjIne artha samajAvavAnI vinaMtI karI. sAdhvIjInuM nAma yogabhiruci ane yogaviSaka vyApaka buddhinA darzana thAya che. prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAzatAvadhAnI munizrI ajitacaMdrasAgarajI 'zatAvadhAna' yuganA pravartaka che. teozrIe 22 Agamo kaMThastha karyA che ane AgamonuM saTIka vAMcana-adhyayana paNa karyuM che. yoganA bhinna bhinna viSayamAM teozrIe 'Agama ane yoga' AdhArita lekha lakhI yoganI prAcIna ane navIna dizA ApaNI samakSa dharI che. jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka - jaina AgamamAM yoga mahAzatAvadhAnI munizrI ajitacaMdrasAgarajI ma.sA. bhArata bhUminI sauthI moTI vizeSatA kaI? e prazna joche ke bhagavAna zrI mahAvIre vizvane sarva prathamavAra bodha Apyo ke pUchavAmAM Ave to eno eka mAtra uttara e hoI zake ke mana-vacana-kAyA e trarNaya yoga che. teo e tene 'yoga' nI bhAratabhUminuM adhyAtma ane bhArata bhUminA lokonI tyAgavRtti, saMjJA ApI. eTaluM ja nahIM tyAMthI paNa AgaLa vadhI kahyuM ke A gaNitazo ane vaijJAniko bhale ema kahe ke bhArate vizvane zUnyanI mana-vacana-kAyA jo viSaryAthI ke bhautika sukhothI surakSita sauthI moTI bheTa dharI paraMtu vAstavika draSTi e bhArate vizvane cAra karavAmAM AvyA to te traNeya yogadaMDa banI zake che. jethI AtmA mahAna bheTa dharI.. saMyama, tyAga, yoga ane dhyAna. jyAre AkhuM daMDAya che. sajA bhogave che, paraMtu jo ene surakSita ane saMgoSita vizva bhoga tarapha AkarSita hatuM tyAre bhAe yoganI vAta karI. ka2vAmAM Ave to te traNeya yoga gupti bane che. arthAt sAdhanAno yoganA atitamAM mArga bane che. AthI bhagavAne be vAta jaNAvI mana daMDa - vacanadaMDakAyAdaMDa tathA managupti-vacanagupti-kAyAgupti. mana daMDa ane mana guptimAM dUdha ane chAza jeTalo pharka che. gupti te yogano mArga che. jyAre daMDa te bhogano mArga che. A rIte bhagavAne manoyoga ne manogupti banAvavAnI vAta jarAvI ane tethI sarva prathamavAra pracchanna rUpe yoga zabda sAdhanA mArgamAM vaparAvavAnI zarUAta thaI, yoga eTale joDAze, bhagavAne kahyuM ke mana-vacana ane kAyA e 'yoga' che. arthAt enA dvArA ja tame mokSa sudhI joDANa sAdhI zako cho ane te mATe tame manavacana-kAyAnI gupti dhAraNa karo. prabhu mahAvIranA kALathI AgamomAM yoga sAdhanA hovA chatAM Aje saMzodhaka vidvAna vargamAM eka evI dhAraNA che ke 'yoga zabdano sAdhanAnA arthamAM lAMbo bhUtakALa hoya ema jaNAtuM nathI' arthAt chellI keTalIka sadIothI ja sAdhanAnA arthamAM te zabda vaparAto thayo che. kAraNa ke Agama Adi prAcIna graMomAM kyAMya paNa sAdhanA rUpe yoga' zabdano ullekha maLato nathI. samiti gupti Adi zabdono ullekha maLe che. tathA sAdhako mATe paNa 'yogI' zabda vaparAyo hoya evuM jovA maLatuM nathI. pUrvakALamAM sAdhako mATe zramaNa-nirdedha-bimbU jevA zabdo vaparAtA hatA. Agama graMthImAM paNa sAdhako mATe zramA-nigraMtha-bhikhkhu jevA zabdo Thera Thera vaparAyA che. tethI paNa AgaLa vadhI teo kahe che ke zramaNa Adi zabdo pUrve sAdhako mATe 'avadhUta' zabda vaparAto hato ane teonI jIvanacaryA ghaNI kaThIna hatI. zrI bhAgavata Adi graMthomAM zrI RSabhadeva bhagavAnane paNa 'avadhUta' tarIke svIkAryA che tema ja AcArAMga sUtranA chaThThA adhyayananuM nAma paNa 'ghUtAkhyAna' che. ane temAM paNa sAdhu bhagavaMtanI ati kaThina jIvana caryAnuM nirUpaNa thayuM che. AthI 'avadhUta'nuM nirUpaNa paNa Agama graMthImAM jovA maLe che. tethI eTaluM to cokkasa ke jena AgamamAM bhale yoga zabda sAdhanA nA arthamAM na vaparAto hoya paraMtu mokSa sAdhanAnA saMdarbhamAM yoga sarvAdhika prAcIna AgamamAM hovAnI saMbhAvanA che. yoganI AsapAsa yoga zabdano sAdhanAnA arthamAM kyArathI praveza thayo ? A prazna sAhajika udbhave che. jenuM saMbhavita samAdhAna ema hoI zake phebruArI - 2018 vijJAne vizvane eka sUtra ApyuM ke paramANumAM paNa agaNita zakti che. jarUrata che mAtra paramANune toDavAnI. jo aNubheda na thAya to visphoTaka zaktinuM nirmANa thaze. ane te zakti game tevA mahAnagara ke mahAsattAono paNa vinAza karI deze. Ama vijJAne jagatane sUtra ApyuM ke zaktine toDI. paraMtu bhagavAna mahAvIre 2600 varSa pUrve ja AnAthI bilakula ulaTI vAta jaNAvI. bhagavAne kahyuM tamArI bhItara paNa akalpanIya zakti che. tame ene joDo ane te mATe teo e zabda Apyo yoga. yoga eTale joDANa teo e kahyuM ke je rIte kAcabo potAnA aMgopAMga saMgopita rAkhe che te rIte tame paNa tamArI Indriya ane manane (mana-vacanakAyAne) bhItaramAM saMgopita rAkho. zaktinuM saMyojana karo. A saMkalita zakti ja mokSa mArge joDANa karI Apaze. ane A rIte pariNAme managupti-vacana gupti-kAyAgupti yoga mArga banyA - sAdhanA mArga banyA. sUripuraMdara zrI haribhadrasUribhagavaMte yogavizikAmAM yoganI prAM jIvana 19 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka vyAkhyA karatAM kahyuM che ke "mokSanI sAthe je joDANa karI Ape tevo saghaLoya dharmavyApAra te yoga', A paribhASA paNa aMte to uparokta rajUAta no ja vistAra jaNAya che. Ama uparokta saMbhavita samAdhAnanA AdhAre eka kahI zakAya che ke 'yoga' zabdano sAdhanAnA arthamAM upayogI banAvavAnuM zreya bhagavAna mahAvIra prabhune jAya che. yoganI paribhASA yoga zabdanuM sarjana karanArA ane yoganI sarvAdhika prAcIna paraMparAone pramANita karanAra jaina AgamamAM yoganI suMdara paribhASA prApta thAya che. yapi sarve yogAcAryoe potAnI anubhUti dvArA yoganI suMdara paribhASA ApI ja che. chatAM te kayAMka ne kayAMka apUrNa hoya ema avazya jaNAya che. jema ke zrI pataMjali RSie yoganI paribhASA jaNAvatA kahyuM ke 'cittavRttino nirodha karavo te yoga che'. arthAt cittavRttione bhaTakavA na devI te yoga. paraMtu yoganI A paribhASAmAM to sAdhake zuM na karavuM te kahyuM che. zuM karavAnuM te jaNAvyuM nathI. A paribhASA ne AzrayI aneka saMtoe teno mAtra zabdArtha ja pakaDyo ke cittane bhaTakatuM baMdha karo ane te mATe gAMjA-carasa Adi mAdaka dravyono upayoga ka2nA2A paNa teo banyA. teoe madahoza avasthAne ja cittavRttinI nirodha samajI lIdho. jyAre jaina Agama graMtho e yoganI sUkSma paribhASA ApatA kahyuM 'jganga ciMtA niroho jJALam' arthAt mananA vicArone ekAgra banAvo, yogano nizedha karo te dhyAna che. A paribhASA sakArAtmaka paribhASA che. jemAM sAdhake zuM karavuM te jaNAvAyuM che. ahIM mAtra eka paMktimAM ja bhagavAne be prakAranA dhyAnanI vAta jaNAvI che. chadmasthanuM dhyAna ane kevalInuM dhyAna. 'garvitA' mananA vicArone ekAgra karavA. te chadmasthanuM dhyAna che. jyAre " niohojhANam'' kaivalyajJAna prApta karI nirvANanA pUrve zailezIkaraNa karI mana-vacanakAyAnA yogono nizedha karavo te yoga nizedharUpa kevalI bhagavaMtanuM dhyAna che. Ama eka ja paMktimAMthI sarala-sarasa-suMdara ane sarvAMgINa paribhASA AgamamAMthI prApta thAya che. (uparokta Agama paMktine AdhAre ja zrI tattvArthasUtramAM jaNAvAyuM che. (''hAgraciMtA nizeSo dhyAnam'') A uparAMta Avazyaka sUtranAmanA AgamamAM AvatuM kAryotsarga adhyayana jinazAsananI prAcIna yoga-sAdhanAnuM jIvaMta pratika che. kAyA eTale deha ane utsarga eTale tyAga. arthAt zarIra hovA chatAM dehAtIta AtmAnuMbhUtinuM advitIya sAdhanAsUtra eTale kAyotsarga. jagatanA tamAma adhyAtma zAstro ekavAte to sahamata pUrNa 20 che ja ke ApaNI bhItara saptacakra ane kuMDalInI zakti suSupta rUpe rahela ja che. jarUrata che mAtra tene ujAgara karavAnI je rIte madArInI TopalImAM kuMDALuM vALIne sApa sUto hoya basa! kAMIka e ja rIte ApaNI bhItara paNa kuMDalInI zakti sADA traNa valayAkAre suSupta rUpe rahela che. tene ujAgara karavA bhinna-bhinna yogAcAryo e ati kaThina sAdhanA mArgo jaNAvyA. jyAre bhagavAna mahAvIre e mATe 'kAryotsarga'nI sAdhanA jaNAvI. ane temAM logassa sUtranuM dhyAna karavAnuM kahyuM. logassa sUtramAM pratyeka sAtamA tIrthaMkara bhagavaMtanA krame 1-1 bhagavAnane sthApita karavAnA che ane jyAM 'jiNuM' zabda nAma pachI 'jirNa' zabda Ave che. mULAdhArathI ekeka cakromAM caDhatA Ave eTale, bAhya raMdhathI nIce utarI punaH mULAdhArathI yAtrA zarU ka2vAnI. Ama covIsa tIrthaMkara bhagavaMtanA nAma smaraNa dvArA sADA baMne ujAgara thAya che. pariNAme pratyeka vyakti saralatAthI AvI traNa valaya pUrA thAya. A dhyAna karavAthI cakro tathA kuMDalInI zakti gahana dhogika sAdhanAo paNa sAdhI zakatA. TUMkamAM vizvanA sauthI prAcIna yoganA purAvAo jyAM prApta thAya che tevA Agama graMthomAM varNavavAmAM Avela yoga sAdhanAo sarala-sacoTa ane sarvagrAhI hatI. ATalI sarala yogika sAdhanAo anya koIpaNa yoga graMthamAM prAyaH jovA maLatI nathI. AgamamAM yoga-Asano vartamAnamAM yogane laukika vizva prAyaH karIne vividha prakAranA Asano e ja artha samajAya che. Asano yoganA aMgarUpe to che ja. Agama graMthomAM paNa aneka ThekANe bhinna bhinna prakAranA Asanono ullekha prApta thAya che. jema ke - ThANAMga (a.pa.1)mAM 'ukaDuDA saNiya' zabda vaparAyo che. je utkaTikAsana jaNAve che. e rIte Aja Asana mATe zAtAdharma kathAMgamAM (zveta 1 a 5) temaja oniryuktimAM (bhAvya gA. 159) ukkaDupa zabda vaparAyo che. aMte A zabda paNa utkaTikAsana ne ja jaNAve che. jJAtAdharmakathAMga - prazna vyAkaraNa (zrI 1 dvA. 4)mAM tathA aupapAtika vigere Agamo mAM bhadhAsaNa arthAt bhadrAsana zabda najare caDhe che. A sUci hajuM paNa ghaNI lAMbI banI zake te saMbhavita che. kAraNa ke uparokta ullekho to mArA abhyAsamAM AvelA ja noMdhAyA che...Agamano AdhAra laI racAyela jaina sAhityamAM anya AsanonA ullekho maLe che, jema ke 'supAsanAha cariya' graMthamAM paryaMkAsana no ullekha che. to vaLI maMtrAdhirAja kalya graMthamAM (paTala 5, zloka.10) daMDAsana, svastikAsana, paMkajAsana, kukakuTAsana, vajrAsana ane bhadrAsana ema cha Asanono ullekha jovA maLe che. tathA hemacaMdrAcAryajI kRta yogazAstramAM (pra. 4mAM 124-133) bhinnaphebruArI - 2018 jIvana Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka bhinna nava Asanono ullekha che ane tenI svopallavRttimAM sUrya-caMdra sAthe saMyoga AmrakunjAsana, sopAzrayAsana, dUyekaddanAsana Adi vividha Asano zAtadharmakathAMga - 103 yoga eTale je prApta thayuM che te vizeSa rUpe che. Ama Agama sAhityamAM tathA tenI zAkhA-prazAkhA sAcavIne rAkhavuM rUpe tenA AdhAre racAyela prAkaraNika graMthomAM AsanonI paNa Avazyaka niryukti - 583 dArika Adi zarIranA saMyoga ghaNI lAMbI sUci banI zake che. thayela AtmAne pariNAma vizeSa yoganA anya bhASAmAM nAma daza vaikAlika - 231 yoga eTale sAmarthya sAdhanA mArgamAM yoga zabda bhale ghaNo prAcIna na hoya chatAM jaMba-prajJapti - 496 dizA vigere yoga tene alpa samayamAM ghaNI lAMbI daDamajala kApI che. e bAbatamAM sthAnAMga sUtra - 1 upAya-upeya bhAva svarUpa koI be mata nathI. je rIte dhyAnanuM prAkRta svarUpa "jhANa' bane che. dazavaikAlika - 236 ane te uparathI pUrvottara IzAnIya dezomAM "jhena' zabda banyo. vazIkaraNa Adi karavA rUpa maMtrakriyA ane te uparathI jhena paraMparA vikasita thaI. ItyAdi ghaTanA suvidita che te ja rIte yoga mATe paNa che. leTIna-phrenca vigere bhASAomAM sUyagaDAga kSIsazravAdi labdhi rUpa paNa yoga zabda pahoMcyo hato. uparokta Agama sAthe joDAyela saMkhyAo Agamodaya samiti leTIna bhASAmAM yoga mATe Jungere, Jugum, Jungo, Jain taraphathI prakAzita thayela AgamagraMthonA pAnA naM. no kramAMka che. ItyAdi zabdo vaparAyA che. je spaSTa rUpe jaNAve che ke A yoga' jijJAsu yogavAhI munibhagavaMto A sUcine hajuM vadhAre lAMbI zabdano ja paDachAyo che. A uparAMta jarmana bhASAmAM Joch-Yoke paNa bar jarmana bhASAmAM.. . paNa banAvI zake che. tathA phreMca bhASAmAM goug vigere zabdo vaparAya che. je uparathI yoga te be akSarano maMtramaya zabda che. A zabdane zradhdhA, saMvega cokkasapaNe e anumAna thaI zake che ke, bhale pUrvIya dezomAM Adi zubhabhAvanA pUrvaka mAtra tenuM smaraNa paNa jeo kare che pazcimI saMskRti vartamAnamAM chavAI hoya. paraMtu pUrvakALamAM pUrvIya teonA karma naSTa-vinaSTa thAya che. tema yogasiddha maharSio kahe saMskRtinA aneka paDachAyA pazcimI dezomAM pahoMcyA che. jenA che. yogaviSayaka pustako vAMcI javA mAtrathI yoganI samajaNa prApatuM avazeSo uparokta zabdothI jaNAI Ave che. thaI zakatI nathI. paraMtu koI yogakSetranA pIDha anubhavI yoganA anya artho gurUbhagavaMtanA mArgadarzanathI ja yoganI sAcI samajaNa ane siddhi Agama graMthomAM yogazabda sAdhanA uparAMta paNa aneka arthamAM prApta thaI zake che. yogaviSayaka lekho ke pustako to mAtra Sign Board che. teno Road-Map joIto hoya to anubhavasiddha jeno saMkSepamAM arthasahita ullekha ahIM jaNAvela che. sAdhakanI jarUrata paDe che. Agama yogano artha paraMtu AgamamAM jaNAvAyela kAyotsarga-yoga sAdhanA e bRhat kalpa pra. 118 zruta jJAnanA adhyayana mATe karAtI prakAranI che ke sarve yogAbhilASI AtmAo svayaM paNa karI zake kriyA che. je sarve mokSAbhilASI AtmAo kare te ja A lekhanuM prayojana Avazyakaniryukti-582 mana-vacana-kAyArUpa trikaraNa che. prajJApanA - 382 mana-vacana-kAyAno vyApAra te Avazyaka niryukti-583 jJAnAdi bhAvanA rUpa vyApAra te C/o. gorava zAha pIMDaniryukti -167 pratyuprekSaNA Adi rUpa saMyama yoga M. 9833139883 dazavaikAlika -17 antaHkaraNa AdirUpa AtmAno ari ane hari vyApAra vizeSa vizeSAvazyaka mahAbhASya-210 zarIra ane jIvano vyApara vizeSa krodha kare te ari (duzmana) bane che. vizeSAvazyaka mahAbhASa-1328 AtmA ane karmano saMbaMdha ane kSamA rAkhe te hari (samana bhagavAna) bane che. thavo te arihaMta (tIrthakara) bane che. pIMDaniryukti - 21 AkAzagamana Adi rUpa labdhi saMkalana : 'tAralA" sUryaprajJapti - 10 nakSatra samUhano kramAnusAra lekhaka: A.vi. rAjahaMsasUri ma.sA. phebruArI - 2018 prabuddha jIvana 21 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka bhagavAna mahAvIrasvAmIno sAdhanAkALI paMnyAsa DaoN. zrI arUNavijayajI | AcArya zrI subodhasUrijInA ziSya paMnyAsa Do. zrI arUNavijayajI (ema.e. pI.eca.DI.) aneka bhASAonA jJAtA, bahumukhI pratibhAsaMpanna che. emanA hiMdI, gujarAtI bhASAmAM aneka maulika ciMtanAtmaka pustako prasiddha thayA che. teozrInI sacitra zailInA pravacanakAra tarIke khyAti sarvatra prasarI che. dara varase teo gujarAtI, hiMdI, saMskRta bhASAmAM saphaLa jJAnasatranuM Ayojana kare che. vartamAnamAM punA-kAvyaja khAte "zrI mahAvIra risarca phAunDezana, dhyAna yoga sAdhanA keMdra, vIrAlayama' nA teo rathApaka che. pratyeka avasarpiNI kALakhaMDamAM 24, temaja pratyeka utsarpiNI bIjAropaNa thayuM hatuM? e jANavA mATe bhUtakALamAM DokiyuM karavuM kALakhaMDamAM paNa 24 tIrthakara bhagavaMto nizcitapaNe thAya ja che. paDaze. aDhIdvIpanA 5 bharatakSetromAM dareka avasarpiNI kALakhaMDamAM 5 kalpasUtra AgamazAstra, AcArAMga sUtranI cUlikA, temaja covIsIo 24 x 5 = 120 tIrthakara bhagavaMto nizcitapaNe triSaSThI zalAkA graMthanA AdhAre jANavA maLe che ke A thAya ja che, 5 erAvata kSetromAM paNa teja pramANe 5 covIzIo avasarpiNInA prathama tIrthAdhipati RSabhadeva bhagavAnanA paNa 5 X 24 = 120 tIrthakara bhagavaMto nizcitapaNe thAya ja che. ghaNAM kALa pUrve pazcima mahAvideha kSetramAM nayasAra nAmano eka A rIte avasarpiNI kALakhaMDamAM 120 ane 120 ema banne gRhastha hato. mahAvideha kSetro aDhI dvIpamAM pAMca che. e pAMceya maLIne kula 240 tIrthakara bhagavaMto thAya che. mahAvideha kSetromAM ArAonA kALanI vyavasthA ja nathI. eTalA jevI rIte avasarpiNI kALakhaMDamAM thAya che evI ja rIte mATe ja tyAM avasarpiNI-utsarpiNInI paNa vyavasthA ja nathI. utsarpiNI kALakhaMDamAM paNa evI ja rIte thAya che. evI rIte dazeya bharata bharata.airAvata kSetramAM je cotho Aro cAle che tenA jevo kALa kSetronAM banne utsarpiNI ane avasarpiNInA maLIne eka kALacakramAM pAMceya mahAvideha kSetromAM sadA hoya che. zAzvatapaNe hoya che. 240 + 240 = 480 tIrthakara bhagavaMto thAya che. evA bhAvo tyAM sadA rahe che. AvA keTalA kALacakro vItyA? anAdithI anantA kALamAM nayasAra vyavasAye eka lAkaDAM vecanAro che, lAkaDAM lAve che anantA kALacakro vItI gayA che. dareka kALacakramAM 480 tIrthakaro S ane vecIne potAnuM gujarAna calAve che. niyamitapaNe eka divasa jaMgalamAM jAya che. lAkaDAM bhegA karI lIdhA pachI lAvela bhAthuM thatA hovAthI guNAkAra karIe to keTalo moTo AMkaDo Avaze? kholIne jamavA bese che tyAM tene bhAvanA jAgI ke..Aje koI ananta x 480 = anantAnanta tIrthakara bhagavaMto bhUtakALanA atithi maLI jAya to khavaDAvIne khAvuM... eTale cAreya bAjunI ananta kALacakromAM thayA che. paga keDIomAM dUra dUra najara doDAvIne joyuM jo koI atithi AvatAM je vItelA anantA bhUtakALamAM anantA kALacakromAM dekhAI jAya to sAruM. paraMtu jeTha mahinAnI sakhata garamImAM akhaMDapaNe niraMtara thayA ja che. thatA ja rahyA che. te ja vyavasthA bharabapore koNa jaMgalamAM Ave? paraMtu jaina sAdhuonA samUha AgAmI anaMtakALamAM paNa avirata dhArAe akhaMDapaNe cAlatI savAre paroDhIye vihAra karyo haze temAMthI eka vRddha sAdhu dhIme dhIme ja raheze. eno artha e thayo ke AgAmI anaMtAnaMta kALacakromAM pAchaLa cAlatA haze te rasto bhUlI gayA. ane A jaMgalanI keDI paNa anaMtAnaMta tIrthakara bhagavaMto zAzvatapaNe thatA ja raheze. A upara AvI caDhyA. teo nayasArane dekhANA. eTale dUrathI atithine ane AvI che zAzvatapaNe thatA ja rahevAnI arihaMta bhagavaMtonI, AvatA joIne rAjIno reDa thaI gayelo nayasAra nAcI uThyo. ane ane covIzInI zAzvata akhaMDa vyavasthA. kevI adbhuta zAzvata sAmo levA doDyo. mahAtmAne lAvIne jhADa nIce besADIne khUba vyavasthA che? ja vivekapUrvaka vinaMtI karIne roTalAno nAno TukaDo vahorAvyo. bhagavAna mahAvIra prabhuno kALakhaMDa pachI potAnI bhAvanA pUrNa thatAM ArogIne mahAtmAne rasto aMtima 27 mA bhave mahAvIra bhagavAna banyA. paraMtu bhagavAna dekhADavA jatAM, mArgamAM mahAtmAne pUchyuM, "he pUjya! meM to thavApaNAnA bIja kyAre kayA bhavamAM? kayA kALamAM? kyAM Apane jaMgalanI keDIno mArga dekhADyo che, have Apa paNa mane ropaNA? tyAre teo zuM hatA? kayA svarUpe hatA? kevI rIte bhavaaTavInA bhramaNathI chUTavAno mArga dekhADo." eTale mahAtmAe ( 22 prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka artha- mAhAtmayapUrvaka samajAvIne navakAra Apyo. e pAmIne vIra prabhunA jIvanI zubhAzubha pravRttio:satata smaraNa karato nayasAra ghare Avyo. ane bhAvollAsa khUbaja trIjA marIcinA bhavamAM dIkSA lIdhI vagere sArI - zubha pravRtti ucca kakSAnA vadhatAM satata navakAranuM smaraNa cAlu ja rAkhe che. karI kharI, paraMta tridaMDI banIne cAritra bagADI dIdhuM. A deva-gurU-dharma tattva sArI rIte samajAI jatAM ahobhAva pragaTa thatAM tridaMDIpaNAnA saMskAro temane 14 mAM bhava sudhI cAlyA. pariNAme graMthabheda thavAthI zuddha samyagu darzana pAme che. AyuSya pUrNa thatAM 3, 5, 6, 8, 10, 12,14 mA bhava sudhI pharI-pharI tridaMDI devaloke jAya che. banatA ja gayA. A rIte sAta bhavomAM sAta vAra to tridaMDI thayA. zAstranA niyamAnusAra je bhavamAM jIva samyakatvane pAme che eka bhavanI galatI keTalA bhavo sudhI cAlI. zuM dara vakhate navA te bhavane ja prathama bhava gaNavAmAM Ave che. tyArathI laIne mokSe pApo nahIM thayA hoya? nahIM baMdhAyA hoya? jAya tyAM sudhImAM jeTalA bhavo thAya teTalAnI gaNatarI - gaNanA bIjI tarapha kula mada karI bAMdhelu nIca gotrakarma paNa udayamAM bIjA thAya che. A niyama pramANe vIra prabhuno AtmA nayasAranA prathama AvatA 5, 6, 8, 10, 12 ane 14 mAM A cha bhavomAM vAraMvAra bhavamAM samyakatva prApta thatAM ja temanA bIjAropaNa thayAno ullekha kha - pharI pharI brAhmaNa banatA ja gayA, banatA ja rahyA. A rIte trIjA maLe che. samyakatva prApta thatAM ja temano mokSa nizcita thaI jAya bhavamAM A bhavamAM A be bhUlo ghaNI moTI thaI ane tenA vaDe baMdhAyelA che. A ja niyama samasta jIvo mATe lAgu paDe che. karmanI sajA teo barobara ATalA bhavomAM bhogavatA ja rahyA. trIjo maricino bhava AnAthI pUravAra thAya che ke eka bhavamAM keTalA pApo jIvane prathama bhavamAM upArjita prabala puNyodayanA AdhAre devagatimAM bhaviSyanA ghaNAM bhavo sudhI bhogavavA ja paDe che. deva bhava pUro karIne - A avanitala upara utaratAM prathama caudamAM bhava sadhI je nIca gotra karma ekadhArU udayamAM AvatuM tIrthAdhipati paramAtmA 22SabhadevanA kuLamAM - prabhunA pautra rUpe ja rahyuM che tyAra pachI evuM to saMtAI gayuM ke 14mAM bhava pachI ane bharata cakravartInA putrarUpe janme che. moTA thaIne dAdA , cheka 26mAM bhava sudhI kyAMya dekhAyuM ja nahIM. 12 bhavo sudhIno RSabhadevanI sAthe ja dIkSA grahaNa kare che. kALAntare ati garamI aMtarakALa rahyo ane 26 mo devabhava pUro thatAM ja 27 mAM aMtima Adi sahana na thatAM tridaMDI banyA. prabhu sAthe ja vicaratA hovA bhavamAM jatA ja (pravezatA ja) tarata udayamAM Ave che. ane tarata chatAM paNa tridaMDI samajI koI sevA na karatA temaNe ziSya ja devalokamAMthI 10mAM prANata devalokathI utaratA ja adhavacce ja banAvavAnuM nakkI karyuM. yogAnuyoga kapila maLI jatAM tene paNa udayamAM AvIne siddhArtha rAjAnA rAjadarabAra tarapha kSatriyakuMDagrAma dIkSA mATe pratibodhIne prabhu pAse javA kahyuM. paraMtu kapile sAmethI tarapha trizalA mAtAnI kukSImAM jaI ja rahyA hatA, tyAM ja adhavaccethI pUchI lIdhuM - kema bhagavanuM? zuM ApanI pAse dharma nathI? ..pitA, nIcagotra karmano udaya thatA ja dizA badalAI gaI ane tyaM iaaN ino uttara ApIne samajAvyuM ke..he kapila'dharma ahIMyA brAhmaNakuMDagrAma tarapha vaLI gayA. jyAM RSabhadatta brAhmaNanI bhAryA paNa che, ane tyAM paNa che. AvI rIte potAnuM tridaMDIpaNuM hovA devAnaMdAnI kukSImAM javuM paDyuM. AzcaryanI vAta to e che ke nIcagotra chatAM paramAtmAnI pAsenA dharma sAthe sarakhAmaNI karatAM samyakatva karmano 99 TakA hisso to 14 mAM bhava sudhImAM ja pUro thaI vamAI gayuM. cUkyo hato. have rahyo keTalo? mAtra chello 1 Tako. ane te keTalA bIjI bAju AdIzvara prabhunA mukhe marIci viSenI uttama jIvanI acaka samaye udayamAM Ave che? jo A karmane 1.2 sekaMDa ja phakta bhaviSyavANI sAMbhaLIne bharatajI (pitA) cakravartI maLavA AvyA. udayamAM AvavAmAM vilaMba thayo hota to to vIra prabhunI AtmA temane bhAvinA tIrthakara jANI te bhAvathI pradakSiNA daIne vaMdanA trizalAdevInI kukSImAM pravezI cukyA hota kAraNa ke jIvAtmAne karI. te samaye kuLa mada karatAM eTaluM bhAre nIca gotra karma bAMdhyuM ke vigraha gatimAM eka bhavathI bIjA bhavamAM jatA mAtra ane mAtra A karma je trIjA bhavanuM hovA chatAM cheka 27 mAM bhAvamAM paNa 2-4 samayano ja samaya lAge che. yAda rAkho miniTa ke sekaMDanI vAta nathI. A to aMgrejI zabdo che. 1 miniTa 60 sekaMDonI thAya mahAvIra nIcakarmanA udayanA vipAkarUpe devAnaMdA mAtAnI che ane zAstra mujaba asaMkhya samayonI 1 AvalikA thAya che kukSImAM gayA. jo A nIca gotra sattAmAM ja hota athavA khamI ane asaMkhya AvalikAonI 1 sekaMDa saMbhava che. jyAM 1 AMkhanA gayuM hota to to temane brAhmaNa kuLamAM javuM ja na paData? chevaTe palakAre asaMkhya samaya vItI jAya che. temAMnA 2-4 samaya eTale 82 divaso mATe paNa javuM ja paDyuM ane karmaphaLa bhogavavuM ja paDyuM. keTalo nAnakaDo sUkSma samaya gaNAya? ane eTalA nAnA alpa (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana 23 ! Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka kALamAM jeno udayakALa paripakva thaI jAya che te nIcarcAtra karma udayamAM AvI jAya che. ane tarata ja ATalI jhaDapathI jatA jIvAtmAnI dizA vALI de che. jo 1-2 sekaMDa pachI A karma udayamAM Avyo hota to to vIprabhuno AtmA nizcitapaNe trizalAmAtAnI kuzImAM pravezI paNa gayo hota. paraMtu nIcagotrano karme chello thoDo aMza paNa bhogavavAno bAkI che tethI A karma garbhapraveza pahelA ja udayamAM Ave to ja zakya bane. ane chevaTe te ja banyuM. nIcagotra karma adhavacce udayamAM AvIne vIraprabhunA jIvane devAnaMdAnI kulImAM laI gayo. pUrvanA bhavomAM karelA pApo : vIraprabhune aMtima bhavamAM je ATalA badhA ghora upasargo thayA, ane ATalA badhA karmo khapAvavA je ugra tapazcaryA karavI paDI, ATalA lAMbA kALa sudhI karmo khapAvavAnI je jahemata karavI paDI tenI pAchaLa pUrvanA bhavomAM karelA vadhu paDatA bhAre pApa karmo paNa kAraNIbhUta che. (1) trIjA marIcinA bhavamAM karelA pApInI vAta upara thaI gaI che. phakta temAM kapilane javAba detA samyaktva je vAI gayuM che tenA kAraNe keTalA bhavo vadhI gayA... (2) soLamAM vizvavibhUti rAjakumAranA bhavamAM bhayaMkara krodhI svabhAvanA kAraNe vizAkhAnaMdIne mAravAnuM niyANuM bAMdhyuM. porta cAritradhArI sAdhu hatA ane mAsakSamaNonA ugra taparastrI hatA. emAM emano krodha eTalI vadhI gayI ke gAyane upADIne pheMkI dIdhI ane ke niyANuM bAMdhyuM ke AvatA bhave to tane mAranArI huM ja thAuM. ane chevaTe bAMdhelA niyANA tripuSTha vAsudevanA bhavamAM siMhane phADI nAMkhIne mArI nAkhyo. (3) 18 mAM bhavamAM tripRSTha vAsudeva thaIne eka tarapha to siMha jevA paMcendriya prANIne phADIne mArI nAkhyA ane zayyApAlakonA kAnamAM tapatu zIzu reDAvIne mArI nAkhyA. (4) 19 mAM bhave parizAma svarUpe sAtamI narakamAM jAya che. ane tyAM 33 sAgaropo sudhInA lAMbA kALa sudhI nArakI vedanA pAponI sajArUpe bhogave che. (5) 20 mAM bhave siMha thAya che. tiryaMca gatimAM hiMsaka vRttidhArI banIne roja paMcendriya jIvonI hiMsA karIne - mArIne khAvA sivAya bIjo koI ja vikalpa nathI. hiMsA prANAtipAtanuM pApa ja che. ane pApa karanArane bhAre karma baMdhAyA vinA te ja nahIM.. 24 manuSya ja kahevAze, paraMtu yAcakakuLa laIne pharI pharI tridaMDI banIne ja jIvana jIvavAnA bhavo che. mATe A 5, 6, 8, 10, 12 ane 14 mAM evA cha bhavo pApI karavAnI prAdhAnyatAvALA nathI paNa karelA karmonA phaLo bhogavavAnA bhavo che. tapa -cAritrAdi dharma karavAnA bhavo : vIra vibhuno AtmA 21 mo bhava cothI narakamAM karIne bahAra nIkaLyA pachI nAnA-nAnA ghaNAM bIjA bho karIne 22 mAM bharyu paNa jIvA phebruArI - 2018, (6) 21 mAM bhave chevaTe e siMhano jIva marIne paMkaprabhA nAmanI cothI narakamAM jAya che ane 10 sAgaroponA yAM lAMbAkALa sudhI narakanI vaMdanA bhogave che. zuM narakagatimAM badhA pApakarmo bhogavAIne purA thaI jAya che ? jo narakamAM ja badhA pAo-karmono hisAba pUro thaI jato hoya, ane AtmA cokhkho thaI jato hoya to zuM te narakamAMthI ja mokSe jaI zake che? zuM narakanA AyuSyakALa jeTaluM ja bIjuM pApa hoya che ? arthAta narakanA AyuSyano jeTalo kALa hoya che eTalo ja kALa bIjA badhA karmonI prakRtiono hoya kharo? narakamAM AyuSyanI kALAvadhi to phakta 1, 3, 7, 10, 17, 22 ane 33 sAgaropama (sAdA sAgaropama varSono ja hoya che. jyAre bIjA mohanIyAdi sAta karmomAM te avidha koDA koDI sAgaropamonI hoya che. mATe pUrepUrA karmo narakamAM pUrA thaI ja jAya. evI saMbhAvanA ja nathI. hA, karma prakRtino eka bhAga jarUra pUro thAya. bAkInA bhAgo je bAkI rahe che tenuM zuM thAya? narakanuM AyuSya pUrU thaI gayA pachI jIva narakagatimAMthI bahAra nIkaLI jAya che ane tiryaMca athavA manuSyagatimAM ja Ave che. devagatimAM jaI ja na zake, ane tarata pAcho nArakI paNa nathI thato. eTale tiryaMca gatimAM jaIne pazupakSI thavA sivAya bIjo koI vikalpa ja nathI. ane koI viralA puNyazALIo mAMDa pAMca thI dasa TakA jIvA manuSyagatimAM paNa Ave ja che. vIra prabhunA 27 bhavomAMthI pApa prakRti vadhu mukhyapaNe karavAnA bhI phakta trIjo, soLo, aDhAramo, ogaNIso, vIsamo ane ekavIsamo basa A cha bhavo ja che. hA, gaukApaze 5, 6, 8, 10, 12, 14 mAM bharyAnI paNa gaNatarI thaI zake che. kAraNa ke te manuSya gatinA bhava che. ane manuSya gatinA kula 14 bhavomAMthI mukhyapaNe traNa ja bhava evA che ke jemAM moTA pApo karIne moTA karmo bAMdhyA che. jyAre cha bhavo manuSyanA nIcotra karmanA udaye brAhmaNa - yAcaka kuLamAM karyA. A bhava rmo bAMdhavAnI prAdhAnyatAvALA nathI paNa trIjA bhave bAMdhelA nIcagotra karmanuM phaLa bhogavavAnA bhavo che. ane sAthe sAthe trIjA bhavamAM ja je tridaMDIpaNuM dhAraNa karyuM hatuM tenA karma saMskAro paNa eTalA bhAre rahyA ke bhaviSyanA bIjA cha mavI gatinI dRSTie to Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharI pAchA manuSya gatimAM padhAryA. A vakhate vimala rAjakumAra banyA. dIrghAyuSI che. A vakhate A bhavamAM evA koI moTA bhAre pApo nathI karyA ane koI evA bhAre karyo paNa nathI bAMdhyA. jethI AgaLanA bIjA bhavo bagaDyA nathI. trevIsamAM bharva priyamitra cakravartI banyA. A bhavamAM temanuM AyuSya 84 lAkha pUrvanuM hatuM. svayaM rAjapATa vagere bhogavI ne kALa pUro karIne poThilAcArya pAse dIdhA le che. ane 1 karoDa varSa sudhI cAritra pALe che. dIkSA laI lIdhI ane sAdhu banI gayA eTale sarva viratinA paccakakhANa ja thaI gayA. tethI have bIjA koI moTA bhAre pApo karavAno to savAla ja nathI urSo thato. cAritrAcAranI sAthe tapAcAra khUba sArA moTA pramANamAM joDI detA nirjarAnuM pramANa paNa ghaNuM sArU vadhArI dIdhu. jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka covIsamo bhava devatimAM mahAzukra devalokamAM sarvArtha nAmanA vimAnamAM karIne sattara sAgaropamanuM AyuSya sukhamAM vItAve che. chavvIsa bhavomAM sauthI vadhu mahattvano sArAmAM sAro paccIso bhava thAya che. naMdana nAme jitazatru rAjAno putra rAjakumAra baMne che. paccIsa lAkha varSonA AyuSyamAMthI covIsa lAkha varSono kALa saMsA2mAM vItAvIne pachI dIkSA laIne naMdana rAjarSI bane che. eka lAkha varSonA kALamAM 1180645 mAsakSamaNo kare che. ATalI moTI saMkhyAmAM mAsakSamaNo sAthe savI jIda karUM zAsana rasInI bhAvanA bhAvIne dUdhamAM sAkara umerI che. AnAthI eka tarapha temane tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM ane sAthe-sAthe bIjI bAju moTA pramANamAM nirjarA karI karma kSaya karyo che. vIra prabhunI tapAdhikyatA : Agama zAstra temaja triSaSThIzalAkA vagere graMthomAM vIraprabhunA caritranI je vigato maLe che te mujaba soLamAM bhavamAM, trevIsamAM, paccIsamAM ane satyAvIsamAM bhava - A mukhya cAra bhAmAM je A mukhya cAra bhavomAM je tapazcaryAo karI che, te khUbaja utkRSTa kakSAnI tapazcaryA karI che. soLamAM vizvabhUtinA bhavamAM dIkSA laI sAdhu banIne dhaNAM mAsakSamaNI karyA hatA. bAvIsamo bhava manuSyagatimAM ja thayo hato. vimala rAjakumAra banyA hatA. paraMtu cAritranI vadhu vigato vistArathI upalabdha nathI thatI trevIsamo bhava priyamitra cakravartIno hovA chatA paNa teoe cha khaMDanI rAjagRhI badhI tajIne dIkSA lIdhI hatI. 84 lAkha pUrvanA sudIrgha AyuSyamAM teoe eka kroDa varSo sudhInuM uttama cAritra pALyuM che. emAM keTalI tapazcaryA karI tenA AMkaDA nathI maLatA. paraMtu tapasvI mahApuruSa hatA. paccIsamAM naMdana rAjarSInA bhavano tathA temAM sauthI vadhu utkRSTa kakSAnI je tapazcaryA karI hatI dareka bhavamAM moTA-moTA lAMbA phebruArI . 2018 sudIrgha AyuSyo meLavyA che. jyAre chellA sattAvIsamAM bhavamAM phakta 72 varSonuM ja sAva nAnakaDuM AyuSya meLavyuM ane temAM paNa tapatharyA karavAno kALa phakta sADA bAra varSono ja rahyo, paraMtu sAva ja ATalA nAnakaDA sADAbAra varSonA kALamAM temaNe je ugra ane utkRSTa tapazcaryA karI che te ane teTalI tapathayuM bIjA trevIsa tIrthaMkaronA jIvanamAM nathI dekhAtI. vIra prabhuno aMtima bhava : cyavana kalyAkAThe : vana eTale pUrva bhavanuM deha choDIne bIjo janma levA mATe AvIne mAtAnI kuzImAM pravezavuM. nayasAra - marIcinA bhavathI AgaLa vadhatA chavvIsamAM bhave dasamAM prAta devalokamAM 20 sAgaropamanI sthitivALA te deva svarUpe che. tyAM temanuM AyuSya pUrNa thatA devI vaikriya zarIra choDIne AtmA jaMbudvIpanA bharatakSetranA madhyakhaMDamAM bhAratadezamAM hakIkatamAM to siddhArtha rAjAnA rAjadarabAramAM mAtA trizalA mahArANInI kukSImA ja AvavAnuM hatuM. paraMtu devalokamAMthI nIce utaryA pachI adhavacce thoDuM bacelu nIcagotra karma udayamAM AvI jatA RSabhadatta brAhmaNanA ghare devAnaMdA brAhmaNInA garbhamAM padhAryA. A prabhunuM khAsa cyavana thayuM ane devoe IndrAdikoe devalokamAM te prasaMgane arthAta prabhunA vanane kahyAzaka rUpe ujavyuM. namutyugraMthI stuti stavanA karI te aSADha suda 6 nI rAtrI hatI. jagatamAM Avo cyavana kalyANaka rUpe paNa eka mAtra tIrthaMkaronA ja manAvavAmAM Ave che. janma kalyANaka : cyavana thatA vIra prabhunI AtmA devAnaMdAnI kukSImAM AvyA pachI 82 divasa sudhI rahyA. basa nIca gotranI kAlAvidha eTalI ja bAkI hatI. tevA samaye Indra harigamabIne kahIne prabhunuM garbha parivartana trizalA mahArANInI kuzImAM karAvyo. aMte 9 mAsa ane sADAsAta divasa pachI garbhakALa pUrNa thatA trizalA mAtAe caitra sudhI 13nI rAtrIe vIra prabhune janma Apyo. merU parvata para 64 IndrIe janmAbhiSeka mahotsava ujavyo, 28 varSanI uMmare mAtA-pitAno svargavAsa thayo. yogya avasara samajIne dIkSA levA mATe vaDIlabaMdhu naMdIvardhanabhAIne vinaMtI karatA temane be varSa rokAI javA Agraha karyo. pitAnA avasAna pachI vaDIlabaMdha - jyeSThabhrAtAne pitAtulya mAnI temanI AjJAne mAna ApIne be varSa saMsAramAM rokAyA kharA. paraMtu sarvathA nispRhI thaIne rahyA. prAsUka AhAra grahaNa karatA, saMthArA upara bhUmi upara zayana karatA, ane rAja-kAja-sAMsArika vyavahAra Adi sarvamAMthI sakriya bhUmikAno sarvathA tyAga karIne nispRha thaIne rahyA. dIkSA kalyANaka : eka varSa vItatAM lokAMtika devoe Ane prazuddha jIvana 25 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka prabhune dIkSA levA vinaMtI karI. tyArathI eka varSa sudhI varSIdAna ApyuM. prabhu dIkSA levA taiyAra thayA ane mAgasara sudi 10 mI tithinA zubha divase prabhu zibikAmAM ArUDha thaIne dIkSA levA nIkaLyA. jJAtakhaMDa vanamAM pahoMcIne zibikAmAMthI nIce utarIne azokavRkSa nIce, vastra-alaMkAra-AbhUSaNa Adino tyAga karIne svayaM paMcamukhI kezaluMcana karIne siddha paramAtmAnI sAkSIe "kami sAmAIye' bhiSma pratijJA vaDe sarva virati dharmanI pratikSA karIne prabhue dIkSA lIdhI - chaThThanA paccakkhANa karyA. paramAtmA mahAvIra prabhuno sAdhanAkALa - vIra prabhunA jIvanano sauthI mahattvano tabakko dIkSA lIdhA pachI have zarU thaze. jo ke dareka tIrthaMkarano cyavana - janmathI ja tIrthaMkara nAma karmanI puNya prakRtino udaya to thaI ja jAya che. paraMtu chevaTe to te puSpanI ja prakRti che. mAtra ekalA puNyanA udaye kaMI bhagavAna thaI nathI javAtuM, jaina dharmamAM bhagavAna thavAnI eka viziSTa prakriyA che. je duniyAnA bIjA koI dharmamAM che ja nahIM. pUrvanA trIjA bhave vIsasthAnakanI ArAdhanA - viziSTa tapAdi pUrvaka karIne ane sAthe - sAthe jagatanA sarva jIvonuM kalyAnna karavAnI prabaLa bhAvanAne bhAvadayArUpe ciMtavIne eka tarapha jeTaluM prabaLa puNya upArjana kare che teTalI ja nirjarA paNa karavI paDe che. A rIte tIrthaMkara nAmakarmanI viziSTa puNya prakRti upArjana karIne je AtmA aMtimabhavamAM Ave che. te nizcitapaNe bhagavAna - tIrthaMkara bane ja che. paraMtu e mATe anivAryapaNe temane paNa sAdhanA to karavI ja paDe che. jo utkRSTakakSAnI AvI sAdhanA na kare to karma kSaya na thAya ane karma kSaya vinA kaivalyanI, vItarAgatAnI vagere guonI prApti thavI saMbhava ja nathI. bAhya ane AtyaMtara tapa : vIra vibhue dIkSA lIdhA pachI ugra tapazcaryA AdarI. upavAsa, AyaMbila, Adi cha prakAranA bAhya tapa che - jyAre prAyazcita, vinaya - vaiyAvacca - svAdhyAya, dhyAna, kAryotsarga vagere cha AvyaMtara prakAranA to che. banne nirjarAkAraka che. paraMtu baMnenA pariNAmomAM ghaNo pharaka che. dehanI prAdhAnyatA pUrvaka thatA bAhyatapamAM nirjarAnI TakAvArI karatA svAdhyAya - dhyAya - kAyotsarga Adi ApyaMtara tapa dvArA thatI nirjarAnI TakAvArI ghaNI vadhI jAya che. ATha karmomAMthI cAra ghAtI karmo che. prathama tabakke A cAra ghAtI karmono ja thAya karavAno lakSya nirdhArita karavAmAM Ave che. ane te cA2 thAtI karmono saMpUrNa kSaya thaI javAthI ja te AvaronI nIce dabAyela zAna - darzana Adi cAreya guNo pUrNarUpe pragaTa thaI jAya che. guNo to sattAmAM hoya ja che. dravya sAthe guNo avinAbhAvapaNe e che. AtmA dravya - padArtha che ane jJAna - 26 darzana - cAritrAdi tenA guNo che. mAtra AvarSIya karmo vaDe AcchAdita che. AtmA te te guNanA AcaraNapUrvakanuM AcaraNa kare tethI te te guDDA uparanA AvargIya karmano kSaya thAya che ane AtmaguNa pragaTa thatAM jAya che. sUryodaya thatA jema jema dhIre dhIre sUrya udita thatA caDhato jAya che, tema tema cAreya bAjuno aMdhakAra ghaTato jAya che. ane thoDI kSaNomAM to sUrya saMpUrNa udaya thaI jAya che tyAre pRthvItala upara cAreya bAju prakAza pamarI jAya che. ThIka evI ja prakriyA AtmAmAM paNa che. AtmA sUryarUpe che. tenA jJAna - darzanAdi guono prakAza dhIre dhIre vadhato jAya che. kSAyopazamika bhAvanI kakSAmAM nirjarA dhIre dhIre thoDI thoDI jema jema thatI jAya che tema tema karyAvaraNa ghaTanA ghaTatA AtmaguzIno prakAza paNa vadhato jAya che. zAryApazamika karatAM zAyikabhAvanI kakSA ghaNI tIvra ane vadhAre teja che. kSapakazreNI mAMDanArA jyAre zAyikabhAvapUrvaka karmono kSaya karatA jAya che tyAre ghaNAM moTA pramANamAM vadhumAM vadhu nirjarA thAya che. lAyopAzamikabhAva varDa karAtI nirjarAmAM koI paNa karmanI prakRti samULa - saMpUrNa naSTa nathI thatI. thoDA pramANamAM karmano kSaya thAya che. jyAre ghaNAM pramANamAM karma emane ema rahe che. kSayopazama - e be zabdo bhegA thaIne ja banelo che. kSaya eTale nAza ane upazama eTale dabAvI rAkhavo. thoDA aMzano kSaya (nAza) to thAya ja che. paraMtu ghaNo aMza dabAyelo paDyo rahe che. jyAre kSaya karavAvALo potAnA dRDha nirdhAra pramANe saMpUrNa kSaya - samULa ane sarvathA thaya ja karavAno lakSya rAkhe to te pramANe pariNAma maLe che. prathama guNasthAnathI sAtamAM guzasthAna sudhI kSarSApAma bhAvathI ja karma nirjarA ka2vAmAM Ave che. jyAre AThamAM guzasthAnakathI kSepakazreNI zarU karI lenAro sAdhaka nirjarAnI mAtrA hajAra gaNI vadhArI de che. lakSya ja badalAI jAya che. karmo mATe vadhu tIvratA, utkRSTabhAvI lAvIne kSepakazreNI upara ArUDha thAya che ane karma prakRtiono kSaya karatA karatA bAramAM guNasthAne pahoMcIne vItarAgI thaI jAya che. arthAta mohanIya karmano saMpUrNa kSaya thavAthI vItarAgatA pragaTe che. ane 3 bIjA ghAtI karmono saMpUrNa kSaya thaI javAthI kevaLajJAna - darzana - anaMtavIrya guNa pragaTe che. te2mAM guNa sopAnI kevaLI banI jAya che. tyAM jIvanano lAMbo samaya vitAve che. ane mRtyukALa arthAta AyuSyanI samAptino kALa AvavA pahelA, bAkI rahelA cAra aghAtI karmono kSaya karI zaileSIkaraNa karI AtmA mukta thaI jAya che. A prakriyA mAtra mahAvIra svAmI athavA koI bhagavAna vizeSa pUratI sImita nathI. badhAnA mATe eka ja prakriyA che. koI paNa karIne mokSe jaI zake che. phebruArI 2018 prajIvA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka AtmA upara coMTelA karmono saMpUrNa kSaya (nirjarA) karavAnA vistArathI che. emAM paNa dIkSA laI lIdhA pachI prabhu chaThTha - be eka mAtra lakSyanI mahAvIra bAhya - AtyaMtara cAreya bAjuthI eTalo upavAnuM tapa kare che - Avo pATha che. evI ja rIte covIseya badho jabarajasta prahAra karI rahyA hatA ke jethI karmano aMza paNa tIrthakara bhagavaMtonA caritra graMthomAM temanA dIkSA - temaja nirvANa bAkI rahI na jAya. kalyANaka prasaMge temane zuM zuM tapazcaryA karI tenA pATho maLe che. tapa vadhu ke dhyAna vadhAre karyuM? : adhikAMza bhagavaMtoe dIkSA samaye aThThamano tapa karyAnA pATho che. bhagavAna mahAvIre zuM vadhAre karyuM ? tapa ke dhyAna? enA to nirvANa samaye mAsakSamaNanI tapazcaryA karyAnA pATho maLe che. uttaramAM spaSTa che ke tapa to kAlika che. kALa sAthe saMkaLAyelo che. vIra prabhue nirvANa vakhate chaThThano tapa karyAno pATha maLe che. ane upavAsa paNa sUryodayathI bIjA divasanA sUryodaya sudhI eTale 24 sADAbAra varSonA sAdhanAkALamAM jyAre jyAre je je tapa - tapazcaryA kalAka barAbara 1 divasa sAthe saMkaLAyela che. kaMI 1 divasamAM 2- karI che, tenA pAraNA kyAre kevI rIte zenAthI karyA te badhI ja 4 upavAsa to thaI ja na zake ane sADAbAra varSonA divaso gaNita bAbatono ullekha pATha sAthe zAstromAM upalabdha che. pramANe 4515 ja thAya che. ATalA divasomAM vIra prabhunA saMvara dharma - vrata - niyama - paccakhANa pUrvaka thAya che. utkRSTatama kahI zakAya eTalA 4166 upavAso thayA. e ja atyaMta paccakhkhANa eka prakAranI pratijJA che. je vrata - tapa zarU karavAmAM utkRSTa che. vacce 349 pAraNAo thayA. Ave tyAre tenI prathama dhAraNa kare che. tallusAra paccakakhANa paraMtu dhyAna ke kAyotsarga mATe kALanuM pratibaMdha nathI. te svIkAre che. gurU bhagavaMto tapa karanAranI dhAraNA mujaba paccakhANa AtyaMtara tapa che. sIdhe sIdho AtmAthI ja thAya che. eTale te karAve che. paccakhANanA pATho Agama zAstromAM eka vibhAga kAlika paNa nathI. tene kALa naDato ja nathI. akALa vakhate paNa pacatrA zAstrono che. temAM khAsa paccakhANa viSayaka ullekha A thAya. kAyotsargamAM sthira ubhA rahI Atma dhyAnamAM sthira thavAnuM payatrA AgamomAM che. A 32 paccakhA che. Avu dhyAna - koI babbe ghaDI kare athavA thoDo thoDo samaya upalabdha che. tenA uparathI paccakhkhANa bhASya nAmano graMtha ja banyo kare. jevI jevI sthiratA. paraMtu mahAvIranI to vAta ja judI hatI. che. ane te mujaba paccakhANa zuM che? tenA artho zuM che? vagere pahelAthI pratijJA karI dIdhI hatI. sarvathA mauna ja rahevAnuM che. khUba vistArathI vivaraNa che. bIjI bAju paccakakhANAnI paraMparA dhyAna karanArA sAdhake to mauna rahevu anivArya che. ane pAMceya cAle che. te paNa hajAro varSothI che. mATe koI paNa pramANa vaDe Indriyono temaja trikaraNayogonuM mana AtmAmAM aMdara paccakhANa dharmanI nirarthakatA - vyarthatA siddha thatI nathI. ane utAravAmAM khUbaja sahayogI che. mauna paNa sAdhanA che. tIrthakaro paccakhANa na kare, pratijJA na dhAre evA pATho kyAMya pAlakhI lagAvIne besavAnuM ja nathI. ane uMghavAnuM ja nathI maLatA ja nathI. uparathI paccakakhANa grahaNa karavA pUrvaka ja tapazvaryA eka taraphathI AzravanA daravAjA baMdha thaI jAya ane bIjI bAjathI karatA hatA - no spaSTa ullekho pramANo maLe che. dhyAnanA daravAjA ughaDI jAya. eTale have svayaM kAyotsarganI mudrAmAM mahAvIra zuM, zenuM, kevI rIte dhyAna karatA hatA? sthira ja rahevA mAMDyA. kalAkonA kalAko, divasonA divaso satata dareka dareka tIrthakara bhagavaMto avazyapaNe dhyAna kare ja kare che. dhyAna sAdhanAmAM ja rahetA. zukladhyAnanA prathama be caraNa pAra kare to ja temane kevaLajJAnanI sADAbAra varSAnA nAnA gALAmAM sADAbAra hajAravarSomAM prApti thAya che. ane evI ja rIte bIjA be caraNane dhyAna karIne paNa je na khape te ane teTalA karmo khapAvI dIdhA. pAra utare tyAre ja temanuM nirvANa thAya che. eTalA mATe dhyAna to zuM tapa karyuM ke thaI gayuM? tIrthakara bhagavaMto mATe atyaMta anivArya che. bAhya tapa karatA paNa mahAvIra tapa karyuM nathI e to thaI gayuM hatuM. tIrthakarane tapa thAna vadhu anivArya che ja che. jarUrI nathI ke bAhya tapa mahAvIra karavAnuM nathI hotuM. sahaja svAbhAvika che te thaI jAya che. to prazna jeTaluM badhA kara tA ja kevaLajJAna thAya nA. paraMtu zukladhyAnanA ubho thAya che zuM paccakhkhANa dharmanI vyavasthA tIrthakaro kare che ke vizva viSayo badhA ja dhyAna karanArAonA eka sarakhA samAna avazya nahIM? zuM paccakhkhANa dharma ucita nathI? zuM nirarthaka che? ane hoya che. kAraNa ke A viSayo padArtha svarUpanA hoya che. A dhyAna, bhagavAna jo karatA ja nathI, thaI jAya che to pachI AcArAMga je dhyAna karavAnI prakriyA, dhyAnanA viSayo (dhyeya svarUpa), temaja Agama zAstra che emAM cUlikAmAM mahAvIra paramAtmAnuM caritra dhyAnanA caraNo tenuM svarUpa Adi badhu zAzvata svarUpe ja che. che, evI ja rIte kalpasUtra Agama zAstramAM paNa vIAbhanuM caritra kALAvadhi badhAnI ochI - vadhAre avazya hoya che. (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana 27) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka devacaMdraja mahArAje je stavano ra che emAM A viSayane khUbaja sArI rIte raju karyo che. AvA tAtvika stavanonA hasyo je samajI zake emane AtmasAdhanA dhyAna sAdhanAnA rahasyo khulI jaze. prabhu chadmasthAvasthAmAM dhyAna karavA mATe sarva prathama dhyeyarUpe siddha - mukta bhagavaMtone kendramAM rAkhe che. siddhasvarUpa eTale AtmAnA sarva karmonA nivAraNathI saMpUrNapaNe pragaTa thatA sarva guNonA svarUpane nihALe che ane je ane jevuM siddhanuM svarUpa che. tevuM ja parama vizuddha svarUpa mArI AtmAnuM paNa che. kAraNa ke dravyarUpe banne AtmadravyonI saMpUrNa sarvAMze samAnatA che. guNae paNa je eka AtmAnA che tevA ja saMsAranI anaMtAtmAonA che. sAdayatA sarvAMze che. mAtra siddhanA guNo puddagala dravyanA kArmika AvaraNathI tenA baMdhanathI mukta che. jyAre saMsArI jIvonA e ja guzo AvaraNathI AcchAdita che. DhaMkAyelA che. AvuM svarUpa eka vAra samajAI gayA pachI sAdhyanuM rahasya spaSTa thaI jAya che. have sAdhanAmAM ka2vAnuM zuM che? basa AtmAnA sattAgata guNo upa2 rahelA AvaraNa arthAta AcchAdika AvaraNIya karmonA AvaraNano kSaya-nAza karavAno eka mAtra kArya karavAnuM che. ene ja sAdhya banAvIne svaNuzonI ja sAdhanA karavAnI che. karma zAstrIya niyama ja evo che ke je je guNanI sAdhanA - upAsanA karavAmAM Ave te te guza upa2nA kArmika Ava2ArUpa AvaraNIya karmanI nirjarA thatI jAya che. tenA kArmaza vargaNAnA paramANuo vikharAtA jAya che. chUTA paDatA jAya che ane tenI nIce dabAyelA guNo pragaTa thatA ja jAya che. jema sUrya udaya vakhate jeTalo bAhara nIkaLato jAya che tema tema rAtrIno aMdhakAra dUra thato ja jAya che. ane sUrya pUrNa - saMpUrNapaNe pragaTa thaI jAya tyAre sAme aMdhArU paNa saMpUrNaparza adRzya thaI jAya che. chevaTe Ava2NIya karmo zenA u52 che. dravyathI to Atmapradezo upara ja che. paraMtu guNo upara hovAthI je AtmAnA guNone ja Avare che. to te ja karmanA AvaraNo jo khasI jAya to guNo ja pragaTa thAya che. jema vAdaLo khasatA sUrya pUrNapaNe pragaTa thAya che. sUryano prakAza samagra pRthvI talane prakAzita kare che. pRthvItapa uparanA samasta padArthone prakAzita kare che. evI ja rIte AtmAnA sattAgata guNo je jJAna - darzana - cAritrAdi che tenA u52nA AvaraNo je karma rUpe karmAvaraNa tarIke oLakhAya che. teno nirjarA dharmArAdhanA varka saMpUrNa thaI jatA samasta guo pUrNarUpe pragaTa thAya che. guNo AtmAmAM anaMta pramANamAM che. jJAna paNa anaMtu che, darzana paNa anaMtu che, cAritra paNa anaMtu che. evA samasta guNo anaMta pramANamAM che. eka - eka AtmA pradeze anaMta guNo anaMta pramANamAM che. sattAgata astitva temanuM anaMtakALathI che. A rIte mULamAM jotA Akho dharma ja Atma kendrita che. AtmAnA guNone karma baMdhanamAMthI choDAvIne mukta karavAnI prabaLa prakriyA athavA puruSArtha ja dharma che. 28 Avu AMtardhyAnamAM nirIkSaNa karIne AtmAnA guNone oLakhI anubhavI zakAya che. vIra prabhu sADAbAra varSonA sAdhanAkALamAM AtmaguThone pUrNapaNe pragaTa karavAno eka mAtra nirdhAra karIne sAdhyane anurUpa sAdhanA karI rahyA hatA. ane AmAM puruSArtha eka mAtra AvarIya karmonA AvaraNono samULa - saMpUrNa sarvathA kSaya ka2vAno prabaLa - eTale bhagIratha puruSArtha karI rahyA hatA. te ja A dhyAna sAdhanA. enA ja AdhAre prabaLa nirjarA vadhu pramANamAM thAya che. AtmAnI sAthe mane joDAIne te te guzamAM kendrita thaIne sthira rahe che. e ja prakriyA dhyAnanI che. AvA zukla dhyAnamAM ne vIra prabhue cAreya thAtI karmono saMpUrNa kSaya karyo ane jJAna - darzanAdi guone saMpUrNa - anaMta pramANamAM pragaTa karyA. A ja sAdhya temane sAdhyuM. evA vIra - mahAna vIra * mahAvIrane anaMta anaMta vaMdanA... temane vaMdana - namana karIne ApaNe sau sva guNa nirIkSaNamAM utarIe ane AvaraNono kSaya karIe, e ja abhyarthanA. pun saMparka : 7020544404 samatAyoga devAdhidevanA eka paganA aMgUThe caMDakauzika sarpa DaMkha mAre che ane e ja caraNakamaLamAM devendra praNAma kare che. paNa e samatA sAgaranA svAmIne to e bemAMthI koI pratye nathI roSa ke nathI rAga. paraMtu AtmanuSyatAno bhAva che te samatAbhAva kahevAya che. A samatAno pariNAma te ja A samatAyoga. A samatAoganI sAdhanA nAra padArthomAMthI rUci ane prIti tyAMthI haThI ekamAtra AtmAmAM baMdhAya che tyAre zarU thAya che. mAthuM duHkhe eTale vedanAgrasta thaI jaIe. dhaMdhAmAM khoTa jAya eTale ciMtAgrasta thaI jaIe. A badhI nabaLAIo khaMkherI nAMkhavAnuM adbhuta joma samatAyoganA manana ciMtanathI AtmAmAM jAge che. paNa jIvA phebruArI - 2018 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma aneM anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka yogadaSTisamuccaya' graMthamAM bhItarI yAtrAno Alekha AcAryazrI yazovijayasUrijI na omakArasUri samudAyanA agragaNya AcArya zrI yazovijasUrijI bhaktiyogaparaMparAmAM ghaNAM jANItA che. narasiMha, mIrA, kabIra Adi saMta kavio temaja jhena, suphI Adi bhakti paraMparAonuM UMDuM adhyayana temanA samanvayavAdI vyaktitvano paricaya karAve che. yoga ane adhyAtma kSetre temano abhyAsa temanA pustakomAM temaja vAcanAomAM pratibiMbita thAya che. (jaina sAhityanA ItihAsamAM AcArya haribhadrasUrijInuM sthAna tamArA yoganetro khulyA nathI, to tamArI pAse - tathA kathita ati mahatvanuM che. teo jaina dharmanA pUrvakAlina ane uttarakAlina vidvAnonI pAse graMtha saMsAra ja che. ItihAsanA madhyavartI sImAstaMbha samAna hatA. teoe lakhela huM dhrujI UThyo : graMthasaMsAra! sAmAnya mANaso pAse padArthono graMthonI saMkhyA ghaNI moTI che. teo 1444 graMthonA praNetA saMsAra che, to mArA jevA mANaso pAse graMthono saMsAra hato! manAya che. jena yoga upara lakhAyela sAhityamAM AcArya tyAM padArthothI ahaMtRpti hoya, ahIM graMtho vaDe zuM thatuM hatuM? - haribhadrasUrie navo adhyAya zarU karyo. teo e pAtaM jala sivAya ke ahaMtRpti. yogapaddhatio ane paribhASAono jaina paddhati sAthe samanvaya mane lAgyuM ke pujyapAdazrIe mArA astitvanA stara upara sthApita karI jaina yogane navI dizA pradAna karI. 'yogabiMdu', lAkaDI mArI che. yAda AvyA pUjya AnaMdanajI mahArAja : "yogazataka', "yogadRSTisamuccaya' ane yogaviMzikA A emanA gurU mohe mAre zabda kI lAThI, mukhya graMtho che. ahIM "yogadaSTisamuccaya'mAM AcArya zrI cele kI mati aparAdhInI nAThI." yazovijayasUrinI bhItarI yAtrAno Alekha emanA ja zabdomAM varNavIe.) have mane khyAla Avyo ke gurUdeve yogabiMdu graMtha vAMcavAnuM pahelAM kema kaheluM. sAmAnyatayA, cAra yoga graMthonA svAdhyAyanA pacIseka varasano huM hoIza tyAre banelI eka ghaTanA yAda kramamAM pahelo kramAMka "yogazataka'no Ave che. chelle yogabiMdu Ave. pUrvanuM ane pazcimanuM puSkaLa huM vAMcyA karato, paNa samyaka Ave che. pariNamane abhAve, dekhItI rIte ja, ahaMkArano phuggo phulAyA gurUdevane to mArA ahaMkAra para coTa lagAvavI hatI ne! kamAla karato. thaI yogabiMdunA svAdhyAya pachI. graMtho rahyA, graMthono svAdhyAya gurUdeva mArI buddhi ane ahaMkAranI jugalabaMdhIne karUNAthI joI rahyo; graMthonA saMsArane alavidA apAI gaI. rahyA hatA. ekavAra mane teozrIe pUchyuM : tuM ATaluM badhuM vAMce evuM paNa e vakhate meM anubhaveluM ke pUjya gurUdeva mane pU. che, paNa teM pUjya haribhadrasUri mahArAjane vAMcyA ke nahi? haribhadrasUri mahArAja graMtha gurU tarIke ApI rahyA hatA. jIvanagurUnA meM kahyuM : nA, jI. varad haste graMthagurUnuM apAvuM. keTalI to moTI e ghaTanA hatI. teozrIe pharamAvyuM : have emane tuM vAMca. meM vinamra bhAve pUchyuM : sAhebajI, teozrInA kayA graMthathI cAra yogagraMthomAMnA eka yogadaSTi samuccaya graMthamAM bhItarI yAtrAno Alekha mUkAyo che, enI thoDIka vAto para svAdhyAya zarUAta karuM? karIe. temano uttara hato : yogabiMdu graMthathI. (1) mitrAdaSTi: meM "tahari' karI gurUvacanano svIkAra karyo. agaNita samayathI cAlyuM AvatuM mohanuM aMdhAragheruM jora pAMkhuM yogabiMdu graMtha vAMcavAnuM zarU thayuM. temAM chelle Ave che : paDyuM che. bodhanA paroDhiyAno ujAza sAdhakanA jIvananI dharatI viduSAM zAstra saMsAra; para AchuM ajavALuM ApI rahyo che. sadyoga rahitA tmanAm //509 // e ujAzane ApaNe guNAnurAga tarIke oLakhI zakIe. (phebruArI - 2018 prabuddha jItuLa 29 / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka - potAnAthI ochA guNavALA sAdhakane joIne paNa maitra sAdhakane tiraskAra nathI thato. kAraNake enI dRSTi pelA AtmAnA guNo tarapha ja kendrita thaI che. kevuM maitrInuM A zirSAsana agaNita samayathI mAtra bIjAonA doSo ja joyA karyA che. have, moha saheja zithila banatAM ja, AtmAnA guNo dekhAya che. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja eka stavanamAM kare che pUrana mana pUrana sabi dise, nahi dubhidhA ko lAga, pAI calata panahI jo pahere, tasa nahiM kaMTaka lAga... tamAruM mana je kSaNe pUrNa banyuM, moha tirohita thavAne kAraNe, tamane badhA ja loko paripUrNa dekhAze. niSkarSa e nIkaLaze ke bIjAmAM doSo che, mATe tamane dekhAya che, e tamArI bhramaNA hatI. tamArI pAse dardoSaSTi che, mATe tamane sAmI vyaktiomAM doSo dekhAya che. mArA cazmAnA kAcamAM DAgha haze, to mane pharasa para paNa DAgha dekhAze ane bhIMta para paNa....jarUra che mArA cazmAnA kAca lUchavAnI. +++ mitrA dRSTimAM guNAnurAga Avyo, maitrIbhAvathI hRdaya chalaka chalaka chalakAyuM, maMtra sAdhaka kevI tI hRdayaMgama lAge! bIjo eka guNa maLe che ahIM, jene ApaNe kuzala citta tarIke oLakhIe chIe. prabhu pratyenI bhakti nirUpAdhika hoya che. sodAbAjIrUpa nahI. huM tArI bhakti karuM tuM mane amuka padArtho ke saMpatti Apa. AvI koI IcchA enA manamAM hotI nathI. bhakti mATe bhakti jevI AgaLa UThanAra citta bhUmikAnuM A bIja che. to maitrI (hInaguNa adveSa) ane bhaktithI sohI uThe che, mitrAdraSTi 30 ahIM thama nAmanuM yogAMga maLe che. ahiMsA Adi vrato para ahIM rUci hoya che. yathAzakya pAlana paNa maitrIbhAva enuM ja to vistaraNa che ne. nirupAdhikA bhakti cittanI kuzaLatA, cittanI nirmaLatA, cittathairya. A cittasmairya te ja abhaya. e abhayanA dAtA prabhu che. A dRSTimAM elA sAdhake prabhunA abhayanA dAnane jhIlyuM. cittanI asthiratAne yogirAja AnaMdaghanajI bhaya zabda dvArA oLakhAve che. 'bhaya caMcaLatA je pariNAmanI..... cittanI asthiratA eTale cita ke atinI lAgaNIne kAraNe cittamAM uThatA prakaMpano. jyAre kAmanAo zame che tyAre prakaMpano ochA thAya che. parama pAvana darzAvekAlika sUtranA prasiddha gAthA sUtrano zrI umAzaMkara joSIe Apela A anuvAda, A saMdarbhamAM, keTalo to hRdayaMgama lAge che! AtmA thayo nizcita jaidhano ke, tyA huM deha na dharmazAsana; tene caLAvI navi Indriyo zake, jhaMjhAnilI kaipha mahAdrine yathA... maMtra sAdhake 'abhayadayANaM' padane potAnI sAdhanAmAM pratibiMbita karyuM. prabhunA abhayanA dAnane eko jhIlyuM. (2) tArA dRSTi mitrA daSTimAM Avela hRdayanI nirmaLatAno ja vistAra tArASTimAM Avyo. ahIM svAdhyAya, Izvara praNidhAna (bhakti) Adi para vizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo. bhakti sAtheno svAdhyAya eTale bhIno bhIno svAdhyAya. hRdayasparzI svAdhyAya. "deha mana vacana pudgala thakI, karmathI bhinna muja (tu) rUpa re.....' jevA sUtrane e jyAre hRdayastha kare che tyAre, lITaralI, zabdazaH e badhA ja paudgalika vargaNothI potAnI jAtane alaga karI le che. mahopAdhyAya zrI yovijayajI mahArAjanA eka padane paNa ghUMTI zake : prabhu merA, tuM saba bAte pUrA...aura kI Aza karyAM kare pritama, e diNa khAte adhUrA... pUrNa jIvana parasaMga tyAga lAga nija raMga, AnaMda velI aMkurA, nija anubhava rasa lAge mIThA, jima ghebara meM chUrA... phebruArI - 2018 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka AtmanuM! tuM paripUrNa che. tuM bIjAnI apekSA kema rAkhe che? kahe che. ahIM umeraNa emAM thoDuMka karAyuM che. bAhyabhAvane bhItarathI paranA saMgano tyAga karI nija tattvanA saMgamAM tuM lAgI jA. A bahAra kADhavo te bhAva recaka ane AMtarabhAvane bhItara levo te nija tattva saMga che AnaMdanI velaDIno aMkura. e anubhUti eTalI bhAvapUraka. mIThI che ke tene zabdomAM vyAkhyAvita na karI zakAya. paNa upamA prazAMtavAhitAnA saMdarbhamAM recana ane pUrananI A prakriyAne ApavI ja hoya to kahevAya ke ghebarane kApavA mATe nAMkhelI charI ghabarane kApavA mATe nAkhelI charA kholIe to, bhItara rahela krodhane eka niHzvAse choDavo ane jema tenI cAsaNInI mIThAzathI lathapatha thaI jAya che tema sAdhaka samabhAvane eka ucchazvAse bhItara levo. bhItarI mIThAza anubhave che. zvAsa choDo cho tyAre tame eka evI dhAraNA - sajezana karo cho ke mArI bhItara rahela krodha nIkaLI rahyo che. have tame zvAsa lo bhIno svAdhyAya bhItarI bhInAzane lAvaze. bhItarI bhinAza cho tyAre zuM thAya che? tamArI AjubAju rahela seMkaDo mahApuruSoe te zraddhA. prabhu "cakhudayANa' che. bhAvacakSu eTale zraddhA. ahIMyA samabhAvanA AMdolano choDelA che, tame e AMdolanone pakaDo AMzika svarUpamAM e zradhdhA bhInAza svarUpe AvI che. cho ane zvAsa letI vakhate e AMdolanone paNa tamArI bhItara tArA dRSTimAM Avela tAca zabda tAra zabda parathI Avela che. tame mokalo cho. mitrAdaSTi karatAM ahIM be tAra/spaSTa hovAthI A dRSTine tArA tamAruM sajezana/sUcana ahIM mahatvanuM aMga banI rahe che. A dRSTi kahevAya che. saMdarbhamAM, atyAranA manovaijJAnikoe sUcavela eka vidhi vize (3) balAdaSTi jANavAnuM rasaprada raheze. vidhi evI che ke tamArI AjubAjumAM balAdRSTimAM cittanI prazAMta avasthA spaSTa rUpe pratibhAsita seMkaDo sAdhakoe AnaMdanA divya AMdolano choDelA che, tame thAya che. hRdayanI nirmaLatA ahIM prazAntavAhitAmAM palaTAI che. e AMdolanone jhIlI zako to akAraNa tame AnaMdamaya banI dharmAnuSThAnamAM sAdhaka zAMta citte besI zake kalAko sudhI ane e UTho cho. rIte anuSThAna dvArA thatA lAbhone e pUrepUrA AtmasAta karI e mATe tamAre zuM karavAnuM? zake. tamAre be-pAMca miniTa akAraNa AnaMdamaya sthitimAM rahevAnuM. cittanI A prazAMtavAhitAne bhAva sukhAsana kahevAya che. e sthiti banI jaze enTenA. tenAthI seMkaDo sAdhakonA AnaMdane svarUpa dazArUpa sAdhyanI prApti mATenI mananI A sthiratA te tame jhIlI zakazo. bhAvamArga kahevAya che. A bhAvamArga para A dRSTimAM cAlavAnuM AthI virUddha tame akAraNa gamagIna rahezo to ghaNA lokoe thAya che. prabhunuM "mammadayANa' vizeSaNa A dRSTivALA sAdhakane choDela gamagInInA AMdolanone tame pakaDazo. mArga ApavA dvArA sakriya bane che. mitrA dRSTi ane tArA dRSTi karatAM A dRSTimAM vivekadRSTi saghana bAhya bhAvanuM recana ane AMtarabhAvano svIkAra (pUraNa) dIpa hovAthI A dRSTine balAdRSTi kahevAya che. dRSTimAM thAya che. dIka eTale tejasvI. ahIM bodha dIptimaMta thayo (4) dIkhAdaSTi hoI A dRSTine dIptAdRSTi kahI. balA dRSTimAM AvelI prazAMtavAhitA ahIM dIpta (utkaTa). ahIM sAdhake "namutthaNa' sUtranA "sarazaMdayANa' vizeSaNane bane che. potAnAmAM kriyAnvita karyuM. mohanI sAme zaraNa Ape che. A prazAMtavAhitAnA sAtatya mATe ahIM che bhAva prANAyAma. tattvaciMtana. tattva - sAkSAtkAra. ahIM AMtarabhAvanA svIkAra dvArA yogadRSTi samuccaya" nA gujarAtI anuvAdarUpa ATha dRSTinI sAdhaka * TarinI sAdhaka samabhAva Adi guNonI AMzika alapajhalapa anubhUti sakjhAyamAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che : karI zake che. 'bAhyabhAva recaka IhA jI, (5) sthirAdaSTi pUraka AMtara bhAva." sthirAdRSTimAM samyagdarzananI prApti sAdhakane thAya che. zvAsa choDavA ane levAnI prakriyAne yogAcAryo prANAyAma kevI bhAvAnubhUti te samaye sAdhakanI hoya che? (phebruArI - 2018 pravruddha jIputra 31 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare. jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA ATha dRSTinI sajhAyamAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje zabdomAM DhALI : mahArAja e anubhUtine zabdomAM laI AvyA : aba hama amara bhaye, na mareMge..." bAlya dhUlIghara lIlA sarakhI, spaSTa vibhAjana emaNe pADyuM : "nAzI nIsI, hama sthira bhavaceSTA IhAM bhAse re; vAsI..." je nAzavaMta che, zarIra te naSTa thaze. huM to amara chuM ja. rIddhI siddhI savi ghaTamAM pese, bhedajJAnanI anubhUti ahIM tIvrarUpe che. aSTamahAsiddhi pAse re...5/3 adhyAtmabindu' graMthamAM pUjya harSavardhana upAdhyAya kahe che : saMsAra ene vyartha lAge che. bhItarI AnaMdanI alapajhalapa anubhUti, ane bIjuM badhuM ja asAra lAgyA kare. bALako bhInI ye yAvanto dhvastabandhA abhUvan retamAM ghara banAve; mAM jamavA mATe hAka mAre ane e ja gharane pATuM bhedajJAnAbhyAsa havAtra biijm| mArIne, toDIne bALako ghara bhegAM thAya. jeTalA AtmAo sidhdhapadane pAmyA temanI e prAptinI bhItarI sArthakatAnA bodhane samAMtara vikasato A bahArI pAchaLa bhedajJAnano abhyAsa mukhya kAraNa che. vyarthatAno bodha. eka ghaTanA yAda Ave. bhedajJAnanA abhyAsa mATe ahIM yogA pratyAhAra AvyuM. sAdhaka guru pAse AtmavidyA levA mATe jAya. e mATe vinaMtI bhaktimatI mIrAMe kahyuM : "ulaTa bhaI mere nenana kI...' je nayano pahelAM bahAra dazyane jovA utsuka hatA; e have bhItara bhaNI kendrita thayAM che. guru tene pUche che : tuM zahera ne vIMdhI AzramamAM Avyo. zaheramAM teM zuM joyuM? ATha dRSTinI sakjhAya kahe che : 'viSaya vigere na Indriya joDe, te IhAM pratyAhAro re; - sAdhaka kahe che : mATImAM pUtaLAM mATI mATe doDI rahyA hatA. te kevaLa jyoti te tattvaprakAze, zeSa upAya asAro re..." meM joyuM. Indriyono ane manano je viSayo joDe ane pariNAme, vikAro gurune lAgyuM ke paranI vyarthatAno bodha to enI pAse che. joDe saMbaMdha hato, te ahIM dUra thayo. jJAnamAM, potAnA guNamAM paNa potAnA mATe e zuM mAne che e paNa jovuM joIe. (potAnA svarUpamAM) rahevuM te ja ahIM sAruM lAge che. guru pUche che : A khaMDamAM atyAre zuM thaI rahyuM che? bhagavad gItAe pratyAhAranA be mArgo cIMdhyA : sAdhaka kahe : mATInuM eka pUtaLuM guru pAse jJAna mATe viSayA vinivartante, nirAhArasya dehinH| AvyuM che. rasavarja, raso'pyasya paraM dRSTavA nivrtte|| gurue tene AtmavidyA ApI. AtmasAkSAtkAra karAvyo. sAdhaka AhArane baMdha kare che, upavAsI bane che tyAre rasanendriya sivAyanI bIjI Indriyo potAnA viSayomAMthI pAchI phare che. paranI vyarthatAne samAMtara svanI anubhUti ahIM kevI hoya che bhojanamAM rasa rahI gayo, ene kema kADhavo? be rasanI vAta enI mArmika abhivyakti AvI : kare che bhagavad gItAkAra : para rasa ane apAra rasa. je kSaNe para aMze hoya IhAM avinAzI, rasano - bhItarI AnaMdano anubhava thAya che ke tarata apara rasa - pudgala jAla tamAsI re; bhojana Adino rasa cUkAI jAya che. cidAnaMdaghana sujasa vilAsI, jo ke, pa2 rasa ane apara rasa e paNa sAmAnya vyaktitvo kima hove jagano AsI re...? mATe che. sAdhako mATe to rasa eka ja che - paramAtmAno. bIjuM badhu (ATha dRSTinI sajhAya 4/5/6) che rasAbhAsa, kuccAM. taittiriya upaniSadumAM RSi kahe che : "rasa avinAzI, amara huM chuM eno bodha AMzika rUpe ahIM pragaTa 1 , vai saH' rasa te je che paramAtmA ja... thAya che. tIvra bodha thaze ane anubhUtine pUjya AnaMdaghanajI prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka ahIM bodhasthira thato hovAthI A dRSTine sthira dRSTi kahevAI ane vyavahAranuM samatolana ahIM pragaTe che. che. "namutthaNa" sUtranuM "bodiyANa' vizeSaNa A dRSTinA sAdhako mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja yAda Ave : mATe sArthaka nIvaDe che. bodhi, samyagudarzana prabhu pAsethI meLavyuM. nizcaya daSTi hRdaye dharI che; (6) kAntA daSTi : je pALe vyavahAra; kAntA dRSTimAM Avela sAdhakanI udAsIna dazA gherI hoya che. puNyavaMta te pAmaze jI, udAsIna zabda e zabdonA saMyojanathI banela che. ut + bhavasamudrano pAra. AsIna. UMce beThela ghaTanAnI nadInA kinAre beThela sAdhaka. nizcaya dRSTinA anuprekSaNamAM AtmatattvanA zuddha svarUpano pUnamanI rAtre guru ziSyothI vIMTaLAIne nadInI bhekhaDa para khyAla che, AMzika anubhUti paNa AtmatattvanI che. eTale eno beThela. acAnaka gurue ziSyone pUchyuM : ApaNe jenA para beThA vyavahAra mArga nizcaya sAdhanAne samarthita karaze. chIe e bhekhaDa tUTI jAya to zuM thAya? ziSyo samajyA ke gurudeva paMDita patravijayajI mahArAje vyavahAra sAdhanA sAdhakane nizcaya kaMIka gupta vAta bhaNI IzAro karI rahyA che ane tethI teo guru sAdhanA bhaNI kevI rIte laI jAya che tenI sarasa prastuti ApI : mukhaprekSI banyA. gurue kahyuM : bhekhaDa tUTe to zuM thAya vaLI? parisaha sahanAdika paramArA, atyAre ApaNe nadInA kinArA para chIe. pachI ApaNe nadImAM e saba he vyavahArA; hoIe. dekhItI rIte guru sAdhakanA akhaMDa being tarapha AMgaLI nizvaya nija guNa karaNa udArA, cIMdhI rahyA hatA. lahata uttama bhava pArA. ApaNane bahArI doings thI tamArA being mAM zo pharaka pariSaho : ThaMDI, garamI Adi sahana karavA te vyavahAra sAdhanA paDe ? ane nija guNa sthiratA te nizcaya sAdhanA. udAsIna hovuM eTale being mAM hovuM. pariSahone sahana karavAthI deha paranI mamatA - dehAdhyAsa zithila bane che. huM eTale zarIra A mAnyatA kharI paDatA potAnA tIrthaMkara paramAtmA nAnapaNathI ja A dRSTimAM hoya che; parama zuddha svarUpa bhaNInI yAtrA zarU thAya che. udAsIna dazAne kAraNe temanA lagnanI prakriyA cAlatI hoya ke ahIM bodha manohara banato hoI A dRSTine kAntA dRSTi rAjyAbhiSekanI, prabhu udAsIna bhAvanI dhArAmAM vahyA kare che. kahevAya che. A dRSTimAM anyamud nAmano doSa jAya che. (7) prabhA daSTi yogamArga ke tattvamArgane choDIne anya sthaLe rati thavI te chaThThA ane sAtamAM guNasthAnakavALA sAdhako A dRSTimAM che. anyaguru kahevAya vi. sAdhakane pIgalika koI paNa pravRttimAM dIkSita jIvanano bAra mahinAno paryAya thAya tyAre A dRSTimAM rati nathI thatI. rahela sAdhakanI citta prasannatA anuttara vimAna vAsI devonA "pudgale havapravRttistu yogAnAM manamuktam.." kahIne che* nAM monama tama , kahIne sukhaneya oLaMgI jAya che. jJAnasAre yogIjanone bahirbhAvathI parADamukha kahyA che. te bAhya "paMca viMzitikA'mAM AvA sAdhakone jIvanmukta dazAmAM bhAva - upasatA ahIM spaSTa dekhAya. vicaratA sAdhako tarIke oLakhAvAyA che. kevA hoya che e sAdhako? ahIM dhAraNA nAmanuM yogAMga prApta thAya che. dhAraNA eTale "paMcaviMzitikA' kahe cheH manane mokSamArgamAM joDAyeluM rAkhavuM. ahIM sAdhaka manovijayI jAgratyAtmani te nityaM, hoya che. vahiviSu sherte| A dRSTimAM rahela sAdhaka tattvanI UMDI anuprekSA karato hoya udAsateparadravye che ane vyavahAra mArgano paNa te samarthaka hoya che. Ama, nizcaya lIyante svgunnaamRte|| (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana 33. