Book Title: Lalit Vistara Part 03
Author(s): Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022465/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUripuraMdara, yAkinImahattarAsUnu A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA viracita A. zrI municaMdrasUrIzvarajI viracita paMjikA samanvita 'lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-3 ka S daka kane vivecaka: paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 zabdazaH vivecana * mULa graMthakAra * sUripuraMdara, yAkinImahArAsUnu A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA * paMjikAkAra << A. zrI municaMdrasUrIzvarajI mahArAjA * divyakRpA * vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teozrInA ziSyaratna SaDradarzanavettA, pravacanikapratibhAdhAraka pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA * AzIrvAdadAtA * vyAkhyAnAvAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA * vivecanakAra * paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA * saMkalana-saMzodhanakArikA * zAsanasamrATa pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya nemisUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA sAdhvIjI cAritrazrIjI ma. sA.nA praziSyA sAdhvI RjumatizrIjI ma. sA. * prakAzaka * mAtAthI "zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-i. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 zabdazaH vivecana vivecanakAra ke paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2540 vi. saM. 2070 ja AvRtti : prathama + nakala : 1000 mUlya : rU. 150-00 Kka Arthika sahayoga kara paramapUjya zrI vizvadarzanavijayajI mahArAja sAhebanI preraNAthI zrI zaradabhAI amRtalAla jhaverI parivAra, muMbaI. mukhya prAptisthAna : gAtA go 16) zrutadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com * mudraka * sarvodaya ophaseTa 13, gajAnaMda esTeTa, idagAha polIsa cokI pAse, prema daravAjA, amadAvAda-19. phonaH 22174519 | sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.] Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAptisthAna - ja amadAvAda : gItArtha gaMgA zrutadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. 3 (079) 23704911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com vaDodarAH zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha darzana', I-, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. 3 (0275) 2391799 (mo.) 9825212997 Email : saurin 108@yahoo.in muMbaIH zrI lalitabhAI dharamazI 101-102, sarvodaya hAITsa, jaina maMdira roDa, sarvodayanagara, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. 3 (022) ra5380014, 25683030 (mo.) 9722231117 Email : jpdharamshi60@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2,41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. 3 (022) 32438434 (mo.) 9322274851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa. bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 1 (0261) 32280ra3. (mo.) 9016188990 jAmanagara : zrI udayabhAI zAha clo. mahAvIra agarabattI varksa, c-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. (0288) 2778513 (mo.) 972793990 Email : karan.u.shah@hotmail.com * BANGALORE: Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. 1 (080) (O) 22875262 (R) 22259925 (Mo) 948359925 Email : amitvgadiya@gmail.com ja rAjakoTa : " zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAlA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 3 (0281) 2233120 (mo.) 9427178313 Email : shree_veer@hotmail.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya , sujJa vAcako ! praNAma... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte... aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre thApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI, kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono ardhAza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrIsaMghane zAsananAM rahasya jJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. vidhAnerA vinAnA ivijjanaparijhama' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A vilaMbhogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... "zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pugala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kuta, saMpAdita ane pravacananAM pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo. 2. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) 3. yogadaSTisamuccaya 4. karmavAda karNikA 5. karmavAda kaNikA (hindI AvRtti) 6. sadgati tamArA hAthamAM ! 7. sadgati Apake hAtha meM! (hindI AvRtti) 8. darzanAcAra 9. zAsana sthApanA 10. zAsana sthApanA (hindI AvRtti) 11. anekAMtavAda 12. prasnottarI 13. praznottarI (hindI AvRtti) 14. cittavRtti. 15. cittavRtti (hindI AvRtti) 16. cAlo, mokSanuM sAcuM savarUpa samajIe. 17. manovijaya ane Atmazuddhi 18. bhAgavatI pravajyA paricaya 19. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. bhAvadharma bhAga vajJajaya, siddhi, viniyoga) 21. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 22. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavyo 23. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 24. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 25. jinazAsana rasvataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti) 26. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? (aMgrejI AvRtti) 20. Status of religion in modern Nation State theory (way Myfa) 28. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI, 29. zrI upadhAna mArgopadezikA - saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra iii 4. svataMtra bhArata meM dharma paratra Irrr (hindI AvRtti) 4. Right to Freedom of Religion !!!!! 6. "rakSAdharma' abhiyAna 9. 'Rakshadharma' Abhiyaan 8. sevo pAsa saMkhesaro 9. sevo pAsa saMkhesaro (hindI AvRti) saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Taka 6 gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananAM graMtho $ vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA ) 1. yogaviMzikA zadazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka catubhaMgI zabdazaH vivecana 9. samyakRtva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnahAviMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecanA 26. sAdhusAmayyadvAciMzikA- zabdazaH vivecana 27. bhikSudrAviMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAciMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecanA 30. kevalibhaktivyavasthApanAjhizikA-30 zabadazaH vivecana 31. pAtaMjala yogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAciMzikA- zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecanA 36. yogalakSaNa dvAciMzikA-10 zabdazaH vivecanA 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecanA 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecanA 47. kutarkagrahanivRtti dvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecana 51. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana para. jinabhaktidvAciMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAciMzikA-20 zabdazaH vivecanA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. yogamAhAtmyadvAtriMzikA-26 zabdazaH vivecana 55. sajjanastutidvAtriMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAdvAtriMzikA-12 zabdazaH vivecana 57. IzAnugrahavicAradvAtriMzikA-16 zabdazaH vivecana 58. klezahAnopAyadvAtriMzikA-25 zabdazaH vivecana 59. vinayadvAtriMzikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 62. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 64. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAtriMzikA-31 zabdazaH vivecana 67. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAdvAtriMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-6 77, navatattva prakaraNa zabdazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana 79. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-6 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82. amRtavelanI moTI sakjhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana 83. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecanA 85. paknIsUtra (pAkSikasUca) zabdazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 0. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 2. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 5. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 96. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 7. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 98. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 9. vAdadvAtrizikA-8 zabdazaH vivecana 100. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 101. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 12. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 103. sakalAha-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecanA 104. pagAmasijajA zabdazaH vivecana 105. sakhyattvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecana 106. dharmavyavasthAdvAciMzikA-7 zabadazaH vivecana 107. devasiA rAIa pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecana 108. saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-1 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109. saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 110. vairAgyakalpalatA prathama stabaka zabdazaH vivecana 111. zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana 112. bArabhAvanA zabdazaH vivecana 113. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 114. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 115. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-4 116. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-5 117. vItarAga stotra prAyaH zabdazaH vivecana 118. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 119. dravyaguNaparyAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana 120. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 121. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-3 122. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-4 123. dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 124. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-1 125. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-2 126. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-3 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho : ta graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI - prastAvanA ( ka) ) dIkSAno svIkAra karyA pachI mokSano mArga jANavAnI mArI tIvra icchA hatI. sauprathama paMDitavarya pravINabhAInI zikSA anusAra yogadaSTi samuccaya graMthanuM saMkalana karyuM, tethI mArI jijJAsA kaMIka aMze saMtoSAI. tyArapachI gurutattvavinizcayanuM saMkalana karavAthI mULaguNa, uttaraguNathI saMvalita bhAvacAritrano bodha thayo, tethI cAritra jIvana viSayaka mArI ghaNI muMjhavaNa ukelAI gaI. tyArapachI yogabiMdu graMthanuM saMkalana karyuM, tethI yoganI ghaNI avAMtara bhUmikAno bodha thayo. pravINabhAIno mArA upara thayelo A upakAra bhavobhava mAruM hita karaze evI mane pUrNa zraddhA che. A anupama manohara AnaMdadAyI yogamArgane samajyA pachI jIvanamAM utAravA mATe mAruM manomaMthana satata cAlu rahyuM che, temAM yogaviMzikA ane yogazatakanA keTalAka pATha pravINabhAInA mukhathI sAMbhaLyA. praNidhAna Adi Azayo karIne, viSAdi anuSThAna nahi karIne, prIti-bhakti Adi anuSThAnapUrvaka zramaNakriyA karavAno bhAva thato hato, temAM be pratikramaNanAM sUtronA arthanuM jJAna paryApta na lAgyuM, sUtronA audaMparyane jANavA mATe mana satata talasatuM hatuM, tevA zubha bhAvo dvArA ja mArAM koIka kliSTa karma khasI gayAM haze ane mane lalitavistarA graMthanA abhyAsano avasara maLI gayo. pUjya cArunaMditAzrIjI mahArAja sAhebanAM ziSyA sAdhvI kalpanaMditAzrIjIne A graMthano maMgala prAraMbha karavAnuM saubhAgya sAMpaDyuM hatuM. temaNe "purisuttamArNa sudhI lakhANa karela, tyArapachI temane dUra beMglora cAturmAsa karavA javAnuM thayuM ane graMthanuM lakhANa aTakyuM. vaLI, mAro puNyodaya jAgyo ane "purisasihANathI meM A graMtha lakhavAno prAraMbha karyo. deva-guru-dharmanI kRpAthI nirvighna graMtha samApta thayo che. dharmasaMgraha ane caityavaMdana bhASya dvArA sUtronI saMpadAo jANyA pachI sUtromAM batAvelA bhAvone niSpanna karavA mAruM mana tatpara rahetuM, chatAM evuM lAgatuM hatuM ke AmAM haju ghaNuM khUTe che, padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyartha dvArA sUtronA audaMparyane kema pAmavuM, kadAca AvA ja koIka zubha bhAvathI bAdhaka kliSTa karmo khasyAM ane biMdu jeTaluM paNa A sUtronuM aidaMparya jANavA mATe mane abhyAsano suyoga sAMpaDyo. jina thavA mATe jene jinAjJAnI tIvra bhUkha lAgI che tene ja A graMtha ghebara ArogavA jevo mITho lAgaze. jene jinAjJAnI tIvra tarasa lAgI che tene ja A graMtha amRtapAna tulya lAgaze. A graMtha bhaNyA pahelAM paNa tIvra manomaMthananI AvazyaktA che, bhaNatI vakhate paNa tIvra manomaMthananI AvazyaktA che ane bhaNyA pachI paNa tIvra manomaMthananI AvazyaktA che. A tIvra manomaMthana ja aMtima lakSa sudhI laI javA samartha banaze. yogazatakamAM batAvelA caityavaMdanano mahimA varNavatAM je vizeSaNo che - duHkharUpI parvatane bhedavAmAM vajasamAna, sukhanuM kalpavRkSa, mahAkalyANakara, saMsAra parimitikaraNa, durlabhathI paNa durlabha - A pAMca Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 | prastAvanA vizeSaNonuM yathArtha jJAna karIne, yogaviMzikAmAM batAvelA praNidhAnAdi AzayonAM lakSaNono garbhita artha samajIne, temAM A lalitavistarAnuM sadjJAna bheLavIne jo caityavaMdana karavAmAM Avaze to mahAnirjarAnI prApti thaze. A graMthanA adhyayana dvArA aneka jIvo mahAkalyANane pAme evI nirmaLa bhAvanA rAkhuM chuM. pUjyapAda AcArya bhagavaMta nirmaLacaMdrasUri mahArAja (saMsArI pakSe bhAI)nI anumati AjJAno pravAha mArA A sakala abhyAsamAM vaheto rahyo che, temanA upakAranuM RNa mane satata smRtimAM raho. mArA vaDIlo sAbaramatI rahetA hoya ane mAre pAlaDImAM mArA samudAyanAM anya sAdhvIjI sAthe rahIne abhyAsa karavAno rahe, temAM pUjya pravINAzrIjI mahArAja sAhebanAM ziSyA, praziSyA pUjya manojJaguNAzrIjI mahArAja sAheba, pUjya vipulayazAzrIjI ma.sA. pU. vinItayazAzrIjI ma.sA. saurabhayazAzrIjI mahArAje mane sAthe rAkhIne mArA upara upakAra karyo che, tenuM RNa jIvanabhara bhulAya tema nathI. pUjya hemalatAzrIjI ma.sA.nA ziSyA, pUjya suviditAzrIjI mahArAje keTalIka viSama paristhitimAM paNa mane sAthe rAkhIne mArA upara asIma upakAra karyo che. aMte A graMthanuM prUpha jovAmAM smitAbena koThArI vageree je sahayoga Apyo che te sarvanA traNanuM smaraNa karIne viramuM chuM..." - "sthApanA sarjakIvAnAma' vi. saM. 2019, Aso suda-10, zAsanasamrATa pUjya nemisUri mahArAja sAheba tA. 14-10-2013, somavAra. samudAyanAM pU. sAdhvI zrI cAritrIjI ma.sA.nAM praziSyA sAdhvI zrI RjumatizrIjI. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 | saMkalanA saMkalanA - jagatamAM sarvottama puruSa tIrthaMkaro che; kema ke jagatanA jIvamAtrane sanmArga batAvanArA che, tethI jagadguru che, te jagadgurunI pratimA te caitya che ane temane vaMdana ka2vAthI vaMdana ka2nA2ne zubha bhAvo thAya che. te zubha bhAvo prakarSane pAmIne te jIvane jagatguru tulya banAve che, tethI jagadgurunI pratimAne vaMdana karavA mATe gaNadharoe caityavaMdananAM sUtronI racanA karI che ane tenA pAramArthika bhAvone spaSTa karavA mATe pUjya haribhadrasUri mahArAje lalitavistarA nAmanI vRtti racela che, jenAthI yogya jIvone caityavaMdana ka2vAthI kaI rIte vItarAgatulya thavAne anukULa uttama bhAvo thAya che teno mArgAnusA2I bodha karAvyo che. temAM prathama caityavaMdana karavAnA adhikArI jIvo kevI yogyatAvALA hoya che, anadhikA2I jIvo caityavaMdana karIne paNa te prakAranA koI suMdara phaLane pAmatA nathI te batAvela che, tethI caityavaMdananA adhikArI thavA mATe je mahAtmA tene anurUpa ucita guNomAM yatna kare che te kramasara caityavaMdana karavAnA adhikArane pAme che. te adhikArane prApta karyA pachI dRDha praNidhAnapUrvaka caityavaMdana kare to te mahAtmAne avazya sarva prakAranI kalyANanI paraMparA prApta thAya che; kema ke A caityavaMdana aciMtya ciMtAmaNi kalpa che, chatAM anadhikArI jIvo tene vidhipUrvaka sevavA samartha nathI ane yathAtathA caityavaMdana karIne tenA lAghavanuM ApAdana kare che ane lokone paNa A caityavaMdananI kriyA asAra che tevo bodha karAve che. tevA ayogya jIvone caityavaMdana ApavAno paNa niSedha che, tethI mahAtmA yogya jIvone vidhipUrvaka caityavaMdana Ape, tenAthI ApanA2ne paNa mahAnirjarA thAya che; kema ke te mahAtmA bhagavAnanI AjJAnusAra adhikArIne caityavaMdana ApIne te jIvonuM hita kare che ane bhagavAnanI AjJAnuM samyag ArAdhana kare che, tethI svaparane iSTa phalanI prApti thAya che. vaLI, anadhikA2I jIvone caityavaMdana nahi ApavAthI teonuM hita thAya che; kema ke anadhikArI jIvo yathAtathA caityavaMdana karIne tenA pratye anAdara pariNAmavALA hovAthI kliSTa karmone bAMdhe che ane durgatinI paraMparAne prApta kare che, mATe vivekI puruSe yogya jIvone bhagavAnanA zAsananuM gAMbhIrya batAvIne caityavaMdananI adhikAritAnA guNo prathama tenAmAM sthira thAya te prakAre kahevuM joIe, tyArapachI yogyatAnI prApti thAya tyAre vidhipUrvaka caityavaMdana sUtra grahaNa karAve. vaLI abhyAsadazAmAM zuddha caityavaMdana karavAnA arthI thaIne kaMIka zuddhine abhimukha truTivALuM caityavaMdana kare topaNa teonuM hita thAya che. vaLI, caityavaMdanamAM prathama namunthuNaM sUtra bolAya che, temAM jagadguru kevA uttama guNovALA che te prathama batAvela che. tyArapachI anya jIvo karatAM tIrthaMkara thAya tevI anAdi vizeSa yogyatAvALA che, mATe bhagavAnane puruSottama kahyA. vaLI samyaktva pAmyA pachI te mahAtmAo kaI rIte yogamArgane sAdhe che ane caramabhavamAM saMyama grahaNa kare che tyAre siMhanI jema ghAtI karmane jItavA mahA parAkrama kare che, saMsAramAM janmyA hovA chatAM puMDarIkanI jema viSayothI kaI rIte nirlepa rahe che te batAvyuM. kevalajJAna pAmyA pachI * Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3/ saMkalanA kaI rIte jagatanA jIvone upakAra kare che ane aMte ziva, acala Adi zabdo dvArA kevI uttama siddhigatine pAme che ane tyAM moha rahita hovAthI jina ane karma vagerenA upadrava rahita hovAthI jitabhayavALA sadA rahe che te batAvela che. tenuM smaraNa karavAthI siddha avasthAnuM atyaMta smaraNa thAya che tenA baLathI paramaguru evA tIrthakarone anAdi kALathI kevuM uttama svarUpa che ane siddha avasthAne pAme che tyAre kevI AtmAnI avasthA che teno pAramArthika bodha thAya che. tethI tevA uttama tIrthakaro pratye atyaMta bhakti ullasita thAya che, je caityavaMdananI pUrvabhUmikA svarUpa che. tyArapachI arihaMta ceiyANa sUtra dvArA je jinAlayamAM pote caityavaMdana kare che temanA vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAna dvArA je uttama bhAvo thAya che te bhAvo mane prastuta kAyotsargathI thAva e prakAranuM pratisaMdhAna karAya che, ane te bhAvo zA mATe joIe che, te spaSTa karavA arthe bodhilAbhanI icchA karAya che ane bodhilAbha pUrNa sukhamaya mokSa mATe joIe che tema icchA karAya che. tethI je mahAtmA arihaMta ceiyANaM sUtramAM kahyuM e pramANe vadhatI jatI zraddhA Adi pUrvaka kAyotsarga kare che te mahAtmAne prastuta eka navakAranA kAussagga dvArA tIrthakaronA vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAnathI thatA bhaktinA bhAvo jeTalA ullasita thAya che tene anurUpa bodhinI prApti sulabha bane che; kema ke namutthaNe sUtra dvArA te mahAtmAe paramagurunA svarUpanuM smaraNa karela ane tenA pratye jeTalo bhaktino Atazaya thAya tene anurUpa vItarAgatAne abhimukha citta prasarpaNa pAme che ane tenAthI je uttama saMskAro prApta thAya che te bodhinI prApti dvArA avazya mokSanuM kAraNa bane che. vaLI eka tIrthaMkaranI stutirUpa caityavaMdana karyA pachI sarva caityane vaMdana karIne vizeSa prakAre te ja bhAvone dRDha karavA mATe logassa ane savvaloe arihaMta ceiyANaMthI yatna karAya che, tethI jagatamAM vartatI sarva zAzvata azAzvata pratimAo pratye bhaktino atizaya thAya che ane te pratimAo jagatugurunI che, tethI te bhakti jagatuguru pratye ja atizayita thAya che. tyArapachI jagatugurue batAvela yogamArga kaI rIte saMsAranA ucchedanuM kAraNa che, mohanAzanuM kAraNa che ane sugationI paraMparA dvArA jIvonA ekAMta hitanuM kAraNa che tenuM smaraNa "puSparavaradI' sUtrathI karAya che; kema ke jagataguru paNa zrutajJAna ApIne jagatanA hitane karanArA che. tethI jema jagatuguru pUjya che, tema temano batAvelo mArga paNa atyaMta pUjya che, tethI tenA pratye paNa bhaktino atizaya karavA mATe caityavaMdanamAM trIjI stuti bolAya che ane tyAM paNa te zruta bhagavAna pratye vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAna dvArA je uttama phaLa maLe te mane prastuta kAyotsargathI thAva ema pratisaMdhAna karAya che ane te pratisaMdhAna dvArA bodhilAbha ane mokSa icchAya che; kema ke paramagurue batAvelA mArga pratyeno bahumAnabhAva te mArgamAM apramAdathI yatna karAvIne jagatugurunI jema mAkSarUpa phaLamAM ja vizrAMta thAya che. tethI je mahAtmAo vadhatI jatI zraddhA Adi bhAvapUrvaka te prakArano kAussagga kare che teono bahumAnabhAva zrata pratye atizaya thAya che. tethI je aMzathI zrutano bahumAnabhAva atizaya thAya te aMzathI te mahAtmAne janma-janmAMtaramAM te zrutajJAnanI pAramArthika prApti thAya che, jenAthI te mahAtmA pUrNa yogamArgane sevIne avazya siddhagatine pAmaze ane A traNe stutio pUrNa sukhamaya mokSanI prAptinuM eka kAraNa che ane mokSa prApta na thAya tyAM sudhI sugationI paraMparAnuM kAraNa che. vaLI jIvanA sarva prayatnanA phaLa svarUpa mokSa che, tethI traNa stuti karyA pachI siddha avasthAnuM smaraNa karAya che, jethI upayogapUrvaka caityavaMdana karanArA mahAtmAne siddha avasthA pratye bhaktino atizaya thAya ane tenI prAti Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 / saMkalanA mATe ja huM tIrthakaronI ane tIrthakaronA batAvelA mArganI stuti karIne tenA pratye bhaktivALo thAuM chuM, te prakAranuM pratisaMdhAna thAya che, tyArapachI Asanna upakArI vIra bhagavAnanI stuti karAya che, tethI temane AzrayIne kRtajJatA guNanuM smaraNa thAya che ane temanI stuti paNa bhAvanAprakarSathI mokSaphaLane ApanAra che tema smaraNa karAya che, jethI vivekI mahAtmAne prastuta caityavaMdana bhAvanAprakarSathI tatpaNa mokSanuM kAraNa che tevo spaSTa nirNaya thAya che ane te bhAvanAprakarSa mATe ja mahAtmAo pharI pharI caityavaMdana karIne suvizuddha caityavaMdananI zaktino saMcaya karavA yatna kare che. vaLI cothI stuti vaiyAvacca karanArA devonI karAya che; kema ke samyagdaSTi evA te devo mArgamAM pravRtti karanArA jIvone mokSamArganI pravRttimAM atizaya yatna karAvavAmAM prabaLa kAraNa bane che. vaLI, te devo. samyagdaSTi che ane teomAM devabhavakRta viziSTa zakti che ane te devo caityavaMdana karanArAne kvacitu sAkSAt sahAya na kare, topaNa ucita sthAne karAyelI ucita prArthanA potAnA zubha adhyavasAyathI yogamArganI pravRttimAM vighnonA zamanamAM prabaLa kAraNa che. tethI cothI stuti dvArA sAdhuo ane zrAvako te devonI paNa stuti kare che ane caityavaMdananA aMte jayavIyarAya sUtra bolAya che jemAM saMkSepathI saMpUrNa yogamArganA prayatna mATe apekSita bhAvonI icchA karAya che, tethI je mahAtmA te bhavanirveda Adi bhAvo kevA uttama bhAvovALA che ane saruno yoga ane tenuM pAtaMtrya prApta thavA mATe potAnAmAM kevI yogyatA joIe tenuM rahasya prastuta graMthathI jANaze ane te pramANe te bhAvo pratye atyaMta pakSapAta thAya te rIte jagatuguru pAse tenI yAcanA karaze. tenA phaLarUpe te mahAtmAne janmajanmAMtaramAM kaI rIte bo badhAM aMgo pUrNa prApta thAya che ane tenA baLathI te mahAtmA sukhapUrvaka saMsArasAgarane tare che tenuM vistRta varNana graMthakArazrIe karyuM che, tethI je mahAtmA prastuta graMthane nipuNatApUrvaka jANaze ane jANyA pachI tenA bhAvothI AtmAne atyaMta bhAvita karaze ane je sthAnono bodha duSkara che te sthAno gItArtha pAsethI jANIne te bhAvone sevavAmAM samyagu yatna karaze te mahAtmA avazya alpabhavamAM saMsArano aMta karavA samartha banaze, mATe potAnI zaktine gopavyA vagara ciMtAmaNithI adhika evA caityavaMdana sUtra che ane tenA arthane prakAzana karanArI lalitavistarA vRtti che teno yathArtha bodha karavA ane punaH punaH bhAvana karavA zakti anusAra prastuta graMthamAM sarva prakAre yatna karavo joIe, jenAthI sarva kalyANanI prApti thAya. chabasthapaNAmAM jinezvara paramAtmAnI vANIthI viparIta ke graMthakArazrInA AzayathI viruddha kAMI lakhAyuM hoya tenuM trividha trividha micchA mi dukkaDa. - pravINacaMdra khImajI motA vi. saM. 2069, Aso suda-10, tA. 14-10-2013, somavAra, 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. phona : 079-3ra447014 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 | anukramaNikA pAnA naM. 1-2 je 1-3 7-12 12-15 15-18 19-24 24-25 27-28 28-33 anukramaNikA 0% | sUtra naM. viSaya arihaMta ceIyANaM sUtra. sahadayanaTa jevI kriyA, kUTanaTanA nRtya jevuM abhAvita anuSThAna vidvAnone zraddhAnuM kAraNa thatuM nathI. arihaMta ceIyANaM sUtra artha sahita. arihaMta, caitya Adi zabdonI vyutpatti. dravyastava sAdhunuM kartavya, sAdhune anumodanAno sadbhAva. vacana prAmANyathI sAdhune pUjana-satkAranA phalanI icchA karavAmAM hetu, gRhasthane dravyastavano upadeza sAdhu Ape temAM doSa nathI, daSTAMtathI siddhi. jinanI pUjA ane satkAramAM karaNanI lAlasAvALo dezaviratino pariNAma. AjJAmRta yukta dravyastava bhAvastavanuM kAraNa. sanmAna Adi zabdonI vyutpatti. sAdhu ane zrAvakane bodhilAbha nimitte kAussagna karavAmAM zaMkA-samAdhAna. zraddhAdi vikala puruSane kAyotsarga niSphaLa, zraddhAnuM samya svarUpa. medhAnuM sabhya svarUpa. dhRtinuM sabhya svarUpa. dhAraNAnuM samya svarUpa. anuprekSAnuM samyam svarUpa. zraddhAdi apUrvakaraNarUpa mahAsamAdhinA bIjo che, arihaMta ceiyANaM sUtranA adhikArI. zraddhAdimAM kArya-kAraNabhAva. | zraddhAdinA maMda-tIvra Adi bhedomAM upamA. | apekSAvALA jIvano kAyotsarganI pratijJAmAM mRSAvAda. annattha sUtra. annattha sUtra artha sahita. AgAronuM svarUpa, zaMkA-samAdhAna. kAussagano kALa, mudrA, mananuM pratisaMdhAna. kAyotsarganA be prakAra - ceSTA ane abhibhava. kAussagna eTale dhyeyanuM dhyAna traNa prakAre dhyeya. kAussaga pAravA mATe namo arihaMtANaM padanuM rUDhapaNuM, pahelI stuti sanmukha rahelI pratimAnI karavI. % < che ? ? ? ? ? ? ? ? che che ke je je re che. 33-36 30-38 38-40 40-42 42-50 50-53 53-58 pa9-1ra ura-94 9ra-93 73-71 71-73 73-84 84-91 92-94 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 / anukramaNikA sUtra naM. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 39. 39. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 47. 47. 48. 49. 50. 51. para. viSaya logassa sUtra. covIza tIrthaMkaronuM Asannatara upakAripaNuM. gAthA-1, bhagavAnanA vizeSaNonI sArthakatA. gAthA-2-3-4, nAmakIrtanathI thatA lAbho. gAthA-5, vizeSaNono artha, stutithI phalanI siddhi . gAthA-6, anya prakAre yAcanA - dravyasamAdhino vyavaccheda. nidAnanuM svarUpa gAthA-7. savva loe sUtra - anya kAyotsarga ane anya stuti karavAthI atiprasaMga, bIjI stuti sarva tIrthaMkaronI karavAnI AjJA zaMkA-samAdhAna prArthanAthI pravacananI ArAdhanA. pukhkharavaradI sUtra. tIrthaMkaro vaDe upadeza karAyelA AgamanI trIjI stuti. pAnA naM. mithyAdaSTine dravyazrutanI prApti, mahA mithyAddaSTi ane mithyAdaSTino bheda. sAmAyika mAMDIne codapUrva paryaMta zrutanA nimitte kAussagga, zrutajJAnathI sarva pravAdo vyApta, vidhi-pratiSedha ane anuSThAnanI sAthe avirodhathI padArthanI prApti samAna jAtiya ja zrutanI stuti bolavI. siddhANaM buddhANaM sUtra. 94-135 94 94-105 105-107 107-114 114 114-118 118-134 134-135 135-137 137-190 137-138 139-157 1398-140 140-150 151-157 157-158 159-162 172-190 172-177 173-170 gAthA-1. jaMbudrIpa Adi zabdonI samaja, zrutadharmano adhikAra. apauruSeya vacanano nirAsa. vacanapUrvaka arihaMto - bIjAMkuranuM dRSTAMta. gAthA-2, sImAdhara kahevAthI Agamadhara ane zrutano abheda. gAthA-3, zruta apramAdano viSaya. gAthA-4. jinamatanuM svarUpa. apUrva zAnagrahaNamAM tIrthaMkara nAmakarmano baMdha zrutadharmanI vRddhi mokSa pratye avaMdhya hetu. zrutadharmanI vRddhimAM zAlibIja AropaNanuM dRSTAMta, atipAta guNavALA ciMtAmaNi tulya vivekazAna vagaranI kriyA, baLada jevI buddhivALAne vivekazAnavALI kriyA ekAMta aviSaya. 170-176 vivekanuM svarUpa, mahA mithyAddaSTine ayogya jIvane ciMtAmaNinI jema dharmanI prApti aprApti. 177-181 181-185 185-190 190-221 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 anukramaNikA sUtra naM. viSaya pAnA naM. 53. gAthA-1, 191-199 54. | siddha bhagavaMtone namaskAra karavA mATe siddhANaM buddhANaM sUtra traNa stuti bolyA pachI te bolavuM. 191 siddha zabdano judI judI rIte prayoga, siddha avasthAmAM zaMkAo-samAdhAno. 191-197 siddhanA paMdara bhedonuM vistRta svarUpa. 196-199 gAthA-2, bhagavAnanI stuti kaI rIte kare che? 199-201 gAthA-3. 201-221 saMsArano artha, strIne maLelA adhikAro. 201-212 stutimAM vidhivAda-arthavAdanI carcA, adhikRta phalasiddhimAM bhAvanamaskAra avaMdhya hetu. 212-2017 | bhagavAnanI stuti viziSTa phalavALI. 218-221 vaiyAvaccagarANaM sUtra. 221-227 vaiyAvaccagarANaM sUtra bolavAnuM kAraNa. 221 | pravacananA prayojana mATe vyApAravALA devonI stuti ucita che, temAM hetu, vacananuM | prAmANya, kAyotsarga karanArane upakAra. 222-227 | jayavIyarAya sUtra. 227-249 praNidhAna sUtra bolavAno vidhi, jayavIyarAya praNidhAna kone mATe ucita che? 227-232 bhavanirvedathI mAMDIne parArthakaraNa sudhInI mAgaNI laukika sauMdarya che, zubhaguruno yoga ane temanA vacananI sevA e lokottaradharmanI prApti che. 232-238 praNidhAnamAM yAcana anidAna, praNidhAnanA adhikArI, praNidhAnanuM liMga vizuddhabhAvanAdi, sakala kalyANano AkSepa hovAthI alpa kALavALuM praNidhAna paNa zobhana che. 278-242 | praNidhAna atigaMbhIra-udAra, dharmakAyAdino lAbha, sakala upAdhinI zuddhi. 242-245 | praNidhAnathI sarva prakAranA sukhanI paraMparAnA sarva aMgonI prApti, temAM vyatirekathI | daSTAMta, sadupadezanuM ekAMtathI pariNamana, sadUdhanyAyathI mArgagamana. 246-249 praNidhAnane anukULa uttamacittane prApta karavA mATenA 33 kartavyo. 249-rapa6 33 kartavya karanArA jIvanI pravRtti suMdara, te pravRtti karanArA apunabaMdhakAdi | jIvo ja hoya, prathaka apunAbaMdhakanuM thAya tava avirodhaka hadaya. 25-264 | sukha maMDita prabodha darzana Adi anya darzananA daSTAMto jainadarzanamAM yojavA. 261-274 prastuta graMtha AdarathI sAMbhaLavA mATe hitopadeza. 24-28 | graMthanI parIkSA karavAnuM puruSone graMthakArazrInuM AhvAna, gItArthane rahasya pUchavuM. 268-270 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai hI ahaM namaH / hI zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya nmH| che namaH | sUripuraMdara, yAkinImahArAsUnu A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA viracita A. zrI municaMdrasUrIzvarajI viracita paMjikA samanvita kSalistaviktA zabdazaH vivecana bhAga-2 avataraNikA - evaMbhUtaiH stotrairvakSyamANapratijJocitaM cetobhAvamApAdya paJcAGgapraNipAtapUrvakaM pramodavRddhijanakAnabhivandyAcAryAdIn AgRhItabhAvaH sahRdayanaTavad adhikRtabhUmikAsaMpAdanArthaM ceSTate vandanAsaMpAdanAya, sa cottiSThati jinamudrayA, paThati caitat sUtram-arihaMtaceiyANaM ti| anena vidhinA'rAdhayati sa mahAtmA vandanAbhUmikAma, ArAdhya cainAM paraMparayA nivRttimeti niyogataH; itarathA tu kUTanaTanRttavadabhAvitAnuSThAnaprAyaM na viduSAmAsthAnibandhanam, ato ytitvymtreti| avataraNikArca - AvA prakAranAM stotro vaDeetamutyurNa sUtra bolyA pachI prAyaH tenA jevA ja bhAvone kahenArAM rAgAdi viSanA parama maMtrarUpa bane evA prakAranAM stotro vaDe, vacamANa pratijJAne ucita citanA bhAvane saMpAdana karIne=caityavaMdana karavAne anukULa kevuM citta pragaTa karavuM joIe tenA mATe AgaLa pratijJA karavAmAM Avaze tene ucita citane stotrothI saMpAdana karIne, paMcAMga praNipAtapUrvaka pramodanI vRddhinA janaka evA AcArya Adine vaMdana karIne AgRhIta bhAvavALA=bhagavAnanA guNonA bhAvone sparzI zake tevA prApta thayelA pariNAmavALA sAdhu ke zrAvaka, sahadaya naTanI jema= je prakAre ceSTA kare che tevA ja bhAvone sparze tevA hadayavALA naTanI jema, adhikRta bhUmikAnA saMpAdana mATe-caityavaMdana bhAvathI niSpanna thAya tevI adhikRta bhUmikAnA saMpAdana mATe, ceSTA kare che ane ta=sAdhu ke zrAvaka, vaMdanA saMpAdana mATe jinamudrAthI Ubho rahe che ane A arihaMta ceIyANa sUtrane bole che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 A vidhithI=pUrvamAM kAM evA prakAranAM stotrothI vayamANa pratijJAne ucita citanA bhAvane prApta karIne vaMdanA saMpAdana mATe jinamudrAthI Ubho rahe che e vidhithI, te mahAtmA-caityavaMdana karavA mATe tatpara thayelA mahAtmA, vaMdanAnI bhUmikAnI ArAdhanA kare che=vaMdanAne anukULa ucita cita niSpanna kare che, ane AnI ArAdhanA karIne=vaMdanAnI ArAdhanA karIne, paraMparAthI nakkI nivRttine pAme che=vaMdanA dvArA pragaTa thayelA zubha cittanI uttarottara vRddhirUpa paraMparA dvArA te mahAtmA avazya mokSane prApta kare che, vaLI, itarathA=pUrvamAM kahelI vidhi dvArA vaMdanAnI bhUmikAnI ArAdhanA karyA vagara caityavaMdana kare to, phUTa naTanA nRtyanI jevuM abhAvita anuSThAnarUpa vidvAnone AsthAnuM kAraNa nathI=abhAvita anuSThAna vidvAnone kartavya bhAsatuM nathI, AthI ahIM=vaMdanAnI bhUmikAne pragaTa karavAmAM, yatna karavo joIe. bhAvArtha pUrvamAM varNana karyuM evA stotro vaDe sAdhu ke zrAvaka arihaMta ceiyANuM sUtra dvArA je pratijJA karavAnI che tene ucita cittane prApta kare che, tethI jeo dRDha praNidhAnapUrvaka namutthaNe sUtrane bolIne tyArapachI namutyurNa sUtra sadaMza ja prAyaH bhagavAnanA guNone kahenArAM stavano bole jenAthI citta bhagavAnanA guNone atyaMta abhimukha bane che, tyArapachI arihaMta ceiyANa sUtra dvArA kAyotsarga karavAnI je pratijJA karavAnI che tene anukULa samRddha citta bane che ane tevuM citta pragaTa karyA pachI bhaktinA atizaya mATe bhagavAnane paMcAMga praNipAtapUrvaka namaskAra kare che ane pramodanI vRddhinA janaka evA AcArya Adine namaskAra kare che; kema ke AcArya Adi mahApuruSo bhagavAnanuM pAramArthika caityavaMdana karavA samartha che, ethI tevA pUrNa vidhi anusAra caityavaMdana karanArA mahApuruSone namaskAra karavAthI pote paNa kaMIka aMzathI temanA tulya dRDha praNidhAnapUrvaka caityavaMdana karavAne anukULa AgRhIta bhAvavALA bane che=prApta thayelA sIryavALA bane che, tyArapachI sahRdaya naTanI jema caityavaMdanane anukULa bhUmikA saMpAdana mATe vivekI sAdhu ke zrAvaka ceSTA kare che arthAt jema sahRdaya naTa je je bhAvo kare che te te bhAvo tenA haiyAne sparze te rIte kare che, tema sAdhu ke zrAvaka caityavaMdana samyagU niSpanna thAya tene anurUpa upayoga pravarte te mATe arihaMta ceiyANaM sUtra bolavA prayatna kare che ane te sUtra bolIne kAyotsargakALamAM je caityavaMdana saMpAdana karavuM che te saMpAdana karavA mATe jinamudrAthI Ubho rahIne arihaMta ceiyANaM sUtra bole che. A prakAre je mahAtmA sarva ucita kriyAo kare che te mahAtmA vaMdanAnI bhUmikAne ArAdhanA kare che arthAt caityavaMdananI niSpatti samyagu thAya tene anurUpa cittanI bhUmikAne prApta kare che ane te prApta karyA pachI eka eka navakAranA kAussagga dvArA cAra thoyo bole che, te cAra thoyo caityavaMdana svarUpa che ane tenI ArAdhanA karIne te mahAtmA paraMparAe nakkI mokSane prApta kare che; kema ke kAyotsargakALamAM tIrthakaranI, covIsa tIrthaMkaranI, zrutajJAnanI bhakti mATe kAussagna kare che ane arihaMta ceiyANa Adi sUtra dvArA cittanI bhUmikAne saMpAdana karIne jeo tIrthaMkara, sarva tIrthakaro ane tIrthakaro dvArA batAvAyelA zrutajJAna pratye bhaktino atizaya prApta kare che, te bhakti uttarottara vRddhi pAmIne te mahAtmAne avazya mokSanI prApti karAvaze. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUbA itarathA=jeo vaMdanAnI bhUmikAne saMpAdana karyA vagara kUTanaTanA nRtyanI jema abhAvita caityavaMdana anuSThAna kare che te anuSThAna vidvAnone AsthAnuM kAraNa nathI arthAt vidvAno jANe che ke A caityavaMdana anuSThAnathI mokSane anukULa aMtaraMga yoga pragaTa thayo nathI, tethI te caityavaMdana paraMparAe paNa mokSanuM kAraNa nathI, tethI niSphaLa prAyaH che, jema kUTanaTa nRtya karIne lokone raMjana karI zake che tema te caityavaMdana anuSThAna potAnA mATe mithyA AzvAsanarUpa thAya che arthAt meM caityavaMdana karyuM che tevuM mithyA AzvAsana mAtra potAne maLe che, mATe buddhimAna puruSo tevA anuSThAnane pramANa svIkAratA nathI, AthI kalyANanA arthI jIvoe cittanI bhUmikAnI niSpattimAM yatna karavo joIe, tyArapachI caityavaMdanane anukULa pratijJA karavA mATe arihaMta ceiyANaM sUtra bolavuM joIe, te sUtra A pramANe che - sUtra: arihaMtaceiyANaM karemi kAussaggaM vaMdaNavattiyAe pUyaNavatiyAe sakkAravattiyAe sammANavattiyAe bohilAbhavattiyAe niruvasaggavattiyAe, saddhAe mehAe ghiie dhAraNAe aNuppehAe vaDDamANIe ThAmi kAussaggaM / sUtrArtha : arihaMta caityonA vaMdana nimirta, pUjana nimirta, satkAra nimitte, sanmAna nimirta, badhilAbha nimitte, mokSa nimitte kAussagna karuM chuM, vadhatI jatI zraddhAthI, medhAthI, vRtithI, dhAraNAthI, anuprekSAthI kAussagnamAM sthira thauM chuM. lalitavistarA : sUtrArthastvayam-azokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyarhantaH-tIrthakarAH, teSAM caityAnipratimAlakSaNAni arhccaityaani| cittam-antaHkaraNaM, tasya bhAvaH karma vA, varNadRDhAdilakSaNe Syatri ('varNadRDhAdibhyaH SyaJca' pA.5-1-123) kRte 'caityaM' bhavati, tatrArhatAM pratimAH prazastasamAdhicittotpAdakatvAdahaccaityAni bhaNyante, teSAM, kim ? 'karomi' ityuttamapuruSaikavacananirdezanAtmAbhyupagamaM darzayati, kim? ityAha- kAyaH-zarIraM, tasyotsarga:-kRtAkArasya sthAnamaunadhyAnakriyAvyatirekeNa kriyAntarAdhyAsamadhikRtya parityAga ityarthaH, taM kaayotsrgm| Aha-'kAyasyotsarga iti SaSThyA samAsaH kRtaH, arhaccaityAnAmiti ca prAgAveditaM, tatkim 'arhaccaityAnAM kAyotsarga karomIti?' netyucyate, SaSThInirdiSTaM tatpadaM padadvayamatikramya maNDUkaplutyA vandanapratyayamityAdibhirabhisaMbadhyate, tatazca 'arhaccaityAnAM vandanapratyayaM karomi kAyotsargamiti draSTavyam, tatra 'vandanam' abhivAdanaM prazastakAyavAGmanaHpravRttirityarthaH, 'tatpratyayaM'=tanimittaM 'tatphalaM me kathaM nAma kAyotsargAdeva syAd' ityato'rthamityevaM sarvatra bhAvanA kAryA, tathA 'pUaNavattiyAe' Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 'pUnanapratyayaM'=pUnananimitte, pUnanuM myamAttvAlimiH samayyarthanam, tathA 'savAravattiyANa''stkaarprtyyN'=stkaarnimittN, pravaravastrAbharaNAdibhirabhyarcanaM satkAraH / 4 lalitavistarArtha : vaLI, sUtrano artha=arihaMta ceIyANaM sUtrano artha, A che=AgaLa kahe che e che - azoka Adi ATha mahAprAtihAryAdirUpa pUjAne yogya che e arihaMta tIrthaMkaro che, teonAM pratimArUpa caityo arihaMtanAM caityo che. caitya zabdanI vyutpatti batAve che citta aMtaHkaraNa che, teno bhAva athavA karma vyAkaraNanA sUtra anusAre te thAya che, tethI aMtaHkaraNanA bhAva mATe athavA karma mATe (je jinapratimA che te) caitya thAya che=bhagavAnanI pratimAnA darzanane kAraNe aMtaHkaraNa vItarAgabhAvane abhimukha thAya che tethI te aMtaHkaraNa niSpattinA bhAva mATe jinapratimA che athavA te aMtaHkaraNanI niSpattinuM karma jinapratimA che tethI jinapratimA caitya kahevAya che, tyAM=arihaMta roiyANaM sUtramAM, arihaMtonI pratimAo prazasta evI samAdhinA cittanuM utpAdakapaNuM hovAthI arhat caityo kahevAya che, teonuM zuM ? ethI kahe che - 'karuM chuM' e uttamapuruSa ekavacanano nirdeza hovAthI=pahelo puruSa ekavacanano nirdeza hovAthI, AtmAnA azrupagamane batAve che arthAt 'huM karuM chuM' te prakAranA potAnA svIkArane batAve che, zuM karuM chuM ? ethI kahe che kAya zarIra che teno utsarga=kRta AkAravALA puruSanI sthAna-mauna-dhyAnanI kriyAne choDIne yiAMtaranA adhyAsane AzrayIne arthAt anya kriyAnI pravRttine AzrayIne, parityAga arthAt kAyAno parityAga, te kAyotsargane huM karuM chuM ema anvaya che. - ahIM prazna kare che - kAyAno utsarga e pramANe SaSThIthI samAsa karAyo ane arhat caityonuM e pramANe pUrvamAM Avedana karAyuM=kzana karAyuM, tethI zuM ? arihaMta caityono kAyotsarga karuM chuM e pramANe saMbaMdha che ? ethI kahe che -- nahi, e pramANe uttara apAya che - to zuM che te spaSTa kare che, SaSThIthI nirdiSTa evuM te pada padandvayanuM atikramaNa karIne=karemi kAussagga e be padone oLaMgIne, maMDuka jevA kUdakAthI vaMdana pratyaya ityAdi sAthe saMbaMdha karAya che=vaMdaNavattiyAe ityAdi sAthe arihaMta ceiyANaM padano saMbaMdha karAya che, ane tethI arihaMta caityonA vaMdana nimitte kAyAnA utsargane karuM chuM e pramANe jANavuM, tyAM=vaMdanapratyaya kAussaggamAM, vaMdana abhivAdana che=prazasta kAyA, vANI ane mananI pravRtti che e prakArano artha che arthAt abhivAdana abhivAda che e vyutpatti anusAra vItarAgatAne abhimukha kAyA, vANI ane mananI pravRtti pravarte tevI kriyAvizeSa vaMdana che, tatpratyaya=tad nimitte, huM kAussagga karuM chuM ema anvaya che=tenuM phaLa arthAt vaMdananuM phaLa Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra mane kAyotsargathI ja kevI rIte thAya e prakAranA arthe huM kAussagna karuM chuM, e prakAre sarvatra= vaMdana sivAyanA pUjana Adi sarvamAM, bhAvanA karavI joIe ane pUjana pratyaya pUjana nimita, pUjana gaMdhamAlyAdithI samyam abhyarthana che ane satkArapratyaya satkAra nimite, zreSTha vastra AbharaNa AdithI abhyarcana satkAra che. paMjikA - 'kRtAkArasyeti vihitakAyotsargArhazarIrasaMsthAnasya uccaritakAyotsargApavAdasUtrasya veti| 'tatphale 'tyAdi, tatphalaM-tasya vandanasya phalaM karmakSayAdi, me mama, kathaM nAma kena prakAreNa kAyotsargasyaivAvasthAvizeSalakSaNena, kAyotsargAdeva, na tvanyato'pi vyApArAt, tadAnIM tasyaiva bhAvAt, syAd-bhUyAd, iti anayA AzaMsayA, ato'rtham vndnaarthmiti| paMjikArya - tArati >> vananArthamiti vRttAvirati lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha kare che - karAyelA kAyAnA utsargane yogya zarIranA saMsthAnavALA puruSano, zarIrano parityAga kAyotsarga che ema avaya che athavA uccArita kAyotsarganA apavAda sUtravALA=uccAraNa karyuM che annatya sUtra jeNe evA puruSano, kAyAno parityAga kAyotsarga che ema avatha che. tattehi lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha kare che - tenuM phaLa te vaMdananuM karmakSaya Adi phaLa arthAt karmakSaya ane gAdi padathI prApta nirmaLa pariNati e rUpa phala, mane kevI rIte kAyotsarganA ja avasthAvizeSarUpa kevA prakArathI? kAyotsargathI ja thAya, paraMtu anya paNa vyApArathI nahi; kema ke tyAre=sUtra bolIne kAyotsarga karAya che tyAre, teno ja=kAyotsargano ja, sadbhAva che, e=A AzaMsAthI A arthe=vaMdana mATe, huM kAussagna karuM chuM ema avaya che. bhAvArtha : arihaMta ceiyANaM sUtrano artha karatAM 'vaMdana, pUjana, satkAra mATe huM kAussagna karuM chuM eTalA aMzanuM spaSTIkaraNa lalitavistarAmAM prastuta kathanathI kare che, tyAM arihaMta koNa che ? te spaSTa karatAM kahe che - azokavRkSa Adi ATha mahAprAtihAryAdirUpa pUjAne yogya je hoya te arihaMta tIrthaMkaro che, tethI upasthita thAya ke jagatamAM sarva zreSTha evA devatAothI mahAsamRddhipUrvaka je pUjAya che te tIrthakaro che, mATe sarva kalyANanA eka kAraNa che; kema ke kalyANanA arthI evA buddhinA nidhAna devo paNa tIrthaMkaranI pUjA karIne potAnuM kalyANa thAya che tema jANIne ja aSTa mahAprAtihAryathI temanI pUjA kare che ane teonAM caiityo pratimA che. caitya pratimA kema che ? te spaSTa karatAM kahe che - saMsArI jIvonuM je matijJAnanA upayogarUpa citta che teno bhAva athavA tenI kriyA tene karavA mATe caitya samartha che arthAt yogya jIvo jinanI pratimAnuM AlaMbana laIne jinanA pAramArthika svarUpane smRtipaTamAM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 lalitavistarA bhAga-3 lAve che, jethI vItarAgatAnA guNane sparzanAruM teonuM matijJAnanA upayogarUpa citta bane che ane te citta prazasta samAdhirUpa che; kema ke te matijJAnano upayoga vItarAgabhAvamAM lIna thavAne anukULa che ane tevA cittanI utpAdaka arihaMtanI pratimA che, mATe pratimAne caityo kahevAya che, tethI je vivekI sAdhune ke zrAvakane caitya zabdanA arthano bodha che teo jinapratimAne joIne devatAothI paNa pUjAtA vItarAga sarvaza evA tIrthaMkaronuM smaraNa karAvanAra A jinapratimA che te prakAre pratisaMdhAna kare che ane teonAM vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAna mATe huM A kAyotsarga karuM chuM e prakAranuM pratisaMdhAna kare che. kAyotsarga karanAranA vizeSaNano artha spaSTa kare che - jeo kAyAnA tyAgane yogya zarIranuM saMsthAna kare che ane tenA apavAda mATe annattha sUtra bole che ane tyArapachI te maryAdA anusAra kAyAne sthira karavI, vacanathI mauna rahevuM ane manathI kAyotsargamAM bolAtA sUtranA artha sAthe pratisaMdhAna karavuM te kriyAne choDIne mana-vacana-kAyAnI anya sarva kriyAno parityAga kare che ane te rIte kAyotsarga karavA mATe pratisaMdhAna kare che ke arihaMtanAM vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAna mATe huM A prakArano kAyotsarga karuM chuM. ahIM zaMkA thAya ke kAyAno utsarga karuM chuM, tenI pUrve 'arihaMta caityonA' e prakArano zabda che, tethI arihaMta caityono kAussagga karuM chuM tema paNa yojana thAya, teno uttara Ape che tema yojana nathI, paNa arihaMta caityonAM vaMdana, pUjana Adi nimitte huM kAussagga karuM chuM tema yojana che tethI 'arihaMta caityonA vaMdana nimitte huM kAussagga karuM chuM' e artha che tenAthI e prApta thAya ke arihaMtanI sanmukha gamanarUpa abhivAdana che ane te vaMdana zabdano artha che, tethI arihaMtanA guNone sparze te rIte prazasta kAyA, vANI ane mananI pravRtti vaMdana zabdano artha che, tethI arihaMtanA guNone sparze tevI mana-vacana-kAyAnI pravRttinuM je phaLa thAya che te phaLa mane prastuta kAyotsargathI prApta thAva, e prakAre prastuta sUtrathI sAdhu Adi pratisaMdhAna kare che e rIte arihaMtanA pUjananuM je phaLa thAya che te mane prastuta kAyotsargathI thAva ane arihaMtanA satkArathI je phaLa prApta thAya te mane prastuta kAyotsargathI prApta thAva, ane arihaMtanA sanmAnathI je phaLa prApta thAya te mane prastuta kAyotsargathI prApta thAva, A prakAranuM pratisaMdhAna karavAthI e prApta thAya ke lokottama puruSanAM vaMdana, pUjana, satkAra ane sanmAna dvArA bhaktinI vRddhi thAya che ane te bhaktinI vRddhi lokottama puruSatulya thavAmAM bAdhaka karmonA nAzanuM kAraNa che ane lokottama puruSanI tulya kaMIka kaMIka guNo potAnAmAM pragaTa karavAnuM kAraNa che ane tevuM phaLa prastuta kAyotsargathI mane thAva, e prakAre pratisaMdhAna karavAthI kAyotsargakALamAM citta lokottama puruSane abhimukha abhimukhatara thAya tevI pariNativALuM bane che, jema pratiniyata sthAnamAM javAnA saMkalpavALo puruSa te saMkalpanA baLathI te dizAne abhimukha ja gamananI pravRtti kare che tema dRDha praNidhAnapUrvaka arihaMta ceiyANaM sUtrathI jeo suhatu naTanI jema te prakAranuM pratisaMdhAna kare che teonuM citta kAyotsargakALamAM je navakAranuM smaraNa kare che tenA dvArA paNa lokottama puruSa pratyenA AdaranA atizayane anurUpa ja pariNativALuM thAya che ane kAyotsargamAM bolAtA paMca parameSThinuM svarUpa paNa hetu-phala bhAvathI lokottama puruSa sAthe ja joDAyela che, tethI te Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra prakAranA pratisaMdhAnanA baLathI kAyotsargakALamAM citta avazya lokottama puruSa pratyenI bhaktinA atizayavALuM thAya che. lalitavistarA H Aha--'ka evamAha, sAdhuH zrAvako vA ? tatra sAdhostAvat pUjanasatkArAvanucitAveva, dravyastavatvAt, tasya ca pratiSedhAt, 'to kasiNasaMjamaviU pupphAIyaM na icchanti' iti vacanAt, zrAvakastu sampAdayatyevaitau yathAvibhavaM, tasya tatpradhAnatvAt, tatra tattvadarzitvAt, 'jiNapUyAvibhavabuddhi' tti vacanAt, tatko'nayorviSaya ?' iti / ucyate, sAmAnyena dvAvapi sAdhuzrAvakau, sAdhoH svakaraNamadhikRtya dravyastavapratiSedhaH, na punaH sAmAnyena, tadanumatibhAvAt; bhavati ca bhagavatAM pUjAsatkArAvupalabhya sAdhoH pramodaH, 'sAdhu zobhanamidametAvajjanmaphalamaviratAnAm' iti vacanaliGgagamyaH tadanumatiriyam / upadezadAnataH kAraNApattezca dadAti ca bhagavatAM pUjAsatkAraviSayaM sadupadezam, 'karttavyA jinapUjA, na khalu vittasyAnyacchubhataraM sthAnam' iti vacanasaMdarbheNa, tatkAraNametat, anavadyaM ca tad doSAntaranivRttidvAreNa, ayamatra prayojakoM'zaH, tathAbhAvataH pravRtteH, upAyAntarAbhAvAt / lalitavistarArtha : AhathI koI prazna kare che koNa A pramANe=arihaMta ceIyANaM sUtramAM pUaNavattiyAe sakkAravattiyAe e pramANe, kahe che arthAt sAdhu kahe che athavA zrAvaka kahe che ? tyAM=sAdhu kahe che athavA zrAvaka kahe che e prakAranA svIkAramAM, sAdhune pUjana, satkAra anucita ja che; kema ke dravyastavapaNuM che ane teno=dravyastavano, pratiSedha che=sAdhune pratiSedha che. - 4 sAdhune dravyastavano pratiSedha che te kema nakkI thAya ? temAM hetu kahe che - te kAraNathI saMpUrNa saMyamane jANanArA sAdhu puSpAdine IcchatA nathI. e prakAranuM vacana che, vaLI, zrAvaka Ane=pUjanane ane satkArane, yathAvaibhava=potAnI zakti anusAra, saMpAdana kare che ja; kema ke tenuM=zrAvakanuM, tapradhAnapaNuM che=dravyastava pradhAnapaNuM che=zrAvakanA jIvanamAM pradhAnarUpe zaktinA prakarSathI dravyastavanI AcaraNA ja hoya che. kema zrAvaka potAnA vaibhavane anurUpa pradhAnarUpe dravyastava kare che ja ? temAM bIjo hetu kahe che temAM=dravyastavamAM, tattvadarzipaNuM che=mArA jIvanamAM mArI bhUmikA anusAra dravyastava ja mArA mATe ekAMte hitanuM kAraNa che e prakAranA tattvane jonAra zrAvaka hoya che. - kema zrAvaka anya sarva kRtyo karatAM bhagavAnanA pUjanane ane satkA2ne tattvarUpe jue che temAM trIjo hetu kahe che - jinapUjAmAM vaibhavabuddhi che. e prakAranuM vacana che=zaktinA prakarSathI jinapUjA karuM e ja mAro Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistAra bhAga-3 vaibhava che, anya vaibhava nathI e prakAranI buddhi zrAvakane hoya che ema zAstravacana che, te kAraNathI=sAdhune dravyastava ucita nathI ane zrAvaka zakti anusAra kare che je te kAraNathI, A be nimite kAussagna karanAra pUjana ane satkAra nimitte kAussagga karanAra, koNa cheH pUjana ane satkAra nimite kAusagga sAdhu ane zrAvakamAMthI koNa kare che arthAt kaI kare e ucita nathI, ti zabda zaMkAnI samAptimAM che. teno uttara Ape che - sAmAnyathI sAdhu ane zrAvaka baMne paNa=pUjana ane satkAra nimitte baMne paNa kAussagna kare che. kema sAdhu pUjana, satkAra nimitte kAussagna kare che ? tethI kahe che - sAdhune svakaraNane AzrayIne svayaM dravyastava karaNane AzrayIne, dravyastavano niSedha che, paraMtu sAmAnyathI niSedha nathI=karaNa-karAvaNa-anumodana traNene AzrayIne niSedha nathI; kema ke tenI anumatino bhAva che=sAdhune dravyastavanI anumodanAno sadbhAva che, ane bhagavAnanA pUjA-satkArane joIne sAdhune pramoda thAya che. kevA prakArano pramoda thAya che ? ethI kahe che - suMdara zobhana A che=pUjana-satkAra che, avirativALA jIvonA janmanuM phala ATaluM che, e prakAranA vacananA liMgathI gamya sAdhuno pramoda che, tenI anumati=dravyastavanI anumati, A che=pramoda che. ane upadezanA dAnathI kAraNanI Apatti che= sAdhune dravyastavanA karAvaNanI prApti che, ane bhagavAnanA pUjA-satkAra viSayaka sadupadezane Ape che=sAdhu Ape che, jinanI pUjA karavI joIe, kharekhara dhananuM anya zubhatara sthAna nathI, e prakAranA vacananA saMdarbhathI sAdhu sadupadeza Ape che ema anvaya che, te kAraNathI A sadupadeza, kAraNa che=dravyastavanuM karAvaNa che, ane te dravyastavanuM karAvaNa, doSAMtaranI nivRtti dvArA anavagha che, AmAM dravyastavanA upadezamAM, A prayojaka aMza che moTA doSathI nivRttirUpa pravartaka aMza che; kema ke te prakAranA bhAvathI=doSAMtaranI nivRttinA bhAvathI, pravRtti che dravyastavanI pravRtti che. ahIM prazna thAya ke anya pravRtti dvArA paNa sAvagha pravRttinI nivRtti thaze, tenA nirAkaraNa mATe hetu kahe che - upAyAMtarano abhAva che dravyastavane choDIne anya upAyathI moTA doSathI nivRttino abhAva che. paMjikA - nanu yAvajjIvamujjhitasarbasAvadyasya sAdhoH kathaM sAvadhapravRtterdravyastavasyopadezanena kAraNaM yujyate? ityAzaGkyAha Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra anavadyaM ca-nirdoSaM ca etad-dravyastavakAraNaM; hetumAha- doSAntaranivRttidvAreNa, doSAntarAd-dravyastavApekSayA'nyasmAdindriyArthahetormahataH kRSyAghArambhavizeSAt, tasya (=doSAntarasya) vA, yA nivRttiH uparamaH, sa eva dvAram upAyaH ten| nanu kathamidamanavadyam, avadyAntare pravarttanAt ? ityAzaGkyAha- ayaM-doSAntarAnmahato nivRttirUpaH, atra-dravyastavopadezane, prayojaka: pravartakaH, aMzaH nivRttipravRttirUpAyA dravyastavakartRkriyAyA vibhAgaH, kuta ityAha- tathAbhAvato-doSAntaranivRttibhAvAt, pravRtteH ceSTAyAH, upAyAntarAbhAvAt upAyAntarasya upAyAntarato vA'bhAvAt, dravyastavaparihAreNa anyhetorbhaavaat| paMjikArya - ninu vAvaMva .. cotaramAvAn ! navuthI zaMkA kare che - mAvajIva tyAga karyo che sarva sAvadhato jemaNe evA sAdhune kevI rIte sAvadha pravRtirUpa dravyastavanA upadeza dvArA karAvaNa ghaTe? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - ane avadha=nirdoSa, A che=dravyastavanuM karAvaNa che, hetune kahe che-sAdhune upadeza dvArA vyastavanuM karAvaNa nirdoSa che temAM hetune kahe che - doSAMtaranI nivRtti dvArA anavadya che ema avaya che, teno artha spaSTa kare che - doSAMtarathI dravyastavanI apekSAe moTA kRSi Adi AraMbha vizeSarUpa anya IndriyAI hetuthI, nivRti-uparama, te ja dvAra=upAya, tenA dvArA dravyastavano upadeza anavadya che ema avAya che athavA tenI=doSAMtaranI nivRtti te ja upAya che tenA dvArA dravya-stavano upadeza anavadya che ema atraya che. navuthI zaMkA kare che - kevI rIte A=sAdhano dravyastavano upadeza, anavadya thAya? arthAta thAya nahi; kema ke avaghAMtaramAM=saMsAranA avadha karatAM anya prakAranA dravyastavanA sAvadyamAM, pravartata che, e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - ahIM dravyastavanA upadezamAM, A prayojaka aMza che=moTA, doSAMtarathI nivRttirUpa pravartaka vibhAga che arthAt nivRti-pravRttirUpa dravyastava karanAranI kriyAno vibhAga che arthAta sAvadhanI nivRttine anukULa pravRttirUpa dravyastava karanArA zrAvakanI kriyAno vibhAga che, kayA kAraNathI ethI kahe che=dravyastavanA upadezamAM moTA doSAMtarathI nivRttino prayojaka aMza dravyastava kayA kAraNathI che? ethI kahe che - te prakAranA bhAvathI pravRtti hovAne kAraNe doSAMtaranI nivRttinA bhAvathI dravyastavanI ceSTA hovAnA kAraNe, dravyastavathI moTA doSanI nivRtti che ema avaya che. ahIM prazna thAya ke AraMbha-samAraMbhanI pravRttine choDIne zayana Adi kriyAthI paNa moTA doSonI nivRtti thaze, tethI dravyastavathI ja moTA doSonI nivRtti che tema kema kahI zakAya ? tenA nivAraNa mATe hetu kahe che - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 upAyAMtarano abhAva hovAthI athavA upAyAMtarathI moTA AraMbhanI nivRttino abhAva hovAthI arthAt dravyastavane choDIne anya hetuthI abhAva hovAne kAraNe arthAt AraMbha-samAraMbhanI pravRttinA parihArano abhAva hovAne kAraNe A ja prayojaka aMza che ema lalitavistarAmAM avaya che. bhAvArtha: pUrvamAM arihaMta ceiyANa sUtrano artha pUaNavattiyAe - sakkAravattiyAe sudhIno karyo, tyAM vicArakane prazna thAya ke "arihaMta ceiyANaM' sUtra dvArA A pramANe koNa kahe ? sAdhu kahe ke zrAvaka kahe ? te baMnene AzrayIne A prakAranuM kathana saMgata nathI; kema ke pUjana gaMdhamAlyAdithI che ane satkAra zreSTha vastraAbharaNa AdithI che ane te dravyastava svarUpa che ane sAdhune dravyastavano niSedha che, tethI mane prastuta kAyotsargathI pUjana-satkAranuM phaLa thAva', e prakAranI icchA karavI sAdhune ucita nathI. vaLI, zrAvaka potAnA vaibhavane anurUpa pUjA-satkAra avazya kare che ja; kema ke vivekI zrAvakane bhagavAnanI pUjA e potAno vaibhava che tevI buddhi che, tethI potAnI zaktinA prakarSathI bhagavAnanAM pUjA-satkAra avazya kare che ane jeo te prakAre zakti anusAra pUjA-satkAra karatA nathI teo paramArthathI zrAvaka ja nathI ane je zrAvako bhagavAnanA vacananA rahasyane jANanArA che teone vItarAganI pUjA ja potAno vaibhava che tevI sthirabuddhi che, tethI avazya pUjA satkAra kare che, mATe "mane kAyotsargathI pUjA-satkAranuM phaLa thAva" ema kahevuM zrAvakane paNa ucita nathI, tethI sAdhune ke zrAvakane mATe "mane A kAyotsargathI pUjA ane satkAranuM phaLa thAva' ema prastuta sUtrathI kahevuM ucita nathI, A prakAranI zaMkAnuM samAdhAna karatAM graMthakArazrI kahe che. sAmAnyathI sAdhu ane zrAvaka baMne paNa A prakAre kahe che arthAtu mane A kAyotsargathI pUjana-satkAranuM phaLa thAva e pramANe kahe che, kema baMne kahe che ? temAM yukti batAvatAM kahe che - sAdhune svayaM dravyastava karavAno pratiSedha che, paraMtu sAmAnyathI dravyastavano pratiSedha nathI, jema sAdhune saMsAranA AraMbha-samAraMbha karavAno karaNa-karAvaNa-anumodanarUpa sAmAnyathI pratiSedha che tema dravyastavano sAmAnyathI pratiSedha nathI; kema ke sAdhune paNa dravyastavanI anumatino sadbhAva che mATe bhagavAnanA pUjA-satkArane joIne sAdhune pramoda thAya che, tethI vivekI zrAvakonA pUjA-satkArane joIne sAdhu teonI prazaMsA karatAM kahe che ke A zrAvakanI pUjA suMdara che, AnAthI ja A zrAvakono janma saphaLa che, te bhagavAnanI pUjAnI prazaMsArUpa anumati che. tethI e phalita thAya ke vivekI sAdhuo saMsArI jIvonI koI anya sAvadya pravRttinI kyAreya prazaMsA karatA nathI, tethI teone prazaMsA anumati nathI, vaLI, sAvadya pravRtti karanArA zrAvakone upadeza dvArA vAraNa karIne niravadya bhAvane anukULa citta prApta karAve che, tethI aniSiddhanI anumati nathI ane AraMbha-samAraMbha karanArA zrAvako pratye A mArA bhakta che, bhaktivALA che, ityAdi snehabuddhi dhAraNa karatA nathI, tethI saMvAsAnumati nathI. vaLI, zrAvako upadeza sAMbhaLIne pApanI nivRtti kare che ane saMyamane anukULa zaktino saMcaya thAya te prakAre pauSadha Adi kare che, tenI anumodanA kare che, AthI ja vIra Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 arihaMta ceIyANaM sUtra bhagavAne sAgaracaMdranI pauSadha pratimAnI prazaMsA karI, tema vivekI sAdhu bhagavAnanAM pUjana-satkAra karIne bhAvastavanI niSpatti thAya tevA uttama bhAvo karatA hoya arthAt vitarAganA guNomAM lIna thaIne sarvaviratine anukULa zaktisaMcaya karatA hoya tevA vivekI zrAvakonA pUjana-satkAranI prazaMsA kare che, te rIte mane prastuta kAyotsargathI pUjana-satkAranA phaLanI prApti thAva ema abhilASA kare che, tethI jema vivekI zrAvako svabhUmikA anusAra pUjana-satkAra karIne bhAvastavane prApta kare che, tema sAdhu vicAre che ke huM paNa prastuta kAyotsarga dvArA pUjana-satkAranuM phala prApta karyuM, jethI mArAmAM vidyamAna saMyamanA kaMDako uttarottara vRddhi pAme, mATe prastuta kAyotsargathI pUjana-satkAranuM phaLa prApta thAva tema kahevuM sAdhune doSarUpa nathI. vaLI, sAdhu jema vivekI zrAvakanA dravyastavanuM anumodana kare che, tema upadezadAnathI dravyastava karAve paNa che arthAt sAkSAt tuM pUjA kara, jinAlaya kara, e prakAre karAvatA nathI, paraMtu zrAvaka mATe bhagavAnanI pUjA kartavya che, zrAvakanA dhananuM AnAthI adhika zubha sthAna anya nathI tema upadeza Ape che; kema ke uttama dravyothI jagadgurunI pUjA karIne vivekI zrAvako kSAyikabhAvanA vItarAga pratye bahumAnabhAvavALA thAya che, jenAthI zrAvakamAM cAritranI prAptine anukULa nirmaLa pariNati pragaTa thAya che, mATe vivekI zrAvake bhagavAnanA guNonA smaraNapUrvaka bhagavAnanAM pUjA-satkAra karavAM joIe ema upadeza Ape che, tethI upadeza dvArA sAdhune dravyastava karAvaNa paNa che. vaLI, zrAvakanA dravyastavanI anumodanA kare ane upadeza dvArA dravyastava karAve te anavadya che, paraMtu AraMbha-samAraMbharUpa sAvadya pravRttirUpa nathI, kema anavadya che? temAM yukti Ape che - doSAMtaranI nivRtti dvArA dravyastava karAvaNa anavadya che, tethI e prApta thAya ke sAdhu jema zrAvakane dravyastava kartavya che tema kahe che, tema A dravyastava kaI rIte bhAvastavanuM kAraNa che tenuM rahasya paNa zrAvakane batAve che, jethI vivekI zrAvakane bodha thAya che ke saMsAranA kSayanuM eka kAraNa vitarAgatA che ane vItarAgatAnI prAptino eka upAya traNa guptiothI gupta thavArUpa niravadya sAdhujIvana che ane jemAM tenuM niravadya jIvana jIvavAnI zakti nathI tevA zrAvakoe niravadya jIvana jIvIne kSAyikabhAvane pAmelA paramagurunI te rIte bhakti karavI joIe, jethI teonA guNothI raMjita thayeluM citta niravadya jIvanane abhimukha abhimukhatara bane. A prakAranA upadezathI prerAyelA zrAvako dravyastava kare che tyAre bhagavAnanA guNothI zrAvakanuM raMjita thayeluM citta bhogAdine anukULa cittathI viparIta cittarUpa hovAthI temano bhogAdi pratyeno saMzleSano pariNAma alpa-alpatara thAya che, mATe zrAvakane pUrvamAM bhogonA saMzleSathI je karmabaMdha thato hato te doSAMtaranI nivRtti dravyastavathI thAya che arthAt dravyastavakALamAM zrAvakane A vaibhava mAro che, jenAthI huM bhagavAnanI bhakti karuM chuM evo pariNAma varte che, temAM je saMpattimAM mamatvabuddhirUpa doSa che tenA karatAM bhogAdimAM saMzleSanA pariNAmarUpa je doSAMtara che, tenI nivRtti dravyastavathI thAya che, mATe sAdhune upadeza dvArA dravyastava karAvaNa anavadya che, A ja padArthane spaSTa karatAM kahe che - sAdhunA dravyastavanA upadezamAM doSAMtaranI nivRtti e ja prayojaka aMza che; kema ke dravyastava karanArA zrAvakamAM bhoga pratyenA saMzleSanI nivRttine anukULa bhagavAnanI pUjAnI pravRtti che arthAt vivekI zrAvaka Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistA bhAga-3 12 tevA prakAranA bhAvathI ja dravyastavamAM pravRtti kare che paNa 'A ApaNA bhagavAna che, mATe pUjA karavI joIe' evA sthUla bodhathI vivekI zrAvaka pravRtti karatA nathI paraMtu bhagavAnamAM vartatA kSAyika cAritrane joIne jagadgurunI bhakti karavAnA pariNAmavALA thaIne dravyastavanI pravRtti kare che, tethI bhagavAnanI pUjAnA kALamAM kSAyika cAritra pratye pravardhamAna bahumAnano pariNAma doSAMtaranI nivRttithI dravyastavamAM pravRtti karAve che. ahIM sthUlathI jonArA koIkane jaNAya ke zrAvaka bhagavAnanI pUjA kare che tyAre vyApAravANijyarUpa AraMbha-samAraMbhanI nivRtti che, tema zayanakriyAmAM ke anya tevA prakAranI nirvyApAranI pravRttimAM paNa AraMbha-samAraMbhanI nivRttinI prApti che, tenA nirAkaraNa mATe kahe che - - dravyastavane choDIne zrAvaka zayanakriyA kare ke nirvyApAra rahe tyAre vItarAganA guNone sparzanAruM ramya citta nathI, tethI zrAvakano bhoga pratyeno saMzleSano pariNAma te kriyAthI kSINa thato nathI, paraMtu dravyastava kare che tyAre vItarAganA guNone sparzanAruM citta hovAthI bhoga pratyeno saMzleSano pariNAma avazya kSINa thAya che, tethI zrAvaka mATe doSAMtarathI nivRttino upAya anya koI nathI, paraMtu dravyastava ja che. lalitavistarA H nAgabhayasutagarttAkarSaNajJAtena bhAvanIyametat / tadevaM sAdhuritthamevaitatsaMpAdanAya kurvANo nAviSayaH, vacanaprAmANyAt, itthameveSTasiddheH, anyathA'yogAditi / lalitavistarArtha : nAganA bhayathI putrane khADAmAMthI kheMcavAnA dRSTAMtathI A=sAdhune dravyastavanI dezanA dvArA kAraNa, bhAvana karavuM joIe. sAdhune dravyastavanI anumati che ane upadezathI karAvaNa che tema yuktithI sthApana karyuM tenuM tattvathI nigamana kare che A rIte ja=pUrvamAM varNana karyuM e rIte ja, AnA saMpAdana mATe= dravyastavanA saMpAdana mATe, 'arihaMta ceIyANaM' sUtrathI prayatna karatA sAdhu aviSaya nathI=kAyotsarga dvArA pUjA-satkAranuM phaLa thAva e prakAre kahevAno aviSaya nathI; kema ke vacananuM prAmANya che= arihaMta ceIyANaM sUtra gaNadhararacita che te vacananuM pramANapaNuM che. kema vacananA prAmANyathI sAdhune pUjana-satkAranA phalanI icchA karavI joIe ? temAM hetu kahe che -- A rIte ja ISTanI siddhi che=sAdhu kAyotsargathI pUjana-satkAranA phalanI IcchA kare e rIte ja jagadguru pratye bhaktinI vRddhi thavAthI sAdhune saMyamanI vRddhirUpa iSTanI siddhi che, anyathA=sAdhu kAyotsarga dvArA pUjana-satkAranA phlanI IcchA na kare to, ayoga che=saMyamanA kaMDakonI vRddhino ayoga che. paMjikA H yamityA- 'nAne'tyAti, nAmathena=sarpamItvA, sutastha=putrasya, garbhA=zvaprAp, AvarSaLa= Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIcANa sUtra apanayanam, etadeva jJAtaM dRSTAntaH, tena, 'bhAvanIyam', 'etat' sAdhovyastavakAraNaM dezanAdvAreNa, tathAhikila kAcit strI priyaputraM ramaNIyarUpamuparacayya ramaNAya mandirasya bahirvisasarja, sa cAticapalatayA avivekatayA ca ita itaH paryaTanavaTaprAyamativiSamataTamekaM garttamAviveza, muhUrtAntare ca pratyapAyasambhAvanayA cakitacetA mAtA tamAnetuM taM dezamAjagAma, dadarza ca garttAntarvatinaM taM nijasU, tamanu ca pracalitam AkAlikakopaprasaramAJjanapuJjakAlakAyamudghATitAtivikaTasphuTATopaM pannagam, tato'sau gurulAghavAlocanacaturA 'nUnamataH panagAdasya mahAnapAyo bhaviteti vicintya satvaraM prasAritakarA gartAt putramAcakarSa, yathA'sau stokotkIrNazarIratvaktayA sapIDe'pi tatra na doSavatI, parizuddhabhAvatvAt (pra0... bhAvAt), tathA sarvathA tyaktasarbasAvadyo'pi sAdhurupAyAntarato mahataH sAvadyAntarAnivRttimapazyan gRhiNAM dravyastavamAdizanapi na dossvaaniti| pAMjikArya : nityada... rojiri | kevI rIte pUrvamAM kahyuM ke dravyastavane choDIne doSAMtara nivRttino anya upAya nathI te kevI rIte nathI ? ethI kahe che - nAtyAdi lalitavistarAnuM pratIka che, nAganA bhayathI=sarpanA bhayathI, putrane gartAmAMthIekhADAmAMthI, AkarSaNaakheMcavuM, e ja daSTAMta che, tenAthI A=dezanA dvArA sAdhune dravyastavanuM karAvaNa, bhAvana karavuM joIe, te A pramANe - kharekhara ! koIka strIe priyaputrane ramaNIyarUpavALo karIne gharanI bahAra ramavA mATe mokalyo ane ati capalapaNuM hovAthI ane avivekapaNuM hovAthI Amatema bhaTakatA evA teNe=priyaputrae, kUvA jevA ativiSama taTavALA eka khADAmAM praveza karyo ane muhUrta pachI pratyapAnI saMbhAvanAthI putranA anarthanI saMbhAvanAthI, cakita cittavALI mAtA tene lAvavA mATe te dezamAM AvI ane khADAnI aMdara rahelA te potAnA putrane ane tenI pAchaLa AkAlika kopanA prasaravALA aMjananA puMja jevI kALI kAyAvALA ughADelI ativikTa pragaTa phaNAvALA cAlelA nAgane, joyo tethI gurulAghava AlocanamAM catura evI nakkI sApathI Anetraputrane, moTo apAya thaze e pramANe vicArIne satvara phelAvelA hAthavALI Ae=strIe, khADAmAMthI putrane kheMcyo, je pramANe A=strI, thoDI ukheDAyelI zarIranI tvacA hovAthI pIDAvALA paNa temAM=pIDAvALA paNa putranA kheMcavAmAM, doSavALI nathI; kema ke parizuddha bhAva che, te pramANe sarvathA tyakta sarva sAvadhavALA paNa moTA sAvadhathI upAyAMtara dvArA nivRttine nahi jotA sAdhu gRhasthone dravyastavano upadeza ApatA paNa doSavALA nathI. bhAvArtha pUrvamAM kahyuM ke zrAvakane dravyastavano upadeza ApyA vagara anya pravRtti dvArA zrAvakamAM sarvaviratine anukULa baLasaMcaya thaI zake tema nathI, AthI vivekI sAdhu je zrAvako sadupadeza sAMbhaLIne saMsArathI bhaya pAmela che, mokSanA arthI thayA che, paraMtu sarvavirati grahaNa karavA mATe asamartha che teone sarvaviratine Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 lalitavistarA bhAga-3 anukULa zakti-saMcaya arthe dravyastavano upadeza Ape che; kema ke te zrAvako anya upAya dvArA bhAvathI sarvaviratine anukULa baLasaMcayavALA thaI zake tema nathI. kema teo anya upAyathI sarvaviratinI zaktinA saMcayavALA thatA nathI, te dRSTAMtathI spaSTa kare che -- sAdhunuM zrAvakane dezanA dvArA dravyastavanuM karAvaNa nAganA bhayathI putrane khADAmAMthI kheMcatI mAtAnA dRSTAMtathI bhAvana karavuM joIe. jema tevA viSama saMyogamAM rahelA putrane kheMcIne khADAmAMthI kADhavAmAM na Ave to tenuM rakSaNa thAya nahi, tethI te putrane kheMcavAthI putranA zarIramAM kaMIka ujharaDA thAya te doSarUpa nathI, paraMtu putranA prANarakSaNano upAya che, tema je zrAvako bhoganI lAlasAthI moharUpI sarpathI atyaMta nAza pAmavAnA hatA te zrAvakone vivekI sAdhu saMsAranuM vAstavika svarUpa batAve che tyAre tene sAMbhaLIne zrAvako mokSanA arthI thAya che, chatAM bhogalAlasArUpa sarpathI teo vinAza pAme tema che, tyAre vivekI sAdhu saMsA2thI bhaya pAmelA te zrAvakane kahe che ke jagadgurunI pUjA karavAmAM tamArA dhananuM sAphalya che; kema ke jagataguru pratye pravardhamAna rAga tamAruM tRSNArUpI nAgathI rakSaNa karI zakaze, tethI je zrAvako sarvathA tRSNA rahita nathI teone aviratinA pariNAmane kAraNe AtmArUpa dehamAM kaMIka mamatvarUpa ujharaDA tulya saMskAro paDe, topaNa jagatagurunI pUjAnA pariNAmathI viratine abhimukha abhimukhatara pariNAma thaze, tethI tRSNArUpI kALA sarpathI teonuM 2kSaNa thaze, A pramANe bhAvana karavuM joIe. sAdhune dravyastava anumodanarUpe ane karAvaNarUpe kaI rIte che te dRSTAMtathI sthApana karyuM, have tenuM nigamana karatAM sAdhune pUjana-satkAra nimitte kAyotsarga kaI rIte iSTa phalano sAdhaka che te batAvatAM kahe che- je vivekI sAdhu jagatagurune kSAyika vItarAga svarUpe jANe che ane temanA pratye pravardhamAna bhakti temanA tulya thavAnuM kAraNa che tevuM svaanubhava anusAra jANe che, tethI bhagavAnanI bhaktinI vRddhi mATe te caityavaMdana karatI vakhate bhagavAnanA pUjA-satkAra dvArA je phaLa prApta thAya te mane kAyotsarga dvArA prApta thAva, e prakAre abhilASa karIne bhagavAna pratyenI bhaktinI vRddhinA saMpAdana mATe kAyotsarga kare che te anucita nathI; kema ke vacananuM prAmANya che arthAt gaNadharoe caityavaMdana karatI vakhate sAdhue A prakAre abhilASa ka2vo joIe te arihaMta ceiyANaM sUtramAM batAvela che. te vacananA prAmANyathI nakkI thAya che ke sAdhune te prakAre abhilASa karavo ucita che. A rIte Agama vacananA baLathI sAdhune pUjana-satkA2nA phaLano abhilASa karavo ucita che, ema batAvyA pachI yuktithI paNa sAdhune te prakArano abhilASa karavo ucita che te batAve che - A rIte ja sAdhunA iSTanI siddhi che arthAt sAdhune AtmAmAM nirlepa nirlepatara pariNati vRddhi pAme te iSTa che ane bhuvanaguru pratye bhaktinI vRddhithI te nirlepa pariNati vRddhi pAme che ane bhuvanaguru pratye bhaktinI vRddhino upAya pUjana-satkAra dvArA prApta thatA phaLanI icchApUrvaka kAyotsarga karavo te che, anyathA--te prakAre kAyotsarga karavAmAM na Ave to, bhuvanaguru pratye bhaktinI vRddhi thatI nathI, AthI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 arihaMta ceIyANaM sUtra vivekI sAdhu vadhatI jatI zraddhA AdipUrvaka bhuvanaguru pratye bhaktinI vRddhi mATe mane prastuta kAyotsargathI pUjana-satkAranuM phaLa maLo evo abhilASa kare te ucita che. lalitavistarA : zrAvakastu sampAdayannapyeto bhAvAtizayAdadhikasampAdanArthamAha, na tasyaitayoH saMtoSaH, taddharmasya tathAsvabhAvatvAt, jinapUjAsatkArayoH karaNalAlasaH khalvAdyo dezaviratipariNAmaH, aucityapravRttisAratvena; ucitau cArambhiNa etau, sadArambharUpatvAt, aucityAjJAmRtayogAt, asadArambhanivRtteH, anyathA tdyogaadtiprsnggaaditi| ... lalitavistarArtha - vaLI, zrAvaka Ane pUjA-satkArane, saMpAdana karatAM paNa bhAvanA atizayathI adhika saMpAdana mATe pUjA-satkAranA adhika phaLane prApta karavA mATe, kahe che, tene zrAvakane, A baMnemAM=pUjanasatkAramAM, saMtoSa nathI; kema ke tenA gharmanuM=zrAvakadharmanuM, tathAsvabhAvapaNuM che, jinanA pUjAsatkAramAM karaNanI lAlasAvALo ja Adha dezavirati pariNAma che; kema ke aucitya pravRttinuM sArapaNuM che ane AraMbhI evA zrAvakane A=pUjana-satkAra, ucita che; kema ke saAraMbharUpapaNuM che, kema sad AraMbharUpa che temAM hetu kahe che - aucitya AjJA amRtano yoga che. kema AvA prakAranI AjJA che ? emAM heta kahe che - asad AraMbhanI nivRtti che; kema ke anyathA=bhagavAnanA pUjana-satkAra vagara, teno ayoga che asuMdara AraMbhanI nivRttino ayoga che, (bhagavAnanA pUjana-satkAra vagara zrAvakane asad AraMbhanI nivRtti svIkAravAmAM Ave to to zuM doSa che tethI kahe che) atiprasaMga hovAthI bhagavAnanA pUjAsatyArathI ja asad AraMbhanI nivRtti che ema anvaya che. paMjikA - - 'taddharme'tyAdi, taddharmasya zrAvakadharmAsya, tathAsvabhAvatvAt-jinapUjAsatkArayorAkAGkSAtirekAt asaMtoSasvabhAvatvAt, etadeva bhAvayati- jinapUjAsatkArayoH uktarUpayoH, karaNalAlasa eva-vidhAnalampaTa eva, 'khalu'zabdasyaivakArArthatvAt, Adha: ArambhavarjAbhidhAnASTamapratimAbhyAsAt prAkkAlabhAvI, dezaviratipariNAmaH zrAvakAdhyavasAyaH, kuta ityAha- aucityapravRttisAratvena-nijAvasthAyA AnurUpyeNa yA pravRttiHceSTA ttprdhaantven| aucityameva bhAvayannAha- ucitau ca yogyau ca, ArambhiNaH=tata eva pRthivyAdyArambhavataH, eto-pUjAsatkArI kuta ityAha- sadArambharUpatvAt sansundaro jinaviSayatayA, ArambhaH-pRthivyAdhupamardaH, tadrUpatvAt, ArambhavizeSe'pi kathamanayoH sadArambhatvamityAzaGkyAha- AjJAmRtayogAta Ajaiva' jinabhavanaM jinabimbamityAdyAptopadezarUpA amRtam ajarAmarabhAvakAritvAt, tena yogAt, AjJApi kiMnibandhanamitthamityA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 zaGkyAha- asadArambhanivRtteH = *=sata:- indriyArthaviSayatayA asundarasya Arambhasya, tato vA, jinapUjAdikAle nivRttaH| 17 nanu tatrivRttiranyathApi bhaviSyatItyAzaGkyAha- anyathA = AjJAmRtayuktau pUjAsatkArau vimucya, tadayogAd= asundarArambhanivRtterayogAt / vipakSe bAdhAmAha- atiprasaGgAt prakArAntareNApyasadArambhanivRttyabhyupagame dyUtaramaNAndolanAdAvapi tatprAptyAtiprasaGgAditi / 'itiH' vAkyasamAptau / paMjikArya H 'taddharmetyAdi vAvavasamApto / / tAmmetyAvi lalitavistarAnuM pratIka che, tenA dharmanuM=zrAvakanA dharmanuM, tathA svabhAvapaNuM hovAthI=jinanA pUjAmAM ane satkAramAM icchAno atireka hovAne kAraNe asaMtoSa svabhAvapaNuM hovAthI, zrAvakane pUjA-satkAramAM saMtoSa nathI ema lalitavistarAmAM yojana che, Ane ja=zrAvakane pUjA-satkAramAM asaMtoSa che ene ja, bhAvana kare che - ukta rUpavALA jinapUjA-satkAramAM karaNalAlasAvALo ja=karavAmAM laMpaTa ja, Adya dezaviratino pariNAma che, haju zabdanuM CkAra arthapaNuM hovAthI karaNalAlasAvALo ja ema artha karela che. kayo Adya dezaviratino pariNAma che ? te spaSTa kare che -- AraMbhavarjana nAmavALI AThamI pratimAnA abhyAsathI pUrva kAlabhAvI zrAvakano adhyavasAya jinanA pUjA-satkAramAM karaNanI lAlasAvALo ja che ema anvaya che, kayA kAraNathI ?=kayA kAraNathI jinanA pUjA-satkAramAM karaNalAlasAvALo ja che ? ethI kahe che aucitya pravRttinuM sArapaNuM hovAthI=potAnI avasthAne anurUpapaNAthI je pravRtti arthAt ceSTA, tenuM pradhAnapaNuM hovAthI jinanA pUjA-satkAramAM zrAvakane karaNalAlasA che, aucityane ja bhAvana karatAM kahe che=zrAvakane pUjA-satkAramAM aucitya che ene ja bhAvana karatAM kahe che ane AraMbhIne A pUjA-satkAra ucita che=pRthvI Adi AraMbhavALAne tenAthI=pRthvI AdinA AraMbhathI pUjA-satkAra yogya che, kayA kAraNathI yogya che ? ethI kahe che sad AraMbharUpapaNuM che=sat arthAt jinaviSayapaNAne kAraNe suMdara AraMbha arthAt pRthvIkAya Adino upamarda tadrupapaNuM che, AraMbhavizeSamAM paNa=saMsAranA viSaya karatAM jinaviSayaka hovAthI AraMbhavizeSamAM paNa, kevI rIte A baMnenuM=pUjana-satkAranuM, sad AraMbhapaNuM che e prakAranI AzaMkA karIne hetu kahe che * AjJA amRtano yoga che=jinabhavanajinabiMba ityAdi Apta upadezarUpa AjJA ja ajara-amara bhAvakArIpaNuM hovAthI amRta tenI sAthe yoga che, AzA paNa kayA kAraNe A prakAre che=zrAvake jitaviSayaka pRthvIkAya Adino AraMbha karavo joIe e prakAre che ? e AzaMkA karIne hetu kahe che asad AraMbhanI nivRtti che=asad arthAt indriyArtha viSayapaNAthI asuMdara evA AraMbhanI nivRtti che, athavA tenAthI arthAt asuMdara AraMbhathI, jinapUjAdikAlamAM nivRtti che. - 'nanu'thI zaMkA kare che tenI nivRtti=asad AraMbhanI nivRtti, anyathA paNa thaze arthAt - - - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIcANaM sUtra jinapUjAne choDIne anya upAyathI paNa thaze e AzaMkA karIne hetu kahe che - anyathA AjJA amRtayukta pUjA-satkArane choDIne=jinapUjAkALamAM jinaguNane sparze tevA pariNAmarUpa AzArUpI amRtathI yukta pUjA-satkArane choDIne, teno ayoga che asuMdara AraMbhanI nivRttino ayoga che=zrAvakano bhoga pratyenA saMzleSanA pariNAmarUpa asuMdara AraMbhanI nivRttino ayoga che, vipakSamAM AjJA amRtayukta pUjA-satkArane choDIne anya pravRttithI asa6 AraMbhanI nivRttine svIkAravAmAM, bAdhAne kahe che - atiprasaMga hovAthI prakAAMtarathI paNa asa6 AraMbhanI nivRtti svIkAra karAye chate arthAt AzA amRtayukta pUjA-satkArane choDIne anya prakArathI asa6 AraMbhanI nivRtti svIkAra karAye chate, jugAra ramavuM, hIMcakA khAvA AdimAM paNa tenI prAptino atiprasaMga hovAthI arthAt asa6 AraMbhanI nivRttinI prAptino atiprasaMga hovAthI AjJA amRtayukta pUjA-satkArane choDIne asad AraMbhanI nivRtti nathI ema saMbaMdha che, rUtti zabda vAkyanI samAptimAM che. bhAvArtha : vivekI zrAvaka saMsArane atyaMta nirguNa jANe che, mokSa avasthA ja jIvanI suMdara avasthA che tema jANe che ane tenI prAptinA pradhAna upAyarUpa sarvaviratinA pAlanamAM bhAvathI pote asamartha che tema jANe che ane tenI zaktinA saMcayano upAya bhagavAnanAM pUjana-satkAra che tema paNa jANe che; kema ke jagatagurunA pUjanasatkArathI potAnuM citta jinaguNathI atyaMta raMjita thAya che, jethI jinatulya thavAnA prabaLa kAraNarUpa sarvaviratine anukULa nirlepa-nirlepatara citta thAya che, tethI vivekI zrAvaka potAnI zaktinA prakarSathI bhagavAnanA pUjana-satkArane saMpAdana kare che, Ama chatAM pUjana-satkAranA bhAvano atizaya karavA mATe caiityavaMdanamAM paNa A kAussagga dvArA "mane pUjana-satkAranuM phaLa maLo" tema abhilASa kare che; kema ke zrAvakane bhagavAnanA pUjana-satkAramAM saMtoSa nathI, tethI zakti anusAra pUjana-satkAra karyA pachI paNa kAyotsarga dvArA mane pUjA-satkAranuM phaLa maLo e prakAre abhilASa kare che; kema ke zrAvakadharmano evo ja svabhAva che arthAt zrAvakane sarvaviratine pragaTa karavAnA prabaLa upAyabhUta pUjA-satkArane pharI pharI karavAno abhilASa karAve evo ja svabhAva che, AthI ja kahe che - jinanA pUjA ane satkAranA karaNanI lAlasAvALo ja Adya dezaviratino pariNAma che. tethI e prApta thAya ke sAdhujIvana saMpUrNa nirAraMbha che ane tevA nirAraMbha jIvanane anukULa AraMbhavarjanA nAmanI zrAvakanI AThamI pratimA che, te pratimAmAM zrAvaka traNa guptiothI gupta thaIne sAdhutulya thavA mATe mana-vacana-kAyAthI bAhya AraMbhono tyAga karIne aMtaraMga nirAkuLa svabhAvamAM sthira thavA yatna kare che tevI AThamI pratimAnI prApti pUrve zrAvakane tevo saMvara pariNAma nathI, jethI sarva udyamathI AraMbhanuM varjana karIne AtmAnI nirAkuLa prakRtimAM sthira thaI zake tyAM sudhI je gRhasthajIvananA AraMbho kare che te AraMbhonI nivRttino upAya jinanAM pUjA-satkAra che tevo spaSTa bodha hovAthI vivekI zrAvakane jinanA pUjA ane satkAranA karaNanI lAlasA ja satata varte che, tethI temAM tene saMtoSa nathI, AthI ja zakti Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 lalitavistarA bhAga-3 anusAra jinapUjA ane satkAra karyA pachI paNa caityavaMdana dvArA tenA phaLanI icchA vivekI zrAvaka kare che. kema zrAvakane jinanI pUjAmAM ane satkAramAM asaMtoSa che ? tethI kahe che - potAnI bhUmikA anusAra pradhAnarUpe ucita pravRttirUpa bhagavAnanAM pUjA-satkAra che; kema ke tevI bhUmikAvALA zrAvaka mATe pUjAsatkAra sad AraMbharUpa che arthAt kalyANanA kAraNabhUta tevA AraMbharUpa che. kema zrAvakane bhagavAnanA pUjA-satkArakALamAM thatA AraMbha paNa kalyANanAM kAraNa che? tethI kahe che - ucita pravRttirUpa je bhagavAnanI AjJA che te rU5 amRtano yoga pUjA-satkAramAM che; kema ke bhagavAnanI pUjAnA kALamAM vivekI zrAvakanuM citta jinaguNathI atyaMta raMjita-raMjitatara thAya che, jethI jinatulya thavAmAM bAdhaka bhogatRSNAno pariNAma je zrAvakanA cittamAM varte che tene kSaya karanAra jinabhakti che, tethI te jinabhakti AtmAne mATe ajara-amara bhAvarUpa je mokSa tenuM paraMparAe kAraNa che, mATe bhagavAnanA pUjA-satkAramAM zrAvakane ucita pariNAmarUpa AjJA amRtano saMyoga che, AthI ja zrAvakanI pUjAthI asad AraMbhanI nivRtti thAya che. jo ke zrAvaka pUlathI pUjA kare che tyAre paNa te te prakAranA AraMbha kare che ane saMsAranI kriyA kare che tyAre paNa te te prakAranA AraMbhanI kriyA kare che, paraMtu saMsAranA AraMbhanI kriyAnA kALamAM bhogano kaMIka saMzleSa varte che ane jinanA pUjAkALamAM jinanA guNothI citta vAsita thavAne kAraNe te bhogano saMzleSa kSINa thAya che, tethI pUjA karyA pachI zrAvakanI saMsAranI pravRttimAM bAhya rIte asad AraMbhanI nivRtti na jaNAya topaNa asad AraMbhamAM je saMzleSanI pariNati che te pUjAthI kSINa thAya che, tethI uttarano asad AraMbha bhAvathI kSINa zaktivALo hoya che. ane pUjA-satkAra vagara te bhoganA saMzleSanI pariNati kSINa thaI zake tema nathI, ema vivekI zrAvaka svaanubhavathI jANe che vaLI jeo bhagavAnanI AjJA vitarAga thavAnI che tenA smaraNapUrvaka vitarAgatulya thavAnA abhilASane atizaya karavA mATe yatna thAya te prakAre pUjA-satkAra karatA nathI teone asad AraMbhanI nivRttinI prApti thatI nathI, paraMtu vivekI zrAvakanA vivekapUrvakanA pUjA-satkArathI avazya asa AraMbhanI nivRtti thaI zake che, bhagavAnanI pUjAthI anya prakAre zrAvakanA asad AraMbhanI nivRtti kema thaI zakatI nathI ? te spaSTa karavA mATe kahe che - jo vItarAgagAmI upayoga vagaranI mAtra bAhya pravRttinA nivartanathI asad AraMbhanI nivRtti thatI hota to koIka jugAra rame ke hIMcakA para besIne hIMcakA khAya tyAre sAkSAt koI jIvanI hiMsA thatI nathI, tyAM paNa asad AraMbhanI nivRtti svIkAravAno prasaMga Ave, vastutaH jugAra ramavAnI ke hIMcakA khAvAnI kriyAnA kALamAM bhoganA saMzleSano pariNAma leza paNa kSINa thato nathI, tethI asad AraMbhanI nivRtti thatI nathI, jyAre bhagavAnanI pUjAnA kALamAM vItarAgatAne abhimukha jatuM citta hovAne kAraNe vItarAgabhAvane anukULa uttama saMskAronuM AdhAna thAya che jenAthI asa AraMbhanA bIjabhUta bAhya padArtho pratyeno saMzleSa kSaNa-kSaNatara thAya che, mATe jinapUjA ane satkArane choDIne anya prakAre zrAvakamAM vartatA asad AraMbhanI nivRtti thatI nathI. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra lalitavistarA : tathAhi, dravyastava evaitI, sa ca bhAvastavAGgamiSTaH, tadanyasyApradhAnatvAt, tasyAbhavyeSvapi bhAvAt, ataH AjJayA'sadArambhanivRttirUpa evAyaM syAt, aucityapravRttirUpatve'pyalpabhAvatvAd dravyastavaH, guNAya cAyaM kUpodAharaNena, ma caitadapyanIdRzamiSTaphalasiddhaye, kintvAjJAmRtayuktameva, sthAne vidhipravRtteriti smygaalocniiymett| tadevamanayoH sAdhuzrAvakAveva viSaya ityalaM prsnggen| lalitavistarArtha te A pramANe zrAvakanuM dravyastava aucitya AjJA amRtanA saMyogavALuM che te A pramANe, dravyastava ja A che=pUjA-satkAra che, ane te bhAvastavanuM aMga ISTa che zuddha sAdhupaNAnuM kAraNa ISTa che; kemake tenAthI anyanuM=bhAvastavanuM kAraNa na bane tevA dravyastavanuM, pradhAnapaNuM che. kema apradhAnapaNuM che ? temAM hetu kahe che - teno=bhAvastavanuM kAraNa na bane tevA dravyastavano, abhavyamAM paNa sadbhAva che, AthI= bhAvastavanuM akAraNa evuM dravyastava apradhAna che AthI, AjJA vaDe asad AraMbhanI nivRttirUpa ja A=dravyastava che. ahIM prazna thAya ke dravyastava ucita pravRttirUpa che to tene bhAvastava kema na kahyo ? tethI kahe che - ocityapUrvakanI pravRttirUpapaNuM hovA chatAM paNa alApaNuM hovAthI vyastava che ane A dravyastava, phUpa udAharaNathI guNa mATe che ane A paNa kUpa udAharaNa paNa, anIza ISTa phalasiddhi mATe nathI, paraMtu AjJA amRtayukta ja kUpa udAharaNa ISTa phala siddhi mATe che; kema ke sthAnamAM jalaniSpatine ucita sthAnamAM, vidhithI pravRtti che, ethI A kUpa udAharaNa, samyak Alocana karavuM joIe. sAdhu ane zrAvakamAMthI mane kAyotsargathI pUjana-satkAranuM phaLa thAva ema koNa kahe che ? e prakAranI zaMkAnuM samAdhAna atyAra sudhI karyuM tenuM nigamana tavaMthI karatAM kahe che - A rIte A beno-pUjana-satkArano, viSaya sAdhu ane zrAvaka ja che, ethI prasaMgathI saryuM. paMjikA - aucityameva punarvizeSato bhAvayatrAhatathAhi- dravyastavaH, etI-pUjAsatkArI, tataH kimityAha- sa ca-dravyastavaH, bhAvastavAGga-zuddhasAdhubhAvanibandhanam, iSTaH abhimataH, kuta ityAha- tadanyasya-bhAvastavAnaGgasya, apradhAnatvAd= anAdaraNIyatvAt, kuta ityAha- tasya-apradhAnasya, 'abhavyeSvapi' kiM punaritareSu, bhAvAt sattvAt, na ca tataH kAcitprakRtasiddhiH, ataH=anyasyAprAdhAnyAddhetoH, AjJayA Aptopadezena, asadArambhanivRttirUpa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 eva=asadArambhAd-uktarUpAt tasya vA, yA nivRttiH = := uparama:, tadrUpa eva, na punaranyo bahulokaprasiddhaH, ayaM=zAstravihito dravyastavaH, syAd =bhvet| 20 Aha- 'kathamasau na bhAvastavaH ? aucityapravRttirUpatvAt sAdhudharmmavad' ityAzaGkyAha- aucityapravRttirUpatve'pi=zrAvakAvasthAyogyavyApArasvabhAvatAyAmapi kiM punastadabhAve, alpabhAvatvAt = tucchazubhapariNAmatvAt, dravyastavaH pUjAsatkArau, evaM tarhi alpabhAvatvAdevAkiJcitkaro'yaM gRhiNAmityAzaGkyAhaguNAya ca = upakArAya ca, ayaM = dravyastavaH, kathamityAha kUpodAharaNena = avaTajJAtena / iha caiva sAdhanaprayogo, 'guNakaram adhikAriNaH kiJcitsadoSamapi pUjAdi, viziSTazubhabhAvahetutvAt, yad yad viziSTazubhabhAvahetubhUtaM tad guNakaraM dRSTaM yathA kUpakhananaM; viziSTazubhabhAvahetuzca yatanayA pUjAdi, tato guNakaramiti', kUpakhananapakSe zubhabhAvaH tRSNAdivyudAsenAnandAdyavAptiriti / idamuktaM bhavatiyathA kUpakhananaM zramatRSNAkardamopalepAdidoSaduSTamapi jalotpattAvanantaroktadoSAnapohya svopakArAya paropakArAya vA yathAkAlaM bhavati, evaM pUjAdikamapyArambhadoSamapohya zubhAdhyavasAyotpAdanenAzubhakarmmanirjjaraNapuNyabandhakAraNaM bhavatIti / dRSTAntazuddhyarthamAha 'na ca ' = naiva, 'etadapi ' = kUpodAharaNamapi, 'anIdRzam ' = udAharaNIyabahuguNadravyastavavisadRzaM yathAkathaJcit khananapravRttyA, 'iSTaphalasiddhaye', iSTaphalam ArambhiNAM dravyastavasya bahuguNatvajJApanaM, tatsiddhaye bhavatIti, dAntikena vaidharmyAt, yathA tu syAt tathAha- 'kintvAjJAmRtayuktameva ' = AzaivAmRtaM paramasvAsthyakAritvAdAjJAmRtaM, tadyuktameva = tatsaMbaddhameva; tathAhi, mahatyAM pipAsAdyApadi kUpakhananAtsukhatarAnyopAyena vimalajalAsaMbhave nizcitasvAduzItasvacchajalAyAM bhUmau anyopAyaparihAreNa kUpakhananamucitaM, tasyaiva tadAnIM bahuguNatvAd; itthameva ca khAtazAstrakArAjJA, kuta etadityAha - 'sthAne' = dravyastavAdau kUpakhananAdike ca upakAriNi, 'vidhipravRtteH=aucityapravRtteH, anyathA tato'pyapAyabhAvAt / paMjikArtha : : aucityameva tato'pyapAyabhAvAt / / soyityane 4= zrAvanA dravyastavamAM rahelA soyityane 4, vaNI, vizeSathI lAvana istAM=spaSTa iratAM, he che te A pramANe dravyastava khA che=pUnana-satkAra che, tethI zuM ? = dravyastava pUjana-satkAra che tethI zuM prApta thAya ? ethI kahe che ane tedravyastava, bhAvastavanuM aMga=zuddha sAdhubhAvanuM kAraNa, iSTa che=abhimata che, kayA kAraNathI ? ethI kahe che=zuddha bhAvasAdhunuM kAraNa hoya te ja dravyastava che anya nahi te pramANe kayA kAraNathI che ? ethI kahe che - tenA anyanuM=bhAvastavanA akAraNanuM, apradhAnapaNuM hovAthI=anAdaraNIyapaNuM hovAthI, bhAvastavanuM aMga ja dravyastava iSTa che, kayA kAraNathI ? ethI ***** - - Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANa sUtra kahe che=bhAvastavanuM akAraNa evuM dravyastava kayA kAraNathI anAdaraNIya che? ethI kahe che - tenuM= apradhAna dravyastavanuM, zuM vaLI, ItaromAM ?=bhavyomAM, abhavyomAM paNa satva hovAthI nirarthaka che, ane tenAthI apradhAna dravyastavathI, koI prakRta siddhi nathI=nirlepacitarUpa prakRta siddhi nathI, AthI=anyatA aprAdhAnyarUpa hetuthI=bhAvastavanA akAraNa evA dravyastavanA aprAdhAnyarUpa hetuthI, AjJA vaDe=Ata upadeza vaDe asad AraMbhanI nivRttirUpa ja A zAstravihita dravyastava thAya=pUrvamAM kahelA svarUpavALA bhogamAM saMzleSanI pariNatirUpa asa AraMbhathI uparamarUpavALo ja A zAstravihita dravyastava thAya athavA tenI arthAt asa6 AraMbhanI, je nivRtti tadrupa ja zAstravihita dravyastava thAya. paraMtu bahulokaprasiddha anya nahi arthAta mAtra puSpAdithI bhagavAnanA arcanarUpa lokamAM prasiddha evo dravyastava nahi. gAdathI zaMkA kare che - kema A=zrAvakathI karAyela pUjana-satkAra, bhAvastava nathI ? arthAta bhAvastava ja che; kema ke aucitya pravRtirUpapaNuM che=vItarAgatAne sparzanAra pariNatine anukULa vyApArarUpapaNuM che, sAdhudharmanI jema=jema sAdhudharma vItarAgatAnI pariNatine sparze che tema zrAvakanA pUjana-satkAra vItarAgatAnI pariNatine sparzatAra che, mATe bhAvAstava che, e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - aucitya pravRtirUpapaNuM hovA chatAM paNa=zrAvakanI avasthAyogya vyApAranuM svabhAvapaNuM hovA chatAM paNa=zrAvakanI avasthAyogya vItarAgatAne anukULa evA vyApAravALo svabhAva hovA chatAM paNa, alpapaNuM hovAthI tuccha zubhapariNAmapaNuM hovAthI=sAdhunA nirlepa pariNAmanA sparzanI apekSAe alpamAtrAnA nirlepa pariNAmano sparza hovAthI, pUjA-satkAra dravyastava che, zuM vaLI, tenA abhAvamAM zrAvaka avasthAyogya vyApAranA abhAvamAM, e goriyapravRttirUpavaeNpimAM rahelA zabdano artha che, A rIte dravyastavamAM zrAvakane alpa zubha bhAva che e rIte, to alpabhAvapaNuM hovAthI ja gRhasthono A=pUjA-satkArarUpa dravyastava, akiMcitkara che e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - ane A dravyastava, kUvAnA daSTAMtathI=avaTanA daSTAMtathI, guNa mATe che=upakAra mATe che arthAt nirjarAtI prApti dvArA kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che, ane ahIM dravyastava guNa mATe che emAM, A rIte AgaLa batAve che e rIte, sAdhanano prayoga che=anumAnano prayoga che, adhikArIne kaMIka sadoSa paNa pUjAdi guNakara che=pUjAnA adhikArI evA guNasaMpanna zrAvakane kaMIka upayoganI alavAthI sadoSa paNa pUjAdi nirjarA karanAra che; kema ke viziSTa zubhabhAvatuM hatupaNuM che=vItarAgatAtA guNane sparze tevA zubhabhAvatuM hatupaNuM che, je je viziSTa zubhabhAvanuM hetubhUta che te guNakara jovAyuM che, je pramANe kUvAnI khanana kriyA ane viziSTa zubhabhAvano hetu thatAthI pUjAdi che, tethI guNakara che, hRtti zabda anumAna prayoganI samAptimAM che, phUpakhAna pakSamAM zubhabhAva tRSA AdinA vyadAsathI AnaMda AdinI prApti che, A kahevAyeluM thAya che - je pramANe kUvAnuM khanana zrama-tRSA-kAdavano upalepa Adi doSathI duSTa paNa jalanI utpattimAM anaMtara kahevAyelA doSone dUra karIne svaupakAra mATe ane paraupakAra mATe yathAkAla thAya che kUvAnA astitva kALa sudhI thAya che, e rIte pUjAdika Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 2 paNa AraMbhadoSane dUra karIne=pUjAkALamAM skhalanAjanya AraMbhadoSane dUra karIne, zubha adhyavasAyanA utpAdanathI azubhakarmanuM nirjaraNa ane puNyabaMdhanuM kAraNa thAya che. dRSTAMtazuddhine mATe kahe che=je te prakAranuM kUpakhanana dRSTAMta nathI, paraMtu jalaniSpattinuM kAraNa bane tevuM ja kUpakhanana dRSTAMta che te rUpa dRSTAMtanI zuddhine mATe kahe che - A paNa=kUvAnuM dRSTAMta paNa, anIdaeNza=udAharaNIya evA bahuguNavALA dravyastavathI visadeza, yathA kathaMcit khanana pravRttithI iSTa phalanI siddhi mATe thatuM nathI ja=AraMbhIone dravyastavanA bahuguNatvanuM jJApana iSTa phala che arthAt kUpa dRSTAMtathI sAdhya iSTa phala che, tenI siddhi mATe thatuM nathI; kema ke dASkRtikanI sAthe vaidharmI che= pUjAnA phalarUpa dAA~tika sAthe yathA kathaMcit kUvAnA dRSTAMtanuM vaidharmI che, je rIte thAya=je rIte dRSTAMtanuM sAdharmsa thAya, te pramANe kahe che paraMtu AjJA amRtayukta ja=AjJA ja amRta parama svAsthyakArIpaNuM hovAthI AjJA amRta che, tenAthI yukta ja arthAt tenAthI saMbaddha ja, kUpakhanana iSTa phalasiddhi mATe che ema anvaya che, te A pramANe - atyaMta pipAsA Adi ApattimAM kUpakhananathI sukhatara anya upAya dvArA vimala jalano asaMbhava hote chate anya upAyanA parihArapUrvaka nizcita svAdu zIta svaccha jalavALI bhUmimAM phUpakhanana ucita che; kema ke tyAre tenuM ja=dhUpakhanananuM ja, bahuguNapaNuM che ane A rIte ja=nizcita svAdu zIta svaccha jalavALI bhUmimAM phUpakhanana karavuM joIe e rIte ja, khAtazAstranI AjJA che, kayA kAraNathI A che ?=kayA kAraNathI AvA prakAranuM kUpakhanana AzA amRtasaMyukta che ? ethI kahe che - sthAnamAM=upakArI evA dravyastava AdimAM ane kUpakhanana AdimAM, vidhinI pravRtti hovAne kAraNe=aucityathI pravRtti hovAne kAraNe, tevuM dravyastava ane tevuM kUpakhanana AzA amRtayukta che ema anvaya che, anyathA=AjJA amRta saMyukta na hoya tevuM dravyastava karavAmAM Ave ke pakhanana karavAmAM Ave to, tenAthI paNa=kUpakhananathI ane dravyastavathI paNa, apAyano bhAva hovAthI te kUpakhanana ane te dravyastava iSTa phalasiddhi mATe nathI. - bhAvArtha: vivekI zrAvakanuM dravyastava aucitya AjJA amRtanA yogavALuM hovAthI asad AraMbhanI nivRttinuM kAraNa che te kathanane tarvAdathI spaSTa kare che . zrAvakathI karAyelAM bhagavAnanAM pUjana-satkAra dravyastava che ane dravyastava bhAvastavanA kAraNarUpe ja iSTa che, paraMtu je dravyastava bhAvastavanuM kAraNa nathI te dravyastava paramArthathI dravyastava nathI; kema ke bhAvastavanuM kAraNa na hoya tevuM bhagavAnanI pUjAnA AcaraNarUpa dravyastava apradhAna dravyastava che ane tevuM dravyastava abhavyamAM paNa varte che, tethI je zrAvako bhagavAnanI AjJA sarva zaktithI vItarAga thavAnI che tenuM smaraNa karIne uttama dravyothI bhagavAnanI pUjA karIne vItarAga pratye pravardhamAna bahumAnavALA thAya che te dravyastava ja paramArthathI dravyastava che ane AvuM dravyastava asad AraMbhanI nivRttirUpa ja che; kema ke Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 arihaMta ceIyANa sUtra dravyastavakALamAM kSAyikabhAvanA kSamAdi guNovALA bhagavAna pratye pravardhamAna bahumAnano bhAva zrAvakanA sarvavirati kAlIna kSamAdi bhAvonA pratibaMdhaka karmono kaMIka kaMIka aMzathI kSayopazamabhAva karAvIne bhogatRSNAne kSaNa kare che, tethI asa AraMbhanA bIjabhUta zrAvakanI bhogatRSNA jeTalA jeTalA aMzathI dravyastavathI kSaNa thAya che teTalA teTalA aMzathI zrAvakanI asad AraMbhanI nivRtti ja thAya che, mATe dravyastava AjJA amRtasaMyukta ja che. ahIM prazna thAya ke jema susAdhu anAdithI AtmAmAM sthira thayelI bhogatRSNAne traNa guptithI gupta thaIne satata kSaNa kare che, tethI sAdhunuM saMyama vItarAganuM bhAvastiva che arthAt vItarAganI AjJA pAlana karIne vItarAgatulya thavAnI kriyArUpa che tema vivekI zrAvaka paNa pUjana-satkAra karIne dravyastavathI bhogatRSNAno kSaya karI rahyA che mATe teonA dravyastavane bhAvastava ja kahevo joIe; kema ke vItarAgatulya thavA mATe yatna kare che, e prakAranI zaMkAnuM samAdhAna karatAM kahe che - sAdhunI jema vivekI zrAvaka paNa bhogatRSNA kSINa thAya te rIte aucityathI dravyastavamAM pravRtti kare che, topaNa sAdhunI apekSAe alpabhAva hovAne kAraNe=bhogatRSNAnA nAzane anukULa alpa vyApAra hovAne kAraNe, zrAvakanAM pUjana-satkAra dravyastavarUpa che. ahIM prazna thAya ke jo zrAvakanA dravyastavamAM alpa zubhabhAva che to te dravyastava niSphaLa che, e prakAranI zaMkAnA nirAkaraNa mATe kahe che - kUvAnA dRSTAMtathI dravyastava zrAvaka mATe guNakArI che, jema koIka tevA sthAnamAM gRhasthone svAdu jalanI prAptino saMbhava na hoya ane kUpakhananathI ja prApta thaI zake tema hoya tyAre kUpakhananamAM yatkiMcit zrama Adi doSo thAya che, topaNa svAdu jalanI prAptithI te pramAdi doSo dUra thAya che ane uttaramAM te kUvAmAMthI jalanI prAptine kAraNe potAne ane anya jIvone te kUvAnA vidyamAna kALa sudhI upakAra thAya che tema vivekI zrAvaka bhagavAnanI pUjA sivAya anya rIte bhogatRSNAne zamana karavA samartha nathI, AthI ja vitarAgatAnA arthI hovA chatAM traNa guptivALA sAdhunI jema vitarAgatAne pragaTa karavA mATe yatna karI zakatA nathI, tethI anya rIte bhogatRSNA zamana thAya tema nathI tevuM jANanAra zrAvaka uttama dravyothI vItarAganI bhakti karIne pUjAkALamAM vItarAganA guNonA smaraNathI AtmAne te rIte bhAvana kare che, jenAthI bhogatRSNAnuM kaMIka zamana thAya che, tethI jema kUvo khodavAthI zrama thavA chatAM svAdu jalanI prAptithI upakAra thAya che, tema kaMIka AraMbha doSavALuM paNa dravyastava hoya ane yatanApUrvaka prayatna karavA chatAM pUjAkALamAM zrAvakanuM citta kaMIka skUlanA pAmatuM hoya, topaNa bhagavAnanA guNothI citta vAsita thAya che tyAre te alanAthI thayelA doSo nivartana pAme che ane pUrve je bhogamAM saMzleSavALuM citta hatuM te paNa kramasara alpa alpatara thAya che, tethI zrAvakanuM dravyastava asad AraMbhanI nivRttinuM prabaLa kAraNa ane sarvaviratine anukULa baLasaMcayanuM prabaLa kAraNa che. ane je zrAvakonuM tevuM dravyastava nathI te dravyastava iSTa phala siddhivALuM nathI. jema kUvo khodavAnI kriyA paNa jeonI vivekavALI nathI teonI tevI kUvo Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. lalitavistarA bhAga-3 khodavAnI kriyA jalaprAptinuM kAraNa nathI, jema khAtazAstranI AjJA nirapekSa je te bhUmimAM kUvo khodavAnI kriyA koI kare to te kUvo khodavAnI kriyAthI jalaprApti thAya nahi, paraMtu khodavAnA zramamAtranI ja prApti thAya che ane jeo vivekavALA che teo khAtazAstranI AjJA anusAra je sthAnamAM nizcita svAdu zIta svaccha jala hoya tevI bhUmimAM ja ucita vidhipUrvaka kUpakhanana kare che ane tevI khAtazAstranI AjJArUpI amRtathI yukta ja kUvo khodavAnI kriyA iSTa phalanI prApti mATe che, e rIte jeonA cittamAM vItarAga pratye svAdu jalatulya bahumAna che ane vItarAga thavAno eka upAya bhAvasAdhupaNuM che tevo pariNAma varte che teo potAnA cittamAM bhAvasAdhu thavAnA abhilASarUpa je svAdu jala che tene pragaTa karavAne anukULa vItarAganI AjJA anusAra dravyastava kare che te kUpakhananatulya hovAthI te dravyastavanA baLathI te zrAvakanA cittamAM bhoganA asaMzleSanA pariNAmarUpa svAdu jalanI prApti thAya che, tethI kaSAyonA tApane zamana karIne ane indriyonI tRSAnuM zamana karIne teo paNa jalaprAptinA phaLane prApta kare che, tethI tevA zubhabhAvavALuM dravyastava kUpanA udAharaNathI zrAvakane guNane mATe che, e prakAre samyagu Alocana karavuM joIe. A rIte arihaMta ceiyANaM sUtramAM "mane prastuta kAyotsargathI pUjana-satkAranuM phaLa thAva' te prakAre bolavAnA adhikArI koNa che tenuM atyAra sudhI samAdhAna karyuM, tenuM nigamana karatAM kahe che - atyAra sudhI varNana karyuM e rIte 'mane prastuta kAyotsargathI pUjana-satkAranuM phaLa thAva' eno viSaya sAdhu ane zrAvaka baMne che, tethI vistArathI saryuM arthAt arihaMta ceiyANaM sUtrano artha kahevAno prAraMbha karyo, tyAM vaMdana, pUjana, satkAra sudhIno artha karyo tyAM prasaMgathI smaraNa thayuM ke prastuta kAyotsargathI pUjana-satkAranuM phaLa koNa icchI zake ? tenI spaSTatA atyAra sudhI karI te prasaMga ahIM pUrNa thAya che. lalitavistarA - tathA 'sammANavattiyAe'tti sanmAnapratyayaM sanmAnanimittam, stutyAdiguNonnatikaraNaM sanmAnaH; tathA mAnasaH prItivizeSa ityanye, atha vandanapUjanasatkArasanmAnA eva kiMnimittamiti? ata Aha'bohilAbhavattiyAe' bodhilAbhapratyayaM bodhilAbhanimittam, jinapraNItadharmaprAptirbodhilAbho'bhidhIyate, atha bodhilAbha eva kiMnimittamiti? ata Aha- 'niruvasaggavattiyAe'-nirupasargapratyayaM nirupasarganimittam, nirupasagrgo mokSaH, janmAdhupasargAbhAvena, lalitavistarArtha : ane sanmAna nimite, teno artha kare che - sanmAna pratyaya sanmAna nimite huM kAussagga karuM chuM ema yojana che, stuti AdithI guNonuM unnatikaraNa sanmAna che=zrAvaka ke sAdhu bhagavAnanI stuti AdithI bhagavAnanA guNonuM potAnA cittamAM unnatikaraNa kare te sanmAna che, te prakAranI mana saMbaMdhI prItivizeSa=bhagavAnanI stuti karavAthI stuti karanArane te prakAranI mananI prIti Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 arihaMta ceIyANaM sUtra thAya che te rUpa prItivizeSa, sanmAna che ema anya kahe che, vaLI, vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAna ja kayA nimitte karAya che? AthI kahe che - bodhilAbha nimiteHbodhilAbha pratyaya bodhilAbha nimita che, jinapraNIta dharmanI prApti bodhilAbha kahevAya che, vaLI, bodhilAbha ja kayA nimite IcchAya che ? AthI kahe che - nirupasarga mATe nirupasarga pratyaya=nirupasarga nimita bodhilAbha IcchAya che, nirupasarga mokSa che; kema ke janmAdi upasargano abhAva che. bhAvArtha : vaLI, arihaMtonA sanmAna nimitte kAyotsarga karAya che, sanmAna zuM che ? tethI kahe che - bhagavAnanI stuti Adi dvArA potAnA AtmAmAM vItarAgatAtulya guNonI unnatinuM karaNa sanmAna che, tethI jeo bhagavAnanI stuti dvArA vItarAganA bhAvone sparze te prakAranA upayogavALA che, te upayoga bhagavAnanuM sanmAna che. vaLI, anya kahe che ke stutikALamAM bolanAranA cittamAM bhagavAnanA guNono sparza thavAthI je prItivizeSa thAya che te sanmAna che. A rIte vaMdana, pUjana, satkAra ane sanmAna te cAreya kriyAo vItarAgatAne anukULa bhAvaniSpattinI kriyA che ane te kriyAo dvArA je phaLa prApta thAya te mane prastuta kAyotsarga dvArA thAva, te prakAranuM pratisaMdhAna karIne vivekI zrAvaka ke sAdhu kAyotsarga kriyA dvArA sarva zaktithI vitarAgatAne abhimukha aMtaraMga vIryane ullasita kare che, AthI ja tevA uttama caityavaMdanarUpa kAyotsarga niSpanna karavA arthe pUrva bhUmikArUpe namutthaNa Adi sUtro bolAya che, jethI spaSTa-spaSTatara vItarAgatAnA svarUpamAM lIna thayelA sAdhu ane zrAvaka jyAre arihaMta ceiyANa sUtra dvArA abhilASa kare che ke jaganUrunAM vaMdana-pUjana-satkAra-sanmAnathI je prakAre citta vItarAgatAne Asanna-Asannatara thAya che tevuM mAruM citta prastuta kAyotsargathI thAva. ahIM prazna thAya ke vaMdana-pUjana-satkAra-sanmAnanA phaLane prastuta kAyotsargathI sAdhu ane zrAvaka kayA kAraNathI icche che ? tethI kahe che - bodhilAbha nimitte huM prastuta kAyotsarga karuM chuM, tethI e phalita thAya ke bhagavAne kahelo zruta-cAritrarUpa dharma bodhi che ane tenI prApti mATe bhagavAnanAM vaMdana-pUjana-satkArasanmAnanA phaLane sAdhu ane zrAvaka icche che, tethI jema jema vItarAganA guNone sparze tema tema bhagavAne kahelA zruta-cAritradharmanI prApti sAdhu ane zrAvakane atizaya-atizayatara thAya che. ahIM prazna thAya ke bodhilAbha zenA mATe sAdhu ane zrAvakane joIe che ? tethI kahe che - nirupasarga mATe, nirupasarga mokSa che; kema ke janma-jarA-maraNa, roga, zoka vagere upadravono abhAva che, tethI saMpUrNa upadrava vagaranI svastha avasthA mokSa che, tenI prAptino upAya zruta-cAritrarUpa dharma che, te bodhi svarUpa che ane tenI prAptino upAya jagataguru pratye vaMdana-pUjana-satkAra-sanmAna che, mATe mokSanA prayojanathI tenA upAyabhUta bodhinI icchA sAdhu ane zrAvaka kare che ane te bodhinI prAptino upAya vItarAganI bhakti che tethI vaMdana-pUjana-satkAra-sanmAna dvArA vitarAganI bhaktinI vRddhi karIne sAdhu ane zrAvaka aMte mokSane prApta kare che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 lalitavistarA bhAga-3 lalitavistarA : Aha-'sAdhuzrAvakayo|dhilAbho'styevaH kathaM tatpratyayaM; siddhasyAsAdhyatvAt ? evaM tanimitto nirupasargo'pi tathA'nabhilaSaNIya evaH iti kimarthamanayorupanyAsa iti?' ucyate-kliSTakarmodayavazena bodhilAbhasya pratipAtasambhavAjjanmAntare'pi tadarthitvasiddheH; nirupasargasyApi tadAyattatvAt, sambhavatyevaM bhAvAtizayena rakSaNamityetadarthamanayorupanyAsaH, na cAprAptaprAptAveveha prArthanA, prAptabhraSTasyApi prayatnaprApyatvAt, kSAyikasamyagdRSTyapekSayApyakSepaphalasAdhakabodhilAbhApekSayA evmupnyaasH| lalitavistarArtha: sAdathI prazna kare che - sAdhu ane zrAvakane bodhilAbha che ja, kema tenA mATe kAussagna kare che? arthAt bodhilAbha mATe kAussagna karavo ucita nathI; kema ke siddhanuM asAdhyapaNuM cheH sAdhu ane zrAvane bodhilAbhasiddha hovAne kAraNe kAyotsargathI sAdhya nathI, A rIte=bodhilAbha sAdhu ane zrAvakane siddha che e rIte, tenA nimitavALo mokSa paNa te prakAre anabhilASaNIya ja che sAdhu ane zrAvakane bodhilAbha che te bodha svayaM mokSane prApta karAvaze, tethI bodhilAbha mokSa mATe joIe che tevo abhilASa karavo sAdhu ane zrAvakane ucita nathI, ethI kayA kAraNathI A beno=bodhilAbha nimita ane nirupasarga nimita e beno, upanyAsa che?