Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvijayamahodaya sUrigranthamAlA - 19 maMgalavAdasaMgrahaH kartA upAdhyAya zrI siddhicandra gaNI upAdhyAya zrI yazovijaya gaNI upAdhyAya zrI samayasuMdara gaNI zrI harirAmabhaTTAcAryaH tarkavAgIzaH sampAdakaH tapAgacchAdhipAcAryadeva zrImad vijayarAmacandrasUriziSyaH muniH vairAgyarativijayaH ***lAbhArthI ** zrI pArzvanAtha jaina zvetAMbara maMdira TrasTa 267, TiMbara mArkeTa, bhavAnI peTha punA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthanAma kartA sampAdaka prakAzaka AvRtti mUlya O pUnA ahamadAbAda muMbaI akSarAMkana : : : pravacana prakAzana- pUnA maMgalavAdasaMgrahaH upAdhyAya zrI siddhicandra gaNI upAdhyAya zrI yazovijaya gaNI upAdhyAya zrI samayasuMdara gaNI zrI harirAmabhaTTAcAryaH tarkavAgIzaH munizrI vairAgyarativijayajI zrIvijayamahodaya sUrindhamAlA 19 prathamA : ru.100-00 : PRAVACHAN PRAKASHAN, 2007 prAptisthAna pravacana prakAzana 488, ravivAra peTha, pUnA- 411002 phona : 020-32922069, mo. 9890055310 Email : Pravachan Prakashan@vsnl.net : sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda 380001 phona : 25356692 azokabhAI pelAbhAI zAha 201, oesIsa, aMkura skUla sAme, pAlaDI, ahamadAbAda- 380007 phona :079-26633085, mo. 079-9327007579 hindI grantha kAryAlaya sI.pI. TeMka, muMbaI 400004 : virati grAphiksa, ahamadAbAda phona : 079-22684032
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya pUjyapAda tapAgacchAdhirAja AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra pUjayapAda suvizAla gacchAdhipati pUjayapAda AcAryadeva zrImad vijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjAnI puNyasmRtimAM prAraMbhAyelI 'AcAryazrI vijaya mahodaya sUrIzvarajI graMthamALA'nA 18mA puSpa tarIke 'maMgalavAdasaMgraha' ApanI samakSa rajU karatA AnaMda thAya che. tapAgacchAdhirAja pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna parama tapasvI pUjaya munirAjazrI Atmarati vijayajI ma., pUjya munizrI vairAgyarati vijayajI ma., pUjaya munizrI hitarati vijayajI ma. e zrIsaMghanAM AMgaNe vi.saM. 206364nAM cAturmAsano lAbha Apyo. temanI pAvana preraNAthI A prakAzanano lAbha zrI pArzvanAtha jaina zvetAMbara maMdira TrasTa', TiMbara mArkeTa, pUnA-e prApta karyo che. ame temanI zrutabhaktinI khUba anumodanA karIe chIe. pUrvamahApuruSonA apragaTa zabdone vidvAnonA karakamaLamAM mUkavAnuM prathama sadbhAgya amane maLe che te badala ame gauravanI lAgaNI anubhavIe chIe. pravacana prakAzana pUnA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrama prastAvanA : munizrI vairAgya rativijayajI zAstra maMgalavyAkhyA maMgalanA prakAra vAda-vyAkhyA maMgalavAdanuM viSayavastu upA. zrI siddhicaMdragaNI kRta maMgalavAda harirAma tarkavAgIza kRta maMgalavAda prastuta saMpAdana maho. zrI siddhicandrajI gaNI : paricaya maho. zrI siddhicandrajI gaNI : graMtha saMpatti maho. zrI siddhicandrajI gaNI : ziSya saMpatti RNa-smaraNa maGgalavAdaH - mahopAdhyAya zrIsiddhacandragaNI maGgalavAdaH - mahopAdhyAya zrIyazovijayagaNI maGgalavAdaH - harirAmabhaTTAcAryaH tarkavAgIzaH maGgalavAdaH - mahopAdhyAya zrIsamayasuMdaragaNI pariziSTAni maeIvIH - vizeSAvazya mANata: zrIjinabhadragaNikSamAzramaNaH mIvIH - rivI ta: AcAryaH udayanaH manavIH - tattvavattAmaNi : upAdhyAya gaGgezaH 2.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ || nama: || prastAvanA zAstra : eka athavA aneka viSayanA vicAronuM sugrathita zAbdika saMkalana eTale 'zAstra' . 'ziSyataiDamena ti zAstram' nyAyakozamAM zA sUzabdanI A vyutpatti darzAvavAmAM AvI che. nirukti pramANe--jenA dvArA zAsana thatuM hoya ane rakSaNa thatuM hoya tene zAstra kahevAya che. 'zAsanAt trANazaktezca budhaiH zAstraM nirucyate' cokkasa viSaya para yuktipura:sara ciMtana karI tene paddhitisara rajU karavAnI paraMparA bhAratadezamAM bahu prAcIna samayathI cAlI Ave che. vidvAno zAstraracanA mATe bhAre parizrama karatA ane anya vidvAno potAnA zAstrane svIkAre to AnaMda anubhavatA. koI eka viSaya paratve puSTha, spaSTa ane UMDo vicAra karavo, e vicArane parIkSAnI tulA dvArA pramANita karavo, tyAra bAda yogya zabdomAM rajU karavo e saheluM kAma nathI. A mATe sAhajika pratibhA joIe, aneka AnuSaMgika viSayonuM UMDuM jJAna joIe. sUkSma buddhi, ekAgratA, dhIraja vagereno samanvaya thAya tyAre kartAnA vicAro zAstrarUpe pramANita bane. zAstrakAro Astika hovAne lIdhe- 'zAstraracanA kevaLa svabaLathI nahIM paNa adezya sahAyathI thAya che. tevuM mAnatA. ane te sahAya meLavavA graMthanI zarUAtamAM ArAdhyatattvane yAda karI kRtajJatA abhivyakta karatA. kRtajJatAnI abhivyaktinuM nAma ja 'maMgalAcaraNa" che. zAstraracanA karavAnI paraMparA jeTalI prAcIna che eTalI ja prAcIna maMgalAcaraNa karavAnI paraMparA che. zAstrono vicArapravAha be dhArAmAM vaheMcAyelo che. Astika ane nAstika. nAstikamata Izva2, deva ke ArAdhyatattvane svIkArato nathI. A bhUmikA upara maMgalAcaraNane nirarthaka mAne che. cArvAkamatanI A bhUmikAne khoTI sAbita karavA dArzanika kSetramAM maMgalavAdano udaya thayo che. vAdasvarUpe maMgala-viSayanI carcAnuM ugama biMdu "manna sanna vA' A vipratipatti che. AgaLa vadhIne A carcA "maMgaLanuM phaLa (kArya) zuM che' e praznano vimarza kare che. temAMthI prAcIna ane navIna nyAya mata vacce vAda racAya che. maMgalaniSTha-kAraNatA-nirUpita-kAryatA-viSaNiI 'manaM samApti ne ca7 vA' A vipratipatti maMgalavAdano pAyo bane che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ A banne vipattipattionA pariprekSyamAM 'maMgalavAda'ne samajatA pahelA 'maMgala' ane 'vAda' zabdonI vyAkhyA samajavI Avazyaka che. 6 maMgala-vyAkhyA : vyutpatti nimittanA AdhAre maMgala zabdanI vyAkhyA pUjya AcAryazrI jinabhadra gaNI kSamAzramaNa mahArAjAe AvazyakasUtranAM prAcIna bhASyamAM darzAvI che. ka2vo. maMgijjae 'dhigammai jeNa hiaM teNa maMgalaM hoi / ahavA maMgo dhammo taM lAi tayaM samAdatte // 22 // ahavA nivAyaNAo maMgalamiTTatthapagaipaccayao / satthe siddhaM jaM jaha taM jahAjogamAujjaM // 23 // (anuvAda-'maMga' dhAtu gati arthamAM hovAthI je gati arthavALA dhAtuo te prApti arthamAM vaparAya che tethI je vaDe hita sadhAya te maMgaLa kahevAya che. maM gAlayai bhavAo va maMgalamihevamAineruttA / bhAsaMti satthavasao nAmAicauvvihaM tacca // 24 // athavA 'maMn' eTale dharma ane 'lA' dhAtuno levuM artha che. dharmane je lAve yA svAdhIna kare eTale dharmanuM upAdAna kAraNa te maMgaLa kahevAya che. athavA iSTArthavALI dhAturUpa prakRti ane pratyayavALA nipAtathI maMgaLa zabda siddha athavA vyAkaraNa zAstramAM jema ghaTe tema yathAyoga joDIne maMgaLa zabda siddha karavo. athavA mane je saMsArathI dUra kare te maMgaLa. ityAdi maMgaLa zabdanA aneka artha zAstravaza thAya che.) zrI AvazyakaniyuktinI vyAkhyAmAM pUjya AcAryazrI haribhadrasUrijI mahArAjAe 'maMgala'zabdanI arthaghaTanA A rIte darzAvI che. (1) madyate hitamanena ti malam, mayaMte-adhigamyate sAdhyate / (2) maGga iti dharmAbhidhAnam lA - AdAne, asya dhAto rmaGga upapade maGgaM lAti iti maGgalam, dharmopAdAnaheturiti / asta\mangal-t\3rd proof (3) mAM layati mavAd ti makRtam, saMsArApanayati / (artha--vizeSAvazyaka mujaba) pahelA be artha vyutpattine AzrayIne che aMtima artha niruktane AzrayIne che. 1. vyAkaraNa dvArA vyavasthApita prakRtipratyayanI prakriyAthI maLato artha vyutpattilabhya kahevAya che. je arthaghaTnamAM prakRti pratyaya gauNa hoya zabdaghaTaka akSarono artha pradhAna hoya te nirukta kahevAya.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRttinimittanA AdhAre nyAyakozamAM 'maMtri' zabdanA mukhya pAMca artha darzAvyA che. (1) vijJaasAravArthasatine rma | A artha prAcIna mata pramANe che. (2) vinotsaraLa sAdhAra vALam | A artha navya mata mujaba che. (3) vizeSatAtisavRndAvacharIprANiNivindhvaMsatvacheraLatAvata | A artha navyamatanA lakSaNano vistAra che. (4) sahiMtAmISThavAtiH | A artha yogazAstra pramANe che. (5) prazatAvaraNam | A artha dharma pramANe che. (nyAyakoza pR. 636) pravRttinimittanA AdhAre ja lakSaNanI pravRtti thatI hoya che. prAcIna mata pramANe maMgalanAM lakSaNa traNa che. (1) AcArya udayane kiraNAvalImAM jaNAveluM lakSaNa che- pratibandhakAnyasya sataH prAripsitapratibandhakaduritanivRttyasAdhAraNakAraNatvam / je pratibaMdhakathI bhinna hoya ane prAraMbha karavAnI icchAno viSaya banelA graMthAdinA pratibaMdhaka duritanI nivRttinuM asAdhAraNa kAraNa hoya te maMgala. (2) nyAya-siddhAMta-dIpikAmAM A pramANe che- vighnotsAraNAsAdhAraNakAraNatve sati sAdhyatvam / vidana dUra karavAnuM asAdhAraNa kAraNa hoya ane sAdhya hoya te maMgala. (3) tattvaciMtAmaNimAM upA. gaMgeze pUrvapakSa tarIke jaNAveluM lakSaNa A pramANe che maGgalatvaM nirvighnamArabdhaM parisamApyatAm iti kAmanayA vedavihitatvam / Arabdha karma nirvighna samApta thAya evI icchAthI jenuM veda dvArA vidhAna thayuM hoya te maMgala. navInonA mate vinavvasIsAdhAranAraNam ma7m A maMgalanuM lakSaNa che. (tadarthazca samAptipratibandhakaduritavizeSo vighnaH, tasya utsAraNaM = nAzaH tadasAdhAraNaM kAraNaM mafpavI em (coko) ) zAstravArtA samuccayanI syAdvAdakalpalatA-TIkAmAM pU. upA. zrI yazovijayajI mahArAjA maMgalanuM pariSkRta lakSaNa A pramANe jaNAve che. prAripsitapratibandhakaduritanivRttyasAdhAraNakAraNaM maGgalam iti hi tallakSaNaM parairgIyate, tatra cAsmAbhilAghavAt 'prAripsitapratibandhaka' iti vizeSaNaM tyajyate / ....... prAyazcittAdInAmapi maGgalatvAt..... svAdhyAyAderapi maGgalatvAvirodhAt / jaina mata mujaba prAyazcitta ane svAdhyAya paNa lakSya ja che. tethI maMgalanA lakSaNamAM duritanAM vizeSaNa tarIke 'prariti-pratibaMdha' evA vizeSaNanI jarUra nathI. asta\mangal-t\3rd proof
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalanA prakAra : zAstranA AraMbhamAM maMgala traNa rIte thAya che tethI maMgalanA traNa prakAra che. (1) AzIrvAdAtmaka-jemAM AzIrvAda ApavA athavA levAmAM Ave. ' (2) namaskArAtmaka-iSTa devatAnI utkRSTatA sUcaka vyApAra namaskAra che. jemAM iSTadeva vi.ne namaskAra karavAmAM Ave. (3) vastunirdezAtmaka--jemAM puNyajanaka ke puNyasUcaka zabdo hoya. jemAM puNyakartAnI stuti hoya. kramazaH traNenA udAharaNa prastuta che. AzIrvAdAtmaka : pArzvanAtha: priyestu vaH / (tripachI parva-1) namaskArAtmaka : RRSamasvAminuM stuma: / (triSaNI parva-1) vastunirdezAtmaka : sabhya zaMnajJAnavAritrANi mokSamAn: / (tattvArtha sUtram 1.2) athavA samyagdarzana zuddhaM yo jJAnaM viratimeva cApnoti / du:nimittamapIvuM tena sulabdha mati gama / (tattvArtha-kArikA) vAda-vyAkhyA : dArzanika jagatamAM 'vAda' zabda pracalita che. uccAra artha dharAvatA 'vavuM' dhAtune bhAva arthamAM 'vas'pratyayanuM vidhAna thaIne vAda zabda bane che. 'uccAra karavo ke bolavuM'-vAda zabdano vyutpattilabhya artha che. paribhASA, zabdanA vyutpatyarthane saMkucita kare che ane tenA mULa arthathI abAdhita evA cokkasa arthamAM zabdanI zaktine sthira kare che. Ama, vAda zabdano pAribhASika artha Avo thaze- cokkasa saMyogomAM, cokkasa zabda, cokkasa rIte, cokkasa vidhithI uccAravA.' gautamIya nyAyasUtranA prathamAdhyAyanA bIjA AhnikamAM vAdanI vyAkhyA A pramANe darzAvI che. 'pramANatarkasAdhanopAlambhaH siddhAntAviruddhaH paJcAvayavopapannaH pakSapratipakSaparigraho vAdaH ||' (artha : jemAM pramANa ane tarka dvArA svapakSanI sthApanA ane vipakSano pratiSedha karavAmAM Ave che, jemAM paMcAvayava vAkacanI sthApanApUrvaka pUrvapakSa ane utta25kSa siddhAMtathI aviruddha carcA kare che te 'vAda'.) 1. maGgalaM ca trividham / taduktam AzIrvAda-namaskAra-vastunirdeza jevataH / maGgalaM trividhaM proktaM zAstrAdInAM mukhAdiSu // tra vastunirdezaza puchyananA zanivabdha, puNyasmruti-pratipAva-zabdo vA| (siddhAMta-candrodya: kRSNa dhUrjaTi:) asta\mangal-t\3rd proof
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka viSaya para saghana ane UMDANapUrvaka carcA karavA mATe pUrvapakSa ane uttarapakSamAM vaheMcAI jaIne be vyakti ke vyakti-samUho je vArtAlApa kare tene 'vAda' kahevAya. vAda mATe RSi gautame traNa zarato darzAvI che. (1) vAdamAM carcA pramANa ane tarkanA AdhAre thavI joIe. (2) carcA siddhAMtathI viruddha hovI joIe nahIM. (3) carcAmAM pakSanI sthApanA paMcAvayava-vAkyapUrvaka thavI joIe. vAda, siddhAMta nirNayanI taMdurasta prakriyA che. vAdamAM jaya-parAjaya tadana gauNa che. upara kahelAM niyamono bhaMga karIne thatI carcA 'vAdanuM bahumAna meLavI zakatI nathI. tene jalpavitaMDA ke chala kahevAya che. nyAyasUtramAM temanuM paNa varNana che. Ama, siddhAMta nirNaya mATe vAdanI upayogitA svayaMsiddha che. mATe ja dArzanika kSetromAM vAdane mAnabharyuM sthAna prApta che. 'pramANanayatattvAloka'mAM AcAryazrI 'vAdI' devasUrijI mahArAjAe eka pariccheda vAdanA svarUpanirNaya mATe rokyo che. vAdanI vyAkhyA, vAdIprativAdI-sabhya-sabhApati rUpa vAdanA cAra aMga, temanI pharaja, vAdanuM phaLa jevA viSayone vizadatAthI darzAvyA che. temaNe karelI vAdanI vyAkhyA A pramANe che. viruddhayordharmayorekadharmavyavacchedena svIkRtatadanyadharmavyavasthApanArthaM sAdhanadUSaNavadanaM vAdaH / / (amAnanya tattva 8-2) be viruddha dharmamAMthI eka dharmanI satyatA sAbita karavA mATe, svAbhipreta dharmathI bhinna dharmano vyavaccheda karavA mATe, svapakSasAdhaka ane parapakSadUSaka vacanono prayoga vAda tarIke oLakhAya che. ahIM vAdanA be hetu darzAvavAmAM AvyA che. jayanI icchA ane tattvanirNayanI icchA . tattvano nirNaya vAdanuM phaLa che. AthI tattvano nirNaya na thAya tyAM sudhI athavA jayAM sudhI tattvanI phuraNA thatI rahe tyAM sudhI vAda cAle che. jayanI icchAthI thatA vAda karatA tattvanirNaya mATe thato vAda zreSTha hoya che. tattvanirNaya mATe mukha dvArA uccarita zabdacarcA jema vAda kahevAya che tema likhita zabdacarcA paNa vAda kahevAya che. jemAM koI eka viSayano tattvanirNaya karavAnA hetuthI carcA thaI hoya te vAdagraMtha kahevAya che. prAcIna samayamAM maukhikavAda thatA. nanyAyano udaya thayA pachI vAdagraMthonuM pracalana vadhyuM. nanyAyanA pravartaka upA. gaMgezano 'tattvaciMtAmaNi' aneka vAdono saMgraha graMtha che. gadAdharanA zaktivAda, AkhyAtavAda, vyutpattivAda prasiddha che. upAzrI yazovi.ma. e paNa aneka vAdagraMtho racyA che. 'vAdavAridhi' AvA ja vAdono saMgraha che. maMgalavAdanuM viSayavastu : aitihAsika dRSTie maMgala viSe vAdano prAraMbha koNe karyo. kyA graMthathI thayo ? kaI zatAbdImAM thayo ? e saMzodhanano viSaya che. ahIM pradhAnapaNe tattvaciMtAmaNinA AdhAre asta\mangal-t\3rd proof
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 maMgalavAdano viSaya samajIzuM. pUrve kahyuM tema mane sAM na A ane temanuM khAvA banyAM ' A be vipratipattio maMgalavAdanuM mULa che. prathama vipratipattino pUrvapakSa nAstika che, uttarapakSa naiyAyika che. dvitIya vipratipattino pUrvapakSa prAcIna naiyAyika che, uttarapakSa navya naiyAyika che. Ama, maMgalavAdamAM traNa stare carcA thAya che. prAcIna naiyAyikonA mate-maMgala nirvighna graMtha samApti mATe karAya che. maMgala kAraNa che, samApti tenuM kArya che. AthI ja graMthanI zarUAtamAM maMgala karavuM Avazyaka che. nAstiko maMgala ane samAptinA kAryakAraNa bhAvamAM jovA maLatA vyabhicAranI dalIla AgaLa karIne maMgalAcaraNanI nirarthakatA sAbita karavA prayatna kare che. maMgalanI kAraNanA pramANa siddha nathI. pratyaya, anumati ke zruti traNamAMthI eka paNa pramANa maMgalanI kAraNatAne siddha karatuM nathI. nAstikanI A dalIla sAme naiyAyiko be anumAna rajU kare che. vedamAM maMgalanuM vidhAna sAkSAt jovA maLatuM nathI chatAM ziSTonA AcAra dvArA zrutinuM anumAna karI zakAya che. ziSTAcAra dvArA anumAnita zruti maMgalanI saphaLatA siddha kare che. samApti sivAya maMgaLanuM koI phaLa nathI mATe maMgaLa ane samApti vacce kAryakAraNabhAva siddha thAya che. maGgalaM saphalam avigItaziSTAcAraviSayatvAt / maGgalaM samAptiphalakam samApyanyAphalakatve sati saphalatvAt // A be anumAna dvArA maMgaLanI saphaLatA ane samAptiphaLajanakanA pramANasiddha che. tethI ja maMgaLa ane samApti vaccenA kAryakAraNabhAvamAM jovA maLatA vyabhicAranuM nirAkaraNa vighnabhUyaktva ane janmAntarIya maMgalanI kalpanAthI karavuM joIe. prAcIna mata pramANe maMgala ane samApti vacce kAryakArabhAva kaMIka alaga prakArano che. maMgala samAptinuM mukhya kAraNa nathI, gauNa kAraNa che. samAptinuM mukhya kAraNa to graMtha che. asta\mangal-t\3rd proof 1. prAcIno samAptine maMgalanuM kAraNa mAne che. kArya-kAraNabhAvanI saMgati karavA kArya ane kAraNa eka adhikaraNamAM rahetA hoya te jarUrI che. caramavarNasarUpa samApti AkAzAdimAM athavA graMthamAM rahe che jyAre maMgala graMthakartA kare che. maMgala ane samAptinA ekAdhikaraNavRttitvanI saMgati aneka rIte karavAmAM AvI che. (1) maMdyani samAptinuM utpatti sthaLa mAnIe to sva-pratiyogi-carama varNAnu kUla-kRtimattva saMbaMdhathI samApti graMthakartAmAM rahe che. sva = caramavarNadhvaMsa teno pratiyogI caramavarNa, tene utpanna karatI kRti graMthakartAmAM che. te ja rIte maMgala paNa svAnukUla kRtimattva saMbaMdhathI graMthakartAmAM che. sva = maMgala. (2) graMthakartAnA zarIrane samAptinuM utpatti sthaLa mAnIne paNa A saMgati thaI zake che. samApti svapratiyogi--carama varNAnukUla-kRtyavacchedakatA saMbaMdhathI graMthakartAnA zarIramAM rahe che. kRti AtmAno guNa che. zarIra AtmAnuM avacchedaka che. zarIrAvacchinna AtmAmAM ja kRti utpanna thaI zake che. maMgala svAnukUlakRti samAnAdhikaraNAdeSTajanyatva saMbaMdhathI graMthakartAnA zarIramAM rahe che. sva = maMgala tene anukULa kRtinuM samAnAdhikaraNa che maMgalakartAnuM adRSTa, kRti ane zarIrotpAdaka adRSTa graMthakartA (maMgalakartA)nA AtmAmAM rahe che. A aSTathI janya graMthakartAnuM zarIra che. (3) maMthane eTale ke caramavarNane samAptinuM utpattisthaLa mAnIne paNa A saMcita thaI zake che. samApti
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 caramavarNadhvaMsane samApti kahevAya che. pratiyogividhayA varNasamUhAtmaka graMtha samAptinuM mukhya kAraNa che. mukhya kAraNa vyApAra dvArA ja kAryotpatti kare che. daMDa, bhramaNa dvArA ghaTa utpanna kare che. maMgala, vighnadhvaMsa dvArA samAptinuM kAraNa bane che. Ama graMtha mukhya kAraNa che ane vighnadhvaMsa vyApAra che. vighna samAptimAM pratibaMdha Ubho kare che. maMgala vighnane dUra ka2vA dvArA mukhya kAraNabhUta graMthane upakAraka bane che tethI gauNa kAraNa che. mImAMsAnI paribhASAmAM mukhya kAraNane pradhAna ane pradhAnanA upakAraka kAraNane 'aMga' kahevAya che. samAptirUpa kAryamAM graMtha pradhAna che. maMgala aMga che. aMgane svataMtra phaLa hotuM nathI pradhAnanA phaLane saMpAdita karavAmAM sahAyaka banavuM aMganuM prayojana che. AcArya udayane A prakAranI kAryakAraNavyavasthA sthira karI che. navInonA mata pramANe maMgala na to pradhAna kAraNa che na to aMga che. prayAja aMga banIne pradhAna jayotiSToma vagere yAgane upakAra kare che ane adaSTa dvArA svargAdi phaLa maLe che, te rIte maMgala aMga banIne pradhAna-graMthane upakAraka thaI vighnadhvaMsa dvArA samAptinuM kAraNa nathI. maMgalanI kAraNatA pApadhvaMsamAM prAyazcittanI kAraNatA jevI che. samApti, kartAnI buddhipratibhA vagerene kAraNe ja thAya che. saMkSepamAM maMgalavAdanuM viSayavastu A che. upA. zrI siddhicaMdrajI kRta maMgalavAda vAdagraMthomAM pUrvapakSa uttarapakSarUpe mukhya viSayanI carcA thAya che. sAthe ja aneka prasaMgAgata viSayonI carcA paNa thatI rahe che. upAdhyAyajI zrI siddhicaMdrajI kRta maMgalavAdanuM avagAhana karavAthI A viSayano khyAla Avaze. maMgala viSe cAra bAbatonI carcA A vAdamAM thaI che. (1) nAstikono pUrvapakSa (2) prAcIna naiyAyikono pakSa (3) navya naiyAyikono pakSa (4) maMgala ane tenA namaskAratva vi. bhedonuM nirvacana. graMthakAre prAraMbhamAM maMgala karyuM che. maMgalavAdano prAraMbha udayanano mata TAMkIne karyo che. prAcIno maMgalane aMgabhUta kAraNa mAne che tethI aMgatvano pariSkAra karyo che. carama-varNani--pratiyogitA saMbaMdhathI caramavarNamAM che ane maMgala sva-samAna-kartRkatva saMbaMdhathI caramavarNamAM che. maMgala ane caramavarNanA kartA eka ja che. asta\mangal-t\3rd proof (AdhAra-zAstravArtAsamuccaya-syAdvAdakalpalatA TIkA hiMdI anuvAda - zrI badarInAtha zukla.)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mImAMsA sUtro anusAra 'stavannidhau sapanaM tama' A aMganI vyAkhyA che. tenA AdhAre yAga vagere pradhAna kAraNanA upakAraka kAraNane "aMga' kahevAya che. mImAMsA darzanamAM aMgabhUta kAraNo viSe paryApta vicAra thayo che. maMgalavAdamAM aMganA lakSaNanuM padakRtya karatA 'dhArapAmanA-viSaya-pradhAnatattatirio-nI nanavatvam sarvam' A lakSaNa darzAvyuM che. tattvaciMtAmaNinI rahasya TIkAmAM aMgatvanuM lakSaNa A zabdo jovA maLe che takIyapuranana nananatve sata tadrIyamunInanavam (juo-maMgalavAda tattvaciMtAmaNi-mAdhurI) maMgalamAM aMgatvanI saMgati karyA bAda maMgala ane samAptinA kArya-kAraNabhAva aMge alaga alaga mato rajU karyA che. je pramANe che. mata aMga | pradhAna | dAra phaLa maMgala graMtha udayana (prAcIna) mImAMsaka mImAMsaka-ekadezI maMgala vidana dhvasa adekhA (apUrva) vijJasaMsargAbhAva maMgala samApti samApti samApti vipnaprAgabhAva vipnadhvasa anya maMgala maMgala upA.gaMgeza (nava) maMgalavAdamAM upAdhyAya zrI siddhicaMdrajI gaNie 'vipnadhvaMsa ja maMgaLanuM phaLa che' e navamata pratyeno potAno pakSapAta spaSTa zabdomAM vyakta karyo che, ane maMgalavAdanI carcAno mUlataH prAraMbha karyo che. sarvaprathama pUrvapakSa tarIke nAstikoe maMgaLanI niSphaLatA sthApita karavA ApelI dalIlonI rajUAta che. uttarapakSamAM prAcIna naiyAyiko che. nAstikono mukhya AdhAra maMgala ane samAptinA kAryakAraNabhAvamAM dekhAto vyabhicAra che. be padArtho vacce kArya-kAraNabhAva anvaya ane vyatireka sahacAranA jJAnathI thAya che. anvayano artha che-sadUbhAva ane vyatirekano artha che-abhAva. be bhAvAtmaka vastuonA saddabhAvano sahacAra joIne temanI vyAptinuM jJAna thAya che. tene anvayathApti kahevAya che. be abhAvone joIne je vyAptinuM jJAna thAya te vyatireka vyApti kahevAya che. 'tat sattva tatsattvam' arthAtu 'vitarasanaM--tAryavAra-sarve tatsatve tAryasattvam' A anvayathAptinuM svarUpa che. 'tamAre tamIvaH' arthAtuM rAmAvavyApAmAvapratiyotvim vyatireka vyAptinuM svarUpa che. vyApti be prakAranI che tethI vyAptinA virodhI vyabhicAra paNa be prakAranA che. anvayavyabhicAra e vyatireka vyabhicAra, vyabhicAranuM jJAna kAraNatAnA jJAnano pratibaMdha kare che. 2. tapunarmuttikSA yat navaa, tatsasiMdhavasaMyu ta NItuM ....|| mAMsA sUtram- 818198ArU4|| asta\mangal-t\3rd proof
