Book Title: Jain Dharm Ki Kahaniya Part 08
Author(s): Haribhai Songadh, Vasantrav Savarkar Rameshchandra Jain
Publisher: Akhil Bharatiya Jain Yuva Federation
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032257/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma kI kahAni bhAga8 IniARNWARLAUNALWAJJALAIJAL nagara CALCAROLLIYA prakAzac): arivala bhA. jaina yuvA phaiDarezana svairAgar3ha zrI kahAna smRti prakAzana saugar3ha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA saMkSipta paricaya zrI khemarAja gir3iyA zrImatI dhur3IbAI gir3iyA jinake vizeSa AzIrvAda va sahayoga se granthamAlA kI sthApanA huI tathA jisake antargata prativarSa dhArmika sAhitya prakAzita karane kA kAryakrama sucAru rUpa se cala rahA hai, usa granthamAlA ke saMsthApaka zrI khemarAja gir3iyA kA saMkSipta paricaya denA hama apanA kartavya samajhate haiM - janma : san 1919 cAMdarakha (jodhapura) pitA : zrI haMsarAja, mAtA : zrImatI mehaMdIbAI zikSA / vyavasAya : mAtra prAyamarI zikSA prApta kara mAtra 12 varSa kI umra se hI vyavasAya meM laga ge| sat-samAgama : san 1950 meM pUjya zrI kAnajI svAmI kA paricaya sonagar3ha meM huA / brahmacarya pratijJA : mAtra 34 varSa kI umra meM san 1953 meM pUjya svAmIjI se sonagar3ha meM brahmacarya pratijJA lii| parivAra : Apake 4 putra evaM 2 putriyAM haiN| putra- dulIcanda, pannAlAla, motIlAla evaM premcNd| tathA putriyA~- bra. tArAbena evaM mainAbena / donoM putriyoM ne mAtra 18 varSa evaM 20 varSa kI umra meM hI AjIvana brahmacarya kI pratijJA lekara sonagar3ha ko hI apanA sthAyI nivAsa banA liyaa| vizeSa : bhAvanagara paMcakalyANaka pratiSThA meM bhagavAna ke mAtA-pitA bane / san 1959 meM khairAgar3ha jinamaMdira nirmANa karAyA evaM pUjya gurudevazrI ke zubha haste pratiSThA meM vizeSa sahayoga diyaa| san 1988 meM 25 divasIya 70 yAtriyoM sahita dakSiNa tIrthayAtrA saMgha nikAlA evaM aneka sAmAjika kAryoM ke alAvA aba vyavasAya se nivRtta hokara adhikAMza samaya sonagar3ha meM rahakara Atma-sAdhanA meM bitAte haiM / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Doooooooon - zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kA 13vA~ puSpa AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 8) zrAvaka kI dharma sAdhanA saMkalana karttA : bra0 haribhAI, sonagar3ha AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA sampAdaka : zrI vasantarAva sAvarakara, nAgapura anmaanaamaAAL sampAdaka : paNDita rAkeza jaina zAstrI, nAgapura AAAAAAAAAAAAAAAAAAI prakAzaka : akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana mahAvIra cauka, khairAgar3ha - 491881 (madhyapradeza) aura zrI kahAna smRti prakAzana santa sAnnidhya, sonagar3ha - 364250(saurASTra) monan o onmooomnomonamoonamomooooooooonomenomoeomosomeomoeonomenormonomoenomenommemorgans Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama tIna saMskaraNa- 15000 pratiyA~ caturtha saMskaraNa - 3200 pratiyA~ (1 janavarI, 2005) - 18200 pratiyA~ kula nyochAvara - chaha rupaye mAtra (c) sarvAdhikArasurakSita . 12 prApti sthAna - 0 akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana zAkhA- khairAgar3ha zrI khemarAja premacaMda jaina, 'kahAna-niketana' khairAgar3ha, ji. rAjanAMdagA~va (ma.pra.) 26 0 paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura-302015 anukramaNikA zrAvaka kI dharma sAdhanA 11 niHzAMkita aMga meM prasiddha aMjana cora kI kahAnI niHkAMkSita aMga meM prasiddha anantamatI kI kahAnI 18 nirvicikitsA aMga meM prasiddha . uddAyanarAjA kI kahAnI 26 amUr3hadRSTi aMga meM prasiddha revatI rAnI kI kahAnI .. upagUhana aMga meM prasiddha jinabhakta seTha kI kahAnI 35 sthitikaraNa aMga meM prasiddha muni vAriSeNa kI kahAnI 36 vAtsalya aMga meM prasiddha muni viSNukumAra kI kahAnI 45 prabhAvanA aMga meM prasiddha munizrI vajakumAra kI kahAnI 53 samyaktva kI mahimA 56 zrAvaka kI dharma sAdhanA 64 ahiMsA vrata yamapAla caNDAla kI kahAnI satya vrata vasurAjA kI kahAnI acaurya vrata zrIbhUti purohita kI kahAnI brahmacarya vrata nIlI sundarI kI kahAnI seTha sudarzana kI kahAnI 86 parigraha-parimANa vrata rAjA jayakumAra kI kahAnI 65 lobhI lubdhadatta kI kahAnI 66 0 