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = P jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka jIvanmukta sAdhako AtmabhAvamAM sadA jAgRta hoya che. teo bodha ahIM hovAthI A dRSTine prabhA dRSTi kahevAya che. bahirbhAvamAM sUtelA che. paradravyanA upayogamAM teo udAsIna che (8) para daSTi ane svaguNonI amRtadhArAmAM teo vahetA hoya che. parA dRSTimAM samAdhi hoya che. A dRSTinuM varNana ApatA parapadArthone vApare che teo, kapaDAM ane roTalI, dALa Adi. kahevAmAM AvyuM : tyAre temAM teo udAsIna hoya che. udAsIna bhAva hovAne kAraNe, samAdhiniSThA tu parA, nadAsagna vivirjitA yogadRSTi rAga-dveSa Adi temane sparzatA nathI. ane tethI, bahirbhAvamAM ya bhAvamA samuccaya 178) teo suSupta hoya che. dhyAnanI pragADhAvasthA te samAdhi. dhyAtA alaga hoya, dhyeya alaga hoya ane e beune joDatI prabhu mahAvIra deve parama pAvana zrI AcArAMga sUtramAM kahyuM : kaDI tarIke dhyAna hoya tyAre e avasthAne dhyAna kahevAya che. sattA amuLI, muLiyo sayA jAgati..." gRhastho sUtelA che ane dhyAtA ane dhyeya ekAkAra banI jAya, dhyAtA potAnI cetanAne munio sadA jAgRta che. dhyeyamAM DubADI de, te samAdhi. ahIM jAgRtino artha ujAgarano nAnakaDo aMza che. traNa ApaNe tyAM A prakriyAne abheda milananI prakriyA kahevAya avasthA atyAre ApaNI pAse hoya che : jAgRti, svapna, nidrA.. jAgRti ane svapnanI kakSA eka manAI che. kAraNa ke svapnamAM je rIte vikalponuM ghoDApUra cAlatuM hoya che, e ja rIte jAgRtimAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje parama tA2ka zrI paNa cAlatuM hoya che. nidrAmAM hoza cUkAI jAya che. zItalanAtha prabhunI stavanAmAM A prakriyAnI vAta karatA kahyuM : ujAga2 avasthA Ama teramAM guNaThANe che. paNa teno nAnakaDo jyota se jyota milana jaba dhyAvata, aMza jAgRti AdimAM lAvI zakAya. hovata nahi taba nyArA - ujAgaramAM vikalpo nathI hotA ane hoza - jAgRti pUrNatayA jyortimaya paramAtmAnuM dhyAna sAdhaka jyortimaya banIne kare hoya che. jAgRtimAM paNa thoDoka samaya tame Avo karI zako. pachI tyAre te paramAtmAmAM potAnI cetanAne ekAkAra karI de che. svapnAvasthA ane nidrAvasthAne paNa pakaDI zakAya. AthI ja "saMthArA parA dRSTimAM AtmA zreNi para caDhI vItarAga banI kevaLajJAnI porisI'nA sUtramAM vidhAna AvyuM : "ataraMta pamajjae bhUmiM.' bane ane mokSe jAya tyAM sudhInI prakriyA AvI jAya che. AThamAMthI sAdhakano deha nidrAdhIna hoya toya e eTalo jAgRta hoya ke paDakhuM codamAM guNasthAnakone parA - zreSThA dRSTi AvarI le che. potAnA badalatI vakhate paDakhuM pheravavAnI jagyA ane paDakhAnA bhAgane e svarUpa sAthe pUrNa abhedamilananI A prakriyA che. paM je atyAranA yogIo A avasthAne kolyusa lIpa kahe che. A prakriyA zAzvatInA layanuM abheda milana che. zivasu tramAM mahAdevajIe kahyuM che : 'miSa caturtha thoDA samaya mATe abheda milana ApaNe paNa karI zakIe. e tailavadAsem.." traNa avasthAomAM cothI ujAgarano nAnakaDo abheda milana parama cetanA sAthenuM kaho ke potAnA nirmaLa svarUpa aMza bheLavyA karavo. sAthenuM kaho.. vAta eka ja che. bhaktanA layamAM te anubhUti paramAnubhUti kahevAze. sAdhakanA layamAM te haze svAnubhUti. ujAgarano nAnakaDo aMza te dhyAna. jyAM vikalpo nathI ane A mATe sarasa mArga Apyo : "jyota se jyota milana jaba svaguNAnubhUti ke svarUpAnubhUti che. dhyAvata.." jyotirmaya paramAtmAnuM dhyAna - anubhava jyotirmaya prabhASTimAM dhyAnadazA lagabhaga rahyA kare che. dhyAnapriyA prabhA banAna karavuM che. prAyaH' vikalpo bahu ja ochA hovAne kAraNe rAga-dveSanA, rati- zabdo pogalika che. vicAro paNa podugalika che. eTale aratinA jhUle jhUlavAnuM nathI thatuM. prazamanI dhArAmAM satata vahAya kSamAnA vAMcana ke ciMtanathI dhyAna bhaNI nahi javAya. kSamAno che ane ethI sukhAnubhUti, AnaMdAnubhUti cAlyA kare che. anubhava tamArI bhItara thavo joIe. A dRSTinuM nAma prabhA che. bhA eTale teja. prakRSTa tejasvI bhale e kSamAno anubhava nAnakaDA jharaNA jevo hoya. e jharaNuM prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) (34) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka paramAtmAnA virATa kSamAnA samaMdarane maLaze. jyortimaya banIne potAnI bhUla samajAya che ane ethI teo umere che : "A paNa tame jyortimayane maLyA. eka IcchA che, te paNa na ho!" upasaMhAra samAdhiniSThA tu parA, tadArsaga vivarmitta.." yogadaSTi samuccaya 228 zlokomAM phelAyela moTo graMtha che. parA dRSTimAM, tenuM nAma sucave che tema. zreSTha koTinI A ahIM to uparachallI yAtrA e graMthanI karI che. dRSTimAM samAdhi che. paraMtu tenA pratyenI sUkSma Asakti paNa nathI. "yogadRSTi samuccaya' darpaNa jevo graMtha che. ApaNe kyAM aTakyA kAraNa ke rAga upazAMta thayela hoya che, yA kSINa thayela hoya che A chIe ke bhUlyA chIe e A graMthanA svAdhyAyathI spaSTa thAya che. dRSTimAM. eka vahANano kaptAna, sadIo pahelA, dhruva kAMTo (dizAdarzana - paramahaMta kumArapALe "AtmanindA dvAciMzikA'mAM pote yaMtra) levA gayela, vepArIe eka sarasa yaMtra batAvyuM. temAM nIce (yathAkhyAta cAritramAM AvIne) mokSane viSe paNa nirIha kyAre darpaNa paNa hatuM. kaptAne pUchyuM : AmAM darpaNanI zuM jarUra? vepArI thaze e prabhune pUchyuM che. : tame dizA bhUlI jAva tyAre A yaMtra dizA to batAvaze ja sAcI, kadA tvadAsAkaraNAptatattva paNa e dizAne koNa bhUlI gayuM enI chabi paNa e aMkita karaze! ratdaktvA masatvAdibhavaikakandama / A graMthanA svAdhyAya pachI ghaNAM sAdhako nikhAlasa rIte AtmaikasAro nirapekSavRtti ekarAra karatA hoya che ke pote prathama dRSTimAM hoya evuM paNa temane mokSe'pyaniccho bhavitA'smi naath|| lAgatuM nathI. ApaNA kavi uzanasanI eka sarasa prArthanA che : "mane koI ATha dRSTionuM AvuM surekha citra ApI ApaNI dRSTine paNa IcchAnuM vaLagaNa na ho !' paNa ATaluM kahyA pachI kavine ughADanAra pUjya haribhadrAcArya bhagavaMtanA caraNomAM vaMdanA. koinoyaUTgo, goLo boridhamevAvA ll1IIyogaviMzikA AcArya haribhadrasUrie "yogaviMzikA' graMthamAM mokSasAdhanAmAM kAraNabhUta AtmAno zuddha dharmavyApAra jIvane mokSa sAthe joDI ApanAro hovAthI 'yoga" che. ema yoganI vyAkhyA karI che. dharma eTale vastutvabhAva. Atmavastuno svabhAva te Atmadharma. AvA parizuddha, sarvathA zuddha AtmabhAvarUpa dharmanuM AcaraNa te yoga. AtmA potAnA zuddha darzana jJAnamaya svabhAvamAM varte te ja vAstavika dharma che, te ja cAritra che ane te ja yoga che. jema nirmalatA e sphaTika ratnano svabhAva hoI e eno dharma che tema kaSAya - abhAvarUpa nirmalatA e ja AtmAno zuddha svabhAva hoI AtmAno dharma che. arthAtu niSkaSAya zuddha AtmA e ja dharma che. paNa karmarUpa bAhya upAdhinA lIdhe rAga - dveSa - mohAdi vibhAva - pariNAma utpanna thavAthI AtmAnI nirmaLatA avarodhAya che. A rAgAdi vibhAva upAdhi dUra thatA AtmA zuddha svarUpe prakAze che. jeTalA aMze A vibhAva pariNAmarUpa AvaraNa dUra thAya teTalA aMze AtmadharmanI siddhi thAya. A AtmadharmanI siddhi samyagudRSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSa prApti paryata uttarottara vadhatI jaI aMte pUrNa AtmasvarUpa pragaTe che. Ama zuddha AtmasvarUpane pragaTa karanAra sarva parizaddha dharmavyApAra te yoga che. (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka AnaMdaghana ane yogamArgIya rahasya DaoN. kumArapALa desAI ) padmazrI Do. kumArapALa desAI jaina dharmanA tajajJa vidvAna che. AnaMdaghana - eka adhyayana viSaya para pI.eca.DI. karanAra kumArapALa desAI jaina sAhitya temaja gujarAtI sAhityamAM mokharAnuM sthAna dharAve che, emano paricaya prabhAvaka vaktA, prasiddha lekhaka temaja niSThAvAna patrakAra tarIke ApI zakAya. teo aneka nAmAMtika evorDathI sanmAnita thayA che temaja temaNe lakhela pustakonI yAdI khUba thAya che. akSaranA upAsaka kumArapALabhAInI zabdasAdhanA akhaMDa dhArAmAM vahetI rahI che.. Azaya AnaMdaghana taNo ati gaMbhIra udAra, sarasvatIne koI pUjyabhAve mAthuM namAvatA hatA, to koI mugdha bALaka bAMha pasAri jima kahe udadhivistAra. bhAve mAthuM halAvatA hatA. sarvatra ahobhAva pragaTa thato hato. I. sa. 1830 (vi.saM. 1886)mAM "AnaMdaghana bAvIsI vyAkhyAna pUrNa thayuM, upAdhyAya yazovijayajIe joyuM ke vyAkhyAna pUrNa thaya upAdha para vistRta stabaka lakhatI vakhate zrI jJAnasAra vAraMvAra sabhAgRhamAM beThelA eka vRddha sAdhu vyAkhyAna samaye sAva korA AnaMdaghanajInA gahana AtmajJAna pratye Adara ane ahobhAva pragaTa kAgaLa jevA nileSa hatA. upAdhyAyajIe pUchyuM, 'adhyAtmano A kare che. teo AnaMdaghananA gahana AtmajJAnane varNavatAM kahe che ke zlokanA vivecanamAM kaMI samaja paDI ke ?' vRddha sAdhu na bolyA, na koI bALaka hAtha pasArIne udadhivistAra eTale ke virATa ane aphATa hAlyA, na cAlyA. koIne thayuM ke teo badhira lAge che. eka sAgarane darzAvato hoya tevo anubhava emane thaI rahyo che. vyAka to te vyaktie emane jarA halAvatAM kahyuM, "gurujI, mahArAja tamane na paraMparAmAM paNa virala lAge tevA yogI che pUchI rahyA che. javAba Apo." vRddha sAdhue UMcuM joyuM. emanA emanI oLakha zuM? eka padamAM teo A rIte sva-paricaya caherA para yogasAdhanAnuM teja pragaTeluM hatuM. bolyA, "adhyAtmanA Ape che. AvA ucca zlokanuM AvuM sAmAnya varNana! A to sAva bALapothI jevuM kahevAya. upAdhyAyajI, hajI tamAre ghaNAM DuMgarA oLaMgavAnA mere prAna AnaMdaghana, tAna AnaMdaghana, che ane ghaNAM jharaNAM pAra karavAnAM che." AkhI sabhA stabdha banI mAta AnaMdaghana, tAta AnaMdaghana, gaI. yogInA svaramAM raNako hato. upAdhyAya yazovijayajIne khyAla gAta AnaMdaghana, jAta AnaMdaghana, mere. 1 AvI gayo ke A to svayaM yogIrAja AnaMdaghanajI che. pATa parathI rAja AnaMdaghana, kAja AnaMdaghana UThI pAse gayA ane vaMdana karIne kahyuM, "kSamA karo, mahAyogInA Aja AnaMdaghana, lAbha AnaMdaghana, mere. 2 yogane oLakhavA jeTalI pAkaTa mArI vaya nathI. hajI bALa chuM, meM Abha AnaMdaghana, gAbha AnaMdaghana vivecana karela zloka para ApanI vANIgaMgA vahevaDAvo.' nAma AnaMdaghana, lAbha AnaMdaghana, mere. 3 mahAyogI AnaMdaghanajI pATa upara beThAM ane ekadhAruM ane hA, AmAM ja che AnaMdaghananI oLakha. AnaMdaghana rasavivecana karyuM. upAdhyAya yazovijayajI hAtha joDI jhIlatA rahyA. covIsInA saMzodhana arthe 500thI vadhu hastaprato joI, paraMtu jIvanabhara paribhramaNa karatA rahelA A mastayogI AnaMdaghana kartA paricayamAM mAtra eTaluM ja maLe ke emanuM mULa nAma lAbhAnaMda keTalAya sAdhu, saMta, jati, saMnyAsI ane sUphIne maLyA haze ane hatuM ane upanAma AnaMdaghana hatuM. emane vizenI keTalIka AthI emanI kavitAmAM vaiSaNava bhakti jovA maLe, sUphI asara daMtakathAo maLe che, paNa pramANabhUta mAhitI to ATalI ja. joke anubhavAya ane haThayoganI kriyAnI vAta maLe. AnuM kAraNa e ke daMtakathAmAM paNa pratibhAno ya aNasAra kharo. A baMdhanamukta yogI hatA. upAzraya, parigraha ane svanAma ekavAra upAdhyAya yazovijayajI vyAkhyAna ApI rahyA hatA. ItyAdino tyAga karIne teo avadhUta AnaMdaghana banyA. gacchAdithI Akho sabhAkhaMDa khIcokhIca bharAyelo hato. teo eka AdhyAtmika mukta thaIne sarvamAnya banyA. Agamika, dArzanika, AtmAnaMdI zloka para vivecana karI rahyA hatA. nyAyavizArada, nyAyAcArya ane ane rahasyavAdI yogInAM stavanomAM yogamArganuM Alekhana che. kurcAlazArada (dADhI, mUMchavALA sarasvatI)nuM birUda pAmelA upAdhyAya emanAM stavanono prAraMbha teo tIrthakaranA nAmollekhathI zrI yazovijayajI mahArAja vyAkhyAna ApI rahyA hatA. "mUchALI kare che, paraMtu emanA stavanamAM jJAna, bhakti ane yoganI anupama prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka triveNImAM jijJAsu snAna kare che. e sAdhakane ekAeka sAdhanAnA UMDANamAM laI jatA nathI, paraMtu kramazaH uttarottara unnata sopAnanuM digdarzana karAve che. jyAre emanAM padomAM yoganA agamapiyAlAnA pAna pachInI anubhavalAlI pragaTa thAya che. A mastI ane anubhavalAlI evI che ke tIrthaMkarane priyatamanI dRSTithI nihALe che. 'RRSabha jinesa2 pritama mhArA, o2 na cAhu re kaMta.' ema kahe che. ahIM nirguNa paraMparAnA mahAna saMta kabIranI aMtarabhAvanAno anubhava thAya che. kabIra kahe che, 'rAma merI pIva, maiM to rAma kI bahuriyA.' AnaMdaghanajI bhagavAna RSabhadevanI preyasInA rUpamAM zabdAMtare A vAta kare che. e kahe che ke bhagavAna RSabhadeva mArA priyatama che mAre koI bIjA pati ke priyatamanI jarUra nathI. e prasanna thaI jAya to badhuM ja maLI jAya. vaLI A prema saMbaMdha to nirUpAdhika che. koIpA prakAranI sAMsArika abhilASAonA baMdhanathI mukta che. emanA pardAmAM virahiNInI vedanA maLe che. rAjasthAnanuM meDatA gAma e mIrAM ane AnaMdadhananI pAvanabhUmi che. jANe mIrAMnA virahano bhAva AnaMdazanamAM e ja rIte AkArita thato lAge che. A kavinI zrI puNyavijayajI Adi saMgrahamAMnI 13442 krmAMka dharAvatI pratamAM maLatuM eka apragaTa pada tIrthaMkara RSabhadevanuM kevuM anokhu avadhUtarUpa Alekhe che. bAvA rISabha beTho alabelo, DAruM gulAla suMThI bhara, covA covA caMdana ora aragajA kesarI maTakI bharake. mastaka mugata kAMne doya kuMDala, enA gajarA sirapa, bAMhe bAjUbaMdha sohe bahorakhA aMgI banI hIrA ala ke bA. bA. 1 bA. 2 bA. 3 bA. 4 AnaMdana ke nAtha niraMjana tAra lIjyo apano karake, AnaMdaghananAM padomAM 'avadhU' zabdano prayoga maLe che. ghaNAM padono prAraMbha ja e 'avadhU' saMbodhanathI kare che. guru dattAtreyanA celAo zarIre bhasma lagADI, hAthamAM cIpIyo rAkhI aleka aleka pokAre tene 'avadhU' kahevAmAM Ave che paNa ahIM avadhU zabdaprayoga AtmajJAnamAM masta evA jijJAsu ke jJAnIne mATe che. yogI AnaMdaghane eka bhinna prakAranA yoganuM Alekhana karyuM che. eka arthamAM kahIe to emanne AcArya haribhadrasUrinuM phebruArI - 2018 yogadRSTi samuccaya' ane hemacaMdrAcAryanA 'yogazAstra'nI yoganI vicAraNAnI sAthosAtha rAjayoga ane haThayoganI paribhASAno paNa prayoga karyo che. emaNe haThayoga ane rAjayoganI paddhati sAthe jaina siddhAMto anusAra AtmAnA mULa gunno ane uttara guNono svIkAra karIne ene yogapati sAthe joDyA che, jethI enuM rUpa AdhyAtmika banI gayuM che, kAraNa ke muLaguNa, saMveda, nirveda, zIla, ke vairAgya, saMyama, samiti, gupti Adi sAdhanAnA AMtarika pakSo sAthe joDAyelA che. bIjI bAju ekavIsamAM naminAtha bhagavAnanA stavanamAM bhAratIya darzananA chae darzananI vAta karI che. A chae darzano jinezvara bhagavAnanA aMgarUpa che. ane ene jinamatarUpI kalpavRkSanI upamA Ape che. enA be paga eTale ke vRkSanA mULarUpa te sAMkhyadarzana ane yogadarzana jyAre bauddha darzana ane mImAMsaka mata e jinezvara prabhunA be sazakta hAya. cArvAka darzana e jinezvaranA peTa ane jainadarzana e mastiSka. A rIte chae darzanono samanvaya karatAM AMnadathanamAM udAranA ane samanvayavAditA jovA maLe che. teo cArvAka matane paNa bhUlyA nathI ane chaTAdAra rIte nayavAda - syAdvAdanuM Alekhana kare che. e kahe che, jinavaramAM sadhaLA riAza che, darzana jinavara bhajanA re; sAgaramAM sadhaLI taTanI sahI, naTanImAM sAgara bhajanA re. A yogI dehane kaI rIte jue che ? narasiMha mahetA A dehane 'kAyA pAtra che kAcuM' kahIne 'e cAMdaraDuM cAra divasanuM aMte to aMdhAruM.' ema kahe che. jyAre dhIro bhagata kAyAne AkaDAnA phUla sAthe sarakhAve che, 'phUla khIlIne kharI paDe, evuM kAyAnuM che kAma.' to avadhU AnaMdadhana kAyAne maTha sAthe sarakhAve che ane e cetanane jagADI jagADIne kahe che A zarIrarUpI maThamAM monidrAmAM kyAM sudhI rahIza? have jAga! bhItaramAM draSTi kara, A pudgala eno nAzavaMta dharma kyAre choDato nathI, to tuM tArA svabhAvane kema choDe che? te tArA Atmapradezone kaMpita karI rahyo che. e kahe che, avadhU kyA sove tana maThameM, jAga vilokana ghttmeN...| avadhUtana maTha paratIta na kIje, Thahi pare eka pala meN...| halacala meTi khabara le ghaTakI, cinhe ramatAM jalameM... / he avadhUta AtmA! tuM tArA zarIrarUpI maThamAM kema sUI rahyo che ? jAga ane aMtaraghaTane jo, A tanamaThano bharoso karato nahi. e to eka kSaNamAM DhaLI paDaze. mANasanI bAhya vyastatAne choDIne bhItaramAM jovAnuM kahetA AnaMdadhana kahe che tuM 'halacala meTI' eTale prAM jIvana 37 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka ke A badhI mAthAkUTa choDIne aMtaranI khabara che, tuM pANImAM mAchalInA paganI nizAnI zuM zodhe che? mahAyogI AnaMdamana vizenI eka pracalita kathA evI che ke teo meDatA zahe2mAM cAturmAsamAM sthiravAsa karI rahyA hatA. e samaye rAjAnI aAgamatI rANIne kAgaLa para eka maMtra lakhIne Apyo. rAjAne enI jANa thatAM e kopAyamAna thayo. enne kahyuM ke sAdhu thaIne AvuM karavuM te anucita gaNAya. AnaMdaghane tAvIjamAM rahelo kAgaLa vAMcavAnuM kahyuM. emAM yogI AnaMdadhane lakhyuM hatuM, 'terA pati vaza hove usameM AnaMdaghana ko kyA, terA pati varA na hove usameM AnaMdadhana ko kyAM.' jIvananI vyarthatA vize AnaMdane ahIM mArmika rIte kahyuM che. e ja rIte A padamAM e kahe che, zira para paMca banne paramesara, ghaTameM suchama bArI Apa abhyAsa lakhe koI viralA, nirakhe dhU kI tArI.... (tArA mastakamAM vasatA paMca paramezvarane tArA hRdayanI sUkSma bArI vaDe jo. koI AtmajJAnano abhyAsI virala puruSa tene dhruva tArAnI jema nirakhe che.) zira para paMca paramezvara vase che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArye paNa mastakane dhyAnanuM sthAna batAvyuM che, jyAre yogamArgamAM hRdayathI mastaka sudhI javA mATe suSumnA nADI che, tyAM thaIne brahmaraMdhra sudhI javAya che. pariNAme suSumnA nADI rUpa bArI che, tyAM Atmauipayoga rAkhIne cheka brahmaraMdhra sudhI Atma upayoge caDavuM. Ama thAya tyAre te tyAM potAnA AtmAne dhruva tArAnI jema sthira jue che. AvA AtmA dhruvatAnA darzana e ja parameSTi darzana che. kavi ane lekhakoe mastakane uttamAMga kahyuM che ane A mastakamAM brahmaraMdhra raheluM che. avadhUta AnaMdadhana yogasAdhakonI sAdhanAnuM darzana karAvatAM kahe che ke, 38 AzA mArI Asana dharI ghaTameM, ajapAjApa jagAve. AnaMdayana cetanamaya mUrati, nAtha niraMjana pAve.... avadhU (4) AzAno tyAga karI hradayarUpa thaTamAM sthira upogarUpa Asana jamAvI vaikharI vANI vinA jo 'sohama'no jApa kare to sAdhaka AnaMda-samUha caitanyamUrtirUpa niraMjana paramAtma devane pAme che ane te vakhate jApa svayaMmeva layarUpa banI jAya che ane ajapAjApa cAlu thaI jAya che. jaina yoganI dRSTie AtmA ane paramAtmAnuM tAdAtmaya siddha thAya che tyAre AtmAnI jyoti manana, ciMtana, dhyAna dvArA paramAtmAmAM lIna thaI jAya che. paramAtma svarUpane prApta kare che. ane alakSya banI jAya che. A AnaMdadhana A alakSya - alakhanA sAdhaka ane ArAdhaka che. kavie ahIM sAdhakane bhalAmaNa karI che ke '"he sAdhaka! saMsAramAM AzA ane apekSA rAkhyA vinA kArya karye jA ane AtmagharamAM Asana jamAvI de." yogasAdhako mananI sthiratA mATe Asano kare che. ahIM dhyAnasAdhakone AtmagharamAM Asana bichAvavAnuM kahyuM che ane vANI vinA ajapAjApa karavAnuM kahyuM che. Ama kare to sAdhaka caitanyamUrtinAtha niraMjanane pAme che. yogasAdhakonI sAdhanAnuM mArmika darzana che. kavi AnaMdaghana AzAvarI rAgamAM ApatAM kahe che, 'avadhU rAma rAma jaga gAve, viralA alakha jagAve... AnaMdaghana kahe che ke, jagatamAM mAtra rAma nAmanA nArA lagAvavAthI rAma maLatA nathI, to rAma che kyAM? e kahe che ke jagatanA jIvo rAma nAmano jApa kare che, paraMtu tenA alakSya svarUpane bhUlI gayA che. sahu potAnA ISTadevatAnuM raTaNa karatAM hoya che, paraMtu enA vAstavika svarUpane bhAgye ja koI jANatuM haze. kyAM che A rAma? eka kavie kahyuM che, eka rAma dazaratha 12 Dole, eka rAma ghaTo ghaTa bole, eka rAma jagata pasArA, eka rAma jagase nyArA. 'loko bardibupa" mAtra bAhya duSTine kAraNe loko enA alakSya svarUpa samajI zakatA nathI. saMta kabIra kahe che ke 'lakSyanA upayoga vinA kevaLa rAma-rAmanuM smaraNA kare te sarvene aMdha saMsArIo gaNavA' AthI AMnadazananA kahevA pramAze vedapAThI veda bhaNIne, gItApAThI gItA karIne ane jinAgama jANanArAo jinAgamanI vAto karIne thAkyA che, kAraNake emaNe Ano mAtra abhyAsa karyo che, paraMtu Ama karatI vakhate teo barhiAtmAne choDI zakyA nathI. AnaMdaghana kahe che, 'Agama paDhi Agamaghara thAke, mAyAdhArI chAke, duniyAdAra duni seM lAge, dAsA saba AzA ke....(avadhU)" AnaMdaghanajIe yoganI vAta karatAM kahyuM che ke mAtra saMsArano tyAga karavAthI, laMgoTa paherI levAthI ke bhabhUti lagAvavAthI yogI prajIvA phebruArI - 2018 eka rAma dazaratha putra rAma, bIjA rAma pratyeka jIvanA hRdayamAM vasyA che, to koI kahe che ke rAma to jagatavyApI che, paraMtu saMta tenI chellI paMktimAM marma kholI ApatAM kahe che ke A rAmanI vacce paNa eka rAma vase che ane te sauthI nyArA ane nirALA AtamarAma. AnaMdadhana e AtamarAmanI vAta kare che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka thavAtuM nathI. eno vezabhUSA sAthe saMbaMdha nathI. paNa mAnasika, "Adi gurU kA celA hokara, mohake kAna pharAuM, vAcika ane kAyika pravRtti sAthe saMbaMdha che. ane tethI ja teo dharama zukala doya mudrA sohe, karUNAnAda bajAuM re vahAlA." verAvala rAgamAM kahe che ke, ane Ama yogAbhyAsa mATe gurUzaraNanI AvazyakatA darzAvI "tA joge citta tyAo re, vahAlA tA joge" che. kabIranuM smaraNa thAya... eTale ke he vahAlA, tame yogamAM citta lagAvo. "gurU goviMda dono khaDe, kisako lAgu pAya, A yogamAM citta lagAvavA mATe tamAre je kamara para dorI balihArI gurU ApakI, jisane goviMda diyo batAya." lagAvavAnI che te samakitanI saDasaTha bolanI dorI che, je kamaranA athavA madhyabhAgamAM bAMdhavAmAM Ave che, kAraNa ke tema karavAthI anyatra zrImad rAjacaMdrajI kahe che tema, bhAgatuM mana sthira thaI jAya che. pratyakSa sadguru sama nahIM, parokSa jina upakAra, yoganA aMga tarIke badhA yogadarzanakAro baddhakaccha thavAno evo lakSa thayA vinA, ge na AtmavicAra." upadeza Ape che eTale ke yogamArgamAM praveza karavA akhaMDa brahmacarya yogIo kAna vIMdhe ne temAM mudrA pahere che. dharmadhyAna ane pAlana jarUrI che. "pAtAMjala yogasUtra'mAM yoganA ATha aMga che zukaladhyAnanI mudrAthI zobhato huM karUNAnAda bajAvIza. ane AcArya haribhadrasUrijInA "yogadaSTi samuccaya'mAM paNa kavi kahe che ke, yogIo zaMkhanAda athavA bIjA vAjiMtro yoganI ATha dRSTi che. AcArya hemacaMdrAcAryae paNa yogazAstramAM vagADe che, paraMtu huM karUNAnAda karIne "mA haNo, mA haNo'no ATha aMga batAvyA che. Ama prathama aMga yama che je yogamArgano * avAja pheMkIza ane aMte kahe che, pAyo che. kavi AnaMdaghane ahIM e vAta karatAM kahyuM che ke, "Iha vidha yoga siMhAsana beThA, mugati purI kuM dhyAuM." samakita dorI zIla laMgoTI, dhula dhula gADha dhulAuM, Ama cetananuM mana yogamAM Asakta thaI gayuM che ane tattvaguphAmeM dIpaka jouM cetana ratana jagAuM re vahAlA." yogasiMhAsana besI ajarAmara padanuM dhyAna kare che. Ama ahIM samakitanI dorI che ane zIlanI laMgoTI che. jaina nAda vilubdho prAnakuM, gine na triNa mugaloI, zAstrakAra zIlane yoganA aMga tarIke varNave che. brahmacarya eTale AnaMdaghana prabhu prema kI, akatha kahAnI koI brahma svarUpa AtmA ane carya eTale ramaNa karavuM. AnaMdaghana yogInA dravyazane badale bhAvavaza para mahattva Ape che. yogane aMte e lokamAM paNa rAgamAM Asakta mugalo potAnA prANanI tattvaguphAmAM samyagu jJAnano dIpaka pragaTe che. tyArabAda A bhAva * taNakhalA jeTalI paNa kiMmata gaNato nathI. yogI potAnA cetana AMgaNamAM aSTakarmanI dhUNI jagAve che. kavi nAda zabdano yogIka artha anAhata nAda thAya che. yogamAM kahe che, dhIme dhIme vadhAro karyA pachI jyAre sthiratA thAya che tyAre ati "aSTa karma kaMDelI dhUnI, dhyAnA agana jagAuM, madhura nAda aMtaramAMthI UThe che. enA para Asakta jIva potAnA upazama chanane bhasama chaNAuM, malI malI aMga lagAuM re. . zarIranI paNa darakAra karato nathI. yogamAM DUbelI vyaktio jagata tarapha bedarakAra hoya che. premathI teo A mArga pakaDe che ane prema yogI AnaMdaghananI kalpanA to juo! teoe upazamane cAraNInuM rUpa ApyuM che. jIva anAdikALathI ArtadhyAna ane khAtara ja teo tene nabhAve che. raudradhyAna rUpa karmabaMdha kare che ane zubhadhyAnathI karmathI mukta bane sAmAnya rIte bhakta ane yogImAM aMtara mAnavAmAM Ave che. AvA dharmadhyAna ane zubhadhyAnarUpa agnimAM karmarUpI chANAMne che. bhaktimAM samarpaNa hoya che. ahIM eka yogI pAse bhakti, bALI pachI tenI rAkha upazama gaLaNAthI cALIne ke bhasma zarIra jJAna ane yogano samanvaya pragaTa thAya che. upara ghasI ghasIne lagAvavAmAM Ave che. rAkhamAM kacaro ke nAnA jena paraMparAmAM paramAtmAne priyatama mAnIne upAsanA kAMkarA, kAMkarI vagere rahI jAya che, mATe kavie cALavAnI vAta karavAnI paddhati nathI. paraMtu AnaMdaghanajInI racanAomAM vaiSNava karI che. A upazama cALaNI eTale nivRtti bhAvarUpa cALaNI. pachI bhaktimArgano prabhAva che. kabIra, mIrAM, sUradAsa ane raidAsa Adi kavi kahe che ke, karmanAzanI cAvI sadgurU pAse che. gurU vinA jJAna bhakta kavionI kavitA emaNe sAMbhaLI haze. prema e hRdayanI nahi AthI sazurUnI othe karmathI mukta thavAya che. kavi kahe che, sAdhAraNa bhAvuka sthiti nathI, paraMtu AtmAnubhava janya prabhuprema (phebruArI - 2018) prabuddha jIvuna 39) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka che ane AvA anirvacanIya premanI bAbatamAM teo kahe che, 'kAM dikhAvuM aura huM, kAM samajAvuM bhora, tIra na cUke prema kA, lAga so rahe Thora.' emanA stavanomAM paNa bhagavAna zAMtinAthanI stutimAM AtmazAMti, adhyAtmayoga ane tene apekSita dhyAnayoganuM suMdara bhAvacitra maLe che. jyAre munisuvrata svAmInA sAvanamAM jagatanAM badhAM prapaMco choDIne AtmadhyAnamAM ramA karavAthI enA zAMta svarUpanI prApti thaze. AtamadhyAna kare jo kou, sau phira IAmeM nAve, vAgajALa bIjuM sahu jANe, eha tattva citta lAve. je prANI AtmadhyAna kare che te pharI vakhata rAgadveSa ane mohajJAnamAM phasAto nathI. A sivAya bIjuM sarva vANIno vizvAsa che ema e sAcI vAtane cittamAM grahaNa kare che. nemarAjulanI kathA stavanamAM AlekhIne e ja darzAve che ke sAcI ekaniSThA - dhyeya pratyenI dhyAtAnI ekAgratA ja tene gaMtavya sthAna sudhI pahoMcADe che. mohAdi SavikArothI para thaIne muktipada kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArye kumArapALa rAjAnI vinatIthI 'yogazAstra'nI racanA karI. kumArapALa pacAsamAM varSe pATaNanA rAjA banyA. enA pahelA pATaNapati siddharAja jayasiMhanA sainikothI bacavA mATe Thera Thera rajhaLatA hatA. kyAreka kuMbhAranA nibhADAmAM to kyAreka kAMTAnI vADAmAM paNa chupAI javuM paDatuM. eka vakhata zrI hemacaMdrAcArye emane upAzrayamAM pustakonA DhagalA pAchaLa chUpADI siddharAjanA sainikothI bacAvI lIdhA. ane sAthe emanuM bhaviSya bhAkhyuM ke vi.saM. 1199 nA mAgasara vada 4 nA e pATaNanA gAdI para besaze. AcAryadeve bhAkhela tithie ja emano rAjyAbhiSeka thayo. kumArapALa rAjAnA jIvanamAM AcAryadevanuM sthAna atyaMta mahattvanuM banyuM. emaNe jaina dharma svIkAryo, eTaluM ja nahIM, jaina dharmano - nava tattvano abhyAsa karyo. samyaktva mULa zrAvakanA bAra vrata grahaNa karyA. rAjyamAM sAta mahAvyasano para pratibaMdha mUkyo. ahiMsAnuM pAlana karAvyuM. sAthe ghaNA jInamaMdiro ane jInabiMbo bharAvyA. Ama samyak rIte rAjyanuM pAlana karavA chatA puNyayoga prApta thayelo rAjayoga bhavayoganuM kAraNa na bane eTale kumArapALa rAjAe potAnA guru hemacaMdrAcAryane Atmayogano sAtvika khorAka pUro pADI zake evA graMtha racanAnI vinaMtI karI. vAsalyavaMdana gurudeva ziSyanI mAgaNI saMtoSavA je graMthanI 40 prAptinA bhavya mumukSu AtmAone A sthiti dvArA kahyuM che ke bAhya dhyeya to nimitta hoya che. sAcuM ane aMtima dhyeya to dhyAtAnA zarIramAM raheluM Atmatattva che, AthI Atmatattva sAthe ekatA sAdhavI joIe ane to ja dhyAtA ane dhyeyanI ekarUpatA thAya che tyAre zuM thAya? AnaMdaghananA stavana ane padanI paMktithI samApana karIe. soLamA stavananI teramI gAthAmAM e kahe che, 'aho huM aho huM mujhane kahyuM, namAM mujha namo mujha re. hemacaMdrAcArya ane yogazAstra ane AnaMdaghana graMthAvalInA pada 11 mAM teo kahe che, AnaMdathana kahe. suno bhAI sAdhu, to jyoti meM jyoti milAI, nan phona : 079-26602675 mo. 09824019925 racanA karI te ja 'yogazAstra'. ane temAM e tAttvika padArthonI vyavasthita guMthaNI karI ke jeno niyamita svAdhyAya game tevA bhogIne paNa jate divase yogI banAvI de. ahIM hemacaMdrAcArye jaina paraMparA anusAra yoganI vyAkhyA karI che. yoga eTale jJAna, zraddhA ane cAritrarUpa ratnatrayI. prajIva caturvageDagraNIrmokSo, yogastasya ca kAraNaM / jJAna zradhdAnacAritrarUpaM ratnatrayaM ca saH / / 1.15 / / yogano adhikA2I gRhastha paNa thaI zake. jyAM bIjA AcAryoe emanA graMthomAM yogasAdhanA mATe gRhasthAzramanA tyAgane Avazyaka gaNAvyo che. jyAre zrI hemacaMdrAcAryanA yogazAstranA gRhasthadharmanA pAyA upara ja yogasAdhanAno krama sthApita karelo che. gRhasthAzramIne paNa yogasAdhanAmAM adhikAra che e A graMthamAM batAvyuM che. kumArapALarAjA roja prAtaHkALa uThIne yogazAstrano saMpUrNa svAdhyAya karI pachI ja daMtazuddhi karatA. yogazAstranA A apUrva svAdhyAyathI kumArapALa mahArAjAnA jIvanamAM zAsanabhaktino apUrva utsAha jAgyo. karmazUrA eka kSatriyavIrane dharmazA zrAvakanA sarva guNothI alaMkRta karanAra yogazAstrane mahAgraMtha kahI zakAya. phebruArI - 2018 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrizvarajInuM jainayogamAM anupama pradAna Do. razmi bhedA AcArya buddhisAgarajI jAte zaiva-vaiSNava mAtApitAnA putra ArAdhanA vaDe ja tIrthakarapada prApta kare che. jaina sAdhuo ane hatA. emaNe dIkSA jaina dharmamAM lIdhI hatI. bahecaradAsamAMthI muni zrAvakonA dhArmika AcAro yogarUpa ja che. paMcamahAvrata ane buddhisAgara banyA ane AtmasAdhanAnI anerI yAtrAno prAraMbha zrAvakanA bAra vratano yogano prathama pagathiyArUpa yamamAM samAveza karyo. SaDradarzanano talasparzI abhyAsa karyo, 45 AgamonuM UMDu thAya che. zrI mahAvIprabhu 18 doSa rahita sarvajJa hatA mATe temano avagAhana karyuM ane emaNe vipula pramANamAM sAhityasarjana karyuM. kathita yogamArga paripUrNa satyathI bharelo che ema AcArya mAtra covIsa varSanA sAdhujIvana daramyAna saMskRta, hiMdI ane buddhisAgarajI kahe che. tapazcaryA, pratikramaNa, jinapujA, svAdhyAya gujarAtI ema traNa bhASAomAM lagabhaga 130-140 graMtho Adi yogarUpa ja che. cha AvazyakanI kriyAo yoganA AdhAre ja lakhyA. emAMthI 25 graMtho ciMtana ane tattvajJAnathI bheralA che. racAI che. dhyAna e yogano mukhya AdhAra che eTale dharmadhyAna ane emAM paNa yoga upara kareluM emanuM sarjana abhuta che. emaNe zukladhyAnano yogamAM samAveza thAya che. lupta thatI jatI yogasAdhanAne punaH pariSThita karI. "yogadIpaka' AgaLa AcAryazrI kahe che, yoganA pratApathI aneka bhavanA jevA mahAna graMthanI racanA karI. karmo kSaya karI kevaLajJAna prApta karI zakAya che. enA mATe yoganuM mahAbhya dareka darzanoe kabulyuM che. dareka darzanamAM bAhyayoganI zuddhi karIne AMtarika yoganI zuddhi karavI joIe. yoganI prakriyAo bhinna bhinna rUpe pariNamI che paNa te yogano mana, vacana ane kAyAnA azubha yogono tyAga karI mana, vacana mukhya uddeza AtmAnI zuddhi karavAno, paramapada prApta karavAno che. ane kAyAnA zubha yogo karavA e yoganuM prathama pagathiyuM che. A yoga mATe AcArya bahu mahatvanI vAta kare che ke dareka dharma yogane prathama pagathiyAno tyAga karIne jeo uparanA pagathiye caDhavAno mAne che. vedane mAnanAra hiMdao, boddho eTaluM ja nahi paNa prayatna kare che teone aMte pAchA pharI prathama paMcamahAvratarUpa yamanI musalamAna ane khristIo paNa yogane mAne che. nAstika loko ArAdhanA karavI paDe che. yoganI prathama bhUmikAne daDha karIne paNa nItirUpe yamane mAnIne tenA aMzarUpe yogane svIkAre che. yogamArga para AgaLa vadhavAthI uttama adhikArI banI zakAya che. koIpaNa jIvanI hiMsA na karavI, jUThuM na bolavuM, corI na karavI, yoganI sAdhanA gRhastha avasthA ane sAdhu avasthA baMnemAM brahmacaryanuM pAlana karavuM, koIno vizvAsaghAta na karavo I. A thaI zake che. jema hemacaMdrAcArye kumArapALa rAjAnI vinaMtIthI yoganuM prathama pagathiyuM che. jeno amuka aMza sarvadharma svIkAre che. "yogazAstra' graMthanI racanA karI hatI ke jethI rAjA paNa A yoganA asaMkhya bheda che. muni pataMjali kahe che, "sozcita nirodhaH" yogamArganI sAdhanA karI zake. paraMtu gRhastha karatA sAdhu avasthAmAM arthAta cittavRttiono virodha karavo e yoga che. emaNe yoganA yoganI ArAdhanA anaMtagaNI sArI rIte thaI zake che. jema jema ATha aMga - yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, yoganA jJAnamAM UMDA utarAya che tema tema pratyeka dhArmika kriyAo dhyAna ane samAdhi batAvyA che. jaina darzanamAM asaMkhya yogo vaDe kayA uddezathI racAI ane kayA dravya, kALa ane bhAvanA adhikAra mukti prApta thAya che. yogano mukhya uddeza AtmAnuM zuddha svarUpa yogya che tenuM mULa rahasya pratibhAse che. tethI te yogazAnI bhinna prApta karavAno che. zrI vIra prabhue asaMkhya yogomAM jJAna, darzana bhinna dhArmika kriyAonA rahasyane sApekSapaNe avabodhIne ane cAritra e traNa yogane mukhya mAnyA che. yoganuM paripUrNa anekAMtavAdanA gUDha rahasyonA jJAtA thaI jainadharma pravartavavAno ArAdhana karIne badhA tIrthakaroe kevaLajJAna ane paramAtmapada prApta adhikArI bane che. karyuM hatuM. AcArya buddhisAgarajI kahe che - mana, vacana ane kAyAnA anya darzana ekeka yogane svIkAre che jyAre jaina darzanamAM yoganI zuddhi karavI, AtmajJAna prApta karI manane jItavuM, haThayoga, rAjayoga, kriyAyoga, bhaktiyoga, maMtrayoga, rAgadveSano nAza karI vItarAgapada prApta karavuM, AtmAnA dezaviratiyoga ane sarvaviratiyoga Adi sarva yogono samAveza pariNAmanI zuddhi thAya tevA nimittonuM avalaMbana levuM, zuddha deva, thAya che. jaina zAstra pramANe sarva tIrthakara vIsasthAnaka yoganI gurU, dharmanI ArAdhanA karavI, AtmAnuM dhyAna karavuM vagere yogano phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka sAra che. AgaLa zrI buddhisAgarasUri kahe che ke asaMkhya yogo vaDe mukti yoganuM phaLa batAvatA teo kahe che - ratnatrayIrUpa yoganuM prApta thAya che te asaMkhya yogomAM paNa jJAna, darzana ane cAritra ArAdhana karIne pUrve anaMta jIvo mukta thayA che ane bhaviSyamAM e vizeSataH mukhya yoga che. A traNa yoganI saMpUrNa prApti thatA thaze. yoganI sAdhanA karavAthI manuSya ane devalokanI prApti thAya mukti prApta thAya che. samyak prakAre vastunuM svarUpa jANavuM te jJAna che ane uttamamAM uttama muktinI prApti thAya che. AtmAnA zuddha che. samyak prakAre vastunuM svarUpa jANI tenI zraddhA karavI te darzana adhyavasAya utpanna karAvanAra yoga che. che. ane AtmAnI svAbhAvika sthiratA mATe bAhya ane atyaMtara AcArya buddhisAgarasUrie "yogadIpaka' graMthamAM adhyAtmayoga je je kriyAo karavI te cAritra che. ahIM cAritrayoga mATe yama, ane kriyAyoga samyagU rIte darzAvyo che. koIpaNa yoganuM khaMDana niyama.... Adi aSTAMgayoga samajAvyo che. prANAyAmathI thatA na karatA paraspara yoganI taratamatA kevI rIte adhikArabheda hoya phAyadA samajAvyA che. manano pratyAhAra karavAnuM kahe che. manamAM che te batAveluM che. yogano prakAza pADavAmAM A graMtha dIpaka samAna utpanna thatA krodha, mAna, mAyA, lobha, mamatA, IrSyA Adi doSone hovAthI enuM nAma "yogadIpaka' pADavAmAM AvyuM che. e utpanna na thavA devA te manathI pratyAhAra kahevAya che. dhAraNA A graMthamAM AcArya prathama AtmA ane AtmAnuM svarUpa ane dhyAna samajAvyA che. dhyAna cAra prakAra - piMDastha, padastha, rUpastha samajAvatA kahe che, huM AtmA chuM, AtmAmAM sarva padArtho jANavAnI ane rUpAtIta ane piMDastha dhyAnanI pAMca dhAraNAo - pArthivI, jJAnazakti rahelI che. sarva padArtho dekhavAnI darzanazakti rahelI AgneyI, mArUtI , vArUNI ane tattvabhU batAvI che. dhyAnathI che, potAnA zuddha svabhAve vartavAnI cAritrazakti AtmAmAM rahelI samAdhimAM praveza karAya che. samAdhinA be prakAra che - sAlaMbana che. Ama jJAna, darzana, cAritrarUpa ratnatrayI vaDe yukta AtmA che. ane nirAlaMbana. sAlaMbana samAdhithI nirAlaMbana arthAtu rUpAtIta A ratnatrayI AtmAno svAbhAvika dharma che. ratnatrayI vinA je samAdhine prApta karI zakAya che. AvI rIte yoganA aSTAMga jANI anya padArtho che e paravastu che, parabhAva che. A paravastuno dharma teno abhyAsa karanAra yogI paramAtmapada prApta kare che. aSTAMga je Adare che te vibhAvika dharma che. ajJAna dazAthI anAdi kALathI yogamAM jJAna, darzana ane cAritrano samAveza thAya che temaja jJAna, A AtmA paradharma AdarI corAsI lAkha jIvayonimAM bhaTake che. darzana ane cAritramAM aSTAMga yogano samAveza thAya che. aSTAMga jyAre AtmA paradharmathI mukta thaI arthAt vibhAva dazAthI mukta yoganA sAdhuvarga ane gRhasthavarga e beu adhikArI che. AtmAnI thaI potAnI svabhAvadazAmAM arthAt potAnA zuddha svabhAvamAM paramAtmadazA prApta karavAnuM lakSya rAkhIne ja aSTAMga yoganI avasthita thAya che tyAre e paramAtmapada prApta kare che. pAMca samiti ArAdhanA karavAnI che jenAthI tenuM utkRSTa phaLa prApta thAya. ane traNa gupti e aSTapravacanamAtAnA pAlanathI AtmAno zuddha AcArya zrI buddhisAgarasUri saddharmanI prApti mATe sarUnA dharma pragaTa thato jAya che. manane bAhyabhAvamAM na javA detA AtmAmAM zaraNe javAnuM kahe che ane aMte kahe che ke bAhya padArthomAM sukha ja svasvarUpamAM ja manane ramaNa karAvavA mATe manoguptinI nathI paNa AtmAmAM ja sukha che je AtmajJAna vaDe prApta thAya che. AvazyaktA che. ahIM AcAryazrIe mananI nirvikalpadazA sAdhavA emanI rojanIzImAM AtmajJAnapUrvaka AtmadhyAna dharIne mATe RSi pataMjalino aSTAMga yoga batAvyo che. AtmA AtmasAmadhi prApta karavAnuM kahe che. samAdhisukha prApta karavuM e svasvarUpanuM dhyAna kare che tyAre mana anyatra paribhramaNa karatuM nathI. manuSyajIvananuM mukhya kartavya che. rojanIzImAM e lakhe che, A AtmadhyAna karavA mATe bAhya vastumAM mamatva arthAt rAga ane "samAdhisukhane prApta karavuM e kadApi AtmadhyAna vinA banI zake dveSano tyAga jarUrI che, arthAt sAmyabhAva keLavavo jarUrI che. nahIM. AtmadhyAnamAM paripUrNa lakSya rAkhIne sthira upayoge abhyAsa sAmyabhAvI AtmA karmabaMdhana karato nathI paNa karmanI nirjarA kare karavAthI sAlaMbana ane nirAlaMbana dhyAnanuM samyaka svarUpa che. ane kSapaka zreNI prApta karI aMte kevaLajJAna, kevaLadarzana prApta avabodhAya che ane AtmonnatinA mArgamAM vidyutavege gamana karI karI paramAtmapada prApta kare che. zakAya che ema sadgurugamathI avabodhavuM." A AtmadhyAna ane A sAmyabhAva keLavavA mATe AtmajJAna prApta karavuM jarUrI AtmasamAdhinuM mahattva emaNe AtmaanubhavI jANyuM hatuM. che. upAdhyAya yazovijayajIe paNa "adhyAtmasAra' graMthamAM emanA saMyama jIvanamAM saMvata 1971 nA zrAvaNa vada 7 nA AtmajJAnano apUrva mahimA varNavyo che. AtmajJAna thavAthI savAranA sADA sAta vAge emaNe loca karAvyo. AtmajJAnIne bAhyapadArthamAMthI mamatvabhAva dUra thAya che, AtmajJAnathI nirmala A anubhava kevA bhAva jagADe che, enuM Alekhana karatA teoe dhyAna prApta thAya che. lakhyuM che, "loca karAvatA AtmAnI sArI rIte samAdhi rahI hatI, 42) prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka AtmAnA zuddha svarUpanI bhAvanA bhAvI hatI. hRdayamAM kuMbhaka thayela anubhavamAM najare paDe che. teo potAnA AtmAnubhavane prANAyAma dhAravAmAM Avato hato, tethI loca karAvatA AtmAno pragaTa karatA kahe che, "poSa sudI 10 nI rAtre AtmA ane zuddha pariNAma vRddhi pAmato hato. AtmajJAnanI kasoTI kharekhara paramAtmAnI ekatAnA dhyAnano dIrdhakAla, satata pravAha rahyo ane locathI amuka aMze thaI zake che. zarIrathI AtmAne bhinna mAnyA tethI je AtmAnaMda pragaTyo tenuM varNana karI zakAya tema nathI. bAda loca karAvatI vakhate AtmajJAnIne pariSaha sahevAthI amuka AtmAnI niSkAma dazAnA satyasukhano apUrva sAkSAtkAra kharekhara aMze anubhava prApta thAya che." anubhavamAM bhAsyo te vakhate rAgadveSanI upazamatA vizeSataH Ama A jAgrata AtmA jIvananA pratyeka kriyAmAM AtmAnA pragaTelI dekhAI. upAdhirahita dazAmAM zuddhopayoga sahaja sukha zuddha svarUpanI bhAvanA bhAvatA hatA. dhyAnane mahattva ApanAra anubhavavAmAM Ave che." AcArya zrI buddhisAgarasuri jyAM kyAMya zAMti jue ke tarata dhyAna AvI rIte A yogInI bAhyapravRtti tarapha virakti ane lagADI detA. vihAra karatA karatA koI vagaDAmAM jaina maMdira maLI AMtarika sAdhanA mATenI utkaTa bhAvanAnuM ahIM darzana thAya che. jAya to temane dhyAna mATe khUba anukULatA lAge. emanI DAyarImAM AvA parama yogI parama pUjya yoganiSTha AcArya zrI teo noMdhe che, "sarasvatI nadInA kinAre retanA beTaDAmAM besI buddhisAgarasUrIzvarajIne mArA zataH zataH vaMdana. Aja roja eka kalAka AtmadhyAna karyuM. to joTANAmAM kSetrapAlanA sthAnanA oTalA para sAMjanA vakhate eka kalAke paryata AtmadhyAna 602, rIvara hevana, dharavAthI AtmAnA alaukika anubhavanI jhAMkhI thaI." AvI rIte gulamahora krosa roDa naM. 6, juhu, emano vihAra be prakAre thato. eka pagapALo vihAra ane bIjo vile pAralA (vesTa), muMbaI - 400 049. AtmasvarUpamAM sthiratAno vihAra. AtmAnubhava vilakSaNa hoya mo. 9867186440 che. enI vilakSaNatA saMvata 1971 nA poSa suda 10 nI rAte samayodhyAbha. gItA kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya 'yogazAstramAM yoganuM mahAtmA batAvatA kahe che - yogaH sarvavodyallIvitAne parazuH zitaH / amUlamaMtrataMtraMca kArmaNaM nivRtizriyaH ||1.5|| artha : samatva e ja yoga che. je paNa kAMI dharma karAya e ! pUrNa thAya ke na thAya. e karmanA phaLa vakhate samabhAvamAM rahevuM e ja samatva che. anukULa ane pratikULa paristhiti vacce mananI taTasthatA e samatva che. eTale bhagavAna zrIkRSNa bhagavadgItAmAM arjunane kahyuM, yogasyaH kuru karmANi saGaga tyaktvA dhnNjy| sidhdathasidhdayoH samo bhUtvA samatvaM yoga Ucyate / / 2.48 / / | artha : he dhanaMjaya, Asakti (eTale ke rAga, kAmanA, phaLanI IcchA) tyajIne saphaLatA ane asaphaLatAmAM samabuddhi thaI yogamAM sthita thaI tuM karma kara. kAraNa ke samatva e ja yoga che. artha : yoga sarva prakAranA vipattionA samUharUpa velaDIone kApavA mATe tIkSaNa dhAravALA kuhADA samAna che ane mULa, maMtra-taMtrarahita yoga e mokSalakSmIne pAmavA mATe amodha upAya che. yogathI A bhavanA pApo to naSTa thAya che paNa bhavo bhavanA upArjana karelA pApono nAza karavAnuM sAmarthya yogamAM che. tA. 1lI eprila 2016 thI paradeza mATenA lavAjamanA dara nIce pramANe raheze. 1 varSanA lavAjamanA $ 30 0 3 varSanA lavAjamanA pha80 0 5 varSanA lavAjamanA $100 * 10 varSanA lavAjamanA $200/ vArSika lavAjama ApazrI $ (Dolara) mAM mokalAvo to $ pAMca beMka cArjisa umerIne mokalazo. bhAratamAM vArSika lavAjama rU. 3000 traNa varSanuM lavAjama rU. 7500 pAMca varSanuM lavAjama rU. 12500 dasa varSanuM lavAjama rU. 2500 zrI muMbaI jaina yuvaka saMghano baeNnka Nc No. : baeNnka opha InDiyA CD A/c No. 003920100020260. IFSC:BKID0000039 (phebruArI - 2018) prags jIputra Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma aneM anya paraMparAmAM yoMga - vizeSAMka Adhunika yuganA adhyAtmayogI - AcArya mahAprajJa ane prekSAdhyAna - pro. muni mahendrakumAra terApaMtha saMpradAyamA pro. mahendrakumAra muni prekSA prAdhyApaka tarIke jANItA che. teo AgamanA ghaNA UMDA abhyAsI che ane emAM saMzodhana karI rahyA che. jaina dharmamAM adhyAtma-yogano viSaya ghaNA loko mATe bahu vyAkhyA :- AcArya mahAprajJae AcArAMga - bhASyamAM A agharo che. ItihAsanI dRSTie joIe to paNa evA adhyAtma- gAthAnI sAthe vyAkhyA A pramANe karI che - A gAthAmAM bhagavAna yogIyonI saMkhyA paNa joIe tenA karatA ghaNI ochI che. A mahAvIranI animeSa draSTidhyAna (trATaka) sAdhanAnA viSayamAM sUcana eka AzcaryanI vAta che. AcArya kuMdakuMda, AcArya sAmaMtabhadra, ApavAmAM AvyuM che. AcArya haribhadrasUri, AcArya hemacaMdra, AnaMdaghanajI, zrImad bhagavAna eka-eka prahara sudhI tiryam bhIMtanI upara emanI rAjacaMdra, vagere bahu thoDA nAma ApaNane maLe che jeoe jaina draSTi (AMkhone) sthira karIne AtmAne lakSya banAvIne dhyAna karatA darzana eka paripUrNa AdhyAtmika sAdhanAnA rUpamAM joyo ane jaina hatA. eno artha che - emanI AMkhone teo tirachI bhIMta upara darzananI gahana tattvajJAnanI sAthe ene joDIne sAdhanA pathanuM suMdara sthira karatA hatA ane potAnA manane aMtarAtmAmAM lIna rAkhatA vizleSaNa karyuM. eTaluM ja nahi, sAthe-sAthe potAnA jIvanamAM hatA. AvA aMtaralakSI animeSa prekSAdhyAna vaDe nirvikalpa samAdhi aneka prayogo paNa karyA ane bhavikajanone adhyAtmano sAco siddha thAya che. AcArAMgasutranI cUrNi ane vRttimAM IriyAsamiti rasto batAvyo. sAthe saMbaMdhita animeSa dhyAnanI vyAkhyA karI che. AvA virala adhyAtmayogIonI paMktimAM eka nAma vartamAna prekSAdhyAnano artha che - AtmA vaDe AtmAne juo. ahIMyA yuganA eka mahaMta saMta AcArya mahAprajJanuM jo DIe to jovAno artha che - rAga eTale priyatA ane dveSa eTale apriyatAne atizayokti nathI ema kahI zakAya. Adhunika yugamAM bhautikavAda choDIne je vartamAnamAM ghaTita thAya che tene taTasthabhAve jovAnuM. vadhyo che, to sAthe-sAthe adhyAtmanI bhukha paNa vadhI che. Adhunika prekSAdhyAnamAM je prayogo che - zvAsa - prekSA, zarIra - prekSA, caitanya vijJAne jyAM eka tarapha sukha-suvidhA-sAdhanono aMbAra lagADyo kendra - prekSA, legyA - dhyAna, animeSa - prekSA, vagere temAM citta che tyAM bIjI tarapha sUthama satyanA rahasyanuM udghATana karIne je vaDe dhyeyakriyA (zvAsa vagere)ne taTasthabhAve ekAgratAthI anubhava siddhAMto ApaNane ApyA che temAM aneka siddhAMto paNa che je karavAno hoya che. AtmAno svabhAva darzana (upayoga) che, ciMtana darzana ane adhyAtmanA siddhAMto joDe adbhuta sAmya rAkhe che. ane vicAra nathI. eTale prekSAdhyAnamAM prekSAne (taTasthabhAve AcArya mahAprajJae je sauthI moTuM kAma karyuM che te e che ke jovAne) vadhAre mahattva ApavAmAM Ave che, ciMtanane enA karatA adhyAtma ane vijJAnane joDIne evA prayogo ApaNane ApyA thoDuM mahattva apAya che. anuprekSA (ane bhAvanA)nA prayoga paNa che jenA ApaNe ApaNA jIvanamAM kaSAyane kAraNe je samasyAone prekSA - dhyAnanA aMga che. e prayoga ciMtananI upara AdhArita che. pedA karIe chIe tenuM samAdhAna karI zakIe chIe. paNa bIjA badhA je prayogo che emAM phakta jovAnuM ja hoya che, - A prayogo paikI eka prayoga che - prekSAdhyAna. prekSAdhyAnanA vicAra karavAnuM hotuM nathI. mUla bIjaDAo ApaNane Agama sAhityamAM maLe che. dA.ta. AcArya mahAprannae e pote ghaNA varSo sudhI dhyAnanI lAMbI AcArAMgasUtramAM bhagavAna mahAvIranI sAdhanAnuM varNana jyAM che lAMbI sAdhanA karI hatI. potAnA anubhavanA AdhAre emaNe tyAM lakheluM che - prekSA-dhyAnanI vyavasthita dhyAna paddhatino AviSkAra karIne adhyAtma "adu pIrisiM tiriyaM bhittiM, cakkhumAsajja aMtaso aai|" jagatane eka evo mArga Apyo che jenA upara cAlavAno lAMbo (A.e/5) abhyAsa karavAvALAne kaSAya ane nokaSAyanA vamaLo naDatA nathI. artha :- bhagavAna mahAvIra eka-eka prahara sudhI potAnI evA potAnI evA sAdhakono jIvana vyavahAra sAcA arthamAM aMrtamukhatAne pragaTa AMkhone apalaka rAkhIne tiryabhIta para manane kendrita karIne kare che. jyAre lAMbI sAdhanA pachI 'prekSA' jIvananI aMdara vaNAI dhyAna karatA hatA. jAya che tyAre sAdhaka sAcuM AdhyAtmika jIvana jIvI zake che. prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA prekSAdhyAnane ApaNe adhyAtma ane vijJAna banne para AdhArita rAsAyaNika strAva utpanna thAya che eno saMbaMdha bhAvataMtra sAthe sAdhanA paddhatinA rUpamAM joIe to khabara paDaze ke 2500 varSo che, na ke jJAnataMtra sAthe. eTale tame game teTaluM jANatA ho to pUrva je zodha adhyAtmanA zikhara puruSoe aMtaramananA UMDANamAM paNa zarIranA rasAyaNo jyAre automatically utpanna thAya che UMDA utarIne karI hatI te Aje vaijJAniko sophisticated mApaka- tyAre jJAnI, paMDita athavA buddhizALI mANasa paNa keTalIka vAra yaMtro vaDe cakAsIne batAvI zake che ke AdhyAtmika sAdhanAnA eka paza jevuM AcaraNa karI nAkhe che; enA vyavahArane joIne abhyAso kharekhara Azcaryajanaka pariNAma lAvI zake che. aneka kalpanA paNa na thaI zake ke A mANasa ATalo badho jJAnI, zAstrajJA kAraNone lIdhe ApaNane e amUlya nidhine lagabhaga khoI nAkhI athavA moTo upadezaka che. jo ke AvA mANaso pachI to pastAya che. ghaNAM jaina vidvAno paNa ema mAne che ke vartamAnamAM jaino che, paNa bIjI vAra, trIjI vAra... pAchu enuM eja karyA kare che. pAse dhyAna vagere AdhyAtmika paddhatino abhAva che jyAre lagabhaga Aje samagra adhyAtma jagatanI sAme eka challenge che ke 42 varSo pUrve pahelI vAra prekSAdhyAnanI zibira yojAI hatI, zuM mANasanA svabhAvane, Tevone, vyavahArane athavA AcaraNane tyAre ghaNAM lokoe ema mAnyuM hatuM ke prekSAdhyAna jainetara sAdhanAnI badalI zakAya kharo? niSpatti che. paNa jyAre AcArya mahAprajJae ghaTasphoTa karyo ke AcArAMgasUtra, sUtrakatAMga sUtra, sthAnAMga sUtra ane Avazyaka je celenja AdhyAtmika jagata mATe che teja celenja vaijJAnika niryukti, vyavahArabhASya jevA prAcIna Agama graMtho tathA Agama jagata mATe paNa che. vaijJAniko asaMbhava jevI moTI moTI zodhakhoLa - vyAkhyA - graMthomAM prekSAdhyAna viSayaka sAmagrI bharI paDI che. karavA chatAM paNa cetanAnuM rUpAMtaraNa karavAnI dizAmAM haju bahu ja tyAre ghaNAM lokone bahu navAI lAgI. pAchaLa che. eTale jo AdhyAtma ane vijJAna banne maLIne prayoga, jyAre ApaNe jaina sAdhuonA AcAra - vicAra viSayaka abhyAsa, tAlIma, anusaMdhAna vagere dvArA jo A dizAmAM thoDI ghaNI saphaLatA meLavI zake to kharekhara eja Azcaryajanaka breakprAcIna graMthone vAMcIe chIe tyAre ghaNI vAra Azcarya thAya che ke through thaze je AkhI mANasa jAtine kadAca evo rasto batAvaze mokSapathanA sAdhako paNa mAnava mananI nabaLAIone vazIbhUta jenA upara cAlavAthI dareka mANasa, bhale e bhaNelo hoya ke abhaNa thaIne kevA anartha artha karI nAkhe che. ApaNe eka dAkhalo laIe AgamamAM cha prakAranA nigraMthonuM varNana che. nirgatha eTale jainamuni hoya, dhArmika hoya ke adhArmika hoya, paisAvALo hoya ke garIba athavA zramaNa. jyAM sudhI sAdhanAnA aMtima zikhara sudhI sAdhaka ' ja hoya.. potAnI jAtane badalIne zAMtipUrNa, AnaMdapUrNa, taMdurasta nathI pahoMcatA, tyAM sudhI bhUla athavA doSa thavAnI zakyatA rahe ane sukhI jIvana jIvavAnI dizAmAM AgaLa vadhI zakaze. che. doSonA pramANamAM vadhAro ane ghaTADo thato ja hoya che. enA prekSAdhyAnamAM hajI sudhI hajAro - hajAro lokoe rasa lIdho AdhAre nigraMthonuM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. emAM eka varga che, zibiromAM abhyAsa karyo che ane potAnA jIvanamAM adbhuta che jene bakaza nigraMtha kahevAmAM Ave che. A bakuza nigraMtho parivartanano anubhava karyo che. paNa jyAM sudhI Adhunika yugamAM cAritranuM pAlana to kare che, paNa zarIra ane upakaraNo pratye mAnya vaijJAnika anusaMdhAna paddhati vaDe prekSAdhyAnanI AdhyAtmika Asakti paNa rAkhe che. eTale teo zarIra ane upakaraNonI zobhA phalazrutine pramANita karavAmAM saphaLatA nahi maLe tyA sudhI athavA vibhUSA vadhAravAno prayatna karyA kare che. AvA bakuza prekSAdhyAnane paNa universal banAvIne badhA mATe upayogI nahi nigraMthone kramazaH Abhoga bakuza ane anAbhoga bakuza evI banAvI zakAya. mane AzA che ke prabuddha jIvana jevA (magazine) saMjJA ApavAmAM AvI che. joke jyAre AvA doSa sevana karavAvALA nA mAdhyamathI A dizAmAM AgaLa vadhavAmAM saphaLatA maLaze, ane jyAre potAnI bhUlane sAcce ja anubhava kare che tyAre prAyazcita jo sAcce ja prekSA dhyAnane saMpradAya vagerethI mukta rAkhIne dhIre laIne zuddha thAya che. have eka savAla evo thAya che ke AcAranI dhIre ene universal banAvI zakAze to kharekhara A lekha lakhavAno sUthama samajaNa hovA chatAM paNa AcAra saMhitAnuM ullaMghana zuM prayatna sArthaka thaze! kAma karavAmAM Ave che? kharekhara A savAla khAlI dharma zAstrano nathI, paNa mAnava svabhAvano che. Adhunika manovijJAnamAM have A vAta bahu ja spaSTa thaI gaI che ke mananI durbaLatAono saMbaMdha C/o. malhAda khAlI jJAnanI sAthe nathI. mANasanA zarIramAM rahelA taMtromAM je M. 8097187963 (phebruArI - 2018) prabuddha jItuLa 45 ! Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka - kAyotsarga DaoN. ramaNalAla zAha DaoN. ramaNalAla zAha gujarAtI sAhityanA vivecaka, saMzodhaka, saMpAdaka tarIke jANItA che. 23 varSa sudhI teo prabuddha jIvananA taMtrI pade hatA. jaina dharma vize temanuM jJAna vyApaka ane sUkSma hatuM. jaina tattvajJAna temaja bIjA aneka viSayopara emanuM sAhitya prakAzita thayeluM che. kAryotsarga athavA to kAusagga jaina dharmanI eka prakAranI AdhyAtmika yogaprakriyA che. kAryotsarga eTale kAyAno utsarga, 'yasya hAI: vAyotsarga:|' utsarga eTale choDI devuM, tyajI devuM. kAryotsarga eTale kAyAnA halanacalanAdi vyApArone choDI devA athavA kAyAne choDI devI - tyajI devI. arthAt kAyA, zarIra paranI mamatA choDI devI. jaina zAstragraMthomAM kAryotsarga uparAMta khU zabda paNa vaparAya che. kAryotsarganI vyAkhyA zAstrakAroe nIce pramANe ApelI che. 1. ke mamatvanirAjA AonArtha athavA 2. parimitakAlaviSayA zarIre mamatvanivRttiH kAyotsargaH / kAryotsargamAM niyata athavA aniyata samaya mATe zarIrane sthira karI, zarIra paranA mamatvane dUra karI, sAdhaka jinezvara bhagavAnanA kSamA Adi uttama guNonuM ciMtana karatA karatA AtmasvarUpamAM lIna kSamA Adi uttama guNonuM ciMtana karatA karatA AtmasvarUpamAM lIna thAya che. bAhya tapa karatA AvyaMtara tapa caDiyAtuM che. ane AtyaMtara tapamAM kAusaggane sauthI uMcuM, chelluM sthAna ApeluM che. tapathI karmanI nirjarA thAya che eTale karmanI nirjarA mATe kAyotsarga athavA kAusagga moTA prakAranuM tapa che. AtyaMtara tapamAM dhyAna karata paNa kAyotsargane caDiyAtuM sthAna ApavAmAM AvyuM che e parathI paNa enuM mahattva samajAya che. enuM kAraNa e che ke dhyAnamAM mane ane vANI para saMyama ke niyaMtraNa hoya che. zarIra uparanuM niyaMtraNa hoya to te ISTa che paraMtu enI anivAryatA hotI nathI. kAusaggamAM to mana ane vANInA saMyama athavA niyaMtraNa uparAMta zarIra uparanA niyaMtraNanI pUrepUrI apekSA rahe che. bhagavAna mahAvIre tapanA judA judA prakAra batAvyA che. cha - prakAra bAhya tapanA ane cha AvyaMtara tapanA che. bAhya tapanA prakAra A pramANe che - anazana, zodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga,te . kAyakleza ane saMlInatA AvyaMtara tapanA prakAra A pramAo che. prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna, kAusagga niyaMtraNathI Indriyo tathA citta saMyamamAM AvI jAya che. mAtra vANInA saMyamane mauna kahevAya che, vANI ane mana baMnenA saMyamane paNa 46 dhyAna kahevAya che ane vANI, mana tathA kAyA e traNenI sthiratAne 'kAryotsarga' kahevAmAM Ave che. eTale ke sAmAnya rIte kAusaggamAM dhyAna apekSita che. ekalA dhyAna karatA kAusagga-dhyAnane vadhAre caDhiyAtuM gaNavAmAM AvyuM che kAraNe ke kAusagga-dhyAna vinA devaLajJAnanI prApti thatI nathI. tIrthaMkara paramAtmA kAusaggamudrAmAM ja kevaLajJAna pAme che ane nirvAza paTTA kAusagga mudrAmAM ja pAme che. eTale ja kAusagganI e mudrAne jinamudrA paNa kahevAmAM Ave che. alabatta dhyAna ane kAusagga haze aMze parasparAvalaMbI tapa che. jyAM dhyAna che tyAM anukrame kAyAnI sthiratA AvavAno saMbhava che, ane jyAM kAusagga che tyAM dhyAna pravartyA vagara rahetuM nathI. kAusagga ApaNI Avazyaka kriyAomAMnI eka kriyA che. sAmAyika, cauvisatvo (covIsa tIrthaMkaronI stuti), gurUvaMdana, pratikramaNa, kAusagga ane paccakkhAza ema cha prakAranI kriyAone Avazyaka kriyAo gaNAvI che. Avazyaka eTale avazya-acUka karavA jevI A kriyAo dareka rojeroja savA2 ane sAMja ema be vAra ka2vI joIe. A kriyAomAM pAMcamI kriyA te kAusagga che ane ke paMcama gatine eTale ke mokSane apAvanArI che. kAusaggamAM logassa athavA navakAramaMtranuM dhyAna dharavAmAM Ave che. kyAreka jinezva2 52mAtmAnA uttama guNonuM, AtmasvarUpanuM dhyAna paTTA dharAya che. logassamAM 24 tIrthaMkaronuM dhyAna dharatA dharatA potAne evI siddha dazA prApta thAo evI prArthanA sahitanuM dhyAna karAya che. navakAramaMtramAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e pAMca parameSThinuM dhyAna dharAya che. navakAramaMtrano kAusagga ATha zvAsocchavAsa pramANano gaNAya che jyAre logassano kAusagga paccIsa zvAsocchavAsa pramANa karavAno hoya che. logassa sUtra gaThThAdhara racita manAya che, enI sAthe yogaprakriyA joDAyelI che, logassamAM dara sAtamAM tIrthaMkara pachI eTale ke sAta, cauda ane ekavIsanA tIrthaMkaranA nAma pachI 'jiga' zabda vaparAyo che. sAta tIrthaMkaranA nAmoccAra sAthe eka vartuLa purU thAya che. covIsa tIrthaMkaronA nAmoccAra sAthe e rIte sADAtraza vartuLa thAya che. ApaNA zarIramAM mUlAdhAra cakra pAse phebruArI - 2018 jIvana Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka AvelI kuMDalinI zakti, sADAtraNa vartuLanI che. logassanA Arta ane raudra dhyAnanA tyAga upara, kaSAyonA tyAga upara tathA kAusagga dvArA A kuMDalinI zaktine jAgRta karavAnI hoya che. azubha karmabaMdhananA tyAga upara savizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo eTalA mATe logassanA kAusagnamAM zvAsocchavAsanI kriyA pratyeka che. zarIra ane cittanI judI judI avasthAne lakSamAM rAkhI nIce pada sAthe (pAsA usAsA) joDavAnI hoya che. pramANe cAra kAusagga batAvavAmAM AvyA che : pratikramAmAM logassano kAusagga karAya che. jema pratikramaNa (1) usthita - usthita (2) usthita - niviSTa (3) upaviSTa usthita moTuM tema kAusagga paNa moTo. denika pratikramaNamAM cAra (4) upaviSTa - niviSTa logassano, pAkSikamAM bArano, cAturmAsamAM vIsano ane (1) usthita - usthita :- kAyotsarga mudrAmAM sAdhaka jyAre sAMvatsarika pratikramaNamAM cAlIsa logassa uparAMta eka navakArano halo hoya che ubho hoya che ane enuM citta jAgrata hoya che, azubha dhyAnano eTale kula 1008 zvAsocchavAsano kAusagna karAya che. kAraNa tyAga karIne zubha dhyAnamAM te lIna hoya che tyAre usthita - usthita ke 1000nI saMkhyA mahimAvaMtI che. prakArano kAusagga hoya che. kAyotsarga vividha hetuothI karAya che. koI zubha kAryamAM (2) usthita - niviSTa :- sAdhaka jyAre kAusagga dhyAnamAM bAdhA, vina ke aMtarAya na Ave te mATe prAraMbhamAM kAusagga karAya ho hoya , hAla ubho hoya, paraMtu enuM mana sAMsArika viSayomAM rokAyeluM hoya che. ane kAryanI pUrNAhUti pachI paNa kAusagga karAya che. krodha, che. arthAta Arta ke raudra prakAranuM azubha dhyAna cittamAM cAlatuM mAna, mAyA, lobhanA upazama mATe, duHkhAya ke karmakSaya mATe, hoya te mATe, hoya tyAre usthita - niviSTa prakArano kAusagga hoya che. doSonI AlocanA mATe, zrutadevatA, zAsanadevatA vagerenI (3) upaviSTa - usthita :- sAdhaka vRddhAvasthAne kAraNe ke ArAdhanA mATe, prAyazcita mATe, jinezvara paramAtmAnA vaMdana - zArIrika azaktinA kAraNe ubho rahI zakato nathI tyAre padmAsana pUjana mATe, navapada, vIsa-sthAnaka, sUrimaMtra vagerenI ArAdhanA mATe, pratiSThA, aMjanazalAkA ItyAdi kriyAo prasaMge, dIkSA, ane sukhAsanamAM besI kAusagga kare, paraMtu enuM jAgrata apramatta citta jo dharmadhyAna ke zukla dhyAnamAM lIna banyuM hoya to te upaviSTa padavI, yogovahana, upadhAna ItyAdi kriyAo prasaMge, sAdhu - usthita prakArano kAusagga thAya che. sAdhvIonA kALadharma prasaMge, pApano kSaya karavA mATe ema vividha hetuothI jena zAstromAM kAusagna karavAnuM vidhAna jovA (4) upaviSTa - niviSTa :- sAdhaka taMdurasta ane sazakta hoya maLe che. chatA pramAda ane ALasane kAraNe beThA beThA kAusagga kare, vaLI kAyotsargamAM dehanI mamatAnA tyAga upara bhAra mukAyo che. kAusagnamAM azubha viSayonuM ciMtana kare arthAt enI cittazakti paNa udgha banavAne badale beThelI rahe tyAre upaviSTa - niviSTa dehane sthira karyo hoya, paraMtu sthULa deha pratye prabaLa Asakti rahyA prakArano kAusagna thAya che. karatI hoya to te kAyotsarga mAtra sthaLa banI rahe che. jyAM sudhI ' zarIra pratyenI Asakti che tyAM sudhI AdhyAtmika sAdhanA adhurI 'uttarAdhyayanasUtra'nA 29 mAM adhyayanamAM kAyotsargano rahe che. sAdhanAmAM zarIranI mamatA bAdhArUpa bane che. kAraNa ke mahimA samajAvyo che. mahAvIrasvAmIne prazna pUchavAmAM Ave che : deharAgano tyAga te sAcA kAusagnanuM prathama lakSaNa che. zarIranI "he bhagavAna, kAyotsargathI jIvane zo lAbha thAya che?' bhagavAne mamatA ochI thatA mANasa bahirmukha maTI aMtarmukha banI zake che. kahyuM : "he AyuSyamAna, kAyotsargathI bhUta ane vartamAnakALanA deha ane AtmAnI bhinnatAno anubhava karavA mATe, dehAdhyAsa prAyazcita - yogya aticAronI zuddhi thAya che. jema majUra potAnA choDavA mATe, AtmAmAM lIna thavA mATe kAyotsarga moTAmAM moTuM mAthethI bojo utArI nAkhyA pachI haLavo thAya che, tema jIva sAdhana che. kAyotsargathI karmanA bhArane utArIne haLavo bane che. kAyotsargathI jinadAsagaNIe kAusagnanA be mukhya prakAra batAvyA che: dravya prazasta adhyavasAyomAM vartato jIva sukhapUrvaka vicAre che.' kAusagga ane bhAva kAusagga, dravya kAusagnamAM zarIranI caMcaLatA kAyotsargamAM kAyAne eka ja sthaLe sthira karavAnI pratijJA ane mamatA dUra karIne jinamudrAmAM sthira thAya che. sAdhaka jyAre levAya che. enI sAthe vANInA sthiratAnI - maunanI pratijJA paNa evI rIte dravya kAusagnamAM sthira thaIne dharmadhyAna ane levAya che ane nizcita pramANamAM nizcita viSayanuM dhyAna ke ciMtana zukladhyAnamAM magna bane che tyAre eno kAyotsargabhAva kAusagga karAya che. (ThANeNaM, moNeNaM, jhANeNaM appANa vosirAmi) bane che. bhAva kAusagnamAM sAMsArika vAsanAonA tyAga upara, kAusagga dvArA janmajanmAMtaranA azubha karmono jhaDapathI kSaya karI phebruArI - 2018) prabuddha jIvana 47). Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka zakAya che. kAusagga AtmAmAM rahelA doSone, durgurgAne dUra kare che ane guNonI vRddhi kare che. kAusaggathI AtmAnI zuddhi thAya che ane zuddhimAM krame krame vRddhi thatA, saMpUrNa zuddhi thatA mukti prApta thAya che. je doSo ke aticAronI zuddhi ekalA pratikramaNathI paNa thatI nathI, te zuddhi kAryotsargathI thAya che. kAusaggamAM zarIranI sthiratAnI sAthe cittanI ekAgratAnuM anusaMdhAna thatA ciMtanadhArA vadhu utkaTa ne vizeSa halavatI baneM che. prasannacaMdra rAjarSi kAryotsarga dhyAnamAM ugra tapazcaryA kare che. e joI zreNika rAjAe bhagavAna mahAvIrane karelA praznano javAba bhagavAna be vakhata judo judo Ape che. zubha vicAradhArAmAMthI azubha vicAradhArAmAM rAjarSi eTalA nIce utarI jAya che ke jo te vakhate deha choDe to sAtamI narake jAya, paraMtu tatkSaNa potAnI sAdhu avasthAnuM bhAna thatA pAchA zubha vicAradhArAmAMthI zubha dhyAnanI paraMparAe caDavA lAge che. AtmasvarUpanI ciMtavanAmAM lIna thAya che. jo teo te vakhate deha choDe to sarvathasiddhamAM devagati pAme. paraMtu rAjarSi zubha ciMtanadhArAmAM uMce uDatA gayA ane zukladhyAnamAM pahoMcI kevaLajJAna pAmyA. A prakAranuM zubhAzubha dhyAna vakhate rAjarSi kAyotsargamAM na hota to kadAca ATalA tIvratA zubhAzubha pariNAmanI zakyatA ane azubhamAMthI zubhamAM javAnA parivartananI ATalI tvarita zakyatA na hota. kAusagga dhyAnanI A ja vizeSatA che. saMyamanI ArAdhanA mATe trA prakAranI gupti batAvavAmAM AvI che : manogupti, vacanagupti ane kAyagupti. kAyagupti be prakA2nI che H ekamAM zarIranI koI paNa prakAranI ceSTAno sarvathA abhAva hoya che ane bIjA prakAranI kAyaguptimAM zarIranI ceSTAo 4. niyaMtrita hoya che. prathama prakAranI kAyaguptimAM jo dhyAna umerAya to te kAusagga bane che. deva, manuSya ke tiryaMca dvArA upasargano bhaya hoya athavA bhUkha, tarasa vagere pariSahano saMbhava hoya to paNa kAyAne aDola rAkhavAmAM Ave to evI kAyagupti kAryotsarga banI rahe che. Ama kAyagupti ane kAyotsarga vacce bheda batAvavo hoya to ema kahI zakAya ke jyAM jyAM kAusagga che tyAM tyAM kAyagupti avazya rahelI che. paraMtu jyAM jyAM kAyagupti che tyAM tyAM kAusagga hoya ke na paNa hoya. kAryotsarga karavAmAM arthAt zarIrane sthira karavAmAM sAdhake keTalAka doSonuM nivAraNa karavuM joIe. zAstromAM evA 16 prakAranA aticAra darzAvyA che. jema ke ghoTakapAda aticAra' eTale ke ghoDo jema thAka khAvA ekAda paga UMco rAkhIne ubho rahe che tevI rIte UbhA rahevuM; 'phuggAzrita' eTale ke bhItane aDhelIne UbhA rahevuM; 'kAkAvalokana' eTale ke kAgaDAnI jema Amatema najara karatA karatA kAusagga karavo; 'latAvakra' eTale ke latA athavA vela pavanathI jema Amatema vAMkI jhUle tevI rIte zarIrane halAvatA kAusagga karavo. AvA aticAro na lAge tevo kAusagga karavo joIe. sAdhake kAryotsarga potAnI zakti anusAra karavo joIe, kSetra ane kALane anulakSIne sAdhake kAsaLa dvArA doSone nirmULa karatA jaI Atmika rAkti vikasAvavI joIe. kAryotsargamAM karmanI nirjarA thatA Atmika zakti khIle che. vaLI kAusaggathI cetanAzaktino vistAra paNa sAdhI zakAya che. AcArya kuMdakuMdadeva 'niyamasAra'mAM kahe che - AtmAne AtmAmAM joDavo te yoga che. vivarIyAbhinivesa pariktA joSThakahiyataccesu / jo juMjadi appANaM NiyabhAvo so have jogo / / 139 / | niyamasAra un saMkalana : jInatattva artha : viparIta abhinivezano parityAga karIne je jainakathita tatvomAM AtmAne joDe che teno nijabhAva te yoga che. jeNe mithyAtvanA poSaka evA kudeva Adino Adara choDI sAcA deva guru tathA sarvajJa bhagavaMte kahelA tatvo para zraddhA karI che, nava / sAta tattvo jANIne zuddha AtmA ja AdaraNIya che evI niHzaMkapaNe zraddhA karI che teNe nava tattva ane cha pe dravyamAM sArarUpa zuddhAtmatattvamAM AtmAne joDyo che. mithyAtva Adi Asavone jItIne saMvara - nirjarArUpa zuddha paryAyane pragaTa karyo che. puNya, pApa, Asava, baMdhathI judo pADIne svamAM ekAgra thayo che, teNe nava tattvono kharekhara jANyA che. AnuM nAma sAco yoga che. puNya - pApa Asava - baMdhanuM kAraNa che. tenAthI rahita ekalA caitanyanA Azraye thatA bhAva te saMvara - nirjarA che. te nava tattvane yathArthapaNe jAzI, nirvikalpa upayoganuM kAraNa evA nija AtmAmAM AtmAne jorDa che, ekAgra thAya che teno nija bhAva te yoga che arthAt samyagdarzana - jJAna - cAritra che. paNa jIvA phebruArI - 2018 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka - yoga mArganuM AdhyAtmika rahasya AcAryazrI kalAprabhasUrIzvarajI AcArya zrI klAprabhasUrI acalagacchAdhipati guNasAgarasUrIzvaranA ziSyaratna che ane vartamAnanA acalagacchanA AcAryapade che. jaina sAhityanA UMDA abhyAsI che. AcAryazrInA mArgadarzana heThaLa 'guNabhAratI' nAmanuM sAmAyika prakAzita thAya che. teoe 100 jeTalA pustakonuM lekhana-saMzodhana saMpAdana karela che. A jagatamAM mukhya be tattvo vidyamAna che. (1) jIva ane (2) ava. cetanA... caitanya lakAne jIvatattva kahevAya. jenAmAM cetana zakti nathI te acetana - ajIva (jaDa-pudgala) kahevAya. Apaze nAnA hatA.... bAlamaMdiramAM dAkhala thayA ke ApaNane kAvya paMkti zIkhavADAtI. ekaDe eka... bagaDe beya. jyAM jIva - caitanya eka ja che tyAM paramAnaMda che. paNa jyAM jIva ane ajIva be che. tyAM AtmAnI sAcI unnatinuM kArya bagaDe che. arthAt, saMsAra paribhramaNa vadhe che. jethI saMsAramAM aMte duHkha duHkha ne duHkha ja prApta thAya che. be nA saMyoge AtmAnuM kAma bagaDe che. karmabaMdha thAya che. pariNAme paralokanuM sarjana... punarapi jananaM punaripa maraNaM e rIte agaNita janma maraNonI paraMparA sarjAya che. A jIva mAnava...deva...tiryaMca ane narakarUpa gatione sarjato rakhaDapaTTIrUpa akalpanIya duHkho bhogavato rahe che. - jJAnI bhagavaMtoe mAnavane mukhya AtmA, karma ane mokSa e trA padArtho upara ciMtana karavAnuM kahela che. A traNe sthAnanA bebe vibhAga thAya te A mujaba. 