=prastuta sUtramAM kathana che? uttara Ape che - kliSTa karmanA udayanA vazathI bodhilAbhanA pratipAtano saMbhava hovAthI janmAMtaramAM paNa tenA ArdhitvanI siddhi hovAthI=bodhilAbhanA athitvanI siddhi hovAthI, sUtramAM bodhilAbhano upacAsa che ema anvaya che, nirupasarganuM paNa=mokSanuM paNa, tene AdhInapaNuM hovAthI=avicchinna bodhilAbhane AghInapaNuM hovAthI, niruvasaggavattiyAe e pramANe sUtramAM upavAsa che ema anvaya che, A rIte=bodhilAbha mATe ane nirupasarga mATe huM kAussagna karuM chuM e rIte, bhAvanA atizayathI=bodhilAbha ane mokSa pratyenA abhilASarUpa bhAvanA atizayathI, rakSaNa saMbhave che bodhinuM rakSaNa saMbhave che, ethI enA mATe A beno upavAsa che=prastuta sUtramAM bodhilAbha ane nirupasargano upanyAsa che, ane ahIM saMsAramAM, aprAptanI prAptimAM ja prArthanA nathI; kema ke prApta bhraSTane paNa prayatna prApyapaNuM che, kSAyika samyagdaSTinI apekSAe paNa AkSepa phla-sAdhaka bodhilAbhanI apekSA hovAne kAraNe A rIte sAdhu ane zrAvake bodhilAbha mATe ane mokSa mATe prastuta kAyotsarga karavo joIe e rIte, upanyAsa che. bhAvArtha - bodhi e bhagavAne je padArtho batAvyA che te padArtho tema ja che e prakAre tattvanA sUkSma bodhapUrvaka sthira nirNayarUpa matijJAnano apAyAtmaka bodha che. te bodha zaktinA prakarSathI bhagavAnanA vacananA rahasyane Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIcANa sUtrA jANavA yatna karAve che ane zaktinA prakarSathI bhagavAnanA vacananuM avalaMbana laIne vitarAgatulya thavA yatna karAve che ane AvuM bodhi bhAvasAdhu ane bhAvazrAvakane che ja, AthI vivekI zrAvaka sadA zakti anusAra navuM navuM zruta bhaNe che, sAdhu samAcArInA sUkSma rahasyane jANavA sadA yatna kare che ane potAnAmAM vItarAgatAnI prAptimAM prabaLa kAraNabhUta bhAvasAdhupaNAne anurUpa zakti pragaTe tevo sadA yatna kare che. ane susAdhu paNa sadA traNa guptiothI gupta thaIne asaMga bhAvamAM javA sadA yatna kare che. tethI sAdhu ane zrAvakane bodhilAbha che ja, chatAM bodhilAbha mATe tenI prArthanA kema kare che ? arthAt te prakAre prArthanA karavI ucita nathI; kema ke je vastu siddha hoya te prArthanA dvArA sAdhya bane nahi, A prakAre koIka zaMkA kare che, vaLI, bodhilAbhanA phaLarUpa mokSa paNa te prakAre abhilASa karavA yogya nathI; kema ke bodhilAbha avazya uttarottara vRddhi pAmIne mokSamAM paryavasAna thanAra che, tethI prApta thayelA bodhinA baLathI mokSane anukULa udyama satata thAya ja che, mATe vivekI sAdhu ane zrAvake nirupasarga evA mokSanI abhilASA karavI paNa Avazyaka nathI, Ama chatAM prastuta sUtramAM bodhilAbha mATe ane nirupasarga mATe huM kAussagna karuM chuM e prakAre upanyAsa kema karyo che ? teno uttara ApatAM kahe che - kliSTa karmanA udayanA vazathI bodhilAbhanA pratipAtano saMbhava che. jema koI gAthA gokhIne yAda karelA hoya chatAM vAraMvAra tene sthira karavAmAM na Ave to tenuM vismaraNa thAya che, tema tathA prakAranA jJAnAvaraNIyakarma, darzanamohanIyakarma ane cAritramohanIyakarmanA kSayopazamathI sAdhune ke zrAvakane bodhilAbhanI prApti thaI che ane tene atizaya karavA mATe satata dRDha yatna karavAmAM na Ave to pratipAtano saMbhava che, AthI ja bhagavAnanA vaMdana-pUjana AdinA phaLanI icchA karIne sAdhu ane zrAvaka vitarAga pratye bahumAnabhAvanI vRddhi kare che, jethI citta vItarAgatAne abhimukha satata prasarpaNavALuM rahe, jenA kAraNe bodhinA pratibaMdhaka kliSTa karmanA udayanA vazathI vItarAgatAne vimukha pariNAma thavAno saMbhava rahe nahi, paraMtu vItarAgatAne abhimukha javAmAM bAdhaka sopakrama karma te prakAranA prayatnathI adhika adhika kSayopazamabhAvane pAme, jenAthI vajanI bhIMta jevA durbhedya kSayopazamabhAvanI prApti thAya, jethI bodhinA pAtano saMbhava rahe nahi. vaLI, A bhavanA karAyelA samyagu yatnathI bodhino pAta na thAya, topaNa janmAMtaramAM bodhinI prApti na paNa thAya tevI saMbhAvanAnA nivAraNa mATe bodhilAbhanI abhilASA karIne sAdhu ane zrAvaka bodhi pratyeno pakSapAta sthira-sthiratara kare che, tethI sthira thayelA bodhinA pakSapAtanA saMskAro janmAMtaramAM paNa bodhilAbhanI prAptinuM kAraNa bane. AthI je mahAtmAoe vajanI bhIMta jevA durbhedya bodhinI prAptine anukULa kSayopazamabhAva sthira karyo che teo janmAMtaramAM paNa bodhine sAthe laIne janme che, AthI ja tIrthakaranA jIvo garbhAvasthAmAM paNa nirmaLabodhine sAthe laIne ja Ave che, tethI bodhinA pariNAmane sthira karavA mATe sAdhu ane zrAvaka bodhilAbhanI icchA kare ane vAraMvAra tenA baLathI nirmaLa-nirmaLatara bodhine prApta kare tenA mATe bodhilAbha nimitte huM kAussagna karuM chuM, e prakArano abhilASa karavo ucita ja che. vaLI, mokSa paNa bodhilAbhane AdhIna ja che, tethI mokSanI prApti sudhI potAne satata nirmaLa-nirmaLatara bodhi prApta thAva e prakAranA prayojanathI mokSa mATe mane bodhilAbha joIe che, e prakArano abhilASA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 lalitavistAra bhAga-3 paNa ucita ja che ane mokSa sarva upadrava vagaranI jIvanI suMdara avasthA che, tethI mokSa kayA kAraNathI joIe che e prakAranA praznane avakAza nathI. vaLI, jeo daDha praNidhAnapUrvaka prastuta sUtrathI vAraMvAra bodhilAbha ane mokSa nimitte huM kAussagna karuM chuM e prakAre abhilASa kare che, tenAthI thayelA bhAvanA atizayane kAraNe mokSaprApti sudhI bodhinuM rakSaNa saMbhave che, ethI mokSaprApti sudhI ammalita uttarottara bodhilAbhanI prApti thayA kare tenA mATe ja prastuta sUtramAM bodhilAbha nimitte ane nirupasarga nimitte huM kAussagna karuM chuM, e prakArano upanyAsa karAyo che. vaLI, pUrvapakSIe kahela ke je vastu siddha thayela hoya te sAdhya bane nahi, mATe siddha evA bodhilAbhavALA sAdhune ane zrAvakane tenI prAptino abhilASa karavo ucita nathI, tenuM nirAkaraNa karavA mATe kahe che - saMsAramAM aprAptanI prAptimAM ja prArthanA che evo niyama nathI, paraMtu prApta thayelI vastuthI bhraSTa thayelAne paNa prayatnathI tenuM prApyapaNuM che, jema koIne icchita vastu prApta thaI hoya ane koIka rIte te vastu nAza pAme to pharI tene prApta karavA prayatna kare che, tema sAdhu ane zrAvaka bodhilAbhane pAmelA che topaNa pramAdavaza bodhi plAna thAya ke nAza pAme tyAre pharI prayatnathI tene prApta karavuM Avazyaka che, AthI ja susAdhu ke bhAvazrAvaka bodhilAbhane pAmyA hoya ane zakti anusAra te bodhinA baLathI uttarottara nirmaLa bodhine mATe yatna karatA hoya, Ama chatAM anAdi bhava-abhyAsane kAraNe pramAdadoSathI AkarSa dvArA bodhithI pAta thAya, chatAM te sAdhu ke zrAvaka potAnA ucita AcAronuM pAlana karatA hoya, topaNa te AcArapAlana bodhi rahita hovAthI guNavRddhinuM kAraNa bane nahi, tevA sAdhu ke zrAvaka prastuta sUtrathI dRDha praNidhAnapUrvaka bodhilAbha mATe ane mokSa mATe huM kAussagna karuM chuM tevo prayatna kare to bhraSTa thayeluM bodhi paNa pharI prayatnathI prApta thAya che, tethI paNa sAdhu ane zrAvakane bodhilAbha mATe kAyotsarga karavo ucita che. ahIM prazna thAya ke kSAyika samyagdaSTi jIva kyAreya samyaktathI pAta pAmavAnA nathI ane tevA paNa sAdhu ke zrAvaka bodhilAbha mATe huM kAussagna karuM chuM tema kema bole ? tethI kahe che - kSAyika samyagdaSTi jIvane bodhinA AvAraka darzanamohanIyakarmano nAza thayelo hovAthI temanuM bodhi kyAreya pAta pAmavAnuM nathI, topaNa vilaMba vagara phaLane Ape tevuM bodhi apramatta munine hoya che ane tevuM bodhi ja vItarAgatAnI prApti dvArA zIghra kevalajJAnanI prAptinuM kAraNa che ane tevA bodhinI prApti sAyika samyagdaSTine thaI nathI, tethI prastuta kAyotsarga dvArA kSAyika samyagdaSTi jIva paNa AkSepaphala sAdhaka bodhilAbhanI icchA kare che, tethI prastuta sUtramAM bodhilAbha nimitte e prakArano upanyAsa karAyo che. lalitavistarA : ayaM ca kAyotsargaH kriyamANo'pi zraddhAdivikalasya nAbhilaSitArthaprasAdhanAyAlamityata Aha'saddhAe mehAe thIie dhAraNAe aNuppehAe vaDamANIe ThAmi kaaussggN'ti| zraddhayA-hetubhUtayA, na Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra balAbhiyogAdinA, zraddhA-nijo'bhilASaH mithyAtvamohanIyakarmmakSayopazamAdijanyazcetasaH prasAda ityarthaH, ayaM ca jIvAditattvArthAnusArI samAropavighAtakRt karmmaphalasambandhAstitvAdisaMpratyayAkAraH cittakAluSyApanAyI dharmmaH, yathodakaprasAdako maNiH sarasi prakSiptaH paGkAdikAluSyamapanIyAcchatAmApAdayati, evaM zraddhAmaNirapi cittasarasyutpannaH sarvvaM cittakAluSyamapanIya bhagavadarhatpraNItamArgaM samyagbhAvayatIti / lalitavistarArtha : ane A karAto paNa kAyotsarga=prastuta sUtrathI vaMdanAdi nimitte ItyAdi bolIne karAto paNa kAyotsarga, zraddhAdi vikala puruSane abhilaSita arthanA prasAdhana mATe samartha nathI=prastuta sUtramAM bolAyela ke mane bodhilAbha thAva ane bodhilAbha mokSa mATe thAva e prakAranA abhilaSita arthane sAdhavA mATe samartha thato nathI, AthI kahe che=sUtramAM kahe che vadhatI jatI zraddhAthI, meghAthI, dhRtithI, dhAraNAthI, anuprekSAthI huM kAussaggamAM rahuM chuM. zraddhAno artha kare che - 29 hetubhUta evI zraddhAthI huM kAussagga karuM chuM, paraMtu balAbhiyogAdithI nahi, zraddhA potAno abhilASa che, mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopazama AdithI janya cittano prasAda che e prakAre zraddhAno artha che, ane A=cittanA prasAdarUpa zraddhA, jIvAdi tattvanA arthane anusaranAra, samAropanA vighAtane karanAra, karma ane phLa e benA saMbaMdhanA astitvAdi saMpratyayanA AkAravALo cittanA kAluSyane dUra karanAra dharma che, je pramANe udanA prasAdane karanAro maNi=pANIne svaccha karanAro maNi, sarovaramAM naMkhAyelo kAdava AdinA kAluSyane dUra karIne acchatAne=jalanI nirmaLatAne, prApta karAve che, e rIte zraddhArUpI maNi paNa cittarUpI sarovaramAM utpanna thayelA sarva cittakAluSyane dUra karIne bhagavAna arihaMtapraNIta mArgane samyag bhAvana karAve che. paMjikA H 'zraddhA0' / 'samArope 'tyAdi, samAropavighAtakRt = samAropo nAmAsataH svabhAvAntarasya mithyAtvamohodayAttadhye vastunyadhyAropaNaM, kAcakAmalAdyupaghAtAd dvicandrAdivijJAneSviveti, tadvighAtakRt = tadvinAzakArI / 'karmmaphalasambandhAstitvAdisaMpratyayAkAra' iti, karmma- zubhAzubhalakSaNaM, phalaM ca tatkAryaM tathAvidhameva, tayoH saMbandhaH AnantaryeNa kAryakAraNabhAvalakSaNo vAstavaH saMyogo, na tu sugatasutaparikalpitasantAnavyavahArAzraya ivopacarito, yathoktaM taiH - 'yasminneva hi santAne, AhitA karmmavAsanA / phalaM tatraiva sandhatte, kArpAse raktatA yathA / ' tasya astitvaM= sadbhAvaH, 'Adi' zabdAd 'AtmAsti sa pariNAmI, baddhaH satkarmmaNA vicitreNa / muktazca tadviyogAd, hiMsA'hiMsAdi taddhetuH / / 1 / / ityAdi, ' ityaadicitrpraavcnikvstugrhH| tasya sampratyayaH= samyak zraddhAnatA pratItiH, sa AkAraH = svabhAvo yasya sa tathA / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 paMjikArya - kA', 'mAro cAri ....... thI 4 tathA l zraddhA samAjotyAdi pratIka che, samAroviyAtivRtto artha kare che - samAropa eTale mithyAtva mohanA udayathI asata evA svabhAvAMtaranuM tathya vastumAM adhyAropaNa, jema dvicaMdrAdi vijJAnomAM kAcakAmala Adi cakSaroganA upaghAtathI eka caMdrAdimAM be caMdrAdinuM adhyAropaNa e samAropa che, tenA vighAta karanAra=nAza karanAra, zraddhA che ema anvaya che, karma ane phalanA saMbaMdhanA astitvAdi saMpratyayatA AkAravALo cittano dharma zraddhA che ema avaya che, teno artha spaSTa kare che - karma zubha-azubha lakSaNavALuM che ane kula tenuM kArya tevA prakAranuM ja che zubha-azubha lakSaNavALuM ja che, te beno saMbaMdha AtaMtaryathI kArya-kAraNabhAva rUpa vAstava saMyoga=jIvanI sAthe karma ane tenA phaLano aMtara vagara kArya-kAraNabhAvarUpa vAstavasaMyoga e karmaphala saMbaMdha che, paraMtu sugataputrathI parikalpita saMtAna vyavahAranA AzrayanI jema upacaritA nathI, je pramANe teo vaDe kahevAyuM che - je ja saMtAnamAM karmavAsanA Ahita che, tyAM ja phala prApta thAya che, je pramANe kapAsamAM raktanA saMdhAna pAme che rUmAM rahelI raktatA tenI uttaranA saMtAnamAM prApta thAya che. tenuM= karmanA ane lUnA saMbaMdhanuM, astitva=sadbhAva, Adi zabdathI karma ane phlanA saMbaMdhanA astitvAdimAM rahelA Adi zabdathI, AtmA che, te pariNAmI che potAno AtmA pariNAmI che, vicitra evA satkarmathI=vividha prakAranAM vidyamAna evAM karmothI, baddha che ane tenA viyogathIHkarmanA viyogathI, mukta che, hiMsAhiMsAdi tenA hetu che=hiMsAdi karmabaMdhanA hetu che ane ahiMsAdi karmakAzanA hetu che, ItyAdi aneka prakAranI prAvacatika vastunuM grahaNa che=Adi zabdathI grahaNa che, teno=pUrvamAM kahelA karma ane phalanA saMbaMdhanA astitvAdi sarvano, saMpratyaya=samyapha zraddhAthI yukta pratIti, te che AkAra=vabhAva, jene te tevo che karma ane phalanA saMbaMdhanA astitvAdi saMpratyayatA AkAravALo che. bhAvArtha - pUrvamAM batAvyuM e pramANe vaMdana-pUjana Adi nimitte sAdhu ke zrAvaka kAyotsarga kare to paNa te kAyotsargathI teoe bodhilAbhanI ane mokSanI je abhilASA karI che tenI prApti mATe te kAyotsarga zraddhAdi bhAvothI vikala hoya to samartha nathI arthAt te phaLanI prAptinuM kAraNa kAyotsarga banato nathI, tethI prastuta sUtramAM kahe che - vadhatI jatI zraddhA AdipUrvaka huM kAussagnamAM rahuM chuM, tethI je sAdhu ane zrAvaka je prakAre sUtra bole che te prakAre ja zraddhA AdinI vRddhine anukULa aMtaraMga yatna kare to bolAyelA sUtranA baLathI te prakArano saMkalpa thAya che ane te saMkalpane anurUpa jIvavIrya ullasita thAya che ane je prakAre zraddhA Adine anukULa te sUtranA baLathI vIrya ullasita bane tene anurUpa vadhatI jatI zraddhApUrvaka te mahAtmA kAyotsarga karavA samartha bane che, tethI sUtramAM karAyelA praNidhAnane anurUpa vaMdana-pUjana AdinA pariNAma dvArA vitarAgatAne abhimukha bahumAnanI vRddhi thAya che ane te jIvamAM pragaTa thayelI vadhatI jatI zraddhAne anurUpa bodhilAbharUpa nirmaLa mati sthira-sthiratara thAya che je uttarottara vRddhinI prApti dvArA mokSarUpa phaLamAM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra 31 vizrAMta thaze, tethI caityavaMdanakALamAM zraddhAdi bhAvonA prakarSane anurUpa bodhilAbhano prakarSa prApta thaze ane bodhilAbhanA prakarSanA baLathI te mahAtmAne zIghra mokSanI prApti thaze. ethI prastuta sUtramAM kahe che ke bodhilAbhanA hetubhUta zraddhAthI huM kAussagga karuM chuM, paraMtu balAbhiyogAdithI nahi arthAt guruvarganA Agraha AdithI nahi ane mUDhatAthI paNa nahi, paraMtu bhagavAnanI bhaktinI vRddhi ja bodhilAbhanI prApti dvArA mArA hitanI paraMparAnuM kAraNa che tevA sthira nirNayarUpa zraddhAthI huM kAussagga karuM chuM. vaLI, te zraddhA ja kevA svarUpavALI che te spaSTa karatAM kahe che - zraddhA potAno abhilASa che arthAt A caityavaMdana mArA kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che tevo bodha thavAthI samyag caityavaMdana karavAno je potAno abhilASa te zraddhA che. vaLI, te zraddhA mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopazama AdithI janya cittanA prasAdarUpa che. jema koI daridrane ciMtAmaNi ratna prApta thAya, tethI ciMtAmaNinA guNane jANanArA tene ciMtAmaNi ratnanI prAptithI cittamAM prasannatA thAya che tema jeone mithyAtvamohanIyakarmano kSayopazama Adi bhAva pragaTyo che teone vItarAganI mUrtine joIne vItarAganI mUrtinA avalaMbanathI vItarAga pratye mokSanI prApti sudhI sarva sukhanI paraMparAne karanArA pravardhamAna bahumAnabhAvanI prAptino upAya dRDha praNidhAnapUrvaka karAyeluM prastuta caityavaMdana che tevo bodha thavAthI ciMtAmaNitulya caityavaMdananI prAptithI cittamAM je prasannatA thAya che te zraddhA che ane AvI zraddhA ja vivekI sAdhu ane zrAvakane hoya che, tethI potAnA abhilASathI ja teo caityavaMdana karavA mATe yatna kare che, paraMtu mUDha bhAvathI caityavaMdana karavA mATe yatna karatA nathI, vaLI, A caityavaMdana karavAno abhilASa kevA phaLane karanAro che ? te spaSTa kare che -- jIvAdi tattvane anusa2nA2 che arthAt mAro AtmA zarIrathI bhinna che ane karmane kAraNe huM zarIrathI baMdhAyelo chuM, tethI saMsAranI sarva viDaMbanA prApta thAya che ane saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa Azrava che ane saMsAranA ucchedanuM kAraNa saMvara che ane te saMvaranI vRddhi arthe ja saMvaranI pUrNatAne pAmelA tIrthaMkarone vaMdana Adi karavA arthe huM caityavaMdana karuM chuM e prakAranI buddhi hovAthI prastuta zraddhA jIvAdi padArthane anusa2nA2 che, AthI ja saMsAranA ucchedanA arthI evA sAdhu ane zrAvaka Azravano nirodha ka2vA mATe ane saMvarane atizaya karavA mATe dRDha praNidhAnapUrvaka kAyotsarga dvArA yatna kare che ane AthI ja vivekI sAdhuo ane zrAvako pratidina caityavaMdana Adi karIne saMvaranA atizaya dvArA potAnA bodhilAbhane ja atizaya-atizayatara kare che; kema ke vItarAganAM vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAnanA pariNAma dvArA jema jema temano vItarAga pratyenA rAgano utkarSa thAya che tema tema avItarAgabhAvathI temanuM citta saMvRtta thAya che ane jema jema vItarAganA rAgano utkarSa thAya che tema tema nirmaLa-nirmaLatara bodhi sthira-sthiratara thAya che. vaLI, A zraddhA samAropanA vidyAtane ka2nA2 che, jema cakSu doSanA kAraNe eka caMdra hovA chatAM be caMdra dekhAya che tema dehanI sAthe ekatva buddhine kAraNe jIvane dehanA vikAromAM ane vikAronA prAptikALamAM te te bhogasAmagrImAM sukhanI buddhi thAya che te samAropane kAraNe thAya che. vastutaH vItarAgatulya nirAkuLa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 lalitavistarA bhAga-3 AtmAne svataH sukha varte che ane vitarAgabhAva vikRta thayelo hovAthI icchAthI AkuLa thayelA jIvane te te bhogasAmagrIthI icchAnA zamanarUpa kaMIka sukha thAya che te samAropa svarUpa che. jema caMdra eka hovA chatAM be dekhAya che, tema AtmAnuM anukULa vedanarUpa sukha eka hovA chatAM kaSAyanA zamanajanya sukha ane zAtAnI sAmagrIjanya sukha che tema be sukha dekhAya che eTaluM ja nahIM paraMtu kaSAyanA zamananuM sukha dekhAtuM ja nathI, mAtra zAtAnI sAmagrIjanya sukha ane mAnasanmAna Adi vikArajanya sukha ja sukha dekhAya che ane vItarAganA darzanathI pragaTa thayelI zraddhAne kAraNe jema jema vItarAgatAmAM sukha dekhAya che tema tema vikArI sukhamAM sukhabuddhino samAropa nAza pAme che, tethI vItarAga pratyenI zraddhA vikArI sukhamAM sukhanA samAropano vighAta karanArI che. AthI ja sAdhu ane zrAvaka vadhatI jatI zraddhAthI caityavaMdana karIne jema jema vItarAgabhAvathI atizaya-atizayatara bhAvita thAya che tema tema bAhya padArtho sukhanA sAdhanarUpe dekhAtA nathI, paraMtu spaSTa indrajALa tulya dekhAya che, jema indrajALamAM dekhAtAM bhoganAM sAdhano vAstavika sukhanAM sAdhano nathI tema bAhya padArtho sukhanAM sAdhano nathI, paraMtu vItarAgabhAvamAM sthira thatuM citta ja sukhanA vedanasvarUpa che tevI sthira buddhi thAya che, mATe zraddhA samAropanA vighAta karanAra che. vaLI, karma ane phalano paraspara kArya-kAraNabhAvarUpe vAstavamAM saMbaMdha che ane tevA karmanuM ane phalanuM potAnAmAM astitva che tevo sthira nirNaya karAvanAra zraddhA che; kema ke pote saMsAramAM je je avItarAgabhAvanA pariNAmo kare che tenAthI karma baMdhAya che ane tenA phaLane pote ja prApta karaze tevo sthira nirNaya che, AthI ja karmonI kadarthanAthI mukta thavA mATe vivekI zrAvako ane sAdhune caityavaMdana karavAnI ruci varte che ane sUkSma bodhathI yukta zraddhA hovAthI teone spaSTa jaNAya che ke caityavaMdananA avalaMbanathI prastuta sUtrathI karAyelA je bhAvo che te bhAvomAM huM jo daDha yatna karIza to azubha karmabaMdha aTakaze, tethI mane azubha phala prApta thaze nahi ane zubha anubaMdhavALA karmanI prApti karIne tenA phaLarUpe huM avazya sadgationI paraMparAne prApta karIza. AvA prakArano daDha saMpratyaya hovAthI zrAvako ane sAdhuo samyagu caityavaMdananI niSpatti mATe tIvra zraddhAthI yatna kare che. jenA kAraNe te zraddhA jema jema vRddhi pAme che tema tema karma ane tenA phaLano paraspara saMbaMdha che te nirNaya paNa daDha-daDhatara thAya che tevI vadhatI jatI zraddhAthI sAdhu ane zrAvako prastuta caityavaMdana kare che. vaLI, potAno AtmA zarIrathI bhinna che, te pariNAmI che ane vidyamAna karmothI baMdhAyelo che ane tenA viyogathI mokSa che ane karmabaMdhanuM kAraNa potAnA bhAvaprANonI hiMsA che ane mukta thavAnuM kAraNa potAnA bhAvaprANonI ahiMsA che tevo spaSTa nirNaya karAve tevI zraddhA che, tethI ja potAnA bhAvaprANanA rakSaNa mATe prastuta sUtrathI vItarAga pratye pravardhamAna rAga thAya e mATe ja "mane prastuta kAyotsargathI vaMdana-pUjana AdinuM phaLa maLo' tema abhilASa karIne potAnA bhAvaprANonI ahiMsAne atizaya karavA mATe sAdhuo ane zrAvako yatna kare che, je teonI zraddhAnuM kArya che, mATe pAramArthika zraddhA bhagavAnanA pravacananA vividha padArthonA yathArtha bodha svarUpa che. vaLI, A zraddhAvALA zrAvakone ane sAdhuone vItarAgatA ja sArarUpa dekhAya che ane bAhya padArthomAM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIcANa sUtra 33 cittano saMzleSa kAluSya svarUpa dekhAya che, tethI tevA zraddhAvALA jIvo satata kAluSyane dUra karavA yatna kare che, tethI te zraddhA cittanA kAluSyane dUra karanAro AtmAno dharma che arthAt padArthanA vAstavika svarUpane jonAro matijJAnano upayoga che, jenAthI kaSAyonuM kALuSya satata kSaNa-kSINatara thAya che, AthI ja samyagdaSTi jIvo dRSTivAdopadezikI saMjJAnA baLathI kaSAyono kSaya karavA satata yatna kare che je teonI zraddhAnuM ja kArya che, AthI ja sAdhu ane zrAvako paNa potAnAmAM vartatI zraddhAnA baLathI prastuta sUtra dvArA cittanA kAluSyane kSINa karavA yatna kare che. A zraddhA kaI rIte cittanA kAluSyane dUra kare che ? te dRSTAMtathI spaSTa kare che - jema sarovaramAM rahelA kAdavane dUra karavA mATe sarovaramAM viziSTa maNi nAkhavAmAM Ave che, tenAthI kAdavanuM kAluSya dUra thavAthI jaLa svacchatAne pAme che arthAt sarovaramAM rahelo kAdava nIce besI jAya che ane upara svaccha pANI prApta thAya che, e rIte matijJAnanA upayogarUpa citta che te sarovaramAM utpanna thayelo zraddhArUpI maNi cittanA kaSAya-nokaSAyajanya sarva kAluSyane dUra karIne bhagavAnathI praNIta mArgane samyagu bhAvana kare che, tethI je mahAtmAonA cittamAM sthira zraddhA pragaTI che ke cittamAM saMzleSanI pariNatine kAraNe ja kaSAyonuM kALuSya thAya che, tenAthI durgationI paraMparAnI kadarthanA prApta thAya che ane sarvajJapraNIta zAstra vitarAgatAne anukULa udyama karAvavA mATe ja sarva prakAranA mArgone batAve che, te mahAtmAo te mArganA paramArthone jANIne cittanA kAluSyane dUra karIne AtmAne sadA bhagavAnanA vacanathI ja vAsita kare che. AvI uttama zraddhA je zrAvakomAM jeTalI pragaTa thaI che tene svaupayoga dvArA atizayaatizayatara karIne sAdhu ane zrAvaka prastuta sUtrathI huM kAussagnamAM rahuM chuM e prakAranuM praNidhAna kare che. lalitavistarA : evaM medhayA-na jaDatvena, medhA granthagrahaNapaTuH pariNAmaH, jJAnAvaraNIyakarmakSayopazamajaH cittadharma iti bhAvaH, ayamapIha sadgranthapravRttisAraH pApazrutAvajJAkArI guruvinayAdividhivallabhyo mahAMstadupAdeyapariNAmaH; AturauSadhAptyupAdeyatAnidarzanena;-yathA prekSAvadAturasya tathA tathottamauSadhAvAptau viziSTaphalabhavyatayetarApohena tatra mahAnupAdeyabhAvo grahaNAdarazca, evaM medhAvino medhAsAmarthyAt sadgrantha evopAdeyabhAvo grahaNAdarazca, nAnyatra, asyaiva bhaavaussdhtvaaditi| lalitavistarArtha A rIte je rIte vadhatI jatI zraddhAthI sAdhu ane zrAvaka prastuta kAyotsarga karavAno abhilASa kare che e rIte, vadhatI jatI medhAthI kAyotsarga karavAno abhilASa kare che, jaDapaNAthI nahi=potAno matijJAnano upayoga kAyotsarganA paramArthane sparze tevI medhAthI karavA abhilASa kare che jaDapaNAthI nahi. medhA zuM che ? te spaSTa kare che - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 lalitavistarA bhAga-3 medhA graMthagrahaNano paTa evo pariNAma jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI thanAro cittano dharma che, A paNa=medhArUpa citano dharma paNa, ahIM sagraMthamAM pravRttinA sAravALo pApazrutanI avajJAne karanAra guruvinayAdi vidhivALA puruSathI labhya mahAna tenA upAdeyano pariNAma che=sagraMthanA upAdeyano pariNAma che, Aturane rogIne, auSadhanI prAptimAM upAdeyatAnA daSTAMtathI sagraMthamAM upAdeyatAno pariNAma che ema anvaya che. dRSTAMta-dASTratika bhAvane spaSTa kare che - je pramANe vicAraka rogIne te te prakAre uttama auSadhanI prAptimAM=je je prakAre rogano nAza thAya te te prakAre uttama auSadhanI prAptimAM, viziSTa phalanuM bhavyapaNuM hovAne kAraNe auSadhanuM sevana karIne Arogyane prApta kare tevA viziSTa phalanuM cogyapaNuM hovAne kAraNe, ItaranA apohathI=prApta thayelA sad auSadhathI Itara auSadhanA tyAgathI, tyAM sad auSadhamAM, mahAna upAdeyabhAva che ane grahaNamAM Adara che=auSadhasevanamAM Adara che, e rIte medhAvI puruSane medhAnA sAmarthyathI sagraMthamAM ja upAdeyabhAva che ane grahaNamAM Adara che, anyatra nathI; kema ke AnuM ja=sagraMthanuM ja, bhAvauSadhapaNuM che. bhAvArtha vivekI zrAvaka ane vivekI sAdhu saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA che ane saMsArathI vistArano upAya vitarAgabhAva ja che ane vItarAganA vacanarUpa graMtha vItarAgatAne pragaTa karavAnA sUkSma-sUkSmatara upAyone batAve che, tethI vivekI zrAvaka ane vivekI sAdhu vItarAgatAnA marmane sparze te rIte vadhatI jatI medhAthI kAyotsargamAM yatna kare che, jenAthI teonI medhA vitarAgatAnA marmane kaMIka adhika adhika sparze che. te medhA kevI che ? te spaSTa karatAM kahe che - vItarAgatAne prApta karAvanArA je sagraMtho che tene grahaNa karavAmAM paTu pariNAmavALI medhA che, AthI ja je zrAvako ane sAdhuo vadhatI jatI medhAthI kAyotsarga kare che teonI medhA te prakAranI sUkSma bane che, jenA kAraNe sarvajJae kahelA graMthonA rahasyane sUkSma joI zake che ane A sarvajJanuM vacana kaI rIte vitarAgatAne abhimukha sUkSma dizA batAve che tene jANIne tenA pariNAmane teo sukhapUrvaka prApta kare che. AthI ja tevA medhAvI mahAtmA IryApatha pratikramaNa sUtra bolIne kaI rIte dhyAna-mauna pathamAM jaI zakAya che tenA rahasyane prApta karI zake che, tethI te iriyAvahiyA sUtranA baLathI ja saMvara ane nirjarAne anukULa dhyAna-mauna pathamAM vizeSathI javA yatna karI zake che. vaLI, A medhA jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI thanAro cittano dharma che=matijJAnano upayoga che. vaLI, jema cittanA dharmarUpa zraddhA kalyANanuM kAraNa hatI tema cittanA dharmarUpa medhA paNa kalyANanuM kAraNa che AthI sagraMthamAM pravRttipradhAna hoya che arthAt tevA medhAvI puruSo saMsArano uccheda thAya tevA uttama graMthone ja bhaNavA mATe yatna kare che. mATe te medhA kalyANanuM kAraNa che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra 35 vaLI, te medhA pApagrutanI avajJA karanAra che, tethI tevI medhAvALA puruSo vItarAgapraNIta vacanathI viruddha prarUpaNA karanAruM je pApakRta che tenI upekSA kare che, jethI anAbhogathI paNa pApakRtathI vAsita thaIne mArgathI potAno bhraMza na thAya tevo yatna kare che, tethI medhAvI mahAtmA haMmezAM pApakRta ane paramArthamRtano vibhAga karIne pApakRtanI avajJA karanArA hoya che. vaLI, guruvinayAdi vidhivALAthI labhya A medhArUpa cittadharma mahAna sagraMthamAM upAdeyano pariNAma che, tethI medhAvI puruSamAM sanzAstronA paramArthane batAvanArA guru koNa che teno nirNaya karavAnI zakti hoya che, tethI je guru vItarAgatAne anukULa zAstronAM rahasyo anubhava anusAra batAvatA hoya tevA guru pratye atyaMta bahumAna thAya che ane vinayapUrvaka ane vidhipUrvaka te medhAvI puruSa te mahAtmA pAse graMthonA paramArthane jANavA yatna kare che ane jema jema te paramArthano bodha thAya che tema tema te graMthanA paramArtha pratye mahAna upAdeyano pariNAma thAya che arthAt sarva zaktithI A graMthanA vacana anusAra pravRtti karIne huM saMsArano kSaya karuM tevo pariNAma thAya che. jema koI rogIne suMdara auSadha prApta thAya tyAre tene te auSadhane sevana karavAno atyaMta pariNAma thAya che tema medhAvI puruSane sagraMthonA vacanane sevavAno atyaMta pariNAma thAya che. dRSTAMtane ja spaSTa karatAM kahe che - jema koI buddhimAna rogI hoya ane tene potAnA rogano nAza kare tevA uttama auSadhanI prApti thAya tyAre jo te rogI te auSadhanA viziSTa phaLane pAme tevI yogyatAvALo hoya to tevA uttama auSadhane choDIne anya auSadhane kyAreya grahaNa karato nathI, paraMtu maMda buddhivALA jIvo ja uttama auSadhane pAmavA chatAM te uttama auSadhanA phaLane prApta kare tevI yogyatAvALA nahi hovAthI ajJAnane vaza sad auSadhane choDIne koIkanA vacana dvArA prerAIne anya anya auSadha kare che, paraMtu buddhimAna puruSo to dhavaMtarI vaidyane pAmIne ane tenA vacanathI potAnA roganuM sad auSadha prApta karyA pachI itara auSadhane grahaNa karavAno vikalpa kyAreya karatA nathI, paraMtu teone sad auSadhamAM ja mahAna upAdeyabhAva hoya che ane sad auSadhanA grahaNamAM ja Adara varte che. e rIte buddhimAna puruSo potAnI medhAnA sAmarthyathI ja kyA saoNMtho bhavanA kSayanuM kAraNa che teno nirNaya karIne ane kayA guru A saoNMthonA pAramArthika bhAvo potAne batAve tema che teno nirNaya karIne vinayAdi vidhipUrvaka saghaMthonA ja paramArthane jANavA yatna kare che ane medhAnA sAmarthyathI A sadUgraMthanAM vacano kaI rIte potAnA rogano nAza karavA samartha che teno bodha thAya tyAre te sagraMthomAM ja atyaMta upAdeya bhAvavALA thAya che ane te sagraMthanA vacanAnusAra auSadha sevavAmAM AdaravALA hoya che, paraMtu alpabuddhivALA jIvo koI rIte sadda auSadha prApta karyA pachI paNa sad auSadhane choDIne je te auSadhane grahaNa kare che tema alpa medhAvI jIvo sagraMthone choDIne je te graMthone grahaNa kare che athavA je te guru pAsethI te te prakAre te graMthonA arthone grahaNa kare che jenAthI sad auSadhane prApta karI zakatA nathI tevA medhAvI puruSo hotA nathI, paraMtu nipuNa prajJApUrvaka sagraMthanA rahasyane jANIne temAM ja Adara pariNAmavALA hoya che, anyatra nahi; kema ke sagraMtho ja bhAvaauSadharUpa che arthAt sagraMthonuM samyapha adhyayana karIne tenA rahasyane yathArtha jANIne Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 36 jeo potAnI zakti anusAra te graMthonA vacanathI potAnA AtmAne saMpanna karavA yatna kare che teono rAgAdi kaSAyorUpa bhAvaroga kSaya thAya che ane bhAvaArogyanI vRddhi thAya che, tenA baLathI sadgationI paraMparA dvArA te mahAtmA saMpUrNa bhAvarogathI mukta thaze tyAre zAzvata Arogya sukhano bhoktA banaze, A prakAre medhAvI puruSa sagraMthonA sUkSma padArthane jANI zake che ane prApta thayelA te sagraMtharUpa auSadhanA viziSTa phaLane prApta karavAnI yogyatAvALA che, tethI kyAreya sagraMtharUpa auSadhane choDIne anya graMthone grahaNa karavAmAM yatna karatA nathI. lalitavistarA : evaM ca dhRtyA-na rAgAdyAkulatayA, dhRtirmanaH praNidhAnaM, viziSTA prItiH, iyamapyatra 'mohanIyakarmmakSayopazamAdisaMbhUtA, rahitA dainyautsukyAbhyAM dhIragambhIrAzayarUpA avandhyakalyANanibandhanavastvAptyupamayA; yathA daurgatyopahatasya cintAmaNyAdyavAptau vijJAtatadguNasya 'gatamidAnIM daurgatyamiti viditatadvighAtabhAvaM bhavati dhRtiH, evaM jinadharmmacintAratnaprAptAvapi viditatanmAhAtmyasya 'ka idAnIM saMsAra' iti tadduHkhacintArahitA saJjAyata eveyam uttamAlambanatvAditi / lalitavistarArtha : ane A rIte=je rIte vadhatI jatI zraddhAthI ane medhAthI kAussagga kare che e rIte, vivekI sAdhu ane zrAvaka vadhatI jatI dhRtithI kAussagga kare che, rAgAdi AkulapaNAthI nahi. dhRti zuM che ? te spaSTa kare che - - dhRti mananuM praNidhAna che=prastuta kAyotsargathI phalaniSpattine anukULa vIrya pravartAvavAno dRDha saMkalpa che, je viziSTa prItirUpa che=te kAyotsarga dvArA phalaniSpattine anukULa kriyAmAM viziSTa prItirUpa che, A paNa=dhRti paNa, ahIM=saanuSThAnamAM, mohanIyakarmanA kSayopazama AdithI utpanna thayelI=mohanIyakarmanA kSayopazamathI ane vIryaMtarAyanA kSayopazamathI utpanna thayelI, dainya ane aukyathI rahita avaMdhya kalyANanuM kAraNa evI vastunI prAptinI upamAthI dhIgaMbhIra AzayarUpa che - je pramANe daridratAthI upahata jIvane ciMtAmaNi AdinI prApti thaye chate vijJAta ciMtAmaNinA guNavALA puruSane 'have daridratA gaI" e pramANe jaNAyelA tenA vighAtabhAvavALI=jaNAyelA daugatyanA vidyAtabhAvavALI dhRti, thAya che, e rIte jinadharmarUpa ciMtAmaNi ratnanI prAptimAM paNa jaNAyelA tenA mAhAtmyavALA puruSane 'have saMsAra kyAM che' e prakAre tenA duHkhanI ciMtA rahita evI A=kRti, thAya che ja; kema ke uttamanuM AlaMbanapaNuM che=saMsArakSayamAM prabaLa kAraNIbhUta jinavacananA paramArtharUpa uttamanuM AlaMbanapaNuM che. bhAvArtha: vivekI sAdhuo ane vivekI zrAvako je rIte vadhatI jatI zraddhAthI ane medhAthI kAussaggamAM sthira thavA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. arihaMta ceIyANaM sUtra yatna kare che e rIte vadhatI jatI vRtithI kAussagnamAM yatna kare che, paraMtu kAussagnakALamAM citta lakSyane anurUpa na pravarte tevA rAgAdi bhAvonI AkuLatAthI kAussagga karatA nathI. dhRti zuM che ? te spaSTa kare che dhRti e matijJAnanA upayogarUpa lakSyane anurUpa mananuM praNidhAna che, vaLI, te mananuM praNidhAna viziSTa prIti svarUpa che; kema ke kAyotsarga dvArA uttama bhAvonI niSpatti potAnA manapraNidhAnathI thAya che je bhAvomAM te mahAtmAne atyaMta prIti varte che, jema bhoganA arthI jIvone potAnA iSTa bhoganI pravRttimAM prIti varte che tema vivekI jIvone AtmAnI nirAkuLa avasthAnI prAptine anukULa kriyAmAM prIti varte che. vaLI, jema zraddhA mohanIyakarmanA kSayopazamajanya AtmAnA pariNAmarUpa che ane medhA jJAnAvaraNIyakarma tathA mohanIyakarmanA kSayopazamajanya AtmAnA pariNAmarUpa che tema A dhRti paNa sad anuSThAnamAM mohanIyakarmano kSayopazama ane tathAvidha varyAtarAyakarmanA kSayopazamathI thayela jIvanA pariNAmarUpa che, tethI vivekI jIvone ucita kriyA dvArA AtmAnA nirAkuLa bhAvamAM sthira thavAmAM dhRti varte che. vaLI, A dhRti dainya ane sukyathI rahita che, jema yogya paNa jIvone dharma karIne uttama bhAvo karavAno abhilASa thAya chatAM te prakAranI vRti na hoya tyAre dInatA thAya che ane vicAra Ave che ke mArA prayatnathI A bhAva thato nathI, tethI kheda-udvega anubhave che, paraMtu vivekI puruSane bodha hoya che ke duSkara paNa kArya lakSyane anurUpa yathArtha bodhapUrvaka pairyathI karavAmAM Ave to keTalAka kALe avazya te prakAranI zakti pragaTe che, mATe saMsAranA ucchedanA prabaLa kAraNarUpa jinavacanathI vihita anuSThAnamAM mAre vairyapUrvaka yatna karavo joIe tevA jIvone duSkara paNa mohanAzane anukULa yatnamAM dInatA thatI nathI. vaLI, keTalAka yogya jIvo paNa sad anuSThAnamAM yatna kare che, paraMtu jyAM potAnuM sAmarthya nathI tevA prakAranA phalamAM utsukatAne dhAraNa karIne yatna kare che, vastutaH akAle phalavAMchA e cittanI vyagratA che ane dhRtivALo puruSa jANe che ke huM zaktine anurUpa ucita kRtya karuM chuM tenA dvArA ja uttara-uttaranA anuSThAnathI zaktino saMcaya thaze ane uttara-uttaranA anuSThAnanI zaktino saMcaya thaze tyAre huM te te uttarauttaranuM anuSThAna sevIne te te bhAvone avazya prApta karIza. mATe vartamAnamAM zakti nahIM hovAnAM kAraNe te anuSThAna sevanathI paNa phala prApta thAya nahi ane tenI utsukatA rAkhIne cittane vyagra karavAthI te anuSThAnanI prAptine anukULa baLasaMcayamAM paNa vilaMbana thaze mATe jema citrakaLAmAM kuzaLa banavAno koI arthI puruSa dhRtipUrvaka abhyAsa kare to krame karIne nipuNa citrakAra bane che, paraMtu citrakaLAno abhyAsa karanAra paNa te puruSa vAraMvAra ausukyane dhAraNa karIne huM kyAre citrakAra banIza evA bhAvothI vyagra rahe to akAle phalavAMchArUpa ausukya doSane kAraNe te zIdhra nipuNa citrakAra banI zake nahi, tema buddhimAna puruSa sukyathI rahita zaktinA prakarSathI sAstronA vacananuM avalaMbana laIne dhIratApUrvaka guNaniSpattimAM yatna kare che, AthI ja A dhRti dhIra-gaMbhIra AzayarUpa che arthAt lakSyanI niSpattimAM vairya varte che ane gaMbhIratApUrvaka lakSyane anukULa yatna thAya te prakArano Azaya varte che, tethI tevA dhIra puruSo sukhapUrvaka te te anuSThAna dvArA uttara-uttaranA anuSThAnane anukULa zaktisaMcaya thAya tevA guNone prApta kare che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 lalitavistarA bhAga-3 vaLI, A dhRti avaMdhya kalyANanuM kAraNa bane evI vastunI prAptinI upamAthI dhIra-gaMbhIra Azaya svarUpa che e kathanane ja spaSTa kare che - jema koI daridratAthI yukta puruSa hoya ane tene ciMtAmaNi ratnanI prApti thAya ane ciMtAmaNinA guNone te jANato hoya, tethI tene nakkI thAya ke "have mArI daridratA gaI.' tethI te daridratAnA vighAtano bhAva A ciMtAmaNinuM vidhipUrvakanuM sevana che, ema jANIne te puruSa dhRtipUrvaka te ciMtAmaNinA sevana mATe yatna kare che, paraMtu dInatAne dhAraNa karato nathI ke vidhine sevavA pUrve ja tenA phaLanI icchArUpa auskyane dhAraNa karato nathI, paraMtu dhIratA ane gaMbhIratApUrvaka vidhinA sevana mATe yatna kare che; kema ke tene avaMdhya kalyANanuM kAraNa evuM ciMtAmaNi ratna prApta thayuM che, tethI kheda rahita ane udvega rahita tenI vidhine seve che, jenAthI icchita phala te prApta karaze. tema je prAjJa puruSane jinadharmarUpI ciMtAmaNi ratna prApta thayuM che ane te puruSane jJAna che ke vidhipUrvaka sevAyelo A dharma sadgationI paraMparAthI avazya mokSaprAptinuM kAraNa che, tethI te puruSane khAtarI che ke have mArA mATe A saMsAranI viDaMbanA nathI, tethI saMsAranA paribhramaNanA duHkhanI ciMtAthI rahita jinavacanAnusAra sad anuSThAnanA sevananI vRti tenAmAM pragaTe che ane uttama evA jinavacananuM avalaMbana laIne dhRtipUrvaka sadanuSThAna sevavA mATe te mahAtmA avazya yatna kare che, kema ke avaMdhya evA kalyANanI paraMparAnuM kAraNa ciMtAmaNi ratnathI adhika evI jinadharma vastu tene prApta thaI che evA mahAtmAo dhRtipUrvaka svabhUmikAnuM anuSThAna sevIne avazya saMsArano kSaya kare che. te rIte ja vivekI sAdhu ane zrAvaka prastuta sUtranA baLathI vadhatI jatI vRtithI kAyotsargamAM sthira thavA yatna kare che, tenAthI teone sarva kalyANanI prApti thaze. lalitavistarA - evaM dhAraNayA-na cittazUnyatvena, 'dhAraNA'-adhikRtavastvavismRtiH, iyaM ceha jJAnAvaraNIyakarmakSayopazamasamutthA avicyutyAdibhedavatI prastutavastvAnupUrvIgocarA cittapariNatiH, jAtyamuktAphalamAlAprotakadRSTAntena tasya tathAtathopayogadAAt avikSiptasya sato yathArha vidhivadetatprotanena guNavatI niSpadyate adhikRtamAlA; evametabalAt sthAnAdiyogapravRttasya yathoktanItyaiva niSpadyate yogaguNamAlA, pussttinibndhntvaaditi| lalitavistarArtha - A rIte=je rIte vRti AdithI kAyotsarga kare che e rIte, dhAraNAthI-vivekI sAdhu ane zrAvaka je sUtra bole che te sUtranA bhAvonI dhAraNAthI, kAyotsarga kare che, cittazUnyapaNAthI nahi. dhAraNA zuM che? te spaSTa kare che - adhikRta vastunI avismRti=je anuSThAna kare che te anuSThAnanA pUrva-pUrvanA bhAvo sAthe Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 arihaMta ceIyANaM sUtra uttara-uttaranA bhAvonuM pratisaMdhAna thAya te prakAre adhikRta vastunI avismRti dhAraNA che, ane A dhAraNA, ahIM=sa anuSThAnamAM, jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI utpanna thayelI avismRti Adi bhedavALI prastuta vastunI AnupUrvInA viSayavALI cittanI pariNati che=je sUtro pote bole che te sUtrarUpa vastunA AnupUrvIpUrvaka bhAvonA viSayavALI citanI pariNati che; kema ke jAtyamuktAkSanI mALAne gUMthanArAnA daSTAMtathI tenuM dhAraNAkAlIna citanuM, te te prakAre upayoganuM daDhapaNuM che, avikSipta chatAne yathAyogya vidhipUrvaka Ane parovavAthI guNavALI adhikRta mALA thAya che, e rIte=je rIte te mALA guNavALI thAya che e rIte, AnA baLathI=dhAraNAnA baLathI, sthAnAdi cogapravRta yogInI yathokta nItithI ja=je rIte avikSipta chatAne yathAyogya vidhipUrvaka parovavAthI mALA guNavALI thAya che e nItithI ja, yogaguNamALA niSpanna thAya che; kema ke puSTinuM kAraNapaNuM che. paMjikA - 'avicyutyaadibhedvtiiti'=avicyutismRtivaasnaabhedvtii| paMjikArya : gavidyuti ... vAsanAmevatI || vidyutyavimelavI lalitavistarAnuM pratIka che, avicyati, skRti ane vAsanAnA bhedavALI prastuta vastunI AnupUrvInA viSayavALI citanI pariNati che ema thojana che. bhAvArtha : vivekI sAdhu ane zrAvaka vadhatI jatI dhAraNAthI kAussagna karavAno abhilASa kare che, paraMtu cittazUnyapaNAthI kAyotsarga na thAya te rIte yatna kare che. dhAraNA zuM che ? te spaSTa kare che - adhikRta vastunI avismRti dhAraNA che, jema prastuta sUtra dvArA abhilASa karAya che ke bhagavAnanAM viMdana-pUjana-satkAra-sanmAnathI je phaLa maLe te mane prastuta kAyotsargathI thAva ane te paNa bodhilAbha ane mokSa mATe potAne joIe che ane tenuM phaLa vadhatI jatI zraddhA AdithI thAya che te adhikRta sUtrane bolavAnA uttara-uttaranA kALamAM pUrva-pUrvanA bolAyelAnuM avismaraNa rahe te rIte pratisaMdhAnapUrvaka kAyotsarga karavA mATe je yatna che te dhAraNA che ane A dhAraNA jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI thayelI cittanI pariNati svarUpa che. vaLI, te avismRti, smRti ane vAsanAnA bhedavALI che=pUrva-pUrvanAM bolAyelAM padonI AtmAmAM vAsanA paDe che ane te vAsanAnuM pratisaMdhAna karIne itaranI sAthe=uttaramAM bolAtAM padonI sAthe, yojana thAya te rIte smRti varte che, tethI pUrNa sUtranuM ekavAkyatAthI pratisaMdhAna thAya tevo avizrutirUpa matijJAnano upayoga varte che, tethI prastuta je sUtra bolAya che te sUtrarUpa vastuno je AnupUrvIrUpa krama che tene sparzanArI matijJAnanA upayogarUpa cittanI pariNati che. jema jAtyamuktAphalanI mALA koI parovatuM hoya tyAre te Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 lalitavistarA bhAga-3 mALA parovanAra puruSanA cittano upayoga te te prakAre daDha pravarte che arthAt te mALA ati zobhAyamAna thAya te prakAre parovavAne anukULa vyApAramAM daDha upayoga varte che ane vikSepa vagara te puruSa yathAyogya motIone vidhipUrvaka parove to te mALA guNavALI thAya che, e rIte dhAraNAnA upayogavALA mahAtmA sthAna, urNa, artha, AlaMbanamAM yathAyogya yatna karIne vidhipUrvaka caityavaMdana Adi anuSThAna kare to tenA AtmAmAM dhAraNAnA baLathI yogaguNanI mALA niSpanna thAya che, kema ke samyagu upayogapUrvaka dhAraNAthI yukta karAyeluM anuSThAna yoganI puSTinuM kAraNa bane che arthAt je yoga te mahAtmAmAM pUrvamAM hato te atizaya puSTa-puSTatara thAya che, tethI kalyANanA arthI evA vivekI sAdhu ane zrAvaka vadhatI jatI dhAraNAthI kAyotsarga karavA mATe yatna kare che. lalitavistarA - evamanuprekSayA, na pravRttimAtratayA, anuprekSA nAma tattvArthAnucintA, iyamapyatra jJAnAvaraNIyakarmakSayopazamasamudbhavo'nubhUtArthAbhyAsabhedaH (1) paramasaMvegahetuH (2) taddALavidhAyI (3) uttarottaravizeSasampratyayAkAraH (4) kevalAlokonmukhazcittadharmaH, yathA ratnazodhako'nalaH ratnamabhisaMprAptaH ratnamalaM dagdhvA zuddhimApAdayati, tathAnuprekSAnalo'pyAtmaratnamupasaMprAptaH karmamalaM dagdhvA kaivalyamApAdayati tathA tatsvabhAvatvAt iti| lalitavistarArtha: e rIteadhAraNAthI kAyotsarga kare che e rIte, anapekSAthI=vadhatI jatI anapekSAthI, sAdhu ane zrAvaka kAyotsarga kare che, pravRttimAtrapaNAthI nahikamAre caityavaMdana karavuM che e prakAre pravRttimAtrapaNAthI kAyotsarga karatA nathI. anuprekSA zuM che? te spaSTa kare che - anapekSA eTale tattvArthanI anuciMtA anuSThAnathI sAdhya je tattvarUpa artha che tenuM anuciMtavana anuprekSA che, A paNa=apekSA paNa, ahIM=anuSThAnanA viSayamAM, jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI samubhava evo cittano dharma che, anubhUta arthanA abhyAsanA bhedavALo, parama saMvegano hetu, tenI daDhatAne karanAra=saMveganI atizayatAne karanAra, uttarotara vizeSa prakAre saMpratyAyanA AkAravALo kevalajJAnane sanmukha cittano dharma che, je pramANe ratnAzodhaka agni ratnane prApta thayelA ratnamalane bALIne zuddhine ApAdana kare che-ratnanI zuddhi kare che, te pramANe anapekSArUpI agni paNa AtmArUpI ratnane prApta thayelA karmamalane bALIne kevalyane ApAdana kare che kevalajJAnane prApta karAve che; kema ke te prakAre tenuM svabhAvapaNuM cheHkarmamalane bALIne AtmAnA nirmaLa svabhAvane pragaTa kare te prakAranuM anapekSAnuM svabhAvapaNuM che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra bhAvArtha: vivekI sAdhuo ane vivekI zrAvako vadhatI jatI anuprekSAthI kAyotsarga karavA yatna kare che, paraMtu mAre kAyotsarga ka2vo che tevo saMkalpa mAtra karIne kAyotsarga kare te rUpa pravRttimAtrathI kAyotsarga karatA nathI. 41 anuprekSA zuM che ? te spaSTa kare che - je anuSThAna pote seve che te anuSThAnathI prAptavya je tattvarUpa artha che tene prApta karavAne anukULa anuciMtavana anuciMtA che, jema nipuNa citrakAra citranA AlekhanakALamAM te citra kaI rIte atizaya-atizayatara thAya tene anurUpa anuciMtavana kare che, tema prastuta kAyotsarga dvArA vaMdana-pUjana Adi rUpe bolAyelA zabdo je prakAre vItarAganI bhaktine anukULa kriyA bane che, te kriyA kaI rIte nipuNatApUrvaka potAnAmAM vItarAgabhAvarUpa tattvane pragaTa karavAne anukULa prayatnavALI thAya te prakAre anuciMtA kare che, jema kevalI evA cA2 bhANejane gItArtha evA tenA mAmA AcArya kevalI pratyenI bhaktinI vRddhi thAya te prakAre vadhatI jatI anuprekSApUrvaka vaMdana kare che, tethI kramasara cAre kevalIne vaMdana karatAM cothA kevalIne vaMdana karatI vakhate potAnAmAM vartato kevalajJAna svarUpa tattvarUpa artha anuprekSAnA baLathI pragaTa thayo, tema sAdhu ane zrAvaka paNa svazakti anusAra tattvarUpa arthane pragaTa karavAnuM kAraNa bane tevuM anuciMtavana kare che. vaLI, A anuprekSA matijJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI utpanna thayela cittadharma che, AthI ja jeone te te anuSThAnamAM kaI rIte mAnasavyApAra karavAthI tattvarUpa artha pragaTa thaI zake tene anurUpa jeono jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama varte che teo ja te prakAranI anuprekSA karI zake che. jema badhA citrakAro paNa citrane atizaya karavAne anukULa nipuNa kSayopazama na hoya to citranA karaNakALamAM paNa te prakAre anuprekSaNa karI zakatA nathI, paraMtu jeono te prakA2no jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama che teo citrakarmanI kriyA viSayaka te prakAre UhApoha karI zake che, tema sad anuSThAnamAM paNa anuprekSAne anukULa jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamavALA jIvo sukhapUrvaka te prakAranI anuprekSA karI zake che ane jeomAM tevo kSayopazama thayo nathI chatAM nipuNatApUrvaka yatna kare to tevA prakArano jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama thAya tema che, tevA vivekI sAdhuo ane zrAvako zAstravacananuM ane gurunA upadezanuM avalaMbana laIne samyag yatna karavA dvArA te prakAranA jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama pragaTa kare che. jenA kAraNe nipuNatApUrvaka sevAtA anuSThAnamAM anuprekSA karIne lakSyavedhi upayogavALA bane che. vaLI, A jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama taratamatAthI aneka bhedavALo che, tethI jeomAM nipuNa anuprekSAno kSayopazama che teo anuprekSAnA baLathI alpakALamAM kSapakazreNine prApta kare che ane sAmAnya prakAre anuprekSAnA kSayopazamavALA jIvo svaabhyAsanA baLathI te te prakAranA adhika adhika jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI thatI vizeSa vizeSa prakAranI anuprekSAne prApta kare che. jenAthI kSapakazreNIne anukULa kaMIka kaMIka zakti pragaTe che. vaLI, A anuprekSA anubhUta arthanA abhyAsano bheda che, jema je zrAvakane ane sAdhune vItarAgatAne anukULa zAMtarasano kaMIka anubhava che te anubhUta arthane atizaya ka2vAne anukULa abhyAsarUpa anuprekSA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 lalitavistarA bhAga-3 che, AthI ja vivekI sAdhuo ane zrAvako te te anuSThAnakALamAM svaanubhava anusAra kaSAyonA upazamajanya bhAvone ja abhyAsanA baLathI atizaya-atizayatara kare che te anuprekSA svarUpa che. vaLI, A anuprekSA parama saMvegano hetu che arthAt pUrvamAM je zAMtarasano anubhava hato tenA baLathI vivekI sAdhune ane zrAvakane vItarAgatA prApta karavAnI balavAna icchA varte che ane anuprekSApUrvaka karAyelA anuSThAnathI kaSAyono vizeSa prakAranA upazama thavAnA kAraNe je zAMtarasano vizeSa anubhava thAya che te vitarAgatAnA abhilASane pUrva karatAM adhika pragaTa kare che, tethI anuprekSA pUrvanA saMvega karatAM adhika saMvegano hetu che. vaLI, te anuprekSA jIvamAM vartatA saMvegane daDha karanAra che, tethI pUrvamAM je saMvega hato te je prakAranA sthira bhAvavALo hato tenA karatAM vizeSa dRDha thAya che, AthI ja saMveganA prakarSavALA susAdhuo sukhapUrvaka niraticAra saMyama pALI zake che evo dRDha saMvega jeomAM nathI evA sAdhu ane zrAvako paNa potAnAmAM vartatA saMveganA pariNAmane kriyAkALamAM levAtA anuprekSAnA upayoganA baLathI daDha kare che. vaLI, A anuprekSAnA pariNAma uttarottara vizeSa prakAranA saMpratyayanA AkAravALo kevalajJAnane sanmukha matijJAnanA upayogarUpa cittano dharma che, AthI ja je sAdhu ane je zrAvaka anuprekSApUrvaka anuSThAna kare che teone AtmAnI nirAkuLa avasthAno pUrvamAM je samyagu pratyaya hato samyapha pratIti hatI, te pratIti uttarottara vizeSa-vizeSatara thAya che ane te pratIti kevalajJAnanI sanmukha jato jIvano pariNAma che, AthI ja cAra bhANejane vaMdana karatA mAmA munine dareka kevalIne vaMdana karatAM uttarottara kevalajJAnane abhimukha nirAkuLa jIvanI pariNatinuM vizeSa saMvedana thatuM hatuM, te prakarSane prApta karIne cothA mahAtmAne vaMdana karatAM vItarAgatAnI prApti dvArA kevalajJAnanI prAptinuM kAraNa banyuM. A kathanane ja dRSTAMtathI spaSTa kare che - je pramANe ratnane zuddha karanAra agni ratnane prApta thAya tyAre ratna upara lAgelA malane bALIne te te aMzathI ratnanI zuddhine ApAdana karIne aMte ratnane pUrNa zuddha kare che, tema AtmAmAM matijJAnanA upayogarUpe pravartato vItarAgatAne abhimukha jato anuprekSArUpI agni AtmArUpI ratnane prApta thayelo hoya to AtmA upara lAgelA avatarAgabhAvajanya karmamalane bALIne kramasara AtmAne zuddha karatAM karatAM kevalajJAnane prApta karAve che; kema ke anuprekSArUpa pariNAmano tevo ja svabhAva che ke AtmAnA vItarAgabhAvanA pratibaMdhaka karmamalane bALIne AtmAnA vitarAgabhAvane pragaTa kare che ane aMte vItarAgabhAvanA baLathI jJAnAvaraNIyakarmano nAza karIne te mahAtmAne kevalI banAve che. lalitavistarA : etAni zraddhAdIni apUrvakaraNAkhyamahAsamAdhibIjAni, tatparipAkAtizayatastatsiddheH, paripAcanA tveSAM kutarkaprabhavamithyAvikalpavyapohataH zravaNapAThapratipattIcchApravRttyAdirUpAH; atizayastvasyAH tathAsthairyasiddhilakSaNaH pradhAnasattvArthaheturapUrvakaraNAvaha iti paribhAvanIyaM svayamittham, etaduccAraNaM tvevamevopadhAzuddhaM sadanuSThAnaM bhavatIti, etadvAneva cAsyAdhikArIti jnyaapnaarthm| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMta sAruM sU lalitavistarArtha H A zraddhAdi apUrvakaraNa nAmanI mahAsamAdhinAM bIjo che; kema ke tenA paripAkanA atizayathI tenI siddhi che=zraddhA-medhAdi cAranA paripAkanA atizayathI apUrvakaraNa nAmanI mahAsamAdhinI siddhi che, vaLI, AmanI paripAcanA=zraddhAdinI paripAcanA, kutarkathI prabhava mithyAtvanA viklpanA tyAgathI zravaNa, pATha, pratipatti, icchA, pravRtti AdirUpa che=kutarkono tyAga karIne zAstronA arthanuM samyak zravaNa kare tyAre zraddhAdi kaMIka atizaya thAya, tyArapachI te zravaNa karAyelAM sUtrono pATha kare tyAre zraddhAdi tenA karatAM atizaya thAya ane jyAre A Ama ja che e prakArano spaSTa nirNaya thAya tyAre pratipattirUpa zraddhAdinI paripAcanA thAya che, tyArapachI te bodhane anurUpa te anuSThAna sevavAnI icchA thAya che tyAre te zraddhAdinI vizeSa paripAcanA thAya che ane tyArapachI te bodhane anukULa pravRtti kare tyAre te zraddhAdinI adhika paripAcanA thAya che ane pravRttithI jema jema te anuSThAna sthiratA Adi bhAvane pAme tema tema zraddhAdi adhika paripAkane pAme che. vaLI, Ano=zraddhAdinI paripAcanAno, atizaya te prakAranA svairya ane siddhirUpa pradhAna sattvanA arthano hetu=jIvanA mukhya prayojanano hetu, evA apUrvakaraNane lAvanAra che, e pramANe svayaM A rIte paribhAvana karavuM joIe=jema graMthakArazrIe pUrvamAM paribhAvana karyuM e rIte paribhAvana karavuM joIe, vaLI, AnuM uccAraNa=prastuta sUtranuM uccAraNa, A rIte ja= zraddhAdinA bodhapUrvaka tene atizaya karavA mATe yatna thAya e rIte ja, upadhAzuddha=upAdhiothI zuddha, sad anuSThAna thAya che ane AnAvALo ja=upadhAzuddha anuSThAnavALo ja, Ano=prastuta sUtra bolavAno, adhikArI che e jJApana arthavALuM A uccAraNa che. paMjikA H 43 'zravaNapAThapratipattIcchApravRttyAdirUpA' iti zravaNaM = dharmmazAstrA'karNanaM, pAThaH = tatsUtragataH, pratipattiH= samyagtadarthapratItiH, icchA = zAstroktAnuSThAnaviSayA cintA, pravRttiH = tadanuSThAnam, 'Adi'zabdAdvighnajayasiddhiviniyogA dRzyAH; tatra vighnajayaH = jaghanyamadhyamotkRSTapratyUhAbhibhavaH siddhiH=anuSTheyArthaniSpattiH, viniyogaH = tasyA yathAyogyaM vyApAraNam, tataste rUpaM yasyAH sA tathA / paMjikArya : zravaLapAi ..... vasyA: sA tathA / / zravaLapAtapratipattIApravRtttAvirUpA e lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha kare che zravaNa=dharmazAstranuM zravaNa, pATha=tenA sUtragata pATha, pratipatti=samyak tad arthanI pratipatti arthAt sUtranA arthanI pratipatti, icchA=zAstrokta anuSThAnanA viSayavALI tenA sevananI ciMtA, pravRtti=te anuSThAna=te anuSThAnanuM sevana, Avi zabdathI vighnajaya-siddhi-viniyoga jANavA, tyAM=pravRtti AdimAM, vighnajaya=jaghanya-madhyama-utkRSTa vighnono abhibhava, siddhi=anu khaiya arthanI niSpatti=anuSThAnathI prAptavya pariNAmanI niSpatti, viniyoga=tenuM yathAyogya vyApAraNa=prApta Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 lalitavistarA bhAga-3 thayelI pariNatino zakti anusAra upayoga, tyArapachI=savi zabdathI vidhvajaya Adi batAvyA tyArapachI, te rU5 che jenuM=pravRtti Adi rUpa che jenuM, te tevI che=te paripAcanA pravRtti Adi rUpavALI che. bhAvArtha - pUrvamAM zraddhAdi pAMcanuM svarUpa batAvyuM, te zraddhAdi pAMca apUrvakaraNa nAmanI mahAsamAdhinAM bIjo che arthAt jIvamAM anAdikALamAM kyAreya prApta thayo nathI tevo apUrvakaraNa nAmano samAdhino pariNAma che. te anya sarva samAdhi karatAM zreSTha koTinI samAdhi che, tethI mahAsamAdhi che ane te samAdhinA kAraNabhUta kaMIka samAdhinA pariNAmarUpa ja zraddhAdi pAMca pariNAmo che, te uttarottara vRddhi pAmIne mahAsamAdhine prApta karAvaze. AthI ja kahe che ke zraddhAdinA paripAkanA atizayathI mahAsamAdhinI siddhi che, tethI je zrAvako ane sAdhuo zraddhAdi bhAvapUrvaka sadanuSThAno kare che te zraddhAdi bhAvo ja uttarottara atizaya-atizayatara thaIne apUrvakaraNa nAmanI mahAsamAdhinI prApti karAvaze. ahIM prazna thAya ke jIvamAM vartatA zraddhAdi bhAvono paripAka kaI rIte thaI zake ? tethI kahe che - A zraddhAdi bhAvonI parivAranA kutarkathI utpanna thayela mithyAtvanA vikalpanA tyAgathI zravaNa-pATha-svIkAraicchA-pravRtti Adi rUpa che, tethI e prApta thAya ke je sAdhuone ane zrAvakone saMsAra nirguNa jaNAyo che, tethI saMsAranA ucchedanA upAyabhUta bhagavAnanA vacananI oghathI paNa zraddhA che teo zraddhA-medhA Adi pAMce bhAvone kaMIka dhAraNa kare che ane teo svamatinA vikalparUpa kutarkono tyAga karIne bhagavAnanAM vacano kaI rIte saMsAranA ucchedanuM parama kAraNa che teno nirNaya karavA mATe zAstronuM zravaNa kare che ane zravaNa dvArA zAstranAM te vacano cittanA avakragamanapUrvaka kaI rIte tattvanI prApti karAve che te prakAre zAstranA paramArthane jANavA yatna kare che, tyAre zravaNakALamAM zrAvaka AdinA pariNAmamAM je zraddhAdi pUrvamAM vidyamAna hatA te zravaNanI kriyAthI atizayita bane che, tethI zraddhAdi bIjonI paripAcanA thAya che. vaLI, zAstravacanono yathArtha bodha karyA pachI te sUtragata pATha kare che tyAre te pAThathI zraddhAdi bhAvo atizayita bane che; kema ke pAThakALamAM zraddhAdi bhAvo ullasita bane te prakAre ja vivekI jIvo pATha kare che. vaLI, A sUtrono A ja artha che e prakAre spaSTa bodha thAya che tyAre zraddhAdinI paripAcanA pUrva karatAM paNa atizayita thAya che. vaLI, tyArapachI A zraddhAdi vRddhi pAme e prakAre caityavaMdana Adi ucita anuSThAna karavAnI icchA thAya che, tyAre te icchApUrvaka kaMIka truTita anuSThAna karanAramAM paNa anuSThAnakALamAM zraddhAdinI paripAcanA atizaya thAya che, kema ke pratipattikALamAM e jIvane bodha hoya che ke vadhatA jatA zraddhAdithI karAyeluM A anuSThAna kalyANanuM kAraNa che, tethI icchAyogakALamAM paNa zraddhAdine atizaya karavAne anukULa kaMIka kaMIka sUkSma upayoga pravarte che. vaLI, te mahAtmA icchAyogane sevIne pravRttiyogane prApta kare, tyArapachI vidhvajayane prApta kare, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 arihaMta ceIyANaM sUtra tyArapachI siddhine prApta kare te sarvakALamAM zraddhAdi bhAvo kramasara atizaya-atizayatara paripAkane pAme che, tethI jeo tattvanA pakSapAtapUrvaka ane svamatinA mithyAvikalponA tyAgapUrvaka zAstravacano kaI rIte tattvane batAve che tenA zravaNano prAraMbha kare tyArathI te jIvamAM vartatA zraddhAdi bhAvonI paripAcanA thAya che ane te paripAcanAno atizaya anuSThAnamAM te prakAranA svairyanI siddhi svarUpa che. tethI jeo zAstravacanathI te anuSThAnano yathArtha bodha karIne te prakAranA svairyapUrvaka caityavaMdana Adi anuSThAnonuM sevana kare che teone kramasara te anuSThAna viSayaka bhairyanI siddhi thAya che je AtmA mATe kalyANano pradhAna hetu che ane te prakArano dhairyabhAva ja apUrvakaraNane lAvanAra che, e prakAre svayaM bhAvana karavuM joIe, jethI caityavaMdana Adi anuSThAno potAnI zakti anusAra atizaya-atizayatara thaIne sarva kalyANanuM kAraNa bane che ane sUtranuM uccAraNa A rIte bodha karIne karavAmAM Ave to upadhAzuddha sadanuSThAna bane che arthAt jeo prastuta graMthamAM batAvyuM tema zraddhAdi bhAvonA arthonA zravaNapUrvaka te bhAvo kaI rIte apUrvakaraNa rUpa mahAsamAdhinAM bIjo che ane kaI rIte te bIjo zravaNa Adi kriyAthI paripAkane pAme che te jANIne te prakAre ja mAre bhAvo karavA che e prakAranA bodhapUrvaka prastuta sUtranuM uccAraNa kare tyAre te sUtra upadhAzuddha sadanuSThAna bane che. kvacit anabhyasta dazAmAM te prakAranA bhAvo mATe aMtaraMga yatna duSkara jaNAto hoya topaNa zuddha karavAnA abhilASapUrvaka sUtranuM uccAraNa karAtuM hoya ane tenAthI caityavaMdana karavAmAM Ave to te caityavaMdana upadhAzuddha sadanuSThAna bane che, ane A prakAre caityavaMdana karavAmAM tatpara thayelA jIvo ja caityavaMdananA adhikArI che, e prakAre jJApana mATe prastuta sUtramAM vadhatI jatI zraddhA AdithI kAussagna karuM chuM ema kahela che. lalitavistarAH varddhamAnayA-vRddhiM gacchantyA nAvasthitayA, pratipadopasthAyyetat, zraddhayA varddhamAnayA, evaM medhayA ityAdi, lAbhakramAdupanyAsaH zraddhAdInAM, - zraddhAyAM satyAM medhA, tadbhAve dhRtiH, tato dhAraNA, tadanvanuprekSA, vRddhirapyanenaiva krameNa, evaM tiSThAmi kAyotsargamityanena pratipattiM darzayati, prAka 'karomi kariSyAmIti kriyAbhimukhyamuktaM, sAMprataM tvAsanataratvAt kriyAkAlaniSThAkAlayoH kathaMcidabhedAttiSThAmye'vAhaM, anenAbhyupagamapUrvaM zraddhAdisamanvitaM ca sadanuSThAnamiti drshyti| lalitavistarArtha - vardhamAna-vRddhine pAmatI evI, zraddhAdithI huM kAussagna karuM chuM, paraMtu avasthita zraddhAdithI nahi, pratipada upasthAyI A che dareka pada sAthe saMbaMdhavALuM 'vaTamANIe' pada che, tene spaSTa kare che - vardhamAna zraddhAthI e rIte vardhamAna medhAthI ItyAdi dareka pada sAthe vardhamAna zabdanuM yojana che, zraddhAdino lAbhanA kramathI upacAsa che, te lAbhano krama spaSTa kare che - zraddhA hote chate medhA thAya che, tenA bhAvamAM medhAnA sadbhAvamAM, dhUti thAya che, tyArapachI=dhUti pachI, dhAraNA thAya che, tyArapachI=dhAraNA pachI, anapekSA thAya che, vRddhi paNa=zraddhAdinI vRddhi paNa, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 46 A ja mathI thAya che, A rIte=vadhatI jatI zraddhA AdithI kahyuM e rIte, kAyotsargamAM rahuM chuM e vacana dvArA pratipattine batAve che, pUrvamAM jomi ridhvAmi e prakAre kriyA Abhimukhya kahevAyuM=arihaMta ceIyANaM karemi kAussagga e thanamAM rahela vomi e ziSyAmi e prakAranA arthamAM hovAthI kriyAnuM Abhimukhya kahevAyuM=kAussagga karavAne abhimukha chuM e pramANe kahevAyuM, vaLI, vartamAnamAM AsannatarapaNuM hovAthI kriyAkAlano ane niSThAkAlano kathaMcid abheda hovAne kAraNe huM rahuM chuM e pramANe kahe che, AnA dvArA=atyAra sudhI varNana karyuM e prakAranA prastuta sUtra dvArA, azrupagamapUrvaka ane zraddhAdithI samanvita sadanuSThAna che e pramANe batAve che. paMjikA H 'pratipatti' miti, pratipattiH kAyotsargArambharUpA, tAM, 'kriyAkAlaniSThAkAlayoH kathaMcidabhedAdi 'ti kathaMcid = nizcayanayavRttyA, sa hi kriyamANaM kriyAkAlaprAptaM, kRtameva = niSThitameva, manyate; anyathA kriyoparamakAle kriyAnArambhakAla ivAniSThitatvaprasaGgAt, ubhayatra kriyA'bhAvAvizeSAt, kRtaM punaH kriyamANa paratakriyaM vA syAditi, yaduktaM- 'teNeha kajjamANaM niyameNa kayaM kayaM ca bhayaNijjaM / kiJcidiha kajjamANaM uvarayakiriyaM va hojjAhi / / 1 / / ' vyavahAranayastu 'anyat kriyamANamanyacca kRtamiti manyate, yadAha - 'nArambhe cciya dIsai, na sivAdaddhAe dIsai tayante / jamhA ghaDAikajjaM, na kajjamANaM kayaM tamhA / / 1 / / ' tato'tra nizcayanayavRttyA vyuttraSTumArabdhakAyastaddezApekSayA vyutsRSTa eva draSTavya iti / paMjikArtha : 'pratipatti'miti ..... * draSTavya kRti / / pratipattimiti e lalitavistarAnuM pratIka che, pratipatti kAyotsarganA AraMbharUpa che, tene nAmi e vacana batAve che, 'kriyAkAla ane niSThAkAlano kathaMcit abheda hovAthI' e lalitavistarAnA vacanano artha kare che - kathaMci=nizcayanayanI vRttithI, abheda che=kriyAkAla ane niSThAkAlano abheda che, =ije kAraNathI, te=nizcayanaya, karAtuM=kriyAkAlaprApta, karAyeluM ja= niSThita ja, mATe che; kema ke anyathA=nizcayanaya karAtA kAryane niSThita mAne che, tema na mAnavAmAM Ave ane vyavahAranaya mAne che tema karAtA kAryanI uttaramAM kAryanI niSThA mAnavAmAM Ave to, kriyAnA uparamakAlamAM kriyAnA anAraMbhakAlanI jema atiSThitatvano prasaMga che. kema kriyAnA uttarakALamAM kAryanA aniSThitatvano prasaMga che ? temAM hetu kahe che - -- ubhayatra=kriyAno bIjo samaya ane kriyAno anAraMbhakAla e rUpa ubhayatra, kriyAnA abhAvano avizeSa che, karAyeluM vaLI, karAtuM thAya athavA uparata kriyAvALuM thAya, je kAraNathI kahevAyeluM che te kAraNathI ahIM karAtuM niyamathI karAyeluM che ane karAyeluM bhajanIya che, ahIM kaMIka karAtuM hoya athavA uparata kriyAvALuM hoya. vaLI, vyavahAranaya karAtuM anya che ane karAyeluM anya che e pramANe mAne che, jene kahe che=vyavahAranaya jene mAne che tene kahe che je kAraNathI AraMbhamAM ja dekhAto nathI, sivAdi samayamAM dekhAto Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra nathI, tenA aMtamAM dekhAya che, te kAraNathI ghaTAdi kArya karAtuM karAyeluM nathI. tethI ahIM nizcayanayanI vRttithI tyAga karavA mATe Arabdha kAyavALo tenA dezanI apekSAe=tyAganA eka dezanI apekSAe, tyAga karAyelo ja jANavo. 47 bhAvArtha: pUrvamAM zraddhAdi pAMca apUrvakaraNarUpa mahAsamAdhinAM bIjo che ane tenI paripAcanA kaI rIte thAya che te batAvyuM ane jeo prastuta sUtrano zravaNapATha vagere karIne uccAraNa kare che teo ja upadhAzuddha sadanuSThAna kare che ane tevA jIvo ja prastuta anuSThAnanA adhikArI che tema jJApana karyuM, have te zraddhAdi bhAvothI paNa caityavaMdana kaI rIte karavuM joIe ? te batAvavA mATe kahe che vadhatI jatI zraddhA AdithI kAyotsarga karavo joIe, paraMtu avasthita zraddhAdi pAMca bhAvothI kAyotsarga karavo joIe nahi, tethI e prApta thAya ke jIvanA te prakAranA mArgAnusArI upayoganA baLathI zraddhAdi vRddhi pAme che, jema sUtranA zravaNa Adi pUrve je zraddhAdi bhAvo hatA te kutarkanA mithyA vikalpa vagara zravaNa, pATha Adi kALamAM te te prakAranA zravaNakAlIna upayoganA baLathI vRddhi pAme che tema kAyotsargakALamAM paNa je sAdhu ke zrAvaka A caityavaMdana ja mahAkalyANanuM bIja che, mATe mArI zaktinA prakarSathI huM temAM yatna karuM, e prakAranA upayogapUrvaka vadhatI jatI zraddhAthI huM kAussaggamAM sthira thAuM chuM, te prakAre prastuta sUtrathI pratisaMdhAna kare tyAre te prakAranA mAnasavyApArathI tenA prayatnane anukULa zraddhAdi vRddhi pAme che ane A vardhamAna vizeSaNanuM zraddhAdi pAMce sAthe yojana che, tethI te prakAranA upayogathI zrAvakamAM vidyamAna zraddhAdi pAMce kaMIka kaMIka aMzathI vRddhi pAme che. ahIM prazna thAya ke zraddhAdi kramano upanyAsa A pramANe kema karyo che ? tethI kahe che zraddhAdinI A kramathI ja prApti thAya che, tethI jeone AdyabhUmikAmAM sAmAnya zraddhA prApta thaI che ke saMsAramAMthI nistAranuM kAraNa bhagavAnanuM vacana che te jIvomAM te zraddhAne kAraNe ja bhagavAnanA vacananA tAtparyane jANavA mATe kAraNa bane tevI medhA pravarte che; kema ke jeone oghathI paNa bhagavAnanA vacanamAM zraddhA che teo kutarka dvArA mithyA vikalpo karyA vagara bhagavAnanA zAsananAM sUtronA rahasyane jANavA mATe potAnI kaMIka kaMIka medhA pravartAve che, have tenAthI teone bhagavAnanA vacanano kaMIka sUkSma bodha prApta thAya che, tethI te anuSThAna samyag sevavAne anukULa kRti teomAM pragaTe che ane teo dhRtipUrvaka te anuSThAna je aMzathI kare che te aMzathI te anuSThAnanA bhAvonI kaMIka dhAraNA pragaTe che ane te dhAraNA pragaTa thavAne kAraNe ja teone tenA viSayaka svaprajJA anusAra anuprekSA pravarte che, tethI zraddhA Adi bhAvo uttara-uttaranI prApti pratye kAraNa che. - vaLI, zraddhAdinI vRddhi paNa A ja kramathI thAya che, AthI ja jeone saMsAranA ucchedanuM kAraNa vItarAganuM vacana che tevI jeTalI nirmaLa zraddhA hoya teTalI teonI medhA paNa bhagavAnanA vacananA rahasyane jANavA mATe adhika pravarte che ane jema jema teonI medhAnI vRddhi thAya che tema tema teonI dhRtinI paNa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 lalitavistarA bhAga-3 anuSThAnasevanakALamAM vRddhi thAya che; kema ke medhAthI sUkSma padArthano bodha thavAne kAraNe te bhAvanI niSpattine anukULa vairya vRddhi pAme che ane jema jema vairyapUrvaka pravRtti thAya che tema tema sUtrathI vyakta thatA bhAvonI dhAraNA paNa atizaya-atizayatara thAya che; kema ke dhRtinA daDha upayoganA baLathI dhAraNAnA saMskAro atizaya bane che ane jema jema uttama bhAvonI dhAraNAnI vRddhi thAya tema tema te bhAvonA sUkSma rahasyane jANavA mATenI anuprekSA paNa vRddhi pAme che, tethI prAptinA kramanI jema ja vRddhino krama che. A rIte huM kAyotsargamAM rahuM chuM e pramANe prastuta sUtrathI bolAya che enA dvArA kAyAnA utsargano svIkAra batAvAya che arthAt huM kAyAno tyAga karIne vadhatI jatI zraddhA AdipUrvaka zubha dhyAna karIza e prakArano saMkalpa karAya che. ahIM prazna thAya ke pUrvamAM arihaMta ceiyANa karemi kAussagga e vacana dvArA kAyotsarga karavAno saMkalpa karela ane ahIM huM kAyotsargamAM rahuM chuM e prakArano saMkalpa kare che, te baMne vikalpomAM vartamAnakAlIna prayoga che, tethI te bemAM zuM bheda che ? te spaSTa karavA mATe kahe che - pUrvamAM arihaMta ceiyANa karemi kAussagga e vacana dvArA romi prayoga kariSyani e prakAranA arthamAM che, tethI najIkanA kALamAM huM karIza ema batAvIne kriyAnuM abhimukhapaNuM batAvAyuM kAussagna karavAne huM abhimukha chuM ema kahevAyuM, have ThAmi kAussagga e vacana dvArA kAussagnanI kriyAnuM AsannatarapaNuM hovAthI ane kriyAkAla ane niSThAkAlano kathaMcit abheda hovAthI utama e pramANe kahevAya che arthAt pUrvamAM kAussagnanI kriyA dUratara hatI, tethI kAussagna karavAne abhimukha thavA mATe karemi kAussagga e prakAre bolAya che, have sAdhu ke zrAvaka kAussagnanI ati najIkanI bhUmikAmAM saMpanna thayA che, tethI AgAranuM annatya sUtra bolIne tarata kAussagnamAM sthira thaze ane kAussagnamAM sthira thavAnI kriyA ane sthira thavAnuM kArya e rU5 niSThA te beno abheda hovAthI huM kAyotsargamAM rahuM chuM ema kahIne pote kAyotsargamAM sthira che te prakArano adhyavasAya karAya che, A kathana dvArA huM vaMdana-pUjana-satkAra-sanmAna mATe kAussagna karuM chuM ane arihaMta caityone vaMdana-pUjana Adi bodhilAbha mATe karuM chuM ane bodhilAbhanI icchA mokSa mATe karuM chuM e prakAranA svIkArapUrvaka, ane zraddhAdi bhAvothI yukta karAyeluM caityavaMdana anuSThAna sadanuSThAna thAya che tema batAvAyuM che. vaLI, paMjikAmAM pratipattino artha kAyotsargarUpa svIkAra che tene ThAmi kAussagga e vacana batAve che. tema batAvyA pachI kriyAkALa ane niSThAkALano kathaMcit abheda che tenuM tAtparya spaSTa karatAM kahyuM ke nizcayanayanI dRSTithI kriyAkALa ane niSThAkALano abheda che. kema abheda che ? te spaSTa karatAM kahe che - je samaye je kriyA karAya che te kriyA te samayamAM ja teTaluM kArya pUrNa kare che, jema karavatathI kApavAnI kriyA karAtI hoya tyAre jeTalI kApavAne anukULa kriyA karavAmAM Ave teTaluM lAkaDAnuM chedana te samaye ja thAya che. tethI kriyA ane kriyAnI samApti eka kSaNamAM che, AthI ja jyAre jIva je adhyavasAya kare che te adhyavasAyanuM kArya karmabaMdha ke nirjarA te ja samayamAM tenA adhyavasAyane anurUpa thAya che ane vyavahAranaya Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANuM 49 sUtra kriyAkALa ane niSThAkALa bhinna mAne che, tethI je samaye kriyA thAya che te samaye kArya thatuM nathI, uttara samayamAM kArya thAya che tema mAne che te ucita nathI tema batAvavA mATe nizcayanaya kahe che ke kriyAkALamAM kriyAnuM kArya prApta na thatuM hoya to ane kriyAnA bIjA samayamAM te kArya thAya che tema svIkAravAmAM Ave to, kriyAnA bIjA samayamAM te kriyA nathI tema kriyAnA AraMbha pUrve paNa kriyA nathI, mATe jo kriyAnA uttara samayamAM vagara kriyAe kAryanI prApti thatI hoya to kriyAnA prAraMbha pUrve paNa kriyA vagara kAryanI prApti thavI joIe; kema ke kriyAnA uttara samayamAM paNa kriyAno abhAva che ane kriyAnA prAraMbha pUrve paNa kriyAno abhAva che, tethI kriyAno abhAva baMne ThekANe samAna hovAthI kriyAnA uttara samayamAM kArya thatuM hoya to kriyAnA AraMbha pUrve paNa kArya thavuM joIe ane kriyAnA AraMbha pUrve kArya thatuM nathI tema kriyAnA uttara samaye paNa kArya thaI zake nahi, tethI prAmANika anubhava anusAra kriyAkALamAM kriyAnuM kArya thAya che ane je karAyeluM kArya che te karAtuM paNa hoya ane u52ma kriyAvALuM paNa hoya, jema karavatathI kApavAnI kriyA karAya che tyAre lAkaDAnA bhedarUpa kArya kriyamANa che ane tyArapachI lAkaDAnA bhedarUpa je kArya che te uparata kriyAvALuM che. vaLI, vyavahAranaya kahe che ke kriyamANa anya che ane kRta anya che, tethI kriyAkALamAM kAryanI niSThA nathI, paraMtu uttaramAM kAryenI niSThA che. kaI rIte vyavahAranayanuM vacana paNa yuktiyukta che ? te spaSTa kare che koI vyakti ghaTa banAvavAno AraMbha kare tyAre AraMbhakALamAM ghaTa dekhAto nathI, vaLI, AraMbha karyA pachI sivAdinA samayomAM paNa=ghaTanI avAMtara avasthAonA samayamAM paNa, ghaTa dekhAto nathI, paraMtu ghaTa banAvavAnI kriyA samApta thAya tyAre ja ghaTa dekhAya che, mATe ghaTa karAto hoya tyAre karAyo kahevAya nahi, paraMtu ghaTa karavAnI kriyAnI samAptimAM ghaTa karAyo che tema kahevAya che. vyavahAranayanuM A vacana paNa nizcayanaya sAthe virodhI nathI, phakta nizcayanaya pratyeka samayanI kriyAnuM kArya te ja samaye thAya che tema svIkAre che, jyAre vyavahAranaya ghaTano arthI ghaTa banAvavAno prAraMbha kare tyArathI te kriyAne ghaTa banAvavAnI kriyA che tema mAne che, tethI dIrghakAlanI kriyA pachI ghaTarUpa kArya thAya che tema kahe che, pratisamayanI kriyAthI je kArya thAya che te kAryane jovAmAM vyavahAranaya pravartato nathI, paraMtu je kAryane lakSya karIne kriyAno prAraMbha karAya che te kArya na thAya tyAM sudhI te kriyAthI kArya thayuM nathI tema svIkAre che. jema koI naga2 ta2pha koI puruSa jato hoya tyAre pratisamaya gamananI kriyAthI te te sthAnanI prAptirUpa kArya thAya che topaNa nagaranI prApti thAya tyAre ja vyavahAranaya mArA gamananuM phaLa prApta thayuM che tema svIkAre che ane nizcayanaya pratisamaya gamananI kriyAthI te nagarane Asanna-Asannatara sthAnanI prAptirUpa kAryane svIkArIne kahe che ke gamananI kriyAnuM kArya pratikSaNamAM thAya che, tethI prastutamAM nizcayanayanI dRSTithI arihaMta ceiyANaM sUtra bolanAra sAdhu ke zrAvaka kAyAno tyAga ka2vA mATe prayatnazIla thayelA te dezanI apekSAe tyAga karAyelI kAyAvALA jANavA. jema gamanakriyA karanAra jeTalAM pagalAM nagara tarapha jAya che teTalA aMzathI te sthAnamAM pahoMcelo ja kahevAya, tema huM kAyAno tyAga karuM chuM e pramANe bolanAra sAdhu ke zrAvaka teTalA aMzathI mana Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 vacana-kAyAnA anya vyApArono tyAga karIne sthAna, mauna, dhyAnamAM javAnI je AgaLa pratijJA karaze tene anurUpa tyAganA pariNAmavALA teTalA aMzamAM thAya che ane jyAre annattha sUtra bolIne kAyotsargamAM sthira thAya che tyAre sarva dezanI apekSAe tyAga karAyelA mana-vacana-kAyAnA vyApAravALA che=vItarAgatAne abhimukha gamanakriyAne choDIne teo kAyotsargamAM mana-vacana-kAyAnI sarva anya pravRttino tyAga kare che. lalitavistarA H 50 Aha 'zraddhAdivikalasyaivamabhidhAnaM mRSAvAdaH '; ko vA kimAheti, satyam, itthamevaitaditi tantrajJAH, kintu na zraddhAdivikalaH prekSAvAnevamabhidhatte, tasyAlocitakAritvAt, mandatIvrAdibhedAzcaite tathAdarAdiliGgA iti, nAtadvata AdarAdIti, atastadAdarAdibhAve'nAbhogavato'pyeta iti / lalitavistarArtha : gaDhathI zaMkA kare che - zraddhAdi rahitanuM A pramANe kathana=caityavaMdana karavA mATe prastuta sUtra bolatI vakhate vadhatI jatI zraddhA AdithI huM kAussagga karuM chuM e kthana, mRSAvAda che, koNa zuM kahe che ?=koNa nA pADe che ? satya che=zraddhA Adi vikala prastuta sUtra bole che te mRSAvAda te kathana satya che, A rIte ja A che=zraddhAdi rahita prastuta sUtra bole tenuM kathana mRSAvAda che e rIte ja e che, e pramANe zAstranA jANanArAo kahe che, paraMtu zraddhAdi vikala vicAraka puruSa ja A pramANe bolato nathI=huM vadhatI jatI zraddhA Adi karuM chuM e pramANe bolato nathI; kema ke tenuM=prekSAvAnanuM, AlocitakArIpaNuM che ane maMda-tIvra Adi bhedavALA A=zraddhAdi, te prakAranA Adara Adi liMgavALA che, atadvAnane=zraddhA Adi rahitane, Adara Adi nathI, AthI tyAM Adara AdinA bhAvamAM anAbhogavALAne paNa A=zraddhAdi che. paMjikA H nanu kadAcicchraddhAdivikalaH prekSAvAnapyevamabhidadhad dRzyata ityAzaGkyAha 'mante 'tyAvi; manto mRtyu:, tIvra:=prakRSTa:, vizabdAt tanumavamavartI madhyama:, ta va mevAH=vizeSA:, yeSAM te tathA, caH samuccaye, ete zraddhAdayaH kiMviziSTA ityAha- tathA tena prakAreNa, ye AdarAdayo vakSyamANAsta eva liGgaM=gamakaM yeSAM te tathA / 'itiH' vAkyasamAptau / nanu kathameSAM liGgatvaM siddhmityaahna=naiva, atadata:=zraddhAvimato, 'yata' kRti te, AvAti vakSyamALameva, 'kRti' gataH=zraddhAviAragatyAllinggmiti, tataH kiM siddhamityAha- ataH = zraddhAdikAraNatvAt, tadAdarAdibhAve tatra - kAyotsarge, AdarAdeH liGgasya, bhAve=sattAyAm, anAbhogavato'pi = calacittatayA prakRtasthAnavarNAdyupayogavirahe'pi, kiM punarAbhoge ? iti 'api'zabdArthaH, ete= zraddhAdayaH, kAryAvinAbhAvitvAt kasyacit kAraNasya yathA pradIpasya prakAzena vRkSasya vA chAyayA, 'iti:' vAkyasamAptau, ato mandatayA zraddhAdInAmanupalakSaNe'pi, AdarAdibhAve sUtramuccArayatoSpi na prekSAvattAkSatiH / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra paMjikArca - nanu kSAvichU .... prekSavarAtiH | kyAreka zraddhA Adi vikala prekSAvAta paNa A rIte bolatA dekhAya che, e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - satyAdi lalitavistarAnuM pratIka che, maMda= mRdu, tIvra=prakRSTa, Adi zabdathI tadda ubhaya madhyavartI-maMda ane tIvra baMnenA madhyavartI, madhyama te ja= maMda-tIvra ane madhyama ja, bhedo che jeone=vizeSa che jeone, te tevA che=maMda-tIvra Adi bheTavALA che, 4 samuccayamAM che, A=zraddhAdi, kevA viziSTa che ?=maMda-tIvra Adi bheTavALA zraddhAdi kevA viziSTa che? ene kahe che - te prakAre je Adara Adi vasthamANa che te ja liMga=gamaka che jeonuM te tevA cheAdara Adi liMgavALA che, rUtti zabda vAkyanI samApti mATe che, kevI rIte AmanuM te prakAranA Adara AdinuM liMgapaNuM siddha che, ethI kahe che - je kAraNathI atadvAna-azraddhAdivALAne, vacamANa ja evA Adara Adi nathI ja, AthI zraddhAdinuM kAraNa paNuM hovAthI zraddhAdinuM Adara AdimAM kAraNa paNuM hovAthI, liMga che, tenAthI zuM siddha che? ethI kahe che=maMda-tIvra Adi bhedavALAM te prakAranAM Adara Adi liMgo che ema pUrvamAM kahyuM tenAthI zuM siddha che? ethI kahe che - AthI= zraddhAdinuM kAraNa paNuM hovAthI, tyAM kAyotsargamAM, Adara AdinA bhAvamAM=Adara Adi liMganI sattAmAM, anAbhogavALAne paNa calacitapaNAne kAraNe prakRti sthAna-vaNadinA upayoganA virahamAM paNa, zuM vaLI, AbhogamAM mAnasa upayogamAM, e gari zabdano artha che, A=zraddhAdi che. kema kAyotsargamAM Adara AdivALA jIvone anAbhogamAM paNa A zraddhAdi che ? te spaSTa karavA mATe kahe che - koIka kAraNanuM kAryanI sAthe avinAbhAvipaNuM hovAthI anAbhogavALAne paNa A zraddhAdi che ema avaya che, je pramANe pradIpanuM prakAzarUpa kArya sAthe avinAbhAvipaNuM che athavA vRkSanuM chAyA sAthe avinAbhAvipaNuM che tema Adara AdinuM zraddhA Adi kAryanI sAthe avitAbhAvipaNuM che ema avaya che, ti zabda vAkyanI samAptimAM che, AthI=vItarAga pratye Adara Adi bhAvavALA jIvo zraddhAdivALA che AthI, maMdapaNAne kAraNe zraddhAdinA anupalakSaNamAM paNa caityavaMdanakALamAM zraddhAdi che te nahi jaNAtA hovA chatAM paNa, Adara AdinA bhAvamAM=vItarAga pratye bahumAna AdinA bhAvamAM, sUtrane uccAra karatAne paNa prekSAvAtapaNAnI kSati nathI=potAnA vItarAga pratyenA Adara Adi bhAvone anurUpa prastuta kAyotsarganI kriyA che e prakArano kaMIka bodha hovAthI teomAM prekSAvAnapaNuM nathI tema kahI zakAya nahi. bhAvArtha: pUrvamAM kahyuM ke vadhatI jatI zraddhAthI huM kAussagna karuM chuM, tyAM vicArakane prazna thAya ke jeone vitarAgatA ja jIvanI suMdara avasthA che tevI zraddhA nathI tenA kAraNe teonI medhA paNa vItarAgatAnA pAramArthika svarUpane jovA mATe leza paNa pravartatI nathI, paraMtu bAhya padArtho mane kayA anukULa che ane kayA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para lalitavistarA bhAga-3 pratikULa che temAM ja tenI medhA pravarte che, AthI ja zAstro bhaNe topaNa zAstromAM kahelAM anuSThAno kaI rIte vItarAgatAnuM kAraNa che te viSayaka leza paNa abhimukha bhAva thato nathI, paraMtu teonI zAstraviSayaka mati tuccha aihika bAhya padArthonI prAptinA upAyarUpe ja pravarte che, jema aMgAramardaka AcArya zAstro bhaNyA topaNa teonI mati vItarAgatAne abhimukha leza paNa pravartI nahi, paraMtu zAstraadhyayananI pravRtti tuccha aihika bAhya mAna-khyAti Adi mATe thaI, tethI teo medhA Adi vikala hatA, vaLI, teonI dhRti paNa bAhya bhogomAM ja hoya che, kaSAyonA zamanane anukULa vyApAramAM hotI nathI, tethI teone dhAraNA paNa mokSane anukULa bhAvomAM nathI, teonI vicAraka zakti paNa bAhya padArthamAM ja nipuNatAvALI hoya che, vItarAgatAne anukULa anuprekSA thAya tevI koI nipuNatA hotI nathI tevA jIvo koIka saMyogathI caityavaMdana Adi kare ane prastuta sUtrathI vadhatI jatI zraddhA AdithI kAussagna karuM chuM ema bole che e mRSAvAda ja che ema koIne zaMkA thAya tene graMthakArazrI kahe che temAM koI zaMkA nathI, paraMtu te bolanArA jIvo mRSAvAda ja kare che e satya che ane tattvanA jANanArAo teonI caityavaMdananI kriyAne mRSAvAda ja mAne che, paraMtu vItarAgatAmAM leza paNa zraddhA Adi nathI ane vicAraka che teo kyAreya A prakAre sutra bole nahi; kema ke vicAraka jIvo je kaMI bole teno vicAra karIne ja bole che ane teone spaSTa jaNAtuM hoya ke AtmAnI vitarAga avasthA suMdara nathI; kema ke bhogajanya sukharahita asAra avasthA che, teo kyAreya prastuta sUtra bolIne vadhatI jatI zraddhA AdithI huM kAussagna karuM chuM tema bole nahi, paraMtu mUDhatA Adi bhAvone kAraNe ke tuccha AlokanA mAna-sanmAna AdinA kAraNe tevA jIvo prastuta sUtra bole che tenAthI teone mRSAvAdanI ja prApti che. vaLI, anya saMsArI jIvo ke jeomAM maMda zraddhAdi bhAvo che teo je caityavaMdana Adi kare che temAM te prakAranAM Adara Adi liMgothI zraddhAdi bhAvonuM anumAna thaI zake che, jema keTalAka bhadraka prakRtivALA jIvo upayogazUnya caityavaMdana Adi karatA hoya topaNa teone vItarAga pratye kaMIka AdarabhAva che, AthI upadezaka pAse teo sAMbhaLe ke saMsAra cAragatinI viDaMbanA svarUpa che, temAM rahelA jIvo naraka-tiryaMca Adi gatimAM aneka prakAranI kadarthanA prApta kare che, manuSyabhavamAM paNa roga-zoka Adi aneka kadarthanAo pAme che, devabhavamAM paNa paraspara IrSyA Adi bhAvonI kadarthanA pAme che, tethI saMsAranA bhogo aneka klezothI saMzliSTa che, mATe asAra che ane mukta avasthA janma-jarA-roga-zoka AdithI rahita ane bhoganA kleza vagaranI che tethI suMdara che, te sAMbhaLIne jeone mokSa pratye dveSa thato nathI, chatAM bhogasAmagrI rahita mokSamAM sukha che tevo bodha thayo nathI tevA paNa jIvo saMsAranA klezathI para evA mokSa pratye dveSavALA nathI ane teone caityavaMdana mokSanA upAyarUpe karavAno abhilASa thAya che teone mokSanA adveSathI mokSanA upAya pratye maMda zraddhA varte che, ane jeone mokSa jIvanI suMdara avasthA che ane saMsAra jIvanI vikRta avasthA che, mokSaprAptino upAya vItarAgatA che ane avItarAgatA saMsAranuM kAraNa che tevo spaSTa svasaMvedanarUpa bodha varte che teone mokSa ane mokSanA upAya pratye tIvra zraddhA che ane maMda zraddhA ane tIvra zraddhAnA vacalA bhedone pAmelI zraddhA madhyama zraddhA che ane jeone je prakAranI zraddhA che tene anurUpa Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para arihaMta ceIcANa sUtra Adara Adi bhAvo thAya che, tethI Adara Adi kAryothI zraddhA AdinuM anumAna thaI zake che. jeone leza paNa zraddhAdi nathI teone mokSa pratye ke mokSanA upAya pratye leza paNa Adara Adi bhAvo nathI. AthI je jIvone mokSa pratye ane mokSanA upAya pratye Adara Adi bhAvo che tevA jIvo caityavaMdana Adi kALamAM calacitta hovAne kAraNe prastuta sUtra bolatI vakhate sthAna-varNa AdinA upayoga vagaranA hoya topaNa teomAM zraddhAdi bhAvo che, mATe teonuM caityavaMdana sarvathA niSphaLa nathI. vaLI, prastuta sUtrathI teo bole che ke vadhatI jatI zraddhA AdithI huM kAussagna karuM chuM, e vacana mRSAvAda paNa nathI ane teone vItarAga pratye bahumAna Adi bhAvo che, mATe teomAM prekSAvAnapaNAnI kSati paNa nathI; kema ke vItarAga pratye bahumAna che ane tenI abhivRddhine anukULa prastuta caityavaMdananI kriyA che, mATe vicArake te prakAranI kriyA karIne ja cittane sthira karavA yatna karavo joIe ane tevA jIvo caMcaLatAthI kriyA karatA hoya topaNa kriyAkALamAM sUtranA koIka koIka bhAvonA sparzathI teomAM vartatA zraddhA Adi bhAvomAM paNa atizayatA Ave che, mATe jeomAM maMda zraddhA che ane anAdi abhyAsane kAraNe ati cAMcalya che teo paNa prastuta caityavaMdanathI je zubhabhAva kare che te teonA kalyANanuM bIja che, sarvathA zraddhAdi vikala jIvonuM ja caityavaMdana mRSAvAdarUpa hovAthI anarthanA phalavALuM che. lalitavistarA : ikSurasaguDakhaNDazarkaropamAzcittadharmAH ityanyairapyabhidhAnAt, ikSukalpa ca tadAdarAdIti bhavati, ataH krameNopAyavataH zarkarAdipratimaM shrddhaadiiti| __ kaSAyAdikaTukatvanirodhataH zamamAdhuryApAdanasAmyena cetasa evamupanyAsa iti, etadanuSThAnameva caivamihopAyaH tathA tathA sadbhAvazodhaneneti paribhAvanIyama, uktaM ca prairpi'AdaraH kara pratiravinaH saMpavAma: jijJAsA tajjJasevA ca, sdnusstthaanlkssnnm||1|| ato'bhilssitaarthaaptistttdbhaavvishuddhitH| yathekSoH zarkarAptiH syAtkramAtsaddhetuyogataH / / 2 / / ityaadi|' lalitavistarArtha: IkSa-rasa-goLa-khAMDa-zarkarAnI upamAvALA cittanA dhama che, e pramANe bIjAo vaDe paNa abhidhAna hovAthI zraddhAdinA maMda-tIvra Adi bhAvonI prApti che ema anvaya che ane ti e hetuthI=IkSa Adi jevA cittadharmo che e hetuthI, IkSa jevA te AdarAdi =kAyotsarganA viSayamAM AdarAdi che, AthI krama vaDe upAyavALAne zarkarAdi jevA zraddhAdi thAya che. kaSAyAdinA kaTukatvanA nirodhathI zamamAdhuryanA ApAdananuM sAmya hovAthI IkSa AdimAM sAmya hovAthI, citano A pramANe upavAsa che IkSa AdinA upamAnathI upameyapaNArUpe citanA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 54 Adara Adino upanyAsa che, ane A anuSThAna ja A rIte=prastuta sUtra dvArA praNidhAna karAya che e rIte, ahIM=zarkarAdi jevA zraddhAdi thavAmAM, upAya che; kema ke te te prakAre sadbhAvanuM zodhana che e prakAre paribhAvana karavuM joIe ane bIjA vaDe paNa=anya darzanakAro vaDe paNa, kahevAyuM che karaNamAM Adara, prIti, avighna, saMpattino Agama, jijJAsA ane tenA jANanArAnI sevA sadanuSThAnanuM lakSa che. khAnAthI = sahanuSThAnathI, abhilaSita arthanI prApti che; Dema De tenAthI = sahanuSThAnathI, tenA lAvanI = abhilaSita arthane anukULa bhAvanI, vizuddhi che, je pramANe sahetunA yogathI kramasara zeraDIthI zarkarAnI prApti che. tyAhi. paMDA : paramatenApi zraddhAdInAM mandatIvrAditvaM sAdhayannAha ikSurasaguDakhaNDazarkaropamAH ikSvAdibhiH paJcabhirjanapratIteH upamA-sAdRzyaM yeSAM te tathA, cittadharmmA:= manaHpariNAmAH, iti=etasyArthasya, anyairapi tantrAntarIyaiH, kiM punarasmAbhiH abhidhAnAt bhaNanAt ? prakRtayorevopamAnopameyayoryojanAmAha- ikSukalpaM ca ikSusadRzaM ca tad AdarAdi tasmin = kAyotsarge, AdaraH= upAdeyabhAvaH, 'Adi'zabdAt karaNe prItyAdi, iti asmAtkAraNAd, bhavati = saMpadyate, ataH = ikSukalpAdAdarAdeH krameNa=prakarSaparipATyA, upAyavataH = taddhetuyuktasya, zarkarAdipratimaM, zarkarA - sitA, 'Adi' zabdAt pazcAnupUrvyA khaNDAdigrahaH (tatpratimaM) tatsamaM pratyekaM prakRtasUtropAttaM ( zraddhAdi ) = zraddhAmedhAdiguNapaJcakam 'itiH' parisamAptau / Aha- kimiti dRSTAntAntaravyudAsenekSvAdyupamopanyAsa ityAzaGkyAha kaSAyAdikaTukatvanirodhataH, kaSAyAH = krodhAdayaH, 'Adi' zabdAdindriyavikArAdigrahaH ta eva kaTukatvaM= kaTukabhAvaH, tasya nirodhAdAtmani, kimityAha- zamamAdhuryApAdanasAmyena, zama: - upazamaH, sa eva mAdhuryaM = madhurabhAvaH zubhabhAvaprINanahetutvAt, tasya ApAdanaM vidhAnaM, tena tasya vA sAmyaM sAdRzyaM; tena cetaso-manasaH, 'evam'= ikSvAdyupamAnopameyatayopanyAsa AdarAdInAm, 'itiH' parisamApto, 'upAyavata' iti prAguktam, ata upAyameva darzayati, - etadanuSThAnameva ca prakRtakAyotsargavidhAnameva, na punaranyat, 'ca: ' samuccaye, evam = iti sAmAnyenAdarAdiyuktam, iha iti = zarkarAdipratimazraddhAdibhavane, upAya: = hetu:, kuta ityAhatathA tathA = tattatprakAreNa, sadbhAvazodhanena zuddhapariNAmanirmalIkaraNena, iti = etat, paribhAvanIyam = anvayavyatirekAbhyAmAlocanIyametad, idamapi paramatena saMvAdayannAha - uktaM ca 'parairapi' mumukSubhiH, kimuktamityAha 'AdaretyAdizlokadvayaM' sugamam, navaram ' avighna' iti sadanuSThAnanihatakliSTakarmmatayA sarvatra kRtye vighnAbhAvaH / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 arihaMta ceIyANaM sUtra paMjikArya - para tenA pi... vinAmAd: I paramatathI paNa zraddhAdinA maMdatIvradipaNAne sAdhanA karatAM kahe cheH avya darzanakAro paNa yogamArganI pravRti viSayaka pariNatinA zraddhAdi bhAvonI maMda-tIvratAne dAMtathI svIkAre che tene batAvatAM graMthakArazrI kahe che - surasAikazopama: e lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha spaSTa kare che - lokamAM pratIta Isu Adi pAMca vaDe upamA che=sAdastha che jeone te tevA che=Izu-rasa-goLa-khAMDa-zarkarAnI upamAvALA che. koNa upamAvALA che ? tethI kahe che - citanA dharmo che=mokSane anukULa mananA pariNAmo che, e arthane anya vaDe paNa taMtrotarIya vaDe paNa, abhidhAna hovAthI zraddhAdinA maMdatIvra Adi bhedo che ema avaya che, zuM vaLI, amArA vaDe? e sanoramAM rahelA gari zabdano artha che, prakRta evA ja upamAna upameyanI=Izva Adi upamA dvArA upameya evA Adara AdinI, yojanAne kahe che - ane Izu jevA te Adara Adi che-temAM arthAta kAyotsargamAM upAdeya bhAva che Adi zabdathI=navarAtimAM rahelA Adi zabdathI, karaNamAM prIti AdinuM grahaNa che, rUti A kAraNathI=IkSa Adi jevA citanA dharmo che e kAraNathI, thAya che= kAyotsargamAM Iznakalpa Adara Adi thAya che, AthI=IkSakalpa Adara Adi hovAthI, kramathI prakarSanI paripAdithI, upAyavALAneta6 hetuyukta evA jIvane=Adara AdinI vRddhinA hetubhUta caityavaMdana Adi kriyAthI yukta jIvane, zarkarAdinI upamAvALA zraddhAdi thAya che, zarkarA=sitA, Adi zabdathI= pArthirAtrimAM rahelA gari zabdathI, paccAnupUrvIthI khAMDa AdinuM grahaNa che, tenA jevuM pratyeka prakRta sUtramAM kahevAyeluM zraddhA-medhAdi guNapaMcaka thAya che. hari zabda parisamAptimAM che kathAnI samAptimAM che. ahIM zaMkA kare che - kayA kAraNathI dAMtAMtaranA tyAgathI ikSa AdinI upamAno upabhyAsa che? e AzaMkA karIne kahe che - pAyAviduranirodhaH e lalitavistarAnuM pratIka che, kaSAyo krodhAdi che, Adi zabdathI indriyanA vikAra AdinuM grahaNa che, te ja=kaSAyo ane indriyanA vikAro ja, kaTukabhAva che, tenA virodhathI AtmAmAM pragaTa thAya che, zuM pragaTa thAya che ? ethI kahe che - zamamAdhuryanA ApAdananuM sAmya hovAthI cittano e prakAre upanyAsa che ema avaya che, zama=upazama, te ja mAdhurya madhurabhAva; kema ke zubhabhAvanuM prItinuM hetupaNuM che, tenuM zamarUpa mAdhuryanuM, ApAdana=niSpAdana, tenI sAthe athavA tenuM madhurabhAvanA ApAdananuM, sAmya che=I AdimAM sAdagya che, te kAraNathI citano=manano, A prakAre=isu AdinA upamAnathI upameyapaNArUpe, Adara Adino upanyAsa che, rati zabda parisamAptimAM che, upAyavALAne e pramANe pUrvamAM kahevAyuMaupAyavALAne kramasara zarkarAdi jevA zraddhAdi thAya che ema pUrvamAM kahevAyuM, AthI upAyane ja batAve che - ahIM=zarkarAdi sadaza zraddhAdinA bhavanamAM, A Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka lalitavistarA bhAga-3 anuSThAna ja=prakRta kAyotsarganuM sevana ja, A rIte=sAmAnyathI Adara Adi yukta, upAya che=hetu. che, paraMtu anya nathI, zabda samuccayamAM che, kayA kAraNathI zarkarAdi jevA zraddhAdi thavAmAM kAyotsarganuM sevana ja upAya che, anya nahi. kayA kAraNathI ? ethI kahe che - te te prakAre sadbhAvatA zodhatathI zuddha pariNAmanA nirmalIkaraNathI, A paribhAvana karavuM joIe=avayavyatireka dvArA A Alocana karavuM joIe=jeo prakRta kAyotsarga Adara Adi yukta seve che teonA zraddhAdi kramasara vRddhi pAme che ane jeo prastuta kAyotsarga Adara AdipUrvaka sevatA nathI teonA zraddhAdi vRddhi pAmatA nathI e prakAre avaya-vyatireka dvArA paribhAvita karavuM joIe, A paNa=AdarAdinuM kArya zraddhAdi che e paNa, paramata vaDe saMvAdana karatA=batAvatAM kahe che - ane para evA mumukSuo vaDe kahevAyuM che, zuM kahevAyuM che? ethI kahe che - mAretyAdi zlokaThaya sugama che, phakta aviMete be zlokamAM rahelo aviddha zabda, sadanuSThAnathI haNAyelA kliSTa karmapaNAne kAraNe sarvatra kRtyomAM=saMsAranI ke yogamArganI sarva pravRttiomAM, vidhyano abhAva e aviddha zabdano artha che. bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe kahyuM ke kAyotsargamAM maMda-tIvrAdi bhedavALA zraddhAdi bhAvo Adara Adi liMgavALA che, tenAthI e phalita thAya ke Adara AdinI taratamAtAne anusAra taratamatAnA pariNAmavALA zraddhAdi bhAvo che; kema ke zraddhAdi sAthe niyata vyAptivALA Adara Adi pariNAmo che ane te vacana yogamArgane kahenArA anyone paNa saMmata che, te batAvavA mATe kahe che - anya darzanakAro paNa yogIonA cittanA pariNAmo ikSa-rasa-goLa-khAMDa ane zarkarAnA bhedathI pAMca prakAre svIkAre che, ethI phalita thAya che ke keTalAka jIvone kAyotsargamAM ikSakalpa AdarAdi varte che ane teo caityavaMdana kare to te AdarAdi kramasara vRddhi pAmIne zarkarA jevA thAya che, tethI te jIvone zraddhAdi cittadharmo paNa ikSukalpa hovA chatAM caityavaMdananA anuSThAnathI kramasara vRddhi pAmIne zarkarAdi jevA thAya che. ahIM vizeSa e che ke anya darzanakAro yogamArganI prathama bhUmikAthI mAMDIne kSapakazreNi sudhInI bhUmikAnI pariNatine ikSu Adi pAMca bhedomAM vibhAjana kare che, tethI yoganI prathama cAra dRSTio izurasa-guDa-khAMDa jevI che ane uttaranI cAra dRSTio zarkarA jevI che, tethI je jIvone sUkSma bodha thayo nathI, teo iluthI mAMDIne khAMDa sudhInA madhura samabhAvanA pariNAmane vedana karanArA che ane samyagdaSTi jIvo zarkarA jevA madhura zamapariNAmane vedana karanArA che ane te zarkarA jevo zamabhAvano pariNAma ja uttarottara vRddhi pAmIne yoganI AThamI dRSTine prApta kare tyAre prakarSanA pariNAmathI kSapakazreNi kAlabhAvi parAkoTinA zarkarA jevA madhura zamapariNAmanuM vedana kare che, tethI jeo zamapariNAmanA kAraNabhUta Adara AdipUrvaka caityavaMdana anuSThAna kare che teomAM vartatA Adara Adi pariNAmo anusAra zraddhAdi bhAvo che tema anumAna thAya che, AthI ja Adya bhUmikAvALA jIvonuM mithyAtva maMda thayeluM hovAnA kAraNe anaMtAnubaMdhI Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 arihaMta ceIyANaM sUtra kaSAya paNa kaMIka maMda thayelo che tevA jIvo kvacit saMsAranA AzayathI caityavaMdana karatA hoya topaNa vyaktarUpe vartato teono saMsAranA sukhano Azaya nivartana pAme tevo zithila hoya che ane mithyAtvanI maMdatAne kA2Ne mokSane anukULa evA te caityavaMdana anuSThAnamAM kaMIka sUkSma Adara Adi bhAvo paNa vartatA hoya che. tevA jIvone te caityavaMdana anuSThAna ikSu jevA kaMIka zamamAdhuryathI yukta che, AthI ja tevA jIvo sadanuSThAna karIne A lokanAM bAhya sukhone prApta kare che tyAre cittanI svasthatA prApta thayA pachI mokSa mATe paNa sadanuSThAna karanArA bane che ane jeonA cittamAM atyaMta mithyAtva varte che teo asagrahathI dUSita mativALA hoya che, teo kvacit mokSanA AzayathI caityavaMdana karatA hoya topaNa vItarAganA vacanathI viparIta atattvamAM dRDha abhiniveza hoya to teonuM caityavaMdana anuSThAna ikSu jevA mAdhuryavALuM paNa nathI, jema asagrahathI dUSita mativALA jamAlI vyakta mokSanA AzayavALA hovA chatAM bhagavAnanA vacanathI viparItamAM dRDha abhinivezavALA hovAthI mithyAtvanI kaTutA utkaTa hovAne kAraNe jamAlImAM leza paNa zamamAdhuryano bhAva na hato. tethI cAritranA guNasthAnakane pAmelA paNa jIvo jyAre asagrahathI atyaMta dUSita mativALA thAya che tyAre teonA anuSThAnathI leza paNa Adara Adi bhAvo pragaTa thatA nathI ane mithyAdRSTi jIvo paNa mithyAtvanI maMdatAne kA2Ne kaMIka tattvane abhimukha samAlocana kare tevI anaMtAnubaMdhI kaSAyanI maMdatAnA pariNAmavALA thAya che, tyAre ikSukalpa AdarAdi pragaTe che ane tevA jIvo caityavaMdana Adi sadanuSThAna karIne mithyAtvane kramasara maMda-maMdatara karIne samyaktva pAme che tyAre zarkarA jevuM zamamAdhurya prApta thAya che ane samyagdaSTi jIvo paNa zakti anusAra sadanuSThAna sevIne zamapariNAmane atizaya karIne kSapakazreNine anukULa baLasaMcaya karatA hoya che, AthI ja zaktisaMcaya thAya tyAre avirata samyagdaSTi ja kramasara dezavirati, sarvavirati ane asaMga anuSThAnano svIkAra kare che. tenAthI mahAvIrya saMcaya thAya tyAre kSapakazreNine prApta karIne vItarAga thAya che tyAre teomAM sadA mATe zamabhAvanA pariNAmarUpa mAdhurya sthirabhAvarUpe prApta thAya che. ahIM ikSu-2sa AdinI upamA dvArA yogamArganA pariNAmane kema kahela che ? te spaSTa karavA mATe kahe che - AtmAmAM kaSAyanA pariNAmo ane indriyonI viSayone abhimukha utsukatA e kaTu pariNAma che ane e kaSAyonA ane indriyonA vikArarUpa kaTuka bhAvo jema jema nirodha pAme che tema tema zamabhAvanA pariNAmarUpa mAdhurya prApta thAya che, tethI ikSumAM ane zamabhAvamAM madhurabhAvanuM sAmya che te batAvavA mATe ikSu Adi tulya cittadharmo che e prakAre upanyAsa karyo che. phakta ikSu AdinuM mAdhurya 2sanendriya dvArA grahaNa thAya che, te pudgalamAM vartatA mAdhuryanuM vedana che ane sadanuSThAnanA sevanathI thatA kaSAyonA ane indriyonA vikAronA zamanathI thatuM mAdhurya AtmAnI mULa prakRtirUpa svasthatAnA anubhavarUpa che. vaLI, je jIvomAM ikSu Adi tulya kaSAyonuM zamana pragaTyuM che tenI vRddhino upAya caityavaMdana Adi sadanuSThAna ja che; kema ke caityavaMdana Adi sadanuSThAnakALamAM anuSThAna viSayaka pravartato te prakArano Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 lalitaviktA bhAga-3 upayoga te anuSThAnajanya zubhabhAvone abhimukha je je aMzathI thAya che te te aMzathI AtmAmAM pragaTa thayela zuddha pariNAmane nirmaLa kare che e anubhava anusAra anvaye vyatireka dvArA vicAravuM joIe. jema vivekI zrAvaka paNa upayogapUrvaka caityavaMdana Adi anuSThAna kare che tyAre tenA upayoga anusAra sUtra-artha viSayaka vItarAganA guNano je aMzathI sparza thAya che te aMzathI cittamAM bhogano saMzleSa pUrNa karatAM uttaramAM alpa-alpatara thato svasaMvedanathI jaNAya che ane jyAre jyAre vivekI zrAvaka te prakAranA anuSThAnanuM sevana karatA nathI tyAre tyAre bhogano avasthita saMzleSa anuSThAnanI sahAyatA vagara svataH nivartana pAmato jaNAto nathI. A prakAre samyagu paribhAvana karavAthI sukhanA arthI jIvanI utkaTaruci sukhanA upAyamAM ullasita thAya che ane vivekI jIvane zamabhAvanA sukha AgaLa anya sarva sukho tuccha ane asAra jaNAya che ane zamabhAvanuM sukha jema jema vRddhi pAme che tema tema vartamAnamAM sukha vadhe che, AgAmI uttama bhAvonI prApti dvArA tenI atizaya vRddhi thaze ane aMte pUrNa sukhamaya mokSanI prApti thaze tevo vizvAsa thavAthI zakti anusAra apramAdathI sadanuSThAnane sevavAno ullAsa thAya che. vaLI, sadanuSThAna sevanArAmAM Adara Adi hoya che tema anya vaDe paNa kahevAyuM che te graMthakArazrI batAve sadanuSThAnanuM lakSaNa-sadanuSThAna pratye Adara, karaNamAM prIti, vipnano abhAva, saMpattino Agama, jijJAsA ane tadjJanI sevA che, tethI e prApta thAya ke jeonuM mithyAtva maMda thayuM che teone guNavRddhinA kAraNabhUta sadanuSThAna sevavA pratye svAbhAvika Adara varte che. vaLI, sadanuSThAna prItipUrvaka kare che ane prItipUrvaka sadanuSThAna sevavAne kAraNe pApaprakRtio kSINa thAya che, tethI saMsAranA kSetramAM ke yogamArganA kSetramAM sarvatra vino alpa thAya che, tethI te vighna vagara sukhapUrvaka svasthatAthI jIvI zake che. vaLI, sadanuSThAnakALamAM vartatA tenA adhyavasAyane anukULa puNyaprakRtio jAgrata thAya che, tethI zArIrikamAnasika svasthatA prApta thAya tevI saMpattinuM Agamana thAya che. vaLI, tevA mahAtmAo AdarapUrvaka sadanuSThAna seve che tyAre te sadanuSThAna viSayaka vizeSa-vizeSanI jijJAsA varte che arthAt kaI rIte A sadanuSThAna prakarSathI sevI zakAya tevI jijJAsA varte che, AthI ja tevA jIvo sadanuSThAnanA sUkSma rahasyane jANanArA uttama puruSonI sevA kare che, tethI sadanuSThAnanA sUkSma bhAvonI prApti karIne sadanuSThAnane atizaya karavA samartha bane che. A sadanuSThAnanA sevanathI abhilaSita arthanI prApti thAya che arthAt cittamAM kaSAyonA zamanathI ane puNyaprakRtinA utkarSathI sarva prakAranA abhilaSita arthonI prApti thAya che. kaI rIte prApti thAya che ? tethI kahe che - te te prakAranA bhAvanI vizuddhithI sarva prakAranA sukhanI paraMparAnI prApti thAya che. je pramANe isune sadhetuno yoga thAya to kramasara zarkarAnI prApti thAya che arthAt isune palanAra puruSano yoga thAya to rasanI prApti thAya ane te rasane ukALavAnI kriyAnA yoganI prApti thAya to goLa, khAMDanA kramathI zarkarAnI prApti thAya che te rIte sadanuSThAnathI sarva prakAranA kalyANanI prApti thAya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra lalitavistarA - aprekSAvatastu yadRcchApravRtteH naTAdikalpasya guNadveSiNo mRSAvAda eva, anarthayogAt, tatparitoSastu tadanyajanAdhaHkArI mithyaatvgrhvikaarH| yo ,'daNDIkhaNDanivasanaM bhasmAdivibhUSitaM satAM shocym| pazyatyAtmAnamalaM grahI narendrAdapi hydhikm||1|| mohavikArasametaH, pshytyaatmaanmevmkRtaarthm| tadvyatyayaliGgarataM, kRtArthamiti tdgrhaaveshaat||2|| ityaadi|'. tasmAtprekSAvantamaGgIkRtyaitatsUtraM saphalaM prtyetvymiti| lalitavikatarArtha - vaLI, apekSAvALA jIvanI=vastunuM samAlocana karyA vagara mugdhatAthI pravRtti karanArA jIvanI, cadacchA pravRtti hovAthI naTa Adi jevA guNadveSI jIvano mRSAvAda ja che=vadhatI jatI zraddhAthI huM kAussagna karuM chuM e prakAranuM abhidhAna mRSAvAda ja che; kema ke anarthano yoga che te kriyAthI pApabaMdhanI prApti che, vaLI, teno paritoSakate kAussagna karavA dvArA thayelo paritoSa, tenAthI anya janane hIna karanAra mithyAtva grahano vikAra che, je pramANe anyo vaDe kahevAyuM che - daMDI jIrNa vAvALA bhammAdithI vibhUSita saMtapuruSone zocca evA potAne grahI-AgrahI puruSa, narendrathI paNa atyaMta adhika jue che. mohavikArathI yukta puruSa tenA vyatyaya liMgamAM rata A prakAranA akRtArtha evA potAne "kRtArtha' e pramANe jue che, kema ke tenA grahano Avela che. ityAdi=ItyAdithI anya zlokonuM grahaNa che, te kAraNathI=apekSAvALAnuM prastuta sUtranuM uccAraNa mRSAvAda che te kAraNathI, prekSAvAnane AzrayIne=vicArapUrvaka pravRtti karanAra jIvane AzrayIne, A sUtra=arihaMta ceIyANaM sUtra, saphala jANavuM. paMjikA - 'tatparitoSe'tyAdi, tena-mRSAvAdena mithyAkAyotsargarUpeNa, paritoSaH -kRtArthatArUpaH, 'tuH' punararthe, tadanyajanAdhaHkArI-samyakkAyotsargakArilokanIcatvavidhAyI, mithyAtvagrahavikAro-mithyAtvamevonmAdarUpatayA graho-doSavizeSaH, tasya vikAra iti, 'evamiti grahaprakAreNa, 'tadvyatyayaliGgaratami ti, tasya kRtArthasya, vyatyayaH=akRtArthaH, tasya liGgAni-ucchRGkhalapravRttyAdIni, teSu ratam, 'tadgrahAvezAdi ti, sa eva graho-mohavikAraH tadgrahaH, tasya aaveshaad-udrekaat| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 lalitavistarA bhAga-3 paMjikArtha H 'tatparitoSe 'tyAdi drAt / / tatvaritoSetyAdi lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha kare che, tenAthI=mithyA kAyotsargarUpa mRSAvAdathI=vItarAga pratye abahumAna hovA chatAM huM vadhatI jatI zraddhAthI kAussagga karuM chuM e rUpa mithyA kAyotsargarUpa mRSAvAdathI, kRtArthatArUpa paritoSa=meM caityavaMdana karyuM che e prakAranA pariNAmarUpa paritoSa, tenAthI anya janane adhaHkArI che=samyak kAyotsarga karanArA lokanA nIcatvane batAvanArA che, mithyAtva grahano vikAra che=tevA jIvono paritoSa mithyAtva ja unmAdarUpapaNuM hovAne kAraNe doSavizeSarUpa graha teno vikAra che, tu zabda punaH arthamAM che, uddharaNanA zlokamAM rahela vamno artha graha prakArathI che, uddharaNamAM rahela tattvatvanikArata eno artha kare che - teno=kRtArthano, vyatyaya=akRtArtha, tenAM ucchaMkhala pravRtti Adi liMgo teomAM rata evA potAne kRtArthanI jema jue che ema anvaya che, tAjJAvezo artha kare che te ja graha= vyatyaya liMgamAM rata che ane potAne kRtArtha mAne che te ja mohanA vikArarUpa tagraha che, tenA AvezathI=udrekathI, potAne kRtArtha mAne che. - bhAvArtha: pUrvamAM kahyuM ke ikSuthI mAMDIne zarkarA sudhInA cittadharmavALA jIvo je caityavaMdana Adi kare che teomAM maMda-tIvra Adi bhedavALA zraddhAdi avazya che, tethI calacittavALA jIvo paNa Adara AdipUrvaka caityavaMdana karatA hoya to teomAM prekSAvAnapaNAnI kSati nathI ane jeo zraddhAdi vikala hoya ane prekSAvAna hoya teo A prakAranuM sUtra bolatA nathI. vaLI, jeo zraddhAdi vikala che ane aprekSAvALA jIvo che arthAt vastunI samAlocanA karyA vagara mugdhatAthI pravRtti karanArA jIvo che, te jIvo prastuta sUtra bolIne kAyotsarga kare che te mRSAvAdarUpa ja che; kema ke teo yadacchAthI pravRtti karanArA che, naTa Adi jevA caityavaMdananI pravRtti karanArA che ane guNadveSI che, mATe teo caityavaMdana karavAnA adhikArI nathI, chatAM huM vadhatI jatI zraddhAthI kAyotsarga karuM chuM tema bole che te mRSAvAda svarUpa che, jema kuMbhAranuM micchA mi dukkaDaM vAstavika pote karelA kRtyanA leza paNa pazcAttApavALuM nathI, paraMtu yadacchA pravRttirUpa che, tema jeone guNa pratye dveSa che teo leza paNa guNavRddhine anukULa pravRtti karatA nathI, paraMtu yadacchAthI te prakAre sUtra bole che, tethI naTa Adi jevI teonI pravRtti che. jema naTa je prakAre potAnA hAva-bhAva batAve te prakAranA bhAvo cittamAM nathI hotA, lokane batAvavA mATe che, jema kuMbhAranuM micchA mi dukkaDaM pApanA nivartanane abhimukha pariNAmavALuM leza paNa nathI, mAtra batAvavA mATe che, tema aprekSApUrvaka pravRtti karanArA jIvone guNane abhimukha javAno leza paNa pariNAma nathI, chatAM prastuta sUtra dvArA guNavAna evA vItarAga pratye vadhatI jatI zraddhA AdithI huM kAussagga karuM chuM tema bole che te mRSAvAda ja che, jenAthI pApabaMdharUpa anarthanI ja prApti thAya; kema ke guNanA pratye dveSa vidyamAna hovA chatAM 'guNane anukULa huM yatna karuM chuM' e prakAre sRSA bhASaNa karIne teo pApa ja bAMdhe che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMta ceIyANaM sUtra 1 ahIM guNadveSIthI e prApta thAya ke pUrNa guNa svarUpa mokSa che ane pUrNa guNa svarUpa mokSa pratye kA2Na evo je mokSamArga bhagavAnanA vacana svarUpa che, te paNa guNa rUpa che tenA pratye dveSa ane mokSamArgamAM prasthita jIvo pratye je dveSa te guNadveSa che, jema jamAlIne mokSa pratye icchA hatI, topaNa bhagavAnanA vacanarUpa mokSamArganA eka dezamAM je dveSa hato te guNadveSa hato, vaLI, koIkane guNavAna pratye irSyA Adine kA2Ne paNa tenA guNo pratye dveSa thAya te guNadveSI che ane te guNadveSa jeTalo atizaya teTalA saMsAranI vRddhi thAya che; ane yogamArganI bhUmikAne sanmukha thayelA jIvo mithyAtvanI maMdatAne kAraNe kvacit bhagavAnanA vacanathI viparItamAM ruci dharAve che, topaNa te ruci nivartanIya che, tethI te viparIta ruci zithila mULavALI hovAthI guNadveSarUpa nathI, paraMtu te jIvo guNanA adveSavALA che ane jema jema teone mokSa ane mokSamArganA svarUpano bodha thAya che tema tema guNano rAga vadhe che ane guNarUpa bhagavAnanA vacanamAM je viparIta ruci che te kramasara alpa-alpatara thAya che ane guNano rAga vRddhi pAmIne samyaktva prAptikALamAM utkaTa varte che, tethI teone sarvajJanAM sarva vacanamAM sthira rAga hoya che, AthI 'sarvAMgayaM sammatta' e prakAranuM vacana che arthAt sarvajJanAM sarva vacano viSayaka ruci varte che, tethI jeone ikSu jevo paNa muktino adveSa pragaTyo che teo guNadveSI nathI, paraMtu jeone tattvabhUta paNa bhagavAnanA vacanamAM jamAlInI jema dveSa varte che tevA guNadveSI jIvo prastuta sUtra bolavAnA anadhikArI che, chatAM yaddacchAthI pravRtti karIne teo mRSAvAda ja kare che, vaLI, teone tenAthI paritoSa che, te paNa asamaMjasa che te batAvatAM kahe che - te jIvo mithyA kAyotsargarUpa mRSAvAdathI meM kAussagga karyo che e prakArano paritoSa mAne che teo samyak kAyotsarga karanArA lokone nIcatva batAvanAra che arthAt pote je rIte kAyotsarga kare che, e rIte ja kAyotsarga karavo ucita che ane jeo samyak kAyotsarga karIne vItarAga tarapha janArA che teo mUrkha che tema batAvanArA che; kema ke guNadveSI jIvone guNa tarapha janArA jIvo mUrkha bhAse che, jema jamAlIne bhagavAnanuM vacana svIkAranArA mUrkha che tema ja jaNAya che; kema ke teone te vacanamAM viparItarUpe ja sthira ruci che, tethI te rUpe je svIkAre te ucita karanArA che tema jaNAya che ane jeo tene anucita mAne che teo hIna che tema mAne che, tema guNadveSI jIvo samyak kAussagga karanArAone sAkSAt ullekha na kare topaNa arthathI nIca ja mAne che. vaLI, teo guNa pratye dveSavALA hovA chatAM guNavRddhine anukULa yatna karAve evA bhAvane kahenAra prastuta sUtra bole che te mithyAtva grahano vikAra che arthAt teomAM mithyAtvarUpa unmAda varte che te ja AgraharUpa vikAra che ane te vikArane vaza ja pote prastuta kAyotsarga karIne meM kAussagga karyo che tema paritoSa mAne che, vastutaH teoe kAyotsargane anukULa leza paNa yatna karyo nathI, tethI teono paritoSa mithyAtvano ja vikAra che, temAM anya darzananI sAkSI Ape che. jema koI bhikSuka hoya, hAthamAM daMDa hoya, jIrNa vastra hoya, bhasma AdithI vibhUSita hoya ane atyaMta anucita pravRtti karanArA hoya, tethI vicArakone te dayApAtra jaNAtA hoya, chatAM huM saMnyAsI chuM e prakAranA potAnA AgrahathI rAjAthI paNa huM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 lalitavistarA bhAga-3 adhika chuM tema potAne mAne che, vastutaH te rAjAthI adhika nathI, paraMtu sAmAnya manuSya karatAM paNa hIna che; kema ke saMnyAsano veza grahaNa karIne viparIta pravRtti kare che, tethI atyaMta niMdanIya che, chatAM mohanA vikArane kAraNe potAnA saMnyAsavezane joIne A rIte huM kRtArtha chuM tema potAne jue che, vAstavika saMnyAsanA liMgamAM viparIta urphekhala pravRtti karanAra hovAthI te akRtArtha che, chatAM potAne kRtArtha mAne che, te teno mohanA vikArano Aveza che, tema jeo jamAlInI jema bhagavAnanA liMgane dhAraNa karanArA che ane uzruMkhala pravRtti karanArA che, chatAM potAnA sAdhuveSane joIne pote katArtha che ema jeo mAne che, teo mithyA paritoSavALA che. vastutaH guNanA keSavALA teo vezanI viDaMbanA karIne vartamAnanA bhavamAM paNa ziSTapuruSone dayApAtra bane che ane bhaviSyamAM anarthonI paraMparAne ja prApta karaze, tethI apekSAvALA jIvonI sadanuSThAnanI pravRtti jema nidya che tema prastuta sUtra bolavApUrvaka caityavaMdananI kriyA paNa niMdya ja che, te kAraNathI vicArakone AzrayIne prastuta sUtra saphaLa jANavuM arthAt teo prastuta sUtra bolIne potAnAmAM vartatA ikSu Adi bhAvatulya je upazamanuM sukha che tene caityavaMdananI kriyA dvArA je je aMzathI atizayita kare che te te aMzathI teonuM karAyeluM caityavaMdana saphaLa che, tethI caityavaMdana mATe bolAtuM prastuta sUtra paNa saphaLa jANavuM. avataraNikA - kiM sarvathA tiSThati kAyotsargamuta neti Aha-'annattha UsasieNamityAdi - avataraNikArya : zuM sarvathA kAyAnA tyAgamAM rahe che? athavA nahi ethI kahe che - annatya UsasieNe ItyAdika ucchavasita Adine choDIne, rahe che. sUtra: anattha UsasieNaM nIsasieNaM khAsieNaM chIeNaM jaMbhAieNaM uDDaeNaM vAyanisaggeNaM bhamalIe pittamucchAe suhumehiM aGgasaMcAlehiM suhumehiM khelasaMcAlehiM suhumehiM diTThisaMcAlehiM, evamAiehiM AgArehiM abhaggo avirAhio hujja me kAussaggo, jAva arihaMtANaM bhagavaMtANaM namukkAreNaM na pAremi tAva kAyaM ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi / sUtrArtha - zvAsa levAthI zvAsa mUkavAthI, udharasa AvavAthI, chIMka AvavAthI, bagAsuM AvavAthI, oDakAra AvavAthI, vA-chUTa thavAthI, cakkara AvavAthI, pita vaDe mUrchA AvavAthI, sUkSma rIrta aMga saMcAra thavAthI, sUkSma rIrta kaphano saMcAra thavAthI, sUkSma rIrta daSTino Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 annattha sUtra saMcAra thavAthI e vagere AgArathI anyatra=AgAne chaDIne mAra mAryotsarga alagna avirAdhita thAva, jyAM sudhI arihaMta bhagavaMtone namaskAra varDa pAruM nahi, tyAM sudhI potAnI kAyAne rasthAna varDa mauna vaDe dhyAna varDa vasirAvuM chuM. lalitavistaza: anyatrocchvasitena-ucchvasitaM muktvA yo'nyo vyApArastenAvyApAravata ityarthaH, evaM sarvatra bhAvanIyam, tatrordhvaM prabalaM vA zvasitamucchvasitaM, tena, 'nIsasieNaM ti=adhaH zvasitaM niHzvasitaM, tena, 'khAsieNaM ti=kAsitena kAsitaM pratItaM, 'chIeNaM ti-kSutena, idamapi pratItameva, 'jaMbhAieNaM'tijRmbhitena, vivRtavadanasya prabalapavananirgamo jRmbhitamucyate, 'uDueNaM'ti-udgAritaM pratItaM, tena, 'vAyanisaggeNaM ti-adhiSThAnena pavananirgamo vAtanisargo bhaNyate, 'bhamalIe'tti-bhramalyA, iyaM cAkasmikI zarIrabhramiH pratItaiva, 'pittamucchAe'ti-pittamUrcchayA, pittaprAbalyAnmanAGmUrchA bhvti| 'suhumehiM agasaJcAlehiti-sUkSmaiH agasaJcAraiH lakSyAlakSyairgAtravicalanaprakArai romodgmaadibhiH| 'suhumehiM khelasaJcAlehiti-sUkSmaiH khelasaJcAraiH, yasmAdvIryasayogisavvyatayA te khlvntrbhvnti| 'suhumehiM diTThisaJcAlehiti-sUkSmaiH dRSTisaJcAraiH nimessaadibhiH| 'evamAiehiM AgArehiM abhaggo avirAhio hujja me kAussaggotti'-evamAdibhiriti, 'AdizabdAd yadA jyotiH spRzati tadA prAvaraNAya kalpagrahaNaM kurvato'pi na kaayotsrgbhnggH| Aha-'namaskAramevAbhidhAya kimiti tadgrahaNaM na karoti yena tadbhaGgo na bhvti?'