ba. tArAbena mainAbena jaina _ 'kahAna razmi', sonagar3ha-364250, ji. bhAvanagara (saurASTra) TAIpa seTiMga evaM mudraNa vyavasthA - jaina kampyUTarsa, zrI ToDaramala smAraka bhavana, maMgaladhAma, e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 phona : 0141-2700751 phaiksa : 0141-2709865 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI dvArA prabhAvita AdhyAtmika krAnti ko jana-jana taka pahu~cAne meM paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura ke DaoN. hukamacandajI bhArilla kA yogadAna avismaraNIya hai, unhIM ke mArgadarzana meM akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana kI sthApanA kI gaI hai| phaiDarezana kI khairAgar3ha zAkhA kA gaThana 26 disambara, 1980 ko paNDita jJAnacandajI, vidizA ke zubha haste kiyA gyaa| taba se Aja taka phaiDarezana ke sabhI uddezyoM kI pUrti isa zAkhA ke mAdhyama se anavarata ho rahI hai| isake antargata sAmUhika svAdhyAya, pUjana, bhakti Adi dainika kAryakramoM ke sAtha-sAtha sAhitya prakAzana, sAhitya vikraya, zrI vItarAga vidyAlaya, granthAlaya, kaiseTa lAyabrerI, sAptAhika goSThI Adi gatividhiyA~ ullekhanIya haiM; sAhitya prakAzana ke kArya ko gati evaM niraMtaratA pradAna karane ke uddezya se san 1988 meM zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kI sthApanA kI gii| isa granthamAlA ke parama ziromaNi saMrakSaka sadasya 21001/- meM, saMrakSaka ziromINa sadasya 11001/- meM tathA paramasaMrakSaka sadasya 5001)- meM bhI banAye jAte haiM, jinake nAma pratyeka prakAzana meM diye jAte haiN| ___ pUjya gurudeva ke atyanta nikaTastha antevAsI evaM jinhoMne apanA sampUrNa jIvana unakI vANI ko AtmasAta karane evaM lipibaddha karane meM lagA diyA - aise bra. haribhAI kA hRdaya jaba pUjya gurudevazrI kA cira-viyoga (vIra saM. 2506 meM) svIkAra nahIM kara pA rahA thA, aise samaya meM unhoMne pUjya gurudevazrI kI mRta deha ke samIpa baiThe-baiThe saMkalpa liyA ki jIvana kI sampUrNa zakti evaM sampatti kA upayoga gurudevazrI ke smaraNArtha hI kharca kruuNgaa| taba zrI kahAna smRti prakAzana kA janma huA aura eka ke bAda eka gujarAtI bhASA meM satsAhitya kA prakAzana hone lagA, lekina aba hindI, gujarAtI donoM bhASA ke prakAzanoM meM zrI kahAna smRti prakAzana kA sahayoga prApta ho rahA hai, jisake pariNAma svarUpa naye-naye prakAzana Apake sAmane haiN| Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya prakAzana ke antargat jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12,13,14,15,16 evaM anupama saMkalana (laghu jinavANI saMgraha), caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindI-gujarAtI), pAhur3adohA-bhavyAmRta zataka, AtmasAdhanA sUtra, virAga saritA tathA laghutattvasphoTa tathA aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa) - isaprakAra caubIsa puSpa prakAzita kiye jA cuke haiN| jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-8 kA yaha tRtIya saMskaraNa prakAzita karate hue hameM bhArI prasannatA hai| isameM zrAvaka kI dharmasAdhanA ke rUpa meM zrI sakalakIrti zrAvakAcAra para AdhArita samyagdarzana ke ATha aMgoM evaM ahiMsA Adi pA~ca vratoM ke sambandha meM kahAniyoM ke mAdhyama se bhavyajIvoM ko sanmArga para calane kI preraNA dI gaI hai| ___ ina kahAniyoM kA lekhana sakalakIrti zrAvakAcAra ke AdhAra para gujarAtI bra. haribhAI sonagar3ha dvArA, usakA hindI anuvAda zrI vasaMtarAva sAvarakara nAgapura dvArA, sampAdana paNDita rAkeza zAstrI nAgapura dvArA evaM vartanI kI zuddhipUrvaka mudraNa paNDita ramezacanda jaina zAstrI, jayapura dvArA kiyA gayA hai| ata: hama sabhI ke AbhArI haiN| AzA hai pAThakagaNa inase apane jIvana meM pavitratA evaM sudRr3hatA prApta kara sanmArga para calakara apanA jIvana saphala kreNge| jaina bAla sAhitya adhika se adhika saMkhyA meM prakAzita ho- aisI bhAvI yojanA hai| isI ke arntagat jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-17 bhI zIghra A rahA hai| sAhitya prakAzana phaNDa, AjIvana granthamAlA ziromaNi saMrakSaka, paramasaMrakSaka evaM saMrakSaka sadasyoM ke rUpa meM jina dAtAra mahAnubhAvoM kA sahayoga milA hai, hama una sabakA bhI hArdika AbhAra prakaTa karate haiM tathA AzA karate haiM ki bhaviSya meM