1. mAruM nAma arUpI AtmA 2. huM AtmA zAzvate... nitya chuM. 3. huM karmano (vyavahArathI) kartA chuM. 4. karmano (vyavahArathI) bhoktA chuM. 5. mAre mokSa che ane puNyanA yoge manuSya janma pAmyA pachI paramAtmA zrI mahAvIra svAmInuM zAsana maLyuM. upakArI tAraka, tyAgI - vairAgI paMca mahAvratadhArI sadguru maLyA. ahiMsA mUlaka jaina dharma maLyo. enA kAraNe je anaMtA janma maraNanA bhavomAM karmakSaya mATe puruSArtha na thayo je have eka ja mAnavabhavamAM alpakALa mATe moko maLyo che. have eka eka karma dalikono kSaya karavA darzana - jJAna - cAritra - tapanI viziSTa rIte ArAdhanA karI karma nirjarA karI... bAhya - AtyaMtara tapanA prakAramAMthI roja vividha rIte ArAdhanA karI karmayogezAnAvaraNIya darzanAvaraNIya mohanIya ane aMtarAya karmarUpa thAtI karmono kSaya karIe to. AtmA kevaLadarzana - kevalajJAnano mAlika thAya. pachI to... mAtra roSa rahe te adhAnI karmanA kSaya mATe prayatna karavAno rahe. - ane deva - narakanI agaNita mulAkAto ghaNI rakhaDapaTTIo bAda aMtima sTezanarUpa durlabha evI paMcendriya rUpa manuSya gatimAM Avyo che. 6. mokSa prAptinA upAyo che. A eka samAna che satya vArtA che paNa tenA (AtmAnA) prAraMbhanI tithi - vAra - mahino - Rtu - saMvatanI koI noMdha maLatI nathI. pachI kuMDalI ke phlAdezanI vAta ja nakAmI. avyavahAra rAzimAM anaMtakALa nivAsa karyA pachI AtmA vyavahAra rAzimAM Avyo. sUkSma nirgodamAMthI bAdara nirzAdamAM Avyo. pratyeka vanaspatimAMthI sAmAnya vanaspatimAM Avyo. ekendriya - vikalendriya - beIndriya - teIndriya - cauIndriya tiryaMca paMcendriya phebruArI 2018 AtmAnI janma-maraNanI zarIrarUpI gADI kinAre AvI gaI che. AtmAne siddhapada - mokSa prApta karavA have ucca - nIcakuLa, puliMga - strIliMgAdi kAMI ja naDatuM nathI. karmakSaya eja chellAmAM chellI kanDIzana che. jo mana koI sthaLe aTavAI gayuM to paNa gADI mokSanA badale devagatimAM pahoMcI jAya. tyAMthI mokSa javA manuSya gatimAM janma levo ja paDe. mATe devagatinI lAlasA na karAya. jaina darzana eka evuM darzana che ke temAM koInI paNa kAMI lAgavaga kAma AvatI nathI. karma bAMdhanArane ja badhA karma bhogavavA paDe che. A rIte A jIva je kSaNe potAnA bAMdhelA karma saMpUrNa bhogavI lIdhA hoya te ja kSaNe e 14 rAjalokanA agrabhAga upara kSaNavAramAM siMhazilA paranA ajarAmara sthAnane prApta karI le che. tyAM gayA bAda pharI koIpaNa jAtanI kriyA - karmabaMdha ke pharI janma levA mATenI pravRtti karavI paDatI nathI. manane vaza karavuM te yoga : mAnava janmamAM mana vacana ane kAyA e viziSTa zaktio prApta thayela che. Adhyatma kalpadruma Adi graMtha mujaba manovazatvam paro hi yoga : arthAt caMcaLa manane vaza prAM jIvana 49 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka karavuM eja parama yoga kahevAya che. khUbaja caMcaLa, svacchaMdI ane ghaNAM prakAranA ane ghaNAM vikSepo hoya che. manamAM janmojanamanI malina manane vaza karavuM te nAnI sUnI vAta nathI. anAdi kALathI sArI narasI keTalIye vAsanAo bharelI paDI che. ATalI badhI yugo A mana jIvane cAra gatio ane coryAzI lAkha jIvAyoniyomAM junI vividha vAsanAothI manane mukta karavuM te kAMI baccAnA bhaTakAvI janma jarA - maraNa tema Adhi vyAdhi ane upAdhi rUpa khela nathI. kSaNe kSaNe manarUpI mahAsAgaramAM hajAro saMkalpa-vikalpa apAra - duHkho Ape che. rUpI mojAM UchaLatAM hoya che. vAraMvAra temAM bharatI-oTa Avaazubha cittane zuddha karavuM te yoga jA karatI hoya. tethI mana-rUpI mahAsAgara niraMtara saMkSubdha rahyA mana ja svarga ane mana ja naraka che. mana.. ja baMdhana ane kare che. keTalIka vAra to temAM bhayaMkara vicAronA vegIlA mana... ja mokSa che. saMkilaSTa cittavRtti nirodho yoga azubha citta - vAyarAothI te manarUpI mahAsAgara tophAne caDhe che te vakhate mananA manane aTakAvavuM teno nirodha karavo te yoga che. eka vAra mana mAlikano jIva addhara thaI jAya che, kartavyamUDha banI jAya che. hatAzA nirAzA tenA jIvanane gherI le che. dizA sUjhatI nathI. sarvatra aMdhakAra azubhathI virAma pAme to vacana ane kAyA paNa sahajathI azubhathI virAma pAmI zake. pariNAme navA karma baMdhanothI jIva virAma pAme - aMdhakAra dekhAya che. ane zubha mana - vacana kAyA yogathI arthAta mana vacana ane kAyAne A manane samajavAnI paNa khAsa jarUra che. mana ghaNuM ja vicitra jinAjJA anurUpa pravartAvavAthI navA karmabaMdhano nirodha ane junA ane ghaNI badhI vicitra vAsanAothI bhareluM che. yoganA premIe karmonI paNa nirjarA thatAM Atmavizuddhi thAya che. prathama kAma e karavAnuM che ke manamAMthI nirarthaka vicArone kADhavAnuM. viSayo ane kaSAyonA niraMtara saMgathI A mana bagaDyuM che. je mArgethI khoTA ane nirarthaka vicAro AvatA hoya te mArgane ja evA bagaDelA manane sudhAravA prathama jarUriyAta che nirviSayI ane baMdha karI devo. khoTA ane nirarthaka vicAronuM udbhavasthAna zodhI samatAdhArI sanduruSonI saMgatinI. satsaMgatiH kiM na karoti? kADhavuM ane zodhIne te sthAnano ja nAza karavo. je vicArothI satsaMgati zuM nathI karatI? jema pArasamaNinA sparze loha suvarNa jIvanamAM zAMti ane samAdhi na maLe tevA vicArone AvatA banI jAya che tema puruSanA saMge durjana paNa sajjana banI jAya rokavA. jevA tevA ayogya vicAro ja zAMti ane samAdhino bhaMga che, cora zAhukAra banI jAya che, pApI paNa pAvana banI jAya che. kare che. jyAM sudhI zubha ane svastha vicArono pravAha Avato satparaSonA sAnidhyamAM rahevAthI duSTa palAyana thaI jAya che. cAlu rahe che tyAM sudhI apUrva zAMti ane samAdhino anubhava thato savicAro AvavA mAMDe che. vicAradhArA ucca ane pavitra banI rahe che paNa jyAM binajarUrI nirarthaka malina vicArono pravAha zarU jAya che. maitrI, pramoda, karaNA ane mAdhyastha A bhAvanAo to thayo ke pelI zAMti ane samAdhi kyAM alopa thaI jAya che teno tenI bhaginI banIne haMmeza tenA hitanI ciMtA karatI rahe che. pattoye lAgato nathI. keTalIka vAra to keTalAka vicAro karavAnI viSaya ane kaSAyanI pakaDa to ApoApa chUTI jAya che. te.. nI IcchAye na hoya chatAMye keTalAye nirarthaka vicAronuM ghoDApUra doDyuM jagyAe vItarAgabhaktinI ane kSamAdi dharmonI pakaDa jIvanamAM AvatuM hoya che. pratyeka vicAranuM potAnuM mULa hoya che, kAraNa AvI jAya che. A be pakaDo AvI gayA pachI tenuM kadIye vinA koIpaNa kArya thatuM nathI. tema koIpaNa sAro - naraso vicAra durgatipatana ke bhavapatana thatuM nathI. gurukUlavAsa puruSonA kAraNa vagara Avato nathI. A viSaya khUba ja UMDuM saMzodhana mAge sAnidhyano mahimA acitya che. e to jeo sapuruSonA che. mananI vicitra gatino tAga pAmavA mananuM saMzodhana karavuM sAnidhyamAM zuddha hRdayathI rahI cUkyA hoya che tene ja teno sAco paDaze. mananA vicitra svabhAvo ceSTAone jANavI paDaze. mananI anubhava thato hoya che. puruSonA sAnidhyathI vinA parizrame avaLI gatine savaLI karavI paDaze. manane keLavavuM e ja sAcuM ghaDatara sahajabhAve cittanI zAMti ane zuddhi sAdhI zakAya che. che. manane koI cokkasa yogya dizA tarapha vALavAnI atyaMta jarUra cittane sthira karavAno ane svaccha karavAno bIjo sacoTa upAya che. zubha kAryomAM tene joDavAnI khAsa jarUra che. zubha kAryomAM che tIvra vairAgya ane sAdara ane satata jJAnopAsanA, vairAgya paNa vyaktine jemAM vadhAre rasa hoya, jeno bhAre prema hoya, tene ane jJAnarUpI aMkuza vaDe madonmatta manarUpI hAthIne vaza karI zakAya sahaja je kAma karavuM gamatuM hoya te kAryamAM tene joDavuM. ane te che. viSayo tarapha bhAre vairAgya ane jJAnopAsanA pratye pUrNa rAga kAryane pUrA khaMta ane utsAhathI pAra pADavuM. tethI cittanI AvavAthI manane jItavAnuM kAma saraLa banI jAya che. bAkI jyAM prasannatAmAM vadhAro thAya che. ghaNAM zubha kAmAno AraMbha karI sudhI mana niraMkuza che tyAM sudhI yoga-sAdhanA zakya ja nathI. manamAM adhavacce badhAM kAmo paDatA mUkavA tenA karatA ekAda kAmano (50) prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka zubhAraMbha karIne tene pUrI tAkAtathI pUrUM karavuM te zreSTha che. dA.ta. prabhunA nAmano jApa japavA lIdho to pahelethI tenI saMkhyA nakkI karI levI. ke hAla mAre ATalI saMkhyAmAM jApa karavo che pachI prabhunA nAmanA jApamAM mana parovI devuM. prabhunA nAma mArA moMDhAmAM ane manamAM che to mane have kono Dara che? anaMta zaktino dhaNI mArI ciMtA karato beTho che. huM jenuM ciMtana karuM chuM te zuM mArI rakSA nahi kare ? avazya karaze. jApa vakhate nirbhaya ane nithaLa citta rAkhavuM. dhArelo jApa karIne ja uThavuM. bIjuM khAsa dhyAnamAM rAkhavuM ke mana to kemerA jevuM che. tethI pratyeka kArya, pratyeka vacana ane pratyeka vicArane te jhaDapathI pakaDI le che. ApaNI dainika pratyeka mAnasika, vAcika ke kAyika pravRttionuM temAM pratibiMba bane che tethI mana vacana ane kAyika pravRttionuM pratibiMba bane che. tethI mana, vacana ane kAyAnI pravRttio evI rAkhavI ke jethI mana para tenI mAThI asara na paDe. mana taraMgI na banI jAya. jhAjhA ane jaMjALI jAtajAtanA vicAro karatA rahevAthI mana malina, sattvahIna ane caMcala banI jAya che. mananI zaktio veravikhera banI jAya che. ane jo mananI zaktione ekatrita ka2vAmAM Ave to tenA dvArA sva-paranuM kalyANa karI zakAya che. paNa dhArIe eTaluM saraLa A kAma nathI. manarUpI markaTa mahA tophAnI ane caMcaLa che chatAM tene AtmajJAnarUpI doraDA vaDe bAMdhI zakAya che. jyAM sudhI mAnava A mana dvArA bhautika sukha bhogavavAnI IcchA rAkhe che tyAM sudhI A manarUpI markaTanuM sukha tophAna cAlu rahe che. paNa jyAre mAnava tenA dvArA bhautika bhogavavA Icchato nathI, teno upayoga viSayopabhogamAM karato nathI tyAre anAdara pAmeluM mana ApoApa zAnta thaI jAya che. jyAM sudhI A mana dvArA sukha bhogavavAnI IcchA rahe che tyAM sudhI mananI caMcaLatA dUra thatI nathI. te mATe jIvanamAM tIvra vairAgyanI jarUra che. vairAgyathI uttama bhAva pragaTa thAya che. tethI mananI doDadhAma baMdha thAya che. mana antarmukha bane che ane tethI AtmAnaMda pragaTa thAya che. mana ja mAnavIne unnatinA zikhara para caDhAve che ane te zikhara uparathI nIce paNa te ja pADe che. prasannacaMdra rAjarSInuM ane kaMDarIka muninuM udAharaNa teno pratyakSa purAvo che. A manane vaza karavA ja yoga sAdhanA karavAnI che. ane manane vaza karavuM e ja parama yoga che. Ama to pratyeka AtmalakSI dharma kriyA yoga kahevAya che. ziva mokSeza yojanAogaH| je jIvane ziva sAthe joDe te yoga bhale pachI te dharmakriyA nAnI hoya ke moTI hoya, alpakAlIna hoya ke dIrdha kAlIna, paNa te dharmakriyA niSkAma bhAvathI zAstrokta vidhipUrvaka thatI hoya to te dharmakriyA yoga ja kahevAya. phebruArI - 2018 yogabiMdu nAmanA graMthamAM jenAcArya pU. haribhadrasUrIzvarajI ma. sAhebe pAMca prakAranA yoga batAvelo che. (1) adhyAtma yoga (2) bhAvanA yoga (3) dhyAna yoga (4) samatA yoga (5) vRttisaMkSepa yoga. adhyAtma bhAvanA dhyAnuM samatA vRttisaMkSepaH / mokSeza yojanAdhoga, eja zreSTho yayottaram / / 31 || (yogabiMdu) A pAMca prakArano yoga uttarottara zreSTha che. adhyAtma yogathI bhAvanA yoga zreSTha che. bhAvanA yogathI dhyAna yoga zreSTha che. dhyAna yogathI samatA yoga zreSTha che. ane samatA yogathI vRttisaMkSaya yoga zreSTha che. A pAMca prakAranA yoganuM kAma jIvane mokSa sAthe joDavAnuM che. yogano mahimA batAvatA yogabiMdu graMthanA racayitA mahApuruSa pharamAve che ke - yoga: kalpataru: zreSTho, yogazcintAmati: paraH / yoga: pradhAnaM dharmANAM, yoga: siddhe svayaMcata: || 37 || che. yoga kalpavRkSathI, ciMtAmaNithI ane badhA dharmasthAnomAM zreSTha ane siddhavadhU sAthe pANigrahaNa karAvanAro che. yoga e janmarUpI bIjane bALI nAMkhanAro agni che. jarAnI paNa jarA che, duHkhono kSaya karavA kSayaroga samAna che ane mRtyuno paNa kALa che. arthAt mRtyunuM paNa mota karanAro yamarAjA che. A yogarUpI lokhaMDI bakhtarathI jenuM cittarUpI zarIra sajja che... tene kAmadevanA tIkSNa bAzonI varSA paNa kAMI karI zakatI nathI. tenI AgaLa te bAzo kuMThita banI jAya che. jema malina suvarNa agninA saMyoge zuddha thAya che tema yogarUpI agninA saMyoge avidyAthI malina banelo AtmA paNa zuddha bane che. yogathI svIkArelA vrata niyamamAM sthiratA, dhairya, zraddhA, sarva jIvo upara maitrIbhAva, lokapriyatA, sahaja pratibhA ane tattvaprakAza prApta thAya che. tathA anucita kAryano haThAgraha haThI jAya che, sukha-duHkha, mAna-apamAna, niMdA-prazaMsA vagere sAMsArika dvaMdvo sahana karavAnI zakti pragaTa thAya che. jIvana nirvAhanA sAdhano sAjabhAve prApta thAya che. eTaluM ja niha paNa yoganA sAdhakane saMtoSa, kSamA, sadAcAra, yogavRtti, puNyodaya, ArdayatA, gaurava, zamanuM sukha vagere paNa prApta thAya che. yogamAM pragati thatAM ArmAdhi, khelodhi vagere labdhio paNa utpanna thAya che. pabaddha jIvana 51 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka have A adhyAtmAdi yoganI prAptino kALa graMthakAra bhagavaMta zubha ane eka ja vastunuM AlaMbana karanAruM citta tene batAve che. yogIpuruSo dhyAna kahe che. A dhyAna pavana vinAnA sthAnamAM mUkelA came pugalAvarte yo yo zula pAlikA sthira pradIpa jevuM ane sUkSmatattvonA ciMtanathI yukta che. ahIM bhinna gracizvaritrI ca, tasya aitadAhatama | zubhadhyAnamAM dharmadhyAna ane zukladhyAna samajavuM. je bhavyAtmA caramAvartimAM Avelo hoya, zuklapAkSika hoya, samatA yoga tene kahe che jyAM zubhAzubha zabdAdi viSayomAM rAgadveSanI graMthino bheda karelo hoya ane cAritrI hoya tene nahi rAga ke nahi ASa. mAtra jyAM samatA - samabhAva hoya tyAM adhyAtmayoganI prApti thAya che. adhikArIne ja yogya kALe samatA yoga hoya che. ISTa aniSTanI kalpanAthI rahita cittanI adhyAtmayoganI prApti thAya che. tulya vRtti tene samatA yoga kahevAya che. jagatanA padArtho viSayAsakta ane pApAsakta mAnavIne A yoga kadIya prApta parivartanazIla che. suMdara padArtha asuMdara banI jAya che ane asuMdara thato nathI. padArtha suMdara banI jato hoya che. suMdaratA ke asuMdaratA koI vastumAM antaHkaraNanI zuddhi vagara paNa A yoga prApta thato nathI. niyata nathI hotI, mATe padArthonA parivartanamAM AtmAe A adhyAtmAdi yoga prApta karavA mATe tenI pUrvasevA paNa karavI palaTAvavAnI jarUra nathI. pudgala yugalanA rAhe cAle, AtmAe paDe che. pUrvasevA eTale yogarUpI mahelano pAyo. jema pAyA vinA AtmAnA rAhe cAlavAnuM che. mATe sakala sukhanA mULabhUta evI mahela na hoya tema adhyAtmAdi yogano mahela paNa yoganI pUrvasevA samatAnA zaraNe javuM atyaMta jarUrI che. A samatA yoganI prApti vagara caNAto nathI. thatAM para vastunI apekSA chUTI jAya che. yoganI pUrvasevAmAM cAra guNo joIe. (1) devagurunI pUjA vRtti saMzaya yoga :- ananya saMyogathI thayelI vRttiono pharI (2) sadAcAra (3) ta5 (4) muktinA adveSa. na thAya te rIte te te kALe prAya thAya te vRttisaMkSaya yoga che. AtmA yogabiMdunA racayitA zAstrakAra maharSi adhyAtmayoganuM svarUpa svabhAvathI taraMgarahita mahAsamudra samAna atyaMta sthira che. eTale batAve che. enAmAM vikalparUpa athavA kAyika kriyArUpa vRttio ghaTI zake nahi, aucityAduvRta yuttakasya. dhacanAttatava ciMtana chatAMya jo hoya to te anyanA saMyogathI ja thayelI che. vikalparUpa maitrAdisAramayajJa - adhyAtma tadvido hiMdu // 368 vRttio manodravyanA saMyogathI thayelI che eno saMpUrNa kSaya kevaLajJAnanI prAptikALe thAya che ane zarIra saMyogajanya kriyArUpa aucitya sAthe aNavrata ke mahAvratathI yukta hoya, maitrI pramoda, vRttiono kSaya kevaLI ayogI bane tyAre thAya che. A rIte kSaya karuNA mAdhyacya bhAvapradhAna evA mahAtmA je jinokta jIva pAmelI vRttio pharI utpanna thatI nathI. vRttisaMkSayathI sarva dravya ajIvAdi tattvonuM yathArtha ciMtana kare tene adhyAtma kahevAya che. guNa paryAyane pratyakSa karAvanAruM, sarvadA saMpUrNa upayogavALuM A adhyAtma yoga ati bhayaMkara moharUpI viSa vikArano nAza apratipAtI evuM kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta thAya che. karanAro paramamaMtra che. satva ane zIlano janaka che. amaraNano tyArapachI saMpUrNa AyuSyakALa sudhI vicarI, jagatanA AtmAone hetu hovAthI amRta samAna che. mokSamArgamAM pravRtti karAvI bAkI rahela aghAtI karmono kSaya karavA mana samAdhiyukta e jIvAdi tattvano punaH punaH abhyAsa kevaLI samughAta kare che. zailezI avasthA pAmI sarva karmono kSaya ane vadhune vadhu ciMtana tene bhAvanA yoga kahevAya che. karI lokanA agrabhAgamAM siddhazIlA para birAje che, mokSa prApta A bhAvanA yogathI azubha abhyAsathI nivRtti ane zubha kare che. abhyAsanI anukuLatA prApta thAya che ane zubha cittanI vRddhi AvI rIte mokSanI prAptimAM upAdAnakAraNarUpa jJAna, darzana, thAya che. cAritrarUpa yoganI vicAraNAmAM adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA dhyAnayoganuM svarUpa ane vRttisaMkSaya ema pAMca prakAranA yoga batAvyA che. zubhekAlambanuM ciMta, dhyAnamAhurmanISiNa: sthirapradIpasadaza, sUkamAbhoga samanvitam (yogabiMdu) M. 7014272893 prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka vedAnta ane yoga zrI gautama paTela DaoN. gautama paTela saMskRta sAhitya ekADamInA adhyakSa rahI cUkyA che. emanA lakhela pustakonI saMkhyA 150 jeTalI che. rASTrapatinA hAthe teo sanmAnita thayA che. ApaNI paraMparAmAM yoga upara aneka prakAre ciMtana thayuM che. vedAnta ane yoganI vAta karIe te pahelAM yoga ane zivamaMdira viSayaka ciMtana mAchIe. yoganA yama, niyama, Asana, prAjJAyama, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi evAM ATha aMgo svIkArAyAM che. A ATha aMgo bhagavAna zivanA maMdiramAM dRSTigocara thAya che jemake - (1)yama : zivanA maMdiranI bahAra bhairavanI mUrti hoya che e yamanuM pratIka che kAraNa e yamayati eTale ayogyane aMdara dAkhala dhatAM roke che. (2)niyama : zivamaMdiramAM kAco che. A kAcabo potAnAM aMgone jarUra paDe tyAre niyamamAM le che. saMkocI le che. gItAmAM spaSTa kahyuM che - cA dile pAyuM rmAMDamAMnIya sarvazaH / indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pratiSThitA / / bha.gI.2-58 (3)Asana : zivamaMdiramAM nandI Asana lagAvIne beThI che AthI ene AsananuM pratIka kahevAya. (4)prANAyAma : ziva maMdiramAM hanumAnajInI mUrti hoya che. hanumAna vAyuputra che ane prANAyAmamAM vAyunuM niyamana karavAnuM hovAthI ApaNe hanumAnajIne prANAyAmanuM pratIka mAnI zakIe. have ApaNe yoga ane vedAntano saMbaMdha vicArIe, jevuM vedAntanuM nAma uccArIe ke tarata ApaNI samakSa Adi zaMkarAcArya upasthita thaI jAya. teozrIe apa2okSAnubhUti' nAmano prakaraNagraMtha Apyo che. A graMthamAM yogamArganA yama niyama vagere aMgone judI ja rIte - vedAntadarzananI rIte samajAvyAM che. Ama janatAmAM emanA e vicAro bahu pracalita thayA nathI, parA eja jANavA-mANavA jevA avazya che. temane Apako dhyAnanuM pratIka gakAvI zakIe. (8)samAdhi : zivamaMdiramAM bhagavAna ziva sadAkALa sthira - eka ja sthAne birAje che. teone samAdhinuM pratIka gaNAvI zakAya. Ama yogamArganA ATha aMgonA pratIka zivamaMdiramAM che. phebruArI - 2018 aparokSAnubhUtimAM Adi zaMkarAcArye nididhyAsananA 15 aMgo gaNAvyAM che (1) yama (2) niyama (3) tyAga (4) mauna (5) deza (6) kAla (7) Asana (8) mUlabaMdha (9) dehanI samatA (10) dRSTinI sthiratA (11) prANano nirodha (12) pratyAhAra (13) dhAraNA (14) AtmAnuM darzana ane (15) samAdhi. A 15 aMgomAM (1) yama (2) niyama (7) Asana (11) prANano nirodha (prANAyAma) (12) pratyAhAra (13) dhAraNA (14) dhyAna ane (15) samAdhi A yogamArgamAM svIkArAyelAM AThe aMgono ahIM samAveza thayelo che. Adi zaMkarAcArye A 15 aMgonI vistRta carcA A graMthamAM karI che. ApaNe kevaLa yogamArganAM je ATha aMgo ahIM darzAvyA che tenI ja carcA karIzuM. eka vAta dhyAna rAkhavAnI che ke Adi zaMkarAcArye je yogamArganA ATha aMgo ahIM samAvyA che tenI carcAmAM teoe yogamArgano ja artha svIkAryo (5)pratyAhAra : zivamaMdiramAM bhagavAna gaNezanI mUrti hoya che. pratyAhAramAM Indriyo viSayo tarapha jAya tene pAchI vALavAnI che. gaNezajInI sUMDha AgaLa jAya che ane tarata pAchI vaLe che. AthI temane pratyAhAranuM pratIka mAnI zakAya. (6)dhAraNA : zivamaMdiramAM sarpa potAnI phaNA prasarAvI TaTTAra Ubhelo batAvavAmAM Ave che e satata ziva sAme ja joto hoya che e dhAraNAnuM pratIka che. (7)dhyAna / zivamaMdiramAM mAtA pArvatI sthira rIte birAje che. vAraMvAra abhyAsa karavI joIe. nathI. paNa potAnI rIte - vedAntadarzananI rIte e sahunI vyAkhyA prastuta karI che vigate joIe, (1)yama H sarva zrotivijJAnAvindriyagrAmasaMyamaH / yamo 'yamiti samprokto'bhyasanIyo muhurmuhuH / / - aparokSA. 104 'saghaLuM brahma che' evA vijJAnathI - viziSTazAnathI IndriyonA samUhano sArI rIte saMyama karavo e 'yama' kahevAya che. eno ahIM yogamArgano dhamanI judI ja - vedAntI vyAkhyA che. (2)niyama : khAtIbazvavikhIyatikRti / niyamohi parAnando niyamAkriyate budhaiH / / paNAM jIvana - aparokSA. 105 53 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka aMtaHka2Nano sajAtIya pravAha calAvavo ane vijAtIya pravAhanI niraskAra karavo - tyajI devA evo 'niyama' paramAnaMdarUpa che e vivekIo dvArA niyama mujaba karAya che. anusarAya che. AcaraNamAM mUkAya che. (3)Asana : suvenava mavedyasminnanAM brahmacintanam| AsanaM tadhijAnIyAnnetaratsukhanAzanam / / aparokSA. 112 jemAM sukhethI niraMtara brahmanuM ciMtana thAya tene 'Asana' jANavuM. haThayoga vageremAM darzAvela Asano to sukhano nAza karanAra hovAthI Asana na gaNAya. joI zako ke vedAnamAM brahmaciMtana e Asana manAyuM che. zarIranA aMgamaroDane sukhanAzaka gazAvyAM niSedhanaM prapaJcasya recakAravyaH samIraNaH / drauvAsmAti yA vRtti: pUro vAyurIritaH II - aparokSA. 119 prapaMca eTale jagatano niSedha ka2vo arthAt jagata mithyA che evuM jANavuM e 'recaka' nAmano prANAyAma kahevAya. huM ja brahma chuM' evIM je vRtti te 'pUraka' nAmano prANAyAma che. tatastadvRttinaizcalyaM kumbhakaH prANasaMyamaH / k anya zApi dajJAnAMmajJAnAM prAgainanam| - aparokSA. 120 'huM brahma ja chuM' e vRttinI sthiratA e 'kuMbhaka' prANAyAma che. upara darzAvyA e jJAnIonA prANAyAma che, bAkI ajJAnIo nAkane pIDA Ape che. ahIM yogamArganA prANAyAmane utaratI kakSAnA ane vedAntanA brahmamaya thavAnA prANAyAmane uttama gaNAvyA che. 54 (5)pratyAhAra : viSayeSvAtmatAM vRdgha manasadhdhitimakhkhanam| pratyAhAraH sa vijJeyo'bhyasanIyo mumukSubhiH / / aparokSA. 121 zabda, sparza, rUpa, rasa ane gaMdha e viSayomAM AtmApaNAnuM anusaMdhAna karIne aMtaHkaraNane - manane cetanAmAM DUbADI devuM ane 'pratyAhAra' jANo. mumukSuoe Ano abhyAsa karavo joIe. eTale ene vAraMvA2 ka2vo joIe. A eka adbhuta vyAkhyA che. (6) dhAraNA: yaMtrayaMtramano patti ttatra varNanAt manasodhAraNaM caiva dhAraNA sA parA matA / / (4)prANAyAma : vivisarvanAyuo bAvanAt| nirodhaH sarvavRttinAM prANAyAmaH sa ucyate / / aparokSA. 118 citta vagere sarva padArthomAM brahmatattvanI bhAvanAthI aMtaHkaraNanI saghaLI vRttiono nirodha karavo te 'prANAyAma' kahevAya. AnA je recaka, pUraka ane kuMbhaka prANAyAma che e paNa ahIM rIte A vedAnta zAstramAM darzAvyA che. darekanuM dhyeya 'daM prazmi Ama yoganA yama niyama Asana vagere dareka aMgone judI ja samajAvyA che - apAtA. 122 jyAM jyAM mana jAya tyAM tyAM brahmanA darzanathI mananuM dhAraNa karavuM eTale sthira karavuM e uttama 'dhArA' manAI che. (7) dhyAna pravAsIpti sanmAnirAlambAvA sthiti: dhyAnazabdena vikhyAtA paramAnandadAyinI / / aparokSA. 123 'huM brahma ja chuM' e satya vRttinI viSaryAnA AlaMbana - AdhAra vinAnI ane paramAnaMda ApanArI sthiti te 'dhyAna' zabdathI vikhyAta che. (8)samAdhi :nAviyA nRttva dvArA punaH | vRttivismaraNaM samyak samAdhirjJAnasaMjJakaH / / aparokSA. 124 nirvikAravALI eTale viSayonA anusaMdhAna vinAnI je brahmAkAra vRtti che tenAthI anya saghaLI vRttionuM vismaraNa thaI jAya che tene 'samAdhi' kahevAya che. 'huM brahma chuM' e vRttine jIvanamAM zAzvata karavAnuM che. ane anya saghaLI vRttio visarAI jAya ane mana kevaLa brahmAkAra vRttimAM ja sthira thaI jAya e vedAnta zAstranA yoganuM tAtparya che. yoga zabda yut - joDAvuM evA dhAtu parathI Avyo che ane tethI vedAnta darzana yoganA pratyeka aMgane brahmakAravRttivALA thavA mATenA sAdhana gaNAve che. A mATe sRSTine pataMjalinA yogadarzanAnusAra nAkanA agrabhAgamAM sthira karavAnI nathI paNa brahmamathI karavAnI che. AvuM Adi zaMkarAcArya spaSTa kahe che juo dRSTiM jJAnamaya kRtvA pazyedbrahmamayaM jgt| sA dRSTi: paramovArA na nAptAgrAvatoniI|| - aparokSA. 116 dRSTine jJAnamaya karIne AkhA jagatane brahmamaya jovuM. A ja dRSTi sarvottama che nahi ke nAkanA agrabhAga tarapha jovuM. Ama vedAntadarzanano yoga ane enA yama niyama vagere aMgo pataMjalinA yogadarzananA aMgothI judA paDe che ane enuM dhyeya brahmamaya draSTi karI, brahmanuM anusaMdhAna karI ane brahmamaya thaI aphe brazmi e vedAntavAkyane AtmasAta karavAnuM che. unn vAlama ela-111, svAtaMtrya senAnI naga2, navA vADaja, amadAvAda 380013, mo. 9925011901 phebruArI 2018 prajIvA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka - bhAratIbena mistrI ghaNAM varSothI yoganA kSetramAM joDAyelA che. yogasAdhana Azrama prItamanagaramAM yogazikSikA tathA O,PD, vibhAgamAM yogatherApIsTa tarIke zrI birajubhAI AcArya sAthe sakriya sevA Apela che. punAnA yogaguru zrI AyaMgarajI pAse yoganI tAlIma lIdhA pachI zrI AyaMgarajIprerita propsano upayoga asamartha dardIonA agharA Asano karAvI lAbha ApavA kare che. aneka jagyAe yogazibira tathA vyAkhyAno Apela che. yoga e bhAratIya saMskRtinuM khUba ja jUnuM tathA soTa pAse che. yogavidyAnI zarUAta khUba ja prAcIna che. koze ane kyAre tenI zodha karI te jANI zakAyuM nathI. AthI AvI upakAraka bAbata IMvAra dvArA kahevAmAM AvI che evuM svIkArAyuM che. paMtajali yogazAstra bhAratI ke. mistrI yoganuM jJAna guru-ziSya paraMparA anusAra dhIre-dhIre vistaratuM gayuM. maharSi pataMjalie teno khUba ja UMDANapUrvaka abhyAsa karyA tathA te AkhA jJAnane vaijJAnika svarUpa ApI yogasUtranI racanA karI. A racanAo khUba ja ucca koTinI che tathA sAmAnya vyakti paNa teno abhyAsa khUba ja sArI rIte karI zake che. maharSi paMtajalie AkhA yogasUtrane cAra bhAgamAM vaheMcI dIdhu che. (1) samAdhipAda (2) sAdhanapAda (3) vibhUtipAda (4) kaivalyapAda A dareka bhAgane vistRta rIte jANIe. (1) samAdhipAda : samAdhipAdanA prathama sUtramAM paMtajalimuni anuzAsananI vAta kare che eTale ke yoga e anuzAsana che ema jaNAvI yoganI vyAkhyA kare che. 'yogaH cittavRttiniodhaH' eTale cittane nAnA prakAranI vRtti arthAta svarUpo dhAraNa karatuM aTakAvavuM ene yoga kahe che. ahIMyA cittanI vyAkhyA karavI muzkela che. cittane mana, buddhi ane ahaMkArathI oLakhI zakAya che. cittamAM vRttio utpanna thAya che tathA vRttiothI karmo thAya che, karmonA lIdhe navI vRtti pedA thAya Ama A cakra cAlyA kare che. yogathI A ca rokI zakAya che. - maharSi paMtajali sukha duHkhanA kAraNarUpa pAMca prakAranI cittavRtti gaNAve che te A pramAko che. 2018 (1) pramANa : pramANa eTale satyajJAna je bIjAne kahI zakAya. temAM traNa prakAra paDe che paheluM pratyakSa pramANa, jemAM Indriyo dvArA jJAna thAya che, bIjuM anumAna pramAza jemAM padArthamAM elA kuzanA lIdhe padArthanuM jJAna thAya che ane trIjuM Agama pramANa jemAM veda ke phebruArI sarovaranA zAMta pANIne vAyu khaLabhaLAvI mUke che ane tethI temAM paDatA pratibiMbo AbhAsI bane che tevI ja rIte cittavRtti manane azAMta banAvI de che mananI sthiratA meLavavA mATe je prayatna AkaravAmAM Ave tene abhyAsa kahevAmAM Ave che. mana svabhAvathI ja caMcaLa che tene koI eka dhyeyamAM sthira karavA mATe vAraMvAra prayatna karavo paDe che tene abhyAsa ke punarAvaMtana kahevAya che. maharSi pataMjali kahe che ke abhyAsanuM lAMo samaya niraMtara, utsAhapUrvaka sevana karavAthI ja daDhatA Ave che. AthI yogAbhyAsIoe sAdhanAthI kyAreya thAkavuM nahi. uparAMta vairAgyanuM bhAratIya saMskRtimAM AgavuM mahattva che jemAM sAdhaka pAMceya Indriyo para saMpUrNapaNe vijaya prApta kare che. koI paNa vastu pratye koI paNa prakAranuM AkarSaNa rahetuM nathI. A paNAM jIvana koI satyavAdI vacanothI jJAna prApta thAya che. : (2) viparyaya H viparyaya eTale mithyAjJAna. IndriyonI maryAdAne lIdhe je vastu jevI hoya tevI kAyama dekhAtI nathI. jema ke khoTA anumAna ke kalpanAthI karelu roganuM nidAna viparyaya kahevAya. (3) vikalpa H vikalpa eTale kalpanA, satya hakIkatanA AdhAra vinA kalpanA ke taraMgo dvArA varNana karAya. pote lAkho rUpiyA kharcI rahyo che evA taraMgathI khuza thato garIba mAnavI (4) niMdrA : je samaye manuSyane koI paNa prakAranuM jJAna nathI te jJAnanA abhAvavALI sthiti. samAdhimAM ane yoganI uccatama sthiti prApta karavAmAM bAdhaka che. (5) smRti H joyelI ke anubhavelI vastune manamAM barAbara yAda rAkhavI te. maharSi pataMjali du:kha ke kleza janmAvatA cittavRttinA pAMca kAraNo samajAve che, te A pramANe che. (1) avidyA eTale ajJAna (2) asmitA je vyaktinI maryAdA ane samUhathI ene judo pADatI viziSTatA che (3) rAga-Asakti ke bhoganI IcchA (4) dveSa bIjAnI IrSA ke dhRNA ane (5) abhiniveza eTale koI paza ghaDIe mRtyu AvI pahoMcaze ane sukha - AnaMda tUTaze evA bhayane kAraNe tIvra banatI jhaMkhanA. 55 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka vairAgyathI ja sAdhakane siddhi maLe che tathA yogamArgamAM AgaLa niSkAmabhAvathI tapanuM pAlana karavAthI manuSyanuM aMtaHkaraNa zuddha vadhe che. thAya che. jyAre sAdhaka Itharane jANI le che tyAre anya padArthonuM svAdhyAyanI traNa kakSAo che. (1) zAstronuM vidhivata adhyayana AkarSaNa dUra thAya che badhI kriyAo Izvarane samarpaNa karI devI (2) adhyayana karelA vijaya upara ciMtana-manana (3) praNava, gAyatrI tathA tenA phaLanI IcchA na rAkhavI te IzvaaNidhAna che. Izvara Adi maMtrono artha sahita jApa. vize vadhu vAta karatA maharSi pataMjali vistArathI jaNAve che. IzvarapraNidhAna : IzvaramAM samarpita thaI javAne IzvaaNidhAna Izvara zarIradhArI nathI karma, karmanuM phaLa, karbhAzaya vagerethI kahevAya che. tamAro potAnI jAta pratye vizvAsa jAge te paNa mukta che prabhAvahIna che vizeSa prakArano puruSa che te kALathI para, IzvaramaNidhAna kahevAya. sauthI prathama ane mahAnagara che. te sarvavyApI, sarvasva ane uparAMta maharSi paMtajalie sAdhanapAdamAM 'aSTAMgayogane sarvazaktimAna hovAthI tene zarIranI jarUra nathI. nizcita paddhatimAM DhALyo che. enA ATha aMgo A pramANe che. IzvaranA nAma aMge maharSi pataMjali kahe che ke teno vAcaka (1) yama (2) niyama (3) Asana (4) prANAyAma (5) pratyAhAra zabda praNava che. praNava eTale "oma" pratIka "a", "u" ane "ma' . (6) dhAraNA (7) dhyAna (8) samAdhi. ' e traNa mULAkSarano banelo che. 3OM zabdanuM arthaghaTana kaI kaI rIte A aMgone be vibhAgamAM vibhAjita karavAmAM Ave che. (1) thayuM che tenA thoDA dRSTAMta ahIM ApyA che. aMtaraMga yoga ane (2) bahiraMga yoga. "a" eTale samAna ke jAgRta avasthA "u" eTale svapnAvasthA uparanA prathama pAMca aMgo yama, niyama, Asana, prANAyAma ane pratyAhAra e bAhya kriyAo sAthe saMkaLAyelA hovAthI manane avasthA ardhacaMdra ane Tapaka cothI avasthA "taryAvasthA' sacave chebahiMmukha rAkhe che eTale emano bahiraMga'mAM samAveza karavAmAM ane te ja samAdhi. jemAM traNe avasthAno samanvaya AvI jAya che. Ave che. A bahiraMgono abhyAsano prabhAva bahirindriyo para paDe che eTale tenA abhyAsa dvArA sthULa zarIra upara niyaMtraNa sthApI a, u ane ma varNo anukrame vANI, mana ane prANanA pratIka zakAya che. bAkInA traNa aMgo dhAraNA, dhyAna ane samAdhino che OM kAranA japa ane dhyAna karavAthI dhIme dhIme AMtaradRSTino saMbaMdha aMtaHkaraNa sAthe hovAthI e manane aMtarmukha banAve che vikAsa thavA mAMDe che ane yogamArganA je je mAnasika ane zArIrika eTale emane 'aMtaraMga'mAM samAveza karavAmAM Ave che. aMtaraMgonA vighno hoya che te sarva dUra thaI jAya che. abhyAsano prabhAva aMtarindriyo para paDe che jethI sUkSma zarIra para (2) sAdhanapAda? niyaMtraNa sthApI zakAya che. bahiraMgonA abhyAsane "haThayoga' ane sAdhanapAdamAM sAdhanAnA nizcita stara sudhI mAhitI che. jethI aMtaraMgonA abhyAsane "rAjayoga' kahevAmAM Ave che. sAdhanAnI cokkasa AdhyAtmika pragati thAya che temAM jaNAvavAmAM (1) yamaH e aSTAMga yoganuM prathama pagathiyuM che. maharSi AvyuM che ke sAdhanAnI zarUAta kaI rIte karavI jethI nivinarUpe pataMjalie kula pAMca prakAranA yamanuM varNana karyuM che je nIce AgaLa vadhI zakAya te maharSi pataMjalie kriyAyoga dvArA mujaba che. samajAvyuM che. (1) ahiMsA : zarIra - vANI ke manathI hiMsA na karavI tapa, svAdhyAya ane IzvaaiNidhAna e kriyAyoga che. tapa (2) satya : ApaNe je bolIe temA mana ane vANI samAna kriyAtmaka che, svAdhyAya jJAnAtmaka vizeSa che ane IzvapraNidhAna hovA joIe bhAvAtmaka che. mAnavacetanAnA traNa pAsAo - kriyA, bhAva ane (3) asteya : corI na karavI jJAnane dRSTi samakSa rAkhI sAdhana svarUpone traNa vizALa vibhAgamAM (4) brahmacarya : brahmacaryanuM pAlana zArIrika - mAnasika rIte vaheMcavAmAM AvyA che. A traNeya samUho AraMbhamAM to kriyAtmaka karavuM ja rahevAnA tethI traNene kriyAyoga kahela che. have vistArathI (5) aparigraha : lAlaca na rAkhavI samajIe. upara jaNAvela yaugika yamone naitika siddhAMto para ghaDavAmAM tapa" zabdano sAmAnya artha tapavuM evo thAya che. vrata, AvyA che eTale enA AcaraNa dvArA ja samAjamAM naitika mUlyo upavAsa, snAna, tIrthayAtrA vagere tapanA bAhya svarUpo che. prasthApita karI zakAya ane AtmasaMyamane paNa daDha karI zakAya. A prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka yamo khAsa karIne mAnasika zuddhinA sAdhanarUpa che. vicAra e sAmAnya bhASAmAM vAyu kahevAmAM Ave che. paraMtu yogika AcaraNanuM bIja che, vicAra vinA koI paNa AcaraNa zakya banatuM paribhASAmAM sUkSmarUpe jotA prANane jIvanazakti kahevAya che. nathI. yamonA pAlana dvArA ja mananA vicAro ke Avego para AyAmano artha dIrdha karavo athavA vistAra karavo evo thAya che. niyaMtraNa sthapAya che. prANanI gatine niyaMtraNanI sAthe dIrdha karavAnI vAta prANAyAmamAM (2) niyama : aSTAMga yoganuM bIjuM pagathiyuM niyama che, je nIce che. prANAyAma e aSTAMgayoganuM cothuM pagathiyuM che. Asana bAda mujaba che. teno ullekha che. AthI Asana abhyAsa karyA pachI prANAyAmano (1) zauca : eTale zaDhi ke pavitratA nAna vagerethI bAhya abhyAsa karavo joIe. prANAyAma zarIra ane manane joDatI kaDI zuddhi tathA pavitra vicArothI AMtarika zuddhi che. zarIranI zuddhi mATe snAna karavAmAM Ave che, te ja rIte mananI (2) saMtoSa : zarIrane TakAvavA je padArthonI jarUra che. te zuddhi mATe prANAyAmanI jarUra che. prANAyAmane yogano AtmA sivAyanA padArtho meLavavAnI anicchAne saMtoSa kahevAya nicomne saMtoSa kevAya ke kahevAmAM Ave che. (3) tapa : yogasAdhake potAnI sAdhanAmAM saphaLa thavA zarIra, prANAyAmamAM mukhyatve traNa kriyAono samAveza thAya che. vANI tathA manathI AkarU tapa karavuM joIe pUraka : niyaMtraNa tathA samAnatAthI zvAsa levAnI prakriyA (4) svAdhyAya : potAnA jIvanamAM adhyayano paNa svAdhyAya recaka : niyaMtraNa tathA samAnatAthI zvAsa choDavAnI prakriyA kahevAya, jethI potAnA "sva'ne oLakhI zakAya. mana aMtaHmukhI kuMbhaka : sabhAnatAnI sAthe prANavAyune zarIranI bahAra bane (bahikuMbhaka) ke zarIranI aMdara (AMtakuMbhaka) rokavo te. (5) IzvaaNidhAna : praNidhAna eTale dhAraNa karavuM. IzvaramAM (5) pratyAhAra : ApaNuM mana Indriyo eTale ke AMkha, nAka, kAna, zraddhA samarpaNa. jIbha tathA tvacAnI madadathI bAhya jagatamAM bhaTakatuM rahetuM hoya che niyama'no artha thAya che "vrata', "anuzAsana' ke kAyado. A bAhya viSayamAMthI manane pAchuM vALI AMtarika vastu tarapha yaugika niyamone zarIra mananA niyaMtraNa mATe sUcavavAmAM vALavAnI prakriyAne pratyAhAra kahevAmAM Ave che. AvyA che. sAmAnya rIte Indriyo koIne koI kAmamAM joDAyelI hoya (3) Asana : mokSa prApti mATe yogasAdhanAno patha bahu lAMbo che, jema ke AMkha jovAnuM kArya kare che tathA te kriyAnI sAthe mana che. mokSArthI sAdhaka mATe mAnava zarIra amUlya ane sAcu sAdhana joDAyeluM hoya che. pratyAhAra dvArA mana para aMkuza lAvavAno hoya che. zArIrika svAstha, mAnasika ekAgratA ane AdhyAtmika unnati che. mana e AMkhane sAtha nA Ape to mana IndriyonA raMge raMgAtuM mATe bAMdhavAmAM AvelI sthira beThaka eTale yogAsana. maharSi nathI tathA sAdhakane aMtarmukhI banavAmAM madada maLe che. pataMjalie AsananI vyAkhyA ApatA kahyuM che 'sthirasukhamAsanama' (6) dhAraNA : maharSi paMtajali anusAra manane eka vizeSa viSayamAM arthAta kaSTa rahita bAMdhelI sthira beThaka eTale Asana. jo zarIrane bAMdhavuM tene dhAraNA kahevAmAM Ave che. dA.ta. ApaNA manamAM yogasAdhanA mATe anukULa banAvavuM hoya to ene zuddha ane saraLa satata AvatA vicAromAMthI ekane pasaMda karI tenA para manane banAvavuM Avazyaka che. saraLa eTale ApaNI IcchA mujaba kaSTa ekAgra karo. A prakriyAmAM mane kayA vicAra karavAnA e ApaNe rahita koI paNa sthitimAM vALI zakAya tevuM narama. nakkI karavAnuM che. A prakriyAmAM ApaNane gamatA vicAra karavAnA zarIranA pratyeka aMga, Indriyo, nAyu (masalsa) ane graMthine hovAthI manane jhaDapathI sthiratA prApta thAya che. yogAbhyAsI AMkho kasarata pUrI pADatI paddhati tarIke sadIothI Asanano upayoga baMdha karI koI kAlpanika prakAza para manane sthira karI zake che. thato Avyo che. enA abhyAsathI zarIra suMdara, majabUta, Icchita dhAraNAthI dhyAna tathA samAdhi thAya che. AdhyAtmika lakSyamAM gati karanAruM, carabI vinAnuM ane rogarahita bane che. Asana ekAgratA lAvavA dhAraNA upayogI che. thAka dUra karI zarIra ane Indriyone skUrtimAna ane prakRllita rAkhe (7) dhyAna : dhyAna e dhAraNA bAda ApoApa thatI prakriyA che. che. paraMtu AsananuM kharu mahattva te manane keLavI tene niyamana heThaLa dhyAna karI zakAtuM nathI paNa thaI jAya che. pANI je vAsaNamAM bharyuM rAkhI saMyamamAM rAkhe che te che. hoya che teno AkAra dhAraNa kare che tevI rIte manuSya jenuM dhyAna (4) prANAyAma : prANAyAma e "prANa" ane "AyAma' be zabdano dhare che tenA jevo banI rahe che. je sarvavyApaka divya paramAtmAnuM te banelo che. jeno artha prANanuM niyamana evo thAya che. prANane satata niSThAthI lAMbo kALa manana, ciMtana ane pUjana kare che tenA (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka jevo te banI jAya che. ciMtanano pravAha avarodha vagara, satata sthitine "samAdhi' kahe che. dA.ta. ApaNe eka pustaka upara vicAra eka sarakho vaheto rahe che te sthiti dhyAna' kahevAya che. vIjaLInA karatA beThA chIe ane e pustakanA vicAramAM ApaNuM mana eTaluM balbamAM rahelA sUkSma tArone satata ekasarakho vIjaLIno pravAha badhu ekAgra ane lIna thaI jAya ke jethI ApaNane tenuM rahasya - maLato rahe to te saLagIne prakAza Ape che tevI rIte dhyAnathI artha - dhyeya tenI ja mAtra pratIti thAya, AvI sthitine samAdhi yogInuM mana prakAzita thAya che. yogInA deha, prANa, Indriyo, kahevAmAM Ave che. mana, buddhi ane ahaMkAra badhA IzvaranA dhyAnamAM tallIna thaI eka A dhAraNA, dhyAna ane samAdhi traNeya eka ja vastunA banI jAya che. jene koI paNa rIte varNavI na zakAya evI cetanyanA saMbaMdhamAM karavAmAM AvyA hoya tyAre te "saMyama" kahevAya che. paramasthiti yogI prApta kare che. "saMyama'ne vistArathI samajIe. jyAre manuSya potAnA manane pote (8) samAdhi : samAdhi sAdhakanI sAdhanAnI pUrNAhuti che. dhyAnanI dhArelA padArtha athavA viSayamAM joDI zake ane temAM ne temAM ja sarvocca dazAe sAdhaka samAdhinI avasthAe pahoMce che. e vakhate eTalI hada sudhI TakAvI rAkhe ke jethI te padArthanuM sthaLa - sUkSma niMdrAvasthAmAM hoya che tevA tenA zarIra ane Indriyo zAMta hoya aMganuM bhAna jatuM rahe ane mAtra te padArthanA rahasya - tattvArthanI che. jyAre jAgrata avasthAmAM hoya che tevA tenA mana ane buddhi ja pratIti rahe tyAre manano saMyama thayo kahevAya che. kahevAnuM tAtparya sAvadha ane sakriya hoya che. sabhAnatAnI pAra rahelA pradezamAM e e che ke dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e traNeyano eka ja padArtha pahoMcI gayo che. samAdhi dazAmAM rahelI vyakti pUrepUrI bhAnamAM upara kramavAra prayoga thavo tenuM nAma "saMyama'. ane sAvadha che. te saMyamanA jayathI ja prajJAno prakAza thAya che jyAre koI samAdhinA mukhyatve be prakAra che : (1) saMprajJAta samAdhi (2) vyakti saMyamane rUDA prakAre sAdhya karI zake che tyAre tamAma prakAranI asaMprajJAta samAdhi zaktio tenA kAbUmAM AvI rahe che. saMyama e yogInuM eka (3) vibhUtipAda : baLavAna hathiyAra che. jJAnanA viSaya anaMta che. skUla, sthUlatara, vibhUtipAda e pataMjalinA yogasutramAM trIjuM pAda che. tenI skUlatama ane sUma, sUkSmatara ane sUkSmatama e rIte tenA aneka zarUAta yoganI uccatama sthiti dhAraNA - dhyAnathI thAya che. varga paDI zake che. zarUAtamAM dhULa vastu upara saMyama karavAno yogasAdhakane yogAbhyAsa dvArA zuM prApta thaze je A pAdamAM AraMbha karavo jyAre skUla vastunuM jJAna thavA mAMDe tyAre krame krame batAvyuM che. sUkSma vastuo upara prayoga karavA mAMDavo. cittanI potAnA dhyeyasthAnamAM sthiti, tene dhAraNA kare che. dararoja niyamita abhyAsa karyA karavAthI mana saMyamanA ja aMdaranA athavA bahAranA koI paNa dhyeya padArthamAM cittanI sthiti svabhAvavALu banI rahI haMmezA ekAgrabhAva dhAraNa kare che. sAdhaka thavI (sthiratA AvavI) tenuM nAma "dhAraNA'. jyAre te dhAraNA abhyAsa dvArA ghaNI badhI sUma-dhULa padArtha para saMyama karI siddhi pradezamAM vRtti ekAgra - ekatAna thAya eTale ke e ja viSayamAM prApta kare che. vRttino pravAha vahevA mAMDe tevI avasthA sAdhakane prApta thAya te jema ke mananA saghaLA pUrva saMskAro para saMyama karavAthI avasthAne dhyAna' kahe che. pahelAnA janmanuM jJAna maLI zake che. maitrI Adi guNo upara saMyama mana potAnA amuka vicArane pote dhArelA zarIranA amuka karavAthI maitrI jevA nAnA prakAranA baLo prApta thAya che. dhuvana sthAnamAM jema ke tAlusthAna athavA hRdayasthAnamAM sthiratA prApta tArA upara saMyama karavAthI tArAonI gatinuM jJAna thAya che. kare ane te sthAna dvArA ja jJAna meLavavA zaktimAna thAya eTaluM ja atizaya tarasathI pIDAto mANasa jo kaMTha upara saMyama karI zake to nahi paNa te samaye zarIranA bIjA badhA avayavo viSayonuM jJAna tenI tarasa chIpAya che. karNa ane AkAza vacce je saMbaMdha che tenA grahaNa karatA aTakI jAya tevI avasthAne dhAraNA kahe che. mana evI upara saMyama karavAthI yogI game tevo dhImo avAja, ghaNA dUranI ne evI ja sthitimAM amuka samaya TakI rahe te sthitine dhyAna kahevAmAM vAtacIta sAMbhaLI zake che. Ave che. - yogI samagra bhUtasamUha (paMcamahAbhUta) upara saMyama karI zake Ano sAdo artha e thAya ke badhA ja prakAranA bAhya svarUpa che. sthUla bhUtothI AraMbha karIne tyAra pachI temanI aneka sUkSma vinA dhyAna thavuM joIe. Avu dhyAna potAnA svarUpathI paNa alaga avasthAo upara paNa te saMyama karI zake che. yogI Icche to sarva jevu thaIne potAnA artha - dhyeya svarUpe ja prakAzavA mAMDe tyAre te bhUtone saMyama dvArA potAnA adhikAra nIce lAvI zake che. tema prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka thavAthI aNimA Adi siddhiono AvirbhAva thavA lAge che. zarIra mATe koI paNa upAye zarIrane sudaDha avasthAmAM lAMbo samaya TakAvI saMpattinI prApti thAya che ane zArIrika dharmo abAdhita thAya che. zakAya to evA janmamaraNamAM paDyA vinA ja AdhyAtmika unnatine eno artha e che ke yogIne aSTa siddhiono lAbha thAya che te mATe ghaNo samaya meLavI zakAya. marajImAM Ave to aNuM jevaDo sUkSma banI zake che ane potAnA maMtrazakti eTale "maMtra' evA nAmathI oLakhAtA keTalAMka zarIrane atyaMta vizALa paNa banAvI zake che. pote pRthvInA jevo pavitra zabdo che je batAvelA vidhi pramANe temanuM uccAraNa karavAmAM bhAre ane vAyunA jevo halako paNa thaI zake che. bhAvanAmAtrathI Ave to temanA dvArA AzcaryakAraka zaktinI prApti thAya che. ja tenI sarva IcchAo paripUrNa thAya che. tapazcaryA vize dareka dharmamAM upadeza Apela che. dharmanA tamAma (4) kevalyapAda : aMgonI sAdhanAmAM hiMdu loko saunA karatA ghaNAM AgaLa vadhI yogI jyAre sarvavyApitR ane sarvajJAnItvanI siddhiono gayelA che. aneka sAdhuoe AkarA tapa karIne amuka siddhio parityAga kare che tyAre ja tenA dareka bhrAMti - saMskArono ane prApta karela che. tamAma AkarSaNo tathA pralobhanono nAza thAya che. badhA ja prakAranI samAdhi e ja kharekharo yoga che. yogazAstrano e ja mukhya adbhUta zaktio meLavyA pachI yogI temane paNa aMtarAyarUpa viSaya che ane e ja kharekharu sAdhana che. hamaNAM ja je sAdhano samajIne teno tyAga kare che AnAthI karmanA baMdhanano kSaya thAya gaNAvI gayA te badhA enI AgaLa gauNa che. kema ke teo che. A ja che kevalya'nI avasthA. "kevalya"no artha mokSa ke mukti paramapadanI prApti kevalyanI prApti karAvI zakatA nathI. mAnasika nathI. IzvarAnubhUti paNa A avasthAthI judI ja che. "kevalya' zabdanI naitika ane AdhyAtmika viSayamAM je kaMI prAptavya che te samAdhi utpatti kevaLa' zabdathI thaI che. jeno artha che kevaLa eka' nA koI vaDe ja meLavI zakAya che. anya eTale ke "ekAkIpaNuM', "ekalo' - advaitanI pUrNa avasthA ApaNane sukhI karavA mATe bAhya vastuonI AvazyakatA che. A paramAtmA ke IzvaranA sakArAtmaka jJAnanI anubhUtinI darzAvavAvALI je je vRttio ApaNA cittamAM uddabhave te sarva avasthA nathI, jene samajAvI zakAya. badhA ja prakArano tyAga karyA kevalya prAptinA mArgamAM vighnahartA che. manuSya pote svabhAvathI bAda ja maLatI A avasthA che. ja sukha ane AnaMda svarUpa che. e satyajJAnane pUrvanA viparIta kevalyanI prApti karavI e ja yogInuM mukhya lakSya che. kevalya saMskAro vAraMvAra uddabhavIne DhAMkI de che mATe e saMskArone kSINa siddhi kyAreka janmathI, maMtrathI, tapathI ke samAdhithI utpanna thAya karavAnI jarUra che. che. koI koI vAra pUrvajanmomAM siddha kareluM sAthe laIne avatarelA bhagavAna buddhe eka jagyAe lakhyuM che ke jyAre dhyAna ane manuSya paNa jovAmAM Ave che. jemane A janmamAM tenA mATe koI samAdhinI sAdhanA karavAmAM Ave tyAre eka-eka karIne ajJAnano ja sAdhanA nathI karavI paDatI. zaMkarAcArya tenuM eka suMdara udAharaNa paDado haTI jAya che tathA kevalyanI prApti thAya che. che. temaNe ATha varSanI AyumAM ja sanyAsa laI lIdho ane ghaNAM upasaMhAra: graMtho upara adbhuta lakhyuM. moTAbhAganA yoganA pustakamAM AsanonuM varNana hoya che yogIo kahe che ke rasAyanavidyAthI - amuka auSadhionA paraMtu maharSi pataMjalinA yogasUtranA pustakamAM eka paNa AsananuM sevanathI paNa siddhio prApta thAya che. padArthavijJAnazAstrano janma nAma ke varNana nathI temaNe mAtra AsananI vyAkhyA karI che tathA rasAyanavidyA temaja kimiyAmAMthI thayo che. Aje paNa sparzamaNi, tenuM mahattva ane phAyadAnI vAta karI che. vividha yogamArgamAMthI saMjIvanI amRta athavA AbehayAtanI zodha manuSyo karatA ja paMtajali munie aSTAMgayoganI racanA karI che. khUba saraLatAthI AvyA che. samajAya tevA ATha pagathiyAnuM vistRtamAM varNana karI koI paNa bhAratavarSamAM rasAyanavidyAnI zodha karanArA paMDitonA eka pagathiyAnA mAdhyamathI paNa yogamArgamAM AgaLa vadhI zakAya abhiprAya pramANe sUkama tattva jANavAnI jijJAsA. zAna. che tevI suMdara racanA karI che. AdhyAtmikatA, dharma e sarva vastuo sAcI ane uttama che, paNa temane prApta karavA mATe mAtra zarIra ja sAdhana che. jo adhavacce 18, dIpakuMja resIDansI, zarIranuM patana thaI jAya to aMtima lakSyabiMdu sudhI pahoMcavA mATe kriSNA nivAsa, pAlaDI, amadAvAda - 07. lAMbA samaya sudhI khoTI thavuM paDe keTalAMye janma dhAraNa karavA paDe. mo. 9879535950 (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka - zrImad bhagavadgItAmAM yogavicAra* prA. DaoN. zAntikumAra ema. paMDyA DaoN. zAMtikumAra paMDyA seMTa jheviyara kaoNlejanA amadAvAdanA saMskRta viSayanA nivRtta adhyakSa che. emaNe lagabhaga 60 jeTalA zaikSaNika pustako temaja 6 vivecanAtmaka pustako lakhyA che. emane 2016 no gujarAta rAjya sarakArano gaurava puraskAra enAyata karAyelo che. 'yoga' e zrImadbhagavadgItAno kendravartI viSaya che. gItAnA pratyeka adhyAyane aMte AvatI puSpikAmAM enA tattvajJAnane 'hmavidyAmAM ozAstra' evI noMdha mUkIne, ene yoganuM zAstra kahevAmAM AvyuM che. enA udgAtA zrIkRSNa paNa emanA prastuta udgAnane kAraNe ane emanA potAnA yogAnusA2I abhigamane kAraNe 'yogezvara'nuM gauravAnvita biruda pAmyA che. pratyeka adhyAyanA kendrAnusArI nAmAbhidhAnamAM paNa 'yoga' zabda joDavAmAM Avyo che, jemake 'arjunaviSAdayyaga (a.1)', 'sAMkhyayoga (2)', 'karmayoga' (a.3) va. karmayoga gItAkArano sauthI vadhAre uddiSTa sII ene upakAraka thAya e mATe 'jJAnayoga' ane 'bhaktiyoga'nI paNa savistara carcA karI che. 'yoga' zabdanA mULamAM saMskRta dhAtu yupna eTale ke 'joDavuM', 'prApta karavuM' e artha rahelo che. gItA koIpaNa zabdane enA vyApaka arthamAM prayoje che. mANasa jyAre potAnA manane majabUta karI, ene Amatema bhaTakatuM aTakAvIne koI parama tattvane pAmavA, eTale ke mokSa meLavavA AjIvana sAvadha rahI kArya karato rahe tyAre e mokSanI prAptino je upAya eja 'yoga'. A artha gItAkArane abhipreta che. gItAmAM AvatAM be sUtro : yogaHrmasu auzanam (a.2-50) ane samanvaM yoga racyate (a.2-48) paNa eja bAbata spaSTa kare che ke 'niSkAmakarmo' ane 'samadaSTi' ja mANasane 52matattva sAthe joDe che. 'pAtAMjala yogasUtra'mAM yoga zabdanI spaSTa vyAkhyA 'yogazcittavRttinirodha:' eTale ke 'mananI caMcaLa vRttione aTakAvavI te ja yoga' ema ApI che. Ane pariNAme gItAmAM je yogacarcA che te 'pAtAMjala dhyAnayoga' che ke gItA vyAkhyAtIta kare che tema 'karmayoga'? A praznane anulakSIne vidvAnoe ghaNI carcA karI che. keTalAMka vidvAno gItAnA chaThThA adhyAyamAM yogInI sarvoparitA ane arjunane yogI banavAnA spaSTa Adezane AdhAre gItAne 'pAtAMjala yoga' ja ahIM uddiSTa che ema mAne che. 60 tapasvibhyo'dhiko yogI jJAnibhyo'vi mato'dhikaH / karmibhyazcAdhiko yogI tasmAdyogI bhavArjuna / / 6-46 gItAno yoga 'pAtAMjala yoga' nathI paNa 'karmayoga' che e bAbatanuM dRDha pratipAdana karatAM gItAnA prakhara abhyAsI zrI lokamAnya TiLaka kahe che, 'have karmayogane mATe paNa jarUranI evI niHsaMga kiMvA brahmaniSTha sthiti te je sAdhano (niHspRhA, la nirapekSa karma, yama, niyama va.) thI prApta thAya che tenA nirUpaNane mATe A (chaThThA) adhyAyamAM vAta karI che; tathApi te nirUpaNa 'pAtAMjala yoga'no svataMtra upayoga karavA sAru karela nathI, e lakSamAM Ave e mATe kharo saMnyAsI te lAzA choDIne karma karanAro puruSa samajavo, karma choDanAra nahiM evuM '7 ninirna yAnicaH(6.1)'mAM paNa kahyuM che.' - gItA rahasya (pR.105) gItAmAM yogika kriyAonuM je nirUpaNa thayuM che, eno hetu vividha darzanonA lokapriya ane prasiddha yamaniyone jIvanamAM svIkArI, phaLanI AzA vinA ane anAsaktabuddhithI karmo karavAM joIe e spaSTa karavAnuM che. AthI gItAno yoga ane yogI ja sarvopari che ema gItA spaSTa kare che. gItAno yoga 'karmayoga' ja che e bAbatanuM pratItikara nirUpaNa karatAM maharSi araviMda paNa noMdhe che, "gItAmAM je yoga che te pAtAMjala rAjayoga nathI. rAjayoga AtmalakSI che, 'sva'nA upara AdhAra rAkhanArI AMtaravikAsanI eka sAdhanA che... paraMtu gItAnI yogapati dhaNI vizALa, mananIya ane aneka zAkhAvALI che ane te potAnAmAM aneka tattvono samAveza karI le che. gItAnI yogasAdhanA pataMjalinA rAjayoga peThe koI zAstrIya ane kaDaka gaNAya evI caDatI-uttaratI zreNInA kramano svIkAra karatI nathI, paraMtu eka prakAranI svAbhAvika AtmavikAsanI kriyArUpe rahe che. gItA no karmane potAnI yogasAdhanAnA viziSTa lakSaNa tarIke svIkAre che. pataMjali mATe karma prAraMbhika che paNa gItAmAM to te karma yogasAdhanAno sthAyI pAryA che.'' * gItA nibaMdho, pR. 114, 115 gItA para bauddhadarzananI ghaNI asara che ema keTalAka vidvAno mAne che to keTalAMkane mate gItAnA keTalAMka siddhAMto boddhadharmamAM phebruArI - 2018 prajIvA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka paNa svIkRta thayA che. vaidika dharmanA AtmA ane brahmanA khyAlane "zrImadbhagavadgItA'no yoga ane enI catuHsUtrI samajavA buddha svIkAryA nathI paNa vaidika dharmanA karma' ane "saMnyAsa'nA "zrImadbhAgavata'nuM bharatamuninuM AkhyAna atyaMta mahatvanuM che. matono buddhe paNa svIkAra karyo che. buddhanA nirvANa pachI je bharatamuni saMsArathI virakta thaI, nadIkAMThe Azrama bAMdhIne saMnyasta "mahAyAna paMtha' astitvamAM Avyo emAM e bhArapUrvaka kahevAmAM jIvana gALatA hatA. pulahAzramamAM satata prabhumaya banI dararoja AvyuM che ke bhikSunu jIvana ekAnta saMnyAsamAM gALavuM tenA karatAM vanamAM cakranadI (gaMDakI) nadIe snAna karavA jatA. ekavAra nadImAM lokakAryomAM gALavuM vadhAre sAruM che ane gRhasthI paNa nirvANa snAna karI lAMbo samaya tyAM harino jApa karatA rahyAM. eTalAmAM prApta karI zake. zrI TiLaka mahArAjano to e spaSTa mata che ke nadImAM pANI pIvA AvelI haraNIo siMha garjanA sAMbhaLI atyaMta "jevI rIte boddhadharme upaniSadomAMthI saMnyAsamArga lIdho teja DarI gayelI haraNInuM garbhastha bacce nadImAM paDI gayuM. dayAvAna pramANe saMnyAsanuM pachInuM svarUpa je mahAyAna paMthamAM vikAsa pAmyuM munie haraNInA baccAne bacAvyuM ane pALIpoSI moTuM karyuM. te bhagavadgItAmAMthI levAmAM AvyuM che." muninA hRdayamAM kyAre Asakti pravezI gaI eno emane khyAla - gItA nibaMdho, graMtha 1, pR.143 paNa na rahyo. jeNe rAjyapATa, gharabAra ane samagra parivAra karmo karavAnI bAbatamAM jainadarzana paNa mokSa prApti mATe saMvara samajaNapUrvaka choDyo hato te muni bharata haraNano prema tyajI na ane nirjarAne gaNAve che. saMvarano artha che karmone AvatAM zakyA. karuNAsabhara muni haraNa baccAMne bacAve, ene e svAvalaMbI aTakAvavA ane nirjarAno artha che lAgelAM karmone dUra karavA. karmone bane tyAM sudhI uchere e samajI zakAya paNa satata bhajana, japa, AvatAM aTakAvavA mATe mana, vacana, kAyAnI pravRttino saMyama tapa ane dhyAnamAM rahetA munino jIva e haraNanA baccAmAM rahI gupti), pravRtti karavAmAM viveka rAkhavA, sahanazIlatA, samatA, jAya jene pariNAme haraNano avatAra levo paDe te batAve che ke kSamAM, tyAga, pApavirati, anuprekSA, tapa va. upAyo jaNAvAyA 'AhanA meLo ti:/' karmanI gati samajavI ghaNI agharI che. muninA che. (tattvArthasUtra 9-1thI8) japa, tapa ane bhaktine kAraNe haraNa pachInA avatAramAM paNa pUrvajanmanAM potAne bAMdhanArA karmonuM smaraNa rahyuM ane e jenoe karmanA be bheda karyA che. IryApathika ane sAMparAyika, Ipathika karmo te che je kaSAyarahita pravRttine kAraNe AtmAne punarjanmamAM kyAMya koIpaNa kAraNasara baMdhAI na javAya e mATe pote jaDabharata banIne rahyAM (zrImadbhAgavata, skandha-5, a.7,8) lAge che. (krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo manAya che.) sAMparAyika karmo te che je kaSAyayakta pravRttine kAraNe AtmAne gItAe karmayoganI je catuHsUtrI bIjA adhyAyanA 40mAM lAge che. Ipathika karmo kharekhara AtmAne bAMdhatA nathI, baMdha zlokamAM varNavyevAdhiste....sagavarmafor e zlokamAM ApI nAmano ja hoya che, tenuM koI phaLa nathI. saruSAthISASaNoH che, emAM gItAnA yogano sarvasAra samAI jAya che. gItAe sImpararyA thayoHA (tattvArthasUtra, 6.5), jaina darzananA UMDA ApelI yojI:varmasu thozanam' paNa yoganuM rahasya spaSTa kare che. abhyAsI prA. DaoN. nagIna jI. zAha A pramANe samajAvyA pachI 'kuzala' zabda Azrama saMskRtinuM pradAna che. rozana eTale kuzaLatA. spaSTa kare che ke "pravRtti choDavA karatAM kaSAyo upara vizeSa bhAra pahelAMnI AzramavyavasthAmAM guru vidyArthIne yajJakarmamAM upayogI Apavo ucita che. jenAmAM kaSAyo nathI tema chatAM je pravRtti kare evo kuza-darbha levA mokale je bahu ja tIkSaNa hoya. ziSya tIkSaNa che tene jenA paribhASAmAM "sayogI kevalI' kahevAmAM Ave che. aNIvALA darbhane, eno agrabhAga ke pANaTha na vAge te rIte tene jIvanmukta gaNI zakAya. je kleza uparAMta karmathI ane mULamAMthI ukheDIne lAvavAno hoya. AthI darbha bhegA karavA ziSya pravRttithI paNa mukta bane che tene ayogIkevalI kahevAmAM Ave asAdhAraNa sAvacetI rAkhavI paDe je kuzaLatA kahevAya. vidyArthInA che. Ane videhamukta gaNI zakAya." (bhAratIya tattvajJAna, pR.12) AgamananI ciMtAmAM saciMta gurujI ziSya pAcho phare tyAre pahelo jaina darzananI A prakAranI je vibhAvanA che te gItAnA ja prazna kare, "vatsa! zatnI?" beTA! kuzaLa to che ne? pAchaLathI A kuzala zabda hoMziyArI, sajagatA ke vivecakatva (sAruM narasuM karmayogIne taMtotaMta lAgu paDe che. pravRtti sAtatya ane karmaphaLanI samajavAnI zakti) va. arthomAM rUDha thayo. jema darbha UkhaDe paNa saMpUrNa niHspRhA gItAnA yoganuM hArda che. gItAmAM kahyuM che : kharo chatAM vAge nahi e rIte eTale ke (zAna tAtti rUti kuzana:) kAmakrodhaviyuktAnAM yatInAM yatavetasAma / vyutpatti pramANe karma karAya ane chatAM e karmanAM pApa ke puNya gamato dranirvA vartate viditAtmanAma I gItA - 5.26 sAdhakane bAMdhe nahi te ja karmayoga, vaLI karmayogI thavA mATe (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka manuSyane naDatAM dvandro para paNa samatA keLavavI jarUrI che eTale AnaMdazaMkara bA. dhruve gujarAta yunivarsiTInA mudrAlekhamAM sUcaveluM gItAe "samarva yoga ucyate' ema kahI samadRSTinI AvazyaktA gItAsUtra "yo 1:varmasu kauzanam' ApaNe gAMThe karI levuM joIe. pramANI che. karmanuM je kaMI phaLa Ave, lAbha thAya ke geralAbha, jaya 10 maLe ke parAjaya, sukha maLe ke duHkha ema koIpaNa paristhitimAM 18, abhigama sosAyaTI, nArAyaNanagara roDa, samAnabhAva rAkhe, koIpaNa pariNAmane samajaNapUrvaka svIkAravuM pAlaDI, amadAvAda - 380 007. eja che sAco karmayoga. ApaNAM prasiddha sAkSara sagata zrI phona : 079-26644312 | mo. 9925833404 Inara ejIniyariMga - dhyAnanA lAbha sadagura, IzA phAunDezana AdhyAtmika unnati mATe dhyAna e zaktizALI sAdhana che. paDa tarIke jue cheH bhautika zarIra, mAnasika zarIra, prANika vaijJAnika abhyAsoe paNa dhyAnanA ghaNA zArIrika ane urjA zarIra, sUkSma zarIra ane paramAnaMda zarIra. sadaguru samajAve mAnasika lAbhonuM parikSaNa karela che. che, bhotika, mAnasika ane prANika zarIro yogyapaNe dhyAna, mULabhUta rIte zarIra ane mananI maryAdAone pAra sAyANAmAM hathi tA, eka kudaratI abhivyakti - pracaMDa laI jatI prakriyA che. A 'AMtarika TekanolojI'nA zikSako temaja prasannatAnI abhivyakti manuSyamAM sahajapaNe Avaze. hAla abhyAsuo paNa dhyAna ane yoganA ghaNA zArIrika ane mAnasika ApaNe A traNa zarIrone satata sIdhANamAM rAkhavA mATenI lAbho anubhavyA che. tAjetaranA varSomAM dhyAna aMgenA vadhatA TekanAlA TekanolojI joIe chIe jethI prasannatA e Akasmika banAva jatA vaijJAnika abhyAso ane saMzodhanoe A anabhavone nahI paraMtu sAmAnya sthiti bane. tamArA mATe eka svAbhAvika samarthana puruM pADyuM che. jIvana banI jAya." zAtmavI mahAmudrA, e IzAno prAraMbhano abhyAsa che. te zAbhavI mahAmudrA upara abhyAso eka prAcIna kriyA che jeno lAkho samarpita abhyAsuo dvArA zAzmavI mahAmudrA upara alaga alaga abhyAso thayA cheH abhyAsa karAya che ane teo bhArapUrvaka nivedana kare che ke, keTalAMke roganI sthiti ane auSadhiya upayoga upara tenI dhyAnanA niyamita abhyAsa thakI teo bhAvanAo saMbaMdhe vadhu asarane cakAsela che. keTalAMke khAsa RtustrAvanI aniyamitatA samatolapaNuM, ekAgratA, phoksa, sthiratA ane bahetara saMdarbhe, to keTalAMke ugha, hRdayanA asthira dhabakArA, magajanI svAsthano anubhava kare che. hakIkatamAM, A kriyAnA niyamita pravRtti vagere upara dhyAnanA lAbhono abhyAsa karela che. anya abhyAsanA lAbho mApavA - kriyA daramyAna thatI magajanI pravRtti abhyAsoe niyamita dhyAna karanArAomAM sAmAnya sukhAkArI temaja lokonI taMdurastI ane sukhAkArIne te kevI rIte asara ane ekAgratA aMge saMzodhana karela che. kare che te - aMge aneka vaijJAnika abhyAso thayA che. | zAzmavI mahAmudrAno abhyAsa karavAthI taNAva ane udvegamAM kriyA kevI rIte kArya kare che? ghaTADo, mAnasika skUrti ane ekAgratAmAM sudhAro tathA sva jAgRkatAmAM vadhAro thAya che. teno niyamita abhyAsa moTA bhAganA loko duHkhI ke asvastha hovAnuM kAraNa e saMbaMdhI svAthyane lAbhakartA che ane davAono upayoga aTakAve che ke bhautika, mAnasika ane prANika zarIro sIdhANa (align che ke ochAmAM ochuM hAIparaTenzana Diprezana ane RtustrAvanA ment) mAM hotA nathI. prazno sahitanA ghaNAM rogomAM levAtI davAomAM ghaTADo kare sadaguru kahe che: "ApaNA taMtrane yukti-prayuktithI prayojI che. A kriyA, Inara ejIniyarIMga IzAnA mukhya kAryakramano zakAya te aMge cokkasa rIta upalabdha che. jenAthI A zarIra, A bhAga che te divasano mAtra 21 miniTano samaya le che. mana.. ApaNAmAMnuM rasAyaNa ApaNe je rIte cAhIe te prakAranuM A korsanA moTo bhAga gharanA ArAmadAyI vAtAvaraNamAM karI karI zakAya che.' paraMparAgatapaNe yoga, manuSyane zarIranA pAMca zakAya che. prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka gAyatrI dvArA yogasAdhanA paM. zrIrAma zarmA AcArya purANomAM brahmAjIne be patnIo hovAno ullekha che - gAyatrI ane sAvitrI. arthAt paramAtmAnI be mukhya zaktio hovAno bhAva darzAvavAmAM Avyo che. AtmAktine gAyatrI ane padArthAktine sAvitrI kahe che. pahelI bhAvacetanA eTale parAprakRti. sRSTimAM mana, buddhi, citta, ahaMkAra vagerenI je je kriyAzIlatA dekhAya che e badhuM parAprakRti athavA gAyatrIvidyAnI aMdara Ave che. gAyatrI upAsanAthI bhAvanAono vikAsa thatA enA vaDe manuSya brahmAMDIya cetanA athavA paramAtmAnI sAthe saMbaMdha joDIne samAdhi, svarga, mukti vagereno AnaMda prApta kare che. jagatanI bIjI sattA jaDaprakRti che. paramANuonuM potAnI parI para bhramaNa ane judA judA saMyogo dvArA aneka padArtho tathA jaDa jagatanI racanA e badhu AnI aMdara Ave che. (yogavijJAnanI aMdara kuMDalinI sAdhanAnI carcA moTebhAge thAya che. kuMDalinI sAdhanA vAstavamAM cetanaprakRti dvArA jaDapadArthonA niyaMtraNanI ja vidyA ja che.) purANomAM vedamAtA gAyatrIne pAMca mukhavALI kahevAmAM AvI che. RSioe gAyatrInA pAMca mukha banAvIne ApaNane batAvyuM che ke A mahAzaktimAM pAMca tathyo evA che je jANIne ane barobara jIvanamAM utArIne saMsAra sAgaranA tamAma asahya duHkhomAMthI pAra utArI zakAya che. gAyatrInA pAMca mukha vAstavamAM tenA pAMca bhAga che H 1. oma, 2. bhUrbhuvaH, 3. tatsaviturvareNya, 4. bhargo devasya dhImahi, 5. dhiyo yona prarvAdayAta. (yajJopavitanA paNa pAMca bhAga che - traNa tAra, cothI madhya graMthio, pAMcamI brahmagraMthi pAMca devatA prasiddha che - oma arthAt gadoza, vyAti arthAt bhavAnI. gAyatrInuM prathama caraNa - brahmA, dvitIya caraza - viSNu tRtIya caraNa - maheza. Ama pAMca devatA gAyatrInA mukhya zaktipuMja gaNavAmAM Ave che.) - gAyatrInA A pAMca bhAgomAM evA upadeza chupAyelA che je mAnavajIvananI bAhya temaja AMtarika samasyAonuM nivAraNa karI zake che. ApaNe zuM chIe ? zA mATe jIvana dhAraNa karyuM che ? ApaNuM lakSya zuM che? asaMtoSI ane duHkhI rahevAnuM kAraNa zuM che? sAMsArika saMpatti temaja Atmika zAMti kaI rIte prApta thaI zake, kyA baMdhana ApaNane janma-maraNAnA cakramAM bAMdhI rAkhe che, kyA upAyo dvArA chUTakAro meLavI zakAya che, anaMta AnaMdanuM ugamasthAna kayAM che, vizva zuM che, janma-mRtyunA trAsadAyaka cakrane phebruArI 2018 kaI rIte toDI zakAya vagere jaTila praznonA saraLa uttara A paMcakomAM upalabdha che. gAyatrInA pAMca mukhe asaMkhya sUkSma rahasyo ane tattvo potAnI aMdara sAcavI rAkhyA che. A rahasyo ane tattvo jANI lIdhA bAda manuSya eTalo saMtRpta thaI jAya che ke koI jANavAlAyaka vAta tene ajANI atI ja nathI. cAra veda ane pAMcamI yajJa, A pAMca gAyatrInA pAMca mukha che jemAM samasta jJAnavijJAna ane dharmakarma bIjarUpe kendrIbhUta thaI ela che. zarIra pAMca tattvonuM baneluM che ane AtmAnA pAMca koSa che. mATI, pANI, havA ane AkAzanA saMmizraNathI deha banelo che. A gAyatrInuM mukha darzAve che ke A zarIra bIjuM kazuM ja nathI, paraMtu pAMca bhUtonA jaDa paramANuonuM saMmizraNa mAtra che. ApaNe svayaMne zarIra samajI besIe te to kharekhara narI mUrkhatA che. zarIra ane saMsAranuM vAstavika rUpa samajI lIdhA pachI moha - nidrA uparathI mana uThI jAya che ane jIva svAmItva ane bhogavilAsamAMthI AtmakalyANa tarapha vaLe che. pAMca mukhano bIjo saMketa AtmAnA koSa tarapha che, jema Apo zarIra upara baMDI, jhabhbho, leMtho, koTa, ovarakoTa vagere eka pachI eka ema paherIe chIe tema AtmAnI upara paNa pAMca AvaraNo AvelA che. A pAMca AvaraNo 1. annamaya koSa, 2. prANamaya koSa, 3. manomaya koSa, 4. vijJAnamaya koSa, 5. AnaMdamaya koSa tarIke oLakhAya che. A pAMca AvaraNo heThaLa AtmA keda thayelo che. jyAre A AvaraNonA daravAjA khulI jAya tyAre ja AtmA baMdhanothI mukta thaI jAya che. A paMcone siddha karanAra purUSArthI vyakti RSi, rAjarSi, brahmarSi maharSi ane che devarSi kahevAya che. AtmonnatinI pAMca kakSA che. pAMca bhUmikA che. jemAMthI je vyakti je kazAnI bhUmikAmAMthI pAra utare che te te zreNInA RSimuni banI jAya che. gAyatrI dvArA kuMDalinI jAgaraNa : yogavijJAnanI aMda2 kuMDalinI sAdhanAnI carcA moTe bhAge thAya che. kuMDalinI sAdhanA vAstavamAM cetanaprakRtidvA2A jaDa padArthonA niyaMtrAnI vidyA che. Atmazaktine gAyatrI ane padArthazaktine sAvitrI kahe che. sAvitrI sAdhanAne kuMDalinI jAgaraNa kahe che. emAM zarIranI prANaUrjAnI prasupti ke vikRtinA prAM jIvana 63 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka nivAraNano prayAsa karavAmAM Ave che. gAyatrInA ane sAvitrInA sthira karIne AtmabhAvamAM lIna thaI jAya che. bhavabaMdhanamAMthI chUTI samanvayathI sAdhanAnI badhI AvazyakatAo pUrI thAya che. jAya che. samagra zaktiothI saMpanna bane che. samanvayAtmaka sAdhanAnuM jeTaluM mahattva che eTaluM ekataraphI sAdhanAnuM kuMDalinI yoganI siddhimAM prANazaktinI mukhya bhUmikA che. nathI. moTebhAge sAdhanAnA kSetramAM A ja bhUla thatI rahI che. prANatattvanI ATalI uccastarIya zuddhi karavAnI, emAM asAmAnya jJAnamArgI tathA rAjayogI bhaktiparaka sAdhanA sudhI sImita rahe prakharatA pedA karavAnI kSamatA gAyatrI sAdhanAmAM avazya che. gAyatrI che. ane haThayogI tathA karmakAMDo tapasAdhanAomAM magna rahe che. kAra ' zabda pote ja A tathyane ghoSita kare che. "gaya" eTale prANa ane upayogitA baMnenI che, baMnene joDavI joIe. gAyatrI sAdhanAne , trI' eTale rakSaNa karavuM. prANonI rakSA kare che e gAyatrInI prANa pramukhatA ApavA chatA paNa kuMDalinI jAgaraNanI upayogitA nI prakriyAno sAkSAtkAra e ja kuMDalinI yoganI siddhi che. sAdhaka A mAnavAmAM AvI che. tattvadarzIoe gAyatrI ane kuMDalinIne sAkSAtkArathI Atmavibhora thaI UThe che. ekabIjAnI pUraka mAnI che. gAyatrI dvArA vividha yogasAdhanAo:- kuMDalinI sAdhanAnI aMdara Sacakrone vIMdhavAnI prakriyA mukhya yogano mukhya uddeza AtmAne paramAtmAnI nikaTa laI javAno che. A e sAdhanAno mukhya AdhAra che. paccakrajAgaraNamAM kuMDalinI che. A mATe yogIo, RSimunioe deza, kALa ane pAtra zaktine gAyatrIno sahakAra prApta thAya che. gAyatrI maMtrano 'bhUka' anusAra aneka mArgo zodhyA che. koImAM zArIrika vidhione to pRthvItattva che. sAdhanAnA mArgamAM e mUlAdhAracakra che. pachI koImAM mAnasika vRttionA nigrahane, koImAM jJAnane sAdhana jaganmAtAnA nIcalA stara brAhmI athavA IcchAzakti - mahAyoni tarIke to koImAM dhyAna upara vizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo che. pIThamAM sRSTitattva che. "bhuvaH bhuvoMka athavA aMtarIkSa tattva che. Ama japayoga, maMtrayoga, layayoga, nAdayoga ane svarayoga