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 'ananyasiddhatve sati hrAyaMniyatapUrvavartitvam' A kAraNatAnuM lakSaNa che. anvaya vyabhicAranuM jJAna kAraNatAnA anyathAsiddhatva jJAnano pratibaMdha kare che. eTale ke anvayavyabhicAranuM jJAna vivakSita kAraNane anyathAsiddha sAbita kare che. vyatireka vyabhicAranuM jJAna 'AryaniyatapUrvati' aMzano virodha kare che. Ama, anvaya vyabhicAra ke vyatireka vyabhicAra sAkSAt athavA to vyAptinA jJAnano pratibaMdha karavA dvArA kAraNatAno virodha kare che. AcArya zrI badarInAtha zuklajIe syAdvAdakalpalatAnA hiMdI anuvAdanI TippaNImAM A vAta vistArathI spaSTa karI che (juo zAstravArtAsamuccaya syAdvAdakalpalatA hiMdI vivecana bhAga-1 pRSTha 10thI 13, prakA. divyadarzana kAryAlaya) maMgala ane samApti vacceno kAryakAraNabhAva anvaya ane vyatireka baMne vyabhicArathI dUSita che' A nAstikonI prathama ane mukhya dalIla che. lIlAvatImAM maMgala che chatAM samApti nathI. kAdaMbarImAM maMgala nathI chatAM samApti che. lIlAvatImAM maMgala anyathAsiddha sAbita thayuM ane kAdaMbarImAM tenI niyatapUrvavartitA na rahI. upA. zrI siddhicaMdrajI gaNie nAstikonI vyabhicAranI dalIlanuM khaMDana karatI vakhate kAraNatA, vyabhicAra ane tenI pratibaMdhakatA aMge paryApta mImAMsA karI che. AvI mImAMsA ane te dvArA tAravavAmAM AvatA niyamono paricaya vAdagraMthomAM vizeSataH jovA maLe che. maMgalavAdamAM karavAmAM AvelI mImAMsA dvArA vyakta thatA tAraNo para dRSTipAta karIe. (1) 'anvayavyabhicAra kAraNatAno pratibaMdhaka nathI banato. laukika sthaLe A niyama sAco hoya to paNa vaidika sthaLe sAco nathI. laukika sthaLe anvaya vyabhicAra avazya kAraNatAno pratibaMdha kare. vaidika sthaLe anvaya vyabhicAranI pratibaMdhakatA pradhAna kAraNamAM hoya, aMgabhUta kAraNamAM nahIM. (2) vyavahita kAraNanI kalpanA dvArA vyabhicArano uddhAra karavo yogya nathI. (3) vyatireka vyabhicArano nizcaya kAraNatAno pratibaMdhaka che, vyatireka vyabhicArano saMzaya kAraNatAnA grahane anukULa che. (4) je svarUpe kAraNatAno graha ka2vo iSTa hoya tenA viruddha svarUpe ja vyabhicAra pratibaMdha kare. prAtisvika rUpe kAraNatAno graha thato hoya tyAM anugatarUpe vyabhicArano graha pratibaMdhaka banI zake nahIM. vyabhicArane kAraNe samApti mAtra pratye maMgala kAraNa nathI e nAstika pakSa taraphathI rajU thayelI prathama dalIla che. bIjI dalIla e che ke maMgalane samAptivizeSanuM kAraNa mAnI levAthI vyabhicArathI bacI zakAya che paNa e mATe samAptinI kAryatAnuM nirvacana thavuM joIe te paNa zakya nathI. A prasaMge graMthakartAe samAptinI vyAkhyA darzAvI che. samAptitva jAti nathI paNa sakhaMDa upAdhi svarUpa che. tenAM paNa vividha nirvacana darzAvyA che. Akhare kAryatAvacchedaka tarIke asta\mangal-t\3rd proof
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 samAptitva gRhIta thaI zakatuM nathI e nAstika pakSanI bIjI dalIla puSTa karI che. nAstiko taraphathI darzAvavAmAM AvelI trIjI dalIla e che ke-maMgala jo maMgalatvena kAraNa hoya to eka maMgalathI ja ghaNA vighnono nAza thaI zakaze. A dalIlano AdhAra che. kAraNatAvacchedakAvacchinna yatkiMcit kAraNa paNa kArya utpatti karI zake che. tethI eka ja maMgala hajA2 vighnono nAza karI zakaze. upA. zrI yazovijayajI ma.e syAdvAdakalpalatAnA maMgalavAdamAM A dalIlane sthAna ApyuM che. nAstika taraphathI maMgalanA virodhamAM rajU thayelI A dalIlono prAcIna naiyAyikoe karelo pratIkAra kramazaH rajU karyo che. jeno sAra A che ke-ziSTAcAra dvArA anumita zruti maMgalAcaraNanuM pramANa che. (maThThAM sattam vinItaziSTa vAraviSayatvAt zruti jema yAgane svarganA kAraNa tarIke jaNAve che tema maMgalane samAptinA kAraNa tarIke jaNAve che 'zruti dvArA vyabhicarita kA2NatAno bodha thaI zake nahIM' A zaMkA asthAne che. kAraNa ke zrutibodhita yAganI kAraNatAmAM paNa vyabhicAra che ja. gaMgAsnAnathI maLatAM svargamAM yAga kAraNa nathI. yAgane svargavizeSanuM kAraNa mAnI A vyabhicAra dUra karavAmAM Ave che tema maMgalane paNa samAptivizeSanuM ja kAraNa mAnavuM joIe. samAptiAmAM maddAmAcaret ityAdi zrutijanyazAbdabodhopasthita sAdhyatva tarIke samAptitvanuM nirvacana thaI zake che. eka maMgalathI aneka vighnanAzanI Apatti paNa prAcIna matamAM nathI. vighnadhvaMsa pratyekAbhAvatvena kAraNa che. eka maMgaLathI keTalAka vighnono nAza thayo hoya to paNa anya vighnono bhAva ane abhAva saMbhavI zake che. Ama, prAcInonA matanuM sthApana karyA pachI tattvaciMtAmaNikAra gaMgezanA navya matanuM samarthana karyuM che. navInono mata atyaMta saMkSepamAM ja jaNAvyo che. navyo lAghavanI mukhya dalIla AgaLa karI vighnadhvaMsane ja maMgaLanuM phaLa darzAve che. maMgaLanA kArya tarIke vighnadhvaMsa mAnavo Avazyaka che mATe lAghavathI tene ja phaLa mAnI levuM joIe. maMgalanI kAraNatA mATe ziSTAcAra dvArA zrutinuM anumAna thAya che. zruti samApti ja phaLa che tevuM darzAvatI nathI. anumAnano AdhAra ziSTAcAra che. AcAranI pAchaLa kAmanA che. e kAmanA samAptinI ja hoya tevuM jarUrI nathI. AthI jemAM kalpanAkRta lAghava hoya tene ja phaLa mAnavuM joIe. je vighnasane phaLa mAnavAmAM che. keTalAka vidvAnoe maMgaLanA kArya tarIke vighnaprAgabhAvanI pasaMdagI karI che. maMgala vighnanA kAraNono nAza karavA dvArA vighnanA prAgabhAvane TakAvI rAkhe che. (TI. vighnAra vinAzadvArA prAgabhAvasya sAdhyatvam... RSi-maMgalavAra) upA. zrI siddhicaMdrajI gaNie vighnakA2Na nAzane dvAra mAnavAmAM gaurava che e dalIla ApI A matanuM khaMDana karyuM che. upA. zrIyazovijayajI gaNie prAgabhAva asAdhya che. e dalIla ApI prAgabhAva paripAlanaphaLavAdInuM khaMDana karyuM che. upA. zrI yazovijayajI ma. e ziSTAcAra-paripAlanane maMgaLanuM phaLa mAnatA matanuM paNa khaMDana karyuM che. navya matanA sthApana bAda tattvaciMtAmaNikAre maMgalanuM nirvacana karyuM che. ziSTAcAra dvArA 'maMgalamAparel'e prakAranI sAmAnyathI maMgalanuM vidhAna karatI zrutinuM anumAna karavAmAM doSa che. tethI 'vighnabhraMsAno mAlamAvarevityAghAkAraka pratyeka vidhinI kalpanA karavAmAM Ave che asta\mangal-t\3rd proof
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 A rIte pratyeka rUpe vedavihita devatA-stuti-namaskAra vageramAM ziSTo maMgala tarIke vyavahAra kare che. tatvaciMtAmaNikAranA mate gaMgAsnAna vagere graMtharacanAmAM anupayogI vidhAno maMgalarUpa nathI. temanI maMgalarUpatA anya prakAranI che. prastutagraMthasamAptibAdhakavinanivartakatvena nathI mATe te graMthAraMbhe maMgalarUpa nathI. upA. zrI siddhicaMdrajI gaNi e maMgalanuM nirvacana tattvaciMtAmaNinA AdhAre ja karyuM che. maMgalatva jAti nathI. kema ke anu gata nathI. maMgalatvane jAti mAnavAmAM sArtha doSa jaNAya che. ahIM temaNe jAti sAryane doSa mAnavo ke nahIM ? sAMkaryanI ApAdakatA kevA prakAranI che ? ityAdi praznonI carcA karI sAMkaryane doSa mAnanArA pakSanuM samarthana karyuM che. prativardhaca satiH prArIfsataprativardhanavRttvasAdhAraNavAratvameva mastatvam' A nirvacanane upA. zrI siddhicaMdrajI gaNie taiyAyika vatI upasthita karyuM che. upA. zrI yazovijayajI ma. e jaina matanuM samarthana karatAM ema jaNAvyuM che ke-prastuta graMthanA vinonAM nAzaka na hoya tevA svAdhyAya vagere paNa maMgala che. pU. upA. ma.no izAro spaSTapaNe tattvaciMtAmaNikAra tarapha che. pU. upA. zrI yazovi.ma.e mArgAnusArI sUkSmaprajJAthI A viSaya para prakAza phekyo che. namaskAra-stuti vi. kevaLa prAtisvika rUpe vidananivartaka che tevuM nathI. paNa te te kriyAo dvArA abhivyakta thato bhAva ja vidananivartaka che. kriyA ane vidana vacce pratibadhyapratibaMdhaka bhAva nathI. kriyAbhivyaMgyabhAva ane vina vacce pratibadhyapratibaMdhakabhAva che. (TI. nityamavyamAvavizeSacaiva nizcayato duritakSayatRtvati ) upA. zrI siddhicaMdrajI gaNie aMtamAM maMgalatvanA vyApya namaskAratva vi.nuM nirvacana karI viSayanI pUrNAhuti karI che. tattvaciMtAmaNikAra upA, gaMgeze aMtamAM ziSTanI vyAkhyA karIne viSaya samApta karyo che. upA. zrI yazovi.ma. e vidana dhvaMsa-vidanaprAgabhAvaparipAlana-samAptipracaya gamanaziSTAcAraparipAlana darekane maMgaLanA phaLa mAnatAM ekadezIya matanuM anya mata dvArA thayeluM khaMDana rajU karyuM che. A bAbatamAM mahAbhASyakArazrI jinabhadragaNi kSamAzramaNano mata puSTa karyo che. sAthe svaracita svataMtra kRti rUpa "maMgalavAda'no nirdeza karyo che. harirAma tarkavAgIza racita maMgalavAda harirAma tarkavAgIza vidvAna naiyAyika che. temaNe aneka vAda graMtho racyA che. temaNe racelA pakSatAvAdanuM vistRta khaMDana pU. upA . zrIyazovijayama nAM aSTasahastrItAryavivaraNan mAM jovA maLe che. temano maMgalavAda prathamavAra prakAzita thaI rahyo che. harirAma tarkavAgIze maMgalavAdanA mukhya viSayanI sAthe aneka avAMtara viSayonI saraLa bhASAmAM chaNAvaTa karI che. temaNe maMgalavAdamAM pradhAnapaNe maMgalanI kAraNatA viSe vicAraNA karI che. maMgalanI sArthakatA sAdhatA anumAno aMge aneka tarka-vitarkanI rajUAta paNa karI che. asta\mangal-t\3rd proof
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAraMbhamAM ja tarkavAgIze sAdhya-sapha LatvanI paribhASA karI che. A aMge rucidatta mizrano mata TAMkI tenuM khaMDana karyuM che. keTalAka vidvAno satva ne badale vaivavadhatartavyatItvane sAdhya mAne che. temanA mate anumAnano prayoga A pramANe che. 'maphataM vadhatartavyatIm matavika viziSTavAraviSayaMtrIta, tarjIva vedabodhita kartavyatA siddha thavAthI maMgaLanI sapha LatA svayameva siddha thaI jAya che. A saMdarbhamAM zazadharano mata TAMkIne tenI upekSA karI che. tyAra bAda dhArabhUta vijJadhvaMsa ane maMgala vaccenA kAryakAraNabhAvanI carcA che navyonA matanI sthApanA pachI adRSTa dvArA samAptinI kAraNatA jaNAvatA matane rajU karyo che. bIjA maMgalavAda karatA A matane tarkavAgIze vistArathI cacyuM che. maMgalatvanuM nirvacana, tenA bheda namaskAratva, stutitva vi.nuM nirvacana karI viSaya pUrNa karyo che. graMthano aMtima paMktio apUrNa rahI hoya tema jaNAya che. A sivAya paNa aneka maMgalavAda hovAnI saMbhAvanA che. prastuta saMpAdana : maMgalavAdano vizada bodha thaI zake e hetuthI prastuta saMpAdanamAM nIce mujabanI kRtiono samAveza karavAmAM Avyo che. (1) paMcAttavo :- kartA-upAzrI siddhicaMdrajI gaNI. A kRti prathamavAra prakAzita thaI rahI che. AnI ekamAtra prata pravartaka zrI kAMtivijayajI zAstrasaMgraha, vaDodarA-nA hastalikhita bhaMDAramAMthI prApta thaI che. jaina zAstraparaMparAmAM navyanyAyano praveza upA.zrI yazovijayajI ma. dvArA thayo evI sAmAnya dhAraNA che. A dhAraNAne nirmaLa sAbita karatI vAstavikatA upA. zrI siddhicaMdra gaNijInI A kRti che. alabatta, upA. zrI yazovi.ma.nAM agAdha pAMDityanI tulanAmAM Ave evI eka paNa kRti Aje nathI. (2) maMtniva :- kartA upA. zrI yazovijayajI gaNivara. zAstravArtA samuccayanI yAdvAda-kalpalatA TIkAno maMgalavAda jaina matane jANavA mATe upayogI che. | (3) maMtnivI :- harirAma tarkavAgIza. A kRti paNa prAyaH prathamavAra prakAzita thAya che. tenI hastaprati AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobA (ka. pa646 2)thI prApta thaI che. prati azuddha tema ja aMta bhAgamAM truTita jaNAya che. AvI eka prata elphinsTana kaoNleja, muMbaImAM che tevI noMdha vAyakozamAM jovA maLe che. (4) "maMAtavAsuThThAvavo praznottarapaddhatiH' :- kartA. upA. zrI samayasuMdarajI A kRti paNa prathamavAra pragaTa thAya che. prAthamika abhyAsuone upayogI banI zake tevI saraLa bhASAmAM A kRtinI racanA thaI che. AnI prata paNa AcAryazrI kailAsasAgarasUri asta\mangal-t\3rd proof
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 jJAnadira, mahAvIra jaina ArAdhanA keMdra, kobAthI prApta thaI che, viSayane samajavAmAM saMdarbha tarIke sahAyaka banI zake te mATe pariziSTamAM traNa kRtio sAmela karI che. (1) 'vizeSAvazya mAdhyamano maMgalavAda prAcIna jainamata samajavA upayogI che. (2) udayanAcArya racita 'vitAno maMgalavAda prAcIna nyAyamata samajavA upayogI che. (3) uSA, geMgeza racita 'jJacitALano maMgalavAda navya nyAyamata samajavA upayogI che. Ama, maMgalavAda viSaka kula sAta kRti A saMgrahamAM sthAna pAmI che. mahopAdhyAya zrI siddhicandrajI gaNI upAdhyAyakI sici gaNinA jIvananI prAmANika vigato meLavavAno srota temanI ja eka kRti nAme madhyAvazrInuvALiritam' che. gujarAta purAtattva vidyAmaMdiranA AcArya jinavijayajInA zabdomAM kahIe to maho. zrIbhAnucandragati carita'mAM upA. zrI siddhicandrajI gaNino AtmakathAtmaka vRttAnta prApta thAya che. joke maho. zrIbhAnucandrajI gaNi carita'mAM paNa temanI pUrvAvasthAno noMdhapAtra vigato prApta thatI nathI. 'maho. zrI bhAnucandrajIgaNi carita'mAM upA. zrI siddhicandrajI gaNino praveza caturtha prakAzanA 68mAM zlokathI thAya che. caritamAM ulleikhita vigatono TUMka sAra A pramANe che, jagadguru zrIhIravijaya sU, e haiM, zrIbhAnucandrajIne lAhoramAM ziSyano lAbha 1. agatyanI noMdha prastuta lekhamAM rajU karavAmAM AvelI tamAma aitihAsika vigato temaja nidhio, mahopAdhyAya zrI bhAnuca gacirita' (rtA-bho. zrI sidriya-garNi, saMpA. moM da. desAI). prastAvanAmAMthI (lekhaka - mo. da. desAI Introduction) levAmAM AvI che. keTlIka vigato mATe 'jaina paraMparAno itihAsa bhAga-3 (lekhaka - tripuTI mahArAja)no paNa AdhAra levAmAM Avyo che. 2. 'mahopAdhyAya zrIbhAnucandragaNi caritam' kartA maho. zrIsiddhicandragaNI / sampA. mohanalAla dalIcaMda terra, prakAzaka siMghI jaina granthamAlA 6. 3. juo uparokta pustakanA prabandhasampAdakanI prastAvanA-Preface by the General Editor. He is also narrting in the later part the major portison of his own life so that we can call it a sort of on 'auto-biography' of Silddhichandra Upadhyay. 4. maTho zrIbhAnunyajDa gI pUrvAvasthAmAM bhAla' nAme sipura gujarAtanA zeTha rAmajI ane mAdevInA putra hato. 10 varSanI uMmare potAnA vaDIlabaMdhu raMga" sAthe upA. zrIsUracandra gI pAse dIkSA lIdhI. zramaNa paraMparAmAM teo zrI hAnarSigaNinA (teoe sthAnakavAsI sampradAyano tyAga karI tapAgacchamAM dIkSA aMgIkAra karI hatI.) ziSya upA. zrI sakalacandrajI gaNinA ziSya upA. zrI sUracandrajI gaNinA ziSya hatA. (upA. zrI sakalacandrajI gaNinA mukhya be ziSyo hatA 1 upA. zrI zAnticandrajI gaNI 2 upA. zrI sUracandrajI gaNI.) (juo maho. bhA. caM. carita prakAza-2 zloka 1thI 22). vi. saM. 1940mAM jagadguru zrIhIravijayasU.nA haste temane paMDita padavI prApta thaI hatI. bAdazAha asta\mangal-t\3rd proof
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 thato nathI ema vicArIne be nAnI uMmaranA sahodarone dIkSA ApIne lAhora mokalyA. muni bhAvacandrajI ane muni siddhicandrajI temanA nAma hatA. moTA muni bhAvacandrajI vaiyAvRtya (sevA) Adi dvArA prasaMzApAtra banyA hatA. nAnA muni siddhicandra" rUpavAna hatA temanI pratibhA asAdhAraNa hatI ane temanI buddhi abhayakumAra ane rohakanI yAda apAvatI. (juo prakAza-4 zloka 68thI 74) akabaranI vinaMtI thI jagadguruzrI hIravijayasUrijIe temane 'upAdhyAya pada ApyuM hatuM. teo avadhAna zakti dharAvato. bAdazAha akabara temane khUba bahumAna Apato. potAnI ghare-IlAhI dharmasabhAnA jJAnI sabhyomAM 140 jJAnI puruSonA nAma lakhAvyA hatA. temAM pahelA vargamAM 16mAM jJAnI tarIke jagadguru zrI hIravijaya sU. ma. pAMcamA varganA 139mAM sabhya tarIke A zrI vijayasenasUrijI ma. ane te ja vargamAM 140mAM sabhya tarIke maho. zrI bhAnucandrajIgaNino ullekha karyo che. (AIne-akabarI-2) maho. zrI bhAnucandramaNinI preraNAthI bAdazAhe zatruMjaya karamukti, ahiMsA pharamAna-pravartana vagere zubha kAryo karyA hatA. temanA janma ane kALadharmanI cokkasa tithio upalabdha nathI. 5. 'maho. zrI bhAnucandramaNicarita' pramANe ja.gu. zrIhIravijayasU.ma. vi.saM. 1943mAM gujarAta pAchA pharyA tyAre bAdazAhanI vinaMtIthI upA. zrI zAnticandrajI gaNine rAkhI gayA hatA. pAchaLathI paM. zrI bhAnuzadrajI gaNine lAhora mokalyA hatA. (ju o prakAza-2 zloka 32-33-34) bAdazAha akabaranI anujJA laIne upA. zrI zAnticandrajI gaNI gujarAta pAchA pharyA hatA. (juo prakAza -2 zloka 61-62-63) zrI vijayasenasUrijI ma. bAdazAha akabarane maLyA (juo prakAza-4 zloka 1thI 16) te pahelA upA. zrI bhAnu candrajI gaNi sAthe koNa koNa hatuM teno ullekha nathI paraMtu zrI vijayesanasU.ma.nA ziSya paM. zrI nadIvi. (bAdazAhe temanI avadhIne kalA jo I temane "khuzkehama' biruda ApyuM hatuM.) temanI sAthe rokAyA hatA. paM. zrI nandI vi., mu. zrI bhAvacandrajI ane mu.zrI siddhicandrajI lAhora AvyA te pachI gujarAta pAchA pharyA hatA tevo 'maho zrI bhAnucandrajI gaNicarita'mAM ullekha che. (juo prakAza-4 zloka 92). 6, maho. zrI siddhicandrajI gaNinI janma tema ja dIkSA tithi viSe 'maho. zrI bhAnu candrajI gaNi carita' mauna che. nimnokta vigatothI temanuM anusaMdhAna zakya che. (i) bAdazAha jahAMgIre zrI siddhicandrajIne eka vAra temanI vaya pUchI. tenA javAbamAM zrI siddhicandrajIe potAnI vaya 25 varSanI jaNAvI. A pachI bAdazAha sAthenI carcAnA kAraNe temaNe AgrA choDI mAlapurA javuM paDyuM. A ghaTanA vi. saM. 1669mAM gha8. vi. saM. 1669mAM upA. zrI siddhicandramaNinI uMmara 25 varSa hoya to temano janma saMbha vataH vi.saM. 1644mAM thayo hovo joIe. A mATe anya paNa eka saMvAdI pramANa che. je A pramANe che (ii) bAdazAha akabaranA putra bAdazAha jahAMgIrano trIjo putra 'zAhajahAM' (rAjayakALa vi.saM. 16 84thI vi. saM. 1714) maho. zrI bhAnucandrajI gaNi pAse abhyAsa karato hato ane tenA samavayaska munizrI siddhicandrajI sAthe ramato hato. tevo ullekha che. (juo-jaina paraMparAno itihAsa bhAga-3 pRSTha 9) itihAsa pramANe bAdazAha jahAMgIre, vi. saM. 16 74 mahAvada-5 (I. sa. 16 18 pamI jAnyu.)nA divase amadAvAdamAM praveza karyo tyAre 27 varSano 'zAhajAdA zAhajahAM' tenI sAthe hato. vi. saM. 1974mAM zahAja hAnI vaya 27 varSa hoya to teno janma vi. saM. 164 7mAM thayo hovo joIe (nizcita tithi itihAsamAM joI levI) Ama, zahAjahAM ane upA.zrI siddhicandrajI gaNinI ummaramAM 3thI vadhu varSano pharaka nathI. AthI teo sAthe ramyA hoya te azakya nathI. asta\mangal-t\3rd proof
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 eka divasa kautukathI mahelamAM AvelA munizrI siddhicandrajIne bAdazAha akabare joyA. temane jotAM ja thoDA samaya mATe vizvane ane svayaMne paNa bhUlI gayo. muni kumAra viSe teo karelI pRcchAno uttara upA. zrI bhAnucandrajIgaNie A pramANe Apyo ke "muni siddhicandra mArA vinIta ziSya che. vairAgyathI temaNe vrata aMgIkAra karyuM che. avadhAna kaLAmAM kuzaLa che. teo gujarAtathI ahIM AvyA che." temane najIka bolAvI bAdazAhe ghaNIvAra apalaka netro snehathI temanI sAme joyA karyuM. bIje divase sabhAsamakSa temanI avadhAnakaLAnI parIkSA karI ane temAM uttIrNa thayelA munizrI siddhicandrajIne 'khulpha hama' nAma ApyuM. muni zrI siddhicandrajInuM A nAma khUba prasiddha thayuM hatuM. bAdazAhe temane haMmezA mahelamAM potAnA rAjaputro sAthe ja rahevAnuM AmaMtraNa ApyuM.' maho. zrI siddhicandramaNino janma vi. saM. 1644mAM thayo che tema svIkAravAthI dIkSA samaye temanI vaya paNa spaSTa thaI jAya che. 'maho. zrIbhAnu candrajI gaNi carita'mAM jagadaguru zrI hIravijayasUrijIe temane dIkSA ApI hovAno ullekha che. jagadguru zrI hIravijayasU ma., vi. saM. 165 2 bhAdrapada zukla ekAdazInA divase kALadharma pAmyA hatA. tethI vi. saM. 1652mAM upA. zrI siddhicandrajI gaNI dIkSita hatA. Ama vi. saM. 1652nA cAturmAsa pUrve 7thI 8 varSanI vayamAM temanI dIkSA thaI haze e anumAna thaI zake. vi. saM. 165 2mAM dhakSA laIne e ja varSamAM muni bhAvacandrajI tema ja muni siddhicandrajI, potAnA guru paM. zrIbhAnucandrajI gaNine maLyA haze. 7. vi. saM. 165ramAM dIkSA laIne e ja varSamAM teo bAdazAha akabarane maLyA hoya ane tarata ja temane A biruda prApta thayuM hoya e saMbhava che. 9 athavA 10 varSanI vayamAM vi. saM. 1653mAM temane A biruda maLI gayuM haze. 8. bAdazAha akabara munizrI siddhicandrajIne putravat gaNato. teNe temanI samakSa rAjayano prastAva paNa mUkyo hato-A-tema ja potAne prApta thayelA "khupha hama' birUdano ullekha temaNe svayaM anekatra karyA che. prastuta saMdarbhamAM te darzanIya che. (i) bAlye'pi yaM vIkSya manojJarUpamakabbaraH putrapadaM prapede / / vAsavadattATIkA zloka -9 (ii) proccaiH paJcasahasratuGgaturagAchIsindhurAn durdharAn, dattvA prAgbhavasambhavapraNayato dhRtvA kare yaM jagau / sAhizrImadakabbarakSitipatistyaktvA vrataM duSkaraM, zrImatsaMyamayAminIza vasudhAdhIzo'dhunA tvaM bhava / / kAdambarI-uttarArdha-TIkA (iii) vatta zatAvadhA nAnAM vigeto navADhInAm | vettA SaDapi zAstrANAmadhyetA phArasImapi / akabbarasuratrANahRdayAmbujaSaTpadaH / dadhAnaH khuzphahamiti birudaM zAhinArpitam // bhaktAmarastotravRtti zloka 2-3 thoDA pheraphAra sAthe-satamaravRtti zlova. 2-3 (iv) pareSAM yahUre hRdayasaraNerasti tadidaM, vidhAnAnAmaSTottarazatakamAlokya muditaH / / mahArAjaH zrImAnakabaranRpo yasya sahasA, bhuvi khyAtAmAkhyAM sapadi vidadhe khuSphahamiti // -- zobhanastutiTIkA-5 - anekArthopasargavRtti-5 asta\mangal-t\3rd proof