bhI sabhI isI prakAra sahayoga pradAna karate rheNge| vinIta: motIlAla jaina premacanda jaina adhyakSa sAhitya prakAzana pramukha Avazyaka sUcanA pustaka prApti athavA sahayoga hetu rAzi DrAphTa dvArA "akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, khairAgar3ha" ke nAma se bhejeN| hamArA baiMka khAtA sTeTa baiMka Apha iNDiyA kI khairAgar3ha zAkhA meM hai| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinamra AdarAJjalI janma 1/12/1978 (khairAgar3ha, ma.pra.) svargavAsa 2/2/1993 (durga paMcakalyANaka) sva. tanmaya (pukharAja) gir3iyA alpavaya meM aneka uttama saMskAroM se surabhita, bhArata ke sabhI tIrthoM kI yAtrA, paryoM meM yama-niyama meM kaTTaratA, rAtri bhojana tyAga, TI.vI. dekhanA tyAga, devadarzana, svAdhyAya, pUjana Adi chaha Avazyaka meM hamezA lIna, sahanazIlatA, nirlobhatA, vairAgI, satyavAdI, dAna zIlatA se zobhAyamAna terA jIvana dhanya hai| alpakAla meM terA AtmA asAra-saMsAra se mukta hogA (vaha svayaM kahatA thA ki mere adhika se adhika 3 bhava bAkI haiN|) cinmaya tattva meM sadA ke lie tanmaya ho jAve - aisI bhAvanA ke sAtha yaha viyoga kA vairAgyamaya prasaMga hameM bhI saMsAra se virakta karake mokSapatha kI preraNA detA rahe - aisI bhAvanA hai| hama haiM dAdA sva. zrI kaMvaralAla jaina dAdI sva. mathurAbAI jaina pitA zrI motIlAla jaina mAtA zrImatI zobhAdevI jaina buA zrImatI DhelAbAI phUphA sva. tejamAla jaina jIjA zrI zuddhAtmaprakAza jaina jIjI sau. zraddhA jaina, vidizA jIjA zrI yogezakumAra jaina jIjI sau. kSamA jaina, dhamatarI (5) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamAre mArgadarzaka zrI dulIcaMda baraDiyA rAjanAMdagA~va pitA - sva. phatelAlajI baraDiyA zrImatI sva. santoSabAI baraDiyA pitA - sva. siremalajI sirohiyA sarala svabhAvI baraDiyA dampatti apane jIvana meM varSoM se sAmAjika aura dhArmika gatividhiyoM se jur3e haiN| san 1993 meM Apa logoM ne 80 sAdharmiyoM ko tIrthayAtrA karAne kA puNya arjita kiyA hai| isa avasara para svAmI vAtsalya karAkara aura jIvarAja khamAkara zeSa jIvana dharmasAdhanA meM bitAne kA mana banAyA hai| vizeSa -AdhyAtmika satpuruSa pUjya zrI kAnajIsvAmI ke darzana aura ) satsaMga kA lAbha liyA hai| parivAra putra putravadhu dAmAda lalita lIlA candrakalA gautamacaMda botharA, sva. nirmala prabhA bhilAI anila zazikalA aruNakumAra pAlAvata, suzIla sudhA jayapura putrI maMju Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthamAlA sadasyoM kI sUcI paramaziromaNi saMrakSaka sadasya saMrakSaka sadasya zrI hemala bhImajI bhAI zAha, landana zrImatI zobhAdevI motIlAla gir3iyA, khairAgar3ha zrI vinodabhAI devasI kacarAbhAI zAha, landana | zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA, khairAgar3ha zrI svayaM zAha ostro vskI ha. zItala vijena | zrImatI DhelAbAI tejamAla nAhaTA, khairAgar3ha zrImatI jyotsanA bena vijayakAnta zAha, amerikA zrI zaileSabhAI je. mehatA, nepAla zrImatI manoramAdevI vinodakumAra, jayapura bra. tArAbena bra. mainAbena, sonagar3ha paM. zrI kailAzacanda pavanakumAra jaina, alIgar3ha / zrI jayantIlAla cimanalAla zAha ha.suzIlA amerikA | sva. amarAbAI nAMdagAMva, ha. zrI ghevaracaMda DAkaliyA zrImatI candrakalA gautamacanda botharA, bhilAI ziromaNi saMrakSaka sadasya zrImatI gulAbabena zAMtilAla jaina, bhilAI jhanakArIbAI khemarAja bAphanA ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha zrImatI rAjakumArI mahAvIraprasAda sarAvagI, kalakattA mInAbena somacanda bhagavAnajI zAha, landana | zrI premacanda ramezacanda jaina zAstrI, jayapura zrI abhinandanaprasAda jaina, sahAranapura | zrI praphullacanda saMjayakumAra jaina, bhilAI zrImatI sUrajabena amulakhabhAI seTha, mumbaI | sva. lunakaraNa, jhIpubAI kocara, kaTaMgI zrImatI jyotsanA mahendra maNIlAla malANI, mATuMgA | sva. zrI jeThAbhAI haMsarAja, sikaMdarAbAda sva. dhApU devI tArAcanda gaMgavAla, jayapura zrI zAMtinAtha sonAja, akalUja bra. kusuma jaina, kumbhoja bAhubalI / zrImatI puSpAbena candulAla meghANI, kalakattA zrI lavajI bIjapAla gAlA, bambaI paramasaMrakSaka sadasya | sva. kaMkubena rikhabadAsa jaina ha. zAMtibhAI, bambaI zrImatI zAntidevI komalacaMda jaina, nAgapura | eka