dvArA sAdhanAnI dRSTie e vizuddhacakra che ane mahAzaktinA vacalA staramAM vakSasthaLamAM vaiSNavI athavA kriyAzakti, pAlana tathA AtmAne paramAtmA sudhI pahoMcADavA ghaNI badhI rIte batAvavAmAM AvI che - sRSTitattva che. "vaH' eTale suraloka athavA svargatattva, sAdhanAnA mArgamAM e sahastrAracakra che. ane svayaM AdyazaktinA uparanA staramAM haThayogano mukhya uddezya zArIrika aMgo ane Indriyo upara gIrI ane jJAnazakti, saMhAra athavA layatattva che. A ja vedamAtA niyaMtraNa meLavI sAMsArika viSayabhogathI virakti laI manane gAyatrInA svarUpa tathA sthAnanuM rahasya che. ekAgra karI, samAdhi dvArA IzvastrAptino mArga saraLa banAvavAno che. haThayoganA yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, Ama to jJAnacetanA AkhA zarIramAM vyApelI che, paraMtu enuM dhAraNA, dhyAna ane samAdhi ema ATha aMgo batAvyA che. A paikI kendra mastakane mAnavAmAM AvyuM che. kriyAzakti saMpUrNa zarIramAM yama ane niyama to dareka prakAranA yoga tathA sAdhanA mATe anivArya phelAyelI che paraMtu enuM kendrasthAna jananendriya che. sAdhanAnA A che kAraNa ke jyAM sudhI zarIra ane manane nirmaLa ane zuddha na ja be marmasthaLa che. emane ja zarIrUpI piMDanA be dhruvo kahe che. banAvAya tyAM sudhI AdhyAtmika unnati tarapha na vadhAya. eTale Ama to vidyutazakti eka che. paraMtu ene be vibhAgomAM haThayoganI zarUAta AsanathI karavAmAM Ave che. A Asano vaheMcavAmAM AvI che. eka dhana (+ve) ane bIju RNa (-ve). ane traNa baMdha - mUla baMdha, jAlandhara baMdha ane uDDiyAna baMdha. mAnavIya cetanAnI dhanavidyuta A jJAnakendra mastakamAM kendrita thayelI taMdurastInI rakSA mATe khUba ja upayogI thAya che. e ja pramANe che. A sthaLane sahasAracakra kahe che. bIju RNavidyuta kAmakendra 25 prakAranI mudrAonuM varNana haThayogamAM Ave che jenI sAdhanAthI jananendriyanA mULamAM che, Ane mUlAdhAra cakra kahe che. jJAnakendrane zarIra ane manamAM aneka prakAranI upayogI zaktiono vikAsa gAyatrInuM ane kAmakendrane kuMDalinInuM utpanna kendra kahevAmAM AvyuM thAya che. che. bhautika kSamatAo, samRddhi ane siddhio kuMDalinImAM utpanna thAya che ane adhyAtmika divya vibhUtio gAyatrI dvArA vikasita AtmAnubhUti yoga: thAya che. baMnenuM mizraNa sAdhakane samRddhi ane vibhUtiothI, AtmAnA sUkSma aMtarAlamAM potAnA saMbaMdhamAM pUrNa jJAna siddhio ane riddhiothI, jJAna ane kriyAthI susaMpanna banAve che. hayAta che ane te sadeva jAgRta rahe che. niraMtara tenI upara dhyAna eTale baMnenI mizrita sAdhanA karavI e ja samanvayAtmaka vRttinA ApavAmAM Ave to AtmAno sAkSAtkAra thaI zake che. prAtaHkALe sAdhako mATe yogya che. sahastrArakamaLanI sAdhanAthI yogI cittane sUryodaya pahelA pUrva dizAmAM mukha karIne besavuM, AMkha baMdha karIne prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka zvAsa levo. nAsikA dvArA vAyu aMdara praveza kare eTale vAyunI uddezya paripUrNa karI zakIe chIe. paraMtu jyAM sudhI vikAro ane sAthe - sAthe "so' ane jyAM sudhI vAyu aMdara rahe tyAM sudhI "a" manamAM rahelo mela ApaNAmAM hoya tyAM sudhI brahma zabda ane vicAra ane jyAre te bahAra nIkaLe to "he' no sUthama avAja sAMbhaLavA ghaNo ja aspaSTa rahe che. IzvarIya saMdeza tyAre ja spaSTa svarUpe maLaze. e ja rIte hRdayamAM sthita sUryacakranA prakAzabiMdumAM saMbhaLAya che jyAre AMtarika pavitratAmAM uttarottara vadhato thato AtmAnA tejomaya svarUpanI kalpanA karIzuM to "soDahaM' evo rahe. A divya saMdezathI AgaLa jatA te vyakti bhUta, bhaviSya avAja vAraMvAra sAMbhaLavA maLaze. "soDahaM'nI sAdhanA jema jema ane vartamAnanI badhI ja ghaTanAo mATe trikALadarzI bane che ane vadhatI jaze tema tema vijJAnamaya koSano pariSkAra thato jaze ane bhaviSyamAM bananAra banAvonuM tene darzana thAya che. ethI paNa dhIme dhIme AtmajJAna vadhatuM jaze ane AtmasAkSAtkAranI sthiti ucca sthitie pahoMcatA sRSTinA badhA ja rahasyo tenI pAse khulI najIka AvatI jaze. dhIre dhIre samAdhinI avasthA AvatI jaze jAya che. ane sAdhaka kramazaH brAhmI sthitino adhikArI banI jAya che. A yoga-mArgo gAyatrI - yoganI aMtargata che ane gAyatrInI nAdayoga: sAdhanA karanAra vyakti dareka prakAre saphaLatA prApta kare che. gAyatrInA Izvara ane jIvanane eka zRMkhalAmAM bAMdhavAnuM kAma zabda dvArA covIsa akSaromAM saMsAranuM samasta jJAna - vijJAna samAyeluM che. ja thAya che. sRSTinI utpatti paNa zabda dvArA ja thaI che. zabdanA gAyatrInA sAdhakane uMcAmAM uMcI yogasAdhanA sahajarUpe ja prApta sUkSma ane sthaLa ema be prakAra che. sUkSma zabdane vicAra ane sthULa thAya che. zabdane nAda kahevAmAM Ave che. brahmalokamAMthI IzvarIya pravAha satata vaheto rahe che. Izvara dvArA prerita vicAradhArA anusAra mArga saMkalana nirdhArita karavAmAM Ave to niHsaMdeha jIvana aMgeno ApaNo prabudhdha jIvanamAM prakAzita thatAM lekhane vArSika besTa lekha pAritoSika jJAnane vicAranA kSetramAM satata jAgRta rahevAnI nema sAthe ApanuM priya sAmAyika prabudhdha jIvana' samaya sAthenA badalAvane paNa jhIlI rahyuM che to bIjI tarapha vividha paDakArone khALavAno avirata prayatna cAlu che. - vadhune vadhu lekhako ane vAcako sAthe joDAya ane potAnA vicAro prastuta kare, te arthe eka vicAra Apa sahu samakSa mukuM chuM. prabuddha jIvanamAM pragaTa thatAM lekha mATe vArSika evorDa ApavAnI IcchA che. varSa daramyAna vyakta thayelAM vaicArika pradAnanI anumodanA karAya, to protsAhana maLe. varSa daramyAna pragaTa thayelAM lekhamAMthI pasaMda karI, besTa lekhane pAritoSika ApavuM, ema vicAryuM che. | Ape haMmezA prabudhdha jIvananA kAryane vega Apyo che. vAcako ane dAtAonA sahakArathI A sAmayika navA zikharo sara karatuM rahyuM che. Apa jANo ja cho ke A kArya Arthika anudAnanI sahAya vagara AgaLa nahIM vadhe, mATe Apa sahAya karo tevI abhyarthanA. prabuddha vAcako A kArya paNa pAra karAvaze ja ne?? taMtrI - prabudhdha jIvana (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka krAMti, saMkrAMti ane utkrAMti araviMdo. | DaoN. rAjendra paTela rAjendra paTela jANItA kavi, vArtAkAra, vivecaka che. hAla gujarAtI sAhitya pariSadanA upapramukha, mAtRbhASA abhiyAnanA TrasTI che. zrI araviMda ane ravindranAtha TAgoranA sAhityanA UMDA abhyAsu che. zrI aravinda AzramanA jUnA sAdhaka udAra pinToe ekavAra aravindanA yogano pAyo che. paccIsa varSanI sAdhanA pachI zrI mAtAjIne pUchyuM, zuM pote zrI aravinda yogI uparAMta mahAkavi paNa che. temanuM A darzana yogasAdhanA barobara kare che ne? mAtAjIno javAba temanA mATe temanA mahAkAvya sAvitrInA parva 11nA sarga ekamAM spaSTa rIte AghAtajanaka hato - "tuM yogasAdhanA ayogya rIte kare che." udAre mUkeluM chuM. pUchyuM - "to teNe zuM karavuM joIe?" mAtAjI je javAba Ape che A divine force shall flow through tissue and cell te khUba sUcaka che. temanuM kahevuM hatuM ke - mAtAjI je have kahe che te And take the charge of breath and speech and act zrI aravindanA yogano pAyo che. te kahe che ke, "basa, tuM tArI And all the thought shall be a glow of suns jAta mane ApI de, huM tArA vatIthI yoga karIza. meM sopeluM And every feeling a celestial thrill... rojabarojanuM kAma tuM karyuM jA. tAruM kAma eTaluM ja che tuM mane (divya saMvedanA karI zakti jAze banI A IndriyotaNI, tArAmAM sAdhanA karavA de. basa ATaluM ja." mAtAjI AgaLa pUche mAMsamATI ane nADIyaMtra eka divya adbhuta harSane che "savAre UThIne paheluM kArya zuM kare che?' udAra kahe che "braza karuM lahevAne zaktimAna banI jaze, chuM.' mAtAjI bahu vahAlathI kahe che basa tuM jyAre braza kare che tyAre ne deho marca sAmarthya dhAraze amRtatvanuM, mArI joDe ja tuM braza kare che te anubhava. mArI hAjarI anubhava. sendriyatattvanI jAle ane koze vAto karatA, jamatA, koI paNa kAma karatA mArI hAjarIno satata divya eka zaktino strota cAlaze anubhava kara. huM nAnA moTA dareka kAryomAM tArI joDe ja chuM teno ne zvAsocchavAsane vAnI ne kriyAno kAryabhAra upADaze.) jIvaMta anubhava kara." kazA paNa avarodha vagara divya tattvane potAnI Nature shall live to manifest secret God jAtamAM sahaja pravezavA devuM, tenI hAjarI (presence) no anubhava The spirit shall take up human play karavo te zrI aravindanA yoganuM pravezadvAra che. This earthly life become the life divine. zrI aravinda, 17 ogaSTa 1941 nA roja eka sAdhakanA (jagatI jIvaze gupta prabhune prakaTAvavA, patranA pratyuttaramAM jaNAveluM ke A yoganA, be pagathiyAM khUba laI svahastamAM leze AtmA lIlA manuSyanI, mahattvanA che. eka, mA bhagavatInA zaraNamAM Azaro levo tathA jIvana pRthvInuM A banaze divya jIvana.) divyajIvana mATe sAdhakanI apratima abhIpsA hovI. te mATe uparyukta maMtrakavitA anusAra pAraMpArika yoga karatA zrI jIvananI pratyeka kSaNanuM mahattva che. koI kArya ke koI saMjogonuM aravindano yoga sAva navo, judo ane samagratAlakSI che. divyatAno hovuM na hovuM te gauNa bAbata che. jIvananuM eka mAtra kendra, eka A pravAha, zarIranA koSomAM, vANI ane vartanamAM vaheto rahe mAtra hetu A parama zakti joDe sAyujya sAdhavuM te che. temaNe che, tenI sabhAnatA keLavatA keLavatA A prakriyAmAM sakriya rIte racelI sAdhanAnI bhumikA ane yoga-paddhatinI vAta karatAM pahelA sAmela thavuM te pahelI AvazyakatA che. pRthvI upara manuSya dvArA temaNe yoga kone kahyo che te paNa samajI levuM joIe. temaNe divyajIvananI sthApanA te A yoganuM kendrastha kArya che. yogano artha pAraMpArika na letA eka vyApaka ane viziSTa artha zrI aravindanA yogapathanuM bIjuM pagathiyuM, svapUrNatA (self aMke karyo che. te saMdarbhe temaNe eka vAkya ApyuM che. All life is perfection) no che. svanA sAkSAtkArano che. svano lopa ke tenA Yoga. saMpUrNa jIvana ja eka yoga che. tenI pratyeka kSaNa, parama nakArano nahi paNa tenA svIkArano che. sAmAnya rIte yoga sAdhanA tattvane pAmavAno eka saMjoga che. parama tattva sAthenuM sAyujya mATe ApaNI sAme be mArga che. be rIta che. eka paddhati che vairAgya racavuM, dareka paLe te mATe abhimukha thavuM te ja sAcA arthamAM zrI laIne saMsArano tyAga karavAno, bIjI paddhati che saMsAramAM rahIne prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA sAdhanA, tapasyA karavAnI che. e mAM rojabarojanuM jIvana choDIne svajAgRtithI upara UThavAnuM che ane to ja uparanI cetanAnuM parama prAptine raste javAno che, bIjAmAM kArya karatA karatA jIvanane avataraNanuM vAtAvaraNa racAze. nIcethI pragaTa thato apratima sAda parama sAthe joDIne pUrNatA meLavavAno che. jIvananA saMgrAmamAMthI ane uparathI maLato parama karuNAno sAtha te ja eka mAtra prakriyAnuM bhAgI javAno nahi paNa tene svIkArI tenA para vijaya meLavavAmAM mahattva che. zrI aravindanA pratIkamAM tenA artha A vAta darzAvAyelI che. tethI zrI aravindanA yogano pAyo A vizvanA satyamAM ane che. tenA AnaMdamAM rahyo che. te rIte A yogano AraMbha stra krAMtimAM (nIce utarato trikoNa te sata-cita-AnaMdanuM pratIka che. upara samAyelo che. tethI rojabarojanA nAnA moTA tamAma kAryonuM sarakhuM caDhato trikoNa te jaDatvamAMthI jIvana, prakAza ane premarUpe je mahattva che. tamAma kAryo prabhune arpaNa karavAnA bhAvathI karavAnA abhipsAmaya pratyuttara pragaTa thAya tenuM pratIka che. e bannenuM milana hoI, parama cetanA tarapha satata jAgRta thavAnA A badhA vAnA che. - vacalo catuSkoNa - te pUrNa AvirbhAva che. enA kendramAM tethIsto temanA mate saMpUrNa jIvana eka yoga hovAne pariNAme, paramAtmAno avatAra - kamaLa che. pANI catuSkoNanI aMdaranuM - A yogamAM vyaktie traNa saghana prayatna karavAnA che. eka, divya te bahurUpatAnuM sRSTinuM pratIka che.) cetanAnI prabaLa abhIpsA sevavI ane te satata prajavaLatI rAkhavI. vAstavamAM A yogamAM svanI sva dvArA krAMtikArI zodha che. be, divyacetanA prati pUrNa samarpaNa bhAva rAkhavo ane parityAga prathama urdhva bhaNI saMkrAta thatI sva cetanA sakriya thAya che, ane dvArA satata paramanI utkaTa cAhanA karavI. pachI tene Ucca cetanAno pratisAda maLe che. je eka evA rUpAMtaranuM paraMtu A sthiti prApta karavA mATe eka mAtra vastunI pahelI sarjana kare che, samagra manuSya cetanAne utkrAMta kare che, eka sthAI anivAryatA, potAnI aMdara avicala zAMtinI sthApanA karavI te sakriya sarjanAtmaka AdhyAtmika pravAha tarapha vALe che. vyaktino che. jema jema vyakti potAnI jAtamAM A parama saMvAditAno A Ucca sthAI bhAva TakAvI rAkhe che, zrI aravinda A bhItaranI anubhava karato jAya che, tema tema te paramanI karuNAno strota prakriyAne kAraNabhUta Atmatatvane sAIkika bIIMga kahe che. jene AtmasAta karato rahe che. potAnAmAM rahelI zAMti A tamAma A prakriyAnA kendramAM rAkhyuM che. yogamAM tenuM AgavuM sthAna che, prakriyAnI sAkSI bane che ane eka sahaja bhAva pravartavA mAMDe che. je vyaktine sahaja mArgadarzana Ape che ane tenuM satata utthAna A yogA prakriyAnA AraMbhe ja eka vAta samajI levA jevI kare che. eka bRhada cetanAmAM tene joDI rAkhe che. che, A samagra vizva prabhunI svayaMmAM svayaMnI lIlA che, ApaNe paraMta A AkhI prakriyAno prabaLa setu mA bhagavatInI A divya cetanAnuM kendra chIe ane tenI prakriyA ane tenI gatinI karuNAno che. 'mA' nAmanI ati mahatvanI pustikAmAM zrI aravinda kaDI chIe eTale ja A yogane pUrNa yoga tarIke oLakhavAmAM A brahmAMDanA sarjanamAM A zaktinI bhUmikAnI vAta darzAve che. Ave che. rAjayoga, bhaktiyoga ane karmayoga. emAM traNenuM A manuSya jAtinI A samagra utkrAMta cetanAne vahevaDAvavAnuM tene yogamAM sAyujya che. ema paNa kahI zakAya. zrI aravindano yoga sakriya rAkhavAnuM kArya mA bhagavatInI cAra zaktio kare che. te rUpAMtarano yoga che. asvIkAra nahi paNa svIkAra karIne divya mahAkAlI, mahAlakSmI, mAM bhagavatI ane mA sarasvatI. darekanI tatvanI hAjarI anubhavatA ApaNI badhI vRtti, pravRttinuM, rUpAMtara cetanAnuM stara alaga alaga hoya che ane tenuM kAryakSetra paNa. mA divyatAmAM karavAnuM che, jethI je kAMI karIe te paramane arpaNa karI sarasvatI parama saMvAditAnuM karaNa bane che. to mahAlakSmI arthane zakAya. sAdhake Ama sAtvikanuM jyotimAM, rAjasikanuM tejamAM ane zuddha hAthomAM javA prere che. tamasanuM zAMtimAM rUpAMtara karavAnuM hoya che. sauthI mahatvanI vAta AraMbhe ja sAvitrInI kAvyapaMktiomAM eka mahattvanuM bIjuM stara A yogamAM ArohaNa ane darzAvelI che, A yogamAM zarIrano bhoga nahi paNa te dvArA yogano avataraNanI bhUmikAne anubhavavI te che. sAmAnya rIthe ApaNe mahimA che. A utkrAMta cetanA zarIra ane jagatanA aNu aNunA kazuM rUpAMtara karavA tatpara hotA nathI ane ucca cetanAne jhaMkhIe mAdhyamathI kArya kare che. 'mA' pustikAmAM eka rahasya zrI aravinda chIe. ApaNe ApaNI prANIjanya vRttio ane nimna staranA udghATIta kare che. kadAca te temanI AgavI zodha che. A divya AvegonuM A bRhada cetanAnA saMsparzathI rUpAMtara sAdhavAnuM che. cetanAnI hAjarI zarIramAM tenI majjAo ane rudhiramAM, koSe paraMtu A be vAta sAthe sAthe zakya nathI. ApaNe jevA chIe koSamAM anubhavAvI joIe. A vAta kadAca pahelIvAra AdhyAtmika tevA rahIe ane chatAM paramane pAmIe te zakya nathI. ApaNe jIvana saMdarbhe thaI che. A pustakamAM zrI aravinda jaNAve che: 'tamArI (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka zraddhA, dilanI saccAI ane samarpaNa e traNe vastuo jema jema aMtima traNa te vastunuM rUpa che. vijJAnamAM svarUpa ane rUpa baMneno vadhAre saMpUrNa thatA jaze tema tema mAnI karuNA ane saMrakSaNa tamArI anubhava che. vijJAna tenA rUDha arthamAM nathI, te Aje vaparAto sAthe vadhAre ne vadhAre raheze tathA tamane vadhAre ne vadhAre maLI raheze, zabda sAyaMsa nathI paNa te mananI uparanuM tattva che. jene supermind ane divya mahAzakti mAnI karuNA ane rakSaNa tamArI AjubAju tarIke oLakhavAmAM Ave che. hoya, to pachI tamane koNa AMgaLI paNa aDakADI zake tema che? A yogano kendrastha ejanDA, atimanasanI divya cetanAnI athavA to, tamane kono bhaya hoI zake? enI karuNA ane rakSaNano zaktine cheka sthaLa bhUmikAe lAvavI te che, jene atimanasanuM svalpa aMza paNa tamane saghaLI muzkelIo bAdhAo ane avataraNa kahevAya che. je dvArA ajJAna mana, jIvana ane zarIranuM jokhamomAMthI sahIsalAmata pAra karaze.' rUpAMtara thAya ane pRthvI upara divyajIvananI sthApanA zakya bane zrI aravindanuM mahAkAvya sAvitrInA kendramAM mRtyunuM premamAM che. A yoganA pravAsIo mATe be vastunI anivAryatA che, teno rUpAMtara che. manuSya atyAre je kALamAM che tenI utkrAMti cAlu che AMtarIka abhigama (inner attitude) ane divya karuNAmAM ane eka rIte manuSya eka vacagALAnuM svarUpa che. zrI aravinda (Divine Grace) acaLa zraddhA. A yogano mArga lAMbo che, paraMtu manuSyanI utpatti uparAMta, manuSyanI vartamAna sthiti zuM che ane sAcA samarpaNathI te TUMko bane che. A mArga muzkela che paNa temAM tenuM chevaTanuM dhyeya zuM che te paNa batAvyuM che. A samagra prakriyA pUrNa vizvAsa tene saraLa banAve che. sAta tatvamAM samAvelI che. sata, citta, AnaMda, vijJAna, mana, prANa ane zarIra. pahelA traNa tatvo vastunuM svarUpa che, jyAre M. 9327022755 Nature is God kadarata ane svabhAva, te thaI Nature. je sthaLe ane kALe, be mata nathI, "acche dina', sArA divaso AvavAnI zarUAta je te parivAra, gAma, zahera ke dezamAM, kudarate, pApaNane janma thaI gaI che. zaucAyato dvArA svacchatAnuM temanuM abhiyAna, dhAraNa karavAnI pharaja pADI che, tene vaphAdAra (Faithful) rahevuM prasaMzAne pAtra banI rahyuM che. "beTI bacAvo ane beTI paDhAo'nI joIe, saMbhava che ke temAM ApaNA pUrvajanmamAM karma paNa nimitta jhuMbeza paNa saphaLa thaI rahI che. mAtAnA garbhamAM vikasatuM bALaka rUpa banyAM hoya! kAraNa vagara koI kArya thaI zakatuM nathI! mAtA paNa mAtAne sArA divaso' jatA hovAthI eMdhANI pUruM pAThanuM taraphathI maLatuM kuLa ane pitA taraphathI maLato vaMza-vAraso phaLa rahe che. chellA be mAsa daramyAna to te garbhamAM pharakatuM rahe che, to dekhAya che. ApaNe sau, eka cokkasa maryAdA sAthe ja, jyAM tene jhaTa mukta thavuM hoya che, prastuta kedamAMthI. kayAM sudhI rUMTiyuM tyAM, janmyAM hoIe chIe. alabatta, temAM puruSArtha dvArA vaLIne paDI rahevuM? bahAra keTalo badho AnaMda che! garbhastha vAMzika-parivartana karI zakAya che. bALaka vicAre che, "cAlo, mAyuM mATIe ! prathama, mAyAne bahAra - puruSa + artha = puruSArtha, puruSa eTale AtmA, ane nIkaLavA daIe, zira salAmata to paghaDiyAM bahota'nA nyAye, artha eTale teno heta. zo? to kahe, "sahita' thavuM ane rahevuM. pachI to AkhuM zarIra, yoni bahAranAM jagatamAM pravezatAM, pheTInI temAMthI "sAhitya' (Literature) pAMgaryu. narendrabhAI modI kahe nALa kayA to, tenuM salaga ane svataMtra astittva upasatuM rahe che tema, "sauno sAtha laIne, saue vikasavuM'. temAM kahevAtA che. pachI to te, bakaDiyAmAM ukaLatAM kayA siyAnA telamAM pUrI virodha-pakSano sAtha kharo? rAjakAraNa (Politics) mAM to jema upasavAnI mathAmaNa ApI jiMdagI karatuM rahe che. upaselI vicAravuM paDe! goLamaToLa pUTI, saune bhAve che ! A pRthvI para avataratuM pratyeka | vikasavuM-khIlavuM ke bulavuM eTale zuM? tame zene vikAsa bALaka "upasavA' mathatuM rahe che. upaselI pUrIno svAda paNa kaho cho? zArIrika, mAnasika ane hArdika maryAdA to saune nokho-anokho, loTa barAbara baMdhAyo hoya, temAM moMNa paDayuM rahevAnI ja. eka sAmAnya phUla paNa savAre khIlIne sAMje karamAI hoya ane teno barAbara vaNAI hoya to ja upaze! anyathA, jatuM hoya che paNa te daramyAna te je sugaMdha phelAvatuM gayuM hoya che bekAra rahe. tenuM ja mahAbhya rahyuM hoya che. nara + I = narendrabhAI modI, harajIvana thAnakI atyAre to saune "moha" eTale AnaMda ApI ja rahyA che, temAM sItArAma nagara, porabaMdara prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka mauna zaktinA saMkrAmaka yogI zrI ramaNa maharSi zrI kArtikeya bhaTTa zrI ramaNa maharSi jeo pUrvAzramamAM veMkaTarAmana nAme oLakhAtA, e veMkaTarAmanano janma I.sa. 1879 nA 30 DiseMbare madurAthI trIseka mAIla dUra AvelA tirUcalI gAme thayo. emanuM prAthamika zikSaNa tirUcallImAM ja thayuM. soLa varSanI uMmare lagabhaga cha dhoraNa bhaNyA. I.sa. 1896nA ogaSTamAM maharSine mRtyuno eka vilakSaNa anubhava thayo. jenAthI emane pratIta thayuM ke 'huM zarIra nathI, AtmA chuM.' potAnA e AdhyAtmika anubhava vize e kahe che, 'e anubhava kaMI mArA manano tarka nahoto, balke mAro sacoTa, sajAga, satya anubhava hato. evI anubhUti e prasaMga pachI paNa mane avAranavAra thatI. enA pariNAme mRtyuno bhaya mAre mATe kAyamano dUra thaI gayo. huM taddana nirbhaya banI gayo.' I.sa. 1896 nI 29 ogaSTe veMkaTarAmana ghara ta tirUvamalaI AvyA. tyAM emanA sAdhanAnA maMDANa anAMcala maMdirathI thayA. arUNAMcalamAM gurUbhAva sthApI, vidyuta saMnyAsa lIdho. maMdiranI bahAra AvI kaupIna sivAyanA tamAma vastro kuMDamAM nAkhI dIdhA I.sa. 1898 thI 1922 sudhI lagabhaga 24 varSa arUzAMcala parvata para rahI ekadhArI, akhaMDa ane avirata sAdhanA ane tapazcaryAmAM lIna rahyA. I.sa. 1912 mAM mRtyunI bIjI vAra anubhUti thaI. A pachI maharSi sat (being) ane bhava (becoming) baMne sRSTimAM sahaja bhAve rahevA zaktimAna banyA. Ama je kSaNathI emane sat samajAyuM e kSaNathI ja emaNe jIvavAnuM zarU karyuM. emanI aMtarabhUti ane bAhyajIvana vacce evI abhUtapUrvaka ekatA hatI ke emanuM jIvana ja emanI vANI banyuM, bodhano paryAya banyuM, upadezasAra banyuM. aMtima lakSya to eka ja che ke mananuM hradayamAM arthAt mananuM tenA mULa AtmAmAM vilIna thavuM ane tevI amanasthitimAM ja asaMga AtmAnuM aikya anubhavavuM. aSTAMga yoga karanArI yogI pA manonirodha karIne aMte to manano laya karavAno ja prayatna kare che. manonAza pAmela utkRSTa yogI mATe koI ja kartavya karma rahetuM nathI kema ke te to AtmasvarUpamAM abhedabhAve sthita thaI gayo che. jeNe ajJAnano nAza karIne manonAza karyo che teNe ja 'sva' svarUpa ke AtmasvarUpamAM sthiti prApta karI che. ane tene kA2Ne ja tevI vyaktine teo utkRSTa yogI kahe che. AvA utkRSTa yogInI AtmAnI sthitine Atmasthiti ke AtmasvarUpamAM prApta niSThA kahevAya che. tene brAhmIsthiti paNa kahe che. AtmajJAnamAM bheda, kartA, bhoktA ke bhogya padArtho ja nathI, pachI tyAM karma kevuM ? AtmajJAnamAM jIva ane Izvara, jIva ane brahmano bheda raheto nathI. maharSi prazna kare che ke AtmasvarUpamAM sthita jJAnIne jo bhedadarzana nathI, tenAmAM 'hUM karyAM chuM' tevo bhAva nathI to tene karma kevI rIte hoI zake ? potAne AtmasvarUpamAM pUrNa, saMtuSTa ane AnaMdasvarUpa mAnanAra yogIne bahArathI sukha meLavavA mATe prayatna ke karma karavAnuM na hoya. jJAnI (yogI) kaMI paNa karato hoya, enI samAdhi avasthAmAM bhaMga paDato nathI, prArabdha pramANe enuM zarIra kAMI paNa karatuM hoya te haMmezA AtmAmAM sthira e che. ApaLe potAnA zarIra sAthe tAdAtmya karIne zarIra karatuM hoya tyAre huM karUM chuM ema kahIe chIe jyAre jJAnI Indriyo potapotAnA viSayamAM pravarte che ema vicArI svayaM anAsakta rahe che. Avo utkRSTa yogI AtmAnA sAkSIbhAvathI niSkAma karma lokakalyArA arthe karI zake paraMtu te karmaphaLa ane kartApaNAthI asaMga rahe che. te zrI ramaNamaharSi maunane ja sarvottama bhASA gaNatA ane kahetA, loko prazno pUche che eTale mane uttarI ApatA rahyA. paNa satya zabdathI para che. e kahetA, 'sAdhanA' zabda koI lakSya ane ene prApta karavAnA sAdhanane sUcave che. ApaNI pAse pahelethI na hoya evI kaI navI vastu prApta karavAnI che? dhyAnamAM, ekAgratAmAM ke samAdhimAM Apaze je karavAnuM che te e che ke kazAnuM ciMtana na thavuM joIe ane phakta nizcala, nirvikalpa banIne rahevuM joIe. tyAre ApaNI sahaja dazAmAM hoIe chIe. A dazAnA mokSa, jJAna, AtmA vagere ghaNA nAma che. maharSi karyo che. deha sAthe jJAnI (yogI) vanamukta che ane deha paDyA pachI videhamukta che paraMtu A bheda jJAnIo mATe nahIM, jonAra mATe che, enI sthiti deha paDyA pahelA ane pachI eka sarakhI hoya che. viSayajJAna ane ajJAnathI varjita zuddha jJAnane prApta thanAro abhedadarzI che. maharSinA mata pramANe abhedadarzana e jJAnanI parAkASThA che. abhedadarzana eTale jene 'huM' ane 'tuM'no bheda eto nathI. ane je sarvatra, sarvamAM ekamAtra sarvavyApta AtmAne ja jue che. 'huM' ane 'tuM'no bheda maTatA tene emaNe kramazaH karma, bhakti, yoga ane jJAna mArgonA maMthanathI ajJAnarahita, viSayajJAnavarjita abhedadarzana thAya che. abhedadazAne je ratno maLe che temane sUtrabaddha karIne 'upadezasAra'nI racanA karI ja sAdhaka jIvaze te jIvana muktAvasthAne pAmaze. abheda jANavA che. ramaNa maharSi jaNAve che ke karma, bhakti, yoga ke jJAna, darekanuM mAtrathI mukti thatI nathI, jIvavAthI mukti pariName che. jyAM sudhI phebruArI prAM jIvana - 2018 69 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka vyavahAramAM rAga dveSa vyakta thatA hoya che tyAM sudhI cittamAM "ahaMma AtmA AnaMdasvarUpa che, AnaMda tenuM svarUpa hoI te nitya ja che. - Ihama'no maLa paDyo che. bhedathI grasita citta dhyAnAvasthA kyAreya viSayavAnavarjita, ajJAnarahita, abhedada AtmajJAna thayA pachI pAmI zake nahIM. brahmAvasthA ke brAhmI avasthAne pAmI zake nahIM. tene baMdhana ke muktinA kaMdo rahetA nathI. te to potAne avyava tasmAt dehabhAva - ahaMbhAva nirahaMkAra dazA cittamAM viharavA mAMDe (avinAzI), abhaya (ajanmA), paripUrNa, cittasvarUpa (caitanyamaya) tyAre ja paramAtmatattvathI tAdAbhyatAno prAraMbha thAya che. ahaMno paramasukhasvarUpa jANe che. A amRtAnubhava e ja nirvANa, e ja saMpUrNa laya thayA pachI ja A madAzUnyanuM amRta cAkhavA maLe che. mokSa, e ja jIvanamukta che. saMkalanaH zrI ramaNa maharSita upadezasAra adhyAtmayogI zrImad rAjacaMdra zrImad rAjacaMdra aneka bhavomAM sAdhelA yoganA phaLarUpe A bhavamAM prApta thayelA abhuta yogIzvara hatA. teo gRhasthapaNe bAhyajIvana jIvatA hatA paNa aMtaraMgamAM nigraMthabhAve nirlepa hatA. emanuM jIvana e Atmazuddhi ane Atmasiddhi mATe satata mathatA eka ucca koTInA yogInuM jIvana hatuM. sarvottama yogInuM lakSaNa kahetA e lakhe che - camatkAra batAvI yogane siddha karavo e yogInuM lakSaNa nathI. sarvottama yogI to e che ke je sarva prakAranI spRhAthI rahita paNa kevaLa ananya niSThAe je sarva prakAre "satu' ja Acare che. jagata jene vistRta thayuM che. ame e ja IcchIe chIe.' AvA yogIzvare potAnI to Atmonnati sAdhI, sAthe nAnI vayamAM ja bIjA AtmArthIo mATe abhuta AdhyAtmika sAhitya emaNe ApyuM che. jema janaka rAjA rAjya karavA chatA videhI dazAmAM vartatA hatA, tyAgI saMnyAsIo karatA vadhAre asaMga dazAmAM rahI AtmAnaMda anubhavatA hatA. bharata cakravartI cha khaMDanuM Adhipatya bhogavavA chatA aMtaraMga jJAna ane vairAgyanA baLe aliptabhAve AtmadazAmAM ramaNatA karatA hatA tema A mahAtmA paNa AtmAnaMdamAM lIna rahetA. temanA vacanAmRtamAM "yoga' vize teo lakhe che - 'yamathI mAMDIne samAdhiparyata aSTAMga yoga be prakAre che; eka prANAdi nirodharUpa, bIjo AtmasvabhAvapariNAmarUpa. "yogadRSTisamuccaya'mAM AtmasvabhAvapariNAmarUpa yogano mukhya viSaya che. vAraMvAra te vicAravA yogya che." vacanAmRta 806 "zuddha yogamAM rahelo AtmA aNAraMbhI che. azuddha yogamAM rahela AtmA AraMbhI che. e vAkya vIranI bhagavatInuM che. | manana karazo.' vacanAmRta 122 emanA kAvya (yama, niyama, saMjama Apa kiyo) mAM zrImad rAjacaMdra kahe che ke A jIve anaMta bhavamAM aneka vAra yama, niyama... vagere aSTAMga yoganI sAdhanA karI, AsananA jaya mATe avicaLapaNe dRDha padmAsana lagAvyuM, manane rokI zvAsozvAsa sthira karI dhyAna dharavAno prayAsa karyo. paNa saMyama, vairAgya athAga na hovAthI A badhI sAdhanA phaLadAyI na thaI. sadgurugame jyAre AtmAnuM paramAtmasvarUpa, zuddha svarUpa samajAze tyAre AtmaprApti thaze. AtmA je zuddha svarUpI che eno jyAre yoga thaze tyAre te mokSamArgamAM AgaLa vadhaze. Icche che je jogI jana, anaMta sukhasvarUpa; mULa zuddha te Atmapada, sayogI jinasvarUpa. zrImad rAjacaMdra, emanI aMtima racanAmAM, jeoe potAnI bAhya pariNati TALIne aMtaravRtti ratnatrayarUpa mokSamArgamAM joDAI che evA yogIonI IcchA batAve che. evA mumukSu yogI mahAtmAo niraMtara anaMta sukhasvarUpa mokSapadane Icche che. AThe karma kSaya thaI, dehAdithI mukta thaI ayogI videhamukta e zuddha AtmAnuM sahajatmasvarUpa pada che te pada sayogI svarUpe eTale dehadhArI, jIvanamukta, cAra ghAtakarmano kSaya karI anaMta catuSTakadhArI evA arihaMta jina paramAtmArUpe che. saranI kRpAthI jo jIva A bAhya pariNati, bAhyabhAva choDI aMtarmukha thAya to aMtaraMgamAM anaMtasukhanuM dhAma evuM potAnuM zuddha AtmasvarUpa rUpa siddhapada prApta kare. je anaMta, akSaya zAzvata sukhathI bhareluM che, jene samyagudRSTi AtmArAmI yogI mahApuruSo niraMtara Icche che. prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka zrI svAmI zivAnaMdajInI yoga anubhUtio - svAmI AdhyAtmAnaMdajI yoga paraMparAmAM jema yoganI AgavI kriyA, prakriyA ane paddhati che eja rIte e yogaprakriyAne pariNAme dareka paraMparAmAM judA judA yogika ke AdhyAtmika anubhavo maLe che. samartha yogIonA AvA aneka anubhavo emanA ziSyo, aMtevAsIo athavA paricitoe AlekhelA che. bhAratavarSamAM aneka zaheromAM zivAnaMda Azramo AvelA che. ahIM enA preraka evA svAmI zivAnaMdathI prApta thayelI yogAnubhUtio AlekhIe chIe je yogAnubhUti emanA saMparkamAM AvelAne kazA paNa camatkRti vinA sahaja rIte thatI hoya che. garu bhagavAna zrImatu svAmI zivAnaMdajI mahArAjano janma bhakto hoya ke na paNa hoya tevA agaNita lokoe temanA yoganI zatAbdI utsava ekaso divasa sudhI ujavavAmAM Avyo hato. te anubhUtionA kRpA prasAdane mANyo hato. divasomAM era InDiyAnA cearamenanA dharmapatnI zrImatI zakuMtalA bhAratanA bhUtapUrva divaMgata rASTrapatizrI vI. vI. girijInA bhallA mAtAjIe paMjAbI bhASAmAM bhAMgaDAnA TappA lakhIne mane patravadhu a.sau. mohInI girinA mAtuzrI zrImatI vANIbAI rAma gAvAnuM kaheluM AkhI prazastI pUjya svAmI zivAnaMdajI mahArAjanuM AkAzavANI dilhI khAte progrAma ejyukeTIva hatA. eka divasa yazogAna ane temane varelI yoganI siddhionI jhalakanI hatI. temano tAra (I.sa. 1966) zivAnaMda Azrama RSikeza khAte "bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA malAI Avyo. "Aje savAre mAre bAraNe kolabela vAgI. meM dvAra kholyAM. na deve puDIyA, nA deve mIrcara, nA deve davAI! svAmI zivAnaMdajI UbhA hatA. te AbhA na hatI. teo pratyakSa bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA badAma sthULa zarIre hatA. mane kahyuM, "vANIbAI! cAlo have ghaNuM thayuM." hastha lagAke amba milAke vo kara daidA ArAma! ane te ja kSaNe aMtardhAna thaI gayA. mAre zuM samajavuM?" ane bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA baraphI Azramano javAba dilhI pahoMce te pUrve AkAzavANImAM samAcAra lokkI maMgaNa pahA, te vo daidAsI azaraphI! prasArita thayA ke, "suzrI vANIbAIno deha vilIna thayo che." bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA mIna! Avo ja anubhava zivAnaMda Azrama -RSikezanA.... dhi DivAIna lakkI pUchaNa lage te hA yogI kauna? lAIpha sosAyaTInA AMtara rASTrIya mahAsaciva zrImat svAmI bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA bhApa kRSNAnaMdajI mahArAjane paNa thayelo. eka savAre temaNe temanA lUkadA chUpadA ghaDadA phiradA, te svAmI zivAnaMda sevakane kahyuM. Aje savAre svAmI zivAnaMdajI mArI pathArI pAse bana gayA jahIM dA mAI bApa! UbhA hatA. mane lAgyuM ke svapna che. paraMtu te nakkara satya hatuM. huM oya balle balle.." bebAkaLo UDyo. temane daMDavat praNAma karyA. temaNe mAro hAtha svAmI zivAnaMdajI DokTara to hatA ja. paraMtu lokone temanAmAM pakaDyo, ane kahyuM "kRSNAnaMdajI! cAlo have ghaNuM thayuM.' eTalI badhI zraddhA ane vizvAsa hatA ke svAmIjI koI davA, goLI vANIbAIno anubhava 1966 no hato. kRSNAnaMdajIno 2001 ke mIksara na Ape to paNa mAtra AMkho meLavIne ke hAthanA no hato. svAmI zivAnaMdajInuM mahAprayANa to 13 julAI 1963 sparzamAtrathI ja ArAma pahoMcADatA hatA. koI eka paiso mAge nA roja thayuM hatuM. Ama yogInuM zarIra bhale paMcabhUtane prApta to azaraphInuM dAna teo karatA, chatAM mauna rahetA ane ekAMta thAya. paraMtu temanI yoga anubhUtio ane siddhinI sUkSma cetanAo sevatA hovA chatAM paNa teo jagatamAM suvikhyAta mAtA pitA dIrdhakALa sudhI kAryAnvita hotI hoya che. samAna saMta thaIne rahyA. dakSiNa AphrikAmAM 76 varSanA eka bhagata mahilAne svAmI zivAnaMdajIe kadIye jAheramAM temanI divya siddhi pArakInsana roga thayo hato. temanI dikarIe svAmIjIne madada ane zaktionuM pradarzana karyuM na hatuM. lokone potAnI tarapha AkarSavA rogamukti mATe prArthanA patra lakhyo hato. je divase javAba Avyo mATe AvA AvA koI dekhAvo karyA na hatA. svAmIjI camatkArone te ja divase A vRddha mahilAnI AMgaLIo sIdhI thaI gaI hatI. to kadIye mahattva ApatA na hatA. chatAM vizvamAM copAsa svAmIjInA cInano eka yAtrI Azrama Avelo. tene AkhAye zarIramAM (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana (71). Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka zILasa nIkaLyuM hatuM. svAmIjInA eka sparza mAtrathI te navajIvana ApavI, hisAbo rAkhavA vagere tathA Ama tema dUra-darAjanA gAmo pAmyo hato. rImA leTaviyAmAM eka mahilAnA rogane DokTaro jaIne dardIonI suzruSA karavI te badhI temanI pAyAmAMnI pArakhI ja zakatA na hatA. svAmIjIe thoDI sUcanA lakhI mokalAvI yogasAdhanA hatI. malAyAmAM rahIne temaNe evuM anubhavyuM ke hatI. te bahena rogamukta thaI dIrdhAyuSyane pAmI hatI. lokonA duHkhanuM pramukha kAraNa temanuM ajJAna che. to jJAna ApavuM amerikAnA phlorIDA rAjyanA miyAmI zaheramAM haju paNa hoya to jJAna meLavavuM paDe. Ama malAyA choDI himAlaya AvI svAmI jyortimayAnaMdajI hayAta che. teo e kahyuM, "mAre himAlayanI upayakAo ane giri kaMdarAne khoLe mA bhAgIrathI epenDisAITisanuM oparezana karAvavuM ja nathI." vedanA bhayaMkara gaMgAnA taTe rahIne ugra tapa karyuM. gaMgAnA pavitra paraMtu zItaLa hatI. zArIrika vyAdhi paNa hatI. chatAM gurumAM zraddhA ane niSThA jaLamAM savAre brahmamuhUrta 3.00 vAgyAthI sUryodaya sudhI UbhA apAra hatA. gurudeva svAmI zivAnaMdajI mahArAje thoDI paLo mATe rahIne japa ane dhyAna teo karatA. aDhavADIyAmAM eka vAra badhAM temanI sAme trATaka karyA bAda teo oparezana vagara saMpUrNa ja annakSetromAMthI bhikSAmAM roTalIo mAgI lAvatA. te sukAyelI svAthyane pAmyA hatA. roTalIne gaMgAjaLamAM palALIne divasamAM ekavAra AhAra karatA. chatAM zrI buddhI-kedAranI yAtrAe jatA yAtrALuonI sevA suzruSA keTalAMka varSothI Dikamena herI harniyA - sAraNagAMThanI pIDAthI karatA. vRddha dAdA-dAdIonA pagamAM caDhelA goTalAo upara kalAko ArmasTaraDAmamAM pIDAtA hatA. sAdhAraNa rIte harniyAnA rogIe sudhI tela-mAlisa karI ApatA. koI sAdhunI bimArInA samAcAra AgaLa jhukavAnA ane sarvAgAsAna to na ja karavA joIe. paraMtu jANe to bAra mAIla sudhI kulacaTTI ke garUDacaTTI sudhI doDIne davA zrI svAmI zivAnaMda yogI Dikamena herIne patra lakhIne sarvAgAsana pahoMcADatA. koI paNa rogInA maLamutra sApha karavA, temane tathA garUDAsanano abhyAsa karavA sUcanA ApI ane yogIe satvare navaDAvavA, temanA vastro dhoI ApavA, vagere temanI rAhata meLavI hatI. pAchaLathI Dimene patramAM lakhyuM hatuM ke Asano jIvanacaryAno pramukha bhAga hato. to huM karato ja hato; paraMtu svAmIjInA saMkalpa ja huM sAro thayo. temane svAmI zivAnaMdajIne je jJAna prApta thayuM; satvare dUra zrInagaranA eka evokeTe svAmIjIne patra lakhIne jaNAvyuM, sudhI sAdhakone pahoMcADavA dararoja cAra vakhata lekhana kArya karatA. huM hospiTalamAM tadana pathArIvaza hato. bacavAnI koI AzA na cAreya vakhata alaga alaga viSayonA pustakonuM lekhana karatA. hatI. mArA eka mitrae mane ApanI eka patrikA ApI hatI. te Ama 310 thI vadhu pustako atyAre upalabdha che. A tamAma vAMcIne divasa rAta huM ApanuM ja ciMtana karavA lAgyo. ane eka pustakono sAra sevA, prema, dAna, pavitratA, dhyAna ane sAkSAtkAra divya camatkArika rIte mArA jIvanamAM nUtana zakti ane prANano che. teo kahetA, "bhalA bano. bhaluM karo. udAra bano. dayALu bano. saMcAra thayo che. have huM harato pharato thayo chuM.' mAyALu bano. ahaMkAra tyAgI. sevA karo. vicAra karo; huM koNa svAmI zivAnaMdajInI yoganI anubhUtionA phaLa svarUpe chuM? kyAMthI Avyo chuM? huM A zarIra nathI. caMcaLa mana ke buddhi teo mAnasika ane AdhyAtmika siddhi zaktione dharAvatA hovA nathI. huM nitya, satya, zuddha, buddha, ajara, amara, avinAzI AtmA chatAM teno temaNe sabhAnatA pUrvaka koI divase prayoga karyo na . A mAtra vaikharI vANI na hatI. teo gadheDAMo ke kUtarAMone hato. paNa daMDavata karatA. sevA karavAnI koI taka choDatA nahIM. teone tAmilanADunA tirunelavelI najIka paTTamaDAI gAmamAM I.sa. mana karmayoga, bhaktiyoga, layayoga, jJAnayoga, kuMDalInI yoga 1887 nI 8 mI sapTembare temanuM prAgaTya thayuM hatuM. temanuM nAma ke nAdayoga ke haThayogathI vadhu mahattva "beDapena yoga'nuM hatuM. A kaSphasvAmI hatuM. bALapaNathI ja koI sArI vastu, kazuMka sAruM "beDa pena" eTale rogIne pathArImAM ja maLamutra karAvavA mATenA khAvAnuM ke navA vastro tAtkAlika garIba bALakomAM vitaraNa sAdhano ApI tene sApha karIne rAkhavAnI sevA. karavAno temano svabhAva hato. tAMjora meDIkala kolejamAM teoe nAma bhale zivAnaMda hatuM. paraMtu teo sevAnaMda ane zivAnaMdA tabIbInuM zikSaNa prApta karIne teo malAyA gayA hatA. tyAM DaoN. nAmathI oLakhAtA. sAdhAraNa rIte jyAre yoganI anubhUtionI pArasansanA, madadanIza tarIke robInsamAM eka rabbara esTeTanI carcA thAya tyAre loko samAdhi ane savikalpa samAdhi tathA hospITalamAM sevA karavA lAgyA. tyAM Do. kukhkhasvAmI mATe nirvikalpa athavA sahaja samAdhinA baNagAM phUMkatA hoya che paraMtu DhagalAbaMdha kAma rAha joIne beThuM hatuM. dardIone tapAsavA, davAo svAmI zivAnaMdajIno yoga samanvaya yoga hato. teo kahetA, - ra prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka adhyAtmanA UMcA AkAzamAM uDavA mATe sevA ane sumIrana baMne dararoja besatA tyAM jorathI kodALI phaTakArelI. AzramamAM sarakhI mAtrAmAM jarUrI che.' zivAnaMda AzramamAM akhaMDa kirtana ane IlekTrikasiTI to hatI ja nahIM. eka mAtra phAnasanA ajavALAmAM akhaMDa kicananuM mahattva hatuM. temanuM jIvana pAradarzaka hatuM. temanuM kazuM dekhAyuM nahIM. paraMtu zAMta prArthanAnA vAtAvaraNa vacce kodALI hAsya nirmaLa ane bAla sahaja mukta hAsya hatuM. vedAMtanA gahana jamIna upara ghAva paDatAM loko camakyA. paraMtu svAmIjIe pelI alagArI jIva, vedAMtanA ucca zikharo vyaktine vAtsalyathI Azraya Apyo. thoDA divasa premathI rAkhIne para birAjIta thaIne bhaktitattvanA UMDANamAM sthiratA karIne teo pachI pAcho madrAsa (cennai) mokalI Apyo. samagra vizvamAM 'kirtana samrATa' tarIke suprasiddha hatA. Ama temanI yoganI anubhUtio havAmAM uDavAthI sArthaka thatI nathI. pANImAM sAdhanA karma bhakti jJAna dhyAna ane AtmasAkSAtkAranI sAdhanA 3bIne ke jamIna nIce daTAIne athavA to paMcAgni sAdhanAmAM siddha hatI. ApaNe ekamekane sthULa pudgalo - zarIramAM dekhI zakIe thatI nathI. temano yoga pratyeka jaDa cetana jIva jagatamAM pratyakSa chIe tema temaNe bhagavAna zrI kRSaNanA pratyakSa darzana karyA. A paramAtmAnI anubhUtino yoga hato. kRSNa temane sarvatra dekhAtA. temane mana AzramamAM AvatA pratyeka teo kahetA, "zAMtithI be vakhata pauSTika AhAra khAo. atithi sAkSAt paramAtmA hatA. temanI saunI sevAmAM AvazyakatA sevA karavAnI koI taka na choDo. rAtre vahelA suvo. savAre pramANe saune hA kophI IDalI vaDA Dhose upamA ane sAMja hoya brahmamuhUrtamAM dhyAna karo. japa karo. svAdhyAya karo. satya bolo - to bIsleTa vagere nAsto ApatA. rAtrI satsaMga samaye kUtarAMo ahiMsaka banI raho. sau pratye sadbhAva ane sanmAna dAkhavo. Love bhase laDe to paNa satsaMga pachI potAnA hAthe sauthI pahelo prasAda all & hate none. kadIye koIne paNa dhikkAro nahIM AnaMdamAM teo A mUka prANIone ApatA. AzramamAM tyAre sApa ane raho. AnaMda Apo. duHkhI thAo nahIM. duHkhI karo nahIM. bhagavAnane vIMchI bahu hatA. pratyeka nUtana Azrama vAsIone teo sarpa ane eka kSaNa mATe paNa bhUlo nahIM. A prakAranuM jIvana ja divya jIvana vichIno mAraNa maMtra zIkhavatA, tethI A maMtronA ArAdhakane A . che. zreSTha jIvana che. zreSTha yoga che. A tamArI sAdhaka jIvananA jIva jaMtuono bhaya na raheto ane jo bIjA koIne paNa sApa ke yoganI zreSTha anubhUti che. A badhu asaMbhava nathI. prayatna karo; vIMchI DaMkha mAre to A maMtra siddhine kAraNe te sau satvare temane tamo paNa te divyatAnI prApti A ja janmamAM karo. OM zAMti" jhera na caDhe ane prANa rakSA thAya tevuM karatA. ane jo koI ajANyo DID mANasa AzramamAM vIMchI ke sApane mAryAnA samAcAra maLe to teo nirjaLA upavAsa karI ane te "mRta AtmA' mATe zivAnaMda Azrama, zivAnaMda mArga, AtmazAMtinI prArthanA karatA. jodhapura TekarI, eka divasa tAmIlanADuthI AvelA lobhI mANase pUjya amadAvAda - 380015 svAmIjInI hatyA karavA mATe brahmamuhUrtanI prArthanAmAM jyAM svAmI phona : 079-686 1234 | mo. 09409622263 pada 37 AnaMdaghanajIe A padamAM yogamArga grahaNa karI potAnA AtmAne paramAtmA banAvavAno, potAnA zuddha svarUpane pragaTa karavAno mokSamArga batAvyo che - tAjoge citta lyAo re, vahAlA tA joge, samakita dorI zIla laMgoTI, dhula dhula gAMTha dhulAUM tatva guphAneM dhISa nauruM, cetana ratanana+II re... vahAMnA || 1 || aSTa gurukA kaMDelI dhUnI, dhyAnA agana jalAuM, upazama chanane bhasma chaNAuM, malI malI aMga lagAuM re... || 2 || Adi gurukA celA hokara, mohake kAna pharAuM, dharma zukla doya mudrA sohe, karuNAnAda bajAuM re... || 3 || (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA saMtulita jIvanano mArga : yoga. gurudeva zrI zrI ravizaMkarajI mAnavatAvAdI ane AdhyAtmika gurU zrI zrI ravizaMkarajI zAMti ane mAnavIya mUlyonA rAjadUta che, ane dha ArTa opha livIMga phAunDezananA sthApaka che, temanA jIvana ane kArya dvArA taMdurasta, hiMsAmukta vizvanI daSTithI lAkho lokone prerita karyA che. emanA kArya mATe bhArata sarakora I.sa. 2016 nA emane 'padmavibhUSaNa'thI sanmAnita karyA che. kvonTama phijhIksa jene brahmAMDa vyApta urjA kahe che, tathA vedAMta Adi mudrA (aMguThAne aMdara vALIne hAthanI mUThI vALavI)nuM prayojana jene parama satya kahe che, teno sAkSAtkAra karavAno mArga, e yoga karatuM hoya che. eja rIte zizuo cina mudrA (hAthanA aMguThAno che. vedAMtamAM varNavavAmAM Avela utkRSTa chatAM sUkSmAtisUkSma satya agra bhAgano prathama AMgaLInA agra bhAgane sparza) paNa vAraMvAra yoga dvArA ja sadraza karI zakAya che. yoga e anna yAtrAnuM prathama prayojatA hoya che. sopAna che. zizuo jyAre paDakhuM pharavAno prayatna kare che tyAre teo sAmAnya rIte evuM mAnavAmAM Ave che ke vividha AsanonI bhujaMgAsana, naTarAja Asana karatAM hoya che, ane jyAre teo zreNI eTale yoga! vAstavamAM Asana e yoga nathI, e to yoganuM ghUMTaNabhera cAle che tyAre mArjarAsana kare che. ubhA thatA zIkhe che eka mAtra aMga che. yoga eTale saMyogana, joDANa! aMtaravizvamAM tyAre trikoNAsana ane parvatAsana karatA hoya che. 2 varSanI uMmara hRdaya, mana, zarIra ane AtmananuM saMyojana kare te yoga! ane sudhI bALako pavanamuktAsana karatA hoya che ane bAlAsanamAM bAhya jagatamAM anya vyaktio sAthe aikyano anubhava Ape te niMdrAdhIna thatA hoya che. to bALakanI cetanAmAM yoga bahu ja yoga, roga-mukta zarIra, hiMsAmukta samAja, gUMcavaNo rahita sAhajikatApUrvaka abhivyakta thAya che. paraMtu bAlyAvasthA pachI mana, avarodharahita buddhi, AghAtarahita smRti ane kaMpanarahita A yogAsano sajagatApUrvaka ane niyamitapaNe karavA Avazyaka zvAsocchavAsanuM varadAna yoga Ape che. che. tenA dvArA ApaNe yuvAvasthAnI capaLatA tathA sajaga mananuM AnaMdanA akhkhalita pravAhane vyaktinA jIvanamAM vahevA gAMbhIrya ema baMne vizvane mANI zakIe chIe. parivAranuM mATenA praveza dvAra yoga kholI Ape che. eka AnaMdita vyakti vAtAvaraNa ane saMjogo, Adhunika jhaDapI jIvana zailI, mIDiyA AnaMdita samAjanuM nirmANa kare che. svArthI ane ahaMkAra prerita vagere yuvA mAnasa para nakArAtmaka asara kare che. ane eTale ja vRttione kAraNe vyakti duHkhano anubhava kare che, samAja pIDAno potAnA manane taNAvamukta kaI rIte rAkhavuM, nakArAtmaka anubhava kare che. paraMtu yoga A saghaLAM duHkho nirmaLa karavA mATe bhAvanAo para kaI rIte vijaya meLavavo tathA hamezA AnaMdamaya, sakSama che. yoga zArirIka svAcya ane urjA jevA bhautika lAbha phUrtivAna kaI rIte rahevuM tenuM zikSaNa yuvAnone ApavuM atyaMta to Ape ja che, paraMtu sAthe sAthe AtmAnuM udghakaraNa kare che ane Avazyaka che. yoga, dhyAna ane prANAyAma thakI A zakya bane che. vyaktimAM aMtaHskuraNAno AvirbhAva thAya che. aMtaHskuraNA pratidina mAtra 20 minITanI sAdhanA, vyaktinA mananuM saMtulana vartamAna samayamAM keTalI agatyanI che! yoga kArya-kuzaLatA lAve jALavI rAkhe che. jema pratidina ApaNe snAna ane daMtamaMjana vaDe che. yoganA upayogathI vyakti viparIta paristhitimAM zAMta rahI zarIrane zuddha rAkhIe chIe, te ja rIte yoga ane prANAyAma dvArA zake che ane saMjogone potAnA niyaMtraNamAM lAvI zake che. manane zuddha rAkhavuM eTaluM ja agatyanuM che. pratyeka ziza eka yogI che? prANAyAma ane dhyAna dvArA ekAgratA ane smaraNazaktino - pRthvI paranI dareka vyaktie jANye-ajANya jIvanamAM yoganuM vadhAro thAya che, ane eTale ja eka vidyArthI mATe yoga atyaMta AcaraNa karyuM ja che. bALako to janmajAta yogI che. vizvanA upayogI sAdhana che. nitya yogasAdhanA karavAthI AMtarasUjha, koIpaNa khUNAmAM, Apa eka zizunuM nirIkSaNa karazo to Apa grahaNazakti ane aMtaHskuraNAnI prApti thAya che, ane jenAthI joI zakazo ke teo sahajatApUrvaka ja, eka ja sarakhA yogAsano parIkSA samayanA sTresa, boja ane vyagratAthI mukta thaI mana zAMta kare che. mAtAnA garbhamAM raheluM zizu merudaMDa mudrA (hAthano aMguTho bane che. kizorAvasthA daramyAnanI AMtarika mUMjhavaNa daramyAna yoga uparanI dizAmAM)nuM prayojana karatuM hoya che. to eka navajAta ziza sAdhanA sahAyarUpa thAya che ane anya loko sAthenA saMvAda ane prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka sTeja paranI abhivyakti samaye lAgatA DarathI paNa yoga dvArA mukti Ave che. meLavI zakAya che. kauzalya : yoga dvArA vyakti kozalya prApta kare che. bhagavAna yogathI prANa unI vRddhi : zrIkRSNae kahyuM che ke "kArya-kauzalya e yoga che.' - Apa koIpaNa - yoga vidyAnA praNetA pataMjali kahe che ke "heyama duHkhama paristhitimAM keTalI kuzaLatApUrvaka kAma karo cho, ane ApanA anAgatama': arthAta du:kha Ave, tenI pahelA ja teno nAza thAya te saMvAdamAM keTalI kuzaLatA che te khUba mahatvanuM che. yogano heta che. vartamAna samayamAM sTresa, ciMtA, hatAzA ane AnaMda pratyeka vyakti zuM cAle che? dareka vyakti zAMta, khuza ane nirAzAthI aneka vyaktio prabhAvita che. A saghaLuM sImita prANa svastha rahevA cAhe che. paraMtu mana bhUtakALa ane bhaviSya vacce jhUlatuM urjAnuM pariNAma che. yoga puSkaLa mAtrAmAM prANa urjAno saMcAra rahe che, te sthitimAM zAMti kaI rIte maLe? ApaNA manane vartamAna kare che ane eTale yoga thakI A sarva samasyAo saraLatAthI dUra kSaNamAM lAvavA ApaNe prayatnazIla banavuM paDe che, ane te ja thAya che. yoga jIvananA aneka pAsAone sparze che ane lAbhAnvita yoga che. kare cheH mananI vRttio: svAzya : vizvabharamAM Aje yogane haLavAza, AnaMda ane maharSi pataMjali likhita yogasUtro anusAra mananA vikArothI sRjanAtmakatAno paryAya mAnavAmAM Ave che. yoga upara karavAmAM mukti eja yoga che. jo ApaNe mananuM nirIkSaNa karIzuM to AvelA aneka rIsarca sUcave che ke yoga asaMkhya vyAdhiomAMthI samajAze ke mana A pAMca pravRttiomAMthI koIpaNa eka sAthe mukti Ape che tathA svastha ane dIrgha jIvananuM varadAna Ape che. hamezA joDAyeluM hoya che. vartaNUka : yoga e mAtra veITa losa progrAma nathI. yoga to eka * pramANa : uttaranI zodha vijJAna che jenA prayogathI, zarIranI sAthe, ApanuM samagra astitva viparyAya : niSkarSa para AvavuM haLavAzabharyuM banI jAya che. eka yogI sadAya smitasabhara hoya vikalpa : kalpanA karavI che. yoga ApanI bhAvanAomAM komaLatA ane zAMti prere che. Apa ApanI bhAvanAo thakI khIlI uTho cho. ApanI niMdrA : svapna abhivyaktimAM spaSTatA ane vicAradhArA mukta hoya che. eka * smRti : vItI gayela ghaTanAonuM smaraNa karavuM. yogInI A sAcI oLakha che. mana haMmezA pramANa mAMge che. Ape A bAbata para dhyAna spaMdana: vAIbrozana: ApaNA zabdo karatA vadhu ApaNI upasthiti ApyuM che? Apa svITjharlenDamAM cho, te kaI rIte sAbita karI dvArA ApaNe saMvAda karatA hoIe chIe. ApaNe jema jema svanI zakAya? Apa ApanI samakSa Apsa parvato nihALI rahyAM cho, nikaTa jaIe chIe. ApaNI upasthiti saMdara ane prabhAvazALI teno artha e ke Apa svITjharlenDamAM cho. to A pratyakSa pramANa spaMdano utpanna kare che. thayuM. pratyakSa ke je svAbhAvika che, sanmukha che ane jeno anubhava komyunikezana: ApaNA spaMdano-vAIbrezana ApaNI prANa urjA karI zakAya che. te ja rIte anya eka pramANa anumAna pramANa che. upara AdhArita che. jyAre ApaNe koI vyakti sAthe saMvAda sAdhI ? che je sanmukha nathI, kadAcita svAbhAvika paNa nathI, paraMtu tene tarka zakatA nathI tyAre ApaNe kahIe chIe : "ApaNI veva-lentha maLatI dvArA jANI ane samajI zakAya che. ane e ja rIte Agama pramANa nathI!' yogathI ApaNI avalokana zakti tIkSaNa bane che. draSTibiMdu che, je zAstra AdhArita che. zAstramAM lakhyuM che, mATe satya; tevuM spaSTa bane che. ApaNe anya vyakti sAthe spaSTa ane yogya saMvAda Agama pramANa sUcave che. to mana A rIte kAma kare che. Apa sthApavA mATe sakSama banIe chIe. niraMtara eka yA bIjA pramANanI, sAbitInI zodha karyA karo cho. pUrvagraha-nivAraNa samAjamAM anya eka samasyAno ApaNe sAmano - jyAre Apa pramANanI A vRttine choDo cho, tyAre yoga ghaTita karI rahyAM chIe te che pUrvagraha! dharma, jAti, Arthika sthiti, lA A thAya che. ane tyAre Apa bhItara jAo cho, svamAM kendrita thAo zaikSaNika lAyakAta A sarvane laIne utpanna thayela pUrvagraha ane chA. pUrvadhAraNAo e vyaktinA manane kuMThita banAvI dIdhuM che, jene bhItara jaIne svamAM sthira thavA mATe koI ja pramANanI jarUra lIdhe AMtarika kleza ane vikhavAdo ubhA thAya che. yoga nathI. jenuM pramANa ApI zakAya che, tenuM khaMDana paNa karI zakAya eka vizALa draSTikoNane prere che ane tenA dvArA saMgharSano aMta che. paraMtu satya pramANa-khaMDanathI pare che. Apa IzvaranA astitvane (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana (75) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka yoganuM anuzAsana : sAbita karI zakatA nathI, paraMtu nakArI paNa zakatA nathI. pramANa tarka para AdhArita che ane tarka sImita che. bilakula Aja rIte AtmajJAna ane premane paNa pramAkriya karI zakAtA nathI, ke nakArI paNa zakAtA nathI. vartana e premanuM pramANa nathI. nATyakAro premano abhinaya kare che, paraMtu teo vAstavamAM premano anubhava karatA nathI. to pramANe Apane bAdhita kare che. pramAAnI vRtti ApanA mATe pRthvI paranu sauthI moTuM baMdhana che. mahadaMze Apa ApanA vicAro, abhiprAyo ane bhAvanAo anya vyaktio upara thopI do cho ane tene ja vAstavikatA mAno cho. mananI A vRttine 'viparyAya' kahe che. Apa laghutAgraMthIthI pIDAo cho, ane tethI sAmI vyakti Apane uddhata lAge che. vAstavamAM teo abhimAnI ke uddhRta nathI. paraMtu Apa Apano Adara karI nathI rahyAM ane tethI Apane lAge che ke anya vyaktio paNa Apano anAdara kare che ! mananI trIjI vRtti che vikalpa! ApanuM mana kyAM to koI suMdara parIkalpanAmAM rAce che athavA nirarthaka bhayano anubhava kare che. kadAcita Apa sATha varSanA cho, paraMtu pharIthI soLa varSanA banI javAnI kalpanA karo cho, athavA to AvatI kAle akasmAta thaze ane mRtyu thaze tevA bhayathI pIDAo cho. A baMne vikalpa che. nidrA e cothI pravRtti che, ane smRti bhUtakALane yAda karavo, te mananI pAMcamI pravRtti che. jyAre Apa jAgRta cho, tyAre Apa AmAMthI koIpaNa vRttino anubhava karo cho? jo hA, to dhyAna ane yoga ghaTita thaI rahyAM nathI. mananI A prabaLa vRttiono nirodha kaI rIte thaI zake? abhyAsa ane vairAgyathI A zakya bane che. mananI pAMca vRttiothI vimukha thaIne vartamAna kSAmAM rahevA mATe prayatnazIla thavuM paDe che. A prayatna eTale abhyAsa! Ape draDha nizcaya karavo paDe ke A ke Apa koI pramANa ke jANakArImAM rasa dharAvazo nahi. jyAre mana pramANa ke jANakArI Icche, tyAre Apa tenuM avalokana karIne sAkSIbhAvamAM vizrAma karo! jevI paristhiti che tevI rahevA do ! jo mana koI parikalpanAmAM rAce che, to e ghaTanAne jANo! jevA Apa ApanI parikyanA pratye sajAga banazo, ke tarata ja Apa temAMthI mukta thaI jazo. vartamAna kSaNa ati nUtana, tAjI ane saMpUrNa che. punaH punaH vartamAna kSaNa paratve sajAga banavuM te abhyAsa che. 76 jyAre Apane tarasa lAge che, tyAre pANI pIvA mATe zuM Apane koI niyamanI jarUra che ? jyAre Apa prakRtti sAthe tAdAtmya anubhavo cho, tyAre tenI suMdaratAnI prazaMsA mATe zuM Apane koI zistanI jarUra paDe che? bilakula nahi! jyAre Apane tarasa lAgI che, tyAre Apa pANI pIo cho, jyAre Apa suMdara prAkRtika dazya juo cho, Apa sahaja ja prazaMsA karo cho. AnA mATe koI niyama, anuzAsananI AvazyaktA nathI, paraMtu, prAraMbhamAM je sukhada nathI, paNa Apa jANo cho ke lAMbA gAle tenAthI sukha prApta thaze, te karavA mATe Apane anuzAsananI jarUra paDe che. jyAre Apa svamAM sthira ho cho, tyAre Apa AnaMda, prahallanA ane zAMtino nitAMta anubhava karo cho. tyAM anuzAsananI jarUra nathI. paraMtu jyAre Apa ApanA sva sAthe joDAyela nathI, tyAre mana khuba ja pravRtta bane che, ati caMcaLa bane che. A vakhate manane zAMta karI, bhItara javA mATe anuzAsananI jarUra paDe che. yogamAM jyAre anuzAsanano prayoga thAya che tyAre te pariNAmasvarUpe ja AnaMda ane prasannatAnI sukhada anubhUti Ape che. prasannatAnA traNa prakAra che H sAtvika, tAmasika ane rAjasika te koI kArya jyAre prAraMbhamAM kaThina ane aNagamatuM lAge che, aMte sAtvika prasannatA Ape che. sAtvika prasannatA lAMbo samaya rahe che. paraMtu te meLavavA anuzAsananI jarUra rahe che. tAmasika prasannatA prAraMbhamAM AhlAdaka jaNAya che, paraMtu vAstavamAM prAraMbhathI aMta sudhI te duHkha ja che. anuzAsanano abhAva tAmasika prasannatA bhazI dorI jAya che. rAjasika prasannatA zarUAtamAM prasaLatA Ape che paraMtu aMtamAM duHkha Ape che. aogya anuzAsana rAjasika prasannatA Ape che. to sAtvika prasannatA mATe anuzAsana e anivArya jarUriyAta che. Aje samagra vizvamAM loko yoganuM mahatva pichANatA thayA che. yogathI vyaktigata AMtarika zAMtinI prApti thAya che, ane AMtarika zAMti vaDe ja vizvazAMti hAMsala karavI zakya che. 21 juna - AMtararASTrIya yoga divasa tarIke vizvabharamAM ujavavAmAM Ave che. zarIra ane mananAM svAsthyanuM mahatva tathA te mATe yoganuM pradAna have sahu koI jANe che. yoga have mAtra eka rASTra ke dharma purato sImita nathI. samagra mAnava jAta mATe te eka samRdhdha jJAnano khajAno che. AMtararASTrIya yoga divasano utsava vizvane A vaibhavathI paricita kare che, ane vizvamAM kyAMya paNa yoga aMge pravartatI gerasamajane dUra kare che. (phebruArI - 2018 paNa jIvA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka gurudeva zrI zrI ravizaMkarajI zrI zrI skUla opha yogA gurudeva zrI zrI ravizaMkarajI vizvavikhyAta adhyAtmika guru tathA zrI zrI skUla opha yogAnI sthApanA gurudeva zrI zrI ravizaMkarajIe mAnavatAvAdI mUlyonAM punaHsthApana mATe kAryarata che. vizvabharamAM karI che. jemAM vaidika paraMparA ane paddhatio mujaba yoganuM zikSaNa taNAvamukta, hiMsA mukta samAjanAM nirmANa mATe teo satata ApavAmAM Ave che. guru paraMparAthI prApta kareluM jJAna atre saraLa kArya karI rahyAM che. 160 dezomAM, 370 miliyana lokone selpha zailImAM, vividha dharmo, saMskRti tathA bhinna vaya jUthanA vidyArthIone DevalapamenTa progrAma dvArA gurudeve zAMti ane premano saMdeza eka samAna rIte, tathA Adhunika jIvanazailIne anurUpa ApavAmAM pahoMcADyo che. vizvabharamAM zAMti sthApana ane saMgharSa nivAraNamAM Ave che. bahuAyAmI zikSaNa paddhati dvArA zIkhavavAmAM AvatA temaNe potAnuM yogadAna ApyuM che. kAzmIra, AsAma, bihAra abhyAsakramamAM haTha yoga, rAja yoga, jJAna yoga, karma yoga ane jevA bhAratanAM rAjyo tathA kolambiyA, IrAka, sIriyA, koTa- bhakti yoga tathA anya aneka pariNAmono samAveza karavAmAM DI-AIvorI jevA rASTromAM temaNe saMgharSa nivAraNa, yudhdha virAma Avyo che. ane zAMti sthApana mATe pariNAmalakSI kArya karyuM che tathA samAjanA saLagatA praznonuM nirAkaraNa karyuM che. padmazrI DaoN. kumArapALa desAIne rAjyapAlazrI dvArA enAyata thayuM AcArya tulasI sanmAna mAnavamUlyonI garimA sAthe paoNjhiTIva lekhana dvArA guNavaMtarAya AcArya, kavi dulA bhAyA kAga jo vAnI samAjanA nirmANane dizA ApanAra sarjaka-patrakArane apAto sAhityacarcA sAMbhaLIne AmAM vizeSa rasa jAgyo ane dhIre bhAratavarSano pratiSThita "AcArya tulasI sanmAna" evaoNrDa DaoN. dhIre evo anubhava thayo ke duniyAmAM mAnavatAthI moTo koI kumArapALa desAIne rAjyapAlazrI o.pI. kohalIe kahyuM ke dharma nathI ane mAnavakalyANathI moTuM koI kArya nathI. Ane DaoN. kumArapALa desAIne sAhitya sAthe patrakAratvamAM UMDuM kheDANa pariNAme sAdagI ane sAhasa dharAvatA lAlabahAdura zAstrInuM karyuM che ane mUlyaniSTha patrakArane varelA kumArapALa desAIe jIvanacaritra lakhyuM, dharma ane sAMpradAyikatAthI UMce jaIne vAta nItika sAhasa, satyaniSThA ane draDhatA dvArA potAno patrakArano karanArA mahAyogI AnaMdaghana para pIeca.DI. karyuM. mArA pitA dharma nibhAvyo che. DaoN. desAInA jIvanamAM kArya pratyenuM eka mizana jayabhikhue 1953 mAM zarU karelI 'ITa ane ImArata' nAmanI jovA maLe che ane jainadarzananA teo samartha jJAtA che. sAhitya cAritrya ghaDatara ane mAnavamUlyone ujAgara karatI kolama - ane pAMDitya sAthe bhAgye ja jovA maLatI vinamratA emanAmAM 1970 thI huM lakhuM chuM. Ama pitA-putranI joDIe 63 varSathI dRSTigocara thAya che. A prasaMge AcArya-tulasI vicAramaMcanA eka ja akhabAramA maga mA eka ja akhabAramAM pragaTa thAya che te noMdhapAtra bAbata gaNAya. adhyakSa rAjakumAra pugaliyAe kahyuM hatuM ke "AcArya talasI aMtamAM Do. kumArapALa desAIe kahyuM ke globalAIjhezanane kAraNe sanmAna" enAyata karavAmAM Ave che tyAre savizeSa AnaMda e ApaNA badhAM mUlyo drAvaNapAtramAM AvIne TharyA che. patrakAratvae che ke gujarAtanI eka bahumukhI pratibhAne poMkhavAno amane e manoraMjananuM manamohaka bajAra nathI, paraMtu caitanya ane avasara maLyo che. "nUtana saverA" nA saMpAdaka zrI naMdakumAra bhAvasaMvedanazIla paripUrNa bhAvazakti che. emanI pAse spiriTa oNpha rejhisTansa che. Aje prinTa miDiyA aneka patrakArono sAmane noTiyAla ane navanItanA saMpAdaka zrI vizvanAtha sacadeve ema kare che tyAre mUlyonI hiphAjata karanArA kalamasevIne A sanmAna kahyuM ke DaoN. kumArapALa desAI bhale varkiMga jarnAlisTa na hoya. apAI rahyuM che. A prasaMge sAdhvIzrI lAvaNyazrIjI, sAdhvIjI | sanmAnanA pratyuttaramAM DaoN. kumArapALa desAIe kahyuM ke kanakarekhAjI ane sAdhvIzrI rAjazrIjIe AcArya tulasInI mAtra agiyAra varSanI nAnI vayathI sAkSara pitA "jayabhikhu" mativaMdanA karavAnI sAthosAtha sanmAna pAmatA DaoN. desAIne pAsethI sAhityanuM vAtAvaraNa prApta thatAM patrakAratva ane abhinaMdana ApyA hatA ane zrI saMtoSa surANAe AbhAravidhi sAhityamAM lekhana zarU karyuM. dhUmaketu, jhaveracaMda meghANI, karI hatI. (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka brahmAkumArImAM batAvelo rAja rAjayoga e phakta mana-budhdhithI karelA jJAnanA manana- karavI levI joIe ke A kaLiyugamAM aMtima samaye vastu, ciMtana-maMthanano ja viSaya nathI paraMtu A kriyAo dvArA gahana vyakti, padArtha, paristhiti vagere aMte to duHkhakAraka, ke pIDAkAraka anubhUti karavAno paNa viSaya che. vAstavamAM yoga e paramAtmA che. ApaNe teno anubhava paNa karI rahyAM chIe. have kSaNika sAthenuM premabharyuM temaja (Loveful) temaja hetu saMpanna (Purpose- thobho ane vicAro mAre zA mATe mArA manane A badhI bAbatomAM ful) milana che. yoga e aneka anubhUtio sAthe sakArAtmaka bhaTakavA devuM? ziva bAbA to vAraMvAra kahI rahyA che ke, "svayaMnA parivartana karavAnA prayogano viSaya che. dehane, dehika saMbaMdhone, tenA padArthone bhUlI, uparAma bano. aMgrejImAM anubhUti eTale rIyalAIjhezana (Realization). potAne AtmA samajo ane mane eka ne yAda karo." mULa vAta zuM tame rIyalamAM rIyalAIjhezana karavA mAMgo cho? to Avo, manane dunyavI padArtho temaja bAbatothI aLagu rAkhavAnI che, nIcenA A pAMca lAIjhezana (lization) ne tamArA yogAbhyAsano DITecamenTanI che. jarUriyAta pUratuM ja manane A bAbatomAM lagAvo. bhAga banAvI do. svAnubhavanA AdhAre jaNAvuM chuM ke tame zivabAbA e to sarvasva tyAgI, behadanA vairAgI banI, uparAma saphaLatAnA zikharo sara karI zakazo. avasthAmAM rahevAnI vAta karI che. jJAnanA evA aneka muddAonA (1)channelization of Mind : mananuM dizAkaraNa manana-ciMtanathI ApaNI uparAma sthiti keLavavI muzkela (2) Rationalization .: buddhinuM tarkasaMgatIkaraNa nathI. A sthiti manane sthira ane zAMta karaze. ane tame je muddA | Devinization of Intellect : buddhinuM divyIkaraNa pa2 athavA lakSa dhyAna kendrita karavA mAgo cho te saraLatAthI karI (3)Globalization of Self : svayaMnuM vaizvikaraNa zakazo. (4)Visualization of Aspects : yoganA vividha bIjI mahatvanI bAbata e che ke, yogAbhyAsa zarU karatA pahelAM pAsAonuM manocitraNa tamAruM lakSa dhyeya spaSTa nakkI karo ane manamAM tene sthira karo ke (5)Emotionalization of Heart: hRdayanuM bhAvakaraNa Aje mAre yogAbhyAsamAM kaI avasthAmAM pahoMcavuM che? kaI (1) channelization of Mind: mananuM dizAkaraNa bAbatonI anubhUti karavI che? bAbA sAthe kayA saMbaMdhonI rasanA mananuM dizAkaraNa eTale mananI caMcaLatAne samApta karI, manane levI che? sva parivartana mATe temaja vizva parivartana mATe yogano sthira karI, manane cokkasa dizAmAM vALI koI sthAna para ke koI kayo prayoga karavo che? vagere nakkI karo. jo yoganuM lakSa-dhyeya viSaya para kendrIta karavuM, arthAt ekAgra karavuM. yogAbhyAsanI buddhimAM sunizcita haze to yoganI vidhi spaSTa thaze ane manane te pAyAnI jarUrIyAta mananI sthiratA ane ekAgratA che. vartamAna dizAmAM vALavuM ke kendrita karavuM te saraLa banI jaze. samaye moTAbhAganA lokonI mananI sthiti atyaMta caMcaLa che. mana (2) Rationalization: buddhinuM tarkasaMgatIkaraNa koIne koI vastu, vyakti, padArtha ke paristhitimAM satata bhamatuM bAbAe ApelA jIva-jagata ane jagadIza; AtmAja rahe che. manovijJAnanA saMzodhano jaNAve che ke, sAmAnya rIte paramAtmA ane sRSTi; Man, Matter and God viSenA gahana mAnavInA manamAM eka divasamAM sarerAza 30,000 thI jJAnanA dareka muddAnI mahIna samaja buddhimAM jeTalI spaSTa thatI jaze, 35,000 jeTalA vicAro utpanna thAya che. A vicAronA prakAranuM teTalI ApaNI buddhi zuddha-pavitra, viveka saMgata, tarkasaMgata, divya vizleSaNa karatA manovijJAniko kahe che ke, ATalI moTI saMkhyAmAM banatI jaze. jJAnanA dareka mahA muddAne tamArI samaja (Perceputpanna thatA vicAromAM 80 thI 85 TakA vicAro kyAM to tion) no bhAga banAvI do. to anubhUti saraLa banaze. temAM be viSAkta che, kyAM to nakArAtmaka che, ke vyartha cAle che. je tene mata nathI! saheja paNa upayogI nathI paraMtu nukazAnakartA che. 15 thI 20 jo ApaNe AtmaciMtana dvArA Atmadarzana, AtmasAta ke TakA ja vicAro evA che ke, je tenA kAmanA hoya che. ApaNI saMskAra parivartana karavA IcchatA hoIe to AtmajJAnanI dareka AvI manodazAmAM manane zAMta karI, sthira karI, ekAgra karavA mahIna bAbatonI spaSTa samaja mAre keLavavI ja rahI. AtmAnA mATe vizeSa abhyAsanI jarUrata che. jo ApaNe nIcenI bAbatone svarUpathI mAMDIne tenI kriyAtmaka zaktio, tenuM amaratva ke tenA dhyAnamAM rAkhI teno amala karIzuM to mana cokkasa sthira temaja svadharmo - tenuM svadhAma - tenA svapitA - tenA svajanmo - tenI ekAgra thaze. tamAma lAkSaNikatAonI mArI buddhimAM spaSTa samaja haze to te paramAtmAe ApelA jJAnanA AdhAre ApaNe spaSTa samaja mArA ciMtanamAM Avaze, je mane aMte AtmasAta (Self Realiza78) prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka tion) tarapha dorI jaze. AvI to jJAnanI aneka samaja che je tamane tamArA jJAnanA dareka muddAno sAra temaja vistAra baMnene yathArtha samajavA vaizvIkaraNamAM madadarUpa thaze. tame sthAna ane samayanI dRSTie paDaze, buddhinA divyIkaraNa (devIkaraNa mATe) - Devine Wisdom hadamAMthI behada cAlyA jazo. sthAnAtIta temaja samayAtItanI mATe jJAnanA dareka muddAnuM gahana manana, ciMtana, maMthana ane smaraNa avasthA prApta karazo. atyaMta jarUrI che. tyArabAda tenA svarUpa banavuM saraLa banaze. (4) Visualization of Aspects: yoganA vividha pAsAonuM (3) Globelization of self : svayaMnuM vaizvikaraNa : manocitraNaHIzvarIya jJAnanI gahana samajathI thayeluM buddhinuM devIkaraNa rAjayoga e phakta zabdomAM karelA ciMtanano viSaya nathI. paraMtu, (divyIkaraNa) tamane sarva hadomAMthI behadamAM laI jaze. dA.ta. ciMtanathI vizeSa darzanano viSaya che. yogAbhyAsanuM ApaNuM lakSa bAbAe ApaNane spaSTa samaja ApI ke tame eka ajara-amara phakta zabdomAM kareluM AtmaciMtana ja nahIM paNa manaHcakSu dvArA kareluM avinAzI AtmA cho. tame tamArA mULa vatana paramadhAmathI A Atmadarzana che. paramAtmA ciMtana ja nahIM paNa paramAtmA darzana sAkAra loka pRthvI para AvI. aneka janmo laI pArTa bhajavo cho. che, vizva ciMtana ja nahIM paraMtu vizvadarzana che. darzana eTale jovuM, tame sau AtmAo muja paramapitA paramAtmAnI saMtAna cho. tame yogAbhyAsa daramyAna ceka karo ke huM ciMtananI sAthe sAthe darzana eka gharathI AvelA, eka ja pitAnA saMtAno ApasamAM bhAI- keTaluM karuM chuM. je je zabdomAM ciMtana karuM chuM tenuM samAMtara zabdacitra bhAI cho. AkhuM vizva tamAro parivAra che. vizvanI dareka AtmA mAnasapaTa para upasAvI zakuM chuM, tene spaSTa joI zakuM chuM. to sAthe tamAro khUba najIkano Atmika saMbaMdha che. AvI samajathI ciMtana sAthenuM darzana tamane jarUra vizeSa anubhUti karAvaze. tame badhI hadomAMthI behadamAM cAlyA jazo. laukika parivAranAM manovijJAnanI bhASAmAM vAta karIe to anubhUti e saMbaMdhonI mohanI raga tUTatI jaze. sarva pratye samatvano, baMdhutvano ardhajAgRta manano viSaya che. bhAva, bhAvanA, lAgaNI, saMvedanA, bhAva pedA thaze. huM ekano eka chuM ane teNe ja mane aneka sAthe anubhUti e ardhajAgRta mananI zaktio che. ApaNe anubhUti pArTa bhajavavA mokalyo che. huM vizvano chuM, AkhuM vizva mAruM che. tyAre ja karI zakIe jyAre ApaNe ApaNA ardhajAgRta manane vizva mAro parivAra che. samatva ane baMdhutvanA bhAvathI tame sarva prabhAvita karI zakIe. ardhajAgRta mananI viSezatA e che ke, te prakAranA bhedothI temaja sukSma prakAranA dehika ahaMkArothI mukta zabdonI bhASA karatA citronI bhASA vadhu samaje che. manovijJAna thazo. tame koIpaNa jAtinA, raMganA, lIMganA, dharmanA, bhASAnA, ema