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 kyAreka bAdazAhanA AmaMtraNathI kyAreka potAnI icchAthI munizrI sicindrajI sabhAmAM jatA. ahIM temaNe vyAkaraNa, tarka (nyAyazAstra), alaMkAra, chanda, kAvya, nATaka vagere viSayanA uccatrayono abhyAsa karyo sAthe bAdazAhanI vinaMtIthI TUMka samayamAM ja 'phArasI' bhASAno paNa abhyAsa karyo (bAdazAhanI anujJA laI zrInandavi. jagadguruzrI hIravijayasUrijInA caraNomAM pAchA pharyAM.) (prakAza-4 zloka 75thI 92 jagadaguruzrI hIravijayasUrijI svarge sidhAvyA. bAdazAha akabara du:khI thayuM. "jagadguru kyAM svarge sidhAvyA ?" bAdazAhe mo. zrI mAnacandrajI gaNine pUchyuM tenA javAbamAM upAdhyAyajIe-saurASTramAM dIvabaMdaranA UnA gAmamAM jagadguru svargavAsI thayA che. temano agnisaMskAra je upavanamAM thayo che te upavanamAM AMbAnA vRkSo akALe phaLa Ape che'tema jaNAvI zrIjagadgurunA stUpa mATe thoDI jamInanI mAMgaNI karI. bAdazAhe 10 vIghA jamIna bheTa Apato patra lakhI Apyo. te patra mo, zrIbhAnucandrajI gaNanA pUrvAvasthAnA sahodara zrIraMgacandrajIe UnA pahoMcADyo. UnA saMdhe tyAM stUpa banAvI zrI jagadgurUnI caraNapAdukA pratiSThita karI.11 (prakAza-4, zloka 93thI 101) bAdazAha akabare kAzmIranuM saundarya jevA zrInagara tarapha prayANa karyuM. bAdazAhanA AmantraNathI maho. zrI bhAnucandra gaNI ane munizrI siddhicandra paNa kAzmIra gayA.1 (v) dRSTvAnekavidhAnavaibhavakalAM cetazcamatkAriNI, cake khulphahameti sarvaviditaM gotraM yadIyaM punaH // -upA. bhAnucandragaNikRtavantastravRttiH kAdambarI uttarArdha TIkA-6 (vi) zAherakabbaradharAdhipamItimIle kSeta: saroruDavilApahRlyaH / Avya-prAza-vruvDana-vRtti: -rU (vi) --- --mAsa-mAna | -zrImati paravA paNa-romana nimita vRtti // nizA-rIkSA, si: I (viii) zrIzAhizveto'napaDAM dutulya: zrIsiddhipandro'sta mIziSyaH / maho. zrImAnuSandrAhita-AvarI-TInA (pUrvAddha) " (x) tacchiSyaH sukRtaikabhUrmatimatAmarosara kesarI, zAhisvAntavinodanaikarasika zrIsiddhicandrAbhidhaH / -maho0 zrImAnucandragaNikRtavasanta jarAkunazAstra vRttiH / d 9. sarakhAvo--yAvA jila mAyA praduSitAnuM prasthAnazeSAMzca tAn, vijJAya pratibhAguNaistamadhikaM yo'dhyApayacchAhirA | kAdambarI uttarArddha-TIkA 10. zrI jagadgurunI svargatithi vi. saM. 1652, bhAdrapada zukalA ekAdazI; I. sa. 1595, 18mI sapTembara, guruvAra. 11 sapanI zilAlekha A mujaba che. svasti zrI 1652 varSe kArtika vadI 5 budhe yeSAM jagadvaruNa....zrI harivijayasUrIzvarANAM.... stUpasahitAH jAnul:-...dhacalAvI kAviyarsa-sUra ...madhya aMDamAna nuiMmanva likhitA prazastiH padmAnandagaNinA zrIunnatanagare zubhaM bhavatu // 12. bAdazAha akabare vi. saM. 1954mAM jeTha mahine (I. sa. 1597, me) kAzmIra javA prayANa asta\mangal-t\3rd proof
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 musApharI daramyAna muni zrIsiddhicandrajI bAdazAhanA pautro sAthe phArasI grantho vAMcatA. pUrvanA divase karelo abhyAsa savAre moDhe kahI saMbhaLAvatA. AthI temanI khUba prasiddhi thaI. keTalAMka mahinA pachI. bAdazAha lAhora Avo prakAza-4 bloka 102thI 109 lAhoramAM zikAra karatA bAdazAhane eka haraNe zIMgaDuM mAryuM, tenI pIDA 50 divasa rahI. zAhajAdA jahAMgIra sAthe upA. zrI bhAnucaMdra gannI bAdazAha pAse ja rahetA." svastha thayA pachI bAdazAhane puNya karavAnI icchA thaI teNe 500 gAyo upAzrayamAM mokalI. zrAvako dvArA pU. pA. zrI bhAnuca jiMe te gAyonuM brAhmaNone dAna karAvyuM. (prakAza-4 zlo. 10thI 113 eka vAra bAdazAha AvA Avyo. tenA pautrone bhannAvatA upA. zrI bhAnucandragatI tathA munizrI siddhicandrajI paNa tenI sAthe AmA AvyA. AgrAmAM munizrI siddhicandra upara rAjAno prema vadhyo. (prakAza-4 zlo. 114thI 116) AgrAmAM cintAmaNi pArzvanAthanuM maMdira baMdhAvavAnuM cAlu hatuM. anya darzanIonI bhaMbheraNIthI rAjAe te aTakAvyuM hatuM. munizrI siddhicandrajInA kahevAthI rAjAe te pUrNa ka2vAnI anumati ApI. (prakAza-4 zloka 117-118) zrI zatruMjaya parvatanA mULa maMdiramAM kharataragacchanA zrAvakoe baLajabarIthI potAnuM maMdira baMdhAvavAnuM cAlu karAvyuM. A mudde tapAgacchanA zrAvakono temanI sAthe jhagaDo thayo, upA zrI bhAnucana gaNI dvArA bAdazAha sudhI pahoMcelA jhagaDAno ukela lAvavAno prayatna thI. tenA phaLa svarUpe bAdazAhe-"parvata para koIe navuM bAMdhakAma karavuM nahIM." e pharamAna mokalyuM (prakAza-4 kloka 119thI 122) paviNanA dezo jItavA bAdazAha akabare sainya sAthe prayANa karyuM. rastAmAM gvAlIyara AvyuM. ahIM parvatanI guphAmAM kotarelA caityone koI duSTa hAni pahoMcADI hatI. te joIne rAjAe ryuM hatuM, vi. saM. 1654 Aso vada 1 14-11-15977nA divase te lAThora pAcho pharyo hato, (juo akabaranAmA pRSTha 1083, 1096.) A yAtrA samaye munizrI siddhicandrajInI vaya 10 varSanI haze. 13. 'akabaranAmA' (bhAga-3 pRSTha 1061-62-63) anusAra A bimArI 1 mahino 22 divasa rahI hatI . 14. smItha 'akabara' nAmanA pustakamAM ema noMdhe che ke-mAMdagI daramyAna bAdazAhanA zayanagRhamAM javAno eka mAtra adhikAra bAdazAhanA mitra jheviyarane ja hato. tenI sevAthI ja bAdazAha svastha thayo hato. Akbar fell ill and was nursed by his friend (xawier) who was allowed to enter, his bedroom, a privilage not concede to greatest viceroys in the empire. 15. (i) bAdazAha akabara lAhorathI AgrA 2 mahinA 2 divasamAM Avyo. tyAMthI gvAlIyara, ujjaina vagere thaI 195 divase burkhAnapura pahocyo (akabaranAmA-3) (ii) bAdazAha akabare I. sa. 1598 (prAyaH vi. saM. 1956)nA antamAM AgrA javA lAhora choDyuM. I. sa. 1599 nA madhyabhAgamAM te narmadA pAra karI burkhAnapura Avyo. asta\mangal-t\3rd proof
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 upA. zrI bhAnucandrajIgaNine kahyuM ke "jo koI A maMdirano uddhAra karavAnI javAbadArI le to mArA kozamAMthI dravya ApuM." upA. zrI bhAnucandrajIgaNie eka zrAvakanuM sUcana karyuM. gvAlIyaramAM jirNoddhAra thayo. gvAlIyarathI bAdazAha burjhAnapura Avyo. teNe AzaragaDha. jItyo. sainyane ravAnA karI te budghanapura rahyo. upA. zrIbhAnucandra gaNI tathA munizrIsiddhicandrajI tenI sAthe ja hatA. bAdazAhanA sainye dakSiNanA dezo jItyA. (prakAza-4 bloka. 123thI 133 bulhanapuramAM eka paNa jinamaMdira na hatuM. anyo banAvavA detA na hatA. AthI tyAMnA saMghe upA. zrIbhAnucandrajI gaNina, bAdazAha daramyAnaMgarI kare te vinaMtI karI. upAdhyAyajInA kahevAthI bAdazAhe tyAMnA adhikArIone Adeza karyo ke teo jinamaMdira baMdhAvavAmAM sahAya kare. burkAnapuranI bhUmi jinamaMdirathI maMDita thaI. (prakAza-4 zloka-134thI 147) bAdazAha akabare AgrA jevA prayANa karyuM. upA. zrI bhAnucandragaNI asvastha hovAthI budghanapurA rokAyA. muni zrIsiddhicandra bAdazAha sAthe AmAM gayA. (prakAza-4 zloka 148thI 151) 18 "khAne Ajhama mIrjI ajhIjha kokanA putra mIrjhA khurrame eka vakhata zatruMjaya parvatanA mULamaMdirano nAza karavAnA hetuthI pahaDa paranA jhADa kapAvI, jhADanA lAkaDA maMdiramAM goThavavA mAMDyA. taLeTInA eka maMdirane teNe toDI nAkhyuM hatuM. mULa maMdirane bALIne tenI rAkha karavAno teno duSTa IrAdo hato. A. zrI vijayasenasUrijIne khabara maLatA temaNe munizrI siddhicandrajI para patra lakhyo munizrI siddhicandrajIe bAdazAhane vAkepha karyA, bAdazAhe ajhIjha koka para tIrtha rakSAnuM pharamAna lakhI ApyuM.21 (prakAza-4 zloka-152thI 157) 16. khAnadezamAM AveluM zahera. hamaNA tApInA uttara kinAre khAMDavAthI dakSiNa-pazcimamAM 41 mAIla dUra che. 17. 16mI zatAbdImAM AzaragaDha vizvanI ajAyabI jevo gaNAto (smItha, 'akabara') I.sa. 1601mAM jAnyuArI mahine te akabarane tAbe thayo. 18. I. sa. 1901mAM eprila mahine akabare AgrA javA prayANa karyuM. ane te ja varSe me mahinAmAM te pahoMcI gayo (smItha, akabara) I. sa. 1601 = vi.saM. 1658 (saMbhavataH) tyAre munizrI siddhicandranI vaya 13 athavA 14 varSa haze. 19. khAne-Ajhama mIrjhA ajhIjha koka bAdazAha akabarano sAvako bhAI hato. bAdazAha akabare gujarAtamAM kula nava sUbAo mokalyA hatA. bAdazAha akabaranA rAjyakALa daramyAna mIrjhA ajhIjha koka traNa vAra gujarAtanA sUbA tarIke Avyo hato. gujarAtano te prathama, sAtamo ane navamo sUbo hato. bAdazAha jahAMgIranA rAjyakALa daramyAna paNa ajhIjha koka tenA trIjA sUbA tarIke gujarAta Avyo hato. 20. mIrjhA burrama, ajhIja koko trIjo putra hato. bAdazAha akabare tene jUnAgaDha ane saurASTrano 'phojadAra' nImyo hato. 21. bAdazAha akabaranA rAjyakALa daramyAna khAne Ajhama mIrjhA ajhIjha koka gujarAtano navamo sUbo hato tyAre A ghaTanA banI hovAno pUro saMbhava che. navamA sUbA tarIkeno teno kALa I. sa. 1600thI I. sa. 1965 sudhIno che. arthAt saMbhavata vikrama saMvat 1958thI vi. saM. 1992 sudhIno che. asta\mangal-t\3rd proof
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 upA. zrI bhAnucandrajI gaNine patro lakhI bAdazAhe buhanapurAthI potAnI pAse AvavA vinaMtI karI. teo AgrA AvyA. (prakAza-4 zloka 158thI 16 2) kharatara gacchanA zrAvakoe karelo upadrava dUra karavA pUrve bAdazAhe ApelAM pharamAnaparvata para koIe bAMdhakAma karavuM nahi-nA anusaMdhAnamAM A. zrIvijayasenasUrijIno patrI Avyo ke "A pharamAnathI jUnA caityonI rakSA ane navA caityonuM nirmANa thaI zakatuM nathI.' munizrI siddhicandrajInA prayAsathI bAdazAhe pharamAna lakhI ApyuM. 2 (prakAza-4 zloka 163thI 16 7). bAdazAha akabaranA jayeSTha putra 'salIma'nA tAbAmAM gujarAta AvyuM. gujarAtamAM teNe sUbAo mokalyA. te sUbAo akabaranA pharamAnane mAnatA na hatA. 23 AthI a-mAri vagere jaina paraMparAno itihAsa bhAga-3 (lekhaka tripuTI mahArAja)mAM prastuta ghaTanA vi.saM. 1949mAM ghI che tevA ullekhapUrvakanuM varNana che. (juo pRSTha 68 tema ja 220-21) je vicAraNIya che. A ghaTanAnA varNanamAM ulikhita vigato 'maho. zrI bhAnu candragaNi carita'thI viruddha che. tema ja A ghaTanAnA saMdarbhamAM rajU karavAmAM AvelA pharamAnono ghaTanA sAtheno saMbaMdha paNa vicAraNIya che. 22. saMbhavataH A pharamAna, vi. saM. 1658 bhAdaravA vada 12 (hindI, I. sa. 1601, 15mI oNgasTa)nA divase apAyuM che. teno prastutopayogI keTaloka aMza ....emanA. (jagadaguru zrIhIravijayasUrijInA ziSya zrI vijayasenasUrijI) devala ke upAzrayamAM koIe utAro levo nahIM. ane emane tucchakAravA nahIM. tethI jo te jIrNa thatAM hoya ane tethI tenA mAnanArA, cAhanArA ke kherAta karanArAomAMthI koI tene sudhAre che teno pAyo nAkhe to upalakiyA jJAna vALAe ke dharmAdhe teno aTakAva karavo nahIM.... (juo-sUrI zvara ane samrATuM, pRSTha-380) 23. zAhajAdo salIma akabaranI rAjaputa rANI jodhAbAIno putra hato. salIma ciztIne ghare jamyo (31-8-1569 phattehapura sIkrI) hato. tethI 'salIma'nA nAme oLakhAto. bAdazAha akabara tene zekhujI bAbA kaheto. bAdazAha akabara jyAre dakSiNamAM hato tyAre salIme baLavo karyo. te akabare bAMdhelA alAhabAdanA majabUta killAmAM surakSita thaIne rahyo. bihAramAM teNe potAnI AjJA pravartAvI ane svataMtratA jAhera karI . vi. saM. 1601nA madhyamAM jayAre bAdazAha akabara AgrA Avyo tyAre 'salIma' tenI samakSa hAjara thayo. alAhabAdamAMthI te hI gayo ane bAdazAha akabare tene be gALa ane orisAno rAjayapALa nImyo. paNa salIme pharI potAne 'zahena zAha' kahevarAvavAnuM cAlu karyuM. A samaya daramyAna salIma gujarAtano rAjA thaI beTho haze ane tethI ja tenA sAmaMtoe bAdazAha akabaranA pharamAnonI avagaNanA karI haze. bAdazAha akabara AzA hato. AgrAmAM teNe dakSiNamAMthI tenA khAsa tema ja priya maMtrI abula phajhalane bolAvyo. dakSiNathI AvatA rastAmAM I. sa. 1603nA eprila mahine, salImanA mANaso dvArA abulaphajhalanuM khUna thayuM. bAdazAha akabara bhAMgI paDyo. tyAra pachI salIme jAheramAM potAne bAdazAha akabaranA vArasa tarIke jA hera karavAnuM cAlu karyuM. I. sa. 1604 eprilamAM salImana bhAI ane kaTTara harIpha 'dAnIyAla' (ta atyaMta vilAsI, hato. zarAbe tenA mRtyune nimaMtraNa ApyuM hatuM.) gujarI gayo. sAthe ja haMmezA salImano ja pakSa lenArI ekabaranI mAtA mRtyu pAmI. samAdhAna karavA salIma AmA Avyo. I. sa. 1604nI 9mI navembare te bAdazAha akabarane maLyo. teNe potAnA aparAdhonI aMgata kSamA mAgI ane oraDo choDI gayo. mRtyu pAmatA pahelA akabara sAthe tenI asta\mangal-t\3rd proof
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 kAryomAM vighna UbhuM thayuM. avasare munizrI siddhicandrajI e bAdazAhane A vAta karI. A sAMbhaLIne bAdazAhane AMcako lAgyo. paNa tarata ja teNe pharamAne lakhI ApyuM. tyArathI bAdazAha akabaranA dezamAM 'jajhIyAvero' dUra thayo AthI badhA ja loko upadravarahita thayA (prakAza-4 zloka 16 8thI 173) bAdazAha akabara acAnaka mRtyu pAmyo tenI gAdIe 'jahAMgIra' zahena zAha thayo. 24 (prakAza-4 zloka 174thI 181) upA, zrI bhAnu candrajI gaNI bAdazAha akabara sAthe ghaNo samaya rahyA hatA. ra3 varSa pachI teo bAdazAha jahAMgIranI anu jJA laIne munizrI siddhicandrajI sAthe gujarAtamAM amadAvAda AvyA.25 khaMbhAtamAM zrIvijayasenasUrijIne vaMdana karI temanI AjJAthI amadAvAda cAturmAsa karyuM. 26 comAsAmAM te sthAnanA svAmI 'vikramArka' -e samavasaraNamAM zrIjinezvaradevanI pUjA racI. ane amAri-paTahano ughoSa karyo.27 tyArabAdanuM comAsuM 'mahesANA' karyuM. comAsA pachI pATaNa AvyA. pATaNamAM kharataragacchanA AcAryoe tapAgacchIya zrIvijayadevasUrijInI unnati joI te TALavA temane vAda mATe nimaMtraNa ApyuM. vijaya devasUrijI e munizrI siddhicandrajIne vAda mATe yogya mAnyA. munizrI siddhicandrajI e vAdamAM jaya prApta karyo. 28 (prakAza-4 zloka-182thI 195) pATaNamAM 'lAlI' nAmanI zrAvikAe karelA jinabimba pratiSThA mahotsavamAM hAjarI A chellI mulAkAta hatI. 'sUrIzvara ane samrA mujaba mRtyunI chellI ghaDImAM bAdazAha akabare tene rAjayacihno ApI 'bAdazAha' banAvyo hato. juo pRSTha-368). 24. vi. saM. 1552 kArtaka suda-14 maMgaLavAre bAdazAha akabara mRtyu pAmyo. itihAsa pramANe I. sa. 1605, 17mI oNkTobara. 36 varSanI uMmare salIma akabaranI gAdIe Avyo ane 'nirUddIna mohammada jahAMgIra pAdazAha gAjhI' tarIke prasiddha thayo. vi. saM. 1961mAM munizrI siddhicandrajInI uMmara 18 varSanI hoya. 25. pUrve kahyuM tema upA. zrI bhAnu candrajIgaNIne jagadguruzrI hIravijayasUrijI e bAdazAha akabara pAse mokalyA hatA. jagadguru zrIhIravijayasUrijI vi. saM. 1943mAM gujarAta AvyA pachI tarata ja upA. zrI bhAnucandrajI bAdazAha pAse gayA hoya to vi.saM. 1666mAM gujarAta AvyA hoya te saMbhava che. vi. saM. 16 66 67nuM cAturmAsa amadAvAda karyuM haze. A samaye muni zrI siddhicandrajInI vaya 22 varSanI haze. 26. vi. saM. 1666nA caitra mahine jahAMgIre upA.zrI bhAnu candrajI gaNI temaja munizrI siddhicaMdrajIne uddezIne pharamAna mokalyuM hatuM. pharamAna avataraNa-''vijayasenasUri ane vijayadevasUri ke jeo tyAM (gujarAtamAM) che, temanA hAlanI khabaradArI karI jyAre bhAnucandra ane siddhicandra tyAM AvI pahoMce tyAre temanI sAra saMbhALa rAkhI, je kAma karavAnuM teo rajU kare tene pUrNa karI ApavuM joIe." 27. thoDA samaya mATe bAdazAha jahAMgIre tene gujarAta sUbA tarIke mokalyo hato tene pa000 thoDA ApyA hatA. vikramArka ekabarano paNa mAnIto hato. 28. temanuM vitonmattavAdrInAgU vizeSaNa sArthaka che. (juo temanI kRti bhaktAmarastotravRtti, zloka-2.) asta\mangal-t\3rd proof
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 ApI.29 mIrjhA sAdullA khAMe A mahotsavamAM jalayAtrAno niSedha karyo. A. zrI vijayadevasUrijIe tene samajAvavA mATe upA. zrI bhAnucandrA gaNIne AjJA karI. gurune zrama na ApavAnA AzayathI munizrIsiddhicandrajIe A javAbadArI lIdhI ane khAM-ne samajAvI AvyA. tyArabAda mo. zrIbhAnucana gaNI vaDodarA-gaMdhAra vagere zaheromAM vicarI pATaNA comAsuM rahyA. 32 pATaNanA cAturmAsa daramyAna amadAvAda sthita gujarAtanA sUbA phUlIkhAna 52 bAdazAha jahAMgIranuM pharamAna AvyuM ke- upA. zrI bhAnucandrajI gaNI ane muni zrIsikriyaane mArI pAse moklavA phUlIkhAne mAdhavadAsa nAmanA potAnA aMgarakSaka dvArA pATaNa samAcAra mokalI upA. bhAnucandra gaNIne amadAvAda bolAvyA. upA. zrI bhAnucandrajI gaNI tema ja munizrI siddhicandra amadAvAdamAM phUlIkhAnane maLyA. pharamAna joI temaNe AmA tarapha vizvara karyo, vihArakramamAM teo meDatA, phAdhi AvyA. phaudhimAM kharataragacchanA zrAvakoe zrI phalaudhi pArzvanAtha tIrtha kabje karyuM hatuM. 5-7 divasa rahI mukta karAvyuM. anukrame AgrA pahoMcyA. rAmadAsa' nAmanA zrAvake bAdazAha jahAMgIrane samAcAra ApyA. bAdazAha khUba ja AnaMdita thayo ane temane mahelamAM teDAvI roja mahelamAM AvavAnuM AmantraNa ApyuM. upA. zrI bhAnucandrajI gaNI tema ja munizrI siddhicandrajI roja rAjamahelamAM dharmopadeza karavA jatA. rAjAnI vinaMtithI munizrI siddhicandrajI vyAkhyAna karatA. eka vAra vyAkhyAna samaye bAdazAhe munizrI siddhicandrajIne prazna karyo ke-"parabrahmanI sAdhanAmAM lIna evA Apane janmathI keTalA varSa thayA ? munizrI sicindrae javAba vALyo "25". vyAkhyAna daramyAna potAne Avelo vicAra vyakta karatA bAdazAhe kahyuM ke-"ApanA zarIra para zobhatA rAjacihno 29. zrAvikA 'lAlI' dvArA A prasaMga vi. saM. 1664mAM ujavAyo hato tevA ullekha prApta thAya che. 30. saiSadamAMno putra sAlAkho pATAno phojadAra hato. 31. saMbhavataH vi. saM. 1667-68 munizrI siddhicandrajInI vaya 23 athavA 24 varSa. 32. lIkhAna jahAMgIranA samayamAM gujarAtanA pahelA sUbA tarIke Avyo hato. tenuM bIjuM nAma 'mIrjhA samasuddIna' hatuM. te mIrjhA zamsIno moTo putra hato. (AIne-akabarI) bAdazAha akabaranA sainyamAM te ekahajAra sainikono saradAra hato. bAdazAha jahAMgIra phUlIkhAnane pratimAsa ru. 3000 vetana Apano uparAMta tene 2500 ghoDA paNa ApyA hatA. tenI sAthe mohanadAsa davAna ane masuda bega hamajhAnI bakSIne sAthe rAkhavAno Adeza bAdazAha jahAMgIre Apyo hato. A mohanadAsa dIvAnano ja atre mAdhava dvArA aMgarakSaka tarIke ullekha thayo haze tevuM mo.da. desAI kahe che. vi. saM. 1967mAM phUlIkhAna gujarAtano sUbo hato tevo ullekha prApta thAya che. je A pramANe che "svAsti zrI nRpavikramArkasamayAtIta saMvat 1667 varSe... phAguNamAse 1 zuklapakSe 10 dazamyAM tithI bhImAdine / aha zrIgurjarA dhIya..... pAtazAha zrI 7 sukhANaradImahimmada jahAMgIra adali rAjye tatsamaye pAtazAha zrI zrI 7 AgrAmadhyevijayarAjyaM kriyate ... / tatra zrI ahammadAvAda nagare hAkyima navAba zrI 5 jahAMgIra kulISAMna dharmanyAyAM pravartate...... asta\mangal-t\3rd proof
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ane ApanI tarUNa vaya jotA prazna thAya che ke A uMmaramAM Apa tapa zA mATe karo cho ? A prazna baze vacce khUba vistArathI carcA thaI. 33 bAdazAha jahAMgIra ane munizrI siddhicandrajI vacce A carcA cAlI rahI hatI tyAre ja jahAMgIranI prANavallabhA begama 'nUramahala'-e 34 kahyuM ke-yuvAnImAM mananI sthiratA sAva ja azakya che." [tAruSe 4 mana: dhairyamathyAmiDuM 4:] munizrI siddhicandrajI e pharI dAkhalA tema ja navI dalIlo sAthe temane samajAvavAno yatna karyo (maho. zrIbhAnucandrajI gaNi caritamAM tenuM vistRta varNana upalabdha che.) paraMtu bAdazAha jahAMgIre potAnI vAtano Agraha rAkhatA kahyuM ke- 'tamArA caMpakanI kaLI jevA zarIra para loca vagere dvArA atyAcAro karavA ayogya che mATe mArA AgrahathI tame saMsArapraveza karo.' tenA javAbamAM munizrI siddhicandrajIe jaNAvyuM ke darekane badhI ja vastuo karatA jIva sauthI priya che, mane jIva karatA paNa meM svIkArelo dharma vadhAre priya che. prANa khoIne paNa huM te dharmane choDavAno nathI.' mastrIone temanA kadAgrahanI nindA karI. gusse thayelA rAjAe talavAranI dhAre potAnI vAta mAnavA kahAM. rAjayanI lAlaca ApI, hAthInA paga taLe kacaDavAnI dhamakI paNa ApI paNa munizrI siddhicandrajI DagyA nahIM. atte gusse thayelA bAdazAhe temane vanamAM jatA rahevAnuM kahyuM ane pharamAna jAhera karyuM ke koI yatie zaheramAM AvavuM nahIM. vanamAM ja rahevuM kAraNa ke te ja temane mATe yogya che? . A pharamAnamAM upA. zrI bhAnucandrajIgaNIne apavAda rAkhyA. munizrI siddhicandrajI tarata ja AgrA choDIne 'mAlapurA" jatA rahyA. mAlapurA saMgha tema ja saMghapatinI vinaMtithI tyAM ja cAturmAsa rahRAA.35 vakhata jatAM bAdazAha jahAMgIrane paNa upA zrI bhAnucandrajI gaNine khinna joIne potAnA kRtya badala kheda thayo. teNe patra lakhI munizrI siddhicandrajIne AgrA bolAvyA . AgrAmAM temanI mAphI mAMgI ane kaMIka kArya pharamAvavA kahyuM. munizrI siddhicandrajIe yatione 33. jemAM jahAMgIre temane eka strI ApavAnuM paNa kahyuM hatuM. sarakhAvo- punarnadAranarendrandra prIyamAnAmapi minI : | haTena norI tavAna yuvA pratyakSamaitavRg || vAsavadattA TIkA A rIte bAdazAha jahAMgIre A pahelA paNa potAnA mitra vepArI viliyama hokInsa samakSa strIno prastAva mUkyo hato. 34. 'nUramahala'nuM sAcuM nAma "meharunnisA' hatuM. 17 varSanI uMmare te eka parzIyana yuvAnane paraNI hatI. A yuvAna jahAMgIranI sAme thayo hato tethI tenuM khUna thayuM. tyAra pachI 'meharunnisA' vi.saM. 1668mAM jeTha mahine bAdazAha jahAMgIranI be gama thaI. jahAMgIre tenuM nAma 'nUramahala' (mahelano prakAza) rAkhyuM. vi. saM. 1673nA caitra mahine te 'nUrajahAM' (vizvano prakAza) tarIke prasiddha thaI. 'upA. zrI bhAnu candrajI gaNi carita'mAM tene 'nUramahala' tarIke oLakhAvavAmAM AvI che. AthImu. siddhicandrajI ane teNI nI carcA vi. saM. 1668 pachI thaI haze. ahIM e yAda rAkhavuM joIe ke bAdazAha jahAMgIrane upA. zrI bhAnucandrajI gaNI tema ja munizrI siddhicandrajI vi.saM. 1969mAM maLyA hatA. 35. jayapura rAjayamAM ajameranI pUrvadizAmAM pa0 mAIla dUra che. asta\mangal-t\3rd proof