mumukSubhAI, ha. sukamAla jaina, dillI zrImatI puSpAbena kAMtibhAI moTANI, bambaI zrImatI zAMtAbena zrI zAMtibhAI jhaverI. bambaI zrImatI haMsubena jagadIzabhAI lodariyA, bambaI | sva. mUlIbena samarathalAla jaina, sonagar3ha zrImatI lIlAdevI zrI navaratnasiMha caudharI, bhilAI zrImatI suzIlAbena uttamacaMda gir3iyA, rAyapura zrIyuta prazAnta-akSaya-sukAnta-kevala, landana sva. rAmalAla pArakha, ha. nathamala nAMdagAMva zrImatI puSpAbena bhImajIbhAI zAha, landana / | zrI bizambharadAsa mahAvIraprasAda jaina sarrApha, dillI zrI surezabhAI mehatA, bambaI evaM zrI dinezabhAI, morabI zrImatI jainAbAI, bhilAI ha. kailAzacanda zAha zrI mahezabhAI mehatA, bambaI evaM sau. ramAbena naTavaralAla zAha, jalagA~va zrI prakAzabhAI mehatA, nepAla sau. savitAbena rasikabhAI zAha, sonagar3ha zrI ramezabhAI, nepAla evaM zrI rAjezabhAI mehatA. morabI zrI phUlacaMda vimalacaMda jhAMjharI ujjaina, | zrImatI patAsIbAI tilokacaMda koThArI, jAlabAMdhA zrImatI vasaMtabena jevaMtalAla mehatA, morabI | zrI choTAlAla kezavajI bhAyANI, bambaI sva.hIrAbAI, haste-zrI prakAzacaMda mAlU, rAyapura | zrImatI jazavaMtIbena bI. bhAyANI, ghATakopara zrImatI candrakalA premacanda jaina, khairAgar3ha sva. bhairodAna saMtoSacanda kocara, kaTaMgI sva. mathurAbAI ka~varalAla gir3iyA, khairAgar3ha | zrI cimanalAla tArAcaMda kAmadAra, jaitapura zrImatI kaMcanadevI dulIcanda jaina gir3iyA, khairAgar3ha | zrI takhatarAja kAMtilAla jaina, kalakattA damayantIbena harIlAla zAha cairiTebala TrasTa, mumbaI / zrImatI DhelAbAI ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI tejabAI devIlAla mehatA, udayapura zrImatI sudhA subodhakumAra siMghaI, sivanI guptadAna, haste - candrakalA botharA, bhilAI zrI phUlacaMda caudharI, bambaI sau. kamalAbAI kanhaiyAlAla DAkaliyA, khairAgar3ha zrI sugAlacaMda viradhIcaMda copar3A, jabalapura zrImatI sunItAdevI komalacanda koThArI, khairAgar3ha zrImatI svarNalatA rAkezakumAra jaina, nAgapura zrImatI kaMcanadevI pannAlAla gir3iyA, khairAgar3ha zrI lakSmIcaMda sundarabAI pahAr3iyA, koTA zrI zAntikumAra kusumalatA pATanI, chindavAr3A zrI chItaramala bAkalIvAla jaina TreDarsa, pIsAMgana zrI kisanalAla devar3iyA ha. jayakumArajI, nAgapura sau. ciMtAbAI miTThUlAla modI, nAgapura zrI sudIpakumAra gulAbacanda, nAgapura sau. zIlAbAI mulAmacandajI, nAgapura sau. motIdevI motIlAla phalejiyA, rAyapura sau. sumana jayakumAra jaina, DoMgaragar3ha samakita mahilA maMDala, DoMgaragar3ha sau. kaMcanadevI jugarAja kAsalIvAla, kalakattA zrI di. jaina mumukSu maNDala sAgara, sau. zAMtidevI dhanakumAra jaina, sUrata zrI cindra zAha, bambaI sva. phephAbAI pusAlAlajI, baiMgalora lalitakumAra DaoN. zrI tejakumAra gaMgavAla, indaura sva. nokacandajI, ha. kezarIcaMda sAvA silhATI ku. vaMdanA pannAlAlajI jaina, jhAbuA ku. mInA rAjakumAra jaina, dhAra sau. vaMdanA saMdIpa jainI ha.ku. zreyA jainI, nAgapura sau. kezarabAI dha. pa. sva. gulAbacanda jaina, nAgapura jayavaMtIbena kizorakumAra jaina zrI manoja zAntilAla jaina zrImatI zakuntalA anilakumAra jaina, muMgAvalI . AratI pitA zrI anilakumAra jaina, muMgAvalI zrImatI pAnAdevI mohanalAla seThI, gohATI zrImatI mANikabAI mANikacanda jaina, indaura bhUrIbAI sva. phUlacanda jaina, jabalapura sva. suzIlAbena himmatalAla zAha, bhAvanagara zrI kizorakumAra rAjamala jaina, sonagar3ha zrI jayapAla jaina, dillI zrI satsaMga mahilA maNDala, , khairAgar3ha zrImatI kiraNa - esa. ke. jaina, khairAgar3ha sva. gaiMdAmala - jJAnacanda - sumataprasAda, khairAgar3ha sva. mukeza gir3iyA smRti ha. nidhi-nizcala, khairAgar3ha sau. suSamA jinendrakumAra, khairAgar3ha zrI abhayakumAra zAstrI, ha. samatA-namratA, khairAgar3ha sva. vasaMtabena manaharalAla koThArI, bambaI sau. acarajakumArI zrI nihAlacanda jaina, jayapura sau. gulAbadevI lakSmInArAyaNa rArA, zivasAgara sau. zobhAbAI bhavarIlAla caudharI, yavatamAla sau. jyoti santoSakumAra jaina, DobhI zrI bAbUlAla totArAma luhAr3iyA, bhusAvala sva. lAlacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. omalatA lAlacanda jaina, bhusAvala zrI yogendrakumAra lAlacanda luhAr3iyA, bhusAvala zrI jJAnacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. sAdhanA