kahe che ke, ardhajAgRta mana para zabdonI asara 25 TakA jeTalI rAjyanA, dezanA, saMskRtinA vyakti sAthe nisvArtha, nirmaLa prema paDe che, jyAre citronI asara 75 TakA jeTalI paDe che. eTale saMbaMdhathI joDAI jazo. ardhajAgRta mananA parivartana mATe, gahana anubhUta karavA mATe, vaizvIkaraNanI bIjI mahatvanI vAta e che ke, bAbAe ApaNane sakArAtmaka bhAvanA-saMvedanA pedA karavA mATe, gahana anubhUti - voTanI bhagoLa temaja AtmAnA traNa dALane jAna ApI karavA mATe racanAtmaka manocitraNa Creative visualization) khUba ApaNane sAcA arthamAM mAsTara trilokInAtha, mAsTara trikAladarzI ja mahatvanuM che. banAvyA che. traNe lokano mAlika hoI, huM brahmAMDanA eka eka nirasa, anubhUti vihIna yogAbhyAsanA aneka kAraNomAMnuM khUNA sAthe joDAyelo chuM. huM AkhA vizvathI prabhAvita chuM. AkhuM eka kAraNa racanAtmaka manocitraNanI kamI athavA abhAva che. vizva mArA prabhAvamAM che. mana-buddhithI huM brahmAMDanA koIpaNa sthAne sUthamavatanamAM bAbA sAthenA saMbaMdhonI rasanAnI anubhUti mATe jaI zakuM chuM. temaja anya AdAna pradAna mATe divya dRSTi athavA divya buddhithI Ama, vizvanA koIpaNa sthAne tame hazo to tamArI dRSTimAM. kareluM darzana ja mahatvanuM che. phakta AsapAsanuM vAtAvaraNa ja nahIM paraMtu samagra vizva haze. paramadhAmamAM paramAtmA sAthenA AtmAnA nirAkArI - pathvIno Akho goLo haze. tamArA mATe tamAruM sthAna pRthvInA bindurUpa milanamAM paNa ciMtananI sthiti karatA darzananI sthiti ja goLA paranuM eka biMdu samAna mAtra haze. tame muMbaImAM ho ke mahatvanI che. moskomAM, nAgapuramAM ho ke nyuyorkamAM, amadAvAdamAM ho ke bAbAnA aneka gItomAM paNa yogAbhyAsa daramyAna karelA emasTaraDemamAM tamane koI ja pharkapaDaze nahIM. tamArA mATe AvA darzananuM varNana che. be sthAna pRthvI paranA be khUba ja najIkanA be biMduo samAna "manarUpI darpaNameM bAbA dekhuM terI sUratako, haze. rAtadina karU tuja se bAte bhUluM na terI murata ko" (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana (9) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA ahIMyA manarUpI darpaNamAM sUratane mUratane jovAnI vAta che. eka samaye ApaNuM ciMtana thaMbhI jAya ane ApaNe gahana dekha rahI meM divya loka meM lAla prakAza anaMta re, anubhUtimAM sarakI jaIe, AMkhamAMthI AMsu sarakI jAya. tevA bIcameM camake jyotir biMdu jIsakA na koI aMta re bhAvomAM khovAI jaIe. paramapitA paramAtmA tuM me terI yAdameM samAI huM hRdayanA bhAvakaraNa mATenI eka yuktirUpe ApaNe nIcenI meM to eka jagamaga jyoti huM, meM to eka jagamaga jyoti huM" bAbato para eka lIsTa taiyAra karI tenA para ciMtana karavuM joIe. ahIMyA paNa camakatA jyotibiMdu zivabAbAne ke jagamaga bAbA hame kyA se kyA banA rahA hai; kahAMse le jA rahA hai; kyA karatI AtmAnI jyotine jovAnI vAta che. kyA de kara bharapUra kara rahA hai; kaunase kaunase svamAnose - varadAno eTale yoganI anubhUti mATe AMtara manaHcakSu dvArA mAnasapaTa se - saMpanna kara rahA he vagere. para yogAbhyAsanA je te muddAnuM manocitraNa (Visualization) Ama karavAthI bAbAe ApaNA para karelA asIma upakArathI karavAnI Adata keLavo to jarUra lAbha thaze. ApaNuM hRdaya bharAI Avaze ane hRdaya gAI uThaze. (5) Emotionalization of Heart: hadayanuM bhAvakaraNa : "upakAra tumhArA bAbA kIne zabdomeM meM gAu anubhUti mATe A eka khUba ja agatyanuM parimANa che. dilane jo pAyA hai, vo kese meM samajAvuM." anubhUti eka phIlIMga che. hRdaya bhAvanA, lAgaNI, saMvedanAthI ye dila hara pala gAtA rahetA ahesAna tumhArA o bAbA, bharAI na jAya tyAM sudhI anubhUti zakya nathI. bhAva-bhAvanA badalI hamArI kismata pAke, pyAra tumhArA o bAbA..." temaja saMvedanA vihina, phakta mana-buddhithI kareluM manana-ciMtana ke "mujako sahArA denevAle e dila kahe terA zukriyA.. manacitraNa tamane vizeSa anubhUti na karAvI zake. gahana anubhUti jamAnA jo de na sakA vo tUne diyA..." mATe tamAruM hRdayabhAva, bhAvanA, lAgaNI, saMvedanAothI bharAI AvA to aneka hRdayanA bhAvakaraNa mATe ghaNAM bhAvavAhI javuM joIe. koIpaNa saMbaMdha niSkAma, nirmaLa prema vagara pAMgarI gIto che jenA prasaMgocIta, viSayo cIta, smaraNathI hRdaya na zake. bAbA sAthenA saMbaMdhonI anubhUtino, AtmAo AtmIya bhAvanAothI bharAI jaze. mArA yogAbhyAsamAM huM AvA gItono saMbaMdhonI anubhUtino temaja manasA sevAnI saphaLatAno AdhAra khUba upayoga karuM chuM. mane khUba AnaMda Ave che. zubha kAmanA, zuddha prema, karUNA jevI aneka sakArAtmaka asarakAraka manasAsevA mATe paNa vicAro karatA hRdayanA zubha bhAvanAo (Positive Emotions) che. zivabAbA paNa ApaNane bhAvo vadhu mahatvanA che. ghaNA puruSArthIo kahetA hoya che ke ame haMmezA dareka pratye zubha bhAvanA, zubha kAmanA rAkhavAnI vAta vidhivata, vidhAnone dhyAnamAM rAkhI, vaividhya sAthe manasA sevAno kare che. puruSArtha karIe chIe paNa saMtoSakAraka pariNAma dekhAtuM nathI. manovijJAnanI dRSTie ApaNe jAgRta mana tArkIka (Logi- tenuM eka kAraNa nimittabhAva, nirmANatA, niSkAma bhAvanAo, cal) che. jyAre ardhajAgRta mana bhAvanAtmaka (Emotional) che. prakRtti temaja AtmAo pratyenA nirmaLa prema - karUNAbhAvanI uNapa eTale ApaNane koIpaNa bAbatanI gahana anubhUti karAvavA mATe athavA abhAva hoI zake. ApaNuM ardhajAgRta mana javAbadAra che. bIjA zabdomAM kahIe to ApaNe kahetA to hoIe chIe ke, vartamAna samaye haLAhaLa mana-buddhithI kareluM manana-ciMtana temaja manocitraNo e kalayuga che. cAre tarapha durAcAra, pApAcAra, bhraSTAcAra vyApelo jAgRta mananI pravRtti che. jyAre hRdayamAM AvirbhAva thatA bhAva che. vizvanI AtmAo duHkhI, azAMta che. vagere vagere, paraMtu te saMvedanAnAM spaMdano te ardhajAgRta mananI pravRtti che. phakta UMcA samaye ApaNe evuM vicArIe chIe ke, A paristhiti mATe vizvamAM (Intelligent) vALA nahi paraMtu UMcA EQ (Emotional) vALA sauthI vadhAre javAbadAra huM ja chuM. meM ja vizvane bagADyuM che. tene saraLatAthI anubhUtimAM sarakI jAya che. zrImad bhAgavata kathAmAM sudhAravAnI javAbadArI paNa mArI ja che. prakRttie atyAra sudhI tatvajJAnIo je paramAnaMda temaja atiIndriya sukhanI anubhUti ApaNI sevA karI ane karelA upakArane, temaja tenI sAme ApaNe nathI karI zakyA, te zrI kRSNa pratyenA nirmaLa prema temaja karelA prakattinA zoSaNane yAda karIzuM to tene sudhAravAnI samarpaNabhAvane kAraNe go5, gopIo saraLatAthI tanmaya banI javAbadArIno bhAva (Sense of Responsibility) ApaNAmAM zakI eTale yogAbhyAsa daramyAna Let your heart go along bhAvanAo sahaja rIte utpanna karaze. with your head arthAta tamArA hRdayane mAthA sAthe javA do. Avo ApaNe sau ciMtanazIlanI sAthe sAthe bhAvanAzIla ApaNAM yogAbhyAsamAM ApaNe evuM ciMtana ke manocitraNa paNa banIe ane anubhUtinA sAgaramAM samAI jaIe. karIe ke jethI ApaNuM hRdaya bhAva-bhAvanAothI bharAI Ave, 80) prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka - veda ane hiMdu zAstronA prakhara ciMtaka, prabhAvaka vaktA DaoN. nareza vede gujarAta yunivarsiTI temaja bhAvanagara yunivarsiTInuM kulapatipada zobhAvyuM che. 45 varSanI zaikSaNika kArakIrdimAM gujarAtanI kaoNlejomAM prAdhyApaka tarIke, saradAra paTela yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA adhyakSa tarIke ane gujarAtanI eNkeDemika sTApha kaoNlejanA DAyarekTara tarIke sevA ApI che. yoga H prasanna maMgala jIvananI AdhArazilA DaoN. nareza veda paramAtmA taraphathI ApaNane tana ane mananI saugAta maLelI che. parizrama ane puruSArtha vaDe ApaNe dhana paNa prApta karI zakIe chIe. pachI A tana, mana ane dhana varDa prasanna, sukhI, saphLa ane A sArthaka jIvana jIvavA IcchIe chIe. paraMtu jIvatAM jIvatAM khyAla Ave che ke ApaNe ApaNI kAmanA jevuM jIvana jIvI zakatA nathI. jIvanamAM samaya anusAra saMjoge palaTAtA ApaNe sukhI ke duHkhI thaIe chIe, harSa ke zoka anubhavIe chIe. saphaLa-niSphaLa thaIe chIe. sAjA-mAMdA thaIe chIe. ApaNI dhAraNA mujabanuM prasanna, maMgala, saMtuSTa jIvana ApaNe jIvI zakatA nathI. enuM kAraNa zuM che? enuM kAraNa che ApaNuM ajJAna. ApaNe bhale uccocca padavIvALuM zikSaNa meLavyuM hoya, paraMtu tema chatAM ApaNe ajJAnI hoIe chIe. A ajJAna vana vavAnI rIta padya ke kaLA vizenuM hoya che. ApaNe saunI jema jIvI to jaIe chIe, paNa ApaNe je jAtanuM, je rIte jIvana jIvI rahyA chIe te yogya che ke nahIM, ApaNI kAmanA mujabanuM che ke nahIM, te vize Apako vicAratA nathI. Apako jo asvastha ke asaMtuSTa thaIne jIvI rahyA hoIe to jIvana jIvavAnI e rIta ke paddhati yogya nathI. ghaNuM kharuM Apaze dhana dolata, sukhasagavaDo, sattAsAhyabI ane yaza-kIrtivALuM bhautika jIvana jIvI rahyA hoIe chIe. AvuM badhuM hovA chatAM ApaNA jIvanamAM sukha, saMtoSa ane zAMti hotAM nathI. tyAre ApaNe je jAtanuM jIvana jIvI rahyA chIe temAM zo pheraphAra karavAnI, temAM zuM umeravAnI jarUra che e vAta Apaze vicAratA nathI. jo gaMbhIratAthI vicArIe to ApaNane samajAya che ke Apaze tana, mana ane dhananA moha ane madamAM jIvI rahyA chIe. jIvatAM jIvatAM A tana, mana ane dhana trarNaya rArAya che, melAM thAya che, azuddha thAya che. emane zuddha karyA vinA ApaNe ApaNuM dhyeya siddha karI zakIe nahIM, e vAta ApaNe visarI jaIe chIe. tana snAnathI, mana dhyAnathI ane dhana dAnathI zuddha thAya. - jo A traNanI zuddhi karIe to ApaNuM jIvana nirmaLa thAya, paraMtu ApaNA jIvanamAM helAM ahaMtA-mamatA, rAga-dveSa, zaMkA phebruArI 2018 saMzaya, Avega-Aveza, pIMDA-vyathA, tApa-saMtApamAMthI mukta thaI zakIe nahIM. e badhAMmAMthI mukta thaI prasanna ane maMgaLa, saphLa ane sArthaka jIvana jIvavuM hoya to kaI rIte jIvavuM joIe ? e praznano uttara ApAne ApaNA zAstragraMthomAMthI maLe che. Rgveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaveda jevI saMhitAo; upaniSado, bhagavadgItA jevI zrutio; manusmRti, nAradasmRti, parAzarasmRti vagere jevI smRtio, brahmasUtra, dharmasUtra, kAmasUtra, yogasUtra jevA sUtragraMtho, rAmAyaNa ane mahAbhArata jevAM ItihAsagraMtho, bhAgavata, viSNu, agni, vAyu jevA purANagraMtho, hiMdu-jaina ane bauddha AgamagraMtho, sanAtana nigamagraMthI ApaNA zAstragraMthI che. A graMthamAM jJAnakAMDa, karmakAMDa ane upAsanA kAMDa vaDe jIvana jIvavAnI rIta, paddhati ane kaLA vizenA khyAlo ane siddhAnto rajU thayelA che. sAMkhya, yoga, nyAya, vaizeSika, pUrva ane uttara mImAMsA jevA darzanagraMthomAM paNa AvuM mArgadarzana che. paraMtu e khyAlo ke siddhAntonuM jIvanamAM AcaraNa kevI rIte karavuM enuM mArgadarzana yogataMtramAM apAyeluM che. yogataMtra siddhAnto rajU karatuM zAstra (Scripture) nathI paNa jIvana jIvavAnI kaLA zIkhavatI vidyA (lore) che. zAstro siddhAnto ApatuM zuddha vijJAna (puri solence) che, yogataMtra zAstroe siddhAntomAM je vAta kahI che teno vinioLa (application) jIvanamAM kevI rIte karavo e darzAvatuM prayojya vijJAna (applied science) che. zruti, smRti, saMhitAo, ItihAsa, purANa, darzana ane sUrgAe saphLa ane sArthaka jIvana kevuM hoya tenA Adarzo (ideals) ane AcAro (ethas) darzAvyA che, paNa evuM jIvana kevI rIte jIvI zakAya tenuM vyavahAru nidarzana (practicle direction) yogavidyAmAM apAyeluM che. kahevAnuM tAtparya e che ke prasanna-maMgaLa, saphaLa-sArthaka jIvana jIvavAnI rIta ane paddhatinuM vijJAna ane kaLA zAstro ane yogavidyAmAMthI maLe ema che. cheka vaidika kALathI ApaNA dezamAM tattvajJAnanA sAdhanaupAya tarIke yogavidyA sevAtI hatI. bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhe paNa A yogavidyAnI prakriyAno svIkAra karelo che. prAM jIvana 81 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka yogavidyAnA prAcIna upaniSado jotAM samajAya che ke temAM jIvanamAM monano eTale to mahimA karavAmAM Ave che. vANInI yogavidyAnI cAra mukhya zAkhAo hatI : (1) maMtrayoga (2) A nabaLAI upara kAbU prApta karavA mATe maMtrayoganI sAdhanA che. layayoga (3) haThayoga ane (4) rAjayoga. manuSya cetanAno parama mananA trAyate ti maMtrI manana karanAra manuSyanuM trANa (rakSaNa) kare cetanA sAthe adhyAtmasaMbaMdha sthApavAnI ane manuSyanAM AMtarabAhya tene maMtra kahe che. eka ke eka karatAM vadhAre akSaro maLIne maMtra bane sAdhano (zarIra, iMdriyo, mana, buddhi, citta ane ahaMkAra)ne che. jemake OM ekAkSarI maMtra che. rAma dviakSarI maMtra che. zrI tetre nama: niyaMtraNamAM lAvavAnI A cAra prakriyAo che. che to A cAreya caturAkSarI maMtra che. OM nama: zivAya ane OM vidhyAve nama: paMcAkSarI sAdhanAo, emAM taphAvata mAtra sAdhananI praNAlikAno che. ahIM maMtro che zrI sUryAya nama: SaDAkSarI maMtra che. OM zrIgaNezAya nama: ApaNA manamAM prazna UThe che ke yogavidyA yogasAdhanAnI AvI saptAkSarI maMtra che. OM zrI sazurave namaH aSTAkSarI maMtra che. A cAra praNAlikAno bodha zA mATe kare che? rIte navApharI, dazAkSarI, dvAdazAkSarI evA ghaNA maMtro che. gAyatrI ApaNe jIvanamAM asvastha, atRpta, asaphaLa ane adhurAM maMtra, mahAmRtyuMjaya maMtra, navakAra maMtra - ema aneka jAtanA maMtro eTalA mATe rahIe chIe kemake ApaNe caMcaLa chIe. ApaNI cAra che. maMtro e je te deva-devInuM sUkSma zarIra che ane tenAmAM agAdha vastu caMcaLa che : (1) vANI (2) zvAsa (3) buMda ane (4) mana. zakti che. nAmasmaraNa ane maMtra e svayaM bhagavAna che. nAma tathA A cAra upara ApaNuM niyaMtraNa, ApaNo kAbU hovAM joIe maMtra akSaya tathA cinmaya che. tenI asara ane teno prabhAva aciMtya paNa e hotA nathI. ApaNI A nabaLAI ke truTi upara ApaNe che. jema sApanuM jhera maMtrathI UtarI jAya che, tema koI paNa eka dhyAna ApatAM ja nathI. pariNAme ApaNe ApaNA jIvanane saphaLa maMtrathI vANInI caMcaLatA ane enuM jhera paNa UtarI jAya che. ane sArthaka karI zakatA nathI. jo ApaNe A cAra nabaLAIo maMtrajApa mANasanA khoTA vicAravihArane ane vANI vyavahArane upara kAbu meLavI zakIe to ApaNI adhurapomAMthI mukta thaI aTakAve che. ApaNA saMsAramAM ApaNe TeligrApha, Teliphona, ApaNe pUrNa banI zakIe ane ApaNuM jIvanadhyeya siddha karI Teliphaksa, TvITara vagere mAdhyamonI madadathI je kAma karIne chIe, zakIe. siddha yogIoe je caturvidha yoganI himAyata karI che te te rItanuM kArya maMtronI madadathI thAya che. bha2pU2 bharelA eTalA mATe karI che ke emAM manuSyamAM rahela A cAracaMcaLa tattvone bhojanathALanI sAmagrI ArogavAthI ApaNane jeTalI kelerI maLe eka ke bIjI rIte vaza karavAnI sAdhanA rahelI che. che, eTalI ja kelerI muThThIbhara sUkA mevAthI maLe che. e ja rIte maMtrayogathI vANI, haThayogathI prANa, layayogathI buMda ane anekavidha upAyothI je kAma mAMDa mAMDa thaI zake che, te vANI rAjayogathI mana vaza thAya che. A cAreya vaza thatAM "samatva-yoga' 1sArA , saMyama sAdhavAnuM kAma maMtrayoga kare che. zraddhA ane ekAgratA sAthe siddha thAya che. e siddha thatAM sAdhaka apAra sukha, zAMti ane vidhipUrvaka maMtrayoganI sAdhanA karavAmAM Ave to apekSita phaLa prasannatA anubhave che. jarA vigate vAta karIe. maLe che. maMtrayoganI sAdhanAmAM sAdhaka zarIramAMno zvAsa (vAyu) hakArathI bahAra kADhe che ane sakArathI pAcho aMdara le che. vANIH zvAsocchavAsanI prakriyA dvArA recaka ane pUrakanI kriyA vaDe "haMsa' vANI manuSyane maLeluM amogha varadAna che. vANI dvArA manuSya haMsa' evI rItano maMtra jIva dvArA japamAM Avato hoya che. vastu, hakIkata, bhAva, saMvedana, anubhavanuM kathana ane varNana kare haMsa'no maMtrajApa jyAre UlaTAvI suSumaNA nADImAM "sohaM' che. pote abhivyakta thAya che. vANI abhivyakti (expression) "sohaM' evI rIte japamAM Ave che tyAre tene maMtrayoga kahe che. ane avagamana (communication)nuM sabaLa mAdhyama che. paraMtu taMdurasta manuSya eka ahorAtra (divasa ane rAtri)mAM sAmAnya khedanI vAta e che ke A mAdhyamano sadupayoga karatAM durupayoga rIte 21,600 vakhata zvAsocchavAsanI prakriyA kare che. jo manuSya manuSya vadhAre kare che. bhASAnuM sAdhana hAthavaguM thatAM mANasa emAM e prakriyA suSumaNA nADImAM "sohaM' maMtrajApa dvArA eka jarUrI karatAM bInajarUrI babaDATa, bakavAsa, pralApa, jalpana karyA ahorAtramAM 21,600 vakhata uccAraNa kare to A yoga siddha kare che. vANImAM saMyama rAkhI zakato nathI. kyAreka vyaMga ane kaTAkSa thAya che ane enuM vAMcchita phaLa maLe che. karI koIne dubhave che, to kyAreka kaveNa kADhIne koIne Ahata kare che. keTalIka vakhata to bolanArano IrAdo na hovA chatAM AvAM zvAsa veNa nIkaLI jAya che. A badhI vAtanuM kharuM kAraNa e che ke mANasanI vANInI mAphaka ApaNo zvAsa paNa ghaNo caMcaLa che. enA vANI caMcaLa che. mANasanuM enA upara niyaMtraNa nathI. sAdhanAmAM upara paNa ApaNuM niyaMtraNa nathI hotuM, tethI te caMcaLa rahe che. prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka zvAsanuM ja bIjuM nAma prANa che. prANa jIvanano AdhAra che. paraMtu atimUDhatA, krodha vagere bhAvavibhAvomAM dhakele che. darzana, zravaNa, ApaNe enA vize jarAya sAvadha nathI. samagra brahmAMDamAM badhI kriyA sparza, saMgati, vAcana, paThana, pUrvajanmanA ke vaMzaparaMparAgata ghaTanAo vaizvika kAnUna anusAra layabaddha ane tAlabaddha rIte bane saMskAro citta upara jAtajAtanI asara kare che. te cittane malina che. divasarAta, Rtu parivartana, bharatIoTa, janmamaraNa, banAve che. cittane yogya prakAronI vRttiomAM ramamANa kare che. khIlavuM kharavuM badhu dhArAdhoraNa anusAra kramabaddha ane layabaddharUpe e vRttio che : pramANa, vikalpa, nidrA, smRti ane viparyaya. A banyA kare che. e vaizvika latAla sAthe ApaNe ApaNA sarva vRttio ane enA prabhAvomAMthI mukti enuM nAma ja yoga zvAsocchavAsano tAla-laya sAcavavAnA hoya che. paraMtu ApaNe che. A saMsAra vicAro ane vikArono khela che. A khela race che e vAtathI ajJAta hovAthI ApaNe zvAsa kAM to TUMkA laIe chIe, ApaNuM caMcaLa citta. A vicAro ane vikArothI mukta thaI citta kAM to jhaDapI ke ati jhaDapI laIe chIe. zarIramAM zvAsa levAnI, nirmaLa svarUpe potAnA svarUpamAM sthira thAya tene mATe layayoga rokavAnI, choDavAnI ane thobhavAnI bAbatamAM sAva anabhinna che. je upAyathI viSayo ane vikAronI vismRti thAya te upAyarUpa rahIe chIe. pariNAme ApaNuM zarIrayaMtra tAlabhaMga anubhave che. sAdhanAne layayoga kahe che. prANAyAma vagere jevI prakriyA vinA ja pariNAme mAMdu paDe che, jhIrNa thAya che. baMdha paDe che. zvAsanA laya, zAMbhavI mudrAnA abhyAsathI layayoganI prApti thAya che. mUlAdhArathI tAla, vega ane gatine niyamita karavA mATe je yogasAdhanA che, brahmarandraparvatanAM cakro paikI koIpaNa eka cakramAM aMtaHkaraNanI tene haThayoga kahe che. A saMjJA ApaNA manamAM jarA bhramaNA pedA vRttino sthira karavI ane dRSTine nimeSa-unmeSa rahita rUpamAM kare evI che. ahIM "haTha'no artha jida athavA trAguM nathI; tema zarIranI bahAranA pradezamAM sthApana karavI te zAMbhavI mudrA che. AvI kadAgraha ke atyAgraha paNa nathI. bALahaTha, strIhaTha, rAjahaTha jevI avasthA siddha karavAmAM nAdAnusaMdhAna upayogI sAdhana che. paganI saMjJAomAM haThano je artha che, te ahIM nathI. "ha' sUryavAcaka ane DAbI eDIne nIce ane jamaNI eDIne tenI upara, paNa baMne ka" caMdrapAcaka vargo che. sUryanADI ane caMdra nADI (IDA ane piMgaLA) eDIone mUtrAzayanI nIce rAkhI muktAsanamAM besI jammukhI nADImAM layabaddha, tAlabaddha ane kramabaddha rIte zvAsocchavAsanI mudrA dhAraNa karyA pachI karNamudrAno abhyAsa karI nAdAnusaMdhAna kriyA dvArA prANano AyAma karavo, ene haThayoga kahe che. nAbhimAM sAdhI anAhata nAdano prAraMbha thatAM zAMbhavI mudrAmAM sthira thavAthI rahelA sUrya ane mastakamAM rahelA caMdrano, zarIranA urdhva bhAgamAM subhita thayeluM citta sva-avasthAmAM sthita thAya che, tyAre cittanI rahelA prANano ane adhobhAgamAM rahelA apAna vAyuno e layAvasthAmAM viSaya, vicAra ane buMdanI caMcaLatAmAMthI mukti suSumaNAmAM saMyoga karavAnI prakriyAne haThayoga kahe che. maLe che. layayoga ApaNane ApaNI A trIjI nabaLAIthI mukta zvAsocchavAsanI caMcaLatAne kAbUmAM levA matyendrAsana, kare che. pazcimatAsana jevA koI AsanavALI viziSTa zArIrika avasthAmAM mana prANAyAmanI prakriyA dvArA kevala kuMbhakamAM sthira thaI jarUrI mudrAno sauthI vadhAre caMcaLa che ApaNuM mana, mana hovAne kAraNe ja Azraya laI kuMDalinI jAgaraNa karI samAdhi avasthA prApta karAvatI ApaNe manuSya kahevAyA chIe. ApaNe jeTaluM tanathI nahIM eTaluM A yoga-sAdhanA che. emAM yama-niyama ane dhauti, basti, neti manathI jIvIe chIe. A mana to che ApaNI cetanAnI eka jevAM Sakarma paNa sahAyaka bane che. haThayoganI sAdhanAthI zvAsanI rUpAvasthA. paNa e ghaNuM udhamatiyuM, upadravI ane tophAnI che. caMcaLatA, aniyamitatA ane akaLatA dUra thAya che. emAM IcchAo, eSaNAo, abhilASA, mahattvAkAMkSAnA phUvArA buMda : uDyA kare che. dIvAsvapno. rAtri svapno ane chalasvapnonI vANI, ane zvAsanI jema ApaNI trIjI nabaLAI budanI dazyamALAo jhabUkatI rahe che. mananI gati, teno vega atyaMta caMcaLatA che. puruSanuM vIrya ane strInuM rajabIja puruSa ane strInA tIvra che. eTale to enI sarakhAmaNI mAkaDA, mIMdaDA, mAchalAM kAbUmAM nathI. dezakALa ane saMjoga anusAra e alita thaI jAya ane mRdaMga sAthe thatI rahI che. mananI dhUmarImAM sapaDAyelA ApaNe che. enI pAchaLa cittavRtti nimittarUpa hoya che. cittamAM kAma, bhAre avaDhava, bhAre muMjhavaNa ane bhAre akaLAmaNamAM aTavAI krodha, lobha, moha, mada, matsara, hiMsA, sudhA, bhikSA-ema aneka jaIe chIe. nathI enI sthitigati samajAtI, nathI enI vRttionA loDhanA loDha uchaLatA rahe che. e badhI vRttiomAM sauthI gatividhi oLakhAtI. asthira mana potAnA manasUbAo dvArA prabaLa vRtti kAmanI che. kAmavRttinI prabaLatAne kAraNe mANasa ApaNane gothAM khavaDAvyA kare che. svarUpe saMkalpa-vikalpAtmaka, viSayalolupa thAya che. e lolupatA ene rAga, Avega, Aveza, svabhAve caMcaLa ane pariNAme azAMta manane nAthavA mATe rAjayoga (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka che. mana vijaya karavo eTale mana upara caDelA kATane dUra karavo. kATane ane aphaLa banAve che, teno nirodha thatAM ApaNe mAnasarovaranA dUra karavAnI prakriyAne ja sAdhanA kahe che. AvI eka sAdhanAnuM jaLa jevA svaccha ane pAradarzaka banIe chIe. ApaNuM svarUpa nAma rAjayoga che. A yogasAdhanA aMtaHkaraNanI zuddhinI sAdhanA sAthe anusaMdhAna racAya che. che. aMtaHkaraNa eTale ApaNI aMdaranA (aMta:) sAdhano (ra). ApaNI cAra nabaLAIothI mukta thavA mATenI A cAra zarIra ane Indriyo ApaNAM bahAranAM sAdhano che, jyAre mana, yogasAdhanA - mana, yogasAdhanAo che. jIvAtmA rUpe ApaNI adhUrapo, truTio ane buddhi, citta ane ahaMkAra e aMdaranAM sAdhano che. Izvare A sAdhano khAmIone dUra karI ApaNane apUrNAmAMthI pUrNa, pAmaramAMthI ApaNA jIvanane saphaLa ane sArthaka karavA mATe ApyAM che. jema parama banAvatI A yogavidyA AdhyAtmika unnatinI AdhArazilA zarIrane anna vinA, iMdriyone bhoga vinA, tema aMtaHkaraNano che. jIvanamAM saphaLatA ane sArthakatAno anubhava karAvatI A yoga vinA na cAle. iMdriyo uparano aMkuza mana che, mana upara cAra prakriyAomAM agAu kahyuM tema mAtra sAdhananI praNAlikAmAM aMkuza buddhi che, buddhi uparano aMkuza citta che, citta uparano aMkuza ja taphAvata che, dhyeya eka ja che. maMtrayogamAM zabda athavA maMtranuM ahaMkAra che. che to A badhI ApaNI cetanAnI judI judI avasthAmAM AlaMbana levAmAM Ave che. layayogamAM tattvonA udaya ane astane ja rUpo. paraMtu badhAM bahekI jAya che, badhira banI jAya che, bhraSTa sAdhanarUpe levAmAM Ave che. haThayogamAM prANanA niyojanane thaI jAya che. emane nirmaLa karavA mATe manano nAza karavo paDe, sAdhanarUpe svIkAravAmAM Ave che ane rAjayogamAM cittavRtti buddhine sthira karavI paDe, cittano nirodha karavo paDe ane ahaMkAranuM vigalana karavuM paDe. A kAma aSTAMga yogathI thaI zake. yama, niyama, nirodhane mukhyatA ApavAmAM Ave che. Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi evA ATalI carcA pachI samajAyuM haze ke yoga eTale zarIranA phigarane ATha pagalAMo dvArA rAjayoga siddha karI zakAya che. cittavRttiono sAruM rAkhavA mATe prANAyAma, Asana, mudrA, karma, baMdhanI kevaLa nirodha thatAM amana ke unmayI avasthAmAM ahaMkAranA vigalana vaDe kavAya to nathI. paraMtu jIvana jIvavAnI kaLA zIkhavatI ane buddhinuM prajJAmAM sthita thavAnuM bane che. kemake A yogathI cittanI kAryasAdhakatA siddha karatI vidyA che. pAMcavRttio ane tenAM pAMca lezonuM zamana thAya che. mananAM vAvaMTola, jhaMjhAvAto ane ghumarIo zAMta thaI jAya che. mANasa potAnAM AMtarabAhya sAdhanone zuddha karato joI kramazaH eka pachI 35, prophesarsa sosAyaTI, eka sopAna sara karatAM kevalya dazAne pAme che. zabda, artha ane moTA bajhAra, pratyayanA sarva vivartAnA AzrayasthAna evuM ApaNuM citta, mana, vallabha vidyAnagara -388120 buddhi ane ahaMkAranA khelanI raMgabhUmi banIne ApaNane asvastha phona : 02692-233750 mo. 09727333000 prabuddha jIvananA vAcakone eka vinaMtI dareka jaina vAMce prabuddha jIvana' evI A yojanAno AraMbha karavAnI IcchA che. ApanA snehI-saMbaMdhIne prabuddha jIvana Apo. Apa koIpaNa 10 saranAmAM amane Apo, jemAMthI pAMca sabhyo vArSika lavAjama bhare ane pAMcane ApaNe niHzulka ApIe. prabuddha jIvanano phelAvo vadhAravAnuM A eka pagaluM che. ApaNAM zrutapremI vAcakonI sahAyathI A sAmAyika Aja sudhI aneka aDacaNone oLaMgI AgaLa AvyuM che. eTale ahIM lavAjama mahatvanuM nathI. paraMtu basa, sahu vAMce ane sAthe vAMce, evA A kAryamAM Apa joDAo. A suvidhA hAla puratI mAtra bhAratanA vAcako sudhI sImita che. vadhu mAhitI mATe saMparka karo. zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha H 022-23820296 prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yauNa - viroSAMka yoga ane sAMprata jIvana. DaoN. guNavaMta baravALiyA lekhaka vyavasAye cArTarDa ekAunTanTa che. jaina sAhitya ane jaina ciMtanane lagatA aneka pustakonA lekhaka-saMpAdaka che. jaina jJAnasatranuM Ayojana karI jJAna-saMvardhananI pravRttimAM satata kAryarata che. hAlamAM jaina vizvakozanI pravRtti sAthe saMkaLAyelA che. mAnavInuM sAMprata jIvana keTalIka samasyAothI bhareluM che. bhaktiyoga, karmayoga uparAMta rAjayoga, nAdayoga, layayoga, jIvanapravAhamAM Adhi, vyAdhi ane upAdhi jaNAya che. spardhA, maMtrayoga, haThyoga, zabdayoga.. vigere yogo dIrdhakAlina sAdhanA, asalAmatI, gerasamajaNone kAraNe ane saMkula jIvanazailIne lIdhe samaya ane zakti mAgI le che. zArIrika ane mAnasika rogo ApaNA para humalA kare che. A sAmAnya mAnavIne samajamAM Ave tevo madhyamArga yoga eTale badhA sAme yoga eka saMrakSaNAtmaka aDI dIvAla banIne Ubho "samanvaya yoga'. koI paNa vyakti strI-puruSanA bheda, bhASArahI zake tema che. dharmanA bheda vinA karI zake. te mATe sanyAsI thavAnI jarUra nathI ke yoga jIvanadIpaka che. A eka evo bhavya ane divya dIpaka che dhaMdhA-vyavasAya choDavAnI jarUra nathI. emAM tamAma yoganA uttama ke agaNita loko teno sahAro laIne jIvanamAM svAthya, zAMti lakSaNono samanvaya thayelo che. samanvaya yoga e jIvana jIvavAnI ane samAdhinI maMjIlo sudhI pahoMcI zakyA che. hajAro varSa pUrve uttamottama kalA che. eno mULa sAra ATalo maharSi pAMtajalie eka umadA manovaijJAnika ane utkRSTa adhyAtma phaLanI apekSA rAkhyA vinA karma karavuM. pratibhA banIne yogavijJAnane prasthApita karyuM che. deva-guru ane dharmane zaraNe potAnuM jIvana bhaktibhAve moDe moDe paNa vizvane yoganuM mahattva samajAvyuM che. tAjetaramAM samarpita karavuM. ApaNA dezamAM yoga aMge sArI jAgRti AvI che. yunoe paNa koI paNa kAryamAM ApaNe nimitta mAtra chIe evI samajaNa jUna mahinAnI 21 mI tArIkhane AMtararASTrIya yoga divasa' tarIke ane jAgRta jJAna sAthe jIvananA sarva vyavahAra AcaravA. jAhera karyo che. roja savAre - sAMje zAMtithI, ekAMte besI prArthanA karavI ne yoga eTale jIvana jIvavAnI kaLA aMtarmukha banavuM. yoga eTale jIvananI eka cokkasa prakAranI rIti. dhyAnamAM ekAgra thavAno prayatna karo. Atmastha banavuM. yoga eTale eka anokhI jIvanapaddhati. sahaja zabdane jIvanano zrotra banAvI devo. yoga eTale eka spaSTa jIvanakrama. haze, cAlaze, phAvaze, gamaze, nabhaze, paravaDaze' evI vRtti Asana, prANAyAma, ekAgratA.... e badho tana ane manano dareka kAryamAM ane tenA pariNAmamAM vaNI levI. vyAyAma che. potAnI pUraka prAraMbhika sAdhanAo che. mAtra eTalAmAM yoga e ciraMtara vahetI gaMgAdhArA che. dUrathI darzana karavAne aTakI paDavuM e saMpUrNa ke vAstavika yoga nathI. badale temAM DubakI lagAvavI paDaze. e eka evuM kalpavRkSa che je koI paNa vyakti game te dharmanuM pAlana karatA karatA mAMgo te maLo. yogasAdhanA karI zake che. have jena dArzanikanA mate yoga ane upayoga vize thoDI yoganI pahelI zarata - huM zarIra chuM, mana chuM, hRdaya chuM ke vicAraNA karIe. mana yoga, vacana yoga ane kAya yoga e traNa AtmA chuM - e vizenuM satya mAnavAnI tamannA hovI joIe. prakAranA yogonuM pravartana ApaNAmAM hoya che. upayoga e jaina bIjI zarata jIvanazuddhi - tamAma durguNono nAza ane darzanano pAribhASika zabda che. jJAna e AtmAno guNa che. A sadguNono vikAsa. bhale pUrepUrI saphaLatA na maLe to paNa AtmAnA jJAnaguNanuM pravRtti rUpamAM pariNamana thavAne upayoga mathAmaNa to karavI ja rahI. kahe che. 'upa' eTale samIpa ane yoga eTale jJAna darzananuM pravartana. yoga aneka prakArano aneka rIte thaI zake. jJAnayoga, Ano saraLa artha e thAya ke jenA vaDe AtmA jJAnadarzananuM pravartana (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana 85) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka karavAnI abhimukhatAvALo thAya evo je cetanAno vepAra che tene (6) dhAraNAnA abhyAsathI mana ekAgra bane che. upayoga kahevAya che. dArzanika dRSTie vicArIe to ApaNI hajI (7) dhyAna dvArA aMtaHkaraNa zuddha ane zAMta bane che. yoganI pravRtti che. yoganI pravRtti pUrI thayA pachI ekalo upayoga (8) samAdhi dvArA cetanAno saMpUrNa vikAsa prApta thAya che. kAma karaze. mAtra yoganI pravRtti badalavI te sAdhanA nathI upayoga jainAcAryoe vaidika paraMparAnA koI AcAryanA graMthane mahattva badalAya te sAdhanA che. ApI enI vAto svIkArI hoya to te mAtra maharSi pataMjalinuM aMdarathI AnaMda meLavavAno rasto eTale yogamArga, bahArathI yogasUtra che. AnaMda meLavavAno rasto eTale bhogamArga. mahAnajJAnI jenAcArya zrI haribhadrasUrie "yogadRSTi' graMthamAM bhoga ane yoga e bannemAM zarIra, zvAsa, Indriya ane mana ullekha "bhagavAna pataMjali' tarIke karyo che. upAdhyAya yazavijayajI e cAreya sakriya banatAM hoya che. bhogamAM cAreya caMcaLa ane mahArAje pAtaMjala yogasUtra' upara TIkA lakhI che. hemacaMdrAcAryajI uttejita bane che. jyAre yogamAM cAreya zAMta ane sthira ane cidAnaMdajI mahArAje aSTAMgayogane AvakAryo che. bane che. yoganA saMdarbhe prANAyAmathI Adhi-vyAdhi-upAdhinuM yama-niyama e yoganI ImAratano pAyo che. jyAre dhyAna, nirAkaraNa kaI rIte thaI zake che te joIe. samAdhi e ImAratanI agAzI che. mAtra pAyAmAM ja aTavAI jazuM to Tereza-agAzImAM nahIM pahoMcAya. anaMta AkAzanuM prANAyAma yogamAMka- 1 darzana agAzImAMthI ja thAya che. A prANAyAma Avezayukta manaHsthitivALA tathA krodhanA bhogAsano Idriya ane manane caMcaLa banAve che. yogAsano AvezavALI vyaktioe karavo joIe. DAbA nasakorAthI zvAsa Indriya ane manane zAMta banavAmAM sahAyaka bane che. kheMco. sAthe evI bhAvanA karo ke prakAzanA kiraNo caMdranADIthI aMdara praveza karIne IDA-piMgalA tathA suSuNNAnI dharI para tamoguNanI jaDatAmAMthI ane rajoguNanI caMcaLatAmAMthI prANapravAhane uttejita karI rahyAM che. temAMthI nIkaLelo prakAzapuMja mukta thaI satvaguNamAM sthira thavA mATe prANAyAmano abhyAsa enA thelemasamAM rahelA kendra sAthe athaDAIne ene prakAzavAna jarUrI che. banAvI rahyo che. jeTalo samaya zvAsa roko tyAM sudhI evI bhAvanA recakathI prANa zuddha thAya che. pUrakathI prANa prabaLa thAya che. karo ke potAno Aveza have zAMta thaI rahyo che. manaHsthiti kuMbhakathI prANa sthira thAya che. zUnyakathI prANa sUkSma thAya che. samatola ane vyavasthita banI rahI che tathA e kendra ke jyAM pahelA zarIra, zvAsa, Indriya ane mana e cAreyanI zuddhi temaja saMyama aMdhAruM hatuM te have prakAzathI bharapUra jyotipuMja banI gayo che. karyA vinA sIdhesIdhI dhyAna ane samAdhinI vAto karavI e jamaNA nasakorAthI recaka karatI vakhate evI bhAvanA karavI ke pahelA pAyA vinAno mahela caNavA jevI vAta che. je vicAra potAnI aMdara hatA te ucchavAsanI sAthe bahAra nIkaLI sukha be rIte anubhavAya che. IndriyonA viSayomAM Asakta rahyA che. pILo elo prakAza bahAra nIkaLI rahyo che ane have dhIre thaIne ane IndriyonA viSayothI alipta thaIne AtmabhAvamAM dhIre Aveza zAMta thaI rahyo che. dareka prANAyAma vakhate A samagra sthira thaIne pahelA bhAgano mArga che. bIjo yogano AtanA bhAvanA doharAvavI joIe. mArga che. prANAyAma yogakramAMka- 2 yoga e mAtra zarIrazAstranuM vijJAna nathI paraMtu cittavRttinA zuddhikaraNa ane urtIkaraNanuM vijJAna che. A prANAyAma dhUna, bhrama tathA akAraNa bhayathI grasta manaHsthitivALA lokoe karavo. AmAM DAbA nasakorAthI zvAsa aSTAMgayoganI sAdhanA ane siddhi laI jamaNA nasakorAthI bahAra kADhavo tenA pachI jamaNAthI laI (1) yamanA pAlanathI svastha samAjanuM nirmANa thAya che. DAbA nasakorAthI bahAra kADhavo. pUraka-kuMbhaka-recaka vegapUrvaka (2) niyamanA pAlanathI jIvana dharmamaya bane che. vAraMvAra karavAmAM Ave che. pUraka karyA pachI bhAvanA karavI ke (3) AsanonA abhyAsathI zarIra svastha bane che. mastakanA kuvArA pAse utsarjita pravAhano skUliMga upara jaIne (4) prANAyAmanA abhyAsathI jIvanazakti vikase che. perAharala kArneksamAM Avela kendra sAthe athaDAIne tene jAgRta (5) pratyAhAranI sAdhanAthI Indriyo aMtarmukha bane che. tathA prakAzavAna banAve che. zvAsa bahAra kADhatI vakhate badhI prabuddha jIvana (phebruArI - 2018 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka kalpanAo vegapUrvaka bahAra nIkaLI rahI che evI bhAvanA karavI vAdaLonI jema phelAya che. te limbika sisTimamAM rahelA kArneksanI joIe. A prANAyAmathI sArA vicAra, sArI kalpanAo tathA najIka rahelA nyUkalAIne uttejita, jAgRta tathA abhisaMcita kare zreSTha ciMtana pedA thAya che tathA ApaNI aMdara raheluM kharAba ciMtana che. dareka vakhate zvAsa kheMcatI vakhate aMdara AvelA vicAro eTalA dUra thaI jAya che. devI ane zubha che ke kharAba vicAra have tyAM TakI zake tema nathI. prANAyAma yogakramAMka-3 dareka vAra zvAsa bahAra kADhatI vakhate jamaNA nasakorA dvArA ja e avasAda, nirAzA, kAyaratA tathA Darapoka manaHsthitivALA kharAba vicArone bahAra kADhI nAkhavAnI bhAvanA karavI. dareka vakhate lokoe A prANAyAma karavo joIe. AmAM prathama jamaNA 85 zubha ciMtanane mastakamAM chavAyeluM tathA azubha ciMtanane bhAgI nasakorAthI (sUrya nADI) zvAsa kheMcavo tathA tenI sAthe ja evuM jatuM jovAnI kalpanA prabaLatAthI karavI joIe. dhyAna karavuM joIe ke AzAvAdI tathA prasannatAdAyaka vicAra A saMdeza eTalo prANavAna hovo joIe ke prANAyAma pUro brahmAMDamAMthI potAnI aMdara zvAsa sAthe pravezI rahyA che. kaMbhaka thatAnI sAthe ApaNane evuM lAgavA mAMDe ke ApaNI aMdarathI daramiyAna kalpanA karavI ke A prANapravAha magajanI madhyamAM badhI Akramaka tathA kAmuka vRttio jatI rahI che ane devI vRttio hAIpothelemasamAM rahela kendrone prakAzita ane prANavAna banAvI jAgrata thaI rahI che. rahyo che, evI prabaLa bhAvanA karavI ke jhaDapathI AvanAra A prANAyAma yoga kramAMka - 6 saciMtana manamAM aDDo jamAvI beThela avasAdane jaDamULamAMthI alpamaMdatA (buddhi maMda hovI te) ane AtmahInatAvALA, ukhADI rahyuM che. banne vacce ghamasANa yuddha thaI rahyuM che ane chevaTe astavyasta vicAravALA lokoe potAnI buddhine prakhara ane tIkSaNa avasAda pedA karanAruM ciMtana DAbA nasakorA dvArA recakanI sAthe banAvavA A prANAyAma karavo joIe. bahAra nIkaLI rahyuM che. A abhyAsa vAraMvAra karavo. A prANAyAmamAM nAka baMdha karavA hAthano upayoga karavAno prANAyAma yogakramAMka-4 nathI. zAMta sthitimAM besIne banne nasakorAmAMthI jhaDapathI zvAsa - A prANAyAma AturatA, utAvaLa tathA adhIrAInI aMdara kheMcIne maMthana tathA prANazaktinA AvAgamananI bhAvanA manaHsthitivALA lokoe karavo joIe. AmAM DAbA nasakorAthI karavI. mastiSka paTala upara A vidyutapravAhone doDatA tathA meghA puraka karI rocaka paNa DAbI bAjuthI ja karavAno che. DAbA nasakorAthI (buddhi) saMbaMdhI kendrone jAgRta karatA hoya evI kalpanA jovI. eTale ke caMdranADI dvArA zAMtidAyaka, dhIraja ApanAra, badhI vyagratA, bhAvanA karavAnI ke dareka vakhate banne nasakorAM dvArA kheMcavAmAM taNAva tathA becenIne dUra karanArA saddavicAro brahmAMDanA prANa Avelo prANapravAha jhaDapathI prinTala lonanA kendro sAthe athaDAya mahAsAgaramAMthI kheMcIne, mastakanI madhyamAMthI pedA thatA khAya che tathA emane prakAzavAna banAve che ane recaka vakhate banne sphaliMga pravAhanI sAthe emagleDAITa boDImAM (piTyuTarI graMthi...) nasakorAM dvArA parata Avato rahe che. bIjI vAra te bamaNA vegathI rahelA kendrone jAgRta karI prakAzavAna banAvI rahyA che. tenAthI bamaNI zakti laIne Ave che ane mastakanA agrabhAvane prakAzathI pedA thatA vidyutapravAhanA sphalliMgo AtaratAne janma ApanAra bharI de che. buddhi prakhara thavAnI, potAnI laghutAgraMthi dUra thavAnI, vicArone DAbA nasakorA dvArA ja recaka vakhate bahAra kADhI rahyA pote zreSTha, buddhimAna ane atyaMta manasvI banavAnI kalpanA dareka che. A ciMtana dareka prANAyAma vakhate karavuM joIe tathA dareka prANAyAma sAthe prabaLatApUrvaka karavI. vAraMvAranA A abhyAsathI vakhate teno vadhAre pracaMDa saMkalpa karavo joIe. snAyupravAha sakriya banato jAya che. prANAyAma yogakramAMka-5 Ama sAMprata jIvananI keTalIka manoroganI samasyAo aparAdhI manovRttivALI tathA satata ayogya ciMtana karanArI prANAyAmathI ukelI zakAya che. vyaktioe prANAyAma karavo joIe. jIvananI koI paNa paristhitimAM yoga niyamita rIte karatA AmAM jamaNA nasakorAthI zvAsa levo. sAthe bhAvanA karavI te rahevuM joIe. yoga prati atUTa vizvAsa ane zraddhA hovA joIe ke savicAro khUba jorathI aMdara kheMcI rahyA chIe. kuMbhaka vakhate A viSayanuM krAMtikArI zahIda bismilanI jIvananI eka bhAvanA karavI ke mananI acetana pravRttiomAM je durgaNo vyApelA ghaTanAthI samApana karIzuM. hatA temane zAMta karanAra prANapravAha madhya magajamAMthI uparanA zahIda rAmaprasAda bismilane phAMsInI sajA karavAmAM AvI phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA hatI. jelare kahyuM ke kAle A samaye tamane phAMsIe laTakAvI devAmAM tenI zraddhA. Avaze. niyata samaye jelara phAMsI mATe tene levA tenI koTaDI para saMdarbha : pahoMcyA tyAre rAmaprasAda yoga-prANAyAma ane prabhuprArthanAmAM * The Yog - zrI caMdraprabhujI lIna hatA. jelare pUchyuM ke hamaNAM to tAre maravAnuM che to A * eka jena yogInI anubhava vANI - pU. kirtIcaMdrajI ma. yogano zo artha? rAmaprasAde javAba Apyo ke, mAre maravAnuM che sA. (pU. baMdhu tripuTI) te mane khabara che tethI ja huM Aje 10 miniTa vadhu yoga karavA prANAyAma - zrI brahmavarcasa mAguM chuM. eTalA mATe ke maravAnA aMtima samaye mAruM manobaLa * yoga vahetI gaMgAdhArA - zrI jitendra kAmadAra nabaLuM na paDe. prabhune paNa lAge ke temanI pAse hAlato - cAlato svastha vyakti zahIda thaIne Avyo che. jelara temane selyuTa mAravA Email : gunvant.barvalia@gmail.com potAnI jAtane rokI zakyo nahIM. A hatI Izvara ane yoga prati M : 9820215542 zrImad rAjacaMdrajInA sAhityamAM AdhyAtmika mUlyo DaoN. guNavaMta baravALiyA (gatAMkathI cAlu..) AtmabhAvanA bhAvavAnuM paramakRpALu deve ApaNane jaNAvyuM che. guru vinA zAstranA rahasyo ApaNane samajAya zake nahIM. kAraNa ke AtmabhAvanAthI rAgadveSa kSaya thAya ane saMsAra ghaTe. Ama mATe ja zrImadjIe TheraThera saruno mahimA gAyo che. AtmabhAvanA bhAvatA jIva aMte kevaLajJAnane pAme che. japa, tapa, vrata Adi zubha anuSThAno che, te AtmArthe kartavyo A maMtramAM anuprekSA ciMtana Atmapreta che. che. gurukRpA ane guru AjJAthI ja A sAdhanA saphaLa thAya che. parama guru nigraMtha sarvajJa deva. vaLI guru ja sAdhanApaMthe zuddha sAdhana prati aMgulInirdeza karI paramaguru eTale paMcaparameSThi bhagavAna te arihaMta, siddha, zake che. AcArya, upAdhyAya ane sAdhubhagavaMta tenA arihaMta bhagavAne guruzaraNamAM javAthI ahaMkAra ane svachaMda dUra thaI zake che. ane siddhabhagavAna to sarvajJa dizAne pAmela che. bAkInA traNa AcArya, upAdhyAya ane sAdhujI teo nigraMtha eTale gAMTha vagaranA. zrImadjIe je maMtro ApyA che te sAdhako mATe bahu ja mahattvanA kaI gAMTha? to ke rAgadveSa ane ajJAnarUpI gAMTha jenI gaLI gaI che che. te te puruSArtha baLe AgaLa vadhatA aMte kevaLajJAna pAmI sarvajJa sahajAnmasvarUpa paramaguru. dazA pragaTa karaze. je zuddha sahajAtma svarUpane pAmyA che te paramaguru pAMca che - arihaMta, paramakRpALu deve karuNA karI ApaNA AtmAnA kalyANa arthe siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu. A maMtranI racanA karI che. sahaja eTale svAbhAvika zuddha, nirmala, sarva karma/melathI rahita komaLa vyaMjano dvArA racAyela temanI anupama kRtiomAM saraLa ane AtmasvarUpa eTale AtmAnuM mULa zuddha svarUpa, zuddha sphaTika gujarAtI bhASAmAM sahaja navA-jUnA gujarAtI zabdono prayoga samAna atyaMta nirmala che. pAThakanuM mana mohI le che. zAradAputra tarIke mA zAradAnI anupama A maMtranuM codapUrvanA sArasamA mahAmaMtra navakAra sAthe sevA bajAvI che. gujarAtI sAhityamAM AvA AdhyAtmika padono abhedapaNuM che. umero karI gujarAtI adhyAtma sAhitya saMpadAne samRddha karI AtamabhAvanA bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna, sAhityika kSetramAM teo uttama sthAne birAjyA che. jemanuM sarjana huM dehAdi svarUpa chuM, strI-putra mArAM che evI bhAvanA te zAstra banI gayuM ane jemanA zabdo maMtra banI gayA, evA yugapurUSa saMsArabhAvanA. tethI cAra gatirUpa saMsAramAM jIvane janma-maraNa zrImad rAjacaMdrajIne abhivaMdanA karI viramuM chuM." THD karavAnuM vadhe che ane "huM dehAdi svarUpa nathI ane deha, strI-putra Email : gunvant.barvalia@gmail.com mArAM nathI. zuddha caitanyarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM evI M : 9820215542 (88 prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoMga - vizeSAMka prANa AdhArita vibhinna sAdhanA - paddhati : eka avalokana | pravartaka muni zrI mRgendravijayajI zvAsa - vijJAna (The science of Breathing) rUpaka ApIne prArthanA karavAmAM AvI che - namaste vAyo, tvameva ApaNe je zvAsa laIe chIe teno prANazakti sAthe ghaniSTha pratyakSa drAsi" Ama paMcatattvomAM agni, varUNa, pRthvInI jema saMbaMdha che. jene (Vital Energy) jIvanazakti kahI zakAya. prANanuM vAyu (prANa)mAM paNa devatva Aropita karIne tenI upAsanA karavA kAma zvasanataMtranuM saMcAlana karavAnuM che. hRdayanA sthAne Avela dvArA prANazakti - urjAnuM kema urdhvIkaraNa karavuM e uddeza rahyo che. anAhatacakra e prANanuM kendrabiMdu che. Arogya kSetra hoya ke adhyAtmanuM - zarIrazuddhi ane cittazuddhi pAtaMjala yogasUtramAM prANanuM pAMca prakAre pRththakaraNa karela dvArA svAcya kema prApta karavuM eja uddeza che. ahIM ApaNe prANa che - prANa, apAna, samAna, udAna, vyAna. taduparAMta bIjA paNa AdhArita keTalIka prAcIna ane arvAcIna baMne sAdhanA-paddhatino pAMca upaprANa che. je sUkSmavAyurUpe che - nAga, kUrma, kukala, dhanaMjaya paricaya karavA sAthe te jIvanamAM keTalI upayogI che te joIe - ane devadatta. 1. pAtaMjala yogadarzana anusAra aSTAMgayoga paikI prANAyAma prANa mUlataH eka hovA chatAM kAryabhedathI enA pAMca vibhAga (recaka, pUraka, kuMbhaka), anuloma - viloma, kapAlabhAti, paDe che. zarIrastha sUthama sAta cakromAM teno vAsa che. prANavAyu bhastrikA, uphIyAnabaMdha vagere. saumAM mukhya che. tenuM sthAna hRdaya eTale ke anAhatacakra che. je jIvanazakti bakSe che. 3. prekSAdhyAna apAnavAyu nAbhithI nimnapradezamAM - svAdhiSThAna ane 4. svarodayajJAna mUlAdhAra cakramAM che. tenuM kArya utsarga karavAnuM che. 5. Pranic Healing tathA rekI samAnavAyu nAbhimAM - maNipuracakramAM che tenuM kArya pAcana 6. sudarzana kriyA poSaNa karavAnuM che. 9. Levitation udAnavAyu kaMThamAM - vizuddhicakra, AjJAcakra ane sahastrAracakramAM have ApaNe kramazaH vicAra karIzuM :che - unnayana tenuM kArya che. vyAnavAyu saMpUrNa zarIramAM vyApta che parinayana tenuM kArya che. paMcakozamAM prANamayakoza (zarIra)no () za (rIDa)no (1) pAtaMjala yogasUtramAM prANAyAmano paricaya ApatuM sUtra che samAveza karavAmAM Avyo che. - vAhyAbhyantarastaSpavRttirveza-ni-saMdhyAma:|| 2/50 jaina yogI zrI cidAnaMdajIe paNa "svarodayajJAna'mAM uparyukta bAhyavRtti, AtyaMtaravRtti ane saMbhavRtti eTale ke recaka, prANanA prakAro batAvyA che. (padya kramAMka 442-443) pUraka ane kuMbhaka - e vividha prANAyAma deza, kAla ane saMkhyAthI jainadarzananI dRSTie 10 prANa che. je dravyaprANarUpa che. pAMca' niyamita thAya che. ane abhyAsathI dIrdha tathA sUkSma bane che. Indriya, traNa (mana, vacana, kAyA) bala, zvAsozvAsa ane AyuSya. sAdhAraNa rIte eka svastha - taMdurasta vyaktino zvAsozvAsano te paikI zvAsozvAsanI spaSTa rIte gaNatarI karI che. ane jIvasRSTimAM samaya tene mAtrA kahevAya che. kone keTalAM prANa hoya che te navatattvanI sAtamI gAthAmAM tenuM evI 16 mAtrAthI (parimANa) pUraka, 32 mAtrAthI recaka nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. ane 64 mAtrAthI kuMbhaka prANAyAma paripUrNa thAya che. A uparAMta AhAra, zarIra, Indriya, zvAsozvAsa (AnapAna) ApaNe normala rIte eka miniTamAM 15 thI 18 vAra zvAsa bhASA ane mana A cha paryApti paikI zvAsozvAsane paryApta laIe chIe e pramANe gaNIe to eka kalAkamAM 60 x 15 = gaNAvI che. 900 vAra ane 24 kalAkamAM 900 x24 = 21,600 vAra yogadarzana ane jainadarzanamAM je rIte prANano paricaya maLe che zvAsa laIe chIe. prANAyAmanA abhyAsathI zvAsa zuddha ane te maulika che. prANAyAmanI sAdhanA saMpUrNapaNe ane svataMtra rIte saMyamita thAya che ane pariNAme zvAsozvAsanI gatine laMbAvI adhyAtmalakSI hovA chatAM vaidika kRtiomAM (cAmAM) tene devatAnuM zakAya che. (phebruArI - 2018 praqddha jIvana Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA zvAsane ApaNA manogata bhAva - vicAra - Aveza - lAgaNI zIla, samAdhi, prajJA, samyam vANI, samyagU karma, samyam sAthe paNa ghaniSTha saMbaMdha che. AjIvikA, samyam vyAyAma, samyagU smRti. There is a deep relationship between breath and zrI satyanArAyaNa goyankAjIe vipazyanAne deza-videzamAM our emotions, as soon as we get excited our breath vikasAvI che. aneka dhyAnakendro sthApita thayA che. sAdhako teno gets short and shallow, when we calm down our breath lAbha le che. gets longer and deeper. Breathing and our inner being are closely related. (3) prekSAdhyAna have ApaNe dhArmika kSetramAM dRSTipAta karIzuM to jainadarzanamAM vipazyanA ane prekSAmAM mAtra zAbdika aMtara che. tenA pratikramaNanI vidhimAM paNa A zvAsozvAsanI prakriyAne sAMkaLI bhAvArthamAM koI bheda - taphAvata nathI. vi + Draga (T5) je artha levAmAM AvI che. pratikramaNanA SaDAvazyakamAM kAyotsarga Ave batAve che teja artha x + kSa dhAtu batAve che. teno artha che - che. kAyotsarga vakhate navakAramaMtra athavA logassasUtra gaNavAnuM prakRSTarUpe jovuM te - prekSA. vidhAna che. tenI samaya maryAdA mATe kahyuM che ke - eka logassasUtra terApaMthI jainAcAryazrI tulasIjIe ane temanA anugAmI gaNatAM 25 thI 28 zvAsozvAsa thAya che jyAre eka navakAramaMtranA yuvAcAryazrI mahAprazajIe A paddhatino sUtrapAta karyo che. A ATha zvAsozvAsa gaNAtA cAra vAra navakAra gaNavAthI 32 sAdhanA paddhatinuM mULa-strota (base) to jainadarzananA tattvo ja zvAsozvAsa thAya che. dhyAna, sAdhanA, maMtra-jApa, kAusagga vageremAM zvAsozvAsanuM jainAgamomAM eka vAkya che - saMpivaranavA apUmapUi lakSya upayogI eTalA mATe che ke te sahaja che, svAbhAvika che - arthAt he AtmAnuM! tuM tArI jAtane jo. eTale ke (self) svAdhIna che. svayaMne jo. AtmAne jo. teno sAkSAtkAra - darzana kara. (2) vipazyanA ahIM A prekSAdhyAnanA aMtargata mukhyatve zvAsapekSA Ave che. vipazyanA e bauddha paraMparAnI eka sAdhanA paddhati che. tene 2 kapa te uparAMta zarIekSA, dIrghazvAsapekSA, caitanya kendraprekSA, samavRtti, AnApAnasati' paNa kahevAmAM Ave che. "AnApAna' eTale to lezyAdhyAna (Aura), kAyotsarga vagereno paNa samAveza thAya che. zvAsozvAsa. sati eTale enA prati jAgRtipUrvakanuM taTastha rIte svarodayanuM zAstra paNa zvAsathI joDAyeluM che - teno vicAra nirIkSaNa karavuM. smRtinuM pAli bhASAmAM "sati' thayuM. ApaNe alagathI karIzuM. _vi + tRza (pazya) eTale vizeSa rIte - bArIkAIthI jovuM - arthAt ApaNA bhItaramAM zvAsozvAsane jovo. prekSAdhyAnanI samIkSAmAM e vicAraNIya che ke - uparyukta Agama vAkyano abhiprAya jo mAtra AtmA - caitanya paratve ja zvAsozvAsanuM mAdhyama saune sarvatra, sadA, sulabha hoya che hoya to tenAthI saMlagna prANa, zvAsozvAsa, zarIra ke vezyA vagere eTale sAdhanA paddhatimAM tene agrasthAna ApyuM che. bIjuM kAraNa tenI maryAdAnI bahAra che - eTale teno samAveza karI zakAya nahIM e paNa che ke - ApaNA zvAsano ApaNA manogata vikAro sAthe ane caitanya guNothI saMbaMdhita AtmAnA anaMta jJAna, darzana, gADha saMbaMdha che. jyAre manamAM krodha jAge, vAsanA jAge, bhaya janme tyAre zvAsanI gati (frequency) teja thaI jaze e ApaNo - cAritrya, vIrya, upayoga, abAdhita sukha evA bhAvaprANane ja anubhava che ane zAMta thatAM normala - sAdhAraNa banI jaze. prAdhAnyatA ApavI ghaTe. alabatta, A kakSAe pahoMcavA mATe prekSAdhyAna jarUra pagathiyuM banI zake che. zvAsozvAsa, ekadama vartamAnanI (at present) ghaTanA che. AthI te tarapha manane laI javAthI vikAro zAMta thAya che. pariNAme ) (4) svarodayazAna naSTa thAya che. kAraNa ke tyAre bhUtakALanuM koI svapna nathI ane yoganA kSetramAM jainAcAryonuM bahu ja moTuM pradAna che. atre bhaviSyanI koI kalpanA nathI. mAtra ApaNe ApaNA ja zvAsanA saMkSiptamAM joIe - pAtaMjalayogadarzanano aSTAMgayoga prasiddha sAkSI - dRSTA banavAnuM che. che. bauddha paraMparAmAM aSTAMgamArga che. tema jainadarzanamAM yoganI jema pAtaMjala yogadarzanamAM aAMgayoga che, tema ATha dRSTi che. te A pramANe che - bauddhadarzanamAM maLio mo aSTAMga mArga (paMtha) che tenA nAma - mitrA, tArA, balA, dIpA, sthirA, kAntA, prabhA ane parA. [ 90) prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka A pAyA upara yogayAtrA AgaLa vadhe che. 14 pUrvadhArI, nirUpaNa che. padya - 11 mAM - ApaNA dehataMtramAM 72000 zrutakevalI bhagavAna bhadrabAhusvAmijIe nepAlamAM mahAprANAyAma nADIo che temAM 24 nADI mukhya che temAM paNa 10 nADInI dhyAnanI sAdhanA karI hatI evo ullekha maLe che. pradhAnatA che - ane temAM paNa traNa nADI vizeSa pradhAna che. padya - vikramanI AThamI zatAbdimAM AcArya zrI haribhadrasUrijIe 14 mAM jaNAvyA mujaba tenA nAma che - IDA, piMgalA ane yogazataka vagere aneka graMthonI racanA karI. te pachI kalikAlasarvajJa suSumaNA. jamaNI bAjunI nADIne piMgalA athavA sUryasvara kahe AcArya zrI hemacaMdrAcAryazrInA yogazAstranA aSTama prakAzamAM che. jyAre DAbI - vAma bAjunI nADIne IDA athavA caMdrasvara yoganuM vizada vivecana maLe che. jemAM dhyAna - sAdhanAno anubhava kahe che. paNa samAviSTa che. padya - 15 mAM kahyuM che ke - Ukta baMnenI madhyamAM suSuNA che digaMbara jainAcArya zrI bhacaMdrAcAryakata "jJAnArNava'mAM - Li bAika - te vakhate nAsikAnA baMne - DAbA tathA jamaNA chidramAMthI svara - prANAyAma tathA svarodayavijJAna vize ghaNI jJAtavya mAhitI che. zvAsa cAlato hoya che. padya - 97 mAM yogIrAja kahe che - A ja kramamAM AgaLa vadhatAM yogIrAjazrI cidAnaMdajIkRta prANAyAma dhyAna je kahIe "svarodayajJAna'nI padyamaya vividha chaMdomAM hiMdI racanA jovA maLe te piMDastha bheda bhavi lahIye, che. je gatazatakanI ja kRti che. kula 453 padyonI racanA che. tenI mana arU pavana samAgama jANo, prazastimAM jaNAvyA mujaba teno racanAkALa vi.saM. 1905 pavana sAdha, mana nija ghara ANo. darzAvAyo che. "svarodayajJAna" e zrI cidAnaMdajInI khAsa svataMtra ahIM yogirAje mana ane pavananA milananI vAta karI che. e racanA che. tenI samakakSa "ziva svarodaya' tathA "nAtha svarodaya' jevI baMnenA para - baMnenA suyogamAM prANAyAma dhyAna kevI rIte upayogI zake te ajaina katio paNa che. yogIrAjazrI cidAnaMdajI kRta darzAvyuM che. A rIte yogirAja zrI cidAnaMdajIe svarodayane svarodayajJAna"mAMthI keTalAMka padyo ahIM prastRta che. prANAyAmanI prathama bhUmikA tarIke batAvIne deha ane AtmAnuM prathama "svarodaya'no zabdArtha vicArIe to "sva2' eTale bhedajJAna karavA mATenI zreSTha prakriyA batAvIne jIva ane zivanA prANazakti (urjA), teno udaya eTale udbhava. prANa tattvanuM zvAsamAM milanamAM te caritArtha karI che. anusaraNa-rUpAMtaraNa thatuM hovAthI zvAsarUpI kriyAmAM je prakAza moTara - kAra jevA yAMtrika sAdhanomAM je rIte breka tathA pAme che te "svara' che. hakIkatamAM prANa ane svara alaga nathI paNa ekseleTaranI jarUra rahe che tema ApaNA A dehayaMtranI gati ane eka ja che. surakSA mATe zvAsanuM saMtulana paNa eTaluM ja Avazyaka ane anivArya svarodaya'no zabdArtha ja nAsikA vATe zvAsanuM bahAra nIkaLavuM banI rahe che. thAya che. eTale prathama zvAsano paricaya - oLakhANa ane pachI ja (5) Pranic Healing tenuM niyaMtraNa saMbhavita che. svara (zvAsa) sAthe pAMca tattvono To Healing no artha che rogane maTADavuM. prANika hilIMga paNa ghaniSTha saMbaMdha che. bhaviSyanI AgAhI - Forecast paNa karI karanAra vyakti rogIne tenA zarIranA aMgomAMthI rogagrasta urjAne zakAya che. bahAra kADhe che. ane navI prANazaktinA saMprekSaNa dvArA upacAra A bhAva nIcenA padyomAM jovA - jANavA maLe che. kare che. prANAyAma bhUmi daza jANo (6) sudarzana kriyA prathama svarodaya tihAM pichANo, zrI zrI ravizaMkarajIe sthApelI saMsthA ArTa opha livIMganA svara parakAza prathama je jANe eka bhAgarUpe A sudarzanakriyA che. paMca tattva kuni tihAM pichANe. - (padya - 106) sudarzanakriyA 100/100 zvAsozvAsanI saMpUrNa vaijJAnika, A mujaba prANAyAmanI daza bhUmikA che. temAMnI prathama viziSTa ane zaktizALI prakriyA che. A prakriyAmAM prANavAyu bhUmikA te "svarodaya' che. zarIranA dareka sUkSma kozo sudhI pahoMce che. pariNAme mANasanA padya - 57 thI 60 mAM prANAyAmanA recaka, pUraka, kuMbhaka, manamAMthI hiMsAtmakabhAva, veravRtti, pratizodhanI bhAvanA, zAMtika, samatA, ekatA, lInabhAva ema sAta prakAronuM suMdara nakArAtmakabhAva, temaja lohImAMthI jherI - dUSita tattvo naSTa thAya phebruArI - 2018 prabuddha jIvana (91). Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka che. te uparAMta rogapratikAraka zaktimAM paNa noMdhapAtra sudhAro eka kiMvadantI mujaba - kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya eka jovA maLe che. vAra vyAkhyAnanI vyAsapITha upara birAjamAna hatA tyAre kuMbhaka soDaEnA nAda - dhvani - uccAraNa - Chanting dvArA sAdhakone kriyA dvArA AkAzamAM addhara rahIne pravacane cAlu rAkhyuM ane nIcenI sudarzanakriyA karAvavAmAM Ave che. te ApaNA zvAsa ane poTane khaseDavAmAM AvI hatI. zarIrataMtrane sArI rIte Effect kare che. lekhanA aMte huM eTaluM ja kahIza ke prANa AdhArita keTalIka (9) Levitation prAcIna, arvAcIna sAdhanA paddhatino atre saMkSipta paricaya Apela che tenA abhyAsathI jIvanane svastha, sazakta ane gatizIla (DyLevitate no artha DIkzanarImAM havAmAM UMce caDavuM evo _namic) banAvI zakAya che. karyo che. vaidika RSio e prANanI pratiSThA karIne prArthanA paNa sva. maharSi yogIe levITezananA prayoga dvArA A sAdhanA - karI che - paddhati vikasAvI che. AnA mULamAM to zvAsozvAsanI ja vAta che. prANasyedaM vaze sarva kuMbhaka prANAyAmathI A zakya che. tridivi yat prtisstthitm| jaina graMthomAM 28 labdhio ane 8 mahAsidhdhionuM varNana mAteva putrAn rakSasva maLe che. te A mujaba che. zrIzcaprajJAcyavida 7:II (praznopaniSad 2/13) aNimA, mahimA, ladhimA, garimA, vazitA, prAkrAmya, IzitA ane prApti. tenA aMdara ladhimAno ullekha che. ladhimAno 405, madhu epA., zabdArtha che haLavuM - bhAra vagaranuM thavuM. tuM baDuM pANInI sapATI jI.AI.DI.sI. kolonI, upara tare che. DUbatuM nathI kAraNa lAvatA teno svabhAva che. AjanA umaragAma (vesTa), ji. valasADa vaijJAnika yugamAM A sidhdhAMtane samajavo ghaNo saraLa che. saMparka : 9920372156, 9904589052 prabuddha jIvananA hamaNAM-hamaNAMnA aMkomAM vaividhya DokAya che, AnaMda thAya che. saMgItano anubhava karAvato mAro eka nAnaDo evo lekha mokaluM chuM. yogya lAge to chApajo. rAga "sohanI' - 'So Honey!' ajaba-gajabanI che saMgItanI duniyA! manamAM jeTalA vicAro ubharAya eTalI rAga-rAgiNI hoI zake. saMgItanI AvI masta mahephila jamAvavA kaMI keTalAye kalAkAro potAnA mananA vicArone vAcA Ape che, svara Ape che. laya ane tAna Ape che. | unALAnI A kALajhALa garamImAM paNa kokilAno kaMTha vaheto rahe che, manane zAtA Ape che. 'kuhuM kahuM bole koyalIyA...' A mIThuM madha jevuM philmI gIta rAga 'sohanI' mAM gavAyeluM che. gAyaka kalAkAra paMDita jasarAja rAganI mastIbharI raMgatane mANatAM ene navAje che - 'So Honey!' kahIne! vaLI koIe A rAgane " bindAsa' kahyo che! - paroDhathIye pahelA, tAra svare gavAto ane gAyakanA gaLAnI kasoTI karato uttarAMga pradhAna rAga sohanI ananya to che ja. madha jevo mITho ane bindAsa rAga sohanI saMgItanA rasiyAone yAda rahI jAya evo che. philma mogale Ajhama'nA utkaTa praNaya dazyamAM salIma-anAra prema-magna hoya che e paLone saMgItakAra nauzAde sohanI rAganI humarImAM A gItathI maDhyuM che : "prema jogana banake..." DhaLatI rAtanA A rAga vaDe e dazya mAdaka banyuM che ! prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka bauddhadharmamAM yogasAdhanA | DaoN.niraMjanA vorA Do. niraMjanA vorA, InTaranezanala senTara opha jaina sTaDIjha ane buddhIsTa DipArTamenTanA mAjI DAyarekTara che. jaina darzana ane bauddha darzananA UMDA abhyAsI che. temaNe A baMne darzana para lagabhaga 25 thI 30 pustako lakhyA che, jemAMnA keTalAkane sAhitya akAdamI ane sAhitya pariSadanA puraskAro prApta thayA che. bhAratIya darzanazAstramAM dhyAna, yoga, samAdhi, samApatti samAdhinA aMtarAyo, apadhyAna, rUpAvara ane arUpAvacara dhyAna, vagerenuM varNana maLe che. yogasAdhanAmAM dhyAnanuM sarvopari sthAna vizuddha dhyAnathI prApta thatI nirvANanI sthiti vagere vize khUba che. koI paNa AdhyAtmika upalabdhi dhyAnasAdhanA vagara zakya nathI. sukSma rIte ane vistArathI ahIM carcA karavAmAM AvI che. dhyAna zabda ple-cintayAma dhAtu parathI niSpanna thayo che. teno suttapiTakamAM dhyAnanA mukhya cAra bheda batAvyA che. prathama, artha ciMtana che. pAlibhASAmAM tene mATe jJAna zabda che. tenI utpatti dvitIya, tRtIya, ane caturtha dhyAna. tenA mukhya pAMca aMgo che athavA A rIte batAvavAmAM AvI che; "jJAti kaniSNAtIti jJAna'' - rUpanuM avalaMbana karanAra cittanI A pAMca avasthAo che. jene arthAt koI viSaya para ciMtana karavuM. gautama buddha paNa sadeva samAdhi vitarka, vicAra, prIti, sukha ane samAdhi kahe che. ane dhyAnanI prazaMsA karatA hatA. sAdhakanA cittanuM kuzaLa manovRttiomAM pratiSThita thavuM te gautamabuddhe mahAbhiniSkramaNa pahelAM pitAnA khetaramAM samyaka samAdhi che. samyaka samAdhimAM cAra rUpAvacara dhyAnono jAMbuvRkSanI nIce dhyAnasukhano anubhava karyo hovAno ullekha samAveza thAya che. te rUpAvara athavA rUpasaMjJA para AdhArita maLe che. dhyAna kahevAya che. prathama dhyAnamAM bhikSu kAmAdithI virata thaIne mahAbhiniSkramaNa pachI ati kaThina tapasyA karatA temane khyAla vitarka, vicAra, prIti, sukha ane cittanI ekAgratAthI yukta thaIne Avyo ke zarIra ke AtmAne ati kaSTa ApIne dhyAnArAdhana ke vihAra kare che. dvitIya ane tRtIya dhyAnamAM te kramazaH vitarka, vicAra jJAnArAdhana thaI zake nahi. tevI rIte kAmopabhogamAM saMlagna rahIne ane prItinuM upazamana kare che. caturtha dhyAnamAM ceto vimuktinA paNa jJAnaprApti thaI zake nahi. tethI temaNe madhyamamArge grahaNa cAra pratyaya che : sukha duHkhano parityAga, saumanasya - daumanasyano karIne dhyAnasAdhanA dvArA samyaka saMbodhinI prApti karIne nirvANano asta, sukha duHkharahita upekSA ane smRtinI parizuddhi. cAra anubhava karyo. ziSyone paNa te vAraMvAra dhyAnasAdhanA karavAno plAnanI prAptithI rAga, avidyA ane anuzayono kSaya karIne sAdhaka ane pramAdarahita banavAno upadeza ApatA hatA. dhyAnano artha Asavarahita bane che. akuzaLa dharmonuM dahana karavuM - evo paNa ApavAmAM Avyo che. tyArabAda sAdhaka cAra brahmavihAra - maitrI, karuNA, muditA jyAre sattvanA bhAva nirmaLa bane che, tyAre tenI kriyAo paNa ane upekSAnI bhAvanA karIne arUpAvacara dhyAna mATe cittane tatpara rAga-dveSa ane mohathI rahita bane che. vizaddha bhAvanAonI vRddhi kare che. rUparahita dhyAna mATenA arUpa AlaMbanone arUpAvacara thatAM ja te cittanI ekAgratAmAM pariNata thAya che. e avasthAne Ayatana kahe che. te cAra che : AkAzAnanya, vijJAnAnanya, dhyAnayoga kahe che. dhyAnayogathI samAhita cittavALo bhikSu ArkiMcanya ane naivasaMjJAnAsaMjJA Ayatana. dharmaparAyaNa ane saMbodhiparAyaNa thaIne nirvANagAmI bane che. A pramANe bauddhadharmamAM dhyAnanA mukhyatve ATha prakAra che : prajJAprApti mATe dhyAna - samAdhi anivArya hovAnuM temanuM prathama cAra dhyAna rUpAvacara che ane pachInA cAra dhyAna arUpAvacara daDha maMtavya hatuM. samAdhi eTale cittanuM koI paNa eka viSaya para che. A ATha dhyAno siddha thatAM sAdhaka nirvANano anubhava kare che. ekAgra thavuM. temAM kuzaLa dharmo para AdhArita samyak samAdhi ja nirvANa e AtyaMtika duHkhavimuktinI avasthA che. temAM sarva nirvANaprAptino sAco mArga hovAnuM temaNe jaNAvyuM che. saMskAronuM upazamana thAya che. dhyAna-catuSTaya: pAramitA: boddhadharmamAM dhyAnacatayanuM mahattvapUrNa sthAna che. tenA buddhakAraka dharmone pAramI athavA pAramitA kahevAmAM Ave dhyAnAMgo, dhyAnaprApti mATe utsuka cittanI vividha avasthAo, che. pAramitAnA saMdarbhamAM evA dasa dharmonuM kathana che ke jenI samyaka phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka parimitAnA phaLasvarUpe buddhattvanI prApti ke dhyAnayoganI siddhi buddhatvane prApta kare che. mahAyAna saMpradAyanA sAdhakonI A aMtima zakya bane che. nirvANaprAptinA mArgamAM AgaLa vadhanAra sAdhake avasthA che, ahIM sudhI pahoMcIne te nirvANanI prApti kare che. dAna, zIla, nakkamya, prajJA, vIrya, kSAnti, satya, adhiSThAna, maitrI A bhUmimAM sAdhaka kramazaH uttarottara UMcA stare pahoMce che. tathA upekSA pAramitAnI samyak paripUrti ane prApti karavI , karavI eka bhUminI prApti karyA pachI ja sAdhaka enA pachInI bIjI anivArya che. bodhisattvonI carcA parathI samajAya che ke temaNe bhUmimAM pahoMcI zake che. dAna, zIla vagere pAramitAonI utkRSTa siddhi prApta karI hatI. A rIte bauddha yogasAdhanAmAM ATha dhyAna - rUpAvara ane tethI ja tene buddhakAraka dharmo kahevAmAM Ave che. mahAyAnamAM cha parimitAo che. bauddhadharmanI yogasAdhanAnuM A mahattvanuM aMga arUpAvacara, dasa parimitA ane dasa bhUminuM ghaNuM mahattva che. dasa bhUmi - dvArA dhyAnano sAdhakanI sAdhanAno vikAsakrama sUcavAya che. kuzaLa dharmomAM ekAgra cittanI samyaka samAdhi - samApti tenA bhUmi: mULamAM che. sAdhakanA vikAsakramanA saMdarbhamAM hInayAnamAM tApanna, sadAgAmI, anAgAmI ane ahaMtu e cAra bhUmi gaNAvavAmAM bauddha dharmacaryAmAM dhyAnayoganI carcA ghaNI sUkSma ane vyApaka AvI che. paraMtu mahAyAnamAM dasa bhUmi che. te sAdhakanI cittanI La rIte thaI che. samAdhi prApta karavAnA mArga sAthe samAdhinA vividha avasthAne, sAdhanAmAM tenA thayelA vikAsakramane samajAve che. te prakAromAM mukhyatve upacAra samAdhi ane arpaNAsamAdhinuM nirupaNa A pramANe cheH thayeluM che. te sAthe samAdhinA mArgamAM AvatA avarodho - jema ke cittanA upakalezo; samAdhi mATe yogya AvAsa ane AhAra, yogya (1) muditA ke pramuditA: A bhUmimAM lokonA kalyANanI IcchAthI guru ane kalyANamitra, pAMca cetokhila ane pAMca cittabaMdhano sAdhakanuM hRdaya praphullita bane che. karuNAno udaya A bhUminI vagere vize vistArathI paNa sUkSma rIte mImAMsA thaI che. vizeSatA che. | ] ]] (2) vimalA : sAdhakanA mayika, vAcika ane mAnasika pApono 69, svastika sosAyaTI, navaraMgapurA, kSaya A bhUmimAM thAya che. A sthitimAM te vizeSa rUpathI zIlaparimitAno abhyAsa kare che. amadAvAda - 380009 mo. 91756747387 (3) prabhAkArI : A bhUmimAM AvIne sAdhaka saMsAranA saMskRta dharmo tuccha hovAnuM samaje che. tenI kAmavAsanA tRSNA kSINa thavA navakAra lAge che ane zairya parimitAno abhyAsa kare che. (4) akhitI : A bhUmimAM sAdhaka Arya aSTAMgika mArgano navakAra nA AkAramAM cAlo bhaLI jaIe abhyAsa kare che. tenA hRdayamAM dayA tathA maitrIno bhAva udbhave che janmojanmanA vikAramAMthI cAlo mukta thaIe ane te vIrya parimitAno abhyAsa kare che. navakAranA RNI ApaNe navakAranA cAhaka (5) sudurjayA : A avasthAmAM pahoMcIne sAdhakanuM citta samatAne janmojanmanI bhulabhulAmaNImAMthI cAlo mukta thaIe prApta kare che ane te jagatathI virakta bane che. ahIM te dhyAna navakAranA upakAranI zuM vAta karuM huM? parimitAno abhyAsa kare che. karmomarkanI jaMjALamAMthI cAlo mukta thaIe (7) dUraMgamA: A bhUmimAM pahoMcIne bodhisatva jJAnanA mArgamAM navakAra nA hota to na jANe zuM thAta mAru? agresara thAya che ane aneka rIte agresara thAya che. jinadharma maLyo mane cAlo mukta thaIe (8) acalA: ahIM sudhI AvIne sAdhaka samasta jagatane arthahIna navakAra bhulAve mArA "huM' paNAne tuccha samaje che ane potAthI para hovAnuM anubhave che. jinamaya thaIne cAlo mukta thaIe. (9) sAdhumatI: A avasthAmAM sAdhaka anya janonA kalyANa mATenA azokakumAra zAha "parAgaraja' upAyo zodhe che ane sarvane dharmano upadeza Ape che. muMbaI - 400 101. (10) dharmamedhA? A bhUmimAM pahoMcIne sAdhaka samAdhiniSTha banIne 94) prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma abe anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka vipazyanA dhyAnA zrI satyanArAyaNa goyankAjI vipazyanA sAdhanAnA AcArya "kalyANamitra' zrI satyanArAyaNa goyankAjIe A sAdhanAvidhi temanA gurUdeva pU. sayAjI u bA khina pAsethI upArjana karI. barmAmAM vepAradhaMdho karatA karatA teo varSo sudhI A sAdhanAmAM puSTa thatA rahyA. A sAdhanA thakI jIvana jIvavAnI kaLA hastagata thaI. bhAratamAMthI gayelI ane bhAratamAMja lupta thaI gayelI A vidhAna 1969mAM gurUjI pUjya goyankAjI eka bhAgIrathanI jema bhAratamAM pAchI laI AvyA. tyArathI karIne AjasudhI A sarvajanahitakAriNI sAdhanA janajanamAM vahetI thaI rahI che. bhAratamAM lagabhaga badhAja rAjyomAM vipazyanAnI suvAsa prasaratA prasaratA videzosudhI e suvAsa prasarI gaI che. vipazyanA buddha bhagavAnanI 2500 varSa pahelA zodhAyelI saMtulana khoI besIe chIe. to ahIM prazna uThe che ke A vikAro viziSTa sAdhanA che. bhagavAna buddha aneka prakAranI dhyAnanI kyAre jAge che? zA mATe jAge che? koI apriya ghaTanA banI ke prakriyAno svayaM anubhava karIne te badhI choDIne chevaTe je prakriyA pratikriyArUpe vikAra jAge che. jIvanamAM priya-apriya baMne temaNe pote zodhI ane svIkArIne nirvANa pAmyA te vipazyanA paristhitio AvatI ja raheze. vipazyanA sAdhanA dvArA ApaNe dhyAnanI prakriyA che. A prakriyAmAM bAhya koI AlaMbana levAmAM pratikuLa paristhitiomAM paNa manane zAMta ane saMtulita rAkhatA AvatuM nathI. ApaNo potAno zvAsa, ApaNuM potAnuM zarIra zIkhIe chIe. ane ApaNane thatI saMvedanAo - A ja alabano che. koI paNa pratikaLa saMjogamAM vikAra jAge tenuM kAraNa ApaNA acetana maMtrano jApa ke nAmano jApa nahIM, koI paNa zabda ke AkRtino manamAM saMcita thayelA ahaMkAra, Asakti, rAga, dveSa, moha vagerenI Azraya nahIM; AthI ApaNuM mana bIjI koI vastumAM aTavAyA ziva graMthio che. apriya ghaTanAono e graMthio para AghAta lAgavAthI vinA zvAsa, zarIra ane saMvedanamAM ekAgra thAya che. ekAgratA krodha, TheSa vagere vikAro cetana mana para UbharAya che. jo acetana thavAthI ApaNe vartamAnamAM jIvavAnuM zIkhIe chIe. ane mAna , mana - aMtarmana zuddha hoya, vikAravihIna hoya to viSaya ghaTanAothI draSTAbhAva rAkhavAno hoI saMvedanA thaye rAga ke dveSa na thAya tenI azAMti thatI nathI, vikAra jAgatA nathI. jyAre AvI paristhiti ja takedArI rAkhavAnI che. sAmAnya rIte saMvedanA thatA ja ApaNA UbhI thAya che tyAre manamAM vikAra utpanna na thAya e mATe manane saMskAro jAgrata thAya che ane rAga ke dveSa pratye preraNA Ape che. bIjI tarapha vALI daIe. paraMtu A sAco upAya nathI. paNa te pratye jo jAgrata rahIe to ane saMvedanAne mAtra draSTAbhAve paristhitiothI palAyana thavAthI samasyAono ukela nathI anubhavIe to navA rAga-dveSa baMdhAtA nathI ane aMdara saMgraha Avato. karI rAkhela rAga-dveSa-moha e badhuM krame karIne naSTa thavA lAge che. A ja nirvANanI prakriyA che ane te A vipazyanA sAdhanAmAM AjathI 2500 varSo pUrve bhagavAna gautama buddhe potAnA sahajabhAve zIkhavavAmAM Ave che. anubhavanA baLe jANyuM ke AvA prasaMge palAyana thavAnA badale vAstavika paristhitino sAmano karavo joIe. koI paNa ghaTanAnA samagra saMsAramAM azAMti ane becenI najare paDe che. sukha ane zAMti sau koIne joIe che. sAco dharma jIvana jIvavAnI kAraNe je vikAra utpanna thAya tene tenA yathArtha svarUpamAM jovo joIe. jema ke krodha Ave to krodha jevo che tevo ja tene jovo kalA che jenAthI ApaNe jAte paNa sukha zAMtithI jIvIe ane joIe. Ama dRSTAbhAve jotA rahevAthI krodha zAMta thaI jaze. A anyane paNa sukha zAMtithI jIvavA daIe. zuddha dharma A ja kalA zIkhave che, eTalA mATe te sarvajanIna, sArvabhaumika, sArvadezIya prakAre je koI vikAra utpanna thAya che tene dRSTAbhAve jovAthI tenI ane sarvakAlika che. prazna e thAya che ke jIvanamAM duHkha zA mATe zakti kSINa thaI jAya che. paNa A amUrta vikArane sAkSIbhAve che? zA mATe ApaNe azAMta ane becena banI jaIe chIe? ? chekevI rIte jovo? tyAre gautama buddhe prakRtinA rahasyane uDANa sudhI gaMbhIratAthI vicAratA samajAya che ke jyAre manamAM vikAra jAge tapAsIne, nirIkSaNa karIne joyuM to samajAyuM ke manamAM jyAre che tyAre azAMta banIe chIe. manamAM krodha ke lobha, IrSyA ke vikAra utpanna thAya che tyAre tyAre zvAsanI gati asvAbhAvika banI bhaya jevA vikAro jAge che tyAre ApaNe vikSubdha banI jaI mananuM jAya che, ane jaI manane jAya che; ane bIju, zarIranA dareke dareka aMgamAM sUkSma stara para (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA koI ne koI prakAranI jIvarAsAyaNika prakriyA thavA lAge che - sImAo pAra karI nirvANa" dharmano sAkSAtkAra kare che ane citta sUthama sUkSma taraMgo utpanna thAya che. jo A banne prakriyAno jovAno potAnI svAbhAvika naisargika nirmaLatAne prApta kare che. vipazyanA abhyAsa thaI jAya to parokSapaNe ApaNA mananA vikArone jovAya Atmazuddhi che, Atmavimukti che. ane jAgelo vikAra jAte ja kSINa thatA thatA nirmULa thavA mAMDe. vipazyanA sAdhanAno hetu :zvAsane jovAnA abhyAsane "AnApAna sati' kahevAya che, jyAre cittamAM ekaThA thayelA rAga-dveSa ane mohanA vikArothI zarIramAM thanArI jIvarAsAyaNika prakriyAone sAkSIbhAve jovAnA vimukti pAmatA pAmatA "bhavarogamAMthI mukti pAmavAno, bodhi abhyAsane "vipazyanA' kahevAya che. vikAra jAgatA ja A banne prApti karavAno, nirvANano sAkSAtkAra karavAno ucca AdhyAtmika prakriyAone ApaNe sAkSIbhAve joIe chIe tyAre vikAra utpanna heta che. kevaLa zArIrika rogo dUra karavAno kadApi uddeza nathI. karanAra AlaMbanathI manano saMparka tUTI jAya che. Ama karIe chIe mananA vikArone kAraNe aneka manojanya zArIrika tema ja mAnasika tyAre ApaNe vAstavika paristhitithI palAyana nathI thatA kAraNa rogo ApoApa maTI jAya che. vipazyanA sAdhanAnI A ADa ApaNe cheka aMtarmananA UMDANa sudhI vikArane abhimukha thaIne upaja che. vipazyanA sAdhanA zIkhavA AvanAra vyaktino hetu ucca joIe chIe. satata abhyAsa dvArA jovAnI A kalA puSTa bane AdhyAtmika hoya to ja sAdhanA phaLe. che. dhIre dhIre evI sthiti Ave che ke vikAra utpanna thatA ja nathI ane utpanna thAya che to ghaNA lAMbA samaya sudhI cAlu rahetA nathI. A dezanA mahApurUSa bhagavAna tathAgata budde vipazyanAnI saMskAra UMDA paDatA nathI. saMskAra jeTalA UMDA teTalA ja duHkhadAyaka punaH khoja karI. A ja zuddha dharmanI sAdhanA karatA karatA potAnA ane baMdhanakAraka hoya che. jeTalo lAMbo samaya vikAranI prakriyA cittane vikAravihIna karIne, tene parizuddha banAvIne baMdhanamukta cAle eTalI ja UMDI rekhA manamAM UMDANa sudhI aMkita thAya. tethI thavAnI kaLA hAMsala karI. vipazyanA jIvana jIvavAnI sAcI kaLA. jevo vikAra jAge ke tarata ja tene sAkSIbhAve joI tevI zakti * zIkhavatI sAdhanA che. e krodha, lobha, vAsanA, bhaya jevA vikArothI kSINa karavI jethI lAMbA samaya sudhI cAlu rahIne UMDe sudhI utarI ja che muktino abhyAsa karavAnI sAdhanA che. ane aMte vipazyanA na zake. jAgrata rahIne, saccAIne anubhUtionA stara para jANI A AtmadarzananI sAdhanA che, svadarzananI sAdhanA che. janmajanmAMtarothI mana para jAmI gayelA vikAronA saMskAronA saMkalana: 'vipazyanA" thara ukheLavA ane navA vikAro na paDavA devA eno abhyAsa te vipazyanA" che. kevaLa saiddhAMtika stara para jANI levI, bauddhika keTalA divasothI kaMI ja lakhyuM nathI kAgaLa upara stara para samajI levI paryApta nathI. vipazyanAno anubhUtinA ghaMTano raNakAra sUtelo che eka sAMkaLa upara. 