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 nagarapraveza baMdhInuM pharamAna rada karavA kahyuM, navA pharamAna dvArA bAdazAhe te rada karyuM." mahopAdhyAyazrI bhAnunyagaNi carita" ahIM pUrNa thAya che. vi. saM. 1670 pachI anuzrutyAdithI prApta thatI vigato A pramANe che. (1) jahAMgIre AgrAthI ajamera javA prayAsa karyuM ne pachI upA. zrIbhAnucandra gaNI tathA munizrI siddhicandrajI mAlapurA AvyA. ahIM temaNe 'bIjAmata' (vijayamata)vALAone vAdamAM parAjita karyAM. mAlapurAmAM temanA upadezathI nirmANa pAmelA caitya para suvarNakaLaza caDhAvyo. vi. saM. 1972nuM cAturmAsa 'jAlora' (rAjasthAna)mAM vItAvyuM. cAturmAsa bAda 21 dIkSAo thaI. zrI hIravijayasUrijI rAsa.) 39 (2) jAloramAM gujarAtano caudamo sUbo 'makabarakhAna' (I. sa. 1616thI 1918) upA. zrI bhAnucandrajIne maLyo. teNe AdarapUrvaka sevA pharamAvavA kahyuM. upA. zrI bhAnucandrajI gaNie kahyuM ke- AcAryazrI vijaya devasUrijI sAgaragacchanA sAdhuo sAthe bhaLI gayA che ane jagadguru zrIhIravijayasUrijInA AdezonuM pAlana karatA nathI A vize kAMIka karo.' makabarakhAne kahyuM ke-'jo paM. siddhicandrajIne mArI sAthe mokalazo te A aMge temanI 36. yatione sarvatra viharavAnI rajA ApatuM A pharamAna jahAMgIre I. sa. 1613nI 6ThI sapTembare =vi. saM. 1670 Aso vada-2nA divase ApyuM hatuM. A ja divase bAdazAha jahAMgIre ajame2 javA prayANa karyuM hatuM. AthI anumAna thaI zake ke uparokta ghaTanA A pharamAna maLatA pahelA vi.saM. 1669mAM ghaTI hovI joIe. vi.saM. 1969-4nuM cAturmAsa munizrI siddhicandrajIe mAlapurAmAM vItAvyuM hoya te zakya che. A cAturmAsamAM ja teo AgrA AvyA hoya te paNa azakya nathI. 37. mApurAmAM zrI gAdinoMdha bhagavAnanuM 'vijayanuM daherAsara che. 38. maho. zrI bhAnucandrajI gaNinA upadezathI mAlapurAmAM zrIcandraprabha svAmInuM daherAsara baMdhAyuM hatuM teno zilAlekha A pramANe che saMvat 1672 varSe tapAgacchAdhirAja bhaTTAraka zrIpU. vijayasenasUrIzvarANAM AcArya zrIvijayadevasUriprabhRtisAdhu saMsevitacaraNAraviMdAnAM vijayamAnarAjye pAtizAha zrI akabbaraprAdApitopAdhyAyapadadhAraka - zrIzatruMjayakaramocanAdyanekasukRtakArakamahopAdhyAyazrIbhAnucandragaNinAmupadezAt aSTottarazatAvadhAnapramuditapAtizAha zrI akabbarapradattanupphaDamAdinAmnAM paM0 siddhicandrANAM caityabhUmigrahaNAdimahodyamena ca sA. bAgApramukhamAlapurIyasaMghena zrIcandraprabhaprAsAdaH kAritaH lI0 lAlacandra ganA sUtradharI(dhAra)parA || zilAlekhane AdhAra eka vigata spaSTa thAya che ke-vi.saM. 1672mAM zrIsiddhicaMdrajIne 'paMDIta' padavI maLI gaI haze. caritamAM temane padavI maLyAno ullekha nathI. Ama vi. saM. 1670thI vi.saM. 1672nI vacce (25thI 28 varSanI uMmare) temane paMDIta padavI prApta thaI hoya te zakya che. 39. makabarakhAna prathama vakhata vi. saM. 1673mAM Aso suda trayodazInA divase gujarAtano subo thayo hato. I. sa. 1608 (saMbhavataH vi. saM. 1665)mAM te jahAMgIra vatI khaMbhAta ane suratanA phojadAra tarIke rahyo hato. I. sa. 1916mAM (=va. saM. 1973) te gujarAtano caudamo sUbo karyo. I. sa. 1618mAM ( =vi. saM. 1675) 'zahAjahAM' gujarAtanA paMdaramAM sUbA tarIke nImAyo. (History of Gujrat Bombay gazz. p. 275/76.) asta\mangal-t\3rd proof
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 salAha mujaba yogya karIza', paM. zrI siddhicandrajI makabarakhAna sAthe joDAyA. banne thoDA ja samayamAM siddhapura pahoMcyA. A tarapha A. zrIvijayadevasUrijIe dhanavijayajI nAmanA eka sAdhu ane dasa jaina agraNI gRhasthone paM. zrIsiddhicandrajI pAse mokalyA ane 'upAdhyAya' pada levA pATaNa AvavAnuM AmatraNa ApyuM. paM. zrIsiddhicaMdrajI e A prastAva nakArI kADhayo. potAnI mAnyatAthI Tyuta thayA vinA teo mahesANA thaI amadAvAda AvyA . amadAvAdamAM paM. zrIsiddhicandrajI, upA. zrI somavijayajI gaNine maLyA. temaNe paM. zrIsiddhicandrajIne abhinaMdana ApyA ane zAntimaya pagalA levAnuM sUcana karyuM. 5. siddhicandrajInA tamAma prayAso niSphaLa gayA. AthI temaNe tema ja temanA TekedAroe nirNayAtmaka pagaluM bharavAno nizcaya karyo. tadanusAra judA judA sthaLothI upA. zrI somavijayagaNI, upA. zrInaMdIvijayagaNI, upA. zrIvijayarAjavijaya gaNI, upA. zrIdharmavijaya gaNI, upA. zrIbhAnucandrajI gaNI, 5. zrIsiddhicandrajI gaNI vagere sAdhuo amadAvAdamAM ekatrita thayA. temaNe rAmavijayajI nAmanA sAdhubhagavaMtane AcAryapadavI ApI AcArya zrIvijaya senasUrIzvarajInA uttarAdhikArI jAhera karavAno nirNaya karyo. te mujaba vi. saM. 1673 poSa zukalA dvAdazI (athavA TAyodazI) budhavAranA divase rAmavijayajIne AcArya padavI ApI AcArya zrIvijayasenasUrIzvarajInA paTTadhara 'vijayatilakasUrIzvarajI'nA nAme jAhera karAyA. A ja divase paM. zrIsiddhicandrajIne 'upAdhyAya' padavI ApavAmAM AvI40 A padavIdAna mahotsavamAM sUbA makabarakhAne paNa bhAga lIdho hato. A prasaMga pachI upA. zrIbhAnucandrajI gaNI, tema ja upA. zrI siddhicandrajI gaNI 'sirohI AvyA. upA. zrInandIvijayajI gaNI mAMDavagaDhamAM bAdazAha jahAMgIrane maLyA.41 bAdazAha jahAMgIre temane Adara Apyo ane upA. zrIbhAnucandrajI gaNine maLavAnI icchA vyakta karI. teNe be mevaDAone pharamAna ApI makabarakhAna pAse mokalyA. pharamAnamAM upA. zrI bhAnucandrajIgaNI potAne maLe te mATeno prabaMdha karavAnI sUcanA hatI. sUbA makabarakhAna AcAryazrI vijayatilakasUrijIne maLyo. upA. zrI bhAnucandrajI gaNi 'sirohI'mAM che te jANuM. ane bAdazAhanuM pharamAna AcAryazrIne jaNAvyuM. AcAryazrI vijayatilakasUrijI e upA. zrI bhAnucandrajI gaNine tatkAla amadAvAda bolAvyA ane upA. zrIdharmavijayajI gaNine sirohI tarapha mokalyA. upA. zrI bhAnucandrajI gaNI amadAvAda pahoMcyA tyAM temano AcAryazrI vijayatilakasUrijI tema ja sUbA makabarakhAne satkAra karyo. pharamAnanI vigata jANI teoe 40. paM. zrI siddhicandrajInI uMmara saMbhavataH 29 varSa. 41. bAdazAha jahAMgIre vi.saM. 16 7) (guja. 1669) Aso vada-bIjanA divase (I. sa. 1617, chaThThI sapTembara) AgrA choDyuM. vi. saM. 16 ) (hindI) mAgasara suda 7 (8-11-1913)nA divase te ajamera Avyo. tyAMthI vi.saM. 16 73 kArtaka suda-3 (2-11-16 16)nA divase teNe mAMDavagaDha javA prayANa karyuM vi. saM. 1673 phAguna zuklA saptamI (3-3-1617)nA divase te mAMDavagaDha pahoMcyo. asta\mangal-t\3rd proof
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 mAMDavagaDha javA vihAra karyo. bAdazAha jahAMgIra upA. zrIbhAnucandrajI gaNine joIne khUba khuza thayo. teNe temane potAnA putra 'saharIyAra'ne dharma bhaNAvavAnI vinaMtI karI. upA. zrI bhAnucandrajI gaNie teno svIkAra karyo. temanA kahevAthI bAdazAhe amadAvAda suratanA adhikArIone patra lakhIne jaNAvyuM ke--'sAgarapakSanA sAdhuo anyane herAna na kare tenI kALajI levI.' cAturmAsamAM prAyaH vi. saM. 1673) tapAgacchanI be zAkhAo sAgara pakSa ane vijayapakSa vacce budghanapurAmAM moTo jhagaDo thayo. zrI darzanavijaya burkhAnapurAthI nIkaLIne upA. zrI bhAnucandrajIgaNine maLyA. upAdhyAyajIe upA. siddhicandrajI gaNi dvArA bAdazAhane nAkhuzI vyakta karato patra lakhavA kahyuM. bAdazAha jahAMgIre potAnA putra tema ja lazkaranA uparI khurama sulatAnane jarUrI pagalA levAnuM jaNAvyuM. burkhAnapurA zAnta paDyuM. vijapakSa ane sAgarapakSa vacce jhagaDo zAthI thayo ? e vAta upA. zrI bhAnucandrajI gaNie tema ja upA. zrI siddhicandrajI gaNie bAdazAhane samajAvavAno prayatna karyo. bAdazAhe banne pakSane samajavAnI icchAthI AcArya zrIvijayadevasUrijI tema ja AcArya zrIvijayatilakasUrijIne mAMDavagaDha bolAvyA. banne AcAryo mAMDavagaDha AvyA. sAgarapakSanA upA. zrI nemasAgara AcAryazrIvijayadevasUrijInA pakSakAra tarIke AvyA. bAdazAha jahAMgIre banne AcAryone potAnI samakSa bolAvI matabheda jANavAno prayatna karyo. AcAryazrIvijayadevasUrijI vatI upA. zrInemasAgare phariyAda karI ke sAmo pakSa AcAryazrIvijayadevasUrijInuM bahumAna karato nathI. phariyAdanA javAbamAM upA. zrI bhAnucandrajIgaNie jaNAvyuM ke-jagadguru zrIhIravijayasUrIjIe darzAvelA AdarzonuM je bahumAna karato nathI te bahumAna apAtra che.' temano nirdeza e tarapha hato ke--AcAryazrIvijayadevasUrijI vagere, jagadgurue upA. zrIdharmasAgarajInA je granthone apramANa jAhera karyA hatA tene pramANa gaNatA hatA. bAdazAha jahAMgIre vijayadevasUrijIne AcAryazrI vijayasenasUrIzvarajInA uttarAdhikArI jAhera karyA. temanAthI prabhAvita thaIne temane "jahAMgIrI mahAtapA"nuM birUda ApyuM. vi. saM. 1676mAM AcAryazrI vijayatilakasUrijI kALadharma pAmyA. A ja varSamAM poSa zuklA caturdazInA divase AcAryazrIvijaya AnaMdasUrijIne temanA paTTadhara jAhera karAyA. AcAryazrI vijayadevasUrijI ane AcAryazrI vijayaANaMdasUrijI vacce khaTarAga parAkASThAe pahoMcyo hato. vi. saM. 1681mAM A matabhedanuM nivAraNa karavAnA hetuthI amadAvAdamAM saMmelana thayuM. sirohInA divAna motI tejapALe sakriya rasa laI manameLa karAvavAno prayatna karyo. tene 'gacchabhedanivAraNa' ane 'saMghapati'nuM tilaka maLyuM. paraMtu A ekatA lAMbo samaya TakI nahIM. vi. saM. 1673 pachInA 17 varSamAM maho. zrIbhAnucandrajI gaNI tema ja maho. zrIsiddhicandrajI gaNI kyAM vicaryA hatA tenI vigato aprApya che. asta\mangal-t\3rd proof
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 vi. saM. 1690mAM nADalAInA zrAvaka mehajale AcAryazrI vijayANaMdasUrijInI nizrAmAM pAlitANAno saMgha kADhyo. A saMghamAM maho. zrIsiddhicandrajI gaNI dhoLakAthI joDAyA hatA . (juo A zrIvijayatilakasUrijI. rAsa adhikAra-2 .1842) A saMghamAM maho. zrIbhAnucandrajI gaNI joDAyA hoya tevo ullekha nathI tema ja te pachInI temanI koI vigato upalabdha nathI. AthI anumAna thaI zake ke-teo vi. saM. 1690 pUrve kALadharma pAmyA haze, yadyapi 'jaina paraMparAno itihAsa' mujaba teo vi. saM. 1722 sudhI vidyamAna hatA. (juo bhAga-3 pR. 789) A pachI maho. zrI siddhicandrajIgaNinA jIvana saMbaMdhI vigato paNa upalabdha nathI. anuzruti mujaba teo pAchalA varSomAM uttara gujarAtamAM vIjApuranI pAse AvelA "saMghapura" gAmamAM rahyA hatA. ane tyAM rahIne temaNe ghaNA granthonI racanA karI hatI. temanA haste vi. . 1714 lakhAyela (saMghapura) 'jina zatakavRtti'nI hastaprata maLe che. temaNe saMzodhana karelI 'kAvyaprakAzakhaMDanavRtti nI pratamAM vi. saM. 1722nI sAla noMdhAyelI che. AthI teo vi. saM. 1722 sudhI vidyamAna hatA te anumAna thaI zake. upasaMhAra : maho. zrI siddhicandrajI gaNinI saMbhavita jIvana-tithio A pramANe che. (1) janma : vi. saM. 1644 (2) dIkSA : vi. saM. 1652 (3) "khulpha hama' birUda : vi. saM. 1653 (4) paMDIta padavI : vi. saM. 1670thI vi. saM. 1672nI vacce (5) 'upAdhyAya' padavI : vi. saM. 16 73 poSa zuklA dvAdazI, sthaLa : amadAvAda (6) kALadharma : vi. saM. 1722 pachI. mahopAdhyAya zrIsiddhicandrajI gaNI : grantha-sampatti : (1) vimbara-3ttaraddhi TIl:- bANabhaTTa kRta 'kAdambarI' (gadyakAvya) para maho. zrIbhAnucandrajI gaNie TIkA racavAno prAraMbha karyo hato. pUrvAddha pachI apUrNa rahelI A TIkAnI pUrti upA. zrIsiddhicandrajI gaNie karI hatI. prastuta kRti vi. saM. 16 73 pachI racAI hovAno saMbhava che. 'nirNayasAgara presa taraphathI prakAzita thaI che. maMgala :- meru strotramavaiH sa maya:pU. paritoDa bhavat pItastena suvarNaparvata iti khyAti jagAma kSitau / 42. -valI vAcaka siddhicaMda to bhAvavijaya bhalA e. + prastuta paricaya grantharacanAnA anukrama anusAra ApavAmAM Avyo nathI. paricaya sAthe yathAsaMbhava maMgala, pratijJA, prazasti ane puSmikA mUkavAmAM AvyAM che. asta\mangal-t\3rd proof
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ devI nRtyavizIrNahAramaNibhistAro gatastArakA dhAro'sAviti yajjanivyatikaraH so'vyAd vRSAGkaH prabhuH / / 1 / / pratizA :- sAkSAtkandarparUpaH kSititalavidito vAcakavrAtazakraH smRtvA vAkyaM gurUNAM guruvacanarato bhaktiparyAnagarvAt / dhImAn SaTzAstravettA racayati rucirAM sajjanaiH zlAghanIyAM TIkA kAdambarIyAM nijagurughaTitAM kiJcidUnasthitAM saH / / puSpi :- iti zrIpAtazAhazrIakabbarajalAladInasUryasahasranAmAdhyApaka-zrIzatruJjayatIrthakaramocanAdyanekasukRtavidhApakamahopAdhyAya zrIbhAnucandragaNistacchiSyASTottarazatAvadhAnasAdhanapramuditapAdazAhazrIakabarapradattakhuSphahamAparAbhidhAnamahopAdhyAya zrIsiddhicandragaNiviracitAyAM kAdambarITIkAyAmuttarakhaNDaTIkA samAptA / / (2) zobhanastutiTIkA:- 28% monA 6252n| 2tna. vi. dhanapAsanA dhu zobhanamuninI prasiddha kRti nAme 'stuti-caturvizatikA'nI TIkA . 'zobhanastuti' covIsa tIrthakaronI yamakabaddha stuti che. 'Agamodaya samiti'-e prastuta kRti prakAzita karI che. bhaMgasa: zAzvatkSIrapayodhijA madhukarI saMsevyamAnakramAmbhojanmadvitayaH zivaM sa dizatu zrIpArzvacintAmaNiH / kastUrikRtapatravallIhRdayA yatkIrtikAntA kimu draSTuM vizvamitastataH zazitanuH kautuhalAd bhrAmyati // 1 / / prti|| : bAlabodhakRte tena paropakArazAlinA / saMkSiptA kriyate vRttiH zobhanA zobhanastuteH // 6 / / puSpiA : iti ityAhithI viracitAyAM paryanta 752 bhu45. tyA2 57 zobhanAcAryanAmnA vihitAyAH zobhanastuteH TIkAyAH zrImahAvIratIrthakarasyeyaM stutivRttiH / tatsamAptau ca samAptA zrIzobhanastuti vRttiH / / (3) vRddhaprastAvoktiratnAkara:- saMskRta yoono saMgraha. sva2thita matAbha rastotrA-vRttimA mA zranthamAMnA 28 vyo TalA havA bhaNe che. (asmatkRta-asmanni ti-vRddhaprastAvoktiratnAkarAt ) (4) mahopAdhyAyazrIbhAnucandrajIgaNicaritam:-tAnA bhAnanIya 2 mahopAdhyAya zrI bhAnucandrajI gaNinuM jIvanacaritra. cAra prakAzamAM vibhakta A kAvyanA prathama prakAzamAM (1) jagadguru AcAryazrI hIravijayasUrIzvarajI tema ja akabara bAdazAhanuM milana (2) ahiMsA pharamAna, (3) jagadgurunuM gujarAtamAM punarAgamananuM varNana che. dvitIya prakAzamAM (1) mahopAdhyAya zrIbhAnu cadrajI gaNi nI pUrvaparaMparA (2) temanuM ane bAdazAhanuM milana (3) bAdazAha asta\mangal-t\3rd proof
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgala : pratijJA : puSpikA :-- (5) bhaktAmarastotravRttiH maMgala : pratijJA : puSpiDA : (6) tarkabhASATIkA: asta\mangal-t\3rd proof 32 sAthenA rokANa daramyAna thayelA anekavidha kAryo (4) temane 'upAdhyAya' padanI prAptinuM varNana che. tRtIya prakAzamAM bAdazAha akabara sAthe kAzmIra yAtrA ane zatruMjayatIrtha karamocananuM varNana che yaturtha prakAzamAM ( 1 ) upA. zrI lAnuyandraka jane munizrIsiddhicandrajInuM milana (2) bannee sAthe maLIne bAdazAha akabara ane jahAMgIra dvAra karAvelA zubha kAryo (3) zrIsiddhicandrajIno rAjyanikAla ane bAdazAha jahAMgIre mAMgelI mAphInuM varNana che. prastuta kRti mo.da.desAInA saMpAdanapUrvaka 'siMghI jaina granthamALA' dvArA pustakAkAre prakAzita che. zreya zrIlalanAvilAsarasikaH pAyAdapAyAt sa vaH zrImannAbhinarendrasUnuramaraiH saMsevyamAnAntikaH / reje yasya kacAvalI bhujazirodeze luThantI kimAlagnA zaivalamaJjarI zamasudhApAthonidhau majjataH ||1|| sa zrIvAcakabhAnucandramunipaH prAptapratiSTho'bhavat, sAhizrImadakabbaraM naravaraM sambodhya saubhAgyabhUH / tasmAccArhatazAsanasya mahimAtyarthaM yathA prApathe, tadvRtAntalavaM sa varNanikarairutkarNamAkarNyatAm // 12 // ityupAdhyAya zrIsiddhicandragaNiviracite mahopAdhyAya zrI bhAnucandragaNi prabhAvaka puruSacarite mahAkAvye...caturthaH prakAzaH // cha || mahopAdhyAya zrI 19 zrIbhAnucandragaNiziSyasakalapaNDita ziromaNipaNDita zrIdevacandragaNipaNDita zrIvivekacandragaNiziSyamuniguNacandreNa likhitaH // AcAryazrI mAnatuMgasUrIzvarajI viracita prasiddha stotra 'latAmara'nI TIDA. bhImazI bhAoDe prasiddha urI che. zreyaH zriye prabhurbhUyAt sa vo [ zrI] nAbhinandana: / svargavI ca madIyA gauH surasArthamapUSayat // 1 // tena vAcakacandreNa siddhicandreNa tanyate / bhaktAmarasya bAlAnAM vRttirvyutpattihetave // 4 // iti..... pAtazAha zrI - nUradIna - jahAMgIra - pradatta - 'khuSphahama' - 'nAdirajamAM' dvitIyAbhidhAnamahopAdhyAya zrIsiddhicandragaNiviracitA bhaktAmara stotravRttiH samAptA // 'kezavamizra' hRta vaizeSigrantha tarkabhASAnI khA TIDA adyAvadhi amudrita che. amadAvAdanA vimalagacchanA bhaMDAramAM (devasAno
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 pADo) tenI hastaprata upalabdha che. (7) saptapadArthI vRtti :- 'zivAhitya' hRta vaizeSika grantha saptapadArthInI TIDA yA adyAvadhi amudrita che. anya vigato upara mujaba. (8) jinazatakaTIkA: maMgala :pratijJA : prazasti : puSpiA : (8) vAsavadattATIkA: maMgala : pratijJA : puSpiDA : asta\mangal-t\3rd proof candragacchanA muni zrIjammUnAge vi. saM. 1005mAM tIrthaMka2 paramAtmAnI stutirUpe raceluM kAvya te 'jinazataka' nAgendragacchanA zrIsAmbamunie te upara vi.saM. 1025mAM 'paMjikA' TIkA lakhI che. upA. zrI siddhiyandrazikhe vi.saM. 17145 saMghapuramA 'candracandrikA' nAmanI vistRta TIkA racI che. vi. saM. 1714 vaizAkha zukla tRtIyA dine saMghapuramAM ja lakhAyelI 34 pAnAnI prata vIjApuranA vimalagacchanA bhaMDAramAM che. praNamya namrAmarapUrvadevaM zrInAbhirAjAGgajamAdidevam / zrIsiddhacandrAbhidhavAcakendraH sukhAvabodhAM vidadhAti vRttim // 1 // vizeSArtho vizeSArthairjJAtavyaH paJjikAditaH / mayA yojanikAmAtraM bAlAnAmiha dRzyate ||5|| saMvati zazi - muni-vidyA - pramite varSe ca phAlgune mAsi / sugamA vRttirvihitA vAcakavarasiddhicandramunIndreNa // (dvitIyaparicchedAnte) zrI vidyApurasaMnidhivarti zrIsaMghapurasthitenaiSA vRttiH 1 / vihitA vAcakacandreNa siddhicandramunIndreNa // (tRtIyaparicchedAnte) iti (tyAhi pUrvavat) pAtasAha zrI akabarajullAladInapradattakhuSphahamAparAbhidhAnena pAtazAha zrInUradInajihAMgIrapradatta 'nAdirajjamAM' nAmnA ca mahopAdhyAya zrIsiddhicandragaNiviracitAyAM jinazataka TIkAyAM candracandrikAbhidhAnAyAM vAmvarNano nAma caturthaH paricchedaH samAptaH // saMvat 1714 varSe vaizAkhasudi 3 dine zrIsaMghapuragrAme // mahAkavi subandhunA cammUkAvya vAsavadattAnI TIkA vIjApura vibhasagarachano bhaMDAra tema 4 Bhandarkar Oriental Research Insti. Pune. mAM tenI hastaprato upalabdha che. jayazriyaM yacchatu mArudevaH pUrSohitAmAnatapUrvvahetavaH / (?) yo nAbhijanmApi vRSadhvajo'bhUt tadadbhUtaM kasya janasya na syAt // teneyamatyadbhUtabuddhizAlinA medhAvinAM cittacamatkRteH kRte / paropakAreNa pareNa vRttirvidhIyate vAsavadattikAkhyA ||11|| iti (hatyAhi pUrvavat) mahopAdhyAya zrIsiddhicandragaNiviracitaM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgala : (10) kAvyaprakAzakhaNDanamH - viSyAta sAhityAcArya 'mammaTa'nA 'avyaprakAza mAM 24 thayelA sAhityika vicAronI samAlocanA karatI kRti. rasikalAla parIkhanA saMpAdana heThaLa siMghI jaina granthamALAe tene prakAzita churI che. pratizA : puSpikA : maMgala : pratijJA : prazasti : 34 puSpiA : vAsavadattAcampUvivaraNaM samAptam / / iti vAsavadattAkhyAnarUpaM campU taTTIkA samApteti / saMvat 1722 lekhitA zrIrastu / / zrI granthAgraM 3150 zlokasaGkhyAkSaragaNanayA // (11) anekArthopasargavRttiH - amaroSamAM dRzavelA upasargonA ane arthonuM vivaraNa uratI kRti. vimalagacchano bhaMDAra vIjApura, ane pravartaka kAntivijayajIno bhaMDAra, chANImAM AnI hastaprato upalabdha che. // e~ namaH || mahopAdhyAya zrIM 5 bhAnucandragaNigurubhyo namaH || mUla:- praNamya zrImadarhantaM siddhicandreNa dhImatA / amaraproktanAnArthaH pRthakkRtya vilikhyate // 1 // TIkA:- zreyaH strIbhramarIva paGkajavanaM saudAminIvAmbudaM gaGgevAmbunidhi sudheva zazinaM gaurIva gaurIvaram / chAyevAmbujamitramAzritavatI yatpAdapAthoruhaM asta\mangal-t\3rd proof zreyaH zriyaM tanumatAM tanutAM sa zambhuH zrIazvasenadharaNIramaNAGgajanmA / utkaNThitA tripathagA vitatastrimUrti - rvyAlokate trijagatImiva yasya kIrtiH ||1|| zAherakabbaradharAdhipamaulimaulezcetaH saroruhavilAsaSaDaMhitulyaH / vidvaccamakRtikRte budhasiddhicandraH kAvyaprakAzavivRttiM kurute'sya ziSyaH ||3|| iti.... (tyAhi pUrvavat ) zrIsiddhicandragaNiviracite kAvyaprakAzakhaNDane dazama ullasaH samAptaH / zrIrastu zubhamastu saMvat 1722 varSe poSa vadi gurau likhitaM zrIpArzvanAthaprasAdAt / sa zrImAn prathamaprabhuH pratidinaM puSNAtu puNyazriyam // 1 // nAnArthasyAmarakRtervIkSya koSAnanekaSaH / tena svazemuSIvRddhayai vyAkhyA kAcid vidhIyate // 6 // zrI bhAnucandraziSyeNa siddhicandreNa dhImatA / anekArthopasargANAM vRttireSA vinirmitA // iti (tyAhi pUrvavat ) zrIsiddhicandragaNiracitA anekArthopasargavRttiH
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) dhAtukSmasUrI: puSpikA : (15) bhUttirabhAra: puSpikA : (16) maMgalavArH (13) AvyAtavAdIA-AkhyAtanA artha aMge nyAya, vyAkaraNa ane mImAMsAnA mato bhinna bhinna che. tenI carcA prastuta kRtimAM karavAmAM AvI haze. prastuta kRti 'ghyAtavAva' nAme svataMtra haze athavA anya racita AkhyAtavAdanI TIkA haze. A aMge cokkasa nirNaya tenI hastaprata upalabdha thAya pachI ja thaI zake. 'vimalagacchano bhaMDAra', (devasAno pADo) amadAvAdamAM prAyaH AnI hastaprata che. (14) prAtasumaSitasadma:-nAma pramANe viSaya spaSTa che. lekhakanA samayamAM lakhAyelI prata vIjApuramAM upalabdha che. maMgala : || mahopAdhyAya zrI bhAnucandragaNigurubhyo namaH || maMgala : puSpikA : (27) saptaraLavRtti: 35 asta\mangal-t\3rd proof samAptA || vyAkaraNa viSaya dhAtuonA saMdarbhamAM racAyelI kRtinI hastaprata lIMbaDInA bhaMDAramAM che. anupalabdha hovAthI anya vigatonI noMdha mUkI zakAtI nathI. paDhamaM vira panaLassa namada mahaLimapha rakhinna | ityAdi. rUti (ityAdi pUrvavat) mahopAdhyAya zrIsiddhicandra khiviravitaH prAkRtasubhASitasaGgraha samAptaH // SaRtu vize judA judA aneka kavioe racelA muktakono saMgraha pra. kAntivi.no bhaMDA2, vaDodarAmAM AnI hastaprata upalabdha che. rUti (ityAdi pUrvavat) mahopAdhyAyazrIsiddhicandrALiviravite sUktiratnAkare SaRtuvarNanaM samAptam // navyanyAyazailI pravartaka mahopAdhyAya gaMgeze tattvaciMtAmaNimAM sthApita karelA maMgalavAdanuM samarthana karatI kRti. udayananA prAcIna matanuM khaMDana tema ja gaMgezanA matanuM samarthana karavAmAM AvyuM che ahIM pragalbhacaraNane paNa TAMkavAmAM AvyA che. || OM aiM namaH / / zaGkhazvara purAdhIzaM zreyovallIvanAmbudam / vighnaughamattamAtaGgapaJcAsyaM zrIjinaM bhaje ||1|| .maho. zrI siddhicandragaNiviracito maGgalavAdaH samAptaH // (1) namaskAra mahAmantra (2) upasargahara stotra (3) saptatyadhika zatajina stotra (4) saptabhayahara stotra (5) ajitazAnti stotra (6) laghuzAnti stotra (7) bRcchAnti stotra, A sAta smaraNanI TIkA .