jJAnacanda jaina luhAr3iyA, bhusAvala zrI devendrakumAra jJAnacanda luhAr3iyA, bhusAvala zrI mahendrakumAra bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. lInA mahendrakumAra jaina, bhusAvala zrI cintanakumAra mahendrakumAra jaina, bhusAvala zrI kastUrI bAI ballabhadAsa jaina, jabalapura sva. yazavaMta chAjer3a ha. zrI pannAlAla jaina, khairAgar3ha anubhUti-vibhUti atula jaina, malADa zrI AyuSya jaina saMjaya jaina, dillI zrI samyaka aruNa jaina, dillI zrI sArthaka aruNa jaina, dillI zrI kezarImala nIraja pATanI, gvAliyara zrI parAgabhAI harivadana satyapaMthI, ahamadAbAda lakSmIbena vIracanda zAha ha. zAradAbena, sonagar3ha zrI prazama jItUbhAI modI, sonagar3ha hemalAla manoharalAla siMghaI, bonakaTTA (8) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya prakAzana phaNDa 1001/- ru. dene vAle - jyotsanAbena vijayakAnta zAha, amerikA 501/- ru. dene vAle - damayantIbena harIlAla zAha, ha. madhubhAI mumbaI puSpAbena gopAlajI, dillI 301/- ru. dene vAle - sau.candrakalA premacanda jaina, ha.abhaya, khairAgar3ha 251/- ru. dene vAle - jhanakArIbAI khemarAja bAphanA ce. TrasTa, khairAgar3ha bra. tArAbena mainAbena, sonagar3ha . 201/- ru. dene vAle - zrI mahendra kumAra azoka kumAra, sivanI zrI vimalacanda zarada kumAra jI DoMgaragar3ha - zrI ramezacanda zAdare, nAgapura sau.kaMcanadevI dulIcanda jaina, ha.kamaleza jaina, khairAgar3ha zrImatI DhelAbAI, ha., sau. zobhA motIlAla jaina, khairAgar3ha zrI ghevaracanda rAjendra ku.DhAkaliyA, rAjanAMdagA~va zrImatI manoramAdevI vinodakumAra jaina, jayapura zrI nileza zAmajI zAha, goregaoNva zrI vipula zAmajI zAha, goregA~va zraddhA pUjA satIza zAha, malADa zrI RSabha-ruci-candrakAnta kAmadAra, rAjakoTa anubhUti-vibhUti atula jaina, malADa zrImatI vaMdanA-jinendra kumAra jaina, khairAgar3ha 101/- ru. dene vAle - zrI pannAlAla manojakumAra gir3iyA, khairAgar3ha zrImatI saralA jaina haste nidhi-nizcala, khairAgar3ha zrImatI pUrNimA jaina, kaTaMgI sva. premacanda kAnajIbhAI ha. harIzabhAI, sonagar3ha nIla rAjezabhAI dalAla, ha. rITAbena eka mumukSubena, ahamadabAda Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - karmadeva aura dharmadeva karmadeva : .......saMsArI prANI to merI upasthiti ke anurUpa hI rAgadveSa karane aura sukha-duHkha kA anubhava karane ko bAdhya haiN| dharmadeva : suno karmadeva ! svabhAvataH AtmA jJAna-darzana upayogamayI caitanya mahA padArtha hai| ananta-ananta zaktiyoM kA puMja, guNoM kA nidhAna, nirAvaraNa, nirapekSa aisA trikAla zuddha Ananda-kanda svayaM-buddha paramAtmA hai| kintu apane isa zAzvata svarUpa se cyuta hokara saMsArI jIva jaba Apake bahurUpiyepana meM vyAmohita buddhi karake madonmatta hotA hai, to usake hRdaya meM vibhAva pariNAmoM kI utpatti hotI hai, tabhI Apako yaha ahaMkAra karane kA avasara mila jAtA hai ki maiMne jIva ko rAgI-dveSI kiyA, maiMne jIva ko sukhIduHkhI bnaayaa| karmadeva : vibhAva pariNAmoM kA niyantA to anantaH maiM hI siddha huaa| . dharmadeva : nahIM karmadeva ! vibhAva pariNAmoM kA mUla kAraNa jIva kA paradravya meM ekatva buddhirUpa adhyAsa hai| jIva apanI yogyatA se svatantratApUrvaka sva-sanmukha hokara svabhAva rUpa bhI pariNamana karatA hai| isameM ApakA koI hastakSepa nahIM cltaa| hA~....... Apa nimitta avazya haiN| . ___ karmadeva : nimitta to hU~na ! mere nimitta binA to saMsArI prANI kA koI upakrama saMbhava nhiiN|...... dharmadeva : kAryotpatti kA svakAla ho aura vahA~ nimitta anupasthita rahe, aisI asaMbhava vastu-vyavasthA loka meM kahIM nahIM hai|.... aura karmadeva ! nimitta apekSA bhI vicAra kiyA jAye to eka kaTu satya aura hai| karmadeva : (jijJAsA pUrvaka) vaha kyA? dharmadeva : jIva ke eka samaya ke vikArI pariNAma ko nimitta karake kArmANa vargaNA ke anantAnantarajakaNa milakara ApakA nirmANa karate haiN| vicAra kIjie, kauna kisakA niyantA hai|....krmdev! yaha tojIvake vikAra pariNAma kI zakti hai| nirvikAra pariNAma kI zakti jAnate haiM, kyA hai? karmadeva : (vismaya se) kyA?.... - mukti ke saMgharSa se sAbhAra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka kI dharmasAdhanA ___ sakalakIrti zrAvakacAra : adhyAya 5 se 10 samyagdarzana ke ATha aMga ... (ATha aMgoM meM prasiddha ATha kathAyeM) samyagdRSTi dharmAtmA ko apanI zuddhAtmA kI anubhUti sahita ATha aMgoM kA pAlana hotA hai| sakalakIrti zrAvakAcAra evaM prathamAnuyoga ke AdhAra para bra. haribhAI dvArA saMkalita una kathAoM ko yahA~ diyA jA rahA hai| unake prasiddha caritra nAyakoM ke nAma isaprakAra haiM aMjana niraMjana hue jinane, nahIM zaMkA cita dhrii| prasiddha anaMtamatI satI ne, viSaya-AzA prihrii|| ... sajjana udAyana nRpati vara ne, glAni jItI bhAva se| sat-asat kA kiyA nirNaya, revatI ne cAva se|| jinabhaktajI ne cora kA vaha, mahA dUSaNa Dhaka diyaa| jaya vAriSeNa munIza jinane, capalacita ko thira kiyaa|| su viSNukumAra kRpAlu muni ne, saMgha kI rakSA krii| jaya vajramuni jayavanta tumase, dharma mahimA vistrii|| ratnatraya kI pUjA ke antargata samyagdarzana pUjA kI jayamAlA ke anta meM AtA hai ki he jIvo! samyagdarzana ke ATha guNoM kI ArAdhanA se siddhadazA ke ATha mahAguNa prApta karo... jisase saMsAra meM punaH avataraNa na ho / kahA bhI hai guNa ATha sauM guNa ATha lahikaiM, ihA~ phera na aavnaa| . ___siddhadazA kI pahalI sIr3hI samyagdarzana ke binA jJAna yA cAritra bhI niSphala haiM; isalie he bhavyajIvo! bahumAnapUrvaka isakI ArAdhanA kro| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzAMkita aMga meM prasiddha aMjana cora kI kahAnI tattva yahI hai aisA hI hai, nahIM aura nahIM aura prkaar| jinakI sanmAraga meM ruci ho, aisI mAno khaDga kI dhaar|| hai samyaktva aMga yaha pahalA, 'niHzAMkita' hai isakA naam| , isake dhAraNa karane se hI, 'aMjana cora' huA sukha ghaam|| aMjana cora, vaha koI mUla meM cora nahIM thA, vaha to usI bhava meM mokSa pAne vAlA eka rAjakumAra thA / usakA nAma thA lalita kumaar| , abhI to ve niraMjana-bhagavAna haiM, lekina loka meM unheM aMjana cora ke nAma se pahacAnate haiM / Aiye, Age par3hate haiM, unakI khaanii| . usa rAjakumAra lalita ko rAjA ne durAcArI jAnakara rAjya se bAhara nikala diyA / usane eka aise aMjana (kAjala) ko siddha kara liyA, jisake lagAne se vaha adRzya ho jAtA thA / vaha kAjala use corI karane meM sahAyaka banA thA, isalie vaha aMjana cora nAma se prasiddha ho gayA / corI karane ke uparAnta vaha juA aura vezyA sevana jaise mahApApa bhI karane lgaa| ___ eka bAra usakI premikA ne rAnI ke gale meM sundara ratna-hAra dekhA aura use pahanane kI usake mana meM tIvra icchA huI / jaba aMjana cora usake pAsa AyA to usane usase kahA- "he aMjana! agara tumhArA mujha para saccA prema hai to rAnI ke gale kA slahara mujhe lAkara do|" Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/13 . aMjana ne kahA- "devI! yaha bAta to mere lie bahuta hI AsAna hai|" aisA kahakara vaha caturdazI kI andherI rAta meM rAjamahala meM gayA aura rAnI ke gale kA hAra curAkara bhAgane lagA / rAnI kA amUlya ratnahAra corI hone se cAroM ora zora maca gayA / sipAhI daur3e, unheM cora to dikhAI nahIM detA thA, lekina usake hAtha meM pakar3A huA hAra andhere meM jagamagAtA huA dikhAI detA thA, use dekhakara sipAhI use pakar3ane ke lie pIche bhAge / pakar3e jAne ke bhaya se hAra dUra pheka kara aMjana cora bhAga gayA aura zmazAna meM pahu~cA / thaka jAne ke kAraNa eka per3a ke nIce khar3A ho gayA, vahA~ usane eka AzcaryakArI ghaTanA dekhI / eka manuSya ko usane per3a ke Upara eka sIMkA bA~dha kara usameM car3hate-utarate dekhA, jo kucha bola bhI rahA thA / "kauna thA vaha manuSya? aura itanI andherI rAta meM yahA~ kyA kara rahA thA?" .. [pAThako! calo, hama usa aMjana cora ko thor3I dera yahIM khar3A rahane deM aura usa anajAna manuSya kI pahicAna kreN| ] / amitaprabha aura vidyuttama nAma ke do deva pUrva bhava meM mitra the| amitaprabha to jainadharma kA bhakta thA aura vidyutprabha kudharma ko mAnatA thA / eka bAra ve donoM dharma kI parIkSA karane nikale / . rAste meM eka ajJAnI tapasvI ko tapa karate hue dekhakara unhoMne usakI parIkSA karanI cAhI / usa tapasvI ko vidyutprabha ne kahA- "are bAbA! putra ke binA sadgati nahIM hotI- aisA zAstra meM kahA hai / " aisA sunakara vaha tapasvI to jhUThe dharma kI zraddhA se utpanna huA vairAgya chor3a kara saMsAra-bhoga bhogane