1 stare abhyAsa karavo paDe che. kema huM mAnI lauM ke Aje bAriza Avaze dasa divasanI zibIramAM vipazyanAnI sAdhanAno abhyAsa vIjaLI camakI nathI AkAzamAM vAdaLa upara. 2 karAvavAmAM Ave che. ATalA samayamAM to kevaLa eka vidhi', khuzakhuzAla rahI zake te koInA TekA vagara sAdhanA zIkhavAya che. abhyAsa to jIvanaparyata karavAno che. jeTalo jene che vizvAsa khuda upara khudAnAM baLa upara. 3 abhyAsa vadhe che teTalo dharma jIvanamAM Utare che. dharmanuM jeTaluM emane meM dUra rAkhyA hAtha joDyA emane AcaraNa jIvanamAM thAya teTaluM citta nirmaLa thAya che. dasa divasanI vAtevAte utarI Ave che jeo caLavaLa upara. 4 A zibIramAM sAdhaka pahelA manane ekAgra karavA mATe potAnA svAbhAvika AvatA - jatA zvAsanuM nirIkSaNa kare che. AnA pAna kALA dANAone bheTe vahAlathI mIThI malAI sati'nA A abhyAsathI te "kAyAnupazyanA kare che. tyArabAda koI to lakhaze kavi, kavitA e sItAphaLa upara. 5 ekAgra thayelA manathI vartamAna kSaNamAM zarIra para thatI motIonA hIrAonA hAra AdamIe racyA "jIvarAsAyaNika prakriyAnI anubhUtio pratye jAgrata rahevAno soMya enI sAva re niSphaLa rahI jhAkaLa upara. 6 abhyAsa karI "vedanAnapazyanA' kare che. potAnA citta pratye jAgrata bhUtane bhAvine ekadama bhUlIne devardhie rahIne "cittAnupazyanA' kare che. chevaTe citta para jAganArI bhinna joma reDI dIdhuM basa atyAranI A paLa upara. 7 bhinna, sArI-narasI vRttio pratye jAgrata rahI "dharmAnapazyanA | kavIH devardhi karatA karatA aMte zarIra, saMvedanA, citta ane cittanI vRttionI prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMka IslAmamAM yoga | DaoN. mahebUba desAI ItihAsa viSayanA abhyAsI Do. mehabUba desAI ItihAsa anusnAtaka bhavana, bhAvanagara vizva vidyAlayanA adhyakSa rahI cUkyA che. temanA ItihAsa temaja IslAma dharma viSaye uttama pustako prakAzita thayelA che. jinasAMpradAyika vicAraka, vaktA ane lekhaka tarIke jANItA che. 5, 6 mArcanA roja gujarAta yunivarsiTInA philosophI vibhAga hiMdu rIlIjIyana', "namAjha Ijha vana sorTa opha yogA Asana ane ane holIsTIka rIsarca senTara, sUratanA saMyukta upakrame "holIsTIka "yogA Ijha noTa ananona to muslima' jevA prakaraNomAM namAjhanI ve opha lIvIMga enDa yogA' viSayaka rASTrIya seminAranuM Ayojana kriyAo sAthe yoganA AsanonI sAmyatA darzAvavAmAM AvI thayuM hatuM. e semInAranA udghATana samAraMbhamAM adhyakSa sthAnethI che. jo ke A pustikAnI keTalIka bAbatono muslima dharmaguruoe gujarAta yunivarsiTInA kulapati zrI ena. ema. paTela sAhebe temanA virodha karyo hato. vyAkhyAnamAM kahyuM hatuM, yogane IslAmanI namAjhanI kriyA sAthe sarakhAvavAno A "IslAmamAM mahaMmada sAhebe dareka muslimane pAMca samayanI prathama prayAsa na hato. A pahelA paNa A viSaya para vaDodarAnA namAjhano Adeza Apyo che. dareka pAka muslima pAMca samayanI azarapha epha nijhAmIe 'namAjha, dhI yogA opha IslAma' nAmaka namAjha paDhe che. te namAjha paDhavAnI kriyA paNa eka prakArano pustaka 1977 prakAzita karyuM hatuM. jemAM namAjhanI vividha yoga che." kriyAone yoganA Asano sAthe sarakhAvavAmAM AvyA hatA. e pachI temaNe rAyapuramAM yojAyela "National Yoga ConvenkulapatizrInuM A vidhAna sAce ja vicAra mAMgI le tevuM che. tion' mAM "Synthesis Namaz and Yoga' viSayaka saMzodhana namAjhanI kriyAne yoga sAthe sarakhAvI mA. paTela sAhebe baMne patra 3 ogaSTa 1981 nA roja raju karyuM hatuM. jemAM temaNe dharmanA samanvayakArI svarUpane vAcA ApI che. dareka dharmanA mUlyo namAjhanI kula sAta avasthAone yoganA Asano sAthe sarakhAvI. ane vicAra eka samAna che. paNa maMjhIla para pahoMcavAnA mArgo ke IbAdatamAM ekAgratA lAvavAmAM temanI bhUmikA samajAvI hatI. diyA bhinna che. alabatta yogAne ApaNe dharma karatA vijJAna kahIe temaNe potAnA saMzodhana patramAM raju karela vigato jANavA jevI to paNa dareka dharmanA pAyAmAM rahelA jJAna ane vijJAnanA che. teo potAnA zodha patranA AraMbhamAM lakhe che, vicAromAM mAnavakalyANanI bhAvanA samAna che. namAjhanI kriyAo "erebIka bhASAmAM namAjhane "salAha' kahe che. salAha zabda paNa IslAmanA Adeza mujabanI zArIrika, mAnasika ane "sIlA' parathI Avyo che. jeno artha thAya che mulAkAta ke maLavuM. adhyAtmika kasarata che. te dvArA mAnasika tANa, sAthe hRdaya ane e arthamAM namAjha eTale khudA sAthenI mulAkAta. namAjhanI kriyAmAM kamaranA rogomAM avazya rAhata maLe che. blaDa prezara samatula rahe khudAno baMdo khudA pAse potAnI kephiyata raju kare che ane khudA che. yogA ane namAjha baMnenI utpattinA mULamAM zArIrika ane teno svIkAra kare che." AdhyAtmika taMdurastI che. baMne potAnA sthAne svataMtra ane AgavI namAjha hajharata mahaMmada sAhebe khudAnI IbAdata mATe Apela vicAradhArA dharAve che. paNa baMnenA uddezo samAna che. kriyA che. pAMca samayanI arthAta phajara (sUryodaya pahelA prabhAta), yoga ane IslAmanI namAjhano tulanAtmaka abhyAsa karavAno jhohara (bapo2), azara (sAMja), magarIba (sUryAsta pachI) ane prayAsa vidvAnoe aneka vAra karyo che. evo eka prayAsa 17 juna IzA (rAtrI)nI namAjha dareka muslima mATe pharajIyAta che. dareka 2015 nA roja dilhImAM thayo hato. rAjya kakSAnA svAthya ane namAjhamAM rakAta hoya che. eka rakAtamAM sAta zArIrika kriyA kuTuMba kalyANa maMtrI zrIpAda yAsTra nAyake "yoga enDa IslAma" karavAnI hoya che. e sAta kriyAone 1, kIyA 2. 29 3. komAha nAmaka aMgrejI pustikAnuM vimocana karyuM hatuM. 32 pRSTha ane 12 4. sajadA 5. jalasA 6. kadAha ane 7. salAma kahe che. jo ke Ama prakaraNanI A nAnakaDI pustikAnuM prakAzana Ara. esa. esa. sAthe to sAcA arthamAM joIe to namAjhanI AMTha kriyAo che. 1. joDAyela muslima rASTrIya maMca dvArA thayuM hatuM. temAM "yoga Ijha takabIra 2. kayAma 3. 4. komAha 5. sajadA 6. jalasA 7, noTa ana IslAmika', "onnekTIvasa opha yogA Ijha noTa eDa kadAha ane 8. salAma. paNa zArIrika kasaratanI daSTie sAta | phebruArI - 2018) prabuddha jIvana 7. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka kriyAo mahattvanI che. para rAkhI mastakane jamaNI ane DAbI bAju pheravavAmAM Ave che. jemAM kIyAmAM sau prathama che. kIyAmamAM baMne hAtha nAbhI para najara ane garadanane tethI kasarata maLe che. bAMdhI nIcI najara rAkhI sidhdhA ubhA rahevuM. e pachInI kriyA rukumAM A pramANe pAMca samayanI mAtra phaOM namAjha adA karatI vakhate kamarethI vAMkA vaLI baMne hAtho ghUMTaNa para rAkhavA ane najara baMne dareka muslima upara mujabanI roja 199 vAra zArIrika kriyA pagonI vacce nIce rAkhavI. "ku'nI sthitine yoganA "ardha (kasarata) kare che. samagra mAsa daramiyAna kula 3750 zArIrika uttarAsana' athavA ardha zIrSAsana sAthe sarakhAvI zakAya che. e kriyA ke kasarata dareka muslima namAjha adA karatI vakhate kare che. pachI komAmA pharIvAra ubhA thaI saMpUrNa zAMta ane ekAgra citte jyAre samagra varSa daramiyAna 42,840 vAra te pAMca samayanI ubhA rahevAnuM che. pachI "sajadA'mAM javAnuM che. namAjhamAM namAjha adA karatI vakhate zArIrika kriyA ke kasarata kare che. mAnavInuM sijadA'nI kriyA eka viziSTa avasthA che. jemAM baMne ghUMTaNa ane AyuSya sarerAza 50 varSanuM gaNIe to 10 varSanI umarathI teNe baMne hAthonI hatheLIo sAthe pezAnI eTale ke kapALa ane nAkane namAjha paDhavAnuM zarU karyuM hoya to te potAnA AyuSya daramiyAna jamIna para TekavavAmAM Ave che. tene namAjhamAM "sijado' kahevAmAM 1,713,600 vAra AMgika kriyA ke kasarata namAjha daramiyAna Ave che. yoganA saMdarbhamAM A sthitine "bAlAsana' athavA ardha kare che. pariNAme niyamita namAjha paDhanAra muslima zArIrika, zIrSAsana paNa kahI zakAya che. namAjhamAM be vAra sijado karavAmAM mAnasika ke AdhyAtmika rIte haMmezA taMdurasta rahe che. ane eTale Ave che. sijadA pachInI avasthA "jalasA'nI che. "jalasA' arthAta ja kurAne zarIpha (26,45) mAM kahyuM che, baMne pago ghUMTaNathI vALI baMne hAtho ghUMTaNa para rAkhI, najara nIcI pAbaMdha namAjhI zArIrika mAMdagI ke mAnasika vyathAothI rAkhI, TaTTAra besavAnI IslAmika sthiti. meDITezana mATenI A yAreya pIDAto nathI : uttama sthiti che. jene yogAnA saMdarbhamAM 'vajAsana' sAthe sarakhAvI zakAya. ane e pachInI salAmanI kriyA che. jemAM najara baMne khabhA mehboobudesai@gmail.com 24 tIrthakaronuM mahApurANa FOUR IN ONE (eka ja zAstramAM cAreya anuyoga) (1) prathama kathAnuyoga (2) caraNAnuyoga (3) karaNAnuyoga romAMcakArI varNana vAMcatA tame koI anerI dhArmika smRti ane (4) dravyAnuyoga. - jinavANI AvA cAra anuyogarUpa anubhavazo. ane, jo jJAnInA satsaMganuM jora tamArI pAse che, ne te cAreya anuyoganA ghaNAMya zAstro che, paNa te badhAya haze to, tame mokSamArgamAM paNa dAkhala thaI jazo. - dhanyavAda! no abhyAsa ati virala vidvAno ja karI zake che. | bhagavat jinasena ane guNabhadrasvAmIe racelA saMskRta - te jijJAsu e zuM karavuM? cAre anuyoganA aneka mahApurANamAM chelle lakhe che ke, "A mAtra purANa nathI, A zAstronA AdhAre ApaNA covIsa tIrthakara bhagavaMtonuM, to koI adbhuta dharmazAstra che, AmAM tIrthakaronA adbhuta adhyAtmazelIthI lakhAyela "mahApurANa" vAMco, - temAM cAritrano samudra che, bhaktipUrvaka tenI svAdhyAya karanAra jinavANInA cAreya anuyoga bharyA che. temAM (1) tIrthakara bhavyajIvane muktinuM astitva dekhAya che ne mokSanA sAdhanono bhagavaMtonI jIvanakathA che, (2) mokSane mATe te bhagavaMtoe nizcaya thAya che tathA tenI sAdhanAno utsAha jAge che. mATe AcarelA uttama AcaraNanuM varNana che, (3) cAra gatinAM sukha- nijakalyANanA Icchuka bhavyajIvo e prasannatApUrvaka A duHkha, guNasthAna vagere pariNAmarUpa karaNAnuyoga paNa temAM mahApurANa-zAstranI vyAkhyA karavI, te vAMcavuM sAMbhaLavuM, che, ane (4) te tIrthaMkarAdi mahAtmAo kyAre, kevA bhAvathI lakhavuM vicAravuM ne harSathI tenuM sanmAna karavuM.' saMskRta samyagdarzanAdi pAmyA, tenuM varNana temaja svAnubhUtinI ati mahApurANamAM 20 hajAra zloka che, gujarAtI mahApurANa paNa suMdara carcAorUpa dravyAnuyoga paNa temAM TheraThera bharelo che. A lagabhaga 20 hajAra zlokapramANa che. rIte (FOUR IN ONE) eka ja pustakamAM cAreya anuyoganuM zrI kahAnasmRti-prakAzana, saMtasAnnidhya, sonagaDha A pustaka bheTa meLavavA mATe saMparka karo. zrI mahezabhAI zAha : mo. 9869197282 prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAmAM yoga - vizeSAMkA yoga : jIvanayAtrAno rAjamArga gItA jaina bhAratabharamAM chellA 22 varSathI yoga ane prAkRtika cikitsAnA pracAra-prasAra arthe bhramaNa karatA . gItAbena jaina vidUSI lekhikA, yogaprazikSaka che. "svayaM svastha bano' abhiyAna heThaLa teo bhAratanA vividha rAjyomAM dasa divasIya 'yoga ane jIvanajAgRti zibira' karatA phare che. temaNe padmazrI sadAzIva nibAlakarajI pAse maharSi pataMjali praNita aSTAMga yogano gahana abhyAsa karela che. "saraLa kudaratI upacAra', 'roga ApaNA atithi', ravamAM niravatA jevA pustako ApanAra gItAbena jANe svayaM haratI-pharatI yogavidyApITha che. yoga e bhAratIya saMskRtinI aNamola dena che. Aje AkhuMya che. e to spaSTa ja che ke rogothI bacavuM haze to ApaNe rogonA vizva bhAratIya yoga pAchaLa gheluM che. ene samajavA, jANavA, ane kAraNothI bacavuM paDaze. maharSi pAtaMjalinuM yogadarzana Ano upAya emAM UMDA utaravA aneka paradezIo bhArata Ave che. dezabharanI ApaNane zIkhave che. zArIrika rogonA janmonA aneka kAraNo yogazALAomAM jAya che; to cheka himAlayanA aMtariyALa pradezamAM hoya che. prArabdha karmane lIdhe thanArA rogonI vAta choDI daIe to yogIonI zodhamAM bhaTake che. tyAre ApaNe gaurava levA jevuM che paNa anya aneka kAraNothI thanArA rogothI vyApaka pramANamAM ke ApaNane to gharabeThA A gaMgA maLI gaI che. bacAva ApaNe karI zakIe chIe. bhAratIya RSi munioe enA abhyAsa ane pracAra dvArA aSTAMga mArga mAnava kalyANa mATe A zAstrano upayoga karyo che. lagabhaga badhA yoganA nAma ane aMganA viSayamAM maharSi pAtaMjali RSimunio gRhasthAzramI hatA. A yoga zAstra gRhasthonA kahe che - mArgadarzana mATe paNa racAyuM che. ApaNe ene yogI ane RSionuM yamaniyamAGasanaprANAyAmapratyAhAra dhAraNAdhyAnasamAdhayoDaSTAvaGgAni jaMgalamAM jaIne abhyAsa/sAdhanAnuM zAstra mAnIe chIe; paNa Tra-26TI evuM ja nathI. sarve bhAratIyo e sahaja sulabha amRta samAna arthAta yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, yogavidyAthI aparicita na rahevuM joIe. e saMsArIo mATe AkaruM dhyAna ane samAdhi - A ATha yoganA aMga che. tapa/sAdhanA che evI mAnyatA bhUla bharelI che. e ajJAnatAne jeTalI jaldI khaMkherIzuM eTaluM jaldI svAthya/Arogya prApta karIzuM. prathama be aMga "yama ane niyama', sAcI jIvanarItinA yogazAstra dareka saMpradAya, dharma, mata-matAMtaronA pakSapAta mArgadarzaka che. pAtaMjala yogadarzana'mAM sAdhanapAda aMtargata ke vikhavAdathI dura raheto sArvabhauma dharma che, je tatvonuM jJAna yamaniyamanuM varNana A prakAre thayela che. jAta anubhava dvArA meLavavAnuM zIkhavIne samAdhi sudhInA aMtima ahiMsAsatyAsteya brahmacaryAparigrahA yamaH ||2-30 / / lakSya tarapha prayANa karAve che. ahIMyA koI korI kalpanA ke khoTI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane parigraha A pAMca aMdhazraddhAne sthAna nathI. svayaM mArga para cAlavAnuM, svayaM abhyAsa yama che. karavAno ane potAnI keDI zodhavAnI, je rAjamArga tarapha dorI zausaMtoSatapa:svAdhyAyevaraLiyAnAni niyama:TIra-32TI jAya. AjanA aNuyugamAM aneka khatarAo che. e samaye "vasudhaiva vasula zoca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane Izvara zaraNAgati A kaTambakama"nI ApaNI paraMparAne punaH pragaTAvavA mATe yogazAstra niyamo che. pramukhapaNe sakSama che. je yogathI vyaktitvano vikAsa thAya, deza, vyakti bIju kAMI na kare, yama-niyamanuM ja vyavasthita rIte dharma, bhASA vagerenA sImADA dura thAya e yogathI ja mAnasika pAlana kare to paNa e svastha/zAMta/surakSita jIvana prApta karI zake zAMti maLe ne! che. yamanA pAlana thakI e duSkarmothI dura raheze, pariNAme mAnasika pAtaMjali yogadarzanamAM yogane "vozcitavRttinirodha:/' kaleSothI bacaze - prajJAparAdhathI bacaze. niyamonuM pAlana enA kahevAmAM Avela che, eTale ke cittanI vRttiono nirodha yoga jIvananI nAnI nAnI bAbatomAM sudhAra lAvaze. yama - niyama che. cittavRttinA nirodhanA abhyAsathI tana-mana svastha rAkhI zakAya ane AhAra-vihAranA sumeLathI jAgRta thayelA vivekabhAna saha (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka vyakti jyAre Asanano abhyAsa kare che tyAre ene apratima lAbha prANavAyu maLe che, rakta zuddhi thAya che ane zarIra nirAmaya taMdurasta thAya che. bane che. AsanAni samastAni yAvanto jIva jntvH| pAtaMjala yogadarzana'mAM varNana che : jeTalAM jIvonA prakAra che eTalA ja Asano che. "tata: kSIyate praziviramagAra-12TI A Asanono abhyAsa draDha saMkalpa sAthe karavAthI zarIranI vizvadhAraNAsu ja yogyatA manasa:''pAra-dharU I badhI graMthio, aMga-pratyaMga ane nADI vagere nAnA yogya sumeLathI arthAt prANAyAmanA abhyAsathI prakAzanuM AvaraNa kSINa zarIramAM vidhuta jevI zakti utpanna thAya che. jenAthI skUrti vadhe thaI jAya che. jema jema abhyAsamAM vadhAro karatA rahIye tema tema che. lacIlApaNuM ane Arogya prApta thAya che. tananuM A Arogya mana ekAgra thaI jAya che. prANAyAmathI dhAraNAmAM-cittanI manamAM salAmatI ane prasannatAnA dIvaDA pragaTAve che. jenA ekAgratAmAM mananI yogyatA thAya che. prakAzathI mAnasika zAMti jhaLahaLe che. prANAyAma" vizva vikhyAta prakriyA che. e eka bAju zarIrane, trIjA aMga "Asana'nI upayogItAnA viSayamAM kaI kahevAnA to bIjI tarapha manane majabuta karavAnuM sabaLa mAdhyama che. Asana jarUrata nathI - e svayaM spaSTa che. yogAsanono prabhAva/mahatva ane prANAyAmathI zarIranI naisargika pratikAra zakti vadhI jAya vijJAnanI kasoTIe parakhAIne vizvamAM pratiSThA prApta karI cUkyo che, je rogomAM agrima surakSA pUrI pADe che. che. maharSi pAtaMjali kahe che : dhAra/su yogyatA manasa:'iAra-parU II tato dvAmidhAtAAra-4|| - eTale ke "Asana' siddhi prANAyAmanA abhyAsathI manamAM draDha dhAraNAnI yogyatA paNa prApta karavAthI zarIra para, sardI-garamI vagere dvandrono prabhAva nathI AvI jAya che. eTale ke manane icchIe/cAhie te jagyA para paDato, zarIramAM e badhA vagara kazA prakAranI pIDAe badhuM sahana anAyAsa ja sthira karI zakAya che. karavAnI zakti AvI jAya che. eTale e cittane caMcala banAvI viSayAsakayoticasvarupanAra ndriyALafpratyAhAra:||ra-14TI" sAdhanAmAM vighna nathI AvavA detA. AsananA abhyAsathI sudraDha baneluM zarIra prANAyAmano A rIte prANAyAmano abhyAsa karatAM karatAM mana ane indriyo abhyAsa karavA sakSama bane che. zuddha thaI jAya che, tyArabAda indriyonI bAhya vRttione cAre taraphathI sameTIne manamAM vilIna karavAno abhyAsa eTale "pratyAhAra'. prANa eTale jIvana. pAMca mULa tatvomAMnA AkAzanI nIce sarvatra vAyu chavAyelo che. ApaNA zarIramAM vAyunuM pramANa jeTaluM "mAsana mavavakRtama prANAyAme maritA' - AnAthI phalita thAya vadhArIe eTalo ja adhika prANavAyu zarIrane maLe. prANa + AyAma che ke Asana dvArA je rIte zarIranI draDhatA Ave che te ja rIte eTale ke prANAyAmamAM prayatnapUrvaka prANanuM - vAyunuM zarIramAM mArA prANAyAma dvArA mananI sthiratA Ave che. AsanathI svAthya meLavI pramANa vadhAravAmAM Ave che. zakAya ane prANAyAma dvArA navacetanAne jhaMkRta karI zakAya. prANAyAmano hetu zarIramAM rahelI prANazaktine utnerita, - yama, niyama, Asana, prANAyAma - e bahiraMga yoga che. saMcArita, niyaMtrita ane niyamita karavAno che. A rIte prANAyAma dhAraNA, dhyAna, samAdhi e aMtaraMga yoga che. pratyAhAra e bahiraMga dvArA zarIranA pratyeka avayavonI zuddhi thAya che. tana, mana ane yoga ane aMtaraMga yoga vacce kaDIrUpa seta che. bahiraMgathI samasta indriyo para vijaya prApta thAya che. aMtaraMganI yAtrAmAM pratyAhArathI ApaNe aMtarmukhI banIe chIe, IndriyonA bAhya AkarSaNa kramazaH bhItara tarapha vaLatA jAya che. vyAsa bhASyamAM kahevAyuM che : AMtarika jagatano mArga prazasta thato jAya che. ApaNA tapona paraM prANAyAta tatovizuddharmalAnA diptizya jnyaansy|| janmajanmAMtaranA saMgrahita karmono saMcaya; anuzaya kleza, je eTale ke prANAyAmathI vizeSa koI tapa nathI. enAthI zarIrano suSupta rIte dharabAyelA che e taraphanI sAdhakanI gati vistare che, maLa dhovAIne jJAnano prakAza relAya che. emanI udIraNA thAya che, samatvabhAvathI enI nirjarA thAya che prANAyAmano saraLa artha che - zvAsa levAnI, rokavAnI ane ane vyakti dhAraNAnA abhyAsa thakI svataH dhyAnamAM DUbakI lagAvIne ucchavAsanI kriyAno samaya laMbAvavo, jethI zarIrane vadhu ne vadhu samAdhine pAme che. (100) prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka samAdhi" ApaNA caitanyanI sarvocca avasthA che. je potAnA parivAra tarapha - samAja tarapha - potAnA kAryakSetra tarapha - pUrvAgonA abhyAyanuM sahaja pariNAma che. hakIkatamAM A zarIra ane Ama A vistAra vizva tarapha thato jAya che. A rIte vizva ane manathI dUranI avasthA che. e ja to ApaNuM eTale ke caitanyanuM svasthatAmAM e potAnuM yogadAna noMdhAve che. kahevAya che ke, sAcuM "svAthya' che. hakIkatamAM yoganuM lakSya zArIrika/mAnasika potAnI pAse je hoya e ja mAnavI vaheMce ke phelAve che - sadAcArI Arogya sudhI ja sImita nathI, enuM dhyeya Izvara prApti ke sada-AcAranuM udAharaNa prastuta kare che, sadAcArI banavA mATe jIvanamukta avasthA prApta karavAnuM che. deha/tana ane mana(cittanuM yama-niyamanuM pAlana Avazyaka che. Arogya to eno gauNa lAbha che. (By Product) to paNa, aneka maharSi pAtaMjalie yama-niyama aMtargata je aMgo darzAvyA rogothI ane klezothI pIDita vizvane sarvaprathama Arogya ane che ene ja kalikAla sarvazrI hemacaMdrAcAryae mahAvrato kahyAM che - AnaMdanI jarUrata che. Izvara prAptinuM lakSya bhale pAchaLathI samajAya, enA pAlanathI vyakti acUkapaNe sadAcArI banI zake che. A paNa jIvana svAnuM mahattva to koIne paNa samajAvavAnI jarUra niyamonA pAlanathI azakti ochI thavA lAge che. AsaktinI sAthe vyakti svastha nathI rahI zakatA. Asakti ochI karavAno vyakti jema jema yoga pratye AkarSita thaIne enA aMgone matalaba che AvazyakatAone niyaMtrita karavI. jIvana nirvAha mATe sparzavA lAge che tema tema te AnaMdita thAya che. jJAna ane vivekano ati Avazyaka hoya eTalo ja upabhoga/saMgraha/upayoga|pravRtti vikAsa ane bhaktiyoga tarapha prere che. e asatyamAMthI satya temaja karavI, anyathA tyAga karavo ene ja aparigraha kahe che, ahIM pU. anityamAMthI nityanuM darzana kare che, jenA vaDe e potAnI mAnasika hemacaMdrAcAryajIne yAda karIe. vikRtionuM yathAtatha darzana karI enAthI chUTakAro meLavI mAnasika "parigrahamahatvAddhi, majjatyeva bhvaabudhau| zAMti prApta kare che - prasannatA meLave che. have e karma kare che - mahApota iva prANI, tyajetasmAtparigrahama" || puruSArtha kare che paNa emAM vizva bhalAIno bhAva bhaLe che. e karma (yogazAstranA2-107TI) niSkAma karma bane che. enI kAmanA ane tRSNAno nAza thAya che. arthAta jevI rIte moTuM jahAja (bahu vajanathI) DUbI jAya che, e saMtoSa ane zAMti anubhave che. e samatAne vare che. e ja rIte atizaya parigrahathI prANI saMsAra samudramAM DUbe ja che. gItAmAM kRSNa kahyuM che : eTale parigrahano tyAga karavo joIe. yogasthaH kuru karmANi saGgatyaktavA dhanaMjaya / aniyaMtrita AvazyakatAone kAraNe ene meLavavAmAM, siddhyaMsiddhayoH samo bhUtvA samatvaM yoga ucyte||2-48|| upayoga karavAmAM, saMgraha karavAmAM, jatana karavAmAM mana sadAya arthAt, he dhanaMjaya, asaktine tyAgIne siddhi ane lIna raheze - ciMtA/klezamAM raheze to enAthI cittamAM malinatA asiddhimAM samAna buddhivALo thaIne yogamAM sthita thaIne karmone Avaze je aneka rogone janma Apaze. jIvanane zarUAtathI ja kara, A samatvabhAva ja yoga kahevAya che. yama-niyama vaDe niyaMtrita karavAmAM Ave to saMgharSa/gharSaNa/vyartha aNasparyA sopAna : zrama paNa ocho thaI zake, jethI citta, zAMta, svastha thavA lAge che yoga mArganA pAlanathI saMpUrNa svAthya sudhI sahajapaNo - zAMta citta prasannatA ane muditAthI bharAI jAya che. pahoMcI zakAya che, jo A mArgamAM - abhyAsamAM niraMtaratA rahI potAnA jIvanane yama-niyamathI niyaMtrita/saMtulita karavAthI to A mArga dhIre dhIre dhULathI sUkSma tarapha sAdhakane ajANatA, je prasannatA prApta thAya che, enAthI ja manamAM 'vizvAdara' janme svayaM lai jAya che ane A sUthamatA sAdhakanA jIvanamAM ghaNI badhI che. A Adara AtmIyatAne janma Ape che - AtmIyatAthI anya bhItarI uMDAI sudhI parivartana lAve che ane te achUtA/aNasparyA jIvo pratye "samatAbhAva" jAge che. ApaNe ApaNA najIkanAM sopAna sudhInI yAtrA banI rahe che. saMbaMdhIonI sAthe AtmIyatA/Adara/prema/samabhAvathI vartIe zarIranA karma vicArAdhIna hoya che. vicAronA urdhvagamanathI chIe, eTale tyAM saMgharSa/gharSaNa nathI thatAM, eja rIte ApaNe zarIranA karma paNa zubha UMcAIo tarapha vRddhi pAme che. jevA vicAra sarva jIvo pratye AdarabhAva/samabhAva jAgrata karIe, badhAmAM evA AcAra. sadavicArathI sadAcAra ane sadAcAranA AcaraNathI caitanyano anubhava karIe to ApoApa jagatanA badhA prANIo vyakti pote svastha rahe che. potAnI svasthatA e phelAve che . pratye AtmIyatA pragaTaze ane ATalI uMDAI sudhI svastha/zuddha (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana 101 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka thayelA citta sAthenI kAyA paNa svastha ane prasanna rahI zake che. "amandAnanandajanane, sAmye vAriNimajjtAm / "tadindriyajayaM kuryAnmanaH zuddhayA mhaamtiH|| nAyate saEsApuMsA, rA' veSamanakSaya: " yA vinA yamaniyamai:, vAyavanezo vRthA nRNIkTI" (hemacaMdrAcArya - yogazAstra 4-50nA) (hemacaMdrAcArya racita - yogazAstra 4-34) arthAt atyaMta AnaMda utpanna karavAvALA samabhAvarUpI arthAta mana zaddhithI buddhimAnIe indriyaindriyajaya karavo, jaLamAM snAna karavAvALAnA rAgadveSa ekadama kSaya thaI jAya che. kemake enI zuddhi vagara manuSyone yama-niyamathI vyarthamAM kAyakleza A rIte yogabhyAsanI niraMtaratAthI ApaNe mahatvanA thAya che. traNa sopAnane sparzIe chIe - upara uThIe chIe - uttarottara AsanAbhyAsanI sAthosAtha sAkSIbhAvanAno paNa abhyAsa AgaLanA sopAna para vikAsa karatA karatA vadhIe chIe. karIe chIe. A sAkSIbhAvanA niyaMtrita AvazyakatA ane 1) niyaMtrita AvazyakatA vizvAda vizvAmaiitrInI sAthosAtha pAMgare che. sAkSIbhAvanAthI huM 2) vizvAdara ane vizvamaitrI ane mArApaNAnI bhAvanA kramazaH ochI thavA lAge che. nijI svArtha 3) sAkSIbhAva kSINa thavA lAge che. jIvanamAM je paNa paristhiti Ave ene A traNa sopAnanI prAptithI ane siddhithI ApaNA tanasAkSIbhAvanAthI huM ane mArApaNAnI bhAvanA kramazaH ochI thavA mana svastha rahe che, jene laIne ApaNuM pArivArika, sAmAjika, lAge che. nijI svArtha kSINa thavA lAge che. jIvanamAM je paNa Arthika, rAjakIya, vaizvika jIvana praduSaNa mukta thaI svastha paristhiti Ave ene sAkSIbhAvanAthI jotA, samajatA samatA samatola banI rahe che. jIvananA saghaLA AyAmone sparzato. puSTa thAya che. ahIMyA punaH ApaNe samatAnA dvAra para pahoMcI yoga kharA arthamAM jIvanayAtrAno rAjamArga banI rahe che. gayA. samatAthI mana zAMta, aDaga, avicala, sthira, svastha rahe che jenAthI rAgadveSa dUra thavA lAge che. M. 8319324935 jaina samAja ane zikSaNanA kArya mATe DaoN. mehula saMgharAjakAne MBE no evorDa InsTiTyUTa oNpha jainolojInA DAyarekTara ane TrasTI DaoN. pramANabhUta vebasAITa che temaja dara varSe eka miliyana peja mehUla saMgharAjakAne IMglenDanI rANI dvArA 2018nA navA varSe jovAmAM Ave che. enAyata thatA briTananA khitAbomAM MBEno khitAba jAhera vizvanA vidyArthIone zikSaNa ApavAnI bAbatomAM chellAM karavAmAM Avyo. chellA vIsa varSathI DaoN. mehUla saMgharAjakA jaina vIsa varSathI vadhu samayathI kAryarata evA mehUla saMgharAjakAe Edharma ane zikSaNanI bAbatomAM mahatvapUrNa yogadAna ApI rahyA learning solution zodhIne AjanA yugamAM vizvanA koIpaNa che. vaLI 32 jeTalI jaina saMsthAonuM InTarapheItha ane sarakArI bhAgamAM DijiTala liTarasI skilano vikAsa sAdhavAnuM kAma karyuM bAbatomAM pratinidhitva karatI InTiTyUTa oNpha jainolojInA che. noMdhapAtra bAbata e che ke DaoN. mehUla saMgharAjakAnA pitAzrI DaoN. mehUla saMgharAjakA DAyarekTara ane TrasTI che. A saMsthAe harSadabhAI saMgharAjakAne paNa emanA jaina dharmanAM kAryo mATe jaina oNla pArTI pArlAmenTrI cupa racIne jainonI vastIgaNatarI A agAu MBEno khitAba maLyo che. temaja "ArTisTisa divase" jenonA pratinidhitva aMge mahattvanuM InsTiTyUTa oNpha jainolojInA ceramena zrI nemu caMdarayAA kArya karyuM che. briTananA bIjA naMbare AvatA jaina saMgaThana navanAta A samAcAra aMge AnaMda pragaTa karatAM kahyuM, "DaoN. mehUla vaNika esosiyezananA paNa mehUla saMgharAjakA TrasTI che. emaNe saMgharAjakAnA avirata prayatnone pariNAme briTananA dhArmika phalaka jaina pIDiyAnA ekjhikyuTIva DAyarekTara tarIke yazasvI kArya karyuM para have jeno vadhu sakriya bhUmikA bhajavI zakaze. temane maLelA che ane A jainapIDiyA te vizvabharamAM jaina dharma aMgenI eka A evorDa badala abhinaMdana ApuM chuM." 102 prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma aneM anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka JAIN YOGA & MEDITATION Dr. Kokila Shah Prof. Dr. Kokila Shah is Gold Medalist from University of Mumbai, Jain Scholor, presented papers on Jainism at National and International Seminars. She was Ph.D. guide from Mumbai University. At present she is hono. prof. at Somaiya Jain Centre. Lord Mahavira was a true Yogi. 'Yoga' is a Everyone is in search of permanent happiness. In household word by now. In Jain tradition, Yoga is a the present times, Science & Technology has provided supreme science of living. Yoga is a possession of us with comfort & luxury of material pleasures. But Indian tradition. Patanjali defines Yoga as control of there is lack of inner happiness & harmony. Yoga is a the activities of mind. means to achieve it. In the earlier literature the term Yoga occurs in According to Jainism, Soul & Matter (Body) are the sense of effecting a connection. Accordingly, the different. Yoga as a Science of self-realisation enables term Yoga means that which connects the soul with us to experience pure soul - devold of matter. Relisuper soul - pure soul. Haribhadra for the first time gion is the innate nature of a thing & Yoga helps us to defined "Yoga' as that which leads one to emancipa- realise true nature of one's own soul. tion. (Yogavimsika 1) This meaning of the term Yoga Jainism is the religion of Jina - the victor. One has is accepted in the post - Haribhadra Jain Literature. to achieve the victory over passions & this can be made Of course, the term Yoga was used in the general sense possible through Right vision, Right knowledge & Right of subduing the senses & the mind & the processes of conduct - the three jeweles of Yoga. It helps to cencentration & ecstasy even in the earlier stages of explore the Science of Soul. How does mind be Jain thought. But the terms dhyan - meditation & controlled? How ego can be eliminated? Yoga reveals samadhi were more used than the term Yoga. mysteries of universe - the Eternal Truth of Life & Acharya Hemchandra has written on Yoga. Universe through enlightenment. Yoga is a Science of Acharya Hemchandra's 'Yogashastra' begins with well-being & art of living with others in rhythamatic the following verse - way. Essence of Yoga is top live a truly fulfilling life. "I bow down to Lord Mahavira who is a Lord of Yoga is a means to achieve lasting peace, the mental suffering, physical suffering & suffering on account of Yogi, (ascetics),- the protector of all living beings, who have eliminated inner enemies like Anger, pride, de outside agency can be avoided by means of Yoga. ceit & greed - attachment - which are difficult to eradi Jain Yoga embraces a wide range of disciplines. In cate. Jainism Yoga is integrated with daily living. The main components of Jain Yoga principles are - Acharya Hemchandra's Yogashastra' is unique work of Indian Philosophy. Acharya Umaswati begins (1) Three Jeweles - Right faith, Right knowledge, Tatlvarthsutra with aphorism - 'Right faith, Right Right conduct. knowledge & Right conduct constitutes the way to fi- (2) Ethical disciplines - Rules of conduct. nal liberation. These three are known as 'Three (3) Restraning of the senses. Jeweles' in Jaina Philosophy. Generally, the term Yoga (4) Equanimity is equivalent to 'Three Jeweles' in Jainism. The book Haribhadra has equated Patanialis eight limbs of Jnanarnava of Subhandra is also a valuable work on Yoga with eight visions (drastic) Yoga. Upadhyaya Yashovijayji has written on Yoga. Among the four goals of human objectives, lib In a sense, Yoga can also be equated with eration is the foremost, As already stated, the path of meditation. liberation consists of Right faith or Right vision (phebruArI - 2018 prags jIputra 403 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka (samyagdarshan), Right knowledge (Samyaggyan), less one conquers senses one cannot conquer passions. Right Conduct (Samyagcharitra) which is also The tendency of attachment can be conqured by equadesignated as three jeweles which is Yoga. nimity. Umaswati in his book prasamrati has (Hemchandracharya's Yogashastra - 1.15) emphasised eradication of passions. Haribhadra also In Jainism the Right faith is defined as belief in says that true liberation consists in freedom from passeven principles (Tattvas) etc. Right knowledge is cor- sions. One should practice meditation after achieving rect understanding of them & Right conduct is aban equanimity. The twelve reflections (Anupresa) are imdonment of all improper activities. portant. In addition, four virtues of friendship, appreThere are five small vows for householders & five ciation of virtuous person, sympathy & indifference great vows for monks. They are elaborately discussed are recognised for purification of mind. In Jain Agamas in Jain scriptures - such as Tattvarthsutra. Conduct is the term Yoga connotes different meanings - such as the Religion. meditation, penance, conduct, contemplation equa nimity etc. The practice of Yoga consists of man's jourThe Code of conduct ney towards ethical as well as spiritual perfection. (1) Non-violence Meditation is assential for the attainment of libera(2) Truth tion. In the Jain Yoga process of journey there are four(3) Non-stealing or honesty teen stages called 'Gunasthanas' - from ignorance to (4) Continence (Brahmacharya) the stage of enlightenment. In short, a Jain philoso(5) Non-attachment to possession i.e. Aparigraha pher praises Yoga as follows: "Yoga is the foremost of In this way, concept of five names of Patanjali's virtues. Yoga is the very embodiment of perfection of Yogashastra is also present in the form of five rules of soul, Yoga is the foundation for realising Reality, or conduct in Jainism Hemchandra discusses different Tattva, for this is ascertained through nothing else. meanings of Yoga - including meditation. Patanjali's There is nothing comparable to Yoga." A Yogi has been concept of meditation is included in Jaina thought. described as one who is unmoved by any kind of wordly Yoga teaches you to know your true identity which or material possessions & therefore, experiences a gives you inner peace & poise. Yoga is a means to state of complete bliss. This kind of Yoga is possible in unveil your true self. According to Jainism, the true this very life as it is said 'freedom from passions is nature of self is nothing but the state of equanimity. liberation. Rajchandra's Modern Philosopher explains One needs to be an observer - the state in which self the path of liberation in his 'Atmasiddhi' which is nothremains undisturbed by attachment & aversion. It is a ing but Yoga. The liberated soul enjoys the inherent state which can be achieved by practice of Righteous bliss forever. But one has to conquer the Kashavas - meditation - Pure meditation - Sukladhyana - Activi- the passions. A Yogi - the spiritual aspirant should know ties of mind & body are controlled - one meditates on the preaching of Jina, should have faith in the scripsoul. tures, should contemplate on the facts of nature. Yoga Jainism approves of those postures (Asanas) which is to eliminate all adversities in life. Spirituality, conare beneficial in meditation. The word dhyan is used templation, meditation, equanimity & renouncement in a wider sense that comprehends samadhi also. The of greed are Yoga in as much as they connect one Jain approach about different Yogas is integral & com with liberation. Thus, in Jainism, the concept of Yoga prehensive. In modern times the concept of preksa - stresses on the Three Jewelves, Meditation, Five meditation which means to perceive deeply pro Anuvratas & Mahavratas & Twelve Anuprekshas. Ultipounded by Acharya Tulsi & Acharya Mahaprajna is mately it results in discriminative knowledge of Soul significant. It combines Science with spirituality. & Non-Soul which is essence of Jainism. The works of Acharya Kundakunda, Pujyapada - 000 discuss in detail - meditation of soul by soul. (Hon. Prof. K. K. Somaiya Centre for studies in Jainism) There are some peculiarities of Jain Yoga - eman (Former HOD Philosophy RJC Mumbai) cipation is nothing but the victory over passions. Un M. 9323079922 10% prabuddha jIvana (phebruArI - 2018 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka KUNDALINI YOGA Hansaji J. Yogendra Hansaji Jayadev Yogendra is the director of the Yoga Institute, Santacruz. She is a motivating teacher, an unpretentious consultant, a brilliant consultant, a brilliant speaker and an inspiration for thousand of people. Her whole life is epitome of Yoga. Her work included to spread awareness of Yoga for the better living. She has been falicitated with many accolades. The term Kundalini Yoga refers to the process of Before we proceed on to an understanding of the 'awakening' the Kundalini. Yet there is diversity in the Chakras, it would be necessary for us to understand understanding of the word Kundalini as also about the the concept of human existence at the level of what methods to awaken it. The word Kundalini is said to are called as the 5 Koshas. Indian Philosophy believes be vaguely mentioned in the Upanishads and finds that human existence occurs at 5 different levels, also reference mainly in the Tantra and Hatha Yoga texts. called as the 'Koshas'. These are; Etymologically, the word Kundalini is supposed to (i) Annamaya Kosha - which is the physical shealth have been derived from various Sanskrit roots and derived from the food (Anna) that we eat and is the simultaneously mean; grossest level of our existence, 1) Kunda - a pot seen as a reservoir of either; (ii) Pranamaya Kosha - this is the energy level of our a. Our unlimited potentials or existence, which is very subtle and cannot be experib. The Samskaras which through Avidya bind enced at a physical level. It is also referred to as the these potentials. vital energy or the chi force. Awakening the Kundalini thus refers to the (iii) Manomaya Kosha - this is the layer of our Emoprocess of heightening our awareness which liberates tions which have the power to be both, our motivaus from the bondages of our Samskaras and simulta- tions as well as the cause of disturbance. neously brings us in touch with our true potentials. (iv) Buddhimaya Kosha - this Kosha relates to our in2) Kundala - a ring or a bracelet which refers to tellect which further contributes to our capacity of either logic and reasoning. a. A circle that has no end or a beginning (and (v) Anandamaya Kosha - this is the sheath of 'Bliss' hence represents infinite time and potentials) or that resides within each of us. It is the casual body, b. The Chakras that lie on the passage of this likened by some as the soul that resides within us. Yet, rising stream of energy we also have a partial / transient experience of this 3) Kundalin - a serpent which refers to either; joy or pleasure which accompanies certain situations, a. Ignorance or the poison of ignorance that has persons or objects and hence seen as conditional. to be eliminated through yoga or Chakra Information: b. The experience of rising of the energy through Our Pranamaya Kosha consists of around 72,000 the spine similar to a snake rising up as the Kundalini energy channels (nadis) which traverse in various digets 'awakened'. rections. When these nadis happen to intersect each As described above, there is a lot of ambiguity other, their energies too intersect, creating a rotating regarding the meaning of the term Kundalini, though whirlpool of energy. This can be compared to the whirlthere is an agreement in most of the texts regarding pool that we observe when the streams of two or more the objective behind the awakening of this Kundalini; rivers, proceeding in the different directions meet at to arouse the spiritual potentials within, either to a point (confluence / sangam). achieve liberation or to serve humanity through love These whirlpools of energy are the Chakras and compassion. (Wheel, Circle); the name derived from their appearThe Five Koshas and Kundalini : ance to a rotating circle. Since there are around 72,000 242121 - 2090 prabuddha jIvana 104 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka nadis in our body, there would abviously be over a The 7th Chakra (Brahmasahastra) lies above the thousand spots of intersections, thus creating more Ajnya at the crown area where the Ida and the than a thousand chakras in our body, though all would Pingala do not reach. not be important. Though there are various techniques, to awaken Three Nadis are considered to be of special im- the Kundalini, four of them are considered important portance in terms of their energy quotient. These are for the purpose; the Ida, Pingala and the Susumna. - Mantra Yoga which involves the chanting of * The Susumna runs through the centre along the certain Beej mantras specific to every chakra. spine and represents our consciousness. It is also - Laya Yoga - which involves deeper meditation on referred to as Saraswati. each chakra. The Ida arises on the left of the spine and - Hatha Yoga - which involves practice of certain represents the Moon principle (coldness, Bandhas, Asanas and Mudras specific to each calmness, emotions). It is also referred to as Ganga. chakra and The Pingala arises on the right of the spine and - Ashtanga Yoga (Patanjali) - besides the practice represents the Sun principle (warmth, intellect, of asanas and meditation already included above, activation). It is also referred to as Yamuna. the practice of Kriya Yoga including Fortitude The Ida and the Pingala arise at the level of the (Tapa), Self Study (Swadhyaya) and Ishwarbrain (Ajnya Chakra) and travel downwards in a pranidhana (Surrender to the Will of God) is snake like pattern crossing each other and the suggested. Emphasis is also on attitude training Susumna five more times. The high energy (Yamas, Niyamas and Parikarmas) before quotient of these nadis leads to formation of the proceeding to the stage of meditation. six important Chakras. The names and positions The qualified yogi, as mentioned in the Shiv of these chakras are as follows; Samhita, will use all the four approaches whereas the 1) Muladhara - the perineum area (between the anus lesser seeker would use only one or two of the and the genitals), or the area that touches the approaches. Mudra/Kriya Ashwini mudra Vajroli/Amroli Nauli Chakra Muladhara Swadhishthana Manipura Anahat Vishudhi Agnya Brahmasahastra Colour Red Orange Yellow Sky Blue Violet Milky White Diamond White Mantra Lam Vam Ram Yam Ham Om Om Asana Stone Shalabhasana Onyx Setubandhasana Beryl Paschimottanasana Ruby Sapphire Bhujangasana Rock crystal Meditation asanas Opal Meditations Diamond Khechari Trataka Mauna ground when we sit down. 2) Swadhishthana - area between the genitals and d the umbilicus 3) Manipura - area between the rib cage and the navel or approximately a palm distance above the navel 4) Anahat - area around the level of the heart 5) Vishuddhi - the throat area 6) Ajnya - area on the forehead between the eyebrows the The necessiry for such a Holistic approach : The Shiv Samhita, Brahma Purana and the Yoga Sutras of Patanjali have a mention of certain supernormal powers that can be achieved through meditation on certain areas of our body. Long life, eternal Health, the capacity to travel distances through thoughts, the strength of a thousand elephants, etc. are few examples of the powers that can be achieved through the awakening of this Kundalini. 10EUR prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka The Brahma Purana mentions the capacity of sen- On a closer scrutiny, these emotions can also be tience towards the feelings, thoughts and emotions of seen as the categories of our potentials. To manifest other living beings that can be developed by meditat- these potentials, we need to see them as our objecing on the area corresponding to the Anahat Chakra. tives after which one of the others become the tech This power can be a boon when used to under- niques to attain that objective. stand and help others through compassion. However, Thus Spirituality can be our objective as also could the power can also be used to manipulate or over be a technique to feel secure, feel powerful or may power others if reading others could mean getting to know their weaknesses or sensitivities. There is a high be help us feel more confident. Similarly, the need to probability of developing an attachment towards these awaken our Kundalini could be for the purpose of libpowers which are hence seen as an obstacle on the eration or compassion, as much as it could be for the path of Yoga (read Liberation). purpose of feeling powerful for all the various wrong No wonder then that the Shiv Samhita repeatedly reasons. Thus we often find yogis showing off their mentions the necessity of this knowledge of Kundalini "powers' in an attempt to market themselves. to be guarded intensely and passed on only under the Was the intention here really spiritual or was it guidance of an adept Guru. simply to impress the onlookers, or to attract customThe important question that the seeker of Kundalini ers? Or is it as we see nowadays, a trap to lure innoYoga needs to ask oneself is; Why do I feel the need to cent devotees and loot them of their belongings, or awaken my Kundalini? victimise them for personal sexual gratifications unThe question looks simple, but needs an intense der the garb of spiritual service? Swadhyay (self-study) to reach to the real answer. The concept of Integral Chakra Psychology can help us This discussion may seem a bit harsh, but is necunderstand this better. essary to make the seeker aware of the pitfalls. The A householder preoocupied with so many duties student of Yoga, as mentioned earlier needs to do a may feel the need for energy to carry on with their study regarding his/her purpose of awakening the household duties. For example, when a baby is born, Kundalini. Simultenously, unfortunately nowadays, the the mother's sleep deprived and feels the need for student also needs to do a study of the Guru before extra energy. Frustrations and tiredness make us feel submitting completely to him. the need to be over-energetic. However, we can sim Lastly, it is important to remeber that nature ply follow some discipline and tap to the extra energy ensures abundance of energy for everyone, but it is within us. We do not need to go to extreme lengths to equally important that we stay connected with nature activate our Kundalini. Rather, activating this energy and not go against it. using incorrect method causes more imbalance. The Brahma Purana mentions certain emotional Vachaspati Mishra in his commentry to the Yoga aspects in association with each chakra as follows: Sutras mentions how it was possible for him to expeMuladhara Survival, Security rience unlimited energy and sit for long hours in one Swadhishthana Comfort, Pleasure, Sensuality posture, unaware of the wordly happenings, simply Manipura Control, Power, Authority by remaining involved in his work. It is thus a myth Anahat Love, Compassion that you have to sit in meditation for long to arouse Vishuddhi Self-Identity, Acceptance, this energy. It is essential that we live life purposeEsteem, Expression fully, focus on our breathing, and reduce the fluctuaTruths - Knowledge, Awareness, tions of mind by meditation. Agnya Intuition The attempt should not be to awaken the energy Brahmasahastra Higher Reality, Spirituality, but rather channelize it positively. Religiousness 000 (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana 109 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina dharma aneM anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka PURSUE THE VERACIOUS STANCE OF YOGA Prachi Dhanvant Shah In today's era, international yoga day is celebrated songs, mantras and rituals were practiced by brahmins all around the world on 21st of June every year. Yoga - the Vedic priests, who then refined yogic practice is getting acclamation all around the world, and now and scripted it in Upnishadas. The most recognized of it is just not a tradition practiced in India, Nepal, and the Yogic scriptures is the Bhagavad-Gita, composed Bhutan, but in every corner of the world. But how well around 500 B.C.E. During this ancient time, yoga was versed are these people practicing yoga with the term described as the miscellany of various ideas, beliefs, and techniques that often diverged and contradicted "YOGA"? Where did yoga come from? What is the each other leading to the misapprehended practice essence of yoga? The true soul of yoga? For some yoga of yoga. Henceforth yoga was contoured and might be a form of meditation, for some it might be a systematically structured by Patanjali, giving it a group of exercise or asanas for physical wellness, and facade namely Yoga Sutra. He systematized yoga into for some a mode of spiritual upliftment. To my surprise, 'eight-limbed paths' leading to austerity and in today's epoch, various forms of Yoga has been enlightenment. Eventually, yoga masters disregarded explored leading to a market of 80 billion $ globally, the ancient Vedas and created a structure of practices selling yoga classes, personal yoga trainers, costly intended to rejuvenate body and protract life. They yoga equipment's, yoga mats, yoga pants, and so on. developed Tantra Yoga, with pervasive practices to It is embarrassing to reveal on this platform, that some cleanse the body and mind thereafter disrupting the ethos has taken yoga to an extent that there are bonds that bind us to our bodily being. And then comes numerous kinds of yoga such as hot yoga, naked yoga, the era of Modern Yoga in 19th Century, which dream yoga, beer yoga and what not. No matter yoga insinuates to an assortment of systems varying from is getting popularity and is graciously substantial, but metaphysics to fitness, in correlation to modern-day at the same time, it is also being misguided and ideas and standards. blemished in some corners of the world. It is very imperative to transmit the true essence of Yoga across Although, Jainism emphasizes yoga, valuing its the world and stop the commercialized travesty yoga. practice as an implementing facet to the path of The purpose of yoga is not just physical wellness, spiritual enlightenment and liberation-moksha. As per keeping healthy, being spiritually uplifted and feeling Jain perception, there exists the only three-fold path good. But the ultimate assertion of yoga is self- to yoga and that is 'Dharma' (religion), 'Dhyaan' realization and connection with the supreme soul. A (concentration/meditation) and Samadhi' (state of connection with your inner development which would meditative consciousness). As per the ancient Jain texts enthrall you to better support your outside world. Let - "Tattvarthasutra," yoga is the sum of all the activities us not lose the dignity of the great Yogi's, teachers, of mind, speech, and body which is ideally practiced philosophers. Allow me to unfold the true essence of by means of Jain ritual - Samayak. It does not equitably yoga as per my perception on this podium. Let us emphasize on yogic asanas (exercises). Although, explore this art of mindfulness! Shwetamabara Terapanth sect of Jain religion has periodically accepted Modern yoga perpetuating body, The term yoga was first wisely introduced 5,000 as per modern health and fitness epitomes. years ago in the oldest sacred text Rig Veda as yog shastra. Ideally the practice of yoga, which included Keeping into consideration our modern busy life 104 prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga - vizeSAMka and our spouse. We might be affluent with a good job, a good house, a good car. But what about our connectivity with these elements of our life? We might be possessive about our relationships and fatal matters in our life but what about the accordance with it? It is imperatively necessary for us to connect in our life. Connect with our soul through the channel of Selfrealization, deliberation with ourselves and solipsism. Connect with the supreme soul Parmatma, by means of Dhyana (Meditation), and Sadhana (concentration). Connect with the exterior world through love and affection, through service and support to the universe. and today's century, allow me to emphasize that there is a lot more to Yoga then many of us recognize and comprehend. The meaning of a Sanskrit term Yoga connotes the union of any form of connection, and correlating this in our today's life, yoga is a conscious connection with your inner self. Yoga is not just all about postures but moreover is it just one of the element of yogic practice, and it is also an exercise of consciousness, leading to internal bliss. This instinct of consciousness and connection can be practiced anywhere and everywhere in your busy life, while you are cooking, or on walks, or rather while washing dishes as well, whether you are doing anything or not. Although there are different streams of yoga, all of them unite to only one aspect and that is to awaken your inner consciousness, releasing the energy from your mind to your body and lead a healthy, complete and blissful life. More likely, yoga is a science, a form of techniques that leads us to consciously connect to ourselves and with life. An awareness to learn about oneself, evolve from the myth of who you are and to explore the fact of what your life is about. Being selfeffulgent and pursue powerfully ingenious dynamism for elevated existence. We are so very much contingent on connectivity in today's world of technology and applications, so-called "Apps". We have apps to monitor almost everything in our monotonous life. Apps for cooking, apps for waking you up in the morning, apps to search things for you and apps to monitor your steps, your physical wellness, apps to track your children, and what not. We are so very much reliant without connectivity that wherever we check in, we check if there is any wi-fi available and if there is a network. But there is also a fact to these technologies and that is these apps wouldn't work if there is no connectivity and the device is not charged. These evolving technology and apps are undeniably inordinate, but connectivity is imperative. But what about the connectivity with your soul? The most important connectivity of our self is the most neglected one in our technology savvy, mechanic life. Our life beholds relationship with our family, friends Let us dream for a prospect, that people of all age, religion, culture, and background around the world behold this true essence of Yoga. If we behold peace and connectivity within ourselves, we can beget peace in the external world. Maybe one day, if not today, tomorrow but hopefully day after, at least majority of the numeral human race on this universe would be Yogis, understanding the true essence of yoga and develop the deep connect within themselves and to the outside world, achieving fulfillment, satisfaction, contentment leading a wholesome, meaningful life! Let us reverie for this enthralling human nation and a blissful world! You live most of your life inside your mind and soul, So make sure it is a nice place to be! - Buddha 000 49, wood ave, Edison, N.J. 08820 U.S.A. prachishah0809@gmail.com +1-9175825643 bhAvanI kiMmata bhAva sAro hoya al prabhAva paNa sAro paDe, ane pratibhAva paNa sAro sAMpaDe Riset : 'RAL dus: 341. Ca. 2198 ha H.PL. (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana 906 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivApAMjali zrI saMjaya zrIpAda bhAve he mRtyu, mArI preyasInA vezamAM tuM Ava, dariyAnA puSpo ane laghu gadya kAvya nAmathI karyo che. to dhAruM taneye e ja A AzleSamAM! A uparAMta vivecanamAM paNa bhagata sAhebanuM moTuM yogadAna gajarAtI kavitAmAM vizvano dRSTikoNa umeranAra ane zaherane che. temanA vivecano ananya che. kavitAne teo vaizvika mApadaMDathI mukhya viSaya banAvanAra bhagata sAheba have ApaNI vacce nathI jotA. bhASA aMgenA temanA khyAlo ekadama klAsIka hatA. temane rahyA. niraMjana bhagatano janma 1926mAM amadAvAdamAM ja thayo mana bhASA ane sAhitya haMmezA agratAmAM rahyA che. AjIvana hato ane temanuM jIvana bahudhA zaheromAM ja vityuM hatuM. teo apariNIta rahelA bhagata sAhebe temano phleTa ane saMpatti temane vyavasAye aMgrejInA prAdhyApaka hatA. temane vyAkhyAno sAMbhaLavA tyAM gharakAma karatA eka yuvakanA nAme karI dIdhAM hatAM. A bALaka guNIjana haMmezA Atura rahetA. vidvattAthI bharelAM temanAM vyAkhyAno nAno hato tyArathI bhagata sAhebanA ghare raheto hato. bhagata zrotAo samakSa AkhA vizvanI bhArI kholatAM hatAM. kAlupura zALA sAhebe tene bhaNAvyo ane pachI tenA lagna paNa karAvyAM. pachI naMbara ekamAM prAraMbhika zikSaNa meLavIne bhagata sAhebe elaDI temano phleTa tene rahevA ApI dIdho. AvA hatA bhagata sAheba, ArTasa koleja ane muMbaInI elphinsTana kolejamAM ucca zikSaNa temaNe lakhelI A paMktio paNa temaNe sArthaka karI hatI. meLavyuM hatuM. pacAsanA dAyakAmAM lakhAyelAM temanAM kAvyo gujarAtI kALanI keDIe ghaDIka saMga; sAhityamAM zaheranI sugaMdha laIne AvyAM hatA. te vakhatanA yugane re bhAI, ApaNo ghaDIka saMga; rAjendra-niraMjana yuga tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. Atamane toya janamojanama lAgI jaze eno raMga bhagata sAheba temanA bALapaNa vize krenca kavine TokIne kahetA gujarAtI sAhitya ane khAsa karIne kavitAmAM AdhunikatA ke, haryuM bharyuM bALapaNanuM svarga prema kare che. bhagata sAheba temanAM lAvanAra bhagata sAheba Aje evA samaye ApaNI vacce nathI kAvyomAM bALapaNanA A svargane zodhatA hoya tevuM vivecakonuM jyAre gujarAtI sAhityane AdhunikatA ane svataMtratAnI jarUra mAnavuM che. ravIndranAtha TAgoranI temanAM para gherI asara hatI. che. temanA jevA nirbhaya kavino avAja ApaNI vacce nathI te TAgora sAhitya maLa rIte vAMcavA teo baMgALI zIkhyA. temaNe ApaNI bhASA mATe dukhada bAbata che. chelle temanI jiMdagInI TAgoranA paDachAyAmAM rahIne kavitAo racavAnuM zarU karyuM. pahelAM philasuphI kahetI eka paMkti che. to temaNe ghaNI kavitAo gItAMjalI jevI aMgrejImAM lakhI ane gIta premanuM A pRthvInAM karNapaTe dharavA Avyo chuM! tyArabAda temaNe temanI pahelI kavitA sonAnuM ane gIta jAgRti huM to basa pharavA Avyo chuM! gujarAtImAM lakhI. niraMjana bhagatanI jIvana jharamara bhagata sAhebanI mULa aTaka gAMdhI hatI. temanuM kuTuMba vepAra 1926, 18 me janma sAthe saMkaLAyeluM hatuM. temanA dAdA bhajanamaMDaLInA sabhya hatA. 1943 prathama kavitA AnA kAraNe temane loko bhagata kahetA. je pAchaLathI emanA 1949 prathama kAvyasaMgraha chaMdolaya prasiddha kaTuMbanI aTaka banI gaI. temanA kAkA iMglenDa rahetA hovAthI teo 1950 bIjo saMgraha kInarI prasiddha vAraMvAra tyAM paNa jatA. pAchaLathI teo dara varSa laMDana javAnuM 1950 elaDImAM aMgrejInA prAdhyApaka cakatA na hatA. teo vizva pravAsI hatA ane khAsa karIne perisa 1954 trIjo saMgraha "alpavirAma' prasiddha ane laMDana vAraMvAra jatA hatA. temanI kavitAmAM zahero mukhya 1957 narmada suvarNa caMdraka enAyata hatA. muMbaI vizenA paNa temanAM kAvyo ati prasiddha che. phlorA 1958 "33 kAvyo' prasiddha phAunTana ke pachI caritro ane khAsa karIne to muMbaI vizenI temanI 1969 raNajItarAma suvarNacaMdraka enAyata prakhyAta kavitA cala mana jovA muMbaI nagarI, puccha vagaranI magarI. 