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMgala: zrInAbheyaH zriyaM dadyAt surAsuranamaskRtaH / vighnAnekapapaJcAsyo dadhat vizvajanInatAm // 1 // prati : tena vAcakacandreNa siddhicandreNa sarvadA / buddhivRddhayai vitandreNa bAlAnAmalpamedhasAm / / 4 / / puSpi : ....bhayaharastotravRttiH sampUrNasamajani // saMvat 1792 ASADhAdi evaM ASADha zudi 13 dine zanau zrIpattananagare likhitA ||ch / ajitazAntistotravRttiH- vizvabhRd vRSabhasvAmI kAmitArthaprado'stu naH / nAbhijAto'pi yaccitramabhijAtaziromaNiH / / 1 / / pratiza: vAcaka zreNimukhyena siddhicandreNa tanyate / ajitazAntistotrasya vRttirbAlAvabodhikA / / 2 / / laghuzAntistotravRtti:- praNamyazrImadarhantaM laghuziSyahite mayA / laghuzAntistotrasyaiSA laghuvRttividhIyate // 1 / / prazasti maMte : laghuzAntistavavRttirvihitA zrIsiddhicandramunirAjaiH / paThanAya cArubuddheH kapUracandrAbhidhAnaziSyasya / / 2 / / bRhacchAntistotravRttiH- zrIzAntisvAminaM natvA zivatAtiM jinezvaram / vRttireSA bRhacchAnteH siddhicandreNa likhyate // 1 / / (18) lekhalikhanapaddhatiH- 'mAtmAnaMha (4, naM-8 50-22)bhA mA prata. sva. viyakSa vi.nA saMgrahamAM che ema ullekha karavAmAM Avyo che. viSaya saspaSTa che. puSpi : mahopAdhyAya zrIsiddhicandragaNiviracitA lekhalikhanapaddhatiH samAptA / / likhiteyaM vidyApure saM0 1711 varSe / / (18) saMkSiptakAdambarIkathAnaka:- pAma ta A65rI ghAvya hupihovAthI dobhI jya bhASAmAM te kathAno uddhAra karI racelI kRti. OM / mahopAdhyAya zrI 5 bhAnucandra gaNigurubhyo namaH / bhNgs-prti||: zrI sarvajJaM natvA bhaktyA svIyaM ca sadguruM smRtvA / kAdambayuddhAro vidhIyate siddhicandreNa / / 1 / / pUrvi vRddhabhojaI bANapaMDitapAsiM kAdaMbarInI kathA navanavarasasaMyukta karAvI / te kathA ghaNuM kaThina chaI / te mATai maMdabuddhinai prIcchavAnai arthi saMkSepa lokabhASAi ve prabaMdha kIdho chi / puSpiA : iti (tyAhi pUrvavata) zrIsiddhicandragaNivinirmitaM saMkSiptakAdaMbarI kathAnakaM samAptaM ||ch|| saMvat 1747 varSe pauSa vadi 13 zanau dine lakhitaM patnanagare / / asta\mangal-t\3rd proof
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 jinavijaya munie 'purAtattva' (volyuma-5, naM-4, pRSTha 244-2)mAM prakAzita karI che. A uparAMta upA. zrI siddhicandrajI gaNie 'AmaMkIya nItisAra'nI prata paNa lakhAvI che. vimalagacchano bhaMDAra, vIjApuramAM AnI hastaprata che. upA. zrI siddhicandrajI gaNijI e gujarAtImAM 'nemanAtha' caumAsI kAvyanI paNa racanA karI che. jaina paraMparAno itihAsamAM uddharaNa rUpe Apela kAvyano namUno prastuta che. dUho : kautiga kAtiga mAsako, subhikSa bhaya saba deza daMpatI parva dIpAlikA, bhAvata paharaI bhekha. bhala bhekharekha banAI bhAminI, sakala loka sau jamA; AnaMda gRha gRha karai occhava, aMgi lAvai kumakumA, giri revatAcala mile jagaguru, zIkha rAjulako chaI; siddhicandra ke prabhu suvara pahilI, siddhipura suMdarI laI. (harigIta) viSayavibhAganI dRSTie upAdhyAyajI zrI siddhicandrajInA saMskRta-prAkRta granthone nIce mujaba vaheMcI zakAya. (1) kAvya (ane tenI TIkAo) :- (1) mo. zrImAnundrANaprabhAvapuruSavarita (2) vAsavadrattA-TIvI (3) hiMvarI 3ttarIddha-TIvI (2) sAhitya (alaMkAra zAstra) :- (1) [vyapraziravaMdana (vRtta) (3) dhArmika stotra : (1) mAmara-stotra-vRtti (2) samarana-vRtti (3) ninazata-TIkA (4) zobhanastuti-TIkA (4) subhASita : (1) vRddhaprastAvoktiratnAkara (2) pravRi tasubhASita saMgraTTa (prAkRta) (3) sUra ratnajara (5) vyAkaraNa : (1) dhAtunaMnarI (2) sAtivAdra (TIvA) (6) koSa : (1) anekArthopasaMgraha-vRtti (7) darzana (nyAya) : (1) maMgalavAda (2) taparibhASITIvI (3) satapavArthavRtta asta\mangal-t\3rd proof
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 gujarAtImAM, "kAdaMbarIkathAnakoddhAra'ne kathA sAhityamAM ane "nemanAtha caumAsI kAvya'ne 'kAvya'mAM samAvI zakAya. mArA "lekhalikhanapaddhati'nA viSayano nirNaya thaI zakato nathI. mahopAdhyAya zrI siddhicandrajI gaNi : ziSya sampatti : maho. zrI siddhicandrajI gaNinA pAMca ziSyonA nAma prApta thAya che. (1) munizrI zuddhicandrajI - vi. saM. 1698mAM temaNe vIjApuramAM 'dIpAlikA kalpanI prata lakhI hatI. (juo prazastisaMgraha patra-209.) (2) munizrI zubhacandrajI - temane munizrI bhAgyacaMdrajI nAme ziSya hatA. tema ja temanA anya ziSya munizrI khuzAlacaMdrajIe, sUravijaya ane mohanavijaya racita "ratnapAla rAjAno rAsa'nI prata lakhI hatI. vi. saM. 1786 caitra zukalA pUrNimA, gaMgApura : (3) munizrI subuddhicandrajI - temaNe kapaDavaMjamAM vi. saM. 1701 azvina kRSNa dvitIyAdine 'zIladUta'nI prata lakhI hatI. (4) munizrI kapUracandrajI - (5) munizrI amIcandrajI - temane mATe pU. upA. zrI siddhicandrajI e 'laghu zAnti stotra'nI vRtti lakhI hatI. jemanI tAraka kRpAdRSTithI A kArya sAMgopAMga saMpanna thayuM che te gurubhagavaMto pratye kRtajJatA vyakta karuM chuM. mArA saMsAratAraka gurudeva pUjayapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA jemanI preraNA ane protsAhana mane satata svAdhyAya ane saMzodhanamAM pravRtta rAkhe che te paramazraddhaya gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya hemabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA. jIvananA mahattvanA varaso jemaNe mArA abhyAsa mATe ja mahenata karI te pitRgurudeva pUjyamunivara zrI saMvegarati vijayajI ma.sA. sadAnA sAthI baMdhu munizrI prazamarativijayajI ma. darzana zAstrano bodha jemanI pAsethI maLyo te sadagata prAjJavarya zrI rajanIkAMta na. parIkha. (M.A.) A samaye vizeSa smRtipathamAM Ave che. - mArA vairAgyarativijaya 2063, vaizAkha suda-1 zrIpALanagara vasati vAlakezvara muMbaI. asta\mangal-t\3rd proof
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH upAdhyAya zrIsiddhicandrajIgaNI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / maGgalavAdaH // zaGkhezvarapurAdhIzaM zreyovallIvanAmbudam / vighnaughamattamAtaGga-paJcAsyaM zrIjinaM bhaje ||1|| atha maGgalavAdaH prArabhyate / tatra maGgalamaGgaM, granthaH pradhAnaM, samAptiH phalaM, vighnadhvaMso dvAramityudayanAcAryAH / 2 aGgatvaM ca yadyapi na tAvat phalavatsannidhimattve sati aphalatvaM, maGgale'phalatvAbhAvAt, samAptiphalakatvAt / nApi pradhAnaphalAtiriktaphalAjanakatvaM, maGgalena pradhAnaphalAtiriktasya pradhAnasyaiva jananAt / nApi pradhAnatatphalAtiriktaphalAjanakatvaM vighnadhvaMsasya tadubhayabhinnasya jananAt / tathApi adhikArarUpakAmanAviSaya-pradhAna-tatphalAtirikta-phalAjanakatvamevAGgatvam / vighnadhvaMsakAmanA tu nAdhikArarUpA, yatkAmanayA pravartate tasyA evAdhikArarUpatvAt, sA ca prakRte samAptikAmanaiva / na ca evaM khAdiratAGgaM na syAd adhikAra - rUpa-kAmanA-viSaya-vIryalakSaNa 1. atra 'vAmeyam' iti padaM hastapratau dRzyate taccAdhikamityAbhAti / 2..... tatpunarmukhyalakSaNaM yatphalavattvaM tatsannidhAvasaMyuktaM tadaGgaM syaat....| mImAMsA sUtra 4 | 4 | 11 | 34 || bhASyam-- tatpunarmukhyalakSaNaM yatphalavattvam, yadanyat tatsannidhau zrUyate tat tadaGgam // rU. jyotiSToma sAmayAgano prakAra che. agniSToma teno aMgabhUta yAga che. somayAganI sAta saMsthAo che. temAM prathama agniSToma prakRti che ane uchyAdi cha vikRti che. agniSToma pazuyAga che. pazuyAga eTale jemAM pazunI Ahuti ApavAmAM Ave te. Ahuti
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdasaMgraha phalasAdhanatvAditi vAcyam, vIryasya pradhAna vyatirekaNAvyatireke pradhAnaphalatvAdeva / na hi yAgArthaM cikriyamANaH khAdiro yUpo vIryAya bhavatItyanyatra vistaraH / maGgalaM pradhAnaM, adRSTaM dvAraM, samAptiH phalamityeke / 1 vighnasaMsargAbhAva eva dvAramityapare / 2 4 maGgalaM pradhAnaM, vighnaprAgabhAva eva phalamityanye / 3 maGgalaM pradhAnaM vighnadhvaMsaH phalamiti cintAmaNikRtaH / 4 tatra cintAmaNikArIya eva pakSazcetasi camatkAramAdadhAnaH pakSAntaraspRhAmapi nivartayati / tathA hi - na tAvanmaGgalaM samAptikAraNaM, anvayavyatirekavyabhicArAbhyAm / maGgale satyapi asamApteH, maGgalaM vinApi samApteH / na ca nAnvayavyabhicAro doSAya, daNDe sati kvacid ghaTAbhAvadarzanAt daNDasya kAraNatvAbhAvApatteriti vAcyam, laukikasthale tasyAdoSatve'pi vaidikasthale doSatvAt, anyathAnvayavyabhicArazaGkayA vaidike karmaNi ko'pi niHzaGkaM na pravarteteti / mATenA pazune dorIthI bAMdhavA pUrvadizAmAM staMbha ropavAmAM Ave che jene 'yUpa' kahe che. staMbha yajamAnanI UMcAI jeTalo hoya che. jo yajamAnanI icchA vIrya prApta karavAnI hoya to kheranA lAkaDAno cUpa banAvavAmAM Ave che. anya icchApUrti mATe anya prakAranA yUpa ropavAnuM vidhAna pae che. staMbha sAthai chorIthI pazu bAMdhavAmAM Ave che. yA saMdharbhamA 'khAdiro yUpo vIryAya bhavati // vAya prayozvAmAM AvyuM che. A vidhAna anya rIte para bhevA bhaNe che. 'khAdiraM vIryakAmasya yUpaM kurvIta', 'khAdiro yUpo bhavati, bailvo yUpo bhavati'... tyaahiAmAM cUpa pradhAna che khAdiratA tenuM aMga che. vIrya tenuM phaLa che. vIryanI jema anya phaLa mATe paNa khAdiratAnuM vidhAna jovA maLe che. jemake - 'yadi kAmayIta varSukaH parjanyaH syAnnIcaiH sadA minuyAditi' A vAkya dvArA tenuM vRTyAdi phaLa mATe paNa vidhAna che. yudhiSThira mImAMsaka) (AdhAra zrautayajJoM kA paricaya 1. anye tu maGgalaM pradhAnaM, adRSTadvArA ArabdhakarmasamAptiH phalam (tattvacintAmaNiH - maGgalavAdaH) 2. apare tu maGgalasyArabdhanirvAhakatvaM vighnasaMsargAbhAvadvArA.... / (tadeva) 3. vighnakAraNavinAzadvArA prAgabhAvasya sAdhyatvam / (tadeva ) 4. siddhAntastu ArabdhakarmasamAptau maGgalaM nAGgam, na vA pradhAnam, ahetutvAt / kintu prAyazcittat pradhAnaM vighnadhvaMsaH phalam / (tadeva) -
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH, upAdhyAya zrIsiddhicandrajIgaNI na ca ayaM pradhAne niyamo na tvaGge, kRtaprayAjasyApi jyotiSTomaM vinA svargAdarzanAditi vAcyam, tathApi vyatirekavyabhicArasya vajralepatvAt, prayAjaM vinA svargAbhAva iti vyatirekasya prayAje'Gge'pi sattvAt, prakRte tadabhAvAcca / / atra kecit - janmAntarIyamaGgalasya tatra kAraNatvena na vyatirekavyabhicAra ityAhuH, tanna, aihika-samApti prati janmAntarIyamaGgalasyAhetutvAt / 'idaM me samApyatAM' iti kAmanayA kriyamANasya tasya tadAnIntAnasamAptikAraNatayAnaGgIkArAt / 2puDheSTyAdau tu aihika-putra-bAdhe AmuSmikaM phalaM kalpyate, tatra sAmAnyataH putramAtrasya kAmanA zravaNAt / anye tu - zrutyA hi kAraNatvaM bodhyate, sA ca vyatireka-vyabhicAragrastAM kAraNatAM bodhayituM na zaknoti, tato vyabhicAraparihArAya janmAntarIyamaGgalAnumAnaM vAcyam, tathA cAnyonyAzrayaH, tathA hi-janmAtarIyamaGgale'numite avyabhicAreNa zrutiH kAraNatAM bodhayituM zaknoti; zrutyA ca kAraNatve bodhite janmAntarIyamaGgalamanumAtuM zakyata iti prAvocan, tanna, kAraNatAgraho na janmAntarIya-maGgala-sAdhyo yenAnyonyAzrayaH syAt / 3na ca tadanupasthitau vyabhicAragrahasya vidyamAnatvAt kathaM kAraNatAgraha ? iti vAcyam, AcArakalpita zrutyA kAraNatAvagamasamaye janmAntarIyamaGgalasaMdehena vyabhicAranizcayasyAbhAvAt, tatsaMzayasya yogyatAsaMzayaparyavasannatvenAnuguNatvAt / yattu kAraNatAgraho vyabhicAragrahe bhavatyeva, yathA vahni prati tRNAderiti, tadapi na, tRNAraNimaNisthale'kAryAkAraNavyAvRttarUpaM vahniniSThakAryatAnirupitakAraNatAvacchedakarUpavattvaM tRNAdau, tRNAraNimaNiniSThakAraNatApratiyogikakAryatAvacchedakarUpavatvaM vahnau vA (na) paricchidyata iti tRNatva-vahnitvAdyavacchedena kAryakAraNabhAvagrahAbhAvAt / na ca tuNatve vahnitvAdyavacchedena kAryakAraNabhAvAgrahe'pi tatsAmAnAdhikaraNyena tu kAryakAraNabhAvagrahe bAdhakAbhAvaH, tadavacchinnavyabhicAragrahasya tadavacchinnAkAraNatAgrahapratibandhakatvAt, tadvadevAtrApi kAraNatAgraho'stviti vAcyam, araNimaNya bhAvavati stome 5. prayA4 zabhAsavi.no aMgabhUta yAga cha, 'samidho yajati, tanUnapAtaM yajati, iDo yajati, bahiryajati, svAhAkAraM yajati (kAtyAyanazrauta sUtra- 3 / 2 / 1 / 17) mA zruti dvArA pAMtha pryaavidhAna karavAmAM AvyuM che. 2. putra bhATe 42tI [STa. (sadhuyAya). 3. yadyapi janmAntarIyamaGgalasaMzayAd vyabhicAranizcayo nAstyeva, tatsaMzayazca na virodhI tasya grAhyasaMzayaparyavasannatvena pramANA'paripanthitvAt / / (taci0 prakAza0 prakA0-kendrIya saMskRta vidyApITham, tirupati, 1973)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 maGgalavAdasaMgraha tRNAnvayavyatirekavad iha tadgrAhakasyAbhAvAt / na ca zrutyaiva samAptitva-maGgalatva-sAmAnAdhikaraNyena kArya-kAraNabhAvagrahe bAdhakAbhAvaH, pUrvoktanyAyena vyabhicArajJAnasyApratibandhakatvAditi vAcyam, samAptitvamaGgalatvAdyavacchedenaiva kAryakAraNabhAvagrahasya pareNA''kSiptatvAt / tasmAt mAstu samAptimAtraM prati kAraNatA; vyabhicAreNa, samAptivizeSe tu bhaviSyati tatra vyabhicArAbhAvAt, yathA yAgasya svargamAtre kAraNatA, gaGgAsnAnajanye svarge vyabhicArAt / svargavizeSe tvastyeva / nanu svarge jAtirUpo vizeSaH sambhavati, samAptau tu na sambhavati / tathAhi na hi caramavarNa-taddhvaMsa- taduccAraNAni samAptayaH, maunikRtagranthasamAptyavyApanAt, tena hi kenacidutpAditasya varNasyAnusandhAnamAtraM kriyate, na tu varNAdikamuccAryate / tathA ca caramavarNajJAnaM samAptirvAcyA, na ca tatra jAtiH sambhavati, caramavarNajJAnasya mAnasAdibhedabhinnatayA tatra jAtisvIkAre jAtisAGkaryApatteH / na hi yatra mAnasatvaM tatra sA jAtiH sambhavati, sukhAdisAkSAtkAre mAnasatvasattvena tajjAterabhAvAt zrAvaNAdirUpe caramavarNajJAne dvayasatvAt, tasmAt kathaM maGgalasya samAptivizeSe kAraNatvamiti cet, na, upAdhirUpasyaiva vizeSasya sattvAt [ nanu ] sa tu nAkhaNDopAdhiH sakhaNDasambhave svIkArArhaH, gurUtvAt, sakhaNDApekSayA''hitasyedameva gauravaM yadaklRptakalpaneti / sakhaNDe hi ghaTakA vizeSaNAdayaH / teSAM parasparaM sambandhaH klRpta eva yathA pAcakatvamityAdau pAkakRtyAdeH / akhaNDastUpAdhibhinna eva vAcyaH syAditi sakhaNDo vAcyaH / sa ca na vighnasthalIyasamAptitvaM, vighnasthalIyatvaM hi vighnasamakAlInatvaM, tanna asambhavAt / na hi pratibandhaka samakAlInaM kAryaM sambhavati / vighnottarakAlInatvaM cet, tadA vyabhicAraH, gaGgAsnAnena dazavidhapApAntargatatayA vighne naSTe vighnottarasamAptermaGgalaM vinApi bhAvAt / nApi vighnadhvaMsasthalIyasamAptitvaM, anyathAsiddheH / yena vighnadhvaMsAdinA anyA samAptistenaiva prakRtAyA api sambhavAt, anyathA gaGgAsnAnAdijanya - vighnadhvaMsajanya - samAi prati gaGgAsnAnasyApi janakatApatteH / ata eva na maGgalavyApArI bhUta-vighnadhvaMsajanyasamAptitvamapi kAryatAvacchedaka 1. ita Arabhya.......anyathAsiddheriti cenna (patra - 7) paryantaH zaGkAgrantha ityAbhAti /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH, upAdhyAya zrIsiddhicandrajIgaNI mAtmAzrayAcca, avacchedyasyAvacchedake pravezAt / samAptiniSThamaGgalajanyatA hi avacchedyA (sA ca) taccAvacchedake pravizati / maGgalavyApArIbhUtatvaM maGgalajanyatve sati maGgalajanya - janakatvaM, tatra maGgalajanyajanakatvamityatra maGgalajanyapadena samAptereva grahaNAt bhavatyavacchedake'vacchedyapravezaH / 7 kiJca, yadi maGgalatvena tAdRzakAryaM prati janakatA, tarhi ekamaGgalAdapi bahuvighnasthalIyasamAptyApattiH / janakatAvacchedakAvacchinnayatkiJcitsattva eva kAryotpatteH / na ca prakRtasamAptivighnasamasaGkhyAkamaGgalatvena janakatA, samasaGkhyatvaM hi nAnyUnAnadhikasaGkhyatvaM, adhikasaGkhyamaGgalasthale samAptyanApatteH / nApyanyUnasaGkhyamaGgalatvaM yatra bahavo vighnA dvitrA gaGgAsnAnAdibhirnAzitAH dvitrAzca maGgalaistatra samAtiM prati maGgalasya nyUnasaGkhyatvenAkAraNatA''patteH / na ca svanAzyavighnAnyUnasaGkhyamaGgalatvena kAraNatA, ekamaGgalasthale bahuvighnasthalIyasamAptyA''patteH, svanAzyavighnenaikamaGgalasyAnyUnasaGkhyatvAt / na ca prAyazcittAdyanAzyavighnAnyUnasaMkhyamaGgalatvena kAraNatvaM prAyazcittAdyanAzyavighnasthalIyasamAptitvena kAryatvamiti vAcyam, anyathAsiddheriti cenna vighnadhvaMsena hyanyathAsiddhirucyate, sA ca na sambhavati / prAmANike kAraNe'nyathAsiddhervaktumazakyatvAt / anyathA'pUrveNa yAgo'pyanyathAsiddhaH syAt / pramANaM cAtra 'svargakAmo yajeta' itivat 'samAptikAmo maGgalamAcared' iti zrutireva / vidhinA hi iSTasAdhanatvaM bodhyate, sAdhanaM ca sAdhyAkAGkSIti kAmyatayA sAdhyatayopasthitau sAdhanasAkAGkSau samAptisvargAveva tatrAnvitau yato bhavataH / na ca vyApAreNa vyApAriNo nAnyathAsiddhiH prakRte'pi tulyatvAt / na ca vyabhicAreNa prakRte zrutiH kAraNatAM bodhayituM na zaknotIti vAcyam, yAge'pi tulyatvAt, gaGgAsnAnAdito'pi svargotpatteH / na ca tatra svargavizeSe janakatvaM, samAptivizeSe prakRte'pi janakatvasambhavAt tato nAnyathAsiddham / na caikamaGgalAdapi bahuvighnasthalIyasamAptyApattiH, vighno hi pratibandhaka - stadabhAvazca pratyekAbhAvatvena kAraNaM, tathA caikavighnasattve'pi vighnAntarAbhAvavilambAdeva kAryavilambaH / na hyekavighnasattve 'paravighnanAze kAryotpattirvaktuM zakyate, eka
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdasaMgraha maNyabhAve'paramaNisattve dAhApatteH / ekasmAdanekavighnanAzastu na bhavati tattanmaGgalatvena tattadvighnadhvaMsatvena kAryakAraNabhAvopagamAditi / 8 na ca dvAraphale satyekarUpaiNaiva janakatA, sA ca prakRte nAsti, tattanmaGgalatvena ca phalajanakatvasattvAditi vAcyam, cakSuSo dravyatvena saMyogaM prati cAkSuSTvena cAkSuSajJAnaM prati kAraNatvakalpanAditi / 1 atra brUmaH kimiha maGgalasya samAptijanakatAbodhane pramANam ? | nanu niruktA zrutireveti cet, na tasyAH pratyakSAyA abhAvAt / anumiteti cet, na, liGgAbhAvAt / ziSTAcAra evAnumApaka iti cet, na ziSTAcAreNa vedamAtrAnumAne'pi samApti - sAdhanatAbodhakasyAnumAtumazakyatvAt, darzAdau vyabhicArAt / - samAptikAmaziSTAcAreNa tadanumAnamiti cenna dRSTAntAbhAvAt / na tu vyatireke vyAptigraho yadvA pakSadharmatAbalAdeva tAdRzo vedaH siddhyati, samAptikAmaziSTAcArasyaiva pakSatvAditi cenna, kenacit maGgalaM vighnadhvaMsakAmena pareNa vighnAnutpAdakAmena, anyena vighnadhvaMsaviziSTasamAptikAmena, itareNa vighnaprAgabhAvaviziSTasamAptikAmena kriyata iti tAdRzAcArANAM pakSatve tAvacchruterunnayanaprasaGgAt / lAghava sahakAreNa samAptisAdhanabodhikaiva zrutirunnIyata iti cenaH panthAnamanusRto'si, samAptiphalakatve vighnadhvaMsaM pratyapi janakatve gauraveNa lAghavena vighnadhvaMsaphalakatvabodhaka zruterevAnumAtumucitatvAt / na ca vighnaprAgabhAva eva phalamastu tatrApi vighnakAraNavinAzasya dvAratAyAM gauravAt / tasmAt cintAmaNikArIyaM matam anumataM ca zrIpragalbhacaraNAdibhirna kasyacidatisAhasino vacanamAtreNa prekSApUrvakAriNAmupekSAyogyamiti saGkSepaH / maGgalatvaM ca na jAtirjAtisaGkarApatteH / tathAhi yatra saMyogatvaM tatra vA maGgalatvaM, yatra vA maGgalatvaM tatra vA saMyogatvaM / ghaTapaTasaMyoge saMyogatvaM vartate maGgalatvaM nAsti, maGgalatvaM ca vAcanike [ tatra ] na saMyogatvaM, kAyike ca dvitayamiti jAtisAGkaryam / / 1. prAcInapakSapratIkAraH prArabhyate /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH, upAdhyAya zrIsiddhicandrajIgaNI 9 jAtisAGkaryaM vazyaM dUSaNaM / tallakSaNaM tu parasparAtyantAbhAvasAmAnAmAdhikaraNye sati parasparasAmAnAdhikaraNyam / ata eva namaskAratvamapi na jAtiH / atra vadanti - jAtisAGkarya na dUSaNaM / na hi 'jAtyoH sAGkaryaM jAtisAGkaryam' / etasya dUSaNasya siddhatve dUSaNatvAsiddheH, asiddhatve ca svarUpAlAbhAdeva / nanu jAtisAGkaryam ApAdakIbhUya dUSaNaM, yadi jAtisAGkaryaM syAt ghaTatvapaTatvayorapyekatra sAmAnAdhikaraNyaM syAdityAdirUpeNeti cenna, ApAdakAprasiddhereva / nApi jAtisAGkaryasya dUSaNatvamityasyAyamAzayaH - yadi bhUtatvamUrtatvayorjAtitvaM syAt, ghaTatvapaTatvayorapi sAmAnAdhikaraNyaM syAditi vaiyadhikaraNyAditi / kintu parasparAtyantAbhAvasAmAnAdhikaraNayordharmayoH parasparasAmAnAdhikaraNyAjjAtitvaM neSyata ityetAvanmAtram / tatra bIjaM na pazyAmaH / nanu jAtitvaM yadi tAdRzadharmavRttiH syAt ubhayavAdisammatatAdRzadharmavRttiH syAdityApAdAnArtha iti cenna, aprayojakatvAt / tasmAnna saGkarasya dUSaNatvamiti kecit, tanna, ghaTatva- paTatvayovirodhadarzanena virodhitAvacchedakasya parasparAtyantAbhAvasamAnAdhikaraNajAtisvarUpasyAnugatasya sambhave tyAgAyogAt, avyApyavRttijAtyanaGgIkArAcca / tasmAt pratibandhakAnyasya sataH prArIpsitapratibandhakanivRttya sAdhArakAraNatvameva maGgalatvam / atra dAhapratibandhakamaNinivRtyasAdhAraNakAraNe maNau tatkAlInavighnadhvaMsakAraNe vighne ca prAripsita-pratibandhakAnyasya sataH ityubhayapadopAdAnAnnAtivyAptiH / vastuto vighnadhvaMsapratibandhaka - duradRSTAbhAve 'tivyAptivAraNAya sata iti / pratibandhaka vighna evAtivyAptinirAsAya pratibandhakAnyasyeti / sattvaM cAtra bhAvatvaM / prathamapakSe ca tadanyatve satItyartho bodhyaH / kecittu karmArambhakAlavidyamAnatve satItyartha ityAhuH / na cAnugataM rUpamanAdAya kathaM tadgraha iti vAcyam, tena tena rUpeNa vizeSyaiva tadgrahAt / nanu maGgalamAcarediti zrutikalpane zruteH kathaM pravartakatvam ?, pravRttiviSayasya