calA gayA / lekina yaha dekhakara vidyutprabha kI kuguruoM kI zraddhA to chUTa gaI / lekina bAda meM usane kahA- "aba jaina guru kI parIkSA kareMge / " . taba amitaprabha ne use kahA-"he mitra ! jaina sAdhu to parama vItarAgI hote haiM, unakI to bAta hI kyA kareM / are, unakI parIkSA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/14 to dUra rahI, dekho, sAmane yaha jinadatta nAmaka eka zrAvaka sAmAyika kI pratijJA karake andherI rAta meM yahA~ zmazAna meM akelA dhyAna kara rahA hai, usakI tuma parIkSA karo / " taba usa deva ne aneka prakAra se upadrava kiyA, parantu jinadatta seTha to sAmAyika meM parvata ke samAna aTala rahe, apanI AtmA kI zAnti se jarA bhI DagamagAye nahIM / aneka prakAra ke bhoga-vilAsa batAye, to bhI ve lAlAyita nahIM hue / eka jaina zrAvaka kI aisI dRr3hatA dekhakara vaha deva bahuta prasanna huA / bAda meM seThajI ne use jainadharma kI mahimA samajhAyI- he deva ! AtmA se deha bhinna hai / AtmA ke avalambana se hI jIva apUrva zAnti kA anubhata karatA hai aura usI ke avalambana se vaha mukti pAtA hai| . yaha sunakara usa deva ko bhI jainadharma kI zraddhA huI / usane seThajI kA upakAra mAnA aura unheM AkAzagAminI vidyA pradAna kI / .. AkAzagAminI vidyA ke bala se jinadatta seTha pratidina meru parvata para jAte aura vahA~ ke adbhuta ratnamaya jinabimboM ke tathA cAraNaRddhidhArI munivaroM ke darzana karate, jisase unheM bahuta Ananda AtA / .. eka bAra somadatta nAmaka mAlI ne seThajI se pUchA- "seThajI Apane AkAzagAminI vidyA sambandhI bahuta-sI bAteM kahIM aura ratnamaya jinabimboM kA bahuta varNana kiyA, use sunakara mujhe bhI vahA~ ke darzana karane kI bhAvanA jAgI hai / Apa mujhe AkAzagAminI vidyA sikhAiye, jisase maiM bhI vahA~ ke darzana kruuN|" ... seThajI ne mAlI ko vaha vidyA sikhAI / seThajI ke batAye anusAra andherI caturdazI kI rAta ke samaya zmazAna meM jAkara usane per3a para sIMkA laTakAyA aura nIce jamIna para tIkSNa noMkadAra bhAle lagAye / AkAzagAminI vidyA kI sAdhanA karane ke lie sIke meM baiTha kara, paMca NamokAra mantra bolate hue sIke kI rassI kATanI thI, parantu Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/15 nIce lage bhAloM ko dekhakara use Dara lagatA thA aura mantra meM zaMkA AtI thI ki kadAcit mantra saccA nahIM huA aura maiM nIce gira par3A to merA zarIra chida jAyegA / aisI zaMkA se vaha nIce utara jaataa| thor3I dera pazcAt use aisA vicAra AtA ki seThajI ne jo kahA, vaha saccA hogA to? ata: phira sIke meM jA baiThatA / ... . kAlI MAIN isa prakAra vaha bArambAra sIke se car3hatA-utaratA, lekina vaha ni:zaMka hokara usa rassI ko kATa nahIM sakA / jisa prakAra caitanyabhAva kI ni:zaMkatA binA zuddha-azuddha ke vikalpa meM jhUlatA huA jIva Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/16 nirvikalpa anubhava rUpa AtmavidyA kI sAdha nahIM sakatA, usI prakAra mantra ke sandeha meM jhUlatA huA vaha mAlI mantra siddha nahIM kara sakA / . itane meM aMjana cora bhAgate-bhAgate vahA~ pahu~cA / mAlI ko aisI vicitra kriyA karate hue dekhakara usane pUchA- "are bhAI ! aisI andherI rAta meM tuma yaha kyA kara rahe ho?" somadatta mAlI ne use saba bAta batAI, use sunate hI aMjana cora kA paMca NamokAra mantra para parama vizvAsa baiTha gyaa| usane mAlI se kahA- "lAo, maiM isa mantra ko siddha karatA huuN|" .. aisA kahakara zraddhApUrvaka mantra bola kara niHzaMkapane sIke kI rassI. usane kATa dii........| aho Azcarya! nIce girane ke pahale hI deva-deviyoM ne use Upara hI jhela liyA........ aura kahA- "mantra ke Upara tumhArI ni:zaMka zraddhA se tumheM AkAzagAminI vidyA siddha ho gaI hai, usakI vajaha se AkAzamArga se tumheM jahA~ bhI jAnA ho, jA sakate ho / " - taba se aMjanacora corI karanA chor3a kara jainadharma kA parama bhakta bana gayA, vaha kahane lagA- "jinadatta seTha ke pratApa se mujhe yaha vidyA prApta huI hai / jisa prakAra ve bhagavAna ke darzana karane ke lie jahA~ jAte haiM, vahA~ jAne kI merI icchA huI hai aura vahA~ jAkara ve jo karate haiM, vaisA hI karane kI merI icchA hai / " * [bhAIyo, yahA~ yaha bAta vizeSa khyAla meM lenA hai ki aMjana cora.ko AkAzagAminI vidyA siddha huI to use corI kA