1972 Adhunika kavitA prasiddha Ama zaherone jovAno kavino dRSTikoNa sAva nokho hato. 1975 yaMtravijJAna ane maMtravijJAna prasiddha bodalera, TI.esa.iliyaTa, rilka jevA kaviono paNa temanA para 1976 gujarAta sAhitya parISadanA pramukha khAsso prabhAva hato. temaNe bodaleranI kavitAno anuvAda 1978 sAhitya akAdamI dilhImAM sabhya prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1982 prathamavAra yuropano pravAsa "gAMdhIyugottara' saundaryAbhimukha kavitAnA mahatvanA 1985 amerIkAmAM gujarAtI kavitA para vyAkhyAno aviSkAro pragaTa karanAra A pramukha kavinI kAtta ane kalAttane 1986 seMTa jheviyarsa kolejamAMthI nivRtta anusaratI madhura bAnI, ravIndranAthanA saMskAra jhIlato layakasaba 1994 sAhitya akAdamIe mUrdhanya sAhityakAra tarIke navAjyA ane baLavaMtarAya ThAkoranI baliSTha saundaryabhAvanAne pratighoSatInI 1997 svAdhyAyalokanAM ATha bhAga prasiddha AkRtio AsvAdha che. emAM viSayanI raMgadarzitA ane 1997 sAhitya pariSadanA pramukha abhivyakitanI praziSTatAno mahimA che. yuropIya cetanAno ane 1998 premAnaMda suvarNa caMdraka pradhAna bodaleranI nagarasRSTinA viSayo ughADa pahelavahelo emanI 1999 sAhitya akAdamI dilhIe svAdhyAyaloka mATe puraskAra kavitAmAM thayo che. 2000 saccIdAnaMda puraskAra 2001 narasiMha mahetA puraskAra saujanya: voTasaapa paranA saMdezAo zrI zubhavIra (paM. zrIvIravijayajI) racita 64 prakArI pUjAnI DhALomAM ane rAgomAM thayelA gAnanI CD sAMbhaLIne tamane racanAnA 200 varSa pUrAM thatAM hovAthI tenI ujavaNIrUpe cokkasa pratIti thaze ke A to ame paNa zIkhI zakIe tema che. haThIbhAInI vADInA tIrthasvarUpa jinAlayamAM tArIkha 27 thI 31 seMkaDo lokone tame A CD mAM ekasAthe A pUjA gAtAM sAMbhaLI nA pAMca divasomAM pUjya AcArya zrI vijayazIlacaMdrasUrijI zakazo. kharekhara to lagabhaga zrotAjanone kahevuM nathI paDyuM ke mahArAjanI zubha nizrAmAM zubhavIra mahotsava yojAyo hato. A tame paNa saMgItakAra sAthe gAvAmAM joDAva. paNa A DhALo ane mahotsavamAM pahelA divase zrI zubhavIre ja racelI paMcakalyANaka rAgo svayaM eTalAM mIThA ane managamatA hatA ke loko svayaMbhU, pUjA ane tyArabAda cAra divasamAM rojanA be joDA (16 pUjA) kadAca emanI potAnI paNa jANabahAra, gAvAmAM joDAI jatA nA hisAbe 64 prakArI pUjA bhaNAvavAmAM AvI. pUjA hatA. saMpUrNapaNe tenA mULa dezI ane zAstrIya rAgo tathA DhALomAM tame paNa A CD ghare vasAvI zako cho ane jeTalI paNa bhaNAI. saMgItakAra pitA-putara kirITa Thakkara ane amita Thakkare DhALo ke rAgo zIkhI zakAya te zIkhIne, te gAIne, prabhubhakti pUjAnA gAnamAM ane te dvArA prabhujInI bhaktimAM evA to karI zako cho, vIsarAtA jatA amUlya vArasAne ciraMjIvI otaprota karyA ke hRdaya eka divya AnaMdanI anubhUtithI chalakAI banAvavAmAM yogadAna ApI zako cho. jJAnane bacAvavA mATe jatuM hatuM. zrotAjanonA dilamAM pUjAnuM ane tenA sAcA DhALonuM pote e zIkhavuM e ja eka zreSTha mArga hoya che. ane je DhALo ke mahattva barAbara vasI gayuM. A pUjAo sAMbhaLavI e jIvanano rAgo na AvaDe te sAMbhaLavAno lhAvo to lUMTI ja zakAya che. e eka yAdagAra, kadIya na vIsarAya tevo utsava - madhamIThuM saMbhAraNuM ja rIte A CD mahilAmaMDaLone bheTa paNa ApI zakAya. e baheno banI rahyuM. A sAMbhaLIne asala DhALomAM ja A pUjA bhaNAvatAM zIkhe te mahotsava pahelAM ja A pUjAonA gAnanI CD banAvavAnI to keTalI moTI vAta gaNAya? sAmAnya vicAraNA hatI. paNa mahotsava vakhate to A adbhuta saMpUrNa 64 prakArI pUjAnI CD nA seTanuM mUlya - 200 rU. gAna sAMbhaLIne lagabhaga dareka vyaktie A gAna pharIpharI che. paMcakalyANaka pUjAnI CD nuM mUlya 50 rU. che. CD kuriyarathI sAMbhaLavA maLe tevI icchA darzAvI. mahilA maMDaLo sAthe ghare paNa maMgAvI zakAya che. (kariyarano cArja alagathI levAze.) saMkaLAyelA bahenoe kahyuM ke ame A pUjAo A asalI DhALomAM Pen-drive mAM paNa A rekorDiMga maLI zakaze. (pen-drive no cArja ane rAgomAM gAvAnuM zIkhavA icchIe chIe. jo rekorDiMganI alagathI thaze.) tema ja tamArI potAnI Pen-drive ke Mobile mAM CD maLe to ame cokkasa zIkhIzuM. zrAvakavarganI A hArdika paNa cArja laIne Download karI ApavAmAM Ave che. icchAne mAna ApIne pUjya AcAryazrInA mArgadarzana anusAra 64 prakArI pUjAnA pUjya AcAryazrIe lakhelA saraLa zrI amitabhAI Thakkare khUba jahemata ane mAvajatapUrvaka saMpUrNa vivecananI pustikAono seTa paNa upalabdha che. pUjAonA 64 prakArI pUjA ane paMcakalyANaka pUjAnA gAnanI CD taiyAra zravaNanI sAthe A vivecana vAMcatA javAthI ghaNo lAbha thAya tema che. | saMparkaH vAstavamAM A asalI DhALomAM ane rAgomAM gAna zIkhavuM zrIvijayanemisUrI-jJAnazALA, saheja paNa adharuM nathI. A mahotsava yojavA pAchaLa pUjya zAsanasamrATa bhavana, zeTha haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA AcAryazrInI bhAvanA e ja hatI ke ApaNuM je asala jaina bahAra, zAhIbAga roDa, amadAvAda 380004. pUjAsaMgIta vIsarAtuM jAya che te pAchuM yAda Ave. A asalI mo. 97265 90949 karI che. (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhutAna pravAsanA saMsmaraNo : 5 DaoN. kizorasiMha solaMkI 8.tAzI co jenDA A ati bhavya jonga che. te joIne abhibhUta thaI javAya che. sAja tAzI co jonga (Tashichoe ozong) jovA javAnuM che. dezanuM A mukhya kendra hovAnA kAraNe enI bhavyatA UDIne AMkhe vaLage vAtAvaraNamAM ThaMDAza che. AkAzamAM vAdaLonI doDAdoDI cAlI rahI che. che. dUranA parvatonAM zikharo DhaMkAI rahyAM che. A jongamAM sAMje praveza maLe A jonga grISmanI rAjadhAnI hatI ane punAnA jonga e ziyALAnI 1772mAM jUnA jongamAM Aga lAgatAM khaMDera banI gayo hato. jhidara ame tyAM pahoMcyA tyAre jharamara jharamara varasAda zarU thaI gayo hato. (Zhindar) ane yonTena thAye (YontenThaye) e navo jonga banAvavAnuM kone kone javuM che? e nakkI thayuM. TikiTo laI AvyA. tyAMthI eka nakkI karyuM ane hAlanA sthaLe tenuM nirmANa karyuM. 1869mAM punaH Aga kilomITara cAlIne bahAranA daravAjA sudhI gayA. hajAronI saMkhyAmAM lAgI ane 1870mAM punaH eno jIrNoddhAra karavAmAM Avyo. 1897mAM pravAsIo AMTA mAratAM hatAM. A jonga e bhutAnanI rAjakIya ane dharatIkaMpathI nukazAna thayuM ane enuM punaH sthApanA karavAmAM AvyuM. tamAma prakAranI dhArmika pravRttionuM kendra che. bhutAnamAM rAjazakti ane jhime dorajI vaoNngacUka nAmanA trIjA rAjAe viSNune potAnuM dharmazakti haMmezAM eka sAthe cAle che. dezanA pATanagaranuM samagra vahIvaTItaMtra kAyamI pATanagara banAvyuM ane 1962mAM A jonganuM vistaraNa zarU ane buddhanuM vaDu mathaka eka sAthe hoya che. temAM nyAyAlaya paNa kharuM. kendra karyuM, jethI rAjavahIvaTamAM saraLatA rahe. paraMparAgata bhutAnI zailIthI - jillA - tAlukA kakSA sudhI A ja vyavasthA che. rAja vahIvaTakartAnI banAvavAmAM AvelA A navA joganI dhArmika vidhi sAthe 24 thI 26 pAchaLa dharmadaMDa Ubho ja hoya che. jUna, 1969mAM khullu mUkavAmAM AvyuM. bhutAnamAM vAhananuM horna vagADavAnI manAI che, A vistAramAM pravAsIone praveza ApavAmAM Avyo. AgaLanA bhAge bagIco to khAsa. ahIM aMdara pravezatAM pahelAM mAthA upara TopI ke kazuM hovuM na che. jamaNI bAju UMcAM UMcAM vRkSo ane ghAsanuM medAna che. rasto paththarothI joIe. jo TopI hoya to e rAjAnuM apamAna gaNAya che. tethI, sau jaDAyelo che. 500mI. cAlyA tyAre jonganA mULa praveza dvAre pahoMcAyuM. prathama praveza dvAre UbhelA polisoe darekanA mAthAM ugADAM karAvyAM. emAM pUrva dizAethI pravezI zakAya che. cAra dizAnA dikapAla enA UMcA avAje bolavAnuM ke ghAMTAghAMTa karavAnI paNa manAI che. TUMkamAM, pravezamAM mUkavAmAM AvyA che. pagathiyAM caDIne upara javAya che. tyAM TikiTanI bIjAne DisTarba thavAya, evuM kazuM karavuM joIe nahi. cakAsaNI karavAmAM AvI. A jonganI sthApanA 13mI sadImAM thaI hatI. paraMtu mULa jonga bodhisatva, vajapANI ane hayagrIvanI mUrtio AvelI che. kalAtmaka atyAre jyAM che tyAM nahoto paNa najIkamAM UMcI jagyAe eka killAmAM pIlara ane citro jovA maLe che. aMdara bhavya ane vizALa coka che. hato. jo ke jUnA jamAnAmAM jonga moTA bhAge UMcI jagyAe banAvavAmAM zilpa-sthApatya ane kalA joIne abhibhUta thaI javAya che. AjubAju AvatA hatA paNa A jonga nIcI sapATa bhUmi para che. maMtrAlayo che. rAjAnuM maMtrAlaya paNa ahIM che. atyAre rAjA hAjara i.sa. 1216mAM gelavAlAgAgyA nAmanA eka sAdhueDoNgon hovAthI e bAju javAnI manAI che. rAjA paNa sAMjanA sAta vAgyA sudhI Dzong nAmathI vikhu velAmAM eka jonganI sthApanA karelI. atyAre potAnI oNphisamAM kAma kare che. tyAM dhArmika zikSaNa ApatI eka saMsthA che. te samaye, thoDA varSo pachI pravAsIothI A vizALa caoNka UbharAya che. vidyArthI lAmAo judA gelavA lAgAgyA phAju Dragana sigyonA vadhatA jatA dhArmika varcasva sAme judA grupane A jonga vize mAhitI Ape che. 1907mAM A caoNkanI vAMdho uThAvyo ane A be dhArmika chAvaNIo vacce thayelA saMgrAmamAM A vacce navuM maMdira banAvavAmAM AvyuM che. aneka prANIonA phoTA-DijhAIna jongane nukasAna thayuM. maMtrothI suzobhita karavAmAM AvyuM che. uparanA bhAge traNe duniyAnA 12mI sadI pachInA samayagALA daramyAna A jonga upara kayA vijayI gururipaoNncanI bhavya mUrti che. vizALa buddhanI mUrti ane vizALa dhArmika saMpradAyanuM varcasva rahyuM ke A jonganI bhUmikA kaI hatI te vize haoNlamAM bauddha sAdhuone prArthanA mATe pATalIo goThavAyelI che. me paNa mAhitI maLatI nathI. paraMtu 1630nA dAyakAmAM A jonga sAmaDuMga ekabAju eka pATalI upara besIne buddhanuM dhyAna dharyuM. ahIM ekadama gavAnga nAMgelanuM varcasva sthapAyuM. 1641 mAM A ja jagyA uparanavA zAMtino ahesAsa thAya che. keTalAMya pravAsI ane zraddhALuonI AvanajonganuM bAMdhakAma pUrNa thayuM ane sAmaDuMge enuM nAma 'tozI-co-jonga' jAvana cAlatI hovA chatAM ekadama zAMti jovA maLe che. ahIM AvanAra ApyuM. eno artha thAya che; pavitra dharmanI rakSA kAjenI ImArata' athavA dareka jaNane buddhanI kSamatAno ahesAsa thAya che. bhutAnanI prajAne buddha zubha dharmano killo.' (vadhu mATe juo anusaMdhAna pAnuM..115) prabuddha jIvana (phebruArI - 2018 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apekSAthI ajaMpo. ( zrI naTavarabhAI desAI ) manuSya janme tyArathI aneka apekSAo dharAvato hoya che sAthe carcA thayela ane ahaMkArathI koI vyakti mukta nathI tenuM ane tenA jIvananA aMtakALa sudhI apekSAomAM umero thato jAya kAraNa zuM te jANavAnI koziza karI. temaNe khUba nikhAlasabhAve che. apekSA hovI e svAbhAvika che. vyakti judA judA prasaMgo je vAta karI te A pramANe hatI. ane saMbaMdhonA kAraNe apekSAothI gherAyelo rahe che. amuka manuSya janme tyAre vidhAtA chaThThIne divase tenA jIvananA lekha apekSAo ucita hoya che ane te apekSAo pUrI thAya tyAre lakhavA mATe Ave che ane bALakanuM bhaviSya lakhI jAya che. te vakhate mANasane saMtoSa thAya che ane sAruM lAge che. A bAbata sAthe vidhAtA navA janmelA bALakanA eka kAnamAM phUMka mAre che ane ApaNe badhA ja eka yA bIjI rIte saMkaLAyelA chIe. ApaNe e temAM bALakane kahI jAya che ke tuM A pRthvI upara janmyo te pahelA paNa jANIe chIe ke ApaNI marajI mujabanI apekSAo phaLIbhUta tArI karatAM vadhAre samajadAra vyakti janmI nathI. bIjA kAnamAM thatI nathI ane chatAM evuM bane tyAre manuSya mAtrane ajaMpo thAya evI phUMka mAre che ke tArA janma pachI have koI vyakti tArI karatAM ane mAnasika duHkha lAge. samAjanA judA judA kSetramAM ApaNI vizeSa samajadAra thavAnI nathI. A banne bAbata bALaka potAnA aMgata eka mAnyatAo hoya che ane te pramANe thAya tevI apekSA mRtyu sudhI yAda rAkhe che ane te kAraNe tene ahaMkAra Ave che ke kAyama hoya che. AjanA samAjamAM je kAMI banAvo bane che ane jemAMthI koI mukta thaI zakatuM nathI. bhikhArIne paNa ahaMkAra hoya mANasa ajaMpo ane akaLAmaNa anubhave che tenuM mULa kAraNa A ane saMtane paNa hoya tenuM mULa kAraNa uparokta hakIkata che. apekSAo che. patine patnI taraphanI amuka apekSAo hoya te ja vyaktinI apekSAo aneka hoya che. tenI buddhi, tenA jIvananAM pramANe patnIne paNa enA pati taraphanI amuka apekSA hoya te anubhavo ane saMjogo AdhIna dareka vyaktine aneka prakAranI svAbhAvika che. A vAta samAjanA dareka saMbaMdhone lAgu paDe che apekSAo thatI hoya che. moTI uMmaranA mANasane savAranA peTa ane te rIte jo apekSAo pUrI na thAya to ajaMpo thAya, duHkha sApha AvI jAya tathA saMtAno taraphanI aneka apekSAo hoya che, thAya ane saMbaMdhomAM paNa tANa anubhavAya che. paraMtu koIvAra tevuM na thAya tyAre vyaktine ajaMpo thAya che. bALakane izvare dareka vyaktine potAnA vicAro, potAnI vANI ane tenI potAnI apekSAo hoya che ane te pUrI na thAya tyAre te vartana alaga alaga ApyA hoya che te mujaba te vyakti pramANe raDavAnuM zarU kare ane dhamAla kare. yuvAnone potAnA prema pAtra jIvato hoya che. A kAraNo ApaNA vicAro, vANI ane vartana taraphathI aneka apekSAo hoya che te pUrI na thAya tyAre ajaMpo, je kAMIpaNa hoya te mujaba ApaNI apekSA thAya te svAbhAvika akaLAmaNa ane nirAzA Ave. ApaNe jANIe chIe ke A che. vyakti vyaktinI vaccenI je arasaparasa apekSA hoya te samajI brahmAMDanuM cakra Izvara IcchA mujaba cAle che. eTale te svIkArIne zakAya che, paraMtu te apekSAo pUrNa na thAya to vyaktine ajaMpo apekSA pUrI na thAya tyAre du:khI na thavuM joIe. ane duHkha thAya che. ApaNI mAnyatA ane apekSA hoya te pramANe uparokta bAbata jo tamAre duHkhI thavuM na hoya to bane teTalI thatuM nathI tevI samajaNa ApazAmAM Ave to ApaNo ajaMpo ochI apekSA rAkhavI jethI karI je kAMI thAya ane bane te ane asaMtoSa ghaNo ocho thAya. apekSA thavI te guno nathI paNa ' svAbhAvika rIte svIkArI laI koIpaNa prakArano mAnasika trAsa te pUrI na thAya to tene kAraNe duHkhI thavuM athavA ajaMpo anubhavavo bhogavavAno nahIM. potAnI icchAo ane vAsanAone jo te guno che. apekSA ochI thAya to ApaNuM mamatva ochuM thaI niyaMtraNamAM rAkhIe to A prakAranA du:khamAMthI bacI jaIe. samagra zake. AnA mULamAM dareka vyaktino ahaMkAra tene pajave che ane samAjamAM mANasanI apekSAone kAraNe ja manaduHkha thAya che, eTale tene kAraNe huM vicAruM chuM te ja sAcuM ane te pramANe thavuM joIe A bAbatamAM bane teTalI sAvacetI rAkhI ApaNI apekSAo ane icchAone ochI karatAM rahIe to ApaNe haMmezA prakRllita rahI tevI apekSA rAkhavI te vyaktino ahaMkAra che. ahaMkAra haMmezA duHkha notare che ane tenAthI koI vyakti zakIe. mukta nathI. sAdhAraNa mANasathI laIne saMta mahAtmAo ane izvarane prArthanA karIe ke A samajaNa somAM Ave ane mahAnubhavo ochIvatI mAtrAmAM ahaMkArothI gherAyelA hoya che ? ja apekSAo niyaMtrita karI ajaMpAthI bacI zake. ane ahaMkAra na hovo joIe te sArI rIte jANatA hovA chatAM vartanamAM te thaI zakatuM nathI. A bAbatamAM mAre eka vidvAna saMta mobAIla : 9321421192 phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMtaratapa - svAdhyAya-dhyAna ane kAyotsarga subodhIbena satIza masAlIA (gatAMkathI cAlu) lAMbo che to jANI lIdhuM ke lAMbo che, TUMko che to jANI lIdhuM gatAMkamAM ApaNe joyuM ke mananI sthiratA mATe ene eka TUMko che zvAsanI kasarata nathI karavAnI svAbhAvika rIte ja Ave che jagyAe TekavavuM jarUrI che. kemake bAhya bhaTakatuM mana sthaLa che. sthaLa ne jAya che tenI phakta noMdha lo... hA... zvAsanI khabara na paDatI mana, bAdara mana zarIramAM utpanna thatI saMvedanAno anubhava karI hoya to be traNa jhaDapa thI zvAsa laIne pachI svAbhAvika zvAsapara zakatuM nathI. bAdara mana e bUThI pensila jevuM che je lakhavAnuM kArya AvI jAva. (3) mana jo bhAgI jAya to sajaga rahI tarata ene karI zakatI nathI. jyAre sUma mana aNI kADhelI pensila javuM che je pAchuM zvAsapa2 laI Avo. (4) zvAsanI sAthe koI zabda, koI saraLatAthI lakhI zake che. manane phakta zvAsa jovAnuM kAma soMpavAthI nAma, koI maMtra, koI rUpa, koI AkRti, koI raTaNa kAMIja joDatA e eka jagyA para sthira thaze. sthira thaze to sUkSma banaze. paNa nahi. zvAsane zudhdhaja rAkhajo. jo kAMIpaNa joDI dIdhuM to A ene mATe nIcenA niyamo khUbaja kaDakapaNe pALavA nahi to A vidhino phAyado maLI zakaze nahi. (5) zvAsa para dhyAna TekavatA e tapano phAyado maLI zakaze nahI. (1) zarUAtamAM pAMca thI cha divasa paNa juo ke zvAsa DAbI nAsikAmAMthI Ave che ke jamaNI? ke dararojanA 8 kalAkanA hisAbe phakta zvAsozvAsane AvatAM ne baMne nAsikAmAMthI pasAra thAya che? kayA sparza kare che? garama che jatA jovA (anubhavavA) (2) A divaso daramyAna sAMsArika badhAMja ke ThaMDo? (6) uparanA hoThathI nAsikAno hisso ATalI dUrImAM saMbaMdha kApI nAkhavo. na chApuM, na mobAIla na vAtacIta kAMIja kayAM sparza kare che? bahAra javA vALo zvAsa kayAM sparze ? nAkanI nahi. (3) saMpUrNapaNe mauna rAkhavuM. jo thoDI paNa vAto karavA aMdara sparzIne gayo ke nAkanI bahAranI kinArIne sparzIne gayo ke gayA to cAdaramAM eka chIMDu paDI jaze. pachI sAdhanAno, svAdhyAyano mUchanA sthAnane aDIne gayo? ATalA A A sthAnamAM (uparavALA je lAbha maLavo joIe te maLI zakaze nahi. (4) svAdhyAya jevo hoThathI nAsikAno hisso) Avato ne jato zvAsa kyAM sparza utkRSTamAM utkRSTa tapa karavA mATe ApaNI aMdara ghaNI zaktino che? emAM kAMIpaNa joDyA vagara, vadhAro ke ghaTADo karyA vagara... saMgraha thavo jarUrI che. jo kaDakapaNe mauna rAkhazo to ja A zakti jema che, jevuM che te yathAbhUta anubhava karo.. A kSaNa-vartamAna saMgrahita thaze... bolavAthI A zakti veDaphAI jaze. to svano kSaNa pratye sajaga raho. (7) jo kAMIpaNa anubhava na thatuM hoya adhyAya kevI rIte karazo? (5) kaDakapaNe mauna rAkhavAthI mRSAvAda kayAM garama lAge che ke ThaMDo lAge che kAMI phIla na thatuM hoya to paNa (jaThuM nahI bolavuM) no niyama ApoApa paLAI jaze. (6) 18 tenI apekSA nahI karavAnI. pApasthAnakamAMnA pahelA cAra pApa-praNAtipAta (hiMsA), A bahu mukhya vAta samajavAnI che. koI paNa jAtanI apekSA mRSAvAda (jUThuM), adattAdAna (coTI), maithuna (abrahma) A cAra karazo ke "are mane to khabaraja nathI paDatI... bIjAne to paDe vrata eTalA kaDaka paNe pALavAnA che ke jAna jAye para vacana na jAye. che..mane kyAre paDaze?. mAruM sAruM thAya che ke khoTuM?" AvA toja A tapano phAyado maLI zakaze. (7) koIpaNa prakAranA vyasana koIja vicAro nahI karavAnA. "A kSaNe mane A vastunI khabara hoya ke mAdaka pINA ke mAdaka vastunuM sevana karatA hoto sAdhanA nathI paDatI to te A kSaNanI saccAI che. to tene svIkArIne daramyAna saMpUrNa paNe choDavAnuM che. "kAMI pAmavuM che to kAMI choDavuM cAlavAnuM che. phakta jANavAnuM che ke "khabara nathI paDatI.. khabara paNa paDaze." "sAruM pAmavA mATe khoTuM choDavAnuM che emAM kayAM paDe ja evI apekSA nahIM karavAnI. kayAM zuM ghaTita thaI rahyuM che, sva vicAravAnuM che?" juo A zvAsozvAsane jovA ke zvAsozvAsa mAM zuM adhyAya cAlI rahyo che. A kSaNanI zuM saccAI che tene phakta para mana TekavavuM e svAdhyAya nathI. e svAdhyAya karavA mATenI pUrva jANavAnI che. na temAM kAMI vadhAravAnuM che na kAMI ghaTADavAnuM. taiyArI che. e dvArA manane eTaluM sakSama banAvavuM che ke te bahAra juo zrI cidAnaMdajI e A sajajhAyanI prathama kaDImAMja kevI bhaTakavAnuM baMdha kare ne aMdara utarI kyAM zuM ghaTita thaI rahyuM che eno sacoTa vAta kahI dIdhI che :anubhava kare. have jUo zvAsane avalokatI vakhate zuM dhyAnamAM avadhU nirapakSa viralA koI, dekhyA jagata sahu joI rAkhavAnuM che. samarasabhAva bhalA citta jAke, thApa-uthApa na hoI (1) sukhAsane dhyAna mudrAmAM besI potAnA zvAsa pratye sajAga avinAzI ke gharakI bAtAM, jAneko nara soI... rahI zvAsanA AvAgamanane jANavuM. Ave to jANavuM Avyo. jAya cidAnaMdajI kahe che ke kayAM nara avinAzInA (AtmAnA) gharanI to jANavuM gayo. (2) zvAsa vadhAravAno nathI, ghaTADavAno nathI. vAta jANI zakaze? eTale ke Atmadarzana, samyakadarzana karI zakaze 114 pravruddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke je nirapakSa haze. jenA cittamAM samatAbhAva haze...ne je nara jyAre koI vAta chUpAvI to paNa te corIja thaI. tethI acoryavrata ne jevuM je banI rahyuM che temAM kAMIpaNa thApa ke uthApa karyA vagara satyavrata bhaMga thaI jAya che je A vratano bhaMga kare che teno eTale ke ghaTADayA ke vadhAryA vagara eno svIkAra karaze..(A ekaja sAdhanAno sAkSAtkAra thaI zakato nathI. kaDImAM cidAnaMdajIe tattvano sAra, svAdhyAyano marma kahI dIdho mana enI jUnI Adata anusAra bhAge che, kyAreka bhUtamAM che.) tevo viralo Atmadarzana karI zakaze. A manuSya janma pAmIne to kyAreka bhaviSyamAM. tame phakta ene juo ke A mana bhUtamAM ApaNuM paheluM kArya ja e che. sva-adhyAya karatAM karatAM sva nuM bhAgyuM... (vartamAna kSaNano svIkAra) to tarata pAchuM zvAsapara AvI darzana karavuM. Atma anubhava karavo. samyak darzana thatAM vadhumAM vadhu jaze. Ama AtmAnI jAgRtatA sAthe zvAsa pratye sAkSIbhAva lAvatA 15 bhavamAM mokSa nizcita thaI jAya che. ne je vyakti samyakdarzana lAvatA e anubhava thaze ke duSita vicArothI thoDo thoDo chUTakAro pAmyA vinAja keTalI paNa kriyA kare, dharma karaNI kare te badhu viSakriyA thavA lAgyo che. duSita vicAro ochA thavA lAgyA che." banI jAya che. kemake te kriyA mokSa ApI zakatI nathI. janma maraNanA zvAsa para mana TekavatA A bhAgamAM saMvedanA prApta thavA lAgaze. cakkaramAMthI chUTI zakAtuM nathI. samakita pAmyA pahelAM 95% zuM saMvedanA koI navI utpanna thaI? nA navI nathI... saMvedanA to anubaMdha pApano paDe che. jyAre samakita pAmyA pachI badhI bAjI hatI ja. paNa ApaNuM bAdara mana eno anubhava karI zakatuM nahatuM. palaTI jAya che. pachI 5% ja anubaMdha kavacitta pApano paDe che paNa paNa zvAsa para sthira thayeluM mana....sUkSma baneluM mana A saMvedanAno 95% anubaMdha punyano paDe che. anubhava karI zake che. A sUkSma mana dvArA mAthAthI paganI pAnI juo pAMceya mahAvrato (1) praNAtipAta nahi (2) tRSAvAda sudhInI yAtrA kevI rIte karavI? yAtrA karatAM karatAM svano kevo nahi. (3) adattAdAna nahi (4) maithuna nahi (5) nazIlI cIjono anubhava thaze? te anubhava samaye sva no adhyAya kevI rIte karavo? tyAga tathA Aryamona. A mahAvratonuM kaDaka paNe pAlana karavAnuM sva no adhyAya karatAM karatAM karmanI nirjarA kevI rIte thaze? tethI che. kemake A pAMceya A svAdhyAya tapanA pAyA che. pAyA DhIlA zuM prApta thaI zakaze? teno sacoTa lAbha meLavavA kaI bAbata para haze to ImArata kevI rIte caNazo? mauna paNa Aryamona jemAM dhyAna rAkhavuM? AvA ghaNA savAlanA javAba vAMco AvatA aMke. hAtha-paga ke AMkhonA IzArAthI ke hasIne paNa vAto nahi. nona vrata bhaMga thavAnI sAthe satyavrata paNa bhaMga thaI jAya che. bhale tame 19, dharmapratApa, dAmodaravADI, kAMdIvalI (IsTa), sapheda jUTha na bolo, paNa koI vAta baDhAvI-caDhAvIne bolyA ke mo. 8850088567 (kramaza: pAnuM...112 thI) joIe to paraMparAgata brIja jovA maLe che. brIjanI sAmenI bAjue bhutAna pravAsanA saMsmaraNo : 5 jonganI sthApatyazailI pramANe ja eka sabhAgRha jovA maLe che, jyAM Ayojana paMca ane videza maMtrAlaya AveluM che. A ja imAratamAM saMsadanuM mATe keTalI UMDI zraddhA che, e ahIM anubhavAya che. satra varSamAM traNa aThavADiyAM maLe che. jonganA mukhya parisaranI uttara dizAmAM eka moTI ImArata AvelI A ImAratanuM uddaghATana tA. 17 Disembara 1993mAM thayuM hatuM. che. tenA bhoMyataLiye brahmAMDanA judA judA maMDaLo ane eka bhavya dharmacakranAM jonganI pAchaLanA bhAgamAM rAjavI aMgarakSakonI raheThANa che ane pachI citro jovA maLe che. bhoMyataLiye eka moTo sabhAkhaMDa Avelo che. jyAM DAMgaranAM khetaro dUra dUra sudhI patharAyelAM che. A jonganI cAra ki.mI. buddhanI ekabhavya mUrti AvelI che. e mUrti eTalI vizALa che ke buddhanuM dara uttaramAM rAjamAtAno mahela che jene sthAnika bhASAmAM 'Decena kaoNlInga mastaka pahelA mALe AvelA nezanala eNsambalI cembara sudhI pahoMce che. pelesa' kahe che ane nadInI bIjI bAjue tAMbA nAmanuM gAma che. cembara opha dInezanala esembalIne have esembalI haoNla kahe che. A AkhA mAholane pAmatAM aMdhArAnuM Agamana thaI gayuM. bahAra A haoNla nadInI bIjI bAju AvelA SAARK (sArka) kanvezana senTaramAM nIkaLyA tyAre to lAITo jhagamagavA lAgI hatI. ame phaTAphaTa AvIne Avelo che. pahelAMnI esembalI haoNlamAM buddhanA judA judA jIvana gADImAM goThavAI gayA. amAro cAlaka hasamukho ane satata pAna cAvato prasaMgone varNavatAM citro jovA maLe che. cembaranI madhyamAM rAjAnuM siMhAsana AnaMda karAvato haoNTala tarapha laIne ravAnA thayo. AveluM che. navI imAratamAM AvyA pahelAM saMsadanA satro varSamAM be vAra - THE ahIM yojAtAM ane bAkInA samayamAM dhArmika sAdhuo ane sarakArI Rta' 43, tIrthanagara, vi01, adhikArIonAM kapaDAM sIvavAnAM, bharata-gUMthaNa karavA mATe tene solA roDa, ghATaloDIyA, phALavavAmAM AvatuM. bharatakAmanI kuzaLatAnA namUnA joyA. amadAvAda - 380062. A joganI uttara dizAmAM khINa pradeza che. uttara-dizAnA dvArathI mo. 9825098888 phebruArI - 2018 prabuddha jItuLa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gomaTezvarano mahAmastakAbhiSeka puSpA parIkha zravaNabelagolAnuM nAma sAMbhaLatAja mana ati harSita- kuSmAMDiNI devI poteja sAdhAraNa nArInuM rUpa dhAraNa karI Avela AnaMdita thaI jAya. zravaNabelagolA eTale suMdara tIrthasthAna jyAMnI hatA. cAmuMDarAyamAM mUrti nirmANa bAda prathama abhiSeka karyAno gomaTezvara bhagavAna bAhubalI svAmInI mUrti duniyAbharamAM mazahUra ahaMkAra pedA na thAya mATe devI eka sAdhAraNa nArInuM rUpa dhAraNa che. mUrtinI uMcAI pa7 phITa che ane pahADa para hovAthI tathA kamara karIne AvyA hatA. tyAra bAda cAmuMDarAye gullikA AjI uparano bhAga addhara hovAthI mAIlo dUrathI paNa najare paDe che. A (kuSmAMDaNI devI)nI eka suMdara mUrtinI paNa mukhya dvAra para sthApanA mUrtinA pratiSThAmaMtromAM evI adbhuta zakti che je pASANamAM karI che. gullikAajI evI jAgRta mahilA hatI jeNe gRhastha paramAtmAne pratiSThita karI de che. bhagavAna bAhubalIjInA aneka jIvanamAM rahIne potAnA vyaktitvanI suvAsa cAre dizAe phelAvI. nAma che jevA ke gokhkhaTadeva, gomaTa jina, gomaTezvara jInama, dara bAra varSe A mUrtino mahAmastakAbhiSeka yojavA pAchaLanuM gommaTa jIna, bAhubalI, bhujabalIpha, sunaMdAtanaya, viMdhya giriSa eka kAraNa ema paNa batAvavAmAM Ave che ke A mUrtinA vagere. gomaTano artha che ati suMdara, nirmANakAryamAM pUrA bAra varSa vItelA tethI mahAmastakAbhiSeka | dara bAra varSe A mUrtino mahAmastakAbhiSeka yojavAmAM Ave vakhate pratimAjInA mastakaparaja sIdhI abhiSekanI dhAra paDe tevI che. A bAra varSanA gALA pAchaLanI mAnyatA che kAraNa je gaNo yojanA karavAmAM Ave che ane mahAmastakAbhiSeka bAda paNa tene mATe ema kahevAya che ke A mUrtinI jyAre sthApanA thaI lagabhaga be traNa mahinA pAlana vagere rAkhe che. AjanA jamAnAne eTale ke 1037 (eka hajAra sADatrIsa) varSo pahelA jyAre sau anurUpa ghaNA pheraphAro karI sudhArA vadhArA karI suMdara sagavaDo prathama abhiSeka karavAno hato tyAre cAmuMDarAya je A mUrtinI abhiSeka mATe traNa mahinA sudhI bolI paNa bolAve che ane sthApanAnA praNetA kahevAya temanA hAthe thAya to teonA manamAM ravIvAre to vividha kaLazo jevA ke aSTagaMdha, nAriyeLa pANI, nirmANanuM abhimAna kadAca thAya mATe eka lokavAyakA che jenA dUdha, kula, zrIgaMdhacaMdana vagerethI paNa abhiSeka thAya che jene lIdhe viSe huM Apane bAdamAM jaNAvIza. sau prathama A mUrtinA nirmANa AkhuM vAtAvaraNa sugaMdhita ane raMgaberaMgI banI ApaNA manamAM viSe thoDuM jANIe. adbhata bhAva jagADe che. A mUrtinA nirmANano vicAra maurya sAmrAjya bAda karNATakamAM (zravaNabelagolA karNATakamAM Avela che. tyAM vAyA beMgalora, gaMgavazanA zAsanamAM zAsaka rAyamallanA maMtrI tathA senApati maisUra, tathA hAsana javuM paDe.) cAmuNDarAyane Avyo ane bAhubalInI vizALa pratimAnuM nirmANa karAvI zravaNabelagolAmAM san 981mAM tenI pratiSThAnuM Ayojana 6-bI, kenDe hAusa, 1le mALe, prokTara roDa, karyuM. pratiSThAbAda mahAmastakAbhiSeka thavAno hato. prathama jalano robarTa manI skUlanI sAme, muMbaI - 400 004. abhiSeka thayo ane tyArabAda dUdhano abhiSeka zarU karyo tyAre phona : 23870151 mUrtinA ghUMTaNathI nIce dUdha utaratuM ja nahotuM. eka vRddha nArI paNa tyAM nAnI kaTorImAM dUdha laI mastakAbhiSeka karavAnI bhAvanA sAthe AnaMda kayAM che? AvelI. tene joI tyAM bhegI thayela mAnava medanIe tenI mazkarI AnaMda paNa karI paraMtu tyAM padhArela AcArya zrI nemicaMda siddhAMta cakravartInI aMdarano-aMtarano-AtmAno draSTi tenA para paDatAMja teoe medanIne saMbodhine e nArIne viSaya che abhiSeka mATe javA devAnuM sUcana karyuM. teNe je bhAvathI dUdhano abhiSeka karyo te joI mAnava medanI acaMbo pAmI gaI kAraNa e pachI te vRddha nArIe karela abhiSekanuM dUdha to dhIme dhIme ghUMTaNanI nIce bahArathI-vastuthI utaratuM gayuM ane cheka nIce sudhI enI dhAra pahoMcI. dhAra pahoMcI kyAMthI maLavAno? to pahoMcI paraMtu saunA Azcarya vacce nIce to jANe dUdhanuM nAnuMzu saMkalana : 'tAralA' taLAva thaI gayuM. jyAre cAmuMDarAya te nArIne maLavA gayA to te lekhaka: A.vi. rAjahaMsasUri ma.sA. to jANe adRzya thaI gaI. tapAsa karatAM jANavA maLyuM ke te to to prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanapaMtha : 6 eka moTA dilano mAro dostAra... ( DaoN. bhadrAyu vacharAjAnI ) TAM dilano mAro dostAra keTalAya lokonI bIDI saLagatI vadhArAnA. huM I AvA garIba hoya ne ene ApI dauM. bIjuM to rAkhato hato. A "dostAra' taLapadI zabda che. "bhAIbaMdha" zabda bhadrAyu ApaNe zuM karI zakIe??" sAmAjika che. 'mitra' e sudharelo zabda che.! dostAra moTAM dilano ekavAra mane hoMzamAM AvI eka majhAnuM lAITara ApyuM. meM ja hoya. bhAIbaMdha moTAM khissAno hoya. mitra moTAM sTeTasano kahyuM : "moTA, huM AvuM zuM karuM? to Idariza bolyo: "mane khabara hoya. moTA dilano mAro dostAra anekanI bIDI saLagatI rAkhato!. che ke tuM kuMkato nathI. paNa mArI pAse to hoya I ApuM ne? tuM e kaI rIte, te jANavuM che? rAjakoTanA sadara vistAramAM kalApInA enAthI agarabattI karaje !!A Idariza bhaNato tyAre ya zAMta lADInA utArAmAM cAlatI varSo jUnI skUla te saurASTra hAIskUla. paNa Ama bahu cAlAka ne TIkhaLI. amArA eka gAMdhIvAdI kaDaka Aje e skulanI uMmara 118 varSanI thaI! ame 1964mAM temAM zikSaka hatA ramaNIkasena mAMkaDa. e prArthanA daramyAna cekIMga karatA pAMcamA dhoraNamAM dAkhala thayelA te jUnI meTrika sudhI bhaNyA. tyAre ke koNa AMkho khullI rAkhIne prArthanA kare che, ane pachI vargamAM e skula garIba ane madhyama varganA nokarIyAtonAM saMtAnone AvI TapAre. ekavAra Idarizane Ubho karI kahyuM : kema prArthanAmAM bhaNAvatI. be-cAra mahInAnI phI caDI jAya to ciMtA nahIM, ne khullI rAkho che? idariza nIcuM joI bolyo : bhUla thaI gaI. sAheba caDava phI devAnuM bhUlI jAo to paNa koI apamAnita na kare tevA havethI AvuM nahIM karuM.. paNa sAheba, ApanI AMkha khullI hoya zikSaNajIvo e skUla calAvatA. emAM vIrAjI ne muslima ne che ne tyAre ja khabara paDe ne ke prArthanAmAM AMkha baMdha nathI karatuM!. kahevAtI pachAta jJAtinA chokarAva ghaNA. emAMno eka te Idariza klAsa to hasavAnuM rokI na zakyo, paNa e sAhebe pachI potAnI kAdIyALI attaravAlA. Idariza bhaNavAno prayAsa karato ! eNe Teva choDI dIdhI. kadAca IdarizanI nikhAlasa vAta temanAM gaLe UtarI jiMdagIbhara attara nahIM paNa lAiTaramAM gesa bharavAnuM kAma karyuM! haze ne emaNe paNa baMdha AMkhe prArthanA karavAnuM zarU karyuM haze ! mAro dostAra eTale jADIyo ne hasamukho paNa. rAjakoTanI jubelI ame 1964mAM dhoraNa : pAMTa (a) mAM bhaNatA te zAkamArkeTanI sAme varSothI tUTelI phUTelI dukAnamAM AgaLa ladhara vidyArthIonuM eka grupa cAle che : We64. dara varSe ekavAra vadhara besIne hasato hasato sAva sAmAnya mANasone lAITaramAM sau maLIe. temAM Isarono sAyanTIsTa che, rIkSAvALo che, videza gesa bharI Apato ne e saunI bIDI saLagatI rAkhato. hA, e raheto DaoNkTara che, benkara che ne moTo udyogapati paNa che. chellAM mArAM tamArA khissAmAM na ja hoya tevA sikkA leto. sAthe bhaNI milana vakhate saunI sAthe Idariza ane tenAM burakhAdhArI patnI lIdhA pachI ya amArI dostArI akhaMDa. huM tenI dukAne jaIne besato. amArAM ghara "premamaMdira' para AvyAM to paDozIoe pUcheluM ke : mArI patnIne zAkamArkeTa para mUkI huM IdarizanAM nAnAM Tula para A loko? tamAre tyAM?' meM kaheluM ke A mAruM bALapaNa che. besI TappA mArato. mArAM patnI Aje eTale parANe yA maMgAve, bhaNatA tyAre khabare ya na hatI ke Idarizano dharama kayo ne nAta paNa pote to nA pIe. mArAM patnI kAraNa pUche to Idariza kaheto: kaI? amArA mATe to Idariza allAhano zAhukAra baMdo hato! mane to bhAbhI zakkara che ne?' basa, e zakkarane laIne mArA Idariza to gesano sAthIdAra hato eTale te havA banI upara jato dostAranI kiDanI gaI ane hamaNAM te paNa gayo! idariza so rahyo, paNa amArI mitratAnA dIpakane prajvalita rAkhavA lAITara mATe moTAM dilano. mukato gayo che!! ekavAra huM beTho hato ne eka sAva garIba mAMdo lAgato LILL majUra gesa bharAvavA Avyo. Idarize lAiTaramAM kAMkarI badalI dIdhI bhadrAyu vacharAjAnI ne gesa bharyo. e ATha AnAno sikko patarAMnAM UMghA rAkhela mo. 09898920333 DhAMkaNAmAM nAkhI cAlato thayo. paNa Idarize ene pAcho bolAvyo phona : (0281)258871 1 ane eka navuM lAiTara tene ApyuM ne bolyo : "A rAkho, bheTamAM'. Imela : bhadrayu2@gmail.com pelo gayo eTale meM pUchayuM : "A zuM? bheTamAM? Idariza kahe : saranAmuM : premamaMdira, narmadA pArka-4, cAInAnI kaMpanI ame 100 kharIdIe ne pAMca ema ja Ape amIna mArga, rAjakoTa, (phebruArI - 2018 pragche jId 117 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhI vAcanayAtrA AMsu lUchavA jAuM chuM: gAMdhIjIvananA chellA 15 mahinAnI karuNa kahANI | sonala parIkha gayA mahine ApaNe prajAsattAka dina Ujavyo. AjhAdI mahAmuzkelIe ne traNeka mahinAnA satata prayAso pachI maLyAne sAta dAyakA thai gayA chatAM hajI komI tANa khAsa ghaTI bihAramAM komI bhAicAro jarA sthapAyo tyAM dilhI saLagyuM eTale nathI. gAMdhIjI jene mATe jIvyA ane jene mATe prANa khoyA te komI gAMdhIjI tyAM doDyA. bhAratanA svAtaMtryanI ghoSaNA 15 ogasTe ekatA hajI sudhI siddha thai zakI nathI. UlaTuM, prajA judI judI rIte thavAnI hatI tene Agale aThavADiye gAMdhIjI kalakattA thaine samudAyomAM vadhAre vaheMcAtI jAya che. gAMdhIjIe zuM karyuM, kevI noAkhalI javA nIkaLyA. gAMdhIjI upavAsa para UtaryA tyAre tyAM rIte karyuM ne zA mATe karyuM teno pramANabhUta ahevAla Aje atyaMta zAMti sthapAi. Avazyaka che. AkaMTha gAMdhIjana mahendra meghANI saMpAdita "AMsa daramiyAna paMjAbamAM Abha tUTI paDyuM. bhAgalA pachInA pUrva lUchavA jAuM chuM' pustaka mahAtmA gAMdhInA jIvana, ciMtana ane ane pazcima paMjAbamAMthI ekamAM hiMduo laghumatImAM hatA, bIjAmAM kAryonuM sAcuM, hRdayasparzI citra Apato eka prazasya prayAsa che. muslimo. baMne pradezomAM moTA pAye atyAcAro thayA. A dAvAnaLa gIca jhADIo, zaNanAM khetaro, taLAvo-nadIo ane prakRtinA ThAravA gAMdhIjIe kalakattAthI noAkhalI javAnuM mokUpha rAkhIne adabhuta sauMdarya vacce chUTAMchavAyAM verAyelAM gAmaDAM eTale paMjAbanI dizAmAM prayANa to karyuM, paNa ramakhANone kAraNe dilhInI 1940nA dAyakAno baMgALa prAMtano noAkhalI pradeza. sthiti marelAnA nagara jevI thai hatI. tyAM laghumatI paranA 1946mAM baMgALa prAMtamAM komI ramakhANonA be bhayAnaka visphoTa atyAcAro rokavA gAMdhIjI cAra mahinA dilhI rokAi rahyA. tamAma thayA hatA - 16mI ogasTe kalakattA zaheramAM ane tyAra pachI prayAso chatAM pATanagaramAM veranI jvALAo zamI nahIM tyAre beeka mahine noAkhalI jillAmAM. 1946nI caudamI oNgasTe gAMdhIjIe izvarane khoLe mAthuM mUkI upavAsa AdaryA. temane saMtoSa tophAnI ToLAMo jIvaleNa hathiyAro sAthe gAmaDAM para humalo thAya tevI badhI ja khAtarI baMne komanA AgevAnoe ApI tyAre karI rahyAM che. lUMTaphATa, khunAmarakI, Aga, baLajabarI dharmAtara ane pAMcame divase gAMdhIjIe upavAsa choDyA, paNa tyAra pachI thoDA strIo para atyAcAranuM tAMDava cAlI rahyuM che' Avo ahevAla divasomAM temanI hatyA thai. baMgALanI muslima lIganI sarakAre kalakattA mokalyo. samAcAro 1946nA okTobarathI 1948nA jAnyuArI mahinA AvatA gayA tema bhayaMkaratA chatI thatI gai. javAAvavAnA mArga sudhInA potAnA jIvananA chellA paMdara mahinA daramiyAna komI para paNa jIvaleNa hathiyAro sAthe paherA mukAyA hatA. rastAo, dAvAnaLa ThAravA vRddha, jarjarita zarIra chatAM apUrva AtmabaLathI pulo toDI nakhAyA hatA jethI lazkara pahoMce nahIM. muzkelIthI chaTakI gAMdhIjIe ekalavIranI jema je saMgrAma calAvyo, te emanA tapomaya AvelA nirAzrito pAsethI Adhunika itihAsamAM jeno joTo jaDavo jIvananuM kadAca sauthI ujjavaLa prakaraNa lekhAze. muzkela tevI moTA pAyA paranI kamakamATIbharI ghaTanAonI vAta lAMbA samaya sudhI gAMdhIjInA aMgata maMtrI ane gAMdhIjInA jANI deza dimUDha banI gayo. sAptAhikonA taMtrI rahenAra pyArelAla nayare gAMdhIjInA avasAna A ramakhANo ociMtA na hatAM. tenuM pageruM be mahinA pahelA pachI emanuM bRhacaritra AlekhavAnuM nakkI karyuM tyAre teno AraMbha kalakattAmAM uThAvAyelAM "sIdhAM pagalAM' sudhI jatuM hatuM. A karyo temanA jIvananA aMtima varSo vizenA graMtha "mahAtmA gAMdhI - dAvAnaLane ThAravA mATe okaTobaranA aMtamAM gAMdhIjI kalakattA thaine dha lAsTa phejhathI. gAMdhIjIne ane A ghaTanAone nikaTathI jovAnI noAkhalI javA nIkaLyA. tyAM be mahinA sudhI pagapALA pharIne, taka jemane sAMpaDI hatI ane tene sAcI rIte AlekhavAmAM joitI lokone maLIne, rAjakIya dabANo sAme jhajhamIne, ardhA bhUkhyA sUma buddhi jemanAmAM hatI e pyArelAla nadhyaranA hAthe lakhAyelA rahIne gAMdhIjIe zAMti sthApavAno athaka prayAsa karyo. paNa A graMthanuM dastAvejI mUlya AMkIe teTaluM ochuM che. kalakattA ane noAkhalInA pratyAghAta rUpe jyAM koMgresanI sarakAra 1956mAM "dha lAsTa phejha'nuM prakAzana thayuM. tyAra bAda hatI te bihAra prAMtamAM ethIye moTo dAvAnaLa phATI nIkaLyo, eTale maNibhAi desAie karelA tenA gujarAtI anuvAda pUrNAhuti'nA noAkhalImAM AraMbhelo yajJa adhUro mUkI gAMdhIjI bihArane ThAravA cAra bhAga 1964thI 1971 sudhImAM bahAra paDyA. 1998mAM gayA. 'pUrNAhuti'nuM punarmudraNa thayuM, tenA 2100 jeTalAM pAnAMmAMthI prabuddha jIvana (phebruArI - 2018 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjIvananA AkharI paMdara mahinAnA bayAnanuM saMkalana mahendra samabhAva na hoya to, ghaMTa ke karatAla ane mArI vacce kazo taphAvata meghANIe "AMsu lUchavA jAuM chuM' pustakamAM mAtra 134 pAnAMmAM nathI. mArAmAM bhaviSya bhAkhavAnI zakti hoya, huM sarvajJa houM, mUkyuM che. emanI rasama pramANe emaNe mULanI abhivyaktine ja pahADane paNa DagAve evI aTala zraddhA mArAmAM hoya, paNa mArAmAM kAyama rAkhI che ane kvacita vadhu spaSTatA mATe zabda ke vAkyamAM samabhAvano, udAratAno abhAva hoya to huM taNakhalA samAna chuM. jarUrI pheraphAra karyA che - "anuvAdaka hAjara hota to te mATe emanI huM garIbone bhojana ApavA huM mArI saghaLI saMpatti kharacI nAkhuM, saMmati maLI hota' - e zraddhA sAthe. 2002mAM navajIvana TrasTe dharmane khAtara jIvato baLI maravA paNa huM taiyAra houM paNa jo mArAmAM AMsu lUchavA jAuM chuM'nI pahelI AvRtti bahAra pADI. 2011 samabhAva na hoya to e badhAnI kazI kiMmata nathI." sudhImAM tenA agiyAra punarmudraNa thayA ane kula 35000 prata paNa samabhAva eTale cokkasa zuM? gAMdhIjI kahe che, "samabhAva vecAi, vaheMcAi. eTale khAmozI, mAyALupaNuM. samabhAvamAM irSAne kadI avakAza potAnI mAtRbhUmimAM ekatA siddha karavAnuM svapna chinnabhinna nathI hoto. samabhAva kadI paNa garviSTha ke uddhata nathI hoto. te thavAnI taiyArImAM hatuM evA samaye paNa gAMdhIjI AzA ane utsAha, potAnA hakkono dAvo karato nathI, te thayelI hAninuM manamAM zAMta AtmavizvAsa ane sAmarthyanAM kiraNo phelAvatA sUrya samA raTaNa karyA karato nathI, te zraddhA rAkhe che, AzA rAkhe che, sahana banI rahyA hatA. zokAtura, krodhAtara, hatAza loko temanI pAse kare che. eka samaya evo Avaze jyAre ApaNI jIbhathI uccArAtI AvatA ane gAMdhIjInI samatA ane vedhaka dalIlothI zAMta paDI, vANI aTakI jaze, jJAnano bhaMDAra lupta thai jaze, paNa samabhAva navA jIvanabaLa sAthe pAchA pharatA. Aje bhAratanAM svArthI caturo kAyama raheze. gAMdhIjInI TIkA karatA ane temanuM nAma vaTAvI khAtA zIkhI gayA A samabhAva laine ja gAMdhIjI bhAratanA ja nahIM, che. e sivAyanA moTAbhAganA sIdAsAdA bhAratIyo mahattvanA duniyAbharanA duHkhIdaridronI AMkhanAM AsuM lUchavA nIkaLyA hatA. dareka prasaMge Aje paNa gAMdhIjInuM nAma le che. Aje paNa kaTokaTInA A samabhAvanI ja duniyAne haMmezAM jarUra hatI ane raheze. "AMsu vakhate Apane potAnI jAtane pUchIe chIe ke A saMjogomAM lUchavA jAu chuM"nuM aMgrejI ane hiMdI thayAM che. ApaNA hAthamAM gAMdhIjIe zuM karyuM hota athavA zuM karavAnI apekSA ApaNI pAse rAkhavA jevuM ane navI peDhInA hAthamAM paNa mUkavA jevuM pustaka. rAkhata ? paNa ApaNane khabara che kharI ke Aje ApaNe kyAM UbhA ('AMsu lUchavA jAuM chuM" lekhaka - pyArelAla, anuvAdaka - maNibhAi chIe, kyAM jai rahyA chIe, ApaNA rASTrapitAe bhArata vize desAi, saMpAdaka - mahendra meghANI. prakAzaka - navajIvana prakAzana kalpeluM lakSya e che ke kema ane tyAM sudhI pahoMcavA mATe ApaNe zuM maMdira amadAvAda - 380 014, phona naM. 2754 0635. karavuM joie ? muMbaimAM prAptisthAna - gAMdhI buka senTara, phona naM. 2387 noAkhalInA zrIrAmapuramAM eka prArthanAsabhAmAM gAMdhIjIe 206 1) kahyuM hatuM, "huM bhale phirastAonI vANI bolato houM, paNa mArAmAM mobAIla : 9833708494 tArIkha 27 sapTembara 2014nA roja saMyukta AMtararASTrIya yoga divasa apanAvavA tarapha kArya karIe. 11 rASTrasaMghanI 69mI sAmAnyasabhAne saMbodhita karatI vakhate Disembara 2014 nA roja 193 sadasyovALI saMyukta rASTra bhAratanA mAnanIya pradhAnamaMtrIzrI narendra modIe vizva sAmAnyasabhAe A darakhAstane sarva saMmati dvArA 177 apUrva samudAyane AMtararASTrIya yoga divasa apanAvavA mATe vinaMtI sahaprayojaka dezo sAthe maMjUra karI 21 jUnane AMtararASTrIya yoga karI. mAnanIya modIjIe kahyuM, yoga e prAcIna bhAratIya divasa tarIke sthApita karavA TharAva karyo. tenA TharAvamAM sabhAe paraMparA dvArA maLelI eka amUlya bheTa che. temAM mana ane e svIkAryuM ke yoga Arogya ane sukhakArI mATe eka saMkalita zarIra; vicAra ane kriyA; saMyama ane paripUrNatA vacce rahelI abhigama pUro pADe che tathA vizvavasatInA Arogya ane ekatA; manuSya ane prakRti madhyanI saMvAditAnuM mULarUpa che, sukhAkArI mATe yogAbhyAsanA lAbho vizenI jANakArInA e Arogya ane kalyANano samagra dRSTikoNa che. yoga e vizALa prasaraNanI jarUra che. yoga jIvananA tamAma pAsAMomAM kasarata nahIM paraMtu ApaNAmAM, vizvamAM tathA prakRtimAM rahelI saMvAditA lAve che mATe ja roga nivAraNa Arogyavardhana mATe ekarUpatAnI zodha che. ApaNI jIvanazailImAM pheraphAra karI tathA tathA jIvanazailI saMbaMdhita vikRtionA nivAraNamAM madadarUpa thAya cetanA jAgRta karIne te ApaNane AbohavAnAM parivartanono che. sAmano karavAmAM madada karI zake che. cAlo ApaNe eka DI (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana Ge 119 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaiina paraMparAnA punarudhdhArako-12 je draSTi prabhudarzana kare te draSTine paNa dhanya che! - AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvarajI sUratane sonAnI mUrata kahe che. varadAsa kahe, "to huM zuM karuM?" sUratanI bhavyatAno itihAsa jyAre paNa lakhAze tyAre pro. vaDIlo kahe, 'te pratimA tuM tApI nadImAM jaIne mUkI Ava." hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyAno ullekha acUka karavo paDaze. varajadAsanuM mana to DaMkhatuM hatuM. mUrti nadImAM padharAvavAnuM pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA eTale jainonA prakhyAta gamatuM nahotuM. kiMtu e paNa samajAtuM nahotuM ke A bhagavAnanI saMzodhaka. mUrti gharamAM rAkhIne zuM karavAnuM? varajadAsa snAna karIe. svaccha zrI hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyAe paisA kamAvavA kadI prayatna vastro paherIne, hAthamAM pratimA rAkhIne nadImAM padharAvavA cAlyA. na karyo. pratiSThAnI kadI jhaMkhanA na karI. kiMtu potAnA jIvanakALa manamAM ghaNuM duHkha hatuM, paNa potAnuM ajJAna vadhAre du:khI daramiyAna temaNe jaina sAhitya, jaina itihAsa, gaNita ane prAkRta karatuM hatuM. varadAsa tApI nadIe pahoMcyA. nadImAM thoDeka sudhI bhASAnA saMzodhana pAchaLa paLepaLa kharcI. emanA samayamAM A aMdara jaIne mUrti padharAvI. hAtha joDyA. varajadAsa manomana bolyA, dezamAM aneka vidvAno mATe thayuM che tema koIne khabara paNa na paDI "bhagavAna, mArAthI je bhUla thaI hoya te mATe mApha karajo." ke A kaI koTinA moTA vidvAna che, paNa Aje jagatabharanA vidvAno varajadAsanI AMkhomAM jaLajaLiyAM AvI gayA. zrI kApaDiyAne sanmAna sAthe saMbhAre che. varajadAsa pAchA vaLyA. te vakhate temane lAgyuM ke potAnA AzcaryanI vAta e che ke zrI hIrAlAla rasikalAla kApaDiyAnA dhotiyAno cheDo kayAMka phasAyo che. emaNe nIce vaLIne dhotiyAno dAdA jaina dharma pALatA nahotA. teo vaiSNava hatA. teo jaina kema cheDo kheMcyo to bhagavAnanI mUrti hAthamAM AvI gaI. banyA te jANIe chIe tyAre ApaNane temAM kudaratano anokho varajadAsa bIjI vAra tApI nadImAM thoDAMka pagalAM AgaLa saMketa samajAya che. jaIne mUrti padharAvI ane pAchA vaLyA. te vakhate paNa dhotiyAno bhAvanagaramAM varajadAsa durlabhadAsano parivAra rahe. dharma karme cheDo kheMcAto hoya evuM lAgyuM. varadAse nIcA namIne dhotiyuM vaiSNava. varajadAsa vepAra kare. nIti ane prAmANikatA kyAMya na kheMcyuM ane bhagavAnanI mUrti pAchI hAthamAM AvI gaI.. cUke. AvuM trIjI vAra paNa thayuM. AvuM cothI vAra paNa thayuM. ekadA varajadAsane lAgyuM ke vadhu kamAvA mATe bhAvanagara varajadAsa samajyA ke A bhagavAna mArA ghare rahevA mAge choDIne bIje rahevA javuM paDaze. kuTuMbanI saMmati meLavIne teo che! parivAra sAthe sUrata AvIne vasyA. sUratamAM gopIpurA ane varadAsa e pratimAM potAnA ghare laI AvyA. eka gokhalAmAM vaDAcITAnI vacamAM eka nAnakaDuM ghara lIdhuM. gharanI AgaLa pAchaLa mUrti bhAvathI padharAvI. e divase varajadAsa bIjA koInI salAha khullI jamIna hatI. moTI dIvAla hatI. varajadAse sUratamAM eka levAne badale najIkamAM rahelA eka upAzrayamAM pahoMcyA. nAnakaDI dukAna karI. dhaMdho cAlyo. jaina upAzrayamAM madhya bhAgamAM eka sAdhuvara beThelA. jJAna koIka kAraNavaza gharanI pAchaLanA vADAmAM eka vAra khodavAnuM ane tapa emanA mukha para jhaLake. varajadAsa emane namIne tyAM thayuM. jenI kyAreya kalpanA nahotI evuM e divase banyuM. jamIna beThA. potAnA gharamAM maLI AvelI jina pratimA ane banelI ghaTanA khodatI vakhate aMdarathI dhAtunI jaina pratimA maLI. kahIne pUchyuM, "munivara, huM vaiSaNava chuM. A jaina pratimA che. mAre varajadAsa AzcaryamAM paDI gayA. zuM karavuM te kaho." janma vaiSNava ane jaina dharma mATe kazI khabara nahIM. mUrti eTalI munizrI potAnA Asana parathI UbhA thaI gayA. varajadAsane suMdara ke ene jyAre jaLathI svaccha karI, tyAre te dIpI UThI. laIne temanA ghare pahoMcyA. munizrIe pratimA nihALyA. varadAsane manamAM thAya ke A bhagavAnanI mUrti che. mane tenI bhaktipUrvaka praNAma karyA. varajadAsane kahyuM, pUjA AvaDatI nathI. have karavuM zuM? 'bhAI, tame khUba bhAgyazALI cho. tamArA ghare svayaM bhagavAna varadAse potAnA kuTuMbanA vaDIlone pUchyuM. padhAryA che. jenonA bAvIsamAM tIrthakara zrI neminAtha bhagavAnanA vaDIlo kahe, "ApaNe e pratimA na rakhAya. ApaNe vaiSNava A pratimAjI che. A koI camatkArI mUrti che. enA adhiSThAyaka kahevAIe. vaiSNavanA gharamAM jaina pratimA na rakhAya." devo A pratimA tamArA ghare ja rahe ema icchatA haze eTale A (20) prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimA tamAre tyAM pAchA AvyA che. A pratimAne gharamAM rAkho emanA putra te rasikadAsa kApaDiyA. temaNe paNa potAnA ane khUba bhAvathI pUjo. tamAruM ane tamArA parivAranuM kalyANa pitAnI paraMparA jALavI. temanA putra te hIrAlAla kApaDiyA. pro. thaze." hIrAlAla kApaDiyA mahAna saMzodhaka banyA ane vizvamAM akhUTa varajadAsa kahe, "guruvara, huM tamArI AjJA mujaba ja karIza." kIrti meLavI. varajadAse potAnA gharanI pAchaLanA vADAmAM nAnakaDuM gRhacaitya kismatanI karAmaca kevI hoya che! banAvyuM. jaina pUjA paddhati zIkhIne bhagavAnanI bhAvathI bhakti karavA mAMDI. divase divase varajadAsanI khUba pragati thaI. mo. 8780775735 sUcipatra : saM. 2073 vividha ajaina pustakAlayo pAse graMtho kharIdavA mATe nAnuM paNa prazna to upara rajU karyo e ja che ke eka saMsthA keTalA moTuM phaMDa hoya ja che. ane te saMsthAo jaina dhArmika pustako munirAjono, keTalA prakAzakono, keTalI saMsthAono saMparka kharIdavA paNa IcchatI hoya che. amuka saMsthAo to A mATe karI zake? saue sahakArano hAtha laMbAvavo rahyo. A koI kharekhara prayatna paNa kare ja che. paraMtu zvetAMbara mUrtipUjaka vyakti ke samudAyane ja lagatuM kArya nathI, sakala zrI . mU. jaina samAjanI janasaMkhyA 40 lAkha karatAMya vadhu hovA chatAM ApaNI saMghanuM che. saMsthA pAse jeTalAM pustako che temano tema ja A pAse tamAma mudrita graMthonAM nAma, prakAzaka, mUlya, prAptisthAna, vyavasthAmAM sahakAra ApanAra anya saMsthAo pAse je prakAzano sAmAnya paricaya jevI prAthamika vigato dharAvatuM sUcipatra paNa upalabdha che temano A sUcipatramAM samAveza karavAnuM kArya TUMka nathI. evI koI madhyastha vyavasthA paNa nathI ke jyAMthI koI samayamAM zarU thaze. paraMtu ghaNAM prakAzanonI amane jANa ja na cokkasa samayagALAmAM prakAzita tamAma pustakonI sAmAnya hoya ane te prakAzano A sUcipatramAMthI bAkAta rahI jAya mAhitI paNa maLI zake. A saMjogomAM koIpaNa saMsthA graMthonI tema paNa bane. tethI sau pUjya AcArya bhagavaMto, zramaNa kharIdI karavA Icche to paNa zakya nathI banatuM. eka saMsthA keTalA bhagavaMto ane prakAzanasaMsthAone namra vinaMti che ke A munirAjono, keTalA prakAzakono, keTalI saMsthAono saMparka prakalpamAM avazya sahakAra Ape ane saM. 2073 mAM prakAzita karI zake? ane kharekhara to jene saMsthAo ke zramaNo mATe paNa tamAma prakAzanonuM phakta lisTa nIcenA saranAme mokalI Ape. samasyA to sarakhI ja che. lisTa jo vadhAre pustakonuM hoya to temAM saM. 2073 nAM uparAMta jaina zramaNa-zramaNIgaNa tema ja zrAvakavargamAM paNa prakAzanonI alagathI nizAnI avazya karazo. ane zakya hoya vAMcanano rasa vadhI rahyo che. paNa teo pAse prakAzita pustako to te pustakonuM prAptisthAna paNa jaNAvazo. aMge mAhitI na hovAthI ghaNI vakhata teo mUMjhavaNa anubhavatAM zakya hoya to lisTamAM graMthanA nAma sAthe ATalI vigato noMdhavI - kartA, vRttikAra, anuvAdaka, vivecaka, saMpAdaka, A samasyAnA nivAraNa arthe eka prAthamika vikalpa vicAryo saMzodhaka, preraka (AmAMthI je paNa nAma maLe te), prakAzaka che. zeTha haThIbhAInI vADI - amadAvAda sthita zrIvijayanemisUri- saMsthA, prAptisthAna, pRSThasaMkhyA, mUlya, viSaya, sAmAnya jJAnazALA taraphathI dara varSe eka sUcipatra taiyAra karavAnuM nirdhAryuM paricaya (be ke traNa paMktimAM). che. jemAM vItelA varSanAM jaina zvetAMbara mUrtipUjaka zrIsaMghanAM tamAma prakAzanonI sAmAnya mAhitI rajU thaze. A mATe | saMparka - zrIvijayanemisUri-jJAnazALA, zrAvakono tema ja komyuTara niSNAtono sahakAra laIne eka zAsanasamrATa bhavana, zeTha haThIbhAInI vADI, vyavasthA UbhI karavAnuM ane saM. 2073 nA vItelA varSa daramyAna dilhI daravAjA bahAra, zAhIbAga roDa, prakAzita tamAma graMthonuM sUcIkaraNa karavAnuM kArya prAraMvyuM che. amadAvAda - 380 004. AnAthI prakAzanajagata sAthe saMkaLAyelI tamAma vyaktione suvidhA mo. 97265 90949 (W.A.) Email - nemisuri.gyanshala@gmail.com hoya che. thaze. (phebruArI - 2018 prabuddha jIvuna 121 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhagaMgAne tIre harikRSNa pAThaka (noMdhaH tophAne caDelAM chokarAM hIMcako sIdho na khAya paNa bhAjI bheLAM rIMgaNAM, hallo - phallo, ADo phaMgoLe to tene mATe "hallo phallo' karyo evo prayoga thAya phaIbA konAM ThIMgaNAM, hallo - phallo. che. e ja rIte ApaNI bhASAmAM kuTuMbanA ane lohInA dareka tIra mAraze tAkoDI, hallo - phallo sagapaNa mATe eka zabda che, eka saMjJA che, eka oLakha che ane konA kuA phAMphoDI? hallo - phallo. A dareka zabda evo ghaDAyo che ke sagapaNa ApoApa samajAI kharAM bhAI bhojAI che, hallo - phallo, jAya. Ama, ApaNI gujarAtI bhASA ghaNI samRddha che. A samRddhi bAkInA pitarAI che, hallo - phallo. ApaNAM bALakone "hallo- phallo' karatAM, ramatAM ramatAM samajAI khIjyo che ke rIjhayo che? hallo - phallo, jAya te mATe A joDakaNAM jevI lAgatI kRti sarjI che. bALakane kAkAno bhatrIjo che! hallo - phallo. Ama karatAM karatAM AnaMda paNa maLI rahe te paNa joyuM che. pahelI nahIM to bIjI che, hallo - phallo, ApaNI kuTuMba paraMparAmAM ane sAmAjika prathAomAM bhale varcasva phaI pAchaLa bhatrIjI che! hallo - phallo. puruSa pAse rahyuM hoya, tenuM dhArakabaLa to strI che. kauTuMbika ane kAma vinA e thAkI che, hallo - phallo, lohInA sagapaNanAM je nAmakaraNa thayAM che te paNa vizeSarUpe strInA saheja lADakI kAkI che! hallo - phallo. saMdarbhamAM thayAM che. vaLI judAM judAM sagapaNa vizenA je khyAlo mUche rAkhyA thobhiyA, hallo - phallo, pravarte che te kaMIka ramUjanI chAMTa sAthe sahaja vyakta thayAM che.) mAmA konA lobhiyA? hallo - phallo. hallo - phallo vaLagaNIe che potaDI, hallo - phallo, konI mAmI totaDI? hallo - phallo. hAlara - hulara hIMcakA, hallo - phallo, bheMsa kare che podaLo, hallo - phallo, konA dAdA DhIMcakA? hallo - phallo. sALo kono dodaLo, hallo - phallo. gAgara mAthe goLI che, hallo - phallo, ardhI gAMDI-ghelI che, hallo - phallo, dAdI konI bhoLI che? hallo - phallo. konI sALAvelI che? hallo - phallo. heDI to dAdAnI che, hallo - phallo, jhAMpA vacce jhAMpalI, hallo - phallo, paNa oLakha "nAnA'nI che! hallo - phallo. sALI konI cAMpalI? hallo - phallo. korI paganI pAnI che, hallo - phallo, zaNiye vIMTI sUtaLI, hallo - phallo, mAnI mAM paNa "nAnI che! hallo - phallo. konI vahu che pUtaLI? hallo - phallo. jhADI vacce jhAMkharAM, hallo - phallo, gajavAmAM che kAvaDiyo, hallo - phallo bhAbhu konA AkarAM? hallo - phallo. kono vara che mAvaDiya? hallo - phallo. khetaramAM be DhAMDhA che, hallo - phallo, vADe vADe velo che, hallo - phallo, bhaIjI konA vAMDhA che? hallo - phallo. jamAI kono ghelo che? hallo - phallo. A te kevI veTha che? hallo - phallo, vaNaja kare e vANiyo, hallo - phallo, sasarA che ke jeTha che? hallo - phallo. bhoLo kono bhANiyo? hallo - phallo. cUlA upara tAvaDI, hallo - phallo, gajavAM khAlI khAlI che, hallo - phallo, kevI mIThI mAvaDI! hallo - phallo. bhANI kevI vahAlI che! hallo - phallo. daravAje to paherA che, hallo - phallo, jenA bhANe lADu che, hallo - phallo, konA bApA baherA che? hallo - phallo. sagapaNamAM e sADhuM che! hallo - phallo. lADapADanI lahera che, hallo - phallo, kema karI sAMbhaLavAM? hallo - phallo, dIkaro che ke dera che? hallo - phallo. naNadabalA risALavA! hallo - phallo. ghereye gherANI che, hallo - phallo, tAvaDiyo kaMdo che, hallo - phallo, jeThANI-derANI che, hallo - phallo. A kevo naNadoI che? hallo - phallo. prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) 12 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraNIne zuM pAmIjI? hallo - phallo, varanI mAmI mAmIjI! hallo - phallo. gaNIgaNIne thAkIjI, hallo - phallo, Dhagalo phaIjI-kAkIjI! hallo - phallo. khoTa paDI che khAsIjI, hallo - phallo. nathI nAmanAM mAsIjI! hallo - phallo, jevAM vahAlAM potarAM, hallo - phallo. evAM vahAlAM dotarAM, hallo - phallo. ghATaghATanAM pIdhAM che, hallo - phallo, sagapaNa kevAM sIdhAM che? hallo - phallo. bahena rUpALI kevI che? hallo - phallo, bAlo toya banevI che, hallo - phallo. kevA savaLA pAsA che, hallo - phallo, mAsI jevA mAsA che! hallo - phallo. bhagale vATyo bhAMgaro, hallo - phallo, choro kono bAMgaro? hallo - phallo. phaLiyA vacce kUMDI che, hallo - phallo, sAsu konI bhUMDI che? hallo - phallo. vakhata vagaranuM comAsuM, hallo - phallo, kaDedhaDe che vaDasAsu? hallo - phallo. nALa vinAno hukko che, hallo - phallo, vaDasasarAno rukko che, hallo - phallo. paMgatamAM je pahelo che, hallo - phallo, vevAIono velo che, hallo - phallo. hasavAmAM e hANa che, hallo - phallo, beu jaNI vevANa che! hallo - phallo. cUlA upara ThIkarI, hallo - phallo, saune vahAlI dIkarI, hallo - phallo. piyariyAo pokhI che, hallo - phallo, sAsariyAMmAM nokhI che, hallo - phallo. ('vaMde mAtarama', Dise. 2002mAMthI) prabuddha jIvana'nA be aMko maLyA. temAM paNa tamArI hAjarI anubhavAya che. mAtRbhASAnA saMrakSaNa mATe je prayatno thaI rahyA che tenA ja samarthana rUpe A sAthenuM bAlakAvya upayogI thaze. aMkamAM kAvya lIdhu che, pAnA naM. .... huM mAnuM chuM ke jo bAlavaye ja mAtRbhASAnuM mahattva nahIM samajAya to tevuM bALaka ghaNuM badhuM gumAvaze. mAtra sagapaNa sUcaka zabdono kevo khajAno ApaNe tyAM che tenuM mahattva uparanI racanAmAM che. kadAca khapa lAgaze. harikRSNa pAThaka karNATakanuM gaurava : zravaNa belagolAnA bAhubalI - ra3, 6. pAla ToliyA. (bAra varSe yojAto jenano mahAmastakAlika A varSe bAhubalIne potAne AdhIna banAvI - parAjita karI bAhubalInA phebruArImAM thaI rahela che.) rAjya podanapura para paNa adhikAra jamAvavA IcchatA hatA. parvatikAo ane hariyALInI prAkRtika suMdaratA jyAM sarvatra podanapura nareza svAbhimAnI hatA ane parAjita thavA - agrajane chavAyelI che evuM karNATakanuM nAnuM evuM jaina tIrtha zravaNa belagolA AdhIna thavA jarA paNa taiyAra na hatA. samrATa bhAratanuM abhimAna ane emAM UbhelI sattAvana phUTa UMcI bhagavAna bAhubalIjInI ghavAyuM ane emane bAhubalIne yuddha mATe lalakAryA. ApasI vizALakAya divya pratimA, jenI AbhA prAkRtika sauMdaryane adhika matabhedane dUra karavAnA hetuthI aneka nirdoSa sainikonA prANa levAnuM ramaNIya banAve che, koI svanAmaghanya mUrtikAranA hAthe eka ja kArya anucita lAgatAM teoe kaMThayuddhamAM utaravAnuM nakkI karyuM. paththaramAMthI gahana zraddhA ane sahita banelI A pratimA ahIM eka bAhubalI vijayI thayA. paNa vijaya prApti thatAM ja emanuM mana A hajAra varSothI UbhI che. pratidina hajAro zraddhALuo ahIM Ave che mAyA ane prapaMcathI virakta thaI gayuM ane e ja paLe emane ane bhagavAna bAhubalInA jIvanane yAda karI emanI tapasyA ane saMsAratyAga karI dIkSA lIdhI. dIrgha tapazcaryA pachI emaNe kevaLajJAna tyAgane yAda karatA natamastaka banI jAya che. prApta thayuM. zilpakAre bhagavAna bAhubalInI e ja dhyAna magna, prathama jaina tIrthaMkara bhagavAna RSabhadevanA putra bAhubalIe zAMtacitta mudrAne atyaMta kuzaLatApUrvaka prastuta karI che. pitAnA mArganuM anusaraNa karI A asAra saMsArano tyAga karI agaNita varSothI lAkho zraddhALu bhaktone AkarSatI A dIkSA grahaNa karI. emane virAganA mArge gamana karavA prerita karanAro pratimAno dara bAra varSe tema ja pratyeka zatAbdInA prasaMge prasaMga paNa ghaNo rocaka che. bAhubalInA agraja rAjarSi bharata mahamastakAbhiSeka thAya che. mUrtinI sthApanAnA hajAra varSa pUrNa cakravartI atyaMta sAhasI ane mahatvAkAMkSI rAjA hatA. pRthvInA thatAM 22 phebruArI 1981 nA divase gomaTezvara sahastrAbdI chaye khaMDa para potAnI vijaya patAkA laherAvyA pachI anuja samAroha bhavya Ayojano sahita dhUmadhAmathI ujavAyo. jemAM dezanA (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana 123 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtapUrva pradhAnamaMtrI zrImatI iMdirA gAMdhI sahita aneka viziSTa zrI caMdraprabhu bhagavAnanA guphAmaMdiramAM sthita bAhubalIjInA jana upasthita rahyAM hatA. janasAmAnya to aneka varSothI A citrapaTa para paNa svataH mastakAbhiSeka karatI dUdhanI dhArA vahI hatI. pratimAne zraddhAsumana arpita karatA rahyA che. prema ane tyAgano pUjya AtmajJA mAtAjInI nizrAmAM jJAnIAenI akaLa lIlAnuM saMdeza ApatI A alokika pratimA dIrghakALathI evI ja dhyAnamagna eka udAharaNa. UbhI che.. acala, aDola ane alipta! janasAmAnyane prema ane (saMha : zrI sa ha ahiMsAnA mArga para cAlavAnI preraNA ApatI...AhvAna 000 12ta....! (jinhI 52thIanuvAda : zrImatI sumitrAToliyA) A pAvana prasaMge zrImad rAjacaMdra Azrama haMpI, ratnakUTanA mo. 09845006542 noMdhaH 2006nA mastakAbhiSeka prasaMge "bAhubalI darzana' zIrSaka hindI DokyumenTarI philma dilhI dUradarzI parathI 10-2-2006nA TaeNlikAsTa thayelI. tenI hindI ane kannaDa bhASAnI VCD paNa taiyAra thaI. saMbhavataH A varSe tenA aMgrejI a gujarAtI rUpAMtaraNo paNa taiyAra thaze. advitIyasUrya DaoN. zudvAtmaprakAza jaina khagolanagara kI nakSatra pAThazAlA meM Aja vAda-vivAda pratiyogitA tumhAre gola aura ujjvala rupa kA kyA karanA? kA Ayojana ho rahA hai, jisakA saMcAlana svayaM devaguru bRhaspati jI kara sUrya - basa! basa! candra tU to bahuta kamajora hai| tujhe to ketu grasa letA rahe haiN| isa pratiyogitA meM sUrya aura candra paraspara pratidvandvI vaktA ke rUpa hai| meM saMvAda kara rahe haiM, jo isaprakAra hai - candra - to kyA huA? tU bhI to kamajora hai| tujhe bhI rAhu grasa letA hai| sUrya - he candramA ! jaba maiM AtA hUM to tU kahAM calA jAtA hai? sUrya aura candra donoM kI bahasa ko bar3hate dekhakara guru bRhaspati bIca candra - he sUrya! jaba maiM AtA hUM to tuma kahAM cale jAte ho? meM hI kahane lage - are! tuma donoM kA eka-dUsare ko pUraka ho, kyoM sUrya - maiM jaba AtA hUM to sAre jagata kI dinacaryA prArambha ho jAtI hai| Apasa meM bahasa karate ho| jaba dina meM sUrya prakAza karatA hai to rAta ko sabhI apane-apane kAmoM meM laga jAte haiN| candramA prakAza karatA hai| donoM ke hI apane-apane guNa haiM, apanI-apanI candra - maiM jaba AtA hUM to sabhI ko dinabhara kI thakAna miTAne aura khUbI hai, kamajorI bhI hai| ka prakAza detA hai to dUsarA zItalatA detA hai| apane-apane gharoM kI ora lauTAne kI preraNA detA huuN| lekina yAda rkho| isa jagata meM eka aisA bhI sUrya hai aura aisA bhI sUrya - maiM logoM ko prakAza aura ujAlA detA haM. jisase unheM kArya candra hai jo tuma donoM se bhI adhika khUbiyoM ko apane meM sameTe hue hai / na karane meM madada mile| jise rAhu grasa sakatA hai aura na jise ketu grasa sakatA hai| jo na kevala candra - maiM logoM ko zItalatA detA hUM, jise unheM zAnti mile, jaldI dina meM, apitu rAta meM bhI sadAkAla prakAzamAna rahatA hai| nA hI usameM thakAna utare aura acchI nIMda aaye| koI kalaMka hai, apitu vaha to sarvasundara hai| itanA hI nahIM, vaha to sadAkAla tInoM hI lokoM ko prakAzita karatA hai| aura vaha advitIya sUrya hai - jinendra sUrya - are candra ! tU to sadA hI Tukar3oM meM apanA rUpa lekara AtA hai, bhagavAna! jinendra bhagavAna hI advitIya candra bhI hai| una jaisA prakAzamAna kintu maiM to sadA hI pUrNa gola avasthA meM logoM ko darzana detA aura ujjvala sUrya-candra isa pUre tIna loka meM nahIM hai| jaisA ki kahA hai kiM zarvarISu zazinAhina vivasvatA vA, candra - are sUrya ! tUto sadA hI eka jaise rupa kA darzana detA hai, kintu maiM to hara roja eka nayI kalA, naye rupa lekara AtA huuN| yuSmanmukhendu daliteSu tamassu nAtha! sUrya - are candra! tU to kalaMka se yukta hai| terA rUpa malina hai| maiM to niSpannaSAlivana - zAlinI jIvaloka, pUrI taraha ujjva la hUM aura sataraMgI bhI huuN| kArya kiyajjaladharairjalabhAranapraiH / / 19 / / candra - sUrya! bhale hI maiM kalaMka se yukta hUM, taba bhI loga merA rUpa to nidezaka dekhA sakate haiM, kintu tuma to itane tIkSNa ho ki tumhArI aura ka. je. somaiyA jaina adhyayana kendra, mumbaI to najara bhI nahIM uThA sakate, dekhanA to dUra kI bAta hai, taba dUradhvanI : 022-21023209 124 prabuddha jIvana (3zruzArI - 2018 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva-pratibhAva prabuddha jIvananA 12-17 aMkamAM, tattvaciMtaka vI. paTelane Ama to huM varSo pahelAM "prabuddha jIvana' vAMcato dhyAna' viSe vicAryA. dhyAna rAkhavuM ke ghaTavuM? roja-ba-rojanAM hato. ema. je. lAyabrerImAMthI maLI rahetuM hatuM. paraMtu karavaTa badalatA jIvanamAM paNa, ApaNe je kaI karIe, te dhyAna daIne karIe, to te samayamAM e kayAMya visarAI gayuM. Aje acAnaka ApanA taraphathI ugI nA kaLe. work while you work and play while you maLyuM, te gamyuM. Apano taMtrI lekha dhAradAra rasadAra che. tamArI play; That is the way to be happy and gay. naDavA- vAta tadana sAcI che ke bALapaNamAM ja, je zikSaNa maLavuM joIe te besavAmAM, khAvA-pIvAmAM, haLavA-paLavAmAM ke ApaNuM dhyAna hovuM bALakane maLatuM nathI. ApaNI zikSaNavyavasthA kaDhaMgI ane vicAryA joIe. je moTe bhAge hotuM nathI. tethI aneka samasyAo sarjatI vagaranI gharaDemAM cAle che, enuM darzana che. AjanI rAjakAraNanI rahe che. Aje be dhyAna paNAne kAraNe vAhana akasmAtomAM keTalI sthiti! bAhya vikAsanI vAto ja thAya che AMtarika vikAsa koI kimatI jiMdagIo homAI jAya che. temAM Mobile le, Mobike? samajatuM nathI. pariNAme bhautikatAnA vaMToLamAM jIvana cakarAve upara kaccaraghANa vAvyo che. Mobile no durupayoga eka ghelachAnI cahyuM che : bhautika bhogavaTAnI bhItaramaM mananIya lekha khUba jacyo. hade vadhI gayelo jaNAya che. are! Aje khAvAmAM-jamajavAmAM ya kizorasiMha solaMkIno "bhutAnanA saMsmaraNo' - bhutAnamAM ApaNuM dhyA hoya che? nA bilakula nahIM jANe ApaNe koIkane ja hoIe evo anubhava karAvyo. zaMkhezvara mahAtIrthano khavaDAvatAM hoIe, tema pote khAIe chIe! khAtI vakhate paNa dIkarI AratIno lekha UMDANapUrvakanA abhyAsane pragaTa kare che. hajAra jAtanI upAdhi karatAM rahIye chIe. cAvI-cAvIne, jamavAnI evo ja mIrAM bhaTTano lekha samajanAra mATe mAnavatAno sAco rAha vAta ja samULagI bhulAI gaI che. utAvaLe-be dhyAnapaNe jamavAthI cIdhi che. je khorAkamAM lALa bhaLavI. joIe je bhaLatI nA hovAthI, pAyanamAM yosepha mekavAna takalIpha ubhI thAya che. peTamAM khorAka pacato nathI. pariNAme apaco ane kabajiyAta thAya che. temAM ye ubhA-ubhAM, haratA-pharatAM AvuM sAdara namaskAra, prabuddha jIvanano Disembarano aMka maLyo buphe-DInara Arogya zAstrathI vitaha che. vAto karatAM karatAM nA vAMcIne khUba ja jANavA maLyuM, temAM Do. bhadrAyu vacharAjAnIno khavAya. khAvAmAM dhyAna devuM joIe. to kudarata rAjI rahe. mAMdagI Imozana madhara DivAIna phAdhara vAMcI lAgaNI sabhara banI javAyuM, dUra rahe Arogya jIvavAya. jJAna-saMvAda vAMcavAthI paNa ghaNuM jANavA maLyuM, tathA subodhIbena harajIvana thAnakI, sItArAma nagara, porabaMdara satIza masAlIA no atyaMtara tapa-svAdhyAya-dhyAna e kAryotsarga vAMcIne to khUbaja AnaMda thayo, mana caMcaLa che sthira kyAre banaze. prabuddha jIvana', DiseMbara 17, chellA pAna paranA lekhamAM saMskRta tenA upara citara-manana cAlu thaI gayuM. karmanuM rokavuM, mana ekAgra vAkyomAM thoDI bhUlo che. karavuM vagere samajavAnI khUba ja majA AvI, svAdhyAya kevI rIte (1) ekaDam bahusyAma - temAM 3 bhUla che. karavo? aDhAra pApa sthAnakamAM ja DUbelA chIe. A badhu Da (mULAkSara) nahi, avagraha cihna joIe. subodhIbena bahuja saraLa bhASAmAM samajAvyuM che. subodhIbena tamArA huM nahi, "hajoIe. nAma mAMthI ja bodha maLato lAge che. bena, haju tame vadhu ne vadhu bIjA zabdamAM chello akSara "ma" nahi "" joIe, lakhajo amArA jevA temAMthI kaMIka samajI zake dareka lekho khUbaja (2) manaH Iva.. temAM "I" nahi, "e' joIe. umadA hoya che. prabuddha jIvanane khUba ja abhinaMdana temAMthI dareka (3) baMdha mokSayoH prakAranI jANakArI maLe che. himmatalAla bhAIno "rajakA" viSeno temAM vacce jagA nahi choDatAM bhego eka zabda karavo joIe. lekha vAMcI ame "rajako" levAnuM cAlu karI dIdhuM. navA varSanI kAraNa samAsa che. zubhecchA. zAMtilAla gaDhiyA (vaDodarA) iMdirA zAha 1429, navajIvana sosAyaTI, 200 8 me mALe, lemiMgTana roDa, muMbaI - 400 008. ApanA taraphathI "prabuddha jIvanano aMka 9 - Dise. 17 no mo. 9892317240 aMka maLyo. AbhAra. (phebruArI - 2018) prabuddha jIvana Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ labdha pratiSThita sAmAyika prabuddha jIvananA jAnyuArI, sarasa ane saraLa vyAkhyA kadAca agAu kyAreya paNa sAMbhaLavA ke 2018nA aMkamAM taMtrI mahodayA DaoN. sejalabena zAha taMtrIlekha vAMcavAmAM nathI AvI. huM to AgaLa vadhIne ema paNa kahIza ke, "zodha bhIDamAM khovAyelAM ApaNAM sahunI!" dvArA sAhajika "kadAca potAnI Icchita vastu prApta nA thaI hoya chatAM paNa, jo haLavAzapUrvakanI zarUAta karIne ApaNane paNa potAnI sAthe jANe eka vakhata jIvanamAM je kaMI nathI maLyuM teno abhAva khaTake nahIM ke kayAMka koIka gahana kadIya na kheDAyelA ke na dekhelA ke na anubhavelA ane e mATe jo koI ja phariyAdono bhAva paNa na hoya to e mokSa pradeza tarapha potAnI sAthe hAtha pakaDIne laI jatA hoya evA koIka sivAya kAMI ja nathI." anubhava thayo. "aMdhakAra chevaTe zuM che?' thI zarUAta karIne hAlamAM amArA gAmamAM pUjya mahAsatIjIe jIvanamAM Dagale taMtrIlekhamAM AgaLa vadhatAM ApaNe prakAza tarapha gati karI rahyA ne pagale anubhavatI asamAdhi TALavA mATe sokreTIsano suMdara hoIe ane ApaNA potAnA aMtima parama gaMtavyasthAna tarapha dAkhalo Apyo hato. eka sadAya prasanna rahetA vayovRdhdha mANasane AgaLa vadhatA hoIe evuM lAgyuM. sokreTIsa tenI prasannatAnuM kAraNa pUche che tyAre e vaDIla kahe che potAnA aMtaramAM anubhavAtI manovyathAne jANe ke vAcA ke; huM mArA jIvanamAM prasannatA jALavI rAkhavA sadAya eka niyamanuM ApatA hoya tema DaoN. sejalabenae lakhyuM che ke, "thIjI gayelAM pAlana karuM . "jIvanamAM parivAranA sabhyo sAthenA saMbaMdho, AkAro banIne, A zaheramAM jIvavA karatAM tophAnone saMdharIne sagavaDo, hAlanI paristhiti tathA je kAMI paNa che emAM huM kyAreya maMthana karatAM rahevuM sAruM. jyAre aMdara badhuM thIjI jAya che tyAre paNa koI paNa jAtanI uNapa ke ochapa nathI anubhavato ane haMmezA jIvita ane mRtyu pAmelA AkAro vacce bahu pharaka nathI raheto." saMtoSa mAnuM chuM." ApaNA parivAranA anya sabhyo sAthenA je vartamAnamAM ApaNe nihALI rahyA chIe ke moTA bhAganA manuSyo paNa saMbaMdho hoya, ApaNI pAse je paNa bhautika sukha sagavaDanA Aje ke potAnA jIvanamAM thIjI gayA hoya evuM taddana niSkriya sAdhano hoya, hAlamAM ApaNI je paNa paristhiti hoya emAM ja hetuvihina mRtaprAya jIvana jIvI rahyA che tyAre sejalabena AvuM jo ApaNane saMtoSapUrvaka rahetAM AvaDI jAya to dhyAnamAM rAkhajo jIvana jIvavAne badale bhale ne tophAno AvatA hoya chatAM paNa, ke, tame mokSamAM ja cho! mokSa e bhaviSyamAM meLavavAnI koI saMkalpa jIvaMta jIvana jIvatAM tophAnone paNa, "bhale padhAro' kahe che. ke sidhdhi nathI. mokSa ahIMyAM ja che, atre, vartamAnamAM ja jo mANatAM jIvanamAM maMthana to hovuM ja joIe. jo maMthananuM valoNuM valovAze AvaDe to mokSa A duniyAmAM atyAre ja che! to ja navanIta prApta thaze ne! ApaNe ApaNA jIvanamAM jo sidhdha A bhIDamAM paNa ApaNe jo yogya dizAmAM ApaNane potAne gati prApta karavAnuM lakSya rAkhyuM haze to e mATe zAMtithI jIvana zodhIzuM to ApaNI khoja cokkasapaNe saphaLatAne varaze ane sidhdhi jIvyA karavAthI kAMI ja nahI maLe, satata ane avirata purUSArtha pAmIzuM. DaoN. sejalabenane ATalA suMdara taMtrIlekha mATe hRdayapUrvakanA dvArA ja ApaNe Icchita manokAmanA pUrNa karI zakIzuM. abhinaMdana. sAva sAcI vAta che ke, "eka vAra badhuM AvaDe che, evo garva, jJAnano garva, lokapriya hovAno garva mano-mastikamAM chavAI jAya jAdavajI kAnajI vorA che, pachI AgaLanA badhA ja daravAjA baMdha thaI jatA hoya che.' mo. 9869200046 AtmazlAdhA ke svaprazaMsA e manuSyanI moTAmAM moTI nabaLAI svapna eka sajAvI jo tuM AMkhamAM hoya che. eka vakhata potAnA kArya mATe jo saMtoSa thaI jAya ane joza ApoApa Avaze pAMkhamAM. pote karelA kAmo mATe ahama ke abhimAna AvI jAya to ApaNA kAryanI gati sthagita ja thaI jAya ane kadAca ApaNI pragatino eka vAra banAvI jo moTo vicAra paNa aMta AvI jAya. ApaNA kAryo mATe keTalIka vakhata ghaNA prANa phUMkAze pachI to rAkhamAM. badhA prazaMsAtmaka pratibhAvo sAMpaDatA hoya che. paNa, ApaNe satata paLanI kiMmata be badAmanI hoya nahIM sajagatA rAkhIne vAstavikatA ane nakkaratAnI bhUmi para ja enI kiMmata thAya to thAya lAkhamAM. 