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 maGgalavAdasaMgraha vizeSyAgrahAditi cenna, namaskArAdikamAcarediti pratyekameva vidhikalpanAt / tathA ca tadupajIvyavighnadhvaMsakAmanayAnugato maGgalavyavahAra iti na kiJcidanupapannam / namaskAratvamapi svApakarSabodhAnukUlatAvacchedakajAtimattvameva / sA ca jAti: kAyikatvAdisvarUpA / na ca kAyikatvamapi na jAti:, saGkarApatteriti vAcyam, anyatarakarmajanyatAvacchedikayA tajjAteranaGgIkArAt / vAcanIkatvamapi tattadvarNavyApyaM bhinnamevetyalaM vistareNa || iti mahopAdhyAyazrIbhAnucandragaNiziSya mahopAdhyAya zrIsiddhicandragaNiviracito 'maGgalavAda: ' samAptaH // saMvat 1967 varSe kArtikazuklapakSe tithau pUrNimAyAm // // zubhaM bhavatu zrIsaGgasya //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH (syAdvAdakalpalatAgataH) upAdhyAya-zrIyazovijayagaNI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH iha khalu nikhilaM jagadajJAnadhvAntanirastA''lokamavalokamAnastadupacikIrSurbhagavAn 'haribhadrasUriH' prakaraNamidamArabdhavAn / tatrAdau prAripsitagranthasya nirvighnaparisamAptaye maGgalamAcaran prekSAvatpravRttaye'bhidheyamAha - praNam / - atha samAptimAtre maGgalaM na hetu:, kAdambarI - nAstikAnuSThitayoranvayavyatirekAbhyAM vyabhicArAt / na ca svasamasaGkhyavighnasthalIyasamAptau maGgalaM hetuH nAstikAnuSThitasthale ca janmAntarIyamaGgalAdeva samAptiriti vAcyam, vighnAdhikasaGkhyamaGgalasthale samAptyabhAvaprasaGgAt / na ca svAnadhikanyUnasaGkhyavighnasthalIyatvaM nivezyam, yatra daza vighnAH paJca ca prAyazcittena nAzitAH, paJca ca maGgalAni, tatra samAptyabhAvaprasaGgAt / na ca prAyazcittAdyanAzyasvAnadhikasaGkhyavighnasthalIyatvaM nivezyam, balavato vighnasya bahubhirapi maGgalairanAzAt, balavatA maGgalena bahUnAmapi vighnAnAM nAzAcca / kiJca vighnaH samAptau vizeSaNam upalakSaNaM vA ? nAdyaH, vighnasyApi janyatvApatteH, nAntyaH, niyatopalakSyatAvacchedakAbhAvAditi dik / (zaGkA) 'AvazyakatvAd vighnadhvaMsa eva maGgalaphalam, samAptistvasati pratibandhe svakAraNAdeva bhavati, 1kArIrIta ivAvagrahanivRttau vRSTiH / ' nirvighnaM parisamApyatAm' iti kAmanA'pi 'savizeSaNe hi0 2 itinyAyAd vighnadhvaMsamAtrAvagAhinI' - ityapi mataM na 1. kArIrI eka laghuyajJa (iSTi) che. jenuM anuSThAna varasAda mATe thAya che. karIra eka latAnuM gaMDura che. kArIryA vRSTikAmo yajeta // zrutithI tenuM vidhAna thayuM che. 2. savizeSaNe hi vidhiniSedhau vizeSaNamupasaGkrAmataH /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 maGgalavAdasaMgraha ramaNIyam, maGgalaM vinA'pi vighnadhvaMsasya prAyazcittAdito bhAvena vyabhicArAt / na ca prAyazcittAdyanAzyavighnadhvaMse maGgalaM heturato na doSa iti vAcyam, prAyazcittAdInAmapi maGgalAdyanAzyavighnadhvaMsaM prati hetutve'nyonyAzrayAt / (zaGkA) 'vighno mA bhUt' iti kAmanayA pravRttevighnaprAgabhAva eva maGgalaphalamityapi na pezalaM vacanam, prAgabhAvasyAsAdhyatvAt, svata Agantukasya samayavizeSasya sambandharUpasya tatparipAlanasyApi maGgalAsAdhyatvAt / / (zaGkA) ziSTAcAraparipAlanaM maGgalaphalamityapi vArtam, tatparipAlanasyAdRSTadvArAbhIpsitasiddhihetutve maGgalasyaivAdRSTArthatvaucityAt, vighnamavinAzya dharmavizeSasya samAptyahetutve vighnAnAzasyaivA''vazyakatvAcca / kiM ca, ziSTAcAreNa vidhibodhitakartavyatvamanumAya maGgale pravRttireva tatparipAlanam, na sA tatphalaM, kintu tajjaniketi / na cAcAraprAptAtilaGghane pratyavAyasmaraNAt pratyavAyitvaparyavasannAziSTatvazaGkAnirAsa eva tatphalaM tatparipAlanamiti vAcyam, tAdRzazaGkAyAH ziSyAvadhAnapratipakSatve'pi samAptyapratipakSatvAt, 'kAmanAvizeSaniyatakartavyatAkasya maGgalasya tadabhAvenA'karaNe'pi na pratyavAyaH' iti vizeSadarzanena tacchaGkAnivRttezca / tasmAd maGgalaM niSphalamiti cet ? atrocyate - vighnadhvaMsa eva maGgalaM hetuH, na coktavyabhicAraH, prAyazcittAdInAmapi maGgalatvAt / 'prAripsitapratibandhakaduritanivRttyasAdhAraNakAraNaM maGgalam' iti hi tallakSaNaM parairgIyate, tatra cAsmAbhilAghavAt 'prAripsitapratibandhaka' iti vizeSaNaM tyajyata iti| tadidamuktamAkare- svAdhyAyAderapi maGgalatvAvirodhAd' iti / / (zaGkA) tathA'pi nAnena rUpeNa hetutvam, AtmA zrayAt, kintu natitvAdinA prAtisvikarUpeNaiva, iti vyabhicAra eveti cet ? na, natyAdyabhivyaGgyabhAvavizeSasyaiva nizcayato duritakSayahetutvAt, nikAcitakarmaNazcAnaparvatanIyatvAd na balavato vighnasya nAzaH / (zaGkA) pare tu vighnadhvaMsa-tatprAgabhAvaparipAlana-samAptipracayagamana-ziSTAcAraparipAlanAnAM sarveSAmevA'vinigamAd maGgalaphalatvam, tattatkAmanayA ziSTAcAreNa tattatphalakatvonnayanAt, "anumAnavyavasthAnAt tatsaMyuktaM pramANaM syAt' (jaimi0 1-31. smRti bhane ziSTAyA2 dvA2zrutirne anumAna 421 / minisuu| (1 / 3 15) ddomaathi625|| nyAya nizcita karavAmAM Avyo che. jema koI pradezamAM hoLInuM parva pracalita che. tene joI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 maGgalavAdaH, upAdhyAya-zrIyazovijayagaNI 15) itinyAyena yathAcArameva zrutikalpanAt / (zaGkA) na caikamaGgalaprayogAdanekaphalApattiH, anekaphalabodhaka zrutAvuddezya - sAhityAviva kSaNAt; anyathA 'sarvebhyo darzapUrNamAsau'1 ityatrApi tatprasaGgAt / kAdambaryAdau samAptikAmanayA maGgalAcAre mAnAbhAvAd na doSa ityAhuH / anekaphalakAtkarmaNa uddezyAnuddezya-pradhAnApradhAnabahuvidhaphaladarzanAd naitad yuktamityapare / svato maGgalabhUta eva zAstre ziSyamatimaGgalaparigrahArthaM maGgalAcaraNam, anyathA maGgalavAkyasya zAstrabahirbhAve vAkyAntarANAmapyavizeSAcchAstrabahirbhAvaprasaGge zAstrasya caramavarNamAtraparyavasAnaprasaGgAt, iti tu bhASyakArAbhiprAyaH / tattvamatratyaM matkRtamaGgalavAdAdavaseyam / tasmAt saphalaM maGgalam, iti yuktaM tadAcaraNaM granthakArasyeti / / te parvanI kartavyatAno bodha karAvatAM zrutivacananuM anumAna thAya che. Ama te parvo tenuM pradeza pUratA sImita na rahetA manuSyamAtrane anuSThaya bane che. 2. vaidika dharmamAM darza ane pUrNamAsa nAmanI dRSTinuM vidhAna che. amAse agninI sthApanA karI zuklapakSanI ekame darzeSTinuM anuSThAna karavAmAM Ave che. temAM traNa dravya ane traNa devatA hoya che. pUname agninI sthApanA karI kRSNapakSanI ekame pUrNamAseSTinuM anuSThAna karavAmAM mAvecha.tabhA dravya bhane / devatA hoya che. (2||5||2-shaastrpaat sabhuyyaya syA.. hiMdI anuvAda - baharInAtha zubhasa.)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH zrIharirAma bhaTTAcAryaH tarkavAgIzaH
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH nanu maGgalaM na samAptisAdhanam, maGgale satyapi kAdambaryAdigranthAsamApteH, maGgalaM vinApi pramattAnuSThitasamApteranvayato vyatirekatazca vyabhicArAt / nApi vighnadhvaMsasAdhanam, maGgalaM vinApi tasya vinAyakastavapAThAdinA jAyamAnatvena vyabhicArAt tasmAnmaGgalaM niSphalameveti ced, atrAhuH-maGgalaM saphalam avigItaziSTAcAraviSayatvAd ityanumAnena maGgalasya saphalatvasiddhiH / saphalatvaJcAtra balavadaniSTAnanubandhISTaphalakatvam / avigItatvaJca balavadaniSTAnanubandhitvam / tacca svajanyeSTApekSayAdhikAniSTajanakaM yad yad tadtadbhinnatvam / na tu vedAniSiddhatvamavigItatvam dUrasthasaro'vagAhane daivAnmaraNaphalakAzvamedhIyaturagarakSaNe ca vyabhicArAt / ziSTatvaJceSTasAdhanatvAMze'bhrAntatvaM; na tu sarvAMze; tathA sati avigItapadavaiyarthyAMpatteH / AcAraviSayatvaM tu sAdhyatvena phalAnyatvena vA kRtiviSayatvaM, na tu kriyAviSayatvaM, kriyAyAH saviSayatvAbhAvAt / tathA ca hetAvavigItapadavaiyApattivAraNAya saphalatvaM tAdRzaM vivakSitam / paradAragamanAdau vyabhicAravAraNAya avigItapadam / niSphale karmaNi jalatADanAdau vyabhicAravAraNAya ziSTapadam / nAvanmAtraM phale'pi gatamataH sAdhyatvena phalAnyatvena vA kRtiviSayatvaM vivakSitamiti mizrAH / rucidattamizrAstu yathA zrutamavigItAcAraviSayatvAcchiSTAcAraviSayatvAdveti hetadvayam avigItatvaM dharmazAstraniSiddhatvam / na ca dvitIye'gamyAgamanAdau vyabhicArastatrApi yatna sattvAt / yadi ca tasya AcaraNIyatvamAvazyakaM tadA pravartakajJAnAMze'bhrAntatvaM vivakSaNIyam / na ca prathame hetau niSphale karmaNyanaikAntikatvamiti vAcyam, tasyApi 'vRthA karma na kurvIta' ityAdinA niSedhAdityAhuH / atra vadanti-granthAdau maGgalabandhastu ziSyapravRttinibandhanam / ziSyapravRttistu balavadaniSTAnanubandhISTasAdhanatAjJAnAditi viziSTasAdhyapakSa eva zreyAniti TIkAkRtaH /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdasaMgraha vastutastu evaM sati kRtisAdhyatAjJAnasyApi pravartakatvena tasyApyanumitiviSayatvApattiH / tasya mAnasIyatvasambhave tu viziSTasAdhyakAraNaM niyuktikamutpazyAmaH / evaJcoktAnamAnena saphalatve siddhe maGgalaM na samAptItaraphalakaM. tatkAmanAM vinApi kriyamANatvAd ityanumAne na samAptItarAphalatvasiddhau, maGgalaM samApti phalakaM samAptItarAphalakatve sati saphalatvAd iti parizeSAnumAnena samAptiphalakatvasiddhiH / na ca nAstikAdigranthe maGgalA bhAvavati samAptisattve na parizeSAnumAnasiddhiriti vAcyam, tatrApi janmAntarIyamaGgalakalpanAt / na ca tasya saMdigdhatvena vyabhicArajJAnakAle kathamanumAnAvatAra iti vAcyam, vyabhicArajJAnasya sAdhyasaMzayaparyavasannatayA anumitau tasyAvirodhitvAt, vyabhicAranizcayasya tatrAsattvAt / kAdambaryAdigranthe maGgalasyAsAGgatvakalpanena balavattarapratibandhakasya vA sattvena samAptya bhAva iti na tatrApi vybhicaarH| maGgalasyAzutaravinAzitayA samAptiphalakatvAsambhavena vighnadhvaMsadvArA samAptiphalakatvaM bodhyam / kecittu-maGgalaM vedabodhitakartavyatAkam alaukikAvigItaziSTAcAraviSayatvAd darzavaditi prayogaH / evaM vedabodhitakartavyAkatve siddhe tenaiva tasya saphalatvalAbhaH / alaukikapadaM bhojanAdau vyabhicAravAraNAya / rAtrizrAddhAdau vyabhicAravAraNAyAvigItapadam / caityavandanAdau vyabhicAravAraNAya ziSTapadamiti AhuH / tadasat / sAyamityAdinA bhojanAdyAcArasyApi vedabodhitatvena tadvArakAlaukikapadavaiyarthyAt / caityavandanasyApi 'kaSTaM karma' iti nyAyAd balavadaniSTAnanubandhitvarUpAvigItatvAbhAvena tadvArakaziSTapadavaiyarthyAcca / ata eva bhojanasya rAgataH prAptatvena kAlAMza evAyaM niyamavidhirUpa AzrIyate tathApi na kSatiH / na ca dharmazAstrAniSiddhatvamevAvigItatvaM tacca niSphalatve'pyastIti tadvAraNAya ziSTapadamiti vAcyam, tasyApi 'na vipraH kSaNiko bhaved' ityAdinA dharmazAstraniSiddhatvAt / na ca nopAdeyamiti vAcyam, tathA satyavaziSTahetunaiva saphalatvasAdhanopapattau alaM zrutimanumAya tayA phalabalakalpanena / nanu evaM tAdRzahetunA maGgalasya saphalatvasAdhane 'numAne aprayojakatvazaGkA syAdatastatkalpanamiti cenmaivam, zrutisAdhakAnumAne'pyaprayojakatvazaGkAyA aparihAryatvAt / kiJca zruteH svAtantryeNa prAmANyavattayAnumAne'pyaprAmANyazaGkAyA abhAvAd, anyathA niSkaMpA pravRttiH kutrApi na syAt, sarvatra zrutikalpanApAtAcca / yattu zazadhareNa vyAptibalenaiva zrutikalpanamityuktaM tattu vyAptAvanukUlatarkA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH, zrIharirAmabhaTTAcAryaH tarkavAgIzaH bhAvAdupekSyam / nanu maGgalasya samAptihetutvaM tadA syAd yadi vighnadhvaMsasya dvAratvaM syAt, tadeva na sambhavati / tathAhi-tadvAratvaM nAma tajjanyatve sati tajjanyajanakatvam, tacca samApti prati vighnadhvaMsasya janakatve gRhIte sugrahama, tadeva na sambhavati caramavarNadhvaMsarUpAyAH samApterAkAzaniSThatvena vyadhikaraNatvAt, na hi vyadhikaraNayoH kAryakAraNabhAvaH sambhavatIti cenna svapratiyogicaramavarNAnukUlakatimattvasambandhena samApti prati maGgalajanyavighnadhvaMsasya hetutvenoktAnupapattyabhAvAditi kecit, tanna, tAdRzasambandhena samApte stikAtmaniSThatayA tatra maGgalajanyavighnadhvaMsAbhAvena vyabhicArA(bhi?)patteriti / atra brUmaH / vedatvAvacchinnavizeSyatAnirUpitaprAmANyaniSThaprakAratAzAlijJAnasamAnAdhikaraNasvapratiyogyutpattyanukUlakRtimattvasambandhena samAptitvAvacchinnaM prati vizeSaNatAvizeSeNa maGgalajanyavighnadhvaMsaH kAraNamityanenaivoktAtiprasaGgavirahAditi / / yadvA svAvacchedakAvacchinnapratiyogikatva-svAvyavahitottarakSaNotpattikatvena sambandhena maGgalajanyavighnadhvaMsaviziSTasamAptitvAvacchinnaM prati avacchedakatAsambandhena maGgalajanyavighnadhvaMsaH kAraNamiti zarIraniSThaH kAryakAraNabhAvaH / nAstikazarIreSUpadarzitobhayasambandhena maGgalajanyavighnadhvaMsAbhAvenaiva viziSTAbhAvasattvAdityAhuH / ___ anye tu - jJAnavizeSa eva samAptiH / tathA ca samavAyena maGgalajanyavighnadhvaMsaviziSTasamApti prati vizeSaNatAvizeSeNa maGgalajanyavighnadhvaMsaH kAraNamityAtmaniSTha eva kAryakAraNabhAvaH / vighnadhvaMsaniSThatvaM tu svAzrayasamavetatvenetyAhuH / / navyAstu - maGgalasya vighnadhvaMsa eva phalam / na tUpadarzitarItyA smaaptirgaurvaat| samAptizca pratibandhakAbhAve sati buddhyAdikAraNAdeva / na ca vinAyakastavapAThAdinA tasya jAyamAnatvena vyabhicAra iti vAcyam, vighnadhvaMsavizeSe tasya hetutvAt / nanu yatra svataHsiddhavighnAbhAvaH tatra maGgalaM vyartham, na ceSTApattiH, zrautAtsAGgakarmaNaH phalAvazyaMbhAvAditi niyamena tasya phalavattve siddhe vighnAbhAvena vighnadhvaMsaphalakatvAsambhavAt, samAptestu darzanAt tasyA eva phalatvamiti cenna, samApterapi sAkSAtphalAsambhavAd, dvArasyA bhAvAt bhavanmate 'pi vyarthatAyA aparihAryatvAt / 'yAvajjIvamagnihotraM juhuyAd' ityAdau kiJcidaGgavikalasyA''hitAgnevidhyutkramaNA(?)dya
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 maGgalavAdasaMgraha bhAve'pi tadrahitasyaivAgnihotrasya phalajanakatvena 'zrautAtsAGgAd' ityasyAprayojakatvAcca / vastutastu etasya zrautatvAbhAvena tAdRzaniyamasyAtrAvasara eva nAstIti draSTavyam / na ca tasya vighnadhvaMsaphalatvAbhAve tarodhakamAnAprAmANyamiti. sati vighne tannAzasya pramANena phalatvabodhanAditi / na ca tadbodhakaraNenAnyathAsiddhiriti, yatrAnvayavyatirekAbhyAM vedAdinA vA yasya kAraNatvaM kluptam anantaraM ca kAraNatvAnyathAnupapattyA dvArakalpanaM tatraiva dvAreNa dvAriNo'nyathAsiddhiriti nyAyAvakAzAdatra tu ziSTAcAraviSayatvenaiva phalakalpanaM, ziSTAcAraviSayakatvaM vighnadhvaMsaphalakatvenApyupapannamiti sarvaM sustham / pare tu 'samAptikAmo maGgalamAcared' ityevaMvidhAnumita zrutyA samAptisAdhanatvenaiva maGgalaM vihitaM, tathaiva ziSTAcArAt / samAptisAdhanaM sAkSAdanu papannAmiti, yAgA divadadRSTadvArakatvena kalpane tu vighnadhvaMsAnantavighnadhvaMsAdikalpane ca gauravApatteH / svataHsiddhavighnA bhAvasthale maGgalasya vyarthatvakalpanApatteranantarotpannavighnaH samAptipratibandhApattezca / kiJca duritadhvaMsArthipravRttau duritanizcayasya hetutvena maGgale pravRttyanApattiH, duritasyAtIndriyatvena tannizcayasya tatra kartumazakyatvAt / na ca pratibandhe sati kAryAnupapatte ravazyaM vighna dhvaMsastatra vAcyastathA cAvazyakatvAttenaiva dvAratvopapattAvadRSTakalpanAnupapattiriti vAcyam, yAgAdisthale tasyAvazyakatvena tasyaitadvArasyaucityAt / tatra phalAnantyabhiyA tadakalpanamiti ced atrApi tattulyam, ata evedaM pradhAnam, samAptikAma eva adhikArI / yattu maGgalaM yajatItyAdivad vidhivihitamiti prArabdhakarmAGgamiti / tatrAlaukikasya laukikAnaGgatvAt, pradhAnavidhya bhAve ekavAkyatvAnupapattau tasyAGgavidhitvAnupapatezca / taduktam - 'svArthabodhe samAptAnAmaGgAdimattvAdyapekSayA vAkyAnAmekavAkyatvAnupapattau saMhatya jAyata' iti / na ca yathAkathaJcitkRtamaGgalAdadRSTopapattau balavattaravighnasattve'pi samAptasyApattiriti vAcyam, pratibandhakAbhAvasya svatantrakAraNatvAt, tadabhAvaviziSTAdRSTatvenaiva samApti prati kAraNAd vA / na caivaM pramattAnuSThitasamAptyA vyabhicAra iti vAcyam, tatra tathAmaGgalasyAnumeyatvAt / na caivaM samAptermaGgalakAryatve tayA tadanumAnam, anumAnena ca sati vyabhicArAgrahe kAryatvasiddhirityanyonyAzraya iti vAcyam, evaM hi dhUmAdinA gnyAdyanumAnAnApatteH / kvacid vizeSato'nvayavyatirekasahacArAbhyAM kAraNatvagrahe yadvizeSaNayoriti nyAyAt sAmAnyataH kAryakAraNabhAvasiddhiriti ced, atra na pANipihitetyAhuH (?) / tadasat / zrutyanumAnena pramANAbhAvasyAveditatvAd bhAve vA AnupUrvIvizeSaviziSTatvena tasyApi viSayIkartuma
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH, zrIharirAmabhaTTAcAryaH tarkavAgIzaH 23 zakyatvAt / vAkyatve'pi vA vighna dhvaMsasAdhAraNyeva kuto na syAt ? tAvataiva ziSTAcAropapattisambhavAt / kiJca, pratibandhake sati kAryAnutpattervighnadhvaMsaM prati (maGgalasya) vighnadhvaMsasya samApti prati cetyanekakAryakAraNa(tvA?) bhAvakalpane gauravAd, ato lAghavAd vighnadhvaMsaM prati eva maGgalasyaiva hetutvam / svataH siddhavighnAbhAvasthale vyarthameva, pApabhrameNa kRtaprAyazcittavad duritasaMzayavatAmevAtrAdhikArAt, maGgale pravRttirapi tatrAnupapannoti / idaM ca vighnadhvaMsasamasaGkhyatvena hetuH / vizeSakAryakAraNabhAvo vA, ato na svalpamaGgalAd bahutaravighnadhvaMso bhavati / tacca maGgalaM namaskArAdibhedenAnekadhA / namaskAratvaJca na tAvadvighnadhvaMsajanakatvama, ka(kA)lAdAvativyAptezca / nApi vighnadhvaMsAsAdhAraNa(kAraNa)tvam, vighne 'tivyApteH / nApi vighnatadbhinnatvavizeSitaM tat, vighnadhvaMsapratibandhakA bhAve'vyApteH / nApi vighnabhinnAtve sati vighnadhvaMsapratibandhakAbhAvabhinnatve ca sati vighnadhvaMsAsAdhAraNa (kAraNa)tvaM tat, vRSTyAdipratibandhakavighnadhvaMsAsAdhAraNe kAryAdAvativyApteH / nApi yathoktavizeSaNatve sati prAripsitapratibandhakavighnadhvaMsAsAdhAraNakAraNatvaM tat, praNikSeta(?) pratibandhakavighnadhvaMsajanakamantrapAdyAjinAdAvativyApteH / na ca tasyApi maGgalatvamiti vAcyam, tathA vighnavyavahArAbhAvAd, anyathA kAryAderapi maGgalatvopapattau tadavArakaprAripsitapadavaiyAda, vighnadhvaMsaprAga bhAve - 'tivyAptezca / kAraNatAvacchedakadharmAparicaye kAraNatvagrahAnupapattermaGgalamAtrasAdhAraNyAcca / na ca maGgalamAtrasya namaskAra(Na)tvam, tathApi vighnavyavahArAbhAvAt / na ca (kAyikAdi)tritayasAdhAraNajAtivizeSatvam, namaskAratvasAryAt / na ca guNajAtau nAsya doSatvamiti vAcyam, bIjasAmyAd, iti ceducyate(?)jJAnavizeSapUrvakatvaM pratisandhAya kAyikAdau na namaskAratvavyapadeza iti, nAgRhItavizeSaNAbuddhirviziSTe sambhavatIti nyAyAt / jJAnavizeSa eva namaskAratvam, sa ca vizeSo mAnasatvavyApyo jAtivizeSa evAto na pratyakSatvAdinA saGkaraH / [yattu] kAyikAdyanyatamatvaM tattvamityuktaM zazadhareNa, tattuccham, kuTilabuddhyA kRtakaraziraHsaMyogAdau namaskAravyavahArAbhAvAd, anyatamatvasya tadbhinnabhedAparyavasAnatayA pratyekaM vinigamanAvirahAcca / evaM sarvotkRSTaguNavatA pratipAdakazabdatvaM stutitvam /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 maGgalavAdasaMgraha puNyajanakazabdanibandhaH puNyakRtpratipAdakazabdo vastunirdezaH / evamanyadapyUhyamiti sampradAyaH / evaM vizeSaNatAdAtmyAdisambandhAvacchinnaprAripsitavighnadhvaMsatvAvacchinnakAraNavatvaM maGgalatvaM nirvAcyam / kAraNatAgrahastu vizeSa dharmeNaiveti na kazciddoSa iti / ( na vA vA? ) tadetanmaGgalaM pradhAnamevaM vighnavAn vighnajJAnavAn vAtra adhikArI / saMzaye tadbhrame'pi vA tadAcaraNAt / (yattu Adare naimittikAdikara yasya vicAritatattvan payuktatvAdupekSakSiti:?) iti harirAmatarkavAgIzaviracito maGgalavAdaH samAptimAgamad //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH upAdhyAya zrI samayasuMdarajIgaNI
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM aiM namaH // maGgalavAdaH // OM hrIM zrIM klIM aiM zrI pArzvanAthAya namaH // nanu bho ! ye viziSTaziSTA bhavanti te granthArambhe ziSTasaGketapratipAlanAya nirvighnasamAptyarthaM maGgalamAcarantyeva, tatastarkabhASAkArakaH kezavamizro'pi ziSTAntaH pAtI vartate tatastena kathaM na maGgalaM kAritam ? tatrocyate-nanu maGgalaM tredhA vartate kAyikaM, vAcikaM mAnasikaM ca tatra yadyapyatra vAcikaM maGgalaM kRtaM na dRzyate tathApi kAyikaM mAnasikaM vA kRtamityanumIyate / tatrAnumAnam-iyaM tarkabhASAsamAptirmaGgalapUvikA, samAptitvAt / yA yA samAptiH sA sA maGgalapUrvikA, yathA raghuvaMzAdisamAptiH, tathA ceyaM samAptiH samAptistato maGgalapUrvikaiva ityanumAnapramANenAtra maGgalaM kRtamiti nizcIyate / atrAha kazciccarcAcaJcaH-nanu bho ! bhavadbhiH sadbhiratra maGgalaM sAdhitaM tanna saGgatimaGgati, phalapramANayorabhAvAt / katham ? tadeva vastu vidheyaM dhIdhanairyasya phalaM yatsAdhakaM pramANaJca bhavet / na hi prayojanamantareNa mandadhiyo'pi pravartante iti nyAyAt / ato maGgalasyApi phalaM nopalabhyate atastadvidhAnaM na ghaTAmATIkate / atrocyate-maivaM vAdImaGgalasya phalaM mahad varIvati / granthaprArambhe maGgale kRte sati ye zAstrAntarAyakArakA vighnA bhavanti teSAM dhvaMso jAyate taddvArA ca zAstrasamAptirjAyate'taH sA samAptireva phalam / punaH prAvAdIt prativAdI prauDhapravAdena-nanu bho ! bhavadbhirityuktaM vighnadhvaMsadvArA samAptiH phalaM / tatra vighnadhvaMso = vighnAbhAvaH / sa ko'bhAvaH ? abhAvazcaturdhA vartate tatra kiM prAgabhAvo vA, pradhvaMsAbhAvo vA, utAtyantAbhAvo vA, Ahosvidanyo'nyAbhAvo vA? / na tAvat prAgabhAvaH, katham ? prAgabhAvasyedaM lakSaNaM vartate, anAdiH sAntaH prAgabhAvaH, yasyAdirna bhavati, yasya cAnto bhavati, yathA mRtpiNDe ghaTaprAgabhAvaH / atra tu ayaM vighnAbhAvo maGgalena utpAdyo vartate, ato na prAgabhAvaH / nApi pradhvaMsAbhAvaH /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 maGgalavAdasaMgraha katham ? pradhvaMsAbhAvasyedaM lakSaNaM vidyate, sAdiranantaH pradhvaMsAbhAvaH, yasyAdirbhavati antazca na bhavet / yathA mudgarAdiprahAreNa bhagne ghaTe sa eva ghaTaH punarnotpadyate, atra tu kAdambaryAdau maGgalena vidhvastA api vighnA antarAlena panarutpannAH / na ca vaktavyaM kathaM jJAtaM punarvighnA utpannA iti ? kAdambaryAdau samApteradarzanAt, yadyantarAle vighnA notpannA abhaviSyat tadA samAptirapi abhaviSyat, samAptistu na jAtA ato vighnA vinaSTA api samutpannAH / ataH sAntatvena anantatvAbhAvAnna pradhvaMsAbhAvaH / nApyatyantAbhAvaH atyantAbhAvastu tasya vastuno bhavet yatra nAbhUnnA bhavati na bhaviSyati yathA vAyau rUpAbhAvaH, khare viSANAbhAvaH, AkAze kasamAbhAvaH, zaze zRGgAbhAvaH / atra tu naivam, vighnAH pUrvamabhUvan antarAle samutpadyante, samutpatsyante ca / punarapi atyantAbhAvastvayam / anAdirananto'tyantAbhAvaH / atra tu maGgalena vighnAbhAvasyotpAdyatvena sAditvAnnAtyantAbhAvaH / nApyanyo'nyAbhAvaH / anyo'nyAbhAvastvevam ghaTaH paTo na bhavati, paTo ghaTo na bhavati / tathAtrApi evaM vilokyate maGgalaM vighnA na, vighnA maGgalaM na / atra tvevaM nAsti / maGgale sati parasparavirodhitvena vighnAnAM naSTatvAt / ato nApyanyo'nyAbhAvo'tazcaturNAmabhAvAnAM madhye [na]ko'pyabhAvazcetasi camatkAraM karoti / / ___ atrocyate / nanu prAgabhAvAtyantAbhAvAnyonyAbhAvA na sambhavanti paraM pradhvaMsAbhAvastu bhavatyeva / atha ca bhavadbhirityuktaM vinaSTA api vighnAH punaH samutpannA ato na pradhvaMsAbhAvaH tattu bhrAntirevAbhavad bhavatAM, kAdambaryAdau maGgale kRte ye vighnA vinaSTAste tu vinaSTA eva, ye tvantarAle punaH samutpannAH te tvanye / ato vighnapradhvaMsAbhAvadvArA samAptiH phalam / punarapyAha