| ucyate, nAtra namaskAreNa pAraNamityetAvadeva aviziSTaM kAyotsargamAnaM kriyate, kintu yo yatparimANo yatra kAyotsarga uktaH, tata UrdhvaM samApte'pi tasmin namaskAramapaThato bhaGgaH; aparisamApte'pi paThato bhaGga eva, sa cAtra na bhavatIti, na caitatsvamanISikayaivocyate, yata uktamAre'agaNI u chiMdijja va bohiyakhobhAi dIhaDakko vaa| AgArehiM abhaggo ussaggo evmaaiehiN||1||' Akriyanta ityAkArA AgRhyanta iti bhAvanA:-sarvathA kAyotsargApavAdaprakArA ityrthH| taiHAkAraividyamAnairapi, na bhagno'bhagnaH, bhagnaH sarvathA nAzitaH, na virAdhito'virAdhitaH, virAdhitaHdezabhagno'bhidhIyate, bhUyAt 'me'=mama kaayotsrgH| lalitavistarArtha:-- ucchavasitathI anyatra=ucchavasitane choDIne, je anya vyApAra tenAthI avyApAravALA evA mAro kAussagga abhagna thAva ema yojana che, e rIte sarvatra=niHzvasita Adi sarva zabdomAM, bhAvana karavuM, tyAM uSNavasita Adi zabdomAM, Urdhva athavA prabaLa zvasita ucchavasita Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GY lalitavistarA bhAga-3 che tenA vaDe, niHzvasita adhAzvasita niHzvasita che tenA vaDe, khAMsI vaDe sita pratIta che, chIMka vaDe A paNaEchIMka paNa, pratIta ja che, bagAsA vaDe pahoLA karAyelA mukhanA prabala pavanano nirgama bagAsuM kahevAya che, ugAritaoDakAra pratIta che, tenAthI, vAtanirgamanathI=adhomukhathI pavanano nirgama vAtanirgama kahevAya che tenAthI, bhamarIthI ane A Akasmika zarIranI bhUmi pratIta ja che, pitanI mUrchAthI-pittanA prAbalyathI thoDIka mUrchA thAya che. sUkSama aMgasaMcArathI lalaca-alasaya evA gAmanA vicalananA prakAravALA romanA ugama Adi prakArathI, sUma khelasaMcArathI je kAraNathI vIrya sayogI sa dravyapaNuM hovAthI=vIryavALA jIvamAM sayogI avasthAthI yukta evuM vidhamAna jIvadravyapaNuM hovAthI, tekhelasaMcAro, aMdara thAya che=zarIranI aMdara thAya che, sUtrama daSTisaMcAro vaDe=nimeSAdi vaDe, AvA prakAravALA vagere AgAro vaDe mAro kAussagga bhagna avirAdhita thAva, AvA svarUpavALA AdithI, Adi zabdathI jyAre jyoti sparze tyAre DhAMkavA mATe vastrane grahaNa karatAne paNa kAyotsargano bhaMga nathI. ahIM prazna kare che - namaskArathI ja kahIne kAyotsarga pArIne, kayA kAraNathI tenuM grahaNa=vastranuM grahaNa, karato nathI? jethI teno bhaMga kAyotsargano bhaMga, na thAya? uttara Ape che - ahIM kAyotsargamAM, namaskArathI pAravuM eTaluM ja aviziSTa kAyotsargamAna karAtuM nathI=namukkAreNaM na pAremi e vacana dvArA namaskArathI pAravuM eTalAthI ja vizeSatA vagaranuM kAyotsarganuM pramANa karAtuM nathI, paraMtu je kAyotsarga je parimANavALo je kAyotsargamAM kahevAyo che, tyArapachI te samApta thaye chate paNa namaskArane nahi bolatAne bhaMga che, aparisamAptamAM paNa bolatAne bhaMga ja che ane ahIM=jyotinA sparza vakhate vastra grahaNa karavA mATe pravRtti kare emAM, te=bhaMga, nathI ane A=Adi padathI jyotinA sparza vakhate oDhavA mATe varu grahaNa karavuM e, svamatithI ja kahevAtuM nathI, je kAraNathI ArSamAM AgamamAM kahevAyuM che - agni sparze athavA mAnuSayoro-kSobhAdi, dIrgha kAyAvALA sarpAdi daMza kare, e vagere AgAro vaDe kAyotsarga agni che. AgArano artha kare che - karAya che e AkAro cheHgrahaNa karAya che e prakAranI bhAvanA che, sarvathA kAyAnA utsargamAM apavAdanA prakAro che e prakArano artha che, te vidhamAna paNa AkAro vaDe AgAro vaDe, na bhagna alagna, bhagna=sarvathA nAza pAmelo, na virAdhita avirAdhita, virAdhita dezabhagna kahevAya che, mAro kAyotsarga abhagna avirAjita thAva. paMjikA - 'vIryasayogisadravyataye ti, vIryeNa vIryAntarAyakarmakSayakSayopazamaprabhaveNAtmazaktivizeSeNa, sayogIni= Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 annatya sUca saceSTAni, santi = vidyamAnAni dravyANi manovAkkAyatayA pariNatapudgalaskandhalakSaNAni, yasya sa tathA (vIryasayosindvavya:), tadmAvattattA, tA, athavA, vIryeLa-lakSabena, soSino manovAvavavyApAravataH, sato=nIvastha, dravyatA bhagyArAvIna prati hetumAvaH, tatyaMti 'agaNIo chiMdejja ve 'tyAdi, agnirvA spRzet, svasya kAyotsargAlambanasya ca gurvvAderantarAlabhuvaM vA kazcidavacchindyAt, 'bohikA ' = mAnuSacaurAH, 'kSobhaH ' svarASTrapararASTrakRtaH, 'Adi' zabdAt gRhapradIpanakagrahaH, 'dIrghA' = dIrghakAyaH sarpAdirdaSTo vA tenaiva tatasteSAM pratividhAne'pi na kAyotsargabhaGga iti bhAvaH / paMjikArtha H 'vIryasozilavRddha vyatave 'ti . . vAyotsarnAmA kRti bhAvaH / / vIryasosiddhavyataveti lalita vistarAnuM pratIka che, teno artha kare che - vIryathI=vIryaMtarAyakarmanA kSaya athavA kSayopazamathI utpanna thayela Atmazakti vizeSathI, sayogI=ceSTAvALA, vidyamAna evAM dravyo arthAt mana-vacana-kAyapaNAthI pariNata yugalaskaMdharUpa dravyo che jene=je jIvane, te tevo che=vIrya sayogi sad dravyavALo che teno bhAva tattA te paNAthI khelasaMcAro zarIramAM thAya che ema anvaya che athavA vIryathI=pUrvamAM varNana karyuM evA vIryathI, sayogI jIvane=mana-vacana-kAyAnA vyApAravALA jIvane, dravyatA=khelasaMcAra Adi pratye hetubhAva, tenAthI zarIramAM khelasaMcAra thAya che ema saMbaMdha che. gALIo thrilekhkha vetyAddi lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha kare che athavA agni sparza kare ane kAyotsarganA AlaMbanavALA potAne guru AdinI aMtarAla bhUmine=sthApanAcAryanI aMtarAla bhUmine, koIka avacchedana kare=vacamAMthI pasAra thAya, tyAre AgaLa javAmAM kAyotsargano bhaMga nathI ema saMbaMdha che, bohikA=manuSya saMbaMdhI coro, kSobha=svarASTra-pararASTraSkRta upadravo, Adi zabdathI gharanA dIvAnuM grahaNa che, dIrgha=dIrghakAyAvALA sarpAdi, daMza Apyo hoya tenA kAraNe ja koI pravRtti kare to kAyotsargano bhaMga thato nathI, tethI teonA pratividhAnamAM paNa=agni AdinA sparza vagereno pratikAra karavAmAM paNa, kAyotsargano bhaMga nathI e prakArano bhAva che. bhAvArtha: usita Adi zabdo ucchvAsa AdinA arthamAM che ane dehanA vyApArono je parihAra azakya che tevI ucchavAsa AdinI kriyAne choDIne kAyotsarga karanAra mahAtmA praNidhAna kare che ke A vagere apavAdarUpa AgArone choDIne mAro kAyotsarga abhagna thAva=saMpUrNa nAza na thAva ane avi2Adhita thAva= dezathI bhaMga na thAva, tethI te zabdo dvArA je mahAtmA te prakAranA praNidhAnapUrvaka AgaLa kahevAze te rIte sthAna, mauna ane dhyAnathI AtmAne vosirAve che te mahAtmA teTalA AgArone choDIne sarva prakAranA kAyAnA vyApArano tyAga kare che, vacanathI mauna dhAraNa kare che ane manamAM ciMtanIya sUtramAM upayukta thAya che teono kAyotsarga sarvathA bhaMga thayo nathI ane virAdhita paNa thayo nathI, ane jeono upayoga vacce Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 vacce anyatra jAya che te te aMzathI virAdhita thAya che ane nirapekSa rIte mana-vacana-kAyAne pravartAve che, teono kAussagga sarvathA bhagna thAya che ane tevo bhagna ane virAdhita kAyotsarga na thAya tene mATe AgArapUrvaka prastuta sUtrathI praNidhAna karAya che. lalitavistara : tatrAnena sahajAstathA alpetaranimittA Agantavo niyamabhAvinazcAlpAH bAhyanibandhanA bAhyAzcAticArajAtaya ityuktaM bhavati, ucchvAsaniHzvAsagrahaNAt sahajAH, sacittadehapratibaddhatvAt; kAsitakSutajRmbhitagrahaNAt tvalpanimittA AgantavaH, svalpapavanakSobhAdestadbhAvAt; udgAravAtanisargabhramipittamUrchAgrahaNAt punarbahunimittA Agantava eva, mahAjIrNAdestadupapatteH; sUkSmAGgakheladRSTisaMcAragrahaNAcca niyamabhAvino'lpAH, puruSamAtre sambhavAt evamAdhupalakSitagrahaNAcca bAhyanibandhanA bAhyAH, taddvAreNa prasUteriti upAdhizuddhaM paralokAnuSThAnaM niHzreyasanibandhanamiti jnyaapnaarthmmiissaamihopnyaasH| uktaM cAgame, 'vayabhaGge gurudoso thevassavi pAlaNA guNakarI u| gurulAghavaM ca NeyaM, dhammami ao u aagaaraa||1||' iti| etenArhaccaityavandanAyodyatasyocchvAsAdisApekSatvamazobhanam, abhakteH, na hi bhaktinirbharasya kvacidapekSA yujyate, ityetadapi pratyuktam, uktavadabhaktyayogAt, tathAhi- kA khalvatrApekSA? abhiSvaGgAbhAvAt, AgamaprAmANyAt, uktaM ca- "ussAsaM na niraMbhai, Abhiggahio vi kimuya cettttaae?| . sajjamaraNaM Nirohe, suhumussAsaM tu jynnaae||' na ca maraNamavidhinA prazasyata iti, arthahAneH, zubhabhAvanAdyayogAt, svaprANAtipAtaprasaGgAt, tasya cAvidhinA niSedhAt, uktaM ca'savvattha saMjamaM, saMjamAo appANameva rkkhijjaa| muccai aivAyAo, puNo visohI na yaa'virii||' kRtaM prsNgen| lalitavistarArtha : tyAM prastuta sUtramAM, AnA dvArA=ucchavasita Adi je AgAro batAvyA enA dvArA, sahaja aticAra jAtio che ane alpa nimitta AgaMtuka aticAra jAti che, alpathI Itara nimitavALI AgaMtuka aticAra jAtio che, niyamabhAvi alpa aticAra jAti ane bAhyanibaMdhana bAhya aticAra jAtio che, e pramANe kahevAyeluM thAya che - aticAranA te vibhAgane spaSTa kare che - ucchavAsa-niHzvAsanA grahaNathI sahaja aticAranI jAtinI prApti thAya che; kema ke sacita deha sAthe ucchavAsa-niHzvAsanuM pratibaddhapaNuM che, khAMsI-chIMka-bagAsAnA grahaNathI vaLI, alpa nimittavALA AgaMtuka aticAronI jAti prApta thAya che, kema ke svA pavananA kSobhAdithI teno bhAva che-dehavartI alpa prakAranA vAyunA saMcArathI kSobha thavAne kAraNe khAMsI Adino sabhAva Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azvattha sUtra che, oDakAra, vAyuno nisarga, bhrami, pisamUcchanA grahaNathI vaLI, bahu nimittavALI AgaMtuka ja aticAra jAtinuM grahaNa che; kema ke mahA ajIrNa AdithI tenI upapatti che=oDakAra AdinI upapatti che, sUkSma aMgasaMcAra, khelasaMcAra ane daSTisaMcAranA grahaNathI niyamabhAvi alpa aticAra jAtinuM grahaNa che; kema ke puruSamAtramAM saMbhava che ane vamavi upalakSitanA grahaNathI=sUtramAM pavanadi zabda che tenA dvArA upalakSita aticAronA grahaNathI, bAhya nibaMdhana bAhya aticAra jAtinuM grahaNa che; kema ke tenA dvArA=bAhya evA agni Adi dvArA, prasUti che=aticAranI upapatti che. upAdhizuddha paraloka anuSThAna sarva aticArorUpa upAdhithI rahita paralokanuM anuSThAna, niHzreyasanuM kAraNa bane che=mokSanuM kAraNa bane che, e jJApana mATe AmanokAyotsargamAM prApta thatA aticArono, ahIM prastuta sUtramAM, upavAsa che=AgAra rUpe upanyAsa che, ane AgamamAM kahevAyuM che - vratabhaMgamAM gurudoSa che, thoDI paNa pAlanA=vratanI thoDI paNa pAlanA, guNane karanArI che ane dharmamAM gurulAghava jANavuM, AthI ja AgAro che. rati zabda uddharaNanI samAptimAM che, AnA dvArA= vratabhaMgamAM gurudoSa che tenA parivAra mATe AgAro che tema kahyuM enA dvArA, A paNa prayukta che ema AgaLa saMbaMdha che, zuM pratyukta che ? te spaSTa kare che - arihaMtanA caityavaMdana mATe udhata zrAvakane ane sAdhune ucchavAsa AdinuM sApekSapaNuM kAyotsargamAM ucchavAsa Adine choDIne huM vosirAvuM chuM e prakAranuM sApekSapaNuM, azobhana che; kema ke abhakti che, kije kAraNathI, bhaktithI sabhara jIvane koI apekSA ghaTatI nathI=ucchavAsa Adine choDIne huM kAyotsarga karuM chuM e apekSA ghaTe nahi, paraMtu sarvathA kAyAno tyAga karuM chuM e prakAre ja kAyotsarga karavo joIe e paNa koIkanuM kathana nirAkRta che; kema ke pUrvamAM kahyuM e pramANe abhaktino ayoga che=guru-lAghavanuM Alocana karIne adhika guNanA kAraNane sevavA mATe AgArapUrvaka kAyotsarga karavAthI abhaktino ayoga che, kema abhaktino ayoga che ? te tathAdithI spaSTa kare che - ahIM=kAyotsargamAM, AgArapUrvaka pratijJA grahaNa karavAmAM apekSA kaI che ? arthAt apekSA nathI; kema ke abhivaMgano abhAva che-te prakAranA AgAro sevavA pratyenA rAgano abhAva che. ahIM prazna thAya ke jo te prakAranA AgArane sevavAnA rAgano bhAva na hoya to AgAra kema rAkhe che? temAM bIjo hetu kahe che - AgamanuM prAmANya che=AgamanA vacananuM anusaraNa che ane kahevAyuM che - Abhigrahika paNa abhigrahavALo paNa, ucchavAsano virodha kare nahi athavA ceSTAnuM zuM kahevuM? nirodhamAMsucchavAsa AdinA nirodhamAM, tatkAla maraNa thAya, vaLI, jayaNAthI sUkSama ucchavAsa grahaNa kare. ane avidhithI maraNa prazaMsA karatuM nathI=maraNa thAya te prakAre AgAra vagara kAussagna karAya e prazaMsA karAtuM nathI; kema ke arthanI hAni che kAyotsarga dvArA je nirjarArUpa phaLa prApta karavuM che tenI hAni che. kema daDha yatnapUrvaka maraNanI paNa upekSA karIne AgAra rahita kAyotsarga kare to arthanI hAni che? temAM hetu kahe che - Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 lalitavistAra bhAga-3 zubhabhAvanA Adino prayoga che=kAyotsarganI kyiA dvArA zubhabhAvanA ane zubhadhyAnano ayoga che. AgAra vagara maraNanI paNa upekSA karIne kAyotsarga kare tenAthI zubhabhAvanA Adino ayoga kema che? temAM hetu kahe che - potAnA prANanA atipAtano prasaMga cheHucchavAsa AdinA atyaMta nirodhapUrvaka kAyotsarga karavAthI potAnA mRtyuno prasaMga che. ahIM prazna thAya ke AtmakalyANa mATe yatna karatAM kadAca mRtyu thAya to zuM vAMdho ? ethI kahe che - ane teno prANanA tyAgano, avidhithI niSedha che ane kahevAyuM che - sarvatra saMyamanuM rakSaNa karavuM joIe, saMyamathI AtmAnuM ja rakSaNa karavuM joIe=bAhya jIvarakSAnA pAlanarUpa saMyamane gauNa karIne potAnA jIvananuM ja rakSaNa karavuM joIe, atipAtathI mukAya che saMyamane gauNa karIne AtmAnuM rakSaNa karavAthI mRtyuthI mukAya che, pharI vizuddhi thAya che ane avirati nathI. prasaMgathI saryuM. bhAvArtha : sUtramAM batAvelA AgAro keTalAka sahaja aticAra jAtivALA che, jema ucchavAsa-niHzvAsanuM grahaNa kAyotsarganI maryAdAnA ullaMghanarUpa kAyikakriyA svarUpa che, tethI tevA aticAranI jAti pratijJAmAM prApta na thAya mATe tene choDIne kAussagna karavAnI pratijJA karAya che, jethI sahaja aticAronI prApti na thAya, paraMtu aNIzuddha pratijJAnuM pAlana thAya. vaLI, keTalAka alpa nimittavALA AgaMtuka aticAranI jAti che, jema udharasa, chIMka, bagAsuM Ave te mana-vacana-kAyAnA tyAgapUrvaka kAyotsarganI pratijJAthI viparIta AcaraNA che, tethI te aticAranI jAti che, tenA nivAraNa mATe tene choDIne pratijJA karAya che. vaLI, keTalAka bahu nimittavALA AgaMtuka aticAronI jAti che; kema ke tevA prakAranA ajIrNa AdithI oDakAra Adi bhAvo thAya che, tethI kAyotsargakALamAM pratijJAnA ullaMghananA rakSaNa mATe tevA AgArone choDIne pratijJA karAya che. vaLI, keTalAka niyamabhAvi alpa aticAranI jAti che, jema sUkSma aMgasaMcAra Adi avazya thAya che, jethI tenA nimitte svIkArela pratijJAno bhaMga na thAya tenA mATe tene choDIne pratijJA karAya che. vaLI, keTalAka bAhya nibaMdhana bAhya aticAronI jAti prApta thAya che, jema kAyotsargakALamAM agni sparze to tenAthI rakSaNa mATe kAyotsargamAM ja dUra khasavuM paDe, tethI bAhya evA agninA kAraNe te prakAre kAyotsargathI viparIta bAhya pravRtti karavI paDe tyAre paNa svIkArelI pratijJAno bhaMga na thAya mATe tene choDIne pratijJA karAya che. ahIM prazna thAya ke alpakAlIna kAyotsargamAM paNa A prakAre AgAro kema batAvyA che ? tethI kahe che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ge annatya sUtra upAdhizuddha paralokanuM anuSThAna mokSanuM kAraNa che te batAvavA mATe AgArono upanyAsa che. Azaya e che ke je prakAranI pratijJA karelI hoya te pratijJAnAM sarva aMgonuM pUrNa pAlana thAya to te anuSThAnanAM sarva aMgorUpa upAdhithI zuddha te anuSThAna bane ane tevuM anuSThAna sevavAthI jIvamAM dRDha pratijJApAlanano adhyavasAya pragaTe che ane jeo dRDha pratijJApUrvaka te te anuSThAna seve che teomAM te anuSThAnanA sevananA baLathI moha nAza karavAne anukULa aMtaraMga dRDhavIrya ullasita thAya che, je uttarottara vRddhi pAmIne mokSanuM kAraNa banaze, tethI prAjJa puruSane bodha thAya che ke kAyotsargamAM jeno parihAra azakya che tene choDIne huM kAyotsarga karuM chuM, mATe kAyotsargakALamAM je prakAranA dRDha praNidhAnapUrvaka pramAdanA parihAra mATe bhagavAnanI AjJA che te pramANe ja mAre kAyotsarga ka2vo joIe, jethI pratijJAnA pUrNa pAlananA baLathI mArAmAM sattva pragaTe. jo AgAro na hoya to vicArakane adhyavasAya thAya ke jema kAyAne vosirAvavAnI pratijJA karIne paNa zvAsocchvAsa Adi grahaNa thAya che tema pramAdavaza anya paNa je kaMI skhalanA thAya che chatAM huM sevana karuM chuM teTalA aMzathI mAruM anuSThAna saphaLa che. vastutaH pratijJAnuM sarvAMzathI pAlana ja sattvanA saMcayanuM aMga che, AthI ja jeomAM sarvaviratinA pAlananI zakti nathI tene paNa potAnI zaktinA prakarSathI dezaviratinA anuSThAnanA pAlananI bhagavAnanI AjJA che ane te rIte jeo svabhUmikAnA dezaviratinA AcAro aNizuddha pAlana karIne zaktisaMcaya thAya tyAre sarvaviratinuM grahaNa karIne siMhanI jema moharUpazatrunA nAzamAM mahA parAkramavALA thAya che, tethI teonI dezivaratinI thoDI paNa pAlanA guNakarI bane che ane jeo upAdhizuddha anuSThAna sevavA mATe dRDha praNidhAnavALA nathI, mAtra dezavirati karatAM sarvavirati zreSTha che tema mAnIne sarvavirati grahaNa kare che ane dRDhapAlananuM sattva saMcaya thayeluM nahi hovAthI gurudoSo sevIne manuSyajanma paNa aphaLaprAyaH kare che, ethI dharmanI pravRttimAM gurulAghavanI vicAraNA karAya che, jethI je pravRttithI dRDha pratijJAnA pariNAmarUpa vIrya saMcaya thAya te guru anuSThAna che ane jenAthI dRDhavIrya saMcaya na thAya te laghu anuSThAna che, AthI ja susAdhu paNa utsargamArgathI zamabhAvamAM yatna karI zake tyAre apavAdanuM AlaMbana letA nathI, paraMtu apavAdanA sevana vagara zamabhAvanA pariNAmamAM dRDha yatna thato na hoya tyAre tenA rakSaNa mATe apavAda seve che, tethI zamabhAvamAM dRDha yatna thavAthI mahAbala saMcaya thAya che ane te vakhate jo apavAdanA sevana dvArA zamabhAvamAM yatna na karavAmAM Ave ane utsargamArganA sevananA baLathI zamabhAvanA pariNAmanI rakSA na thAya to zamabhAvanA dRDha saMskAro dvArA je dRDha vIryano saMcaya thAya te thAya nahi, mATe dharmanuM anuSThAna svIkAravAmAM ane tenA pAlanamAM guru-lAghavanuM Alocana Avazyaka che, AthI ja alpakAlIna evA kAyotsargamAM ke navakArazI Adi paccakkhANomAM paNa AgAro che. A kathanathI koIkanuM vacana nirAkRta thAya che, koIka zuM kahe che ? te spaSTa kare che - caityavaMdana mATe tatpara thayelA mahAtmA ucchvAsa Adine choDIne huM kAussagga karuM chuM ema bole che temAM ucchavAsa AdinA sevananI apekSA rahe che te apekSA suMdara nathI; kema ke jene bhagavAna pratye bhakti hoya teNe bhagavAnanI bhaktimAM sarva zaktithI udyama ka2vo joIe, paraMtu ucchvAsa Adine choDIne huM yatna karIza Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 7. te prakAranI apekSA rAkhavI ucita nathI. jema bhagavAnanI bhaktinA kALamAM deza-macchara Adi upadravo thAya topaNa tenI upekSA karIne bhagavAnanI bhakti karavAthI bhaktino atizaya thAya che ane jo macchara daMzAdinA parihAranI apekSA rAkhe to teTalA aMzathI bhaktinI nyUnatAnI prApti thAya, tethI bhagavAna pratye bhaktithI sabhara haiyAvALA mahAtmAe huM ucchvAsa Adine choDIne yatna karIza e prakAranI apekSA rAkhavI ucita nathI, A prakAranuM koIkanuM kathana nirAkRta che; kema ke upAdhizuddha anuSThAnanA pAlana mATe AgAro rakhAya che, paraMtu bhagavAnanI bhaktimAM nyUnatAne kAraNe AgAro rakhAtA nathI ane bhagavAne kaheluM anuSThAna pratijJA anusAra pUrNa zuddha pAlana thAya, apramAdane anukULa vIryano saMcaya thAya te mATe AgAra rakhAya che, AthI ja macchara deza AdinA upadravamAM huM teno parihAra karIza e prakArano AgAra rakhAto nathI; kema ke macchara daMza AdinA upadravamAM paNa dRDha vIryavALA thaIne kAussaggamAM yatna karavAthI ja bhaktino atizaya thAya che, paraMtu ucchvAsa Adi AgAro to pratijJAne aNizuddha pAlana karavA mATe rakhAya che, tenAthI dRDha pratijJApAlananuM vIrya saMcaya thAya che. AgArapUrvaka pratijJA karavAmAM apekSA nathI, tethI abhaktino yoga nathI te spaSTa karavA mATe kahe che. AgAramAM apekSA nathI; kema ke abhiSyaMgano abhAva che, jema macchara Adine dUra karavA mATe yatna karAya tyAM abhivRMganI prApti che, tethI teno AgAra nathI, tema ucchvAsa AdinI kriyA abhiSyaMgathI thatI nathI, paraMtu azakya parihArarUpa hovAthI tene choDIne pratijJA karAya che. ahIM prazna thAya ke ucchvAsa Adine choDIne huM kAussagga karuM chuM, tethI ucchvAsa Adi sevana viSayaka rAga che tema prApta thAya, mATe abhiSyaMga nathI tema kema kahI zakAya ? tethI bIjo hetu kahe che - AgamanuM prAmANya che=AgamavacananuM anusaraNa che, AgamamAM kahyuM che ke abhigrahavALA paNa mahAtmA ucchvAsano nirodha kare nahi, paraMtu yatanAthI sUkSma ucchvAsa grahaNa kare ane nirodhathI sagha maraNa thAya, tethI te AgamavacananuM anusaraNa karIne AgAro 2khAya che, paraMtu AgAranA viSayabhUta ucchvAsa AdinA sevananA abhiSyaMgathI AgAro grahaNa karAtA nathI. ahIM koIne prazna thAya ke bhagavAnanI bhaktimAM uchvAsa Adi sarva kAyavyApArano nirodha karIne yatna karavAmAM Ave ane mRtyu thAya topaNa bhagavAna pratyenI bhakti mATe te kAyanirodha karAyo che, tethI maraNamAM doSa nathI, e prakAranI zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che - avidhithI karAyeluM maraNa prazaMsA karAtuM nathI, tethI e phalita thAya, ke zamabhAvanI vRddhinA arthI sAdhuone zamabhAvanI vRddhimAM apramAdabhAva thato hoya to te maraNa prazaMsApAtra che, jema ghANImAM pilAnArA 500 mahAtmAone maraNAMta upasarga thaze tema nemanAtha bhagavAne skaMdakAcAryane kahela ane te maraNathI teo ArAdhaka thaze tema kahela; kema ke zamabhAvanI vRddhinI ja prApti thaze, tethI tevuM maraNa zamabhAvanI vRddhinuM kAraNa hovAthI prazaMsApAtra che, paraMtu kAyotsarga karavAmAM zvAsanirodhathI zamabhAvanI vRddhi thatI nathI, paraMtu bhagavAnanI bhakti dvArA zamabhAvanI vRddhine anukULa je kaMI yatna thAya che te rUpa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya sUtra arthanI hAni thAya che, mATe tenuM maraNa prazaMsApAtra bane nahi. kAussagnamAM ucchavAsa Adino nirodha karIne dhyAnamAM yatna karavAmAM Ave tenAthI arthanI hAni kema thAya che? temAM yukti batAve che - zubhabhAvanAno ane zubhadhyAnano ayoga che arthAt kAyotsargakALamAM bhagavAnanA guNomAM javAne anukULa yatna karavAnuM choDIne uchuvAsa AdinA nirodhamAM yatna karavAthI zubhabhAvanAnI prApti thatI nathI ke zubhadhyAnanI prApti thatI nathI, paraMtu potAnA prANatyAgano prasaMga prApta thAya che ane avidhithI prANano tyAga karavAno niSedha che; kema ke zvAsa nirodha karIne prANanAza thAya tenAthI samabhAvanA kaMDakonI vRddhi thatI nathI, paraMtu mUDhatAthI manuSyabhava niSphaLa karAya che, AthI ja zAstramAM kahyuM che ke sAdhue sarvatra cha kAyanA pAlanarUpa saMyamamAM yatna karavo joIe ane cha kAyanuM pAlana azakya jaNAya tyAre potAnA AtmAnuM rakSaNa karavuM joIe. AthI ja hiMsaka prANI Adi sanmukha AvatAM hoya tyAre jIvarakSAne anukULa yatnane gauNa karIne paNa mahAtmA vRkSAdi upara caDIne potAnA dehanuM rakSaNa kare che ane prANanA atipAtathI mukAya che, vaLI, vRkSa upara caDavAmAM je ayatanA thaI tenI vizuddhi kare che, paraMtu aviratinI prApti nathI. AnAthI e phalita thAya ke je mahAtmAo zamabhAvanA kaMDakanI vRddhi karI zake tema che te mahAtmAo prANane gauNa karIne paNa SaTu kAyanA pAlanamAM yatna kare che. AthI ja kaDavI tuMbaDIne paraThavavA gayela mahAtmAe tene pAThavavAthI thatI hiMsAne joIne tuMbaDIno AhAra karIne prANano tyAga karyo, tenAthI vRddhi pAmatA zamabhAvanA pariNAmanA baLathI sarvArthasiddhanI prApti thaI ane je mahAtmA tevA saMyogamAM zamabhAvanA pariNAmathI bhraMza pAme tema che teo bAhya jIvarakSAnA yatnane gauNa karIne paNa prANarakSaNa kare che ane rakSaNa karAyelA prANavALA te mahAtmA thayelI hiMsAnI AlocanAthI zuddhi kare che ane zamabhAvanI vRddhinA arthI teo bAhya saMyamane gauNa kare che, tenAthI aviratinI prApti thatI nathI, tethI je mahAtmAo kAyotsarga dvArA zamabhAvanI vRddhinA arthI che ane tenA mATe ja kAyotsarga kare che ane grahaNa karAyelI pratijJAnuM aNizuddha pAlana thAya te mATe AgAra rAkhe che te doSarUpa nathI ane mUDhatAne vaza thaIne AgAra vagara pratijJA kare ane te pratijJAnA pAlana mATe ucchavAsa Adino virodha kare tenAthI mRtyu thAya te Agama anusAra nahi hovAthI avidhithI maraNa che, tethI tenAthI AjJApAlanakRta zubhabhAvanI vRddhi thAya nahi. prasaMgathI saryuM mAro kAussagga abhagna thAva ema kahyA pachI te AgAro keTalA bhedavALA che tenI spaSTatA karI, tyArapachI AgAra rAkhavAnuM prayojana zuM che te batAvatAM kahyuM ke upAdhizuddha paralokanuM anuSThAna mokSanuM kAraNa che. e batAvavA mATe AgAra che, te sarva kathana prAsaMgika che te ahIM pUruM thAya che tema batAvIne sUtranA AgaLanA kathanano prAraMbha karatAM kahe che. lalitavistarA - kiyantaM kAlaM yAvat tiSThAmItyatrAha- 'jAva arihaMtANamityAdi, yAvaditi kAlAvadhAraNe, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 azokAdyaSTamahAprAtihAryalakSaNAM pUjAmarhantItyarhantaH, teSAmarhatAm, bhagaH samagraizvaryAdilakSaNaH, sa vidyate yeSAM te bhagavantaH, teSAM sambandhinA namaskAreNa = 'namo arihaMtANaM' ti anena, 'na pArayAmi' =na pAraM gacchAmi, tAvatkimityAha- 'tAva kArya ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi', tAvacchabdena jJAnanirdezamAha, 'jAvaM'=ve, 'sthAnena'=rdhvasthAnena hetubhUrtana, tathA 'monena' vAnirodhanakSaLena, tathA 'dhyAnena'-dharmadhyAnAvinA, 'appALa ti-prAkRtotyA AtmIyam| anye na 50ncevenamAlApam 'vosirAmi'='vyutsRjAmi' = parityajAmi, iyamatra bhAvanA- kAyaM sthAnamaunadhyAnakriyAvyatirekeNa kriyAntarAdhyAsamadhikRtya vyutsRjAmi, namaskArapAThaM yAvat pralambabhujo niruddhavAkprasaraH prazastadhyAnAnugatastiSThAmIti, tataH kAyotsargaM karotIti, jaghanyo'pi tAvadaSTocchvAsamAnaH / lalitavistarArtha : 72 jAva keTalA kALa sudhI huM rahuM chuM=kAyotsargamAM rahuM chuM, e prakAranA praznamAM kahe che arihaMtALamityAdi, teno ja artha spaSTa kare che thAvat e kAla avadhAraNamAM che=keTalA kALa sudhI e prakAranA arthamAM che, azoka Adi aSTa mahApratihAryarUpa pUjAne yogya che e arihaMto che, te arihaMtone, bhaga=samagra aizvaryAdirUpa bhaga, te vidhamAna che jeone te bhagavaMto teonA saMbaMdhI namaskArathI=namo arihaMtANaM e prakAranA AnAthI, na pAruM=pArane pAmuM nahi, tyAM sudhI zuM ?=tyAM sudhI zuM karIza ? ethI kahe che - potAnI kAyAne sthAnathI, maunathI, dhyAnathI tyAM sudhI vosirAvuM chuM, tAvat zabdathI kALanA nirdezane kahe che=teTalA kALa sudhI huM A traNa kriyA dvArA mArI kAyAne vosirAvuM chuM e prakAre kALanA nirdezane kahe che, sthAnathI=hetubhUta evA Urdhva sthAnathI=kAyotsarganA hetubhUta evA UrdhvasthAnathI, ane vANInA nirodharUpa maunathI ane dharmadhyAnAdi rUpa dhyAnathI potAnI kAyAne=dehane, vosirAvuM chuM, anya, A AlApakane='appANaM' e AlApane, bolatA nathI ja, vosirAmi=huM tyAga karuM chuM. -- - - ahIM=sthAnAdi dvArA huM kAyAne vosirAvuM chuM e kathanamAM, A bhAvanA che sthAna, mauna ane dhyAnanI kriyAne choDIne yiAMtaranA sevanane AzrayIne kAyAno huM tyAga karuM chuM, namaskAra pATha sudhI pralaMba bhujAvALo niruddha vANInA prasaravALo prazasta dhyAnathI anugata rahuM chuM, tethI kAyotsargane karuM chuM, jaghanya paNa ATha ucchvAsa pramANa sudhI kAussagga karuM chuM ema yojana che. bhAvArtha: pUrvamAM kahyuM ke A AgArothI mAro kAussagga abhagna avirAdhita thAva. have keTalA kALa sudhI huM kAussaggamAM rahIza batAvavA mATe kahe che jyAM sudhI arihaMta bhagavaMtane namaskAra dvArA huM pArane na pAmuM=kAyotsarganI maryAdAne pUrNa na karuM, tyAM sudhI huM kAyotsargamAM rahIza, navakArathI pA2vAnuM kahyuM tyAM arihaMta bhagavaMta kevA che tenuM smaraNa kare che, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 annatya sUtra jagatamAM buddhimAna evA devothI ane devendrothI azoka Adi aSTa mahAprAtihAryarUpa pUjAne yogya che te arihaMto che ane samagra aizvaryAdirUpa bhaga vidyamAna che jeone te bhagavaMta che. tethI e prApta thAya ke jeonI pUjAthI sarva kalyANanI paraMparAnI prApti thAya che mATe buddhimAna evA devo teonI viziSTa prakAranA mahA prAtihArya dvArA pUjA kare che, vaLI, te bhagavAna aMtaraMga vItarAgatA Adi saMpUrNa aizvaryavALA che, tethI tevA uttama puruSane namaskAra karIne huM kAyotsarganA pArane na pAmuM tyAM sudhI huM kAyotsargamAM rahIza. kaI rIte kAyotsargamAM rahIza ? tethI kahe che - kAyAthI laTakatI bhujAvALo huM sthiramudrAmAM rahIza, vANIthI saMpUrNa maunane dhAraNa karIza ane manathI prazasta dhyAnane anugata evo huM kAyotsargakALamAM rahIza, tethI je mahAtmA te prakAranA pratisaMdhAnapUrvaka ucchvAsa AdinA nirodhamAM yatna karavAnuM choDIne kAyAne niSprakaMpa karavA yatna kare che, vANIthI saMpUrNa mauna dhAraNa kare che ane mana dvArA kAyotsargamAM ciMtanIya sUtramAM cittane sthApana karIne manoyoga pravartAve che temanA cittamAM je prakAre arihaMta ceiyANaM sUtrathI pratisaMdhAna thayeluM te pramANe vadhatI jatI zraddhApUrvaka arihaMta caityonA pUjana AdithI niSpAdya vItarAgabhAvane anukULa yatnavALuM teonuM citta bane che ane abhyAsadazAmAM kvacit skhalanA thatI hoya topaNa te prakAranA yatnathI saMpannadazAne pAmIne upAdhizuddha anuSThAna ka2vA mATe te mahAtmA samartha bane che ane prastuta sUtrathI je kAyotsarga karAya che temAM jaghanyathI paNa ATha ucchvAsanuM pramANa che tenAthI nyUna nathI. lalitavistarA : iha ca pramAdamadirAmadApahatacetaso yathAvasthitaM bhagavadvacanamanAlocya tathAvidhajanAsevanameva pramANayantaH pUrvAparaviruddhamitthamabhidadhati- 'utsUtrametat, sAdhvAdilokenAnAcaritatvAt', etaccAyuktam, adhikRtakAyotsargasUtrasyaivArthAntarAbhAvAt, uktArthatAyAM coktAvirodhAt / atha 'bhavatvayamarthaH kAyotsargakaraNe, na punarayaM sa' iti| kimarthamuccAraNamiti vAcyam, vandanArthamiti cet, na, atadarthatvAt; atadarthoccAraNe cAtiprasaGgAt, kAyotsargayuktameva vandanamiti cet, kartavyastarhi sa iti, bhujapralambamAtraH kriyata eveti cet, na, tasya pratiniyatapramANatvAt; ceSTAbhibhavabhedena dviprakAratvAt, uktaM ca 'so ussaggo duviho, ceTThAe abhibhave ya NAyavvo / mivavAyariyApha paDhamo, 3slamio(pra0 3)no vIo||' ayamapi cAnayorevAnyataraH syAt, anyathA kAyotsargatvAyogaH, na cAbhibhavakAyotsarga eSaH, tallakSaNAyogAt, ekarAtrikyAdau tadbhAvAt; ceSTAkAyotsargasya cANIyaso'pyuktamAnatvAt, uktaM - desasamuddeze, sattAvIsa anuLaLiyA / aTTheva ya ussAsA, paTThavaNapaDikkamaNamAI / / ' Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 lalitavistarA bhAga-3 __'atrAyaM na gRhIta iti' cet, na, 'Adi' zabdAvaruddhatvAd, upanyastagAthAsUtrasyopalakSaNatvAd, anyatrApi cAgame evaMvidhasUtrAdanuktArthasiddheH, uktaM ca'gosamuhaNaMtagAdI, Aloiya desie ya aiyaare| savve samANaittA, hiyae dose tthvejjaahi||1||' atra mukhavastrikAmAtrokteH 'Adi' zabdAccheSopakaraNAdiparigraho'vasIyate, suprasiddhatvAt pratidivasopayogAcca na bhedenokta iti, 'aniyatatvAd divasAticArasya yujyata evehAdizabdena sUcanaM, niyataM ca vandanaM, tatkathaM tadasAkSAdgraha iti' cet, na, tatrApi rajoharaNAdyupadhipratyupekSaNasya niyatatvAt, 'samAnajAtIyopAdAnAdiha etadgrahaNamastyeva, samAnajAtIyaM ca mukhavastrikAyAH zeSopakaraNamiti' cet, tatrApi tanmAnakAyotsargalakSaNaM samAnajAtIyatvamastyeveti mucytaambhiniveshH| na cedaM sAdhvAdilokenAnAcaritameva, kvacittadAcaraNopalabdhaH, AgamavidAcaraNazravaNAcca, na caivaMbhUtamAcaritamapi pramANaM, tallakSaNAyogAt, uktaM ca'asaDheNa samAiNNaM jaM katthai keNaI asaavjj| Na NivAriyamannehi ya bahumaNumayameyamAyariyaM / / 1 / / ' na caitadasAvadhaM sUtrArthavirodhAt, sUtrArthasya pratipAditatvAt, tasya cAdhikataraguNAntarabhAvamantareNa tathAkaraNavirodhAt, na cAnyairanivAritaM, tadAsevanaparairAgamavidbhirnivAritatvAt, ata eva na bahumatamapIti bhAvanIyam, alaM prasaMgena, yathoditamAna eveha kAyotsarga iti| lalitavistarArtha : ane ahIM kAyotsarganuM jaghanya kAlamAna ATha ucchavAsa pramANa che ema kahyuM emAM, pramAdamadirAnA madathI haNAyelA cittavALAo yathAvasthita bhagavAnanA vacananuM Alocana nahi karIne tevA prakAranA lokonA Asevanane ja pramANa karatAM=potAnA manasvIpaNAthI kAyotsarga karanArA lokanA Asevanane ja pramANa karatAM, pUrva-apara viruddha A pramANe kahe che=AgaLa batAve che e pramANe kahe che - A=kAyotsarganuM jaghanyathI mAna ATha ucchavAsa che e, usUtra che; kema ke sAdhu Adi lokathI anAcaritapaNuM che ane A=pramAdI lokothI kahevAyeluM kathana, ayukta che; kema ke adhikRta kAyotsarga sUtranA ja arthAtarano abhAva che ane uktArthatAmAM uktano avirodha che=ATha ucchavAsa pramANa kAyotsargano avirodha che. gaLathI pUrvapakSI kahe che pramAdI potAnA thananuM samarthana karavA mATe kahe che - kAyotsargakaraNamAM A artha ho=niyata pramANa kAyotsargarUpa vaMdanAdi artha ho, paraMtu AnaMdaMDakArtha, te nathI-te DAyotsarga nathI, 'iti' zaE pramAhInA thinanI samApti bhATe che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annatya sUtra 75 pUrvapakSIe kahyuM ke daMDakano artha te kAyotsarga nathI tene graMthakArazrI kahe che - kayA arthe uccAraNa che?=prastuta daMDaka kAyotsarga arthe uccAraNa nathI to kayA arthe che e pUrvapakSIe kahevuM joIe, jo pUrvapakSI kahe ke vaMdanArthe uccAra che=bhagavAnane vaMdana karavA mATe prastuta daMDakanuM uccAraNa che, kAyotsarga mATe nathI, tene graMthakArazrI kahe che - e pramANe jo pUrvapakSI kahe to te barAbara nathI; kema ke atadarthapaNuM che="arihaMta ceIyANa karemi kAussagga' e sUtrano artha vaMdanArthapaNuM nathI, paraMtu kAyotsarga arthapaNuM che ane atadarthanA uccAraNamAM atiprasaMga che=vaMdanArtha e prakAranuM uccAraNa nahi hovA chatAM vaMdanArtha uccAraNa che ema svIkAravAmAM dareka sUtrane vaMdanArtha svIkAravAno atiprasaMga che. ahIM pramAda avaSTabdha pUrvapakSI kahe che ke kAyotsargayukta ja vaMdana che=arihaMta ceIcANa sUtrarUpa daMDakano artha kAyotsargayukta ja vaMdana che e pramANe jo pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che - te=kAyotsarga, kartavya che, ahIM pUrvapakSI kahe ke bhujAnA pralaMbamAtra kAyotsarga karAya che ja=arihaMta ceiyANa daMDaka sUtra bolIne bhujAnA pralaMbamAtra kAyotsarga karAya che ja, tethI kAyotsargayukta ja vaMdana daMDaka sUtrano artha che, to graMthakArazrI kahe che ema na kahevuM; kema ke tenuM=prastuta daMDaka sUtrathI karAtA kAussagganuM, pratiniyata pramANapaNuM che=mAtra bhujAne laTakatI karIne kAussagga mudrAmAM rahevArUpa kAussagga nathI, paraMtu te te kAussagna je je ucchavAsathI pratiniyata che te te pramANavALo te kAussagga che. kema te kAussagga bhujApralaMbamAtrarUpa nathI, paraMtu pratiniyata pramANavALo che ? temAM hetu kahe che - ceSTA ane abhibhAvanA bhedathI be prakArapaNuM che kAyotsarganuM be prakArapaNuM che, ane kahevAyuM che - te utsarga kAyotsarga, ceSTAmAM ane abhibhavamAM be prakArano jANavo, bhikSAcaryAdimAM prathama che, utsarganA abhiyojanamAM bIjoabhibhava kAyotsarga che. ane A paNa=prastuta daMDaka sUtrathI karAto kAussagga paNa, A bemAMthI ja anyatara thAya, anyathA=be prakAranA kAusaggamAM teno aMtarbhAva karavAmAM na Ave to, kAyotsargapaNAno ayoga cheetene kAyotsarga svIkArI zakAya nahi, ane A=prastuta daMDaka sUtrathI karAto kAyotsarga, abhibhava kAyotsarga nathI; kema ke tenA lakSaNano ayoga che=abhibhava kAyotsarganA lakSaNano ayoga che. prastuta daMDaka sUtrathI karAtA kAyotsargamAM kema abhibhava kAyotsarganA lakSaNano ayoga che ? temAM hetu kahe che - eka rAtrikI Adi pratimAmAM teno bhAva che abhibhava kAyotsargano sadbhAva che. ahIM prazna thAya ke prastuta daMDaka sUtrathI karAtA kAussagnane ceSTA kAussagga svIkArIe topaNa tenAthI ATha zvAsocchavAsa mAnanI kaI rIte siddhi thAya ? temAM hetu kahe che - Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitaviktA bhAga-3 ane ceSTA kAyotsarganuM jaghanyathI paNa uktamAnapaNuM che=ATha zvAsocchavAsa pramANa uktamAnapaNuM che, ane kahevAyuM che - ud-samudesamAM satyAvIza=udde-samudramAM je kAussagna karAya che te satyAvIza ucchavAsa pramANa hoya che, anujJAmAM satyAvIza ucchavAsa pramANa hoya che, prasthApana kArya nimite sAdhu jatA hoya ane koI alanA thAya to ATha zvAsocchavAsa kAussagna kare ane pratikramaNamAM kAlanA pratikramaNamAM, ATha zvAsocchavAsa pramANa kAussagga kare, Adi zabdathI anyanuM grahaNa che. ahIM sasamule e uddharaNanI gAthAmAM, A=vaMdanArtha kAussagga, grahaNa karAyo nathI arthAt temAM vaMdanArthe ATha ucchavAsano kAussagna karavo joIe tema kahela nathI mATe tenuM grahaNa prastuta sUgathI thAya nahi mATe bhujAnA pralaMba mAtra ja kAussagga che e pramANe pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che ema na kahevuM; kema ke Adi zabdathI avaruddhapaNuM che=uddharaNanI gAthAmAM padvadhAravAmAmAM rahelA Adi zabdathI gRhItapaNuM che. ahIM prazna thAya ke Adi zabdathI prastuta daMDaka sUtrathI karAtA kAussagnanuM grahaNa che e kema nakkI thAya? temAM hetu kahe che - upanyAsa karAyela gAthAsUtranuM upalakSaNapaNuM che=uddeza-samudesavALI gAthA je kahevAyelI che te gAthAsUtranuM upalakSaNapaNuM hovAthI Adi zabadathI daMDakArtha sUtranA kAussagganuM grahaNa che ane anyatra paNa AgamamAM AvA prakAranA sUtrathI anukta arthanI siddhi che=sUtramAM sAkSAt kaheluM na hoya topaNa Adi zabadathI tenA grahaNanI siddhi che, kayA siddhi che? te thI spaSTa kare che - ane kahevAyuM che - savArathI mAMDIne mukhavatrikAdinA viSayamAM devasika aticAronuM Alocana karIne sarva aticArone samApta karIne=buddhinA avalokana dvArA ATalA atiyAro che e pramANe nirNaya karIne, doSone aticArone, hRdayamAM sthApe=AlocanA karavA mATe hRdayamAM sthApe. ahIM=uddharaNanI gAthAmAM, mukhavatrikA mAtranI ukti hovAthI Adi zabadathI zeSa upakaraNa AdinuM grahaNa jaNAya che; kema ke suprasiddhapaNuM che ane pratidivasamAM upayoga che-pratidivasa paDilehaNa vakhate sAdhu muhapatinA paDilehaNa pachI kramasara anya vastronuM paDilehaNa kare che mATe pratidivasa upayoga che, tethI bhedathI kahevAyuM nathI=muhapatti karatAM anya upakaraNa AdinuM bhedathI grahaNa karAyuM nathI, ahIM pUrvapakSI kahe ke divasanA aticAranuM aniyatapaNuM hovAne kAraNe=divasanI sarva pravRttiomAM aticAra thAya tevuM niyatapaNuM nathI paraMtu divasanI te te pravRttimAMthI koIka pravRttimAM ativAsno saMbhava che tethI divasanA aticAnuM anicatapaNuM hovAne kAraNe, ahIMno samuda ItyAdi gAthAmAM, Adi zabdathI sUcana ghaTe che ja ane vaMdana niyata che=arihaMta ceiyANa sUtrathI karAtuM vaMdana ATha ucchavAsamAM niyata che, to kema teno asAkSA graha che?==samude ItyAdi gAthAmAM sAkSAt kema kahela nathI ? e pramANe pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che - ema na kahevuM; kema ke tyAM paNa savAranA muhapati AdinuM paDilehaNa thAya che tyAM paNa, raharaNAdi upadhinA paDilehaNanuM niyatapaNuM che. (mATe jema samumAM Adi padathI rajoharaNAdinuM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annatya sUtra grahaNa che tema padvavADimAnAmAM Adi padathI daMDaka sUtranA kAussagnanuM mAna ATha ucchavAsanuM grahaNa che.) samAnAjAtIyanA grahaNathI ahIM=samuha ItyAdi sUtramAM, AnuM rajoharaNa Adi upadhinuM, grahaNa che ja ane mukhavatrikAnuM samAna jAtIya zeSa upakaraNa che e pramANe pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che - tyAM paNa sAmu ItyAdi gAthAmAM paNa, tamAna kAyotsargarUpa=ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsargarUpa, samAnAtIyapaNuM che ja=AIva - parivaranAmAnI jema prastuta daMDaka sUtranuM samAna pramANa kAyotsargapaNuM che, ethI abhinivezano tyAga karAvo prastuta daMDaka sUtranA kAussaggamAM bhujAnA pralaMbamAtra karAya che paraMtu ATha ucchavAsa pramANa nathI e prakAranA Agrahano pUrvapakSI tyAga kare. ane A prastuta daMDaka sUtrano kAussagna ATha ucchavAsa che e, sAdhu Adi lokathI anAcarita ja nathI; kemake koIka ThekANe koIka sAdhu-zrAvakomAM, tenA AcaraNanI upalabdhi che. ahIM pUrvapakSI kahe ke koIka sAdhu ke zrAvaka je ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga kare che, tema koIka sAdhu ke zrAvaka bhujAnA pralaMbamAtrarUpa ja kAyotsarga kare che mATe keTalAka sAdhu-zrAvakonI AcaraNAthI ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga ja kartavya che tema siddha thAya nahi, tethI bIjo hetu kahe che - AgamanA jANanArAonI AcaraNAnuM zravaNa che=AgamanA jANanArAo prastuta daMDaka sUtrathI ATha zvAsa pramANa kAyotsarga kare che e zravaNa che, ane AvA prakAranuM Acarita paNa pramANa nathI keTalAka sAdhu ane zrAvaka bhujApalaMbamAtra kAussagna kare che evA prakAranuM Acarita paNa pramANa nathI; kema ke tenA lakSaNano ayoga che keTalAka sAdhuo ane zrAvako ATha zvAsocchavAsane choDIne bhujAnA pralaMbamAgarUpa kAyotsarga kare che temAM suvihitanI paraMparArUpa lakSaNano ayoga che, ane kahevAyuM che - azaTha vaDe je AcarAyeluM koIka sthAnamAM koIka kRtya asAvadha che, anya vaDe nivAraNa karAyuM nathI ane A Acarita bahune anumata che. pUrvamAM kahyuM ke bhujAnA pralaMbamAtrarUpa kAyotsarganI AcaraNAmAM suvihitanI paraMparAnuM lakSaNa nathI, mATe pramANabhUta nathI, tyArapachI suvihitanI paraMparAnuM lakSaNa zuM che temAM sAkSIrUpe uddharaNa batAvyuM ane te kathanamAM traNa vastu kahela - je asAvadya hoya, anya vaDe anivArita hoya ane anya bahu suvihitone anumata hoya te suvihitanI paraMparArUpa AcaraNa che ane te traNa aMgo bhujAnA pralaMbamAtrarUpa kAussagnamAM ghaTatAM nathI, te spaSTa karatAM kahe che - ane A=bhujAnA pralaMbamAgarUpa Acarita, asAvadha nathI arthAt sAvadha che; kema ke sUtranA arthano virodha che. kema sUtranA arthano virodha che ? temAM hetu kahe che - sUtranA arthanuM pratipAditapaNuM che-pUrvamAM batAveluM ke be prakAranA kAyotsarga che ane ceSTA kAyotsarga ucchavAsa pramANa hoya che ane te jaghanya ATha zvAsocchavAsa pramANa che te svArthanuM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 lalitavistarA bhAga-3 pratipAditapaNuM che. ahIM prazna thAya ke be prakAranA kAussagnamAM jema abhibhava kAussagga zvAsocchavAsanA pramANa vagara eka rAtrinI Adi pratimAmAM karAya che, tema prastuta daMDaka sUtrathI karAto kAyotsarga paNa ATha zvAsozvAsa pramANa na grahaNa karatAM bhujAnA pralaMbamAtra svIkArI zakAze, tenA nivAraNa mATe kahe che - ane tenuM zvAsocchavAsanA pramANane choDIne karAtA kAussagganuM, adhikatara guNAMtaranA bhAva vagara te prakAre karaNamAM virodha che abhibhava kAyotsarga viziSTa stha mATe karAya che tevA guNAMtaranuM kAraNa na hoya tyAre ceSTA kAyotsarga karAya che ane te ceSTA kAyotsargane abhibhava kAyotsarga samAna zvAsocchavAsa choDIne karavAmAM Ave to sUtrano virodha che. (mATe te prakAranA kAussagnanuM karaNa asAvadha nathI, paraMtu sAvadha ja che.) ane anyo vahe anivArita nathI=prastuta daMDaka sUtrathI karAto kAussagga ATha zvAsocchavAsa pramANane grahaNa karyA vagara bhujapralaMbamAtra je karAya che te anya suvihito vahe anivArita nathI; kema ke tenA AsevanamAM tatpara evA AgamanA jANanArA suvihito vaDe nivAritapaNuM che=Agama anusAra kAyotsarganA sevanamAM tatpara evA AgamanA jANanArAo vaDe nivAraNa karAyuM che, AthI ja bahumata paNa nathI=badhA suvihitone saMmata paNa nathI, e pramANe bhAvana karavuM joIe, prasaMgathI saryuM, ahIM=prastuta daMDakamAM, yathA uditamAnavALo ja=ATha ucchavAsa pramANavALo ja, kAyotsarga che. paMjikA - 'uktArthe tyAdi, ukto vyAkhyAtaH kAyotsargalakSaNo arthaH abhidheyaM, yasya prakRtadaNDakasya tadbhAvastattA, tasyAM, 'ca' punararthe; 'uktaavirodhaat'=assttocchvaasmaankaayotsrgaavirodhaat| 'atheti parAkUtasUcanArthaH, 'bhavatu' pravarttatAm, 'ayaM niyatapramANakAyotsargalakSaNo, 'arthaH' vandanAdyarthaH 'kAyotsargakaraNe' abhyupagamyamAne, evaM tarhi kimatra kSuNNamiti? Aha- 'na punaH'=na tu, 'ayaM' daNDakArthaH, '=otsA, "ktiH' paravavyatAmArtha paMjikArya : "sArve'sAhi. paraMvadhyatAnA | sarveri lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha spaSTa kare che - zabda punaH arthamAM che, tethI vaLI, ukta=vyAkhyAna karAyela, kAyotsargarUpa artha che abhidheya che, je prastuta daMDakane te uktArthavALo che teno bhAva tatA=ktiArthatA, temAMauktArthatAmAM, uktano avirodha hovAthI=ATha ucchavAsamAna kAyotsargano avirodha hovAthI, adhikRta kAyotsarga sUtrano avya artha nathI, paraMtu ATha zvAsocchavAsa pramANa che ema yojana che. gaI e lalitavistarAnuM pratIka che ane paranA IrAdAnA sUcana arthavALuM che arthAta kAyotsarga viSayamAM pramAdamadirAvALA je kahe che tenA irAdAnA sUcana arthavALuM che, A=niyata pramANa Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 annattha sUtra kAyotsargarUpa artha=vaMdanAdi artha, svIkArAtA kAyotsarga karaNamAM ho=pravartI, tene graMthakArazrI kahe che. A rIte to=liyata pramANavALo kAyotsarga pUrvapakSI svIkAre to, ahIM zuM virodha che? arthAt pUrvapakSIe ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga svIkAravo joIe, ethI kahe che pUrvapakSI kahe che. vaLI, A=daMDakano artha, te nathI kAyotsarga nathI, pati zabda para vaktavyatAnA samApti arthavALo che. bhAvArtha : keTalAka jIvo zAstrAnusArI pravRtti karavAmAM pramAdI hoya che, eTaluM ja nahi paNa zAstranA artho vicAravAmAM paNa pramAdavALA hoya che. tevA pramAdarUpa madirAnA madathI haNAyelA cittavALA te jIvo te prakAranA lokonI AcaraNAne ja pramANa kare che, paraMtu bhagavAnanA vacanane yathAsthita Alocana karatA nathI; kema ke pramAdarUpI madirAno mada caDelo hovAthI hitAhitanI vicAraNAmAM teonI buddhi kuMThita hoya che, tethI A pramANe pUrva-apara viruddha kahe che arthAt arihaMta ceiyANa daMDaka ane annattha sUtra bolIne je kAussagna kare che te sUtramAM bolAtA arthathI prApta thatA bhAvanuM yathArtha pratisaMdhAna karatA nathI, tethI sUtramAM je pUrvamAM bole che tenAthI viruddha A pramANe kahe che, tethI teonuM kathana pUrva-apara viruddha che. zuM kahe che? te spaSTa kare che - kAyotsargamAM ATha uchuvAsa pramANa je jaghanya kAussagga che ema pUrvamAM graMthakArazrIe kahyuM e usUtra che, kema usUtra che temAM pUrvapakSI yukti Ape che - sAdhulokathI ane zrAvakalokathI anAcaritapaNuM cheH vartamAnamAM sAdhu ane zrAvaka loko prastuta daMDakathI je kAyotsarga kare che te ATha ucchavAsa pramANa karatA nathI, mATe te pramANe AcaraNa karavuM joIe nahi ane tema jeo kare che te utsutra che, tene graMthakArazrI kahe pUrvapakSInuM A kathana ayukta che. kema ayukta che temAM heta kahe che - adhikRta kAyotsargane kahenAra je prastuta daMDaka sUtra che teno anya artha thaI zakato nathI. kema thaI zakato nathI ? temAM hetu kahe che - pUrvamAM kahyuM e pramANe daMDaka sUtrano artha karAye chate ATha zvAsocchavAsa kAyotsargano virodha nathI; kema ke prastuta sUtramAM bolAya che ke arihaMta bhagavaMtonAM vaMdana, pUjana, satkAra AdithI je phaLa prApta thAya te phaLa mane prastuta kAyotsargathI maLo, tethI pratiniyata phaLa meLavavA mATe kAyotsarga karAya che, mATe ceSTA kAyotsarga che ane ceSTA kAyotsarga pratiniyata pramANavALo ja hoya che, tethI prastuta daMDakano artha vicAravAmAM Ave to ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga svIkAravAmAM virodha nathI. ahIM pUrvapakSI kahe ke niyata pramANa kAyotsargarUpa artha vaMdanAdino kAyotsarga karavAmAM thAva, paraMtu prastuta daMDakano artha kAyotsarga nathI, tethI ATha zvAsocchavAsa pramANa A kAyotsarga che tema kahevuM ucita nathI, tene graMthakArazrI kahe che - prastuta daMDakanuM uccAraNa zenA mATe che arthAt kAyotsarga mATe na hoya to zenA mATe che ? tyAM pUrvapakSI kahe ke vaMdanA mATe prastuta daMDaka sUtra bolAya che, kAyotsarga mATe nahi arthAt bhagavAnane vaMdana karavA mATe Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80. lalitavistarA bhAga-3 caityavaMdana karAya che te vaMdana mATe prastuta daMDaka sUtra bolAya che tene graMthakArazrI kahe che - pUrvapakSInuM A kathana barAbara nathI; kema ke prastuta arihaMta ceiyANa rU5 daMDaka sUtrano vaMdana artha nathI, Ama chatAM atadarthanA uccAraNamAM=vaMdana-pUjana Adi mATe huM kAussagna karuM chuM e prakAre vaMdanathI bhinna evA kAussagga arthanA uccAraNamAM, sUtra hovA chatAM vaMdanArtha che ema kahevAmAM Ave to atiprasaMganI prApti thAya arthAt je sUtra je arthe kaheluM na hoya te arthe svIkAravAno atiprasaMga prApta thAya, jema kusumiNa dusumiNa mATe bolAtA sUtramAM jJAnAdi mATe huM kAussagna karuM chuM tema uccAraNa nathI chatAM te kAussagnane jJAnAdi mATe svIkAravAno atiprasaMga prApta thAya. ahIM pUrvapakSI kahe ke kAyotsargayukta ja vaMdana che=prastuta sUtrathI kAyotsarga karAya che te kAyotsargathI yukta ja bhagavAnane vaMdananI kriyA che tene graMthakArazrI kahe che - jo kAyotsargayukta vaMdana hoya to te karavo joIe kAyotsarga karavo joIe, tyAM pUrvapakSI kahe ke bhujAnA pralaMbamAtra kAyotsarga karAya ja che arthAt prastuta sUtra bolIne kAyotsarganI mudrArUpa bhujA pralaMbamAtra karIne sthAnathI, maunathI, dhyAnathI pratijJA anusAra zubha ciMtavana kAyotsargayukta vaMdanamAM karAya che, tethI koI doSa nathI, tene graMthakArazrI kahe che - pUrvapakSInuM A kathana barAbara nathI; kema ke prastuta daMDaka sUtrathI karAto kAussagna pratiniyata pramANavALo che, tethI kAyotsarganA niyata pramANa vagara jeo kAyotsarga kare che te prastuta daMDaka sUtrano artha nathI, mATe pUrvapakSInuM kathana anucita che ane te pramANe jeo kare che te pramAda AcaraNA che, paraMtu zAstrasaMmata AcaraNA nathI, kema te AcaraNA ucita nathI arthAt prastuta daMDaka sUtrathI karAto kAyotsarga kare che ane kAyotsargamAM zubha ciMtavana paNa kare che chatAM te AcaraNA ucita kema nathI? tethI kahe che - kAyotsarga ceSTA ane abhibhavanA bhedathI be prakAre che, temAM Avazyaka niryuktinI sAkSI batAve che - kAyotsarga ceSTA ane abhibhava ema be prakAre che, bhikSAcaryAdi mATe karAto kAussagna ceSTArUpa che ane abhibhava mATe arthAt upasargonA jaya mATe bIjA prakArano kAussagna karAya che, te be prakAranA kAussagnamAMthI koI eka prakArano kAyotsarga prastuta daMDakathI thaI zake ane te bemAM aMtarbhAva na thAya tevo kAyotsarga paramArthathI kAyotsarga kahevAya nahi; kema ke svamati anusAra pravRttirUpa che ane prastuta daMDakathI karAto kAussagna abhibhava kAyotsarga nathI; kema ke abhibhava kAyotsarganA lakSaNano temAM yoga nathI. kema yoga nathI ? temAM hetu kahe che - eka rAtrinI AdinA kAlamAnavALo abhibhava kAyotsarga che, jyAre prastuta daMDakathI karAto kAyotsarga to ceSTA kAyotsargarUpa ja svIkArI zakAya ane ceSTA kAyotsarganuM jaghanya paNa ATha zvAsocchavAsa pramANa mAna che. tethI e phalita thAya ke koIka prayojanathI je ceSTA karAya te ceSTA kAyotsarga kahevAya, jema jJAnanI ArAdhanA mATe kAyotsarga karAya te jJAnanI zuddhinA prayojanathI karAya che, tethI te kAyotsargane ceSTA kAyotsarga kahevAya, tema bhagavAnanA vaMdana-pUjana AdinA phaLa mATe prastuta kAyotsarga karAya che, tethI prastuta kAyotsarga ceSTA kAyotsarga kahevAya ane tenuM jaghanyathI paNa ATha zvAsocchavAsa pramANa mAna che, tethI prastuta daMDaka sUtrathI ceSTA kAyotsarga karAto hoya chatAM te zvAsocchavAsanI maryAdAne choDIne kAyotsarganI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azvattha sUtro mudrAmAM rahIne zubha ciMtavana karAya te sUtranI pratijJA anusAra nahi hovAthI utsutrarUpa ja che. vaLI, ceSTA kAyotsarga niyata pramANavALA hoya che, abhibhava kAyotsarganI jema aniyata zvAsocchavAsa pramANa nathI, te batAvavA mATe Avazyaka niryuktinI sAkSI batAve che - udesa, samudsa ane anujJA nimitte satyAvIza zvAsocchavAsa kAyotsarga karAya che=zAstra bhaNavAnI pravRtti rUpa uddesa mATe satyAvIza zvAsocchuvAsa pramANe kAyotsarga karAya che, tyArapachI te mahAtmA Agama bhaNe che ane bhaNyA pachI tene svanAmanI jema sthira paricita karavA mATe samudsano kAussagna satyAvIza zvAsocchavAsa pramANa karAya che, tyArapachI te Agama anyane bhaNAvavAnI anujJA ApavA mATe satyAviza zvAsocchavAsano kAussagga karAya che. vaLI, prasthApana, kAlanuM pratikramaNa vagere karatI vakhate ATha uvAsano kAussagna karAya che, tethI koIka prayojanathI je ceSTAnA kAussaggo thAya che te ceSTA kAussagga kahevAya che ane te sarva niyata pramANavALA kAussagna che, tethI niyata pramANano asvIkAra karIne manasvI rIte je loko te kAussagna kare che te kAussagga pramANabhUta nathI, mATe pramAdamadirAthI madavALA vaDe je kahevAyuM te anucita che. ahIM pUrvapakSI kahe ke dezamude e Avazyaka niryuktinI gAthA che temAM prastuta daMDakanA kAussagnanuM grahaNa karAyuM nathI, tethI tene ATha zvAsocchavAsa pramANa svIkArI zakAya nahi, tene graMthakArazrI kahe che. desasamudre gAthAmAM je padyavaLavimaLamArU zabda che temAM rahelA Adi zabdathI prastuta daMDaka sUtranA kAyotsarganuM grahaNa che; kema ke upanyasta gAthA sUtranA upalakSaNavALI che=uddeza-samudesavALI gAthA che te upalakSaNathI daMDaka sUtranA kAyotsargane paNa batAve che. ahIM prazna thAya ke daMDaka sUtrano kAyotsarga upalakSaNathI che te kema nakkI thAya ? tethI kahe che - anyatra paNa AgamamAM AvA prakAranA sUtrathI nahi kahevAyelA arthanI siddhi thAya che, tethI prastutamAM paNa nahi kahevAyelA arthanI siddhi Adi padathI thaI zake che, anyatra nahi kahevAyelA arthanuM Adi padathI grahaNa che te batAvavA mATe Avazyaka niryuktinI sAkSI batAve che, teno artha A pramANe che - sAMjanA pratikramaNanI kriyAmAM divasanA aticAranuM Alocana karavA sAdhu tatpara thAya tyAre savAranA muhapattinA paDilehaNathI mAMDIne divasa daramiyAna thayelI sarva pravRttinA aticAronuM Alocana karIne aticArone buddhimAM upasthita karIne doSane haiyAmAM sthApana kare, tyArapachI AlocanA dvArA tenI zuddhi kare. A uddharaNamAM mukhavastrikA mAtranuM kathana che ane Adi zabdathI zeSa upakaraNa AdinuM grahaNa che ane zeSa upakaraNa AdimAM rahelA Adi zabdathI divasa daramiyAna karAyelI saMyamanI kriyAnuM grahaNa che. ahIM prazna thAya ke sAkSAt kema zeSa upakaraNano ullekha karyo nathI ? tethI kahe che - Adi padathI kahevAyelA padArtho suprasiddha che ane pratidivasa zeSa upakaraNano upayoga che, tethI Adi zabdathI tenuM grahaNa thaI zake che, tethI bhedathI kahela nathI. ahIM pUrvapakSI kahe ke divasanA aticAro aniyata che=muhapatti AdinI paDilehaNanI sarva kriyAomAM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 82 aticAra niyata thatA nathI, paraMtu koIka koIka AcaraNAmAM aticAra thAya che, tethI tyAM kahI zakAya ke muhapatti Adi sarva paDilehaNanI kriyAomAMthI je kriyAmAM aticAra thayA hoya tenuM Alocana karavuM joIe, tethI Adi zabdathI zeSa upakaraNanuM sUcana thaI zake che ane vaMdanano kAussagga jo niyata che to tenA kAlamAnanuM sAkSAt kathana karavuM joIe, mATe ATha zvAsocchavAsa kAlamAnanuM Adi padathI vaMdana kAussaggamAM grahaNa karavuM ucita nathI, jethI sAdhune bodha thAya ke prastuta daMDakamAM paNa niyata kAlamAna zvAsocchavAsano kAussagga che ane uddharaNanAM pAThamAM sAkSAt tenuM kAlamAna kahyuM nathI, mATe Adi padathI tenuM grahaNa karIne prastuta daMDakanA kAyotsargane ATha ucchvAsa pramANa svIkAravo ucita nathI, tene graMthakArazrI kahe che -- aticAranA AlocananI gAthAmAM paNa muhapatti AdimAM rahelA rajoharaNa Adi upadhinuM pratyupekSaNa niyata che arthAt sAdhu muhapatti Adi sarva vastronuM niyata paDilehaNa kare che chatAM teno sAkSAt ullekha karyo nathI, paraMtu Adi padathI anya upadhinuM grahaNa che, tema prastutamAM paNa Adi padathI daMDakanA kAyotsarganuM grahaNa che. ahIM pUrvapakSI kahe ke muhapatti rajoharaNa Adi sarva paDilehaNanA viSayabhUta samAna jAti che, tethI samAna jAti hovAne kAraNe Adi padathI tenuM grahaNa thaI zake, jema pazunA varNana vakhate azva Adi pazuo che tema kahevAthI azvanI samAna jAtivALA anya pazunuM Adi padathI grahaNa thaI zake tema mukhavastrikAdimAM rahelA Adi padathI samAna jAtivALA anya upakaraNanuM grahaNa thaI zake ane pratiniyata zvAsocchvAsa kahenArA sUtramAM paTThavADimaLamAmAM rahelA Adi padathI asamAna jAtivALA daMDakanA kAryotsarganuM grahaNa thaI zake nahi, tene graMthakArazrI kahe che -- daMDakanA kAussaggamAM paNa ATha ucchvAsa pramANa kAyotsarga samAna jAtivALo che, tethI ATha ucchvAsavALA kayA kayA kAussaggo che te batAvavA mATe prasthApana-pratikramaNa Adi che ema kahevAmAM Ave tyAre daMDaka sUtranA kAussagganuM paNa grahaNa thaI zake che, mATe prastuta daMDaka sUtrano kAyotsarga ATha ucchvAsano niyata mAnavAno nathI, e prakArano abhiniveza pUrvapakSIe tyAga karavo joIe. ahIM pUrvapakSI kahe ke sAdhu-zrAvaka Adi lokathI te prakAre anAcarita ja che, mATe te lokonI anAcaraNAne pramANa svIkArIne ja A ATha zvAsocchvAsa pramANa kAlamAna utsUtra che, tenA samAdhAnarUpe graMthakArazrI kahe che -- ATha zvAsocchvAsa pramANa prastuta daMDakano kAyotsarga sAdhu-zrAvaka Adi lokathI anAcarita ja nathI, paraMtu keTalAka susAdhumAM ane zrAvakomAM e prakAranI AcaraNA prApta thAya che, tethI baMne prakAranI AcaraNA prApta thatI hoya tyAre AgamavinI AcaraNA ja pramANa svIkAravI paDe ane prastuta daMDakathI ATha zvAsocchvAsa pramANa kAyotsarganI AcaraNA AgamanA jANanArA puruSo kare che e pramANe saMbhaLAya che, tethI tene pramANa mAnavI joIe. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 asatya sUtra ahIM pUrvapakSI kahe ke jema keTalAka sAdhu ane zrAvako prastuta daMDakathI ATha ucchavAsa pramANa kAyotsarga kare che tema keTalAka sAdhu ane zrAvako bhujAnA pralaMbamAtrathI paNa prastuta kAyotsarga kare che, mATe tene paNa pramANa svIkAravo joIe, tene graMthakArazrI kahe che - bhujApralaMbamAtrathI karAto kAussagga pramANabhUta nathI; kema ke teonI AcaraNAmAM ziSTa puruSathI Acarita jita vyavahAranI AcaraNAnuM lakSaNa prApta thatuM nathI, tethI jema pUrvamAM saMvatsarI pAMcamanI thatI hatI, topaNa jitavyavahAranA lakSaNanI prAptine kAraNe cothanI saMvatsarI svIkArAI che, tema keTalAka sAdhu AdithI bhujApralaMbamAtra kAyotsarga karAya che, tene pramANa svIkArI zakAya nahi; kema ke temAM jita vyavahAranA lakSaNano ayoga che. kema jita vyavahAranA lakSaNano temAM ayoga che te batAvavA mATe sAkSIpATha Ape che, te A pramANe - azaTha puruSathI je kaMI asAvadya AcarAyuM hoya, bIjA suvihito dvArA nivAraNa na karAyuM hoya, ghaNA suviditone anumata hoya tevI AcaraNA jita vyavahAra tarIke pramANabhUta svIkArI zakAya ane tevuM lakSaNa bhujAmalaMbamAtra kAyotsarga karanArA sAdhunI AcaraNAmAM prApta thatuM nathI te batAvatA kahe che. jeo bhujApralaMbamAtra kAussagna kare che te asAvadya nathI, paraMtu sAvadya pravRttirUpa che, jo ke te pramANe kAyotsarga karanArA prastuta daMDaka sUtra bolIne bhujApralaMbarUpe kAussagnamAM rahIne koIka zubha ciMtavana kare che, koI saMsAranI pravRtti nathI karatA, topaNa te pravRtti asAvadya nathI, paraMtu sAvadya che; kema ke teo sUtrArthanuM ullaMghana karIne pravRtti kare che, tethI sUtranA arthathI viruddha pravRtti hovAne kAraNe sAvadya che. tethI e phalita thAya ke je pravRtti sUtra anusAra hoya te ja pravRtti asAvadya che ane sUtra viruddha sarva pravRtti sAvadya che. AthI ja sAdhunA ane zrAvakanA AcAromAM je aticAro che te paNa utsutrarUpa che, mATe sAvadya ja che, phakta susAdhu ke suzrAvako je aticAro thAya che te aticArone vAraMvAra A utsutra che, unmArga che tema niMdA karIne tene niranubaMdha kare che, jyAre bhujAnA pralaMbamAtrarUpa kAussagnane svIkAranArA to tene kartavya mAne che, vastutaH te AcaraNA sUtra viruddha hovAthI utsutra che, mATe sAvadya che. kema sUtranA arthano virodha che ? tethI kahe che - sUtranA arthanuM pratipAditapaNuM che arthAt be prakAranA kAyotsarga che, ceSTA ane abhibhavarUpa, temAM prastuta kAyotsarga ceSTArUpa che tema pratipAdita che, mATe te pratiniyata kAlamAnavALo che tema pratipAdita thAya che mATe tenAthI viparIta svIkAra utsutrarUpa che, tethI te AcaraNA sAvadya che, asAvadya nathI. ahIM prazna thAya ke abhibhava kAyotsarga jema pratiniyata mAna vagara karAya che, tema prastuta daMDaka kAyotsarga paNa koI te pramANe kare to sUtrano zuM virodha prApta thAya ? arthAt virodha prApta thAya nahi; kema ke abhibhava kAyotsargamAM jema bhujA pralaMba karIne zubha ciMtavana karAya che, tema prastuta daMDaka sUtrathI paNa bhujA pralaMba karIne keTalAka sAdhuo zubha ciMtavana kare che, mATe sUtrano virodha nathI, tenA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che - Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 adhikatara guNAMtaranI prApti na hoya chatAM te pramANe karavAmAM sUtrano virodha che. Azaya e che ke upasargonA jaya dvArA adhika guNAMtaranI prApti mATe abhibhava kAyotsarga karavAnI vidhi che ane tevo prastuta kAyotsarga nathI, paraMtu kaMIka prayojananI siddhi mATe ceSTA kAussagga karAya che, chatAM te ceSTA kAussagga je prakAre abhibhava kAyotsarga karAya che te pramANe ka2vAmAM Ave to sUtranI sAthe virodha che arthAt sUtrAnusArI kriyA nathI, tethI sthUlathI te kAyotsarganI kriyA asAvadya jaNAya topaNa sUtra viruddha kriyA hovAthI sAvadya ja che. 84 A rIte pUrvapakSInI Aca2NA sAvadya che tema batAvyA pachI nivArita paNa che tema batAvavA mATe kahe che - zAstrAnusArI kriyAnA AsevanamAM tatpara AgamanA jANanArAo vaDe tevI pravRtti nivArita che= prastuta daMDakathI karAtI bhujApralaMbamAtra kAyotsarganI pravRtti nivArita che, AthI ja ghaNA suvihitone saMmata nathI, mATe je pravRtti sAvadya hoya, suvihitothI nivArita hoya ane ghaNA suvihitone saMmata na hoya te pravRttine jita vyavahAra kahI zakAya nahi, mATe pramAdarUpI madirAnA madathI haNAyelA jIvo zAstra viruddha AcaraNAne sevanArAnI pravRttine pramANa karIne je kAyotsarga svIkAre che tene jita vyavahArathI paNa pramANa kahI zakAya nahi. A rIte prasaMgathI pramAdInI AcaraNA ayukta che tema sthApana karyuM, tethI prasaMganA kathanathI saryuM. pUrvamAM kahelA niyata pramANavALo ja prastuta daMDakano kAyotsarga che ema phalita thAya che. lalitavistarA : ihocchvAsamAnamityaM, na punarthyeyaniyama:, yathApariNAmenaitatsthApanezaguNatattvAni vA sthAnavarNArthAlambanAni vA, AtmIyadoSapratipakSo vA, etad vidyAjanmabIjaM, tat pAramezvaram, ataH itthamevopayogazuddheH, zuddhabhAvopAttaM karmma avandhyaM suvarNaghaTAdyudAharaNAt, etadudayato vidyAjanma, kAraNAnurUpatvena / yuktyAgamasiddhametat, tallakSaNAnupAti ca, 'varSo gRhameryakrar, mAnuSya prApya sundaram / tatprAptAvapi tatrecchA, na punaH saMpravarttate / / 1 / / vidyAjanmAptitastadvad, viSayeSu mahAtmanaH / tattvajJAnasametasya, na mano'pi pravarttate / / 2 / / viSagrastasya mantrebhyo, nirviSAGgodbhavo yathA / vidyAjanmanyalaM mohaviSatyAgastathaiva hi / / 3 / / zaive mArge'ta evAsau, yAti nityamakheditaH / na tu mohaviSaprasta, phataraAEitrivetara: / / 4 / / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aewtya sUtra kriyAjJAnAtmake yoge, sAtatyena pravarttanam / vItaspRhasya sarvatra, yAnaM cAhuH zivAdhvani / / 5 / / ' iti vacanAt / lalitavistarArtha: ahIM prastuta daMDaka sUtrathI karAtA kAussagnamAM, ucchavAsamAna A pramANe=pUrvamAM kahyuM e pramANe ATha ucchavAsa pramANa che, paraMtu dhyeyano niyama nathI, je prakAre pariNAma che te prakAre A che dhyeyanuM dhyAna che, te dhyeyane ja spaSTa kare che - sthApanA Iza evA paramAtmA temanA guNarUpa je tattvo te dhyeya che athavA sthAna-varNa-artha-AlaMbana dhyeya che athavA AtmIya doSano pratipakSa dhyeya che, A=dhyeyanuM dhyAna, vidhAjanmanuM bIja che te=vidhAjanmanuM bIja paramezvara che, paramezvarapraNIta che; kema ke AthI=prativiziSTa dhyeyanA dhyAnathI, A rIte ja=vidhAjanmane anurUpa prakArathI ja, upayoganI zuddhi che=vItarAgatAne anukULa upayoganI zuddhi che, zuddha bhAvathI baMdhAyeluM karma suvarNa ghaTAdinA udAharaNathI avaMdhya che, AnA udayathI=zubhabhAvathI baMdhAyelA karmanA udayathI, vidhAjanma che; kema ke kAraNane anurUpapaNuM che. A kAryanuM kAraNane anurUpapaNuM, yukti ane AgamathI siddha che ane tenA lakSaNane anupAti che; kema ke pAMca zlokamAM batAve che e prakAranuM vacana che, pAMca zlokono artha A pramANe che - jema vagRhanA kRmimAMthI=viSTArUpI gRhamAM vartatA kRmimAMthI, suMdara manuSyabhavane pAmIne tenI prAptimAM paNa jAtismaraNa AdithI huM viSTAmAM kIDo hato e prakAranA bodhanI prAptimAM paNa, vaLI tyAM=vacagRhamAM, pharI huM viSTAno kIDo thAuM e prakAre IcchA thatI nathI. tema vidhAjanmanI prAptithI vItarAgatAnA pAramArthika bodhane sparze tevA jJAnanI prAptithI, tattvajJAnayukta mahAtmAnuM mana paNa viSayomAM pravartatuM nathI. je pramANe viSagrasta evA jIvane maMtrothI nirviSa aMgano udbhava che, te prakAre ja vidhAno janma thaye chate atyaMta mohanA viSano tyAga che. AthI jamohanA viSano tyAga che AthI ja, A=vidhAjanmavALA mahAtmA, nitya akhedita zaivamArgamAM= mokSamArgamAM, jAya che, vaLI, mohaviSathI grasta jIva ItaramAM saMsAramArgamAM, jAya che tenI jema Itara=mohaviSathI agrasta vivekI jIva, jato nathI=saMsAramArgamAM jato nathI. kriyAjJAnAtmaka yogamAM vIta spRhAvALA jIvanA sAtatyathI pravartanane ane zivamArgamAM sarvatra gamanane kahe che zAstrakAro kahe che. paMjikA - 'etadvidhe'tyAdi, etat prativiziSTadhyeyadhyAnaM, vidyAjanmabIjaM vivekotpattikAraNaM, tad iti zAstrasiddhaM, pAramezvaraM paramezvarapraNItam, hetumAha- ataH prativiziSTadhyeyadhyAnAd, itthameva vidyAjanmAnurUpaprakAreNaiva, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CG lalitavistarA bhAga-3 upayogazuddheH caitanyavRtternirmalIbhAvAt, etadeva bhAvayati- zuddhabhAvopAttaM zuddhaH-adhikRtakAyotsargadhyAnAdirUpo bhAvaH, tadupAttaM karma sadvedyAdi, avandhyam=avazyaM zuddhabhAvaphaladAyi, kathamityAha-suvarNaghaTAyudAharaNena yathA suvarNaghaTo bhaGge'pi suvarNaphala eva, 'Adi'zabdAd rUpyaghaTAdiparigrahaH, tathA prakRtakApIti, yadyaivaM tataH kim ? ityAha- etadudayataH zuddhabhAvopAttakarmodayataH, vidyAjanma vivekotpattilakSaNaM, kuta ityAha- kAraNAnurUpatvena kAraNasvarUpAnuvidhAyI hi kAryasvabhAvaH, tataH kathamiva zuddhabhAvopAttaM karma na zuddhabhAvahetuH syAt? asyaiva hetoH siddhyarthamAhayuktyAgamasiddhaM yuktiH-anvayavyatirekavimarzarUpA, Agamazca 'jaM jaM samayaM jIvo, Avissai jeNa jeNa bhAveNa' ityAdirUpaH, tAbhyAM siddhaM-pratiSThitam, etat kAraNAnurUpatvaM kAryasya, siddhyatu nAmedamanyakAryeSu, prakRte na setsyatItyAha- tallakSaNAnupAti ca=yuktyAgamasiddhakAraNAnurUpakAryalakSaNAnupAti ca vidyAjanma, kuta ityAha- 'iti vacanAditi vakSyamANena saMbandhaH, vacanameva darzayati- varcAgRhetyAdizlokapaJcakaM, sugamazabdArthaM ca, navaram, 'itarasminnivetaraH' iti yathA itarasmin saMsAramArge, itaro mohaviSeNAgrasto vivekI, nityamakhedito na yAti; tathA zaive mArge mohaviSagrasto na yAti; kheditastu ko'pi kathaJcid dravyata ubhayatrApi yAtIti bhAvaH, abhiprAyaH punarayam, anurUpakAraNaprabhave hi vidyAjanmani viSayavairAgyakriyAjJAnAtmake yoge sAtatyapravRttilakSaNaM ca zivamArgagamanaM tatphalamupapadyate nAnyatheti / // iti zrI municaMdrasUrikRtAyAM lalitavistarApaMjikAyAmarhaccaityadaMDakaH samAptaH / / liDArtha :___ 'etadvidhe'tyAdi ..... nAnyatheti / / etadvidhetyAdi lalitavistarAtuM pratI cha, mA=falalue dhyeya dhyAna, vidhAjanmanuM bIja che=vivekanI utpattinuM kAraNa che dehavartI AtmA hovA chatAM dehathI bhinna evA AtmAnA asaMzleSarUpa pAramArthika saMvedananI utpattinuM kAraNa che, te zAstrasiddha paramezvara che-paramezvarapraNIta che, hetune kahe che=vidyAjanmanuM bIja evuM prativiziSTa dhyeyanuM dhyAna paramezvarapraNIta kema che? temAM hetune kahe che - AnAthI=prativiziSTa dhyeyanA dhyAnathI, A rIte ja=vidyAjanmane anurUpa prakArathI ja, upayoganI zuddhi hovAthI=cetavyavRtino nirmalIbhAva hovAthI, paramezvarapraNIta che, Ane ja bhAvana kare che-prativiziSTa dhyAnathI vidhAjanmane anurUpa upayoganI zuddhi thAya che ene ja spaSTa kare che - zuddhabhAvathI upAta karma=adhikRta kAyotsargamAM vartatA dhyAnAdi rUpa zuddhabhAva tenAthI baMdhAyeluM zAtA vedanIya Adi karma, avaMdhya=avazya zuddhabhAvanA ne denAra che, kevI rIte kevI rIte zuddhaphalane ApanAra che? ethI kahe che - suvarNa ghaTa AdinA udAharaNathI=je pramANe sonAno ghaDo bhaMga thaye chate paNa sonAnA phalavALo ja che tema zuddhabhAvathI baMdhAyeluM karma suvarNatulya zuddhabhAvanA phalane denAruM che, Adi zabdathI cAMdInA ghaDA AdinuM grahaNa che, te pramANe Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatya sUtra 87 prakRta karma paNa=zuddhadhyAnathI baMdhAyeluM karma paNa, zuddha phalavALuM che, jo A pramANe che=zuddhabhAvathI baMdhAyeluM karma zuddha phalavALuM che e pramANe che, tenAthI zuM?=tenAthI zuM prApta thAya? ene kahe che - AnA udayathI=zuddhabhAvathI baMdhAyelA karmanA udayathI, vidhAjanma che=janmAMtaramAM pharI vivekanI utpatirUpa vidhAjanma che, kayA kAraNathI=zuddhabhAvathI baMdhAyelA karmanA udayathI kayA kAraNathI pharI vidyAjanma thAya che ? ethI kahe che - kAraNanuM anurUpapaNuM hovAthI pharI viveka utpanna thAya che ema avaya che, zi=je kAraNathI, kAraNa svarUpane anusaranAra kArya svabhAva che, tethI zuddhabhAvathI baMdhAyeluM karma zuddhabhAvano hetu kema na thAya ? arthAt thAya ja. A ja hetunIHzuddhabhAvathI baMdhAyeluM karma janmAMtaramAM vivekanI utpattinuM kAraNa che e ja hetunI, siddhi mATe kahe che - yukti ane ArAmathI siddha avaya-vyatirekanA vimarzarUpa yukti ane je je samaye jIva je je bhAvathI AviSTa thAya che te te bhAvane anurUpa zubhAzubhakarma bAMdhe che ItyAdirUpa Agama te baMnethI siddha arthAt pratiSThita, A che=kAryanuM kAraNane anurUpapaNuM che arthAt mATI ghaTa kAryane anurUpa yogyatAvALI che ane ghaTa kAryane anurUpa te te prakAranI ceSTAthI mATImAMthI ghaDo thAya che ane jala ghaTakAryane anurUpa nathI, tethI jalamAMthI ghaTa karavAne anukULa che te prakAranI nipuNa ceNa karavAmAM Ave topaNa ghaTa thAya nahi e prakAranI anvaya-vyatirekanA vimarzarUpa yuktithI kAryanuM kAraNane anurUpapaNuM siddha che, ane jIva je je prakAranA je je samaye bhAvo kare che tene anurUpa ja zubha ke azubhakarma bAMdhe che e rU5 AgamathI kAryanuM kAraNane anurUpapaNuM siddha che, A= kAryanuM kAraNane anurUpapaNuM, anya kAryomAM siddha thAva=bAhya ghaTa-paTAdi kAryomAM siddha thAya ane adhyavasAyane anurUpa karmabaMdhamAM siddha thAva, prakRtimAM siddha thaze nahi=prativiziSTa dhyAnathI je vidhAjanma thAya che tenAthI baMdhAyelA karmane kAraNe pharI janmAMtaramAM viveka utpanna thaze ema pUrvamAM kahyuM e rUpa prakRtamAM kAryane anurUpa kAraNapaNuM siddha thaze nahi, ethI kahe che - ane tenA lakSaNo anupAti che=yukti ane ArAmathI siddha kAraNane anurUpa kAryanA lakSaNane anupAti vidyAjanma che=vartamAnamAM prativiziSTa dhyAnathI pragaTa thayelI vidyA janmAMtaramAM vidhAjanmanuM kAraNa che athavA vartamAnanA bhAvamAM paNa uttara-uttaranI viziSTa vidyAnI prAptinuM kAraNa che, kayA kAraNathI ? ethI kahe che - A prakAranuM vacana hovAthI e rUpa vakSyamANanI sAthe saMbaMdha che, vacanane ja vacamANa vacanane ja, batAve che - vacagRha ItyAdi zlokapaMcakarUpa ane sugama zabdArthavALuM varcamANa vacana che, kevala tirakirUva tara: e prakArano zabda cothA zlokamAM che teno artha kare che - je pramANe itaramAM=saMsAramArgamAM, Itara=mohaviSathI agrasta vivekI, nitya akhedita jato nathI, te pramANe zavamArgamAM mohaviSathI grasta jato nathI, vaLI, koIka kheti koIka rIte dravyathI ubhayatra paNa=saMsAramArgamAM paNa ane zivamArgamAM paNa, jAya che e prakArano bhAva che, vaLI, A abhiprAya che - anurUpa kAraNathI prabhava vidyAjanma hote chate viSayanA vairAgyarUpa kriyA ane jJAnAtmaka yogamAM sAtatya pravRttirUpa zivamArganuM gamana ane tenuM phaLa=zivamArganA gamatanuM sugatinI paraMparArUpa phaLa, ghaTe che, anyathA vahi=vidhAjanmarUpa kriyAjJAnAtmaka yogamArga na hoya to, ghaTe nahi. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 lalitaviktA bhAga-3 bhAvArtha - arihaMta ceiyANaM sUtrathI karAyela kAyotsargamAM ucchavAsanuM mAna ATha zvAsocchavAsa pramANa che, paraMtu te kAyotsargamAM dhyeyano niyama nathI=navakAra ja bolavo joIe logassa nahi, logassa ja bolavo joIe navakAra nahi, evA prakArano dhyeyano niyama nathI, to zuM dhyAna karavuM joIe? ethI kahe che - je prakAre potAno pariNAma vartato hoya tene anurUpa dhyeyanuM dhyAna karavuM joIe ane te dhyeya traNa prakAranA che - 1. sthApanezanA guNarUpa tattvo athavA 2. sthAna-varNa-artha-AlaMbana athavA 3. potAnAmAM je doSo varte che tenA pratipakSarU5 dhyeya. tethI e phalita thAya ke kAyotsargakALamAM je tIrthaMkara AdinI pratimA che te sthApanA svAmI vIra bhagavAna Adi che temanA guNarUpa tattvo te dhyeya che, tethI temanA guNarUpa tattvane kahenArAM sUtro arthane sparze te rIte ciMtavana karavAmAM Ave te prathama bhedavALuM dhyAnanA viSayabhUta dhyeya che. athavA navakAra Adi sUtro bolAtAM hoya tyAre sthAna, zabdarUpa varNa, tenAthI vAcya artha ane sanmukha rahela pratimAdi AlaMbana te traNamAM kramasara upayoga pravartato hoya tyAre te dhyAnano viSaya sthAna, varNa, artha ane AlaMbana bane che, tethI te bIjA prakAranuM dhyeya che. athavA potAnAmAM je doSo varte che tenA pratipakSabhUta je guNo che temAM upayoga pravarte e prakAre koI sUtra bolAya tyAre te dhyAnano viSaya trIjA prakAranuM dhyeya bane che ane A traNa prakAranA dhyeyamAMthI jenuM dhyAna karavAthI bhAvano prakarSa thato hoya e rUpa yathA pariNAmathI A che=dhyeyanuM dhyAna che. vaLI, A dhyeyanuM dhyAna vidyAjanmanuM bIja che=AtmAmAM vivekanI utpattinuM kAraNa che arthAtu jema jema dhyeyanuM dhyAna karavAmAM Ave tema tema dhyeyathI bhinna vItarAgatulya potAno AtmA dehamAM varte che, temAM rahela vItarAgabhAva kaSAyathI AvRtta che, prastuta dhyAna te kaSAyane alpa karIne teTalA aMzamAM vItarAgabhAvanA vedanane pragaTa kare tevuM vidyAjanmanuM bIja prativiziSTa dhyeyanuM dhyAna che-traNamAMthI yathAucita karAyelA dhyeyanuM dhyAna che ane te zAstrasiddha paramezvarapraNIta dhyAna che arthAtu je jIvanI je prakAranI yogyatA che tene anurUpa dhyeyanuM ciMtavana karIne Atmahita sAdhavuM joIe ema je bhagavAne kahela che tene anurUpa A dhyAna che. kema AvuM vivekayukta dhyAna paramezvarathI praNIta che ? temAM heta kahe che - A prakAranA prativiziSTa dhyeyanA dhyAnathI vidyAjanmane anurUpa prakArathI ja upayoganI zuddhi thAya che. Azaya e che ke jIva satata matijJAnanA upayogavALo che ane te matijJAnano upayoga kaSAyonA saMzleSathI kAluSyane sparzanAro che ane je mahAtmA prastutamAM batAvyuM e pramANe nipuNa prajJApUrvaka prativiziSTa dhyeyanuM dhyAna kare, tenAthI tenA AtmAmAM teTalA aMzamAM kaSAyanI kSINatA thAya che ane tenA kAraNe teno matijJAnano upayoga pUrva karatAM nirmaLa koTino bane che, AthI ja jIvo jeTalA jeTalA aMzathI saMveganA pariNAmathI vAsita bane che teTalA teTalA aMzathI bhogamAM teono matijJAnano upayoga pUrva pUrva karatAM alpa-alpatara saMzleSavALo bane che, AthI ja je jIvo daDha praNidhAnapUrvaka pratidina caityavaMdana Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 azvattha sUtra Adi kare che ane tenA dvArA temano AtmA bhagavAnanA guNothI jeTalo jeTalo bhAvita thAya che teTalA teTalA aMzathI teono pUrvamAM vartato viSayono rAga ane pratikULa bhAvomAM vartato dveSa paNa alpa-alpatara thAya che, AthI ja A rIte zrAvaka dharmane sevIne vivekI jIvo saMcita viryavALA thAya che tyAre viSayothI nirlepa thaIne saMyama grahaNa karyA pachI telapAtradhAraka puruSanI jema viSayonA saMzleSa vagara vItarAganA vacanAnusAra anuSThAnone sukhapUrvaka sevIne satata asaMga bhAvanI zaktino saMcaya karavA samartha bane che, tethI phalita thAya che ke prativiziSTa dhyeyanA dhyAnathI vivekanI utpatti thavAthI jIvanA matijJAnanA upayogamAM vizeSa prakAranI nirmaLatA prApta thAya che, A ja kathanane spaSTa bhAvana karatAM kahe che - zuddhabhAvathI baMdhAyeluM karma suvarNa ghaTAdinA udAharaNathI avaMdhya che ane te karmanA udayathI pharI vidyAjanma pragaTe che; kema ke kAraNane anurUpa kArya thAya che. Azaya e che ke je mahAtmAo upayogapUrvaka potAnI zaktinA prakarSathI prativiziSTa dhyeyanuM ciMtavana kare che tyAre te dhyAnane anurUpa je zubhabhAvo thAya che tenAthI te prakAranA zubhakarmano baMdha thAya che, tethI tenAthI baMdhAyelAM zAtAvedanIya Adi karmo hoya che, tema tattvano tIvra pakSapAta karAve tevAM darzana mohanIyanA kSayopazamabhAvavALAM karmo paNa hoya che ane matijJAnamAM tevI nirmalatA AdhAyaka kSayopazamabhAvanA saMskAro paDe che, tenAthI je baMdhAyeluM karma che te janmAMtaramAM devAdi bhavamAM pharI udayamAM Avaze tyAre jema tIvra zAtAdi prApta thaze tema devabhavamAM matijJAnanI nirmalatA paNa pragaTa thaze, tattvanA tIvra pakSapAtarUpa darzana mohanIyakarmano kSayopazamabhAva paNa pragaTa thaze, tethI janmAMtaramAM pharI viziSTa prakAranA Atmahitane sAdhavAne anukULa bhAvo pragaTa thaze. jema suvarNano ghaDo bhAMge topaNa suvarNarUpa phala vidyamAna rahe che tema vartamAna bhavamAM je prativiziSTanuM dhyAna karyuM te rUpa suvarNanA ghaDAno bhaMga thavA chatAM suvarNanA phala jevI nirmaLa matinI ane tattvanA tIvra pakSapAtanI prApti thaze, tethI vartamAna bhavamAM je zubhabhAvathI teoe viveka pragaTa karelo te rUpa vidyAjanma teone janmAMtaramAM paNa pragaTa thAya che, paraMtu vartamAna bhavanA dhyAnathI svargAdinI bAhya sAmagrInI prAptimAtramAM te dhyAnanuM phaLa vizrAMta thatuM nathI, tethI tevA mahAtmAo prastuta dhyAnanA baLathI jema uttama devabhavane pAme che, uttama bhogasAmagrIne pAme che tema janmAMtaramAM uttama cittavRttine paNa prApta kare che, ane tevA mahAtmAo vizeSa vizeSa prakAranA vidyAjanmane prApta karIne aMte avazya saMsArano kSaya karaze. pUrvamAM kahyuM ke kAraNanA svarUpane anusaranAra kAryano svabhAva che, tethI zubhabhAvathI baMdhAyelA karmane kAraNe vidyAjanmanI prApti thAya che e kathanane ja daDha karavA mATe kahe che ke kAraNane anurUpa kArya che e yuktithI ane AgamathI siddha che, jema prativiziSTa mATImAMthI ghaDo thaI zake, paraMtu zuSka asAra mATImAMthI ghaDo thaI zake nahi e prakArano anubhava hovAthI kAryano arthI kAraNamAM pravRtti kare che ane tenAthI kArya thatuM dekhAya che ane avivekI zuSka mATI grahaNa karIne nipuNatApUrvaka ghaDo karavA yatna kare topaNa ghaDo thAya nahi, A prakAre anvaya-vyatireka dvArA saMsAranAM sarva kAryo tene anurUpa kAraNathI thAya che tema dekhAya che, vaLI, atIndriya padArthomAM kArya-kAraNanA niyamano nirNaya AgamathI thAya che ane Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO lalitavistAra bhAga-3 AgamamAM kahyuM che ke jIva je je samaye je je bhAvothI AviSTa thAya che tene anurUpa zubhAzubhakarma bAMdhe che, te Agamavacanano nirNaya karIne zubhakarmanA baMdhanuM kAraNa kyA bhAvo che ane azubhakarmanA baMdhanuM kAraNa kayA bhAvo che teno paNa jene zAstravacanathI nirNaya thAya che teo satata sadgatinA pariNAmanA kAraNabhUta zubhabhAvone sevIne hitanI paraMparAne prApta kare che ane jeone Agamavacana anusAra te prakArano kaMI bodha nathI teo tuccha bAhya nimitto anusAra potAnA bhAvo karIne durgationI paraMparAne prApta kare che, tethI jIvanA bhAvane anurUpa zubha ke azubhakarma baMdhAya che teno nirNaya AgamavacanathI thAya che, mATe sarvatra kAraNane anurUpa kArya thAya che tema svIkAravuM joIe. ahIM prazna thAya ke daSTa vyavasthAmAM kAryanuM kAraNane anurUpapaNuM che ane jIvanA pariNAmamAM paNa kAryanuM kAraNane anurUpapaNuM che tema siddha thAya, paraMtu jeo vartamAna bhavamAM prativiziSTa dhyeyanuM dhyAna kare che tenAthI janmAMtaramAM paNa vidyAjanma thaze te kema nakkI thAya ? tethI kahe che - te lakSaNane anupAti vidyAjanma che yukti ane Agama siddha kAraNane anurUpa kArya che e lakSaNane ja anusaranAra vidyAjanma che, temAM zAstravacananI sAkSI batAve che - jema koI jIva pUrvabhavamAM viSTAmAM kRmi thayo hoya ane koIka rIte puNya bAMdhIne tyAMthI suMdara manuSyabhavane pAmyo hoya arthAt vipula bhogasAmagrIvALA manuSyabhavane pAmyo hoya ane jAtismaraNathI ke guru AdinA vacanathI tene jJAna thAya ke pUrvabhavamAM huM viSTAno kIDo hato, topaNa tene pharI te bhavamAM javAnI icchA thatI nathI; kema ke te viSTAnA kIDAnI avasthA tene asAra jaNAya che ane prApta thayelo suMdara manuSyabhava sAra jaNAya che, tema vidyAjanmanI prAptine kAraNe tattvajJAnathI yukta evA mahAtmAnuM mana viSayomAM pravartatuM nathI; kema ke teone nirmaLa bodhane kAraNe viSayomAM saMzleSavALuM citta viSTAnA kIDA jevI manodazAvALuM jaNAya che ane bhoganA saMzleSa vagaranuM AtmAnA nirAkuLa svabhAvamAM vizrAMta thatuM citta suMdara manuSyabhava jevuM dekhAya che, tethI tevA mahAtmAo vItarAga na thAya topaNa bhogamAM teono saMzleSa alpa-alpatara thato rahe che ane nirlepa cittanI pariNatimAM teono pakSapAta vRddhi pAme che, tethI ja jeo A bhavamAM vidyAjanmanuM kAraNa bane te rIte prativiziSTa dhyeyanuM dhyAna kare che teone janmAMtaramAM viSayono saMgleSa kSINa-kSINatara thato jAya che ane aMte viSayomAM sarvathA saMzleSa vagaranA vItarAgabhAvavALA cittane prApta kare che, A kathanane ja anya dRSTAMtathI spaSTa kare che - je pramANe viSathI grasta zarIravALAne maMtrothI nirviSa evA aMgano uddabhava thAya che te rIte ja vidyAjanma prApta thaye chate mohaviSano tyAga thAya che, tethI jemanA AtmAmAM viSayonA vikArarUpa viSa atyaMta vyApta hatuM teo ja prativiziSTa dhyeyanA dhyAnarUpa maMtrathI AtmAmAM rahelA moharUpI viSane alpaalpatara kare che, tema tema temano AtmA viSayonA vikAra vagarano bane che ane A rIte keTalAka bhavo sudhI adhika adhika vidyAjanmanI prApti dvArA temanA AtmAmAMthI saMpUrNa mohaviSano tyAga thAya che tyAre te mahAtmA vitarAga sarvajJa bane che. vaLI, prativiziSTa dhyeyanA dhyAnathI jIva haMmezAM kheda vagarano mokSamArgamAM jAya che; kema ke prativiziSTa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annattha sUtra dhyeyanA dhyAnathI jIvanA viSayonA vikAra alpa thAya che, tenA kAraNe cittamAM svasthatA pragaTe che, tethI pUrNa svasthatAno arthI evo te jIva kheda vagara mokSamArgamAM pravarte che. vaLI, jema mohaviSathI grasta saMsArI jIvo saMsAramArgamAM pravarte che tema mohaviSathI agrasta evo vivekI saMsAramArgamAM pravartato nathI, paraMtu prativiziSTa dhyeyanA dhyAnathI je cittanI svasthatA pragaTelI che tene atizaya karavA mATe te jIva sadA pravarte che, kvacit maMda maMda bhoganA vikAro thAya tyAre paNa te bhoganA vikAronA upadravane zamana karavA mATe te jIva vivekapUrvaka bhAgamAM pravRtti kare che, paraMtu bhoganA vikAronI vRddhi thAya tema pravRtti karato nathI, AthI ja bhogakALamAM paNa temanuM mokSamArgamAM thatuM gamana vyAghAta pAmatuM nathI. vaLI, mohaviSathI grasta jIvo bhAvathI mokSamArgamAM jatA nathI, paraMtu kyAreka kheda pAmelo koIka jIva dravyathI mokSamArgamAM jAya che ane vaLI, koIka jIva mohaviSathI grasta nahi hovA chatAM dravyathI saMsAramArgamAM jAya che, ane bhAvathI mokSamArgamAM jAya che, jema vivekI puruSa dravyathI bhogakriyA kare che te saMsAramArganI pravRtti che, topaNa bhAvathI tenI pravRtti mokSane anukULa ja che, AthI ja samyagdaSTi jIvonI bhoganI pravRtti paNa saMvegasArA hoya che te bhAvathI mokSane anukULa gamana svarUpa che ane dravyathI saMsAramArganI pravRtti che. vaLI, samyagdaSTi jIvo dharmAnuSThAna seve che tyAre dravyathI ane bhAvathI mokSapathane anukULa gamana che, tethI bhogakALamAM samyagdaSTi jIvonA mokSapathanA gamana karatAM paNa dharmAnuSThAnakALamAM mokSapathanuM gamana jhaDapI thAya che; kema ke dravyathI AcaraNA paNa mokSapathane anukULa che ane citta paNa mokSapathane anukULa che. jeo mohaviSathI grasta che teo saMsArapathamAM gamana karatA hoya tyAre to utsAhita hoya che, paraMtu kyAreka paraloka mATe saMyama grahaNa karIne tapatyAganI pravRtti karatA hoya tyAre tapasaMyamathI upazamanA sukhane pAmanArA nahi hovAthI bhAvathI khedita hoya che ane dravyathI saMyamanI kriyA karavA chatAM bhAvathI mokSapathamAM jatA nathI; kema ke viSayojanya bhAgamAM ja sukhabuddhi sthira che, phakta viziSTa bhoga sAmagrIyukta bhavanI prApti mATe kaSTakArI saMyamanI AcaraNA kare che, tethI dravyathI mokSapathanI pravRtti kare che tema jaNAya che, bhAvathI to teo saMsAramArgamAM ja pravarte che. jema samyagdaSTi jIvo dravyathI saMsAramArgamAM pravartatA hovA chatAM bhAvathI mokSamArgamAM pravarte che tema gADha viparyAsavALA jIvo dravyathI mokSamArgamAM pravartatA hovA chatAM paNa bhAvathI saMsAramArgamAM ja pravarte che. AnAthI zuM phalita thAya ? te spaSTa karatAM kahe che - jeone viSayonI spRhA kSINa thaI che tevA mahAtmAo jJAnakriyAtmaka yogamArgamAM satata pravarte che, tethI teonI sarva pravRtti mokSamArgamAM gamanarUpa che arthAt bhoganI pravRttimAM paNa bhoganA saMskArone kSINa karavA mATe yatna kare che ane yogamArganI pravRttimAM paNa bhoganA saMskArone kSaNa karavA mATe pravarte che; kema ke teone samyajJAna che ke sukhano eka upAya viSayonA vikArono kSaya che, tethI teo je je kriyA kare che te te kriyAo vikAronA kSaya mATe kare che, mATe teo kriyA jJAnAtmaka yogamArgamAM satata pravarte che, e prakAranuM zAstravacana che, tenAthI nakkI thAya che ke vidyAjanmathI baMdhAyeluM karma suvarNa ghaTanA udAharaNathI avaMdhya vidyAjanmanI prAptinuM kAraNa che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara lalitavistarA bhAga-3 lalitavistarA H avsitmaanussnggikm| prakRtaM prastumaH / sa hi kAyotsargAnte yadyeka eva tato 'namo arahaMtANaM ti namaskAreNotsAryya stutiM paThatyanyathA pratijJAbhaGgaH, 'jAva arahaMtANaM' ityAdinA'syaiva pratijJAtatvAt namaskAratvenAsyaiva rUDhatvAd, anyathaitadarthAbhidhAne'pi doSasambhavAt, tadanyamantrAdau tathAdarzanAditi / atha bahavastata eka eva stutiM paThati, anye tu kAyotsargeNaiva tiSThanti yAvatstutiparisamAptiH / atra caivaM vRddhA vadanti, -yatra kilA''yatanAdau vandanaM cikIrSitaM tatra yasya bhagavataH sannihitaM sthApanArUpaM, taM puraskRtya prathamaH kAyotsargaH stutizca tathAzobhanabhAvajanakatvena tasyaivopakAritvAt, tataH sarve'pi namaskAroccAraNena pArayantIti / / / vyAkhyAtaM vandanAkAyotsargasUtram / / lalitavistarArtha H AnuSaMgika jaNAyuM=prastutamAM dhyeyano niyama nathI tema batAvIne traNa prakAranA dhyeya batAvyA, tyArapachI graMthakArazrIe prativiziSTa dhyeyanuM dhyAna vidhAjanmanuM bIja che, ityAdi AnuSaMgika kahyuM te jaNAyuM, have prakRtane kahIe chIe. te=kAyotsarga karanAra mahAtmA, kAyotsarganA aMte jo eka ja hoya to 'namo arihaMtANaM' e prakAre namaskArathI kAyotsargane pArIne stutine bole che, anyathA=namaskArathI pAryA vagara stuti bole to, pratijJAbhaMga che; kema ke jAva arihaMtANaM ityAdi dvArA AnuM ja=namaskArathI pAravAnuM ja, pratijJAtapaNuM che. ahIM prazna thAya ke tyAM namo arihaMtANaM e pramANe kaheluM nathI, paraMtu jyAM sudhI arihaMta bhagavaMtone namaskArathI huM pAruM nahi e prakAre pratijJA karAI che, tethI namo arihaMtANaM e prakAre bolIne na pAre to pratijJAbhaMga che tema kema kahyuM ? temAM hetu kahe che namaskArapaNAthI AnuM ja=namo arihaMtANaM e padanuM ja, rUDhapaNuM che. namaskAra padathI namaskAranI kriyA grahaNa karavAne badale namo arihaMtANaM pada kema grahaNa karyuM ? tene daDha karavA mATe anya hetu kahe che anyathA=anya prakAre=namo arihaMtANaM padane choDIne anya prakAre, A arthanA abhidhAnamAM paNa=arihaMtone namaskAra thAva e arthanA abhidhAnamAM paNa, doSano saMbhava che. kema doSano saMbhava che ? te spaSTa karavA mATe anya hetu kahe che tenAthI anya maMtrAdimAM=namo arihaMtANaM ityAdi maMtrathI anya maMtrAdimAM, prakAre darzana Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azvattha sUtra che te maMtranA arthane kahenArA zabdothI anya zabdo te arthane kahenArA hovA chatAM te maMtranuM kArya karatA nathI te prakAre darzana hovAthI prastutamAM paNa namo arihaMtANaM ja bolIne kAyotsarga pAravo joIe, paraMtu te arthane kahenArAM anya padothI kAyotsarga pAravo joIe nahi, have ghaNA che kAyotsarga karanArA eka karatAM adhika che, to eka ja stutine bole che te ghaNA lokomAMthI namaskAra dvArA kAyotsargane pArIne eka ja puruSa stutine bole che, vaLI, anya kAyotsarga karanArAo kAyotsargathI ja rahe che, jyAM sudhI stutinI parisamApti thAya. ane ahIM kAyotsarganA viSayamAM, A pramANe vRddho=jJAnavRddha puruSo, kahe che - je Ayatana AdimAM=jinAlaya AdimAM, vaMdana karavAnuM IcchAyuM, tyAM je bhagavAnanuM saMnihita sthApanArUpa che tene AgaLa karIne prathama kAyotsarga ane stuti karavI joIe; kemake te prakAre zobhanabhAvanuM janakapaNuM hovAthI=je tIrthaMkaranI pratimA sanmukha che tenA smaraNapUrvaka temanI bhakti nimite huM prastuta kAyotsarga karuM chuM te prakAranA zobhanabhAvanuM janakapaNuM hovAthI, tenuM ja=te bhagavAnanI stutinuM ja, upakAripaNuM che, tyArapachI=eka puruSa stuti bolI rahe tyArapachI, sarva paNa namaskAranA uccAraNathI pAre che. - vaMdanA kAyotsarga sUtra vyAkhyAna karAyuM. bhAvArtha : arihaMta ceiyANa sUtra dvArA pratisaMdhAna karIne ane annattha sUtra dvArA AgArIpUrvaka kAyotsarga karavAnI pratijJA karIne ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga karAya che te kAyotsarga karanAra eka puruSa paNa hoI zake ane aneka paNa hoI zake. jo eka puruSa hoya to namo arihaMtANaM e prakAre namaskArathI kAyotsargane pArIne stuti bole che. jo ATha zvAsocchavAsa pramANa dhyeyanuM dhyAna karyA pachI paNa namaskAra dvArA kAyotsarga pAryA vagara stuti bole to pratijJAno bhaMga thAya che arthAt kAyotsarga mudrAmAM stuti bole topaNa pratijJAno bhaMga thAya che ane namo arihaMtANaM bolyA vagara kAyotsarga mudrAno tyAga kare topaNa pratijJAno bhaMga thAya che, kema ke annattha sUtramAM jAva arihaMtANaM ityAdi zabdo dvArA namo arihaMtANaM pada dvArA pAravAnI pratijJA karelI. vaLI, namo arihaMtANaM pada dvArA ja kAyotsarga pAravo joIe, e arthamAM ja namaskAranuM rUDhapaNuM che, mATe namo arihaMtANaM zabdothI jaNAtA arthane ja anya zabdothI kahe topaNa doSanI prApti che; kema ke namo arihaMtANaM e pada maMtrarUpa che, tethI maMtranI maryAdA anusAra tenA vAcaka te ja zabdo bolavAthI phaLanI prApti thAya che. vaLI, ghaNA caityavaMdana karatA hoya to eka ja puruSa kAyotsarga pArIne stuti bole che, anya sarva kAyotsargamAM ja rahIne stutinI parisamApti sudhI te stutinuM ja pratisaMdhAna kare che, tethI ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga ane stutinA pratisaMdhAna yukta kAlAvadhi sudhI kAyotsargamAM rahIne tyArapachI ja kAyotsarga pAre. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistA bhAga-3 vaLI, je jinAlayamAM caityavaMdana karAya che tyAM je bhagavAnanI pratimA sanmukha che temane ja AgaLa karIne kAyotsarga ane stuti bolavI joIe, jenAthI zobhanabhAvanI vRddhi thAya che; kema ke je bhagavAna sanmukha che, temanI ja huM stuti karuM chuM e prakAranuM pratisaMdhAna thAya che ane anya bhagavAnanI pratimA hoya to je bhagavAnanI pratimA che temanI huM stuti karuM chuM tema pratisaMdhAna thatuM nathI, tethI te bhagavAnanI stuti karavAthI viziSTa nirjarA thAya che, tyArapachI badhA namaskAranA uccArapUrvaka kAyotsarga pAre che. avataraNikA: punaratrAntare'sminnevAvasarpiNIkAle ye bhArate tIrthakRtasteSAmevaikakSetranivAsAdinA''sanataropakAritvena kIrtanAya caturviMzatistavaM paThati paThanti vA, sa cAyam - avataraNikArtha: vaLI, aDhAMtare eka navakArano kAussagga pArIne stuti bolyA pachI, A avasarpiNIkALamAM bhAratamAM je tIrthakaro thayA teonuM eka kSetranivAsa AdithI Asannatara upakAripaNuM hovAne kAraNe kiIrtana mATe-teonA kIrtana mATe, caturvizati stavane bole che=eka jaNa bole che, athavA aneka jaNa hoya to aneka jaNa bole che eka jaNa spaSTa uccArathI bole che anya sarva manamAM avazya bole che, ane te=caturvizatistava, A che=AgaLa batAve che e che - sUtra - logassa ujjoagare, dhammatitthayare jiNe / arihaMte kittaissaM, cauvIsaMpi kevalI / / 1 / / sUtrArtha : lokanA udyatane karanArA dharmatIrtharna karanArA jina arihaMta rzAvI paNa kevalInuM huM kIrtana karIza. III lalitavistarA - asya vyAkhyA -'lokasyodyotakarAni'tyatra vijJAnAdvaitavyudAsenodyotyodyotakayorbhedasaMdarzanArthaM bhedenopanyAsaH, lokyata iti lokaH, lokyate-pramANena dRzyata iti bhAvaH, ayaM ceha tAvatpaJcAstikAyAtmako gRhyate, tasya lokasya kim ? udyotakaraNazIlA udyotakarAstAn, kevalAlokena tatpUrvakavacanadIpena vA srvlokprkaashkrnnshiilaanityrthH| tathA durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH, uktaM ca- 'durgatiprasRtAJjIvAn, yasmAddhArayate ttH| dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtH||1||' ityAdi, tathA tIryate'neneti tIrtham, dharma eva Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logassa sUtra dharmapradhAnaM vA tIrthaM dharmatIrthaM, tatkaraNazIlA dharmatIrthakarAstAn, tathA rAgAdijetAro jinAstAn, tathA'zokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM puujaamrhntiityrhntstaanrhtH| 'kIrtayiSyAmi' iti svanAmabhiH stoSye ityarthaH, 'caturviMzatimiti saMkhyA, 'api'zabdo bhAvatastadanya- . samuccayArthaH, kevalajJAnameSAM vidyata iti kevalinastAna kevlinH| lalitavistarArthaH AnI vyAkhyA=pahelI gAthAnI vyAkhyA - lokanA udhotane karanArA e prakAranA kathanamAM vijJAna advaitanA sudAsathI=vijJAna advaita matanA nirAsathI, udhotya ane udyotakanA bhedane dekhADavA mATe bhedathI upanyAsa cheHlokanA udhotane karanArA e prakAre SaSThI vibhakti dvArA bhedathI upavAsa che, loka zabdanI vyutpatti kahe che - tavaca=jJAnano viSaya thAya che e loka, toyate-pramANathI dekhAya che e prakArano bhAva che-kevalajJAnanA pramANathI athavA zrutajJAnanA pramANathI dekhAya che te loka, ane A=jJAnanA viSayabhUta loka, ahIM prastuta sUtramAM, paMcAtikAyAtmaka grahaNa karAya che, te lokanA zuM ? ethI kahe che - udhota karavAnA svabhAvavALA udhotakara che, teonuM huM kIrtana karIza ema saMbaMdha che, teno artha spaSTa kare che - kevalajJAnarUpI prakAzathI athavA tapUrvaka vacanarUpa dIpathI-kevalajJAnapUrvaka vacanarUpa dIpakathI, sarva lokanA prakAzane karavAvALAnuM huM kIrtana karIza ema saMbaMdha che. ane durgatimAM paDatA AtmAne dhAraNa kare e dharma=durgatimAM paDatA saMsArI jIvane bacAve tevo jIvano potAno pariNAma e dharma che, ane kahevAyuM che - je kAraNathI durgatimAM sarakatA jIvone dhAraNa kare che tethI ane eone durgatimAM paDatA jIvone, zubha sthAnamAM sthApana kare che te kAraNathI dharma e pramANe kahevAyuM che. ItyAdi=ItyAdithI anya tevAM vacanonuM grahaNa che. ane AnA dvArA karAya che e tIrtha che, dharma ja tIrtha che, athavA dharma pradhAna tIrtha che e dharmatIrtha che tenA karavAnA svabhAvavALA dharmatIrthane karanArA evA teonuM huM kIrtana karIza ema anvaya che. ane rAgAdine jItanArA jina che, teonuM huM kIrtana karIza. ane azokavRkSa Adi aSTa mahAprAtihAryarUpa pUjAne yogya che te arihaMto, teonuM huM kIrtana karIza=svanAmo vaDe stuti karIza e prakArano artha che, saMkhyA covIza che, gapa zabda bhAvathI tenAthI anyanA samuccaya arthavALo che=bharata kSetranA covIza tIrthakarothI anya kSetranA tIrthakaronA samuccaya arthavALo che. kevalajJAna Amane vidhamAna che e kevalIo teonuM kevalIonuM huM kIrtana karIza ema anvaya che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 lalitavistAra bhAga-3 paMjikA : 'bhAvatastadanyasamuccayArtha' iti, bhAvataH nAmasthApanAdravyAhatparihAreNa, zubhAdhyavasAyato vA, 'tadanyeSAm'= RSabhAdicaturviMzativyatiriktAnAm airavatamahAvidehajAnAmarhatAM, (samuccayArthaH=)saGgrahArthaH, taduktam 'avisaddaggahaNA puNa eravayamahAvidehe y|' // 1 // paMjikArya : mAvatastA .... paravAnAvile 2 | mAvatarUMcasamughavArtha e lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha kare che - bhAvathI nAma-sthApatA-dravya arihaMtanA parihArathI arthAt bhAva tIrthaMkaranA grahaNathI athavA zubha adhyavasAya rU5 bhAvathI, tenAthI anyonA=RSabhadeva Adi covIza tIrthaMkarathI vyatirikta eravata-mahAvidehamAM thanArA arihaMtonA, saMgraha arthavALo ja zabda che, te kahevAyuM che pa zabdanA grahaNathI vaLI, airAvata ane mahAvidehamAM vartatA tIrthakaronuM grahaNa che ema saMbaMdha che. III bhAvArtha : lokanA udyotakara e prakAranuM vizeSaNa covIze tIrthakaronuM Apela che, temAM loka zabdane SaSThI vibhakti batAvI, tethI e prApta thAya ke bhagavAna paMcAstikAyamaya lokanA udyotane karanArA che, tethI udyotya paMcAstikAyamaya loka che ane tenA udyotaka bhagavAna che, Ama kahevAthI udyotya-udyotaka beno bhedathI upanyAsa thAya che, tenAthI vijJAna advaitamatano nirAsa thAya che. vastutaH vijJAna advaitavAdI jJAnathI atirikta zeya evo loka nathI tema ekAMte svIkAre che ane kahe che ke jJAna thAya che tenA baLathI zeyanuM astitva siddha thAya che, jo zeyanuM jJAna thatuM na hoya to zeya che temAM koI pramANa nathI ane joyuM ane jJAna benI sattA svIkAravAmAM gaurava che; kema ke jJAna paNa che ane zeya paNa che be padArthanI kalpanA karavA karatAM mAtra jJAna che tema svIkAravAmAM eka padArthanI kalpanA thavAthI lAghava che ane mAtra zeyano svIkAra jJAna vagara thaI zakato nathI, tethI jJAnane svIkArIne zeya nathI tema svIkAravAmAM lAghava che, tethI uMghamAM hAthI ghoDA dekhAya che tema jJAnanA vikalpathI zeya dekhAya che, vastutaH jJAnathI atirikta joya nathI, A prakArano vijJAna advaitano mata ekAMtathI svIkAravo ucita nathI, te batAvavA mATe bhagavAna lokanA udyotane karanArA che tema kahela che. vastutaH dekhAtA joya padArtho AtmA mATe anupayogI che, chatAM mohane vaza jIvone te dekhAtA padArtho pratye rAga-dveSa thAya che, tenA vAraNa mATe zeya padArtha paramArthathI AtmA mATe upayogI nathI te batAvavA mATe nathI, ema syAdvAdanI eka dRSTithI svIkArAya che. tethI vijJAna advaita mata eka nayathI satya che, paraMtu vijJAna advaitavAdI te nayane ekAMte svIkArIne jagatamAM vartatA zeyano ja apalApa kare che tenA nivAraNa mATe SaSThI vibhakti dvArA bhagavAna lokanA udyotakara che tema kahela che. loka zabdanI vyutpatti batAve chejJAnathI je dekhAya te loka che, e vyutpatti pramANe ghaTa-paTa sarva padArtho jJAnathI dekhAya che, tethI loka zabdathI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logasa sUtra tenuM grahaNa prApta thAya, paraMtu prastutamAM pUrNa paMcAstikAyamaya loka grahaNa karavo che, paNa lokano eka deza grahaNa karavo nathI, tethI kahe che - kevalajJAnarUpa pramANathI ke zrutajJAnarUpa pramANathI je dekhAya che te loka che; kema ke bhagavAna paMcAstikAyamaya lokanA prakAzaka che, te lokanuM zuM ? tethI kahe che - lokane udyota karavAnA svabhAvavALA bhagavAna che, tenuM tAtparya spaSTa kare che - bhagavAna kevalajJAnathI paMcAstikAyamaya sarva lokane prakAza karavAnA svabhAvavALA che athavA kevalajJAnapUrvaka vacanarUpI dIpakathI sarva lokanA prakAza karavAnA svabhAvavALA che, tethI bhagavAna kevalajJAnathI "paMcAstikAyamaya loka je pramANe rahela che ane tad aMtarvartI jIva-ajIva Adi sarva dravyo je rIte saMcaraNa kare che ane jIvo je rIte adhyavasAya karIne karmo bAMdhe che ane je prakAre viveka dvArA karmono nAza karIne siddha avasthAne pAme che ane A rIte viveka dvArA atyAra sudhImAM anaMtA siddha thayA che, ityAdi sarva lokanI vyavasthAne yathArtha jANe che ane te rIte ja yathArtha prakAzana kare che, tenA baLathI yogya jIvo potAnuM Atmahita sAdhI zake che, te prakAre tIrthakaro sarva lokanA prakAzaka che. vaLI, dharmatIrthane karanArA che, dharma e jIvano aMtaraMga adhyavasAya che ane saMsArI jIvo durgatinA kAraNabhUta je adhyavasAyo kare che te adharma che ane tenAthI viruddha sugatinA kAraNabhUta je adhyavasAya kare che te dharma che, tethI mokSane anukULa samyajJAna, samyagruci ane samyaguAcaraNa te dharma che, bhagavAna tevA dharmarUpa tIrthane karavAnA svabhAvavALA che. tIrthano artha spaSTa kare che - jenA dvArA jagatanA jIvo saMsArasAgarathI tare te tIrtha kahevAya ane dharma ja ratnatrayInI pariNatirUpa tIrtha che, tene karanAra bhagavAna hovAthI bhagavAna dharma tIrthaMkara che athavA dharma ratnatrayIrUpa che ane te pradhAna che jemAM evo caturvidha saMgha ke prathama gaNadhara dharmatIrtha che tene karavAnA svabhAvavALA bhagavAna che, tethI dharma tIrthakara che. A prakAre dharma tIrthaMkaranI be vyutpatti batAvavAthI e prApta thAya ke bhagavAne ratnatrayIrUpa tIrthane pragaTa karela che, mATe dharma tIrthaMkara che athavA ratnatrayIrUpa dharma pradhAna che jemAM evA prathama gaNadharane bhagavAne dvAdazAMgI ApI che tenAthI dharmatIrtha pravarte athavA bhagavAne ratnatrayI pradhAna che jemAM evA sAdhu sAdhvIzrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha saMghanI sthApanA karI, tenA baLathI ghaNA jIvo saMsArasAgarathI tare che, mATe dharma che pradhAna jemAM evo caturvidha saMgha tene karavAnA svabhAvavALA tIrthakaro che. A rIte bhagavAna lokanA yathArtha prakAza karanArA ane dharmatIrtha karanArA hovAthI potAne atyaMta upakAraka che te svarUpe covIze tIrthakaronI upasthiti karIne temanuM kIrtana karAya che. vaLI, teonI aMtaraMga saMpadAne sAme rAkhIne stuti karavA mATe kahe che - bhagavAna rAgAdine jItanArA hovAthI jina che te rIte stuti karavAthI jina tulya thavAne anukULa sadvarya ullasita thAya che. vaLI, bhagavAna azokavRkSa Adi ATha mahAprAtihAryarUpa pUjAne yogya che tema kahevAthI buddhimAna evA devo paNa jemanA uttama guNonuM smaraNa karIne zreSTha prakAranI pUjA kare che tevI pUjAnI yogyatAvALA tIrthakaro che, mATe jagabhUjya che te svarUpe bhagavAnanI upasthiti thAya che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ge lalitavistarA bhAga-3 vaLI, tevA svarUpavALA bhagavAna kevalI che=kevalajJAna yukta che, tethI pUrNa jJAnavALA che te svarUpe bhagavAnanI upasthiti thAya che, AvA covIze paNa tIrthakaronI temanA nAmathI huM stuti karIza e prakAranuM praNidhAna karAya che ane covIze paNa tIrthakarone ema kahevAthI pa zabda dvArA be artha prApta thAya che - covIza tIrthakaro sivAyanA anya paNa je tIrthakaro airavata-mahAvideha AdimAM che teonI huM zubha adhyavasAya rU5 bhAvathI stuti karIza arthAt covIza tIrthakaronI to sAkSAt nAmollekhathI huM stuti karIza ane anya sarva tIrthakaronI mapa dvArA samuccaya karIne huM bhAvathI stuti karIza. vaLI, je tIrthakaronI huM stuti karIza te nAma tIrthakaro, sthApanA tIrthaMkaro ke dravya tIrthakaro che teone choDIne je covIza bhAva tIrthaMkaro thayA che ane anya airavata-mahAvidehamAM bhAva tIrthaMkaro thayA che te sarvano ja zabdathI samuccaya che, tethI sarva kSetramAM je koI bhAva tIrthaMkara thayA che te sarvanI huM stuti karIza, e prakArano vizALa Azaya thAya che ane je mahAtmAo dareka zabdanA arthanuM pratisaMdhAna kare che teone bhagavAnanA sarva vizeSaNonuM jema arthathI pratisaMdhAna thAya che tema pa zabdanuM paNa arthathI pratisaMdhAna thAya che, tethI sarva bhAva tIrthakaronuM huM kIrtana karIza evo vizALa adhyavasAya thavAthI mahAnirjarAnI prApti thAya che. lalitavistarA :__ atrAha -'lokasyodyotakarAnityetAvadeva sAdhu, dharmatIrthakarAniti na vAcyaM, gatArthatvAt, tathAhiye lokasyodyotakarAH, te dharmatIrthakarA eveti', atrocyate, iha lokaikadeze'pi grAmaikadeze grAmavallokazabdapravRtteH mA bhUttadudyotakareSvavadhivibhaGgajJAniSvarkacandrAdiSu vA saMpratyaya ityatastadvyavacchedArthaM dhrmtiirthkraaniti| Aha-'yadyevaM, dharmatIrthakarAnityetAvadevAstu, lokasyodyotakarAniti na vaacymiti'| atrocyate, iha loke ye'pi nadyAdiviSamasthAneSu mudhikayA dharmArthamavataraNatIrthakaraNazIlAste'pi dharmatIrthakarA evocyante, tanmA bhUdatimugdhabuddhInAM teSu saMpratyaya iti ataH tadapanodAya loksyodyotkraanpyaaheti| ___ aparastvAha- 'jinAnityatiricyate; tathAhi- yathoktaprakArA jinA eva bhavantIti,' atrocyate, mA bhUtkunayamatAnusAriparikalpiteSu yathoktaprakAreSu saMpratyaya ityatastadapohAyAha- 'jinAniti, zrUyate ca kunayadarzane, 'jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM pdm| gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tiirthnikaartH||' ityaadi| tannUnaM na te rAgAdijetAra iti; anyathA kuto nikArataH punariha bhavAGkuraprabhavo, bIjAbhAvAt, tathA cAnyairapyuktam- 'ajJAnapAMzupihitaM, purAtanaM krmbiijmvinaashi| tRSNAjalAbhiSiktaM, muJcati janmAGkuraM jntoH'|| tathA, 'dagdhe bIje yathAtyantaM, prAdurbhavati naangkurH| karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhvaangkurH||' ityaadi| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logasasa sUtra lalitavistarArtha: ahIM prathama gAthAmAM kahevAyelAM vizeSaNomAM, zaMkA kare che - lokanA udhotakara eTalAthI ja sAdhu che eTaluM ja vizeSaNa ucita che, dharma tIrthakarone e pramANe kahevuM joIe nahi; kema ke gatArthapaNuM cheHlokaudhotakara e vizeSaNathI ja dharma tIrthakara e vizeSaNanA arthanI prApti che, te A pramANe - jeo lokanA udhotane karanArA che te dharma tIrthakara ja che arthAt anya koI nathI, paraMtu dharma tIrthakara ja che, A zaMkAmAM uttara Ape che - ahIM prastuta gAthAmAM, lokanA eka dezamAM paNa gAmanA eka dezamAM gAmanI jema loka zabdanI pravRtti hovAthI udhotakara evA avadhi-vibhaMga jJAnIomAM athavA sUrya-caMdrAdimAM saMpratyaya na thAva loka zabdathI tenuM grahaNa na thAva, AthI tenA vyavaccheda mATe dharma tIrthakara e pramANe vizeSaNa Apela che. sAhathI zaMkA kare che - jo A pramANe cheHlokanA eka dezanA grahaNanA vyavaccheda mATe dharma tIrthakara e pramANe vizeSaNa ApyuM che e pramANe che, to dharma tIrthaMkara eTaluM ja ho, lokaudhotakara e vizeSaNa kahevuM joIe nahi, AmAM=A prakAranI zaMkAmAM, uttara Ape che - ahIM lokamAM je koI nadI Adi viSama sthAnomAM mugdhapaNAthI dharma mATe avataraNarUpa tIrthanA karaNa svabhAvavALA che teo paNa dharmatIrtha karanArA ja kahevAya che, te kAraNathI atimugdha buddhivALA jIvone teomAM=nadI Adi viSama sthAnomAM, dharmArthe avataraNa karavA mATe pagathiyAM Adi karavAnA svabhAvavALAmAM saMpratyaya na thAva=teonI huM stuti karIza e prakAre upasthiti na thAva, AthI tenA apanayana mATe lokanA udhotakara e prakAre paNa kahe che. vaLI, bIjA kahe che - jinAnuM e vizeSaNa adhika che=nirarthaka che, te A pramANe - cokta prakAravALA=lokanA udhota karanArA ane dharmatIrthane karanArA evA svarUpavALA, jina ja hoya che, ahIM jina vizeSaNa nirarthaka che e prakAranI zaMkAmAM, uttara Ape che - kunayamataanusAra parikalpita evA yathokta prakAravALAmAM=lokano udhota karanArA ane dharmatIrthane karanArA evA prakAravALAmAM, saMpratyaya na thAva=huM temanI stuti karuM chuM e prakAranI upasthiti na thAva, AthI tenA apoha mATe kunayavALAne abhimata evA lokaudhotakara ane dharma tIrthaMkaranA apoha mATe, jinAnuM e pramANe vizeSaNa kahe che ane kunayanA darzanamAM saMbhaLAya che - jJAnI dharmatIrthanA kartA parama padamAM jaIne pharI paNa tIrthanA vinAzathI bhavamAM Ave che tIrthano vinAza thato joIne tenA rakSaNa mATe bhavamAM Ave che. ItyAdithI anya uddharaNano saMgraha che, te kAraNathI teo kharekhara rAgAdine jitanArA nathI anyathA arthAt rAgAdi na hoya to, kayA kAraNathI nikArathI=tIrthanA nAzathI, pharI ahIM bhavanA aMkurAno prabhava thAya? arthAt thAya nahi; kema ke bIjano abhAva che ane te pramANe=mokSamAM gayelA jIvone bhavano aMkuro nathI te pramANe, Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 lalitavistarA bhAga-3 bIjAo vaDe paNa kahevAyuM che - ajJAnarUpI dhULathI DhaMkAyeluM avinAzI tRSNAjalathI abhiSikta purAtana karmarUpI bIja jaMtunA janmAkurane mUke che. ane bIja dagdha thaye chate je pramANe aMkura atyaMta prAdurbhAva thato nathI, te pramANe karmabIja dagdha thaye chate bhavano aMkuro Ugato nathI, ItyAdithI anyanuM grahaNa che. bhAvArtha - lokanA udyotane karanArA ane dharmatIrthane karanArA e bhagavAnanAM be vizeSaNo ApyAM. e be kema ApyAM? temAM yukti batAve che - jema koI puruSa koI nagaramAM jAya tyAre te puruSa te nagaramAM gayo che tema kahevAya che, vastutaH te nagaranA eka dezamAM gayo che, AkhA gAmamAM gayo nathI, tema loka zabdano artha eka deza grahaNa karavAmAM Ave to avadhijJAnI ke virbhAgajJAnI paMcAstikAyamaya lokanA eka dezanuM prakAzana kare che arthAt chadmastha jIvo cakSuthI jue che teTalo ja loka temane pragaTa che, paraMtu tenAthI adhika loka kevo che te dekhAto nathI ane koI avadhijJAnI ke virbhAgajJAnI tenA jJAna anusAra lokane joIne prakAzana kare to teo paNa cauda rAjalokanA eka dezanuM prakAzana karanArA che, jema zivarAjarSine virbhAgajJAnathI sAta dviIpa-samudro dekhAyA ane te dvIpa-samudronuM varNana koI AgaLa kare to te paNa lokanA prakAzaka che tevo artha prApta thAya; kema ke lokanA eka dezamAM paNa loka zabdanI pravRtti che athavA sUrya-caMdra paNa lokanA eka dezane prakAza karanArA che, tethI lokanA udyotakara zabdathI avadhijJAnI, virbhAgajJAnI ke sUrya-caMdranuM grahaNa na thAya mATe dharmatIrthane karanArA ema bIjuM vizeSaNa Apela che, tethI avadhijJAnI Adino vyavaccheda thAya che; kema ke teo dharmatIrthane karanArA nathI. vaLI, mAtra dharmatIrthane karanArA eTaluM ja vizeSaNa kahevAmAM Ave to mugdha buddhivALA jIvo mAne che ke gaMgA Adi keTalIka nadIomAM avataraNa karavAthI dharmanI prApti thAya che ane te nadI Adi viSama sthAnamAM dharma mATe avataraNa karavA mATe koI pagathiyAM Adi nirmANa kare to te paNa dharmatIrthane karanArA che tevo artha prApta thAya, tethI lokaudyotakara e paNa vizeSaNa Apela che, jethI prastutamAM tevA dharmatIrthane karanArAonuM stavana nathI, paraMtu pAramArthika dharmatIrthane karanArA tIrthakaronuM ja stavana che ema prApta thAya che; kema ke nadI Adi viSama sthAnamAM jeo tIrthane kare che teo lokanA udyotane karanArA nathI. vaLI, lokaudyotakara ane dharmatIrtha karanArA jina ja che, to paNa keTalAka darzanakAro mAne che ke jJAnI dharmanA tIrthane karanArA paramapadamAM jaIne potAnA tIrthano nAza thato joIne pharI bhavamAM janma le che, tethI teo jina nathI chatAM teonuM grahaNa lokaudyotakara ane dharmatIrthane karanArA vizeSaNathI na thAya, mATe jina e prakAre trIjuM vizeSaNa Apela che, tethI lokanA udyotane karanArA dharmatIrtha karanArA jinanI huM stuti karIza, e prakAranuM pratisaMdhAna thAya che. vaLI, jeo tIrthanA nAzane joIne janma le che teo rAgAdine jItanArA nathI te spaSTa karavA mATe kahe che - jo teoe rAgAdi jItyA hoya to tIrthanA nAzane joIne teomAM pharI bhavano aMkuro kema prabhAva pAme ? arthAt prabhava pAmI zake nahi. vaLI, rAgAdi na hoya to bhavano aMkuro prabhAva pAme nahi tene daDha Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 logarasa sUtra karavA mATe anyanI sAkSI Ape che, teno artha A pramANe che - saMsArI jIvo eka janmamAMthI bIjA janmamAM jAya che tyAre navA bhavanuM je AyuSya bAMdhe che te AyuSyane anukULa je adhyavasAya kare che te pUrvanA baMdhAyelA karmanA bIjavALo adhyavasAya che ane te karmanuM bIja nAza pAmyuM nathI tevuM avinAzI che, tRSNAjalathI siMcAyeluM ane ajJAnarUpI dhULathI DhaMkAyeluM che. tethI e phalita thAya ke saMsArI jIvomAM pUrvamAM baMdhAyeluM nAza nahi pAmeluM evuM karmarUpa bIja che jenAthI AyuSyabaMdhane anukULa adhyavasAya thAya che ane te adhyavasAya rAganI pariNatinA kALamAM ja thAya che, tethI tRSNAjalathI siMcAyelo te pariNAma che, AthI ja rAga rahita vitarAgane tevA prakAranuM purAtana karmarUpa bIja vidyamAna nahi hovAthI navA janmanuM AyuSya baMdhAtuM nathI. vaLI, saMsArI jIvo bIjA bhavanA AyuSyabaMdhano adhyavasAya kare che te ajJAnarUpI pAMzuthI pihita che, AthI ja saMsArI jIvo eka sthAnathI bIjA sthAnamAM javA mATe mArgano nirNaya karIne jAya che, tema A bhavamAMthI mAre narakamAM javuM che ke devabhavamAM javuM che teno nirNaya karIne adhyavasAya karatA nathI, paraMtu nimittane pAmIne te te adhyavasAya karIne te te bhavanuM AyuSya bAMdhe che, mATe te adhyavasAya ajJAnarUpI dhULathI DhaMkAyela che ane te adhyavasAyathI AyuSya bAMdhIne jIva te pramANe bhavamAM jAya che ane jema bIja dagdha thayeluM hoya to tenAthI aMkuro thato nathI, tema vItarAge AyuSyabaMdhanA karmabIjane bALI nAkhela che, tethI baLelA evA te karmabIjathI navA bhavanI prAptinA kAraNabhUta aMkuro thato nathI. lalitavistarA - ___ Aha-'yadyevaM jinAnityetAvadevAstu, lokasyodyotakarAnityAdyatiricyate' iti, atrocyate- iha pravacane sAmAnyato viziSTazrutadharAdayo'pi jinA evocyante; tadyathA-zrutajinAH avadhijinAH manaHparyAyajinAH, chadmasthavItarAgAzca, tanmA bhUt teSvevaMsampratyaya iti tadvyudAsArthaM loksyodyotkraanityaadypydussttmiti| aparastvAha-'arhata' iti na vAcyaM, na hyanantaroditasvarUpA arhadvyatirekeNApare bhavantIti', atrocyate- arhatAmeva vizeSyatvAnna doSa iti| Aha, -'yadyevaM hanta! tarhita ityetAvadevAstu lokasyodyotakarAnityAdi punarapArthakam,' na, tasya nAmAdyanekabhedatvAt bhaavaarhtsNgrhaarthtvaaditi| aparastvAha-'kevalina iti na vAcyaM, yathoditasvarUpANAmarhatAM kevalitvAvyabhicArAt; sati ca vyabhicArasaMbhave vizeSaNopAdAnasAphalyAt tathA ca saMbhave vyabhicArasya vizeSaNamarthavad bhavati, yathA nIlotpalamiti, vyabhicArAbhAve tu tadupAdIyamAnamapi yathA 'kRSNo bhramaraH, zuklo balAhaka' ityAdi Rte prayAsAt kamarthaM puSNAtIti, tasmAt kevalina itytiricyte|' na, abhiprAyAparijJAnAt, iha kevalina eva yathoktasvarUpA arhanto nAnye iti niyamArthatvena Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 lalitavistarA bhAga-3 svarUpajJApanArthamevedaM vizeSaNamityanavadyam, na caikAntato vyabhicArasaMbhave eva vizeSaNopAdAnasAphalyam, ubhayapadavyabhicAre, ekapadavyabhicAre, svarUpajJApane ca ziSToktiSu tatprayogadarzanAt, tatrobhayapadavyabhicAre, yathA-nIlotpalamiti, tathaikapadavyabhicAre, yathA-abdavyaM, pRthivI dravyamiti, tathA svarUpajJApane, yathA-paramANurapradeza ityAdi, yatazcaivamataH kevalina iti na dussttm| Aha-yadyevaM 'kevalina ityetAvadeva sundaraM, zeSaM tu lokasyodyotakarAnityAdi api na vAcyam? ityatrocyate- iha zrutakevaliprabhRtayo'nye'pi vidyanta eva kevalinaH, tanmAbhUt teSveva(vaM) saMpratyaya iti tatpratiSedhArthaM lokasyodyotakarAnityAdyapi vAcyamiti, evaM dvayAdisaMyogApekSayApi vicitranayamatAbhijJena svadhiyA vizeSaNasAphalyaM vAcyamityalaM vistareNa, gmnikaamaatrmetditi||1|| lalitavistarArtha - sAdathI pUrvapakSI zaMkA kare che - je A pramANe che ajinanI vyAvRtti mATe jina vizeSaNa Avazyaka che e pramANe che, to "jinAna" eTaluM ja ho, lokanA udhotakara ItyAdi prathama be vizeSaNo adhika cheHnirarthaka che, AmAM=pUrvapakSInI zaMkAmAM, kahe che - A pravacanamAM, sAmAnyathI viziSTa kRtadharAdi paNa jino ja kahevAya che, te A pramANe - Rtajino, avadhijino, manaparyavajino ane chagharatha vItarAga agiyAramA-bAramA guNasthAnakavALA vItarAga, te kAraNathI=viziSTa kRtadharAdi jino che te kAraNathI, teomAM Avo saMpratyaya na thAva=prastuta sUtrathI temanI huM stuti karIza tevo bodha na thAva, ethI tenA vyadAsa mATe teone choDIne tIrthakarone grahaNa karavA mATe, lokanA udhotakarone ItyAdi paNa AduSTa che. vaLI, bIjA kahe che - arihaMta e pramANe na kahevuM joIe, kije kAraNathI, anaMtaramAM kahevAyelA svarUpavALA lokaudhotakara Adi anaMtaramAM kahevAyelA svarUpavALA, arihaMtane choDIne bIjA thatA nathI, e prakAranA ahIM=bIjAnA kathanamAM, uttara Ape che - arihaMtonuM ja vizeSyapaNuM hovAthI doSa nathI=arihaMto e vizeSya pada che ane tenA pUrvanAM traNa pado vizeSaNa che tethI tevAM traNa vizeSaNavALA arihaMtonuM grahaNa hovAthI doSa nathI. ahIM pUrvapakSI gAthI zaMkA kare che - je A pramANe che aha, zabda vizeSya che mATe tenuM grahaNa che e pramANe che, to kharekhara arihaMta eTaluM ja ho, lokanA udhota karanArA ItyAdi vizeSaNo pharI nirarthaka che, tene graMthakArazrI kahe che - ema na kahevuM==Na vizeSaNo nirarthaka che ema na kahevuM; kema ke tenuM arihaMtanuM, nAmAdi aneka bhedapaNuM hovAthI bhAva arihaMtanuM saMgrahArthapaNuM che. vaLI, bIjA kahe che - kevalIo e pramANe na kahevuM joIe; kema ke pUrvamAM kahevAyelA svarUpavALA arihaMtono=lokaudhotakara Adi vizeSaNothI yukta arihaMtono, kevalitva sAthe Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 logasa sutra avyabhicAra che ane vyabhicArano saMbhava hote chate vizeSaNanA grahaNane sAphalya che=kevalitvarUpa vizeSaNanA grahaNanuM sAphalya che, ane te prakAre vyabhicArano saMbhava hote chate vizeSaNa arthavALuM che, je pramANe nIla utpala arthAt mAtra utpala kahevAthI nIlathI atirikta kamaLanI prApti thAya, tethI vyabhicAranA saMbhavane kAraNe nIla e prakAranuM vizeSaNa anya utpalanI vyAvRttine mATe upayogI che. vaLI, vyabhicArano abhAva hote chate te grahaNa karAtuM paNa=vizeSaNa grahaNa karAtuM paNa, je pramANe kALo bhamaro, sapheda bagalo ItyAdi, prayAsane choDIne=e prakAranA vacana prayAsane choDIne, kayA arthanuM poSaNa kare che arthAt koI vizeSa arthano bodha karAvatuM nathI, te kAraNathI vaninaH e vizeSaNa adhika che arthAt artha vagaranuM che, tene graMthakArazrI kahe che - ema na kahevuM, kema ke abhiprAyanuM aparijJAna che=pUrvapakSIne sUtramAM ApelA ninaH e prakAranA vizeSaNanA abhiprAyanuM ajJAna che, mATe niH e vacana nirarthaka che ema pUrvapakSI kahe che. ttina: e prakAranA vizeSaNano zuM abhiprAya che ? jenuM pUrvapakSIne ajJAna che te spaSTa karavA mATe kahe che - ahIM prastuta sUtramAM, kevalI ja yathokta svarUpavALA arihaMta cheHlokaudhotakara Adi vizeSaNothI viziSTa arihaMta che, anya nathI e prakAranuM niyamArthapaNuM hovAthI=e prakAranA niyamano bodha karAvavAnuM prayojanapaNuM hovAthI, svarUpa jJApanArtha ja=arihaMtanuM kevalitya svarUpa jaNAvavA mATe ja, A vizeSaNa che kevalitva e prakAranuM vizeSaNa che, ethI anavagha che=sUtramAM vaninaH e prakAranuM kathana nirdoSa che, ane ekAMtathI vyabhicAranA saMbhavamAM ja vizeSaNanA grahaNanuM sAphalya nathI; kema ke ubhaya padanA vyabhicAramAM, eka padanA vyabhicAramAM ane svarUpanA jJApanamAM ziSTa uktiomAM=ziSTa puruSoe kahelA vacana prayogomAM, tenA prayoganuM darzana che=vizeSaNanA prayoganuM darzana che, tyAM-traNa prakAranAM sthAnomAM vizeSaNano prayoga che tyAM, ubhayapadano vyabhicAra hote chate je pramANe - nIla utpala e prakArano prayoga thAya che ane eka padano vyabhicAra hote chate je pramANe - pANI dravya che, pRthvI dravya che e prakAre prayoga thAya che ane svarUpanuM jJApana hote chate je pramANe - paramANu apradeza che-paramANu pradeza vagarano che, ItyAdi prayoga thAya che ane je kAraNathI A pramANe che-traNa prakAranA prayojanathI vizeSaNanuM grahaNa che e prakAre che, AthI=svarUpa jJApana mATe vizeSaNa che AthI, ninaH e prakAre vizeSaNa duSTa nathI. gAdathI zaMkA kare che - jo A pramANe che vaninaH e vizeSaNa svarUpa jJApana mATe che e pramANe che, ethI eTaluM ja suMdara che, zeSa vaLI, lokanA udhotakara ItyAdi paNa na kahevuM, e Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 lalitaviktA bhAga-3 prakAre pUrvapakSInI zaMkAmAM uttara Ape che - ahIM=jinapravacanamAM, zrutakevalI vagere anya paNa kevalIo vidhamAna che ja, te kAraNathI teomAM=zrutakevalI vagere anya kevalIomAM, Avo saMpratyaya na thAva, ethI tenA pratiSedha mATe zrutakevalI vagere anyonI huM stuti karIza e prakAranA bodhanA pratiSedha mATe, lokanA udhotakara ItyAdi paNa kahevuM joIe, A rIte=atyAra sudhImAM arihaMtanAM sarva vizeSaNo kaI rIte saphala che tema batAvyuM e rIte, be AdinA saMyoganI apekSAthI paNa vicitra naya matanA abhijJa puruSe=bhagavAnanA vacananA aneka prakAranA nayane jonArI daSTivALA puruSa, svabuddhithI vizeSaNanuM sAphalya vicAravuM joIe, ethI vistArathI saryuM, A=atyAra sudhI varNana karyuM che, gamanikA mAtra che=vividha prakAranA nayanA matone jANavAne anukULa dizAsUcana mAtra che. III bhAvArtha : vaLI, mAtra jinonuM huM kIrtana karIza ema kahevAmAM Ave to viziSTa kRtadhara Adi jino che teonuM paNa grahaNa thAya che, kema ke jeo sarva udyamathI jina thavA mATe yatnazIla hoya teo jina kahevAya, tethI viziSTa zrutanA baLathI ke avadhijJAnanA baLathI ke mana:paryavajJAnanA baLathI jeo sarvathA jina thavA yatna kare che te jino che; kema ke karAtuM hoya te karAyuM kahevAya e vacanAnusAra teo paNa jina che, vaLI, agiyAramA-bAramA guNasthAnakavALA paNa jino che, te sarva jinonI vyAvRtti karavA mATe lokaudyotakara Adi vizeSaNonuM grahaNa che; kema ke prastutamAM teonI stavanA nathI karavI, paraMtu tIrthakaronI stavanA karavI che. vaLI, arihaMta e vizeSyapada che, tethI jeo aSTa mahAprAtihArya pUjAne yogya che teo lokaudyotakara Adi vizeSaNothI viziSTa che teonuM prastutamAM grahaNa che, tethI nAma, sthApanA Adi anya arihaMtonI vyAvRtti thAya che; kema ke sthApanA arihaMta paNa aSTa mahAprAtihAryayukta che ane dravya arihaMta paNa najIkamAM aSTa mahAprAtihAryathI pUjA yogya thavAnA che teonuM prastutamAM grahaNa nathI, mAtra arihaMtapada kahevAthI nAma, sthApanA Adi bhedavALA arihaMtonuM paNa grahaNa thAya, tenA nivAraNa mATe arihaMta padanAM anya vizeSaNonuM sAphalya che. vaLI, ninaH e vizeSaNa svarUpa jJApana mATe che; kema ke vizeSaNanuM grahaNa traNa sthAnamAM saphala che, tethI ubhayapadano vyabhicAra hoya tyAre vizeSaNathI aprastutanI vyAvRtti thAya che, jema nIlakamala kahevAmAM Ave tyAre kamala kahevAthI nIlathI anya kamaLanuM grahaNa thAya che ane nIla kahevAthI nIlakamala sivAya anya nalavastunuM paNa grahaNa thAya che, te sthAnamAM nIlakamalano ja bodha karAvavA mATe nIla utpala kahevAya che. vaLI, eka padanA vyabhicAramAM paNa vizeSaNanuM grahaNa thAya che, jema pANI dravya che, pRthvI dravya che te sthAnamAM pANI kahevAthI dravyanI prApti che, dravya sivAya anyanI prApti nathI, paraMtu dravya kahevAthI pANInI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 logassa sUtra paNa prApti thAya ane pRthvI Adi anya dravyonI paNa prApti thAya, tethI pANI ane dravya e be padamAMthI eka 'dravya' pada vyabhicArI che, tethI dravyapadathI pANI sivAyanA anya dravyanI vyAvRtti karavA mATe ap e vizeSaNa sArthaka che. vaLI, koIka sthAnamAM vizeSaNa ane vizeSya baMneno vyabhicAra na hoya topaNa tenA svarUpano bodha karAvavA mATe vizeSaNanuM grahaNa thAya che, jema apradezavALo paramANu che, tyAM paramANu kahevAthI ja tenA pradezo nathI tevo bodha thAya che topaNa koIkane spaSTa bodha karAvavA mATe kahevAya che ke 52mANune pradeza nathI, tethI paramANunuM apradeza e vizeSaNa paramANunA svarUpano bodha karAve che tema lokaudyotakara Adi vizeSaNothI viziSTa arihaMta kevalI che, chadmastha nathI tevo bodha karAvavA mATe vruttinaH e prakAranuM vizeSaNa che. vaLI, mAtra kevalI e prakAre arihaMtanuM vizeSaNa kahevAmAM Ave to zrutakevalI vagerenuM paNa grahaNa thAya ane prastutamAM teonI stuti karavI nathI, paraMtu kevalI tIrthaMkaronI ja stuti ka2vI che te batAvavA mATe anya sarva vizeSaNo saphaLa che. A rIte prathama-carama ityAdi anya anya vizeSaNonA saMyoganI apekSAe vicAraNA karavAthI vizeSaNanA sAphalyano bodha thAya che, tethI vividha prakAranA nayanI dRSTine jovAmAM samartha puruSe te pramANe vicAra karavo joIe, jethI te te nayanA sUkSmabodhathI te te padonA yathArtha arthano sUkSmabodha thAya, jenAthI nayaviSayaka nipuNajJAnanI prApti thAya ane sUkSma nayano bodha samyagdarzananI atizayatA karIne mahAnirjarAnuM kAraNa bane che. IIII avataraNikA : tatra yaduktaM 'kIrttayiSyAmI 'ti tat kIrttanaM kurvannAha avataraNikArtha : tyAM=prathama gAthAmAM, huM kIrtana karIza e pramANe je kahevAyuM, te kIrtanane karatAM kahe che=traNa gAthAthI kahe che sUtra H usabhamajiaM ca vaMde, saMbhavamabhiNaMdaNaM ca sumaI ca / paumappahaM supAsaM, jiNaM ca caMdappahaM vaMde // 2 // suvihiM ca pupphadaMtaM, sIalasijjaMsavAsupujjaM ca / vimalamaNaMtaM ca jiNaM, dhammaM saMtiM ca vaMdAmi ||3|| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 lalitavistarA bhAga-3 kuMthu araM ca malliM, vaMde muNisubvayaM namijiNaM ca / vaMdAmi riTThanemi, pAsaM taha vaddhamANaM ca / / 4 / / sUtrArtha - RSabhadeva ane ajitanAthane huM vaMdana karuM chuM, saMbhavanAtha, abhinaMdana svAmI, sumatinAtha, padmaprabha svAmI, supArzva jina ane caMdraprabha svAmIne huM vaMdana karuM chuM. rAI puSpadaMta evA suvidhinAtha, zItalanAtha, zreyAMsanAtha, vAsupUjya svAmI, vimalanAtha, anaMtanAtha evA jina, dharmanAtha ane zAMtinAthane huM vaMdana karuM chuM. ll3mAM kuMthunAtha, aranAtha ane mallinAthane huM vaMdana karuM chuM, munisuvrata svAmI, nami jina, riSTanemi, pArzvanAtha ane vardhamAna svAmIne huM vaMdana karuM chuM. jA lalitavistarA - etA nigadasiddhA eva, nAmAnvarthanimittaM tvAvazyake 'urUsu usabhalaJchaNa usabhaM sumiNami teNa samaniuti' tyAvi nhAvavasemattikAra-rU-jA. lalitavistarArtha: A traNa gAthAo, nigadasiddha ja che=kathanamAtrathI artha pragaTa che, vaLI, nAmanA anvarthanuM nimita Avazyaka hote chate sAthaLamAM RSabhalaMchana che tethI RSabhadeva, mAtAe cauda svapnamAM prathama RSabha joyo, tethI RSabhajina ItyAdi graMthathI jANavuM. ra-3-4ll bhAvArtha : traNa gAthAo dvArA covIze tIrthakaranuM nAmathI kIrtana karAyuM che. covIze tIrthaMkaranAM te nAmo mAtApitAe kayA prayojanathI pADyAM che ane te nAmo kaI rIte vItarAga sarvajJanA pAramArthika svarUpanA arthane batAvanArAM che te prakAre Avazyaka niryuktimAM dareka tIrthaMkaranA nAmanI vyutpatti batAvI che te arthano prastuta zabda vAcaka che te prakArano bodha karIne, te prakAre upasthita thAya te rIte pratisaMdhAna karIne, je mahAtmA covIze tIrthaMkaranA nAmanuM kIrtana kare tyAre temanA guNone abhimukha atyaMta bhaktivALuM jeTaluM temanuM citta thAya tene anurUpa te te guNonI prAptinAM pratibaMdhaka karmo nAza pAme che, tethI stutikALamAM te te guNonA rAgane anukULa nirjarA ane puNyAnubaMdhI puNyanI prApti thAya che, tethI stutikALamAM jeTalo sUkSmabodha ane sUkSmabodhane anurUpa arthanuM pratisaMdhAna thAya ane paramArthane sparzavA mATe apramAdabhAva jeTalo atizaya thAya teTalA pramANamAM saMsAranA paribhramaNanI zakti kSaya thAya che ane tIrthakaronA guNomAM pravartato upayoga zaktinA prakarSavALo thAya to tIrthakaratulya thavA yogya tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhanuM kAraNa thAya che ane vItarAMgatAne sparze te prakAre apramAdabhAva prakarSavALo thAya to kSapakazreNInI prApti Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logassa sUtra 107 paNa thAya che, tethI prastuta cAra gAthAnA kIrtanakALamAM ja avatarAgabhAvathI saMcita anAdi kALanAM sarva bhAno kSaya rIne 1. vaat| sarvaza bane cha. // 2-3-4 // avatarazis: kIrtanaM kRtvA cetaHzuddhyarthaM praNidhimAha - avatarazikSArtha : kIrtana karIne-traNa gAthA dvArA covIza tIrthakaronuM nAmathI kIrtana karIne, cittanI zuddhi mATe praNidhAnane kahe che - bhAvArtha : pUrvamAM traNa gAthA dvArA covIze tIrthakaronuM nAmathI kIrtana karyuM, tenAthI citta atyaMta pavitra bane che ane te pavitra thayelA cittane ja atizaya zuddha karavA mATe prastuta gAthAthI praNidhAna karAya che. sUtra: evaM mae abhithuA, vihuarayamalA pahINajaramaraNA / cauvIsaM pi jiNavarA, titthayarA me pasIyaMtu / / 5 / / sUtrArtha : A rIte mArA vaDe stuti karAyelA cAlyA gayelA rajamalavALA nAza karAyelA jarAmaraNavALA thavIza paNa jinavara tIrthakara mArA upara prasanna thAva. piA lalitavistarA : vyAkhyA-evaM anantaroditena vidhinA, 'maye'tyAtmanirdezamAha, 'abhiSTutA' iti Abhimukhyena stutA abhiSTutAH, svanAmabhiH kIrtitAH ityarthaH, kiM viziSTAste vidhUtarajomalAH, tatra rajazca malaM ca rajomale vidhUte prakampite, anekArthatvAddhAtUnAm apanIte rajomale yaiste tathAvidhAH, tatra badhyamAnaM karma rajo'bhidhIyate, pUrvabaddhaM tu malamiti, athavA baddhaM rajaH, nikAcitaM malam; athavairyApathaM rajaH, sAMparAyikaM mlmiti| yatazcaivaMbhUtA ata eva prakSINajarAmaraNAH, kAraNAbhAvAdityarthaH, tatra jarA vayohAnilakSaNA, maraNaM prANatyAgalakSaNaM, prakSINe jarAmaraNe yeSAM te tathAvidhAH, caturviMzatirapi, 'api'zabdAdanye'pi jinavarAH zrutAdijinapradhAnAH, te ca sAmAnyakevalino'pi bhavanti, ata Aha-'tIrthakarAH' iti, etat samAnaM pUrveNa, me=mama, kiM? prasIdantu-prasAdaparA bhvntu| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 lalitavistarA bhAga-3 lalitavistarArtha: A rIte-pUrvanI traNa gAthAmAM kahevAyuM e vidhithI, mArA vaDe e potAnA nirdezane kahe che arthAt mArA vaDe stuti karAyA=abhimukhyathI stavana karAyA e abhipTatA che= svanAma vaDe kIrtana karAyelA che e prakArano abhithuA zabdano artha che, kevA viziSTa teo che? ethI kahe che - vidhUta rajamalavALA che, tyAM vidhUta rajamalavALA e vizeSaNamAM, raja ane mala rajamala, prakaMpita karAyA che raja ane mala jenA vaDe te tevA prakAranA che vidhUta rajamalavALA che, ahIM vidhUtano artha prakaMpita karyo ane teno artha apanIta karyo, tenuM kAraNa ghAtuonuM anekArthapaNuM che, tethI vidhUtano artha apanIta thAya che, tyAM=raja ane malamAM, badhyamAna karma raja kahevAya che, vaLI, pUrvabaddha karma mala kahevAya che athavA baMdhAyeluM karma ja kahevAya che, nikAcita karma mala kahevAya che athavA IryApatha karma raja kahevAya che, sAMparAyika karma mala kahevAya che. ane je kAraNathI AvA prakAranA che dUra karAyelA rajamalavALA che, AthI ja prakSINa jarAmaraNavALA che; kema ke kAraNano abhAva che=jarA-maraNanA kAraNa evA jamalano abhAva che, tyAM=jarA-maraNamAM, jarA vayanI hAnirUpa che ane maraNa prANanA tyAgarUpa che, prakSINa thayAM che jarA-maraNa jeonAM te tevA prakAranA che=prakSINa jarA-maraNavALA che, caturvizatirapimAM rahelA ga zabdathI anya paNa jinavaro mRtAdi jina pradhAna, ane te sAmAnya kevalIo paNa thAya che, AthI kahe che - tIrthakaro, A tIrthakaro e zabda, pUrvanI sAthe samAna che=pUrvamAM varNana kareluM tevA svarUpavALo che, mArA upara zuM? prasAdapara thAvacovIza tIrthakaro mArA upara prasAda karavAmAM tatpara thAva. bhAvArtha prastuta sUtranI prathama gAthAthI kevA svarUpavALA tIrthakaronuM pote nAmathI kIrtana karaze tenuM pratisaMdhAna karAya che, jethI tevA svarUpavALA A covIze tIrthakaro che temanuM huM nAmathI kIrtana karuM chuM tevI nirmaLa buddhi thAya che ane bethI cAra gAthA dvArA nAmathI teonuM kIrtana karyuM tyArapachI teonI pAse prArthanA karavA mATe kahe che - AvA tIrthakara mArA vaDe stuti karAyA che arthAt teonuM nAma grahaNa karIne temanA guNothI meM mArA AtmAne vAsita karyo che, vaLI, teo rajamala vagaranA ane kSINa thayelA jarA-maraNavALA che tevA covIze paNa jinavaro tIrthakaro mArA upara prasAda karanArA thAva arthAt teonA guNathI mAruM citta te prakAre sadA vAsita raho ke jethI mArA saMsArano zIdhra kSaya thAya e prakArano abhilASa prastuta gAthAthI karAya che. vaLI, covIze bhagavAnanAM be vizeSaNo ApyAM-vidhUta rajamalavALA ane prakSINa jarA-maraNavALA, tethI e prApta thAya ke bhagavAne raja ane malane dUra karyA che, tyAM raja ane mala zabdathI traNa prakAranA arthanI prApti thaI zake che, jema koInI upara rajakaNo coMTe te raja kahevAya ane tenAthI deha malina thAya, tethI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 logasa sUtra coMTelI raja mala kahevAya, tema baMdhAtuM karma raja kahevAya ane pUrvanuM baMdhAyeluM karma mala kahevAya ane covIze tIrthakaroe ghAtakarmano kSaya karelo hovAthI navAM karmo bAMdhatA nathI ane yogakRta je eka samayanuM karma baMdhAya che te akiMcitkara hovAthI karmabaMdha nathI tema kahevAya che, tethI bhagavAna badhyamAna karmavALA nahi hovAthI ane ghAtikarmarUpa pUrve baMdhAyelo maLa dUra thayelo hovAthI dUra karAyelA rajamalavALA che athavA pUrvamAM baMdhAyeluM karma AtmA upara raja jevuM che, jema zarIra upara raja coMTelI hoya tyAre kahevAya che ke mAruM zarIra rajavALuM che tema pUrvanAM baMdhAyelAM ghAtika AtmA upara coMTelAM hovAthI raja che mATe baMdhAyelAM ghAtikarmo raja che ane nikAcita thayeluM karma mala che, jema vastramAM tailI padArthathI atyaMta coMTelo mala kahevAya che. vaLI, chabastha jIvomAM baMdhAyeluM ghAtikarma paNa vidyamAna che ane nikAcita avasthAne pAmelAM keTalAMka karmo paNa vidyamAna che, phakta kSapakazreNimAM bAdhaka nikAcita karma udayamAM na AvyAM hoya ane kSapakazreNinuM vIrya ullasita thAya te mahAtmA rajatulya baMdhAyelAM ghAtikarma ane malatulya nikAcita karmono nAza kare che, tema covIze tIrthakaroe rajatulya baddha ghAtakarma ane malatulya nikAcita ghAtikarmo dUra karyA che mATe dUra karAyelA rajamalavALA che athavA iryApatha karma raja che ane sAMparAyika karma mala che ane je mahAtmA apramAdabhAvathI saMyamamAM yatna kare che teo utkRSTathI paNa ATha varSa pramANa ghAtakarmanI sthiti bAMdhe che, tethI te sthiti atyaMta alpa hovAthI iryApatha karma kahevAya mATe raja che ane jeonA cittamAM bAhya padArthono saMzleSa varte che teo potAnA saMzleSane anurUpa malina karmo bAMdhe che, tethI sAMparAyika karma mala che. vaLI, covIze tIrthakaro jevuM chama avasthAmAM iryApatha karmarUpa raja bAMdhatA hatA ane gRhastha avasthAmAM sAMparAyika karmarUpa mala bAMdhatA hatA tevuM iryApatha raja ke sAMparAyika mala kevalajJAna pachI bAMdhatA nathI, tethI dUra thayelA rajamalavALA che ane te svarUpe covIze tIrthakaronuM smaraNa karavAthI tevA svarUpavALA bhagavAna mArA pratye prasAdavALA thAva tema adhyavasAya karavAthI rajamala vagaranI avasthA pratye sadvarya ullasita thAya che, tethI zIdhra saMsArano kSaya thAya che. vaLI, stuti karanAra pote ghAtakarmavALA che, tethI jo vitarAga na thavAya to pharI navA bhavanI prApti ane tenA kAraNe jarA-maraNano pravAha potAne prApta thaze je atyaMta aniSTa che ane tevAM aniSTakArI jarA-maraNa bhagavAne kSINa karyA che; kema ke vartamAna bhava pachI navA bhavanA baMdhanA kAraNano bhagavAnamAM abhAva che, tethI navA janmanI prApti dvArA jarA-maraNano pravAha bhagavAnane nathI te svarUpe bhagavAnane upasthita karavAthI jarA-maraNanA pravAhanA kAraNabhUta saMgabhAva pratye citta virakta bane che ane icche che ke kSINa thayelA jarA-maraNavALA covIze bhagavAno mArA pratye te prakAre prasAdapara thAva je prakAre huM paNa temanI jema kSINa jarA-maraNavALo thAuM. lalitavistarA - sAda, vineSa prArthanA, gai ? ti, yahi prArthanA supA, gAMsAtvi, kathana, upanyAso'syA aprayojana itaro vA? aprayojanazcedacAruvandanasUtraM, nirarthakopanyAsayuktatvAt, atha Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 lalitavistazA -3 saprayojanaH, kathamayathArthatayA tatsiddhiriti, atrocyate, -na prArthanaiSA, tallakSaNAnupapatteH, tadaprasAdAkSepikaiSA, tathAlokaprasiddhatvAt, aprasanaM prati prasAda(prArthanA)darzanAt, anyathA tadayogAt, bhAvyaprasAdavinivRttyarthaM vA, uktAdeva hetoH, iti ubhayathApi tdviitraagtaa| ata eva stavadharmavyatikramaH, arthApattyA'krozAt anirUpitavidhAnadvAreNa, na khalvayaM vacanavidhirAryANAM, tattattvabAdhanAt, vacanakauzalopetagamyo'yaM mArgaH, aprayojanasaprayojanacintAyAM tu nyAyya upanyAsaH, bhagavatstavarUpatvAt, uktaM ca'kSINaklezA ete na hi prasIdanti na stavo'pi vRthA / tatstavabhAvavizuddheH prayojanaM karmavigama iti / / 1 / / stutyA api bhagavantaH paramaguNotkarSarUpato hyete / dRSTA hyacetanAdapi mantrAdijapAditaH siddhiH / / 2 / / yastu stutaH prasIdati roSamavazyaM sa yAti nindAyAm / sarvatrAsamacittaH stutyo mukhyaH kathaM bhavati / / 3 / / zItArditeSu hi yathA dveSaM vahnirna yAti rAgaM vA / nAhvayati vA tathApi ca tamAzritAH sveSTamaznuvate / / 4 / / tadvattIrthakarAn ye tribhuvanabhAvaprabhAvakAn bhaktyA / samupAzritA janAste bhavazItamapAsya yAnti zivam / / 5 / / ' etaduktaM bhavati, -yadyapi te rAgAdibhI rahitatvAnna prasIdanti, tathApi tAnuddizyAcintyacintAmaNikalpAn antaHkaraNazuddhyA'bhiSTavakartRNAM tatpUrvikaivAbhilaSitaphalAvAptirbhavatIti gAthArthaH / / 5 / / lalitavistarArtha : gAdathI zaMkA kare che - zuM A=pAMcamI gAthAmAM kahyuM ke tIrthakaro mArA upara prasAdapara thAva e, prArthanA che athavA nathI, je prArthanA che to e=prArthanA, suMdara nathI; kema ke AzaMsArUpapaNuM che=bhagavAna mArA upara prasAdapara thAva e prakAranuM AzaMsArApaNuM che, have nathI=prArthanA nathI, to Ano upanyAsa=bhagavAna prasAdapara thAva eno upanyAsa prayojana che athavA Itara cheH saprayojana che, aprayojana che ema kahevAmAM Ave to acAruvaMdanasUtra che=prastuta vaMdanasUtra suMdara nathI; kema ke nirarthaka upanyAsayuktapaNuM che, have saprayojana che=bhagavAna prasAdapara thAva eno upanyAsa saprayojana che, to ayathArthapaNuM hovAnA kAraNe tenI siddhi kaI rIte che?= bhagavAna vItarAga hovAthI koInA upara prasAda karatA nathI mATe te prakAranI prArthanAnuM ayathArthapaNuM hovAthI tenA prayojananI siddhi kaI rIte thAya ? arthAta thaI zake nahi, ahIM pUrvapakSInI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 logasa sUtra zaMkAmAM uttara apAya che - AebhagavAna prasAdapara thAva e, prArthanA nathI; kema ke tenA lakSaNanI anupatti che=prArthanAnA lakSaNanI anupati che, kema anupapatti che ? tethI kahe che - A prArthanA temanA aprasAdanI AaopikA che=bhagavAna potAnA upara prasAdavALA nathI ane jaNAvanArI A prArthanA che, mATe prArthanAnA lakSaNanI anupapatti che ema anvaya che. bhagavAnane karAyelI prArthanA bhagavAnanA aprasAdane jaNAvanArI che temAM hetu kahe che - te prakAre lokamAM prasiddhapaNuM che. kema te prakAre lokamAM prasiddhapaNuM che ? temAM hetu kahe che - aprasanna pratye prasAdanI prArthanAnuM darzana che koI potAnA pratye aprasanna hoya tyAre tene prasAda karavAnI prArthanA karAya che tema lokamAM dekhAya che, anyathA koI aprasanna na hoya to, teno ayoga che=prArthanAno ayoga che, athavA ukta ja hetuthI bhAvI aprasAdanI vinivRtti arthe prArthanA karAya che=bhAvImAM aprasannatAnI saMbhAvanA hoya e hetuthI bhAvInA aprasAdanI nivRtti mATe tame prasAdapara thAva e prakAre prArthanA karAya che, ethI ubhayathA paNa aprasannatAnI nivRtti arthe ke bhAvInA aprasAdanI nivRtti arthe e rUpa ubhayathA paNa, temanI avItarAgatA prApta thAya bhagavAnanI aprasannatAnI nivRtti arthe athavA bhAvInI aprasannatAnI nivRtti arthe ja prArthanA karAya che ema kahevAmAM Ave to bhagavAnamAM avItarAgatA che tema siddha thAya, mATe tIrthakaro mArA upara prasAda karo e kathanamAM prArthanAnA lakSaNanI anupapati che ema saMbaMdha che, AthI ja=jo bhagavAna prasAdapara thAva ene prArthanA svIkArIe to bhagavAnamAM avItarAgatAnI prApti che AthI ja, stavadharmano vyatikrama che=vItarAganI stuti thAya anyanI stuti ucita nathI e prakAranA savadharmanuM ullaMghana che; kema ke anirUpita vidhAna dvArA arthapattithI Akroza che=bhagavAnanuM svarUpa jevuM nirUpaNa karAyuM nathI tevA anirUpita svarUpavALA bhagavAna che e prakAranA vidhAna dvArA prArthanA vaDe arthApatithI bhagavAnane "avItarAga che e pramANe Akroza che, kharekhara A vacanavidhi=arthApatithI bhagavAnane Akroza karavo e vacanavidhi, AryonI nathI; kema ke tat tattvanuM bAdhana che=AryonA AryatvanuM bAdhana che. A vacanavidhi AryonI nathI to prastuta sUtramAM tIrthakaro mArA pratye prasAdapara thAva ema kema kahevAya che ? tethI kahe che - vacanakauzalyathI yukta evA puruSathI gamya A mArga che=bhagavAna prasAdapara thAva e prakArano A mArga che. A rIte bhagavAna prasAdapara thAva e vacana prArthanArUpa nathI, paraMtu vacanakauzalyayukta puruSa jANI zake tevo A mArga che tema sthApana karyuM. have pUrvapakSIe zaMkA karelI ke Ano upanyAsa saprayojana che ke Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 lalitavistarA bhAga-3 aAyojana che? ane kahela ke Ano upanyAsa aprayojana che e paNa ucita nathI ane saprayojana che ema kahevuM paNa ucita nathI tenA nirAkaraNa mATe kahe che - vaLI, aAyojana-saprayojananI vicAraNAmAM upavAsa vAcya che; kema ke bhagavAnanuM stavarUpapaNuM che=bhagavAna aprasanna che ane tene prasanna karavA che mATe A stuti nathI tethI te apekSAe aDyojanavALI che ane stuti dvArA nirjarAnI prApti karavI e apekSAe saprayojana che e prakAranI vicAraNAmAM bhagavAna prasAdapara thAva e upavAsa vyApya che; kema ke bhagavAnanuM savarUpapaNuM hovAthI nirjarArUpa phaLanI prApti che, ane kahevAyuM che=bhagavAnanuM stava bhagavAnane prasanna karavAnA prayojanavALuM nathI paraMtu potAnA nirjarArUpa prayojanavALuM che, e pramANe anya graMthomAM kahevAyuM che - kSINa klezavALA AetIrthakaro, prasanna thatA nathI ja, stava paNa vRthA nathI, temanA stavathI bhAvanI vizuddhine kAraNe karmano vigama prayojana che. ll1TI parama guNanA utkarSarUpathI A bhagavAna stutya paNa che, je kAraNathI, maMtrAdinA japAdithI acetana pAsethI paNa siddhi jovAyelI che. zA vaLI, je stuti karAyelo prasanna thAya che, te niMdAmAM avazya roSane pAme che, sarvatra asamacittavALA evA te kevI rIte mukhya stutya thAya ?=guNarUpe stutya thAya nahi, tuccharUpe asamayitavALA stutya thAya. Il3II je pramANe ThaMDIthI piDAyelA jIvomAM vani dveSane pAmato nathI athavA rAgane dhAraNa karato nathI, topaNa tene Azrita jIvo sva-ISTane prApta kare che. ll tenI jema je loko tribhuvananA bhAvonA prakAzaka evA tIrthakarone bhaktithI Azrita che, teo bhavazItane dUra karIne=bhavanI pIDAne dUra karIne, mokSane pAme che. ApaNA A kahevAyeluM thAya che prastuta uddharaNanI gAthAthI A kahevAyeluM thAya che - jo ke tetratIrthakaro, rAgAdithI rahitapaNuM hovAthI prasanna thatA nathI, topaNa aciMtya ciMtAmaNi jevA teone uddezIne aMtaHkaraNanI zuddhithI stuti karanArAone tapUrvaka ja=stutipUrvaka ja, abhilaSita phalanI prApti thAya che, e pramANe gAthArtha che. paI bhAvArtha gAthAmAM kahyuM ke covIze paNa jinezvaro mArA upara prasanna thAva e kathana skUlathI jonArane prArthanA dekhAya che, tethI kahe che ke A prArthanA che ke nathI, ema be vikalpo thaI zake ane jo prArthanA che tema svIkArIe to A vacana suMdara nathI; kema ke bhagavAna potAnI upara prasanna thAva e prakAranI AzaMsArUpa che ane bhagavAna potAnA pratye aprasanna che, mATe prasanna thAva ema prArthanA karavI ucita nathI, vaLI, A prArthanA nathI ema kahevAmAM Ave to kayA prayojanathI teno upanyAsa che ema prazna thAya ane prayojana Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 logarasa sutra vagara A prakAranuM kathana che ema kahevAthI prastuta sUtra nirarthaka kathana kare che tema siddha thAya, tethI prastuta sUtra apramANa che tema mAnavuM paDe ane prayojanathI kahevAyuM che to bhagavAna tame prasanna thAva ema kahevAthI bhagavAna prasanna thavAnA nathI; kema ke vItarAga che, tethI te prakAranuM kathana ayathArtha che ane tenA dvArA bhagavAnanI prasannatAnI siddhi thaI zake nahi, A prakAre pUrvapakSIe zaMkA karI tyAM uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che - bhagavAna prasAdapara thAva e kathana prArthanA nathI; kema ke prArthanAnuM lakSaNa temAM ghaTatuM nathI. kema ghaTatuM nathI? te spaSTa karatAM kahe che - koI puruSa potAnA pratye aprasanna hoya tyAre tame prasanna thAva e prakAre prArthanA karAya che athavA bhAvimAM paNa sadA prasanna raho e arthathI tame prasanna thAva e prakAre prArthanA karAya che ane tevI prArthanA svIkArIe to bhagavAna avatarAga che tema siddha thAya ane bhagavAna avatarAga che tema svIkArIne prastuta kathanane prArthanA kahevAmAM Ave to stavadharmanuM ullaMghana thAya che arthAt bhagavAnanI vAstavika stuti nathI, paraMtu arthathI bhagavAna avItarAga che ema Akroza karavAmAM Ave che. jema koI mANasa potAnA pratye aprasanna hoya tyAre kahevAmAM Ave ke tame prasAdapara thAva tyAre arthathI aprasAdapara che tema ja kahevAmAM Ave che, tethI te puruSanA guNanI stuti nathI, paraMtu te aprasAdavALA che tema kahIne temane Akroza karAya che, phakta tenAthI thatA anarthanA rakSaNa mATe te prakAre tenI pAse prArthanA karAya che, jyAre prastuta sUtra to bhagavAnanA stutidharmavALuM che, tethI bhagavAnanA guNonA kirtanane ja karanAra che, paraMtu bhagavAna aprasAdapara che tema kahIne temanI pAsethI prasAdanI yAcanA karAtI nathI; kema ke AryapuruSa A prakAre vacanaprayoga kare nahi, jethI arthapattithI bhagavAna avItarAga che tema siddha thAya ane AryapuruSa tevI stuti kare to te Arya nathI arthAt ziSTa nathI tema siddha thAya. ahIM prazna thAya ke to bhagavAna prasAdapara thAva e kathana prArthanArUpa nathI to zuM che ? ethI kahe che - vacana bolavAmAM kuzaLatAyukta puruSathI gamya evo A mArga che arthAt kuzala puruSo bhagavAna avItarAga che ema siddha na thAya ane bhagavAnanI stutithI potAne ISTanI prApti thAya te prakAre vacanaprayoga kare che, tethI gaNadharoe prastuta sUtranI racanA te rIte ja karI che jethI bhagavAna avItarAga che tema siddha na thAya ane stuti karanArane te prakAranA vacanaprayogathI phaLanI prApti thAya, A prakArano nipuNa mArga vacanakauzalyathI yukta puruSa ja jANI zake che. vaLI, pUrvapakSIe kaheluM ke tIrthaMkara prasAdapara thAva e upanyAsa aprayojana che ke saprayojana che te baMne vikalpa saMgata nathI, tenI spaSTatA karatAM kahe che - apekSAe prastuta vacanaprayoga aprayojanavALo che ane apekSAe saprayojana paNa che, jema bhagavAna mArA upara prasanna thAva ema kahIne bhagavAnane AzrayIne prasAdanI prAptirUpa prayojanavALo prastuta prayoga nathI, tethI aprayojanavALo che ane bhagavAnanI stuti karIne potAne nirjarArUpa phaLa prApta thAva e apekSAe prastuta prayoga saprayojana che. AthI ja bhagavAnanA stavarUpe teno upanyAsa yuktiyukta che. kema A upanyAsa bhagavAnanI apekSAe aprayojanavALo ane Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 lalitavistA bhAga-3 potAnI apekSAe prayojanavALo che ? temAM sAkSI Ape che - bhagavAna kSINa klezavALA che, tethI koInA upara prasAda karatA nathI, mATe bhagavAnanI apekSAe A stuti aprayojanavALI che ane bhagavAnanI karAyelI stuti vRthA paNa nathI; kema ke bhagavAnanI stuti karavAthI stuti karanAranA bhAvonI vizuddhi thAya che, tenAthI karmano nAza thAya che, tethI stuti karanAranuM prayojana karmano nAza che. vaLI, bhagavAna prakRSTa guNanA utkarSarUpathI stutya che, tethI bhagavAna vItarAgarUpe ja stutya che, anya svarUpe nahi. ahIM prazna thAya ke bhagavAna prasAda karatA na hoya to temanA stavanathI potAne phaLa maLe che te kema nakkI thAya ? tethI kahe che - koI pAse acetana evAM ratno hoya ane tene sAdhavA mATenA maMtronuM jJAna hoya, tethI te maMtrAdino japa kare ane te ratnanuM pUjanAdi kare to te acetanathI paNa phaLanI prApti lokamAM prasiddha che, tema bhagavAna prasAda karanArA nahi hovA chatAM temanI stutithI phalanI siddhi che. vaLI, je deva stavana karAyelo prasAdane kare che ane niMdA karAyelo avazya roSa pAme che te deva sarva padArthomAM zamabhAvayukta cittavALo nathI, tethI mukhya stutya nathI, paraMtu tuccha aihika phala mATe tevo deva lokothI stutya bane che, jyAre mukhya stutya to guNothI pUrNapuruSa ja che, temanI stuti karavAthI potAnAmAM paNa tevA guNo pragaTe ane tevA stutya puruSanI tulya avasthA potAne prApta thAya. vaLI, agni je rIte ThaMDIthI pIDAtA jIvomAM veSa karato nathI arthAt A jIvo mAruM sevana karatA nathI, mATe teo ThaMDInI pIDAthI duHkhI thAva tevo dveSa karato nathI ane jeo ThaMDInI pIDAmAM agninuM sevana kare che tenA pratye rAga karato nathI, topaNa jeo agninuM sevana karatA nathI teo ThaMDIthI pIDAne prApta kare che ane jeo agninuM sevana kare che teo ThaMDInI pIDAthI nivRtta thAya che, tema traNa bhuvananA bhAvonA prakAzaka evA tIrthakarone jeo bhaktithI Azraya kare che teo saMsAranA paribhramaNarUpa ThaMDInI pIDAne dUra karIne mokSasukhane pAme che. A kathanathI zuM kahevAyeluM thAya che? te spaSTa kare che - jo ke bhagavAna rAgAdi rahita hovAthI koInA para prasAda karatA nathI, topaNa aciMtya ciMtAmaNi tulya bhagavAnanA guNonuM smaraNa karIne temanA guNa pratye bahumAnanI vRddhi thAya te rIte jeo bhagavAnanI stuti kare che teone te stutithI tevA guNonI prAptimAM pratibaMdhaka karmono nAza thAya che, tethI nirjarAnI prApti thAya che ane bhagavAnanu vItarAgatA ane sarvajJatAnI prApti thAya che ane tenI prApti na thAya tyAM sudhI sadgatinI paraMparAnI prApti thAya che, mATe bhagavAnanI stuti karavI e nyApya che. ApA avataraNikA - tathA - Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 logasa sUtra avataraNikArya - pUrvamAM covIze paNa tIrthakaro mArA upara prasanna thAva ema yAcanA karI, have tathAthI anya prakAranI yAcanAno samuccaya kare che - sUtra : kittiyavandiyamahiyA je e logassa uttamA siddhA / AruggabohilAbhaM samAhivaramuttamaM ditu / / 6 / / sUtrArtha : kIrtana karAyelA, vaMdana karAyelA, pUjana karAyelA je A lokanA uttama siddha che teo bhArogya-bodhimAlane uttama zreSTha samAdhine bhApo. IIII lalitavistarA : vyAkhyA-kIrtitAH svanAmabhiH proktAH, vanditAH trividhayogena samyak stutAH, mahitAH puSpAdibhiH pUjitAH, ka ete ityata Aha-ya ete lokasya-prANilokasya, mithyAtvAdikarmamalakalaGkAbhAvena uttamAH pradhAnAH, UrdhvaM vA tamasa ityuttamasaH, 'ut prAbalyordhvagamanocchedaneSu' iti vacanAt prAkRtazailyA punaruttamA ucyante; 'siddhAH' iti, sitaMbaddham, mAtameSAmiti siddhAH kRtakRtyA ityarthaH; arogasya bhAvaH Arogya-siddhatvaM, tadarthaM 'bodhilAbhaH' ArogyabodhilAbhaH, jinapraNItadharmaprAptirbodhilAbho'bhidhIyate, tam, sa cAnidAno mokSAyaiva prazasyata iti| tadarthameva ca tAvat kim? ata Aha- (samAhivaram), samAdhAnaM samAdhiH, sa ca dravyabhAvabhedAd dvividhaH, tatra dravyasamAdhiH yadupayogAt svAsthyaM bhavati yeSAM vA'virodha iti, bhAvasamAdhistu jJAnAdisamAdhAnameva, tadupayogAdeva paramasvAsthyayogAditi, yatazcAyamitthaM dvidhA, ato dravyasamAdhivyavacchedArthamAha- varaM-pradhAnaM bhAvasamAdhimityarthaH, asAvapi tAratamyabhedenAnekadhaiva, ata AhauttamaM sarvotkRSTaM, ddtu-prycchntu| lalitavistarArtha : vyAkhyA - kIrtana karAyelA=vanAma vaDe kahevAyelA, vaMdana karAyelA=trividhayogathI arthAta mana-vacana-kAyAnA yogathI samyapha stuti karAyelA, mahitA=puSpAdithI pUjana karAyelA=zrAvako dvArA bhagavAnanI pUjAnA kALamAM puSpAdithI pUjana karAyelA ane susAdhuo dvArA ahiMsAdi bhAvapuSpothI pUjana karAyelA, koNa A che ? ethI kahe che - je A lokanA uttama siddho cheH mithyAtvAdi karmakalaMkanA abhAvathI prANilokanA pradhAna siddha che, uttama=pradhAna=vidhAsiddha Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 lalitaviktA bhAga-3 Adi apradhAna siddho che ane mokSamAM gayelA pradhAna siddha che, athavA aMdhakArathI Urtha e uttamasaH che; kema ke ut zabda prAbalya, Urdhvagamana ane ucchedanamAM che e prakAranuM vacana che, vaLI, prAkRtazailIthI uttamasa ne badale uttamA kahevAyA che. siddha zabdanI vyutpatti kare che - siddho=sita arthAt baddha evuM karma bAta che AmanuM arthAtu nAza karAyuM che AmanuM e siddho arthAt kRtakRtya e prakArano artha che, AvA uttama siddho Arogya bodhilAbhane Apo ema anvaya che. Arogya bodhilAbhano artha spaSTa kare che - arogano bhAva karmarUpI bhAvaroganA abhAvano bhAva, Arogya=siddhatva, tene mATe bodhino lAbha Arogya bodhilAbha=jinapraNIta dharmanI prApti=bhagavAnanA vacanano tattvathI sparza thAya tevA jinapraNIta dharmanI prApti bodhilAbha kahevAya che, tene Apo=siddha bhagavaMto Apo ema anvaya che, ane anidAna evo te=Arogya mATe bodhilAbhano abhilASa, mokSa mATe ja prazaMsA karAya che=mokSa mATe ja thAya che, ane tenA mATe ja=bodhilAbha mATe ja, zuM?=zuM prApta thAya? AthI kahe che - samAdhAna samAdhi=citanI svasthatAnI pariNati, ane te samAdhi, dravya ane bhAvanA bhedathI be prakAre che, tyAM be prakAratnI samAdhimAM, dravya samAdhi jenA upayogathI=je auSadha AdinA upayogathI, svAdhya thAya che=dehanuM Arogya thAya che, athavA jeono avirodha thAya che koIkanI sAthe virodha hoya ane koIka rIte samAdhAna thAya tyAre jeono avirodha thAya te dravyasamAdhi, vaLI, bhAvasamAdhi jJAnAdinuM samAdhAna ja che=samyajJAnasamyagdarzana-samyagvAritranuM AtmAne sparze te rIte sevana ja che; kema ke teonA upayogathI ja ratnatrayInA samyagu sevanathI ja, parama svAdhyano yoga che ane je kAraNathI A=samAdhi, A prakAre=pUrvamAM varNana karyuM e prakAre, be prakAre che dravyanA ane bhAvanA bhedathI be prakAre che, AthI dravyasamAdhinA vyavaccheda mATe kahe che - vara=pradhAna evI bhAvasamAdhi e prakArano artha che=bhAvasamAdhi Apo e prakArano artha che, A paNa=AnAdinA samAdhAnarUpa bhAvasamAdhi paNa, tAratamyanA bhedathI aneka prakAre ja che, AthI kahe che - uttama=sarvotkRSTa, Apo siddha bhagavaMto sarvotkRSTa evI jJAnAdinA samAdhAnarUpa bhAvasamAdhi mane Apo. bhAvArtha covIze tIrthaMkaro pAse "tame prasAdapara thAva evI prArthanA karyA pachI siddha bhagavaMto pAse vizeSa prakAranI prArthanA kare che; kema ke AtmAne siddha avasthA ja atyaMta iSTa che ane tenI prApti svaparAkramathI ja thAya che ane siddha avasthAnI prAptine anurUpa svaparAkrama siddha bhagavaMto pratye bhaktinI vRddhithI pragaTe che, tethI susAdhuo ane suzrAvako haMmezAM siddha bhagavaMto pratye bhaktinI vRddhi mATe svanAmathI kIrtana kare Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logasa sUtra 117 che arthAt A siddha bhagavaMto kRtakRtya che e prakAre siddha bhagavaMtonuM kIrtana kare che, tethI siddha avasthA pratye upayoganuM pratisaMdhAna thavAthI rAgano atizaya thAya che. vaLI, siddha bhagavaMto pratye bhaktinI vRddhi mATe mana-vacana-kAyAnA yogathI vaMdana karavA svarUpa siddha bhagavaMtonI stuti kare che arthAt vivekI zrAvako ane sAdhuo pAramArthika bhAva svarUpe siddhanA guNonuM manathI smaraNa kare che, vacanathI teonA guNonuM gAna kare che ane kAyAthI te prakAranI mudrAmAM upayukta thaIne yatna kare che, jethI traNe yogathI siddha bhagavaMto pratye bhaktinI vRddhi thAya. vaLI, vivekI zrAvako puSpAdithI bhagavAnanI pUjA kare che tyAre siddhanA ATha guNonuM smaraNa karIne ATha puSpothI pUjA kare che tenAthI siddha bhagavaMto pUjAyelA thAya che ane susAdhuo ahiMsAdi ATha bhAvapuSpo dvArA siddha bhagavaMtanI pUjA kare che te kIrtana karAyelA vaMdana karAyelA pUjana karAyelA uttama siddha bhagavaMto che; kema ke mithyAtvAdi karmamalanA kalaMkathI rahita che ane aMdhakArathI sarvathA para che=ajJAnarUpI aMdhakArathI sarvathA para che. vaLI, baMdhAyelAM karmono jemaNe nAza karyo che tevA kRtakRtya siddha bhagavaMto che ane teo pratye kIrtana, vaMdana ane pUjana dvArA bhaktino atizaya karyA pachI sAdhu ane zrAvaka yAcanA kare che ke evA siddha bhagavaMto mane bhAva ArogyarUpa siddhatvanI prApti mATe bodhilAbha Apo; kema ke siddhatvanI prAptino eka upAya sarvajJapraNIta zruta-cAritrarUpa dharma che ane te bodhilAbha svarUpa che evo bodhilAbha siddha bhagavaMto mane Apo, e prakArano nidAna rahita abhilASa mokSa mATe thAya che; kema ke mokSano arthI jIva bodhilAbha mokSanA upAyabhUta che tevo kAryakAraNabhAvano spaSTa bodha karIne mokSarUpa kAryanA arthIpaNAthI tenA kAraNarUpa bodhilAbhanI icchA karIne ane tenA aMgarUpe siddha bhagavaMto pAse tenI yAcanA karIne bodhilAbhane anukULa potAnuM saddIrya atyaMta ullasita kare che. A rIte mokSa mATe mokSanA upAyano abhilASa karyA pachI tenA upAyabhUta uttama evI zreSTha samAdhinI abhilASA kare che, tethI siddha bhagavaMto pAse yAcanA kare che ke uttama evI jJAnAdinA samAdhAnarUpa bhAvasamAdhi tame mane Apo. A prakAranI yAcanAthI bhAvasamAdhine anukULa sadIrya ullasita thAya che. samAdhi zabdano artha spaSTa karavA mATe kahe che - samAdhi be prakAranI che - eka dravyasamAdhi ane bIjI bhAvasamAdhi. dravyasamAdhi paNa be prakAranI che, jema rogIne roganuM auSadha zarIranA svAsthanuM kAraNa hovAthI te dravyasamAdhi che ane tenA sevanathI tene zarIranA svAthyanI prApti thAya che, vaLI, koIka jIvone paraspara virodha hoya, tethI te virodhI vyaktithI tenA cittamAM haMmezAM asvasthatA varte che ane tenI sAthe koIka rIte samAdhAna thAya to avirodhanI prApti thAya che, tenAthI cittanI svasthatA prApta thAya che, A baMne prakAranI samAdhi bAhya padArthane AzrayIne hovAthI dravyasamAdhi che. vaLI, bhAvasamAdhi samyagbodha, samyagruci ane te baMnethI niyaMtrita ucita pravRtti tenAthI kaSAyonA zamanarUpa je samAdhAna thAya che te bhAvasamAdhi che ane jeo te bhAvasamAdhinuM satata sevana kare che, tenAthI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 118 sarva karmanA upadrava rahita parama svAsthyarUpa mokSanI prApti thAya che, tethI mokSanI prAptino upAya jJAnAdinA samAdhAnarUpa bhAvasamAdhi che. vaLI, A bhAvasamAdhi paNa taratamatAthI aneka bhUmikAvALI che, tethI vivekI zrAvakone ane sAdhuone potAnA sattva anusAra te bhAvasamAdhi prApta thayelI hoya topaNa sarvotkRSTa evI bhAvasamAdhinA arthI teo siddha bhagavaMto pAse uttama evI bhAvasamAdhinI yAcanA kare che, tenAthI bhAvasamAdhinA utkarSane anukULa baLa saMcita thAya che, AthI ja je vivekI zrAvako ane sAdhuo siddha bhagavaMto mane uttama bhAvasamAdhi Apo te prakAre dRDha praNidhAnapUrvaka bole che teo uttamasamAdhine anukULa mahAvIryanA saMcayavALA thAya che. lalitavistarA : Aha- 'kimidaM nidAnamuta na? iti, yadi nidAnamalamanena sUtrapratiSiddhatvAt, na cet, sArthakamanarthakaM vA? yadyAdyaH pakSaH, teSAM rAgAdimattvaprasaGgaH, prArthanApravaNe prANini tathAdAnAt, atha caramaH, tata ArogyAdidAnavikalA ete iti jAnAnasyApi prArthanAyAM mRSAvAdaprasaGga iti / ' atrocyate, na nidAnametat, tallakSaNAyogAt, dveSAbhiSvaGgamohagarbhaM hi tat, tathA tntrprsiddhtvaat| dharmmAya hInakulAdiprArthanaM mohaH, ataddhetukatvAt, RddhyabhiSvaGgato dharmmaprArthanApi mohaH, ataddhetukatvAdeva, tIrthakare'pyetadevameva pratiSiddhamiti / lalitavistarArtha : AthI prazna kare che zuM A=siddha bhagavaMto pAse prArthanA karI e, nidAna che athavA nathI? jo nidAna che to AnA vaDe=siddha bhagavaMto pAse A prakAre yAcana vaDe, saryuM; kema ke sUtramAM pratiSiddhapaNuM che=AgamamAM nidAnanuM pratiSiddhapaNuM che, jo nathI=A prakAranuM yAcana nidAna nathI, to sArthaka che athavA anarthaka che ema be vikalpa saMbhave che, jo Adha pakSa che= siddha bhagavaMto pAse uttama samAdhinuM yAyana sArthaka che e prakArano pakSa che, to teono=siddha bhagavaMtono, rAgAdimAnapaNAno prasaMga che; kema ke prArthanAmAM tatpara evA prANImAM, te prakAranuM dAna che=je prakAre te jIve Arogya bodhilAbha mATe uttama samAdhinI mAgaNI karI te prakAre Ape che, have bIjo pakSa che=prastuta yAcana anarthaka che, to ArogyAdi pradAnathI vikala evA A che=siddha bhagavaMto che, e prakAre jANatAne paNa prArthanAmAM mRSAvAdano prasaMga che, AmAM=pUrvapakSInI zaMkAmAM, uttara Ape che . - -- A nidAna nathI=siddha bhagavaMto pAse prastuta yAcana nidAna nathI; kema ke tenA lakSaNano ayoga che=nidAnanA lakSaNano ayoga che, =ije kAraNathI, dveSa, rAga ane mohagarbha te=nidAna che; kema ke te prakAre=dveSa-rAga ane mohagarbha nidAna che te prakAre, taMtramAM prasiddhapaNuM che, dharma Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logarasa sUtra 119 mATe hInakulAdinuM prArthanA moha che; kema ke ataetukapaNuM che, RddhinA abhivRMgathI dharmanuM prArthanA paNa moha che; kema ke atahetukapaNuM ja che, tIrthakaramAM paNa A=prArthana, A rIte ja pratiSiddha che. lrs: 'na nidAne'tyAdi, na-naiva, nidAnaM nitarAM dAyate-lUyate samyagdarzanaprapaJcabahalamUlajAlo jJAnAdiviSayavizuddhavinayavidhisamuddharaskandhabanyo vihitAvadAtadAnAdibhedaprabhedazAkhopazAkhAkhacito niratizayasuranarabhavaprabhavasukhasaMpattiprasUnAkIrNo'nabhyIkRtanikhilavyasanavyAkulazivAlayazarmaphalolbaNo dharmakalpataruranenasurAdyAzaMsanapariNAmaparazuneti nidAnam, 'etad'-ArogyabodhilAbhAdiprArthanam, kuta ityAha- tallakSaNAyogAt-nidAnalakSaNAghaTanAt, nidAnalakSaNameva bhAvayannAha- 'dveSAbhiSvaGgamohagarbha hi tat', dveSo matsaraH, abhiSvaGgo viSayAnurAgo, mohaH ajJAnaM, tataste dveSAbhiSvaGgamohAH, garbhAH antaraGgakAraNaM yasya tat tathA, hiH yasmAt, tat=nidAnam, kuta ityAha- tathA dveSAdigarbhatayA, tantraprasiddhatvAt nidAnasyAgame ruuddhtvaat| rAgadveSagarbhayornidAnayoH sambhUtyagnizarmAdiSu prasiddhatvena tallakSaNasya subodhatvAt, nirdezamanAdRtya mohagarbhanidAnalakSaNamAha dharmAya-dharmanimittamityarthaH, hInakulAdiprArthanaM, hInaM nIcaM vibhavadhanAdibhiH, yat kulam anvayaH, AdizabdAt kurUpatvadurbhagatvA'nAdeyatvAdigrahaH bhavAntare teSAM prArthanam AzaMsanam, kimityAha- mohaH= mohagarbha nidAnam, kuta ityAha- atahetukatvAda=avidyamAnAste hInakulAdayo hetavo yasya sa tathA, tadbhAvastattvaM, tasmAt, ahInakulAdibhAvabhAjo hi bhagavanta iva(eva) avikaladharmabhAjanaM bhavyA bhavitumarhanti netare iti, uktaM ca'hInaM kulaM bAndhavavarjitatvaM, daridratAM vA jindhrmsiddhyai| prayAcamAnasya vizuddhavRtteH, saMsAraheturgaditaM nidaanm||' prakArAntareNApIdamAha-RddhyabhiSvaGgataH purandaracakravartyAdivibhUtyanurAgeNa, dharmaprArthanApi='nUnaM dhArAdhanamantareNeyaM vibhUtirna bhaviSyatItyazaMsayA dharmAzaMsanamapi, kiM punahIMnakulAdiprArthaneti 'api'zabdArthaH, kimityAha mohaH uktarUpaH, kuta ityAha- ataddhetukatvAda=avidyamAna upasarjanavRttyA'zaMsito dharmo heturyasyAH sA tathA, tadbhAvastattvaM tasmAdeva, anupAdeyatApariNAmenaivopahatatvena dharmasya tato'bhilaSitaRddhyasiddheH, yata evaM tataH tIrthakare'pi-aSTamahAprAtihAryapUjopacArabhAjiprANivizeSe, kiM punaranyatra purandarAdau viSayabhUte? etat prArthanam, evameva RddhyabhiSvaGgeNaiva, 'yathAyaM bhuvanAdbhutabhUtavibhUtibhAjanaM bhuvanaikaprabhuH prabhUtabhaktibharanirbharAmaranikaranirantaraniSevyamANacaraNo bhagavAMstIrthakaro vartate, tathAhamapyamutastapaHprabhRtito'nuSThAnAd bhUyAsamityevaMrUpaM, na punaryanirabhiSvaGgacetovRtta'rddharmAdezo'nekasattvahito nirupamasukhasaJjanako'cintyacintAmaNikalpo bhagavAn, ahamapi tathA syAmityevaMrUpaM pratiSiddhaM nivAritaM dazAzrutaskandhAdau, taduktaM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 lalitavistarA bhAga-3 'etto ya dasAIsuM titthayaraMmi vi niyANapaDiseho / jutto bhavapaDibaddhaM sAbhissaMgaM tayaM jeNaM / / 1 / / jaM puNa nirabhissaMgaM dhammAeso aNegasattahio / niruvamasuhasaMjaNao, auvvacintAmaNikkappo / / 2 / / ' ityaadi| paMjikArya : ranilAne tyAdi maLavArA'cAri II nilAnetyAdi lalitavistarAnuM pratIka che, A= Arogya bodhilAbhAdi prArthana, nidAna nathI ja. nidAna zabdanI vyutpatti spaSTa kare che - samyagdarzananA prapaMcana bahala mULa jALavALuM dharmakalpataru AnA vaDe suraddhi AdinA AzaMsAnA pariNAmarUpa parazu vaDe atyaMta nAza karAya che e lidAna che ema avaya che. vaLI, te dharmakalpavRkSa kevA svarUpavALuM che ? te spaSTa kare che - samyagdarzananA vistAranA moTA mULa jALavALuM jJAnAdi viSayaka vizuddha vinayanI vidhithI utpanna thayelA skaMdhanA baMdhavALuM vihita ane avadAta evA dAnAdi bheda prabhedanI zAkhA upazAkhAnA upacayavALuM zAstramAM je prakAre vidhAna karAyelAM che evA suMdara dAna-zIla-tapa ane bhAvanA bhedo ane tenA upabhedorUpa zAkhA-upazAkhAthI yukta dharmakalpavRkSa che, vaLI, tiratizaya surabhavathI ane tarabhavathI prabhava evI sukhasaMpattinA phaNagAthI vyApta che, vaLI, dUra karAyo che badhI Apationo samUha jemAM evA zivAlayanA sukharUpa phalanA atizayavALuM dharmakalpavRkSa che, teno je nAza kare te nidAna kahevAya, A Arogya bodhilAbhAdinuM prArthanA nidAna nathI ja, kayA kAraNathI nidAna nathI ja? ethI kahe che - tenA lakSaNano ayoga hovAthI=ArogyAdi prArthanamAM nidAnanA lakSaNanuM aghaTana hovAthI, nidAna nathI, nidAnanA lakSaNane ja bhAvana karatAM=spaSTa karatAM, kahe che - kije kAraNathI, dveSa-abhivRMga-mohagarbha te che arthAt dveSa=matsara, abhiLaMga=viSayano anurAga, mohaka ajJAna, tyArapachI te dveSa-abhivaMga-mohagarbho aMtaraMga kAraNa che jene te tevuM che dveSa-abhivyaMgamohagarbhavALuM che, di=je kAraNathI, te nidAna che, kayA kAraNathI dveSa-abhivaMga-mohagarbhavALuM nidAna kayA kAraNathI che ? ethI kahe che - te prakAre dveSAdi garbhapaNArUpe, taMtramAM prasiddhapaNuM hovAthI-nidAnanuM AgamamAM rUDhapaNuM hovAthI dveSAdigarbha nidAna che ema avAya che, rAga-dveSagarbha evA nidAnanuM saMbhUti aglizamAM AdimAM prasiddhapaNuM hovAne kAraNe tenA lakSaNanuM subodhapaNuM hovAthI rAga-dveSagarbha nidAnanA lakSaNo sukhapUrvaka bodha thaI zake tevo hovAthI, nirdezako anAdara karIne rAga-dveSagarbha nidAnanA svarUpane kahevAnuM choDIne, mohagarbha nidAnanA lakSaNane kahe che - dharma mATe=dharma nimite, bhavAMtaramAM hInakulAdinuM prArthana=vaibhava-dhana AdithI nIca evuM je kuLa arthAta avaya arthAta pitA-pitAmaha AdinI paraMparA, teonuM prArthana=AzaMsana, zuM? ethI kahe che - Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logasa sutrA 121 moha mohagarbha nidAna che, hInayunAtimAM rahelA gAli zabdathI kurUpatva-durbhagata-anAdayatva AdinuM grahaNa che, kayA kAraNathIkahInakulAdi prArthanA kayA kAraNathI moha che? ethI kahe che - atahetukapaNuM hovAthI=avidyamAna evA te hInakulAdi hetuo che jene te tevuM che=AtahetukavAnuM che teno bhAva tatva=ahetukavALApaNuM, tenAthI mohagarbha nidAna che ema anvaya che, di=je kAraNathI, ahInakulAdi bhAvavALA bhavyo bhagavAnanI jema avikaladharmanuM bhAjata thavA mATe yogya che, Itara nahitrahInakulAdhivALA nahi ane kahevAyuM che - - jinadharmanI siddhi mATe hInakula, bAMdhavavajitapaNuM athavA vizuddhavRttithI daridratAnI yAcanA karanAra jIvane saMsArano hetu evuM nidAna kahevAyuM che. prakAratathI paNa=hInakulAdinI apekSAe anya prakArathI paNa, A=mohagarbha nidAnane, kahe che - RddhinA abhiLaMgathI dharmanI prArthanA paNa puraMdara cakravartI Adi vibhUtinA anurAgathI gharmanI ArAdhanA vagara A vibhUti thaze nahi e prakAranI AzaMsAthI dharmanuM AzaMsana paNa=Rddhi mATe huM dharma karanAro thAuM e prakArano abhilASa paNa, zuM? ethI kahe che - uktarUpavALo moha che, zuM vaLI, hItakulAdinI prArthanA e ja zabdano artha che, kayA kAraNathI=RddhinA abhiLaMgathI dharmanuM prArthanA paNa moha kayA kAraNathI che ? ethI kahe che - atahetupaNuM hovAthI=avidyamAna evo upasarjanavRtithI AzaMsita dharma hetu che jene arthAt dharmanI prArthanA che jene te tevI che= atahetuvALI che, teno bhAvatatva che te kAraNathI ja moha che=RddhinA abhivRMgathI gharmanI prArthanA paNa moha che; kema ke dharmanuM anupAdeyatA pariNAmathI upahatapaNuM hovAne kAraNe tenAthI=dharmathI abhilaSita RddhinI asiddhi che. je kAraNathI A pramANe che=RddhinA abhiLaMgathI dharmanuM prArthanA paNa moha che e pramANe che, te kAraNathI tIrthaMkaramAM paNa ATha mahAprAtihArya pUjAtA upacAravALA jIvavizeSamAM paNa, A prArthanA A rIte ja che=RddhinA abhivRMgathI ja che, zuM vaLI, anyatra puraMdara Adi viSayabhUtamAM to AzaMsana moha che, paraMtu tIrthakaramAM paNa A rIte ja prArthanA moha che ema avaya che, je pramANe A=tIrthakara, bhuvanamAM adbhuta thayela vibhUtinuM bhAjana, bhuvana eka prabhu prabhUta bhaktinA samUhathI bharelA evA devanA samUhathI sevAtA caraNavALA bhagavAna tIrthaMkara varte che, te pramANe huM paNa A tapa vagere anuSThAnathI thAuM e svarUpavALuM prArthanA pratiSiddha che ema avaya che, paraMtu je nirabhivaMga cittavRtti hovAthI dharmanA Adeza, aneka satvanA hita, nirupama sukhanA saMjataka, aciMtya ciMtAmaNikalpa bhagavAna che. huM paNa tevo thAuM e rUpa prArthanA pratiSiddha nathI=dazAzruta skaMdha AdimAM tivArita nathI, te kahevAyuM che - AthI ja dazAdimAM=dazAzrutaskaMdha AdimAM, tIrthakaramAM paNa nidAnanI pratiSedha yukta che, je kAraNathI bhavapratibaddha sAbhiLaMga teetIrthaMkara viSayaka nidAna che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 lalitavistAra bhAga-3 je vaLI, nirabhiLaMga dharmanA Adeza=dharmanI eka mUrti, aneka sattvonuM hita, nirupama sukhanA saMjanaka apUrva citAmaNi kalpa evA tIrthaMkara huM thAuM e prakAranuM prArthanA niSiddha nathI. ItyAdi. bhAvArtha :- siddha bhagavaMtonI bhakti karIne Arogya bodhilAbha ane uttama zreSTha samAdhi Apo, e prakAranI prArthanA karI, tyAM koI zaMkA kare che - A prArthanA nidAna che ke nathI ema be vikalpa saMbhave che; kema ke sAmAnyathI dharma sevavAne badale tIrthakaro Adi pAse tevA prakAranA phaLanI AzaMsA karAya che athavA dharma sevIne tenA phaLarUpa AzaMsA karAya che tene nidAna kahevAya che, tethI zaMkA thAya ke Arogya bodhilAbha mATe siddha bhagavaMtonI pAse uttama zreSTha samAdhinI prArthanA nidAna che ke nathI ane jo nidAna che ema svIkAravAmAM Ave to zAstramAM nidAnano niSedha karelo che mATe tevI prArthanA karavI joIe nahi, vaLI, jo nidAna nathI tema svIkAravAmAM Ave to be vikalpa thAya, te prArthanA sArthaka che ke anarthaka che ane jo te prArthanA sArthaka svIkAravAmAM Ave to e prApta thAya ke siddha bhagavaMto te prArthanA karanArane Arogya bodhilAbha mATe uttama samAdhi Ape che, tethI siddha bhagavaMto prArthanAthI prasanna thaIne te Ape che tema mAnavuM paDe ane tema svIkArIe to siddha bhagavaMto prArthanA karanArA pratye prasanna thanArA che ane prArthanA nahi karanArA pratye prasanna thatA nathI ane tema svIkAravAthI siddha bhagavaMtone rAga-dveSI svIkAravA paDe, tethI prArthanA sArthaka che tema svIkArI zakAya nahi; kema ke siddha bhagavaMto vitarAga che. have kahevAmAM Ave ke prArthanA nirarthaka che=prArthanA karavAthI siddha bhagavaMto te prakAre kaMI ApatA nathI mATe nirarthaka che, tethI siddha bhagavaMto Arogya pradAnAdithI vikala che, ema jANavA chatAM paNa koI prArthanA kare to te mRSAvAdI che tema mAnavuM paDe, jema saMsAramAM spaSTa nirNaya che ke yAcanA karavAthI A puruSa kaMI Ape tema nathI, tenI pAse koI vivekI puruSa yAcanA kare nahi, Ama chatAM jANe che ke A Apaze nahi topaNa prArthanA kare to te mRSAvAda kare che tema kahevAya, tema siddha bhagavaMtonI prArthanA paNa mRSAvAda siddha thAya, A prakAranI zaMkAmAM graMthakArazrI uttara Ape che - siddha bhagavaMto pAse prastuta prArthana nidAna nathI; kema ke te prArthanAmAM nidAnanA lakSaNano yoga nathI. nidAnanuM svarUpa batAvavA mATe paMjikAmAM kahe che ke jIvanI pariNatirUpa je dharmakalpavRkSa che tene devaloka AdinI AzaMsAnA pariNAmarUpa parazuthI atyaMta nAza karAya te nidAna che. jIvanA pariNAmarUpa dharmakalpavRkSa kevuM che ? te spaSTa kare che - saMsAranA vAstavika svarUpane, mokSanA vAstavika svarUpane, saMsAranI kadarthanAnA ucchedapUrvaka mokSanI prAptinA kAraNabhUta dharmanA vAstavika svarUpane jIva yathArtha jANe e rUpa samyagdarzana che ane A samyagdarzanano sUkSma-sUkSmatara bodha e dharmakalpavRkSanuM vistAravALuM mULa che. jema koI vRkSanuM mULa jamInamAM ghaNuM vistAravALuM hoya to te vRkSa sArI rIte samRddha bane che, tema te jIvamAM samyagdarzanano nirmaLa-nirmaLatarA vistAra vRddhi pAme che tenA baLathI dharmakalpavRkSa samRddha bane che ane samyagdarzanano vistAra pragaTa thAya tyAre Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 logassa sUtra jIvamAM jJAna-darzana-cAritra viSayaka vizuddha vinayabhAva pragaTe che ane tenA kAraNe te mULamAMthI skaMdhano baMdha thAya che arthAt jJAna-darzana-cAritranI pariNatirUpa bhAvo pratye vizuddha vinaya thavAne kAraNe samyagdarzananA mULamAMthI te kalpavRkSano skaMdha phUTe che ane jema skaMdha vRddhi pAmIne zAkhA upazAkhAvALo bane che tema jIvamAM vinayano pariNAma pragaTyA pachI zakti anusAra dAna-zIla-tapa-bhAvanA bhedarUpa zAkhA-upazAkhAvALuM suMdara kalpavRkSa samRddha bane che arthAt te mahAtmA zakti anusAra cAra prakAranA dharmane sevIne samRddha bane che, tenA phaLarUpe atizaya sukhavALA deva-manuSyabhavanA sukha-saMpattirUpI phaNagAo phUTe che ane aMte sarva upadravothI rahita mokSarUpI phaLa prApta thAya che, AvuM suMdara dharmarUpI kalpavRkSa che te jIvanI pariNatirUpa che, tene nAza kare evo nidAnano pariNAma che ane Arogya bodhilAbhAdinuM prArthana tevuM nidAna nathI; kema ke te prArthanAmAM nidAnanuM lakSaNa ghaTatuM nathI, kema ghaTatuM nathI ? tethI kahe che dveSa, viSayono anurAga ane moha=ajJAna, tenAthI yukta evo je jIvano pariNAma te nidAna che, jema brahmadattacakravartInA jIve saMbhUti muninA bhavamAM sAdhupaNuM pALIne AtmAmAM dharmakalpavRkSa pragaTa karyuM, tenAthI uttama saMyamanA baLathI te mahAtmA suMdara saMsArI sukhonI prApti karIne parimita kALamAM mokSasukhane pAme tevI uttama pariNativALA hatA ane cakravartI thavAnA rAganA pariNAmathI te dharmakalpavRkSano te rIte nAza karyo ke jethI cakravartIpaNAnA prAptikALamAM samyagdarzananI prApti paNa durlabha thaI tevuM nidAna rAgagarbhita hoya che ane A rAgagarbhita nidAnamAM paNa nidAnakALamAM vartatA bhoganA rAganI taratamatAnA baLathI aneka bhedo paDe che ane te rAganI tIvratA AdinA bhedathI teTalA aMzamAM dharmakalpadruma kSINa thAya che, jema saMbhUti munie niyANu karIne dharmakalpavRkSanuM mULa evuM samyagdarzana ja vinAza karyuM, tethI cakravartInA bhavamAM samyagdarzananI prApti paNa durlabha thaI, vaLI, draupadIno jIva sukumAlikAnA bhavamAM pAMca patinI icchA karIne kALa karIne bIjA devalokamAM jAya che, tyAMthI cyavIne draupadI thAya che, teNe paNa sukumAlikAnA bhavamAM rAgathI nidAna karela, tethI draupadInA bhavamAM cAritranI prApti na thaI, topaNa samyagdarzana ane dezaviratirUpa dharmakalpavRkSano nAza na thayo, tethI pUrvabhavamAM pALeluM sarvavirati cAritra uttaranA cAritranI prApti dvArA dharmakalpavRkSanI vRddhinuM kAraNa hatuM, chatAM viSayanA rAgajanya nidAnathI teTaluM myAna thayuM, tethI draupadInA bhavamAM sarvaviratinI prApti thaI nahi, vaLI, kRSNanA jIve paNa pUrvabhavamAM cAritra pALela ane balabhadra munie paNa pUrvabhavamAM cAritra pALeluM, paraMtu kRSNanA jIve rAgathI nidAna karIne dezavirati ane sarvavirati cAritranI prApti na thaI zake te rIte kalpavRkSano ghAta karyo, tethI kRSNanA bhavamAM aviratino udaya hovA chatAM samyaktvanI prApti thaI. A rIte nidAnakALamAM vartatA kaSAyanA anurAganA bhedathI dharmakalpavRkSanA vinAzano bheda paDe che, vaLI, agnizarmAnA jIve dveSathI guNasenakumArane mAravAnuM nidAna karyuM, jenAthI dUradUravartI paNa dharmane abhimukha je te jIvano pariNAma hato teno nidAnathI vinAza thayo, joke agnizarmAno jIva ca2mAvartathI bahAranA pudgalaparAvartanavALo hato topaNa te jIva jema jema kaMIka suMdara bhAvo kare che tema tema ca2mAvartanI najIka Ave che, tethI dharmane abhimukha kaMIka dUradUravartI paNa je tenI pariNati hatI te dveSathI karAyelA nidAnathI vinAza pAme che, tethI ca2mAvartanI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 rA Asatra bhUmikA paNa kaMIka dUravartI thAya che. A rIte saMsArIjIvo kSamAdi bhAvonI vRddhine anukULa pariNAmo karIne dharmakalpavRkSanA mULa AdinA kramathI AtmAmAM kaMIka dharmakalpavRkSane pragaTa kare che ane koIka nimittathI saMbhUti muni AdinI jema nidAna dvArA te dharmakalpavRkSano nAza kare che, to vaLI, koI anya jIvo koIkanA pratye dveSa karIne kSamAdi bhAvothI pragaTa thayelA kaMIka dharmakalpavRkSano agnizarmA AdinI jema vinAza kare che. vaLI, dveSa, rAga ane mohagarbhita nidAna zAstramAM prasiddha che, temAM rAgathI ane dveSathI karAtAM nidAna sukhapUrvaka jaNAya che, tethI graMthakArazrIe tenI spaSTatA karela nathI, paraMtu mohagarbhita nidAna kaI rIte thAya che tene spaSTa kare che - moha eTale ajJAna ane ajJAnane vaza je nidAna karAya te mohagarbhita nidAna kahevAya. jema keTalAka jIvone mokSa suMdara che tema jaNAya che, teno upAya dharma che tema jaNAya che ane vaibhavAdivALAM kuLomAM janma thAya to janmAMtaramAM dharmanI prApti thaI zake nahi tevuM ajJAna varte che, tethI teo dharma sevIne icchA kare che ke mane hInakuLanI prApti thAva, jethI vaibhava AdimAM mUrchA pAmIne huM dharmathI vaMcita na thauM, te jIve dharma mATe ja vaibhava vagaranA kulanI icchA karI che, tethI dharmano rAga balavAna che ane tenA upAyarUpe ja ajJAnane vaza hInakulanI icchA kare che, te mohajanya nidAna che, jenA kAraNe bIjA bhavamAM hInakulanI prApti karIne teo saMyamanI prApti kare topaNa te bhavamAM mokSane prApta karI zake nahi, tethI te prakAranuM nidAna mokSanI prAptimAM bAdhaka thAya che. jo te jIve vizuddha cAritra pALyA pachI tevuM nidAna na karyuM hota to te cAritranA baLathI janmAMtaramAM vizuddhatara cAritra pAmIne mokSamAM paNa jaI zakata, paraMtu nidAnane kAraNe te jIvamAM vartatuM dharmarUpI kalpavRkSa teTaluM kSINa thAya che, tethI te jIva janmAMta2mAM mokSa prApta karI zakato nathI. ahIM prazna thAya ke mokSanI icchA che, mokSanA upAyarUpa cAritradharmanI icchA che ane tenA upAyarUpe ja vaibhava rahita kuLanI icchA che te mohagarbha nidAna kema che ? temAM hetu kahe che - hInakulAdi dharmanA hetu nathI, paraMtu dRDha praNidhAnapUrvaka sevAyelo dharma uttamakulAdinI prAptipUrvaka avikaladharmanI prAptinuM kAraNa che, jema tIrthaMkaro pUrvabhavamAM dRDha praNidhAnapUrvaka dharmane sevIne caramabhavamAM uttamakulAdine pAmIne avikala dharmanA bhAjana thAya che, tethI je mokSanA kAraNIbhUta avikala dharmano hetu nathI tevA hInakulAdinI icchA ajJAnane kAraNe thAya che, tethI ajJAnarUpa mohathI karAyelI tevI prArthanA che, tethI teTalA aMzamAM te dharmakalpavRkSa haNAya che; kema ke samyagnAnapUrvaka karAyelI samyak pravRttithI ja puSTa thayeluM dharmakalpavRkSa avikala evA dharmanI prApti dvArA mokSanuM kAraNa bane che. AthI ja jeo bhagavAnanI bhakti karIne ke saMyama pALIne prArthanA kare che ke he bhagavAna ! A bhakti ke saMyama dvArA huM mahAvideha kSetramAM janmIne ATha varSanI uMmaramAM saMyama grahaNa karIne kevaLajJAna pAmuM, te dharma mATe mahAvidehamAM janmanI prArthanA svarUpa che, topaNa atahetupaNuM hovAthI mohagarbhita nidAna che, tethI nidAna dvArA teo mahAvidehamAM janme topaNa saMyama grahaNa karIne te bhavamAM kevaLajJAna prApta karI zake Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logasa sUtra nahi; kema ke jeo A bhavamAM pUrNa dharma sevavA samartha nathI teo devabhavamAM jaIne dharmanI vizeSa zaktino saMcaya karIne manuSyabhavane pAmIne avikala dharmanuM bhAjana thaI zake te prakAranI padArtha vyavasthA che, tethI rAtrinA zayana jevo devabhava che, jema niyata nagaramAM javA mATe prasthita puruSa asmalita gatithI te nagara tarapha jato hoya ane zrAMta thAya tyAre rAtre sUIne zaktisaMcaya kare che, jethI AgaLa zIdhra gamana karI zake che, jo zrAMta thayelo paNa te rAtrimAM gamana ja karyA kare to gamanazakti AgaLa skUlanA pAme che, tethI niyata nagaramAM pahoMcI zakato nathI, tema jeoe asaMgabhAvanI atizaya zaktisaMcaya karI nathI teo A bhavamAM dharma sevIne devabhavamAM jAya che tyAM cAra buddhinAM nidhAna thAya che ane devabhavane anurUpa bhagavad bhakti, saddharmanuM zravaNa, dharmavyavasAyasabhAmAM pustakaratnanuM vAMcana karIne asaMgabhAvane anukULa tIvra rAga kare che, jethI saMcita viryavALA thaIne uttaramAM manuSyabhavane pAmIne mokSamAM jaI zake, paraMtu ahIMthI huM mahAvidehamAM jAuM evo vikalpa karIne dharma mATe hInakulAdinI prArthanAnI jema ja mahAvidehamAM janmanI icchA karIne mohagarbhita nidAna kare che teone te bhavamAM mokSanI prApti thatI nathI; kema ke mahAvidehamAM janmaprAptinI icchA avikala dharma pratye hetu nathI, jema hinakulAdinI prApti avikala dharma pratye hetu nathI, tethI je jenA pratye hetu na hoya, tenI prArthanA ajJAnarUpa mohathI thAya che, mATe mohagarbhita nidAna che. vaLI, anya prakAre paNa mohagarbhita nidAna che te batAve che - jema keTalAka jIvo dharma mATe hinakulAdinI prArthanA kare che tema keTalAka jIvo indra, cakravartI AdinI Rddhi pratye rAgavALA hovAthI tenuM kAraNa bane tevo dharma mane prApta thAva, e prakAranI prArthanA kare che, te paNa mohagarbhita nidAna che; kema ke te prArthanathI tevo dharma prApta thaI zakato nathI; arthAt tevI abhilASAmAM dharmano pariNAma gauNa che ane RddhinI prAptino pariNAma pradhAna che, tethI RddhinI upAdeyatAno pariNAma che ane dharmanI anupAdeyatAno pariNAma che, tethI anupAdeyatAnA pariNAmathI haNAyelA evA dharmathI cakravartIpaNuM Adi maLe nahi, mATe cakravartI AdinI prAptinA ahetu evA dharmamAM hetupaNAno bodha che, mATe ajJAnathI tevI prArthanA karAya che, tethI mohagarbhita nidAna che. AthI ja tIrthakaranI samRddhi joIne koIne pariNAma thAya ke huM A tapa vagere anuSThAna evuM chuM tenAthI mane AvI samRddhivALuM tIrthakarapaNuM maLo, A prakAranuM prArthana zAstramAM niSiddha che, paraMtu koIka jIvane tIrthaMkaranuM nirabhimpaMga citta joIne pariNAma thAya ke A tIrthakaro sAkSAt dharmanI mUrti che, aneka jIvonA hita che, nirupama sukhanA janaka aciMtya ciMtAmaNi jevA che, tethI huM paNa AvI guNasamRddhivALo thau tevuM prArthana mohagarbhita nahi hovAthI niSiddha nathI; kema ke pote je tapa anuSThAna seve che te prakarSane pAmIne nirabhimpaMga dharmanI prAptinuM ja bIja che, tethI tevA dharmane smRtimAM rAkhIne huM tIrthakara thAuM e prakAranuM prArthana doSarUpa nathI, tema prastutamAM paNa mokSarUpa je Arogya tenA mATe kAraNa evo bodhilAbha ane bodhilAbhano ja hetu evI uttama samAdhinI prArthanA bhagavaMtone kIrtana-vaMdana Adi karavApUrvaka karAya che, te moharUpa nathI, paraMtu siddha avasthAnA kAraNabhUta ucita upAyanI yAcanA svarUpa che. vaLI, saMsAranI Rddhi AdinA rAga svarUpa paNa nathI ane koI pratye dveSa svarUpa paNa nathI, tethI rAga, veSa ane mohagarbhita nidAna hoya che tenA lakSaNano prastuta prArthanAmAM yoga nathI, mATe nidAna nathI. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 lalitavistaza nAga-3 lalitavistarA : ata eveSTabhAvabAdhakRdetat, tathecchAyA eva tadvijabhUtatvAt, ttprdhaantyetrtropsrjnbuddhibhaavaat| atattvadarzanametat, mahadapAyasAdhanam, avizeSajJatA hi garhitA, pRthagjanAnAmapi siddhametat, yogibuddhigamyo'yaM vyavahAraH, sArthakAnarthakacintAyAM tu bhAjyametat, caturtha bhaassaaruuptvaat| taduktaM, 'bhAsA asaccamosA NavaraM bhattIe bhAsiyA esA / na hu khINapejjadosA deMti samAhiM ca bohiM ca / / 1 / / tappatthaNAe tahavi ya, Na musAvAovi ettha viNNeo / tappaNihANAo cciya tagguNao haMdi phalabhAvA / / 2 / / cintAmaNirayaNAdihiM jahA u bhavvA samIhiyaM vatyuM / pAvaMti taha jiNehiM tesiM rAgAdabhAve'vi / / 3 / / vatthusahAvo eso auvvacintAmaNI mahAbhAgo / thoUNaM titthayare pAvijjai bohilAbho tti / / 4 / / bhattIe jiNavarANaM khijjantI puvvasaMciyA kammA / guNapagarisabahumANo kammavaNadavANalo jeNa / / 5 / / ' etaduktaM bhavati, -yadyapi te bhagavanto vItarAgatvAdArogyAdi na prayacchanta, tathApyevaMvidhavAkprayogataH pravacanArAdhanatayA sanmArgavartino mahAsattvasya tatsattAnibandhanameva tadupajAyata iti gaathaarthH||6|| lalitavistarArtha : AthI ja=Rddhi AdinA abhivaMgathI dharmanI prArthanAnuM mohapaNuM hovAthI ja, ISTa bhAvanAbApane karanAruM A=prakRta nidAna che=huM tIrthakara thAuM e prakAranuM nidAna che; kema ke te prakAranI IcchAnuM ja=Rddhi AdinI IcchAnuM ja, tad vinabhUtapaNuM che tIrthakarad AdinI prAptimAM vijJabhUtapaNuM che. kema te prakAranI icchA vinabhUta che? temAM hetu kahe che - tenA pradhAnapaelet=dina pradhAnapaeuel, Dai=dharmamA, oilegdinolApache, mA=ud nidAna, atatvanuM darzana che, moTA apAyanuM sAdhana che, kije kAraNathI, avizeSajJatA gahita che, pRthar janone paNa sAmAnya janone paNa, A avizeSajJatAnuM gahaNa, siddha che, A vyavahAra=RddhinA abhinkaMgathI dharmanI prArthanAmAM avizeSajJatArUpa vyavahAra, yogIbuddhigamya che, vaLI, sArthaka-anarthaka ciMtAmAM A bhAjya che=mokSa mATe Arogya bodhilAbhapUrvaka uttama Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 logassa sUtra samAdhinuM prArthana bhAjya che; kema ke cothI bhASArUpapaNuM che, te kahevAyuM che=prastuta prArthana cothI bhASA che ema je pUrvamAM kahyuM te anyatra kahevAyuM che = bhASA asatyamRSA che, kevala A=bhagavAna mane Arogya bodhilAbha Adi Apo e bhASA, bhaktithI kahevAI che, kSINa rAga-dveSavALA siddha bhagavaMto samAdhi ane bodhine ApatA nathI ja. II1 // topaNa temanI prArthanAmAM ahIM mRSAvAda na jANavo, tenA=bhagavAna pAse te prakAranI prArthanAnA, praNidhAnathI ja teno guNa hovAthI phalano bhAva che. II2aa je pramANe bhavya jIvo ciMtAmaNi ratnAdithI samIhita vastune prApta kare che, te pramANe teonA rAgAdinA abhAvamAM paNa prArthanA karanArA jIvo jinezvarothI samAdhine, bodhine prApta kare che. II3II vastu svabhAvavALA=prArthanA karanArane ISTa phala Ape evA vastu svabhAvavALA, A=tIrthaMkaro, apUrva ciMtAmaNi mahAbhAga che, tIrthaMkarane stavIne bodhilAbha prApta karAya che. / / 4 / / jinezvaronI bhaktithI pUrva saMcita karmo kSaya pAme che, je kAraNathI guNaprakarSavALAmAM bahumAna karmavanane bALavA mATe dAvAnaLa che. pA A kahevAyeluM thAya che=sArthaka-anarthaka vicAraNAmAM A kahevAyeluM thAya che, joke te siddha bhagavAnanuM vItarAgapaNuM hovAthI ArogyAdi ApatA nathI, topaNa AvA prakAranA vANInA prayogathI pravacananuM ArAdhanapaNuM hovAthI sanmArgavartI mahA sattvavALA jIvane te=prArthana, tenI sattAnuM kAraNa ja=Arogya bodhilAbhanI prAptinuM kAraNa ja, thAya che. kA paMjikA H ata eva=RddhyabhiSvaGgato dharmmaprArthanAyA mohatvAdeva, iSTabhAvabAdhakRt - iSTo bhAvo - nirvANAnubandhI kuzalaH pariNAmaH tasya bAdhakRt - vyAvRttikAri, etat prakRtanidAnaM; kuta ityAha- tathecchAyA eva = dharmmopasarjanIkaraNena RddhyabhilASasyaiva, tadvighnabhUtatvAd = iSTabhAvavibandhakabhUtatvAd, etatkuta ityAhatatpradhAnatayA=RddhiprAdhAnyena, itaratra = dhamrme, upasarjanabuddhibhAvAt = kAraNamAtratvena gauNAdhyavasAyabhAvAt / idameva vizeSato bhAvayannAha atattvadarzanametad=aparamArthAvalokanaM, viparyAsa ityarthaH, etat = prakRtanidAnam, kIdRgityAha mahadapAyasAdhanaM=narakapAtAdyanarthakAraNam, kuta ityAha- avizeSajJatA = sAmAnyena guNAnAM puruSArthopayogijIvAjIvadharmmalakSaNAnAM doSANAM taditararUpANAM tadubhayeSAM ca vizeSo vivarako vibhAga ityeko'rthaH, tasya anabhijJatA viparItabodharUpA, arthakSayAnarthaprAptihetutayA hiMsAnRtAdivat hiH = yasmAt, garhitA=dUSitA / nanu kathamidaM pratyeyamityAzaGkyAha pRthagjanAnAmapi=pRthak-tathAvidhAlaukikasAmayikAcAravicArAderbahiH sthitA bahuvidhA bAlAdiprakArAH, :- prAkRtalokAH, pRthagjanAH, teSAmapi kiM punaranyeSAM zAstrAdhInadhiyAM sudhiyAmiti 'api ' zabdArthaH ; banAH Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 lalitavistarA bhAga-3 siddha-pratItanuM tat-vizeSatA || 'nArghanti ratnAni samudrajAni, parIkSakA yatra na santi deze / AbhIraghoSe kila candrakAntaM, tribhiH varATaivipaNanti gopAH / / 1 / / ' 'asyAM sakhe ! badhiralokanivAsabhUmau kiM kUjitena tava kokila ! komalena / ete hi daivavazatastadabhinnavarNaM tvAM kAkameva kalayanti kalAnabhijJAH / / 2 / / ' - ityAdyavizeSajJavyavahArANAM teSAmapi garhaNIyatvena prtiittvaat| syAdetad-abhyudayaphalatvena dharmAsya loke rUDhatvAt, tathaiva ca tatprArthanAyAM kA'vizeSajJatA? ityAzaGkyAha- yogibuddhigamyo'yaM vyavahAraH mumukSubuddhiparicchedyo'yaM RddhyabhiSvaGgataH dharmaprArthanAyA avizeSajJatArUpo vyavahAraH, dharmaprArambhAvasAnasundarapariNAmarUpatvAd, Rddhezca pade pade vipadAM padabhUtatvAnmahAn vizeSaH; anyasya ca bhavAbhiSvaGgata itthaM boddhumshkttvaat| 'sArthakAnarthakacintAyAM tu bhAjyametat cturthbhaassaaruuptvaaditi| ayamabhiprAyaH, -caturthI hi eSA bhASA AzaMsArUpA na kaJcana siddhamarthaM vidhAtuM niSedhuM vA samarthA-ityanarthikA, prakRSTazubhAdhyavasAyaH punaH phalamasyA bhavati-iti sArthikA; ityevaM bhaajyteti||6|| / / iti zrImunicaMdrasUriviracitalalitavistarAvRttipaMjikAyAM caturviMzatistavaH samAptaH / / paMjikArya : ara va= maphakAto .... mAcati . AthI ja=RddhinA abhiLaMgathI dharmanI prArthanAnuM mohapaNuM hovAthI ja, ISTa bhAvanAbAdha karanAra A che tivaNano anubaMdhI kuzala pariNAmarUpa iSTa bhAva tenI vyAvRttine karanAra prakRta nidAna che, kayA kAraNathI=kayA kAraNathI tIrthaMkara AdinI prArthanArUpa nidAna ISTa bhAvanuM bAdhaka che ? emAM hetu kahe che - te prakAranI IcchAnuM ja tadda vitabhUtapaNuM che=dharmane gauNa karavA dvArA RddhinA abhilASanuM ja ISTa bhAvanuM vibaMdhakabhUtapaNuM che, A kayA kAraNathI che-tevA prakAranI IcchA ISTa bhAvamAM bAdhaka kayA kAraNathI che ? emAM hetu kahe che - tenA pradhAnapaNAthI ItaramAM upasarjanabuddhino bhAva che=RddhinA pradhAnapaNAthI dharmamAM kAraNamAtrapaNAthI gauNa adhyavasAyano bhAva che. Ane ja=RddhinA abhivRMgathI dharmanuM prArthanA ISTa bhAvane bAdha karanAra che ema pUrvamAM kahyuM ene ja, vizeSathI bhAvana karatAM kahe che - A atatvadarzana che=prakRta nidAna aparamArthanuM avalokana che= viparyAsa che e prakArano artha che, kevA prakAranuM che= prakRta nidAna kevA prakAranA phaLavALuM che? ene kahe che - mahAna apAyanuM sAdhana che=ArakapAtAdi anarthanuM kAraNa che, kayA kAraNathI ? ethI kahe che=prakRti lidAna mahA apAyanuM sAdhana kayA kAraNathI che ? ethI kahe che - di=je kAraNathI, avizeSajJatA gahita che-sAmAnyathI puruSArtha upayogI jIva-ajIvatA dharma svarUpa guNono, tadda Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAla logassa sUtra itararUpa doSono arthAt guNathI itararUpa doSono ane tad ubhayano arthAt guNadoSarUpa ubhayano vizeSa arthAt vivaraka vibhAga arthAt vivecana karanAra vibhAga tenI viparIta bodharUpa anabhijJatA dUSita che, arthakSaya ane anarthanI prAptinuM hetupaNuM hovAthI arthAt iSTa prayojanano nAza ane anarthanI prAptinuM hetupaNuM hovAthI, hiMsA-mRSAvAda AdinI jema dUSita che. kevI rIte A pratyeya che ?=avizeSajJatAnuM garhaNa kevI rIte jANI zakAya ema che ? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che pRthak janone paNa A siddha che=pRthak arthAt tevA prakAranA alaukika zAstrIya AcAra-vicArAdithI bahAra rahelA ghaNA prakAranA bAla Adi prakAravALA prAkRta loko arthAt pRthak loko teone paNa avizeSajJatAnuM garhaNa pratIta che, zuM vaLI, zAstrane AdhIna buddhivALA anya buddhimAnone e pi zabdano artha che. avizeSatAnuM garhaNa pRthag janone pratIta che temAM hetu kahe che nAryanti ityAdi be zlokothI avizeSajJa vyavahAravALA teonuM paNa garhaNIyapaNAthI pratItapaNuM che, te be zlokono artha A pramANe che je dezamAM parIkSako nathI, samudramAM utpanna thayelAM ratnonuM teo mUlya karatA nathI, kharekhara ! govALo AbhIra ghoSamAM=bharavADanI vasatimAM, traNa koDIthI caMdrakAMtamaNine vece che. he sakhI koyala ! A baherA lokanI nivAsabhUmimAM tArA komala kuMjana vaDe zuM ? kalAne nahi jANanArA evA A loko=baherA loko, bhAgyanA vazathI tenA sarakhA varNavALI evI tane kAgaDo ja jANe che. A thAya=lokamAM abhyudaya phalapaNAthI dharmanuM rUDhapaNuM hovAthI ane te prakAre ja arthAt abhyudayarUpa tIrthaMkara AdipaNArUpe ja, tenI prArthanAmAM arthAt tIrthaMkaranI Rddhi mATe dharmanI prArthanAmAM, kaI avizeSajJatA che ? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - yogibuddhigamya A vyavahAra che=RddhinA abhiSyaMgathI dharmanI prArthanAno avizeSajJatArUpa A vyavahAra mokSamAM javAnI icchAvALA evA mumukSunI buddhithI paricchedya che, dharmanA prAraMbhanuM ane avasAnanuM suMdara pariNAmarUpapaNuM hovAthI ane RddhinuM sthAne sthAne vipadAonA sthAnabhUtapaNuM hovAthI mahAna bheda che ane anyane yogI sivAya anyane, bhavanA abhiSyaMgane kAraNe A prakAre=dharmanuM ane RddhinuM je vizeSa batAvyuM e prakAre, bodha karAvavA mATe azakyapaNuM hovAthI yogibuddhigamya A vyavahAra che ema anvaya che, vaLI, sArthaka-anarthaka ciMtAmAM A bhAjya che=Arogya bodhilAbha mATe zreSTha samAdhinuM prArthana bhAjya che=kathaMcit sArthaka che sthaMcit anarthaka che e rUpa bhAjya che; kema ke cothI bhASArUpapaNuM che, A abhiprAya che -- =je kAraNathI, A cothI AzaMsArUpa bhASA koIka siddha arthane karavA mATe athavA niSedha karavA mATe samartha nathI, ethI anarthikA che, vaLI, prakRSTa zubha adhyavasAya AvuM phala che, ethI sAthikA che, A rIte bhAjyatA che. / / 6 / / A pramANe zrI municaMdrasUrithI racAyelI lalitavistarAvRttinI paMjikAmAM caturvizatistava samApta thayo. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 lalitavistarA bhAga-3 bhAvArtha - pUrvamAM graMthakArazrIe mohagarbhita nidAnanA be bheda batAvyA - dharma mATe hInakulAdinuM prArthanA ane RddhinA abhinkaMgathI dharmanuM prArthana. tethI koI cakravartI Adi RddhinI apekSAe ke tIrthakaranI RddhinI apekSAe dharmanuM prArthanA kare arthAtu tevo dharma karanAro thAuM, jethI mane cakravartInI ke tIrthakaranI Rddhi maLe, A prakAranI dharmanA sevananI icchA paNa moha che, tethI tenuM nidAna iSTa bhAvanI bAdhAne karanAruM che=mokSane anukULa kuzaLa pariNAmano nAza karanAra che; kema ke te nidAnamAM RddhinA aMgarUpe dharmanI icchA che, tethI RddhinI icchA pradhAna che ane tenA aMgabhUta dharmanI icchA che, te iSTa evA mokSane anukULa kuzaLa pariNAmane bAdha karanAra che; kema ke icchAmAM RddhinuM mahattva che, dharmamAM RddhinA kAraNarUpe ja icchA che, tethI dharmano adhyavasAya gauNa che ane Rddhino adhyavasAya mukhya che. vastutaH mokSa pUrNa dharma svarUpa che ane tenA aMgarUpe dharmanI icchA karavAmAM Ave tyAre dharmano adhyavasAya mukhya bane che ane jyAM sudhI pUrNa dharma sevIne mokSa prApta na thAya tyAM sudhI mane sudevatva ane sumAnuSatvanI prApti thAva, evA abhilASathI jeo dharma kare che teone te dharmanA sevanamAM dharmano adhyavasAya pUrNa dharmanA aMgarUpe mukhya che ane tenA aMgarUpe AnuSaMgika sudevatva ane sumAnuSatvanI icchA che te iSTa evA mokSanA kuzala pariNAmane bAdhaka nathI, paraMtu jyAM Rddhi Adino pariNAma mukhya bane che ane tenA kAraNarUpe dharmano adhyavasAya thAya che te ajJAnakRta hovAthI iSTanI prAptimAM vyAghAtaka che. kema iSTanI prAptimAM vyAghAtaka che? tene vizeSathI spaSTa karatAM kahe che - RddhinI AzaMsAthI dharmanI icchArUpa nidAna atattvadarzana che=aparamArthanuM avalokana che; kema ke dharma aMtaraMga klezanA zamana dvArA zamabhAvanA sukhane karanAra che ane bAhya Rddhi aMtaraMga rAganA vikAro karAvIne te RddhinI sAmagrIthI tRptine karanAra che, tethI upazamabhAvanA sukha AgaLa tuccha RddhinuM sukha alpamAtrAmAM che, chatAM uttama evA upazamabhAvanA sukharUpa dharmanI icchA gauNa karIne tuccha vikArIsukhanI icchA thAya che e ajJAnajanya che, tethI mahA apAyanuM kAraNa che; kema ke mahAmUlyavAna evA uttama dharmane tuccha evA RddhinA sukha mATe karavAnA abhilASavALAne dharmamAM hInatAnI buddhi che ane vaiSayika sukhamAM mahAnatAnI buddhi che, tethI tevI viparyAsavALI buddhi narakAdi prAptinA anarthanuM kAraNa che. mATe koI ajJA puruSa cakravartI AdinI RddhinI icchAthI tene anukULa dharmane sevanAro huM thAuM, e prakArano je abhilASa kare che tenAthI pAramArthika dharma pratye anAdaratAnI buddhi thavAthI durgatinA kAraNabhUta karmabaMdhanI prApti thAya che, paraMtu cakravartItva AdinuM kAraNa bane tevo dharma sevavAnuM baLa saMcita thatuM nathI; kema ke te jIvamAM avizeSajJatA che, je arthanA kSayane karIne anarthanI prAptino hetu hovAthI hiMsA-mRSAvAdAdinI jema siMgha che. jema koI hiMsA-mRSAvAda Adi karIne iSTa phaLa prApta karI zake nahi, tema A rIte cakravartI Adi padavIne mATe huM dharma karanAra thAuM, e prakAranI prArthanAthI cakravartItva Adine anukULa dharmanI zaktinI prApti thAya nahi, paraMtu durgatinI prAptirUpa anarthanI prApti thAya; kema ke te jIvamAM avizeSajJatA varte che. paMjikAkAra avizeSajJatAno artha spaSTa kare che - Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 logassa sUtra jIvanA sukhanA kAraNIbhUta evA je dharma, artha ane kAmarUpa traNa puruSArtho che, tenA upayogI evA jIva-ajIvanA dharmarUpa je guNo che teno tene sAmAnyathI bodha nathI, je doSo che teno sAmAnyathI bodha nathI ane guNa-doSa ubhayano bodha nathI, te avizeSajJatA che. tethI e phalita thAya ke jIvamAtra sukhanA ja arthI che ane vivekI jIvo dharma, artha ane kAma traNe puruSArtho te rIte ja seve che, jethI traNe puruSArthanA sevanathI uttarottara sukhanI vRddhi thAya. jema samyagdaSTi jIvane artha-kAmanI icchA thAya tyAre tene bodha che ke jIvanuM pAramArthika sukha nirvikArI che, tethI nirvikArI sukha ane artha-kAmanA vikArothI thatuM sukha samAna nathI, paraMtu balavAna nirvikArI sukha che ane gauNa vikArIsukha che, tethI samyagdaSTi jIvo nirvikArI sukhanA atyaMta arthI hoya che ane jyAre vikAro UThe che tyAre pratipakSanA bhAvanathI te vikAronuM zamana karavA pote samartha nathI tema jyAre jaNAya tyAre te vikAronA zamana mATe bhogAdimAM yatna karIne paNa bhogAdinA zamanajanya sukhane prApta kare che, topaNa bhogAdikALamAM teno pakSapAta pradhAnarUpe nirvikArI sukhano che, gauNarUpe bhogAdinI sAmagrIjanya sukhamAM paNa icchA che, tethI ja samyagdaSTi jIvo sukha mATe dharmamAM pradhAnarUpe yatna kare che ane gauNarUpe arthakAmamAM paNa icchA kare che, AthI ja jyAM sudhI vItarAgatAnI prApti na thAya tyAM sudhI mokSane anukULa dharmane sevIne huM zaktisaMcaya karuM tema paNa icche che ane pUrNa dharma sevavAnI zakti na Ave tyAM sudhI sudevatva ane sumAnuSatvanI icchA kare che, tethI tevA sudevatva ane sumAnuSatvanA prAptikALamAM dharmanI icchAno vyAghAta na thAya te rIte bhogAdi karIne paNa te mahAtmA bhoganI icchAnI vRddhi karatA nathI, paraMtu kramasara bhoganI icchAnI hAni karIne sarvathA asaMgabhAvanA sukhane anukULa ja baLasaMcaya kare che, AthI ja tevA vivekI jIvo devabhavamAM tIrthaMkara AdinAM nATako joIne paNa icchAnA zamanajanya samAdhinA sukhane prApta kare che ane svabhUmikA anusAra dharmane sevIne vizeSathI samAdhine prApta kare che. A pramANe dharmabiMdunA AThamA adhyAyamAM kahela che ane jeone tevo vizeSa bodha nathI teone bhogasukhamAM pAramArthika sukhanI buddhi che ane dharmamAM pAramArthika sukhanI buddhi nathI, paraMtu bhogasukhanA aMgarUpe dharma sevanIya dekhAya che teone puruSArthane upayogI guNono ke puruSArthane vyAghAta karanArA doSono pAramArthika bodha nathI, AthI ja klezakArI evA bhogone pAramArthika sukharUpe jANIne tenA upAyarUpe ja dharmanI icchA kare che, evI avizeSajJatA garpita che, AthI ja te jIva tevA prakAranA ajJAnane vaza durgatinI prAptinA kAraNIbhUta evI Rddhi mATe dharmanuM prArthana kare che. vaLI, A prakAranI avizeSajJatA-marpita che te sAmAnya jIvone paNa siddha che, jema saMsAramAM paNa ajJAnane vaza jeo viparIta pravRtti kare che teonI te pravRttinI sAmAnya loka paNa niMdA kare che, jema koI govALiyAne caMdrakAMtamaNi prApta thAya ane tene joIne koI tene kahe ke A paththara mane joIe che huM tane traNa koDI ApIza, tyAre traNa koDInA mUlyathI te caMdrakAMtamaNine vece che tyAre lokamAM paNa caMdrakAMtamaNine jANanAra puruSa kahe che ke AnI caMdrakAMtamaNinI anabhijJatA garhaNIya che, AthI ja tuccha evI traNa koDImAM AvuM mUlyavAna ratna teNe ApyuM, tema aMtaraMga svasthatAnA sukhane nahi jANanArA ane vikArIsukhane Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 lalitavistarA bhAga-3 sukha mAnanArA jIvo paramArthathI puruSArtha dvArA sukhanI prApti kaI rIte thAya che tenAthI anabhijJa hovAthI ja mahA apAyanA kAraNabhUta Rddhi mATe dharmanuM prArthanA kare che. vaLI, koIne zaMkA thAya ke dharma to abhyadaya phala mATe sevAya che; kema ke lokamAM paNa dharmanuM abhyadaya phala che te prakAre rUDha che ane abhyadaya mATe dharmanI koI prArthanA kare to avizeSajJatA zuM che ? arthAt avizeSajJatA nathI, paraMtu abhyadaya rUpa cakravartItva AdinI prApti mATe dharmanI icchA kare te ucita che evI koIne zaMkA thAya, tenA nivAraNa mATe kahe che - yogibuddhigamya A vyavahAra che. Azaya e che ke yogIone saMsAra cAra gatinI viDaMbanArUpa dekhAya che ane te saMsAranI prAptinuM bIja indriyonA vikAro che. indriyonA vikAronA zamanathI AtmAnI nirAkuLa avasthAnuM sukha thAya che ane te nirAkuLa avasthAnuM sukha uttarottara vRddhi pAmIne mokSanuM kAraNa che tevo bodha che, tethI mokSanA arthI evA te jIvone mokSano upAya nirAkuLa sukha jaNAya che, tethI RddhinA abhinkaMgathI dharmanI prArthanAno vyavahAra avizeSajJatArUpa che tema teo joI zake che; kema ke dharma prAraMbhamAM kaSAyonA zamanajanya nirAkuLa sukhane utpanna kare che ane paryavasAnamAM sadA mATe sarva prakAranA upadravothI rahita AtmAnI svasthatAne prApta karAve che ane Rddhi sthAne sthAne ApattionuM kAraNa che; kema ke RddhimAM saMzleSa thavAthI kleza thAya che, pApa baMdhAya che ane durgationI paraMparA prApta thAya che, e prakArano bheda yogIo jANI zake che ane jeone bhavanA kAraNabhUta cakravartI AdinI RddhimAM abhivRMga che teone dharmanI saMpUrNa suMdaratA ane RddhinI anarthakAritA jaNAtI nathI, tethI ja Rddhine sukhanA upAyarUpa jANe che ane te RddhinA upAyarUpe ja dharmane jANe che, tethI ayogibuddhigamya A vyavahAra nathI, paraMtu RddhinA abhivRMgathI dharmanI prArthanAmAM avizeSajJatAno vyavahAra yogibuddhigamya ja che, A rIte Arogya bodhilAbha mATe uttamasamAdhinuM prArthanA nidAnarUpa nathI tema atyAra sudhI siddha karyuM. vaLI, pUrvapakSIe zaMkA karelI ke jo te prArthanA nidAna na hoya to te sArthaka che ke anarthaka che ane tema prazna karIne pUrvapakSIe kahela ke te prArthana anusAra siddha bhagavaMto prArthanA karanArane Ape che mATe sArthaka che tema svIkArIe to siddha bhagavaMtone rAgAdivALA svIkAravAnI Apatti Avaze ane jo mAnazo ke siddha bhagavaMto ApatA nathI, chatAM tema prArthanA karavAmAM Ave to mRSAvAdano prasaMga prApta thaze, tenuM samAdhAna karatAM kahe che - sArthaka-anarthakanI vicAraNAmAM Arogya-bodhilAbhanuM prArthana bhAjya che, kaI rIte bhAjya che? te spaSTa kare che - cothI bhASArUpa che, tethI e phalita thAya ke cothI bhASA AzaMsArUpa che, paraMtu te AzaMsA anusAra siddha bhagavaMto prArthanA karanArane phaLa ApatA nathI, tethI siddha bhagavaMtonI apekSAe te prArthanA anarthikA che, vaLI, prArthanA karanAra mahAtmAne prakRSTa zubha adhyavasAya prApta thAya che, tethI te prArthanA sArthaka che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logasa sUtra 13 Azaya e che ke AtmAmAM mokSane anukULa uttamasamAdhi pragaTa karavAno abhilASa prastuta prArthanAthI thAya che, te icchAyoga svarUpa che ane tenAthI ja baLa saMcita thAya tyAre pravRttiyoga prApta thAya che, tethI mokSanA arthI jIvo mokSanA upAyabhUta bodhilAbhanI icchA kare che ane te bodhilAbhanA kAraNabhUta zreSTha samAdhinI icchA kare che ane guNasaMpanna evA siddha bhagavaMtone kIrtana, vaMdana, pUjana karIne teonI pAse tevI uttamasamAdhinI icchA kare che ane siddha bhagavaMtonI pote je bhakti karI che te bhaktinA phaLarUpe mArAmAM uttamasamAdhi vRddhi pAmo, e prakArano abhilASa kare che. te samAdhinI prAptinI balavAna icchArUpa hovAthI prakRSTa zubha adhyavasAya che, tenAthI ja te samAdhimAM kAraNa bane tevuM puNya baMdhAya che ane tevI samAdhimAM bAdhaka je kliSTa karma che te kaMIka kSINa thAya che. tethI A rIte vAraMvAra abhilASA karIne yogya jIvo tevI uttamasamAdhine prApta kare che, jenAthI bodhilAbhanI prApti thaze, te aMte mokSarUpa ArogyanuM kAraNa thaze, tethI prArthanA karanAranI apekSAe te prArthana sArthaka che, A rIte pUrvapakSIe sArthakaanarthakanA vikalpo karIne siddha bhagavaMto pAse Arogya-bodhilAbha AdinuM prArthane ucita nathI ema je kahela tenuM nirAkaraNa thAya che; kema ke prastuta prArthana cothI bhASArUpa che. A kathanane ja sAkSIpAThathI spaSTa kare che - siddha bhagavaMta pAse je prArthanA karAya che te asatyaamRSA bhASA che ane kSINa-rAgadveSavALA siddha bhagavaMto samAdhine bodhine ApatA nathI te apekSAe te prArthanA nirarthaka che, topaNa te prArthanAthI mRSAvAdanI prApti nathI; kema ke te prakAranI prArthanAmAM samAdhi ane bodhilAbhanI prAptinuM praNidhAna thAya che, tenAthI te guNanI prApti thAya che, mATe te prArthanA saphaLa che. A kathanane dRSTAMtathI spaSTa kare che - je pramANe ciMtAmaNi ratna Adine prArthanA karanAra pratye rAga nathI, topaNa samyagu rIte vidhipUrvaka jeo ciMtAmaNinI upAsanA kare che teone samIhita vastu prApta thAya che tema siddha bhagavaMtone rAgAdino abhAva che, tethI prArthanA karanArane ApatA nathI, topaNa prArthanA karanArane te prakAranA praNidhAnathI bodhilAbha AdinI prApti thAya che; kema ke apUrva ciMtAmaNi jevA mahAna guNovALA tIrthakarono evo ja svabhAva che ke jeo dRDha praNidhAnapUrvaka teonI stuti kare che teo bodhilAbhane prApta kare che. vaLI, jinezvaronI bhaktithI pUrvasaMcita karmono kSaya thAya che ane guNaprakarSavALAnuM bahumAna karmavanane bALavA mATe dAvAnaLa jevuM che, AthI ja jeo bhagavAnanA guNonuM smaraNa karIne bhaktithI bodhilAbha AdinI prArthanA kare che ane vartamAnamAM bodhiprAptinA kAraNabhUta satzAstronA adhyayana AdimAM ucita yatna kare che teone pAramArthika bodhilAbhanI balavAna icchA che, tenAthI ja janma-janmAMtaramAM avazya bodhilAbha thaze ane jeo bodhilAbhAdi pratye tevI icchAvALA nathI, AthI ja zakti anusAra bodhilAbha mATe koI yatna karatA nathI, mAtra bhagavAna pAse prArthanA karIne saMtoSa mAne che teone anya bhavamAM kayA mUlyathI bodhilAbha thaze ? arthAt bodhilAbha thaze nahi, tema zAstrakAro kahe che; kema ke vartamAnamAM bodhilAbha prApta karavo che, mATe huM zakti anusAra prayatna kare tevo praNidhAna Azaya ja nathI, mAtra bolavArUpa prayatna che, tethI bodhilAbha pratye pravardhamAna rAgarUpa praNidhAnanA abhAvane kAraNe mAtra prArthanAthI teone Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 lalitavistarA bhAga-3 bodhilAbha thato nathI. A kathanane spaSTa karatAM kahe che - jo ke te bhagavaMto vItarAga hovAthI Arogya Adi ApatA nathI, topaNa tevA prakAranA vacanaprayogathI bodhilAbharUpa pravacana pratye bhaktino pariNAma thAya che, tethI sanmArgavartI mahAsattvavALA jIvone te prArthanA bodhilAbhanuM kAraNa bane che. AvA sUtra : caMdesu nimmalayarA Aiccesu ahiyaM payAsayarA / sAgaravaragaMbhIrA, siddhA siddhiM mama disaMtu / / 7 / / sUtrArtha - caMdrathI nirmalatara, sUryathI adhika prakAzAne karanArA, sAgaravarathI gaMbhIra evA siddha bhagavaMto mane siddhine Apa. ll lalitavistarA : vyAkhyA-iha prAkRtazailyA ArSatvAcca paJcamyarthe saptamI draSTavyeti, 'candrebhyo nirmalatarAH', pAThAntaraM vA 'caMdehiM nimmalayara'tti, tatra sakalakarmamalApagamAccandrebhyo nirmalatarA iti, tathA, 'Adityebhyo'dhikaM prakAzakarAH', kevalodyotena vizvaprakAzanAditi; uktaM ca - 'caMdAiccagahANaM pahA pagAsei parimiyaM khettN| kevaliyaNANalaMbho loyAloyaM pyaasei||1||' tathA, 'sAgaravaragambhIrAH', tatra sAgaravaraH svayambhUramaNo'bhidhIyate, tasmAdapi gambhIrAH, parISahopasargebhyo'kSobhyatvAt, iti bhAvanA, sitaM= mAtameSAmiti siddhAH, karmavigamAtkRtakRtyA ityarthaH, siddhi-paramapadaprAptiM mama dizantu-asmAkaM prayacchantu, iti gaathaarthaaH||7|| lalitavistarArtha: ahIM prastuta gAthAmAM, prAkRta zailIne kAraNe ane ArSapaNuM hovAne kAraNe paMcamInA arthamAM saptamI vibhakti jANavI, ethI caMdrothI nirmalAtara evA siddha bhagavaMto mane siddhine Apo, ema saMbaMdha che athavA pAThAMtara=mULa gAthAmAM vaheluM nimittaverA ne badale ahiM nimaniyara e pramANe pAThAMtara che, tyAM=caMdrothI nirmalatara e vizeSaNamAM, sakala karmamalano apagama hovAthI caMdrathI nirmalatara che ane sUryathI adhika prakAzane karanArA che; kema ke kevalajJAnanA udhotathI vizvanuM prakAzana karanAra che, ane kahevAyuM che - caMdra, sUrya ane grahonI prabhA parimita kSetrane prakAzana kare che, kevalInA jJAnanI prAti lokAlokane prakAza kare che. ane sAgaravara gaMbhIra siddha bhagavaMto che, tyAM= sAgaravara gaMbhIra vizeSaNamAM, sAgaravara svayaMbhUramaNa samudra kahevAya che, siddha bhagavaMto tenAthI paNa gaMbhIra che; kema ke pariSaha-upasargothI paNa akSobhyapaNuM chekasiddha avasthAnI prAti pUrve sAdhanAkALamAM pariSaha-upasargothI akSobhyapaNe te rIte sthira kareluM che ke siddha avasthAmAM Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saba loe sUtra 135 paNa tevI pariNati vidhamAna che, e prakAranI bhAvanA chekasAgaravara gaMbhIrAvizeSaNanI bhAvanA che, sita=bAta che, Aone=naSTa che eone, e siddha che-karmanA vigamanathI kRtakRtya che, siddhine-paramapadanI prAtine, mane Apo amane Apo, e pramANe gAthArtha che. IIcho. bhAvArtha: caMdra bAhya rIte nirmaLa dekhAya che, kema ke teno deha nirmaLa pudgalono che ane siddha bhagavaMto sarva karma rahita hovAthI AtmAnA nirmaLa svabhAvavALA che, tethI caMdra dravyathI nirmaLa che ane siddha bhagavaMtono AtmA nirmaLa hovAthI bhAvathI nirmaLa che, mATe caMdra karatAM nirmaLatara che. vaLI, sUrya parimita kSetranuM prakAzana karanAra che ane siddha bhagavaMtonuM kevalajJAna pUrNa vizvanuM prakAzana karanAra che, AthI ja gaNadharone tripadI dvArA pUrNa vizvanuM prakAzana karyuM che, tethI sUrya karatAM adhika prakAzane karanArA che. vaLI, badhA sAgaromAM zreSTha sAgara svayaMbhUramaNa samudra che ane te samudra potAnI maryAdAne choDIne jagatane jalamaya karato nathI, tethI gaMbhIra che athavA temAM rahelA malyAdithI kSobhane pAmato nathI, tema sAdhanAkALamAM akSobhya bhAva hato te tevI rIte sthira karelo ke jethI pariSaha-upasargothI kSobha pAmIne temano AtmA zarIrAdi sAthe saMzleSane pAmato nathI ane te akSobhya bhAva siddha avasthAmAM paNa sadA sthira rahelo che, tethI siddha bhagavaMto svayaMbhUramaNa samudra karatAM adhika gaMbhIra che ane karmanA vigamanane kAraNe kRtakRtya che, tethI tenAM sarva prayojana siddha thayelAM che evA siddha bhagavaMto mane paramapadanI prAptirUpa siddhine Apo, A prakAranI prArthanA karIne vivekI puruSo siddha bhagavaMtanA svarUpane abhimukha javAne anukULa daDha virya ullasita thAya tevuM praNidhAna kare che, jenA baLathI zIdhra siddha tulya avasthAnI prApti thAya. lalitavistarA - evaM caturviMzatistavamuktvA sarvvaloka evArhaccaityAnAM kAyotsargakaraNAyedaM paThati paThanti vA, 'savvaloe arihaMtaceiyANaM karemi kAussaggamityAdi..... jAva 'vosirAmi', vyAkhyA pUrvavat, navaraM 'sarvvaloke arhaccaityAnAm' ityatra lokyate-dRzyate kevalajJAnabhAsvateti 'lokaH' caturdazarajjvAtmakaH parigRhyate, uktaM ca'dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tat kssetrm| tairdravyaiH saha lokastadviparItaM hylokaakhym||1||' sarvvaH khalvastiryagUrdhvabhedabhinnaH, sarvazcAsau lokazca sarvalokaH, tasmin sarvaloke, trailokya ityarthaH, tathAhi, -adholoke camarAdibhavaneSu, tiryagloke dvIpAcalajyotiSkavimAnAdiSu, Urdhvaloke saudharmAdiSu santyevArhaccaityAni, tatazca maulaM caityaM samAdheH kAraNamiti mUlapratimAyAH prAk, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 lalitavistArA bhAga-3 pazcAtsarve'rhantastadguNA iti sarvalokagrahaH, kAyotsargacarcaH pUrvavat; tathaiva ca stutiH, navaraM sarvatIrthakarANAm, anyathA'nyaH kAyotsargaH anyA stutiriti na samyak, evamapyetadabhyupagame'tiprasaGgaH, syAdevamanyodeze'nyapAThaH, tathA ca nirarthakA uddezAdayaH sUtre, iti ytkinycidett| vyAkhyAtaM lokasyodyotakarAnityAdisUtram / lalitavistarArtha - A rIte-pUrvamAM varNana karyuM e rIte, caturvizati stavane kahIne sarva lokamAM ja rahelAM ahatuM caityono kAyotsarga karavA mATe A bole che eka sAdhu athavA zrAvaka bole che athavA ghaNA sAdhu athavA zrAvako bole che, sarva lokamAM rahelo ahaMtu caityonAM vaMdana-pUjana Adi mATe huM kAussagna karuM chuM ItyAdi yAvad vosirAmi sudhI bole che, vyAkhyA pUrvanI jema=arihaMta ceiyANaM sUtranI jema che, kevala sarva lokamAM rahelAM arihaMta cetyonA e prakAranA kathanamAM, dekhAya che kevalajJAnarUpI sUryathI dekhAya che, e loka cauda raktAtmaka grahaNa karAya che ane kahevAyuM che - dharmAdi dravyonI jyAM vRtti che te kSetra te dravyonI sAthe loka che, aloka nAmavALuM tenAthI viparIta che. sarva kharekhara ! adho, tiryam ane UrdhvanA bhedathI bhinna, sarva evo A loka sarva loka, temAM=sarva lokamAM=sailokyamAM, je arihaMta caityo che temanAM vaMdanAdi arthe kAussagga karuM chuM ema anvaya che, traNa lokamAM je caityo che te tathAdithI batAve che - adholokamAM camarAdinAM bhavanomAM, tiraMga lokamAM dvIpa, parvata ane jyotiSka vimAnAdimAM, Urdha lokamAM saudharma Adi vimAnomAM arihaMta caityo vidhamAna che ja, ane tethI maula cetya=je caitya sanmukha caityavaMdana karAya che e bhUla caitya, samAdhinuM kAraNa che-tene avalaMbIne praNidhAnapUrvaka caityavaMdana karanArA mahAtmAne kaSAyonA zamanarUpa samAdhinuM prabaLa AlaMbana che, ethI pUrvamAM mULa pratimAnA vaMdanAdi nimite kAussagna karAyo=arihaMta ceIyANaM sUtra dvArA kAussagna karAyo, sarva arihaMto tad guNavALA che=mULa caityanI samAna guNavALA che, ethI pAchaLathI sarva lokanuM grahaNa che=bIjI stutimAM sarva lokanAM caityonuM grahaNa che, kAyotsarganI carcA pUrvanI jema che= arihaMta ceiyANaMnI jema che, ane te prakAre ja stuti che, phakta bIjI stuti sarva tIrthakaronI che, anyathA=bIjI stutimAM anya kAyotsarga ane anya stuti e, samyapha nathI=sava loe ItyAdi bolIne sarva lokanA arihaMtonA caityavaMdana mATe kAyotsarga che ane sarva tIrthakarone choDIne koIka anya stuti bolAya e samyapha nathI, e rIte paNa Ano abhyapagama karAye chate anya kAyotsarga ane anya stuti eno sakhyaNa svIkAra karAye chate, atiprasaMga che. e atiprasaMgane ja spaSTa kare che - A rIte anyano kAussagna ane anyanI stuti e samyapha che e rIte, anyanA uddezamAM- yogoddhahana vakhate anyanA uddezamAM, anyano pATha thAya=je Agamane uddezIne yogodvahana Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137. puSparavaradI sUtra karela hoya tenAthI anya Agamano pATha karI zakAya, e rUpa atiprasaMga che, ane te rIte=anyanA uddezathI yogodvahana karIne anya Agamano pATha thAya te rIte, sUtramAM uddezAdi nirarthaka che, ethI A=anyano kAussagna ane anyanI stuti karavI e, artha vagaranuM che. lokanA udhotakara Adi be sUtra vyAkhyAna karAyAM=logassa uagare ane sabya loe e be sUtra vyAkhyAna karAyAM. bhAvArtha - eka tIrthaMkaranI pratimAnI stuti karyA pachI sarva lokamAM vartatA sarva tIrthakaronI pratimA pratye bhaktinI vRddhi mATe saba loe sUtrathI stuti karAya che, tethI mULa pratimA sAkSAt samAdhinuM kAraNa hovAthI prathama tene avalaMbIne vaMdana, pUjana Adi mATe kAussagna karAya che, tyArapachI jagatavartI sarve jina pratimAo pratye pUjya bhAvanI vRddhi karavA mATe bIjI stuti karAya che, tethI cauda rAjalokavartI zAzvata-azAzvata sarva jinapratimAo pratye bahumAnabhAvanI vRddhi thAya che, tenAthI vizeSa prakAranI AzayanI zuddhi thAya che. jema eka siddhane namaskAra karavA karatAM anaMta siddhono samuccaya karIne namaskAra karavAthI AzayanI vizALatA thavAthI ghaNI nirjarA thAya che, tema mULa caityanI stuti karyA pachI tat sadaza guNavALA sarva arihaMto che ane teonI A pratimAo che e prakAre pratisaMdhAna karIne kAyotsarga karavAthI AzayanI vizALatA thAya che, tenAthI ghaNI nirjarAnI prApti thAya che. vaLI, savya loe ityAdi sUtra bolIne sarva tIrthakaronI stuti na karavAmAM Ave, paraMtu anya prakAranI stuti karavAmAM Ave to te samyapha nathI; kema ke savya loe sUtrathI je prakAranuM pratisaMdhAna hatuM tenAthI viparIta prakAranI stuti bolavAthI lokamAM vartatA sarva tIrthakaronI pratimAnI stuti thAya nahi, Ama chatAM te prakAre koI stuti karatA hoya tene samyaka svIkArIe to yogodahana vakhate anya Agamane uddezIne karAyelA jogamAM anya Agamano pATha thaI zake tema mAnavuM paDe ane tema svIkArIe to sUtramAM te AgamanA uddezAdi svIkArAyA che te nirarthaka siddha thAya, mATe savya loe ityAdi pratisaMdhAna karIne svaicchA anusAra anya stuti bolI zakAya e prakAranuM kathana artha vagaranuM che. avataraNikA - punazca prathamapadakRtAbhikhyaM puSkaravaradvIpArddha' vidhivatpaThati paThanti vA, tasyedAnImabhisambandho vivaraNaM cotrIyate;- sarvatIrthakarANAM stutiruktA, idAnIM tairupadiSTasyA'gamasya, yena te bhagavantastadabhihitAzca bhAvAH sphuTamupalabhyante, tatpradIpasthAnIyaM samyakzrutamarhati kIrtanam, itIdabhucyate, 'pukkharavara' ityAdi - avataraNikArtha: ane vaLI, prathamapadathI karAyelA nAmavALA puSkaravarazrIpAddha sUtrane vidhipUrvaka bole che=eka sAdhu ke zrAvaka vidhipUrvaka bole che athavA aneka sAdhuo ke zrAvako vidhipUrvaka bole che, hamaNAM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 lalitavistarA bhAga-3 teno abhisaMbaMdha ane vivaraNa spaSTa karAya che - sarva tIrthakaronI stuti kahevAI, have teo vaDe upadeza karAyelA AgamanI stuti karAya che, jenA vaDe=je Agama vaDe, te bhagavAna ane temanA vaDe kahevAyelA bhAvo spaSTa upalabdha thAya che, pradIpasthAnIya te samyapha zrata=je samyapha RtathI bhagavAna ane temanA kahevAyelA bhAvo spaSTa thAya che te samyapha zruta, kIrtanane yogya che, ethI A kahevAya che - pukharavara ityAdi - bhAvArtha : sUtranA prathamapadane AzrayIne puSkaravaradvIpAddha e prakAranuM sUtranuM nAma che ane vivekI sAdhu ane zrAvaka eka hoya to vidhipUrvaka sUtra bole che caityavaMdana karatI vakhate sUtra-arthanuM pratisaMdhAna thAya ane AlaMbanIya jinapratimAnuM pratisaMdhAna thAya te rIte prathama batAvela caityavaMdananI ucita vidhi anusAra sUtrane bole che ane aneka sAdhuo ke zrAvako hoya to temAMthI eka spaSTa uccArathI bolatA hoya tyAre paNa anya sAdhuo ane zrAvako aMtarjalpAkAre prastuta sUtra avazya bole che, jethI badhAno upayoga sUtra, artha ane AlaMbanamAM samyapha pravarte ane te pramANe vidhipUrvaka zuddha uccAra ane daDha praNidhAnapUrvaka saMveganA atizayathI bolavAmAM jeonI kuzaLatA che teoe ja sUtra bolavuM joIe, jethI anya sarva caityavaMdana karanArA paNa te prakAranA saMvega sahita vidhipUrvaka karI zake, anyathA potAne avidhikRta doSanI prApti thAya ane bIjAne vidhipUrvaka karavAmAM aMtarAyarUpa doSanI prApti thAya ane te sUtrano A prakArano abhisaMbaMdha che te batAve che - sarva tIrthakaronI stuti savva loe sUtra dvArA kAussagna karIne kahevAI. have teo vaDe upadeza apAyela AgamanI stuti pukharavaradIvaDhe sUtra vaDe kare che ane te Agama kevuM che ? te batAvatAM kahe che - je Agama dvArA tIrthakaronA svarUpano spaSTa bodha thAya che ane bhagavAne kahelA bhAvono spaSTa bodha thAya che tevuM A sarvajJakathita Agama che. te samyapha zruta tattvane jovAmAM pradIpasthAnIya che, jema gADha aMdhakAramAM jIvo ucita sthAne javAmAM asamartha bane che ane pradIpanA baLathI sukhapUrvaka iSTa sthAne jaI zake che, tema saMsArI jIvonI jJAnazakti atyaMta AvRtta che, tethI vartamAnamAM ane paralokamAM potAnuM hita thAya, te prakAranI pravRtti karavAmAM asamartha che teone pradIpa jevuM bhagavAnanuM zruta ucita pravRtti karavAnI dizA batAve che, tethI vivekI jIvo pradIpatulya zrutanA baLathI parama sukharUpa iSTa sthAnamAM jaI zake che. tevA zruta pratye bhaktino atizaya karavA mATe zratanuM kIrtana Avazyaka che, tethI zruta pratyenI bhaktino atizaya thAya to te zruta samyak pariNamana pAme; kema ke A zruta A rIte sarva kalyANanuM eka kAraNa che tevo bodha stutithI thavAne kAraNe laghukarmI javo te zratanA pAramArthika arthane yathArtha grahaNa karavA atizaya yatnavALA thAya che ane tevA yatna pratye zrutanA mAhAbhyanA smaraNapUrvaka zrutanuM kIrtana prabaLa kAraNa bane che. mATe nirmaLa mativALA sAdhuo ane zrAvako zratanI stuti karIne zrutanA guNothI AtmAne atyaMta vAsita kare che ane teone te zratanA pAramArthika arthano bodha karAvavA mATe A kahevAya che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukhkharavaradI sUtra sUtraH pukkharavaradIvaDe dhAyaisaMDe ya jaMbuddIve ya / bhararavayavidehe dhammAigare nama'sAmi / / 1 / / 139 sUtrArtha : puSkaravaradvIpArkamAM, dhAtakI khaMDamAM, jaMbudvIpamAM ane bharata, airAvata ane mahAvidehamAM dharmanI Adi karanArAone huM namaskAra karuM chuM. IIII lalitavistarA : vyAkhyA - puSkarANi padmAni tairvaraH = pradhAna:- puSkaravaraH, puSkaravarazcAsau dvIpazceti samAsaH, tasyArddhaM=mAnuSottarAcalArvAgbhAgavartti, tasmin, tathA dhAtakInAM khaNDAni yasmin sa dhAtakIkhaNDo dvIpa:, tasmiMzca, tathA jambvA upalakSitastatpradhAno vA dvIpo jambUdvIpaH, tasmiMzca, eteSvarddhatRtIyeSu dvIpeSu mahattarakSetraprAdhAnyAGgIkaraNAt pazcAnupUrvyApanyasteSu yAni bharatairAvatavidehAni, prAkRtazailyA tvekavacananirdezaH dvandvaikavadbhAvAd vA bharataisavatavideha ityapi bhavati, tatra 'dharmmAdikarAn namasyAmi'durgatiprasRtAn jIvAn ityAdizlokoktanirukto dharmmaH; sa ca dvibhedaH, zrutadharmmazcAritradharmmazca zrutadharmeNehAdhikAraH tasya ca bharatAdiSu Adau karaNazIlAH tIrthakarA eva / lalitavistarArtha H puSkaro kamaLo che, teothI vara=pradhAna, puSkaravara che=kamaLo che pradhAna jemAM e puSkaravara che, puSkaravara evo dvIpa e prakAre samAsa che, teno=puSkaravara dvIpano, ardha=mAnuSottara parvatanA AgaLanA bhAgamAM vartato evo je dvIpAI, temAM ane dhAtakInA khaMDo che jemAM te ghAtakIkhaMDarUpa dvIpa temAM ane jaMbUthI upalakSita athavA tat pradhAna=jaMbUvRkSa pradhAna evo dvIpa jaMbUdvIpa temAM, te aDhI dvIpomAM moTA kSetranA prAdhAnyano svIkAra hovAthI pazcAnupUrvIthI upanyAsa karAyelA dvIpomAM je bharata airavata mahAvideha che, prAkRta zailIthI eka vacanano nirdeza che=bhadeva vivedepune badale mahezavavive e pramANe eka vacanano nirdeza che, athavA dvaMdva samAsane kAraNe evad bhAva hovAthI maraterAvatavivede e pramANe paNa thAya che=ekavacanano prayoga thAya che, temAM=aDhI dvIpamAM rahelA bharata-airavata-videhamAM, dharmanA Adikara evA tIrthaMkarone huM namaskAra karuM chuM, durgatimAM bhaTaktA jIvonuM rakSaNa karIne sugatimAM sthApana kare che, ItyAdi zlokamAM kahela vyutpattivALo dharma che ane te be bhedavALo che - zrutadharma ane cAritradharma, ahIM=prastuta sUtramAM, zrutadharmathI adhikAra che ane bharatAdimAM tene=zrutadharmane, AdimAM karavAnA svabhAvavALA tIrthaMkaro ja che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 lalitavistarA bhAga-3 bhAvArtha : zrutajJAnanI stuti karavA mATe zrutajJAnanA utpAdaka tIrthakarone prathama namaskAra karavA mATe kahe che ke ardhapuSkaravara dvIpa, ghAtakIkhaMDa ane jaMbUDhIpa A traNe dvIpomAM je bharata, airAvata ane mahAvideha kSetro che te kSetromAM tIrthaMkaro thAya che ane teo zruta-cAritrarUpa dharmano prAraMbha kare che, jenAthI durgatimAM paDatA jIvonuM rakSaNa thAya che ane te jIvo sugatinI paraMparA dvArA mAphaLane pAme che tevA guNavALo zratacAritrarUpa dharma che, jene tIrthakaro prAraMbha kare che te tIrthakarone huM namaskAra karuM chuM, A prakAranA namaskArathI dharmanA niSpAdaka svarUpe tIrthakaronI upasthiti thAya che, te rIte teone namaskAra karavAthI te dharma pratye Adarano atizaya thAya che, tenAthI stuti karanArane te dharma samyapha pariNamana pAme che ane be prakAranA dharmamAM ahIM zrutadharmano adhikAra che; kema ke mRtanI stuti karavA mATe prastuta sUtrano prAraMbha che ane te zrutadharma tIrthakarothI thAya che, mATe aDhI dvIpamAM thanArA sarva tIrthakarone namaskAra karAya che. lalitavistarA : Aha- 'zrutajJAnasya stutiH prastutA, ko'vasarastIrthakRtAM? yenocyate, dharmAdikarAn namasyAmIti, ucyate, zrutajJAnasya tatprabhavatvAt anyathA tadayogAt, pitRbhUtatvenAvasara essaamiti| etena sarvathA apaurusseyvcnniraasH| yathoktam, 'asambhavyapauruSeyaM', 'vAnthyeyakharaviSANatulyamapuruSakRtaM vacanaM viduSA'nupanyasanIyaM vidvatsamavAye, svruupniraakrnnaat| tathAhi-'uktirvacanam, ucyate iti ceti puruSakriyAnugataM rUpamasya, etakriyA'bhAve kathaM tad bhavitumarhati? na caitat kevalaM kvacid dhvanadupalabhyate, upalabdhAvapyadRzyavakAzaGkAsambhavAt, tnnivRttyupaayaabhaavaad| atIndriyArthadarzisiddheH, anyathA tadayogAt, punastatkalpanAvaiyarthyAd, asaarmetditi| lalitavistarArtha: gAdathI zaMkA kare che - zrutajJAnanI stuti prastuta che, tIrthakarono tIrthakaranI stutino, kayo avasara che? jenA kAraNe dharma Adikara evA teone huM namaskAra karuM chuM e pramANe kahevAya che? uttara apAya che zaMkAno uttara Ape che - zrutajJAnanuM tat prabhAvapaNuM hovAthI=tIrthakarothI prabhavapaNuM hovAthI, anyathA teno ayoga hovAthI tIrthakaro vagara kRtano ayoga hovAthI, pitRbhUtapaNArUpe eono-tIrthakarono, avasara che=stuti karavA rUpe avasara che, ti zabda uttaranI samApti mATe che, AnA dvArA tIrthaMkaro zrutajJAnanA pitRbhUta che enA dvArA, sarvathA apauruSeya vacanano nirAsa che=ekAMtathI apauruSeya vacanano nirAsa che, je pramANe kahevAyuM che-apauruSeya vacana asaMbhavI che, vaMdhyAputra ane araviSANatulya apuruSakRta vacana che, vidvAna vaDe vidvAnonI sabhAmAM anupabhyasanIya che; kemake svarUpathI nirAkaraNa che, te A pramANe varUpathI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 puaravaradI sUga. vacananuM nirAkaraNa A pramANe che - ukti=bolavAnI kriyA vacana kahevAya che, ti samAtimAM che ane A rIte=vacananI vyutpatti karI e rIte, AnuM=vacananuM, rUpaHsvarUpa, puruSakriyA anugata che-puruSanI bolavAne anukULa yiAne anusaranAruM che, enI kriyAnA bhAvamAM-puruSanI kriyAnA abhAvamAM, kevI rIte ekavacana, thavA mATe yogya che? arthAta thaI zake nahi. ane kevala A=apauruSeyapaNAthI svIkArAyeluM vedavacana, koI sthAnamAMAkAzAdimAM, avAja karatuM saMbhaLAtuM nathI; kema ke upalabdhimAM paNa adazya vaktAnI AzaMkAno saMbhava che. ma saMbhava cha ? temAM hetu cha - tenI nivRttinA upAyano abhAva che=Adezya vaktAnI AzaMkAnI nivRttinA upAyano abhAva che. kema adazya vaktAnI AzaMkAnI nivRtti thatI nathI ? temAM hetu kahe che - atIndriya arthanA jonArAnI siddhi che atIndriya evA pizAcAdi arthane jonAro puruSa ja tenI nivRttino upAya che e rUpe siddhi che, anyathA atIndriya arthadarzI vagara, teno ayoga che=adazya vaktAnI AzaMkAnI nivRttino ayoga che, pharI tenI kalpanAnuM vyarthapaNuM hovAthI= apauruSeyanI kalpanAnuM vyarthapaNuM hovAthI, A apauruSeya vacana che e, asAra che. :'etenetyAdi', etena-dharmAdikaratvajJApanena, sarvathA arthajJAnazabdarUpaprakAzanaprakArakArtsnye na, apauruSeyavacananirAsaH=na puruSakRtaM vacanamityetannirAsaH, 'kRtaH' iti gmyte| vacanAntareNApi enaM samarthayitumAha yathoktaM dharmasAraprakaraNe vacanaparIkSAyAm- 'asambhavi' na saMbhavatItyarthaH, apauruSeyam apuruSakRtaM, 'vacanamiti prakramAd gamyate, idameva vRttikRd vyAcaSTe- vAnthyeyakharaviSANatulyam- asadityarthaH, apuruSakRtaM vacanam, tataH kimityAha- viduSAM sudhiyAm anupanyasanIyaM-pakSatayA'vyavaharaNIyaM, vidvatsamavAye= sabhyapariSadi, kuta ityAha- svarUpanirAkaraNAd-apauruSeyatvasya sAdhyasya dharmisvarUpeNa vacanatvena pratiSedhAt, asyaiva bhAvanAmAha- 'tathetyAdinA 'kathaM tadbhavitumarhatI ti paryantena; sugamaM caitat, prayogaH, -yadupanyasyamAnaM svavacanenApi bAdhyate, na tadviduSA vidvatsadasi upanyasanIyaM, yathA 'mAtA me vandhyA', 'pitA me kumArabrahmacArI ti, tathA cApauruSeyaM vcnmiti| - ---... abhyuccayamAhana ca naiva, etad-apauruSeyatayAbhyupagataM vedavacanaM, kevalaM-puruSavyApArarahitaM, kvacid-AkAzAdau, dhvanat-zabdAyamAnam upalabhyate zrUyata iti, upalabhyata eva kvacitkadAcitkiJcicced, ityAha-upalabdhAvapi= zravaNe'pi kvacid dhvanacchabdasya, adRzyavaktrAzaGkAsambhavAd-adRzyasya pizAcAdevakturAzaGkAsambhavAt= Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 lalitavistarA bhAga-3 'tena bhASitaM syAdi'tyevaM saMzayabhAvAt, 'asArametaditi saMbadhyate, kuta ityAha-tanivRttyupAyAbhAvAd-adRzyavaktrAzaGkAnivRtterupAyAbhAvAt, na hi kazciddheturasti yena sA'zaGkA nivartayituM zakyata iti, etadapi kuta ityAha- atIndriyArthadarzisiddheH atIndriyaM pizAcAdikamarthaM draSTuM zIlaH puruSa eva hi tannivRttyupAyaH, tata eva pizAcAdiprabhavamidaM, svata eva vA dhvanadupalabhyate ityevaM nishcysdbhaavaat| --- vyatirekamAha- anyathA atIndriyArthadarzinamantareNa, tadayogA=adRzyavaktrAzaGkAnivRtterayogAt, yadi nAmAtIndriyArthadarzI siddhyati, tataH kA kSatirityAha- punastatkalpanAvaiyarthyAt atIndriyArthadarzinamabhyupagamya punaH-bhUyaH, tatkalpanAvaiyarthyAd-apauruSeyavacanakalpanAvaiyarthyAt, sA hyatIndriyArthadarzinamanabhyupagacchatAmeva saphalA; yathoktam'atIndriyANAmarthAnAM, sAkSAd draSTA na vidyte| vanena di nityena, yaH pati saMpattiA ' asAraMpariphalgu, etad yadutApauruSeyaM vcnmiti| paMjikArya - "netyAti', 'na' vakutApauruSeyaM vanii "netyAdi' lalitavistarAnuM pratIka che, AvA dvArA=dharmanA AdikaratvanA jJApana dvArA=tIrthakaro dharmanA Adikara che e prakAranA kathana dvArA, sarvathA=arthanA jJAnane anukULa zabdarUpa prakAzananA prakArarUpa saMpUrNapaNAthI, apauruSeya vacanano virAsa karAyoHvacana puruSakRta nathI evo nirAsa karAyo, lalitavistarAmAM ApaNe vananirA: pachI kRtaH e zabda adhyAhAra che. vacanAMtarathI paNa=bhagavAna dharmanA Adikara che e vacanathI to sarvathA apauruSeya vacanano virAsa karAyo, have vacamAMtathI paNa, ene apauruSeya vacana nathI ene, samarthana karavA mATe kahe che - je pramANe dharmasAra prakaraNamAM vacana parIkSAnA viSayamAM kahevAyuM che, zuM kahevAyuM che? te spaSTa kare che - asaMbhavI apIruSeya che apuruSakRta vacana saMbhavatuM nathI, e prakArano artha che, vacana e prakArano zabda prakramathI jaNAya che, Ane ja apauruSeya vacana saMbhavatuM nathI ene ja, vRttikAra spaSTa kare che - vAMdhyeya kharaviSANa tulya=vaMdhyAno putra ane gadheDAnA ziMgaDA tulya, asat che= apuruSathI karAyeluM vacana asat che, tenAthI zuM? ethI kahe che - vidvAnanA samavAyamAM=sabhyaparSadAmAM, vidvAnone apatyasanIya che=buddhimAna puruSoe apauruSeya vacana che e prakAranA pakSapaNAthI kahevuM joIe nahi, kayA kAraNathI ? ethI kahe che=vidvAnonI sabhAmAM apauruSeya vacanane kayA kAraNathI papharUpe sthApana na karavuM joIe ? ethI hetune kahe che - svarUpathI nirAkaraNa chekaapauruSeyatva sAdhyano dharmisvarUpa vacanapaNAthI pratiSedha che=apauruSeya vacana ema kahevAthI apauruSeyarUpa vizeSaNa dharma bane che ane vacanarUpa vizeSa dharmI bane che ane dharmInuM svarUpa vacanatva che tenAthI ja vacanamAM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukhkharavaradI sUtra 143 apauruSeyatvarUpa sAdhyano pratiSedha thAya che, AnI ja=svarUpathI apauruSeyatvanuM nirAkaraNa thAya che enI ja, kevI rIte te thavA mATe yogya che e pramANe paryaMtavALA tathA ityAdithI bhAvanAne kahe che= svarUpathI nirAkaraNa kaI rIte thAya che ? te spaSTa kare che ane AtathAntithI mAMDIne arhuti sudhInuM lalitavistarAnuM kathana, sugama che, tethI paMjikAkAra spaSTa karatA nathI, prayoga=anumAnano prayoga, A pramANe che je upanyAsa karAtuM svavacanathI paNa bAdha pAme che te vidvAne vidvAnanI sabhAmAM kahevuM joIe nahi, je pramANe - mArI mAtA vaMdhyA che, mArA pitA kumAra avasthAthI brahmacArI che ane te pramANe=je pramANe mArI mAtA vaMdhyA che ityAdi che te pramANe, apauruSeya vacana che, rUti zabda anumAnanA prayoganI samApti mATe che. - - abhyuccayane kahe che=apauruSeya vacana saMbhavatuM nathI tema pUrvamAM yuktithI batAvyuM tene ja dRDha karavA mATe anya yuktinA samuccayane kahe che - kevala=puruSa vyApAra rahita, A=apauruSeyapaNAthI svIkArAyeluM vedavacana, koIka AkAzAdimAM zabda karatuM saMbhaLAtuM nathI ja, kvacit=koIka kSetramAM, kadAcit=koIka kALamAM, kaMIkra=koIka vacana, prApta thAya che ja=AkAza AdimAM bolAtuM saMbhaLAya ja che, ema jo pUrvapakSI kahe ethI kahe che=pUrvapakSInA kathananA nirAkaraNa mATe hetu kahe che upalabdhimAM paNa=kvacit avAja karatAM zabdanA zravaNamAM paNa, addezya vaktAnI AzaMkAno saMbhava che=adRzya evA pizAcAdi vaktAnI AzaMkAno saMbhava che=tenA vaDe arthAt pizAcAdi vaDe bolAyeluM thAya e prakAre saMzayano sadbhAva che, asAra A e pramANe AgaLa kahevAya che teno saMbaMdha karAya che, kayA kAraNathI A asAra che ? emAM hetu kahe che tenI nivRttinA upAyano abhAva che=adRzya vaktAnI AzaMkAnI nivRttinA upAyano abhAva che=AkAzamAM dhvani saMbhaLAto hoya tyAre te dhvanino koI adRzya vaktA che e prakAranI AzaMkAnI nivRttinA upAyano abhAva che, =ije kAraNathI, koI hetu nathI jenA vaDe te AzaMkA=saMbhaLAtA dhvanino adRSTa vaktA che e prakAranI AzaMkA, nivartana karavA mATe zakya che. - A paNa=adRzya vaktAnI AzaMkAnI nivRttinA upAyano abhAva paNa, kayA kAraNathI che ? ethI kahe che=ethI hetune kahe che atIndriya arthane jonArAnI siddhi che=atIndriya evA pizAcAdi artha tene jovA mATenA svabhAvavALo puruSa ja tenI nivRttino upAya che arthAt adRzya vaktAnI AzaMkAnI nivRttino upAya che, tenAthI ja=tevA puruSathI ja, pizAcAdi prabhava A vacana che athavA svataH ja avAja karatuM saMbhaLAya che, e prakAre nizcayano sadbhAva che. vyatirekane kahe che=atIndriya arthane jonAra puruSanI siddhi vagara adRzya vaktAnI AzaMkAnI nivRtti thaI zake nahi e rUpa vyatirekane kahe che - anyathA=atIndriya arthadarzI vagara, teno ayoga hovAthI=adRzya vaktAnI AzaMkAnI nivRttino ayoga hovAthI, atIndriya arthane jonAra puruSanI siddhi che, jo atIndriya arthadarzI puruSa siddha thAya to kaI kSati che ? emAM hetu kahe che - pharI tenI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 lalitavistarA bhAga-3 kalpanAnuM vayartha chekaatIndriya arthadarzI puruSane svIkArIne pharI aparuSeya vacananI kalpanAnuM viyartha che, =je kAraNathI, te=apauruSeya vacananI kalpanA, atIndriya arthadarzI puruSane nahi svIkAranAranI ja saphala che, je pramANe kahevAyuM che - atIndriya arthonA sAkSAt draNa vidyamAna nathI, nitya evA vacanathI ja je jue che te jue che atIndriya padArthone jue che. e=zuM? te yaduthI kahe che - apauruSeya vacana asAra che-parikaltha che. bhAvArtha: pUrvamAM aDhI dvIpamAM rahelA tIrthakarone huM namaskAra karuM chuM ema kahyuM, tyAM koIne zaMkA thAya ke zrutajJAnanI stuti prastuta che, tethI zrutajJAnane namaskAra karavo joIe tenA badale prastuta sUtramAM tIrthakarone namaskAra karuM chuM tema kema kahyuM? tethI kahe che - zrutajJAna tIrthakarothI prabhava pAme che, tethI tIrthaMkaro zrutajJAnanA pitA che, mATe zrutajJAnanI stuti karatAM pUrve zrutajJAnanA utpAdaka tIrthakarone namaskAra karAya che. vaLI, zrutajJAnanI stuti karatAM pUrve tenA utpAdaka tIrthakarone namaskAra karuM chuM ema kahyuM enAthI sarvathA apauruSeya vacanano nirAsa thAya che. tethI e phalita thAya ke kathaMcit apauruSeya vacana che, paraMtu ekAMta apauruSeya vacana nathI, jema vacananA pudgalo jagatamAM vidyamAna hatA, te pudgalo bhASAvargaNArUpe puruSanA prayatnathI thayA nathI te apekSAe te vacananA pudgalo apauruSeya che ane upannai vA, vigamei vA, dhuvei vA e prakAranA vacanaprayogathI zrutajJAnanuM bhagavAne prakAzana karyuM te apekSAe te zrutajJAnanAM vacano pauruSeya che ane jeo vedavacanane sarvathA apauruSeya mAne che teo arthanA jJAnanA kAraNabhUta zabdarUpa prakAzana prakArathI paNa Agamane apauruSeya svIkAre che, tethI te Agama vacana kahenAra koI puruSa nathI tema mAne che tenuM nirAkaraNa thAya che; kema ke Agama vacana kahenArA tIrthakaro che teone huM namaskAra karuM chuM tema kahevAthI tIrthakaro dvArA Agamo kahevAyAM che, mATe sarvathA apauruSeya vacanarUpa Agama nathI tema siddha thAya che. vaLI, anya graMthanA baLathI paNa apauruSeya vacana nathI tenuM samarthana kare che - dharmasAra prakaraNamAM konuM vacana pramANa che enI parIkSA karAyela che, tenA kathanamAM kahevAyuM che ke apauruSeya vacana saMbhavatuM nathI, jema vaMdhyAno putra, gadheDAnuM ziMgaDuM, tenA tulya apauruSeya vacana asat che, tethI vidvAnonI sabhAmAM kahevuM ucita nathI arthAt koI puruSathI na karAyuM hoya evuM apauruSeya vedavacana ja pramANa che tema kahevuM ucita nathI; kema ke "apauruSeya vacana' e prakAranA kathanamAM apauruSeya vizeSaNa che ane vacana vizeSya che ane vacananuM svarUpa ja puruSathI kahevAyeluM e arthane batAve che, tethI apauruSeya vacana pramANa che ema kahevuM yuktiyukta nathI, e kathanane ja graMthakArazrI spaSTa kare che - ukti vacana che arthAtuM bolavAnI kriyA e vacana che, ethI puruSanI bolavAnI kriyA svarUpa ja vacana che ane apauruSeya vacana kahevAthI bolavAnI kriyAnA abhAvavALuM vacana che tema prApta thAya. te kaI rIte kahI zakAya ? arthAt kahI zakAya nahi, jema koI kahe ke mArI mAtA vaMdhyA che, tyAM mArI mAtA kahevAthI ja te Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puaravaradI sutra 145 avaMdhyA siddha thAya che, chatAM tene vaMdhyA kahevuM te vivekInI sabhAmAM ucita gaNAya nahi, vaLI, koI kahe ke mArA pitA kumAra avasthAthI brahmacArI che e kathanamAM paNa mArA pitA kahevAthI abrahmacArI siddha che, chatAM koI kahe ke kumAra avasthAthI brahmacArI che to te vacana vidvAnanI sabhAmAM zobhe nahi, tema vedavacana che tema kahyA pachI te apauruSeya che tema kahI zakAya nahi; kema ke vacana te che ke je koInAthI kahevAyAM che ane te koInAthI kahevAyAM nathI tema kahevuM paraspara virodhI che, A rIte apauruSeya vacana svIkAravuM yukta nathI, tene ja daDha karavA mATe vizeSa yukti batAve che - jeo vedavacanane apauruSeyarUpathI svIkAre che te vedavacana kyAreya avAja karatAM saMbhaLAtAM nathI jenA baLathI kahI zakAya ke vedavacana apauruSeya che. vaLI, atyAre saMbhaLAtAM nathI, paraMtu koIka kSetramAM, koIka kALamAM, koIka vedavacano saMbhaLAtAM upalabdha thaI zake ema pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che - koIka vakhate saMbhaLAtA zabdanA zravaNamAM paNa koIkane adazya vaktAnI zaMkA thaI zake che; kema ke sAmAnyathI vacano puruSathI bolAya che, te prakArano sarvane anubhava che ane tevAM ja vacano AkAzamAM saMbhaLAya che, tethI nahi dekhAtA evA pizAcAdi koIka tenA vaktA che, e prakAranI zaMkA vicArakane thavAno saMbhava che, vaLI, te zaMkAnI nivRttino upAya koI nathI, kema ke pratyakSathI vacana koIkanAthI bolAya che e vagara vacanano saMbhava nathI tevo nirNaya hovAne kAraNe koI bolanAra nathI chatAM A vacano saMbhaLAya che ke koI bolanAra adazya che tenAthI bolAyeluM A vacano saMbhaLAya che teno nirNaya koI chadmastha karI zake nahi, tethI te zaMkAnI nivRttino upAya atIndriya arthane jonAra koIka puruSa che ema svIkArIe ane te atIndriya arthane jonAra puruSa kahe ke A zabdo saMbhaLAya che te pizAcanA nathI paraMtu koI bolanAra nahi hovA chatAM svataH utpanna thayA che, to te zaMkAnI nivRtti thaI zake che tethI atIndriya arthane jovAnI zaktinA baLathI adazya vaktAnI zaMkAnI nivRtti thaI zake anyathA nahi ane jo pUrvapakSI kahe ke atIndriya arthanA jonArA koIka puruSa che, ane te puruSa zaMkAnuM nivAraNa karI zake che to pUrvapakSI dvArA tema svIkAryA pachI apauruSeya vacananI kalpanA karavI vyartha che; kema ke apauruSeya vacanane svIkAranArA kahe che ke atIndriya arthane sAkSAt jonArA koI nathI, tethI nitya evA vacanathI je atIndriya arthone jue che te ja atIndriya padArthone yathArtha jonArA che, tethI teonA vacanAnusAra vedavacano nitya che ane nitya hovAthI apauruSeya che ane te vedavacanothI atIndriya padArthono nirNaya thAya che; kema ke atIndriya padArtho sAkSAt koI joI zakatuM nathI. have jo adRzya vaktAnI zaMkAnI nivRttinA upAyarUpe atIndriya arthanA jonAra puruSane pUrvapakSI svIkAre to atIndriya arthane jonAra siddha thavAthI tenA vacanathI ja atIndriya arthomAM pravRtti thaI zake che, tethI apauruSeya vacana che, e prakAranuM kathana karavuM asAra che; kema ke atIndriya padArthane jonAra koI nathI tenA mATe ja apauruSeyavacananI kalpanA pUrvapakSI kare che ane apauruSeya vacananI siddhi karavA mATe atIndriya arthane jonAra puruSano svIkAra kare to apauruSeya vacana svIkAravAnI koI AvazyakatA rahetI nathI. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 lalitavistAra bhAga-3 lalitavistarA : syAdetat, bhavato'pi tattvato'pauruSeyameva vacanaM, sarvasya sarvadarzinastatpUrvakatvAt, 'tappubviyA arahayA' iti vacanAt, tadanAditve'pi tadanAditvatastathAtvasiddheH avacanapUrvakatvaM caikasya, tadapi tantravirodhi, nyaayto'naadishuddhvaadaaptteriti| na, anAditve'pi puruSavyApArAbhAve vacanAnupapattyA tathAtvAsiddheH, na cAvacanapUrvakatvaM kasyacit, tadAditvena tadanAditvavirodhAditi, bIjAGkuravadetat, tatazcAnAditve'pi pravAhataH sarvajJAbhUtabhavanavad vktRvyaapaarpuurvktvmevaakhilvcnsyeti| lalitavistarArtha: A thAya=paranuM vaktavya A thAya, tamAruM paNa=pauruSeyavacanavAdI evA tamAruM paNa, tatvathI apauruSeya ja vacana che; kema ke sarva sarvadarzInuM=badhA sarvajJanuM, tapUrvakapaNuM cheHvacanapUrvakapaNuM che. kema badhA sarvajJa vacanapUrvaka che? emAM hetu kahe che - tapUrvaka arihaMto che=vayanapUrvaka tIrthakaro che, e prakAranuM vacana che. ahIM zaMkA thAya ke arihaMtonuM anAdipaNuM che, tethI pUrvapUrvanA arihaMtanA vacanathI uttara-uttaranA arihaMto thAya che, tethI te vacana apauruSeya nathI, paraMtu pUrvapUrvanA tIrthakara dvArA kahevAyA che, tenA nirAkaraNa mATe pUrvapakSI hetu kahe che - tenA anAdipaNAmAM paNa arihaMtonA anAdipaNAmAM paNa, tenuM anAdipaNuM hovAthIkate vacanano anAdi bhAva hovAthI, tathAtvanI siddhi che=apauruSeyatvanI siddhi che. A kathanane ja daDha karavA mATe pUrvapakSI kahe che - ane ekanuM avacanapUrvakapaNuM che, te paNa taMtravirodhI che; kema ke nyAyathI anAdi zuddhavAdanI Apatti che=je eka puruSa vacana vagara siddha thayA che te anAdi zuddha che e prakAranA svIkAranI Apatti che, ti zabda cAretathI uddabhAvana karAyelA paravaktavyanI samApti mATe che, tene graMthakArazrI kahe che - A pramANe te kahevuMkema ke atAdipaNAmAM paNa puruSanA vyApAranA abhAvamAM vacananI anupapati hovAthI tathAtvanI asiddhi che=apauruSeya vacananI asiddhi che. vaLI, pUrvapakSIe kahela ke ekane avacanapUrvaka svIkArIe to pauruSeya vacananI saMgati thAya, paraMtu anAdi zuddhavAdanI Apatti che, tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - koI bhagavAnanuM avacanapUrvakapaNuM nathI; kema ke tenuM AdipaNuM hovAne kAraNe=vacanapUrvakapaNuM hovAne kAraNe, tenA anAditvano virodha che=bhagavAnanA anAdi zuddhatvanuM nirAkaraNa che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147, pukharavaradI sUtra 52mArtha zuMcha ? te spaSTa 42 cha - bIja-aMkuranI jema A che-vacanathI arihata che ane arihaMtathI vacana che e che, ane tethI pravAhathI anAdipaNuM hovA chatAM paNa sarvajJanA abhUtanA bhavananI jema akhila vacananuM vaktAnA vyApArapUrvasujr cha, iti zaE pUrvapakSInA thinanA nirASPAnI samAptimA che. paMles: syAdetat-parasya vaktavyaM, bhavato'pi-pauruSeyavacanavAdinaH, na kevalaM mama, tattvataH aidamparyazuddhyA, apauruSeyameva vacanaM, na pauruSeyamapi, atra hetumAha-sarvasya-RSabhAdeH, sarvadarzinaH sarvajJasya, tatpUrvakatvAt= vacanapUrvakatvAt, etadapi kuta ityAha- tappubviyA vacanapUrvikA, arahayA arhattA, 'iti vcnaat'| atha syAd anAdirarhatsantAnastataH kathaM na pauruSeyavacanamityAzaGkyAha- tadanAditve'pi teSAmarhatAm, anAditve'pi, tadanAditvataH tasya vacanasya anAdibhAvAt, tathAtvasiddheH apaurusseytvsiddheH| asyaiva viparyayabAdhakaM pakSAntaramAha- 'avacanapUrvakatvaM caikasya', yadi hi apauruSeyaM vacanaM neSyate tadA'vacanapUrvakaH kazcideka Adau vacanapravartako'rhatrabhyupagantavya iti bhAvaH, evamapi tarhi astu ityAzakya para eva Aha- tadapi avacanapUrvakatvaM, tantravirodhi='samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga' ityAgamavirodhi, kuta ityAha- nyAyataH sadakAraNavannityamiti nityalakSaNanyAyAt, anAdizuddhavAdApatteH anAdizuddhaH paraparikalpitasadAzivAdivat kazcidarhaniti vAdaprasaGgAt iti| 'itiH' prvktvytaasmaaptyrthH| parapakSamAzaGkyottaramAha na-naiva, etat proktm| atra hetumAha- anAditve'pi-avidyamAnA'dibhAve'pi vacanasya, puruSavyApArAbhAve-vacanapravartakatAlvAdivyApArAbhAve, vacanAnupapattyA=uktaniruktavacanAyogena, tthaatvaasiddheH| pakSAntaramapi nirasyatrAha- na ca-naiva, avacanapUrvakatvaM paropanyastaM, kasyacid bhagavataH, kuta ityAhatadAditvena vacanapUrvakatvena, 'tadanAditvavirodhAt', 'tasya' bhagavato, anAditvasya avacanapUrvakatvAkSiptasya, virodhAt=nirAkaraNAditi, paramArthamAha- 'bIjAGkuravadetat' yathA bIjAdaGkuro'GkurAna bIjaM, tathA vacanAdarhanarhatazca vacanaM pravartata iti| prakRtasiddhimAha- tatazca-bIjAGkuradRSTAntAcca, anAditve'pi vacanasya, pravAhataH paraMparAmapekSya, sarvajJAbhUtabhavanavat sarvajJasya RSabhAdivyaktirUpasya prAgabhUtasya bhavanamiva, vaktRvyApArapUrvakatvamevAkhilavacanasya laukikaadibhedbhinnsyeti| nArtha :_ 'syAdetat' ..... laukikAdibhedabhinnasyeti / / mAthAya-patavya sA thAya, tamAeM tathA apauruSeya ja vacana che=kevala mAruM nahi pauruSeyavacanavAdI evA tamAruM paNa edaMparvanI zuddhithI apauruSeya ja vacana che, pauruSeya paNa nahi, AmAM=syAdvAdInA mate paNa tatvathI apauruSeya vacana Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 lalitavistarA bhAga-3 thAya emAM, pUrvapakSI hetune kahe che - sarva sarvadarzInuM=RSabhadeva Adi sarvajJanuM, tapUrvakapaNuM cheH vacanapUrvakapaNuM che, A paNa=RSabhadeva Adi sarva vacanapUrvaka che e paNa, zenAthI ?=zenAthI siddha che? ethI hetune kahe che - tapUrvaka arihaMto cheHvacanapUrvaka arihaMto che, e prakAranuM tamAruM vacana che. athathI kahe che - anAdi arihaMtanuM saMtAna thAya=vacanapUrvaka arihaMto che e vacanathI anAdi arihaMtanuM saMtAna thAya, tenAthI kevI rIte pauruSeya vacana nathI? arthAt pauruSeya vacana nathI e kaI rIte siddha thAya ? e prakAre AzaMkA karIne kahe che e prakAranI AzaMkA nivAraNa mATe hetu kahe che. temanA anAdipaNAmAM paNateonA arthAt arihaMtonA anAdipaNAmAM paNa arthAta pravAhathI anAdipaNAmAM paNa, tenuM anAdipaNuM hovAthI te vacanano anAdi bhAva hovAthIetIrthaMkaranI niSpatinA kAraNabhUta vacanano anAdi bhAva hovAthI, tathAtvanI siddhi che=apauruSeyatvanI siddhi che=tIrthakaratvanI prAptinA kAraNabhUta hyutavacananA apauruSeyatvanI siddhi che, AvA ja viparyayabAdhaka evA pakSAMtarane kahe che=apauruSeyatvatA ja viparyaya evA pauruSeyatvanA bAdhaka pakSAMtarane kahe che - ane ekanuM avacanapUrvakapaNuM te paNa taMtravirodhI che ema avaya che, jo apauruSeya vacana IcchA, nathI=syAdvAdI svIkAratA nathI, to AdimAM vacana pravartaka koIka eka arihaMta avacanapUrvaka svIkAravA joIe e prakArano pUrvapakSIno bhAva che, to A rIte paNa=koI eka arihaMta avacanapUrvaka che ane zeSa sarva arihaMto vacanapUrvaka che mATe apIruSeya vacana che e rIte paNa, ho, e prakAranI AzaMkA karIne para ja kahe che-pUrvapakSI syAdvAdIne kahe che - te paNa taMtra virodhI che avacanapUrvakapaNuM samyagdarzana-jJAna-cAritra mokSa mArga che e AgamanuM virodhI che, kayA kAraNathI che? ethI kahe cheH eka arihaMtanuM avacanapUrvakapaNuM AgamavirodhI kayA kAraNathI che ? ethI hetune kahe che - vyAyathI anAdi zuddhavAdanI Apatti che=sad akAraNavALuM nitya hoya arthAt je sad hoya ane kAraNa vagaranuM hoya te nitya che e prakAranA nityanA lakSaNanA vyAyathI anAdi zuddha parikalpita sadAziva AdinI jema koIka arihaMta che e prakAranA vAdano prasaMga che, rUti zabda paranI vaktavyatAnA samApti arthavALo che. parapakSanI AzaMkA karIne uttarane kahe che pUrvamAM pUrvapakSInI AzaMkA karI ke syAdvAdInA mate paNa apauruSeya vacana thaze tevI AzaMkA karIne have graMthakArazrI teno uttara Ape che - A para vaDe kahevAyeluM, nathI ja=syAdvAdIne apIrurSaya vacana svIkAravAnI Apatti che e prakAre para vaDe kahevAyeluM vacana saMgata nathI ja, AmAM pUrvapakSInuM vacana saMgata nathI emAM, hetune kahe che - anAdipaNAmAM paNa puruSanA vyApArano abhAva hote chate vacananI anupapati hovAne kAraNe tathAtvanI asiddhi che=vacananA avidyamAna Adi bhAvamAM paNa vacana pravartakanA tAla Adi vyApArano abhAva hote chate pUrvamAM kahevAyela vyutpattivALA vacanano ayoga hovAthI apauruSeyatvanI asiddhi che, pakSAMtarane paNa nirAsa karatAM kahe che-pUrvapakSIe pUrvamAM kahela ke tamArA tIrthakaro Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 puSparavaradI sUtra anAdinA che ane vacanapUrvaka thAya che mATe vacana apauruSeya che tema na svIkAravuM hoya to eka tIrthakarane avacanapUrvaka svIkAravA paDe ane temAM anAdi zuddhavAdanI Apatti che e rUpa pakSAMtarane paNa tirasa karatAM graMthakArazrI kahe che - para vaDe kahevAyeluM koI bhagavAnanuM avacanapUrvakapaNuM nathI ja, kayA kAraNathI koI eka bhagavAnanuM avacanapUrvakapaNuM nathI ja? ethI kahe che=ethI hetune kahe che - ta AdipaNAne kAraNe=vacanapUrvakapaNAne kAraNe, tenA anAditvano virodha che avacanapUrvakatvathI Alipta evA bhagavAnanuM nirAkaraNa che, paramArthane kahe che - bIja-aMkuranI jema A che=je pramANe bIjathI aMkura ane aMkurathI bIja te pramANe vacanathI arihaMta ane arihaMtathI vacana pravarte che, prakRta siddhine kahe cheHbIja-aMkura thAyathI vacana pauruSeya che ane pravAhathI anAdi che e rUpa prakRta siddhine kahe che - ane tethI=bIja-aMkuranA daSTAMtathI, pravAhathI=paraMparAnI apekSAe, vacananuM anAdipaNuM hovA chatAM paNa sarvajJanA abhUtanA bhavananI jema pUrvamAM nahi thayelA RSabhadeva Adi vyaktirUpa sarvajJatA bhavananI jema, akhila vacananuM laukika-lokottara bhedathI bhinna evA vacananuM, vaktAnA vyApArapUrvakapaNuM ja che. bhAvArtha pUrvamAM graMthakArazrIe kahyuM ke bhagavAna zratadharmanA pitAbhUta che, tenAthI sarvathA ApauruSeya vacanano nirAsa thAya che, tyAM vedane apauruSeya svIkAranAra pUrvapakSI kahe che ke tame mRtadharmanI Adine karanArA tIrthakarane svIkArIne pauruSeya vacana che tema kaho cho, paraMtu daMparyanI zuddhithI vicArIe to tamAre paNa apauruSeya vacana ja svIkAravuM paDe. syAdvAdInA mate kaI rIte audaMparyanI zuddhithI arthAt tAtparyanI zuddhithI apauruSeya vacana siddha thAya ? temAM pUrvapakSI yukti Ape che - tamArA mate sarva tIrthaMkaro vacanapUrvaka thayA che arthAt samyagdarzana-jJAna-cAritra mokSamArga che e prakAranA koIka tIrthakaranA vacanapUrvaka thayA che; kema ke tamArA zAstranuM ja vacana che ke vacanapUrvaka arihaMto thAya che, tethI siddha thAya ke anAdi kALathI je koI tIrthaMkaro thayA che te sarva vacanapUrvaka thayA che, tethI te sarva tIrthakaronuM kAraNa evuM vacana anAdinuM che, tenAthI ja sarva tIrthaMkaro thAya che, tethI te vacana anAdinuM hovAthI apauruSeya che tema siddha thAya che. vaLI, pUrvapakSI potAnA kathanane dRDha karavA mATe kahe che - tame "koIka eka tIrthakarane avacanapUrvaka mokSamAM gayA che ane teoe vacana dvArA mArga batAvyo, tethI tyArapachI sarva tIrthakarono pravAha vacanapUrvaka thAya che tema svIkAro to apauruSeya vacana siddha thAya; kema ke vacana vagara jeo sarvajJa thayA che teoe prathama vacana dvArA mArga batAvyo ane te mArga pramANe anya tIrthakara thAya che ane teo pharI te mArga batAve che, AthI vacanapUrvaka sarva tIrthakaronI saMgati thAya ane vacana paNa apauruSeya siddha thAya, paraMtu avacanapUrvaka eka sarvajJa thayA che te paNa tamArA siddhAMtane virodhI che, kema virodhI che ? ethI kahe che - nyAyathI anAdi zuddhavAdanI Apatti che ane nyAya e che ke je sad hoya ane kAraNa vagaranuM hoya te nitya hoya, Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 lalitavistarA bhAga-3 jema AtmAnuM koI kAraNa nathI ane AtmA sat che tethI nitya che, tema je eka sarvajJa samyagdarzana-jJAnacAritrarUpa mokSamArga che e prakAranA vacanane sevyA vagara sarvajJa thayA che, tethI kAraNa vagara sarvajJa hovAne kAraNe te sarvajJane anAdi zuddha mAnavAnI Apatti Ave ane syAdvAdI para parikalpita sadAziva AdinI jema anAdi zuddha koI arihaMtane svIkAratA nathI, mATe tamAre apauruSeya ja vacana svIkAravuM joIe, te apauruSeya vacananA baLathI anAdinI tIrthakaronI paraMparAnI prApti che ane te tIrthakaro apauruSeya vacana ja potAnA puruSa vyApArathI lokone kahe che. A prakAre pUrvapakSIe syAdvAdIne paNa vacana apauruSeya svIkAravAnI Apatti ApI tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - pare kaheluM yukta nathI ja, kema yukta nathI? temAM hetu kahe che - vacana anAdinuM hovA chatAM paNa puruSa vyApAra vagara vacananI upapatti thaI zake nahi=tAla AdinA vyApAra vagara vacananI upapatti thaI zake nahi, tethI apauruSeya vacana siddha thAya nahi, mATe pUrvapakSI je kahe che ke syAdvAdIe paNa apauruSeya vacana svIkAravuM joIe e kathana saMgata nathI, vaLI, pUrvapakSIe kahela ke vacanane pauruSeya svIkAravuM hoya to koIka eka bhagavAnane tamAre avacanapUrvaka svIkAravA paDe, je bhagavAne prathama mArga batAvyo, tyArapachI te mArga sarva tIrthakaro batAve che tema svIkAro to tIrthakaronI paraMparA anAdinI hovA chatAM pauruSeya vacana siddha thaI zake, paraMtu avacanapUrvaka eka tIrthakara che tema svIkAravAmAM tamArA Agamano virodha che; kema ke nyAyathI anAdi zuddhavAdanI Apatti che, e kathananuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - koI bhagavAna avacanapUrvaka nathI ja; kema ke vacanapUrvaka ja tIrthaMkaro thAya che tema kahevAthI koI bhagavAna vacana vagara anAdinA che e kathananuM nirAkaraNa thAya che. ahIM prazna thAya ke badhA bhagavAna vacanapUrvaka ja thAya che ane vacana paNa puruSavyApArathI ja utpanna thAya che, mATe apauruSeya nathI, e kathananuM tAtparya zuM che ? tethI kahe che - bIja-aMkuranI jema A pravAha che, jema bIjathI aMkura thAya che ane aMkurathI bIja thAya che ane te bIja-aMkurano pravAha anAdino che, tema vacanathI arihaMta thAya che ane arihaMta mokSamArganuM prakAzaka vacana kahe che, tethI pravAhathI vacana ane tIrthakaro anAdinA che. AnAthI zuM siddha thayuM ? te spaSTa kare che - bIja-aMkuranA dRSTAMtathI paraMparAne AzrayIne mokSamArgane kahenArA vacananuM anAdipaNuM hovA chatAM paNa jema sarvajJa evA RSabhAdi pUrvamAM na hatA ane pAchaLathI thayA tema jagatamAM je kaMI vacana che te sarva vacana vaktavyApArapUrvaka ja che, tethI vartamAnamAM loko je kaMI bole che te sarva vacano koIkanA vyApArathI che, tema te te kALamAM je tIrthaMkaro thAya che temanA vyApArapUrvaka ja sanmArganAM prakAzaka vacano pragaTa thAya che ane sanmArga prakAzaka vacano pUrvapUrvanA tIrthakaro dvArA prakAzana karAyAM, temane ja avalaMbIne uttarauttaranA tIrthaMkaro thAya che ane teo sanmArganuM prakAzana kare che. A rIte vacananuM prakAzana tIrthakarothI thAya che ane tIrthakaro pUrvanA vacananA prakAzanathI thAya che, te prakAre bIjAMkura nyAyathI anAdino pravAha che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 pukharavaradI sUtra lalitavistarA - _ 'nanvevaM sarvajJa evAsya vaktA sadA, nAnyaH, (anyathA) tadasAdhutvaprasaGgAd iti so'vacanapUrvaka eva kazcinnItitaH?' nanu 'bIjAGkuravat' ityanena pratyuktaM; paribhAvanIyaM tu ytntH|| tathArthajJAnazabdarUpatvAdadhikRtavacanasya zabdavacanApekSayA nAvacanapUrvakatve'pi kasyacid doSaH, marudevyAdInAM tathAzravaNAt, vacanArthapratipattita eva teSAmapi tathAtvasiddheH tttvtsttpuurvktvmiti| __ bhavati ca viziSTakSayopazamAdito mArgAnusAribuddhavacanamantareNApi tadarthapratipattiH, kvacit tathAdarzanAt, saMvAdasiddheH, evaM ca vyaktyapekSayA nA'nAdizuddhavAdApattiH, sarvasya tathA tatpUrvakatvAt; pravAhatastviSyata eva; iti na mamApi tattvato'pauruSeyameva vacanamiti prapaJcitametadanyatreti neha pravAsadArA lalitavistarArtha nanuthI pUrvapakSI kahe che - A rIte sarvajJa ja AnA=vacananA, sadA vaktA che, anya nahi, anyathA evuM na mAno to, tenA asAdhutvano prasaMga che=asarvajJa kathita te vacananA aprAmANikatvano prasaMga che, ethI te sarvajJa, nItithI koIka avacanapUrvaka ja che. A prakAranI pUrvapakSInI zaMkAnuM nivAraNa karatAM graMthakArazrI nanuthI kahe che - bIjAMkuranI jema e kathana dvArA pratyukta chekapUrvapakSInuM kathana nirAkRta che, vaLI, yatnathI paribhAvana karavuM joIe ane adhikRta vacananuM artha-jJAna ane zabdarUpapaNuM hovAthI zabda vacananI apekSAthI koIka bhagavAnanA avacanapUrvakapaNAmAM paNa doSa nathI; kema ke marudevI AdinuM te prakAre zravaNa che=zabda nirapekSa artha apekSAe vacanapUrvakatvanuM zravaNa che. vacana nirapekSa arthapUrvaka teo kema sarvajJa thayA che ? temAM hetu kahe che - vacanArthanI pratipattithI ja=mokSamArganA prakAzaka vacananA arthanA bodhathI ja, teonA paNa tathAtvanI siddhi hovAthI sarvajJatvanI siddhi hovAthI, tatvathI tapUrvakapaNuM che=marudevI AdinuM vacanapUrvakapaNuM che, ane viziSTa kSayopazama AdithI mArgAnusArI buddhine kAraNe vacana vagara paNa tenA arthanI pratipatti=mokSamArganA prakAzaka vacananA arthano bodha, thAya che; kema ke kavacit te prakAranuM darzana che koIka yogya jIvamAM vacana vagara paNa vacananA tAtparyanA bodhanuM darzana che. kaI rIte nakkI thAya ke sarvajJanA vacana vagara paNa mArgAnusArI buddhivALA jIvano atIndriya padArthano bodha sarvajJanA vacanAnusAra che ? temAM hetu kahe che - saMvAdanI siddhi che ane A rIte=vacana pauruSeya che e rIte, vyaktinI apekSAe anAdi Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 152 zuddhavAdanI Apatti nathI; kema ke sarva ja sarvajJanuM te prakAre tapUrvakapaNuM che=vacanapUrvakapaNuM che, pravAhathI vaLI, IcchAya che ja=anAdi zuddha IcchAya che ja, e rIte amane paNa=syAdvAdIne paNa, tattvathI apauruSeya ja vacana nathI e anyatra=sarvajJa siddhi Adi graMthamAM, vistAra karAyo che, methI yahIM prayAsa nathI. // 1 // paMDA : 'nanu' iti parAkSamAyAm, 'evamiti pauruSeyatve, sarvajJa eva, asya = vacanasya, vaktA, sadA sarvakAlaM, na, anyaH =tadvyatiriktaH, kuta ityAha- (anyathA) tadasAdhutvaprasaGgAt = tasya vacanasya, asAdhutvaprasaGgAdaprAmANyaprApteH, vaktRprAmANyAddhi vacanaprAmANyam, iti = asmAddhetoH, saH = sarvvajJaH, 'avacanapUrvaka eva kazcit ' ciratarakAlAtIto, nItitaH = anyathA'pauruSeyaM vacanaM syAditi nItimAzritya 'abhyupagantavya' iti gmyte| atrottaraM, nanu = vitarkaya, bIjAGkuravadetadityanena granthena, pratyuktaM = nirAkRtametat paribhAvanIyaM tu yatnataH; tatra samyakparibhAvite punaritthamupanyAsAyogAt / na ca jainAnAM kvacidekAnta ityapi pratipAdayannAha 'tathe 'ti pakSAntarasamuccaye, arthajJAnazabdarUpatvAd, arthaH = sAmAyikapariNAmAdiH, jJAnaM tadgataiva pratItiH, zabdo = vAcakadhvaniH, tadrUpatvAt = tatsvabhAvatvAd, adhikRtavacanasya = prakRtAgamasya, tataH zabdavacanApekSayA = zabdarUpaM vacanamapekSya, na= naiva, avacanapUrvakatve'pi, kasyacit sarvvadarzino, doSa:- anAdizuddhavAdApattilakSaNaH, samarthakamAha- marudevyAdInAM prathamajinajananIprabhRtInAM svayameva pakvabhavyatvAnAM, tathAzravaNAt= zabdarUpavacanAnapekSayaiva sarvadarzitvazravaNAt / atha 'tappuvviyA arahaye 'tivacanaM samarthayannAha - vacanArthapratipattita eva=vacanasAdhyasAmAyikAdyarthasya jJAnAnuSThAnalakSaNasya; pratipattita eva - aGgIkaraNAdeva, nAnyathA, teSAmapi = marudevyAdInAm, 'api'zabdAdRSabhAdInAM ca, tathAtvasiddheH = sarvadarzitvasiddheH, tattvato - nizcayavRttyA, na tu vyavahArato'pi, tatpUrvakatvaM = vacanapUrvakatvamiti / etadeva bhAvayati bhavati ca viziSTakSayopazamAditaH = viziSTAddarzanamohanIyAdigocarAt kSayakSayopazamopazamAt, mArgAnusAribuddheH=samyagdarzanAdimokSamArgAnuyAyiprajJasya vacanam = uktalakSaNam, antareNApi = vinApi, tadartha - pratipattiH=vacanArthapratipattiH, kuta ityAha- kvacit prajJApanIye, tathAdarzanAt = vacanArthapratipattidarzanAt, kuta idamityAha- saMvAdasiddheH = yadidaM tvayoktaM tanmayA svata eva jJAtamanuSThitaM vetyevaM prakRtArthAvyabhicArasiddheH, evaM ca vacanapauruSeyatve, vyaktyapekSayA = ekaikaM sarvadarzinamapekSya, nA'nAdizuddhavAdApattiH = na kazcideko'nAdizuddhaH sarvadarzI vaktA ApannaH, kuta ityAha- sarvasya sarvadarzinaH, tathA - pUrvoktaprakAreNa tatpUrvakatvAt= vacanapUrvakatvAt, pravAhatastu = paraMparAmapekSya, iSyata evAnAdizuddhaH, pravAhasyAnAditvAd, iti = evaM, 'na Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukharavaradI sUtra 153 mamApi tattvato'pauruSeyaM vacanaM' yat tvayA prAk prasaJjitam, iti, 'prapaJcitametad', anyatra sarvajJasiddhyAdau, (tti=gata) ne prathA =prayatnaHAzA paMjikArya - nanu ti parAkSamAvAn .... "pravAsaH'=prayatnaH | navu zabda paranI akSamAmAM che=apauruSeya vacana syAdvAdInA mate prApta thatuM nathI tema pUrvamAM graMthakArazrIe yuktithI sthApana karyuM ene nahi sahana karato pUrvapakSI kahe che - A rIte pauruSeyapaNuM hovA chatAM tame pUrvamAM yuktithI sthApana karyuM e rIte badhA vacanomAM pauruSeyapaNuM hovA chatAM, sarvajJa ja A vacananA sadA vaktA che, anya nahi=sarvajJa vyatirikta vaktA nahi, kayA kAraNathI sarvajJa sivAya sanmArganA vaktA anya nathI ? ethI hetune kahe che - avyathA=sarvajJa sivAya anya chadmastha atIndriya padArthanA vaktA svIkAravAmAM Ave to, tenA asAdhutvano prasaMga che atIndriya padArthane kahenArA vacananA aprAmANyanI prApti che, di=je kAraNathI, vaktAnA prAmANyathI vacananuM prAmANya che, e hetuthI=atIndriya padArthanA vaktA sarvajJa ja pramANa che anya nahi e hetuthI, nItithI=anyathA aparuSeya vacana thAya e nItine AzrayIne, ta=sarvajJa, cirakAlAtIta koIka avacanapUrvaka ja svIkAravA joIe, lalitavistarAmAM svIkAravA joIe e kathana adhyAhAra che e batAvavA mATe amyuntivya kRti bacate' ema kahela che. ahIM=nanuthI karAyelA pUrvapakSInA AkSepamAM uttara Ape che - nanuthI graMthakArazrI kahe che - tuM vicAra kara, zuM vicAra kara? te spaSTa kare che - bIjAMkuranI jema A che, e prakAranA A graMthathI= pUrvanA vaktavyathI, nirAkRta karAyeluM A pUrvapakSIe kaheluM kathana tirAkRta karAyuM e, yatnathI paribhAvana karavuM joIe; kema ke tyAM=pUrvamAM bIjAMkura cAyanI jema kahyuM tyAM, samyapha paribhAvana karAye chate pharI A prakAranA upacAsano ayoga che=avacanapUrvaka koIka sarvajJane svIkAravA joIe e prakAranA upacAsano ayoga che. ane jainone koI sthAnamAM ekAMta nathI e paNa pratipAdana karatAM graMthakArazrI kahe che - 'tathA' e pakSAMtaranA samuccayamAM che pUrvamAM sthApana karyuM ke badhA sarvajJo vacanapUrvaka ja thAya che enA karatAM anya pakSanA samuccaya mATe tathA' zabda che, te anya pakSa batAve che - adhikRta vacananuM=sarvajJathI kahevAyelA prakRti AgamarUpa vacananuM, artha-jJAna ane zabdarUpapaNuM hovAthI koIkanuM avacanapUrvakapaNuM hovA chatAM paNa doSa nathI ema avaya che=artha sAmAyika pariNAma Adi che, jJAna targata ja pratIti che arthAt zabdathI vAcya arthagata ja pratIti che, zabda vAcaka dhvani che, tadrupapaNuM arthAta tasvabhAvapaNuM maphata AgamanuM hovAthI avacanapUrvakapaNAmAM koI doSa nathI ema avaya che, tethI= artha-jJAna ane zabdarUpa adhikRta vacana che tethI, zabda vacananI apekSAthI=zabdarUpa vacananI apekSA rAkhIne, koIka sarvadarzInuM avacanapUrvakapaNuM hovA chatAM paNa, anAdi zavAdanI ApatirUpa doSa nathI. (kema ke artharUpa vacanane AzathIne teo paNa vacanapUrvaka ja che mATe anAdi zuddha nathI.) Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 lalitavistarA bhAga-3 samarthakane kahe che=avacanapUrvaka koIka sarvajJa thAya che tenA samarthaka hetane kahe che - marudevI AdinuM svayaM ja pakva bhavyatvavALA prathama jinanI mAtA vagerenuM, te prakAre zravaNa che zabdarUpa vacananI apekSAthI ja sarvadarzitvanuM zravaNa che, have tapUrvaka arihaMto cheHvacanapUrvaka arihaMto che, e vacanane samarthana karatAM kahe che - vacananA arthatI pratipattithI ja=jJAna anuSThAnarUpa vacanathI sAdhya sAmAyika Adi arthatI pratipattithI ja arthAt aMgIkaraNathI ja, teonA paNa=marudevI AdinA paNa, tatvathI=nizcayavRttithI, tathAtvanI siddhi che=sarvadarzitvanI siddhi che, anyathA tathI=vacananA arthanI pratipatti vagara marudevI Adine sarvajJatvanI siddhi nathI, tevAmApamAM rahelA ja zabdathI RSabhAdine paNa vacanArthatI pratipattithI ja sarvajJatvanI siddhi che teno samuccaya che, tatvathIno artha karyo ke nizcayavRttithI tene spaSTa kare che - vyavahArathI paNa nahiSaeNnizcayavRttithI vacanArtha pratipattithI ja teone siddhi hovAthI vacanapUrvakapaNuM che. Ane ja bhAvana kare cheHvacana vagara arthanA bodhathI paNa keTalAkane tatvano bodha thAya che ene ja spaSTa kare che - ane viziSTa kSayopazama AdithI=viziSTa darzanamohanIya Adi viSayaka kSayalayopazama-upazamathI, mArgAnusArI buddhivALAne samyagdarzana Adi mokSamArgane anusaranArI prajJAvALAne, vacana vagara paNa=sarvajJathI kahevAyelA svarUpavALA vacana vagara paNa, tenA arthanI pratipati=vacananA arthano bodha, thAya che, kayA kAraNathI ? ethI kahe che=kayA kAraNathI sarvAnA vacana vagara arthano bodha thAya che ? emAM hetu kahe che - kvacita prajJApanIya vastunA viSayamAM te prakAre darzana che= vacanArthanI pratipatinuM darzana che, kayA kAraNathI A che ? ethI kahe che=kayA kAraNathI koIka prajJApanIya vastumAM vacana vagara paNa vacananA arthano bodha koIkane thAya che? emAM hetu kahe che - saMvAdanI siddhi che=je A tArA vaDe kahevAyuM te mArA vaDe svataH ja jJAta che athavA karAyeluM che e prakAre prakRta arthanA avyabhicAranI siddhi che= thArtha vaktAnA prakRti arthanA avyabhicAranI siddhi che, ane vyaktinI apekSAthI eka eka sarvadarzInI apekSA rAkhIne, A rIte vacananuM pauruSeyapaNuM hote chate anAdi zuddhavAdanI Apatti nathI=koI eka anAdi zuddha sarvadarzI vaktA prApta nathI, kayA kAraNathI ? ethI kahe che=koI sarvajJatA anAdi zuddhavAdanI Apatti kayA kAraNathI nathI ? emAM hetu kahe che - sarva sarvadarzItuM te prakAre=pUrvamAM kahyuM te prakAre=vacanapUrvaka athavA arthapUrvaka bemAMthI koIpaNa prakAre, tapUrvakapaNuM cheHvacanapUrvakapaNuM che, vaLI, pravAhathI=paraMparAnI apekSAe, anAdi zuddha IcchAya che ja; kema ke pravAhanuM anAdipaNuM che, e rIte=pravAhathI anAdi zuddha che vyaktithI anAdi zuddha nathI e rIte, mane paNa tatvathI apauruSeya vacana je tArA vaDe prasaMga apAyo e tathI=pUrvapakSI dvArA syAdvAdIne apauruSeya vacanano je prasaMga apAyo te tatvathI arthAt sarvathA, apauruSeya vacana svIkAravAno prasaMga mane arthAt syAdvAdIne paNa nathI, A=syAdvAdIne apauruSeya vacana svIkAravAno prasaMga nathI e, anyatra=sarvajJasiddhi Adi graMthomAM, prapaMcita che, ethI ahIM prayAsa=prayatna nathI. [1] Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 puSparavaradI sUtrA bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe yuktithI sthApana karyuM ke vacanapUrvaka arihaMto thAya che ane anAdithI arihaMtonI prApti hovA chatAM apauruSeya vacana nathI, tyAM pUrvapakSI kahe che ke tame A rIte pauruSeyapaNuM sthApana karyuM e rIte atIndriya padArthonA vaktA haMmezAM sarvajJa ja che, anya nahi tema mAnavuM paDe ane tema na svIkAro to asarvajJathI kahevAyelAM te vacanomAM aprAmANyanI prApti thAya, mATe atIndriya padArthone kahenArA sarvajJa sivAya anya koI nathI tema svIkAravuM paDe ane te sarvajJa anAdithI thAya che, tethI cirakALa pUrve koIka sarvajJa avacanapUrvaka che tema svIkAravuM paDe ane tema na svIkAro to te anAdinA sarva sarvajJo pratye kAraNa bane tevuM apauruSeya vacana tamAre mAnavuM paDe, je vacanathI anAdithI sarva sarvajJo thayA che ane avacanapUrvaka sarvajJa tame svIkAratA nathI te saMgata nathI, teno uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che - vitarka kara, bIjAMkura nyAyathI sarvajJa ane atIndriya padArthane kahenAruM vacana che ema pUrvamAM kahyuM enAthI ja avacanapUrvaka koIka sarvajJa che tenuM nirAkaraNa thayeluM che, tene tuM yatnathI paribhAvana kara. A rIte avacanapUrvaka koI sarvajJa nathI ema sthApana karyA pachI syAdvAdI sarvatra anekAMta svIkAre che, tethI kathaMcit avacanapUrvaka paNa koIka sarvajJa thaI zake che ane tema svIkAravA chatAM anAdi zuddhavAdanI Apatti nathI te batAvatAM kahe che - mokSamArgane batAvanAra sarvajJanuM vacana artharUpa, jJAnarUpa ane zabdarUpa che. jema yogya jIvamAM sAmAyikano pariNAma Adi pragaTa thAya che te bhagavAnanA vacanano artha che, vaLI, koIkane bhagavAnanAM vacano sAMbhaLIne te vacanano yathArtha bodha thAya che te bodha svarUpa adhikRta vacana che ane bhagavAne dvAdazAMgIrUpa je vacanAtmaka kahyuM che te zabdarUpa vacana che. tethI e phalita thAya ke vacana, vacanathI vAcya bodha ane te bodhane anurUpa sAmAyika AdinI pariNati e traNenuM vacana zabdathI grahaNa che ane koIka jIvane bhagavAnanA zabdarUpa vacananI aprApti hoya ane te vacanathI vAcya je sAmAyika Adi pariNatirUpa artha prApta hoya to paNa te puruSa sarvajJa thaI zake che, tethI zabdarUpa vacananI apekSAe avacanapUrvaka paNa koIka sarvajJa thaI zake che, topaNa anAdi zuddhavAdanI prAptirUpa doSa nathI; kema ke teo paNa vacananA arthane prApta karIne ja sarvajJa thayA che. jema marudevI Adine anaMtakALamAM kyAreya paNa sarvajJanAM vacano zabdathI prApta thayAM nathI topaNa bhagavAne zabdo dvArA je arthone kahyA che te arthonI prApti marudevI Adine paNa thayela, tenAthI ja teo sarvajJa banyAM, tethI keTalAka zabdavacananI apekSAe vacanapUrvaka che ane marudevI jevA keTalAka zabdavacananI apekSAe avacanapUrvaka paNa sarvajJa thAya che, tethI vacanapUrvaka sarvazanI prApti che, avacanapUrvaka paNa sarvazanI prApti che, e prakArano anekAMta che, paraMtu koI vyakti anAdi zuddha sarvajJa nathI. vaLI, zAstramAM kahela vacanapUrvaka arihaMto thAya che e kathanamAM paNa virodha nathI; kema ke vacananA arthanA bodhathI marudevI Adi sarvajJa thayA che, tethI nizcayanayanI dRSTithI teo paNa vacanapUrvaka ja che; kema ke nizcayanaya sarvajJanA vacananuM kArya sAmAyika pariNati Adi jeomAM che teomAM paNa vacanapUrvakapaNuM che Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 lalitavistarA bhAga-3 tema svIkAre che, AthI ja jinakalpI muni sAkSAd gurunizrAmAM nathI topaNa jinakalpImAM gurunizrAnuM kArya asaMga pariNati che, tethI teone gurunizrAmAM nizcayanaya svIkAre che tema marudevI Adine bhagavAnanA vacananA kAryarUpa arthanI prApti che, tethI marudevI Adi paNa vacanapUrvaka thayAM che tema svIkAre che, mATe badhA sarvajJa vacanapUrvaka thAya che ema svIkAravAmAM virodha nathI. vaLI, sAkSArdU vacana vagara arthano bodha thaI zake che tene spaSTa karatAM kahe che - je jIvone viziSTa darzanamohanIya Adi viSayaka kSayopazama varte che tevA mArgAnusArI buddhivALA jIvone sarvajJanA vacana vagara paNa arthano bodha thaI zake che. kema thaI zake ? te yuktithI batAvatAM kahe che - jeone keTalAka prajJApanIya padArthomAM te padArthane kahenArAM vacano sAkSAt prApta thayAM nathI topaNa mArgAnusArI buddhine kAraNe teone sarvajJae kahelA arthano bodha thAya che, e prakAranuM darzana che, sarvajJanA vacana vagara teone te prakA2no artha kevI rIte svataH yathArtha bhAse che ? te batAvavA yukti Ape che saMvAdanI siddhi che=sAkSAt koI padArtha koIne kahela na hoya topaNa te arthano svataH svaprajJAthI nirNaya karIne te prakAre pravRtti karanArA prApta thAya che, je atIndriya padArthane kahenArA artha sAthe vyabhicAra vagaranA che tema dekhAya che, AthI ja mArgAnusArI buddhivALA pataMjali RSi koIka aMzathI koIka sthAnomAM mokSamArganuM yathArtha prakAzana kare che te teonA mArgAnusArI kSayopazamane kAraNe prApta thayelA yathArtha arthane kA2Ne che, te rIte marudevI Adi koIka jIvane prakRSTa mArgAnusArI kSayopazamathI pUrNa yogamArganI prApti thaI zake che, A rIte vacana pauruSeya che tema sthApana karyuM, tethI vyaktinI apekSAe anAdi zuddhavAdanI prApti nathI; kema ke pUrvamAM kahyuM e pramANe sarva ja sarvajJa vacanapUrvaka thAya che, vaLI, pravAhathI anAdi zuddhavAda syAdvAdI paNa svIkAre che, tethI kathaMcid anAdi zuddhavAda che ane kathaMcid anAdi zuddhavAda nathI arthAt pravAhanI apekSAe anAdi zuddhavAda che, vyaktinI apekSAe anAdi zuddhavAda nathI ema anekAMta che. AnAthI zuM phalita thayuM ? te spaSTa kare che pUrvapakSIe kaheluM ke syAdvAdIe paNa apauruSeya vacana mAnavuM paDaze, e doSa tattvathI syAdvAdIne nathI; kema ke syAdvAdI atIndriya padArthone kahenArA sarvajJane ja svIkAre che ane vacana puruSanA prayatnajanya svIkAre che, tethI pUrvapakSI je prakAre apauruSeya vacana svIkAre che tevuM apauruSeya vacana svIkAravAnI Apatti syAdvAdIne nathI, ane A kathanano vistAra graMthakArazrIe sarvajJasiddhi Adi graMthomAM karelo che, tethI ahIM prayatna karatA nathI ema kahIne jijJAsune tyAMthI jANavAnuM sUcana karela che. IIII -- avataraNikA H tadevaM zrutadharmmAdikarANAM stutimabhidhAyAdhunA zrutadharmmasyAbhidhitsurAha-'tamatimira' ityAdi avataraNikArtha : A rIte=prathama gAthAmAM kahyuM e rIte, zrutadharmanA Adikara evA tIrthaMkaronI stutine kahIne have zrutadharmanI stutine kahevAnI icchAvALA kahe che 'tamatimira' hatyAti - - = - Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa7 puSpavaradI sUga. sUtra : tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa, suragaNanariMdamahiyassa / sImAdharassa vaMde, papphoDiyamohajAlassa / / 2 / / sUtrArtha : ajJAnarUpa aMdhakAranA paDadAne nAza karanAra, deveMnA samUhathI ane rAjathI pUjAyelA toDI nakhAI che mohajALa jemanA varDa evA sImAdhArane huM vaMdana karuM chuM. |rA lalitavinA : asya vyAkhyA - tamaH ajJAnaM, tadeva timiraM, tamastimiram, athavA tamaHbaddhaspRSTanidhattaM jJAnAvaraNIyaM, nikAcitaM timiram, tasya paTalaM-vRndaM, tamastimirapaTalam, tad vidhvaMsayati-vinAzayatIti tamastimirapaTalavidhvaMsanaH, tasya, tathA cAjJAnanirAsenevAsya pravRttiH, tathA, suragaNanarendramahitasya; tathA hyAgamamahimAM kurvantyeva surAdayaH, tathA, sImAM-maryAdAM dhArayatIti sImAdharaH, tasyeti karmaNi SaSThI, taM vande tasya vA yanmAhAtmyaM tad vande, athavA tasya vande iti tadvandanAM karomiH tathA hyAgamavanta eva maryAdAM dhArayanti, kiMbhUtasya? prakarSeNa sphoTitaM, mohajAlaM-mithyAtvAdi, yena sa tathocyate, tasya tathA cAsmin sati vivekino mohajAlaM vilayamupayAtyeva / / 2 / / lalitavistarArtha: AnI vyAkhyA=prastuta gAthAnI vyAkhyA, tama=AjJAna, te ja timira=aMdhakAra, tamatimira athavA tama=baddhaspaSTa ane nighata jJAnAvaraNIya, nikAcita jJAnAvaraNIya timira tenA paDadAne= samUhane, tamatimirapaDalane te vidhvaMsa kare che=vinAza kare che, e tamatimirapaDalano vidhvasa karanAra tene huM vaMdana karuM chuM ema anvaya che ane te rIte zrutajJAna ajJAnarUpa aMdhakAranA paDadAno bheda kare che te rIte, ajJAnanA nirAsathI ja AnI=mRtanI, pravRtti che ane suragaNa ane narendrathI pUjAyelA evA zratane huM vaMdana karuM chuM ema anvaya che, zi=je kAraNathI, te prakAre AgamanA mahimAne surAdi kare che ja ane sImAne-maryAdAne, dhAraNa kare che e sImAdhara, tene= sImAnA dharanAra evA zrutane, huM vaMdana karuM chuM ema anvaya che, karmamAM SaSThIsi che, tethI te zrutane huM vaMdana karuM chuM ema anvaya che athavA tenuM je mAhAbhya tene huM vaMdana karuM chuM athavA tene vaMdana karuM chuM=nI vaMdanAne huM karuM chuM, kije kAraNathI, te prakAre AgamavALA puruSo ja maryAdAne dhAraNa kare che, tethI Agamadhara ane zrutano abheda karIne zratane ja maryAdA dhAraNa karanAra kahela che, kevA prakAranA zratane huM vaMdana karuM chuM? tethI kahe che - prakarSathI toDI naMkhAI che mithyAtvAdi mohanI jALa jenA vaDe te tevuM kahevAya che=prasphoTita mohajALavAnuM kahevAya che, Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa8 lalitaviktA bhAga-3 tene huM vaMdana karuM chuM ane te prakAre A hote chate zrutajJAna hote chate, vivekInI mohajALa vilaya pAme che ja. III bhAvArtha : zrutajJAna tIrthakaronA kevalajJAnathI vacanarUpe udbhava pAmeluM che ane je jIvone je tAtparyathI bhagavAne je vacano kahyAM che te vacanothI te tAtparyano yathArtha bodha thAya che te bodha zrutajJAnanA upayoga svarUpa cheH jIvanI nirmaLa mati bhagavAnanA vacanathI pariskRta thaIne zratarUpe pariNamana pAme che, te zrutajJAnano jIvamAM vartato upayoga ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karanAra che athavA ajJAna ApAdaka baddhaspaSTa ane nidhatta jJAnAvaraNIyakarma che ane nikAcita evuM jJAnAvaraNIyakarma che, te jJAnAvaraNIyakarmane zrutajJAnano upayoga vinAza karanAra che, tethI jeomAM je prakAranA mahAparAkramathI zrutajJAnano upayoga pravarte che te prakAre jJAnAvaraNIyakarmano nAza thAya che ane kSapakazreNImAM skurAyamAna thato mRtano upayoga nikAcita karmanA paDadAne paNa dhvaMsa kare che tevA adbhuta mAhAsyavALuM zrutajJAna che. AnAthI e prApta thAya ke zrutajJAna ajJAnanA nirAsathI AtmAnA yathArtha bodhane pragaTa kare che. vaLI, A zrutajJAna sarva prakAranA hitanuM kAraNa hovAthI tenA pratye jeone bhakti thaI che tevA buddhimAna devonA samUha ane buddhimAna evA rAjAo zrutanA mahimAne kare che, tethI zrutajJAna buddhimAna evA devo ane manuSyothI pUjAyeluM che tevA uttama guNavALuM che. vaLI, zratane dhAraNa karanArA mahAtmAo haMmezAM maryAdAmAM vartanArA che, te zrutajJAnanA kAraNe traNa guptio dvArA karmonA upadravothI AtmAnuM rakSaNa kare che tevI maryAdA te mahAtmAmAM zrutajJAnathI pragaTe che; kema ke zrutanA vivekanI prApti pUrve te mahAtmAo paNa maryAdAmAM na hatA, AthI ja aguptithI karmone bAMdhIne saMsAranI viDaMbanAne pAmatA hatA ane zratanI prAptithI teomAM te prakAranI maryAdA pragaTa thaI, tethI AtmAmAM maryAdAne dhAraNa karAvanAra zrutajJAna che. vaLI, A zrutajJAna AtmAmAM mithyAtva, soLa kaSAyo ane nava nokaSAyonAM je jALAM che tene prakarSathI toDanAra che, AthI ja je mahAtmAo AtmAne zrutavacanothI jema jema bhAvita kare che tema tema teomAM vartatA kaSAya, nokaSAya kSaNa-kSINatara thAya che. vaLI, Adya bhUmikAvALA yogya jIvamAM je mithyAtvarUpa viparyAsa vartato hato te paNa zrutajJAnathI nAza pAme che, jema nayasAranA bhavamAM vira bhagavAnane mahAtmAthI mArgano bodha thayo, tenAthI mithyAtvanA jALAno vinAza thayo, vaLI, je mahAtmA jema jema adhika zrutathI vAsita thAya che tema tema sarva kaSAyanokaSAyano kSaya karIne zrutanA baLathI ja te mahAtmA vitarAga thAya che ane ajJAnano nAza karIne sarvajJa thAya che. AvA uttama zratane huM vaMdana karuM chuM, e prakAre zruta pratye bhaktithI bolIne vaMdana karanAra mahAtmA bhaktinA prakarSane anurUpa zrutajJAnAvaraNano nAza kare che. zA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukhkharavaradI sUtra avatarazirDI : ityaM zrutamabhivandyAdhunA tasyaiva guNopadarzanadvAreNApramAdagocaratAM pratipAdayannAha - 'jAIjarAmaraNa' ityAdiavataraziddhArtha : A rIte=gAthA-2mAM kahyuM e rIte, zrutane vaMdana karIne have tenA ja=zrutanA ja, guNanA upadarzana dvArA=samyak pariNamana pAmelA zrutanA phalane batAvavA dvArA, apramAda gocaratAne=zruta apramAdano viSaya che tene, batAvatAM kahe che sUbha : sUtrArtha : 157 jAIjarAmaraNasogapaNAsaNassa, kallANapukkhalavisAlasuhAvahassa / ko devadANavanariMdagaNacciyassa, dhammassa sAramuvalabbha kare pamAyaM / / 3 // Ybbha-YrA-marA-zodhano nAza 42nAra, 48yAlA puSTha vizANa sujane sAvanAra hevdAnava-narendgagaNathI arcita evA zrutadharmanA sArane pAmIne koNa pramAda kare ? arthAt viveDI prabhAha Dare nahi // 3 // lalitavistarA : asya vyAkhyA - jAtiH = utpattiH, jarA = vayohAnilakSaNA, maraNaM prANanAzaH, zokaH = mAnaso duHkhavizeSaH, jAtizca jarA ca maraNaM ca zokazceti dvandvaH, jAtijarAmaraNazokAn praNAzayati = apanayati jAtijarAmaraNazokapraNAzanaH, tasya, tathA ca zrutadhamrmoktAnuSThAnAjjAtyAdayaH praNazyantyeva; anena cAsyAnarthapratighAtitvamAha, kalyam = ArogyaM, kalyamaNatIti kalyANaM, kalyaM zabdayatItyarthaH, puSkalaM= saMpUrNam, na ca tadalpaM, kintu vizAlaM vistIrNaM, sukhaM pratItaM, kalyANaM puSkalaM vizAlaM sukham Avahati=prApayati, kalyANapuSkalavizAlasukhAvahaH, tasya, tathA ca zrutadharmmoktAnuSThAnAduktalakSaNamapavargasukhamavApyata eva, anena cAsya viziSTArthaprasAdhakatvamAha, kaH prANI, devadAnavanarendragaNArcitasya zrutadharmmasya, sAraM = sAmarthyam, upalabhya = dRSTvA vijJAya kuryAt pramAdaM seveta ? saMcetasazcAritradhamrme pramAdaH karttuM na yukta iti hRdayam / lalitavistarArtha : khAnI vyANyA = gAthAnI vyANyA, bhati = utpatti = navA bhavano 4nma, 4rA=vayanI hAni svAipa 4rA, bhararA=prANanAza, zoGa = mAnasahuHNavizeSa = pratiDUna saMyogavanya mAnasahuHNavizeSa, bhati, bharA, bharA jane zoDa se prabhArI dvaMdva samAsa che, bhati-bharA-bharA - zoDane nAza DaranAra Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 che=apanayana karanAra che e jAtijarAmaraNazoka praNAzana che, tenA sArane pAmIne koNa pramAdane kare ema anvaya che, ane te rIte=jAti Adino vinAzaka zrutadharma che tema kahyuM te rIte, zrutadharmathI kahevAyelA anuSThAnathI jAti Adi nAza pAme che ja, ane AnA dvArA=jAti Adino nAza karanAra e prakAranA vizeSaNa dvArA, AnuM=zrutadharmanuM, anartha pratighAtapaNuM kahe che, kalya=Arogya=bhAva Arogya, bhAvaArogyarUpa kalcane bolAve che e kalyANa che arthAt kalcane bolAve che e prakArano artha che, pula=saMpUrNa, ane te alpa nahi, paraMtu vizALa=vistIrNa, evuM pratIta sukha che, kalyANane, puSkaLa ane vizALa evA sukhane lAve che=prApta karAve che, e kalyANa puSkaLa vizALa sukhAvaha che, tenA sArane pAmIne koNa pramAda kare ema anvaya che, ane te rIte=kalyANane ane puSkaLa vizALa sukhane lAvanAra che ema kahyuM te rIte, zrutadharmathI kahevAyelA anuSThAnathI ukta lakSaNavALuM=bhAva Arogya ane vizALa sukhavALuM, mokSasukha prApta karAya che ja ane AnA vaDe=kalyANa puSkaLa vizAlasukhAvaha e vizeSaNa vaDe, AnuM= zrutadharmathI kahevAyelA anuSThAnanuM, viziSTa artha prasAdhapaNuM kahe che, deva-dAnava-narendranA gaNathI arcita zrutadharmanA sArane=sAmarthyane, pAmIne=joIne jANIne, kyo prANI pramAda kare ? sacetana jIvane cAritradharmamAM pramAda karavo yukta nathI e prakAranuM tAtparya che. 160 bhAvArtha: vaLI, bhagavAne kaheluM zrutajJAna je mahAtmAne samyak pariNamana pAme che te mahAtmA zrutadharmathI batAvAyelA kaSAyanAzane anukULa anuSThAnanA sAmarthyane pAmIne pramAda kare nahi, kema pramAda kare nahi te batAvavA mATe te zrutadharmanA anuSThAnanuM kevuM zreSTha phaLa che ? te batAve che saMsAravartI jIvo janma-jarA-maraNa-zokane prasaMge prasaMge prApta kare che ane jyAre kliSTakarmo prakarSavALAM hoya che tyAre narakAdi bhavomAM satata zokathI AkuLa rahe che, te jIva mATe eka prakAranI kadarthanA ja che. te kadarthanAne nAza karanAra zrutadharmathI kahevAyeluM anuSThAna che. vaLI, zrutadharmathI kahevAyeluM dharma anuSThAna mAtra bAhya kriyAtmaka nathI, paraMtu mohano nAza thAya e prakAre aMtaraMga mahAvIryanA aMgarUpa te te jIvanI yogyatA anusAra AcaraNArUpa che. jeo zrutadharmathI niyaMtrita thaIne svabhUmikA anusAra ucita anuSThAna seve che teonA rAgAdi rogo satata kSINa thAya che, tethI bhAva Arogya prApta thAya che, tethI zrutathI batAvAyeluM dharma anuSThAna bhAva Arogyane satata bolAve che arthAt pragaTa kare che ane puSkaLa=saMpUrNa, vizALa sukhane Ape che arthAt duHkhanA sparza vagaranuM saMpUrNa ane zAzvata kALa 2he tevuM vizALa mokSasukha Ape che. tethI tevA zrutadharmanA sArane jANIne ja devo, dAnavo ane rAjAono samUha zrutadharmanI pUjA kare che. AvA prakAranA uttama zrutadharmanA sAmarthyane jANIne kayo buddhimAna puruSa tenA vacananA sevanamAM pramAda kare ? arthAt sacetana puruSa pramAda kare nahi. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 pukAravaradI sUtra lalitavistarA : Aha, 'suragaNanarendramahitasye tyuktaM, punardevadAnavanarendragaNArcitasyeti kimartham?' ucyate -prastutabhAvAnvayaphalatatrigamanatvAdadoSaH, tasyaivaMguNasya dharmasya sAraM sAmarthyamupalabhya kaH sakarNaH pramAdI bhavyAriratha tirUA. lalitavistarArtha gaithI zaMkA kare che - suragaNathI ane narendrathI mahita e pramANe mRtadharmanuM vizeSaNa pUrvanI gAthAmAM batAvyuM. pharI deva-dAnava-narendragaNathI acita e prakAre mRtanuM vizeSaNa kyA kAraNe batAvyuM che ? teno uttara Ape che - prastuta bhAvanA anvayarUpa phala tenuM nigamanapaNuM hovAthI adoSa cheHpunarukti doSa nathI, te AvA guNavALA dharmanA sArane sAmarthyane, pAmIne kayo buddhimAna puruSa cAtridharmamAM pramAdI thAya ? Il3II paMjikA : 'prastutabhAvAnvayaphalatanigamanatvAditi, prastutabhAvasya suragaNanarendramahitaH zrutadharmo bhagavAnityevaMlakSaNasya, anvayaH anuvRttiH, sa eva phalaM-sAdhyaM yasya tattathA, tasya prAgvacanasya, nigamanaM samarthanaM pazcAt karmadhArayasamAse bhAvapratyaye ca prastutabhAvAnvayaphalatatrigamanatvaM devadAnavanarendragaNArcitasyeti yat tsmaaliti ArA paMjikArtha: "prAmAvAnyA tiita prasturabAvAnavanAinitvari lalitavistarAnuM pratIka che. prastuta bhAvano suragaNa narendrathI mahita kRtadharma bhagavAna AvA lakSaNavALo che e rUpa prastuta bhAvato, atyaanuvRtti, te ja phala=sAdhya che jene te tevuM che=prastuta bhAvanA avayanA phalavALuM che, tenuM pUrvanA vacananuM, tigamata che=samarthana che, pachI karmadhAraya samAsa ane bhAvapratyaya hote chate deva-dAnava-naregaNathI aciMtanuM prastuta bhAva atthala tad nigamatapaNuM e pramANe je che te kAraNathI adoSa che. mA bhAvArtha - sAmAnyathI jonArane prazna thAya ke gAthA-2mAM zratadharma suragaNathI ane narendrathI pUjAyela che tema kahyuM, vaLI, prastuta gAthAmAM pharI deva-dAnava-narendragaNathI arcita zratadharma che tema kema kahyuM? tethI kahe che - suragaNa - narendrathI pUjAyelo zratadharma gAthA-ramAM batAvyuM tevA svarUpavALo che, tethI te mRtadharma ajJAna ane mohano nAza karanAra che ane jIvane maryAdAmAM rAkhanAra che, mATe devatAo tene pUje che ane tenuM phaLa Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 lalitavistAra bhAga-3 janma-jarA-maraNa-zokano nAza che ane zAzvata evA mokSasukhanI prApti che. tene sAme rAkhIne paNa devatAo vagere zratadharmanI arcanA kare che te batAvavA mATe phalanA nigamana vAkyamAM paNa pharI devAdithI pUjAyela zratadharma che tema batAvela che, tethI je kRtadharma aMtaraMga ajJAna ane mohano nAza karanAra hoya ane je zratadharmathI batAvAyela anuSThAna saMsAranI viDaMbanAno nAza karanAra hoya ane pUrNa sukhamaya mokSane prApta karAvanAra hoya tenA sAmarthyane joIne kayo buddhimAna pramAda kare arthAtu AvA kRtadharmanA sAmarthyane joIne ja devo-dAnavo ane rAjAno samUha tenI bhakti kare che ane te zratadharmathI batAvAyela dharma anuSThAna sevavAnI zaktino saMcaya kare che, tema buddhimAne paNa potAnI zakti anusAra zratadharmathI batAvAyelA anuSThAnane sevavAmAM pramAda karavo joIe nahi. III avataraNikA:tivamata mAda- "siddha mo! payago' ri - avataraNikArya : je kAraNathI A pramANe che=gAthA-2 ane gAthA-3mAM kahyuM evA uttama phalavALo zratadharma che e A pramANe che, AthI kahe che - "siddha mo. payago' phAri - sUtra - siddhe bho! payao namo jiNamae nandI sayA saMjame, devanAgasuvaNNakiNNaragaNassabbhUabhAvaccie / logo jattha paiDhio jagamiNaM telo(pra. lu)kkamaccAsuraM, dhammo vaDDau sAsao vijayao dhammuttaraM vaDDau / / 4 / / sUtrArtha - tame juo, siddha evA jinamatamAM prayatnavALa huM chuM, deva, nAga, suparNa, kilaranA gaNathI sadbhAva varDa acita evA saMyamamAM sadA samRddhi che jemAM ane je jinamatamAM jJAna pratiSThita che (ane) marya-asuravALuM triladharUpa A jagata thapaNAthI pratiSThita che te jinamatane huM namaskAra karuM chuM, vijayathI zAzvata dharma vRddhi pAmo, cAritradharmanI uttaramAM mRtadharma vRddhi pAmo. IfjA lalitavistarA : asya vyAkhyA - siddha-pratiSThite prakhyAte, tatra siddhaH phalAvyabhicAreNa, pratiSThitaH sakalanayavyApteH, prakhyAtastrikoTIparizuddhatvena, bho ityetadatizayinAmAmantraNaM pazyantu bhavantaH, prayato'haM, yathAzaktyetAvantaM Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukhkharavaradI sUtra 993 kAlaM, prakarSeNa yataH, itthaM parasAkSikaM prayato bhUtvA punarnamaskaroti ! 