3 vicaravAno prayatna karatAM rahevuM joIe. A lekhamAM keTaluM sarasa lakhAyuM che ke, jyAre potAnI Icchita bahAra zuM zodhyA kare che bALane vastu maLI jAya che, tyAre jIvanamAM eka tabakko Ave che. e to saMtAyuM che tArI kAMkhamAM. fulfilment- samucita AnaMda - prasannatA. have jIvanamAM je kaMI kAmanI sAcI lagana jovA maLe nathI maLyuM teno abhAva khaTakato nathI ane phariyAda nathI rahetI. bahu UMce cIpakelI e madhamAkhamAM. 5 A pachI je samajAya che te che. mokSa!" kharekhara, mokSanI ATalI prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjana-svAgata Do. kalA zAha sthAmAM pustakanuM nAma : zrImada rAjacaMdra ane ahiMsAnA mArge prayANa karavA mATe sAmarthyapUrvaka Ape che. mahAtmA gAMdhI ApaNane preraNA Ape che. tenI pratIti preraze bahena A navalakathA sAthe bahu lekhaka : DaoN. kumArapALa desAI thAya che. mahatvAkAMkSI sarjana vAcako samakSa prastuta aMgrejI anuvAda : rAja saubhAga mumukSu mahAtmA gAMdhIjIe kahyuM che "zrImad kare che. te mATe teo duniyAnA ghaNA kharca prakAzaka: zrI rAja saubhAga satsaMga maMDaLa temanA jIvana para khUba UMDI asara karI che." ItihAsa pheMkI cUkyA che. InTaraneTa Adi saubhAga para, sAyalA-363430. suvidhAono vivekapUrvaka viniyoga jIllo - surendranagara, gujarAta-bhArata pustakanuM nAma : azvatthAmA karavAmAM kasara nathI rAkhI ane kalAtmaka mUlya : rUA.400/- pAnA : 209 lekhaka : preraNA ke, lImaDI kauzala dAkhavyuM che. A navalakathA sAmAnya AvRtti: prathama 2017 prakAzaka : preraNA ke lImaDI rIte gujarAtI bhASAmAM lakhAya che tevI bhAratanA rASTrapitA 303, rIta, 42 svastika sosAyaTI, sanasanATI bharI ke emanA pArAyaNa mahAtmA gAMdhIjInuM ena.esa. roDa naM. 3, je.vI.pI.DI. skIma, vAMcatI kuti nathI. A navalakathA vAcakane jIvana satya ane vilepArle (vesTa), muMbaI - 400056. vicAranI karI mUkavAnI sAthe duniyAnI ahiMsAnA tejathI phona naM.26175020, 26114964 saLagatI samasyAo pratye vadhAre jhagamagatuM hatuM. tenA mUlya : rU. 200/- pAnA : 218 saMvedanazIla ane jAgRka banAve che. mULamAM gAMdhIjIe AvRtti : prathama 2017. parama kRpALudeva zrImad mahAbhAratanI pustakanuM nAma: cinu modInAM uttama kAvyo rAjacaMdra sAthenA saMbaMdho vikasAvyA hatA azvatthAmAnI kathA saMpAdaka : vinAyaka rAvala te che. mahAtmA gAMdhIjInA cAritraghaDataramAM jyAM pUrI thAya che. prakAzaka : Adarza prakAzana zrImano anokho phALo che. zrImanI mahAkALanA e biMduthI "sArasvata sadana', gAMdhI mArga, bAlA bhASAmAM eka anokhA prakAranuM teja che to preraNA bahena potAnI hanumAna sAme, amadAvAda-380001. gAMdhIjInI bhASAmAM eka viziSTa prakAranuM navalakathA zarU kare che. mUlya : rU. 75 pAnA: 80 UMDArA ane gahanatA che. zrImanI vANImAM kalpanA ghaNI virATa che. AvRtti: prathama - 2009, bIjI saMvardhita temanA aMtarAtmAnuM pratibiMba upase che. e virATa kalpanA evo ja virATa parizrama AvRtti : juna, 2017 gAMdhIjImAM temanI sAdagI prakaTa thAya che. paNa mAge che. preraNA bahene mAnava kavizrI cinu modInA zrImad hunyavI mohamAyAne tyAgI cUkyA ItihAsanA tabakkAo kALajIthI pasaMda karI uttama kAvyonuM hatA banne mahAtmAo svataMtratAnA patha tene cokasAIthI ane sarjanAtmaka rIte prakAzana "cinu modI mATe mArgadarzaka hatA. bannenI jIvanazailI azvatthAmA sAthe vaNyA che. A kRti enA phAunDezananA upakrame urdhvagAmI hatI. satya ane ahiMsA pratyenA vArthathI ghaNI AgaLa jatI hovAthI dareka karavAmAM AvyuM che; | cinAmAtA banne mahAtmAonuM samarpaNa anyane te vAcaka temAM alaga zakyatAne joI zakaze. ' uttama kAvyo cinu modI pote ja kare mArge prayANa karavA preratA hatA. bhAratanA tene vAraMvAra vAMcavAnuM mana thaze. dareka che ke "kavitA e mAro rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjI ahiMsAnA vAMcana eka navI zakyatAnuM dvAra kholI prathama prema che'. siddhAMtane jIvanamAM vaNI levA mATe vizvamAM Apaze. - cinu modInI kavitA bhASAkarmanI prakhyAta hatA. mahAtmA gAMdhIjInA cAritra A navalakathA pratyeka ciMtanazIla daSTie, enI layanirmitinI dRSTie ane ghaDataramAM zrImad rAjacaMdrano phALo anokho manuSyane vicAra karavA prere tevI banI che. saMvedananI tIvratA ane tItAnI dRSTie vizvasamakSano sanAtana prazna e che ke A nokhI paDe che. gujarAtI gajhalane enuM A pustakamAM A banne mahAtmAono manuSya jAtinuM kalyANa kayAM ane zemAM gujarAtIpaNuM apAvavAmAM ane vyaktitvamAM ane jIvanamAM satya ane raheluM che? praznano uttara paNa kutija kalAtmakatAnI sAthe lokapriyatA hato. phebruArI - 20%) paddha chagg Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAvavAmAM cinu modInuM pradAna savAre kalA khAta2 kalAnuM ahIM sahaja rIte emaNe anubhavanuM zikSaNa meLavI aMkita thaI cUkyuM che. kavi cinu modInI anusaraNa kareluM che. AnA kAraNe navalakathAo ane vArtAo ApyAM che. kalama gIta svarUpamAM paNa eTalI ja govAlaNI vArtA arvAcInamAM vArtA tarIke gadyane abhivyaktinuM vAka banAvI emaNo. AsAnIthI vihare che. temanA saoNneTa para sthAna pAmI zake che. malayAnilanuM vAMcana sAhityanA vividha svarUpomAM noMdhapAtra sarjakatAthI sabhara che, gajhala-gIta-saoNneTa vizALa hovAthI temanI lekhanazailI pradAna karyuM che. zramika sarjakomAM AgavI svarUpamAM emanI pAsethI taddana navA ja saMmArjita che. dareka kRti pAchaLa malayAnile bhAta pADatA A lekhakanI kalamamAM prakAranA pratIko ane kalpano prApta thayAM ThIka ThIka mahenata lIdhA hoya tema lAge che. anubhavamUlaka saccAIno raNako che. che. cinu modInA saoNneTomAM sthAtikSama moTA bhAganI racanAomAM nAyaka pahelA hiMdI, marAThI, baMgALI ane urdU coTano anubhava sahRdaya bhAvakone acUka puruSa "huM' che enA kAraNe anubhavanI bhASAnA sAhityamAMthInA ghaNAM anuvAdo thAya che. cinu modInuM achAMdasa eka saccAI jovA maLe che. alabata emanuM avAranavAra gujarAtI bhASAmAM rajU thAya AgavA abhyAsano viSaya bane ema che. anubhavabodha maryAdita che. e svAbhAvika che paNa dakSiNa bhAratanI bhASAnuM sAhitya gujarAtI kavitAnA bhAvako mATe che kAraNa ke teo yuvAvayamAMja cAlyA gayA. emAM vyakta thatI sAmAjika bhUmikAna gajhalakA cinu modInuM palluM namatuM rahyuM che. "govAlaNI' vArtA dvArA malayAnile gujarAtane jhAjho paricaya nathI. dakSiNa paraMtu achAMdara, dIrghakavitA, gItakavitA, vArtA kalAnA kSetra eka zikhara sara karyuM che. bhAratanI cAra bhASAo - tamiLa, telugu, saoNneTa, pustaka, rUbAyata ane Adhunika anugAmI vArtAkAro mATe preraNAdAyI banI malayAlama ane kannaDa bhASAne emanAM AkhyAna kAvya jevA svarUpo temanI daDha mudrA rahyuM. "govAlaNaNImAM ja vArtAkalAnuM zikhara AgavA vyaktitva ane paraMparA che. tethI aMkAyelI che. sara thayeluM che. A bhASAonI zreSTha kRtio temaja temanA samAjanuM darzana karAvato anya pustako pustakanuM nAma : govAlaNI ane bIjI vAto dakSiNa bhAratIya sAhitya mALA gujarAtI bhASAmAM utare to gujarAtI prathama gujarAtI TUMkI vArtAnA vicakSaNa pustakanuM nAma : kaumudI sAhityane ane vAcakone eka anokhuM sarjakano vArtA saMgraha lekhaka : rAvurI bhAradvAja sAhitya prApta thAya ane e dvArA bhAratanI lekhaka : malayAnila anuvAda : navanIta madrAsI bhASAtmaka ekatAne vega maLe. (kaMcanalAla vAsudeva mahetA) prakAzaka: kuNAla madrAsI prakAzaka : Adarza prakAzana jJAnamaMdira prakAzana pustakanuM nAma Apa savarUpa ApanihArata 1760, gAMdhI mArga, bAlA gAMdhImArga, bAlAhanumAna sAme, (68) (adhikAra 9-12) hanumAna pAse, amadAvAda - 380001. amadAvAda - 380001. lekhaka: pUjya AcArya zrImad ajitazekhara mUlya rUA. 175/- pAnA: 184 mUlya : rUA. 125/- pAnAM : 144 surIzvarajI ma.sA. Adarza prakAzana dvArA prakAzita prathama AvRtti : bIjI 2013. prakAzaka : zrI zaMkhezvara pArzvanAtha tIrthadhAma AvRtti : 2017 I.sa. 2012nA kAsAravaDavalI, thAne arvAcIna TUMkI vArtA rU. sAta lAkhanA mUlya: pAnAM : 172 J govAlANI vize koI vivecaka bhAratanA sarvocca AvRtti : prathama vi.saM. 2070 vidhAna kareluM ke "bhAratIya jJAnapITha A graMthamAM pUjya 'AjanA (gujarAtI) puraskArathI sanmAnita Apa svarUpavuM AcArya zrI munisuMdara vArtAkAro | telugu sarjaka rAvarI ArSAnahArata ma.sA. racita adhyAtma mA vAlA nI bhAradvAjanI atyaMta kalpadruma graMtha para maTukImAMthIja nIkaLI lokapriya navalakathA "kAdaMbarI'no anuvAda vivecana (bhAga-3) AvyA che'. che. ApavAmAM Avela che. telugu bhASAnA samartha sarjaka DAM graMthakAra zrI madhya ane aMtamAM AvatI coTa malayAnila rAvurI bhAradvAjanA sAhityamAM jIvanano munisuMdara sUri mahArAje A graMthamAM soLa pachInA vArtAkAro mATe mArgadarzaka bane che. nicoDa maLe che. jIvana ghaDataranI vidyApIThamAM adhikAromAM adhyAtmano mahimA gAyo che. hana hamIjI nI OLOLO kAraka che. 128 paddha jIvana phebruArI - 2018 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane svarUpa batAvyuM che. upAyo darzAvyA che. prasaMgone potAnI AgavI zailIthI vabA | jIvaMta jIvaMta AMkha, ne emAM pramAda karanArAone cImakI paNa che. che prabhunI ApI che. A badhI vAto mATe teoe sAdhanApaMthe cAlanArA sAdhako viralA | jIvaMta jIvaMta AMkha, kayAMka vAtsalya chalakAvyuM che. kayAMka kamAM ja hoya che e sAdhaka eTale ApaNI | AMkhamAM vahAla che relAvI che. kayAMka mitrabhAva vyakta karyo che. AsthAnA ardhAnasamAM 5.pU. gurUdevaprabhu | AMkhamAM kamAla che to kayAMka kaThora kaDakAI pA dAkhavI che. zrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. jemane DaMko | AMkha amRta jhare paNa A badhA hoTha para rahelA zabdonA vartamAnamAM gAjI rahyo che. evA AMkhamAM sukha, AMkhamAM rasa bhAvo che. haiyAmAM to pahelethI chelle sudhI puNyAtmAnA saMyamajIvanane zobhAvanArI | AMkhamAM teja che. AMkha jAdu kare... bhAvuka jIva pratyenI uchaLatI karazA vahelI sAdhanA prasaMgonuM suMdara saMvedanAmaya AMkhamAM vahAla che. che. chalakAyelI che. Alekhana A pustakamAM thayuM che. lekhaka pote AMkha-mAM, kamAla che. saMskRta bhASAnA anabhinna jIvo paNa sAdhaka puruSonA sAdhaka che. e sAdhakanI ! | AMkhamAM zAMtatAnI divya jhalaka che teozrInI A kazAno pAvana sparzI sAdhanAthI AkarSAIne te sarva sAdhanAonI | pUrA premanI pAMkha pAmI zake mANI zake e mATe A graMtha saMkalana eka sthAne karavAnI emanI | che prabhunI jIvaMta jIvaMta AMkha. 2 rananA gujarAtI bhAvAnuvAdo - vivecano lekhinImAM paNa zraddhAnI saurabha anubhavAya | AMkho bole che pUrve thayelA che. e ja zreriAmAM Aje che. ApaNAne eka navuM gujarAtI vivecana maLI mArA azu ane jagADe che. kartA kahe che "guruvara sAdhanAnA ane | AMkho camake che. rahyuM che ane vivecanakAra A ajitazekhara guNonA kSetramAM maha samAna ane sAgaranA mArA tamasane e bhagADe che sUrIzvarajI arihaMtonA anaMta anugrahathI sthAne hatA. to pustakamAM thayeluM varNana AMkhomAM zakti anaMta che ane pavitratama ujaLI guru-paraMparAnA kAMkarI ane taLAvanA sthAne ja che. jaya naMdaprabhA, bhagavaMta che AzIrvAdathI lakhAyela A vivecana A pustakamAM gurudevanI ajoDa AMkhamAM vahAla che vairAgyanI bhInAzano anubhava karAve che. sAdhanA jIvananI vAta che je sAdhanA AMkhamAM kamAla che. dareka mokSa Icchaka jIvane zI rIte upakArI AMkhane joIjoI harakhe devardhi, pustakanuM nAma : sAdhanAno saravALo bane tenuM varNana che. sAdhanA karAve che sakala siddhinI sAkha lekhaka : muni zrI jinAgamaratnavijayajI karjanirjarA ane sAdhanA apAve che muni ! pAva che mana | che prabhanI jIvaMta jIvaMta AMkha. 4 ma.sA. mAragaDo. | - devardhi prakAzaka : zrI rAja-rAjendra prakAzana TrasTa amadAvAda sau tame sAthe rahyA to varSa A sAruM rahyuM mUlya : rU. 80/- pAnAM : 126 sau tame sAthe rahyA to joza ekadhAruM rahyuM AvRtti : prathama meM lakhyuM, gAyuM tame ne, cotarapha phelAyuM e prastuta pustaka gIta saunuM thaI gayuM : nA tAruM ke mAruM rahyuM paramopakArI dAdA gItanA hoThe haMmezA smita rahyuM evuM nathI gurudeva pratikSaNAnu AMsunI lahero thakI A gIta kadIka khAruM rahyuM smaraNIya prabhu zrI ekabIjAne maLyA nahIM toya vAta vaheMcI zakyA rAjendrasUrIzvarajI dhanya saha astitva A AnaMda denAruM rahyuM ma.sA. nA utkRSTa cAritra pAlana yukta zuM lIdhuM ne zuM dIdhuM enI mane to khabara nathI jIvananI saurabhane sakhya je baMdhAyuM che te sakhya bahu pyAruM rahyuM prasarAve che, jenuM Alekhana munirAja eTale devardhinuM A nAma jANe che badhA jinAgama ratnavijayajInI kalame enA zabdomAM haMmezA nA basa tAruM rahyuM AlekhAyela che. jemAM gurUdevanA jIvana - devarSi sAdhanAno saravALo phebruArI - 2018) vi chaqM (129 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jJAna-saMvAda prazna pUchanAra : zrI anIlabhAI motIlAla zAha - amadAvAda manuSyanA paMdara kSetra mAtra dharma karaNI karavAnA rahyA. e paMdara kSetramAM uttara ApanAra : vidvAna subodhIbena satISabhAI masAlIyA pAMca mahAvideha kSetra che. tyAM to sadAkALa kevaLIe prarUpelo dharma prazna : nigodanA jIvo ekendriya kahevAya che. zuM badhA ekendriya pravarte che. ane bAkInA pAMcabharata kSetra ane pAMca airAvata kSetramAM jIvo nigodanA kahevAya? daza koDAkoDI sAgaro pamano sarpiNIkALamAMthI eka koDAkoDI uttara : anilabhAI, nigodanA jIvo ekendriya kahevAya paNa sAgaropamathI saheja vadhAre vakhata dharmakarma karavAno rahe che. pAMca badhAja ekendriya jIvone nigodanA jIvanA kahevAya. jemake purUSane bharata ane pAMca airAvata e dasa kSetramAMnA ekeka kSetramAM batrIsa hajAra manuSya kahevAya paNa badhAja manuSya purUSa che ema na kahevAya. deza che. batrIsa hajAra dezamAMthI paNa dharmakarma karavAnA to mAtra oksijanane havA kahevAya paNa badhIja havA oksijana che ema sADApaccIsa Arya deza ja che. bAkInA anArya deza che. na kahevAya. praznaH meM eka pustakamAM vAMcyuM hatuM ke nikAcIta karma bhogavavA ja zAstramAM ekendriyanI alaga alaga bAvana lAkha yoni ' na paDe. jyAre bIjAmAM vAMcyuM hatuM ke nikAcIta karma kSINa thaI zake che. to varNavI che. temAM 7 lAkha pRthvIkAya, 7 lAkha jaLakAya, 7 lAkha ja agnikAya, 7 lAkha vAyukAya, 10 lAkha pratyeka vanaspatikAya. uttara : jIvathI je je karma karAya che, te be prakArathI karAya che. 14 lAkha sAdhAraNa vanaspatikAya. A badhI prakAranA jIvo eka prakAranA karma evA che ke je prakAre kALAdinI tenI sthiti che. ekendriyanA jIvo kahevAya. paraMtu A badhAne nigodanA jIvonA te ja prakAre bhogavI zakAya. bIjo prakAra evo che ke jJAnathI. kahevAya. soyanI aNInA agrabhAga jeTalI sAdhAraNa vanaspatikAyamAM dhyAnathI, zuddha upayogathI keTalAya karma nivRtta thAya. jJAna thavA asaMkhyAta zarIro che, ekeka zarIramAM anaMta jIvo che. A nigodAdi chatAM paNa je prakAranA karma avazya bhogavavA yogya che te prathama yonimAM eka Indriya rUpe eka zvAsa laIne mukIe teTalA samayamAM prakAranA ane je jJAnathI TaLI zake che te bIjA prakAranA karma kahyA jIva utkRSTa aDhAravAra janma maraNa kare che. sAdhAraNa nAmakarma nA che. nikAcita kamamAM sthitibadha hoya to bhogavyeja chUTako. te koI udayathI eka zarIranA Azraye anaMtA anaMta jIvo samAna rUpe jemAM prakAre maTI zake nahi. paNa sthitikALa na hoya to pazcAtApathI zAna rahe che, mare che ne pedA thAya che. te avasthAvALA jIvone nigoda vicArathI nAza thAya. kahevAya che. anAdikALathI sUkSma, nigodamAMthI trasapaNe pAmyA kaSAyothI, mohathI sthitibaMdha, anubhAgabaMdha thAya che. te nathI te "avyavahAra rAzi'nA jIvo kahevAya che. paNa je eka vakhata jIva pheravavA dhAre to pharI zake ema banavuM azakya che. AvuM trapaNuM pAmIne pachI bhale ne sUkSma nigodamAM cAlyA gayA hoya mohane laIne tenuM prabaLapaNuM che. traNa prakAranA yoga samAna hoya to paNa te "vyavahAra zi''nA jIva kahevAya che. vyavahAra rAzimAMthI chatAM paNa jo kaSAya na hoya to upArjita karmamAM sthitibaMdha ke jeTalA jIvo sidhdhagatimAM jAya che, teTalA jIvo anAdinigodanAmanI rasabaMdha thato nathI. vanaspatinI rAzimAMthI nIkaLI vyavahAra rAzImAM AvI jAya che. nikAcita karma koI prakAre maTI zake nahi. amuka "zithilakarma" prazna : AgamomAM anArya pradezono ullekha Ave che. to te nI kvacita, nivRtti thAya che, paNa te kAMI upArjita karanAre samaye anArya deza kone kahevAmAM AvatuM? vedyAvinA nivRtta thAya che. ema nahi, AkAra pherathI tenuM vedavuM uttara : je kSetramAM dharmakaraNI nathI, je kSetranA manuSyo dharma thAya che. koI eka evuM sithila karma che ke jemAM amuka vakhata cittanI thAya che. koI eka evuM siAthala karmamAM bilakula samajatA nathI. jyAM mukhya karIne dayA, satya, kSamA sthiratA rahe to te nivRtta thAya. Adi guNonuM AcaravuM nathI, jenAthI AtmAne nijasvarUpanI praznaH jo judA judA lekhakonA ghaNA badhA mahAvIra caritra vAMcyA. prApti thAya evo AryamArga, uttamamArga jyAM pravartato nathI, paNa emAM kayAMya evuM nathI AvatuM ke tirthaMkara mahAvIre agAunA tevA kSetrane, tevA dezane anArya deza kahevAya che. 23 tIrthakaronI. mUrtipUjA karI hoya to jaina dharmamAM mUrtipUjA AvI manuSyanI utpattinA aDhI dvIpanI aMdara trIsakSetra to kayAMthI? akarmabhUmi (jugalIA) manuSyanA che. ane 56 kSetra aMtaradvipanA uttara : bALakane vokaranI jarUrata tyAM sudhI paDe che, jyAM sudhI manuSyanA che. e chayAsI kSetranA manuSyo to dharmakarmamAM bilakula te potAnA paga para cAlatA na zIkhI jAya. tIrthaMkara (lagabhaga). samajatA nathI. e manuSyo to potAnA pUrve karelA praNayanA phaLa, zAyika samyakatva sAthe janme che. kSAvika samyakatva pragaTe tyAre darzananI devatAonI peThe sukha bhogave che. have aDhI dvIpamAM karmabhUmi ArAdhanA pUrI thAya che. ne jyAre kevaLajJAna thAya tyAre zAnanI ArAdhanA [(130) prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrI thAya che. amRtAcArye tatvArthasAramAM samyakdaSTine tame koI tIrthanuM varSo jUnuM derAsara najaramAM lAvo to dekhAze ke "ISatasiddha' kahyA che. dRSTimAM sidhdha jevo saMpUrNa AtmA khyAlamAM prathama raMgamaMDapa hoya che - je ApaNA audArika zarIranuM pratika AvI gayo hovAthI siddha kahyA che. che. AgaLa vadhatAM prArthanA hola Avaze - je ApaNA tejasa tirthaMkara Adine gRhasthAzramamAM vartatA chatAM "gADha" ane zarIranuM pratika che. te pachI mukhya gabhAre Avaze - je ApaNA avagADha'' samyakatva hoya che. kSAyika samyakatva athavA gADha- kAzmaNa zarIranuM pratika che. avagADha samyakatva eka sarakhuM. AtmAnI niraMtara pratitI varcA kare (ApaNuM Aje dekhAya che te dArika zarIra - tenAthI sUkSma tene bhAyika samyakatva kahevAya che. ADIgrI sudhI pahoMcelAne have koI tejasa zarIra - tenAthI sUkSma kArmaNa zarIra - temAM birAjamAna avalaMbananI jarUra nathI. ApaNe mahAvIrane ApaNI kukSA sudhI nIce ApaNo AtmA) utArIne mulavIe chIe mATe ApaNane AvA badhA savAla thAya gabhArAmAM bhagavAnanI mUrti che je ApaNA AtmAnuM che. bAkI marIcInA bhAvamAM mahAvIranA jIve tIrthakara (AdinAtha pratika che. paNa gabhArAmAM eTaluM badhuM aMdhAruM che ke mUrti hovA dAdA)nI vaMdanA-pUjA karI ja che. chatAM ApaNane dekhAtI nathI ke te ApaNAmAM rahelA ajJAnanuM have Apano savAla che ke to jaina dharmamAM mUrtipUjA AvI pratika che. AtmA hovA chatAM ajJAnanA aMdhakArane lIdhe te kayAMthI? to tamane khyAla haze ke bharata mahArAjAe traNeya covIzI ApaNane pratIta thato nathI. paraMtu gabhArAmAM divo pragaTAvavAthI (atIta-anAgata ane vartamAna)nI pratimA bharavI hatI. aSADhI mUrtinA darzana thAya che - te divo jJAnanuM pratika che. samyakajJAna zrAvake zrI pArzvanAtha bhagavAnanI tyAre pratimA bharAvI hatI jyAre pragaTa thavAthI Atma darzana thAya che. divo covIse kalAka cAlu hajI temano jIva tIrthakara rUpe janmyo paNa nahato. samavasaraNamAM rakhAya che - te batAve che ke jene kSAyika samyakatva pragaTe che tene paNa jinamaMdira ane temAM jina pratimAo hoya che. naMdIzvara dvIpamAM niraMtara, covIse kalAka AtmAnI pratiti varyA kare che. zAzvata jinabimba birAjamAna che jyAM devagaNa bhakti karavA varSo pachI bhASA badalAI jaze paraMtu A pratikarUpe jJAna jAya che. bhAvi peDhIne malatuM raheze evI dIrdhadaSTi vAparIne pUrvAcAryoe eTale eka vAta yAda rAkhavI ke ApaNA jevA bALa jIvo A badhI racanA karI che. ITI mATe mUrti-darzana-pUjA e eka avalaMbana che. darpaNa hAthamAM letA subodhI satIza masAlIyA jema mukhAkRtinuM bhAna thAya che tema jinezvara svarUpanA ciMtavana 19, dharmapratApa, dAmodaravADI, rUpa darpaNathI AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. bhagavAna banIne ApaNe kAMdIvalI (IsTa), mo. 8850088567 kevI rIte anaMta sukhI thaIe te temanA svarUpane joIne zIkhI zakIe chIe ane teTalA mATe temanA darzane jaIe chIe. te (zrI muMbaI jaina yuvaka saMghane maLela anudAnanI yAdI) ApaNA Adarza che ane emanA darzanathI ApaNane ApaNA Adarza janarala Donezana tarapha AgaLa vadhavAnI preraNA maLe che. jinedra darzana, nijadarzananI rakamAM nAma. dRSTithIja karavA joIe. prabhunA anaMta jJAna, darzana, sukha ane vIryano vicAra karyA vinA mAtra pratimAne caMdana AdithI pUje che 2000 - zrImatI suhAsinIbena koThArI tene mUrkha kahyo che. pratimA pAse apekSA rAkhI pUjA karavI te haste : ramAbena mahetA mithyAtva che. paNa pratimAnA darzana AtmAnA kalyANa arthe che ke 2000/- zrI mihirabhAI koThArI je bhagavAna kevA hatA tenuM svarUpa dekhADavAmAM nimitta che. ke jenAthI haste : ramAbena mahetA jinendranA zuddha AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, AtmAnA apUrva 1000/- zrI abhiSeka koThArI haste : ramAbena mahetA guNa dRSTigocara thaI anya svaccheda maTe, ane jIvanA aMtima dhyeyarUpa 5000/zuddhasvarUpanuM dhyAna thatAM Atmabodha thAya. pratimA para dRSTi sthira | jamanAdAsa hAthibhAI mahetA anAja rAhata phaMDa | rAkhavAthI ekAgratA sadhAya che mATe AtmArthI mumukSu jIve 2,000/- zrI ASaya koThArI mUrtipUjAnA vivAdamAM utaravuM joIe nahI. 2,000/paMDita banArasIdAsajI kahe che ke "jenI bhavasthiti alpa thaI gaI che, mukti najIka AvI gaI che, teja jinapratimAne jinendra - prabuddha jIvana lavAjama sarakhI svIkAre che. maMdironI racanA paNa e rItanA thaI che ke A 7,000/- zrI virendra modI - dubaI zAstrajJAna varSonA varSo sudhI "pratika'nA rUpamAM sacavAI rahe. 7,000/(phebruArI - 2018 prabuddha jIvana 131 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA svabhAvane barAbara oLakho eja dharma jemaNe potAnI jAtane AMtarika sAdhanA dvArA jANI che, eTale guruo ne purohito vagere to patharAnI pUjA AratI karavAnuM kahe ke sva svarUpamAM sthira thayA che, evA Atmastha ane AtmajJAnI kaSTa che, ne tyAMthI bhagavAna prApta thaze, ema badhA kahe che, paNa mArA bhAI ane vipattimAM potAnI sajjanatA choDatAM ja nathI, kAraNa ke temaNe I patharAmAM to bhagavAna nathI, mAtra zaNagArela patharo ja che, chatAM ne potAnA svabhAvane jANela hoya che, ne temAM sthira thayela hoya che, ne gAmanA mANaso pUjA AratI karI zodhe che, paramAtmA to ApaNA AMtarika parama zAMti prApta karI hoya che, jyAre je Atmastha nathI, aMtaramAM AtmA tarIke beTA che, tyAM zodhatA nathI, mATe teo badhAto temaNe potAnA svabhAvane jANI ne temAM sthira thayo hoto nathI, te aMtaramAMthI zodhavAne badale patharAmAM zodhe che. to teo mahA mUrkha che uce game te pada para ke pahocI gayo hoya, ke samAjanuM zoSaNa karIne emaja artha thayo kahevAya, kAraNa ke jyAM che ja nahI tyAM kyAMthI maLe. nANA bhegA karyA hoya, to paNa te potAnI durjanatA choDato ja nathI, jyAre mAro suyo ahI nahI to dharamAto che, te prakAza thatA svArtha, lobha ane ahaMkAra temane zAMti levA deto nathI, jyAre Atmastha maLaze ja jyAre gAmanA lokone game teTalo jaLahaLato prakAza thaze, ahaMkArarahita hoya zAMti dhAraNa karIne saraLatA, sahajatA ane satyamAM AratI pUjA karaze, dIvA karaze, rADA rADI karaze to paNa maLanAra sthira thaIne jIvana svastha rIte jIvato hoya che, hIro kIcaDamAM paDI nathI. eTale murkha ane mahA murkha koNa teto Apa ja nakI karo te ja jAya to paNa te potAnI camaka khoto ja nathI, ane tenuM teja mulya rahe vyAjabI che. che, ane dhUDa AkAzamAM uce caDe che, chatAM potAno svabhAva choDatI ja jIvananI apUrNatAo para AjanA kathAkAro, dharmAtmAo lAMbA nathI, melA karI ja de che, ne ApaNane kaSTa Ape ja che. tevuM Atmastha lAMbA bhASaNo detAja phare che, paraMtu teonA jIvanamAM satyatA ane nahI AtmasthamAM phera che. | anAsakti, rAgadveSa, ahaMkArarahitatA jovA maLatI ja nathI. temanA ApaNe sauva paramatatva paramAtmAnA darabAramAM pahocavA mATenAM jIvanamAM satya dharmanI jhalaka jovA maLatI nathI. AvA dharma hIna yAtrIo chIe, paNa paramAtmA kayAM vase che, tenI ja khabara nathI, jJAna ane asatya vAdIo potAne to nukasAna kare ja che, kAraNa ke daMbha nathI, ne bahAra doDyA ja karIe chIe, ne bhaTakAI marIe chIe, kare che daMbhI mANasa kadI zAMti prApta karI zake ja nahI, te zAzvata paNa paramatatva paramAtmAnuM dhara hAthamAM AvatuM nathI, ane prApta thatA niyama che. teo AkhA samAja ne nukasAna kare che, teja AjanI ciMtAno nathI, paramAtmAnuM maMdira ApaNI aMdara che, tyAM ja te ApaNA AtmA moTo viSaya che, satya zAstromAM nathI teto potAnA aMtaramAMthI ja svarUpe birAjela che, je ApaNe bahAra zodhIe chIe, jyAM teo zodhavuM paDe che, Atma jJAnanI prApti eja satyatAmAM sthiratA che, hAjara ja nathI, tyAM kyAMthI maLe, AtmAmAM sthira thavAthI ja prApta thAya satyatAnI prApti che, jagatamAM koI koIne sudhArI zakatu ja nathI, A badhA sudhAravA mATe nIkaLI paDyA che, tethI tenI mahenata UMdhA vAsaNamAM | amArA gAmamAM eka karazana paTela hatA teo magaphaLIno vepAra pANI bharavA jevI puravAra thAya che. ane kahenArAnI karaNI ane karatA ne magaphaLI gAmamAMthI kheDUto pAsethI kharIde ne kothALAmAM bharI kathanI vacce bahu moTo phera hoya che teo badhA ja peso, pratiSThA kothaLA zIvI le ne pachI zaheramAM jaIne vecIyAve emAM eka divasa pracAra ane prapaMcanAM edIo hoya che, ane nisvArtha ane phaLanI sAMje kothaLA zIvavA hatA, tyAM suyo paDI gayo ne gharamAM lAITa nahotI AzA vInA kAma karanArA hotA ja nathI, mATe te tenI asara thatI ja aMdhAruM hatuM ane bahAra caMdrano sAro prakAza hato eTale bahAra bajAramAM nathI, ane Ame koI koIne koI sudhArI zakatuM ja nathI sudharavA potAno suyo zodhavA mAMDyA kayAya suyo maLe nahI, eTale gAmanA mATe mATe potAnA manathI taiyArI hovI joIe. toja mANasa potAnuM juvAno nIkaLyA tyAM bApA zuM zodho cho, zuM khovAya gayuM bApA kahe urvIkaraNa karI zake che, nadInuM pANI upara caDAvavAmAM mahenata karavI mAro magaphaLInAM kothaLA zIvavAno suyo paDI gayo che, A dhULamAM paDe che, ne nIce laI javA kAI mahenata karavI paDaTI nathI. tema urvIkaraNa maLato nathI. eka chokarA pAse beTarI hatI tethI bApA kahe beTA jarA karavA viveka, puruSArtha ane satyatAnI AvazyakatA che te kadI koInA madada karo ne chokare beTarI karI ne badhe ja zodhavA lAgyA paNa suyo dvArA maLatI ja nathI, teto potAe potAnA mAMthI sAdhanA dvArA ja kayAya maLe nahI chokarA kaMTALIne kahe bApA kayAM paDI gayo che to zodhavI paDe che, te mATe puruSArtha karavo paDe che, cAlo ApaNe ApaNI kaho, bApA kahe huM kothaLA zIvato hato tyAM gharamAM hAthamAMthI paDI jAtane jANIe tyAja satya che, je prApta thaze ja, ne parama zAMti sukha gayo tyAM prakAza nahoto eTale ahI prakAza che mATe ahI zodhuM chuM, nI anubhUti thaze teja paramAtmA che., bahAra paramAtmA nathI eTaluM bApA tamo to sAva ja murkha cho. suyo khovAyo che, gharamAM, ne bahAra samajo. kAM zodho cho. to bApA kahe mArA bhAI ApaNA sAdhuo, saMnyAsIo, tatvaciMtaka pI. je. paTela amerikA che. prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra janma kalyANaka varNa gotra yoni malaya gautamabhAI bAvIzI A varSe mahAvIra janma kalyANaka caitra suda 13ne guruvAra kevalavRkSa : zAlavRkSa 29-3-2018nA roja Ave che. jaina zAstronuM paThana pAThana mukhya sAdhvI ': caMdanabALA karIne thoDI mAhitI ekatra karI che. yakSa : mAtaMga tirthakara : mahAvIra svAmI vAhana : hAthI mAtA : trizalA devI varNa : zyAma pitA : sidhdhArtha bhu jAo : 2 bhujAo nakula, bijorU lAMdana : siMha kSiNi : sidhdhA (sidhdhIcIkA) gaNadhara : IndrabhUti vAhana : siMha gaNa : 1 1 : lIlo gaNadharo : 11 bhujAo : 4 bhujAo varadamudrA, pustaka, bijorU, (1) IndrabhUti (2) agnibhUti (3) vAyubhuti (4) vyakta bANa (5) sughamA (6) maMDita (7) mATo putra (8) aMkapita jJAnanagarI : RjuvAlikA (9) acalamAtA (10) metArya (11) prabhAsa dIkSAnagarI : kSatriyakuMDa janmanagarI : pUrvadeza mahAvIra svAmIe visa sthAnaka tapa kayA tapathI karyuM : mAsa zramaNa janmabhUmi : kSatriyakuMDa ': kazyapa pUrvabhava : naMdana ': mahiSa pUrvabhaveguru : poTilakAcArya rAzi : kanyA .: prANAta gaNa pUrvabhave svarga ': mAnava janma samaya bhava : 27 ': madhyarAtri (1) nayasAra mukhI (2) prathama devaloka (sodami) (3) janma nakSatra : uttara phAlyunI marIcikumAra (4) brahma devaloka (5) kauzika brAhmaNa (6) puSyamitra saja che muSTilocanI prakriyAH paMca muSTi (7) saudharma nAmanA pahelA devalokamA (8) agnidyota nAmano jAtinuM nAma brAhmaNa (9) IzAna devaloka (10) agnibhUti nAmanA brAhmaNa 3 ane : jJAnakula (11) sanatakumAra nAmanA devalokamA (12) bhAradvAja nAmano saMghayaNa : pahelu 74 RSabha nAraMca brAhmaNa (13) mahendra nAmanA devalokamAM (14) sthAvara nAmano (atyaMta majabuta) brAhmaNa (15) brahma devaloka (16) vizvabhuti nAmanA yuvarAja dikSA samaya : divasano caturtha bhAga ane sanmuti AcArya pAse dikSA lIdhI. (17) mahAzaka devaloka dikSA nakSatra : uttarA phAlyunI (18) patinapuzamA prajApati rAjA thayo. (19) sAtamI narake dikSA rAzI : kanyA gayA (20) siMha thayA (21) cothI narake gayA (22) manuSya caitra vRkSanI uMcAI : 21 dhanuSa paNa pAmyA (23) coryAsI lAkha varSa AyuSyavALA priya mitra dikSA samaye vaya : 30 varSe nAmanA cakravartI thayA (24) mahAzaka devalokamAM deva thayA dikSA kayA vanamAM lIdhI : kuMDavanamA (jJAtRkhaMDavanamAM) (25) paccIsa lAkha varSa AyuSyavALA naMdana nAme rAjaputra thayo dikSA kayA vRkSanI nIce lIdhI : azokavRkSa (26) prANAta nAmanA dazamA devalokamA deva thayA (27) bhagavAna AyuSya : 72 varSa mahAvIra svAmI janmatithi : caitra suda 13 pAraNA : kolapAka (saniveSa) OM hrIM zrI mahAvIra svAmI ahata namaH pAraNA karAvanAra : bakula brAhmaNa) vidhi : 12 logsasa 12 sAthIyA 12 phaLa naivedya 12 khamAsaNA vihArabhumi : Arya anArya khamAsaNAno duho : "parama paMca parameSThimA paramezvara bhagavAna phebruArI - 2018) prabuddha jIvana 133 ] Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nikSepa dayAIe namo namo jina putro : eka putrI (priyadarzanA) bhANa vaiThiya labdhidhara : 700 cyavana tithi : aSADha suda 6 mahAvIra prabhunI 6 AjJA OM hrIM zrI mahAvIra svAmI parameSThine namaH (1) tatvajJAnano abhyAsa karavo ane vicArone nirmala banAvavA dikSA tithi : kArataka vada 10 mATe prayatna karavo. OM hrIM zrI mahAvIra svAmI nAthAya namaH (2) jIvana kramamAM tyAga karavA lAyaka, aMgIkAra karavA lAyaka, kevaLa tithi : vaizAkha suda 10 jANavA lAyaka zuM che. teno nirNaya karavo. (3) potAnI zaktino vicAra karavo zakti mujaba AgaLa vadho. % zrI zrI mahAvIra svAmI sarvazAya namaH (4) Atma vizvAsa rAkho. koInA para AdhAra na rAkho, tamAro mokSatithi : Aso vadI 0aaaa (amAsa) udhdhAra karato e tamArA potAnA vicAra puruSArtha ane udyoga OM hrIM zrI mahAvIra svAmI pAraMgatAya namaH para AdhAra rAkhe che. zarIramAna : 7 hAtha (5) mAna athavA A loka paralokanA sukhanI IcchA rAkhyA sivAya garbha kALa : 9 mahinA 7ii divasa 12 kalAka jeTaluM satkArya thAya teTaluM karo. ame zuM karIe evA nirmAlya zarIrano varNa : suvarNa vicAro kADhI nAkho. pramAdamAM jIvana na gujAro. mokSanuM sthaLa : pAvApurI (6) jo tame gRhastha dharma athavA sAdhu dharmanA mArgamA dravya ane prabhunA garbhanu haraNanuM kArya : uttarA phAlyunI nakSatramAM thayu hatu. bhAvathI zakti mujaba preraNAmAM prayANa karazo to jarUra mokSa prathama dezanAno viSaya : yatidharma, gRhastha dharma, gaNadharavAda pahoMcyA sivAya rahezo nahI. kevala jJAnanuM sthaLa : ayodhyA daza araderAomAnI mahAvIra paramAtmAne sparzatI traNa araderAoH kevala jJAna vakhate tapa : 2 (1) koIpaNa tirthakarane kevaLa jJAna thayA pachI upasarga thAya nahi dikSA tapa chatA bhagavata mahAvIrane gauzALAe upasarga karyo nirvANa tapa (2) garbhanuM palaTAvavAnuM bane nahI chatA mahAvIra svAmI vakhate sAdhu saMkhyA : 14,000 banyuM. sAdhvI saMkhyA : 36,000 (3) tirthaMkara paramAtmAnI dezanA khAlI na jAya paraMtu bhagavAna zrAvaka saMkhyA : 1,50,000 mahAvIra svAmInI prathama dezanA khAlI gaI. zrAvikA saMkhyA : 3,18,000 nAma artha : chanmastha avasthA : 12 varSa ane 15 divasa (1) caMDakauzika nAgane upadeza Apyo, govALAne kSamA ApI gRhastha avasthA : 30 varSa caMdanabALA pAse bAkuDAnu pAraNa karyuM tevo utkRSTa upadeza keTalI saMkhyA sAthe : pote ekAkI tevI kSamA tevu pAraNuM radayastha karo. dikSA mahAyAtrAnI zibikAnuM nAma : candraprabhA (2) mAtAnA garbhamA AvyA tyArathI dhana dhAnyanI vRSTi, vRdhdhi samaya : bapore thayelI tethI vardhamAna. pAraNu zenA vaDe karyuM : paramAna (khIra) (3) prabhu mahAmoTA upasargathI kaMpAyamAna thaze nahi tethI patnI : yazodA IndrarAjAe temanuM nAma mahAvIra pADayu. 14 pUrvadhara : 300 mahAvIra svAmInA jaina tIrthAH avadhi jJAnI : 13,00 gujarAta : zrI bhadrezvara tIrtha - phona : 0283828236 1 vaMza : IzvAMDu bhojanazALA dharmazALA vAdalabdhidhara : 400 zrI mahuvA tIrtha - phona : 02844227571 kevalajJAnI : 700 bhojanazALA dharmazALA mana : paryavajJAnI : 500 rAjasthAna : muMdALA mahAvIra : phona : 2934284056 mahAvIra svAmInA pAMcamA bhavamA dikSA lenAra : poTaTalAcArya, bhojanazALA dharmazALA mahAvIra svAmIe keTalA daMDaka karyA : 229 mahAvIra svAmI bIjA dezanAmAM pratibodha pAmelA pUrvo :4,411, amadAvAda : 079-29296321 134 prabuddha jIvana (phebruArI - 2018) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAINISM THROUGH AGES Dr. Kamini Gogri lait LESSON - 5 names of Jain lay devotees suggesting the popularity of Jainism in earlier times. A number of Jain inscriptions of In this article we will study the spread of Jainism in Uttara the Kusana and Gupta period and several nude images Pradesh. of Jinas show the names of the gana (group), kula (lineage) Northern India: and sakha (branch) mentioned in the Svetambar Theravali. thern areas of Uttar Pradesh, Delhi, Punjab, Kampilya was another great centre of Jainism which is Haryana, Madhya Pradesh, Himachal Pradesh, Kashmir and mentioned in the Bhagavati (1921: p. 2348) and the Rajasthan have been associated with Jainism since the days Uttaraadhya-vana Sutra (Law 1940: 140) referring to King of the first tirthankara Risabhdeva, who was born in Saniava who was a Jain devotee. Sankasya, mentioned in Ayodhya. Many tirthankaras were born in northern India, the Ramavana, the capital of Kusadhavaja Janaka, where the last being Parsvanatha, born in Varanasi. Sita's parental uncle had a Sankasiya branch of the Historically, the north has been divided into many Carana gana established in the third century BCE, shows kingdoms, large and small, ruled by various clans and its connection with Jainism (Chatterjee 1978: p.95). dynasties, some of which patronised Jainism. It is difficult Jainism penetrated into northwest India quite early. to give a full account of Jainism in different parts of the ancient city of Kapisi, visited by Yuan Chwang in the Northern India after the Maureen period. Epigraphic seventh century CE and been identified as Opian in evidences are very few and hence the history is dependent Afghanistan by Cunningham, had a sizeable Jain population on literary sources, archaeo-logical evidence and discovery (Chatterjee 1978: p.97). The Jain literary tradition of early Jain images. The Jain literary sources suggest the associates Taksasila with Bahubali, a son of Risabha. Sir John existence of Jain temples in almost all the principle cities of Marshal has observed a large number of Jain edifices in India, but practically none of them have survived. Taksasila suggesting that it was a great Jain centre Archaeological and some epigraphic sources denote the (Archaeological survey of India 1914-15:p.2). Sinhapura, state of Jainism in Mathura, Kausambi, Sravasti, Rajgraha, identified by Stein (1890, vol. 4, p. 80) and Cunningham Ahichhatra, Taksasila and Simhapura. with the modern Ketas in the Salt Range (Punjab, Pakistan), The earliest Jain inscription found in Mathura is from was visited by Yuan Chwang, where he saw Svetambar Jains the period of 150 BCE. It developed as a centre of Jainism (Chwang's Diary.1, date n.a:.p.248). under the varied patronage of many rulers stretching over Although the Digambars claim a great antiquity for centuries. It receded after the Nanda dynasty, but later their sect, it is a fact that no Digambar record before 300 revived by Jain ascetics with the support mainly from CE has so far been discovered (Chatterjee 1978: p. 99). common people, some Ksatriyas, a few women from the Parsvanatha allowed the monks a lower and upper aristocratic families and the business community. Although garment, while Mahavira did not bother whether the Mathura was a stronghold of the Bhagvata cult, both monks wore the garments or discarded the clothes Buddhism and Jainism flourished there. The evidence from following his example. From the earliest times, Jain monks epigraphic inscriptions and the literary sources suggest a indulged in both kinds of practices, wearing clothes strong Jain presence up to the 14th century CE (Chatterjee (sthavira kalpa) and going naked (Jina kalpa). It is 1978: pp. 46-72). interesting to note that Parsvanatha never went naked, Varanasi, the birth place of Parsvanatha, the twenty- while Mahavira went naked, but he practised this 13 third tirthankara, Kausambi, the birth-place of months after he became an ascetic. Vimala's Paumcariyam Padmaprabha, the sixth tirthankara, and Sravasti the birth- written 530 years after Mahvira's liberation shows no place of Sambhavanatha, the third tirthankara, were great acquaintance with the Digambars, suggesting that there Jain centres from earliest times and had royal patronage. was no separation of Jainism at that time. The epigraphic Ahicchatra (Ramanagar UP), the ancient capital of Pancala evidence and dates of the original Digambar canon suggest had Jain temples dedicated to Parsvanatha and that the Jains separated as Svetambar and Digambar around Neminatha. The inscriptions from Ahicchatra disclose the 150 CE. (phebruArI - 2018 prabuddha jItuLa 135 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Unlike Rajasthan and Gujarat where Svetambars Jain iconography, and because similar high quality Jain predominated, Digambars had their strongholds in artworks are missing for many centuries and Jain artworks Madhya Pradesh, Uttar Pradesh, Maharastra and southern that have been found from the same period in north India India. Madhya Pradesh had several influential Jain centres show quite different forms and symbols. It may belong to from earliest times. The ruling dynasties of this region Ajivikas or another ancient Indian naked ascetic tradition. favoured the brahmanical religion, however, Jainism was Ancient naked terracotta statues discovered in 1970s held in esteem by individual kings of different dynasties. near Ayodhya are similar to the Lohanipur Torso, but Epigraphic evidence of the seventh century, discovered in terracotta arts are also missing in Jaina tradition and the the Sonagiri temples, proves their antiquity. Chandella Ayodhya terracotta statues too lack Jain iconography. kings patronised Jainism and the epigraphic inscriptions Deogarh: during the period of kings Dhanga, Kirtivarman and Parsva & Suparsva Madanavarman suggest that many temples including the The fort temples are dominated by the Jain temples in famous Khajuraho and Deogarh temples were built during the eastern part of the hill fort; the images here are mostly their reign. The literary sources provide extensive of the "iconographic and the stylistic variety".The Jain information regarding the state of Jainism in Madhya complex was built during 8th to the 17th century and Pradesh, which include a temple dedicated to Parsvanatha consist of 31 Jain temples housing around 2,000 sculptures at Dhara, which was later destroyed by the Muslims along which is largest such collection in world. The Jain temples with the Hindu temples. The Parmar kings Harsa Siyaka, have a large number of panels depicting scenes from Jain Vakpati Munja, and Bhoja supported literary activities and mythology, tirthankara images and votive tablets. The were patrons of Jainism. Gwalior was connected with pillars are carved with a thousand figures. Worship at some Jainism from earliest times and the fifteenth century was of the Jain temples are still held regularly. The most famous the golden age of Jainism, and it was largely due to the of the Jain temples in the fort is the Shantinath temple, under the Tomara kings. (Chatterjee 1984:p.177) which was built before 862 AD. It is testament that a History: prosperous Jain community lived in this region. Jain temple Parshvanatha, the twenty-third tirthankara, was born complex in Deogarh is protected by the Department of in Benaras (now Varanasi) in 872 BCE. According to Jain Archaeology of the Archaeological Survey of India. tradition, Kashi (now Varanasi) is the birthplace of three Kankali Tila Kankali Tila is a mound located at more tithankaras, namely Suparshvanatha, Mathura. The name of the mound is derived from a modern Chandraprabha and Shreyansanatha. According to Jain temple of Hindu goddess Kankali. The famous Jain tradition, five tirthankaras were born at Ayodhya, stupa was excavated here in 1890-91 by Alois Anton including Rishabhanatha, Ajitanatha, Abhinandana-natha, Fuhrer (Dr. Fuhrer) The archaeological findings testifies the Sumatinathal and Anantanatha. existence of two Jain temples and stupas. Numerous Jain The famous naked male torso found at Lohanipur, sculptures, Ayagapattas (tablet of homage). whether Mauryan or, more likely Kushana, is generally Most sculptures could be dated from the 2nd century taken as indicative evidence of ascetic tradition in north BC to the 12th century CE, thus representing a continuous India. Inscriptions from the many ayagapatas of the period of about 14 centuries during which Jainism Mathura region make clear that puja to the tirthankaras flourished at Mathura. These sculptures are now housed with lay and ascetic involvement was an important in the Lucknow State Museum and in the Mathura dimension to this The earliest archeological evidence is in Museum. The excavations of Kankali Tila are regarded as a the form of a naked headless torso discovered in 1937 testimony great antiquity of Jainism. near Patna (Bihar), which is called the "Lohanipur Torso". Prominent Tirthas: This has been dated by modern scholarship to about 2nd Shantinath Temple in Deogarh century BCE. It is a highly polished stone artwork of precise Prachin Bada Mandir, Hastinapur, Meerut human form, but it is unclear if it belongs to Jainism, Ajivikas or some other Indian religious ascetic Navagarh Tirth tradition. While it is not Buddhist, and is naked like the Kailash Parvat Rachna, Hastinapur,Meerut Jinas, it may also not be a Jain statue because it lacks the Ashtapad temple, Hastinapur, Meerut 13EUR prabuddha jIvana 212) - 2090 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jambu Dweep Rachana, Hastinapur, Meerut who was born in Kaushambi. Sri Padma Prabhu grew up Ahi Kshetra and received his education in Kaushambi. Parshvnath Digamber Jain Atishya Kshetra, Vahelna, SRI SUPARSHAVANATH Muzaffarnagar Sri Suparshavanath was born in "Bhadani Muhallah" Trilok Teerth Dham, Bada Gaon in Baghpat which is situated on the banks of River Ganges in Varanasi. Parshvanath Jain temple in Varanasi Also known as "Jain Ghat" this place is about 1.5 km away from Bhelupura. Sri Suparshavanath was the 7th Jain Shri Shouripur Digambar Jain Siddha Kshetra, Bateshwar Tirthankara of the present age and was born to King Shri Vimalnath Digambar Jain Atishay Kshetra in Kampil, Pratistha and Queen Prithvi at Varanasi on the 12th Jestha Farrukhabad district Shukla in the Ikshvaku clan. Sri Digamber Jain Shreyansnath Mandir at Sarnath, SRI CHANDRAPRABHU Varanasi Sri Chandraprabhu the 8th Jain Tirthankara was born in Shree Parsvnath Atishey Kshetra Digamber Jain mandir, Chandrapuri a town which is located on the banks of River Bada Gaon in Baghpat Ganges, about 20 km. away from Varanasi. Sri Shri Chintamani Parshwnath Jain Shwetambar Chandraprabhu was born to King Mahasena and Queen Mandir, Haridwar Lakshmana Devi of the Ikshvaku dynasty. SRI SUVIDHANNATH Shri 1008 digamabar Adinath jain mandir, Raiganj, Uttar Dinajpur district Khukhundoo Sri Suvidhanath is the 9th Tirthankar who is also known as Lord Pushpadanta, who became a Siddha SRI ADINATH (Liberated soul). He was born to King Sugriva and Rama Sri Adinath also referred to as Lord Vrishabhnath is Devi in the Ikshvaku race in the land of Kakandi in Uttar the first Tirthankar who was born in Swargdwar in Pradesh. Ayodhya who traveled and taught the timeless Jain SRI SITALNATH literature. Sri Sitalnath was born in Bhadilpur on the 12th day of SRI AJITNATH the dark half of the month Magh. He was the 10th Sri Ajitnath is the second Trithankar who was born in Tirthankar in the Jain religion to be born to King Dridhrath Baksaria Tola in Ayodhya, this place is also known as and Nanda Devi. Begampura. There is a temple dedicated to him which is SRI SREYANSNATH known as "Ajitnath ki Tok". Sri Sreyansnath the 11th Tirthankara of Jain religion SRI SAMBHAVNATH was born at Singhpuri, which is near Sarnath in Ikshvaku Sri Sambhavnath is the 3rd Tirthankar in the Jain Dynasty. According to Jain beliefs, it is said, he became a religion. He was born on the 15th day in the city of Siddha, a liberated soul which has destroyed all of its karma. Shravasti. It was here that he attained the ultimate Lord Sreyansnath was born to King Vishnu and Queen knowledge through meditation. Vishnu Devi of Ikshvaku Dynasty. His birth date was the SRI ABHINANDANNATH twelfth day of the Falgun Krishna month of the Indian Sri Abhinandannath was born in Ramkot Muhalla in calendar. Ayodhya. He was the 4th Tirthankar of the Jain religion SRI VASUPUJYA who is said to have lived 50 lakh Purva. There also a temple Sri Vasupujya was the 12th Tirthankar in the Jain which is dedicated to him in Ayodhya. religion to be born in Champapuri. He was devoted to SRI SUMATINATH spirituality and later in his life took Diksha from Acharya Sri Sumatinath was born in Muhalla Mondhiana Vajranabh. Rajghat in Ayodhya. He was the 5th Tirthankar in the Jain SRI VIMALNATH religion. There is a temple here which is dedicated to him. Sri Vimalnath was born in Kampil on the 3rd day of SRI PADMA PRABHU the bright half of the month of Magh. He was the 13th Sri Padma Prabhu is the 6th Tirthankar in the Jain religion Tirthankar who was born to Kritvarma and Shyama Devi. (phebruArI - 2018 prabuddha jIvana 439 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tirthankar in the Jain religion. His father was King Bhanu and mother was Suvrata Devi. To Be Continued In The Next Issue SRI ANANTNATH Sri Anantnath was the 14th Tirthankar who was born in Ayodhya on the 13th day of the dark half of the month of Vaishaka. His Father was Sihansen and mother was Suyasa. SRI DHARMANATH Sri Dharmanath was born in Ratnapuri on the third day of the bright half of the month of Magh and was the 15th 76-C, Mangal Flat No. 15, 3rd Floor, Rafi Ahmed Kidwai Road, Matunga, Mumbai-400019. Mo : 96193779589/98191 79589, Email: kaminigogri@gmail.com niraMjana thayA nirAkAra | vinodI lekhaka vinoda bhaTTe kavi niraMjana bhagata viSe 41 varSa re bhAI! ApaNo ghaDIka saMga pahelA san 1976mAM gaMbhIra banIne lakhyuM che : "hA, e niraMjana Atamane toya janamojanama lAgI jaze eno raMga. bhagata che. temane dhImA avAje, zAMtithI, ThaMDakathI vAta karatA meM bahu ane zabdonA joDakAthI sajAvela nIcenI A paMktio thakI ochI vAra joyA che. moTe bhAge te uzkerAyelAM hoya ja hoya che. to akaLAvatA tApa-taDakAnA anubhava paNa dalIlabAjI mATe A mANasa hamezAM tatpara hoya che. zANA mANaso kAvyamaya banI gayA che! niraMjana sAthe dalIlamAM bhAgye ja Utare che, kema ke temanI sAthe dalIlamAM "tagatagato A taDako" UtaranAra zarUAtamAM bhale temanI sAthe saMmata na thAya, paNa chevaTe to cArekora juone kevI cagadaI gaI che saDako ! niraMjana sAthe saMmata thaye ja chUTako. dalIlone (ne khAsa to temanA pelA kaho caraNa kayAM cAle ? eNe eka na rAkhyo rasto, moTA avAjathI) thAkI-hArIne ya saMmata thavuM ja paDe... dalIlothI ghaNuM halAvA havA methe paNa tasu ya te nA khasato bhalabhalAne thakavI nAkhe eTaluM ja nahi sAmo mANasa kAcopoco hoya ahIM dharatI para nakkara jANe dhAtu-zo tasatasato to tene raDAvI paNa nAkhe che." sAca aDIkhama paDyo, kaze ye jarIka to koI aDako! | 90 varSa vaye kavi niraMjana bhagate mRtyune paNa khakhaDAvyA ane ane be aMtimo vacce jholA khAtuM temanuM jIvana A "mana"| kahyuM: "mRtyu! huM jANuM chuM tuM kema AvatuM nathI. tAre AvavAnuM to che, kAvyamAM AtmakathanarUpe kaMDArAyuM hoya tema nathI lAgatuM? - paraMtu phAvatuM nathI. A to tane sahaja puchuM chuM, tane kaMI tAvato nathI." "mana" ane tenA eka varSa pachI mRtyu AvyuM kharuM paNa DaratAM! breIna sTrokane kayAMya Acho te eka tAro nathI. nimitta banAvavuM paDyuM hatuM. ane tyAra pachI ja tArIkha 1-02 eTalo gaganamAM gADha aMdhakAra che 2018nA divase AvIne kAvyanA bhagata evA niraMjanane nirAkAra cheka chAyA samo; te chatAM keTalo bhAra che! banAvavA mRtyu laI jaI zakyuM. AbhanA gUDha aMdhatvane kyAMya Aro nathI! jIvana ane kavana relavenA be pATAonI jema dUra rahIne paNa megha para meghanA DolatA DuMgarA eka sarakhA cAle to bhayo bhayo. na cAle to jIvanano tAla jAme te chatAM zAMta che keTalA spaMdano! nahIM. paraMtu vaja samI A bAjune bAjue mukIe ane kusumakaLI aMtare AMsunAM nIratA ke jharA, te chatAM mona che keTalA kaMdano ! sarikhI kAvyamaya jiMdagInuM temanuM pAsuM have tAla milAvIne kavinI sAthe sUramAM gAIe. joyuM meM Aja ASADhanA gaganane, -ke pachI mAharA gahana zA manane? kALamIMDha pASANamAMthI ThaMDA-mIThA pANInI saravANI phUTI nIkaLI hoya tema temanI kavitA phUTI nIkaLatI gujarAtabharamAM bhagatasAheba tarIke ja teo oLakhAtA ane enA e adhikArI hatA. gujarAtI kavitAne bolacAlanI bhASAno raNako pagale pagale pAvaka jAge tyAM jharaNuM nenanI jhArI, niraMjana bhagatanI kavitAne prApta thayo. teo temanuM vaja pAsa sAthe kaMTakAthe smita verIne mahorazuM phUlanI kyArI, laIne gayA ane kusumanI mRdu kaLIo jevI mulAyama ane tAjagIbharI ekabIjAne jItazuM, re bhAI, jAtane jAzuM hArI. kavitAono upavana jeTalo moTo khajAno ApaNA mATe mUkIne kayAMya na mAya eTalo Aja to urane thAya umaMga! gayA che. kALanI keDIe ghaDIka saMga, lekhaka: rameza bApAlAla zAha [ 138 prabuddha jIvana phebruArI - 2018) Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jItavAnI bhAvano Aje saMkalana ane prastutakartA : bakula gAMdhI 'dharmane bacAvo' me 1967 ane navI peDhI bagaDI gaI che?' ogasTa 1971. "Aje moTA bhAganA yuvAna vargane dharmamAM zraddhA nathI rahI, emane dharmanI vAtomAM rasa nathI. mAtra vRddho ja dharma sthAnakomAM jAya che, strIo muMgI muMgI sAMbhaLe che, koInA moM uparateja dekhAtuM nathI, jANe ke dharma marI paravAryo nahoya!" "eka peDhI ane enI pachInI peDhI vacce taphAvata rahevAno. ane e svabhAvika che eTaluM ja nahi paNa jarUrI che. paNa to ATalAM badhAM proDha ane vRddha strIpuruSo navI peDhIne vakhoDavA kema nIkaLI paDyAM che? enuM kharuM kAraNa che ke AjanI peDhImAM thayelA pheraphArano vega emanAthI samajAto nathI ane jIravAto nathI. anya be peDhI karatAM atyAranI be peDhI vaccenI khAI bahu moTI che....." pacAsa varSa bAda kadAca Aje paNa navI peDhI viSe Avo ja paDagho paDI rahyo che.... paraMtu 40-50 varSa purvenI navI peDhI Aje vadhAre dharmamaya anubhavAya che. dharmanA zikSaNamAM DokTareTa (Ph.D), AcArya ke saMgha dvArA AyojIta dhArmika zreNIonI abhyAsa karatAM thayA che. dhArmika sAmayikomAM temanAM dharmanI uMDI samajaNa ApatAM lekho prakAzita thatAM rahyAM che... me 1967 ane ogasTa 1971mAMnA lekho vigata vAra vAMcavA www.prabuddhajeevan.in muja jIvana prabuddha ane navI peDhI bagaDI gaI che? cI javuM keIe. ja dukAna mA rUpA divase pasAra karI Ajo jamAnaeN vAno che. -peDhImAM | badhAM nAjanI yuvAna paikI vize prI ja kema honA hatA ane 'nI nathI ! che, kara meM ja mane 6maranI kRpA ghara ane tema che pUrI khAya ne jamA zrIpurAne chApAnAM pAtromAM, kaTArAmAM ane bAma nathI kada nA rAnA nAnA ane che, emAM mAdhananeM kanakAi na mAMDyuM che ke mAtra ne lakhANo parathI nimArNa karanArane nAnI adhAM dukhono aMta Ave che nivAra, gujasthata, erissA ane sArI rAka na mInI pue e che, mA kAma nAnuM, kAna paikI pAri vinAnI, zakti vinAnI ane lAgaNI kukama be sAthIno phiTa jevA jAja dezanI dharatI najaradALavita hai jaya. 'tImAtA paisAnI jUnAne navI rIte evuM mAgaeN che. mAnavI mAM kharAM sIpura che vinAnI lAge, paNa khAvo bad MArA dara mAranArane dhi pranI dharine pAkanI khetI karI ane tonAM gharane - samajAnI ane ramajane navI che nA upayA jevI che, jemAM vipAkI thaI uR aAvanAM pAM zuM vimuha pahebanI paidha che, paTa bharIne khAvAnI suvidhA kare tenI prAmA vAraMvAra menarama.thI jemanAmAM zarama che, dhana che, temane phI DAka saMvAdaMDI svIka darzakanI zaache. Drime pahelI vAra AvelI te naukare che zu ene ja zaonDhe. paNa thAnakatAnA nAma #ASA ne bApaQA ja kAma nAnA vidyArthIne zikSaka ne bilakula pAna +no, amArA I javAna che - dazakaraurma paNu dharma che, iMda ne mApaNI ja IM khAyaNAM pIThita baMne rUpibheda sivAya bIjuM koI nathI navuM pilAne, navuM zAbdi navuM ane tamAM to kikane gaNIne dvighAmInA enuM mana thanA, * pI mukta karavAnI bhAvanA khANAmAM hevI Ime. buddha ane rakta dharma ja jUne ane te paNa jana * * nameM sagharane anayara varga che? ameya pAMDA rUcibheda nivArya che. emAM mUra kAdavIyanI tau nA nAyakane 'dharI rahI neno - padAja mA ja . dharma ne manomana che. mArkelI che, dhAna' mege pAna karanAra zikSako emaNe padA ne bAda ke ja pUkAmAM Ave te paoNke hata 1Na temAMthI eka mArakaNA nIkaLyA tenAthI bhaDakIne bA paNa pachI mATenAM be mULa hiMdI. Aje mAtrane apagyA dharmanuM nabaoNna apAI thAya. davA ApI nAsI gA' ema kahIne nAkelA, ane A "Ine kheDA kema nIkaLI paDyuM jUnI parAne enA mo para , kiTAkSa Na davA megha -ti koyaDasa adhikArI targanA paridra che, dharmananda ja dharmane bacAve che. zvA navuM nayIkana navI mAjanI peDhImAM haveu phrArA prasAra mAsara, tamArI paikIe saradAranI A tine vaNI ke pharavuM rahI ane pIne kare che. ' che ke 1kheDa che ?" makAne karAtA nathI. anya be pai4 KvadhyAsA'mAMthI sAbhAra tamana) mAgaeN haiM thAnuM khUlA "mAjanA vidyAmAM vAtavAtamAM hatANa pAvA sudhI pahoMcI bAI vadhu maiTI che, ane enAM e dharma bIjA dharma upara AkramaNya kare che, gha mATe ? painAnA kimI bIca 4nuM 2al S ke mAre mULane zaikiMK e raMganuM dharmanA pracAra karavAne ! jAya che. vizvaka kAraNa maLyuM ke haDatALa pADI ja che." jagatamA~ jayAre asAparA ja padArA che, e zA pai:ni maMtrIzrInA ghayakAmAM huM hAIkulamAM tai, anAja paka rgatamAM badhe ja mAnuM ja che. IzvAkane jAtamAM pitAne vaccenI khAI bhI thAya che ja jaAdha niramAM prakhyAPiM ma bIja vimukavI ane te re enI 6 e ame patA, maka che sAthe , prista vinAnA jAdarImeka para jemane kisa ko pIvA che ghara enI ja ene lAlAkAM vivadhuH Uta jagatane eo hatAM. karaNa ke temaNe karyuM ke jagatano hAra khAnA meM che nA padhime retAnika laMpI zrI saradArI pata re, akAda nI lAIvamAM Dhike eka ke kema rAnA dara , ne daMDa na ghavyA eTale temane vargamAM pariNAme eTae badhAM duragAmI ka ra ja karI. pitAne dharma ja sAmai che, bIja adhUrA che. evA meM maiyA khIka nuM paNa para mi vargamAM jAmatA mamArine nAnI hatanatanI ja thAne paryamAM ane nA pAne na enAthI badalAI gaI, apUrA -1 vidbana helA A kAryane ja kA riTI eya karI nA maLyuM che jenA ddha ne nakAmuM nakala pakAvI, saradAranA deI jana yaa te livA Ama vyani canAnuM a" pratAnA dharmamAM mAne che ane mAkhA nAyakava mA amInI kakSAe manI kata eka vAkanI TIkA nathI karI." pariNIya kene ekSikitano ane vanya dharmamAM rahevAne na kare che, te bIjAne na na karAyuM nathI, ne mano gopIpugamAM kevuM sarasa sAhibdha thaMAnuM hatuM ? Aje kevuM paNa mApaNo khorAka, lo, Adara kare che, jaina dharma tere ApavA nadhi pakSa ne pratAnA dharmamAM to rUpI ? nAre nahika ina / bANI dekhAya che, tene zI marA nyU rAzina bahAra paDe che ramaNalAlanI navarAkhyA jevI - ghA karavA. Ama tene saMkhyAnI mA zaga che ane ya che evA | samAja mAne che, je che bameM bhAdalAyuM che. strIonAM vaso. Aje koI lakhI zake che?" te dharma-dhAmane paNa dhana, sattA, re ! meM tainA khAna ja che. nimAM preraNA nAnA ala nInA ra vAta thai paNa pelI parINI ene bathAvA nI mAM che, pas | tamane sAdhananI duniyAna] kaMI khabara ja nathI. mahinAmAM badAI teTalI AgaLanI theI ane pote eka ja mAnI le che mavmAre e ja mAnavAnI mAnavajIvanane gaLatenuM kare che. e to bAre gAMdhIyuga kharI che te badanAma thaI o che, e vijhana para pradeghamAM strIrmAnajane pAtAnI dharmano mAra mArya vaidha che, yugamAM mA sadhana raMganuM ja nahotuM ane kevA pracArAtmaka nA paeNcAra, jene kacarara zera bIkaI bAjue, jenA paNa nA ghA che te zyala mAnada ma / mareluM paNa nA janma saMkhyAbaMdha aApIne agALa ApaNe gharamAM jera nA ja che ane evI zake che, ApaNe dharma satava rahI che. dharamAM ekaThAM thayelAM 3 mAne che. paNa e to eka cheDAne mana thayuM. paE tane ramaNalAlanI paheravAnI paNa taine-2hIe - sApu ! tayamaMau! ja, dharmane bathA." rIMpA kAryAlayamAM mekaNI vAta karI. emanI pachI mA nemane pI jA" evA saMsthA badagAI jAnane 6 vatanI hI bane , svadharmIe dharmarAne na che navalakAlamara thayA che, pAnI meM ja e sAme amara ja banI che. jenI vAta karuM che, sAmu ApaNe ja dharma mA che'nA pAne chA rahI alii muMbaI jaina yujha cUMthanA aba lAlAne be ho bhUko nA ne UtaratA lAgo. maDiyA paNa che ke pharIenI saraLa C * buddha vanaya ne mAne ghare che ane maMjAranuM eka jaiati bhra nivaidaka madina kiMlaka mukaddha naLaye mArI nathI. zivakumAra ne bhInA thAya paNa daya sAva hare. A badhuM kahI de che, nAno hAra aneka prakAranI Tere ja joI ve zivakumAranI kaNIkharI patine ramakukamAmata hatI, mane vaizaafpta vmatanA pariNAme A badhuM zuM? A badhu zake ? | "ma evI nuM che aneka zakhI nAkhe che ane jAya nathave (inkumAranAM prekSaka cAro nI ramaNalAma nahotuM, 25 raI AhaM, kI tenA nA daI ! nA, nA pak Saa pamAna gha mATe? gaLanI nema Saya | ma vIra hai, emanA jeTalI sUcanA dhArAkA ke hatI ?" bhAratamAM te vizvane e paNa, khAdhane 2 che. nApA darda gI nI maiTo che enI kakSA prayAnI vacce manamAM epa uparanAM daw eNkuM batAvavA mATaeN ApyA che ke ApaNe bhavI nema nI pALe auSA | pAkA ma zara ra vAnI, enAM 8 re, mAre mane mA nanayAe re ghaNI vAra eka varSa mATe eka paLa ne bIjA rga mATe bIje janasaMdhAne. jemane dharmane prANa ja che ane parataMtratA, svAnArjana ane ne jemane enI ja che. vA rIte nahi nAraka rmane pArai madatpaue prazna naDajanI peDhIne kadanAma karavA mATe bAlA te benanI che mANunI saMkhyA vya re che, TaSa nI upazamAM thaI haA | rAtAM maiTA bhAganAM loNe AttuM che. nAne jovA lAI che, ja OM cAra kAvAdAvA ane dhamakI ne, badhA che, dharma ane upapaiyA thaI zake te mATaeN muMbaI vAda sau jANe che ne chatAM ane anArma cii ja che ne mahatvanI anya ra judo che, ene pitAne ja kAma paitanuM khUna ne che ane na thanAra karma yuvA saMghanA kAvaDuM , paiTI rAkha+ thata e che ke eka paiM ane enI pachavuM pI taphAvata nadi dhAma, eNe pa2rlz (AnA che che amArI mA vikamanA ane bhavanAtha mAne che mA temaja prabuddha nananA thAya ? rahevAnA ja, e samAvika che ke jaja nadhi, jI Na che, je nelo, napIyugane kAvAda ne mArI vAta e kaho : e amArA makara dharma mukhanI prAkathA aizva mazamAM anuyA ove phera na thA to jagatano sAMskRtika kAnti lAla ja nahi. ane bIjo : nA amArA padanA umarA, dhamAko, tenI pUrI vaNA karIne te auSadha mane tAvaLa zahai che tene bI6 NI vera sarSa paNa thai che. AvA kie ja jeko, jema rahimAne parikSaka ke jI nAradama jo te potAne pizrIne vaccenA saMgharSane ja 4 bApha, brakaeNraeN sArAbhanUranAmI zivAnI kyanA ja nadhi Aje kSamAganAM yuvAna ne dharmamAM kAla nathI, maimane | uyogamAM le tevAM ailA dinA ! juA- 2018 pawjIvana Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ To, Registered with registar of Newspaper under RNI No. MAHBIL/2013/50453 - Postal Registration No. MCS/147/2016-18. WPP Licence No. MR/TECH/ WPP-36/SOUTH/2018. & Published on 16th of Every Month & Posted on 16th of every month at Patrika Channel Sorting Office, Mumbai - 400 001. FEBRUARY 2018 PAGE NO. 140 PRABUDHH JEEVAN wel wel zilas un a... rAdhezyAma zarmA 25. Bhulabhai Park, AMDAVAD, 380 022 2340/10 oft Pornog ... op lofzxzlat... hiri hol-aur-FREA nozze Yign reiz Yard Sinya exional A arajI - all yitics Lite Rundin Postal Authority Please Note: If Undelivered Return To Sender At 33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi, Mumbal - 400004. Printed & Published by: Pushpaben Chandrakant Parikh on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh & Published from 385, SVP Rd., Mumbai - 400004. Tel. 23820296 Printed at Rajesh Printery, 115, Pragati Industrial Estate, 316, N.M.Joshi Marg. Lower Parel (E), Mumbai - 400 011. Tel. 40032496 / 9867540524. Editor : Sejal M. Shah Temporary Add.: 33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi, Mumbai - 400004.