kazcit-nanu bho ! samApteH phalatve manyamAne anvayavyatirekAbhyAM vyabhicAro bhavati / yatra tu kAryakAraNabhAvasambandhaH syAt tatrAvazyaM anvayavyatireko vilokyete / atra tu maGgalaM kAraNaM samAptiH kAryamiti kAryakAraNabhAvasambandho'sti paramanvayavyaktireko na staH / katham ? / anvayasyedaM lakSaNaM vidyate sati sadbhAve'nvayaH / kAraNe sati kAryaM bhavatyeva / atra tvevaM nAsti, satyapi maGgale kAdambaryAdau na samAptirjAtA / ato'nvayabhicAraH / atha ca vyatirekalakSaNamapIdaM vartate / asatyasadbhAvo vyatirekaH / kAraNe'sati na kAryasadbhAva ityarthaH / atra tvevaM nAsti, nAstikAnuSThitagranthe asatyapi maGgale kAraNe samAptirdarIdRzyate / ato vyatirekavyabhicAraH / tasmAdanvayatirekavyabhicArasadbhAvAnna samAptiH phalam / tasmAd vighnavidhvaMsaH phalam / ayaM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH, upAdhyAya zrIsamayasuMdarajIgaNI pakSaH kakSIkAryaH prekSAvadbhirbhavadbhiH / atrocyate / nanu vighna dhvaMsasya phalatve manyamAne'nvayavyatirekavyabhicAro bhvtyev| katham ? / kAdambaryAdau kRte'pi maGgale na vighnavidhvaMso babhUva / samApteradarzanAt / nAstikAnuSThitagranthe tu akRte'pi maGgale vighnavidhvaMsa: samajaniSTa, spaSTaM samApterdarzanAt / paraM na samApteH phalatve manyamAne anvayavyatirekavyabhicAraH / katham ? / asmAkaM mate evaM vartate yAvanmaGgalaM tAvatI samAptiH / kAdambaryAdau maGgalaM kRtamalpIyo'taH samAptirapyalpIyasI jAtA, tasmAnnAnvayavyabhicAraH / tathA nAstikAnaSThitagranthe tu granthaprArambhe yadyapi maGgalaM kriyamANaM na dRzyate, tathApi janmAntarIyamanumIyate / tathAhinAstikAnuSThitagranthasamAptirmaGgalapUrvikA samAptitvAd, raghuvaMzAdisamAptivadityAdi pUrvavat / ato na vyatirekavyabhicAraH / anyacca yasyaiva kAmyatvaM tasyaiva phalatvamiti nyAyAt / yathA kRSISTabalena karSaNaM kriyate tadA tasyaivambhUtecchA vartate 'mama dhAnyaniSpattirbhavati' na tu palAlAdi, tattu svayaM prasaGgAdeva jAyate / tathAtrApi granthakartuH samAptIcchAsti, na tu vighnavidhvaMsecchA / ato'tra samAptiH phalam / atrAha nodaka:-nanu maGgalasya phalaM samAptiH pradarzitA / taccAru cakre vakretaracetasA / paraM maGgalasAdhakaM pramANaM na pratipAditam / atrocyate - namaskAro vedabodhitakartavyatAkaH alaukikAvigItaziSTAcAraviSayatvAt, darzAdyAcAravad, ityAgamapramANaM maGgalasAdhakam / nanu yathA 'jyotiSTomena svargakAmo yajeta' 'vRSTikAmo kArIraM nirvapet' ityAdikA zrutirya thopalabhyate tathA maGgalapratipAdikA zrutidarzanIyA, ucyate-nirvighnasamAptikAmo namaskArAdyAcarediti zrutiH / ato maGgalaM kAraNaM nirvighnasamAptiH phalaM tatra na ko'pi doSapoSaH / nanu ziSTAcAreNa maGgalavizeSasya namaskArasya vedabodhitakartavyatAkatvaM darzitam / tatra kimidaM ziSTAcAratvam ? / vedapramANAbhyupagantRpuruSotpAdyamAnatvaM vA, uta uddezavizeSatAtve sati vedaprAmANyAbhyupagantRpuruSotpAdyamAnatvaM vA / vedapramANyAbhyupagantRpuruSeNa vedamUlakatayA svIkriyamANaM vA vedamUlakatayA pramIyate pramANaM vA / vedopadiSTahetubhAvakriyAtvaM vA / eteSAM paJcAnAM madhye kaH pakSaH ? / na tAvat prathamaH / tathAvidhapuruSakriyamANajalatADanasyApi ziSTAcAratvaprasaGgAt / nApi dvitIyaH, ghaTAderapi ziSTAcAraprasaGgAt / na tRtIyaH avedamUlake'pi vedamUlakatayA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 maGgalavAdasaMgraha tathAvidhabhrAntapuruSasvIkArasambhavenAtivyApakatvAt / nApi turIyaH / prakRte tadasiddhaH, tathAhi-namaskAro vedabodhitA bhISTopAyatAko vedamUlakatayA pramIyamANatvAd, ityatra sAdhyasamo hetuH / ata eva na paJcamo'pi / khaNDitAH paJcApi pakSA / tathApi kSINadoSapuruSaparilokAnukUlatayA kriyamANatvaM vA, kSINadoSapurUSaNa pratibandhakaduritavAraNamuddizyakriyamANatvaM vA, yatkAryaM prati yasya kAraNatvaM anvayavyatirekopajIvanena gRhyate tatkAryamuddizya kSINadoSapuruSakriyamANatvaM vA, doSaprAgabhAvA'saMkRta yatkiJciddoSadhvaMsavadAcAratvaM vA ziSTAcAratvaM vartata eva tena namaskArasya vedabodhitakartavyatAkatvaM yuktamevoktam / punaravAdIt ko'pi khaNDanamaNDanapriyaH / nanu kimidaM maGgalatvaM nAma ? / vighnavAraNAsAdhAraNakAraNatvaM vA, kAyikAditrikajAtivizeSatvaM vA, zrutau smRtau vA maGgala zabdAbhidheyatvaM vA, vizeSyatve sati maGgalazabdAbhidheyaM vA ? / na tAvada vighnavArakatvama. adRSTAdAvativyApakatvAta / nApi vighnavAraNAsAdhAraNakAraNatvam, gaGgAjalasnAnAdAvativyApakatvAt / nApi kAyikAditrikajAti vizeSatvam ghaTapaTasaMyogatvena saha jAtisAGkaryAt / jAtisaGkaralakSaNantvidaM-parasparAtyantAbhAvasAmAnAdhikaraNye sati parasparasAmAnAdhikaraNyaM jAtisAryam / bhUtatvamUrtatvayoriva / bhUtatvaM; mUrtatvaM vihAyAkAze tiSThati, mUrtatvaM; bhUtatvaM vihAya manasi vartate, tadubhayaM ca pRthivyAM vartate / tathAtrApi kAyikAditrikajAtivizeSatvaM vAcikAdi namaskAre vartate paraM saMyogatvaM nAsti / ghaTapaTasaMyoge saMyogatvaM vartate paraM kAyikAditrikajAtivizeSatvaM nAsti / ubhayaM ca zirasA saha hastadvayamIlanarUpe kAyike maGgalavizeSanamaskAre vartate / nApi zrutau smRtau vA maGgalazabdAbhidheyatvam, maGgalatvAdAvativyApakatvAt / nApi vizeSyatve sati maGgalazabdAbhidheyatvam vizeSyamantareNApi loke vyavahAradarzanAt / ___ atrocyate / pratibandhakAnyasya sataH prAripsitapratibandhanivRttyasAdhAraNakAraNatvaM maGgalatvam / ato na ko'pi doSaH / nanu lakSaNe tAnyeva padAni grAhyAni yaiH padaiH ativyAptiravyAptirasambhavazca doSA nivAryante, ata idaM lakSaNaM padakRtya vyAkhyeyam ucyate, kAraNatvaM maGgalamityukte'pi ghaTe'tivyAptiH ataH pratibandhaketi / tathA dAhapratibandhakanivRttyasAdhAraNakAraNe maNau ativyAptirataH prAripsiteti / tathApi vighne'tivyAptistataH pratibandhakAnyasya sata iti / nanu tathApi sampUrNe lakSaNe ucyamAne'pi 'suvarNaM sarvakAmadam' iti zrutiprokte suvarNadAne'tivyAptiH iti cenna, atrAsAdhAraNapadena zrutibhinnatve satIti vivakSitatvAt /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdaH, upAdhyAya zrIsamayasuMdarajIgaNI tato'vighaTaM lakSaNamidam / 31 - punarapyAha kazcit nanu maGgale maGgalatvaM jAtirvA upAdhirvA / na tAvajjAtiH ghaTapaTasaMyogana saha jAtisAGkaryAd, ullekhastu pUrvavat / nApyupAdhiH / upAdhizcet tarhi sakhaNDopAdhirvA akhaNDopAdhirvA / nAdyaH kSamo yataH sakhaNDopAdhistvanekapadArthaghaTito bhavet, maGgalatvaM tvatra kevalaM maGgala eva vidyate, ato'nekapadArthaghaTitatvAbhAvAnna sakhaNDopAdhiH / nApyakhaNDopAdhiH, akhaNDopAdherjAtitulyatvena pUrvaM nirAkRtatvAt / tasmAnmaGgalatvaM kiM tadvAcyaM vipazcitA / atrocyate / pratibandhakAnyasya sataH prAripsitapratibandhakanivRttya sAdhAraNatvaM maGgalatvamiti lakSaNasadbhAvAt maGgalatvaM sakhaNDopAdhirevetyalaM vistareNa // / / iti zrI 108 samayasuMdaramahopAdhyAyaiH kRtA maGgalavAda-sukhAvabodhapraznottarapaddhatiH samAptA // zrIH / 1690 varSe caitrasya dvitIyASTamyAM zrIrAjahaMge zrIbRhatkharataragacche bhaTTAraka zrI jinasAgarasUrivijayirAjye zrIpuNyapradhAnopAdhyAyAnAM ziSyamukhyavAcakasumatisAgaragaNinAM vineyavinayasAgaragaNinA likhitaH svAdhyayanAya //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTAni
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamam / vizeSAvazyakabhASyagatamaGgalavAdaH // bahuvigghAI seyAI teNa kayamaMgalovayArehiM / ghettavvo so sumahAnihi bva jaha vA mahAvijjA // 12 / / taM maMgalamAIe majjhe pajjaMtae ya satthassa / paDhamaM satthatthA'vigghapAragamaNAya niddiTuM // 13 / / tasseva ya thejjatthaM majjhimayaM aMtima pi tasseva / avvocchittinimittaM sissapasissAivaMsassa / / 14 / / maMgalakaraNA satthaM na maMgalaM, aha ca maMgalassAvi / maMgalamao'NavatthA na maMgalamamaMgalattA vA // 15 / / sattha'tthaMtarabhUyammi maMgale hojja kappaNA esA / satthammi maMgale kiM amaMgalaM kA'NavatthA vA ? / / 16 / / atyaMtare'vi sai maMgalammi nAmaMgalA 'NavatthAo / saparANuggahakAriM paIva iva maMgalaM jamhA // 17 / / maMgalatiyaMtarAlaM na maMgalamiha'tthao pasattaM te / jai vA savvaM satthaM maMgalamiha kiM tiyaggahaNaM ? // 18 / / satthe tihA vihatte tadaMtarAlaparikappaNaM katto ? / savvaM ca nijjaratthaM satthamao'maMgalamajuttaM // 19 / / jai maMgalaM sayaM ciya satthaM to kimiha maMgalaggahaNaM ? / sIsamaimaMgalapariggahatthamettaM tadabhihANaM / / 20 / / iha maMgalaMpi maMgalabuddhIe maMgalaM jahA sAhU / maMgalatiyabuddhipariggahe vi naNu kAraNaM bhaNiaM // 21 / / maMgijjae'dhigammai jeNa hiaM teNa maMgalaM hoi / ahavA maMgo dhammo taM lAi tayaM samAdatte / / 22 / /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ahavA nivAyaNAo maMgalamiTThatthapagaipaccayao / satthe siddhaM jaM jaha tayaM jahAjogamADaNaM ||23|| maM gAlayai bhavAo va maMgalamihevamAineruttA / bhAsaMti satyavasao nAmAi cavvihaM taM ca ||24|| pajjAyA'bhidheyaM TiamaNNatthe tayatthaniravekkhaM / jAicchiaM ca nAmaM jAva davvaM ca pAe ||25|| jaM puNa tayatthasunnaM tayabhipAeNa tArisAgAraM / kIDa va nirAgAraM ittaramiyaraM va sAThavaNA ||26|| jaha maMgalamiha nAmaM jIva'jIveobhayANa desIo / rUDhaM jalaNAINaM ThavaNAe sotthiAINaM // 27 // davae duyate doravayavo vigAro guNANa saMdAvo / davvaM bhavyaM bhAvassa bhUabhAvaM ca jaM jogaM ||28|| Agama o'Nuvatto maMgalasaddANuvAsio vattA / tantrANaladdhisahio vi novautto tti to davvaM // 29 // jar3a nANamAgamo to kaha davyaM ? davyamAgamo kaha Nu ? | AgamakAraNamAyA deho saddo ya to davvaM ||30|| ego maMgalamegaM gANegAI pegamanayassa / saMgahanayassa ekaM savvaM ciya maMgalaM loe ||31|| ekaM niccaM niravayavamakkiyaM savvagaM ca sAmannaM / nissAmannattAo natthi viseso khapupphe va // 32 // cUo vaNassai cciya mUlAiguNo tti tassamUho vva / gummAdao vi evaM savve na vaNassaivisiTThA ||33|| sAmAnnAu viseso anno'Nanno va hojja, jai aNNo / so natthi khapuSkaM piva'NaNo sAmannameva tayaM // 34 // na visesa'tyaMtara asthi sAmaNNamAha vavahAro / uvalaMbhavvavahArAbhAvAo kharavisANaM va ||35|| cUyAIehiMto ko so aNNo vaNassaI nAma ? | nathi bisesatyaMtarabhAvAo so khapuSNaM ca ||36|| jaM negama vakhArA loavabahAratapparA soca / pAeNa visesamao to se taggAhiNo do'vi ||37|| maGgalavAdasaMgraha
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvazyakabhASyagatamaGgalavAdaH 37 tesiM tullamayatte ko Nu viseso'bhihANao anno ? / tullatte'vi iha negamassa vatthaMtare bheo // 38 // jo sAmaNNaggAhI sa negamo saMgahaM gao ahavA / iyaro vavahAramio jo teNa samANaniddeso // 39 / / ujjusuassa sayaM saMpayaM ca jaM maMgalaM tayaM ekkaM / nAtItamaNuppannaM maMgalamiTuM parakaM vA / / 40 / / nAtIyamaNuppanna parakIyaM vA paoaNAbhAvA / diTuMto kharasiMgaM paradhaNamahavA jahA viphalaM // 41 // jANaM nANuvautto'Nuvautto vA na jANaI jamhA / jANato'Nuvauttotti biti saddAdao'vatthu // 42 // heU viruddhadhammattaNA hi jIvo vva ceaNArahio / na ya so maMgalamiTuM tayatthasuno tti pAvaM va // 43 / / maMgalapayatthajANayadeho bhavvassa vA sajIvo'vi / noAgamao davvaM Agamarahio tti jaM bhaNiaM // 44 / / ahavA no desammI, noAgamao tadegadesAo / bhUyassa bhAviNo vA''gamassa jaM kAraNaM deho / / 45 / / jANaya-bhavvasarIrA'irittamiha davvamaMgalaM hoi / jA maMgalA kiriA taM kuNamANo aNuvautto / / 46 / / jaM bhUyabhAvamaMgalapariNAmaM tassa vA jayaM joggaM / jaM vA sahAvasohaNavannAiguNaM suvaNNAI / / 47 / / taMpi ya hu bhAvamaMgalakAraNao maMgalaMti niddiTuM / noAgamao davvaM nosaddo savvapaDisehe / / 48 / / maMgalasuauvautto Agamao bhAvamaMgalaM hoi / noAgamao bhAvo suvisuddho khAiyAIo // 49 / / ahavA sammaiMsaNa-nANa-carittovaogapariNAmo / noAgamao bhAvo nosaddo missabhAvammi / / 50 / / ahaveha namokkArAinANa-kiriAvimissapariNAmo / noAgamao bhaNNai jamhA se Agamo dese / / 51 / / abhihANaM davvattaM tayatthasunnattaNaM ca tullAI / ko bhAvavajjiANaM nAmAINaM paiviseso ? / / 52 / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 AgAro'bhiSNAo buddhI kiriyA phalaM ca pAeNa / jaha dIsaha ThaNade na taha nAme na davide // 53 // bhAvassa kAraNaM jaha davvaM bhAvo a tassa pajjAo / uvaoga-pariNaimao na tahA nAmaM na vA ThavaNA // 54 // iha bhAvo cciya vatyuM tayatthasunahi kiM va sesehi ? | nAmAdao vi bhAvA jaM te vi hu vatthupajjAyA // 55 // ahavA nAmaM ThevaNA- davvAiM bhAvamaMgalaMgAI / pAeNa bhAvamaMgala pariNAmanimittabhAvAo ||56|| jaha maMgalAbhihANaM siddhaM vijayaM jidinAmaM ca / soUNa pecchiUNa va jiNapaDimAlakkhaNAINi // 57 // pariniSyamaNidehaM bhavvajajaNaM suvanamalAI / daTThUNa bhAvamaMgala pariNAmo hoi pAe // 58 // maMgalamahavA naMdI caDhavvihA maMgala va sA neyA / davye tUrasamudao bhAvammi ya paMca nApAI // 78 // maGgalavAdasaMgraha
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyam kiraNAvalIgatamaGgalavAdaH * zAstrArambhe sadAcAraparamparApariprAptatayA kAyavAGmamanobhiH kRtaM parAparagurunamaskAraM ziSyAn zikSayitumAdau nibadhnAti - praNamyeti / kartavyApekSayA praNAmasya pUrvakAlatvAt ktvAnirdezaH / bhaktizraddhAtizayalakSaNaH prakarSaH prazabdena dyotyate / tathAbhUtA hi paramezvaranatirmaGgalamAvahati / kRtamaGgalena cArabdhaM karma nirvighnaM parisamApyate pracIyate ca / AgamamUlatvAccAsyArthasya vyabhicAro na doSAya / tasya ca kartRkarmasAdhanavaiguNyahetutvAt / nanu namaskAramAtrAdeva samIhitasiddhisambhavAt kiM prakRSTanamaskAreNetyata Aha-tathAbhU hIti / bhaktizraddhArUpaprakarSaviziSTA hItyarthaH / vaiziSTyaJca svAvyavahitottarakAlAvacchedena svAdhikaraNavRttitvam / maGgalaM - maGgalapadavAcyam / nanu maGgalapadavAcyAnuSThAnamapi niSphalam namaskArAdimAtrAdeva samIhitasiddhisambhavAdityata Aha--kRtamaGgalena ceti / kRtamaGgalapadavAcyena cetyarthaH / ArabdhaM - zAstram / pracayazca bahukAlaM guruNA ziSyAya adhyApanAvicchedaH / Agameti / asyArthasya - maGgalasamAptyoH kAryakAraNabhAvasya / AgamamUlatvAd-vedabodhitatvAt / vyabhicAraH - vyatirekavyabhicAraH / na doSAya sa nAstItyarthaH / AgamAt kAryakAraNabhAve'vadhRte pramattanAstikagranthasamAptisthale'pi tenaiva liGgena janmAntarIyamaGgalasiddheriti bhAvaH / nanu mAstu vyatirekavyabhicAra:, tathApi kAdambaryAdau maGgalasattve'pi kuto na samAptirityata Aha--tasya ceti / maGgalasatve samAptyabhAvasya cetyarthaH / kartRkarmeti / kartRkarmaNoryat sAdhanaM maGgalamiti yAvat / tasya vaikalyahetukatvAdityarthaH / yathA satyAmapi kArIya vRSTyabhAvaH / kecittu maGgalasamAptyoH kathaM kAryakAraNabhAvagrahaH ? pramattanAstikagranthasamAptisthale maGgala mathurAnAthatarkavAgIzakRtarahasyasametaH /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdasaMgraha vyatirekavyabhicArasaMzayAdityata Aha-Agameti / AgamaH pratyakSAtiriktapramANaM tajjanyatvAdityarthaH / asyArthasya-maGgalasamAptyoH kAryakAraNabhAvagrahasya / vyabhicAra:= vyatireka vyabhicArasaMzayaH / pratyakSAtiriktajJAne grAhyasaMzayasya apratibandhakatvAditi bhAvaH / idamupalakSaNaM-vyabhicArasaMzayasyAsArvatrikatvAccetyapi draSTavyam / nanu bhavatu kAryakAraNabhAvagrahaH, tathApi kAdambaryAdau maGgalasattve'pi kuto na samAptirityata Aha-tasya cetItyAhuH / sAdguNye'pi vighnahetUnAM balIyastvAt / na caivaM kimaneneti vAcyam, pracitasyAsyaiva balavattaravighnavAraNe'pi kAraNatvAt / nahi ghanavimuktamudakamekastRNastambo vArayituM na samartha iti tadarthaM nopAdIyate, sajAtIyapracayasaMvalitasya tasya zaktatvAt / nanu tathApi sAGge'pi maGgale samAptyabhAvo dRzyate, sa kathaM syAdityata Aha-- sAdguNye'pIti / sAGgatve'pItyarthaH / vighnapadaM samAptyanutpAdaparam / tatprayojakAnAM kartRniSThaduradRSTAnAM balIyastvAd vijAtIyatvAdityarthaH / tathA ca sAGgamaGgalasattve'pi vijAtIyaduradRSTasya pratibandhakatayA na samAptiriti bhAvaH / na caivamiti / evaM sAGgamaGgalasattve'pi vijAtIyaduradRSTasattvAt smaaptynutpaade| kimaneneti / kiM maGgalasya samAptikAraNatvenetyarthaH / lAghavAd AvazyakavijAtIyaduradRSTAbhAvamAtrasya hetutve vighnAbhAvasya ca phalabalakalpyatvenAtiprasaGgavirahAditi bhAvaH / pracitasyAsyaiveti / vijAtIyamaGgalAntarasamAhitasya maGgalasyaivetyarthaH / balavattareti / balavattaratvaM daNDacakravat parasparavijAtIyanAnAmaGgalanAzyatAvacchedakavaijAtyAkrAntatvaM, tadAzrayavighnanAzakAraNatvAdityarthaH / tathA ca vyApAreNa vyApAriNo nAnyathAsiddhiriti bhAvaH / cakravat parasparasahakAreNAdRSTanAzaka tvasambhavaH, tathApi samAptimuddizya kRtapradakSiNAdyaGgasya kasyacinmaGgalasyApUrvadvArA vighnadhvaMsajanakatvavadatrApyadRSTadvArA teSAM vighnanAzakatve samAptirUpalaukikatvAsambhavaH / 'alaukika laukike nAGgam' iti tatkRtasUtreNa adRSTadvArA phalajanakasyAlaukikakarmaNaH, laukikaphalAjanakatvaniyamabodhanAt / alaukikatvaM vedabodhiteSTasAdhanatAkatvam / phalaniSThalaukikatvaJca mAnasetarasAkSAtkAraviSayatvam / tena yAgAdau na vyabhicAraH / vRSTi-putrAdirUpalaukikaphalajanake kArIrIputreSTyAdau vyabhicAravAraNAya janakAntamalaukikarmavizeSaNamiti cenna, tatra svaphalatvaM svakartavyatAprayojakecchoddezyatvena vedabodhitatvam / tasya ca samAptAveva sattvAt / nirvighnasamAptikAmo maGgalamAcared iti ziSTAcArAnumita zrutyA samAptAveva tathAtvabodhanAt / tatra ca vighnadhvaMsasyaiva dvAratvenAdRSTasyAdvAratvAditi na kApyanupapattiH / nanvevaM svaniSThaduritasya niruktabalavattvasaMzayena phalopadhAyakatAsaMzayAdekasmin maGgale kasyApi pravRttirna syAdityata Aha--nahIti / tadartham / ghanamuktodakavAraNArtham / tathA ca svarU payogyatAjJAnasattve phalopadhAyakatAsaMzayo na pravRttivighaTaka iti bhAvaH / kRtaikamaGgalasya balavattaravighnadhvaMsopadhAyakavRttikAraNatAvacchedakadharmAkrAntatvAt phalAnupadhAyakasyAsya svarUpayogyatvamiti bhAvaH / na ca vighnahetusadbhAvanizcayAbhAvAt tadvAraNe kAraNamanupAdeyam, yatastatsandehe'pi tadupAdAnasya nyAyyatvAt / anyathA anupasthitaparipanthibhiH pArthivaidvira
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiraNAvalIgatamaGgalavAdaH dayUthapatayo nAdriyeranniti / nanu tathApi durita dhvaMsArthipravRttau duritanizcayasya hetutayA kathaM duritasaMzaye'pi maGgale pravRttirityAzakya nirAkaroti-na ceti / vighnaH karmasamAptyabhAvaH / taddhetavo duritAni / teSAM sattvanizcayAbhAvAdityarthaH / tadvAraNa iti / duritasaMzayadazAyAM tannAzakAraNe maGgale pravRttyasambhava ityarthaH / tatsandehe'pi-duritasaMzaye'pi / tadupAdAnasya-duritanAzakamaGgalagocaraprayatnasya / nyAyyatvAt ziSTAcAraparamparArUpanyAyapariprAptatvAt / anyatheti / aniSTadhvaMsArthipravRttau aniSTanizcayasyApekSitatva ityarthaH / nAdriyeranniti / zatrunAzArthaM teSAmAdaraM na kriyerannityarthaH / idaJca samAdhisaukaryAduktam, vastutastu duritadhvaMsArthipravRttau duritanizcayasya hetutve'pi duritasaMzayamaGgale samAptyarthipravRttI bAdhakAbhAvAditi dhyeyam / / iti dravyarahasye maGgalavAdarahasyam /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyam // tattvacintAmaNigatamaGgalavAdaH // iha khalu sakalaziSTaikavAkyatayA abhimatakarmArambhasamaye tatsamAptikAmA maGgalamAcaranti / tatra yadyapi maGgalasya kAraNatA nAnvayavyatirekagamyA, maGgalaM vinApi pramattAnuSThitasamApteH / na ca tatra janmAntarIyatatkalpanam, anyonyAzrayAt, lokAvagatakAraNenAnyathAsiddhezca / nApi maGgalaM saphalam, avigItaziSTAcAraviSayatvAt darzavaditi, phalasiddhau prAripsitasamAptestadAnImapekSitatvena niyamenopasthitatvAt phalAntarasyAtathAbhAvAt vizvajinyAyena phalakalpane gauravAt parizeSAnumAnena tatkAraNatAgrahaH / vyabhicAreNa kAraNatvasyAbhAvAt upAyasahasreNApi grahItumazakyatvAt / tathApi tathAvidhaziSTAcArAnumitazrutireva maGgalasyAbhimatahetutve mAnam / na ca vyabhicAraH, niSparipanthizrutyA maGgalaM samAptisAdhanamiti pramApite tatrApi tayaiva liGgena janmAntarIyatadanumAnAt / taccedamArabdhakarmAGgam, karmArthitayA ziSTaistatpUrvaM kriyamANatvAt, phalAntarAbhAve sati phalavatkarmAripsamAnena niyamatastatpUrvaM kriyamANatvAcca, darze prayAjAdivat / AcAramUlaka zrutyanumAnAbhyAM tadarthitayA tatphalakartavyatvabodhanAt tatphalakatvabodhanAcca / darzArambhasamaye niyamena kriyamANAyA apyArambhaNIyAyAH tadarthitayA akriyamANatvAt phalAntara zravaNAcca pradhAnatvamiti na tayA vyabhicAraH / nanu maGgalamalaukikaM laukike nAGgaM bhavati, lokAvagatakAraNata eva tadupapatteH / ata eva gRharathAdau 'Are bhagne indrabAhurbaddhavyaH' 'pAyasaM brAhmaNo bhojayitavyaH' ityatra tadubhayaM nAGgam, kiM tu naimittikam / tadvadidamapyArambhasamayanimittakamastu, vizvajinyAyAt svargaH phalamiti cet-na / tasyApUrvarUpopakArajanakAGgaviSayatvAt / ayaM tu pratibandhakAbhAvarUpa upakAraH / tasya ca lokAvagatakAraNasahakAritaiva pratibandhake sati tasmAttadanutpatteH / apUrvaM tu na tathA / vighnadhvaMsadvArA cedamaGgam, na tu 'iDo yajati' ityAdividhibodhitaprayAjAdyaGgayAgavadadRSTadvArA / maGgalajanyAdRSTaM vinApi svataH siddhavighnavirahavata ArabdhanirvAhAt / na caivaM vighnadhvaMsadvArApi nedamaGgam, tatraiva vyabhicArAditi vAcyam sati vighne taddhvaMsadvArA tasyAGgatvAt / na caivaM prayAjAderapi duritadhvaMsa