'namo jinamate' supAM supo bhavantIti caturthyarthe saptamI, namo jinamatAya, tathA cAsmin sati jinamate nandiH =samRddhiH, sadA= sarvAnuM, va? saMthamecAritre, tathA co- 'paDhamaM nALa to vA' tyAvi, mUite saMyame?devnaagsuprnnkinnrgnnaiH sadbhUtabhAvenArcite, tathA ca saMyamavanto'rcyanta eva devAdibhiH kiMbhUte ninamate? lona lo=jJAnameva, sa yatra pratiSThitaH, tathA nAvivuM jJeyatavA, kevinmanuSyalokmev jaganmanyanta ityata Aha- 'trailokyaM manuSyAsuram' AdhArAdheyabhAvarUpamityarthaH / ayamitthaMbhUtaH zrutadhamma vardhatAM = vRddhimupayAtu, zAzvatam iti kriyAvizeSaNametat zAzvataM varddhatAmityapracyutyeti bhAvanA, vijayato= anarthapravRttaparapravAdivijayeneti hRdayam, tathA dharmottaraM = cAritradharmottaraM varddhatAm / lalitavistarArtha : AnI vyAkhyA tame juo, siddha evA jinamatamAM=pratiSThita athavA prakhyAta evA jinamatamAM, prayatnavALo huM chuM, tyAM=siddhe e vizeSaNamAM, phlunA avyabhicArathI siddha che=pratiSThita che; kema ke sakalanayanI vyApti che=jinamatamAM badhA nayonI vyApti che, tethI pUrNa yathArtha kathana hovAne kAraNe phalanI sAthe avyabhicArathI pratiSThita che, vaLI, siddhano artha prakhyAta che, tethI kaSa-cheda-tAparUpa trikoTI parizuddhapaNAthI prakhyAta che, je e prakArano A zabda atizayavALAone AmaMtraNa che. AmaMtraNanuM svarUpa spaSTa kare che - tame juo prayatnavALo huM chuM=yathAzakti ATalA kALa sudhI prakarSathI yatnavALo evo huM chuM, A rIte parasAkSika prayatnavALo thaIne=tame juo prayatnavALo huM chuM ema kahyuM e rIte parasAkSika prayatnavALo thaIne, vaLI, namaskAra kare che=siddha evA jinamatane huM namaskAra karuM chuM, sudhAM sukho mavRtti e prakAranA vyAkaraNanA sUtrathI caturthI arthamAM saptamI che, tethI jinamatane namaskAra karuM chuM e prakArano artha che ane te prakAre A jinamata hote chate=pratiSThita athavA prakhyAta che ema pUrvamAM kahyuM te prakAre A jinamata hote chate, naMdi=samRddhi, sadA=sarvakALa che, kayA=kayA sarvakALa samRddhi che ? ethI kahe che - saMyamamAM=cAritramAM sadA samRddhi che. = kema jinamata siddha hote chate cAritramAM sadA samRddhi che ? te spaSTa karavA mATe kahe ane te pramANe kahevAyuM che=je jIvamAM jinamata zrutajJAnarUpe pragaTa thAya teM jIvamAM sadA cAritranI vRddhi thAya che te prakAre kahevAyuM che, zuM kahevAyuM che ? te spaSTa kare che - paheluM jJAna pachI dayA ItyAdi kahevAyuM che. kevA prakAranA saMyamamAM sadA vRddhi thAya ? tethI kahe che deva-nAgasuparNa-kinnaranA gaNothI sadbhUtabhAva vaDe arcita evA saMyamamAM sadA samRddhi che ane te prakAre=sadbhUtabhAva thAya te prakAre, saMyamavALAo devatA Adi vaDe arcana karAya che ja=pUjA - Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 lalitavistarA bhAga-3 karAya che ja, kevA prakAranA jinamatamAM sadA saMyamamAM naMdi che? ethI kahe che - lokana loka che avalokana loka che arthAt jJAna ja che, te loka, jemAM=je jinamatamAM, pratiSThita che ane A jagata oyapaNAthI pratiSThita che, keTalAka manuSyalokane ja jagata mAne che, ethI kahe che=manuSyalokane ja jagata mAnanArA matanA nirAkaraNa mATe kahe che - dailokya manuSya-asura AdhAraAdheyarUpa che-traNalokarUpa kSetra AdhAra che ane manuSya-asura Adi Adheya che, evA traNalokarUpa jagata jJeyapaNAthI zrutajJAnamAM pratiSThita che ema anvaya che, A AvA prakArano zratadharma=atyAra sudhI varNana karyuM evA prakArano mRtadharma, zAzvata vRddhine pAmo, zAzvata e kriyAvizeSaNa che, vadho e apacyatithI vadho e prakAre bhAvanA che. kaI rIte zAzvata vadho ? ethI kahe che - vijayathI=anartha pravRtta parapravAdInA vijayathI, zAzvata vadho ema anvaya che sanmArganA nAzamAM tatpara evA pravAdIonA nirAkaraNathI bhagavAnanuM zAsana zAzvata vadho, e prakAranI bhAvanA che ane dharma uttara cAritradharmanI uttara, vRddhi pAmo-mRtadharma vRddhi pAmo. bhAvArtha : jinamata siddha che, temAM siddha zabdanA be artho che - pratiSThita che ane prakhyAta che. kaI rIte jinamata pratiSThita che ? te spaSTa kare che - jinamatamAM batAvelA vacanAnusAra jeo pravRtti kare che teone niyamo te te anuSThAnathI apekSita phala maLe che, tethI phalanI sAthe AvyabhicArarUpe jinamata pratiSThita che. ahIM prazna thAya ke jinavacanAnusAra pravRtti karanArane tenAthI abhipreta iSTa phala kema avazya maLe che? tethI kahe che - bhagavAnanA vacanamAM badhA nayonI vyApti che, tethI jinamata sarva nayanI dRSTithI pUrNa ucita pravRttino bodha karAve che, tethI jinamata sevanArane pUrNa sukhamaya avasthA je abhipreta che tene avazya prApta karAve, te rIte jinamata pratiSThita che, jema jinamatamAM samyagu AcAra sarva kalyANanuM kAraNa che tema kahyA pachI nigamAdi sAte nayothI samyagu AcAranuM nirUpaNa prApta thAya che, temAM nigamanayathI atyaMta sAmAnyathI samyam AcAranuM varNana karIne uttarottara sUkSma sUkSma naya samyam AcAranuM svarUpa batAvatAM batAvatAM evaMbhUta nayamAM vizrAMta thAya che ane evaMbhUta naya yoganirodharUpa samyagu AcArane sevavAno sUkSmabodha karAve che. te bodhanI prAptithI te jIvane avazya mokSarUpa phaLanI prApti thAya che, A rIte jinamatamAM sarva padArtho sakalanayanI vyAptithI batAvAyA che, tenA baLathI yogya jIvo avazya hitanI prApti karI zake che. vaLI, kaSa-cheda-tAparUpa traNa koTithI parizuddharUpe jinamata prakhyAta che, tethI vidhi-niSedha dvArA anucita pravRttinuM nivartana thAya che ane ucita pravRttimAM yatna thAya che ane tene anurUpa sarva ucita kriyAo jinamatamAM batAvAI che ane te vidhi-niSedha sAthe ucita pravRtti saMgata thAya tevo arthavAda batAvyo che arthAt padArthonuM svarUpa batAvAyuM che, tethI pUrNa zuddhArUpe jinamata prakhyAta che, tevA jinamatamAM huM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukhkharavaradI sUtra 15 yathAzakti ATalo kALa sudhI prayatnavALo chuM arthAt prastuta sUtra bolatI vakhate prathama jinamatanA pitAbhUta tIrthaMkaronI stuti karI, tyArapachI be gAthA dvArA tevo jinamata kevA uttama guNavALo che tenuM smaraNa karIne tenA pratye pUjyabhAvanI vRddhi thAya te pramANe yathAzakti prayatnavALo huM chuM tema batAvIne daDha praNidhAnapUrvaka pote jinamatanI stuti karIne jinamatanA guNothI pote potAnA AtmAne atyaMta vAsita karyo che ema bho ! zabdathI atizayavALA mahApuruSone saMbodhana karIne kahe che ke tame juo, A prakAre jinamatamAM meM prakarSathI yatna karyo che, Ama kahIne atizayavALA mahAtmAone potAnA pariNAmanuM nivedana karIne potAnA te pariNAmane daDha kare che. jema pAMcanI sAkSIe pratijJA karAya che, jethI te pratijJA atizaya dRDha thAya che, tema mahAtmA atizayavALA puruSanI sAkSIthI jinamatamAM karAyelo potAno prayatna dRDha kare che ane tyArapachI kahe che ke deva, nAga, suparNa, kinnaranA gaNathI sadbhUta bhAva vaDe saMyama haMmezAM arcanA karAyuM che ane tevuM saMyama jinamatamAM sadA vRddhi pAme che, tethI e phalita thAya ke mahA buddhinA nidhAna evA devatAo paNa jinamata anusAra saMyamamAM yatna karanArA mahAtmAo pratye atyaMta bhaktithI teonI pUjA kare che ane tevA saMyamanI jinamatamAM sadA samRddhi che; kema ke yogya jIvone jinamata jema jema yathArtha tAtparyathI prApta thAya che tema tema te jIvone vItarAgatA ja jIvanI suMdara avasthArUpe jaNAya che ane rAgAdi AkuLatA jIvanI viDaMbanA svarUpe jaNAya che. jinavacanano bodha rAgAdinI AkuLatAnA ucchedano samyag upAya batAve che, tevo bodha thavAthI te mahAtmAo potAnI sarva zaktithI jinavacananuM avalaMbana laIne aMtaraMga rAgAdino uccheda thAya te rIte sarva ucita kriyAo kare che, tethI je jIvone je je aMzathI jinamata prApta thAya che te te aMzathI te jIvomAM sadA saMyamanI vRddhi thAya che. AthI ja dazavaikAlikamAM kahyuM che ke prathama jJAna ane tyArapachI dayA, tethI jinavacanAnusAra jeone jJAna thAya che teo te bodha anusAra kaSAyothI potAnA AtmAnuM rakSaNa karavArUpa dayA kare che ane tenA aMgarUpe SaTkAyanA pAlanarUpa dayA kare che, jethI sadA saMyamanI vRddhi thAya che. vaLI, A jinamatamAM yathArtha bodharUpa jJAna pratiSThita che ane traNa jagata zeyarUpe pratiSThita che, tethI jeone jinamatano yathArtha bodha thAya che teone potAnA AtmAnA hita mATe zuM karavuM joIe tenuM jJAna thAya che ane traNalokarUpa A jagata kevA svarUpavALuM che teno paNa mArgAnusArI bodha thAya che. AvA zrutadharmane huM namaskAra karuM chuM e prakAre bhAvanA kare che, tethI atyAra sudhInA prayatnathI pragaTa thayelI zruta pratyenI bhakti atizayita thAya che. vaLI, zruta pratyenI bhaktinI vRddhi mATe bhAvanA kare che ke anarthamAM pravRtta evA parapravAdIonA vijayathI bhagavAnanuM zAsana jagatamAM vRddhi pAmo, jenAthI yogya jIvone sanmArganI prApti thAya ane parapravAdIo dvArA je unmArga pravarte che tenAthI nAza pAmatA jIvonuM rakSaNa thAya. A kathanathI e phalita thAya ke anya darzanavALA che ke svadarzanamAM paNa svamati anusAra jinavacanane yathAtathA kahenArA che teonA vijaya dvArA jinamata jagatamAM vistAra pAmo, mahAtmA e prakAranI bhAvanA kare che, jethI uttama adhyavasAyane kAraNe mahAnirjarAnI prApti thAya che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 lalitavistA bhAga-3 vaLI, sAmAnyathI zrutanuM phaLa samyapha cAritra che, tethI koIne bhrama thAya ke phaLaprApti pachI zrutanI AvazyakatA nathI. vastutaH cAritranI prApti thayA pachI paNa kSapakazreNine anukULa viziSTa cAritranI prApti viziSTa kRtathI thAya che, tethI kahe che ke cAritradharmanI prApti pachI paNa mArAmAM zratadharmanI vRddhi thAva, jenA baLathI viziSTa-viziSTatara cAritrane prApta karIne mane kSapakazreNinI prApti thAya, A prakAranA praNidhAna dvArA kSAyikabhAvanuM jJAna pragaTe nahi tyAM sudhI huM zratadharmamAM ja udyama karanAro thAuM, tevo abhilASa karIne mahAtmA zratanI prApti viSayaka icchAyogane atizayita kare che, jenAthI zrutamAM te prakAre uttara-uttaramAM prayatna karavAne anukULa saddIrya ullasita thAya, jethI sarva prakAranA kalyANarUpa phaLanI prApti thAya. lalitavistarA - punarvRddhyabhidhAnaM 'mokSArthinA pratyahaM jJAnavRddhiH kAryati pradarzanArtha; tathA ca tIrthakaranAmakarmahetUn pratipAdayatoktam apuvvanANagahaNe' iti praNidhAnametat, anAzaMsAbhAvabIjaM, mokSapratibandhena, apratibandha eSa pratibandhaH, asaGgaphalasaMvedanAt, yathoditazrutadharmavRddharmokSaH, siddhatvena, neha phale vyabhicAraH, asaGgena caitatphalaM saMvedyate, evaM ca sadbhAvAropaNAt tdvRddhiH| lalitavistarArtha: pharI vRddhinuM abhidhAna=kRtanA phaLabhUta cAritranI prApti pachI pharI mane mRtanI vRddhi thAva e prakAranuM kathana, mokSArthIe pratidivasa jJAnanI vRddhi karavI joIe e prakAranA pradarzana mATe che, ane te prakAre jJAnanI vRddhi karavI joIe te prakAre, tIrthaMkaranAmakarmanA hetuone pratipAdana karatAM graMthakArazrI vaDe kahevAyuM che-tatvArthasUtramAM kahevAyuM che - apUrva jJAnagrahaNamAM tIrthaMkaranAmakarmano baMdha thAya che. A cAritradharmanI uttaramAM zratadharmanI vRddhi thAva e, praNidhAna anAzaMsAbhAvanuM bIja che; kema ke mokSano pratibaMdha che, A pratibaMdha mokSano pratibaMdha, apratibaMdha che; kema ke asaMgaphalanuM saMvedana che. yathodita zratadharmanI vRddhithI mokSa che; kema ke siddhapaNuM che=bhRtadharmanI vRddhinuM mokSa pratye avaMdhya hetubhAvathI siddhapaNuM che, A phlamAM=mokSarUpa phalamAM, vyabhicAra nathI ane asaMgapaNAthI A phala=mokSakala, saMvedana karAya che, ane A rIte=prastuta sUtrathI cAritradharmanI uttaramAM zratadharmanI vRddhi thAya e prakAranuM praNidhAna karyuM e rIte, sadbhAvanA AropaNathI, tenI vRddhi thAya che=bhRtadharmanI vRddhi thAya che. paMjikA - 'praNidhAne tyAdi, praNidhAnam AzaMsA-etacchrutadharmavRddhyabhilaSaNaM, kIdRgityAha- anAzaMsAbhAvabIjaM= anAzaMsAH-sarvecchoparamaH, saiva bhAvaH-paryAyaH, tasya bIjaM-kAraNaM, kathamityAha- mokSapratibandhena mokSapratibaddhaM Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. puSparavaradI sUtra hIdaM prArthanaM, sa caanicchaaruupH| navapratibandhasAdhyo mokSaH, kathamitthamapi tatra pratibandhaH zreyAn ? ityAha- apratibandhaH apratibandhasadRzaH, eSaHmokSaviSayapratibandhaH prArthanArUpaH, kuta ityAha- asaGgaphalasaMvedanAt asaGgasyarAgadveSamohAdyaviSayIkRtasya, phalasya-AzaMsanIyasya; saMvedanAt-anubhavAt, anIdRzaphalAlambanaM hi praNidhAnaM pratibandhaH, prmpurussaarthlaabhopghaatitvaat| nanu kathamayaM niyamo yadutedaM praNidhAnamanAzaMsAbhAvabIjam ? ityAha yathoditazrutadharmavRddhaH sarvajJopajazrutadharmaprakarSAt, mokSaH anAzaMsArUpo yato bhavatIti gamyate, atrApi kathamekAntaH? ityAha- siddhatvena zrutadharmavRddharmokSaM pratyavanthyahetubhAvena, idameva bhAvayati- na-naiva, iha-mokSalakSaNe, phale vyabhicAro visaMvAdaH phalAntarabhAvato niSphalatayA vA shrutdhrmvRddheriti| asyaivAsaGgatvasiddhyarthamAha- asaGgena ca-rAgadveSamohalakSaNasaGgAbhAvena ca, etat mokSaphalaM, saMvedyate sarvereva mumukSubhiH pratIyata iti, itthaM zrutadharmavRddhaH phalasiddhimabhidhAya, asyA eva hetusiddhimAha- evam uktaprakAreNa, 'caH' punararthe bhinnakramazca, sadbhAvAropaNAt zrutavRddhiprArthanArUpazuddhapariNAmasyAGgIkaraNAt, tadvRddhiH cabuta tharmavRddhiH punaH, mavatIti nathI paMjikArya : 'jaNAne cAri... bIti na thAtyAdi lalitavistarAnuM pratIka che, praNidhAna=AzaMsA zratadharmanI vRddhino abhilASa A che, kevo che? ethI kahe che - anAzasAbhAvanuM bIja cheanAzaMsA arthAt sarva IcchAno abhAva te ja bhAva arthAt paryAya tenuM bIja arthAta kAraNa che, kema A praNidhAna anAzaMsAbhAvanuM bIja che ? ethI kahe che - mokSanA pratibaMdhane kAraNe anAzaMsAnuM bIja che ema avaya che, hi=je kAraNathI, A prArthanA mokSa pratibaddha che=mokSa viSayaka che, ane te= mokSa, anicchArUpa che. nanuthI zaMkA kare che - apratibaMdhathI sAdhya mokSa che=koI padArtha pratye rAga-dveSanA pariNAmarUpa pratibaMdha tenA abhAvathI sAdhya mokSa che, A rIte paNa apratibaMdhathI sAdhya mokSa hote chate paNa, tyAM=mokSamAM, pratibaMdha kevI rIte kalyANakArI che? ethI kahe che - apratibaMdha apratibaMdhasadaza, A mokSaviSayaka prArthanArUpa pratibaMdha che, kayA kAraNathI=mokSanI prArthanA apratibaMdharUpa kathA kAraNathI che ? ethI kahe che - asaMgaphalanuM saMvedana hovAthI=rAga-dveSa-moha AdinA aviSayIkRta evA asaMgarUpa AzaMsanIya phalanuM saMvedana hovAthI arthAta anubhava hovAthI, mokSaviSayaka pratibaMdha apratibaMdha che ema avaya che, di=je kAraNathI, anIdaza halanA AlaMbanavALuM asaMgalathI viparIta phalanA AlaMbanavALuM, praNidhAna pratibaMdha che; kema ke parama puruSArthanA lAbhamAM upaghAtipaNuM che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 lalitavistarA bhAga-3 nathI zaMkA kare che - kevI rIte A niyama che? zuM niyama che ? te kutathI batAve che - A praNidhAta=jJAnavRddhinuM praNidhAna, anAzaMsAbhAvanuM bIja che? ethI kahe che - yathodita kRtadharmanI vRddhi thavAthI=sarvajJae kahela zratadharmano prakarSa thavAthI, anAzaMsArUpa mokSa je kAraNathI thAya che, ethI prastuta praNidhAna anAzaMsAbhAvanuM bIja che ema avaya che, lalitavistarAmAM mokSa pachI mati zabda adhyAhAra che, ahIM paNa yathodita zratadharmanI vRddhithI mokSa thAya che emAM paNa kevI rIte ekAMta che? ethI kahe che - kRtadharmanI vRddhinuM mokSa pratye avaMdhya hetubhAvathI siddhapaNuM hovAne kAraNe yathodita zratadharmanI vRddhi ekAMte mokSanuM kAraNa che ema avatha che. Ane ja bhAvana kare che=bhutadharmanI vRddhi mokSa pratye avaMdhya hetu che ene ja bhAvana kare che - A lamAM=mokSarUpa phlamAMvyabhicAra=visaMvAda, nathI ja phalAMtarabhAvathI athavA niSphaLapaNAthI zratadharmanI vRddhino vyabhicAra nathI ja=jeo samyapha zratadharmanI vRddhi kare teone mokSa sivAya anya phala thAya athavA zratadharmanI vRddhi niSphala thAya tevo visaMvAda nathI, AvA ja=kRtadharmanA ja, asaMgatyanI siddhine mATe kahe che - ane asaMgathI=rAga-dveSa-moharUpa saMganA abhAvathI, A=mokSaphala, saMvedana karAya che=sarva ja mumukSa vaDe pratIta karAya che, A rIte atyAra sudhI batAvyuM e rIte, mutadharmanI vRddhithI phalasiddhine kahIne AnA ja hetunI siddhine phalasiddhinA ja hetunI siddhine, kahe che - A rIteaukta prakArathI=prastuta sUtrathI cAnnidharmanI uttaramAM zratadharmanI vRddhi thAya e prakAranuM praNidhAna karyuM e rIte, saddabhAvanA AropaNathI tenI vRddhi vaLI thAya che=bhutanI vRddhinI prArthanArUpa zuddha pariNAmanA aMgIkaraNathI mRtadharmanI vRddhi vaLI, thAya che, lalitavistarAmAM taddhi pachI mati zabda adhyAhAra che, je zabda punaH arthamAM che ane bhinna kramavALo che, tethI taHi pachI tenuM yojana che. bhAvArtha - prastuta sUtramAM aMte kahyuM ke cAritradharmanI uttaramAM zratadharma vRddhi pAmo, e prakAre zratadharmanI vRddhinuM kathana zuM batAve che ? te spaSTa karatAM kahe che - mokSanA arthI jIve pratidivasa jJAnanI vRddhi karavI joIe te batAvavA mATe pharI dhRtadharmanI vRddhinI icchA karAya che, tethI phalita thAya ke zratadharmanI vRddhi mokSanI prAptimAM prabaLa aMga che mATe tenI icchA karAya che, vaLI, tattvArthasUtramAM tIrthaMkaranAmakarmanA hetuonuM pratipAdana karAyuM che tyAM kahyuM che ke apUrvajJAnagrahaNathI tIrthaMkaranAmakarmano baMdha thAya che, tethI phalita thAya che ke je mahAtmA jinavacananA tAtparyanuM yathArtha pratisaMdhAna karIne zratadharmanI vRddhimAM yatna kare che teone mokSaprApti sulabha che ane tIrthaMkaranAmakarmanA baMdhanI prApti paNa sulabha che, mATe jagatamAM sarvazreSTha tIrthaMkarapadanI prApti ane pUrNa sukhamaye mokSanI prAptinA arthIe zrutajJAnanI vRddhimAM yatna karavo joIe. ahIM prazna thAya ke cAritradharmanI uttaramAM mRtadharmanI vRddhi thAva, e prakAre prastuta sUtramAM bolavAthI zuM prApta thAya ? ethI kahe che - Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 puSparavaradI sUtra A prakAranuM prArthanA praNidhAna che=zratadharmanI vRddhi thAva e prakAranuM prArthana zratadharmanI vRddhine anukULa saddIryane ullasita karavAnuM praNidhAna che ane A praNidhAna anAzaMsAbhAvanuM bIja che; kema ke sarva karmathI ane sarva prakAranA kaSAyothI mukta evI avasthArUpa mokSa pratye pratibaMdha hovAne kAraNe atyaMta rAga hovAne kAraNe, sarva icchAnA uparanuM te bIja che; kema ke huM zratadharmanI vRddhi karIne icchAno uccheda karuM, e prakAranA pariNAmapUrvaka zratadharmanI vRddhinuM praNidhAna karAya che. ahIM prazna thAya ke mokSa pratyenA rAgane kAraNe mokSanA upAyanI icchA karAya che, vastutaH mokSa icchAnA abhAvasvarUpa che, tethI icchAnA abhAvamAM ja yatna karavo joIe, paraMtu mokSanI icchAthI mokSanA upAyabhUta zratadharmamAM icchA karavI ucita nathI, tenA nirAkaraNa mATe kahe che - mokSanI icchArUpa pratibaMdha paramArthathI apratibaMdha ja che; kema ke asaMgaphalanuM saMvedana che, Azaya e che ke jeo mokSa pratyenI icchAvALA che teo mokSanA upAyabhUta kRtadharmamAM daDha yatna kare che, ane zratadharmanA daDha yatnanA baLathI nirvikalpa upayogane prApta kare che, je asaMgaphalanA saMvedanarUpa che, tethI asaMgapariNatirUpa mokSanI icchA paramArthathI asaMgaphalanuM saMvedana karAvIne ja uttarottara vRddhi pAme che ane pUrNa asaMgabhAvarUpa mokSamAM vizrAMta thAya che, tethI mokSa pratyeno je pratibaMdha che te paramArthathI apratibaMdha che. ahIM prazna thAya ke cAritradharmanI uttaramAM zratadharmanI vRddhi thAva e prakAranuM praNidhAna anAzaMsAnuM bIja che e kema nakkI thAya ? ethI kahe che - bhagavAne je tAtparyathI je vacano kahela che te tAtparyathI jeomAM zratadharmanI vRddhi thAya che teone anAzaMsArUpa mokSanI prApti thAya che, tethI nakkI thAya ke zrutadharmanI vRddhinuM praNidhAna anAzaMsArUpa mokSanA pariNAmanuM bIja che. ahIM prazna thAya ke zrutadharmanI vRddhithI avazya mokSa thAya che tema kema nakkI thAya ? ethI kahe che - zratadharmanI vRddhi mokSa pratye avaMdhya hetubhAvathI siddha che. kaI rIte zratadharmanI vRddhi mokSa pratye avaMdhya hetubhAvathI siddha che ? te spaSTa karatAM kahe che - jeo bhagavAnanA vacananA yathArtha tAtparyane sparzIne mRtadharmanI vRddhi kare che teone bhagavAnanuM vacana vItarAganuM vacana hovAthI vItarAgatAne anukULa sadIrya ullasita karAve che, tethI zratadharmanI vRddhithI vItarAgatAne anukULa phaLa karatAM anya phaLa prApta thatuM nathI arthAt rAgAdi vRddhirUpa phaLa prApta thatuM nathI ke zratadharmanI vRddhi niSphaLa paNa thatI nathI, tethI nakkI thAya che ke zrutadharmanI vRddhi mokSaphaLa pratye avyabhicArI che. vaLI, jeo zrutane bhaNIne huM vidvAna chuM ityAdi khyAtimAM yatna kare che teomAM paramArthathI zratadharmanI vRddhi thatI nathI, paraMtu zratadharmanA vAcaka zabdonI vRddhi thAya che ane te zabdonI vRddhi jinavacanAnusAra nahi hovAthI mohadhArAnI vRddhinuM kAraNa bane che, paraMtu jeone jinavacanAnusAra saMsAranI raudratAnuM spaSTa jJAna che ane saMsAranA ucchedano upAya sAmAyikanA pariNAmarUpa zratadharmathI mAMDIne yAvatu caudapUrva che tema jANe che teo zratadharmane sAmAyikanA pariNAmanI vRddhinA upAyarUpe ja grahaNa kare che, tethI jema jema zratadharma vadhe che tema tema sAmAyikano pariNAma vRddhi pAme che, je vRddhi pAmIne mokSarUpa phalamAM vizrAMta thAya che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 lalitavistarA bhAga-3 vaLI, kRtadharmanI vRddhimAM asaMga pariNAma che te spaSTa karatAM kahe che - sarva mumukSuo vaDe rAga-dveSamoha rUpa saMganA abhAvathI mokSaphala pratIta karAya che, tethI tenA upAyarUpe mumukSuo jyAre zruta bhaNe che tyAre te zrutanA adhyayanakALamAM paNa te mahAtmAone te te aMzathI rAga-dveSa-mohanA vilayathI asaMgabhAvanuM ja saMvedana thAya che, A rIte zratadharmanI vRddhi mokSarUpa phaLanuM kAraNa che tema batAvyA pachI cAritradharmanI uttaramAM zratadharmanI vRddhinI icchA karI te paNa pAramArthika zratadharmanI vRddhinuM kAraNa che te spaSTa karavA mATe kahe che - jeo prastuta sUtra bolatI vakhate abhilASa kare che ke cAritradharmanI uttaramAM zratanI vRddhi thAva, teomAM zratadharmanI vRddhinI prArthanArUpa zubha pariNAmanuM AropaNa thAya che arthAt te pariNAma haiyAmAM sthira thAya che, tethI te mahAtmA cAritranI prApti pachI paNa zaktine gopavyA vagara mRtadharmanI vRddhimAM avazya yatna karaze; kema ke mokSa arthe ja cAritrano svIkAra karyo che ane mokSa prAptinA atyaMta abhilASapUrvaka pAMca indriyono saMvara karIne cAritranI dhurAne pAmela che ane te mahAtmAne bodha che ke zrutanA abhyAsathI adhika adhika vRddhi pAmato zratadharma kSapakazreNine anukULa mahAbaLasaMcaya karAve che, tethI prastuta sUtra dvArA vAraMvAra cAritradharmanI uttaramAM zratadharmanI vRddhi thAva ema abhilASa karIne avazya zratanI vRddhimAM prayatna kare che, tethI te mahAtmA te bhavamAM ke parimita bhavamAM avazya mokSane prApta karaze. lalitavistarA - zubhametadathyavasAnamatyarthaM, zAlibIjAropaNavacchAlihetuH, dRSTA hyevaM paunaHpunyena tadvRddhiH evamihApyata iSTavRddhiriti, evaM vivekagrahaNamatra jalam, atigambhIrodAra eSa AzayaH, ata eva saMvegAmRtAsvAdanam, nAvijJAtaguNe cintAmaNau yatnaH, na cAnyathA'to'pi samIhitasiddhiH, prakaTamidaM prekSApUrvakAriNAma, ekAntAviSayo goyonivrgsy| lalitavistArArtha - A adhyavasAna mRtadharmanI vRddhinI AzaMsArUpa pariNAma, atyaMta zubha che, zAlibIjanuM AropaNa zAlino hetu che enI jema, dine kAraNathI, A rIte mRtadharmanI vRddhinI prArthanAnA nyAyathI, pharI pharI tenI vRddhi=zAlinI vRddhi, jovAI che, e rIte zAlinI vRddhinA prakArathI, ahIM paNa=prastuta sUtrarUpa zrutastavamAM paNa, AnAthI-pharI pharI zratadharmanI vRddhinI AzaMsAthI, ISTanI vRddhi che=bhRtadharmanI vRddhi che, e rIte=jema zAlinI vRddhimAM jala sahakArI che e rIte, mRtarUpI zAlinI vRddhimAM, vivekagrahaNa jala che. A Azaya=vivekarUpa Azaya, atigaMbhIra udAra che, AnAthI ja=vivekathI ja, saMvegarUpa amRtanuM AsvAdana che, avijJAta guNavALA ciMtAmaNimAM yatna thato nathI. anyathA=ajJAtaguNapaNAne kAraNe yatnanA abhAvamAM, AnAthI paNa=ciMtAmaNithI paNa, Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 puSparavaradI sUtra samIhitanI siddhi nathI, A=ajJAtaguNavALA ciMtAmaNimAM yatna thato nathI tethI phaLanI prApti nathI e, prekSApUrvakArIone pragaTa che, goyonivargano=baLada jevA sAmAnya lokano, ekAMta aviSaya che. nikA:etadbhAvanAyaivAha zubhaM prazastam, etat punaH punaH zrutadharmavRddhyAzaMsAlakSaNam, adhyavasAnaM pariNAmaH, atyartham atIva, kIdRgityAha-zAlibIjAropaNavat-zAlibIjasya punaH punaH nikSepaNamiva, zAlihetuH-zAliphalanimittam, etadeva bhAvayati-dRSTA-upalabdhA, hiH yasmAd, evaM-zrutadharmavRddhiprArthanAnyAyena, paunaHpunyena zAlibIjAropaNasya vRddhaH, tadvRddhiH=zAlivRddhiH, evaM-zAlivRddhiprakAreNa, ihApi-zrutastave, ataH=AzaMsApaunaHpunyAd, iSTavRddhiH shrutvRddhiriti| atha zAlibIjAropaNadRSTAntAkSiptaM sahakArikAraNaM jalamapi pratipAdayatrAhaevaM anantaroktaprakAreNa vivekagrahaNaM, vivekena-samyagarthavicAreNa, grahaNaM-svIkAraH zrutasya, vivekasya vA grahaNaM, tatkimityAha- atra-zrutazAlivRddhau, jalam ambhH| atha vivekameva stuvannAha atigambhIrodAraH, atigambhIraH-prabhUtazrutAvaraNakSayopazamalabhyatvAdatyanuttAnaH, udArazca sakalasukhalAbhasAdhakatvAd, 'eSaH'-vivekarUpaH, 'AzayaH'-pariNAmaH, 'ata eva' vivekAdeva, na tu sUtramAtrAdapi, 'saMvegAmRtAsvAdanaM', saMvego-dharmAdyanurAgo, yaduktam'tathye dharma dhvastahiMsAprabandhe, deve raagdvessmohaadimukte| sAdhau sarvagranthasandarbhahIne, saMvego'sau nizcalo yo'nurAgaH / / 1 / / ' sa eva amRtaM sudhA, tasya AsvAdanam anubhvH| nanu kriyaiva phaladA, na tu jJAnaM, yathoktaM"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM mtm| yataH strIbhakSyabhogajJo na jJAnAt sukhito bhvet||1||' iti, kiM vivekagrahaNena? ityAzakya vyatirekato'rthAntaropanyAsenAha-na-naiva avijJAtaguNe-anirNItajvarAdyupazamasvabhAve, cintAmaNau-cintAratne, yatnaH taducitapUjAdyanuSThAnalakSaNaH, yathA hi cintAmaNI jJAtaguNa eva yatnastathA zrute'pIti jJAnapUrvikaiva phalavatI kriyeti| nanu cintAmaNizcintAmaNitvAdeva samIhitaphalaH syAt, kiM tatroktayatnena? ityAhana ca=naiva, anyathA ajJAtaguNatvena yatnAbhAve, ato'pi-cintAmaNerapi, AstAM zrutajJAnAt samIhitasiddhiH prArthitaparamaizvaryAdisiddhiH, idameva bhAvayannAha- prakaTamidaM pratyakSametat, prekSApUrvakAriNAm buddhimatAM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 lalitavikatA bhAga-3 prekSAcakSuSo viSayatvAd yaduta- jJAnapUrvaH so yatnaH smiihitsiddhiphlH| vyatirekamAha- ekAntAviSayaHsadApyasaMvedyatvAt, goyonivargasya bliiviismpRthgjnsy| paMjikArya : dvimAvanAvAda ..... vastIvasamagraMthananI || AtA bhArata mATe ja kahe che=jeo zratanA paramArthane jANIne cAnnidharmanI uttaramAM zratadharmanI vRddhi thAva e prakAre upayogapUrvaka praNidhAna kare che enA bhAvana mATe ja kahe che - A adhyavasAna pharI pharI mRtadharmanI vRddhinI AzaMsArUpa pariNAma, atyaMta zubha che=prazasta che, kevA prakArano prazasta che ? ethI kahe che - zAlibIjanuM AropaNa zAlino hetu che enI jema=zAlibIjanuM pharI pharI nikSepaNa zAlikalanuM nimitta che enI jema, mRtadharmanI vRddhino adhyavasAya atyaMta zubha che, Ane ja zAlibIjanA AropaNa jevo mRtadharmanI vRddhino adhyavasAya zubha che ene ja, bhAvana kare che - di=je kAraNathI, A rIte zratadharmanI vRddhinI prArthanAnA vyAyathI pharI pharI zAlibIjanA AropaNanI vRddhithI tenI vRddhi jovAyelI che=zAlinI vRddhi jovAyelI che =koI puruSa parimita zAlibIjone bhUmimAM AropaNa kare ane te UgelA bIjone pharI pharI bhUmimAM AropaNa kare to keTalAka kALa pachI pracuramAtrAmAM zAlinI vRddhi jovAyelI che, e rIte zAlinI vRddhinA prakArathI ahIM paNa=zrutastavamAM paNa, AnAthI AzaMsAnA punaHpunaHpaNAthI, ISTanI vRddhi thAya che=bhutanI vRddhi thAya che, have zAlibIjanA AropaNanA daSTAMtathI AkSipta sahakArI kAraNa jalane paNa=zAlinI vRddhimAM jema sahakArI kAraNa jala che tema zrutanI vRddhimAM jalasthAnIya sahakArI kAraNane pratipAdana karatAM kahe che - A rIte anaMtara ukta prakArathI=zAlitA pharI pharI AropaNathI zAlinI vRddhi thAya che e prakAranA anaMtaramAM kahevAyelA prakArathI, vivekanuM grahaNa, samyam arthanA vicArarUpa vivekathI mRtanA svIkArarUpa grahaNa athavA vivekanuM grahaNa te zuM?=vivekanuM grahaNa te zuM? ethI kahe che - ahIM sutarUpI zAlinI vRddhimAM, jala che. have vivekane ja stuti karatAM kahe che=bhutagrahaNamAM viveka ja prabala aMga che ane spaSTa karatAM kahe che - atigaMbhIra udAra A Azaya che=ghaNA zrutAvaraNanA kSathopazamathI labhyapaNuM hovAne kAraNe ati anutAna che arthAt koIpaNa sUtrano artha grahaNa karatAM ghaNA mutAvaraNano thopazama thAya tyAre ja teno pAramArthika bodha thAya che tenA pUrve nahi tethI sUtra viSayaka vivekarUpa Azaya uttAna arthAt uparachallo nathI paraMtu anuttAna arthAt UMDANavALo che ane udAra che; kema ke sakala sukhanuM sAdhakapaNuM che arthAt sadgationI paraMparA dvArA mokSasukhanuM sAdhakapaNuM hovAthI udAra che evo A vivekarUpa pariNAma che, AnAthI ja=vivekathI ja, saMvegarUpa amRtanuM AsvAdana che, sUramAtrathI paNa nahi. saMvegano artha spaSTa kare che - Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 puSparavaradI sUtra saMvega dharmAdino anurAga che, je kahevAyuM che - dhvasta karAyo che hiMsAno prabaMdha jemAM evA tathyadharmamAM, rAga-dveSa-moha AdithI mukta evA devamAM, sarvagraMthanA arthAt mamatvanA saMdarbhathI rahita evA sAdhumAM, je nizcala anurAga e saMvega che. te ja=saMvega ja, amRta=sudhA, tenuM AsvAdava che=anubhava che. nanuthI zaMkA kare che - kriyA ja halane denArI che, paraMtu zAna nahi, je pramANe kahevAyuM che - puruSone kriyA ja phalane denArI che, jJAnalane denAruM manAyuM nathI, je kAraNathI strI ane bhakSyanA bhogane jANanAro jJAnathI sukhI thato nathI. ethI vivekanA grahaNathI zuM? arthAt vivekarUpI jalathI mRtanuM grahaNa phalane denAruM che ema kahevAthI zuM? e prakAranI AzaMkA karIne vyatirekathI athAtaranA upacAsa vaDe kahe cheH abhAvamukhathI dAMtanA upanyAsa kahe che - avizAtaguNavALA ciMtAmaNimAM yatra nathI ja atirgIta javarAdinA upazama svabhAvavALA citAratvamAM tene ucita pUjAdi anuSThAnarUpa yatna thato nathI ja, je pramANe jJAtaguNavALA ciMtAmaNimAM ja yatva che te pramANe zrutamAM paNa che=saMveganA pariNAma dvArA jJAtaguNavALA zratamAM paNa tene anurUpa anuSThAnamAM yatna che, ethI jJAnapUrvaka ja kriyA phulavALI che. nanuthI zaMkA kare che - ciMtAmaNipaNuM hovAthI ja ciMtAmaNi samIhita halavALo thAya, tyAM= ciMtAmaNimAM, ukta yatnathI zuM phalanI prAptine anurUpa pUjadi anuSThAnarUpa yatnathI zuM? arthAt thatva Avazyaka nathI, ethI kahe che - anyathA ajJAtaguNapaNAne kAraNe thananA abhAvamAM, AnAthI paNa=ciMtAmaNi AdithI paNa, samIhitasiddhi nathI ja=prArthita parama ezvarya AdinI siddhi nathI ja, zrutajJAnathI dUra raho=zrutajJAnathI to samIhita siddhi dUra raho, Ane ja=ajJAtaguNane kAraNe yatna thato nathI ethI samIhita siddhi nathI ene ja, bhAvana karatAM kahe che - prekSApUrvakArIone A pragaTa che=buddhimAnone prekSAcakSunuM viSayapaNuM hovAthI A pratyakSa che ema avAya che, te kutathI spaSTa kare che - jJAnapUrvaka sarva yatna samIhita siddhi phalavALo che, vyatirekane kahe che-prekSApUrvakArIo sivAya anyane A pragaTa nathI e rUpa vyatirekane kahe che - goyotivargano=baLada jevA sAmAnya lokano, ekAMta aviSaya che=samyajJAna vagara kriyAthI phaLa maLaze nahi e prakArano ekAMta aviSaya che; kema ke sadA paNa asaMvedhapaNuM che=baLada jevA jIvone ajJAnapUrvakanI kriyA niSphaLa che e prakAre sadA paNa asaMvedha che. bhAvArtha pUrvamAM kahyuM ke cAritradharmanI uttaramAM zrutadharmanI vRddhi thAva, e prakAre jeo vivekapUrvaka praNidhAna kare che teonA cittamAM zratadharmanI vRddhinA sadbhAvanuM AropaNa thAya che, tenAthI teo zratadharmanI vRddhi kare che ane A pramANe pratidina prastuta sUtra bolIne pharI pharI zrutadharmanI vRddhinI AzaMsArUpa adhyavasAya atyaMta zubha che, kevA prakArano zubha che ? te daSTAMtathI batAve che - jema koI puruSa pAse parimita zAlinAM bIjo hoya ane ucitabhUmimAM tenuM AropaNa kare, jethI ghaNA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 lalitavistarA bhAga-3 navA zAlinI vRddhi thAya, pharI te zAlibIjone bhUmimAM AropaNa kare to pUrva karatAM paNa ghaNAM zAlibIjonI vRddhi thAya che, jenAthI krame karIne vipula zAlinI vRddhi prApta thAya che, tema jeo pratidina pharI pharI zratadharmanI vRddhinI AzaMsA kare che ane AzaMsA karyA pachI zakti anusAra zratadharmanI vRddhimAM yatna kare che, vaLI, pharI bIje divase te prakAranI AzaMsA karIne pharI zrutadharmamAM yatna kare che temAM keTalAka kALa pachI vipula pramANamAM zrutadharmanI vRddhinI prApti thAya che. vaLI, zAlibIjanA AropaNamAM sahakArI kAraNa jala che, tethI zAlibIjane jamInamAM AropaNa karyA pachI ucita jalanuM siMcana karavAmAM Ave to te zAlibIjomAMthI zAlinI vRddhi thAya che, tema zrutanI vRddhimAM jalasthAnIya vivekathI zrutanuM grahaNa che arthAt zrutanA pAramArthika tAtparyane sparze te pramANe zrutane grahaNa karavAmAM Ave to te zrutanA adhyayanathI pAramArthika tAtparyane sparze evA arthano bodha thAya che anyathA zrutano zabdamAtrathI bodha thAya che ane zabdamAtrathI thayelo zrutano bodha pAramArthika zrutanI vRddhirUpa banato nathI, paraMtu tIrthakaroe sAmAyikanA sUkSma-sUkSmatara rahasyane batAve te prakAre zrutanuM nirUpaNa karyuM che te tAtparyane sparze tevA vivekathI jeo zrutagrahaNa kare che teomAM mokSanA kAraNabhUta evA zrutajJAnanI vRddhi thAya che ane je te prakAranA kRtanA pAramArthika arthane sparze nahi te rIte zrutagrahaNa kare che te zratagrahaNa lokamAM vidvattAnA pradarzanamAM upayogI hovA chatAM saMsArakSayamAM upayogI nathI. vaLI, RtagrahaNamAM rahelo vivekano Azaya atigaMbhIra ane udAra che, tethI jeone zrutanA tAtparyane sparze tevA ghaNA kRtAvaraNakarmano kSayopazamabhAva varte che teone ja zrataadhyayanakALamAM vivekarUpa Azaya pragaTe che, AthI ja bhASatuSa jevA keTalAka munione smRtibhraMza karAve tevo zrutAvaraNakarmano pracura udaya hovA chatAM gItArtha guru pAsethI zrutanA sArarUpa mA ruSya, mA tuSya e be zabdonA paramArthane sparze evo atigaMbhIra vivekarUpa Azaya maLyo hato, tethI mApatuSa munine te be zabdonA sUkSma paramArthane sparze tevo ghaNA kRtAvaraNano kSayopazamabhAva hato. vaLI, teono vivekarUpa Azaya udAra hato, AthI ja temanA zrutanA bodhamAM sakala sukharUpa mokSanuM sAdhakapaNuM hatuM, tethI jeo zrutanI gaMbhIratAnuM bhAna karIne ane A zrutajJAna mohanAzamAtramAM phalavALuM che te prakAranA udAra bhAvane sparzIne zrutanuM adhyayana kare che teomAM ja vivekarUpa Azaya varte che ane A vivekarUpa AzayathI ja zrutaadhyayana dvArA teo saMveganA amRtanuM AsvAdana kare che ane jeo zabdamAtrathI zrutano bodha kare che teo vidvAna jaNAya, paraMtu saMvegarUpa amRtanA AsvAdananI gaMdhamAtra paNa temane prApta thatI nathI. saMvega zuM che ? te spaSTa kare che - zrutaadhyayanakALamAM vItarAgatAne sparzato mokSa tarapha jato jIvano adhyavasAya saMvega che; kema ke AtmAnA vitarAgabhAvarUpa dharma pratye anurAga e saMvega che, temAM sAkSI batAve che - hiMsAnA prabaMdhathI rahita evA tathya dharmamAM, rAga-dveSa-moha AdithI mukta evA devamAM ane dravya graMtha ane bhAva graMthathI rahita ane aMtaraMga kaSAyothI rahita evA sAdhumAM je nizcala anurAga e saMvega che, tethI e phalita thAya ke jema jema mahAtmA zrata bhaNe che tema tema temanA AtmAmAM sva-bhAvaprANanI hiMsAthI ane pakAyanI hiMsAthI virata evo dharma vRddhi pAme che, tethI vItarAgadevatulya thavA mATe te mahAtmA mahAparAkrama kare che Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukhkharavaradI sUtra 175 ane vItarAgatulya thavA mATe mahAparAkrama karatAM susAdhu pratye rAganI vRddhi karIne tat tulya thavA je yatna kare che te saMvegano pariNAma che. tevo saMvegano pariNAma zrutaadhyayanathI uttarottara prakarSa pAme che je amRtanA AsvAdana jevo che; kema ke amara avasthArUpa mokSanuM prabala bIja che. ahIM prazna thAya ke vivekapUrvaka jJAna grahaNa karavA mAtrathI phaLa prApta thatuM nathI, paraMtu jJAna thayA pachI te prakAranI kriyA karavAthI ja phaLa maLe che, jema koIne suMdara strInuM jJAna hoya ke suMdara bhakSya padArthanuM jJAna hoya teTalA mAtrathI tene strInA bhoganuM sukha thatuM nathI ke bhakSyanA bhogajanya sukha thatuM nathI, paraMtu strInA bhoganI kriyA ke bhakSyanA bhojananI kriyA kare to sukhI thAya che, tema zrutaadhyayana karyA pachI zrutAnusArI kriyAo kare to saMvegasukhanI prApti thAya che, mATe zrutaadhyayanamAM vivekarUpI jalathI zrutanI vRddhi thAya che ane tenAthI saMvegarUpe phaLa maLe che tema kema kahyuM? tethI kahe che - avijJAtaguNavALo ciMtAmaNi koIne prApta thAya topaNa te puruSa tene ucita pUjAdi anuSThAnamAM yatna karato nathI, tema zratamAM paNa jene zrutano pAramArthika bodha che ke bhagavAnanA vacanarUpa zruta jIvane asaMgabhAvamAM ja yatna karavA preraNA kare che teonI jJAnapUrvakanI kriyA phalavALI thAya che, anyanI kriyA phaLavALI nathI tethI e prApta thAya ke jeo vivekapUrvaka zrutaadhyayana karatA nathI teone zrutaadhyayanathI zrutano bodha thAya che topaNa paramArthane sparze evo zratano bodha thato nathI, tethI je zruta bhaNyA che tenA pAramArthika svarUpano temane bodha thato nathI, jema koIne ciMtAmaNi prApta thayo hoya chatAM A ciMtAmaNiratna che tevo bodha nathI, tethI te puruSa ciMtAmaNithI phalaprAptimAM kAraNa bane te prakAre pUjAdi anuSThAnamAM yatna karato nathI, tema jeone zrutaadhyayanathI zrutanI prApti thaI che chatAM vivekapUrvaka adhyayana karela nahi hovAthI te zrutajJAna saMveganI vRddhi dvArA kaI rIte vItarAgatA tarapha javAnA vIryane ullasita kare che teno pAramArthika bodha te jIvane thato nathI teo cAritranI kriyAmAM yatna karaze topaNa vItarAgatAne anukULa asaMgabhAvane ullasita kare te prakAre kriyA karaze nahi, tethI jema ciMtAmaNi maLyA pachI paNa tenA guNanuM jJAna na hoya to te ciMtAmaNithI phaLa maLe nahi, tema jeone vivekapUrvakanA jJAnathI kriyA prApta thaI nathI teonI te kriyA saMsArakSayarUpa phaLanuM kAraNa bane nahi, mATe atigaMbhIra udAra AzayavALA vivekapUrvaka zrutanA adhyayanathI prApta thayelA jJAnapUrvakanI ja cAritranI kriyA phalavALI thAya che. AthI ja bhAvathI cAritra pAmelA paNa mahAtmAo vizeSa vizeSa zrutajJAna vivekapUrvaka grahaNa karIne sUkSma-sUkSmatara jJAnapUrvakanI asaMga kriyA karIne kSapakazreNine prApta kare che tema jeo vivekapUrvaka zrutaadhyayana kare che teo ja te prakAre vivekayukta cAritranI kriyAo karIne samIhita evA saMsArakSayane prApta kare che ane ciMtAmaNi pAmyA pachI paNa jo tenA guNanuM jJAna na hoya to ciMtAmaNithI prArthita parama aizvarya AdinI siddhi thatI nathI, tema jeo te prakAranA vivekapUrvaka zrutaadhyayana karatA nathI teo ciMtAmaNi tulya zrutane pAmIne paNa te prakAranI vivekayukta cAritranI kriyAo nahi karanArA hovAthI saMsArakSayarUpa icchita phaLane prApta karI zakatA nathI. A kathana vicArapUrvaka karanArAone pratyakSa che; kema ke buddhimAna puruSa buddhirUpI cakSuthI joI zake che ke samyajJAnapUrvakano samyagu yatna samIhita siddhine denAra che, tethI vivekapUrvaka jJAnanA rahasyane Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 lalitavistarA bhAga-3 jANavuM joIe, jethI zrutanA pAramArthika tattvano bodha thAya, jenAthI karAyelI ucita kriyA dvArA saMsArano nAza thAya. vaLI, jeo baLada jevI maMdabuddhivALA jIvo che teone vivekapUrvakanuM jJAna kaI rIte ucita yatna dvArA mokSanuM kAraNa che teno paramArtha jaNAto nathI, tethI je je anuSThAna karavAno temane abhilASa thAya te te anuSThAnanA mAtra bAhya AcArono cUlathI bodha karIne te AcAronA sevanathI potAno nisvAra thaze tevo bhrama varte che, tethI maMdabuddhivALA jIvono ekAMtathI A aviSaya che; kema ke teo saMsArakSaya pratye sUkSmabodha ane sUkSmabodhathI niyaMtrita sUkSma kriyA kAraNa che te kyAreya jANI zakatA nathI, tethI potAnA skUlabodhathI ja te te kriyAo karIne toSa pAme che, AthI ja cAritradharmanI uttaramAM zratadharmanI vRddhi thAva, e prakAranuM praNidhAna prastuta sUtrathI teo vAraMvAra karatA hoya topaNa zratanA paramArthane jANavAne abhimukha pariNAma paNa teone thato nathI; kema ke teo baLada jevI skUla buddhivALA che. lalitavistarA - paramagarbha eSa yogazAstrANAm, abhihitamidaM taistaizcAruzabdaiH, 'mokSAdhvadurgagrahaNamiti kaizcit; 'tamogranthibhedAnanda' iti cAnyaiH, 'guhAndhakArAlokakalpama'paraiH; 'bhavodadhidvIpasthAnaM' caanyairiti| na caitad yathAvadavabudhyate mahAmithyAdRSTiH, tadbhAvA'cchAdanAt, ahRdayavatkAvyabhAvamiti, tatpravRttyAdyeva hyatra salliGgam tadbhAvavRddhizca kAvyabhAvajJavat, ata eva hi mahAmithyAdRSTeH prAptirapyaprAptiH, tatphalAbhAvAt, abhvycintaamnnipraaptivt| lalitavistarArtha: A=viveka, cogazAstronuM paramagarbha che-parama rahasya che, te te suMdara zabdo vaDe A=vivekarUpa vastu, kahevAI che yogazAstromAM kahevAI che. zuM kahevAyuM che ? te spaSTa kare che - mokSamArgamAM durganuM grahaNa viveka che e pramANe keTalAka kahe che ane aMdhakAranI graMthinA bhedathI thanAro AnaMda viveka che e pramANe anya kahe che, guphAnA aMdhakAramAM prakAza jevo viveka che ema bIjA kahe che ane bhavarUpI samudramAM dvIpanuM sthAna viveka che ema bIjA kahe che. Ane zrutane, mahAmithyASTi yathAvat jANato nathI; kema ke tenA bhAvanuM AcchAdana che=zrutanA rahasyano bodha thAya tenA bhAvanuM AvAraka karma che, ahRdayavALo puruSa kAvyanA bhAvane jANato nathI, tema mahAmithyAdaSTi vyutanA bhAvane yathAva jANato nathI ema anvaya che, di=je kAraNathI, ahIM=zrutanA arthanA avabodhamAM, tenI pravRtti Adi ja zrutanA artha viSayaka pravRtti Adi ja, sad liMga che ane kAvyanA bhAvanA jJAnavALA puruSanI jema tenA bhAvanI vRddhi bodhanA bhAvanI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 pukhkharavaradI sUtra vRddhi che, AthI ja=yathAvat bodhano abhAva hovAthI ja, mahAmithyArdaSTinI prApti paNa= mahAmithyArdaSTinI zrutadharmanI prApti paNa, spaSTa aprApti che; kema ke tenA phalano abhAva che, jema ayogya jIvane ciMtAmaNinI prApti aprApti che. patrikA : punaH kIdRgityAha paramagarbhaH=paramarahasyam, eSaH = vivekaH, yogazAstrANAM = SaSTitantrAdInAm, kutaH ? yataH abhihitam, idaM - vivekavastuH taistaiH vakSyamANaiH, cAruzabdaiH = satyodArArthadhvanibhiH, 'mokSAdhve 'tyAdi, pratItArthaM vacanacatuSkamapi, navaraM 'mokSAdhvadurgagrahaNa 'miti - yathA hi kasyacit kvacinmArge taskarAdyupadrave durgagrahaNameva paritrANaM, tathA mokSAdhvani rAgAdistenopadrave vivekagrahaNamiti / Aha- 'zrutamAtraniyataM vivekagrahaNaM, tatkimasmAdasya vizeSeNa pRthag jJApanam ? ' -ityAzaGkyAhana=naiva, etat zrutaM, kathaMcitpAThe'pi yathAvad = yatprakArArthavad, yAdRzArthamityarthaH, avabudhyate = jAnIte, mahAmithyAdRSTiH=pudgalaparAvartAdhikasaMsAraH, kathamityAha- tadbhAvAcchAdanAt = bodhabhAvA'varaNAt, dRSTAntamAha- ahRdayavad=avyutpanna iva, kAvyabhAvamiti =zRGgArAdirasasUcakavacanarahasyamiti, ataH kathaM zrutamAtraniyataM vivekagrahaNamiti ? kuta idamitthamityAha- tatpravRttyAdyeva, hiH = yasmAt, tatrAvabuddhe zrutArthe pravRttivighnajayasiddhiviniyogA eva, na punaH zrutArthajJAnamAtram, atra = zrutArthAvabodhe, sad = avyabhicAri, liGgam =gamako hetuH, kimetAvadeva ? na ityAha- tadbhAvavRddhizca = bodhabhAvavRddhizca, kAvyabhAvajJavat-kAvyabhAvajJasyeva kAvye iti dRSTAntaH, ata eva = yathAvadanavabodhAdeva, hiH = sphuTaM, mahAmithyAdRSTeH uktalakSaNasya, prAptiH adhyayanAdirUpasya zrutasya, aprAptiH, kuta ityAha- tatphalAbhAvAd = yathAvadavabodharUpaphalAbhAvAt, kiMvadityAha - abhavyacintAmaNiprAptivat yathA hi atinirbhAgyatayA'yogyasya cintAmaNiprAptAvapi tadjJAnavattvAbhAvAnna tatphalaM, tathA asya zrutaprAptAvapIti / pArtha: punaH kIdRgityAha zrutaprAptAvapIti / / vaNI, Depo che ? = viveka Depo che ? methI he che yogazAstrono=SaSThitaMtra Adino, A paramagarbha che=viveka parama rahasya che, kayA kAraNathI yogazAstronuM parama rahasya che ? ethI kahe che je kAraNathI kahevAnArA te te suMdara zabdo vaDe=mokSa aghna ityAdi satya-udAra arthavALA dhvanio vaDe, A vivekarUpa vastu kahevAI che, vacanacatuSka paNa pratIta arthavALuM che, phakta mokSa aghna durganuM grahaNa eno artha spaSTa kare che je pramANe koIka puruSane koIka mArgamAM cora Adino upadrava hote chate durganuM grahaNa ja paritrANa che, te pramANe mokSamArgamAM rAgAdi coro vaDe upadrava hote chate vivekanuM grahaNa paritrANa che ema anvaya che. - - Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 lalitavistarA bhAga-3 gAdathI zaMkA kare che - RtamAtrathI niyata vivekanuM grahaNa che, te kAraNathI AnAthI=mutathI, AnA vizeSa vaDe=vivekanA vizeSa vaDe, pRthar jJApana kayA kAraNathI che? athata zrutathI vivekanuM pRthar jJApana Avazyaka nathI e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - A=kRta, koIka rIte pAThamAM paNa koIka AzayapUrvaka adhyayanamAM paNa, yathAvatha...kAra arthavALA zratane=jevA prakAranA arthavAnuM che tevA prakAranA arthavALA zrata, mahAmithyAdaSTi pugalaparAvartathI adhika saMsAravALo jIva, jANato nathI ja, kema mahAmithyAdaSTi vyuta bhaNavA chatAM zratanA yathArtha arthane jANato nathI ? ethI hetu kahe che - tenA bhAvanuM AcchAdana che=zratathI yathArtha bodha thAya tevA bhAvanuM AvaraNa che=mahAmiththAdaSTimAM yathArtha bodhanuM AvAraka jJAnAvaraNIyakarma che, dAMtane kahe che - jema ahadayavALo puruSa kAvyano bhAva=muMgAra Adi rasasUcaka vacananA rahasyane avyutpanna buddhivALo jIva jema, jANato nathI, tema mahAmithyAdaSTi vyutanA rahasyane jANato nathI, AthI mahAmithyAdRSTi kRtaadhyayana dvArA paNa zratanA paramArthane jANato nathI AthI, zratamAtrathI niyata viveka grahaNa kevI rIte hoya? arthAt zratamAtrathI niyata vivekanuM grahaNa nathI, kayA kAraNathI A A pramANe che?=mahAmithyAdaSTi mutaadhyayana kare che chatAM vivekanuM grahaNa thatuM nathI e e pramANe kayA kAraNathI che ? ethI kahe che - kije kAraNathI, avabuddha evo te kRtano artha hote chate pravRtti, vidhvajaya, siddhi, viniyoga ja ahIM kRtanA avabodhamAM, saliMga che=AvyabhicArI gaka hetu che, paraMtu zratanA arthanuM jJAna mAtra nahi, zuM ATaluM ja che? =mutanA arthano bodha thaye chate pravRtti Adi liMga che eTaluM ja che?, nahi, ethI kahe che-eTaluM ja nathI, anya paNa che e pramANe kahe che - tadbhAvanI vRddhi che=zratanA bodhabhAvanI vRddhi che=zratano yathArtha bodha thAya to jema pravRtti Adi liMgo che tema bodha bhAvanI vRddhi paNa che, kAvyanA bhAvanA jANanAranI jema=kAvyanA bhAvanA jANanArane jema kAvyamAM bodhanI vRddhi thAya che e dAMta che, AthI ja yathArtha anavabodha hovAthI ja, ukta lakSaNavALA mahAmithyAdRSTinI=pudgalaparAvartathI adhika saMsAravALA mahAmithyASTinI, adhyayanAdirUpa zratanI prApti spaSTa aprApti che, kayA kAraNathI ethI kahe che=mahAmithyASTi jIvo paNa mRtanuM adhyayana kare che chatAM tenI prApti aprApti kayA kAraNathI che? ethI kahe che - tenA phalano abhAva hovAthI mutaadhyayanajanya yathAvat avabodharUpa phalano abhAva hovAthI, zratanI prApti aprApti che ema avaya che, konI jema ? ethI kahe che konI jema zratanI prApti aprApti che ? ethI kahe che - abhavyane ciMtAmaNinI prAptinI jema=je pramANe ati nirbhAgyapaNAne kAraNe ayogya jIvane ciMtAmaNinI prAptimAM paNa tenA jJAnavAtapaNAno abhAva hovAthI A ciMtAmaNi san rIte ArAdhanA karAya to sarva phaLane Ape che e prakAranA jJAnano abhAva hovAthI, tenuM phaLa nathIete puruSane ciMtAmaNinuM phaLa nathI, te pramANe Ane=mahAmithyAdaSTine, zratanI prAptimAM paNa sadgatinI paraMparA dvArA pUrNa sukhamaya mokSarUpa zratanI prAptinuM phaLa maLatuM nathI. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukharavaradI sUtra 179 bhAvArtha : pUrvamAM kahyuM ke cAritradharmanI vRddhi pachI zratadharmanI vRddhi thAva e prakArano adhyavasAya zubha che ane tenAthI ja zratadharmanI vRddhi thAya che, tenAthI iSTanI vRddhi thAya che ane temAM vivekanuM grahaNa jalasthAnIya che zratadharma yathArtha tAtparyane sparze te rIte grahaNa karavAmAM Ave to vivekarUpI jalathI pAramArthika zrutanI vRddhi thAya che ane A viveka yogazAstronuM parama rahasya che arthAtu mokSamArgane spaSTa karanArA yogazAstranuM e ja parama rahasya che ke zrutajJAna yathArtha tAtparyane sparze te rIte adhyayana karavAthI sarva kalyANanI prApti thAya, anyathA nahi. viveka yogazAstronuM parama rahasya kema che ? te spaSTa karavA mATe yogagraMthomAM te te darzanavALAe vivekane kayA zabdothI batAvela che ? te kahe che - mokSamArgamAM durganA grahaNarUpa viveka che ema keTalAka kahe che, jema koI mArga cora Adi upadravavALo hoya ane iSTa sthAnamAM janAra pathika cora Adino upadrava Ave tyAre durgano Azraya kare to upadravathI surakSita thaIne ucita kALe gamana karIne iSTa nagare pahoMce che, tema jeo saMsAranA svarUpathI udvigna thayA che, tethI mokSamAM javA mATe prasthita che chatAM rAgAdi ApAdaka aMtaraMga saMskAro ane rAgAdi ApAdaka karmo ane rAgAdi karmane vipAkamAM lAve tevAM bAhya nimittA prApta thAya tyAre mokSamArgamAM teonuM gamana alanA pAme che ane jo teo vivekapUrvaka zrutane grahaNa kare to te zruta tevA saMyogamAM kaI rIte AtmAnuM rakSaNa karavuM joIe tenI ucita dizA batAve che, tenAthI te jIvo mokSamArgamAM cora jevA rAgAdi bhAvonA upadravathI AtmAnuM rakSaNa karI zake che ane jeo vivekapUrvaka zruta grahaNa karatA nathI teo zrutanA vacanAnusAra bAhya kriyAo kare che topaNa aMtaraMga mohanA saMskAro, mohanIyakarmano udaya ane mohanIyakarmane udayamAM lAvavAnI bAhya sAmagrIne pAmIne bAhya AcArathI mokSamArgamAM pravRtta hovA chatAM rAgAdi bhAvo karIne vinAza pAme che, AthI ja maMgu AcArya zrutanA bahu adhyayanavALA hovA chatAM temaNe zrutanA tAtparyane vivekapUrvaka grahaNa na karyuM, tethI mAna-khyAti-5rSadA Adi bhAvono Azraya karI manuSyajanma niSphaLa karyo, tethI mokSa mATe prasthita hovA chatAM vivekanA agrahaNane kAraNe rAgAdi bhAvothI lUMTAyA. vaLI, keTalAka kahe che ke viveka tamograMthinA bhedathI thanArA AnaMda svarUpa che. jema koI jaMgalamAM rahelA hoya, gADha aMdhakAra vyApta hoya ane mArga atyaMta viSama hoya tyAre te jaMgalamAMthI nIkaLIne iSTa sthAnamAM javuM duSkara bane che tyAre dIpaka AdinI prApti thAya to tene AnaMda thAya che; kema ke te prakAzanA baLathI pote iSTa nagare pahoMcaze tevo vizvAsa thAya che, tema saMsAranA cakrAvArUpa mahA jaMgalamAM paDelA jIvane mukta avasthA ja iSTa sthAna dekhAya che, topaNa te sthAnamAM javAmAM bAdhaka gADha jJAnAvaraNIyakarma vidyamAna hovAthI mArga spaSTa dekhAto nathI tevA jIvane sarvajJanA vacanarUpa zrutajJAnanI yathArtha tAtparyathI prApti thAya tyAre bahiraMga ucita pravRttio dvArA kaI rIte aMtaraMga ghAtakarma nAza karavAno yatna thaI zake tenA paramArthane sparze tevo bodha vivekathI prApta thAya che, tethI aMdhakArano bheda thavAne kAraNe A prakAre yatna karIne avazya huM A saMsAra aTavIthI para evA iSTa sthAnamAM pahoMcIza evo spaSTa nirNaya thAya che, tethI AnaMda thAya che, te AnaMda tamograMthinA bhedathI thanAro viveka che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 lalitavistarA bhAga-3 vaLI, bIjA kahe che ke gADha aMdhakAramAM Aloka jevo viveka che, jema gADha aMdhakAramAM rahelA jIvane kayA javuM tenI koI sUjha paDatI nathI, temAM prakAza thavAthI e harSita thAya che, tema gADha aMdhakAra svarUpa saMsAramAM rahelA jIvane vivekanA baLathI zratanuM pAramArthika tAtparya dekhAya che, tethI mAre mArA hita mATe zuM karavuM ucita che teno nirNaya karI zake che tevA prakAza jevo A viveka che. vaLI, bhavarUpI samudramAM dvIpa jevo viveka che. jema koI puruSo ucita rIte nAva AdithI samudra pasAra karatAM hoya ane samudramAM tophAna thavAthI nAva Adino bhaMga thAya tyAre teo atyaMta asurakSita bane che te vakhate samudramAM dvIpa maLe to teo kaMIka surakSita bane che, tema saMsArarUpI samudramAM paDelA jIvone mohanA upadravone kAraNe koI bhavamAM surakSitatA nathI, te sthitimAM durgatiothI AtmAnuM rakSaNa karI zake tevA vivekanI prApti thAya ane teo vivekapUrvaka zrutanuM grahaNa kare to durgationA paribhramaNanA upadravothI surakSita bane che, tethI viveka bhavarUpI samudramAM dviIpanI prApti jevo che. ahIM prazna thAya ke je jIvo bhagavAnanA zAsanane bAhyathI paNa pAmyA che ane tenA kAraNe mRtaadhyayana Adi kare che ane mAne che ke zrutaadhyayana Adi kriyAthI ame mArgamAM surakSita chIe, tethI teone zrutamAtranA grahaNathI niyata vivekanI prApti che; kema ke bhogavilAsanI pravRtti choDIne zrutaadhyayana kare che, tapa-saMyamanI kriyA kare che te ja teono viveka che, mATe zrutaadhyayanathI pRtha| jalasthAnIya vivekanuM grahaNa kema karyuM ? tethI kahe che - mahAmithyAdRSTi jIvo zrutaadhyayana kare to paNa zrutanA pAramArthika tAtparyane sparzatA nathI; kema ke jeomAM gADha viparyA che teo zrutaadhyayana kare che, bAhya tapa Adi kriyA kare che to paNa temane saMganI pariNatimAM atyaMta sArabuddhi hovAthI mRtadharma vitarAgatAne abhimukha yatna kaI rIte karAve che tenA paramArthane teo jANI zakatA nathI, tethI kvacit zrutaadhyayana karIne paNa AlokamAM mAna-khyAti AdimAM ja teonuM citta vizrAMta thAya che, to kvacit paralokanAM bAhya samRddhinAM sukhomAM ja teonuM citta vizrAMta thAya che, tethI zrutaadhyayana dvArA gADha aMdhakArane bhede te prakAre vivekapUrvaka zrutanuM grahaNa karatA nathI; kema ke te jIvomAM te prakAre zrutanA tAtparyane sparze tevA bodhanA bhAvanuM AvAraka karma pracura che, tethI viveka vagara zruta grahaNa karIne ke tapa-saMyamanI kriyA karIne paNa teo manuSyabhavane niSphaLa kare che. jema kAvyanA zRMgArAdi rasasUcaka vacananA rahasyane jANavAmAM Avyutpanna puruSa kAvyane sAMbhaLe topaNa kAvyanA paramArthane sparzato nathI, tema gADha viparyAsavALA jIvo sarvajJanA vacanarUpa zrutanuM adhyayana kare to paNa tenA paramArthane sparzatA nathI. kema teo zratanuM adhyayana karIne tapa-saMyamanI pravRtti karanArA hovA chatAM zratanA paramArthane prApta karI zakatA nathI ? tethI kahe che - jeone zrutaadhyayana dvArA pAramArthika tattvano bodha thAya che teo aMtaraMga rIte AtmAnA parama zatru evA kaSAyanA unmelanane anukULa satata pravRtti kare che, jenA baLathI vidhvajaya, siddhi ane viniyogane paNa avazya prApta kare che, AthI ja avirata samyagdaSTi jIva paNa tIvra aviratino udaya hovA chatAM zrutathI tattvane pAmyA pachI potAnI zaktinuM samyagu Alocana karIne potAnI bhUmikA anusAra te te bAhya Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 puSparavaradI sUtra pravRtti karIne virati AvAraka kaSAyonA nAza mATe pravRtti kare che ane punaH punaH pravRttinA baLathI kramasara upara uparanI bhUmikAmAM javAmAM bAdhaka vighnono jaya kare che ane vidhvajaya karyA pachI pharI pharI daDha prayatna karIne te te guNone prakRtirUpe prApta kare che te siddhirUpa che ane prApta thayelA guNono ucita viniyoga karIne guNavRddhi mATe satata yatna kare che ane jeo vivekapUrvaka zruta bhaNatA nathI teonuM zrutanA arthanuM jJAnamAtra te prakAre pravRtti AdinuM kAraNa banatuM nathI, ethI nakkI thAya che ke teone zrutaadhyayanathI paNa paramArthanI prApti thaI nathI; kema ke vivekano abhAva che. vaLI, jeo vivekapUrvaka zrutaadhyayana kare che teone jema pravRtti Adi saliMganI prApti che tema bodhanA bhAvanI vRddhinI paNa prApti che. je rIte kAvyanA bhAvane jANanAra puruSa jema jema navAM navAM kAvyo bhaNe tema tema kAvyonA sUkSma-sUkSmatara rahasyane prApta kare che, te rIte jeo vivekapUrvaka navuM navuM zruta jema jema grahaNa kare che tema tema sUtranA sUkSma-sUkSmatara rahasyane prApta kare che. vaLI, jeo mahAmithyAdRSTi che teo zruta bhaNIne aMtaraMga zatruonA nAzamAM pravRtti Adi karatA nathI tema zrutanA sUkSma-sUkSmatara vizeSavizeSatara bodhanA bhAvanI vRddhi karatA nathI, AthI ja mahAmithyAdRSTine adhyayana AdirUpa zratanI prApti thaI che te spaSTa aprAptirUpa ja che; kema ke zrutaprApti dvArA potAnA AtmAnA hitanA upAyano teone yathAvat bodha thato nathI, jema koI ati nirbhAgyavALo puruSa koIka rIte ciMtAmaNi ratna prApta kare, paraMtu A ciMtAmaNi ratna vidhipUrvaka ArAdhavAthI sarva icchAone pUrNa kare che tevuM jJAna nahi hovAthI ciMtAmaNinA phaLane prApta karato nathI, AthI ja tevo bhAgyahIna ayogya jIva sAmAnya dhananA mUlyathI te ciMtAmaNine ApI de che, paraMtu ciMtAmaNinA vAstavika phaLane prApta karato nathI, tema mahAmithyAdRSTi paNa zrutanI prApti karIne tuccha evA AlokanAM khyAti Adine prApta kare che, paraMtu zratanA paramArthano bodha nahi hovAthI zrutanA vacananuM avalaMbana laIne aMtaraMga zatrunA ucchedamAM yatna karato nathI, tethI aMtaraMga zatrujanya duHkhanI paraMparAthI te puruSa AtmAnuM rakSaNa karI zakato nathI. lalitavistarA - mithyAdRSTestu bhaved dravyaprAptiH; sA'darAdiligA anAbhogavatI; na tvasyAsthAna evAbhinivezaH, bhavyatvayogAt; tccaivlkssnnm| prAptaM caitadabhavyairapyasakRta, vacanaprAmANyAt, na ca tataH kiJcit, prastutaphalalezasyApyasiddheH, paribhAvanIyametadAgamajJairvacanAnusAreNeti, evamanyeSAmapi sUtrANAmartho veditavya iti digmaatrprdrshnmett| lalitavistarArtha:- - - - vaLI, mithyAdaSTine dravyaprApti thAya=mithyAdaSTi jIva zrutaadhyayana kare topaNa mithyAta maMda hovAthI bhAvasRtanuM kAraNa bane tevA dravyazratanI prApti thAya, te=dravyazrutanI prApti, Adara Adi liMgavALI anAbhogavALI che, vaLI, Ane mithyAdaSTine, asthAnamAM ja abhiniveza Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 lalitavistarA bhAga-3 nathI; kema ke bhavyatvano yoga che=bhAvakRtanA kAraNarUpa yogyatvano yoga che, vaLI, te AvA lakSaNavALuM che. ane A=kRta, abhavya vaDe paNa aneka vakhata prApta karAyuM che, kema ke vacananuM prAmANya che, tethI mRtaprAptithI kaMI nathI=kaMI phala nathI; kema ke prastuta phalanA lezanI paNa asiddhi che, A=kRtamAtranI prApti kaMI lavALI nathI e, AgamanA jANanArAe vacana anusArathI paribhAvana karavuM joIe, A rIte dhammatara vaDhau e sUtrano atyAra sudhI artha karyo e rIte, anya paNa sUtrono artha jANavo, A dimAganuM pradarzana che=graMthakArazrIe prastuta sUtrano artha karyo e anya sarva sUtronA arthane jANavA mATe dizAmAtranA pradarzanarUpa che. les: bhavatu nAmaivaM mahAmithyAdRSTeH, mithyAdRSTestu kA vArtA? ityAhamithyAdRSTestu dharmabIjAdhAnArhasya, bhavet syAt, drvypraaptiH=bhaavshrutyogydrvyshrutpraaptiH| kIdRg ityAha- sA AdarAdiligA=AdaraH karaNe prItirityAdiliGgA, anAbhogavatI-samyak shrutaarthopyogrhitaa| nanu mithyAdRSTirmahAmithyAdRSTyoranAbhogAdyavizeSAt kaH prativizeSaH? ityAha- na tu=na punaH asya= mithyAdRSTeH, asthAna eva=mokSapathapratipanthinyeva bhAve, abhinivezaH=AgrahaH, sthAnAbhinivezasyApi tasya bhAvAt, kuta evamityAha- bhavyatvayogAt=bhAvazrutayogyatvasya bhAvAt, asthAnAbhiniveza eva hi na, tadbhAvAt asyaiva hetoH svarUpamAha- tacca-tatpunarbhavyatvam, evaMlakSaNam asthAne sthAne cAbhinivezasvabhAvam, ityanayorvizeSo jnyeyH| mahAmithyAdRSTeH prAptirapyasyAsaMbhavinI, kutastasya phalacintA? ityAha prAptaM labdhaM, 'ca' kAraH uktasamuccaye, etat zrutam, abhavyairapi ekAntamahAmithyAdRSTibhiH kiM punaranyamithyAdRSTibhiH, asakRd-anekazaH, kuta ityAha- vacanaprAmANyAt-sajIvAnAmanantazo graiveyakopapAtaprajJApanAprAmANyAt, evaM tarhi tatphalamapi teSu bhaviSyatItyAha- na ca-naiva, tataH zrutaprApteH, 'kiJcit' phalamiti gamyate, kuta ityAha- prastutaphalalezasyApi-prakRtayathAvadbodharUpaphalAMzasyApi, AstAM sarvasya, asiddheH aprApteH, tatsiddhAvalpakAlenaiva srvmuktipraaptiprsnggaat| zikSArtha :__bhavatu nAmaivaM ..... sarvamuktiprAptiprasaGgAt / / mA zatapUrvamA 4 me zata, HelfNyAne yA mahAmithyASTine mRtaadhyayana niSphaLa thAva, paraMtu mithyAdaSTinI kaI vArtA che?=mithyAdaSTi zrataadhyayana kare tenAthI tene zuM prApta thAya ? ethI kahe che - dharmabIjAdhAtAdi yogya evA mithyASTine dravyaprApti thAya=bhAvakRtane yogya evA dravyazratanI prApti thAya, kevA prakAranI dravyazratanI prApti Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSparavaradI sUtra 183 thAya ? ethI kahe che - te dravyacutanI prApti, Adara Adi liMgavALI anAbhogavALI che Adara karaNamAM prIti che ItyAdi liMgavALI samyam zrutanA arthatA upayoga rahita zrutanI prApti che. nanuthI zaMkA kare che - mithyAdaSTino ane mahAmithyAdRSTino anAbhoga Adi avizeSa hovAthI kayo prativizeSa che ?=zuM bheda che ? ethI kahe che - vaLI, Ane mithyAdRSTi, asthAnamAM ja= mokSapadapratipaMthI ja bhAvamAM, abhiniveza nathI=mokSapathanA pratipaMthI evA saMganA pariNAmamAM ja Agraha nathI; kema ke sthAna abhinivezano paNa tene bhAva che=mokSane anukULa evA kaSAyonA ucchedanA abhinivezano paNa tene bhAva che, kayA kAraNathI A pramANe che?=mithyAdaSTine sthAna ane asthAna baMnemAM abhinivezano bhAva che e pramANe kayA kAraNathI che ? ethI kahe che - bhavyatvano yoga hovAthI=bhAvakRtanA yogyatvano saddabhAva hovAthI mithyAdaSTine sthAnamAM paNa abhinivezano bhAva che ema atraya che, asthAnamAM abhiniveza ja nathI; kema ke teno bhAva che= sthAnamAM abhinivezano sadbhAva che, A ja hetunA svarUpane kahe che-mithyAdaSTimAM rahelA bhavyatvarUpa hetunA svarUpane kahe che - vaLI, te AvA lakSaNavALuM che=te bhavyatva asthAnamAM ane sthAnamAM abhiniveza svabhAvavALuM che, ethI A beno=mahAmithyAdaSTi ane mithyAdaSTi beno, vizeSa jANavo. mahAmithyAdaSTine AnI prApti paNa=bhavyatvanI prApti paNa, asaMbhavinI che, tenA phalanI ciMtA kathAthI hoya=mahAmithyAdaSTine zratanA pAramArthika phalanI saMbhAvanA kayAthI hoya ? arthAta hoya nahi, ethI kahe che - ane A zruta, abhavyo vaDe paNa aneka vakhata prApta karAyuM che=ekAMta mahAmithyAdaSTi vaDe paNa aneka vakhata prApta karAyuM che, anya mithyAdRSTio vaDe zuM? kAra uktanA samuccayamAM che, kayA kAraNathI ? ethI kahe che kayA kAraNathI abhavyo vaDe paNa aneka vakhata A zrata prApta karAyuM che ? ethI hetu kahe che - vacananuM prAmAya che=sarva jIvone avaMtI vakhata raiveyakanA upapAtanA kathananuM prAmANya che, A rIte to=abhavyone zratanI prApti dvArA raiveyakanI prApti thAya che e rIte to, tenuM phala paNa=zratanuM phala paNa, teone thaze, ethI kahe che - tenAthI= zratanI prAptithI, kaMI phala tathI ja abhavyone kaMI phala nathI ja, lalitavistarAmAM vizva pachI patna zabda adhyAhAra che ethI pamiti ane kahela che, kayA kAraNathI ? ethI kahe cheHabhavyane zrutanI prAptithI kaMI kula nathI e pramANe kayA kAraNathI che ? ethI hetu kahe che - prastuta phalanA lezanI paNa=prakRta evA zrutanA yathAvat bodharUpa phalAMzanI paNa, asiddhi che=aprApti che. saMpUrNa phalanI prApti to dUra raho; kema ke tenI siddhimAM=prakRta zrutanA yathAvat bodharUpa phalAMzanI siddhimAM, alpakAlathI ja sarvane muktinI prAptino prasaMga thAya=badhA jIvone muktinI prAptino prasaMga prApta thAya. bhAvArtha : pUrvamAM kahyuM ke mahAmithyASTi jIvane zrutaadhyayanathI paNa yathArtha bodha thato nathI, tethI tenI zratanI prApti paramArthathI aprApti ja che, tyAM prazna thAya ke jeonuM mithyAtva utkaTa nathI, paraMtu kaMIka maMda thayuM che Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 lalitavistarA bhAga-3 tevA mithyASTine koIka nimitte bhagavAnanA zratanI prApti thAya te kevI che ? tethI kahe che - mithyASTine bhAvakRtanuM kAraNa bane evA prakAranI dravyazratanI prApti che ane evA maMda mithyAdRSTi jIvone dharmabIjanuM AdhAna Adi dravyazrutathI thAya che, vaLI, te dravyazrutanI prApti Adara Adi liMgavALI ane anAbhogavALI che, tethI e prApta thAya ke maMda mithyAdRSTi jIvone bhagavAnanA vacanAnusAra zrutaadhyayana Adi ucita kriyAo karavAmAM prIti varte che, chatAM zrutanA pAramArthika tAtparyane sparzI zake evA upayogathI rahita teonI zrutanI prApti che. ahIM prazna thAya ke jema mizrAdaSTi jIvane zrutanA pAramArthika tAtparyamAM upayoga nathI tema mahAmithyAdRSTine paNa zrutanA pAramArthika tAtparyamAM upayoga nathI, tethI mahAmithyAdRSTi ane mithyAdRSTi baMnemAM anAbhoga samAna che, tethI mahAmithyASTimAM ane mithyAdRSTimAM zuM bheda che ? ethI kahe che - mahAmithyAdRSTi jIvone asthAnamAM ja abhiniveza hoya che; kema ke gADha mithyAtva avasthAmAM jIvane saMgajanya sukha ja sukha dekhAya che, asaMga avasthAmAM sukha dekhAtuM nathI, paraMtu asaMga avasthA nisAra che tema jaNAya che, tethI pratikULa saMgamAM duHkha ane anukULa saMgamAM sukha e prakAranI sthirabuddhi varte che, tethI anukULa saMyogajanya sukhanA arthI evA mahAmithyAdRSTi jIvo kvacit mAna-khyAti mATe ke kvacit devomAM dekhAtA sukha mATe paraloka arthe zrutaadhyayana Adi kare, paraMtu kaSAyajanya klezanA uccheda mATe teone kyAreya leza paNa Agraha thato nathI, jyAre mithyAdRSTi jIvone asthAnamAM ja abhiniveza nathI, paraMtu sthAnamAM paNa abhiniveza che, AthI ja maMda mithyAtvane kAraNe kaSAyonI alpatAmAM paNa teone kaMIka sukha jaNAya che ane kyAreka bhautika sukhomAM paNa sukhabuddhi thAya che, paraMtu bhautika sukho AtmAnI vikRti ja che tevI sthirabuddhi thaI nathI, tethI vikArI sukhamAM paNa sukhabuddhi kare che ane kaMIka vivekane kAraNe jinavacanAnusAra tattvamAM paNa abhiniveza kare che, jenAthI mithyAdRSTi jIvone paNa yogabIjo AdinA kramathI guNasthAnakanI vRddhi thAya che, kema ke temAM bhAvakRtanI prAptinI yogyatA che. kema teomAM bhAvazrutanI prAptinI yogyatA che? AthI kahe che - asthAnamAM abhiniveza ja teone nathI=jema mahAmithyAdaSTi jIvone asthAnamAM abhiniveza ja ekAMtathI che tevo abhiniveza mithyAdRSTi jIvone ekAMtathI nathI, AthI ja sthAnamAM abhinivezane kAraNe bIjAdhAna AdinI prApti thAya che ane mithyASTimAM raheluM bhavyatva AvA lakSaNavALuM che=asthAnamAM ane sthAnamAM abhiniveza svabhAvavALuM che ane mahAmithyASTinuM svarUpa asthAnamAM ja abhiniveza svabhAvavALuM che, ethI mahAmithyAdRSTi ane mithyAdRSTino bheda che. mahAmidRSTine dravyazrutanI prApti paNa saMbhavatI nathI te spaSTa karavA mATe kahe che - ekAMta mahAmithyAdaSTi evA abhavya jIvoe paNa aneka vakhata zratanI prApti karI che. ahIM prazna thAya ke abhavyone paNa aneka vakhata zratanI prApti thaI che te kema nakkI thAya ? ethI kahe Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukharavaradI sUtra, 185 sarva jIvoe anaMtI vakhata raiveyakamAM upapAtane prApta karyo che, e prakAranuM zAstravacana che, tethI nakkI thAya che ke mahAmithyAdRSTi jIvo bahulatAe naraka-tiryaMca Adi bhavomAM ja bhaTake che, koIka rIte zubha bhAva karIne manuSyabhavane pAme che ane temAM paNa bhagavAnano mRtadharma prApta karIne saMyama grahaNa karIne bAhya AcaraNAnA baLathI ane zubha lezyAnA baLathI kyAreka navamA greveyakane prApta kare che ane tevI prApti anaMtakALe hovA chatAM dIrgha anaMtakALamAM prAyaH badhA jIvone anaMtI vakhata prApta thAya che ane dravyazrutane pAmyA pachI paNa gADha viparyaya hovAne kAraNe teone asthAnamAM abhiniveza ja varte che, paraMtu vItarAganuM A vacana vitarAgatAnI prAptinuM eka bIja che tevo leza paNa pariNAma teone thato nathI, AthI ja teo jinamAM kuzala citta Adi pariNAmarUpa yogabIjone prApta karatA nathI, tethI ja anaMtI vakhata zruta pAmavA chatAM teo saMsAranA kSayane anukULa leza paNa prayatna karatA nathI, mATe teone zrutanuM pAramArthika phaLa leza paNa prApta thatuM nathI. A kathana Agama anusArathI zAstranA jANanAra puruSe paribhAvana karavuM joIe, jethI zratanA pAramArthika bhAvane jANavAne anukULa utkaTa jijJAsA thAya, anyathA zrutaadhyayana paNa niSphaLa che. vaLI, graMthakArazrIe prastuta sUtrano artha karyo ke cAritradharmanI vRddhi pachI zratadharmanI vRddhi thAva, tenAthI phalita thAya che ke zratadharma uttara-uttaranA sUkSma cAritrane pragaTa karIne kSapakazreNinuM prabaLa kAraNa che. e rIte ja dareka sUtrano artha sUkSma buddhithI vicAravo joIe, jethI dareka sUtra cAritraprApti pachI paNa kaI rIte kSapakazreNine anukULa sUkSmabodhamAM upakAraka che teno paramArthathI bodha thAya ane te bodha karAvavA mATe ja graMthakArazrI dizAmAtra batAve che. lalitavistarA - evaM praNidhAnaM kRtvaitatpUrvikA kriyA phalAyeti zrutasyaiva kAyotsargasaMpAdanArthaM paThati paThanti vA 'suyassa bhagavao karemi kAussaggamityAdi yAvad vosirAmi, vyAkhyA pUrvavat navaraM 'zrutasyeti= pravacanasya sAmAyikAdicaturdazapUrvaparyantasya, 'bhagavataH' samagraizvaryAdiyuktasya, siddhatvena samagrezvaryAdiyogaH, na hyato vidhipravRttaH phalena vaJcyate; vyAptAzca sarvepravAdA etena; vidhipratiSedhA'nuSThAnapadArthAvirodhena ca varttate, (1) 'svargakevalArthinA tapodhyAnAdi karttavyam, sarve jIvA na hantavyA' itivacanAt; (2) 'samitiguptizuddhA kriyA asapatno yoga' itivacanAt; (3) 'utpAdavigamanauvyayuktaM sat, ekadravyamanantaparyAyamartha' itivcnaaditi| kAyotsargaprapaJcaH prAgvat, tathaiva ca stutiH, yadi paraM zrutasya, samAnajAtIyabaMhakatvAt, anubhavasiddhametat tajjJAnAM; calati samAdhiranyatheti prakaTam, aitihyaM caitadevamato na baadhniiym| iti vyAkhyAtaM 'puSkaravaradvIpArddha' ityaadisuutrm| Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. lalitavistarA bhAga-3 lalitavistarArtha : A rIte praNidhAna karIne=pUrvamAM pukharavaradIva sUtranuM varNana karyuM e rIte caityavaMdana karanAra mahAtmA zratanA pAramArthika svarUpanuM praNidhAna karIne arthAt upasthita karIne, enA pUrvaka kriyA phala mATe che=zrutanA sakhyam svarUpanI smRtipUrvaka zrutanI bhakti mATe karAtI kAussagganI kriyA phala mATe che, ethI zrutanA ja kAyotsarganA saMpAdana mATe eka sAdhu athavA eka zrAvaka bole che athavA aneka sAdhu athavA aneka zrAvaka bole che. zuM bole che ? ethI kahe che - suasse bhagavao karemi kAussaggathI vosirAmi sughI bole che, vyAkhyA=suassa bhagavao ItyAdi sUtranI vyAkhyA, pUrvanI jema che="arihaMta ceiyANaM' sUtranI jema che, phakta zratanA sAmAyika AdithI mAMDIne caudapUrvaparyaMtanA pravacananA, samagra aizvarya Adi yukta bhagavAna zratanA vaMdana-pUjana Adi nimite huM kAussagna karuM chuM ema anvaya che. siddhapaNAne kAraNe samagra aizvarya Adino yoga che, AnAthI=mRtathI, vidhipravRta puruSa phalathI ThagAto nathI ja ane AnAthI=mRtadharmathI, sarva pravAdo vyApta che ane vidhi-pratiSedha, anuSThAna ane padArthanA avirodhathI varte che=zrutajJAna varte che; kema ke svarga ane kevalajJAnanA athae tapa-dhyAnAdi karavAM joIe, sarva jIvo haNavA joIe nahi, e prakAranuM vacana hovAthI vidhi-pratiSedhanI avirodhathI prAti che, samiti-guptizuddha kriyA asapatnayoga che e prakAranuM vacana hovAthI anuSThAnanI vidhi-pratiSedhanI sAthe avirodhathI prApti che, utpAda, virama ane dhrovyathI yukta sat che, eka dravya anaMtaparyAyarUpa artha che, e prakAranuM vacana hovAthI vidhipratiSedha ane anuSThAnanI sAthe avirodhathI padArthanI prAti che. kAyotsargano vistAra pUrvanI jema che=pUrvanI be stutiomAM batAvyuM e pramANe che, ane te prakAre ja stuti che je prakAre pahelA be kAussaggamAM stuti che te prakAre ja stuti che, phakta zratanI che; kema ke samAna jAtIyanuM bRhakapaNuM che=je prakAre mRtanuM praNidhAna pukAravaradI sUtrathI karyuM tenI samAna jAtIya ja zratanI stuti bolAya to bhAvanA atizayarUpa bRhakapaNuM prApta thAya, tenA jANanArAone=bhAvavRddhinA paramArthane jANanArAone, A=samAna jAtIya stuti bolavAthI bhAvanI vRddhi thAya che e, anubhavasiddha che, anyathA=praNidhAna anyanuM karIne stuti anya prakAranI bolavAmAM Ave to, samAdhi calAyamAna thAya che e pragaTa che ane A vizva che-trIjI stuti kRtanI bolavI e saMpradAyamaryAdA che, A rIte AnAthI bAdhanIya nathI=pukharavaradI sUtrathI praNidhAna karyA pachI zrutanI stuti bolavAmAM Ave e rIte saMpradAyathI bAdhanIya nathI, e pramANe pAravaradI ItyAdi sUtra vyAkhyAna karAyuM. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 puSparavaradI sUtra paMjikA - 'siddhatvene ti, siddhatvena phalAvyabhicArapratiSThitatvatrikoTiparizuddhibhedena, idameva 'na hyato vidhipravRtta' ityAdinA vAkyatrayeNa yathAkramaM bhAvayati; sugamaM caitat navaraM 'vidhipratiSedhAnuSThAnapadArthAvirodhena ca' iti, vidhipratiSedhayoH, kaSarUpayoH, anuSThAnasya chedarUpasya, padArthasya ca tApaviSayasya, avirodhena-pUrvAparAbAdhayA, varttate, 'ca'kAra uktsmuccyaarthH| amumevAvirodhaM trikoTiparizuddhilakSaNaM dvAbhyAM vacanAbhyAM darzayati'svarga'tyAdinA; sugamaM caitat, kintu svargArthinA tapodevatApUjanAdi, kevalArthinA tu dhyAnAdhyayanAdi karttavyam, 'asapatno yogaH' iti, 'asapatnaH' parasparAvirodhI, svasvakAlAnuSThAnAd, yogaH svaadhyaayaadismaacaarH| 'aitihyaM caitaditi-saMpradAyazcAyaM yaduta tRtIyA stutiH shrutsyeti| // iti zrImunicandrasUriviracitAyAM lalitavistarApaJjikAyAM zrutastavaH smaaptH|| paMjikArya : siddhatvene"ti stutiH zrutIti . siddhArvaja e lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha kare che - phala avyabhicAra pratiSThitatva trikoTiparizuddhinA bhedathI siddhapaNuM hovAne kAraNe zratadharmane samagra aizvaryAdino yoga che ema avaya che, Ane ja na hato vithikavRtta: ItyAdi vAkyatrayathI yathAkrama bhAvana kare che ane A sugama che=AnAthI vidhipravRta puruSa phlathI ThagAto nathI ema lalitavistarAmAM kahyuM e sugama che, phakta vidhi-pratiSedha, anuSThAna ane padArthanA avirodhathI e prakAranA lalitavistarAnA vacanano artha kare che - kaSarUpa vidhipratiSedhanA, chedarUpa anuSThAnanA ane tApaviSayavALA padArthanA avirodhathI=pUrvApara abAdhAthI kaSa-cheda-tApamAM paraspara bAdhA na thAya te prakArathI, varte che=bhutadharma varte che, zabda uktanA samuccaya arthavALo che. A ja trikoTiparizuddhirUpa avirodhane sva ItyAdi be vacano dvArA batAve che - ane A sugama che=be vacanono artha sugama che, paraMtu svarganA arthIe tapa-devatApUjanAdi karavAM joIe, vaLI, kevaLajJAnanA arthIe dhyAna-adhyayana Adi karavAM joIe, asapatno so e lalitavistarAnuM pratIka che, asapatna=sva-sva kAlanA anuSThAnathI paraspara avirodhI yoga svAdhyAya samAcAra che ane A titva che eno artha kare che - ane A saMpradAya che, te vaDutathI spaSTa kare che - trIjI stuti zrutanI che. e pramANe zrI municaMdrasUriviracita lalitavistarAnI paMjikAmAM zrutastava samApta thayo. bhAvArtha pUrvamAM pukharavaradI sUtrano artha karyo e prakAre sUtranA arthanuM je mahAtmA sUtra bolIne smaraNa kare che tenAthI zrutanA mAhAbhyathI raMjita thayeluM citta zrutanI bhakti karavAnA praNidhAnavALuM bane che ane e prakAre Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 lalitavistarA bhAga-3 praNidhAna karyA pachI praNidhAnapUrvaka zrutanI bhaktirUpa kAyotsarganI kriyA nirjarA phalavALI thAya che, ethI zrutanA kAyotsargane saMpAdana karavA mATe eka sAdhu ke eka zrAvaka suasse bhagavaothI mAMDIne vosirAmi sudhI sUtrane bole che ane ghaNA caityavaMdana karanArA hoya to bIjA aMtarajalparUpe te sUtra bole che, tenAthI zruta bhagavAnanI bhakti nimitte kAyotsarganI kriyA karIne vipula nirjarAnI prApti kare che ane suassa bhagavao ityAdi sUtranI vyAkhyA arihaMta ceiyANaM sUtramAM karI te pramANe ja ahIM jANavI. phakta arihaMta ceiyANaM' pAThanA sthAne "suasa bhagavao' pATha bolAya che, teno artha spaSTa kare che - sAmAyika AdithI mAMDIne caudapUrva sudhI bhagavAnanA pravacanarUpa zrata che. vaLI, te zrutane bhagavAna e prakAranuM vizeSaNa batAvyuM, tethI e prApta thayuM ke zratadharma samagra aizvarya AdithI yukta che ane sAmAyika sUtrathI mAMDIne caudapUrva sudhInuM bhagavAnanuM vacana che ane te bhagavAnanuM vacana siddha hovAne kAraNe samagra aizvarya AdinA yogavALuM che. bhagavAnanuM vacana siddha kema che? teno artha spaSTa karatAM kahe che - phalanI sAthe AvyabhicAravALuM che ane pratiSThita che ane trikoTiparizuddha che, tethI e prApta thAya ke bhagavAnanA vacanano bodha karIne te pramANe jeo svabhUmikA anusAra ucita pravRtti kare che teone te vacanAnusAra pravRttine kAraNe durgatiothI rakSaNa, sadgatinI paraMparA ane aMte mokSarUpa phaLa avazya thAya che, tethI zrutajJAna phalanI sAthe avyabhicArathI siddha che. vaLI, sakala nayanI vyApti hovAthI bhagavAnanuM vacana pratiSThita che= yathArthavAdIrUpe pratiSThita che. vaLI, bhagavAnanuM vacana kaSa-cheda-tAparUpa trikoTiparizuddha che. A traNa vastune ja=bhagavAnanuM vacana phala sAthe avyabhicArI che, pratiSThita che ane trikoTiparizuddha che e traNa vastune ja, spaSTa karatAM kahe che - zrutathI vidhimAM pravRtta puruSa phalathI ThagAto nathI arthAt avazya phalane prApta kare che, tethI phalanI sAthe avyabhicArI che, vaLI, kRtadharmathI sarva pravAdo vyApta che arthAtu bhagavAnanuM zruta sarva nayone svIkAranAra hovAthI te te nathI kahenAra sarva darzanomAM vyApta che, mATe sarva darzanonA te te nayanA yathArtha aMzamAM bhagavAnanuM vacana pratiSThita che. vaLI, vidhi-pratiSedharUpa kaSa ane chedarUpa anuSThAna ane tApanA viSayabhUta padArthanA avirodhathI bhagavAnanuM vacana varte che, tethI trikoTiparizuddha che ane A trikoTiparizuddhane ja saMkSepathI be be vacana dvArA batAve che - svarganA arthIe tapa-devatApUjana Adi karavA joIe ane kevalajJAnanA arthIe dhyAna-adhyayana Adi karavAM joIe e prakAre vidhivacana che, sarva jIvone haNavA joIe nahi e prakAranuM niSedhavacana che, tethI vidhi ane niSedhanA pAlana dvArA jIvo avazya durgatithI rakSaNa pAme che ane svarga ane mokSanA phalane prApta kare che. tevA phalane ApanArAM A vidhi-niSedha vacano che, tenAthI e prApta thAya ke je jIvo sarva zaktithI dhyAna-adhyayana Adi karIne saMga vagaranA thAya che teo vidhivacanathI kevalajJAnane prApta kare che ane jemAM te prakAranI zaktino saMcaya thayo nathI teo kevalajJAnanI prApti na thAya tyAM sudhI svarganI prApti mATe tapa-devatA pUjanAdi sarAga carya pALe to devalokanI prApti kare che. vaLI, sarva jIvone haNavA Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puwvaradI sUtra 189 joIe nahi e vacanAnusAra SakAyanuM pAlana kare to je hiMsAta durgatinI prApti hatI tenAthI AtmAnuM rakSaNa thAya che. A rIte vidhi-niSedha batAvyA pachI tenA samyapha pAlana mATe bhagavAne ucita anuSThAna batAveluM che, tethI bhagavAnanuM vacana chedazuddha che ane te ucita anuSThAnanuM svarUpa spaSTa kare che - samiti-guptizuddha kriyA asapatnayoga che, tethI e phalita thAya ke je mahAtmA potAnI bhUmikA anusAra, traNa guptiothI gupta thavA mATe yatna kare che ane te guptinI vRddhinA prayojanathI koI ceNa Avazyaka hoya tyAre samitipUrvaka yatna kare che ane tenI puSTi thAya e prakAre ja saMyamanI sarva ucita kriyAo kare che to te kriyAo samiti-guptinI vRddhinuM eka kAraNa hovAthI paraspara avirodhI che ane tevuM anuSThAna karavAnuM ja vidhAna bhagavAnanA zAsanamAM che, tethI vidhi-niSedhane poSaka anuSThAnane batAvanAra bhagavAnanuM vacana hovAthI chedazuddha che ane jeone samiti-guptizuddha kriyA kaI rIte karavI teno bodha nathI teo saMyamanI kriyA karatA hoya topaNa balavAna yoganI upekSApUrvaka abalavAna yogane sevIne sapanUyoganI prApti kare che arthAt vizeSa phaLanI prApti na thAya, alpa phaLa maLe evuM anuSThAna kare che, vastutaH bhagavAnanuM vacana je jIvane AzrayIne samiti-guptino prakarSa je anuSThAnathI je vakhate thAya te jIvane te vakhate te anuSThAna sevavAnuM kathana kare che, AthI ja zrAvakanI bhUmikAmAM rahelA jIvo zrAvakAcArane anurUpa samiti-guptinuM sevana karIne sarvaviratinI zaktino saMcaya karavA samartha hoya ane sAkSAt sarvaviratine anukULa samiti-gupti pALavA mATe asamartha hoya chatAM sarvavirati svIkAre tyAre dezaviratine anukULa paNa samiti-guptinA pariNAma karI zake nahi ane sarvaviratine anukULa paNa samiti-guptinA pariNAma karI zake nahi, tene mATe sarvaviratinuM grahaNa sapatnayoga bane che, tethI te jIvane AzrayIne sarvaviratinuM grahaNa vidhi-niSedhane anukULa poSaka anuSThAnarUpa nahi hovAthI bhagavAnanA vacanAnusAra te jIvanI sarvaviratinI grahaNanI kriyA chedazuddha nathI; kema ke svazakti anusAra dezavirati anuSThAnarUpa balavAna anuSThAnano nAza karanAra te sarvaviratinuM anuSThAna che. ane bhagavAnanA vacanAnusAra sevAyela samiti-guptizuddha kriyArUpa asapatnayoga vidhi-niSedhanI puSTi karIne avazya iSTaphalanI prAptinuM kAraNa bane che. A rIte jIvanA hita mATe vidhi-niSedhanAM vacano ane tene anurUpa evA ucita anuSThAnane kahenAruM, bhagavAnanuM vacana che. vaLI, padArthanuM varNana paNa vidhi-niSedhanI saMgati thAya tevuM ja che, mATe bhagavAnanuM vacana tApazuddha che te batAvatAM kahe che - utpAda-vyaya-dhrauvyathI yukta je te sat che e prakAranuM vacana che ane padArtha eka dravyarUpa ane anaMta paryAya svarUpa che ema bhagavAnanuM vacana kahe che, tethI e prApta thAya ke AtmArUpa dravya anaMta paryAya svarUpa che ane te AtmA pratikSaNa koIka svarUpe utpAda, koIka svarUpe vigama ane koIka svarUpe dhruva che, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 lalitavistarA bhAga-3 mATe sat che. tethI vidhi-pratiSedhanA sevanathI AtmAmAM mokSane anukULa bhAvo pragaTa thAya che ane saMsAranA paribhramaNane anukULa bhAvono vyaya thAya che te saMgata thAya che. jo AtmAne phUTastha nitya mAnavAmAM Ave to vidhi-niSedhathI koI parivartana saMbhave nahi, tethI te vacana ekAMtavAdarUpa hovAthI vidhi-niSedhane anurUpa padArthane kahenAra nathI, vaLI, padArtha ekAMta kSaNika mAnavAmAM Ave topaNa vidhi-pratiSedha sevanAra puruSa ja uttaramAM mokSane anukULa paryAyane prApta kare che te saMgata thAya nahi, tethI te ekAMta vacana paNa mithyA che. paraMtu bhagavAne padArthanuM svarUpa tevuM ja batAvyuM che, te rIte padArthano svIkAra karavAthI ane vidhi-niSedhanA sevanathI iSTa phaLanI prApti thAya che te vacana saMgata thAya che. mATe bhagavAnanuM vacana trikoTI parizuddha che. vaLI, kAyotsargano vistAra prathamanI be stutimAM jema kahyo te prakAre ja trIjI stutimAM paNa jANavo, tethI jema tyAM annatya Adi bolIne eka navakArano kAussagna karAya che, tema prastutamAM paNa eka navakArano kAussagna karAya che ane jema kAussagna karyA pachI eka tIrthakaranI ane sarva tIrthaMkaranI stuti bolAya che tema ahIM zrutajJAnanI stuti bolAya che. ahIM bIjI stuti kema bolAtI nathI, zrutanI ja stuti kema bolAya che ? temAM yukti batAve che - pukharavaradI sUtrathI je zratanuM mAhAbhya smaraNa kareluM ane suasa bhagavao dvArA te zrutanAM vaMdana-pUjana Adi mATe kAyotsarga karIne bhaktinI vRddhi karI tenI samAnajAtIya stuti bolavAthI bhAvano atizaya thAya che ane pariNAmane jonArA buddhimAna puruSone A anubhavasiddha che; kema ke pUrvanI kriyAthI zruta pratyeno bhaktino pariNAma akhkhalita vRddhi pAmato hato tene anurUpa stuti bolavAthI te pariNAma atizayita thAya che tema anubhavasiddha che ane anya prakAranI stuti bolavAmAM Ave to "pukharavaradI' sUtrathI ane kAyotsarganA praNidhAnanA sUtrathI tattvathI vAsita thayeluM citta hovAne kAraNe je samAdhi pragaTela te samAdhi anya prakAranI stuti bolavAthI calAyamAna thAya che, mATe vivekIe te prakAranA pariNAmane poSaka stuti bolavI joIe, ane trIjI stuti jJAnanI che, e saMpradAyathI nirNata che, ethI bAdhanIya nathI. A rIte pukharavaradIvaDraDha ityAdi sUtranuM vyAkhyAna karAyuM. avataraNikA - punaranuSThAnaparamparAphalabhUtebhyastathAbhAvena tatkriyAprayojakebhyazca siddhebhyo namaskaraNAyedaM paThati paThanti vA - avataraNikALuM: vaLI, anuSThAnanI paraMparAnA phalabhUta ane te prakAranA bhAvathI-siddhanA guNonuM smaraNa hoya te prakAranA bhAvathI, takiyAnA prayojaka evA=mokSane anukULa evI kriyAnA prayojaka evA, siddha bhagavaMtone namaskAra karavA mATe A sUtra eka sAdhu ke eka zrAvaka athavA aneka sAdhu ke aneka zrAvaka bole che - Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1Ta siddhANaM buddhANaM sUtra. bhAvArtha : traNa stuti bolyA pachI siddhone namaskAra karavA mATe A sUtra bolAya che, te siddha bhagavaMto bhagavAne batAvelA anuSThAnonI paraMparAnA sevananA phalabhUta che, tethI siddha avasthAnI prAptinA AzayathI ja sarva anuSThAno vivekI puruSa dvArA sevAya che ane siddha bhagavaMtonA svarUpanA smaraNarUpa te prakAranA bhAvathI potAnI bhUmikA anusAra te te dharma anuSThAna sevAya tenA dvArA siddha avasthAnI prAptinuM prayojaka siddha bhagavAnanuM svarUpa che, tethI siddha bhagavaMtonA svarUpanA bhAvane smRtimAM rAkhIne tene anurUpa kriyAnA prayojaka siddha bhagavaMto che temane namaskAra karavA mATe siddhANaM buddhANaM sUtra bolAya che. sUtra: siddhANaM buddhANaM, pAragayANaM paraMparagayANaM / loyaggamuvagayANaM, namo sayA savvasiddhANaM / / 1 / / sUtrArtha : siddha thayelA, bodha pAmelA, paraMparAe pArarna pArgalA, lokanA agrabhAgane pAmelA sarva siddhAne sahA namAra 99. ||1|| lalitavistarA : asya vyAkhyA -sitaM mAtameSAmiti siddhAH, nirdagdhAnekabhavakarmendhanA ityarthaH, tebhyo nama iti yogaH, te ca sAmAnyataH karmAdisiddhA api bhavanti, yathoktam'kamme sippe ya vijjA ya, maMte joge ya Agame / / attha jattA abhippAe, tave kammakkhae iya / / 1 / / ' ityAdi, ataH kAdisiddhavyapohAyAha- buddhebhyaH ajJAnanidrAprasupte jagatyaparopadezena jIvAdirUpaM tattvaM buddhavanto buddhAH, sarvajJasarvadarzisvabhAvabodharUpA ityarthaH, etebhyH| ete ca saMsAranirvANobhayaparityAgena sthitavantaH kaizcidiSyante, 'na saMsAre na nirvANe, sthito bhuvanabhUtaye / acintyaH sarvalokAnAM, cintAratnAdhiko mahAn / / 1 / / ' iti vacanAt, etanirAsAyAha- 'pAragatebhyaH', pAraM-paryantaM saMsArasya prayojanavAtasya vA gatAH pAragatAH, tathAbhavyatvAkSiptasakalaprayojanasamAptyA niravazeSakarttavyazaktivipramuktA iti yaduktaM bhavati, etebhyH| ete ca yadRcchAvAdibhiH kaizcidakramasiddhatvenApi gIyante, yathoktam Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 lalitavistarA lAga-3 'naikAdisaGkhyAkramato, vittaprAptirniyogataH / daridrarAjyAptisamA, tadvanmuktiH kvacinna kim / / 1 / / ' ityetadvyapohAyAha- 'paramparagatebhyaH' = paramparayA- jJAnadarzanacAritrarUpayA, mithyAdRSTisAsvAdana - samyagmithyAdRSTyaviratasamyagdRSTiviratAviratapramattApramattanivRttyanivRttibAdarasUkSmopazAntakSINamohasayogyayogiguNasthAnabhedabhinnayA, gatAH paramparagatAH, etebhyaH / ete'pi kaizcidaniyatadezA abhyupagamyante, 'yatra klezakSayastatra, vijJAnamavatiSThate / bAdhA ca sarvathA'syeha, tadabhAvAnna jAtucit / / 1 / / ' iti vacanAt, etannirAcikIrSayA'ha-'lokAgramupagatebhyaH', lokAgram-ISatprAgbhArAkhyam, tadupa= sAmIpyena, niravazeSakarmmavicyuttyA tadaparAbhitra pradezatayA gatAH-upagatAH, uktaM ca- 'jattha ya ego siddho, tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / annonnamaNAbAhaM, ciTThati suhI suhaM pattA / / 1 / / ' tebhyaH / Aha - 'kathaM punariha sakalakarmmavipramuktAnAM lokAntaM yAvad gatirbhavati ? bhAve vA sarvadaiva kasmAnna bhavatIti ?' atrocyate - pUrvAveza (pra0 vedha ) vazAd daNDAdicakrabhramaNavat samayamevaikamaviruddheti na doSa iti, etebhyaH / evaMbhUtebhyaH kimityAha - 'namaH sadA sarvasiddhebhyaH', 'namaH' iti kriyApadaM, sadA sarvakAlaM, prazastabhAvapUraNametadayathArthamapi phalavat, citrAbhigrahabhAvavadityAcAryAH, sarvasiddhebhyaH = tIrthasiddhAdibhedabhinnebhyaH / lalitavistarArtha : - AnI vyAkhyA prastuta gAthAnI vyAkhyA, sita=bAta che AmanuM e siddha, baLI gayAM che aneka bhavanAM karmaIndhano jemanAM e siddha, teone huM namaskAra karuM chuM e pramANe saMbaMdha che ane teo sAmAnyathI karmAdi siddha paNa hoya che, je pramANe kahevAyuM che mAM, zilpamAM, vidyAmAM, maMtramAM, yogamAM, khAgamamAM, arthamAM, yAtrAmAM, abhiprAyamAM, tapamAM, dharmakSayamAM siddhaM zabda vaparAya che. ItyAdi, AthI karmAdi siddhanA vyapoha mATe=agrahaNa mATe, kahe che buddhone=ajJAnarUpa nidrAmAM sUtelA jagatamAM aparopadezathI arthAt bIjAnA upadeza vagara jIvAdirUpa tattvanA bodhavALA buddho che arthAt sarvajJa-sarvadarzI svabhAvanA bodharUpavALA che emane, namaskAra karuM chuM ema manvaya che. ane A=siddha thayelA ane bodhavALA, saMsAra ane nirvANa ubhayanA parityAgathI rahelA keTalAka vaDe IcchAya che; kema ke saMsAramAM nathI, nirvANamAM nathI, bhuvananI AbAdI mATe rahelA aciMtya Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhANaM buddhANaM sUtra 14 sarva lokone ciMtAratnathI adhika, mahAna che. e prakAranuM vacana che, AnA nirAsa mATe saMsAra ane nirvANa ubhayanA parityAgathI siddha bhagavaMto rahelA che enA nirAsa mATe, kahe che - pAragata evA siddha bhagavaMtone namaskAra karuM chuM, teno artha kare che - pArane saMsAranA cheDAne, athavA prayojananA samUhanA cheDAne pAmelA pAragata tathAbhavyatvathI AkSipta sakala prayojananI samAptithI niravazeSa kartavyazaktithI vipramukta e pramANe je kahevAyuM che emane namaskAra karuM chuM ema anvaya che. ane A cadacchavAdI keTalAka vaDe akrama siddhapaNAthI kahevAya che, je pramANe kahevAyuM che - eka Adi saMkhyAnA kramathI dhananI prApti niyogathI nizcayathI, nathI, daridrane rAjyaprApti samAna dhananI prApti che, tenI jema mukti kvacit kema na hoya ? enA vyApoha mATe kahe che - paraMparAgata evA siddhone huM namaskAra karuM chuM=jJAna-darzana-cAtrirUpa paraMparAthI mithyAdaSTi guNasthAnaka sAsvAdana guNasthAnaka saccazmidhyAdaSTi guNasthAnaka, avirata samyagdaSTi guNasthAnaka, viratAvirata guNarathAnaka, pramatta guNasthAnaka, apramatta guNasthAnaka, nivRtibAdara guNarathAnaka, anivRtibAdara guNasthAnaka, sUkSma guNasthAnaka, uparAMta guNasthAnaka, kSINamoha guNasthAnaka, sayogI guNasthAnaka, ayogI guNasthAnakanA bhedathI bhinnapaNAthI gayelA=paraMparAne pAmelA, emane huM namaskAra karuM chuM. A paNa=paraMparAe siddha thayelA paNa, keTalAka vaDe aniyata dezavALA svIkArAya che; kema ke jyAM kleza kSaya che tyAM vijJAna rahe che ane Ane ahIM bAdhA sarvathA kyAreya nathI; kema ke teno abhAva che klezano abhAva che. e prakAranuM vacana che, Ano nirAsa karavAnI IcchAthI-siddha thayelA jIvo aniyata dezamAM rahe che e matanuM nirAkaraNa karavAnI IcchAthI, kahe che - lokanA agrabhAgane pAmelAne namaskAra karuM chuM ema anvaya che, lokAgra ISatpAbhAra nAmanI pRthvI che, tenA upa= sAmINathI, niravazeSa karmanI viTyutine kAraNe tenA aparathI abhinna pradezapaNArUpe te sthAnamAM rahelA anya siddhonI sAthe abhinna AkAzapradezapaNArUpe gayelA=pAmelA, ane kahevAyuM che - jyAM eka siddha che tyAM te kSetramAM, bhavakSayathI mukAyelA anaMtA siddho anyonya abAdhAthI sukhane pAmelA sukhI rahe che. teone huM namaskAra karuM chuM. ahIM zaMkA kare che - kevI rIte vaLI, ahIM=saMsAramAM, sakala karmathI mukAyelA jIvonI lokanA aMta sudhI gati thAya che ane bhAvamAM=UrdhvagatinA bhAvamAM, sadA ja kema thatI nathI, e prakAranI zaMkAmAM kahe che - pUrvanA AvezanA vazathI daMDAdithI cannA bhramaNanI jema eka samaya ja aviruddha che ethI doSa nathI, Amane lokAgrane pAmelA evA siddhone huM namaskAra karuM chuM ema anvaya che. AvA prakAranA Amane zuM-pUrvamAM varNana karyuM evA prakAranA Amane zuM ?=siddhone zuM ? ethI kahe che - sadA sarva siddhone namaskAra karuM chuM, namaH e kriyApada che, sadA=sarvakAla, prazasta bhAvanuM Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 lalitavistarA bhAga-3 pUraNa A ayathArtha paNa phalavALuM chekasadA namaskAra karuM chuM e ayathArtha hovA chatAM prazasta bhAvanA pUraNa phalavALuM che, citra abhigrahanA bhAvanI jema aneka prakAranA abhigrahanA bhAvanI jema, e prakAre AcArya kahe che, sarva siddhone tIrthasiddhAdi bhedathI bhinna sarva siddhone huM sadA namaskAra karuM chuM. paMjikA : 'citrAbhigrahabhAvavaditi, yathA hi glAnapratijAgaraNAdiviSayazcitro'bhigrahabhAvo nityamasaMpadyamAnaviSayo'pi zubhabhAvApUrakastathA namaH sadA sarvasiddhebhya ityettprnnidhaanm| paMjikArya - vitrakhidamAvata"tti taLiyAnam II pitrAImaprakamAvavat e lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha spaSTa kare che - je pramANe glAnanI sevA Adi viSayavALo citra abhigrahano bhAva haMmezAM asaMpadyamAna viSayavALo paNa zubha bhAvano pUraka che, te pramANe sarva siddhone sadA namaskAra karuM chuM, e praNidhAna zubha bhAvatuM pUraka che. bhAvArtha - sAdhu ane zrAvaka eka tIrthaMkaranI pratimAnI ane sarva tIrthakaronI pratimAnI bhakti mATe kAussagga karyA pachI tIrthakarothI pragaTa thayela zrutanI bhakti mATe kAussagna kare che ane te kAussagna karyA pachI zratanI stuti bole che, tyArapachI potAnuM aMtima sAdhya siddha avasthA che tenA pratye potAnI bhaktinI vRddhi mATe prastuta sUtra bole che, temAM siddha karmasiddha Adi aneka che tene choDIne sarva karmanA kSayathI thayelA siddhone grahaNa karavA mATe kahe che - aneka bhavanAM karmo jemaNe saMpUrNa nAza karyA che evA siddha bhagavaMto, jeo bodhavALA che arthAt sarvajJasarvadarzI svabhAvavALA che ane je jagatamAM saMsArI jIvo ajJAnanidrAmAM sUtelA che tevA jagatamAM ja siddhanA jIvo hovA chatAM bIjAnA upadeza vagara jIvAdi tattvone yathArtha svarUpe jonArA che, joke saMsAramAM hatA tyAre koIkanA upadezathI bodha pAmelA paNa siddha bhagavaMto che, paraMtu mukta avasthAmAM teono bodha bIjAnA upadezathI nathI, paraMtu bodhanA AvAraka karmanA kSayathI sahaja bodha varte che. vaLI, te siddha bhagavaMto saMsAranA pArane pAmelA che athavA potAnA sarva prayojananA pArane pAmelA che; kema ke saMsAraavasthAmAM hatA tyAre karmonI kadarthanA pAmatA hatA ane teonA tathAbhavyatvane kAraNe teonuM sadrIya karmanAzane anukULa yatnavALuM thayuM ane tenA baLathI sarva karmano nAza karyo, tethI teonAM sakala prayojano pUrNa thayAM, tethI saMsAraavasthAmAM je kartavyazakti hatI tenAthI vipramukta thayA, tethI mukta avasthAmAM have teone mATe kaMI kartavya nathI mATe pAragata che, A pramANe kahevAthI keTalAka mAne che ke Izvara saMsAramAM paNa nathI, mukta avasthAmAM paNa nathI, paraMtu tIrthano nAza thAya tyAre lokonA upakAra mATe Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 siddhANaM buddhANaM sUtra aciMtya zaktivALA te janma le che ane sarva lokonA hitane karanArA che, tethI ciMtA2tnathI adhika che; kema ke jyAre jyAre jagatamAM duSTa loko janme che tyAre tenA saMhAra mATe Izvara janma le che ane potAnuM tIrtha nAza pAmatuM hoya to tenA rakSaNa mATe janma le che, tethI te mata anusAra Izvara saMsArI jIvonI jema karmane paravaza paNa nathI ane svaicchAthI janma Adi kare che, tethI mokSamAM paNa nathI te matanuM nirAkaraNa thAya che; kema ke siddha bhagavaMto saMsArathI pAra pAmelA che, te ja Izvara che, temanI upAsanAthI tat tulya saMsA2thI pAra avasthAnI prApti thAya che. vaLI, yadacchAthI mokSa thAya che ema mAnanArA keTalAka kahe che ke jema dhananI prApti ekeka rUpiyAnI vRddhithI thAya tevo niyama nathI, paraMtu kyAreka daridra mANasa paNa rAjyanI prApti karI zake che, tema koIka jIvane krama vagara paNa mukti thAya che tenuM nirAkaraNa karavA mATe kahe che paraMparAthI mokSamAM gayelA siddha bhagavaMto che, tethI e prApta thAya ke jeo siddha thAya che teo saMsAraavasthAmAM prathama gADha mithyAtva avasthAmAM hoya che, koIka rIte mithyAtva maMda thAya che tyAre temano upayoga saMsAranA bhAvothI para thavAne anukULa vyApAravALo thAya che ane te vyApAra matijJAnanA upayoga svarUpa che ane te matijJAnano upayoga mohanAzane anukULa yatnavALo hoya che, te upayoganA prakarSa anusAra kramasara anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnIya, pratyAkhyAnIya ane saMjvalana kaSAya nAza pAme che, tethI te upayoga kramasara sarva guNasthAnakone sparzI sparzIne aMte yoganirodha avasthAne prApta kare che. phakta tIrthaMkaro dIkSA grahaNa kare tyAre avirata samyagdaSTi guNasthAnakamAMthI apramatta guNasthAnakane prApta kare che tema sthUla vyavahArathI kahevAya che. sUkSma dRSTithI to apratyAkhyAnIya kaSAyanA udayavALA tIrthaMkaro sarvaviratine abhimukha thAya che tyAre prathama apratyAkhyAnIya kaSAyano kSayopazama thAya, tyArapachI pratyAkhyAnIya kaSAyano kSayopazama thAya, tyArapachI saMjvalanano kSayopazama thAya tyAre apramatta guNasthAnakanI prApti thAya che, tethI upayoganA kramathI kaSAyo ane nokaSAyono nAza thAya che ane tyArapachI saMpUrNa jJAnAvaraNIyano nAza thAya che, tyArapachI yoganirodhanI prApti thAya che, tethI je koI siddha thayA che te sarva daridrane rAjyaprAptinI jema krama vagara thayA nathI, paraMtu upayoganA kramathI keTalAka jIvo alpakALamAM sarva guNasthAnakone prApta kare che, to keTalAka kaMIka kaMIka vilaMbapUrvaka sarva guNasthAnakone sparzIne siddha thAya che, tethI sarva siddho guNasthAnakanI paraMparAthI siddha thayelA che, tethI teone namaskAra karIne temanA avalaMbanathI huM paNa temanI jema guNasthAnakanA kramane sparzIne siddha thAuM te prakAranuM pratisaMdhAna thAya che. vaLI, keTalAka mAne che ke jeo sarva karmano nAza kare teo jyAM karmano nAza kare tyAM ja jJAnasvarUpe rahe che, deha ane moha nahi hovAthI teone saMsAramAM anya jIvo rahelA che te kSetramAM paNa bAdhA nathI, tethI lokanA agra bhAge-jatA nathI tenuM nirAkaraNa karavA mATe kahe che sarva karmano nAza thavAthI jIva lokanA agrabhAgane pAme che; kema ke jIvano Urdhvagamana svabhAva che ane karmathI mukta thAya tyAre je sthAnamAM karmathI mukta thAya che te sthAnanA UrdhvabhAgamAM lokanA aMte jaIne rahe che, jyAM eka siddha che tyAM anaMtA siddhanA jIvo bhavakSaya karIne rahelA che ane zarIra nahi hovAthI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 lalitavistarA bhAga-3 paraspara bAdhA vagara sukhapUrvaka rahelA che ane karmonA ane zarIranA upadrava vagaranA hovAthI sukhane pAmelA rahe che ane teonI gati lokanA aMta sudhI pUrva AvedhanA vazathI daMDAdithI cakrabhramaNanI jema che. jema daMDathI cakra bhame che, tyArapachI daMDane bhamADyA vagara cakra svataH bhame che, tema saMsAraavasthAmAM karmane vaza te te bhavamAM jIvanI gati thatI hatI te gatinA AvezathI karma nAza thAya che tyAre jIva svataH cakrabhramaNanI jema siddha sthAnamAM jAya che, AvA siddha bhagavaMtone huM sadA namaskAra karuM chuM, joke namaskAranI kriyA temanA guNanA smaraNapUrvaka temane abhimukha javAne anukULa yatna svarUpa che ane tevo yatna prastuta sUtra bolanAra sadA karI zakatA nathI tethI huM sadA namaskAra karuM chuM e prakArano vacanaprayoga ayathArtha hovA chatAM prazasta bhAvanuM pUraNa karanAra hovAthI phalavALo che; kema ke vivekapUrvaka bolanArane adhyavasAya thAya che ke siddha bhagavaMtonA smaraNapUrvaka sadA tene abhimukha jatuM citta pravarte to ja mAruM hita thaze tevA abhilASathI sadA namaskAra karuM chuM ema bole che. jema koI sAdhu abhigraha kare ke koI mahAtmA glAna haze to huM temanI vaiyAvacca karIza, A prakArano temano zuddhabhAva hoya ane koI glAna sAdhu prApta na thAya to glAnanI vaiyAvacca karavAno prasaMga prApta thAya nahi topaNa glAnanI vaiyAvacca karavAno adhyavasAya zubha bhAvano pUraka che, tethI nirjarAnI prApti thAya che, tema jeo dRDha praNidhAnapUrvaka bole che ke huM sadA sarva siddhone namaskAra karuM chuM, chatAM siddhane namaskArane anukULa kriyA satata nahi thavA chatAM sadA namaskAra karavAnA adhyavasAyathI prazasta bhAva atizaya thAya che, tethI tene anurUpa nirjarA phaLanI prApti thAya che. ahIM sarva siddha kahevAthI siddha Adi paMdara bhedothI siddha thayelA ane siddha avasthAmAM rahelA anaMta siddhone namaskAra karavAno pariNAma thAya che. lalitavistarA : yathon-1. tityasiddhA, 2. gatistyasiddhA, rU. tityArasiddhA, 4. atityasiddhA, 6. sayaMbuddhasiddhA, 6. patteyabuddhasiddhA, 7. buddhavohiyasiddhA, 8. thItisiddhA, 1. purisati-siddhA, 10. napuMsatisiddhA, 11. sani siddhA, 12. ati siddhA, 13. zihiti siddhA, 14. siddhA, . ane siddhA kRtiA tatra (1) tIrthaM prAgvyAvarNitasvarUpaM taccaturvidhaH zramaNasaMghaH, tasminnutpanne ye siddhAste tIrthasiddhAH / (2) atIrthe siddhA atIrthasiddhAH tIrthAntarasiddhA ityarthaH, zrUyate ca- 'jiNaMtare sAhuvoccheo'tti tatrApi jAtismaraNAdinA'vAptApavargamArgAH sidhyantyeva marudevIprabhRtayo vA atIrthasiddhAH, tadA tiirthsyaanutpnntvaat| (3) tIrthakarasiddhAH tIrthakarA eva (4) atIrthakarasiddhA anye sAmAnyakevalinaH / (5) svayaMbuddhasiddhAH svayaMbuddhAH santo ye siddhAH / (6) pratyekabuddhasiddhAH pratyekabuddhAH santo ye siddhA:| atha svayaMbuddhapratyekabuddhasiddhayoH kaH prativizeSaH iti ? ucyate- bodhyupadhizrutaliGgakRto vizeSaH, tathAhi - svayaM buddhA bAhyapratyayamantareNa budhyante, pratyekabuddhAstu na tadviraheNa, zrUyate ca- bAhyavRSabhAdi Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 siddhANaM buddhANaM sUtra pratyayasApekSA karakaNDvAdInAM pratyekabuddhAnAM bodhiH, naivaM svayaMbuddhAnAM jAtismaraNAdInAmiti, upadhistu svayaMbuddhAnAM dvAdazavidhaH pAtrAdiH, pratyekabuddhAnAM tu navavidhaH prAvaraNavarjaH, svayaMbuddhAnAM pUrvAdhItazrute'niyamaH, pratyekabuddhAnAM tu niyamato bhavatyeva, liGgapratipattiH svayaMbuddhAnAmAcAryasanidhAvapi bhavati, pratyekabuddhAnAM tu devatA prayacchatItyalaM vistrenn| (7) buddhabodhitasiddhA buddhA AcAryAstairbodhitAH santo ye siddhAste iha gRhynte| (8) ete ca sarve'pi strIliGgasiddhAH kecit, (9) kecitpuMlliGgasiddhAH, (10) kecinnapuMsakaliGgasiddhAH iti| Aha, 'tIrthakarA api strIliGgasiddhA bhvnti?'| bhavantItyAha- yata uktaM siddhaprAbhRte 'savvatyovA tityayarisiddhA, tityayarititthe NotitthayarasiddhA asaMkhejjaguNA, tityayarititthe NotitthayarisiddhA asaMkhejjaguNA iti| (tIrthakarAH) na npuNsklinggsiddhaaH| pratyekabuddhAstu puMlliGgA ev| (11) svaliGgasiddhA dravyaliGgaM prati rajoharaNagocchagadhAriNaH, (12) anyaliGgasiddhAH parivrAjakAdiliGgasiddhAH, (13) gRhiliGgasiddhA mrudeviiprbhRtyH| (14) 'egasiddhA' iti ekasmin samaye eka eva siddhaH, (15) 'aNegasiddhA' iti ekasmin samaye yAvadaSTazataM siddham yata uktam'battIsA aDayAlA saTThI bAvattarI ya boddhvvaa| culasII chaNNauI durahiya adbhuttarasayaM c||1||' atrAha codaka:- 'nanu sarva evaite bhedAstIrthasiddha-atIrthasiddha-bhedadvayAnta vinaH, tathAhi-tIrthasiddhA eva tIrthakarasiddhAH, atIrthakarasiddhA api tIrthasiddhA vA syuratIrthasiddhA vA, ityevaM zeSeSvapi bhAvanIyamityataH kimebhiriti?'| atrocyate, -antarbhAve satyapi pUrvabhedadvayAdevottarottarabhedApratipatterajJAtajJApanArthaM bhedAbhidhAnamityadoSaH / / 1 / / lalitavistarArtha : sarva siddhone namaskAra karuM chuM ema kahyuM, tyAM sarva siddha zabdathI tIrthasiddha Adi paMdara ElnuM che,tene yathoktamdhI batAve che - tIsiddha, matIsiddha, tAsiddha, matIrthasiddha, svayaMbuddhasiddha, pratyekabuddhasiddha, buddhabodhitasiddha, strIliMgasiddha, purUSaliMgasiddha, napuMsakaliMgasiddha, svasiddhamanyasiMgasiddha, hasikha, mesiddha, masiddha. tyAMnA paMharomAM, 1. tIrtha te pUrvamAM varNana karAyelA svarUpavALuM caturvidha zramaNasaMgha che, te utpanna thaye chate tIrthakara dvArA caturvidha saMghanI sthApanA karAya chate, je siddha thAya che te tIrthasiddha che. 2. atIrthamAM siddha atIrthasiddha che=tIrthanI vacamAM siddha thayelA e prakArano artha che ane saMbhaLAya che - Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 lalitavistarA bhAga-3 jinanA aMtaramAM sAdhuno uccheda che, ethI tyAM paNa jAtismaraNa Adi dvArA prApta thayelA mokSamArgavALA atIrthasiddha che athavA marudevI vagere siddha thAya che ja e atIrthasiddha che; kema ke tyAre tIrthanuM anutpannapaNuM che. 3. tIrthaMkarasiddha tIrthakaro ja che. 4. atIrthaMkarasiddha anya sAmAnya kevalIo che. 5. svayaMbuddhasiddha svayaM bodha pAmelA chatAM je siddha che. 6. pratyekabuddhasiddha pratyebuddha chatAM je siddha che. athathI zaMkA kare che - svayaMbuddha ane pratyekabuddhasiddhamAM kayo bheda che? uttara apAya che - bodhi-upAdhi-zruta-liMgakRta bheda che, te A pramANe - svayaMbhuddha bAhya nimita vagara bodha pAme che, vaLI, pratyekabuddha tenA virahathI nahi-bAhya nimittanA virahathI nahi, ane saMbhaLAya che - bAhya vRSabha Adi nimitta sApekSa karakaMDa Adi pratyekabuddhonuM bodhi che. e rIte jAtismaraNa AdivALA svayaMbuddhonuM nahi. vaLI, upadhi svayaMbuddhone pAtra Adi bAra prakAre che, pratyekabuddhone prAvaraNane choDIne nava prakAranI upadhi hoya che. svayaMbuddhone pUrve bhaNelA kRtamAM aniyama che, pratyekabuddhone niyamathI hoya che ja=pUrva bhavamAM bhaNeluM zrata hoya che ja. svayaMbuddhone liMgano svIkAra AcAryanI saMnidhimAM paNa thAya che, pratyekabuddhone devatA sAdhuveza Ape che, vistArathI saryuM. 7. buddhabodhitasiddha=buddha arthAt AcArya teothI bodha pamADAyelA chatAM jeo siddha thayA teo ahIM grahaNa karAya che. 8. ane A sarva paNa=pUrvamAM varNana karyuM e sarva paNa, keTalAka strIliMgasiddha. 9. keTalAka peliMgasiddha. 10. keTalAka napuMsakaliMgasiddha. bAdathI prazna kare che - tIrthakaro paNa strIliMgasiddha thAya che ? thAya che e pramANe kahe cheH uttara Ape che - je kAraNathI siddhaprAbhRtamAM kahevAyuM che - sarvathI thoDA tIrthakarIsiddha che strI tIrthaMkarasiddha che, tIrthakarInA tIrthamAM notIrthaMkarasiddha asaMkhyAtaguNA che arthAt strIrUpe tIrthaMkara thaIne mokSamAM gayelA jIvo anaMtA che topaNa anya sarva siddho karatAM thoDA che ane te tIrthakarInA tIrthamAM siddha thayelA puruSo sarve notIrthaMkarasiddha che ane te tIrthakarIsiddha karatAM asaMkhyAtaguNA che, vaLI, tIrthakarI tIrthamAM notIrthakarIsiddho tIrthakara na hoya evA strIsiddho asaMkhyAtaguNA che--notIrthaMkarasiddha karatAM asaMkhyAtaguNA che, tIrthakaro napuMsakaliMgasiddha thatA nathI. pratyekabuddha vaLI, puMliMga ja hoya che. 11. svaliMgasiddha dravyaliMgane AzrayIne rajoharaNa gocchagadhArI sAdhuo che. 12. anyaliMgasiddha parivrAjaka Adi liMgasiddha che. 13. gRhiliMgasiddha marudevI vagere che. 14. eka siddha eka samayamAM eka ja siddha che. 15. anekasiddha eka samayamAM 2 AdithI mAMDIne 108 sudhI siddha che, je kAraNathI kahevAyuM che - batrIsa, aDatAlIsa, sAITha, nhotera, corAzI, channu, Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhANaM buddhANaM sUtra ekaso be ane ekaso ATha jANavA=ATha samaya sudhI batrIsa batrIsa, sAta samaya sudhI aDatAlIsa aDatAlIsa, cha samaya sudhI sAiTha sAiTha, pAMca samaya sudhI vhotera byotera, cAra samaya sudhI corAzI corAzI, traNa samaya sudhI channu channu, be samaya sudhI ekaso be ekaso be, eka samaya sudhI ekaso ATha siddha thAya che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. ahIM ziSya prazna kare che - kharekhara sarva ja A bhedo tIrthasiddha, atIrthasiddha e be bhedamAM aMtarbhAvI che, te A pramANe - tIrthasiddha ja tIrthaMkarasiddha che, atIrthaMkarasiddha paNa tIrthasiddha thAya athavA atIrthasiddha thAya, e rIte=je rIte tIrthasiddha, atIrthasiddhamAM badhA bhedono aMtarbhAva batAvyo e rIte, zeSamAM paNa=svayaMbuddha, pratyekabuddha ane buddhabodhita ityAdirUpa zeSamAM paNa, bhAvana karavuM=badhAno aMtarbhAva bhAvana karavo, AthI A badhA vaDe zuM ?=paMdara bhedo vaDe zuM ? arthAt paMdara bhedo pADavA Avazyaka nathI, AmAM=ziSyanI zaMkAmAM, uttara apAya che - aMtarbhAva hovA chatAM paNa=pUrvamAM prazna karyo e rIte be Adi bhedamAM sarva bhedono aMtarbhAva hovA chatAM paNa, pUrvanA be bhedathI ja uttara-uttaranA bhedanI apratipatti hovAthI=abodha hovAthI, ajJAtanA jJApana mATe bhedanuM kthana che, ethI adoSa che. II1 // 199 paMjikA H 'na napuMsarutiA' kRti, napuMsarutine tIrthasiddhA na mavantIti yodhyam ||zA paMjikArtha : 'na napuMsahita' lodhyam / / 'na napuMsanniA' e lalitavistarAnuM pratIka che, eno artha spaSTa kare che napuMsaka liMgamAM tIrthaMkarasiddha thatA nathI e pramANe jANavuM. // 1 // avataraNikA : itthaM sAmAnyena sarvasiddhanamaskAraM kRtvA punarAsannopakAritvAd varttamAnatIrthAdhipateH zrImanmahAvIravardhamAnasvAminaH stutiM karoti) (vA) kurvvanti avataraNikArya -- A rIte=prathama gAthAmAM batAvyuM e rIte, sAmAnyathI sarva siddhone namaskAra karIne Asanna upakArIpaNuM hovAthI pharI vartamAna tIrthAdhipati zrImad mahAvIra vardhamAna svAmInI stutine kare che --- sUtraH - ***** jo devANa vi devo, jaM devA paMjalI namaMsaMti / taM devadevamahiyaM sirasA vaMde mahAvIraM / / 2 / / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 lalitavistarA bhAga-3 sUtrArtha - je devanA paNa deva che, jene deveM aMjalIpUrvaka namaskAra kare che, deveMnA daivathI pUjAyelA te mahAvIra svAmIne huM mastakathI vaMdana karuM chuM. I lalitavistarA : asya vyAkhyA-yo bhagavAn varddhamAnaH, devAnAmapi-bhavanavAsyAdInAM, devaH pUjyatvAt, tathA cAha- yaM devAH prAJjalayo namasyanti-vinayaracitakarapuTAH santaH praNamanti, taM devadevamahitaM devadevAH-zakrAdayaH, tairmahitaH pUjitaH, sirasA uttamAGgenetyAdarapradarzanArthamAha, vande, kaM? mahAvIraM Ira gatipreraNayorityasya vipUrvasya vizeSeNa Irayati karma gamayati, yAti ceha zivamiti vIraH, mahAMzcAsau vIrazca mhaaviirH| uktaM ca'vidArayati yatkarma tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRtaH / / 1 / / ' tam / / 2 / / lalitavistarAI - AnI vyAkhyA=gAthAnI vyAkhyA - je bhagavAna vardhamAna svAmI devonA paNa=bhavanavAsI AdinA paNa, deva che; kema ke pUjyapaNuM che devothI paNa vIra bhagavAnanuM pUjyapaNuM che, ane te rIte kahe che=bhagavAna devone paNa pUjya che te rIte kahe che. jene prAMjalIvALA devo namaskAra kare che=vinayathI racita karapuTavALA chatAM praNAma kare che, devadevathI mahita evA temane-devonA deva zakra Adi teothI mahita arthAt pUjita evA temane, mastakathI-uttamAMgathI, e prakAre Adara dekhADavA mATe kahe che, huM vaMdana karuM chuM, kone mahAvIra svAmIne, mahAvIra zabdanI vyutpatti kare che - { dhAtu gati ane preraNA arthamAM che, Ano lava pUrvaka ra dhAtuno, vizeSathI gati kare cheH karmano nAza kare che e gati arthamAM che. have preraNA arthavALA ra dhAtuno artha kare che - ane ahIM=jagatamAM, zivane prApta kare che e vIra, mahAna evA A vIra mahAvIra ane kahevAyuM che - je kAraNathI karmane vidAraNa kare che ane tapathI zobhe che ane tapa-vIryathI yukta che, te kAraNathI vIra e pramANe kahevAyA che. temane huM vaMdana karuM chuM ema anvaya che. ||rA. bhAvArtha : siddhone namaskAra karyA pachI siddha avasthAnI prAptimAM prabaLa kAraNabhUta mArgane batAvanArA Asanna upakArI paramagurune namaskAra kare che, tenAthI bhagavAnanuM vacana samyapha pariNamana pAme, jethI zIdhra siddha avasthAnI prApti thAya. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 siddhANaM buddhANaM sUtra kaI rIte bhagavAnanI stuti kare che te batAve che - bhagavAna bhavanavAsIthI mAMDIne sarvArtha sudhInA sarva devonA paNa deva che; kema ke bhagavAnanI upAsanA karIne sarva devo potAne iSTa evI sadgatinI paraMparA dvArA mokSasukhane prApta kare che, tethI mokSanA arthI evA sarva devo mATe bhagavAna pUjya che. je vIra bhagavAnane devo vinayapUrvaka be hAtha joDIne praNAma kare che arthAtu bhagavAnanA sarvottama guNonuM smaraNa karIne bhaktinA atizayathI bhaktine vyakta kare te rIte be hAtha joDIne mastakathI namaskAra kare che, te devonA deva zakra AdithI pUjAyelA vIra bhagavAna che, A rIte stuti karavAthI stuti karanArane smaraNa thAya che ke mahAbuddhinA nidhAna zakra Adi paNa bhagavAnanA guNothI atyaMta raMjita thaIne haiyAmAM UThelI svAbhAvika bhaktine vaza be hAtha joDIne namaskAra kare che tevA vIra bhagavAnane huM namaskAra karuM chuM ane mahAvIra zabdathI smaraNa karAya che ke je vIra bhagavAne atyaMta durjaya evA karmone vizeSathI nAza karyo che ane sarva karma rahita evI siddha avasthAne prApta karI che te prakAre bhagavAnanI avasthAne smaraNa karIne pravardhamAna bhaktithI vaMdana karavAthI bhagavAnanA guNonA smaraNapUrvaka jeTalA aMzathI bhaktino atizaya thAya teTalA aMzathI guNonI prAptimAM bAdhaka karmono avazya kSaya thAya che. zA. avataraNikA - itthaM stutiM kRtvA punaH paropakArAyAtmabhAvavRddhyai phalapradarzanaparamidaM paThati paThanti vA - avataraNiyArtha: A rIte stuti karIne=Asanna upakArI vIra bhagavAnanI gAthA-ramAM kahyuM e prakAre stuti karIne, vaLI, paranA upakAra mATe AtmabhAvanI vRddhi mATe phalapradarzanamAM tatpara evA Ane=AgamamAM kula kahyuM che e, bole che=eka sAdhu ke eka zrAvaka bole che athavA eka spaSTa uccArathI anya sarva manamAM bole che - sUtra - ekko vi NamokkAro, jiNavaravasahassa vaddhamANassa / saMsArasAgarAo, tArei naraM va nAriM vA / / 3 / / sUtrArtha: jinavaramAM zreSTha evA vardhamAna svAmIne karAyelI eka paNa namaskAra nara athavA nArIne saMsArasAgarathI tAre che. nAkA lalitavistArA - ___ asya vyAkhyA, -eko'pi namaskAraH tiSThantu bahavaH, jinavaravRSabhAya varddhamAnAya yatnAt kriyamANaH san, kim? saMsaraNaM saMsAraH-tiryagnaranArakAmarabhavAnubhavalakSaNaH, sa eva bhavasthitikAyasthiti Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 lalitavistarA bhAga-3 bhyAmanekadhA'vasthAnenAlabdhapAratvAt sAgara iva saMsArasAgaraH, tasmAt tArayati apanayatItyarthaH, naraM va nAriM vA puruSaM vA striyaM vA, puruSagrahaNaM puruSottamadharmapratipAdanArthaM, strIgrahaNaM tAsAmapi tadbhava eva saMsArakSayo bhavatIti jnyaapnaarthm| yathoktaM yApanIyatantre- 'No khalu itthi ajIvo, Na yAvi abhavvA, Na yAvi daMsaNavirohiNI, No amANusA, No aNAriuppattI, No asaMkhejjAuyA, No aikUramaI, No Na uvasantamohA, No Na suddhAcArA, No asuddhaboMdI, No vavasAyavajjiyA, No apuvvakaraNavirohiNI, No NavaguNaThANarahiyA, No ajoggA laddhIe, No akallANabhAyaNaM ti kahaM na uttamadhammasAhiga' tti| tatra 'na khalu' iti 'naiva strI ajIvo varttate kintu jIva eva, jIvasya cottmdhrmsaadhktvaavirodhstthaadrshnaat| na jIvo'pi sarva uttamadharmasAdhako bhavati, abhavyena vyabhicArAt, tadvyapohAyAha 'na cApyabhavyA' jaatiprtissedho'ym| yadyapi kAcidabhavyA tathApi sarvavAbhavyA na bhavati, sNsaarnirvednirvaanndhrmaadvessshushruussaadidrshnaat| bhavyo'pi kazciddarzanavirodhI yo na setsyati tanirAsAyAha 'no darzanavirodhinI', darzanamiha samyagdarzanaM parigRhyate tattvArthazraddhAnarUpaM, na tadvirodhinyeva, aastikyaadidrshnaat| darzanAvirodhinyapi amAnuSI neSyata eva, tatpratiSedhAyAha 'no amAnuSI', manuSyajAtau bhAvAt vishissttkrcrnnorugriivaadyvyvsnniveshdrshnaat| mAnuSyapyanAryotpattiraniSTA, tadapanodAyAha 'no anAryotpattiH' AryeSvapyutpatteH, tthaadrshnaat| AryotpattirapyasaMkhyeyAyurnAdhikRtasAdhanAyetyetadadhikRtyAha 'no asaMkhyeyAyuH' sarveva, saMkhyeyAyuryuktAyA api bhAvAt, tthaadrshnaat| saMkhyeyAyurapi atikrUramatiH pratiSiddhA tannirAcikIrSayAha 'naatikruurmtiH'| saptamanarakAyurnibandhanaraudradhyAnAbhAvAt, tadvatprakRSTazubhadhyAnAbhAva iti cet ? na, tena tasya pratibandhAbhAvAt, ttphlvditrphlbhaavenaanissttprsnggaat| akrUramatirapi ratilAlasA'sundaraiva, tadapohAyAha-'no na upazAntamohA', kAcidupazAntamohApi saMbhavati, tthaadrshnaat| upazAntamohApi azuddhAcArA garhitA, tatpratikSepAyAha-'no na zuddhAcArA' kAcit zuddhAcArApi bhavati, aucityena praapkrnnvrjnaadyaacaardrshnaat| zuddhAcArApi azuddhabondirasAdhvI tadapanodAyAha 'no azuddhabondiH'; kAcit zuddhatanurapi bhavati, prAkkAnuvedhataH saMsaJjanAdyazuddhyadarzanAt kkssaastnaadideshessu| zuddhabondirapi vyavasAyavarjitA ninditaiva, tannirAsAyAha-'no vyavasAyavarjitA' kAcit paralokavyavasAyinI, zAstrAt ttprvRttidrshnaat| savyavasAyApyapUrvakaraNavirodhinI virodhinyeva, tatpratiSedhamAha 'no apUrvakaraNavirodhinI', apUrvakaraNasaMbhavasya strIjAtAvapi prtipaadittvaat| apUrvakaraNavatyapi navaguNasthAnarahitA neSTasiddhaye Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 siddhANaM buddhANaM sUtra (iti), iSTasiddhyarthamAha 'no navaguNasthAnarahitA', tatsaMbhavasya tasyAH prtipaadittvaat| navaguNasthAnasaGgatApi labdhyayogyA akAraNamadhikRtavidheH, ityetatpratikSepAyAha-'nAyogyA labdheH', AmarpoSadhyAdirUpAyAH kAlaucityenedAnImapi drshnaat| kathaM dvAdazAGgapratiSedhaH? tathAvidhavigrahe tato doSAtzreNipariNatau tu kAlagarbhavad bhAvato bhAvo'viruddha ev| labdhiyogyApi akalyANabhAjanopaghAtA nAbhilaSitArthasAdhanAyAlamityata Aha 'nAkalyANabhAjanaM', tIrthakarajananAt, nAtaH paraM kalyANamasti, yata evamataH kathaM nottamadharmasAdhikA? iti uttmdhrmsaadhikaiv| lalitavistarArtha - AnI vyAkhyA - eka paNa namaskAra, ghaNA namaskAra dUra raho eka paNa namaskAra jinavara vRSabha evA vardhamAna svAmIne yatnathI karAto chato=bhagavAnanA guNonA smaraNapUrvaka tene samukha vadhatA jatA vinayanA pariNAmarUpa yatnathI karAto chato, zuM?=zuM kare che? ethI kahe che - saMsArasAgarathI tAre che ema anvaya che. saMsArano artha spaSTa kare che - saMsaraNa saMsAra che arthAt tiryaMca-manuSya-nAka-devabhavanA anubhavarUpa saMsAra te ja sAgaranA jevo saMsArasAgara che; kema ke bhavasthiti ane kAyasthiti dvArA aneka vakhata avasthAnathI alabdhapArapaNuM che, tenAthI te saMsArasAgarathI, nara athavA nArIne-puruSa athavA strIne, tAre che saMsArasAgarathI tAre che, puruSagrahaNa puruSottama dharma pratipAdana mATe che-puruSa pradhAna dharma che tenA pratipAdana mATe che, strInuM grahaNa teone paNa te bhavamAM ja=strIbhavamAM ja, saMsAra kSaya thAya che e bogha karAvavA mATe che, je pramANe cApanIyataMtramAM kahevAyuM che - zrI ajIva nathI ane vaLI, abhavya nathI ane vaLI, darzananI virodhinI nathI=samyagdarzana na thAya tevI nathI, amanuSyA nathI, anArya utpati nathI, asaMkhya varSanA AyuSyavALI nathI, atikrUramativALI nathI, upazAMtamohavALI nathI ema nahi, zuddha AcAravALI nathI ema nahi, azuddha zarIravALI nathI, vyavasAyavarjita nathI, apUrvakaraNavirodhinI nathI, navA guNasthAnaka rahita nathI, labdhine ayogya nathI, akalyANanuM bhAjana nathI, ethI kema uttamadharmanI sAdhikA na thAya? kevalajJAnanI prAtine sAdhanArI na thAya? tyAM=jApanIyataMtranA kathanamAM, na hatu zabda neva arthamAM che, strI ajIva nathI, paraMtu jIva ja che ane jIvano uttamadharma sAdhakatvano avirodha che; kema ke te prakAre darzana che=jIva uttama evA kevalajJAnane sAdhe che te prakAre darzana che, jIva paNa sarva uttama dharmanA sAdhaka thatA nathI; kema ke abhavyanI sAthe vyabhicAra che, tenA nirAsa mATe kahe che - ane vaLI, strI abhavyA nathI, A=strI abhavyA nathI e, jAtino pratiSedha che strI jAti sarva abhavyA hoya teno pratiSedha Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 lalitavistarA bhAga-3 che, joke keTalIka abhavya paNa che, topaNa sarva strIo abhavya nathI; kema ke saMsAranA nirvedapUrvaka nirvANadharmano adveSa, zuSAdinuM darzana che, bhavya paNa koIka darzanano virodhI cheH samyagdarzanano virodhI che, je siddha thaze nahi, tenA nirAsa mATe kahe che - darzana virodhinI nathI=strI samyagdarzana na thAya tevI nathI, ahIM darzanavirodhinI zabdamAM, darzana tatvArtha zraddhAnarUpa samyagdarzana grahaNa karAya che, tenI virodhinI ja=samyagdarzananI virodhinI ja, strI nathI; kema ke Astikya AdinuM darzana che samyagdarzananA zama-saMvega Adi liMgonuM darzana che. darzana avirodhinI paNa amAnuSI IcchAtI nathI ja, tenA pratiSedha mATe kahe che - strI amAnuSI nathI; kema ke manuSyajAtimAM sadbhAva che=Ino sadbhAva che. kema manuSyajAtimAM strIno sadbhAva che ? temAM hetu kahe che - viziSTa evA hAtha-paga-sAthaLa-grIvA Adi avayavanA sadhivezanuM darzana che, mAnuSI paNa strI anAryamAM utpatti aniSTa cheHuttamadharma sAdhavA mATe aniSTa che, tenA nirAkaraNa mATe kahe che - anAryamAM utpatti nathI; kema ke AyamAM paNa utpatti che. AryomAM paNa kema utpatti che ? temAM hetu kahe che - te prakAre darzana che=AryomAM paNa strIo utpanna thAya che te prakAre darzana che, AryamAM utpatti paNa asaMkhyaya varSa AyuSyavALA adhikRta sAdhanA mATe nathI=muktine sAdhavA mATe samartha nathI, ethI ene AzrayIne=asaMkhya varSa AyuSyane AzrayIne, kahe che - sarva ja strIo asaMkhyaya AyuSyavALI nathI; kema ke saMdhyeya AyuSyayukta paNa strIono bhAva che arthAt sabhAva che. kema saMkheya AyuSyavALI strIono sadbhAva che ? temAM hetu kahe che - te prakAre darzana che=saMkheya AyuSyavALIrUpe strIonuM darzana che, saMkheya AyuSyavALI paNa atiramativALI pratiSiddha che, tenA nirAkaraNanI IcchAthI kahe che - strI atikramativALI nathI, sAtamI narakanA AyuSyanuM kAraNa evA raudradhyAnano abhAva hovAthI strIone tevA raudradhyAnano abhAva hovAthI, tenI jema=prakRSTa raudradhyAnanI jema, prakRSTa zubhadhyAnano abhAva che, e pramANe jo pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che - ema na kahevuM, tenI sAthe=prakRSTa raudradhyAnanI sAthe, tenA=prakRSTa zubhadhyAnanA, pratibaMdhano abhAva che=vyAptino abhAva che. kema vyAptino abhAva che ? temAM hetu kahe che - tenA phalanI jema ItaralanA sadbhAvathI aniSTano prasaMga che, akrUramativALI paNa ratinI lAlasAvALI strI asuMdara ja che, tenA nirAkaraNa mATe kahe che - upazAMtamohavALI nathI ema Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhANaM buddhANaM sUtra nahi=kAmanA sevananA pariNAmanA upazamavALI nathI ema nahi, keTalIka strIo upazAMtamohavALI paNa saMbhave che; kema ke te prakAre darzana che=keTalIka strIomAM kAmanA vikAro zAMta thayelA dekhAya che, upazAMtamohavALI paNa azuddha AcAravALI garbhita che=kAmanA vikAra zAMta thayelA hoya chatAM saMyamanA anya AcAro azuddha sevatI hoya evI strIo mokSa sAdhavA mATe niMdita che arthAt asamartha che, tenA pratikSepa mATe=strIomAM mokSane anukULa zuddha AcArono abhAva che tenA pratiSedha mATe, kahe che zuddha AcAravALI nathI ema nahi, keTalIka zuddha AcAravALI paNa che; kema ke aucityathI paranA apakArakaraNanuM varjana Adi AcAronuM darzana che, zuddha AcAravALI paNa strI azuddha zarIravALI asAdhvI che, tenA apanodana mATe kahe che=strIone azuddha zarIra che tenA nirAkaraNa mATe kahe che azuddha zarIravALI nathI, keTalIka zuddha zarIravALI paNa che; pUrvanA karmanA anuvedhathI kakSA-stana Adi bhAgomAM saMsaMjanAdi azuddhinuM adarzana che=durgaMdhavALA parasevA Adi azuddhinuM adarzana che, zuddha zarIravALI paNa vyavasAya varjita=mokSane anukULa prayatnathI varjita, niMdita ja che=mokSa mATe asamartha ja che, tenA nirAsa mATe kahe che strI vyavasAya varjita nathI, keTalIka paraloka vyavasAyavALI che; kema ke zAstrathI tenI pravRttinuM darzana che, vyavasAyavALI paNa=mohanAzane anukULa vyavasAyavALI paNa, apUrvakaraNanI virodhinI evI strI virodhinI ja che=mokSaprApti mATe asamartha ja che, tenA pratiSedha mATe kahe che strI apUrvakaraNanI virodhinI nathI; kema ke apUrvakaraNanA saMbhavanuM strIjAtimAM paNa pratipAditapaNuM che, apUrvakaraNavALI paNa strI navA guNasthAnaka rahita iSTasiddhi mATe nathI=navA guNasthAnanI prAptithI rahita hovAthI iSTasiddhi mATe nathI, ethI iSTasiddhi mATe kahe che strI navA guNasthAnathI rahita nathI=prApta thayelA guNasthAnakathI navA guNasthAnanI prAptithI rahita nathI; kema ke tenA saMbhavanuM=navA guNasthAnakanA saMbhavanuM, teNIne=strIne, pratipAditapaNuM che, navA guNasthAnathI yukta paNa labdhine ayogya evI strI adhikRta vidhinuM akAraNa che= koI strI potAnAmAM vidhamAna guNasthAnaka karatAM navA guNasthAnakane prApta kare topaNa strIone AmaryAdi labdhio thatI nathI, tethI adhikRta evI kevalajJAna labdhi mATe strI akAraNa che, e prakAranI zaMkAnA nirAkaraNa mATe kahe che AmarSa Adi labdhine ayogya nathI; kema ke kAlaaucityathI hamaNAM paNa labdhionuM darzana che=strIomAM vartamAnakALane anurUpa viziSTa zaktiorUpa labdhionuM darzana che. - - - 205 kema dvAdazAMgano pratiSedha che ?=jo strIone labdhi thaI zake tema che to zrutalabdhirUpa dvAdazAMga bhaNavAnoM pratiSedha kema che ? teno uttara ApatAM kahe che tathAvidha vigraha hote chate tenAthI doSa hovAne kAraNe=strIonuM zarIra tevA prakAranuM hovAne kAraNe te zarIrathI dvAdazAMgI bhaNAvAmAM doSanI prApti hovAthI strIone dvAdazAMgI bhaNavAno niSedha che ema anvaya che, vaLI, zreNinI pariNatimAM kSapakazreNinI pariNatimAM, kAlagarbhanI jema bhAvathI bhAva=dvAdazAMgIno -- Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 lalitavistazamA-3 sabhAva, aviruddha ja che, labdhiyogya paNa strI akalyANanuM bhAjana evA upaghAtavALI che, tethI abhilaSita arthane sAdhavA mATe samartha nathI ethI kahe che - akalyANanuM bhAna nathI; kema ke tIrthakarane janma Ape che, AnAthI zreSTha kalyANa nathI, je kAraNathI A pramANe cheH atyAra sudhI strI viSayaka varNana karyuM e pramANe che, AthI strI uttamadharmanI sAdhikA kema na thAya? ethI uttama dharmanI sAdhikA che ja. les: 'saptame tyAdi, saptamanarake'tikliSTasattvasthAne AyuSo nibandhanasya raudradhyAnasya tIvrasaMklezarUpasyAbhAvAt strINAM, 'SaSThIM ca striyaH' itivacanAt, tadvat-prakRtaraudradhyAnasyeva, prakRSTasya mokSahetoH zubhadhyAnasya zuklarUpasya abhAva, iti=evaM cet abhyupagamo bhavataH, asya parihAramAha- na-naivaitatparoktaM, kuta ityAha- tena-prakRtaraudradhyAnena, tasya-prakRtazubhadhyAnasya, pratibandhAbhAvAd-avinAbhAvAyogAt, tatpratibandhasiddhau hi vyApakakAraNayovRkSatvadhUmadhvajayonivRttau ziMzapAdhUmanivRttivat prakRtaraudradhyAnAbhAve prakRSTazubhadhyAnAbhAva upanyasituM yuktaH, na cAsti pratibandhaH, kuta ityAha- tatphalavat-tasya-prakRSTazubhadhyAnasya phalaMmuktigamanaM, tasyeva, itaraphalabhAvena-prakRtaraudradhyAnaphalasya saptamanarakagamanalakSaNasya bhAvenayugapatsattayA, aniSTaprasaGgAt=paramapuruSArthopaghAtarUpasyAniSTasya prasaGgAt, pratibandhasiddhau hi ziMzapAtve iva vRkSatvaM, dhUma iva vA dhUmadhvajaH, prakRSTazubhadhyAnabhAve svaphalakAriNyavazyaMbhAvI prakRtaraudradhyAnabhAvaH svakAryakArI, svakAryakAritvAdvastunaH, svakAryamAkSipat kathamiva paramapuruSArthaM nophnyaaditi| 'zreNI'tyAdiH zreNipariNato tu=kSapakazreNipariNAme punaH vedamohanIyakSayottarakAlaM, kAlagarbhavat, kAle prauDhe RtupravRttyucite udarasattva iva, bhAvato-dvAdazAgArthopayogarUpAt na tu zabdato'pi bhAvaH sattA dvAdazAGgasya, aviruddho na dossvaan| idamatra hRdayam-asti hi strINAmapi prakRtayuktyA kevalaprAptiH, zukladhyAnasAdhyaM ca tat, 'dhyAnAntarikAyAM zukladhyAnAdyabhedadvayAvasAna uttarabhedadvayAnArambharUpAyAM vartamAnasya kevalamutpadyate' iti vacanaprAmANyAt, na ca pUrvagatamantareNa zukladhyAnA''dyabhedI staH, 'Adye pUrvavidaH'(tattvArthaH 9-39) itivacanAt, 'dRSTivAdazca na strINAmi tivacanAt, atastadarthopayogarUpaH kSapakazreNipariNato strINAM dvAdazAGgabhAvaH kSayopazamavizeSAdaduSTa iti| nivArtha :__ 'saptame tyAdi, saptamanarake ..... kSayopazamavizeSAdaduSTa iti / / saptametyAdi lalitavistarAtuM pratI cha, teno artha kare che - atikliSTa jIvanA sthAnarUpa sAtamI naraka viSayaka AyuSyanuM kAraNa tIvrasaMklezarUpa raudradhyAnano strIone abhAva hovAthI tenI jema strIone prakRSTa zubhadhyAnano abhAva che ema AgaLanI sAthe avaya che. strIone sAtamI narakayogya raudradhyAnano kema abhAva che ? temAM hetu kahe che - Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhANaM buddhANaM sUtra nahi=52 vaDe ane strIone chaThThI naraka che, e prakAranuM vacana che, tenI jema=prakRta raudradhyAnanI jema=strIone sAtamI narakayogya prakRSTa raudradhyAnano abhAva che e rUpa prakRta raudradhyAnanI jema, prakRSTa zubhadhyAnano abhAva che=mokSano hetu evA zuklarUpa dhyAnano abhAva che, e pramANe pUrvapakSI ema kahe tAro azrupagama che, AvA parihArane kahe che=pUrvapakSInA svIkAranA parihArane kahe che kahevAyeluM A nathI, kayA kAraNathI nathI ? ethI hetu kahe che - tenI sAthe tenA pratibaMdhano abhAva che=prakRta raudradhyAnanI sAthe prakRta zubhadhyAnanA avinAbhAvano ayoga che, =ije kAraNathI, tenA pratibaMdhanI siddhi thaye chate=prakRSTa raudradhyAnanI sAthe prakRSTa zubhadhyAnanA pratibaMdhanI siddhi thaye chate, vyApaka kAraNa evA vRkSatva ane dhUmadhvajanI nivRtti hote chate=zizapA ane dhUmanA vyApaka kAraNa evA vRkSatva ane agninI nivRtti hote chate, zizapA ane dhUmanI nivRttinI jema prakRSTa raudradhyAnanA abhAvamAM prakRSTa zubhadhyAnano abhAva upanyAsa karavA mATe yukta thAya, (te atyaMta anucita che.) ane pratibaMdha nathI, kayA kAraNathI raudradhyAnanI sAthe zubhadhyAnano pratibaMdha nathI, emAM hetu kahe che tenA phLanI jema=te prakRSTa zubhadhyAnanuM la je muktigamana tenI jema, itara phalanA bhAvathI=sAtamI narakanA gamanarUpa prakRta raudradhyAnanA phalanA bhAvathI arthAt yugapat sattAthI, aniSTano prasaMga che=parama puruSArtharUpa mokSanA upaghAta svarUpa aniSTano prasaMga che, =ije kAraNathI, pratibaMdha siddha thaye chate=prakRSTa raudradhyAnanI sAthe prakRSTa zubhadhyAnano pratibaMdha siddha thaye chate, zizapAtvamAM vRkSatvanI jema athavA dhUmamAM dhUmadhvajanI jema prakRSTa zubhadhyAnanA bhAvamAM svalane karanAra avasthaMbhAvI prakRta raudradhyAnano bhAva svakArya karanAra thAya; kema ke vastunuM svakAryakArIpaNuM che=prakRta raudradhyAnarUpa vastunuM sAtamI narakane yogya karmabaMdharUpa kAryanuM karavApaNuM che, svakAryane AkSepa karatuM=prakRSTa zubhadhyAnanI sAthe niyata vyAptivALuM prakRSTa raudradhyAna potAnA kAryane AkSepa karatuM, kema parama puruSArthane haNe nahi ? - 200 zreNItyAvi lalitavistarAnuM pratIka che, zreNi pariNata thaye chate vaLI=kSapakazreNino pariNAma thaye chate, vedamohanIya kSayanA uttarakALamAM kAlagarbhanI jema kAle=RtunI pravRttine ucita prauDhakALamAM, udarasattvanI jema=garbhadhAraNanI jema, bhAvathI=dvAdazAMganA arthanA upayogarUpa bhAvathI, bhAva= dvAdazAMgInI sattA, aviruddha che=doSavAta nathI, paraMtu zabdathI paNa bhAva nathI=dvAdazAMgIno bhAva nathI. strIone paNa ahIM=zreNinI pariNatimAM bhAvathI dvAdazAMgI che e kathanamAM, A tAtparya che prakRta yuktithI=yApanIyataMtramAM batAvelI yuktithI, kevalanI prApti che ja ane te=kevalajJAna, zukladhyAna sAdhya che; kema ke zukladhyAnanA AdyabhedadrayanA avasAnamAM uttarabhedadvayanA anAraMbharUpa dhyAnAMtarikAmAM vartatA jIvane kevalajJAna utpanna thAya che, e prakAranuM vacananuM prAmANya che ane pUrvagata zrutajJAna vagara zukladhyAnanA Adya be bhedo nathI; kema ke Adya be zukladhyAno pUrvavidna hoya che-caudapUrvadharane hoya che, e prakAranuM vacana che, ane strIone dRSTivAda nathI, e prakAranuM vacana che, AthI=caudapUrva vagara zukladhyAna Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 lalitavistarA bhAga-3 thatuM nathI ane strIone dRSTivAda nathI AthI, tenA arthanA upayogarUpa dvAdazAMgIno bhAva strIone zapakaNinI pariNati hote chate thopazamavizeSathI aduSTa che. (strIone kSapakazreNimAM arthathI daSTivAdanI prApti thAya che te kathanamAM vedamohanIya uttarakAla e zabda adhika bhAse che; kema ke zudhyAnanA prathama pAyAnI prApti apUrvakaraNa nAmanA AThamA guNasthAnake thAya che tenA pUrve mati Adi cAra jJAnanA prakarSanA uttarabhAvi prAtijajJAna pragaTe che, tethI prAtibhazAna thatA pUrve strIone arthathI caudapUrvanuM jJAna thAya che tenA baLathI ja pratibhajJAna thAya che ane tyArapachI zreNino prAraMbha thAya che ane navamA guNasthAnake vedamohanIya karmano hAtha thAya che tethI vedamohanIyatA kSaya pUrve kAlagarbhanI jema strIone bhAvathI dvAdazAMgInI sattA che, mATe vedamohanIyasayauttarakAla e zabda adhika jANavo.). bhAvArthavira bhagavAnanI stuti karyA pachI vIra bhagavAnanI stutinuM zreSTha phaLa zuM che? te batAve tevI stuti kare che, jethI stuti karanArane bhagavAnanI stuti saMsArasAgarathI tAravA mATe samartha che tevo bodha thAya, te bodhanA kAraNe pramAda vagara stutya evA bhagavAnanA guNone sparze te prakAre stuti karanAra puruSa bhagavAnanI stuti kare che, jethI saMsArasAgarathI taravuM sulabha bane. vastutaH stuti stutyanA guNonA smaraNapUrvaka stutya tulya thavAne anukULa aMtaraMga vyApArarUpa che ane je mahAtmAnuM citta jinaguNanA hArdane sparze te prakAranA kSayopazama bhAvathI ullasita thayeluM che tevA bhAvathI karAyelo eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che, tethI Asanna upakArI evA vardhamAna svAmIne karAyelo eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che te prakAre smaraNa karIne mahAtmAo bhagavAnanI stuti karavAmAM potAnuM sadvarya ullasita kare che. vaLI, ahIM stutimAM kahyuM ke nara ane nArIne tAre che, tyAM prathama narane grahaNa karyo, tethI e prApta thAya ke dharmanA adhikArI puruSa ane strI baMne hovA chatAM puruSa uttamadharmano pradhAna adhikArI che; kema ke puruSe strI karatAM te prakAranI viziSTa puNyaprakRti bAMdhela che, te puNyaprakRtinA sahakArane kAraNe gAMbhIrya Adi aneka guNo strIo karatAM puruSamAM bahulatAe adhika prApta thAya che, tethI guNone abhimukha thayelI strIo karatAM guNone abhimukha thayelA puruSomAM adhika vizeSatA che, tethI puruSa pradhAna dharma che. vaLI, strIo paNa mokSane prApta karI zake che te batAvavA mATe strInuM grahaNa che, temAM pApanIyataMtra nAmanA AgamanI sAkSI Ape che, tyAM strI mokSa kema sAdhI zake ? te spaSTa karatAM kahe che - strI ajIva nathI jIva che, tethI jIva avazya mokSa sAdhI zake tema strI paNa avazya mokSa sAdhI zake, Ama chatAM abhavya jIva mokSa sAdhI zake nahi, tethI kahe che - badhI strIo abhavya nathI; kema ke keTalIka strIone saMsAranuM vAstavika svarUpa dekhAya che, tethI saMsAra pratye nirveda thAya che ane mokSa pratye adveSa thAya che, tyArapachI kramasara mokSanA upAyone sAMbhaLavAnI icchA Adi thAya che, tethI nakkI thAya che ke strI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhANaM buddhANaM sUtra 209 abhavya nathI, paraMtu Asanna bhavya paNa che; kema ke saMsAranirveda Adi bhAvo thayA pachI te jIva avazya te bhavamAM athavA keTalAka bhavo pachI mokSamAM jAya che. vaLI, bhavya strI paNa saMsAranirveda Adi bhAvone pAmyA pachI samyagdarzana na pAme to mokSamAM jAya nahi, paraMtu strIno bhAva darzanano virodhI nathI; kema ke keTalIka yogya strIomAM zama-saMvegAdi samyatvanA liMgo kahyA che te pratyakSathI dekhAya che, vaLI darzananI avirodhinI paNa strI manuSya che, manuSya nathI, tethI e prApta thAya ke darzananI avirodhinI evI strI tiryaMca hoya ke devI hoya to te bhavamAM mokSa sAdhI zake nahi, paraMtu samyagdarzanavALI strI manuSya paNa che tethI mokSa sAdhI zake. vaLI, manuSyamAM utpanna thayela samyagdarzanavALI paNa strI anAryamAM utpanna thayelI hoya to te bhavamAM mokSa pAmavA mATe asamartha bane, tethI kahe che - badhI strIonI anAryamAM utpatti nathI, paraMtu AryamAM paNa utpatti che; kema ke AryamAM paNa strIo dekhAya che, vaLI, AryamAM strIonI utpatti hoya chatAM asaMkhya varSanA AyuSyavALI hoya to te bhavamAM mokSamAM jaI zake nahi, paraMtu badhI strIo asaMkhyaya varSanA AyuSyavALI nathI, paraMtu saMkhyAtA varSanA AyuSyavALI paNa che, vaLI, saMkhyAtA varSanA AyuSyavALI strI atikrUramativALI hoya to te bhavamAM mokSamAM jaI zake nahi, paraMtu keTalIka strIo atikramativALI nathI, tethI mokSamAM jaI zake. ahIM koIne zaMkA thAya ke strIone sAtamI narakane yogya tIvra raudradhyAna thatuM nathI, tema strIone mokSane anukULa prakRSTa zubhadhyAna paNa thaI zake nahi, tethI strIone mokSa saMbhave nahi, e prakAre digaMbara svIkAre che, tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - prakRSTa raudradhyAnanI sAthe prakRSTa zubhadhyAnano avinAbhAvI yoga nathI, tethI strIone prakRSTa raudradhyAna na thaI zake mATe prakRSTa zubhadhyAna paNa na thAya tema kahevuM anucita che. Azaya e che ke vRkSanI sAthe zizapA vRkSano avinAbhAva che, tethI zizapA vRkSa hoya to tenuM vyApaka vRkSatva avazya hoya ane dhUmanI sAthe agnino paNa avinAbhAva che, tethI vyApya evo dhUma hoya tyAM vyApaka evo agni avazya hoya che, tema prakRSTa raudradhyAnanI sAthe prakRSTa zubhadhyAnanI vyApti nathI, jethI je jIvane prakRSTa zubhadhyAna hoya tene sAtamI naraka yogya prakRSTa radradhyAna paNa hoya tema kahI zakAya, vastutaH prakRSTa zubhadhyAnanI sAthe prakRSTa raudradhyAnano atyaMta virodha che, tethI jo prakRSTa zubhadhyAnanI sAthe prakRSTa raudradhyAnano avinAbhAva svIkAravAmAM Ave to prakRSTa zubhadhyAnathI jema mokSa phaLa maLe che tema tenI sAthe avinAbhAvI prakRSTa raudradhyAnanuM phaLa sAtamI narakane yogya pApabaMdha paNa thavo joIe ane tema svIkArIe to prakRSTa zubhadhyAnanuM phaLa je mokSa che teno prakRSTa raudradhyAnanA phaLathI vyAghAta thAya, mATe prakRSTa raudradhyAnanI sAthe prakRSTa zubhadhyAnanI vyApti svIkAravI atyaMta anucita che, mATe strIo chaThI narakathI adhika kliSTa raudradhyAna karI zakatI nathI, topaNa je atikrUramativALI nathI te te bhavamAM mokSamAM jaI zake che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 ahIM prazna thAya ke strI atikrUramativALI na hoya chatAM strIone kAmanI lAlasA atizaya hoya che, tethI teo mokSamAM jaI zake nahi, tenA nirAkaraNa mATe kahe che - keTalIka strIo kAmavRtti upazAMta thayelI hoya tevI paNa hoya che, mATe mokSamAM jaI zake che. 210 ahIM prazna thAya ke kAmavRttinI upazAMta thayelI pariNativALI paNa strIo azuddha AcAravALI hoya che; kema ke strImAM svabhAvathI ja cAMcalya kSudratA Adi bhAvone kAraNe strIo mohanAzane anukULa zuddha AcAro pALI zake nahi, mATe te bhavamAM mokSamAM jaI zake nahi, tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - keTalIka strIo zuddha AcAravALI paNa hoya che; kema ke aucityathI paranA apakAranuM varjana Adi AcAro pALe che, tethI koIne pIDA na thAya tevI ucita AcaraNA dvArA te paNa mokSa sAdhI zake che. ahIM prazna thAya ke strIonuM zarIra azuddha che, tethI zuddha AcAravALI paNa te strIo viziSTa dharmane sevI zake nahi, tethI kahe che - keTalIka strIo zuddha zarIravALI paNa hoya che, tethI badhI strIo azuddha zarIravALI che tevI niyata vyApti nathI, vaLI, zuddha zarIravALI paNa strIo mokSane anukULa vyavasAyavALI nathI, tethI mokSaprApti karI zake nahi, tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che badhI strIo mokSane anukULa vyavasAyathI varjita nathI, paraMtu keTalIka strIo zAstranuM avalaMbana laIne zAstrAnusArI pravRtti karatI paNa dekhAya che, joke strIsahajasvabhAvathI cAMcalya Adi doSone kAraNe strIo saMyama grahaNa kare topaNa zAstrathI niyaMtrita pravRtti karI zakatI nathI, topaNa keTalIka strIo saMsArathI atyaMta bhaya pAmelI hoya che te strIo zAstrathI niyaMtrita pravRtti karatI paNa dekhAya che, tethI strIo mokSamAM jaI zake che. - ahIM prazna thAya ke zAstrathI niyaMtrita pravRtti karanArI strIomAM paNa apUrvakaraNanA bhAvo thaI zake nahi, tethI strIo mokSamAM jaI zake nahi, tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che strIo apUrvakaraNanI virodhinI nathI; kema ke strIone apUrvakaraNano saMbhava che ema zAstramAM kaheluM che. ahIM prazna thAya ke strIone apUrvakaraNanI prApti thavA chatAM navA guNasthAnakanI prApti karI zake tevI yogyatA nathI, tethI kahe che - keTalIka strIo potAne prApta thayelA guNasthAnaka karatAM svaparAkramathI navA guNasthAnakane prApta karanArI hoya che. - ahIM prazna thAya ke strI prApta thayelA guNasthAnaka karatAM navA guNasthAnakane prApta karanArI hovA chatAM teNIone AmarSoSadhi Adi labdhi thatI nathI, tethI sarva labdhinA sthAnabhUta kevalajJAnanI prApti kaI rIte karI zake arthAt karI zake nahi, tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - strIo AmarSoSadhi AdirUpa labdhione ayogya nathI; kema ke strIomAM vartamAnakALane anurUpa keTalIka viziSTa labdhio hamaNAM paNa dekhAya che je sAmAnya manuSyomAM na hoya te labdhio asAdhAraNa jJAnAvaraNIyavizeSanA kSayopazamarUpa hoya che, tema strIone te te kALane yogya AmarSodhi AdirUpa labdhio paNa thaI zake che. ahIM prazna thAya ke jo strIo labdhione yogya che to teNIone zAstramAM zruta labdhirUpa dvAdazAMgI bhaNavAno niSedha kema karela che ? tethI kahe che - tevA prakAranA zarIrane kAraNe dvAdazAMgI bhaNavAthI doSanI Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhANaM buddhANaM sUtra 211 prApti che arthAt strIza2I2ne kAraNe tathAvidha gaMbhIratA Adi guNonA abhAvane kAraNe viziSTa zruta labdhithI thanArI zaktione teNIo pacAvI na zake to teNIonuM ahita thAya, mATe strIone agiyAra aMgathI adhika zruta ApavAno niSedha che, Ama chatAM strIomAM paNa bhAvanI vizuddhi thAya tyAre kSapakazreNine abhimukha pariNAma thAya che, tyAre kALagarbhanI jema bhAvathI dvAdazAMgInI prApti paNa thAya che ja, tethI strIo sarvathA dvAdazAMgIne ayogya nathI, chatAM zreNinI prApti pUrve strIsvabhAvathI anartha thavAno saMbhava hovAne kAraNe zAstramAM teNIone dvAdazAMgI bhaNAvavAno niSedha karyo che, tethI jyAre strIomAM asaMga pariNAmane anukULa vIrya atyaMta ullasita thAya tyAre kSapakazreNine anukULa pariNAma thAya che tyAre jema strIo RtupravRttinA ucitakALamAM garbhavALI thAya che tema tenA ucitakALamAM dvAdazAMgIne anukULa vizuddha pariNati thavAne kAraNe dvAdazAMgIno artha bhAvathI prApta thAya che, tethI strIo dvAdazAMgIne mATe sarvathA ayogya nathI. ahIM koI kahe ke strIo labdhine yogya hovA chatAM paNa akalyANanuM bhAjana hovAthI upaghAtavALI che, tethI abhilaSita evA mokSarUpa arthane sAdhavA samartha nathI, tethI kahe che strIo akalyANanuM bhAjana nathI; kema ke tIrthaMkaranA jIvane janma Ape che, jagatamAM AnAthI zreSTha anya koI kalyANa nathI, AthI strIo uttamadharmane arthAt mokSane sAdhanArI che. lalitavistarA : anena tattatkAlApekSayaitAvadguNasaMpatsamanvitaivottamadharmmasAdhiketi vidvAMsaH, kevalasAdhakazcArya, sati ca kevale niyamAnmokSaprAptirityuktamAnuSaGgikam, tasmAnnamaskAraH kArya iti / lalitavistarArtha : AnA dvArA=yApanIyataMtranA nigamana dvArA, te te kALanI apekSAthI=je je kALamAM je je strIo thAya che te te kALanI apekSAthI, ATalA guNanI saMpadAthI samanvita ja=yApanIyataMtramAM batAvelA strIonA guNonA samUhathI yukta ja evI strI, uttamadharmanI sAdhikA che=paramArthane sparze te prakAre svazakti anusAra vItarAgane namaskAra Adi kRtyo karIne AtmAmAM uttamadharmanI prApti karI zake che, e prakAre vidvAno kahe che ane A=uttamadharma, kevala sAdhaka che ane kevalajJAna thaye chate niyamathI mokSanI prApti che e prakAre AnuSaMgika kahevAyuM=yApanIyataMtranA vacana dvArA AnuSaMgika kahevAyuM, te kAraNathI=bhagavAnane karela eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che te kAraNathI, namaskAra kArya che=vIra bhagavAnane namaskAra karavo joIe. bhAvArtha: gAthAmAM kahyuM ke vardhamAna svAmIne karAyelo eka paNa namaskAra nara ane nArIne saMsArasAgarathI tAre che, tyAM strIone saMsArasAgarathI kema tAre che temAM yApanIyataMtrano sAkSIpATha Apela, tenAthI e phalita thayuM ke strIonA strIbhavane kA2Ne ja uttamadharma sAdhavo duSkara che, topaNa sarvathA asaMbhavita nathI, tethI Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 lalitavistarA bhAga-3 je je kALamAM je je strIo thAya che teNIo te te kALanI apekSAe yApanIyataMtramAM kahyA teTalA guNothI yukta hoya to ja uttamadharmane sAdhI zake, anyathA strIcAMcalyane kAraNe dharmanI bAhya AcaraNA kare topaNa aMtaraMga asaMgabhAvane anukULa dharma pragaTa karI zake nahi ane je strIo vartamAnanA viSamakALamAM paNa saMghayaNabaLanA abhAvane kAraNe ane viziSTa zaktionA abhAvane kAraNe mokSa sAdhI zake tema nathI, chatAM yApanIyataMtramAM batAvyA tevA sarva guNothI yukta che tevI strIonuM citta bhavathI atyaMta virakta che, vitarAga bhagavAnanA vItarAgatA Adi guNothI atyaMta vAsita che tevI strIo vikRta sudradoSothI para thaIne svabhUmikA anusAra zuddha AcArone pALIne asaMgabhAvanI pariNatine anurUpa uttamadharmanI sAdhikA bane che ema vidvAno kahe che ane teNIono A bhavamAM sAdhelo uttamadharma uttarottara asaMgabhAvanI zaktine adhika karIne kevalajJAnano sAdhaka che, tethI vartamAnakALanI strIomAM paNa jeNIo prastuta guNothI yukta uttama dharmane sAdhe che, teNIo alpabhavamAM kevalajJAnane sAdhaze ane kevalajJAna prApta thaye chate niyamathI mokSanI prApti che, e pramANe AnuSaMgika kathana karyuM arthAtu nArI dvArA karAyelo namaskAra nArIne saMsArasAgarathI tAre che e kathanathI namaskArathI kaI rIte nArIne mokSanI prApti che te AnuSaMgika kathana karyuM ane namaskAra nara-nArIne saMsArasAgarathI tAranAra che mATe nara ane nArIe vardhamAna svAmIne namaskAra karavo joIe ema gAthAthI phalita thAya che. lalitavistarA - Aha, -'kimeSa stutyarthavAdo yathA- 'ekayA pUrNAhutyA (pra0 pUrNayA'hutyA) sarvAn kAmAnavApnotI ti? uta vidhivAda eva yathA-'agnihotraM juhuyAt svargakAma' iti? kiM cAtaH? yadyAdyaH pakSaH, tato yathoktaphalazUnyatvAt phalAntarabhAve ca tadanyastutyavizeSAdalamihaiva yatnena, na ca yakSastutirapyaphalaiveti pratItamevaitat, atha caramo vikalpaH, tataH samyaktvANuvratamahAvratAdicAritrapAlanAvaiyarthyam, tata eva muktisiddheH, na ca phalAntarasAdhakamiSyate samyaktvAdi, mokSaphalatveneSTatvAt, 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' itivcnaaditi| (tattvArtha 1/1) lalitavistarArtha - gAdathI zaMkA kare che - A=vardhamAna svAmIne karelo eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che e, stuti arthavAda cheHstuti karavA mATe prazaMsAvacana che, je pramANe - eka pUrNa AhutithI sarva kAmone prApta kare che, e prakAranuM vedavacana stuti mATe arthavAda che tema vIra bhagavAnane karAyelo eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che e vacana stuti mATe zuM arthavAda che?, athavA vidhivAda ja che? je pramANe - ravarganI kAmanAvALo agnihotra yajJane kare e pramANe agnihotra yAthI svarganI prApti thAya che mATe svarganI prAptine anukULa vidhivAda che tema vIra bhagavAnane karelo namaskAra avazya saMsArasAgarathI tAre che, mATe saMsArasAgarathI taravAnI vidhinuM kathana Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 siddhANaM buddhANaM sUtra che ? e prakAre pUrvapakSIe AjathI be prazno karela che ane kahe che - AnAthI zuM ? A be praznomAMthI tamAro mata zuM che? jo ApakSa che=vIra bhagavAnane karAyelI stuti arthavAda che e prakAre prathamapakSano svIkAra che to cokta phalazUnyapaNuM hovAthI vIra bhagavAnane eka namaskAra karavAthI saMsArasAgarathI taravArUpa yathokta phalazUnyapaNuM hovAthI, ane lAMtaranA abhAvamAM tenAthI anya stutino avizeSa hovAthI ahIM ja=vIra bhagavAnane namaskAra karavAnA viSayamAM ja, yatnathI saryuM ane pakSanI stuti paNa aphala ja nathI ethI A=vIra bhagavAnanI stuti jo phalazUnya hoya to cakSanI stutinI jema paNa phala ApanAra nahi hovAthI vicArake tyAM prayatna karavo joIe nahi e, pratIta ja che, have caramavikalpa che=bhagavAnane karAyelo eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che e vacana vidhivAdarUpa che e prakArano carama vikalpa che, ema svIkAravAmAM Ave to pUrvapakSI kahe che, tenAthI=eka namaskAra karavAthI saMsArasAgara tarAya che tenAthI, samyakta=aNuvrata-mahAvata Adi cAritranI pAlanAnuM vyarthapaNuM che; kema ke tenAthI ja=eka namaskArathI ja, muktinI siddhi che ane samyakta Adi phalAMtara sAdhaka IcchAtA nathI; kema ke mokSanA phalapaNAthI ISTapaNuM che=sakhyatve AdinuM ISTapaNuM che. samyakta Adi kema anyaphalanA sAdhakarUpe iSTa nathI, mokSaphalanA sAdhakarUpe iSTa che ? emAM heta kahe samyagdarzana-jJAna-cAritra mokSamArga che e prakAranuM vacana che. paMjikA - 'stutyarthavAda' iti, stutaye stutyartha, arthavAdaH prazaMsA, stutyarthavAdaH, viplAvanAdyarthamapi arthavAdaH syAt, tadvyavacchedArthaM stutigrhnnmiti| paMjikArya : "tunyavAda' ti ..... stutigrahamati | tucarthavA e lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha spaSTa kare che - stuti mATe arthavAda=prazaMsAvacana, stuti arthavAda che, viplAvata Adi mATe paNa= sAmenI vyaktine lAvavA mATe paNa, arthavAda thAya, tenA vyavaccheda mATe stutinuM grahaNa cheHarthavAdanA vizeSaNarUpe stutinuM grahaNa che. bhAvArtha prastuta gAthAmAM kahyuM ke vira bhagavAnane karAyelo eka namaskAra nara-nArIne saMsArasAgarathI tAre che arthAt mokSaphaLane Ape che, tyAM vicArakane prazna thAya ke bhagavAnanI stuti karavA mATe arthavAda che ke vidhivAda che ? jema vedamAM kahevAya che ke eka pUrNa AhutithI sarva kAmonI prApti thAya che te vedavihita AhutinI stuti karavA mATe prazaMsAvacana che, vastutaH eka AhutithI Ahuti karanAranAM badhAM kAmonI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 lalitavistarA bhAga-3 prApti thatI nathI, topaNa AhutinuM mAhAsya batAvavA mATe te prakAranuM prazaMsAvacana che, tema prastutamAM bhagavAnane karelo namaskAra saMsArasAgarathI tArato nathI, topaNa bhagavAnanI stutinuM mAhAtma batAvavA mATe te prakAranuM prazaMsAvacana che ema eka vikalpa che. vaLI, jema svarganI kAmanAvALo agnihotra kare te vacanAnusAra agnihotra karanArane svarganI prApti thAya che, tema bhagavAnane karAyelo eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che ema svIkAravAmAM Ave to te namaskAranI kriyA vidhivAda bane. A prakAranA be prazno karIne pUrvapakSI kahe che, jo stuti mATe arthavAdarUpa prastuta gAthA che tema svIkAro to bhagavAnane karAyelA eka namaskArathI saMsArasAgarathI taravArUpa yathokta phala thAya nahi ane anya phala batAvela nathI, tethI anya stutithI vIra bhagavAnanI stutimAM koI bheda nathI; kema ke anya koI yakSAdinI stuti karavAmAM Ave tenAthI jema saMsArasAgarathI taravArUpa koI phala na maLe ane tenI stutithI anya koI phala prApta thAya nahi to tenA jevI ja vira bhagavAnanI stuti hovAthI temanI stuti karavAmAM yatnathI saryuM arthAt vicArakapuruSa stuti kare nahi, kema? tethI kahe che - yakSanI stuti paNa aphala ja nathI arthAt yakSanI stuti karavAthI te prasanna na thAya to aphala bane che, paraMtu kyAreka stutithI prasanna thayela yakSa koIka phaLa Ape che, tethI kevala aphala ja nathI, kvacit phaLa Ape ane vIra bhagavAnanI karAyelI stuti paramArthathI saMsArasAgarathI taravArUpa phaLa ApatI nathI ane anya phaLa paNa ApatI nathI, mATe te stutimAM yatna karavo joIe nahi; kema ke vyartha ceSTArUpa che. A doSanA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe ke bhagavAnane karAyelo namaskAra saMsArasAgarathI tAre che e vacana vidhivAda che, to pUrvapakSI kahe che - tamArA matAnusAra bhagavAnane karAyelA eka namaskArathI mokSaphaLanI prApti thatI hoya to samyakta-aNuvrata-mahAvrata Adi sarva AcAro vyartha siddha thAya; kema ke mokSaphaLa mATe ja samyakta AdinuM pAlana svIkArAya che ane eka namaskArathI mokSaphaLanI prApti thatI hoya to buddhimAna puruSa kaSTa sAdhya evA mahAvratomAM yatna kare nahi, mATe jo mahAvrato Adine mokSanA upAyarUpe svIkAro cho to eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che e vacanane vidhivAdarUpe paNa kahI zakAya nahi. lalitavistarA - atrocyate-vidhivAda evAyaM na ca samyaktvAdivaiyarthaM, tattvatastadbhAva evAsya bhaavaat| dInArAdibhyo bhUtinyAya eSaH, tadavanthyahetutvena tathA tadbhAvopapatteH, avandhyahetuzcAdhikRtaphalasiddhau bhAvanamaskAra ttio lalitavistarArtha : ahIM=pUrvapakSIe pUrvamAM be prazno karIne kahyuM ke bhagavAnane karAyelo namaskAra stutirUpe arthavAda paNa saMgata nathI ane vidhivAda paNa saMgata nathI e pUrvapakSInA kathanamAM, uttara apAya Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 siddhANaM buddhANaM sUtra A=bhagavAnane karAyelo eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che e, vivivAda ja che ane sattva AdinuM veyartha nathI=pUrvamAM pUrvapakSIe kaheluM ke vidhivAda svIkArazo to samyakta AdinuM vaicartha che tema nathI; kema ke tatvathI tenA bhAvamAM ja=samyakta AdinA bhAvamAM ja, Ano namaskArano, bhAva che, dInAra AdithI bhUtinyAyavALo A che=samyakta AdithI vaibhavavALo namaskAra che; kema ke tenuM avaMdhyahetupaNuM hovAne kAraNe te prakAre=bhAvanamaskArarUpe, tenA bhAvanI upapati che=samyakta AdinI pariNatinI upapatti che, ane adhikRta phlasiddhimAM= saMsArasAgarathI taravArUpa phalasiddhimAM, bhAvanamaskAra avaMdhya hetu che. paMjikA : 'tattvata' ityaadi| tattvato-nizcayavRttyA, tadbhAva eva-samyagdarzanAdibhAva eva, asya namaskArasya, bhAvAt, dravyataH punaranyathApyayaM syAditi tattvagrahaNam, idameva sadRSTAntamAha- dInArAdibhyo dInAraprabhRtiprazastavastubhyo, bhUtinyAyo-vibhUtidRSTAntaH, tatsadRzatvAd bhUtinyAyaH, eSaH samyaktvAdibhyo namaskAraH, etadapi kuta ityAha- tadavandhyahetutvena-tasya-namaskArasya sAdhyasya, avandhyahetutvena-niyataphalakArihetubhAvena samyaktvAdInAM, tathA bhAvanamaskArarUpatayA, tadbhAvopapatteH samyaktvAdInAM pariNatyupapatteH; bhUtipakSe tu tasyAH bhUteH, avandhyahetutvena dInArAdInAM, tathA bhUtitayA, teSAM dInArAdInAM, pariNateH ghaTanAditi yojymiti| bhavatu nAmaivaM tathApi kathaM prakRtasaMsArottArasiddhirityAzaGkyAha- avandhyahetuzca-askhalitakAraNaM ca, adhikRtaphalasiddhau mokSalakSaNAyAM, 'bhAvanamaskAro' bhagavatpratipattirUpaH, iti kathaM na mokSaphalaM samyagdarzanAdi? paramparayA mokSasya ttphltvaaditi| paMjikArca - tattvati' tyAdi .... ta tvati | tattvataH ItyAdi lalitavistarAnuM pratIka che, tatvathI= nizcayavRttithI=paramArthathI, tenA bhAvamAM ja=samyagdarzana AdinA bhAvamAM ja, Ato=namaskArano, bhAva hovAthI samyakta AdinuM vaiyartha nathI, ema lalitavistarAmAM saMbaMdha che, dravyathI=bAhya AcaraNAthI, vaLI, anyathA paNa=samyagdarzana AdinA abhAvamAM paNa, A thAya=bhagavAnane namaskAra thAya, ethI tatvanuM grahaNa che-tatvathI samyagdarzana Adi hote chate ja namaskArano bhAva che e prakAre tattvanuM grahaNa che, Ane ja=samyagdarzana AdinA bhAvamAM ja tatvathI namaskAra thAya che ene ja, dAMta sahita kahe che - dInAra AdithI=dInAra vagere prazasta vastuothI, bhUtinyAya che=vibhUti daSNata che, tenI sadazapaNuM hovAthI bhUticAyavALo A=sakhyatve AdithI namaskAra che, A paNa= sakhyatve Adi guNonA vaibhavathI karAyelo namaskAra paramArthathI namaskAra che e paNa, kayA kAraNathI che? ethI kahe che - tenuM avaMdhyahetupaNuM hovAthI=namaskArathI sAdhya evA tenuM arthAt saMsArasAgarathI taraNanuM avaMdhya hetupaNuM hovAthI arthAt sakhyatve Adino niyata phlakArI hetabhAva hovAthI, te prakAre=bhAvanamaskArarUpapaNAthI, tenA bhAvanI upapati hovAne kAraNe=samyakta AdinI pariNatinI Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 lalitavistarA bhAga-3 upapati hovAne kAraNe, A bhUtinyAya che=sakhyatve AdithI namaskAra bhUtinyAya che ema lalitavistarAmAM avaya che, vaLI, bhUtipakSamAM tenuM=bhUtirUpa karmanuM, dInArAdinuM avaMdhya hetupaNuM hovAthI te prakArathI=bhUtipaNAthI, teonI=dInArAdinI, pariNatithI ghaTanathI, bhUtinyAya che e prakAre yojana karavuM. A pramANe thAva=dInAra AdithI bhUtinyAyavALo samyakta AdithI tamaskAra che e pramANe thAva, topaNa prakRta evA saMsArathI utAranI siddhi kevI rIte thAya? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - ane avaMdhya hetu=akhkhalita kAraNa, mokSarUpa adhikRta phalasiddhimAM bhAvanamaskAra che=bhagavAnanA svIkArarUpa bhAvanamaskAra che=bhagavAna tulya thavAnA upAyabhUta bhagavAnanI AjJAnA svIkArarUpa bhAvanamaskAra che, ethI kevI rIte samyagdarzana Adi mokalavALA na thAya ? arthAt avazaya thAya; kema ke paraMparAthI mokSanuM tatkalapaNuM che=samyagdarzana Adi bhAvanamaskArahalapaNuM che. bhAvArtha pUrvamAM pUrvapakSIe kahela ke eka namaskAra saMsArasAgarathI tAre che e kathanane vidhivAda svIkArI zakAze nahi, tenA uttararUpe graMthakArazrI kahe che - bhagavAnane karAyelo namaskAra saMsArasAgarathI tAre che e vidhivAda ja che, tethI e phalita thAya ke je mahAtmA te vidhinuM smaraNa karIne te vidhipUrvaka eka namaskAra kare to avazya saMsArasAgarathI tare ja che, tethI vidhivAdanI maryAdA anusAra vidhinA pAlanathI te vidhinuM phaLa avazya prApta thAya che. ahIM prazna thAya ke pUrvapakSIe kahela te pramANe namaskArane vidhivAda svIkAravAmAM Ave to samyagdarzanajJAna-cAritra vyartha siddha thAya; kema ke eka namaskArathI ja jo mokSaphaLanI prApti thatI hoya to samyagdarzanajJAna-cAritrarUpa kaSTasAdhya AcaraNAmAM koI pravRtti kare nahi, vaLI, te pravRtti mokSamArga nathI, paraMtu eka namaskAra ja mokSamArga che tema siddha thAya; kema ke mokSanAM kAraNo bhinna prakAranAM hoI zake nahi, tethI jo eka namaskAra ja mokSanuM kAraNa hoya to ratnatrayI mokSanuM kAraNa nathI tema siddha thAya, teno uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che - samyakta Adi mokSaprApti pratye vyartha nathI; kema ke samyakta AdinA sadbhAvamAM ja paramArthathI namaskArano bhAva che, tethI samyakta Adi pariNatithI yukta evI namaskAranI kriyA ja mokSa pratye kAraNa che. tethI e phalita thAya ke mAtra dravyathI karAyelo namaskAra saMsArasAgarathI taravAnuM kAraNa nathI, paraMtu je mahAtmAne AtmAnA pAramArthika svarUpanuM sUkSma jJAna che ane tevA pAramArthika svarUpane pragaTa karavAnI tIvra rucirUpa samyagdarzana che ane tevA pAramArthika svarUpane pragaTa karavAne abhimukha nigraMthabhAva pratye jatuM uttamacitta vartI rahyuM che e rUpa cAritra che, te mahAtmA AtmAnA pAramArthika svarUpane pAmelA vIra bhagavAnane smRtimAM lAvIne ratnatrayInI pariNatithI saMpUkta cittathI vIra bhagavAnane namaskAra kare che Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 siddhANaM buddhANaM sUtra tyAre bhAvanamaskAranI prApti thAya che ane te bhAvanamaskAra prakarSavALo thAya to tatkAla kevalajJAnanI prApti thAya che ane anya sAmagrInI vikalatAne kAraNe e bhAvanamaskAra prakarSavALo na thAya topaNa bhAvimAM prakarSavALA namaskAranuM bIja te mahAtmAnA AtmAmAM paDe che, jethI te mahAtmA namaskAra karIne alpabhavamAM namaskAra yogya evA vIra bhagavAnanI tulya thaze. ahIM prazna thAya ke samyakta Adi ratnatrayIthI mokSanI prApti thAya che ke bhAvanamaskArathI ? tethI kahe che - dInAra AdithI bhUtinyAyavALo A bhAvanamaskAra che, jema koI manuSya pAse vipula pramANamAM dinArAdi hoya to te puruSa vaibhavavALo che tema kahevAya che ane jo koI puruSa pAse ghaNAM cIMtharAM hoya topaNa te vaibhavavALo kahevAto nathI, tema jeo pAse samyajJAna, samyagurUci ane nigraMthabhAvane anukULa uttamacittarUpa samyagyAritra nathI tevA zudra svabhAvavALA jIvo vIra bhagavAnane namaskAra kare to paNa te namaskAra uttama vaibhavavALA cittathI yukta nathI, tethI dravyathI namaskAra hovA chatAM paramArthathI te namaskAra mokSaphaLano sAdhaka nahi hovAthI vaibhava vagarano tuccha namaskAra che, AthI ja AvA tuccha namaskAra jIve anaMtakALamAM anaMtIvakhata karyA topaNa saMsArasAgarathI taravAne anukULa pariNati leza paNa pragaTa thaI nahi, tethI te vaibhava vagarano asAra namaskAra che. vaLI, jeo pAse samyajJAna che tenA kAraNe te mahAtmAne saMsAranuM vAstavika svarUpa yathArtha jaNAya che, siddha avasthA sarvathA nigraMthabhAvavALI hovAthI sArarUpa jaNAya che, tethI vira bhagavAnane namaskAra karavAthI mane nigraMthabhAvanI prApti thAya tevI uttamaruci che ane zakti anusAra nigraMthabhAvane pragaTa karavA mATe kaSAya-nokaSAyane kSINa karavA yatna kare che, te rU5 cAritranI pariNati che, A prakAranI ratnatrayInI pariNatithI yukta parama nigraMtha evA vira bhagavAnane namaskAra karIne je mahAtmA potAnA nigraMthabhAvane ja atizaya kare che teono vaibhavavALo namaskAra che; kema ke te namaskAra mokSaprApti pratye avaMdhya hetu che, tethI mokSaprAptinA avaMdhya hetu evI ratnatrayI vaDe te mahAtmAne te prakAranA bhAvanamaskAranI prApti thAya che, jenAthI pUrva karatAM paNa viziSTa prakAranI ratnatrayInI pariNatinI utpatti thAya che, tethI te namaskAranI kriyAthI krame karIne ratnatrayIno utkarSa ja mokSaphaLano sAdhaka bane che. tethI e phalita thAya ke mokSaprAptirU5 adhikRta phaLanI siddhimAM avaMdhya kAraNa bhAvanamaskAra che ane te bhAvanamaskAra ratnatrayInA vaibhavathI yukta namaskAranI kriyArUpa hoya to ja bhAvanamaskAra bane che, mATe ratnatrayInA vaibhavathI yukta bhAvanamaskAra mokSaphalanuM kAraNa che ene AzrayIne eka paNa namaskAra saMsArasAgarathI tAre che e kathana vidhivAda ja che. vaLI, dinArAdithI puruSa bhUtivALo che e prakAre kema kahevAya che tenuM tAtparya paMjikAmAM spaSTa karatAM kahe che ke saMsAranA bAhya vaibhavo pratye dInArAdi avaMdhya hetu che; kema ke jeo pAse dInAra hoya teo dinAranA baLathI sarva prakAranA vaibhavone prApta karI zake che, te rIte jeo pAse samyakta AdinI pariNati che teo te pariNatinA baLathI sarva prakArano aMtaraMga vaibhava prApta karI zake che, tethI tevA aMtaraMga vaibhavavALA puruSathI karAyelo namaskAra vaibhavavALo namaskAra bane che, mATe te namaskAra bhAvanamaskAra che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 lalitavistarA bhAga-3 lalitavistarA : arthavAdapakSe'pi na sarvA stutiH samAnaphaletyato viziSTaphalahetutvenAtraiva yatnaH kAryaH; tulyayatnAdeva viSayabhedena phalabhedopapatteH; babbUlakalpapAdapAdau pratItametat, bhagavannamaskArazca paramAtmaviSayatayopamAtIto varttate; yathoktam'kalpadrumaH paro mantraH, puNyaM cintAmaNizca yaH / gIyate sa namaskArastathaivAhurapaNDitAH / / 1 / / kalpadrumo mahAbhAgaH, kalpanAgocaraM phalam / dadAti na ca mantro'pi, sarvaduHkhaviSApahaH / / 2 / / na puNyamapavargAya, na ca cintAmaNiya'taH / tatkathaM te namaskAra ebhistulyo'bhidhIyate ? / / 3 / / ' ityAdi / etAstisraH stutayo niyamenocyante, kecittu anyA api paThanti, na ca tatra niyama iti na tadvyAkhyAnakriyA // 3 // lalitavistarArtha: arthavAda pakSamAM paNa=vIra bhagavAnane karAyelo eka namaskAra paNa stuti mATe prazaMsAvacana che paraMtu vidhivAda nathI e prakAranA arthavAda pakSamAM paNa, sarva stuti samAna phalavALI nathI= pUrvapakSIe kahela ke arthavAda pakSa svIkArazo to anya devonI stuti ane vIra bhagavAnanI stuti samAna phalavALI thaze tethI vIra bhagavAnanI stuti karavI joIe anyanI nahi tevuM kathana svIkArI zakAya nahi, tenA nirAkaraNa mATe graMthakArazrI kahe che - sarva stuti samAna phalavALI nathI, AthI=anya devo karatAM vIra bhagavAnanI stuti vizeSa phalavALI che AthI, viziSTa kalanA hetapaNAthI ahIM jaEvIra bhagavAnanI stutimAM ja. yatna karavo joIe. ahIM prazna thAya ke koI anya devanI stuti kare ane vira bhagavAnanI stuti kare te baMnemAM tulya yatna hovAthI samAna phaLanI prApti thavI joIe tenA nirAkaraNa mATe hetu kahe che - tulya yatnathI ja viSayabhedane kAraNe phatabhedanI upapatti che koI anya devanI stuti kare tenA tulya ja yatna vIra bhagavAnanI stutimAM kare tenAthI stutinA viSayarUpa vIra bhagavAnano bheda hovAthI phalabhedanI prApti che arthAt anya deva karatAM vIra bhagavAnanI stutithI phalavizeSanI prAti che, A=viSayanA bhedathI phalabhedanI prApti, bAvaLavRkSa ane kalpavRkSa AdimAM pratIta che ane bhagavAnano namaskAra paramAtmAnA viSayapaNAthI upamAtIta varte che, je pramANe kahevAyuM chekalpavRkSa parama maMtra puNya ane ciMtAmaNi je gavAya che=jagatamAM ISTa phalane denArA rUpe saMbhaLAya che, te Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 siddhANaM buddhANaM sUtra prakAre ja te namaskAra che vIra bhagavAnane karelo namaskAra che e pramANe apaMDito kahe che mUrNapuruSo kahe che. mahAbhAgyavALo kalpavRkSa kalpanAgocara phalane Ape che ane maMtra paNa sarva duHkharUpa viSane apahAra karanAra nathI. je kAraNathI puNya apavarga mATe nathI, ciMtAmaNi apavarga mATe nathI, te kAraNathI kevI rIte tAro namaskAra vIra bhagavAnane karAyelo namaskAra, AnI sAthe puNya ane ciMtAmaNi sAthe, tulya kahevAya che. ItyAdi A traNa stutio=prastuta siddhANaM buddhANaM sUtranI traNa stutio, niyamathI bolAya che, vaLI, keTalAka anya paNa stutione bole che ane tyAM=pAchaLanI be stutiomAM, niyama nathI ethI tenA vyAkhyAnanI kriyA nathI. ll3II paMjikA - kalpadrume tyAdizlokaH, kalpadrumaH kalpavRkSaH, paro mantraH hariNaigameSAdiH, puNyaM tIrthakaranAmakAdi, cintAmaNiH=maNivizeSaH, yo gIyate yaH zrUyate jagatISTaphaladAyitayA, tathaiva-gIyamAnakalpadrumAdiprakAra va, sa, mAvaMstava nIra, Adu, ati =jyuzana., riti zeSa rUA. paMjikArca - mecaritno: "pratiti : rUAA vanyAneH ityAdi zloka pratIka che, kalpadramakalpavRkSa, para maMtra cheHhariNagameSa Adi parama maMtra che, puNya tIrthaMkara nAmakarma Adi che, ciMtAmaNi=maNivizeSa, je kahevAya che=jagatamAM ISTaphaladAyipaNAthI saMbhaLAya che, te prakAre ja kahevAtA kalpavRkSa Adi prakAravALo ja, te he bhagavAna! tamAro A namaskAra che ene apaMDito kahe che=akuzalo kahe che. prathama zlokamAM tat e adhyAhAra che taththava pachI zlokamAM pa e adhyAhAra che te jaNAvavA mATe pati zeSa: kahela che. IIkA bhAvArtha - pUrvamAM kahyuM ke bhagavAnane karAyelo eka namaskAra vidhivAda ja che, ethI yogya jIvone ratnatrayInI vibhUtithI yukta namaskAra karavAnI vidhinI prApti che ja. vaLI, bhagavAnanI stuti mATe A prazaMsAvacana che tema svIkArIe topaNa doSa nathI; kema ke jema vidhivAda vidhimAM pravRtti karavA preraNA kare che tema bhagavAnanA uttama guNonI stuti mATe A prazaMsAvacana che arthAt bhagavAnane karAyelo eka namaskAra AvA uttamaphaLane ApanAro che e prakAre vAstavika guNanI prazaMsArUpa A vacana che tema svIkAravAmAM paNa koI doSa nathI. ahIM prazna thAya ke pUrvapakSIe pUrvamAM kahela ke stuti mATe arthavAda svIkArazo to bhagavAnane karAyelo namaskAra mokSarU5 phaLathI zUnya hovAne kAraNe ane bhagavAnanI stutithI anya koI phaLanI prApti nahi Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 lalitavistarA bhAga-3 hovAne kAraNe koI vIra bhagavAnanI stuti kare ke anya kRSNa AdinI stuti kare te baMne stuti samAna phalavALI svIkAravAnI Apatti Avaze, mATe tevI stuti karavAthI saryuM, A prakAranA pUrvapakSInA kathananA nirAkaraNa mATe kahe che - sarva stutio samAna lavALI nathI arthAt koI vIra bhagavAnanI stuti kare ke kRSNa Adi devanI stuti kare te sarva stuti samAna phalavALI nathI, tethI bhagavAnanI stuti viziSTa phalanuM kAraNa hovAthI bhagavAnanI stutimAM yatna karavo joIe. vIra bhagavAnanI stuti ke anya devanI stuti kema samAna phalavALI nathI ? temAM hetu kahe che koI be puruSa samAna yatnathI stuti karatA hoya te bemAMthI koI eka puruSa kRSNa AdinI stuti kare ane anya puruSa vItarAga sarvajJa evA vIra bhagavAnanI stuti kare tenAthI te be puruSane phaLabhedanI prApti che. kaI rIte nakkI thAya ke samAna yatnathI karAyelI stutimAM paNa stutinA viSayabhUta devane AzrayIne phalabhedanI prApti che te dRSTAMtathI spaSTa kare che - jema koI puruSa bAvaLanA vRkSa pAse yAcanA kare ane tevI ja yAcanA anya koI puruSa kalpavRkSa pAse phare, tyAM bAvaLa pAse yAcanA karanArane kaMI maLatuM nathI ane kalpavRkSa pAse yAcanA karanArane icchita phaLa maLe che e lokamAM pratIta che, tema baMsI hAthamAM laIne gAya upara beThela kRSNanI mUrtimAM koI lIna thAya tenAthI te vItarAgane abhimukha pariNativALA banatA nathI, tethI tenI stutithI vItarAgatAne abhimukha javAmAM bAdhaka karmono kSayopazama thato nathI ane koIka anya puruSa vIra bhagavAnanI yoganirodhavALI avasthAne joIne temanI stuti kare to vIra bhagavAnane karAyelo namaskAra saMsArasAgarathI tAre che, tenAthI vItarAgatAne abhimukha javAmAM bAdhaka karmo tenI stutinA prakarSane anurUpa kSayopazamabhAvane pAme che, tethI bAvaLatulya kRSNano namaskAra ane kalpavRkSatulya vIra bhagavAnano namaskAra viSayanA bhedane kAraNe phaLabhedanuM kAraNa bane che. ahIM prazna thAya ke anya devane karAyelo namaskAra ane vIra bhagavAnane karAyelo namaskAra namaskAranI kriyAnI apekSAe tulya yatnavALo hoya topaNa namaskAranA viSayabhUta vIra paramAtmA hovAne kAraNe phalabheda kema prApta thAya che ? tethI kahe che bhagavAnane karAyelo namaskAra paramAtmAnA viSayapaNArUpa hovAthI upamAtIta varte che arthAt vIra bhagavAna sarva ghAtikarmano nAza karIne vItarAga sarvajJa banyA che te svarUpe vIra bhagavAnanuM smaraNa karIne je bhAvanamaskAra karAya che te upamAtIta che arthAt tenA tulya jagatamAM anya koI vastu nathI, namaskAranA viSayabhUta anya deva ane vIra bhagavAnane tulya kahevA ucita nathI, temAM sAkSIpATha ApatAM kahe che -- keTalAka apaMDita puruSo kahe che ke kalpavRkSa yAcanA karAyelA phaLane Ape che, 52ma maMtra icchAyelA kAryane kare che, puNyano udaya sarva prayatnane saphaLa kare che, ciMtAmaNi icchAyelA sarva phaLane Ape che tevo ja vI2 bhagavAnane karAyelo namaskAra che, A prakAranuM keTalAkanuM kathana ajJatAbhareluM che. kema ajJatAbhareluM che, tethI kahe che - jo ke tIrthaMkara nAmakarma bAhya samRddhi Ape che te asAdhAraNa viziSTa che, topaNa Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 vaiyAvaccagarANaM sUtra ciMtAmaNithI prApta thatI bAhya samRddhitulya ja tIrthaMkara nAmakarmanuM phaLa che paraMtu bhagavAnane karAyela namaskAra jema mokSaphaLa Ape che tema tIrthaMkara nAmakarma paNa mokSaphaLa ApatuM nathI ja, phakta tIrthaMkaro kevalajJAnane je prApta kare che te siddhone karAyelA bhAvanamaskArathI ja kare che tIrthaMkara nAmakarmathI nahIM, mATe tIrthaMkara nAmakarma rUpa puNya paNa bhAvanamaskAratulya kahI zakAya nahIM. ajJa jIvo kahe che ke namaskAra ciMtAmaNinA ane puNyanA tulya ja phaLa Ape che, te teonI ajJatA che; kema ke kalpavRkSa kalpanA karAyelA bAhya viSayarUpa phaLane Ape che, paraMtu mokSarUpa phaLa ApavA samartha nathI ane maMtra paNa sarva duHkharUpa viSano nAza. karavA samartha nathI, AthI ja maMtra saMsArarUpI duHkhano nAza karI zake nahi, vaLI, puNya paNa mokSa apAvI zake nahi, mAtra bAhya samRddhi ja ApI zake ane ciMtAmaNi paNa mokSaphaLa ApI zake nahi, tethI teonI tulya vira bhagavAnane karAyelo namaskAra kaI rIte kahI zakAya ? arthAt kahI zakAya nahi; kema ke ratnatrayInA vaibhavathI yukta vIra bhagavAnane karAyelo namaskAra mokSaphaLane Ape che te phaLa kalpavRkSa Adi koI ApI zake nahi, tethI kalpavRkSa AdinI sAthe namaskArane samAna kahevo te mUrNa puruSonuM vacana che, mATe anya devone karAyelo namaskAra ane vIra bhagavAnane karAyelo namaskAra samAna che ema kahevuM anucita che. vaLI, pUrvapakSIe kahela ke yAnI stuti paNa aphala nathI, tethI vIra bhagavAnanI stutithI paNa mokSaphaLa prApta thatuM na hoya ane anya phala prApta thatuM hoya to yakSanI stutithI paNa anya phaLa maLI zake che, mATe stuti arthe prazaMsAvacanamAM vIra bhagavAnanI stuti karAya ke anyanI stuti karAya temAM koI bheda nathI tenuM nirAkaraNa thAya che; kema ke anya devanI stutithI mokSaphaLanI prAptino saMbhava nathI, jyAre vIrA bhagavAnanI karAyelI stuti mokSaphaLa Ape che. rUA. lalitavistarA : evametatpaThitvopacitapuNyasaMbhArA uciteSUpayogaphalametaditi jJApanArthaM paThanti - lalitavisarAI - A rIte Ane bolIne=pUrvamAM varNana karyuM e rIte siddhANaM buddhANaM sUtra bolIne, upasthita puNyanA samUhavALA=pUrvamAM varNana karyuM e pramANe caityavaMdana mATe eka caityanI, sarva caityanI ane zratanI stuti karIne saMcita thayelA puNyanA prakarSavALA sAdhu ke zrAvako, ucitomAM upayoga phalavAnuM A che=ucita evA vaiyAvacca karanArA devomAM upayogaphalavALuM caityavaMdana che, e jaNAvavA mATe bole che - . - pabikA - 'uciteSUpayogaphalametidati', uciteSu lokottarakuzalapariNAmanibandhanatayA yogyeSvarhadAdiSu, (vaiyAvaccakArideveSu) upayogaphalaM-praNidhAnaprayojanam, etat-caityavandanam, iti-asyArthasya, jnyaapnaarthmiti| ja 'vipu pATha che tyAM vaiyAvaccariveSa pATha hovAnI saMbhAvanA che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 lalitaviktA bhAga-3 paMjikAI - jipUrA .... "sApanArthamiti | ucitomAM upayogahalavALuM A che, e lalitavistarAnuM pratIka che, ucitomAM=lokottara kuzala pariNAmanuM kAraNa paNuM hovAthI yogya evA vaiyAvacca karanArA devAmAM, upayoga phalavALuM=praNidhAnanA prayojanavALuM, A=caityavaMdana che, e arthanA jJApana mATe vaiyAvaccagarANaM sUtra bole che. sUtra : veyAvaccagarANaM saMtigarANaM sammadidvisamAhigarANaM karemi kAussaggamityAdi yaavdvosiraami| . sUtrArtha - vaiyAvaccane karanArA, zAMtine karanArA, samyagdaSTi jIvanI samAdhine karanArAo saMbaMdhI kAryotsargane huM kahuM chuM ItyAdithI mAMDIne sirAmi sudhI bole che. lalitavistarA - vyAkhyA-pUrvavat: navaraM vaiyAvRttyakarANAM pravacanArthaM vyApRtabhAvAnAM yathA'mbAkUSmANDyAdInAM, zAntikarANAM kSudropadraveSu samyagdRSTInAM sAmAnyenAnyeSAM samAdhikarANAM, svaparayosteSAmeva svarUpametadevaiSAmiti vRddhasaMpradAyaH, eteSAM saMbandhinaM, saptamyarthe vA SaSThI, etidvaSayam etAn Azritya, karomi kAyotsargamiti, kAyotsargavistaraH pUrvavat stutishc| lalitavistarArtha : vyAkhyA pUrvanI jema che pUrvamAM annatya sUtranI vyAkhyA karI che te pramANe che, kevala vaiyAvaccane karanArA=pravacananA prayojana mATe vyApAravALA je pramANe aMbA-khADI Adi devIo che teonA saMbaMdhI kAyotsargane huM karuM chuM ema anvaya che, kSudra upadravomAM zAMtine karanArA sAmAnyathI anya evA samyagdaSTionI samAdhine karanArA devo saMbaMdhI kAussagnane huM karuM chuM ema anvaya che. samyagdaSTi jIvone samAdhine karanAra che tenA viSayamAM vRddha saMpradAya zuM che? te spaSTa kare che - ' svaparanuM samAdhikaraNapaNe teonuM ja=samyagdaSTi jIvonuM ja, varUpa che e ja AmanuM samyagdaSTi devonuM svarUpa che e pramANe vRddha saMpradAya che, ahIM svaparavo pachI samAdhitva zabda hovAnI saMbhAvanA che, te pramANe artha karela che. AmanA saMbaMdhI-vaiyAvacca karanArA ane samyagdaSTionI samAdhine karanArA devo saMbaMghI, kAussagnane huM karuM chuM ema anvaya che, athavA saptamInA arthamAM SaSThI vibhakti che-vaiyAvaccagarANa saMtigarANuM sammiiTrakasamAhigarANa e padomAM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 vaiyAvaccagarANa sUtra saptamInA arthamAM SaSThI vibhakti che, tethI emanA viSayavALo=emane AzrayIne, huM kAussagna karuM chuM ane kAyotsargano vistAra pUrvanI jema che=pUrvamAM azvattha sUtranuM varNana karyuM tema che, ane stuti che kAyotsarga karyA pachI te devonI stuti che. bhAvArtha pUrvamAM caityavaMdananAM sUtronuM varNana karyuM e rIte caityavaMdana karanArA mahAtmAo te te sUtro bolIne bhagavAna pratyenI ane zruta pratyenI bhaktino atizaya kare che, tenAthI te mahAtmAomAM puNyano samUha upacita thAya che arthAt janmAMtaramAM saMsAranA kSayanuM kAraNa bane tevA darzanamohanIya Adi karmonA kSayopazamabhAva AdithI anuviddha yogamArganI prApti thAya tevA uttama puNyano saMcaya kare che ane tevA mahAtmAo vaiyAvaccagarANe sUtra kema bole che ? te batAvavA mATe kahe che - arihaMta, mRta ane arihaMtAdi pratye bhakti karanArA devatAo stuti karavA mATe ucita che; kema ke guNavAnanA guNonI stuti karavAthI lokottara kuzala pariNAma thAya che ane teomAM te prakAranA praNidhAnanA prayojanavALuM caityavaMdana che e jaNAvavA mATe vaiyAvaccagarANaM sUtra bolAya che; kema ke jema arihaMta AdimAM praNidhAna karavA mATe te te sUtro dvArA stuti karAI, tema vaiyAvacca karanArA devomAM paNa te prakAranuM praNidhAna karavAthI lokottara kuzala pariNAma thAya che, tethI prastuta sUtra bolavAthI caityavaMdana karanArA mahAtmAoe tevA devonI paNa kAyotsargapUrvaka stuti karavI joIe, jethI sarva guNasaMpanna jIvomAM vartatA guNo pratye bahumAnano bhAva thAya evuM A caityavaMdana che, te jaNAvavA mATe devonI paNa stuti karAya che. je devatAo samyagdaSTi che teone pravacana pratye bhakti che, tethI pravacananA prayojanathI vyApAravALA che, vaLI, dayALu svabhAvavALA hovAthI zudra upadravomAM zAMtine karanArA che ane pote samyagdaSTi che tema sAmAnyathI je koI anya samyagdaSTi che teonI samAdhine karanArA che; kema ke yogya jIvone samAdhinI vRddhi thAya to te yogya jIvo yogamArgamAM adhika pravRtti karI zake temAM pote nimitta bane tevA suMdara AzayavALA samyagdaSTi devo che, jema aMbA kuSmADI devIo pravacananA arthane kare che, jagatamAM kSudra upadravanuM zamana kare che ane samyagdaSTi jIvonI samAdhinI vRddhi thAya tenI ciMtA kare che, tethI teonA te guNane sAme rAkhIne sAdhuo ane zrAvako kAyotsarga kare che ane tevA devonI stuti kare che. vaLI, vRddha saMpradAya kahe che ke badhA samyagdaSTi jIvonuM tevuM ja svarUpa che ke jagatamAM kSudra upadravo zame tevo zakti anusAra yatna kare ane samyagdaSTi jIvone samAdhi prApta thAya tevo zakti anusAra yatna kare, tema A devo paNa tevA ja svarUpavALA che; kema ke samyagdaSTi che, phakta devabhavane kAraNe vizeSa zakti hovAthI te prakAranuM kArya vizeSathI kare che, tethI samyakta guNane kAraNe ane devabhavanI vizeSa zaktine kAraNe teo A prakAranuM uttama kArya kare che, mATe caityavaMdanamAM teonI stuti karAya che. lalitavistarA - navarameSAM vaiyAvRttyakarANAM tathA tadbhAvavRddhirityuktaprAyam, tadaparijJAne'pyasmAt tacchubhasiddhA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 lalitaviktA bhAga-3 vidameva vacanaM jJApakam, na cAsiddhametad, abhicArukAdo tathekSaNAt, sadaucittyapravRttyA sarvatra pravartitavyamityaidamparyamasya, tadetat sakalayogabIjam, 'vandanAdipratyayam (vaMdaNavattiyAe)' ityAdi na paThyate, api tvanyatrocchvasitena (annattha UsasieNaM) ityAdi, teSAmaviratatvAt, sAmAnyapravRtteritthamevopakAradarzanAt, vacanaprAmANyAditi vyAkhyAtaM 'siddhebhyaH (siddhANaM)' ityAdi suutrm| lalitavistarArtha: phakta A vaiyAvacca karanArA devone te prakAre tenA bhAvanI vRddhi chekacaityavaMdana karanArA zrAvako vagere potAnI stuti kare che tenAthI teono vaiyAvacca karavAno bhAva vRddhi pAme che, e prakAre ukta prAya che, tenA apariphAnamAM paNa veyAvacca karanArA devo vaDe kAyotsarganA apariphAnamAM paNa, AnAthI=kAyotsargathI, tenA zubhanI siddhimAM=kAyotsarga karanAranA zubhanI siddhimAM, A ja vacana=kAyotsarga pravartaka vacana, jJApaka che ane A kAyotsargathI zubhanI siddhirUpa vastu, asiddha nathI; kemake abhicAska AdimAM te pramANe darzana che, AnuM prastuta kAyotsarganuM, sadA aucitya pravRttithI sarvatra pravartavuM joIe e daMparya che, te A sadA aucitya pravRttithI pravartana, sakala yoganuM bIja chekasa anuSThAnamAM yoganI niSpattinuM kAraNa che, vaMdana Adi pratyaya ItyAdi bolAtuM nathI, paraMtu 'ucchavAsa AdithI anyatra ItyAdi sUtra bolAya che; kema ke teonuM aviratapaNuM che=samyagdaSTi devonuM aviratapaNuM che mATe vaMdana Adi nimite ItyAdi sUtra bolAtuM nathI. ahIM prazna thAya ke avirata evA te devonI stuti kema karAya che ? temAM hetu kahe che - A rIte ja sAmAnya pravRttithI upakAranuM darzana che=avirata samyagdaSTi jIvone vaMdana Adi karyA vagara teonA smaraNa nimitte kAussagna karIne stuti karavAmAM Ave e rIte ja sAmAnya pravRttithI kAyotsarga karanAra jIvone upakAranuM darzana che. ahIM prazna thAya ke kAyotsarga karanArane upakAra thAya che te kaI rIte nakkI thAya ? tethI heta kahe che. vacananuM prAmANya che samAdhimAM vidananA nivAraNa mATe AptapuruSoe vaiyAvacca karavI vagere guNavALA devonI stuti karavAnuM kathana karyuM che te vacananuM prAmANya che, mATe tenAthI kAyotsarga karanArane upakAra thAya che, A rIte ziSyaH ItyAdi sUtra vyAkhyAna karAyuM. paMjikA - 'tadaparijJAne tyAdi, taiH vaiyAvRttyakarAdibhiraparijJAne'pi svaviSayakAyotsargasya, asmAt kAyotsargAt, (tacchubhasiddha) tasya-kAyotsargakartuH, zubhasiddhau-vighnopazamapuNyabandhAdisiddhau, idameva kAyotsargapravartakaM, vacanaM, jJApakaM gamakam, AptopadiSTatvenAvyabhicAritvAt, na ca naiva, asiddhaM-apratiSThitaM pramANAntareNa, etad-asmAcchubhasiddhilakSaNaM vastu, kuta ityAha- AbhicArukAdo dRSTAntayarmiNyAbhicAruke stobhana Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiyAvacagarANaM sUtra 25 stambhanamohanAdiphale karmaNi, 'Adi'zabdAcchAntikapauSTikAdizubhaphalakarmaNi ca, tathekSaNAt stobhanIyastambhanIyAdibhiravijJAne'pi Aptopadezena stobhanAdikarmakarturiSTaphalasya stambhanAdeH pratyakSAnumAnAbhyAM darzanAt, prayogaH, - yadAptopadezapUrvakaM karma tadviSayeNAjJAtamapi karturiSTaphalakAri bhavati, yathA stobhanastambhanAdi karma, tathA cedaM vaiyAvRttyakarAdiviSayakAyotsargakarma iti| paMjikArya : tarariAne cAri.... votsarga ti aa ta risAnetyAra lalitavistarAnuM pratIka che, vaiyAvRtya karanArA Adi te devo vaDe svaviSayaka kAyotsarganuM apariNAna hovA chatAM paNa AnAthI kAyotsargathI, tene kAyotsarga karanAra sAdhu-zrAvakane, zubhanI siddhimAM=vinano upazama-puthato baMdha AdinI siddhimAM, A ja kAyotsarga pravartaka vacana zApaka che=gamaka che; kema ke Akha upadiSTapaNuM hovAne kAraNe avyabhicArIpaNuM che, A=AnAthI zubhasiddhirUpa vastu=prastuta kAyotsargathI vidhdhano upazama Adi zubhasiddhirUpa vastu, asiddha nathI ja=pramANAMtarathI apratiSThita nathI ja, kayA kAraNathI ? ethI kahe che =kayA kAraNathI AnAthI zubhasiddhi thAya che e vastu pramANAtarathI pratiSThita che temAM hetu kahe che - abhicAruka AdimAM=dAMta dhamirUpa abhicAruka svarUpa stobhana-staMbhana-mohana Adi phalarUpa karmamAM, te prakAre dekhAya che=stobhanIya-staMbhanIya Adi puruSo vaDe avijJAnamAM paNa AptopadezathI stobhana Adi karmanA kartAne staMbhana Adi ISTaphalanuM pratyakSa ane anumAna dvArA darzana che, gAli zabdathI=macAravArimAM rahela Adi zabdathI, zAMtika-pauSTika Adi zubha karmanA kulamAM te pramANe darzana che ema avaya che, prayoga anumAnano prayoga, A pramANe che - je AptopadezapUrvaka karma che kRtya che, tenA viSayathI ajJAta paNa kartAnA ISTalane karanAra thAya che, je pramANe stobhana-staMbhana Adi karma kartAnA ISTaphalane karanAra thAya che ane te pramANe A vaiyAvRtya karanAra Adi viSayaka kAyotsarga karma kartAnA ISTaphalo karanAra che. bhAvArtha - pUrvamAM vaiyAvaccagarANe sUtrano zabdArtha karyo ane kAyotsarga karyA pachI vaiyAvacca karanArA devonI stuti bolavI joIe tema kahyuM, have teono kAussagna kema karAya che ? te spaSTa karavA mATe navaraMthI kahe che - vaiyAvacca karanArA A devonI temanA te prakAranA guNane sAme rAkhIne kAussagnapUrvaka stuti karavAmAM Ave tyAre te devone paNa te prakAranA bhAvanI vRddhi thAya che arthAt bhagavAnanA zAsanamAM ame A kRtya karIe chIe te kRtyanI caturvidha saMgha upabRhaNA kare che ane tenA mATe prastuta kAussagna kare che te joIne te devone paNa utsAha thAya che ke ame je A kRtya karIe chIe te atyaMta ucita che, anyathA guNasaMpanna evA sAdhu Adi A prakAre amArA kRtyanuM smaraNa karIne stuti kare nahi, tethI te prakAranI saMghanI pravRtti joIne teone paNa vaiyAvacca Adi kRtya karavAno pariNAma vizeSathI thAya che e prastuta sUtrathI uktaprAya che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistAra bhAga- ahIM prazna thAya ke sAdhu-zrAvaka Adi caityavaMdananA prAMte je devonI stuti kare che teone "mArA vaiyAvacca Adi guNone sAme rAkhIne A zrAvako Adi kAussagna kare che te prakAre upasthita na thAya to prastuta kAussagna niSphaLa jaze tethI kahe che. te devone tenuM aparijJAna hovA chatAM paNa A prakAranI stutithI stuti karanArane zubhanI siddhi thAya che enuM jJApaka A prastuta vacana che.- -- Azaya e che ke je sAdhu-sAdhvI Adi daDha praNidhAnapUrvaka caityavaMdana karatAM hoya ane prAMtamAM vaiyAvacca karanArA devonI stuti kare che tenuM jJAna te devone kvacit thAya che ane kvacit anupayukta dazA hoya to upasthiti na paNa thAya, topaNa AptapuruSanA vacananuM smaraNa karIne daDha praNidhAnapUrvaka je mahAtmAo kAussagna kare che tenAthI te mahAtmAone zubha adhyavasAya thAya che; kema ke AptavacananA pAlanano vizuddha bhAva che tenAthI potAnI yogamArganI pravRttimAM je vipno upasthita hoya ke upasthita thAya tema hoya to teonA nirmaLa adhyavasAyathI te vighnono upazama thAya che ane Aptavacanane anusaravAno zubha adhyavasAya hovAthI puNyabaMdha ane nirjarA thAya che; kema ke Apta pratyenA bahumAnathI Aptavacana anusAra pravRtti thAya che, tethI Apta pratyenA bahumAnanA bhAvano je prakAre prakarSa thAya te prakAre puNyabaMdhano prakarSa prApta thAya che ane Apta tulya thavAmAM bAdhaka kliSTa karmono potAnA adhyavasAyane anurUpa kSaya thAya che, tethI kAyotsarga karanArane vighnanuM zamana, puNyano baMdha ane sakAmanirjarAnI prApti thAya che; kema ke A kAyotsargapUrvaka stutinuM vacana ja te zubhasiddhinuM jJApaka che. kema jJApaka che ? tethI kahe che - Apta upadiSTapaNuM hovAne kAraNe avyabhicArIpaNuM che arthAt AptapuruSo tevuM ja kRtya karavAno upadeza Ape jenAthI kya karanArane zubhanI siddhi thAya, tethI AptavacanathI vipnanuM zamana, puNyano baMdha ane sakAmanirjarArUpa zubhanI siddhi avazya thAya che. vaLI, A kathanane dRDha karavA mATe kahe che - AptavacanathI zubhasiddhirUpa vastu asiddha nathI ja; kema ke abhicAruka AdimAM te prakAre dekhAya che. Azaya e che ke stobhana-staMbhana-mohana Adi kRtyo karavA mATe te te maMtro prasiddha che te dvAdazAMgImAMthI upalabdha che, tethI gItArtho yogya jIvone hita thavAnA AzayathI te maMtro Ape che ane te maMtrothI yogya jIvo sva-paranA hita mATe te kRtyo kare che tyAre jeone stobhana Adi karavuM che teone jJAna nathI ke A puruSa mane stobhana karavA mATe A maMtra bole che topaNa te jIvo te maMtrathI avazya stobhana Adine prApta kare che, mATe nakkI thAya che ke Apta dvArA kahevAyelAM stobhana Adi karmone karanArane staMbhana Adi phala prApta thatuM pratyakSathI dekhAya che, mATe jema Apta upadeza anusAra stobhana Adi maMtrothI stobhana Adi kriyA thAya che, tema Apta upadeza anusAra jeo vaiyAvacca karanArA devonI stuti kare che teone paNa avazya te stutinA phaLarUpe zubhanI siddhi thAya che. vaLI, prastuta sUtra bolIne vaiyAvacca karanArA devonI stuti karAya che e kathana jJApana kare che ke sadA ucita pravRttithI sarvatra pravartavuM joIe. jema AtmakalyANa mATe tIrthakaronI ane zratanI stuti karavI joIe tema kalyANamAM prabaLa nimittabhUta vaiyAvacca karanArA devonI stuti karavI joIe, e prakAranuM kathana caityavaMdana sUtranA prastuta devonI stutithI prApta thAya che, tenAthI e ja phalita thAya ke je je jIvo potAnA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 jayavIyarAya sUtra kalyANamAM nimitta hoya te sarva sAthe haMmezAM ucita pravRtti karavI joIe ane tevI ucita pravRtti karavAnA prayojanathI ja vaiyAvacca karanArA devonI stuti karAya che ane ucita pravRtti e sakala yogamArganI prAptinuM bIja che, tethI dRDha praNidhAnapUrvaka karAyelI tIrthaMkaranI stuti jema yogamArganuM bIja che, tema vaiyAvacca karanArA devonI stuti paNa ucita pravRtti rUpa hovAthI yogamArganuM bIja che, tethI je anya paNa sAdhusAdhvI-zrAvaka-zrAvikA Adi che teo sAthe paNa haMmezAM aucityathI pravRtti karavI joIe, jethI yogamArganI pravRttinuM bIja prApta thAya. AthI ja samyagdaSTi jIvo jagatamAM kSudra upadravo zame, anya samyagdaSTi jIvone samAdhi prApta thAya ityAdi rUpa je ucita pravRtti kare che tenAthI temane yogamArganI prAptinuM kAraNa evuM uttama bIja prApta thAya che, tethI jeo sadA sarvatra ucita pravRtti kare che tevA jIvo kyAreka tuccha prakRtivALA kSudra jIvo potAnI sAthe anucita vartana kare topaNa dayALuM citta hovAthI tevA samaye potAne zuM ucita karavuM Avazyaka che teno vicAra karIne te jIvo sAthe aucityathI pravRtti kare che, tenA kAraNe te pravRttikALamAM paNa teomAM yogabIjanI ja vRddhi thAya che. vaLI, devatAonI stuti mATe vaMdana Adi nimitte kAussagga karuM chuM ityAdi bolAtuM nathI, paraMtu annattha sUtra bolIne kAussagga karAya che; kema ke te devatAo avirata che, vaLI, vaMdanAdi kRtyo virativALA jIvone ja karAya che, topaNa teonI ucita pravRttine kAraNe kAyotsargapUrvaka teonI stuti karAya che; kema ke e prakAre sAmAnya pravRttithI ja upakAranI prApti thAya che arthAt teonA vaiyAvacca Adi guNonA smaraNapUrvaka kAyotsarga ka2vAthI te devone upasthiti thAya ke A mahAtmAo mArA vaiyAvacca Adi ke guNonI stuti kare che, tethI utsAhita thaIne tevA yogya jIvone yogamArganI pravRttimAM prApta thatAM vighnone dUra karavA pravRtta thAya che ane te jIvo yogamArganI pravRtti dRDhatAthI karI zake temAM sahAyaka thavA yatna kare che ane kvacit te devone te prakAre potAnA nimitte karAyelA kAyotsarganI upasthiti na thAya topaNa kAyotsarga ka2nA2ne AptapuruSanA vacananA pAlanajanya zubha adhyavasAyathI vighnaupazamana Adi thAya che; kema ke AptavacananuM pramANapaNuM che. A rIte siddhANaM buddhANaM ityAdi sUtranuM vyAkhyAna karAyuM. lalitavistarA : punaH sa te vA saMvegabhAvitamatayo vidhinopavizya pUrvavat praNipAtadaNDakAdi paThitvA stotrapAThapUrvakaM tataH sakalayogAkSepAya praNidhAnaM karoti kurvanti vA muktAzuktyA; uktaM ca 'paMcaMgo paNivAo, thayapADho hoi jogamuddAe / vaMdaNa jiNamuddAe, paNihANaM muttasuttI || 1 || jaNU doNi karA, paMcamaMgaM hoi uttamaMgaM tu / saMmaM saMpaNivAo, o paMcagapaNivAo / / 2 / / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 lalitavistarA bhAga-3 aNNoNNaMtariyaMgulikosAgArehiM dohiM hatyehiM / piTTovarikopparasaMThiehiM taha jogamuddatti / / 3 / / cattAri aMgulAI, purao UNAhiM(I) jattha pacchimao / pAyANaM ussaggo, esA puNa hoi jiNamuddA / / 4 / / muttAsuttI muddA, samA jahiM dovi gabbhiyA hatthA / te puNa niDAladese, laggA anne alaggatti / / 5 / / ' praNidhAnaM yathAzayaM yad yasya tIvrasaMvegahetuH, tato'tra sadyogalAbhaH, yathAhuranye, -'tIvrasaMvegAnAmAsanaH samAdhiH, mRdumadhyAdhimAtratvAt, tato'pi vizeSa ityAdi', prathamaguNasthAnasthAnAM tAvadevaMvidhamucitamiti sUravA lalitavistarArtha - vaLI, tetramaityavaMdana karanAra puruSa, athavA teo=aneka caityavaMdana karanArA purUSo, saMvegathI bhAvita mativALA vidhipUrvaka besIne pUrvanI jema=pUrvamAM varNana karyuM e prakAre, praNipAtadaMDaka Adi sUko bolIne=namuskurNa-jAvaMti Adi sUtro bolIne, stotrapAThapUrvakaaucita stavana bolavA pUrvaka, tyArapachI sakala yoganA AkSepa mATe mokSaprApti mATe je koI zubha yogo che te sarva yogo potAnAmAM AvirbhAva thAya tenA mATe, muktAzakti mudrAthI praNidhAna kare che athavA ghaNA zrAvako Adi muktAzakti mudrAthI praNidhAna kare che ane kahevAyuM che - paMcAMga praNipAta, yogamudrAthI stutipATha, jinamudrAthI vaMdana, muktAzakti mudrAthI praNidhAna thAya che. be jAna, be hAtha, pAMcamuM aMga uttamAMga che mastaka che, sAthe saMpraNipAta=pAMca aMgono sAthe samyapha praNipAta, paMcAMga praNipAta jANavo. ane anyonya aMtarita aMgulithI koza AkAravALA peTa upara koNI sthApana karAyelA evA be hAthathI yogamudrA thAya che. jemAM AgaLa cAra gula ane pAchaLa UNuM cAra AMgaLathI nyUna, be pagano utsarga che, e vaLI, jinamudrA che. jemAM baMne paNa hAtha samAna garbhita=polANavALA, che, te be hAtha niDAla dezamAM lAgelA te muktAzukti mudrA che, anya kahe che nahi lAgelA te muktAzakti mudrA che. jene je praNidhAna yathAAzaya tIvra saMvegano hetu che, tenAthI-tIvra saMvegathI, AmAM=praNidhAnamAM, sadhogano lAbha che, je pramANe anya kahe che - tIvra saMvegavALA jIvone Asanna samAdhi che; kema ke mRdu-madhya-adhimAtrapaNuM che=saMveganuM maMda-madhyama ane tIvamAtrApaNuM che, tenAthI paNa=saMveganA mRdu Adi bhedathI paNa, vizeSa che ItyAdi. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayavIyarAya sUtra prathama guNasthAnakamAM rahelAone AvA prakAranuM ucita che e pramANe sUri kahe che=apekSAe pramatta guNasthAnaka ane apramatta guNasthAnaka ema be guNasthAnaka che; kema ke guNavRddhine anukULa vyApAravALA keTalAka jIvo kaMIka pramAdathI saMvalita che tethI pramatta guNasthAnakamAM che ane jeo sarva vikalpathI para evA apramatta guNasthAnakamAM che teo bIjA guNasthAnakamAM che te bemAMthI pramatta guNasthAnakavALA jIvo prathama guNasthAnakamAM rahelA che teone jayavIyarAyamAM je yAcanA karAya e prakAranuM praNidhAna ucita che e pramANe yogAcAryo kahe che paMjikA H 'tatoDo'cAvi, tataH=tIvrasaMvegAluruSAt, atra=praniyAne, saMghonAma:-zuddhasamAdhiprApti, parasamayenApi samarthayannAha-- yathAhuH anye = pataJjaliprabhRtayaH, yadAhustadeva darzayati - tIvrasaMvegAnAM = prkRssttmokssvAgyAnAm, gAsatra:=gAzumAvI, samAdhi:=mana:prasAvaH, 'yataH ' kRti zamyate, atrApi tAratamyAmiyAnAvA,,mRdumdhyaadhimaatrtvaat, mRdutvAt - sukumAratayA, madhyatvAd - ajaghanyAnutkRSTatayA, adhimAtratvAt-prakRSTatayA tIvrasaMvegasya, tato'pi = tIvrasaMvegAdapi kiM punarmandAnmadhyAdvA saMvegAd, vizeSaH = trividhaH samAdhirAsannA''sannatarA''sannatamarUpaH, 'Adi' zabdAnmRdunA madhyenAdhimAtreNa copAyena yamaniyamAdinA samavAyavazAt pratyekaM mRdumadhyAdhimAtrabhedabhinnatayA trividhasya samAdherbhAvAt navadhA'sau vAcya iti / paMjikArya : 229 ..... - 'tato'tre' tyAdi navadhADaso vAcya kRti|| tato'tretyAdri lalita vistarAnuM pratIka che, tethI=ukta rUpavALA tIvrasaMvegathI=pUrvamAM kahyuM ke yathAAzaya praNidhAna tIvrasaMvegano hetu che evA svarUpavALA saMvegathI, ahIM praNidhAnamAM, sadyogano lAbha thAya che--zuddha samAdhinI prApti thAya che=praNidhAnapUrvaka sUtra bolanArA mahAtmAne tenA saMvegane anurUpa kaSAyonA upazama bhAvarUpa zuddha samAdhinI prApti thAya che, parasamayathI paNa=paranA siddhAMtathI paNa, samarthana karatAM kahe che arthAt pUrvamAM kahyuM ke jene yathAAzaya je tIvrasaMvega thAya che te tIvrasaMvegane anurUpa sadyogano lAbha thAya che te kathanane pataMjali RSinA vacanathI paNa samarthana karatAM kahe che je pramANe anya=pataMjali RSi kahe che, jene kahe che tene ja batAve che je kAraNathI tIvrasaMvegavALAone=prakRSTa mokSanI IcchAvALA jIvote, Asanna samAdhi che=zIghrabhAvI manaprasAda che, ahIM lalitavistarAmAM 'vataH' zabda adhyAhAra che te batAvavA mATe 'yataH' kRti Amyate kahela che. ahIM paNa=tIvrasaMvegavALA jIvomAM paNa, tAratamyane kahevA mATe kahe che -- mRdu madhya ane adhimAtrapaNuM hovAthI=tIvrasaMveganuM sukumArapaNuM hovAne kAraNe mRdupaNuM hovAthI - ajaghanya anubhRSTapaNuM hovAne kAraNe madhyamapaNuM hovAthI - tIvrasaMveganuM prakRSTapaNuM hovAne kAraNe adhimAtrapaNuM hovAthI, tenAthI paNa=tIvrasaMvegathI paNa, vizeSa che, zuM vaLI, maMda athavA madhyama saMvegathI ? tIvrasaMvegathI paNa Asanna-Asannatara AsannatamarUpa trividha samAdhi thAya che, Avi zabdathI mRdu madhya ane adhimAtrAnA upAyathI yama-niyama Adi samudAyanA - Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 lalitaviktA bhAga-3 vazathI pratyekamAM tIvrasaMvega paNa mUda Adi bhedathI traNa prakArano che te pratyekamAM, mRdu-madhya-adhimAtrAvA bhedathI bhitapaNAne kAraNe vividha samAdhino bhAva hovAthI=saddabhAva hovAthI nava prakAranI A=samAdhi, kahevI joIe. bhAvArtha: pUrvamAM caityavaMdana sUtronA varNanamAM cAra stuti sudhInuM varNana karyuM te pramANe koI eka zrAvaka ke eka sAdhu athavA aneka zrAvako ke sAdhuo caityavaMdana karyA pachI saMvegathI bhAvita mativALA thayelA vidhipUrvaka bese che arthAt caityavaMdananA sUtra-arthanA daDha upayogapUrvaka caityavaMdana karela hovAthI tIrthaMkaranA guNo, zrutajJAnanA guNo, siddha bhagavaMtanA guNo ane vaiyAvacca karanArA devonA guNonuM smaraNa karIne yogamArganI vRddhi thAya tevA pariNAmathI AtmAne atyaMta bhAvita karyo che tevI mativALA te mahAtmAo pramArjanA Adi vidhipUrvaka besIne pUrvanI jema ja praNipAta daMDaka sUtra bole che, tethI bhagavAnanA guNonuM pharI smaraNa thavAthI temanuM citta lokottama puruSanA guNothI atyaMta vAsita thAya che. tyArapachI jAvaMti ceiyAI ane jAvaMta kavi sAhu bolIne sarva tIrthakaronI pratimAne vaMdana karavAnA adhyavasAyavALA ane sarva muni bhagavaMto pratye bhaktinA adhyavasAyavALA thAya che, jethI pUrvanI saMvega bhAvitamati atizayatara thAya che. tyArapachI potAnA bodha anusAra bhagavAnanAM stavano bolIne AtmAne bhagavAnanA guNothI atyaMta raMjita kare che ane aMte praNidhAnasUtra rUpa jayavIyarAya bole che je mokSanI prAptinA kAraNabhUta sakala yoganuM AkSepaka che; kema ke bhavanirvedathI mAMDIne sadguruno yoga thAva ane temanA vacananI sevA mane mokSaprApti sudhI akhaMDa prApta thAva e prakAranA atyaMta abhilASapUrvaka praNidhAna sUtra bolavAthI AtmAmAM te prakAranA te bhAvo pratye pakSapAtanA saMskAro paDe che, tethI bhagavAna pAse prArthanArUpe bhavanirveda Adi icchAyelA bhAvo janmajanmAMtaramAM avazya prApta thAya che, tenAthI te mahAtmA uttara-uttaranA yogamArgane sukhapUrvaka sevIne saMsArano aMta karavA samartha bane che ane A sUtra muktAzakti mudrAthI bolAya che tenA dvArA pUrNapuruSa evA tIrthaMkara pAse bhavanirveda Adi bhAvonI yAcanA karatA hoya tevI te mudrA hovAthI sUtra bolatI vakhate te mudrAnA baLathI paNa te prakArano bhAva atizaya thAya che. ahIM caityavaMdanamAM bolAtAM sUtro bolatI vakhate kaI kaI mudrA karavAthI bhAvo atizaya thAya che? te batAvavA mATe mudrAonuM svarUpa batAve che - paMcAMga praNipAta ane stutino pATha yogamudrAthI thAya che, bhagavAnane vaMdana jinamudrAthI thAya che ane bhagavAna pAse yAcanA mATe karAtuM praNidhAna muktAzakti mudrAthI thAya che. paMcAMga praNipAta zuM che? te spaSTa kare che - be jAna, be hAtha ane pAMcamuM mastaka, e pAMca aMgono sAthe samyaka praNipAta te paMcAMga praNipAta kahevAya che, tenAthI lokottama puruSanI potAnAM pAMca aMgothI bhaktine abhivyakta karanArI paMcaprakArI Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayavIyarAya sUtra 231 pUjA thAya che ane A prakAranA praNidhAnapUrvaka lokottama puruSanA guNa tarapha namelA adhyavasAyathI jeo paMcAMga praNipAta kare che tyAre teone atizaya mArdavapariNAma varte che, tethI guNa pratye namrabhAva thavAthI tevA prakAranAM guNanA pratibaMdhaka karmonI nirjarA thAya che ane uccagotrano baMdha thAya che. vaLI, yogamudrAnuM svarUpa batAve che - pAMce AMgaLIo paraspara aMtarita rahe te rIte be hAtha joDe, madhyamAM kozanA AkAravALo polo bhAga rahe ane te baMne hAthanI koNI peTa upara sthApana kare te yogamudrA che. yogamudrAthI paMcAMga praNipAta ane stutipATha karAya che. vaLI, jinamudrAnuM svarUpa batAve che - be paganI vacce AgaLa cAra aMgula ane pAchaLa kaMIka nyUna cAra aMgula aMtara rAkhIne UbhA rahIne kAussagna karAya e jinamudrA che, jinamudrAthI vaMdana karAya che, AthI ja arihaMta ceIyANa Adi sUtra bolIne caityavaMdanamAM je eka navakArano kAussagna karAya che te caityavaMdana jinamudrAthI thAya che. vaLI, muktAzakti mudrAnuM svarUpa batAve che - jemAM baMne hAtha samAna rIte joDAyelA hoya, vacamAM polA hoya ane lalATe sparzelA hoya athavA anyanA mate nahi sparzelA hoya, tenA dvArA praNidhAna karAya che ke bhagavAnanI bhaktinA phaLarUpe mane bhavanirveda Adi sarva bhAvonI prApti thAya ane te yAcanAnA adhyavasAyane atizaya karavAnA aMgarUpa muktAzakti mudrA che. A rIte mudrAonuM kathana karyA pachI te praNidhAna sUtrathI zuM prApta thAya che te batAvavA mATe kahe che - praNidhAna sUtra bolanArA mahAtmAne te praNidhAna sUtra potAnA Azayane anurUpa tIvra saMvegano hetu thAya che ane tenAthI sadyogano lAbha thAya che. Azaya e che ke je mahAtmA praNidhAna sUtrathI yAcanA karAtA bhavanirveda Adi ATha bhAvono je prakArano sUkSmabodha dharAve che ane te bodhane smRtimAM lAvIne bhavanirveda Adi te te zabdathI vAcya te bhAvone abhimukha jeTalo tIvra pariNAma karI zake che tene anurUpa tIvra saMvega tene thAya che ane jene praNidhAna sUtrathI tIvra saMvega thAya che tenAthI te mahAtmAmAM te guNonI prAptine anukULa evI kaSAyonA zamanarUpa samAdhi pragaTa thAya che, te sadyoganA lAbharUpa che ane A tIvra saMvega paNa samAdhinuM kAraNa che e pramANe pataMjali RSi paNa kahe che ane te tIvra samAdhi paNa jaghanya-madhyama ane utkRSTanA bhedathI traNa prakAranI che, tethI te traNa prakAranA tIvra saMveganA bhedathI paNa samAdhinA bhedanI prApti che. ahIM vizeSa e che ke jeo saMvega vagara praNidhAna sUtra bole che tenAthI koI zubha bhAva thato nathI, mAtra huM caityavaMdana karuM chuM tevo sthUla zubha bhAva varte che ane jeone bhavanirveda Adi bhAvo pratye kaMIka AkarSaNa che, kaMIka bodha che, upayogapUrvaka bolavA prayatna kare che topaNa haiyAne atyaMta sparze tevo saMvega thato nathI teo kvacit maMda saMvegavALA hoya to te bhAvo pratye kaMIka rAga thAya che, tenAthI teTalA pramANamAM nirjarA thAya che, te maMda saMvega svarUpa che, vaLI, koIka jIvane praNidhAna sUtra bolatI vakhate te bhAvo kaMIka sparze che topaNa daDha praNidhAna nahi hovAthI tIvra saMvega thato nathI, tethI te bhAvothI temanuM Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 lalitavistAra bhAga-3 citta atyaMta raMjita thatuM nathI, tethI te prakAranA madhyama saMvegathI paNa sadyoganI prApti thatI nathI, paraMtu sadyogane abhimukha kaMIka bhAvo thAya che ane praNidhAna sUtra bolavAnA kALamAM te te zabdothI vAcya bhAvone sparzavA mATe zaktinA prakarSathI jeonuM vIrya ullasita thAya che teone tIvra saMvega thAya che tenAthI teomAM bhavanirveda Adi bhAvonI prAptine anukULa samAdhi pragaTe che. vaLI, te tIvra saMvega paNa upayoganA prakarSa-apakarSanA bhedathI jaghanya-madhyama ane utkRSTa bhedavALo che ane saMyamanI AcaraNAnA bhedathI jaghanya-madhyama ane adhimAtrAnA bheMdavALo che, tethI je mahAtmAo saMyamanI jaghanya AcaraNA karanArA che teono tIvra saMvega kyAreka jaghanya hoya che, kyAreka madhyama hoya che ane kyAreka utkRSTa hoya che. vaLI, je mahAtmAo saMyamanI madhyama AcaraNA karanArA che teono paNa tIvra saMvega kyAreka jaghanya hoya che, kyAreka madhyama hoya che ane kyAreka utkRSTa hoya che. vaLI, keTalAka mahAtmAo zaktinA prakarSathI saMyamanI utkRSTa AcaraNA karanArA che teono paNa tIvra saMvega kyAreka jaghanya hoya che, kyAreka madhyama hoya che, kyAreka utkRSTa hoya che. tethI tIvra saMveganA paNa nava bhedo prApta thAya che ane tIvra saMveganA te te bhedane anurUpa samAdhi jIvamAM prApta thAya che, te samAdhinA baLathI te mahAtmA uttara-uttaranA bhavamAM bhavavairAgya Adine pAmIne sadgurunA yoganI prAptipUrvaka temane parataMtra thaIne sukhapUrvaka saMsArano aMta karI zakaze. vaLI, jeo tIvra saMvegapUrvaka prastuta praNidhAna sUtra bole che tevuM sUtra bolavAnA adhikArI koNa che? te spaSTa kare che - pramatta ane apramatta nAmanAM je be guNasthAnako che te be guNasthAnakomAM rahelA jIvo potapotAnA guNasthAnakane anurUpa ucita kRtya dvArA guNavRddhi kare che temAMthI prathamanA cha guNasthAnakavartI jIvo pramatta guNasthAnakamAM rahelA che tevA jIvone AvA prakAranuM praNidhAna karavuM ucita che ema AcAryo kahe che; kema ke saMsArakSayane anukULa sarva zakti pIMDIbhUta thayelI nathI, tethI teo pramatta nAmanA prathama cha guNasthAnakamAM che ane teo A prakAre praNidhAna karIne uttara-uttaranA yoganI prAptinI zaktino saMcaya karI zake che ane jeo apramatta guNasthAnakamAM che teo sarva vikalpothI para sAmAyikanA pariNAmavALA che, jema tIrthakaro saMyama grahaNa kare che tyArathI bahulatAe nirvikalpa sAmAyikanA pariNAmamAM hoya che, teo sarva zaktithI saMsAranA kSaya mATe udyamavALA che, mATe teone A prakAranuM praNidhAna karavuM Avazyaka nathI. sUtra : jaya vIyarAya! jagaguru! hou mama tuhappabhAvao bhayavaM! / bhavanivveo maggANusAriA iTThaphalasiddhI / / 1 / / loyaviruddhaccAo, gurujaNapUyA paratthakaraNaM ca / suhagurujogo tavvayaNasevaNA AbhavamakhaNDA / / 2 / / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 jayavIyarAya sUtra sUtrArtha : he vItarAga he jagataguru tame jaya pAhe bhagavana, tamArA prabhAvathI mane bhavana nirveda, mArthAnusAritA, ISTa phalasiddhi, lokaviruddhano tyAga, gurujananI pUja, parArthakaraNa, saddaguruna thaga, temanA vacananI sevA kyAM sudhI bhava che tyAM sudhI akhaMDa prApta thAva. // 1-2 // lalitavistaza: asya vyAkhyA, jaya vItarAga! jagadguru!