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvacintAmaNigatamaGgalavAdaH eva dvAram, kalpyaduritadhvaMsataH apUrvasya laghutvAt / vastutastu prAyazo vighnasaMzaye tannizcaye vA niyamena ziSTAnAM maGgalAcaraNe vighnAbhAva eva dvAratvenAbhimataH / nirvighnaM samApyatAmiti kAmanayA tatkaraNapakSe zrutita eva dvAratva[ taddvAratva]nirNayaH / kiM cApUrve dvAratve laukikAGgatvavirodhaH, klRptakAraNAdeva tadutpatterindrabAhubandhanavat / nanu vighnasaMdehe kathaM tannAzArthaM pravRttiH, duritadhvaMsArthipravRttau tannizcayasya hetutvAt prAyazcittavaditi cet-na / vighnasaMzaye nizcaye vA niyemana ziSTAnAM maGgalAcArAt vighnajJAnaM pravartakam / tAdRzAcArAnumitavidhinApi vighnajJAnavAnArabdhasamAptikAmo'dhikArI bodhyate / prAyazcitte tu tannizcayavAn, tathaiva vidhibodhanAt / ata evAdhikArivizeSaNaM vighna iti tatsaMdehe kathaM pravRttiH, vaidike'dhikAranizcayAdeva pravRtterityapAstam / yataH pradhAnAdhikAriNa evAGge'dhikAro na svatantraH, aGgatvabhaGgaprasaGgAt / na ca pradhAne prAripsite duritamadhikArivizeSaNam, virodhAt / kiM tu samAptikAmanA, sA ca nizcitaiva / yattu anyatra nizcitAdhikArakartRtve'pi maGgalaM saMdigdhAdhikArakartRkameva, vighnasaMdehavatAM ziSTAnAmAcArAnumitavedena tathaiva bodhanAditi tanna, vighnavattvenAdhikArAbhAvAt, kvacittannizcaye'pi pravRttezca / api ca zaGkitAniSTavAraNArthamapi pravartante parIkSakAH, yathA sarpAdidaMzajanyaviSasaMzaye tannAzAya bheSajapAnAdau / kiM ca phalasya saMzaye'pyupAyatvanizcayAdyathA kRSyAdau pravRttistathA maGgale'pi / yadi ca vRSTyAdau sati kRSyAdito'vazyaM phalamiti tarkAttatra pravRttistadA sati vighne maGgalAdavazyaM phalamiti tarkAdatrApi pravRttiH / nanu sphyasya bhaktAzleSanimittejyAyAmiSTitvena darzadharmatve satyatidezAgatapUrvadinakartavyadevatAvAhanasyAGgasya sphyAzleSadvArasaMzaye'nanuSThAnamuktam, yathA kRSNale dvArabAdhe / ato vighnasaMzayAttaddhvaMsadvArasaMzaye kathaM maGgalAnuSThAnamiti cet, na, naimittike hi nimittavAnadhikArI, yathA 'bhinne juhoti' ityatra pAtrabhedavAn / tathehAzleSavAnadhikArIti pUrvadine AzleSanizcayAbhAvAt yuktamananuSThAnam / ___ api cejyAkartavyatAnizcaye tadanuSThAnam / na cAzleSasaMzaye tannizcayaH pUrvadine / ataH pradhAne'dhikArAbhAvAnnAGge'dhikAra iti nAvAhanaM pUrvadine / yadi ca 'yadi na syAt' iti nyAyena kuryAt tadA anadhikRtakartRkatvena niSphalaM syAt / sphyAzleSe satIjyAkartavyatAnizcaye'pi nAvAhanam, pUrvadinasyAGgasyAbhAvAditi ijyAyAmAvAhanabAdha eva / maGgale tu vighnajJAnavAnadhikArItyuktam / tacca saMzaye'pyasti / pradhAne kartavyatAnizcayo'styeveti dvArasaMdehe'pi yuktamanuSThAnam / bhaviSyadvivAhAdAvAbhyudayike'pi tajjJAnavAnadhikArI, tathaivAcArAt / nanu aGgAnAM pradhAnavidhividheyatvam / na ca granthAdisamAptau pradhAnavidhirasti / na ca tatkartavyatAbodhakasya laukikapramANasya zAstramekadezo yujyate / tasya tannirapekSatvAditi cet
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdasaMgraha na, apUrvajanakAGgAnAM tathAtvAt, AcArAnumitazrutyA pradhAnavidhi vinApi tadaGgatvavidhAnAcca / api ca pradhAnaka rtavyatAbodhaka bodhya kartavyatAkatvaM prayojakam, tacce hApyasti, pratibandhakAbhAvasya sakalakAryahetutvena laukikapramANasyApi tatsApekSatvAt / 44 nanu yAgAdivat pradhAnadezakAlAnvayastadaGge maGgale syAditi cet, na asAdhAraNe'pUrvajanake cAGge tadanvayAt / ata eva baddhazikhatvAdau na pradhAnadezakAlAnvayaH / na ca duritAbhAve svataH siddhe sAGgamaGgalAnuSThAnaM niSphalamiti tadvedAprAmANyam / lokAvagatakAraNe hi durite sati vedena tasya taddhvaMsajanakatvaM bodhyate, na tu tadullaGghyam / ata eva tattvajJAnavato bhogArthaM niSidhyAnuSThAnaM doSAbhAvAnnAdharmajanakamiti na tadvedAprAmANyam / pramANAntarAt svataHsiddhaduritAbhAvAvagatau maGgalAkaraNe nityavadanuSThAnaM ziSTAnAM bhajyeteti cenna / vighnajJAnavato nityavadanuSThAnAditi sampradAyaH / maivam / maGgalaM vinApi pramattAnuSThitasamApteH / na ca tena vinApi sidhyatastadaGgam / na ca janmAntarIyaM tat, janmAntarIyagranthAdikamuddizya ziSTaistadakaraNAt / nanu yathA putreSTau karmasAguNye aihikaphalAbhAve AmuSmikaM phalaM tathA sAGge'pi maGgale yatra na phalaM tavAmuSmikaphalamiti cet, na tatra putramAtrasya kAmanA zravaNAt iha tu prAripsitasamAptikAmanayA maGgalAcAra iti tathaiva vedAnumAnAt kArIrIvadAsannasamayArabdhasamAptiH phalam / nanu AsannayasamayastatsaMbandho vA na maGgalajanya iti samAptimAtraM janyam taccaihikAmuSmika sAdhAraNamiti cet -- na Asannasamayasya svavRttisamAptyupalakSakatvAt / anyathA kArIryapi nAsannasamayaphalA syAt / tasmAt vyabhicArAnna tadaGgamiti / anye tu maGgalaM pradhAnam, adRSTadvArA ArabdhakarmasamAptiH phalam, tatkAmo'dhikArI / kvacittu phalAbhAvaH karmAdivaikalyAt kArIrIvat / na cAnyadApi karaNam / niyatakAlInatAdRzAcAreNa phalavatkarmAripsamAnastatsamAptikAmo maGgalamAcarediti zrutyA ArambhasamayakartavyatAbodhanAt / yathA 'AgnAvaiSNavamekAdazakapAlaM caruM nirvapeddarzapUrNamAsAvAripsamAnaH' iti zrutyA ArambhaNIyeSTeH pradhAnAyAH darzArambhasamayakartavyatvam / kAmanopAdhikAryatve'pyArambhasamaye nityamanuSThAnam / ArabdhakarmasamAptyarthinopAyatvenAvazyaM tadanuSThAnAt / na ca kAmyatve parisamAptikAmanAM vinA phalavatkarmArambhe'pi tadanuSThAnaM na syAditi vAcyam samAptaM karma phalAyAlamiti phalArthinaH samAptau kAmanAvazyaMbhAvAditi / tanna / kArIrIjanyAtizayavat vihitapradhAnajanyAtizayatvAt maGgalajanyApUrvasyApi phalAsaMpAdakAzeSakAraNasaMpAdakatayA ArabdhakarmasamAptyavazyaMbhAvApatteH phalAvazyaMbhAvanizcayaM vinA vaidikakarmAnanuSThAnAt / na caivam, bhUyasi sAGge'pi maGgale kvacidArabdhasamAptyabhAvAt / na ca tatrAmuSmikaM phalam, aihikamAtraphalatvAt / vaidikakarmaNaH phalAvazyaMbhAvenAgantukaduritenApyapratibandhAt / kiM ca yathA kAryAdikamagrimapuruSavyApAraM vinaiva phalahetu:, tathA maGgalamapi tena vinaiva hetuH syAt / na caivam lokAvagatakAraNatvAttadapekSeti cet, tarhi sa eva heturastu, kimanena /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvacintAmaNigatamaGgalavAdaH ArabdhakarmajanakAdRSTakAraNasaMpattau putreSTivattatsamAptisAdhanatvaM zrutyA bodhyata iti cet-na / tatra dRSTakAraNasaMpattau putrAnutpAdAdadRSTadvArA puDheSTestajjanakatvamastu / na ca karmanirvAhe dRSTasakalahetusaMpattI vilambaH, yena maGgalajanyAdRSTApekSA syAt / api ca maGgalaM vinApi pramattanAstikAnuSThitasamApteH na tattatra kAraNam / janmAntarIyapuNyasaMpattistatra heturiti cetna tathApi vyabhicArAt / kvacit puNyasaMpattiH kvacinmaGgalaM hetu riti vrIhiyavavadvikalpa eveti cet tarhi tatsaMbhAvanayA niyataM maGgalAnuSThAnaM na syAt, yavaprayoge vrIheriva / vikalpe cobhayasyAzAstrArthatvAt / nanu vidhivAkyaM na phalaniyatapUrvasatvaM bodhayati, kiM tu maGgalAt phalAvazyaMbhAvamiti cet-na / iSTasAdhanatvasya vidhyarthatvAt / athAnvayavyatirekAbhyAM tadgrahe vyabhicAro doSAya, na tvAgamena tadgrahe / taduktam-'AgamamUlatvAccAsyArthasya vyabhicAro na doSAye 'ti / ata eva yAgAdeH svargasAdhanateti cetna, niyatapUrvasattvasya grAhyasyAbhAvAdAgamenApi bodhayitumazakyatvAt / yAgajanitasvarge kArIrIjanitavRSTau ca jAtivizeSa evAsti / apare tu maGgalasyArabdhanirvAhakatvaM vighnasaMsargAbhAvadvArA, tathaiva pratibandhakA bhAvasya hetutvAt / sa cAbhAvaH sato vighnasya dhvaMso'nAgatasyAnutpAdazca karmanirvAhasamayasthAyI / vighnakAraNavinAzadvArA prAgabhAvasya sAdhyatvam / yasmin satyagrimakSaNe yasya satvaM yadvyatireke cAsattvam, tadeva tasya tajjanyatvaM na tvasataH sattvaM gauravAt / asti ca vighnakAraNanAze sati vighnaprAgabhAvasya tathAtvam / tAvati samaye duritAnutpAdazca na sAkSAnmaGgalajanya ityadRSTadvArA tathA / evaM nirvighnaM samApyatAmiti kAmanayA tadAcAro'pi saMgacchate / ata eva yatra vighnAbhAva svataHsiddhaH tatra maGgalasyAkiJcitkaratvena vedAprAmANyamiti nirastam / anAgatavighnAbhAvasya tatrApi sAdhyatvat / 'sarve vighnAH zamaM yAnti' iti yatra vinAyakastavapAThAdau zrutamasti tatra tata eva pramattAnuSThitasamApteranAdau saMsAre'vazyaM tadAcArAt / tathA ca tena samaM maGgalasya vikalpa eva / yatra ca sAGge maGgale satyapi na phalaM tatra vighnabhUyastvAditi, tanna, vighnAnutpAdasya vyApAratve mAnAbhAvAt / saMsargAbhAvatvena hetutvAt tathaiva vyApAratvam, tacca prAga bhAve'pyastIti cet, na / atyantAbhAvasyApi vyApAratvApatteH / svatassiddhasya na hetutvaM yadi, tadA prAgabhAve'pi tulyam / kiM ca yatra maGgalaM na tatra niyamena vighnakAraNamasti, yena tannAzadvArA prAgabhAvasya sAdhyatvam / evamapi yatra vighnAnutpAdo'pi svatassiddhastatra maGgalamakiJcitkarameva / vighnadhvaMsAnutpAdayorArabdhanirvAhakAlAvasthAyinormaGgalAdevotpatterna tadarthamadRSTadvAratA / maGgalasya vikalpenAnvaye ziSTairniyamato maGgalAnuSThAnaM na syAdityuktam / kiM ca pradhAnatve sAGgamaGgalamAtraM na samAptihetuH, tasmin satyapi tadabhAvAt / pracitaM tatheti cet, na, apracitAdapi phalasattvAt / nobhayam, ananugamAt / gurukArambhe pracitam alpakArambhe'lpamiti cet, na, kvacittAdRzAdapi phalAsattvAt vaiparItye'pi phalasattvAcca /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdasaMgraha etena bahuvighnazaGkayA bahutaram, alpavighnazaGkayA alpataraM ca hetuH, tAdRzAcAreNa tAdRzazrutyunnayanAditi nirastam / tAdRzAdapi prAripsitAsamApteH, vaiparItye'pi samAptezca / bahutvasya tricaturAdibhAvena alpatvasya caikadvAdirUpatayA ananugamena tAdRzaziSTAcAreNa tAdRzazrutyA bodhayitumazakyatvAcca / tasmAt maGgalaM nAGgaM na vA pradhAnamiti pUrvapakSasaMkSepaH / / iti maGgalavAdapUrvapakSaH // siddhAntastu-ArabdhakarmasamAptau maGgalaM nAGgam, na vA pradhAnam, ahetutvAt / kiM tu prAyazcittavat pradhAnaM vighnadhvaMsaH phalam / ArabdhakarmanirvAhe vighno mA bhUditi kAmanayA tadanuSThAnAt / vighnasya saMzaye nizcaye vA ziSTAnAM tadAcaraNAdvighnAbhAvasyAkAGkSitatvAcca / yadi ca nirvighnaM samApyatAmiti kAmanayA tadAcaraNaM, tadApi nAgRhItavizeSaNanyAyena ahaM svargI syAmityatra svarga iva vighnAbhAva eva phalaM na samAptiH, ubhayato vyabhicArAt / samAptistu vighnarU papratibandhakAbhAve sati lokAvagatasvakAraNAdeva / pracitApracitadevatAstutyAdisAGgamaGgalAt pratyekaM vighnadhvaMso bhavatyeva / ato vaidike phalanizcayAnmaGgale pravRttiH / na ca vedAprAmANyam / samAptyabhAvazca kvacit prAcInavighnabhUyastvAt, kvacinmaGgalAnantarotpannavighnAt, kvacillokAvagatakAraNAbhAvAt / prAripsitavighnadhvaMsazca na maGgalaM vinA / na ca prAyazcittena zaGkitavighnavinAzaH / vighnasaMzaye tadanupadezAt / na ca kAmanopAdhikartavyatve niyatamanuSThAnaM na syAditi vAcyam / ArabdhakarmakAraNapratibandhakAbhAvopAyatvenAvazyaM tadanuSThAnAt / tena vinA pratibandhakAbhAvAbhAvAt karmAnutpatteH / na ca pradhAnatvenAnyadApi tatkaraNam / niyatasamayaziSTAcArAnumitazrutyA kArambhasamaye tatkartavyatvabodhanAt darzArambhasamaye ArambhaNIyAvat / vighnasaMsargAbhAvazca samAptihetuH / saca kvacit svataHsiddhaH kvacinmaGgalasAdhyaH / ata eva maGgalaM vinApi janmAntarAnuvartamAnavighnAtyantAbhAvAt pramattanAstikAnuSThitasamAptiH / na cAnadhyavasAyaH / zaGkitavighnavAraNArtha pravRttirato yAvadvighnazaGkaM tadAcaraNAt / ata eva tacchaGkayA madhye'pi tadAcaranti / gurvArambhe'pi bahuvighnazaGkayA bahumaGgalAcaraNam / yathA ca vighnasaMzaye'pi pravRttistathoktameva / syAdetat maGgalamAcarediti vidhau kiM maGgalatvam / na tAvadevatAstutyAditvam, ananugamAt / nApi prAripsitapratibandhakavighnopazamahetukriyAtvam, vighnotsAraNAsAdhAraNakAraNatvaM vA / kriyAvizeSasya tadasAdhAraNakAraNasya vA stutyAdervedAdviziSTAparicaye pravRttiviSayAlAbhAt / nApi nirvighnaM samApyatAmiti kAmanayA ziSTAcAraviSayatvam, vedasyAcArAnupajIvakatvAt, vedAdyAcArAnupapattezca, anyonyAzrayAt / nApi tatkAmanayA vedavihitatvam, prAripsitakarmanirvAhakatve sati karmArambhakAle vihitavaidikakarmatvaM vA, tAdRzavedAntarAbhAvAt / nApi smRtyAdau maGgalatvenotkIrtitatvam / vedasya smRtyanupajIvakatvAt / smRtikatureva vedAdAdyAcArAnupapattezca / ucyate maGgalamAcarediti na vidhiH / kiM tu nirvighnasamAptikAmo devatAstutimAcaredityAdi pratyekameva vidhiH / tathaiva ziSTAcArAt / tadupajIvya nirvighnamArabdhaM parisamApyatAmiti kAmanayA tadvighnopazamahetutvena vA vedavihitatvaM maGgalatvamityadhigamya devatAstutinamaskArAdiSu maGgalavyavahAraH ziSTAnAmiti /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvacintAmaNigatamaGgalavAdaH ata eva duritanAzakamapi gaGgAsnAnAdi na maGgalam / tathA avidhAnAt / maGgalAcArayuktAnAM nityaM ca prayatAtmanAm / japatAM juhvatAM caiva vinipAto na vidyate // 47 ityanena bodhitAdarzadarzanAdeH pRthageva maGgalatvam, na tu vighnanivartakatayA, tatra nAnArthataiva / anyathA granthArambhe namaskAratulyatayA tatkaraNaprasaGgaH / athazabdo vighnanivavartakatvAnmaGgalameva / oMkArazcAthazabdazca dvAvetau brahmaNaH purA / kaNThaM bhittvA viniryAtau tena mAGgalikAvubhau // iti smRteH / na ca zubhasUcakatvameva tasya zAstrArambhe maharSiNA tadanupAdAnaprasaGgAt / guNavattayA jJApanaM stutiH / yamuddizya yasya svApakarSabodhanAnukUlo vyApAravizeSaH sa tasya namaskAraH / vyApAre ca kAyikavAcika mAnasikarUpe vizeSo jAtivizeSa evAnubhavasAkSikaH / karazirassaMyogamAtre tadavyavahArAt, bhavato'hamapakRSTa ityAdivacane tadavyavahArAcca / yadvA kAyikAdau pratyekameva vidhikalpanamato nAnArthataiva / yattu -- buddhivizeSapUrvakatvajJAnaM vinA kAyikAdau na tadvyavahAra iti sa eva vAcyo'nyatra lakSaNeti, tanna, kAyikAdivyApAravizeSamanavagamya buddhivizeSapUrvakatvAjJAnAt / svIkRtavedapramANabhAvaH ziSTaH / AcAre ca vedAniSiddhatvamavigItatvaM vizeSaNaM deyam / yadvA alaukika viSayaziSTAcAratvameva hetuH / ziSTAcAratvaM ca bhramAjanyAcAratvam / Astika nAstikayoragamyAgamanacaityavandanAdAvAcArajanakajJAnasya bhramatvAt balavadaniSTAnubandhitvAdi STAsAdhanatvAcca / loke ca pAkhaNDavyAvRttaziSTavyavahAro vedapramANyAbhyupagamanibandhanaH / tairthikatve'pi ziSTAziSTavyavahAro vedaniSiddhAkartRtvatatkartRtvanibandhanaH / yadvA vedaprAmANyAbhyupagantatRtve sati yo yadA vedaniSiddhAkartA sa tadA ziSTaH tatkartA tvaziSTaH / ata eva vedaniSiddhAkartRtve'pi bauddho na ziSTaH / pApajanakatvajJAnaM vinA vedaniSiddhakartRtvaM yasya nAsti sa ziSTa iti tu na / tairthikasyApi kasyacit pApajanakatvajJAnaM vinA vedaniSiddhakartRtvAt / yattu rAgadveSahInaH ziSTaH / sa ca sarvajJatvAnmanvAdireva / avigItatadAcArAdeva vedAnumAnamiti, tanna, evaM hi manvAdyAcArAdarzinAmAdhunikAnAM maGgale pravRttirna syAt / AdhunikAnAmAcAreNa manvAdyAcAramanumAya tena ca vedamanumAya bAlaH pravartata iti cet --- tarhi yAdRzAcAreNa manvAdyAcArAnumAnaM sa eva vedAnumApako'stu, kimanumitAnumAnena / AdhunikAnAmapi ziSTatvena vyavahriyamANatvAcca / tathA ca smRtiH -
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 yasmin deze ya AcAra: pAraMparyakramAgataH / zrutismRtyavirodhena sadAcAraH sa ucyate // maGgalavAdasaMgraha sarvajJasya maGgalAcAre mAnAbhAvAcca / manvAdipraNItasmRtau maGgalaM dRzyata iti cet -- tanna / smRtikarturasarvajJatve'pi vedAdarthaM pratItya smRtipraNayanasaMbhavAt / yattu ziSTAcAratvena kartavyataivAnumIyatAM kiM vedeneti tatra vakSyAmaH / / / iti zrIgaGgezopAdhyAyaviracite tattvacintAmaNau maGgalavAdaH //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ mU0-evamanumAne nirUpite tasmAjjaganirmAtRpuruSadhaureyasiddhiHkSityAdau kAryyatvena ghaTatvat sakartRkatvAnumAnAt / nanu kSityAdi pratyekaM na pakSaH, tasya svazabdenAbhidhAtumazakyatvAt / nApi militam, ekarUpAbhAvAt / ata eva sakartRkatvAsakartRtvavicArArambhakasaMzayaviSaya tathA bhUtavivAdaviSayo vA na pakSaH, ekarUpAbhAvena tayostAvat grahItamazakyatvAt / vAdinnonizitatvena saMzayAbhAvAt / na ca vAdyanumAnayostulyabalatvena madhyasthasya saMzayaH, anumAnAbhyAM tasya saMzayo madhyasya praznAntaraJcAnumAnamiti paraspararAzrayAt ghaTepi kadAcit tayoH sambhavAt / pratyekaM saMzaye vivAdAspadatvecAnumAne'yontaratvApattezca / na ca zarIrApekSeNa kA yatkRtaM zarIrAjanyaM janyaM vA pakSaH, janyAtmavizeSaguNazabdaphUtkArasargAdyakAlInavedaghaTAdilipyAdi sampradAyAnAmIzvaramAtrakartRkANAmasaMgrahAt, asiddhezca adRSTadvArA zarIriNopi kSityAdikartRtvAt / nApi janyakRtyajanyaM janyam ubhayasiddhakRtijanyAnyajanyaM vA pakSaH, kSityAdInAmadRSTadvArA janyakRtijanyatvAt / nAvyadRSTajanakakRtyajanyaM janyakRtisAkSAdajanyaM vA pakSaH, IzvarakRteradRSTajanakatvena kSityAdau tadabhAvAt / ghaTAdAvapyevaM padAtvenAMzataH siddhasAdhavAt / na ca ditireva pakSaH, aGkareNa sandigdhonaikAntikatvAt / na ca nizcitevipado hetusandehAt sa iti vAcyam / hetausAdhyAbhAvavadgAmitvasaMzayasya dUSakatvAt / sa ca sAdhyAbhAvavati hetusandehAt hetumati sAdhyAbhAvasandehAdbhA ubhayayApi doSaH / na caivaM pakSepi tat syAt, anumAnamAtrocchedakatvena taditaratra tasya dUSakatvAt / aGkare hetoranizcayena sandigdhAnaikAntikatvam, tannizcaye na sAdhyasandehavati sAdhyAnumitireva pakSavat sama iti cenna / tasyApakSatvena hetoH pakSadharmatAviraheNa sthApanAnumAnAviSayatvAt / tadA tasyApi pakSatve pratijJAntarAnupapattiH / anumAnAntarAdhInatatsAdhyAnu mityanantaraJcapakSe'numitAvitaretarAzrayAnai kamavyanumAnaM syAt tatrApi kSityA sandigdhAnaikAntAt, kSitevivAdaviSayatve aGkare prathamaM sAdhyamAne ayontarAcca / ata
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalavAdasaMgraha namAmi paramAnandamAnandAya punaH punaH / bAdhAdidoSAnnistIrNo yasyAnusmaraNAdaham / / 1 / / kAryatvamIzvare liGgaM hetvAbhAsavivarjitam / uktagranthaprabandhena sAdhitaM bodhyate'dhunA / / 2 / / iyatA prabandhana svArthaparArthabhedabhinnasyAbhAsavyatiriktasyAnumAnasyanirUpaNaMsiddhamitIdAnIMstadviSayaM tatprasaGgAgatamIzvaraM nirUpayitumupakramateevamiti / tasyeti / pratijJAkAle svasvapadena tAvatAmabhidhAtumazakyatvAdityarthaH / militamiti / ekapakSatAvacchedakAvacchinnamityarthaH / paraspareti / na cAnavidheyAdinA'dau vAdini svasvapakSaM pRSTe, tena ca tasminnukte, anuvidheyAdau sandihAne, tanniyogAt prayogapravRttau kvAnyonyAzraya iti vAcyam / tena hi tadvaktavyaM, kena rUpeNa ? na tAvatprAtisvikatattadrUpeNa, tadA tena rUpeNa saMzaya prAptiH prasaGgAt / na sAmAnya rUpeNa, tasyAnirvacanAt / tAdRzasaMzayamAdAyanirvacane'nyonyAzrayAt / kecittu etadasvarasAt ghaTepIti prAhuH / sambhavAditi / vizeSAdazenadazAyAmityarthaH / tathA cAMzasiddhasAdhanamityathaiH / pratyekaM saMzaya iti / vicArAGga sAdhya saMzayaviSayatAvacchedakarUpeNa pakSe sAdhya sAdhanatatsaMzayanivartakatvena prAkRtArtha sambaddhatvAt, rUpAntareNa tatra tatsAdhanasya vicArAGga saMzayAnivarttakatvena prakRtAryAsambaddhatvAditi bhAvaH / nanu tadAdAya samUhAlambanatvena padAH syAdata Aha-asiddhezyeti-aprasiddharityantaH / aprasiddhimavavivRNoti-adRSTeti / kartRtvAditi / taddhe tukRtimatvAdityarthaH / vAdyantaramataM dUSayatinApIti / dvitIyalakSaNe dUSaNamAha ghaTAderiti / tasyApakSatveneti / parArthAnumAne pratijJAviSayatvaM pakSatvAmityabhimAnaH / padAtve pratijJAviSayatve /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrI // zrI gaNezopAdhyAya viracitaH IzvaravAdaH ( mU0 ) eva manumAne nirUpite tasmAjjaga nirmAtta puruSa choTe ya siddhiH kSityAdau kAryatvena ghaTavat sakartRkatvAnumAnAt / IzvaravAda kI racanA ke pUrva tattva cintAmaNikAra gaMgeza ne anumAna pramANa kA nirUpaNa vistAra pUrvaka kiyA hai| ataH (ve kahate haiM) isa prakAra se anumAna kA nirUpaNa karane para usIse (anumAna pramANa se ) isa jagata nirmAtA zreSTha puruSa (Izvara) ko siddhi hotI hai kyoMki pRthvI Adi kArya (utpattimAna) hone se ghaTa ke samAna kartA vAle haiM pelA anumAna hotA hai yahA~ anumAna kA svarUpa yaha hai (kSitpAdi ke sakartavya krama kAryatvAt ghaTavat) pRthvI Adi kArya haiM kyoMki ve ghaTe ke samAna kisI kartA dvArA utpanna kiye gaye haiM / vyAkhyA TippaNI - anumAna kI prakriyA meM pakSa sAdhya hetu aura udAharaNa kA prayoga hotA hai, isa anumAna kI prakriyA meM kSiti Adi vastue~ hai| jina kA nirmAtA pratyakSa nahIM hai 1) pakSa ke rUpa meM sthApita kI gayI hai / tathA ekatvakatva arthAt kartAvAlA hotA yaha sAdhya hai tathA kAryatva arthAt kArya hotA pAne kI utpanna hotA hetu hai / ghar3A udAharaNa hai jisameM hama isa niyama (vyApti) ko dekhate haiM ki jo jo kArya hotA hai vaha kartA se nirmita hotA hai / ( mU0 ) nanu kSityAdi pratyeka na pakSaH tasya svadaddhenA mithAtumazakyatvAt / nApi militam eka rUpA bhAvAt / ata eva ekartRkatvAsakartatvavicArasambavasaMzaya viSayaH tathA bhUta vivAda viSaye vAnapakSaH eka rUpA bhAvena tayoH tAvat grahItu mazakayatvAt vAdinonisItatvena saMzayAbhAvAt / na ca vAdyatumAnayostulya balatvena madhyasthasya saMzayaH anumAnAbhyAM tasya saMzayo madhyastha praznAnantaraM cAnumAnamiti parasparAzrayAt ghaTe'pi kadAcit tayoH pratyekaM saMzameM vivAdAsparatvenAnumAne'rthAntarA patezya / yadA prazna yaha hotI hai ki pRthvI Adi vastuoM ye se pratyeka vastu pakSa nahI ho sakatI kyoMki usakA sva zaTha se kathana sambhava nahIM hai tAtparya yaha hai ki kSityAdi ke sakarkTakaM isa pratijJA ke samaya sva sva pada se una sabhI vastuoM kA jinakAkartA upalabdha nahIM hai / kathana sambhava nahIM hai usI prakAra una sabhI padArtho ko milAkara eka rUpa meM pakSa ke rUpa meM athavA sambhava nahIM hai kyoMki ina sabhI padArthoM kA koI eka anugata (sabhI meM samAnarUpa se rahenavAlA) svarUpa nahI hai / yahI kAraNa hai ki kartA hone aura na hone ke vicAra ko cAlanA dene vAle saMzaya kA viSaya yA sakartRkatva akarSTakatva vivAda ke viSaya ko pakSa nahI banA sakate kyoMki pakSatA kA niyAmaka dharma na hone se unakA eka niyama ke rUpa meM
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 maGgalavAdasaMgraha jJAna sambhava nahIM hai dUsarI bAta yaha hai ki vAdI ko unameM sakaSTakatva (kartA hone) kA nizcaya hote se sandeha ke lie koI avasara nahI hai / yaha nahI kaha sakate ki vAdiyoM ke donoM anumAna tulya balavAle hone se madhyastha ko sakarTakatva kA saMzaya sambhava hai kyoMki madhyastha ko saMzaya taba hotA hai jaba donoM virodhI anumAna prastuta hote haiM, ataH donoM anumAnoM se saMzaya aura madhyastha ke prazna ke bAda anumAna isa prakAra se paraspara zrayatA doSa hotA hai| dUsarI bAta yaha hai ki ghaDe ke viSaya meM bhI saMzayA aura vivAda sambhava hai jabaki vahA~ vizeSa kAraNa kA pratyakSa na ho| kSiti Adi sakarTaka hai yA nahI isa prakAra se pratyeka ke viSaya meM saMzaya hone para vivAdaspada ke rUpa meM anumAna karane para dUsare hI padArtha ko siddhi hone kI Apatti hai / vicArAGga saMzaya yahA~ kSiti sakarTakA navA ityAdi