-bhagavatastrilokanAthasyAmantraNametat bhaavsnnidhaanaarthm| bhavatu mama tvatprabhAvato jAyatAM me tvatsAmarthyena; bhagavan! kiM tadityAha bhavanirvedaH saMsAranirvedaH, na hyato'nirviNNo mokSAya yatate, anirviNNasya tatpratibandhAt, tatpratibaddhayatnasya ca tattvato'yatnatvAt; nirjIvakriyAtulya eSaH, tathA mArgAnusAritA-asadgrahavijayena tattvAnusAritetyarthaH, tathA iSTaphalasiddhiH avirodhiphalaniSpattiH, ato hIcchAvighAtAbhAvena saumanasyaM, tata upAdeyAdaraH, na tvayamanyatrAnivRttItsukyasya, ityayamapi vidvjjnvaadH| tathA lokaviruddhatyAgaH lokasaMklezakaraNena tadanarthayojanayA mahadetadapAyasthAnam, tathA gurujanapUjA= mAtApitrAdipUjetibhAvaH, tathA parArthakaraNaM ca-sattvArthakaraNaM ca, jIvalokasAraM pauruSacihnametat, satyetAvati laukike saundarye lokottaradharmAdhikArItyata Aha-zubhaguruyogo-viziSTacAritrayuktAcAryasambandhaH, anyAthA'pAntarAle sadoSapathyalAbhatulyo'yamityayoga eva, tathA tadvacanasevanA-yathoditaguruvacanasevanA, na jAtucidayamahitamAheti, na sakRt nApyalpakAlamityAha- AbhavamakhaNDA Ajanma AsaMsAraM vA saMpUrNA bhavatu mameti, etAvatkalyANAvAptau drAgeva niyamAdapavargaH, phalati caitadacintyacintAmaNerbhagavataH prabhAveneti gaathaadvyaarthH| lalitavistArArtha : AnI vyAkhyA sUtranI vyAkhyA, he vItarAga! he jagadguru tame jaya pAmo, A=vItarAgI jagadgaru ! tame jaya pAmo e, bhAvathI saMnidhAna mATe=bhAvathI vItarAga potAne Asannatara thAya tene mATe, trilokanAtha evI bhagavAnane AmaMtraNa che, he bhagavana tamArA prabhAvathI mane thAva tamArA sAmarthyathI mane thAva tamane avalaMbIne meM je caityavaMdana karyuM che tenA sAmarthyathI mane thAva, te zuM ? ethI kahe cheetamArA sAmarthyathI mane zuM thAya? ethI kahe che - bhavano nirveda=saMsArano nirveda, f=je kAraNathI, AnAthI saMsArathI, anirvedavALo mokSa mATe yatna karato nathI; kemake aniveMdavALAne teno pratibaMdha che saMsAranA bAhya bhAvomAM saMzleSa che, ane tat pratibaddha yatnanuM=saMsAranA bhAvo pratye saMzleSavALA jIvanA mokSane anukULa ratnanuM, Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 lalitavistarA bhAga-3 tattvathI ayatnapaNuM che=sthUlathI dharmanI AcaraNA hovA chatAM mokSane anukULa dharmanI niSpattinA akAraNarUpa yatna hovAthI ayatnapaNuM che, nirjIva yiAtulya A che=dharmano yatna che, ane mArgAnusAritA mane prApta thAva ema anvaya che=asagrahanA vijayathI tattva anusAritA e prakArano artha che=tattvane jovAne anukULa je buddhi che temAM asad Agraha bAdhaka che tenA vijayathI tattva anusAritA mArgAnusAritA che ane ISTa phalanI siddhi=avirodhI phalanI niSpatti=AtmakalyANamAM vighna na kare tevA ane AtmakalyANamAM sahAyaka thAya tevA anukULa saMyogarUpa phalanI niSpatti iSTa phlasiddhi che, =ije kAraNathI, AnAthI icchAnA vighAtano abhAva thavAne kAraNe saumanasya che=potAne je IcchA hatI tevA iSTa phaLanI siddhi thavAthI IcchAnA vighAtano abhAva thAya che tethI citta avyAkuLatArUpa saumanasyane prApta kare che, tethI upAdeyamAM Adara thAya che=yatna thAya che, vaLI, A=upAdeyamAM Adara, anyatra=jIvananA upAya AdimAM, anivRtta otsukyavALA jIvane nathI=upAdeyamAM yatna thato nathI, ethI A paNa=jIvananA upAyabhUta ISTa phalanI siddhi paNa, bhagavAnanA prabhAvathI icchAya che e pramANe vidvAnajanano vAda che, ane lokaviruddhano tyAga=lokanA saMklezanA karaNathI tenA anarthanA yojanane kAraNe arthAt lokomAM anarthanA yojanane kAraNe A moTuM apAya sthAna che arthAt lokaviruddha AcaraNa e moTA anarthanuM kAraNa che mATe lokaviruddhano tyAga karavo joIe ema anvaya che, ane gurujananI pUjA=mAtA-pitA AdinI pUjA e prakArano bhAva che, ane parArthakaraNa= jIvonA prayojananuM karaNa, A=parArthakaraNa e, jIvalokano sAra pauruSa cihna che, ATaluM laukika sauMdarya hote chate=bhavanirvedathI mAMDIne parArthakaraNanI mAMgaNI karI eTaluM laukika sauMdarya hote chate, lokottara dharmano adhikArI thAya che=laukika sauMdaryanI prApti dvArA jIva lokottara dharmano adhikArI thAya che, AthI kahe che=lokottara dharmanI prApti mATe kahe che * zubha guruno yoga=viziSTa cAritrayukta AcAryano saMbaMdha=paramagurunA vacanAnusAra svayaM mokSamArgamAM prasthita hoya ane yogya jIvone mokSamArgamAM pravartAve evA viziSTa cAritrayukta AcAryano saMbaMdha, anyathA=laukika sauMdaryanI prApti thayA vagara zubhaguruno yoga thAya to, apAMtarAlamAM=roganAzane anukULa yatnano prAraMbha karavAnA yatnanI madhyamAM, doSavALAne pathyanA lAbha tulya=zarIramAM doSavALA puruSane pathya annano lAbha thAya tenA jevo, A=zubhaguruno yoga che, ethI ayoga ja che ane temanA vacananI sevA=yathAudita evA gurunA vacananI sevA=pUrvamAM jevA prakAranA zubhaguru kahyA tevA zubhagurunA vacananI sevA, mane tamArA prasAdathI prApta thAva ema anvaya che. - kema temanA vacananI sevA mane prApta thAva ? ethI kahe che A=zubhaguru, kyAreya ahitane kahe nahi, ethI temanA vacananI sevA mane prApta thAva ema kRtinuM yojana che, eka vakhata nahi, vaLI, alpakALa nahi ethI kahe che jyAM sudhI bhava che tyAM sudhI akhaMDa=jyAM sudhI janma che athavA jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI mane saMpUrNa, thAva=bhavanirveda = Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 jayavIyarAya sUtra Adi sarva saMpUrNa thAva, ATalA kalyANanI prAptimAM atyAra sudhI bhavanirveda AdinI yAcanA karI eTalA kalyANanI prAptimAM, zIdhra ja niyamathI mokSa che ane aciMtyaciMtAmaNi evA bhagavAnanA prabhAvathI A=prastuta sUtra dvArA bhagavAna pAse yAcana, phaLe che=prApta thAya che, e pramANe be gAthAno artha che. paMjikA - 'ato'hItyAdi, ataH iSTaphalasiddheH, hiH yasmAd, icchAvighAtAbhAvena abhilASabhaGganivRttyA kimityAha- saumanasya-cittaprasAdaH, tataH saumanasyAd, upAdeyAdaraH, upAdeye-devapUjanAdau, AdaraH prayatnaH, anyathApi kasyacidayaM syAdityAzaGkyAha- na tu-na punaH, ayam upAdeyAdaraH, anyatra jIvanopAyAdau, anivRttautsukyasya-avyAvRttAkAGkSAtirekasyeti, tadautsukyena cetaso vihvliikRttvaat| paMjikArya : gato hItyAdi .... vidvatnI tatvAn | gohItyAdi lalitavistarAnuM pratIka che, kije kAraNathI, AnAthI=ISTa lasiddhithI, IcchAnA vighAtano abhAva hovAthI abhilASanA bhaMganI nivRtti hovAthI abhilASa pUrNa thavAthI, zuM ethI kahe che - saumanaspa=citano prasAda thAya che, tenA kAraNe=saumanasyane kAraNe, upAdeyamAM Adara thAya che-devapUjanAdimAM prayatna thAya che, anyathA paNa=potAnI IcchAo pUrNa thayelI na hoya topaNa, koIka jIvane A=devapUjanAdimAM Adara, thAya e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - A=upAdeyamAM Adara=jinapUjAdimAM yatna, anyatra jIvananA upAya AdimAM, ativRta sukvavALA jIvane avyAvRta AkAMkSAnA atirekavALA jIvane, nathI= bAhyathI upAdeyamAM yatna thAya to paNa paramArthathI jinagaNamAM citanuM yojana thAya te rIte yatna thAya nahi; kema ke tenA sujyathI=potAne je saMsArI padArthonI IcchA che ane tenI prApti thaI nathI te viSayaka oskyathI, cittanuM vighalIkRtapaNuM che=cittanuM asthirapaNuM che. bhAvArtha : bhagavAnanA guNonA smaraNapUrvaka caityane vaMdana karyA pachI bhaktithI atyaMta saMbhUta haiyAvALA sAdhu ke zrAvaka bhagavAna pAse yAcanA karavA mATe prathama he vItarAga ! he jagadguru ! tame jaya pAmo, tema kahe che tyAre bhagavAna vItarAga traNa jagatanA guru che temane bhAvathI Asanna karavA mATe A prakAranuM AmaMtraNa kare che, jema rAjAne potAne abhimukha karavA mATe vyavahAramAM he rAjA !tame jaya pAmo, tema kahevAya che, tema vItarAga evA jagadgurune potAnI buddhimAM sanmukha karavA mATe A pramANe sAdhu ke zrAvaka bole che, tethI upayogapUrvaka bolanArA mahAtmAne sAkSAt buddhirUpI cakSu sanmukha vItarAga jagadguru dekhAya che, tyArapachI temanI pAse yAcanA karatAM kahe che - he bhagavan!tamArA sAmarthyathI mane bhavanirveda Adi thAva arthAt huM tamAruM nitya smaraNa karuM chuM tenA baLathI tamane avalaMbIne mArAmAM tenuM sAmarthya pragaTe, jethI mane Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 236 bhavanirveda Adi bhAvo prApta thAya. joke vivekI sAdhune ke zrAvakane bhavanirveda avazya varte che, tethI ja vItarAganI bhakti karIne bhavathI nistAranI vAMchA kare che, topaNa bhavanirveda atyaMta sthira thayo nathI jethI tenA utkarSanA baLathI mokSane anukULa vIryano utkarSa thAya, tethI jyAM sudhI pote saMsAramAM che tyAM sudhI adhika adhika bhavanirveda thAya te mATe prArthanA kare che, te bhavanirvedanI icchA ja bhavanirvedane anukULa yatna karAvIne viziSTa bhavanirvedanuM kAraNa bane che. ahIM prazna thAya ke bhagavAna pAse bhavanirvedanI prArthanA kema karI ? tethI kahe che - jeone bhavanirveda nathI teo mokSa mATe yatna karI zakatA nathI; kema ke bhavanA suMdara bhAvomAM temanuM citta pratibaMdhavALuM hovAne kAraNe te bhAvomAM cittano saMzleSa varte che, tethI vItarAgatAne abhimukha thAya te rIte dharmanuM anuSThAna paNa karI zakatA nathI, tethI viSayamAM saMzleSavALA jIvono bAhyathI dharmaAcaraNAno yatna paNa tattvathI vItarAgatAne abhimukha nahi hovAthI ayatna che, tethI jIva vagaranI kAyAtuMlya dharmanI pravRtti che arthAt te kriyAomAM mokSane anukULa cetanA rUpa jIva nathI, tethI te kriyA vyarthakriyA che, AthI ja bhavathI nirveda pAmelA sAdhu ane zrAvako bhagavAna pAse yAcanA karIne bhavanirvedane abhimukha atyaMta icchA kare che, tenA saMskAranA baLathI uttara-uttaranA bhavomAM paNa vizeSa vizeSa bhavanirveda prApta thaze, jethI mokSane anukULa yatna sukhapUrvaka thaI zake. vaLI, sAdhu ane zrAvaka yAcanA kare che ke mane jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI mArgAnusAritA prApta thAva arthAt asagrahanA tyAgapUrvaka mokSane anukULa tattvanI prApti thAya te prakAranI cittanI pariNati prApta thAva, vastutaH sAdhu ane zrAvaka mokSamArgamAM prasthita che, tethI teomAM mokSamArgane anusArIpaNuM varte che ja, topaNa janmajanmAMtaramAM tenI askhalita prApti thAya tevA mArgAnusArI bhAva pratye pakSapAtanA pariNAmane sthira karavA yatna kare che. jema jamAlIe vairAgyapUrvaka saMyama grahaNa karyuM tyAre temanAmAM mArgAnusAritA zreSTha koTInI hatI, chatAM nimittane pAmIne asagraha pragaTa thayo, tethI mUDhamativALA thayA, tenA kAraNe saMyamanI kriyAo karavA chatAM mohanAzane anukULa tattvaanusAritA nAza pAmI, te rIte potAnI mArgAnusAritA nAza na pAme tevA vizuddha AzayapUrvaka mArgAnusArI bhAva pratye dRDha pakSapAta thAya ane tenA kAraNe utta2nA koI bhavamAM asagrahanA kAraNe tattvaanusAritA nAza na pAme te mATe sAdhu ane zrAvaka mArgAnusAritAnI yAcanA karIne te bhAva pratye dRDharAga keLave che, jethI nimittane pAmIne mArgAnusAritA nAza pAme nahi, paraMtu uttarottara adhika adhika mArgAnusAritA pragaTa thAya. A rIte bhavanirveda ane mArgAnusAritAnA baLathI mokSane anukULa yatna sukhapUrvaka thaI zake che, Ama chatAM jyAM sudhI jIvane saMsAramAM utkaTa bhavanirveda thayo nathI tyAM sudhI uttara-uttaramAM sukhapUrvaka mokSamArganI pravRtti thAya te mATe potAne koIka anukULa saMyoganI icchA hoya che ane te anukULa saMyogo prApta na thAya to te icchAthI te mahAtmAnuM citta haMmezAM vighAta pAme che, tethI te mahAtmA devapUjAdi ucita kRtyomAM dRDha yatna karavA samartha banatA nathI, tethI cittane nirAkuLatApUrvaka dharmanA anuSThAnamAM pravartAvavAmAM bAdhaka evI icchAonA zamana mATe iSTa phalasiddhinI yAcanA kare che. joke sAdhune sarvathA traNa gupti ja iSTa che Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayavIrarAya mUMgA 237 topaNa dehanA pratikULa saMyoga ke anya koI tathAvidha pratikULa saMyoga hoya to nirAkuLa bhAvathI saMyamamAM yatna thaI zake nahi ane zrAvakane paNa potAnA saMyoga anusAra zArIrika, kauTuMbika, Arthika saMyogo pratikULa thAya tyAre tene dUra karavAnI icchAthI teonuM citta vyAkuLa rahe che, jenA kAraNe dharmamAM daDha praNidhAnapUrvaka yatna thato nathI, tethI zrAvaka ane sAdhu jagadguru pAse bhaktinA atizayathI yAcanA kare che ke mArI bhUmikA anusAra upAdeya evAM devapUjAdi anuSThAnomAM vijJakArI saMyogo dUra thAya, jethI A bhavamAM huM sukhapUrvaka viziSTa dharma sevIne yogamArgamAM dRDha yatnavALo thAu ane jyAM sudhI saMsAramAM chuM tyAM sudhI dareka bhavamAM te te bhava anusAra je icchAone kAraNe dharmaanuSThAnamAM daDha udyama skUlanA pAmato hoya tevI icchAo zAMta thAya e prakAranA phaLanI mane prApti thAva, A prakAre abhilASa karavAthI potAnA vizuddha adhyavasAyane anurUpa potAnA jIvanamAM je pratikULa saMyogo che te dUra thAya che ane potAne iSTa evI icchAonI pUrti thAya che tenA kAraNe yogamArganI pravRttimAM alanA vagara daDha yatna thAya evA saMyogo te mahAtmAne prApta thAya che ane te mahAtmAnA praNidhAnane anurUpa uttara-uttaranA bhavamAM paNa sarvatra iSTa phaLanI siddhi thAya che, jethI samyagu dharmane sevIne mokSane anukULa mahAsattvano saMcaya karI zake che. vaLI, jIva saMsAraavasthAmAM moha vAsita che, tethI anAbhogathI ke mUDhatAthI paNa lokaviruddha kRtyo karIne lokone dharma pratye anAdara thAya tevo saMkleza karAve che, tethI potAnAM kRtyo dvArA ghaNA yogya jIvone dharmathI vimukha karavAmAM nimitta bane che, tethI tevuM lokaviruddha kRtya moTA anarthanuM kAraNa che, tethI vivekI sAdhu-zrAvaka lokaviruddha kRtya kare nahi, topaNa anAbhoga AdithI lokaviruddha kRtya na thAya ane janmAMtaramAM paNa lokaviruddha AcaraNAnI prApti na thAya tevo adhyavasAya daDha karavA mATe jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI tevA lokaviruddhano tyAga prApta thAya tevI bhagavAna pAse yAcanA kare che. vaLI, mAtA-pitA Adi gurujananI pUjA ucita kRtya svarUpa che, tethI dareka janmamAM pote tevAM ucita kRtya karanAra thAya tevI icchA rAkhe che. je jIvomAM kSudra prakRti che teo vartamAnanA bhavamAM mAtA-pitA Adi dvArA je potAnA upara dehapAlana Adi upakAra thayo che tenA kAraNe paNa teonI bhakti Adi karatA nathI tevA zudra jIvo dharma sevIne paNa uttama prakRti pragaTa karI zake nahi, tethI vivekI sAdhu-zrAvaka sAmAnyathI potAnI bhUmikA anusAra gurujananI pUjA karanArA ja hoya che, kadAca ajJAnavaza te prakAre yatna na thayo hoya to prastuta sUtranA baLathI jANIne avazya te prakAre yatna kare che. topaNa dareka bhavamAM tevI suMdara prakRti potAne prApta thAya mATe prastutamAM gurujanapUjAnI yAcanA kare che. vaLI, bIjA jIvonA hitane anukULa prayatna karanAra huM thAke e mATe parArthakaraNanI yAcanA kare che je jIvalokano sAra che saMsAramAM vartatA jIvono zreSTha adhyavasAya che ane A vAstavika puruSArthanuM cihna che; kema ke sarva jIvonuM hita thAya te prakAranI vivekapUrvakanI ucita pravRtti sva-paranA kalyANanuM prabaLa kAraNa che. A rIte bhavanirveda AdithI mAMDIne parArthakaraNa sudhInI mAMgaNI karI te laukika sauMdarya che; kema ke sarva Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 lalitavistarA bhAga-3 darzanamAM rahelA ziSTa loko bhavanirveda AdivALA jIvone ja uttama jIvo che tema svIkAre che ane AvuM laukika sauMdarya jeone pragaTa thayuM che teo lokottara dharmanA adhikArI che arthAt tevA jIvone lokottara dharma sukhapUrvaka pariNamana pAme che ane jemAM laukika sauMdarya nathI teo bAhyathI lokottara dharmanI AcaraNA karatA hoya to paNa lokottara dharmane pariNamana pamADavAne anukULa laukika sauMdarya nahi hovAthI lokottara dharma pariNamana pAmato nathI, tethI dareka bhavamAM lokottara dharmane anukULa laukika sauMdaryanI prApti karyA pachI lokottara dharmanI prApti mATe prArthanA kare che "mane dareka bhavamAM zubha guruno yoga prApta thAva, zubhaguru te ja che ke jeo paramagurunA vacananA paramArthane jANIne yogya jIvone paramagurunA vacanAnusAra mokSamArgamAM pravartAvI zake ane pote paNa zaktinA prakarSathI paramagurunA vacanAnusAra ucita pravRtti karIne saMsArano kSaya karI rahyA che tevA guruno yoga ane prApta thAya ane jo laukika sauMdaryanI prApti vagara tevA guruno yoga thAya topaNa doSavALA rogIne pathyanA lAbhanI jema guNakArI thato nathI, tethI laukika sauMdaryanI prApti vagara viziSTa guruno yoga ayoga ja che arthAt niSphaLa che, paraMtu auSadha dvArA doSone dUra karyA pachI pathyanA sevana dvArA dehanI puSTi thAya che tema laukika sauMdaryanI yAcanA pachI tevI bhUmikAne pAmIne huM sadgurunA yogane prApta karyuM, jethI mArA mATe sadguruno yoga niSphaLa na thAya. vaLI, tevA gurune pAmyA pachI paNa mana-vacana-kAyAnA dRDha vyApArapUrvaka temanA vacananA sevana vagara kalyANanI prApti nathI, tethI abhilASa karAya che ke dareka bhavamAM tevA uttama gurunA vacananuM samyak pAlana karavAne anukULa pariNativALo huM thAuM; kema ke tevA uttama guru kyAre paNa ahita kahe nahi, tethI teonA vacananI sevA ja eka mAruM hita che tevI buddhine sthira karavA mATe ane janmajanmAMtaramAM tenI prApti mATe gurunA vacananI sevanA mane prApta thAva ema prArthanA karAya che. vaLI, A bhavanirveda Adi eka vakhata prApta thAya tenAthI iSTa siddhi thatI nathI, alpakALa prApta thAya tenAthI paNa iSTa siddhi thatI nathI tethI kahe che - jyAM sudhI mAro janma che athavA jyAM sudhI A saMsAra che tyAM sudhI bhavanirveda Adi badhA bhAvo mane prApta thAva; kema ke ATalA bhAvonI prApti thatAM zIdhra ja niyamathI mokSa che; kema ke A bhavanirveda Adi sarva bhAvo bhavanA ucchedane karAvIne mokSane anukULa dRDha yatna karAvavAmAM prabaLa kAraNa che ane bhagavAna aciMtya ciMtAmaNi che, tethI bhagavAnanA guNonuM smaraNa karIne temanI pAse te bhAvonI yAcanA karavAthI temanA prabhAvathI potAnI yAcanA phalavALI thAya che. lalitavistarA : sakalazubhAnuSThAnanibandhanametad apavargaphalameva, anidAnam, tallakSaNAyogAditi darzitam, asaGgatAsaktacittavyApAra eSa mahAn, na ca praNidhAnAd Rte pravRttyAdayaH, evaM kartavyamevaitaditi, praNidhAnapravRttivighnajayasiddhiviniyogAnAmuttarottarabhAvAt AzayAnurUpaH karmabandha iti na khalu tadvipAkato'syAsiddhiH syAt, yuktyAgamasiddhametat, anyathA pravRttyAdyayogaH, upyogaabhaavaaditi| nAnadhikAriNAmidam, adhikAriNazcAsya ya eva vandanAyA uktAH, tadyathA-etadbahumAnino Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 jayavIyarAya sUtra vidhiparA ucitavRttayazcoktaliGgA eva, praNidhAnaliGgaM tu vizuddhabhAvanAdiH yathoktaM, 'vizuddhabhAvanAsAraM, tdrthaapitmaansm| yathAzaktikriyAliga, praNidhAnaM munirjgau||1||' iti| svalpakAlamapi zobhanamidaM, sklklyaannaakssepaat| lalitavistarArtha: badhA zubhAnuSThAnanuM kAraNa A=prastuta vAcana, apavarganA phalavALuM ja che, anidAna che; kema ke tenA lakSaNano ayoga cheHnidAnanA lakSaNano ayoga che e pramANe pUrvamAM logassa sUtranI chaThI gAthAmAM batAvAyeluM che, asaMgamAM Asakta cittano vyApAra A mahAna che ane praNidhAna vagara pravRtti Adi nathI, e rIte=praNidhAnathI pravRtti Adi thAya che e rIte, A= pUrvamAM kareluM yAcana, kartavya ja che, rUti zabda prastuta prArthana kema karavuM joIe? te kathananI samApti arthaka che, praNidhAna, pravRtti, vidhvajaya, siddhi, viniyogano uttarotara bhAva hovAthI Azayane anurUpa karmabaMdha che, ethI kharekhara ! tenA vipAkathI=praNidhAnarUpa yAcanA karavAthI baMdhAyelA karmanA vipAkathI, AnI asiddhi nathI-uttarotara zubha anuSThAnanI asiddhi nathI, A zubha karmanA vipAkathI uttarottara zubha anuSThAna thAya che e, yuktithI ane AgamathI siddha che, anyathA zubha karmanA vipAkathI uttara-uttaranA zubha anuSThAnanI prApti thatI na hoya to pravRtti Adino ayoga che; kema ke upayogano abhAva che. (upAyano abhAva che.) noMdha:pustakamAM 3yomAvA e prakArano pATha che paraMtu saMdarbhathI pAyAmAvA pATha hovAnI saMbhAvanA che. anadhikArIne A=praNidhAna, nathI ane AnA adhikArI=praNidhAnanA adhikArI, je ja vaMdanAnA kahevAyA che=vaMdanAnA adhikArI kahevAyA che te ja che, te A pramANe - AnA bahamAnavALA vidhimAM tatpara ane ucita pravRttivALA ukta liMgavALA ja che dharmanA adhikArI je arthI-samartha Adi liMgavALA kahyA che te ukta liMgavALA ja che, vaLI, praNidhAnanuM liMga vizuddha bhAvanAdi che, je pramANe kahevAyuM che - munie vizuddha bhAvanAsAra tad arthamAM arpita mAnasavALA yathAzakti kriyA liMgavALA praNidhAnane kahyuM che. svalpa kALavALuM paNa jayavIyarAya sUtra bolatI vakhate thatA alpa kALavALuM paNa, A praNidhAna zobhana che; kema ke sakala kalyANano AkSepa che. paMjikA- 'svalpetyAdi, svalpakAlamapi-parimitamapi kAlaM, zobhanam uttamArthahetutayA, idaM-praNidhAnam, kuta ityAha- sklklyaannaakssepaat-nikhilaabhyudyniHshreysaavnthynibndhntvaat| paMjikArya - "jehi .. ninyanatvAn zvetyAdi lalitavistarAnuM pratIka che, svalpa kALavALuM Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 paNa=parimita kALavALuM paNa, A=praNidhAna, uttamArthanuM hetupaNuM hovAthI zobhana che, kayA kAraNathI uttamArthanuM hetu che ? ethI kahe che sakala kalyANano AkSepa hovAthI=saMpUrNa abhyudaya ane mokSanuM avaMdhyakAraNapaNuM hovAthI, uttamArthano hetu che. 40 - bhAvArtha: pUrvamAM jayavIyarAyanI be gAthAno artha karyo temAM bhavanirveda Adi ATha vastunI yAcanA karI te praNidhAna che ane te praNidhAna sarva zubha anuSThAnanuM kAraNa che, tethI jeo praNidhAna AzayapUrvaka te sUtra bole che teone potAnI bhUmikA anusAra sakala zubha anuSThAnanI prApti thAya che ane aMte te mokSaphaLavALuM bane che; kema ke te mahAtmAne janmAMta2mAM praNidhAna AzayathI sadguruno yoga ane temanA vacananI sevA atizaya-atizayatara maLe che ane te mahAtmA te bhavamAM prApta thayelI zakti anusAra sadgurune parataMtra thaIne sarva udyamathI zubha anuSThAna sevaze, tethI avazya mokSarUpa phaLa pAmaze. ahIM prazna thAya ke bhavanirveda AdinI prAptinI AzaMsA prastuta sUtramAM karAI che, tethI AzaMsArUpa praNidhAnanI prApti thaze je AzaMsA mokSaprAptimAM bAdhaka banaze, tenA nirAkaraNa mATe kahe che - prastuta praNidhAna nidAna nathI; kema ke nidAnanA lakSaNano ayoga che, e pramANe logassa sUtranI chaThThI gAthAmAM batAvela che. ahIM prazna thAya ke prastuta praNidhAna nidAna nathI to zuM che ? ke jethI mokSanuM kAraNa bane che ? tethI kahe che asaMgatAmAM Asakta evo cittano vyApAra A mahAna che; kema ke bhavanirveda AdinI icchA atyaMta ucita pravRtti svarUpa che ane aMte sadguruno yoga ane temanA vacananI sevAnI icchA karI te sadguru 'potAnAmAM asaMgazakti pragaTa thAya tevI kriyA karAve che' tethI che, mATe bhavanirveda AdinI icchA asaMgatAmAM Asakta cittavyApArarUpa che, tethI prastuta praNidhAna mokSanuM kAraNa bane che. ahIM prazna thAya ke bhavanirveda AdimAM yatna karavAthI mokSaphaLanI prApti thAya tene choDIne 'mane bhavanirveda Adi prApta thAva' e prakAranuM praNidhAna karavAthI zuM ? tethI kahe che - praNidhAna vagara pravRtti Adi Azayo AvatA nathI, ethI mokSanA arthIe bhavanirveda Adi bhAvomAM pravRtti Adi pragaTa karavA mATe praNidhAna Azaya kartavya che. ahIM koIne prazna thAya ke jeo pravRtti Adi AzayamAM sAkSAd yatna karI zakatA nathI teo bhavanirveda Adi ka2vAnA abhilASarUpa praNidhAna kare tenAthI zuM prApta thAya ? tethI kahe che - praNidhAna, pravRtti, vighnajaya, siddhi ane viniyoga pUrva-pUrvanA bhAvane prApta karIne uttara-uttaranA bhAvane prApta kare che, tethI pravRtti Adi AzayanI prAptinA arthIe paNa praNidhAnamAM yatna karavo joIe, kema tethI kahe che Azayane anurUpa karmabaMdha thAya che ane te karmabaMdhanA vipAkathI pravRtti Adi AzayanI asiddhi nathI. Azaya e che ke jeo bhavanirveda Adi bhAvonAM yathArtha sUkSma arthano bodha karIne dRDha upayogapUrvaka bhavanirveda Adi bhAvonI prAptino abhilASa kare che teone te vakhate vartatA Azayane anurUpa karmabaMdha Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 jayavIrAya sUtra thAya che ane te puNyAnubaMdhI puNya svarUpa hoya che ane jyAre te karma vipAkamAM Ave che tyAre te puNyAnubaMdhI puNyanA udayane kAraNe bhavanirveda Adi bhAvomAM yatna karavAnI icchA thAya che, jethI uttarauttaranA bhavomAM bhavanirveda Adi bhAvomAM pravRtti AzayanI prApti thaze vaLI, praNidhAnathI baMdhAyelA puNyane kAraNe pravRtti Adi Azayo prApta thAya che e yukti ane AgamathI siddha che arthAt yuktithI siddha che ane AgamavacanathI siddha che, anyathA=praNidhAnathI uttarauttaramAM pravRtti Adi thAya che tema na mAnavAmAM Ave to, pravRtti Adi Azayono ayoga prApta thAya; kema ke upAyano abhAva che arthAt bhavanirveda Adi bhAvonI icchA ja bhavanirveda Adi bhAvomAM pravRtti karAve che ane praNidhAna Azaya bhavanirveda Adi bhAvonI icchA svarUpa che ane te icchA na thAya to pravRtti Adi Azayo prApta thAya nahi, mATe pravRtti Adi Azayono upAya praNidhAna Azaya ja che, tethI yuktithI paNa siddha thAya che ke bhavanirveda Adi bhAvonI icchA ja bhavanirveda AdimAM pravRtti karAvaze ane bhavanirveda Adi bhAvomAM thatI pravRtti temAM thatI alanArUpa vipnano jaya karIne sthira bane che, tyArapachI te bhavanirveda Adi bhAvo jIvanI prakRtirUpe sthira thAya che, tyArapachI te bhAvo ja anya yogya jIvomAM viniyogarUpe pariNamana pAme che, tethI praNidhAna Azaya uttarottara vRddhi pAmIne viniyoga AzayanuM kAraNa che tema anubhavathI paNa siddha thAya che ane prastuta sUtramAM mokSanA arthI sAdhu ane zrAvaka bhavanirveda AdinuM praNidhAna kare che te AgamavacanathI paNa siddha thAya che ke A rIte icchA karavAthI ja kramasara te bhAvo jIvanI prakRtirUpa thaze, jenAthI mokSarUpa phaLanI prApti thaze. A rIte prastuta praNidhAna mokSanuM kAraNa kaI rIte che te spaSTa karyuM. have jeo prastuta sUtra bole che te sarvane te sUtra mokSanuM kAraNa thatuM nathI; kema ke adhikArI ja te sUtra bolIne praNidhAnane prApta kare che te batAvavA mATe kahe che - anadhikArI jIvone prastuta sUtra bolavA chatAM praNidhAna thatuM nathI arthAt bhavanirveda Adi prApta karIne mAre asaMgapariNatine pragaTa karavI che evA daDha saMkalpapUrvaka sUtra bolAtuM nathI. ahIM prazna thAya ke mokSanuM kAraNa bane te prakAre praNidhAna karavA mATe koNa adhikArI che? te batAvavA mATe kahe che - pUrvamAM caityavaMdana karavAnA adhikArI koNa che te batAvavA mATe kaheluM ke arthI, samartha ane zAstrathI jeno niSedha na karAyo hoya tevA puruSo ja dharmanA adhikArI che ane teone caityavaMdana pratye atyaMta bahumAna hoya,vidhimAM tatpara hoyaAloka ane paralokanAM anuSThAno je rIte hitanuM kAraNa bane te rIte sevavAmAM tatpara hoya, ane ucita pravRtti karanArA hoya tevA jIvo ja caityavaMdana karavAnA adhikArI che ane teo ja prastuta praNidhAna karavAnA paNa adhikArI che; kema ke teone bhavanirveda Adi bhAvomAM bahumAna varte che, vidhipUrvaka A lokanI ane paralokanI pravRtti karanArA che, tethI mUDhamatithI dharma karanArA nathI, paraMtu hitanuM kAraNa bane te rIte ja vicArIne pravRtti karanArA che ane saMsAramAM paNa klezanI prApti na thAya te rIte ucita pravRtti karanArA che ane teo ja bhavanirveda Adi bhAvonA arthI che ane ucita yatna karIne te bhAvone pragaTa kare evA sattvavALA che mATe samartha che ane dharma pradhAna mati Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 lalitavira bhAga-3 hovAthI dharmane aviruddha ja arthakAma sevanArA che, tethI zAstramAM tene adhikArI tarIke svIkAryA che ane tevA ja sAttvika jIvo praNidhAna karavA samartha che ane teonuM ja karAyeluM praNidhAna uttara-uttaranA AzayanI prApti dvArA mokSanuM kAraNa che. ahIM prazna thAya ke A jIve prastuta sUtra bolIne praNidhAnane prApta karyuM che ke nahi, tene jANavAnuM liMga zuM che ? tethI praNidhAnanuM liMga batAve che - vizuddha bhAvanAdi praNidhAnanuM liMga che, tene ja sAkSIpAThathI spaSTa kare che - je bhavanirveda AdinI yAcanA karAya che te bhAvo tarapha atyaMta abhimukha thayeluM citta hoya to vizuddha bhAvanApradhAna evuM praNidhAna bane che. vaLI, bolAtAM sUtromAM te mahAtmAnuM mAnasa arpita hoya to te bhAvone te mahAtmA sparze che ane potAnI zaktine anurUpa je bhAvonI yAcanA kare che tene anukULa kriyAo kare che tevA mahAtmAne praNidhAna nAmano Azaya che ema munio kahe che. ahIM prazna thAya ke adhikArI paNa caityavaMdana karatI vakhate jayavIyarAya sUtrathI praNidhAna kare che te svalpa kALavALuM che, teTalA kALamAtranA prayatnathI mohano nAza karavAne anukULa sarva kalyANanI prApti kaI rIte thAya ? tethI kahe che - alpakALavALuM paNa A praNidhAna zobhana che arthAt jeo pharI pharI te bhAvonuM bhAvana karIne dIrdhakALa sudhI bhavanirveda Adino abhilASa kare che te to zobhana che ja, paraMtu koI mahAtmA tevuM na karI zake teo paNa prastuta sUtra bolatI vakhate daDha praNidhAna kare e zobhana ja che. kema alpakAlavALuM praNidhAna zobhana che? tethI kahe che - sakala kalyANano AkSepa thAya che arthAt sUtra bolatI vakhate bhavanirveda Adi zabdonA arthomAM jemanuM arpita mAnasa che teomAM te bhAvo pratye daDha pakSapAtanA saMskAro paDe che ane bhavanirveda Adi bhAvo ja mArA hitanuM eka kAraNa che tevI dRDhamati varte che tenA uttama saMskArone kAraNe janmajanmAMtaramAM pharI tevI zobhana mati thaze, jethI bhavanirveda Adi bhAvone sevIne guNavAna gurune prApta karIne temane parataMtra thaze ane te uttama puruSanA upadezanA baLathI temanA AtmAmAM asaMgazakti uttarottara vRddhi pAmaze, tethI sarva kalyANanI paraMparAnI prApti thaze, tethI prastuta praNidhAnathI sarva kalyANano AkSepa thAya che, mATe alpakALavALuM paNa praNidhAna zobhana che. lalitavistarA : atigambhIrodArametat, ato hi prazastabhAvalAbhAdviziSTakSayopazamAdibhAvataH pradhAnadharmakAyAdilAbhaH, tatrAsya sakalopAdhizuddhiH, dIrghakAlanairantaryasatkArAsevanena shrddhaaviirysmRtismaadhiprjnyaavRddhyaa| lalitavistarArtha - A=praNidhAna, atigaMbhIra ane udAra che=praNidhAna sUtranA zabdonuM tAtparya sUkSmabuddhigamya hovAthI atigaMbhIra che ane AtmAnA uttama AzayanuM kAraNa hovAthI udAra che, hi=je kAraNathI, AnAthI=praNidhAnathI, prazastabhAvano lAbha thavAne kAraNe viziSTa kSayopazama Adi bhAva thavAthI pradhAna dharmakAyAdino lAbha che, tyAM dharmakAyAdinA lAbhamAM, dIrghakAla niraMtarapaNAthI Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 jayavIyarAya sUtra satkArapUrvaka Asevanane kAraNe zraddhA-vIrya-smRti-samAdhi-prajJAnI vRddhi thavAthI Ane=praNidhAna karanAra mahAtmAne, sakala upAdhinI zuddhi che. paMjikA - idameva bhAvayati'atigambhIrodAramiti prAgvat, etat-praNidhAnaM, kuta ityAha- ataH praNidhAnAda, hiH yasmAt, prazastabhAvalAbhAt rAgadveSamohairacchuptapariNAmaprApteH, kimityAha- viziSTasya-mithyAtvamohanIyAdeH zuddhamanujagatisusaMsthAnasusaMhananAdezca karmaNo yathAyogaM kSayopazamasya-ekadezakSayalakSaNasya, 'Adi'zabdAd bandhasya, bhAvataH sattAyAH, pretya pradhAnadharmakAyAdilAbhaH pradhAnasya-dRDhasaMhananazubhasaMsthAnatayA sarvotkRSTasya, dharmakAyasya-dhArAdhanArIzarIrasya, 'Adi'zabdAdujjvalakulajAtyAyurdezakalyANamitrAdeH, lAbhaH prAptiH, tataH kimityAha- tatra-dharmakAyAdilAbhe, asya-praNidhAnakartuH, sakalopAdhivizuddhiH pralInanikhilakalakasthAnatayA sarvavizeSaNazuddhiH, kathamityAha,-dIrghakAlaM-pUrvalakSAdipramANatayA, nairantaryeNa=nirantarAyasAtatyena, sarasva=binapUnA, mAsevana nubhavaH, tena, zraddhA=zuddhamAri , vIrthasanuSThAna, smRtiH anubhUtArthaviSayA jJAnavRttiH, samAdhiH=cittasvAsthyaM, prajJA=bahubahuvidhAdigahanaviSayA'vabodhazaktiH, tAsAM vRddhyA prakarSaNa, anAsevitasatkArasya hi jantoradRSTakalyANatayA tadAkAGkSA'saMbhavena cetaso'prasannatvAt zraddhAdInAM tathAvidhavRddhyabhAva iti| paMjikArya - neva mAvati .. tathavighavRdhyabhAva rUti che. Ane ja bhAvana kare che=svalpakALa sevAyeluM praNidhAna paNa sakala kalyANanuM AkSepaka hovAthI zobhana che ema pUrvamAM kahyuM ene ja spaSTa kare che - atigaMbhIra udAra e zabdano artha pUrvanI jema chatrasiddha bho ! payao e gAthAmAM batAvela e pramANe ghaNA zrata AvaraNanA kSayopazamathI labhyapaNuM hovAne kAraNe atigaMbhIra ane sakala sukhanuM sAdhakapaNuM hovAthI udAra A praNidhAna che=atigaMbhIra udAra A praNidhAna che, kayA kAraNathI gaMbhIra udAra che? ethI kahe che - di=je kAraNathI, AnAthI=praNidhAnathI, prazastabhAvano lAbha hovAne kAraNe=rAga-dveSa-mohathI nahi sparzAyelA pariNAmanI prApti hovAne kAraNe, zuM? zuM prApta thAya che ? ethI kahe che = viziSTa evA kSayopazama Adino bhAva hovAthImithyAtva mohanIya Adi ane zuddha manuSyagati-suMdara saMsthAna-suMdara saMghayaNa Adi karmano yathAyogya kSayopazama Adi bhAva hovAthI arthAt eka deza kSayarUpa kSayopazama ane Adi zabdathI baMdhanI sattA hovAthI, pratya=janmAMtaramAM, pradhAna dharmakAyAdino lAbha che=daDha saMghayaNa zubha saMsthAnapaNuM hovAne kAraNe sarvotkRSTa evA dharma-ArAdhanAne yogya zarIrano lAbha che arthAt prApti che, Adi zabdathI ujjavaLa kuLa-ujjavaLa jAti-dIrgha AyuSya-suMdara deza-kalyANamitra AdinI prApti che, tenAthI zuM?=pradhAna Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 lalitaviktaza bhAga-3 dharmakAyAdinI prApti thAya che tenAthI zuM? ethI kahe che - tyAM=dharmakAyAdinA lAbhamAM, A=praNidhAna karanArane, sakala upAdhinI vizuddhi thAya che=nAza thayelA ikanuM sthAnapaNuM hovAne kAraNe sarva vizeSaNanI zuddhi che=mokSane anukuLa sarvayogyatArUpa vizeSaNanI prApti che, kevI rIte ethI kahe che=janmAMtaramAM te mahAtmAne dharmakAyAdinI prAptine kAraNe sarva upAdhinI vizuddhi kevI rIte prApta thAya che? temAM hetu kahe che - pUrva lAkha varSa Adi pramANapaNuM hovAne kAraNe dIrdhakALa niraMtarapaNAthI= niraMtapaNArUpe sAtatyathI, jinapUjArUpa satkAranuM Asevana-anubhava, tenAthI zraddhA zuddhamArganI ruci, vIrya anuSThAnazakti, smRti=anubhUta arthanA viSayavALI jJAnanI vRtti, samAdhi=cittanuM svAstha, prajJA=bahu-bahuvidha Adi gahana viSayanA avabodhanI zakti, teonI addhAdi bhAvonI, vRddhi che prakarSa che, zi=je kAraNathI, anAsevita satkAravALA jIvane=jeo bhagavAnanI pUjA satkArapUrvaka sevatA nathI paraMtu mugdhatAthI kare che tevA jIvone, adaSTakalyANapaNuM hovAthI=bhagavAnanI pUjA kaI rIte vItarAgabhAvane sparzIne samAdi guNonI vRddhi dvArA kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che te nahi joyela hovAthI, tenI AkAMkSAno asaMbhava hovAne kAraNe= te prakAranA kSamAdi bhAvo uttara uttaramAM vRddhi pAme tenI AkAMkSAno asaMbhava hovAne kAraNe. cittanuM aprasavapaNuM hovAthI=bhagavAnanI pUjA dvArA je prakAranI cittanI prasannatA thAya che te prakAre cittanuM aprasApaNuM hovAthI, zraddhAdinI te prakAranI vRddhino abhAva che= te jIvone pUjAkALamAM je zraddhAdi bhAvo che te bhAvikabhAvane abhimukha vRddhi pAme te prakAranI vRddhino abhAva che. bhAvArtha - pUrvamAM kahyuM ke svalpakALa seveluM paNa A praNidhAna zobhana che; kema ke sakala kalyANano AkSepa karanAra che, prastuta praNidhAna kema sakala kalyANano AkSepa kare che ? tethI kahe che - A praNidhAna atigaMbhIra udAra che arthAt sUkSmabodhanuM kAraNa bane tevA ghaNA zrutajJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI jIvane bhavanirveda Adi bhAvonA tattvane sparze tevo bodha thAya che, tethI sthUlathI jayavIyarAya bolanArA sarva jIvone te prakAranuM praNidhAna thatuM nathI, paraMtu jeo bhavanirveda Adi bhAvonA sUkSmaparamArthano bodha karI zake che teone ja sUtra uccAraNakALamAM te bhAvonI prAptine anukULa evo daDha saMkalpa thAya che, mATe A praNidhAna atigaMbhIra che. vaLI, samyagu rIte karAyeluM praNidhAna sagationI paraMparA dvArA sakala sukhanuM sAdhaka che, mATe udAra che. kaI rIte A praNidhAna gaMbhIra udAra che te spaSTa karavA mATe kahe che - A praNidhAnathI rAga-dveSa ane ajJAnane nahi sparzanAro pariNAma prApta thAya che. sAmAnyathI saMsArI jIvo rAga-dveSavALA ane tattvanA viSayamAM ajJAnavALA che, topaNa jeo bhagavAnanI pUjA karIne bhavanirveda Adi bhAvonI yAcanA kare che tyAre teono upayoga rAga-dveSane sparzato nathI ane ajJAnarUpa mUDhatAne sparzato nathI, paraMtu AtmAnA pAramArthika hitane sparzanAro mArgAnusArI upayoga pravarte che, tethI rAga-dveSa ane ajJAnane sparyA vagaranI jIvanI pariNati thAya che tenAthI te jIvone vizeSa-vizeSatA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 jayavIyarAya sUtra mithyAtva mohanIyano kSayopazama bhAva thAya che, cAritra mohanIyano paNa te te aMzathI kSayopazama bhAva thAya athavA potAnA praNidhAnane anurUpa cAritra mohanIyakarma zithila zithilatara thAya che, vaLI, te adhyavasAya bhavavairAgya Adi bhAvonA pakSapAtane sparzanAro bhAva hovAthI zuddha manuSyagati, zuddha devagati suMdara saMsthAna, suMdara saMghayaNa Adi aneka puNya prakRtionA baMdhanuM kAraNa thAya che, tenAthI janmAMta2mAM pradhAna dharmakAyAdino lAbha thAya che arthAt mokSane anukULa sarva prakAranI ArAdhanAne karavA mATe te samartha bane tevA dRDha saMghayaNa, zubha saMsthAna, uttama kuLa, uttama jAti, dIrgha AyuSya, kalyANamitra Adino yoga prApta thAya che je sarva prastuta praNidhAnanuM phaLa che ane te mahAtmA dharmakAyAdine prApta karIne janmAMtaramAM lAkho pUrva sudhI niraMtara satatapaNAthI bhagavAnanI pUjAnuM Asevana ka2ze arthAt zrAvakanI bhUmikAmAM haze to uttama sAmagrIthI bhagavAnanI bhakti karIne potAnAmAM kSamAdi bhAvonI vRddhi ka2ze ane saMcita baLavALA thayA haze to saMyama grahaNa karIne kSamAdi daza prakAranA yatidharmane satata sevIne niraMtara bhagavAnanI bhakti ka2ze, jethI teomAM zuddhamArganI ruci satata vRddhi pAmaze; kema ke te mahAtmAne svasaMvedanathI jema jema kSamAdi bhAvo pragaTa thaze tema tema kSamAdi bhAvo ja sarva kalyANanuM kAraNa che tevI zraddhA pUrva karatAM atizaya atizayatara thaze, vaLI, kSamAdi bhAvonI vRddhine anukULa ucita AcaraNAnuM vIrya satata vRddhi pAmaze; kema ke te mahAtmA dezaviratinA ane sarvaviratinA pAlana dvArA jema jema kSamAdi bhAvonuM sevana ka2ze tema tema utta2 uttaranA kSamAdi bhAvone anukULa vIrya vRddhi pAmaze, vaLI, bhagavAnanI bhaktinA kALamAM vartatA uttama bhAvonI smRti satata vRddhi pAmaze; kema ke satkArathI karAyelI bhaktithI kSamAdi bhAvonA saMskAro dRDha thAya che, tethI vAraMvAra te uttama bhAvonI smRti thAya che, vaLI, te mahAtmAne samAdhinI paNa vRddhi satata thAya che; kema ke bhagavAnanI bhaktinA kALamAM kSamAdi bhAvomAM jema jema temanuM citta pravarte che tema tema mohanI AkuLatA zAMta thavAthI cittanuM svAsthya vadhe che te kaSAyonA upazamarUpa samAdhi che, vaLI, tattvane sparzanArI mArgAnusA2I prajJA hovAthI gahana padArthonA avabodhanI zakti satata vRddhi pAme che, tethI te mahAtmAne me karIne mokSaprAptine anukULa sakala upAdhinI zuddhi prApta thAya che=bhavanA uccheda mATe samyag yatna thaI zake tevA aMtaraMga guNo ane dehAdinI sarva bAhya zakti pUrNa aMzathI prApta thAya che, tethI te mahAtmA alpa bhavomAM sadgatinI paraMparA dvArA mokSasukhane prApta karavA samartha bane che. vaLI, jeo atyaMta satkArapUrvaka praNidhAna karatA nathI tevA jIvone 'prastuta caityavaMdanathI kaI rIte kalyANanI paraMparA prApta thAya che ane caityavaMdanamAM karAyelA praNidhAna sUtrathI sugationI paraMparA dvArA kaI rIte mokSanI prApti thAya che' teno koI bodha nahi hovAthI teone te prakAranI AkAMkSA prastuta praNidhAnathI thatI nathI, tethI praNidhAna sUtra bolIne temanuM citta te prakAranA prasannabhAvane pAmatuM nathI, te jIvomAM prastuta praNidhAna sUtra dvArA paNa kSAyika bhAvane anukULa zraddhAdi bhAvonI vRddhi thatI nathI, tethI teo mAtra praNidhAna sUtra bole che, paraMtu pravRtti AdinA bIjabhUta praNidhAna Azayane prApta karatA nathI, AthI ja praNidhAna Azaya atigaMbhIra che. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 lalitavistarA bhAga-3 lalitavistarA : na hi samagrasukhabhAk tadaGgahIno bhavati, tadvaikalye'pi tdbhaave'hetuktvprsnggaat| na caitadevaM bhavatIti yogAcAryadarzanam, 'seyaM bhavajaladhinauH prazAntavAhite ti parairapi gIyate, 'asya ajJAtajJApanaphalaH sadupadezo hRdayAnandakArI pariNamatyekAntena, jJAte tvakhaNDanameva bhAvataH, anAbhogato'pi mArgagamanameva sadandhanyAyena' itydhyaatmcintkaaH| tadevaMvidhazubhaphalapraNidhAnaparyantaM caityavandanam, tadanu AcAryAdInabhivandya yathocitaM karoti kurvanti vA kugrhvirhenn| lalitavistarArtha - kije kAraNathI, tenA aMgathI hIna=bhogasukhanA aMgathI hIna, samagra sukhane bhogavanAro thato nathI; kema ke tenA vekalyamAM paNa=bhogasukhanA aMganA vaikalyamAM paNa, tenA sabhAvamAM=samagra sukhanA sabhAvamAM, ahetukatvano prasaMga che=bhoganA aMgone bhoganA ahetuka svIkAravAno prasaMga che, ane A=praNidhAna, AvuM thatuM nathI=kalyANanA sarva aMgonuM kAraNa na bane evuM thatuM nathI, e pramANe yogAcAryane darzana che-e pramANe yogAcAryone dekhAya che, te A=praNidhAna, bhavasamudramAM nAva che, prazAMtavAhitA che e pramANe bIjA vaDe paNa kahevAya che, Ane=praNidhAna karanArA mahAtmAne, ajJAtanA jJApananA phalavALo hRdayanA AnaMdane karanAro sadupadeza ekAMtathI pariNamana pAme che, jJAta thaye chateaupadeza dvArA uttara uttaranA yogamArgamAM javAne anukULa mArga jJAta thaye chate, bhAvathI akhaMDana ja che dravyathI kavacidra bAhya aMganI vikalatA hoya topaNa bhAvathI te upadeza anusAra uttara-uttaranA yogamArgamAM alanA vagara pravarte ja che, anAbhogathI paNa=sadupadezanI aprAtine kAraNe uttara uttaranA bhAva mATenA yatnaviSayaka anAbhogathI paNa, sadaMghanyAyathI mArgagamana ja che, e prakAre adhyAtmaciMtako kahe che, te AvA prakAranA zubha phlanA praNidhAnanA paryatavALuM caityavaMdana che= prastuta sUtramAM batAvyuM evA prakAranA zubha phalavALuM praNidhAna che aMtamAM jene evuM caityavaMdana che, tyArapachI=caityavaMdana karyA pachI, AcAryAdine vaMdana karIne caityavaMdana karanAra mahAtmA eka hoya to eka ane aneka hoya to aneka kugrahanA virahathI yathAucita kRtyane kare che. paMjikA - idameva vyatirekataH prativastUpanyAsenAha na-naiva, hiH yasmAt, samagrasukhabhAk saMpUrNavaiSayikazarmasevakaH, tadaGgahInaH tasya-samagrasukhasya, agAni-hetavo vayovaicakSaNyadAkSiNyavibhavaudAryasaubhAgyAdayaH, taiH, hIno-rahito, bhvti| vipakSe bAdhakamAhatavaikalye'pi tadaGgAbhAve'pi, tadbhAve-samagrasukhabhAve, ahetukatvaprasaGgAt-nirhetukatvaprApteriti, Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 jayavIyarAya sUbA 'seyamiti praNidhAnalakSaNA, bhavajaladhinauH 'prazAntavAhitA' iti, prazAnto-rAgAdikSayakSayopazamopazamavAn, vahati-varttate, tacchIlazca yaH sa tathA tdbhaavstttaa| paMjikArya : meva caMtita tabhAvatA | Ane ja=pUrvamAM kahela praNidhAna sakala upAdhinI zuddhinuM kAraNa che e ja, vyatirekathI prativastunA upacAsa dvArA sadaza dAMtanA kathana dvArA, kahe che - di=je kAraNathI, tenA aMgathI hInate samagra sukhanAM aMgo arthAt vaya-vaicakSaya-dAkSiNyavibhava-dArtha-saubhAgya Adi hetuo tenAthI hIna arthAt rahita, samagra sukha bhogavanAra=saMpUrNa vaiSayika sukhane sevanAra, thato nathI ja, vipakSamAM=aMgavikalatAmAM paNa samagra sukha thAya che ema svIkAravArUpa vipakSamAM, bAdhakane kahe che - tenA vaikalyamAM paNa=sukhanA aMganA abhAvamAM paNa, tenA bhAvamAM=samagra sukhanA bhAvamAM, ahetukatvano prasaMga che=sukhanAM aMgomAM vihetukatvanI prApti che, te A=jayavIrAya sUtrathI karAyela praNidhAna, bhavajalarUpI samudramAM nAva che, prazAntavAhitA e lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha kare che - rAgAdinA kSaya-kSayopazama-upazamavALA prazAMtane vahana kare che ane te svabhAva che jene te tazIlavALo je che te tevo che=prazAMtavAhI che, teno bhAva tattA=prazAMtavAhitA che. bhAvArtha pUrvamAM kahyuM ke atigaMbhIra udAra evuM A praNidhAna che ane te praNidhAna jeo kare che teo uttarottara dharmakAyAdine prApta karIne sakala upAdhinI zuddhivALA thAya che arthAt mokSane anukULa sarva prakAranA sukhanI paraMparA prApta thAya tevAM aMgothI yukta bane che, e kathanane ja vyatirekathI dRSTAMta dvArA batAve che - jema koI manuSyane sarva sukhanAM aMgo prApta thayAM hoya to te samagra sukhane bhogavI zake che, jema yauvana vaya hoya, vicakSaNatA hoya arthAt bhogonA rahasyane prApta karI zake tevI vicakSaNatA hoya, dAkSiNya hoya tethI badhA sAthe kleza na thAya tevI suMdara prakRti hoya, vaLI, vaibhava hoya tethI uttama bhogasAmagrInI prApti karI zake che, vaLI, audArya che tethI kleza vagara suMdara bhogo karI zake che, jo kRpaNatA hoya to vaibhava hoya topaNa samagra sukha thAya nahi, vaLI, saubhAgya Adi anya aMgo paNa hoya to te jIva bhogasAmagrIthI samagra bhogajanya sukhane prApta kare che ane ekAda aMga vikala hoya to saMpUrNa sukha bhogavanAra bane nahi ane aMgavikalatAmAM paNa jo te puruSa saMpUrNa sukha bhogavanAra che tema svIkArIe to te sukhanuM aMga che tema kahevAya nahi, tethI sthUla dRSTithI jonArane jaNAya ke huM yuvAna chuM, vicakSaNa chuM, vaibhavavALo chuM, tethI mane saMsAramAM sarva prakAranuM sukha che, chatAM dAkSiNya, audArya Adi koIka aMganI vikalatA tenI prakRtimAM hoya topaNa te jIva bhogAdi kALamAM potAnI kSudra prakRtine kAraNe bhogajanya samagra sukhano bhogavanAra thato nathI, te rIte A praNidhAna kevA prakAranuM nathI arthAt jeo daDhapraNidhAnathI prastuta sUtra bole che tene kalyANanI paraMparAnAM badhAM aMgo na prApta thAya tevA prakAranuM nathI. arthAt bhavanirveda Adi ATha bhAvonA Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 lalitaviktA bhAga-3 marmane sparze te rIte jeo praNidhAna kare che teone pravRtti AzayanuM kAraNa bane tevA te AThe bhAvo tenA AtmAmAM bIjarUpe AdhAna thAya che, tenAthI uttara uttaranA bhavamAM yoga sAdhavAne anukULa sarva aMgone te mahAtmA avazya prApta kare che, tethI prastuta praNidhAna yogamArgajanya sarva sukhanI paraMparAnAM sarva aMgonI prAptinuM prabaLa kAraNa che, mATe prastuta praNidhAna AvA prakAranuM nathI koI aMganI vikalatAnI prApti karAve tevuM nathI, e pramANe yogAcAryone dekhAya che, tethI prastuta praNidhAna karIne te mahAtmA pUrvamAM kahyuM te rIte sarva upAdhinI zuddhivALA bane che. AthI ja praNidhAna Azayane keTalAka bhavasamudramAM taravA mATe nAva kahe che, tethI samudramAM paDelA jIvane nAvanI prApti thAya to te mahAtmA te nAvanA baLathI sukhapUrvaka samudrane tare che, tema praNidhAna Azayane pAmelA mahAtmA uttara uttaranA bhAvomAM yogamArgane anukULa sarva sAmagrIne prApta karIne pravRtti Adi AzayanI prApti dvArA avazya bhavarUpI samudrane tare che. vaLI, anya darzanavALA praNidhAna Azayane prazAMtavAhitA kahe che, tethI jeo dRDha praNidhAnapUrvaka prastuta sUtra bole che teone praNidhAnakALamAM bhavavairAgya AdinI prAptimAM kAraNabhUta bane tevA kaSAyono prazamabhAva varte che. te prazamabhAva ja uttara uttaranA bhavamAM adhika adhika prApta thaze ane vitarAgatAnuM kAraNa banaze, A rIte praNidhAna Azaya kaI rIte sarva aMgonI prAptinuM kAraNa che te batAvyuM. have praNidhAna Azayane karanArA jIvone sadupadezanI prApti thAya to zuM prApta thAya ? te batAvatAM kahe che - praNidhAna Azaya karanArA mahAtmAne koI mahAtmA upadeza Ape te upadeza yogamArganA sUkSma bhAvonuM je tene ajJAna che tenA jJApananA phalavALo hoya che ane tevo upadeza teone ekAMte pariNamana pAme che, tenAthI teonA haiyAmAM viziSTa AnaMda utpanna thAya che, tethI e phalita thAya ke "upadezaka pAse jaIne kaMIka sAMbhaLavuM mAtra tevI prakRtivALA puruSo praNidhAna Azayane pAmelA nathI, paraMtu praNidhAna AzayavALA mahAtmAne bhavanirveda Adi ATha bhAvo ja saMsAranA ucchedanuM ane sadgatinI paraMparAnuM prabaLa kAraNa dekhAya che ane tenA viSayaka ja sUkSmabodhanA teo arthI che ane yogya upadezaka teone je vastumAM kaMIka ajJAna varte che tenuM ja jJAna karAve che, te upadeza sAMbhaLIne teonA haiyAmAM apUrva AnaMda thAya che ane tattvanA arthI te jIvone te upadeza ekAMtathI pariNamana pAme che; kema ke te mahAtmAnuM uttama citta zaktinA prakarSathI te upadezanA paramArthane prApta karavAne abhimukha che. vaLI, yogya sadupadezane pAmIne te mahAtmAne yogamArga viSayaka koIka sUkSma padArthanuM ajJAna hoya tenuM jJAna thAya arthAt upadeza dvArA teno sUkSmabodha thAya tyAre te mahAtmAne bhAvathI tenA samyapha pAlanano daDha pariNAma thAya che, dravyathI tenA pAlananI zakti na hoya to yatna na kare, paraMtu bhAvathI avazya te bhAvo tarapha tenuM citta sadA Avarjita rahe che. jema koI zrAvakanI bhUmikAmAM hoya ane mahAtmA dvArA tene daza prakAranA yatidharmano sUkSmabodha thAya tyAre te daza prakAranA yatidharma viSayaka thayelA sUkSmabodhane anurUpa bhAvo pratye tenuM citta sadA Avarjita rahe che, tethI zrAvakanI bhUmikAmAM rahelA te mahAtmA jyAre jyAre sAdhudharmanuM paribhAvana kare che tyAre tyAre te sUkSma bhAvo pratye tenuM citta sadA bhAvathI pravarte che, tethI te mahAtmA bhAvathI te bhAvone pragaTa karavAno yatna haMmezAM kare che, phakta saMyama jIvanane anukULa sattva saMcaya Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 praNidhAnane anukULa 33 kartavyo thayuM na hoya to saMyama grahaNa na paNa kare ane zaktino saMcaya thayo hoya to avazya grahaNa kare, paraMtu mAtra dravya saMyamathI tenuM citta saMtoSa pAmatuM nathI, paraMtu sadupadeza dvArA je ajJAtanuM jJAna thayuM che tenA paramArthane sparzavA te mahAtmA sadA yatna kare che. vaLI, te mahAtmAne sadupadezanI prApti na thAya tyAM sudhI ajJAtanuM jJApana karAve tevA sadupadezanA abhAvane kAraNe te prakAranA sUkSmabodhano abhAva varte che, kvacit sadupadezaka ajJAtanA jJApana mATe yatna kare chatAM daDha jJAnAvaraNIya karmane kAraNe upadezaka dvArA kahevAyelA te sUkSma bhAvono bodha na thAya topaNa anAbhoga varte che, jema mAlatuSa munine sadguru upadeza Ape che ane kaI rIte rAga-dveSano kSaya thAya teno sUkSmabodha karAvIne tene rAga-dveSanA kSaya mATe udyama karavAnuM kahe che, chatAM daDha jJAnAvaraNIya karmane kAraNe sUkSma bhAvomAM kaMIka anAbhoga paNa varte che topaNa prastuta praNidhAna karanArA mahAtmAone saMsArano kSaya karavAno daDha pariNAma varte che, tethI teonuM citta saMsArakSayane anukULa ja varte che, mATe anAbhoga hovA chatAM paNa sadaMdhanyAyathI teonuM mArgamAM ja gamana thAya che. jema zAtAnA udayavALo aMdha puruSa koI iSTa nagaramAM javA tatpara thayela hoya ane te jANato hoya ke huM aMdha chuM, tethI vicAryA vagara yathAtathA gamana karIza to iSTa sthAnamAM pahoMcIza nahi ane mArgamAM khADA AdimAM paDIza to duHkhI thaIza tevo spaSTa bodha che, tethI potAnA iSTa sthAnamAM janAra dekhatA puruSanI parIkSA karIne nakkI kare ke je sthAnamAM huM javA icchuM chuM te ja sthAnamAM A puruSa jAya che ane cakSuthI mArgane jue che, tethI mArgano nirNaya karIne te nagaramAM te pahoMcaze, tethI tevA puruSano Azraya karIne huM jaIza to huM paNa te nagare sukhapUrvaka pahoMcIza, tethI te puruSanuM anusaraNa karIne te sadaMdhapuruSa=zAtAvedanIyanA udayavALo puruSa, iSTa nagare pahoMce che, tema jeo koIka sthAnamAM anAbhogavALA che teo paNa mArgAnusArI buddhine kAraNe mArgagamana ja kare che, jethI avazya vighna rahita iSTa sthAne pahoMce che, ema adhyAtmaciMtako kahe che. jayavayarAya sUtrano artha karyo ane temAM bhagavAna pAse ATha vastunI yAcanA karI, te yAcanAthI te mahAtmAne mokSane anukULa sarva aMgonI prApti thAya che ema pUrvamAM kahyuM evA prakAranA zubha phalavALuM praNidhAna che aMtamAM jene evuM caityavaMdana karyA pachI mahAtmA AcAryAdine vaMdana karIne kugrahanA tyAgathI tattvanI prAptine anukULa yathAucita kRtya kare che ane aneka hoya to aneka mahAtmAo te kRtya kare che; kema ke caityavaMdanathI bhAvita thayelA cittavALA te mahAtmA saMsArakSayanA atyaMta arthI che, tethI saMsAranA kSaya mATe mahA udyama karanArA AcArya Adine joIne temanA pratye bhakti thAya che, tethI teone vaMdana karIne teo pAsethI tattvanI prApti mATe kugrahanA tyAgapUrvaka tattvane jANavA mATe ucita yatna kare che. lalitavistarA : etatsiddhyarthaM tu, 1. yatitavyamAdikarmaNi 2. pariharttavyo akalyANamitrayogaH 3. sevitavyAni kalyANamitrANi 4. na lavanIyocitasthitiH 5. apekSitavyo lokamArgaH 6. mAnanIyA gurusaMhatiH 7. bhavitavyametattantreNa 8. pravartitavyaM dAnAdau 9. karttavyodArapUjA bhagavatAM 10. nirUpaNIyaH Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 250 sAdhuvizeSaH 11. zrotavyaM vidhinA dharmazAstraM 12. bhAvanIyaM mahAyatnena 13. pravartitavyaM vidhAnataH 14. avalambanIyaM dhairyaM 15. paryAlocanIyA AyatiH 16. avalokanIyo mutyuH 17. bhavitavyaM paralokapradhAnena 18. sevitavyo gurujanaH 19. karttavyaM yogapaTadarzanaM 20. sthApanIyaM tadrUpAdi cetasi 21. nirUpayitavyA dhAraNA 22. pariharttavyo vikSepamArgaH 23. yatitavyaM yogasiddhau 24. kArayitavyA bhagavatpratimAH 25. lekhanIyaM bhuvanezvaravacanaM 26. karttavyo maGgalajApaH 27. pratipattavyaM catuHzaraNaM 28. garhitavyAni duSkRtAni 29. anumodanIyaM kuzalaM 30. pUjanIyA mantradevatAH 31. zrotavyAni sacceSTitAni 32. bhAvanIyamaudAveM 33. vrtitvymuttmjnyaaten| lalitavistarArtha AnI siddhi mATe praNidhAna aMtavALA caityavaMdananI siddhi mATe, yatna karavo joIe. zemAM yatna karavo joIe ? te batAvatAM kahe che - Adi karmamAM yatna karavo joIe, akalyANamitranA yogano tyAga karavo joIe, kalyANamitrone sevavA joIe, ucita sthitinuM ullaMghana karavuM joIe nahi=potAnI bhUmikA pramANe je ucita kRtya hoya tenuM ullaMghana karavuM joIe nahi, lokamArganI apekSA rAkhavI joIe, gurunA samudAyane mAna ApavuM joIe, emanA parataMtrapaNAthI thavuM joIe, dAnAdimAM pravartavuM joIe, bhagavAnanI udArapUjA karavI joIe, sAdhavizeSa nirUpaNa karavuM joIe=suMdara puruSonuM anusaraNa karavuM joIe, vidhithI dharmazAstra sAMbhaLavAM joIe, mahAyatnathI bhAvana karavuM joIe=dharmazAstrathI thayelA bodhane mahAyatnathI bhAvana karavo joIe, vidhAnathI pravartavuM joIe=bogha thayA pachI svabhUmikA anusAra ucita kRtyamAM pravartavuM joIe, gheryanuM avalaMbana karavuM joIe=guNavRddhimAM kaSTasAdhyatA jANIne gherya rahita thavuM joIe nahi, paraMtu gheryanuM avalaMbana laIne catna karavo joIe, bhaviSyanuM paryAlocana karavuM joIe arthAt jo huM pramAda karIza to bhaviSyamAM mAruM ahita thaze, tethI bhaviSyano vicAra karIne pitAnukULa pravRtti karavI joIe, mRtyunuM avalokana karavuM joIe=pratikSaNa mRtyu najIka najIka thAya che ane kyAre mRtyu thaze te nirNAta nathI tenuM avalokana karavuM joIe, jethI apramAdanI vRddhi thAya, paraloka pradhAnarUpe thavuM joIe=mAtra vartamAnabhavanI vicAraNA karIne ane paralokane gauNa karIne prayatna karavo joIe nahi, paraMtu paralokamAM hita thAya tenI pradhAnatAthI jIvana jIvavuM joIe, gurujananIeguNasaMpanna jIvonI sevA karavI joIe, yogapaTanuM darzana karavuM joIe=apunabaMdhakathI yoganirodha avasthA sudhInA aMtaraMga pariNAmarUpa ane tene anurUpa ucita bAhya kRtyarUpa yogapaTa tenuM sUkSmabuddhithI avalokana karavuM joIe, tenA rUpAdi cittamAM sthApana karavA joIe=yogapaTanuM je darzana karyuM temAM vartatA bhAvonA svarUpane cittamAM sthApana karavuM joIe, dhAraNA karavI joIe yogamArganA je je Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNidhAnane anukULa 33 kartavyo 2pa1 bhAvonuM darzana karyuM te te bhAvonI dhAraNA sthira thAya tevo yatna karavo joIe, vikSepamArgano parihAra karavo joIe zaMkA-kuzaMkA dvArA cittanuM yogamArgathI anyatra gamana thAya tevA vikSepamArgano parihAra karavo joIe, yogasiddhimAM yatna karavo joIe=potAnI bhUmikA anusAra uttara uttaranA yogamArganI siddhimAM yatna karavo joIe, bhagavAnanI pratimA karAvavI joIe, bhuvanezvaranuM vacana lekhana karavuM joIe, maMgalajApa karavo joIe, cAranuM zaraNuM svIkAravuM joIe=arihaMta Adi cAranuM zaraNuM svIkAravuM joIe, duSkatonI gaha karavI joIe, kuzala kRtyanuM anumodana karavuM joIe, maMtradevatAnI pUjA karavI joIe, sat ceSTitone sAMbhaLavA joIe, audAryanuM bhAvana karavuM joIe, uttama daSTAMtathI vartavuM joIe. bhAvArtha - pUrvamAM varNana karyuM tevA zubha phalavALA praNidhAnanA aMtavALuM caityavaMdana mAtra karavAthI saMsAranA ucchedanuM kAraNa bane tevuM baLa saMcita thatuM nathI, paraMtu tene anukULa uttama citta prApta karavuM Avazyaka che ane tenI siddhi mATe zuM karavuM joIe ? jethI caityavaMdana karavAnI yogyatA potAnAmAM pragaTe te batAvavA mATe kahe che - (1) Adi karmamAM yatna karavo joIe, saMsAraavasthAmAM mAtA-pitA svajana Adi sarva sAthe sarvatra ucita vartana thAya te prakAre ane ucita vyavasAya AdithI dhana arjana thAya te prakAre pravRtti kare, jethI saMsAraavasthAmAM paNa akkezavALuM suMdara jIvana prApta thAya; kema ke AdyabhUmikAmAM akleza mATe karAyelo yatna ja caityavaMdana dvArA sarva prakAranA kleza rahita avasthAne anukULa baLasaMcaya mATe thAya che. jeo Adi bhUmikAmAM ja atiklezaprakRtivALA che, tethI sarvatra anucita pravRtti karIne saMyoga anusAra klezane ja pAme che teo sarvathA akleza avasthAne anukULa caityavaMdanathI paNa yatna karavA samartha banatA nathI. (2) akalyANamitranA yogano parihAra karavo joIe, jeo aklezapriya che teo klezanI vRddhi kare tevA akalyANamitrothI dUra rahe to ja potAnI addezane abhimukha prAraMbhanI bhUmikAno vinAza thAya nahi, mATe jeo bhogavilAsa mAtramAM rata che tevA akalyANamitrono parihAra karavo joIe. (3) kalyANamitrone sevavA joIe, Adi dhArmika jIvo AlokamAM ane paralokamAM sukhI thavAnA atha hoya che, topaNa nimittone vaza lobhAdi kaSAyothI klezone prApta kare che ane tenA parihAra mATe svayaM yatna kare che, chatAM yogya kalyANamitro maLe to temanA samAgamathI AlokanuM ane paralokanuM hita thAya tevI ucita pravRtti viSayaka preraNA maLe che, tethI kalyANamitrono saMsarga karavo joIe, jethI potAnI uttama prakRti adhika suMdara bane. (4) ucita sthitinuM ullaMghana karavuM joIe nahi, Adi dhArmika jIva paNa potAnI bhUmikA anusAra ucita pravRtti karIne A lokamAM suMdara jIvana jIvavA icche che, topaNa anAdino klezano svabhAva hovAthI kaSAyone vaza ucita pravRttinuM ullaMghana thAya che, tethI tevA jIvoe ucita sthitinuM ullaMghana na karavuM Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 joIe, e prakArano upadeza te klezathI teonuM rakSaNa kare che. (5) lokamArganI apekSA rAkhavI joIe, saMsAramAM ziSTa loko je prakAre ucita kRtyo karIne potAnI jIvanavyavasthA aklezavALI thAya tevo yatna karanArA hoya che tenuM vAraMvAra smaraNa karIne pote paNa te prakAre lokamArga pramANe jIvavA yatna karavo joIe, jethI ziSTa lokonA mArganA anusaraNathI uttama prakRti nirmANa thAya. lalitavistarA bhAga-3 (6) guru saMhatine mAna ApavuM joIe, vayathI ane jJAnathI je guruvarga che teonI sAthe AdarapUrvaka vartavuM joIe. kvacit karmadoSane kAraNe mAtA-pitA Adi guruvarga klezanI prakRtivALo hoya, topaNa potAnA dharma, artha ane kAma puruSArthano vyAghAta na thAya te rIte teo sAthe paNa ucita vartana karavuM joIe, paraMtu teonA prakRtidoSane kAraNe teonI sAthe anucita vartana karIne potAnI prakRti kSudra thAya tevo yatna ka2vo joIe nahi. (7) AmanA parataMtrathI thavuM joIe, guruvarganA parataMtrathI jIvavuM joIe, paraMtu svamati anusAra jIvavuM joIe nahi, jethI kRtajJatA Adi guNo nAza pAme nahi. (8) dAnAdimAM pravartavuM joIe, dAna, tapa Adi ucita dharmakRtyomAM pravartavuM joIe, jethI guNavRddhine anukULa uttama prakRtionuM nirmANa thAya. phakta kaSAyane vaza dAna, tapa Adi karIne mAna-khyAti AdinI tuccha prakRtine puSTa karavI joIe nahi, paraMtu aklezavALI prakRti puSTa thAya te rIte dAnAdimAM yatna karavo joIe. (9) bhagavAnanI udAra pUjA karavI joIe, Adi dhArmika jIvo dharmapradhAna artha kAma puruSArthane sevIne AlokamAM sukhe jIvavA icchatA hoya che, tethI jema guruvarganI pUjA kare che tema devanI paNa pUjA karIne potAnI prakRti suMdara ka2vA yatna kare che ane potAnI zakti anusAra uttama dravyothI bhagavAnanI pUjA kare to citta bhagavAnanA guNothI vAsita bane che, tethI teonI prakRti vizeSa nirmaLa bane che, mATe bhagavAnanI udAra pUjA karavI joIe. (10) sAdhuvizeSanuM avalokana karavuM joIe, tyAgI sAdhuo tattvane jonArA koNa che teno svabuddhithI nirNaya karIne temano paricaya karavo joIe, jethI potAnI tattvamArgane anukULa uttama prakRti vizeSavizeSatara nirmaLa bane. (11) vidhipUrvaka dharmazAstra sAMbhaLavAM joIe, uttama sAdhu puruSo koNa che teno nirNaya karyA pachI tevA mahAtmAo pAsethI dharmanA rahasyane vidhipUrvaka sAMbhaLavA yatna karavo joIe, jethI pAramArthika dharmano bodha thAya. (12) mahAyatnathI bhAvana karavuM joIe, susAdhu pAsethI vidhipUrvaka dharmazAstra sAMbhaLyA pachI sUkSmabuddhipUrvaka tenA rahasyane jANavA yatna karavo joIe, zaMkA thAya to mahAtmAne pUchIne tattvano nirNaya karavo joIe ane tattvano nirNaya karyA pachI te tattvanuM mahAyatnathI atyaMta bhAvana karavuM joIe, jethI dharmane anukULa Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 praNidhAnane anukULa 33 kartavyo uttama prakRti pragaTa thAya. je pUrvanI akleza avasthA karatAM paNa vizeSa prakAre aphlezavALI avasthAnI prAptinuM kAraNa che; kema ke kaSAyono utkarSa ja kleza karAve che ane dharmazAstranuM mahAyatnathI bhAvana karavAne kAraNe potAnAmAM vidyamAna kaSAya zakti alpa-alpatara thAya che. (13) vidhAnathI pravartavuM joIe, dharmazAstrano paramArtha jANyA pachI tene atyaMta bhAvana karavAthI A ja AtmAnuM hita che tevI buddhi sthira thAya che, tyArapachI potAnI bhUmikA anusAra uttara-uttaranA dharmanI niSpatti mATe vidhipUrvaka prayatna karavo joIe arthAt mAtra bAhya kRtya karIne saMtoSa mAnavo joIe nahi, paraMtu te te kRtyanI vidhi jANIne vidhipUrvaka temAM yatna karavo joIe. (14) dhairyanuM avalaMbana levuM joIe, uttara uttaranA guNanI niSpatti mATe vidhimAM yatna duSkara che; kema ke pramAda ApAdaka prakRti dRDha yatnamAM alanA karAve che, to paNa dhairyanuM avalaMbana laIne vivekapUrvaka yatna karavAthI te te guNane anukULa citta niSpanna thAya che, tethI te dharma anuSThAna adhika addezavALI prakRtinuM kAraNa bane che je atyaMta sukhAkArI che, chatAM adhIrapuruSo tene sevI zakatA nathI, mATe vairyanuM avalaMbana levuM joIe. (15) bhaviSyanuM paryAlocana karavuM joIe, A lokamAM paNa jyAM sudhI jIvana che tyAM sudhI dharmapradhAna jIvana jIvI zakAya te rIte vartamAnamAM mAre mArI zaktino saMcaya karavo joIe, tema vicArIne AlokanuM ane paralokanuM ahita na thAya te rIte bhaviSyano vicAra karavo joIe. (13) mRtyunuM avalokana karavuM joIe, bhaviSyano vicAra karanAra paNa mahAtmA haMmezAM vicAre ke game tyAre mRtyunI prApti thaI zake che ane AyuSya kSaya thaI rahyuM che, mATe mAtra Alokano vicAra karIne mAre jIvavuM joIe nahi, paraMtu paralokane anukULa uttama cittanuM nirmANa thAya te rIte vicArIne mAre jIvavuM joIe, jethI game tyAre mRtyu Ave to paNa mAruM ahita thAya nahi. (17) paralokapradhAna thavuM joIe, mAtra AlokanI sukhazAMtino vicAra karIne vivekIe jIvavuM joIe nahi, paraMtu paralokamAM mAruM A bhava karatAM adhika hita thAya tenI pradhAnatA karIne jIvavuM joIe, te uttama prakRtinA nirmANathI thAya che, mAtra bAhya kRtyothI nahi, tethI paraloka sAdhaka bAhya kRtyo prakRtinI uttamatA kare te rIte sevavAM joIe. (18) gurujana sevavo joIe, guNathI guru evA uttama puruSonI sevA karavI joIe, jethI tevA uttama puruSo pAsethI sUkSmamArganI prApti thAya, temanA uttama AcAro ane uttama prakRtine joIne paNa tenA pratye vadhatA Adarane kAraNe potAnAmAM zIdhra tevI uttama prakRti pragaTa thAya, mATe guNavAna janonI sevA karavI joIe. (19) yogapaTanuM darzana karavuM joIe, mokSane anukULa uttama prakRtino prAraMbha apunabaMdhaka dazAthI thAya che ane tenuM aMtima sthAna yoganirodha avasthA che ane madhyanI sarva avasthAo jIvana kaSAyonI maMdatAthI thanArI jIvanI pariNati svarUpa che ane vitarAgamAM kaSAyono saMpUrNa abhAva thAya che, tyArapachI mana Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 lalitavistarA bhAga-3 vacana-kAyAnA yogo pravarte che teno nirodha karavAthI yoganI caramabhUmikA prApta thAya che ane te sarva yogamArganI ucita pravRtti samyagu rIte sevAyelA mana-vacana-kAyAnA vyApArathI pragaTa thAya che, tethI yogamArganI aMtaraMga pariNationo ane tene anukULa ucita bAhya kRtyono sUkSma buddhipUrvaka svaprajJA anusAra bodha karIne buddhicakSuthI vAraMvAra tenuM avalokana karavuM joIe, jethI potAnAmAM tevo uttama yogamArga zIdhra pragaTa thAya. (20) cittamAM tenA rUpAdi sthApana karavA joIe, pUrvamAM batAvyuM e rIte yogapaTanuM darzana karyA pachI te te yoganI bhUmikA kaI rIte cittanI zuddhi karIne AtmAne svastha svasthatara kare che te svarUpane ane te svarUpanI prAptinA ucita upAyone cittamAM sthApana karavA joIe, jethI pote paNa yogamArganI uttarauttaranI bhUmikAne sukhapUrvaka ArohaNa karI zake. (21) dhAraNA nirUpaNa karavI joIe, yogapaTanA te te bhAvone cittamAM sthApana karyA pachI te vistRta na thAya te rIte dhAraNa karavA joIe, jethI te bhAvo pratye sUkSma UhApoha karIne adhika adhika sUkSmabodha thAya. (22) vikSepamArgano parihAra karavo joIe, yogapaTanuM darzana karyA pachI ane tenA bhAvo viSayaka dhAraNA karyA pachI potAnI bhUmikA anusAra te te bhAvone sevavAmAM cittanA vikSepo bAdhaka che, teno parihAra karIne te te bhUmikA potAnAmAM pragaTa thAya tevo yatna karavo joIe; kema ke yoganI uttara-uttaranI avasthAmAM cittanuM dhairya adhika adhika thAya che, jethI sukhanI ja vRddhi thAya che, topaNa sukhanI vRddhinA yatnamAM vikSepamArga bAdhaka che, tethI nipuNatApUrvaka teno parihAra karavo joIe. jema dhananA arthI jIvo dhananA upAyone nipuNatApUrvaka jANIne temAM yatna kare che, tema yogamArganI bhUmikAmAM javAmAM bAdhaka aMtaraMga ane bahiraMga vikSepamArganuM nipuNatApUrvaka avalokana karIne teno parihAra karavo joIe. (23) yogasiddhimAM yatna karavo joIe, yogapaTanuM darzana karyA pachI uttara-uttaranA yogane pragaTa karavA mATe vikSepamArganA tyAgapUrvaka potAnAmAM yoganI siddhi thAya te rIte vairyapUrvaka yatna karavo joIe; kema ke yoga e zamabhAvanA pariNAmarUpa che ane svabhUmikA anusAra jema jema samabhAvanI vRddhi thaze tema tema aMtaraMga svasthatAnA sukhanI vRddhi thaze, tenAthI sarva prakAranA kalyANanI prApti thaze. (24) bhagavAnanI pratimA karAvavI joIe, bhagavAna vItarAga sarvajJa che, apAyAparAma Adi cAra atizayavALA che, jagatanA guru che, jagatanA jIvone sanmArga batAvIne jagatanA sarva jIvo mATe ekAMte hitakArI che te prakAre smaraNa karIne teo pratye bhaktinI vRddhi thAya tevA nirmaLa AzayapUrvaka vidhithI bhagavAnanI pratimA karAvavI joIe, jethI uttama prakRtinI vRddhi thAya. (25) bhuvanezvaranuM vacana lakhAvavuM joIe, bhuvanezvara jagatanA hitane karanAra traNa jagatanA guru ucita upadezane ApanArA che. temanuM vacana jagatanA jIvonA kalyANanuM kAraNa che tema vicArIne te vacana pratye bhaktinI vRddhi thAya te rIte lekhana karAvavuM joIe ane vicAravuM joIe ke A bhuvanezvaranA vacananuM Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNidhAnane anukULa 33 kartavyo 55 lekhana sva-paranA kalyANanuM eka kAraNa che, tethI potAne paramagurunA vacana pratye je bahumAna che te aneka jIvone bahumAnanI prAptinuM kAraNa bane tevA AzayathI tenuM lekhana ka2vAthI potAnI uttama prakRti suvizuddha bane che, paraMtu bhuvanagurunA vacananA nAmathI je te vacano vicAryA vagara lekhana ka2vAthI kalyANa thAya nahi, mATe vItarAganuM vacana kaI rIte vItarAgatAnuM kAraNa che tema jANIne ane tene anurUpa ja A vacano che tema jANIne tenuM lekhana karAvavuM joIe, jethI yathAtathA lakhAvIne bhagavAnanA vacananI laghutAnI prApti thAya nahi. (26) maMgala jApa karavo joIe, AtmAne kalyANanuM eka kA2Na tevAM cAra zaraNAM ke navakA2 ke anya maMgala karanArAM padono dRDha praNidhAnapUrvaka jApa karavo joIe, jethI te te maMgala karanArAM padothI AtmA atyaMta vAsita bane, tenA kAraNe kaSAyojanya klezo atyaMta alpa thAya ane yogamArganI vRddhi thAya. (27) cAra zaraNAMmAM prayatna karavo joIe, saMsAravartI jIvo karmavaza janme che, karmavaza sarva prakAranI kadarthanA pAme che, tethI atyaMta azaraNa che, teone zaraNa thaI zake evA arihaMta, siddha, susAdhu ane sarvajJapraNIta dharma ja che, tethI prajJA anusAra te cAranuM pAramArthika svarUpa jANavA yatna karavo joIe ane jANyA pachI buddhithI pote teone zaraNAgata thAya te rIte arihaMte zaranuM pavapnami ityAdi padothI AtmAne bhAvita karavo joIe, jethI karmonI 52vazatAmAM paNa durgationA pAtathI potAnuM rakSaNa thAya. (28) duSkRtonI gartA karavI joIe, aDhAra pApasthAnako duSkRto che, tenA svarUpane samyak avadhAraNa karIne tenA pratye atyaMta jugupsA thAya mATe vicAravuM joIe ke mokSamArganI pravRttimAM A duSkRto vighnabhUta che ane durgationAM prabaLa kAraNa che, tethI tenuM smaraNa karIne tenA pratye huM jugupsA karuM, jenA kAraNe mArAmAM anAdithI sthira thayelI duSkRtonI zakti kSINa kSINatara thAya. (29) kuzalanuM anumodana karavuM joIe, je mahAtmAoe saMsArathI bhaya pAmIne saMsArano uccheda karyo che tevA siddha bhagavaMto ane tIrthaMkaro kuzalane pAmelA che ane jeo saMsAranA ucchedamAM mahAparAkrama kare che tevA RSio kuzalane pAmI rahyA che teonA kuzalanuM smaraNa karIne tenuM anumodana ka2vuM joIe, jethI tevA kuzalanI prAptine anukULa potAnuM sadgIrya ullasita thAya. (30) maMtradevatAnI pUjA karavI joIe, manana ane trANa je kare te maMtra kahevAya, tethI je maMtranuM smaraNa karavAthI durgationA pAtathI AtmAnuM rakSaNa thAya te maMtra kahevAya ane tevA maMtra pratye atyaMta bhaktivALA vyaMtara jAtinA je devatAo che teo paNa guNanA pakSapAtI che, kalyANanuM prabaLa kAraNa che ane uttama maMtro pratye pakSapAtavALA hovAthI prAyaH samyagdaSTi che tevA devonI pUjA ka2vAthI te maMtranI ja pUjA thAya che, tethI te maMtra zIghra phaLaprada bane che. (31) sat ceSTitone sAMbhaLavA joIe, uttama puruSo saMsAranA uccheda mATe mahAparAkrama karanArA hoya che ane teonI uttama ceSTAone batAvanArAM temanAM dRSTAMtone sAMbhaLavAM joIe, jema 2AjakULamAM janmelA gajasukumAla saMyama grahaNa karIne grahaNazikSAthI ane AsevanazikSAthI saMpanna thayA pachI smazAnamAM Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256. lalitavistarA bhAga-3 maraNAMta upasarga thavA chatAM paNa zamabhAvamAM sthira rahI zakyA tevA uttama puruSonAM caritro sadA sAMbhaLavA joIe, jethI kaSAyonuM zamana atizaya thAya ane akkezavALI prakRti atizayita thAya. (32) audAryanuM bhAvana karavuM joIe, svabhAvathI jIva potAnA tuccha bAhya svArtha pratye pakSapAtI hoya che, AthI ja kyAreka lokamAM mAna-khyAti AdinA nimittathI ke tevA saMyogathI bAhya dhanavyaya AdinI udAra pravRtti karato hoya topaNa prasaMge potAnAmAM zudrabhAva vyakta vartato hoya che tenuM sUkSma avalokana karIne te kSudrabhAva dUra thAya te rIte audAryanuM bhAvana karavuM joIe. mAtra udAratAthI dAnAdi Ape topaNa jema bhoga mATe dhana vyaya kare che tema lokamAM huM suMdara dekhAu vagere mudra Azayo jIvamAM vartatA hoya to dAna ApavAnI kriyA thAya, paraMtu audArya pragaTa thAya nahi, mAtra loka tene udAra kahe che, paraMtu potAnI kSudra prakRti anusAra karma baMdha prApta thAya che ane tevI zudra prakRti svaye kleza svarUpa che, te kSINa thAya te rIte audAryanuM bhAvana karavuM joIe. (33) uttama daSTAMtathI vartavuM joIe, svabhAvathI ja jIva kaSAyane vaza anyonA avalaMbana laIne potAnI tuccha prakRti poSe che, tethI thoDuM zAstra bhaNIne paNa mUrkha jIvonuM avalaMbana laIne pote zAstro bhaNIne kuzaLa thayo che tevA bhAvo kare che, thoDuM dAna karIne pote dAnavIra che tevA bhAvo kare che, te bhAvonA uccheda mATe "uttama puruSo kaI rIte zAstranA paramArthane jonArA hatA ane potAnA bodhathI pote adhika che tevA tuccha bhAvo karanArA na hatA, paraMtu pUrNajJAnI AgaLa pote ghaNA alpa che' tema bhAvana karatA hatA ane pUrvanA udAra puruSoe mAna-khyAti nirapekSa thaIne kaI rIte uttama kAryo karyA che te badhAnA dRSTAMtathI potAnA jIvanamAM tevI uttamatA pragaTe te rIte vartavuM joIe, anyathA alpa dAna karIne huM dAnazIla chuM, alpa bhaNIne huM zAstramAM nipuNa chuM ityAdi tuccha bhAvomAM vartanArA jIvo potAnI uttama prakRtino nAza kare che. tevA jIvo krame karIne dharmanI yogyatAno paNa kSaya kare che, mATe uttama daSTAMtothI vartavuM joIe. lalitavistarA - evaMbhUtasya yA iha pravRttiH sA sarvava sAdhvI, mArgAnusArI hyayaM niyamAdapunarbandhakAdiH, tadanyasyaivaMbhUtaguNasampado'bhAvAt, ata Adita ArabhyAsya pravRttiH satpravRttireva naigamAnusAreNa citrApi prasthakapravRttikalpA, tadetadadhikRtyAhuH-'kuThArAdipravRttirapi rUpanirmANapravRttireva, tadvadAdidhArmikasya dharme kAnyena tadgAminI, na tu tadbAdhinIti hArdAH, tattvAvirodhakaM hRdayamasya; tataH samantabhadratA; tanmUlatvAt sklcessttitsy| lalitavistarArtha: AvA prakAranA jIvanI=pUrvamAM caityavaMdananI siddhi mATe zuM karavuM joIe te tetrIza kartavyathI batAvyuM tevAM kRtyo karanArA jIvanI, ahIM=saMsAramAM, je pravRtti che te sarva ja sAdhvI che= suMdara che arthAt teonI dharma-artha-kAma traNenI sarva ja pravRti suMdara che, hiM=je kAraNathI, A AvA Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 kartavya karanArA apunabaMdhakAdi jIvo 257 prakAranI pravRtti karanAra mArgAnusArI, niyamathI apunarbaMdhaka Adi che=mokSapathamAM svazakti anusAra yatna karanArA sthUla bodhavALA apunarbaMdhaka-sUkSma bodhavALA samyagdaSTi ke dezaviratidhara zrAvako che; kema ke tenAthI anyane=apunabaMdhaka AdithI anyane, AvA prakAranI guNasaMpattino abhAva che=apunarbaMdhaka AdithI anya jIvone pUrvamAM batAvyuM tevI tetrIza uttama AcaraNA kare evA prakAranI guNasaMpattino abhAva che, AthI AdithI mAMDIne AnI=apunarbaMdhakanI, pravRtti naigama anusArathI citra prakAranI prasthapravRttitulya satpravRtti ja che, te Ane AzrayIne= apunarbaMdhakanI prAraMbhathI mAMDIne prasthaka pravRttitulya satpravRtti che ene AzrayIne, kahe che - kuThAra Adi pravRtti paNa=kuhADo laIne prasthaka banAvavA mATe jaMgalamAM lAkaDuM levA jAya te vagere pravRtti paNa, rUpanirmANanI pravRtti ja che=prasthakanA svarUpanA nirmANanI pravRtti ja che, tenI jema= kuhADo laIne lAkaDuM levA janAra prasthanI pravRtti karanAranI jema, dharmanA viSayamAM Adi dhArmikanI saMpUrNatAthI tene anusaranArI pravRtti che, paraMtu tene bAdha karanArI nathI=dharmane bAdha karanArI nathI, e pramANe hArdane jonArA kahe che. -- AnuM=apunabaMdhanuM, tattva avirodhaka hRdaya che, tethI samaMtabhadratA che; kema ke sakala ceSTitanuM= apunabaMdhakanI badhI ceSTAonuM, tadnalapaNuM che=tattva aviruddha hRdayapUrvakapaNuM che. paMjikA H 'UtAre'tyAvi, tArAvipravRttipi, vyArAvo prasthajovitavA chevopayogini zastra, pravRtti:=yaTanadnnddsNyognishaatiikrnnaadikaa, api, AstAM prasthakotkiraNAdikA, rUpanirmANapravRttireva = prasthakAdyAkAraniSpattivyApAra eva; upakaraNapravRttimantareNa upakarttavyapravRtterayogAt, tadvat = kuThArAdipravRttivad rUpanirmANe, AdidhArmikasya- apunarbandhakasya, dharme= dharmmaviSaye, yA pravRttiH devatApraNAmAdikA sadoSA'pi sA, kArtsnyena = sAmatsyena, tAminI dharma zAminI, na tu=na punaH, tattvAdhinI=dharmavAdhivA, kRti=vuM, hAryAH=petamparyAntagvessinnH, Ahuriti zeSaH / kuta idamitthamityAha tattvAvirodhakaM = devAditattvApratikUlaM, yato hRdayam asya = apunarbandhakasya, na tu pravRttirapi; anAbhogasyaiva tatrAparAdhitvAt, tataH=tattvAvirodhakAt hRdayAt, samantabhadratA = sarvvataH kalyANatA, na tu pravRtteH kevalAyAH, kuzalahRdayopakAritvAt tasyAH, tasya ca tAmantareNApi kvacit phalahetutvAt, kuta ityAha- tanmUlatvAt-tattvAviruddhahRdayapUrvakatvAt, sakalaceSTitasya = zubhAzubharUpapuruSArthapravRttirUpasya, (asyApunarbandhakasya) / paMjikArtha H'juvAre cAyika .... * puruSArthapravRttirUpasva / / tAretyAvi lalitavistarAnuM pratIka che, kuThAra Adi pravRtti paNa, teno artha spaSTa kare che - kuThArAdimAM=prasthakane ucita lAkaDAne chedavAmAM upayogI zastramAM, Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitavistarA bhAga-3 pravRtti=ghaTana-daMDasaMyoga-dhAranuM tIkSNatAkaraNa Adi arthAt kuhADAne anukULa lAkaDAne ghaDe, daMDano kuhADAmAM saMyoga kare, kuhADAnI dhArane tIkSNa kare ane te laIne jaMgalamAM jAya te sarva paNa pravRtti, rUpanirmANanI pravRtti ja che=prasthaka Adi AkAranI niSpattino vyApAra ja che; kema ke upakaraNanI pravRtti vagara upakartavyanI pravRttino=prasthaka nirmANanI pravRttino, ayoga che, jutArAvipravRttiSimAM rahelA RSi zabdano artha kare che - prasthakanI utkiraNAdi kriyA dUra raho, kuThArAdi pravRtti paNa prasthaka nirmANanI kriyA che ema saMbaMdha che, tenI jema=prasthaka nirmANamAM kuThArAdi pravRttinI jema, Adi dhArmika evA apunabaMdhakanI dharmaviSayamAM je devatApraNAmAdi sadoSa paNa pravRtti che te kArtyathI= samastapaNAthI, tadgAminI=dharmagAminI che, paraMtu dharmabAdhikA nathI, e pramANe hArdane jonArA=aiparvane jonArA, kahe che, lalitavistarAmAM gADhu e adhyAhAra che e batAvavA mATe Aiita zeSaH kahela che. - 25. kayA kAraNathI A=apunarbaMdhakanI sadoSa paNa devatA praNAmAdinI pravRtti e, e pramANe che ?= sadoSa paNa saMpUrNa dharmagAminI che e pramANe che ? ethI kahe che je kAraNathI AnuM=apunabaMdhakanuM, tattva avirodhaka=devAdi tattva apratikUla, hRdaya che, paraMtu pravRtti paNa nahi; kema ke tyAM=apunabaMdhakanI tattva virodhI pravRttimAM, anAbhoganuM ja=sUkSmabodhanA abhAvanuM ja, aparAdhIpaNuM che, tethI=tattva avirodhaka evA hRdayathI, samaMtabhadratA che=sarvathI kalyANatA che, paraMtu kevala pravRttithI samaMtabhadratA nathI; kema ke tenuM=pravRttinuM, kuzala hRdayamAM upakArIpaNuM che ane tenuM=tattva avirodhaka hRdayanuM, tenA vagara paNa=ucita pravRtti vagara paNa, kyAreka lahetupaNuM hovAthI apunabaMdhakanI samaMtabhadratA che ema anvaya che, kathA kAraNathI=kuzala pravRtti nahi hovA chatAM kuzala hRdayathI apunabaMdhakanI samaMtabhadratA kayA kAraNathI che ? ethI hetu kahe che sakala ceSTitanuM=zubhAzubharUpa puruSArthanI pravRttirUpa sakala ceSTitanuM, tad mUlapaNuM che=tattva aviruddha hRdayapUrvakapaNuM che, AthI apunabaMdhakanI samaMtabhadratA che ema anvaya che. - bhAvArtha: keTalAka jIvo saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA hoya che, chatAM skUla bodhavALA hoya che teo apunarbaMdhaka che, tethI potAnA sthUla bodha anusAra saMsAranA uccheda mATe yatna kare che, keTalAka sUkSma bodhavALA hoya che teo potAnA bodha anusAra saMsAranA uccheda mATe yatna kare che teo samyagdaSTi che athavA dezavirativALA che. ane tevA apunarbaMdhaka, samyagdaSTi ke dezavirativALA jIvo pUrvamAM batAvyuM tevI tetrIza prakAranI sarva ucita pravRttio potAnI zakti anusAra kare che evA prakAranA jIvonI saMsAramAM je pravRtti che te sarva ja suMdara che; kema ke teone saMsAranA ucchedanI utkaTa icchA che, tethI artha-kAmanI icchA thAya topaNa A mAruM hita nathI tema jANIne tene kSINa karavA yatna kare che ane vikAro cittane vihvaLa kare tyAre yatanApUrvaka vikArone zamana ka2vA yatna kare che ane dharmanI pravRtti paNa potAnA bodha anusAra kaSAyo alpa thAya te Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 kartavya karanArA apunarbhadhakAdi jIvo 259 rIte kare che, tethI niyamathI teonI sarva pravRtti kaSAyane kSINa karIne mokSamArgane anusaranArI hoya che, tethI teonI sarva pravRtti suMdara ja che ane jeo apunabaMdhaka Adi dazAne pAmyA nathI teonI pAse pUrvamAM kahyuM tevI akalyANamitrono parihAra, kalyANamitranuM sevana ityAdi kRtyarUpa guNasaMpadA nathI, tethI teonI mArgAnusArI pravRtti nathI. ahIM tevA ja apunabaMdhakonuM grahaNa che jeonuM citta vartamAnamAM mokSane anukULa varte che, jyAre keTalAka apunabaMdhaka hovA chatAM vartamAnamAM mokSane pratikULa cittavALA paNa hoya che, jema jamAlI vagere, teonuM ahIM grahaNa nathI ane mokSane anukuLa jeonuM citta che teo pUrvamAM kahyuM tevA ucita AcArone sevIne potAnI uttama prakRti suMdara banAve che ane jeo AvI suMdara prakRtivALA che tevA apunabaMdhakanI AdithI mAMDIne sarva pravRtti satyavRtti ja che ane naigamanaya anusArathI teonI citra paNa satyavRtti prasthaka pravRtti jevI ja che. jema koI prasthaka ghaDanAra suthAra prasthaka ghaDavA mATe kuhADo grahaNa kare, teno daMDa sAthe saMyoga kare, kuhADAnI dhAra tIkSNa kare, tyArapachI jaMgalamAM jaIne te prasthaka mATe lAkaDuM laI Ave ane prasthaka nirmANanI pravRttino prAraMbha kare tyAM naigamanaya prasthaka mATe kuhADAno ghaTana Adi pravRttine paNa pracakanI pravRtti kahe che; kema ke te pravRtti vagara prasthaka nirmANanI pravRtti thaI zake nahi, jo ke vyavahAranaya prasthaka nirmANanI kriyA karato hoya tyAre prasthakanI kriyA kare che tema kahe che jyAre naigamanaya kuhADAnuM grahaNa Adi sarva kriyA prasthaka karavAnI kriyA che tema kahe che, te rIte AdyabhUmikAvALo apunabaMdhaka jIva je kaMI AdyabhUmikAnI ucita pravRtti kare che te ja uttarottara vRddhi pAmIne traNa guptivALA bhAvasAdhunI kriyAmAM vizrAMta thavAnuM kAraNa bane tevI che, tethI jema traNa guptivALA muni asmalita mokSamArgamAM jAya che tema apunabaMdhaka jIva paNa AdyabhUmikAmAM mAtA-pitAnI bhakti, akalyANamitrano parihAra ityAdi je je kRtyo kare che tenAthI kaSAyonI viruddha pravRtti karIne akaSAyabhAva tarapha jAya che, tethI tevI sarva pravRtti dharmamAM javAnuM prabaLa kAraNa che, mATe AghabhUmikAmAM ajJAnane vaza te jIva koIka doSavALI pravRtti kare topaNa te pravRtti dharmane sanmukha ja janArI che, e pramANe dharmane jonArA AptapuruSo kahe che. ahIM prazna thAya ke apunabaMdhaka jIvo AtmakalyANa mATe ucita pravRtti karatA hoya tyAre paNa skUla bodhane kAraNe teonI pravRttimAM koIka doSo vartatA hoya te doSane kAraNe teTalA aMzathI tenI pravRtti dharmathI vimukha kema banatI nathI ? tethI kahe che - je apunabaMdhaka jIvo pUla bodhavAnA che topaNa saMsArane nirguNa jANIne saMsAranA ucchedanA upAyarUpa ucita pravRtti kare che tyAre teonuM hRdaya tattvane avirodhaka che, phakta anAbhogane kAraNe ja tattvane virodhI pravRtti thAya che, tethI te pravRttimAM tenuM ajJAna ja aparAdhI che, tenuM haiyuM to tattvane anukULa ja che ane tattvane anukULa haiyAthI ja sarva kalyANanI prApti thAya che, paraMtu kevala pravRttithI nahi arthAt jeonuM haiyuM tattvane anukULa nathI ane teo koIka nimitte dharmanI pravRtti kare che topaNa te pravRttithI teonuM kalyANa Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 lalitavistarA bhAga-3 thatuM nathI, paraMtu tattva avirodhI hayAthI ja sarva kalyANanI prApti che ane tattva avirodhI hRdayane atizaya karavA mATe ja dharmanI pravRtti upakAraka che, tethI ajJAnane vaza koIka apunabaMdhaka jIvo tevI pravRtti na kare topaNa teonuM tattva avirodhI hRdaya kaSAyane kSINa karIne guNavRddhi pratye kAraNa che. jema bauddhadarzananA vidvAna goviMdAcArya kalyANanA arthI hatA topaNa tene bauddhadarzana ja tattvabhUta jaNAtuM hatuM ane syAdvAdI sAme vAdamAM pote parAjita thatA hatA, tethI syAdvAdanA rahasyane jANavA mATe anya upAya vidyamAna nahi hovAthI kapaTathI jainasAdhu pAse dIkSA grahaNa karI che, paraMtu potAnA darzana pratye pakSapAtI che, syAdvAda samyagu vAda nathI tevo kaMIka viparIta bodha che topaNa te mahAtmAnuM hRdaya tattvane abhimukha hovAthI te mahAtmAne jyAre koIka AgamavacanathI nirNaya thAya che, A ja darzana satya che, tyAre guru AgaLa saraLa bhAvathI potAno Azaya vyakta karIne zuddha saMyamano svIkAra kare che, tethI prabhAvaka AcArya thayA, mATe pUrvamAM svadarzana pratye kaMIka pakSapAta hovA chatAM, vAdamAM jItavAnA AzayathI saMyama grahaNa karela hovA chatAM te mahAtmAnuM hRdaya tattva avirodhI hovAthI uttamacittane kAraNe sanmArganI prAptinuM kAraNa banyuM. vaLI, tattva avirodhI hRdayathI sarva kalyANanI prApti kema che ? temAM hetu kahe che - te mahAtmA zubha azubharUpa puruSArthanI pravRttirUpa sakala ceSTAo tattva aviruddha hRdayapUrvaka kare che, jema koI apunabaMdhaka jIva saMsArathI bhaya pAmela hoya, chatAM artha-kAmanI vRtti kSINa thayela na hoya tyAre te mahAtmA zubha puruSArtharUpa dharmanI pravRtti kare che ane azubha puruSArtharUpa artha-kAmanI pravRtti paNa kare che, tyAre paNa potAnA sthUla bodha anusAra te mahAtmAnuM citta tattvane abhimukha ja hoya che, tethI artha ane kAma puruSArtha te rIte seve che ke jethI kramasara te lAlasAo kSINa thAya ane dharma puruSArtha paNa te rIte seve che ke jethI guNane abhimukha yatna thavAthI kaSAyo kSINa thAya, tethI teonI badhI ceSTA tattva aviruddha hRdayapUrvaka thAya che, mATe tenI sarva pravRttimAM samatabhadratA che. AthI ja ajJAnathI dharmanI pravRttimAM koI doSanI prApti thAya topaNa kaSAyanI vRddhinuM kAraNa bane tevI tenI cittavRtti nathI, phakta sUkSmabodhanA abhAvane kAraNe te prakAranA doSanA parihArathI karAyelI pravRtti je rIte vizeSa zuddhinuM kAraNa bane tevI vizeSa zuddhi prApta thatI nathI. jema goviMdAcArya vAda jItavA mATe saMyamanI kriyA kare che tyAre teonI saMyamanI drakriyA tattvane abhimukha hRdayapUrvaka hovA chatAM anAbhogane kAraNe A kriyA tattvabhUta che tevo bodha nahi hovAthI vizeSa zuddhinuM kAraNa banatI nathI topaNa te vakhatanI temanI saMyamanI kriyAne zAstramAM pradhAna dravyakriyA kahela che; kema ke hRdaya tattva aviruddha hatuM ane jyAre sUkSmabodha thayo tyAre te ja prakAranI saMyamanI kriyA te mahAtmAne adhika zuddhinuM prabaLa kAraNa thaI. AnAthI e phalita thAya ke je apunabaMdhaka jIvonuM ke samyagdaSTi jIvonuM tattva avirodhI hRdaya che teone kaSAyono kSaya karavo e ja tattva dekhAya che ane tenA upAyarUpe ja caityavaMdana Adi ucita pravRttio kare che, topaNa pUrvamAM akalyANamitrono parihAra Adi je tetrIza kRtyo batAvyAM te kRtyonuM jeo samyapha sevana kare che tenAthI teonuM citta tattvane abhimukha atizayatara thAya che, tethI pUrvamAM varNana Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 kartavya karanArA apanabaMdhakAdi jIvo 261 karyuM tevA uttama bhAvothI yukta caityavaMdanane karavA mATe teo samartha bane che, tenA baLathI tevA mahAtmAo uttara-uttaranA bhavamAM zreSTha dharma sAmagrIne pAmIne zIdhra bhavano aMta karavA samartha bane che, mATe caityavaMdanane anukULa uttama cittanA nirmANa mATe Adi karma Adi sarva kRtyomAM zakti anusAra ucita yatna karavo hoya. lalitavistarA: evamato'pi vinirgatatattadarzanAnusArataH sarvamiha yojyaM suptamaNDitaprabodhadarzanAdi, na hyevaM pravarttamAno neSTasAdhaka iti, bhagno'pyetadyatnaliGgo'punarbandhakaH, iti taM prtyupdeshsaaphlym| 'nAnivRttAdhikArAyAM prakRtAvevaMbhUta' iti kApilAH, 'na anavAptabhavavipAka' iti ca saugatAH, 'apunarbandhakAstvevaMbhUtA' iti jainaaH| lalitavistarArtha : AnAthI ja=jainadarzanathI ja, nIkaLelA te te darzana anusArathI suptamaMDita prabodha darzana Adi sarva ahIM=jainadarzanamAM, A rIte=prasthaka daSTAMtanI jema, yojavuM, zi=je kAraNathI, A rIte pravartamAna=prasthakakartunA daSTAMtathI pravartato apunarnAka, ISTa sAdhaka nathI e pramANe nathI, bhagna paNa A apanabaMdhaka yatnaliMgavALo che, ethI tenA pratye upadezanuM sAphalya che. anivRta adhikAravALI prakRtimAM AvA prakArano nathI e pramANe kapila darzanavALA kahe che ane aprApta bhavavipAkavALo nathI=AvA prakArano nathI ema sIgato kahe che, vaLI, apunabaMdhako AvA prakAranA che ema jeno kahe che. ies: 'evaM'=prasthakadRSTAntavad, 'ato'pi' jainadarzanAdeva, 'vinirgatAni' pRthagbhUtAni, 'tAni tAni', yAni 'darzanAni' pravAdAH, teSAmanusArataH tatroktamityarthaH, 'sarca'-dRSTAntajAlam, 'iha' darzane, 'yojyam', kiMviziSTamityAha- 'suptamaNDitaprabodhadarzanAdi', yathA-kasyacit suptasya sato maNDitasya kuGkumAdinA, prabodhe nidrApagame, anyathAbhUtasya sundarasya cAtmano, darzanam avalokanam, AzcaryakAri bhavati, tathA'punarbandhakasyAnAbhogavato vicitraguNAlaGkRtasya samyagdarzanAdilAbhakAle vismayakAri Atmano darzanamiti, 'Adi'zabdAnAvAdinA suptasya sataH samudrottIrNasya bodhe'pi tIrNadarzanAdi graahymiti| dArTAntikasiddhyarthamAha'na' naiva, 'hiH' yasmAd, 'evaM prasthakakartRnyAyena, 'pravartamAno''punarbandhako, 'na'=naiva, 'iSTasAdhakaH'= prasthakatulyasamyaktvAdisAdhakaH, api tu sAdhaka eveti| apunarbandhakasyaiva lakSaNamAha- 'bhagno'pi'= apunarbandhakocitasamAcArAt kathaMcit cyuto'pi, 'etadyatnaliGgaH' punaH svocitAcAraprayatnAvaseyo, 'apunarbandhakaH' AdidharmikaH, 'iti'| Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 lalitavistA bhAga-3 paMjikArca - rva=prasthA ....... gatirmi:, "ti' A rIte=prasthaka dagaMtanI jema, AnAthI ja=jainadarzanathI ja, vivigata pRthabhUta=nIkaLelAM, te te darzano pravAdo, tenA anusArathI-temAM kahevAyelo sarva dAMtasamUha, A darzanamAM=jevadarzanamAM, yojavo, kevA prakArano viziSTa daSTAMtasamUha ? ethI kahe che - UMghamAM zaNagArAyelAne jAge tyAre zaNagAranuM darzana Adi daSThato yojavAM, je pramANe - sUtelA chatAM koIka kesara AdithI zaNagArAyelAne prabodhamAM=vidrAnA apagamamAM, anyathA thayelA ane suMdara evA potAnuM darzana avalokana, AzcaryakArI thAya che te prakAre vicitra guNathI alaMkRta anAbhogavALA apanabaMdhakane samyagdarzana AdinA lAbhakALamAM potAnuM vismayakArI darzana thAya che, gari zabdathI sutAmajita thanAramAM rahelA pAli zabdathI, sUtelA chatAM tAva AdithI samudrane UtarelA potAne bodhamAM paNa=jAgrata avasthAmAM paNa, tarelAnuM darzana Adi grAhA chetarelAnuM darzana vismayakArI thAya tenuM grahaNa che, dANaMtikanI siddhi mATe kahe che apunabaMdhakamAM suptamaMDita prabodha darzana Adi dAMtanI prasthaka cAya dvArA siddhi mATe kahe che - =je kAraNathI, A rIte prasthakakatanA nyAyathI pravartamAna apunabaMdhakaAghabhUmikAnI dharmapravRttimAM pravartato apunabaMdhaka, ISTa sAdhaka=prasthakatulya samyakta Adino sAdhaka, nathI thato ja ema nahi ja, paraMtu sAdhaka ja thAya che, apunabaMdhakanA ja lakSaNane che - bhagna paNa apunabaMdhakane ucita AcAsthI koIka rIte cuta thayelo paNa, A yatnaliMgavALoH pharI potAnA ucita AcAromAM prayatnavALo, apunabaMdhaka che=Adi dhArmika che. bhAvArtha pUrvamAM caityavaMdananI siddhi mATe tetrIza kartavyo batAvyAM ane tevAM kartavyomAM yatna karanAranI sarva pravRtti suMdara hoya che tema batAvyuM ane kahyuM ke AvA jIvo niyamathI mArgAnusArI apunabaMdhakAdi hoya che. tyArapachI apunabaMdhakanI pravRtti AdithI mAMDIne prasthaka pravRtti jevI naigama anusAra hoya che tema batAvyuM. tenI pravRtti AdithI mAMDIne tattvane abhimukha kema hoya che temAM kahyuM ke tenuM tattva avirodhaka hRdaya che, tethI tenI sarva pravRttimAM samatabhadratA che. have teonI prasthaka nyAyathI samaMtabhadratA kaI rIte che? te spaSTa karavA mATe kahe che - mokSamArgane kahenArAM anya darzano che te sarva jainadarzanamAMthI ja pRthapha thayelAM che; kema ke RSabhadeva bhagavAne sanmArganuM sthApana karyuM tenA pUrve lokamAM mokSa ane mokSamArga viSayaka koI pravRtti na hatI, ane RSabhadeva bhagavAne mokSamArga kahyo ane nayone avalaMbIne dezanA ApI, temAMthI te te nayane avalaMbIne mokSamArgane kahenArAM darzano pragaTa thayAM, tethI jainadarzanamAMthI ja te te darzano pRthapha thayAM che ane te darzano mokSamArgamAM prasthita jIva AdyabhUmikAmAM kevo hoya che tene batAvavA mATe suptamaMDita prabodhadarzana Adi Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 kartavya karanArA punarthadhakAdi jIvo. 23 daSTAMto batAve che ane te dRSTAMtonuM yojana bhagavAnanA darzanamAM rahelA apunabaMdhakamAM prasthaka dRSTAMtanI jema karavuM joIe. jema suptamaMDita dRSTAMta batAvatAM teo kahe che ke koI puruSa UMghamAM hoya, tene koI kesara AdithI ane alaMkArothI zaNagAre ane jyAre jAge tyAre tene dekhAya ke sUI gayo tyAre huM AvA prakArano na hato ane atyAre zaNagArAyelo chuM, tethI tene Azcarya thAya che, tema apunabaMdhaka jIva paNa apunabaMdhaka thayA pUrve kliSTa karmothI asuMdara bhAvavALo hato ane koIka rIte anAbhogathI tenAM kliSTa karmono apagama thavAne kAraNe kaMIka bhadraka prakRtivALo thAya che chatAM tene A saMsAra atyaMta viSama che, mukta avasthA atyaMta suMdara che ane tenI prAptino eka upAya vitarAganA vacanAnusAra vitarAga thavAne anukULa ucitavyApAra che tevo sUkSmabodha thayo nathI, tethI anAbhogavALo che, topaNa kliSTa karmonuM vigamana thayuM hovAne kAraNe sahaja rIte te Adi karmamAM yatnavALo thAya che tenA baLathI tenA tattvane jovAmAM bAdhaka karmo vizeSa vizeSatara kSINa thAya che ane jyAre te koIka nimittathI pratibodha pAme che tyAre saMsAranI sarva pravRttio indrajALa jevI che tevo tene spaSTa bodha thAya che ane traNa guptiomAM ja karAyelo yatna vartamAnamAM AtmAne mATe sarvathA sukhakArI che, AgAmI sukhanI paraMparAnuM eka kAraNa che tevo spaSTa bodha thAya che tyAre tene jaNAya che ke jyAre mane koI jAtano bodha na hato tyAre huM UMghamAM hato, topaNa kliSTa karmo dUra thavAthI huM vicitra guNothI alaMkRta thayelo, jethI Aje mane Akho saMsAra indrajALa jevo spaSTa dekhAya che ane traNa guptio ja sarva kalyANanuM kAraNa dekhAya che, tethI apunabaMdhakadazAmAM potAno AtmA kaMIka suMdara guNothI alaMkRta thayo hato, tethI ja Aje samyagdarzana AdinA lAbhakALamAM mane saMsAranuM vAstavika svarUpa yathArtha dekhAya che ane anaMtakALamAM pUrve ghaNI vakhata manuSyabhavane pAmIne bodhanI sAmagrI pAmavA chatAM huM te prakAranA guNothI alaMkRta thayelo nahi, AthI ja atyAra sudhI huM saMsAranuM vAstavika svarUpa jANI zakyo nahi, have mane je kaMI tattvane abhimukha suMdara svarUpa dekhAya che tenuM kAraNa UMgha avasthAmAM paNa karmonA vigamanathI mArAmAM uttama guNo pragaTa thayelA, tethI vartamAnamAM pAramArthika tattvanI prApti thaI che tema jaNAya che, vaLI, A kathanane ja graMthakArazrI spaSTa karatAM kahe che - je apunabaMdhaka jIvo prasthakakartAnA nyAyathI AdyabhUmikAmAM ucita pravRtti karanArA che, teo kramasara iSTanA sAdhaka avazya thAya che. jema prasthaka mATe kuThAranuM saMghaThana Adi karanAra puruSa kramasara lAkaDuM lAvIne avazya prasthaka banAve che, tema AghabhUmikAmAM rahelo apunabaMdhaka paNa svabhUmikA anusAra ucita ucitatara pravRttio karIne samyakta, dezavirati ane sarvaviratino avazya sAdhaka thAya che. AthI ja tevA yogya jIvone caityavaMdana karIne hita sAdhavA mATe graMthakArazrIe tetrIza kartavya batAvyAM, tene sevIne jainazAsanane pAmelo apunabaMdhaka jIva samyakta, dezavirati Adi avazya pAme che; kema ke samyakta pAmyA pachI tene traNa gupti ja sarvathA hita svarUpa dekhAya che, tethI tevA jIvo svabhUmikA anusAra caityavaMdana karIne prAMtamAM bhavanirveda Adi ATha bhAvonI prArthanA karIne te prakAranA uttama puNyane prApta karaze, jethI Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 lalitavistarA bhAga-3 mokSanI niSpattimAM kAraNabhUta sarva aMgone pAmIne te mahAtmA alpakALamAM bhavano uccheda karaze. ahIM prazna thAya ke apunabaMdhaka jIvo paNa karyadoSane kAraNe kyAreka potAnA ucita AcArothI bhagna pariNAmavALA hoya che, AthI ja mAtA-pitA Adi sAthe kyAreka kaSAyone vaza anucita vartana paNa kare che tethI kahe che - apunabaMdhaka jIvonAM kliSTa karmo prAyaH dUra thayelA hovAthI prAthamika bhUmikAnI ucita pravRtti karavAnI pariNati thAya che, tethI tattvane abhimukha thayelA apunabaMdhaka jIvo mAtA-pitA Adi sAthe sAmAnyathI ucita pravRtti ja kare, te rIte saMsAramAM paNa sarva ucita pravRtti karavA yatna kare, chatAM kyAreka nimittane pAmIne koIka kaSAyano udaya thAya tyAre te apunabaMdhaka jIva te ucita AcArathI viparIta AcaraNA paNa kare che, topaNa upadeza AdinI sAmagrIne pAmIne ke nimittane pAmIne pharI te ucita AcAramAM yatnavALo thAya che, ethI tevA jIvo pratye upadezanuM sAphalya che, AthI ja tevA jIvone hitamAM pravartAvavA mATe graMthakArazrIe tetrIza kartavyo batAvyAM, tene sAMbhaLIne apunabaMdhaka jIvo te sevavAne abhimukha pariNAmavALA thAya che, tethI bhagna thayelA paNa te apunabaMdhaka jIvo samyakta Adine pAmIne vizeSa prakAre caityavaMdana karavA mATe samartha bane che. pUrvamAM kahyuM ke apunabaMdhaka jIvo anAbhogavALA hoya tyAre paNa vicitra guNothI alaMkRta bane che, te viSayamAM kapila darzanavALA kahe che ke jyAM sudhI jIva uparathI prakRtino adhikAra dUra thayo nathI, tyAM sudhI jIva AvA prakArano thato nathI, AthI ja anAdi kALathI karma prakRtino adhikAra te jIva upara hato te nivartana pAme che tyAre te jIva AghabhUmikAnA guNothI alaMkRta bane che. vaLI, saugata darzanavALA kahe che ke jeno bhavano vipAka nAza thayo nathI teo AvA guNavALA thatA nathI, tethI jeono bhavabhramaNano pariNAma kSINa thavA Avyo che te jIvo ja AghabhUmikAnA guNathI alaMkRta thAya che, vaLI, jaino kahe che ke apunabaMdhaka jIvo AvA prakAranA hoya che; kema ke athaDAtAM kuTAtAM viparyAya ApAdaka karmo ghaNAM alpa thAya che, tyAre jIva prakRtithI uttama prakRtine abhimukha pariNAmavALo thAya che, te apunabaMdhaka jIvo pUrvamAM batAvelAM ucita kRtyo karIne caityavaMdanane anukULa citta niSpanna kare che. lalitavistarA - tacchrotavyametadAdareNa, paribhAvanIyaM sUkSmabuddhyA, zuSkekSucarvaNaprAyamavijJAtArthamadhyayanam, rasatulyo hyatrArthaH, sa khalu prINayatyantarAtmAnaM, tataH saMvegAdisiddhaH; anyathA tvadarzanAt, tadarthaM caiSa prayAsa iti na prArabdhapratikUlamAsevanIyaM, prakRtisundaraM cintAmaNiratnakalpaM saMvegakAryaM caitad, iti, mahAkalyANavirodhi na cintanIyam, cintAmaNiratne'pi samyagjJAtaguNa eva zraddhAdyatizayabhAvato'vidhiviraheNa mahAkalyANasiddhirityalaM prasaGgena / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 hitopadeza lalitavistarArtha - te kAraNathI pUrvamAM tetrIza kartavyo batAvyAM te sevIne yogya jIvo caityavaMdana karavA samartha thAya che ane prAMtamAM jayavIyarAya sUtra dvArA ATha vastunI cAyanA karIne tenA baLathI janmAMtaramAM mokSasAdhaka sarva yogone prApta karIne sukhapUrvaka saMsArano aMta karaze te kAraNathI, Ane prastuta graMthane, AdarathI sAMbhaLavo joIe, sUkamabuddhithI bhAvana karavuM joIe, sUkI zeraDI cAvavA jevuM avijJAta arthavALuM adhyayana che, kije kAraNathI, ahIM graMthaadhyayanamAM, rasatulya artha che, te=adhyayanano artha, aMtarAtmAne prIti utpanna kare che; kema ke tenAthI=arthanA bodhathI, saMvega AdinI siddhi che, vaLI, anyathA arthanA bodha vagara mAtra sUtranuM adhyayana karavAmAM Ave to, adarzana che=saMvega AdinuM adarzana che, ane tenA mATe saMvega AdinI siddhi mATe, A prayAsa che=prastuta lalitavistarA graMthanI racanAno prayAsa che, ethI prArabdhane pratikULa Asevana karavuM joIe nahi=prastuta graMtha apunabaMdhaka Adi jIvone arthano bodha karAvIne saMvega Adi pragaTa karAvaze te mATe caityavaMdanasUtranI TIkA racAyelI che tene jematema bhaNIne pratikUla Asevana karavuM joIe nahi arthAt tenuM hArda prApta thAya te rIte jANavA yatna karavo joIe, ane prakRtithI suMdara ciMtAmaNi ratna jevuM saMvega che kArya jene evuM A=prastuta graMthanuM nirmANa che, ethI mahAkalyANanuM virodhI ciMtavana karavuM joIe nahi, samyagu jJAtaguNavALA paSane ja ciMtAmaNi ratnamAM paNa zraddhAdinA atizaya bhAvathI avidhinA virahapUrvaka mahAkalyANanI siddhi che, ethI prasaMgathI sayuMkacaityavaMdananI siddhi mATe tetrIza kartavyothI mAMDIne atyAra sudhI batAvyuM te prAsaMgika kathanathI saryuM. paMjikA - etaditi idameva prakRtaM caityavandanavyAkhyAnam iti, 'mahe'tyAdi, mahataH saccaityavandanAdeH, kalyANasyakuzalasya, virodhi-bAdhakam avajJAviplAvanAdi, na-naiva, cintanIyam=adhyavaseyaM, kuta ityAha-'cintAmaNI'tyAdi sugamam / iti zrImunicandrasUriviracitAyAM lalitivastarApaJjikAyAM siddhamahAvIrAdistavaH samAptaH / tatsamAptau samAptA ceyaM lalitivastarApaJjikA / / kaSTo grantho matiranipuNA, saMpradAyo na tAdRk, zAstraM tantrAntaramatagataM, sannidhau no tathApi / svasya smRtyai parahitakRte, cAtmabodhAnurUpaM, mAgAmAgaHpadamahamiha vyApRtazcittazuddhyA // 1 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 pratyakSaraM nirUpyAsya granthamAnaM vinizcitam / anuSTupe sahasra ke paLvAzaSio tathA (2010) || maGgalamastu / zubhaM bhavatu / - lalitavistarA bhAga-3 paMjikArtha : A ja 'kSati' * zukSma bhavatu / / viti lalitavistarAnuM pratIka che, eno artha kare che prakRta caityavaMdananuM vyAkhyAna v zabdathI grahaNa thAya che, ma, ityAdi lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha kare che mahAna=sat caityavaMdana Adi, kalyANanuM=kuzalanuM, virodhI=avajJA viplava Adi bAdhaka, ciMtavana karavuM joIe nahi, kema ciMtavana karavuM joIe nahi ? ethI hetu kahe che ciMtAmaNi ItyAdi lalitavistarAnuM pratIka che, teno artha sugama che. - A prakAre municaMdrasUri viracita lalitavistarAnI paMjikAmAM siddha mahAvIrAdi stava samApta thayo ane tenI samAptimAM lalitavistarAnI paMjikA samApta thaI. kaSTagraMtha che=prastuta lalitavistarA graMtha atikaThaNa che, mati anipuNa che=paMjikAkAranI mati graMthanA paramArthane jANavAmAM agnipuNa che, tevo saMpradAya nathI=sugurunI paraMparAmAM kaThaNa sthAnone spaSTa kare tevA mahAtmAo vidyamAna nathI, taMtrAMtaramatagata zAstra saMnidhimAM nathI=prastuta graMthamAM te te darzanonA ullekhapUrvaka lalitavistarAmAM je je tattvanI puSTi karI che te te matane kahenAruM zAstra municaMdrasUrinI pAse vidyamAna nathI, topaNa potAnI smRti mATe=prastuta graMthanI paMjikA lakhatA potAne te graMthanA bhAvonI smRti thAya tenA mATe, ane paranA hita mATe=municaMdrasUri mahArAjane bodha thayo che te yogya jIvone bodha karAvIne hitanuM kAraNa thAya tenA mATe, Atmabodhane anurUpa ahIM=prastuta graMthamAM, cittazuddhithI vyAvRta evo huM AntaH pao=aparAdhanA sthAnane, mA aA=prApta thAuM nahi, pratiakSarane nirUpita karIne AnuM=paMjikArUpe lakhAyelA graMthanuM, nizcita graMthamAna te prakAre anuSTupa chaMdamAM pacAzathI adhika be hajAra che (2010). maMgala thAo, zubha thAo. bhAvArtha: -- graMthakArazrI lalitavistarA graMthanI pUrNAhutimAM sAra rUpe hitopadeza ApatAM kahe che pUrvamAM kahyuM te pramANe apunarbaMdhaka Adi jIvo ucita kRtyo karIne suMdara pariNativALA thayelA caityavaMdana karIne aMte bhavanirveda Adi mAge che, tenAthI teone mokSa sAdhavAne anukULa evAM saMghayaNa Adi sarva aMgo pUrNa prApta thaze, tenAthI sukhapUrvaka teo mokSane prApta karI zakaze, tethI A lalitavistarA graMtha Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitopadeza 217 AdarapUrvaka sAMbhaLavo joIe arthAt tenA paramArthanI prApti thAya te prakAre yogya upadezaka pAsethI sAMbhaLavo joIe ane yathArtha bodha karyA pachI sUkSmabuddhithI tenA padArthanuM paribhAvana karavuM joIe, paraMtu mAtra A graMtha vAMcIne saMtoSa mAnavo joIe nahi; kema ke tenA paramArthanI prApti na thAya tevuM graMthanuM adhyayana rasa vagaranI zeraDI cAvavA tulya che, tethI temAMthI madhura svAda Ave nahi, paraMtu prastuta graMthano je pAramArthika artha che te rasatulya che, tethI sUkSmabuddhipUrvaka prastuta graMthanA arthane paribhAvana karavAmAM Ave to graMthano pAramArthika artha prApta thAya, je aMtarAtmAne prIti utpanna kare che-potAnA dehamAM rahela matijJAnanA upayoga svarUpa je aMtarAtmA che tene prazamanA pariNAmarUpa prItine utpanna kare che. tenAthI te arthanA sUkSmabodhathI, saMvega-nirveda prazama Adi bhAvonI siddhi che ane jeo prastuta graMthanuM adhyayana kare che chatAM sUkSmabuddhithI prastuta graMthanA arthanuM bhAvana karatA nathI, tethI yukti ane anubhava anusAra prastuta caityavaMdana kaI rIte yogya jIvane sugatinI paraMparA dvArA mokSaphaLanuM kAraNa bane che te prakAranA rahasyane pAmatA nathI, tethI teone prastuta graMthanA adhyayanathI saMvegAdi bhAvo thatA dekhAtA nathI. graMthakArazrIe yogya jIvone saMvega Adi bhAvonI prApti thAya tenA mATe caityavaMdana sUtra upara lalitavistarA= AnaMdane ApatA vistArane karanArI, TIkA racI che, ethI prArabdhane pratikULa Asevana karavuM joIe nahika graMthakArazrIe yogya jIvone sUkSmabodha karAvIne saMvega AdinI siddhi thAya tenA mATe prastuta TIkAno prAraMbha karyo che tenAthI pratikULa graMthaadhyayanamAM yatna karavo joIe nahi, paraMtu sthAne sthAne graMthanA rahasyane jANIne caityavaMdana kaI rIte saMsAranA ucchedanuM kAraNa che tenA paramArthanI prApti thAya te rIte nipuNaprajJAthI graMtha adhyayanamAM prayatna karavo joIe; kema ke prakRtithI suMdara ciMtAmaNi ratna jevuM saMvegarUpa kArya che jene evuM A caityavaMdananuM vyAkhyAna che arthAt jema ciMtAmaNi ratna prakRtithI suMdara hoya che tema prakRta caityavaMdananuM vyAkhyAna prakRtithI suMdara che ane jema ciMtAmaNi ratna sarva iSTa phalane Ape che tema prastuta caityavaMdananuM vyAkhyAna AtmA mATe saMveganuM kArya kare che, te jIva mATe sarva kalyANarUpa che; kema ke saMvegakALamAM ja cittanI svasthatA vadhe che, puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che, pApaprakRtio kSINa thAya che ane sadgationI paraMparAnI prApti thAya che, ethI mahAkalyANanuM kAraNa che, tenA viSayaka virodhI vicAravuM joIe nahi arthAt jema graMthanA prAraMbhamAM zaMkA karela ke caityavaMdana svayaM niSphaLa che, tethI tenA vyAkhyAnano prayatna paNa nirarthaka che te prakAre ciMtavana karavuM joIe nahi; kema ke skUla buddhivALA jIvone yathAtathA caityavaMdana karatA joIne thAya che ke A prakAranuM kolAhala svarUpa caityavaMdana niSphaLa che, mATe tevA caityavaMdana upara vyAkhyAna karavuM te paNa niSphaLa prayAsa che te pramANe vicAravuM joIe nahi; kema ke ciMtAmaNi ratna paNa samyagu jJAtaguNavALuM hoya to ja temAM zraddhAdino atizaya thAya che ane avidhinA parihArapUrvaka tenI upAsanA thAya che, tenAthI mahAkalyANanI siddhi thAya che tema prastuta caityavaMdana paNa ciMtAmaNi ratna jevuM che chatAM ajJa jIvo yathAtathA caityavaMdana kare che tene joIne A caityavaMdana nirarthaka che mATe tenuM vyAkhyAna Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 lalitavistarA bhAga-3 paNa nirarthaka che tema ciMtavana karavuM joIe nahi, paraMtu ciMtAmaNi ratna jevA caityavaMdananA pAramArthika bodha mATe ja graMthakArazrIe prastuta vyAkhyAna kareluM che, jenAthI yogya jIvo ciMtAmaNi ratnatulya caityavaMdananA paramArthane jANIne zraddhAdinA atizayathI ane vidhipUrvaka yatna karIne sadgationI paraMparArUpa mahAkalyANane prApta karaze, tenA mATe ja graMthakArazrIe caityavaMdana upara prastuta TIkA lakhela che. A rIte prastuta graMtha upara zrI munisuMdarasUri mahArAjanI TIkA pUrNa thAya che ane prAMtamAM te mahAtmA lakhe che ke prastuta graMtha atigaMbhIra che, tethI pote paNa tenA pUrNa hArdane sparzavA samartha nathI topaNa potAnAthI maMda buddhivALA jIvonA upakAra mATe potAnA bodha anusAra ane potAne prastuta graMthonA bhAvonuM smaraNa thAya tenA mATe prastuta paMjikA karela che. lalitavistarA - AcAryaharibhadreNa, dRbyA sannyAyasaMgatA / caityavandanasUtrasya, vRttirlalitavistarA / / 1 / / ya enAM bhAvayatyuccairmadhyasthenAntarAtmanA / sa vandanAM subIjaM vA, niyamAdadhigacchati / / 2 / / parAbhiprAyamajJAtvA, tatkRtasya na vastunaH / / guNadoSau satA vAcyo, prazna eva tu yujyate / / 3 / / praSTavyo'nyaH parIkSArthamAtmano vA parasya vA / jJAnasya vA'bhivRddhyarthaM, tyAgArthaM saMzayasya vA / / 4 / / kRtvA yadarjitaM puNyaM, mayainAM zubhabhAvataH / tenAstu sarvasattvAnAM, mAtsaryavirahaH paraH / / 5 / / iti lalitivastarAnAmacaityavandanavRttiH samAptA, kRtirddharmato yaakiniimhttraasuunoraacaaryhribhdrsyeti| (granthAgraM 1545, paJjikAgranthaH 2155, ubhayormIlane 3700 zlokamAnam) lalitavistarArtha - caityavaMdana sUtranI sadbhaktithI saMgata evI lalitavistarA vRti AcArya haribhadrasUri vaDe racAI che. je jIva madhyastha evA aMtarAtmAthI Ane=lalitavistarA vRttine, atyaMta bhAvana kare che te vaMdanAne athavA subIjane niyamathI prApta kare che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanI parIkSA 219 paranA abhiprAyane jANyA vagara=lalitavistarA vRttikAranA abhiprAyane jANyA vagara, tenAthI karAyelI vastunA=graMthakArazrI vaDe karAyelI lalitavistarArUpa vastunA, sat puruSoe guNa-doSa kahevA joIe nahi=A graMtha atyaMta uttama che ema paNa kahevuM joIe nahi ane A graMtha nirarthaka pravRttirUpa che tema paNa kahevuM joIe nahi, paraMtu prazna ja ghaTe chekagraMthakArazrIno prastuta graMtha racavAno zuM abhiprAya che te jANavAnI IcchArUpa prazna ja ghaTe che. anya parIkSA mATe prazna karavA yogya che=prastuta graMtha kaI rIte guNavALo che ane doSa rahita che tenI parIkSA karavA mATe prAjJa evA anya gItArtha prazna pUchavA yogya che athavA potAnA athavA paranA jJAnanI vRddhi mATe prastuta graMthanuM rahasya gItArthane pUchavA yogya che athavA saMzayanA tyAga mATe koIka sthAnamAM prastuta graMthanA tAtparyano nirNaya na thAya te sthAnamAM saMzayanA tyAga mATe, gItArthane pUchavuM joIe. Ane=lalitavistarA vRttine, karIne zubha bhAvathI mArA vaDe je puNya baMdhAyuM tenA vaDe sarva jIvone prakRSTa mAtsaryaviraha thAva. A pramANe lalitavistarA nAmavALI caityavaMdananI vRtti samApta thaI, dharmathI cAkinImahArAnA putra AcArya haribhadrasUrinI kRti che. lalitavistarAgraMtha 1545 zloka pramANa che. pazvikA graMtha 2155 zloka pramANa che. baMnenA milanamAM 3700 zloko che. bhAvArtha : graMthakArazrI lalitavistarAnI samAptimAM kahe che ke caityavaMdananA sUtranI sad yuktiothI saMgata evI lalitavistarA nAmanI vRtti haribhadrasUri vaDe karAI che, tethI sUtranA artho kaI rIte tattvane batAvanArA che tene yuktipUrvaka graMthakArazrIe spaSTa karyA che, tethI je mahAtmA pakSapAta vagara tattvanA arthI thaIne A graMthanA paramArthane jANaze ane jANyA pachI te padArthone AtmAmAM sthira karaze, tyArapachI te bhAvone atyaMta bhAvita karaze teo zAstrAnusArI vaMdanAne prApta karaze. kadAca tenuM daDha dhRtibaLa prApta thayuM na hoya to caityavaMdanano yathArtha bodha karyA pachI paNa te mahAtmA vidhizuddha vaMdanA na karI zake topaNa janmAMtaramAM te mahAtmAne vidhizuddha vaMdanAnI prApti thAya tevuM suMdara bIja avazya prApta thaze; kema ke guNanA pakSapAtI jIvone prastuta caityavaMdananI kriyAthI guNone abhimukha yatna kaI rIte thaI zake tenA paramArthano bodha karAvanAra prastuta TIkA che, tethI tenA bhAvanathI zuddha vaMdanA karavA pratye daDha rAga thAya che, tethI sattvano prakarSa na thAya to te jIva zuddha vaMdanA na karI zake, topaNa zuddha vaMdanA karavAnA rAganA saMskAro janmAMtaramAM zuddha vaMdanAnI prAptimAM subIjarUpa che, mATe prastuta lalitavistarA graMtha racavAno graMthakArazrIno zuM abhiprAya che tene jANyA vagara temanAthI karAyela prastuta lalitavistarA vRttirUpa vastunA zuM guNo che, zuM doSo che tenuM madhyasthabuddhithI samAlocana karyA vagara mAtra A uttama puruSanI kRti che mATe tenI prazaMsA karavI ke A Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 lalitavistarA bhAga-3 nirarthaka ceSTA che tema vicArIne tenA doSo kahevA ziSTa puruSane ucita nathI, paraMtu tenA rahasyane jANavA mATe prazna karavo ja ucita che. AthI ja gItArtha pAse prastuta vRttinI parIkSA mATe ucita prazno ka2vA joIe, jethI prastuta graMtha caityavaMdananA paramArthane batAvanAra che tevo potAne nirNaya thAya athavA potAnA athavA anya zrotAnA jJAnanI vRddhi mATe gItArthane prazno karavA joIe. jema gautamasvAmI anya yogya jIvonA bodha mATe sthAne sthAne bhagavAnane prazno karatA hatA, te rIte svayaM tattvane jANanAra paNa puruSa gItArthane te rIte pUche ke jethI anya zrotAone prastuta graMthanA hArdanI prApti thAya athavA padArthamAM koI sthAne saMzaya hoya topaNa gItArthane puchavuM joIe, jethI caityavaMdana sUtranA padArthaviSayaka mArgAnusArI sUkSmabodha thAya. aMte graMthakArazrI maMgala mATe kahe che ke prastuta TIkA racavAthI caityavaMdana sUtranA je sUkSma bhAvo graMthakArazrInA cittane spardhA, tenAthI je zubha bhAva thayo te zubha bhAva vaDe je puNya baMdhAyuM tenAthI sarva jIvo prakRSTa mAtsaryanA virahane pAme, tethI sarva kalyANanI paraMparAne prApta kare. A rIte zubha bhAva dvArA haribhadrasUri mahArAje prastuta graMtha samApta karyo che. lalitavistarA bhAga-3 samApta Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAIjarAmaraNasogapaNAsaNassa, kallANapukkhalavisAlasuhAvahassa / ko devadANavanariMdagaNacciyassa, dhammassa sAramuvalabbha kare yamAyaM / / janma-jarA-maraNa-zokano nAza karanAra, kalyANa puSkaLa vizALa sukhane lAvanAra deva-dAnava-narendragaNathI arcita evA mRtadharmanA sArane pAmIne koNa pramAda kare ? arthAt vivekI pramAda kare nahi. : prakAzaka : katAthI gad." 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com