dhandhA karane ke lie usa vidyA kA upayoga karane kI durbuddhi nahIM huI, parantu jinabimboM ke darzana ityAdi dharmakArya meM usakA upayoga karane kI sadbuddhi suujhii| yaha bAta usake pariNAma palaTane kI sUcanA dete haiM aura isaprakAra dharmaruci ke bala se Age cala kara vaha samyagdarzana pA sakatA hai / vidyA siddha hone para aMjana ne vicAra kiyA- "aho ! jisa Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga -8/17 jainadharma ke eka choTe se mantra ke prabhAva se mere jaise cora ko yaha vidyA siddha huI to vaha jainadharma kitanA mahAna hogA ! usakA svarUpa kitanA pavitra hogA / calU~, jisa seTha ke pratApa se mujhe yaha vidyA milI, unhIM seTha ke pAsa jAkara jainadharma ke svarUpa ko samajha~ aura unhIM se vaha mantra bhI sIkha lU~, jisase mokSa kI prApti ho sake / " aisA vicAra kara vidyA ke bala se vaha meruparvata para pahu~cA / vahA~ para ratnamayI adbhuta arahanta bhagavantoM kI vItarAgatA dekha kara vaha bahuta prasanna huA / usa samaya jinadatta seTha vahA~ para munivaroM kA upadeza suna rahe the / aMjana ne unakA bahuta upakAra mAnA aura munirAja ke upadeza ko suna kara zuddhAtmA ke svarUpa ko samajhA / zuddhAtmA kI ni:zaMka zraddhA pUrvaka nirvikalpa anubhava karake usane samyagdarzana prApta kiyA; itanA hI nahIM, pUrva ke pApoM kA pazcAttApa karake usane munirAjoM ke pAsa dIkSA lI, sAdhu banakara AtmadhyAna karatekarate unheM kevalajJAna huA, pazcAt ve kailAzagiri se mokSa pAkara siddha hue / aMjana se niraMjana bana gaye, unheM hamArA namaskAra ho / (isa kahAnI se hameM yaha zikSA lenA cAhiye ki jainadharma para ni:zaMka zraddhA karake usakI ArAdhanA karanA zreyakAra hai / deha se koI pApI nahIM hotA, pariNAmoM se pApa-puNya hotA hai| samyagdarzana sahita yadi AtmA caNDAla kI deha meM bhI ho to gaNadhara deva use "deva" kahate haiM / samyagdarzana ke binA jJAna evaM cAritra kI utpatti, sthiti, vRddhi evaM phalodaya nahIM hotA / yaha samyagdarzana mokSarUpI mandira kA prathama sopAna hai| ) * vivekIjana yathAsaMbhava saMgharSa ko TAlane meM hI apanI jIta samajhate haiM, ulajhane meM nhiiN| jJAnI aura ajJAnI meM yadi kabhI saMgharSa ho to jIta sadA ajJAnI kI hI hotI hai; kyoMki saMgharSa jJAna se nahIM, kaSAya se calatA hai| jJAnI kI kaSAya kamajora hone se usakA saMgharSa kA saMkalpa zIghra kSINa ho jAtA hai| satya kI khoja, pRSTha 16 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:kAMkSita aMga meM prasiddha anantamatI kI kahAnI bhA~ti-bhA~ti ke kaSTa sahe bhI, jisakA milanA krmaadhiin| jisakA udaya vividha duHkhayuta hai, jo hai pApa-bIja atihiin|| jo hai anta sahita laukika-sukha, kabhI cAhanA nahiM usko| 'niHkAMkSita' yaha aMga dUsarA, dhAre 'anantamatI' isko|| __ anantamatI campApurI ke priyadatta seTha kI putrI thI tathA usakI mAtA kA nAma aMgavatI thA / anantamatI ko apane mAtA-pitA dvArA uttama saMskAra virAsata meM hI mile the; kyoMki unake mAtA-pitA eka jinamata tathA saMsAra ke viSayoM se viraktacitta sadgRhastha the| anantamatI sAta-ATha varSa kI bAlyAvasthA meM jaba anya bAlakabAlikAoM ke sAtha khelakUda kiyA karatI thI / taba eka bAra aSTAhnikA ke samaya unake nagara meM dharmakIrti munirAja padhAre / unhoMne samyagdarzana ke ATha aMgoM kA upadeza diyA / ni:kAMkSita aMga kA upadeza dete hue unhoMne kahA "he jIvo! saMsAra ke sukha kI AkAMkSA chor3a kara AtmA ke dharma kI ArAdhanA karo / dharma ke phala meM jo saMsAra-sukha kI icchA karatA hai, vaha ajJAnI hai| samyaktva ke yA vrata ke badale meM mujhe devoM kI athavA rAjya kI vibhUti mile- aisI jo icchA hai, vaha to saMsAra-sukha ke badale meM samyaktvAdi dharma ko becatA hai, yaha to chAcha ke badale meM ratnacintAmaNi ko becane jaisI mUrkhatA hai| ahA! svayaM ke caitanya-cintAmaNi ko jisane dekhA hai, vaha bAhya-viSayoM kI AkAMkSA kyoM kare?" anantamatI ke mAtA-pitA bhI munirAja kA upadeza sunane ke lie Aye the aura anantamatI ko bhI sAtha meM lAye the / upadeza ke pazcAt . unhoMne ATha dina ke lie brahmacarya kA vrata liyA aura majAka meM anantamatI se kahA- "tU bhI brahmacarya vrata grahaNa kara le|'' Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/19 taba bAlikA anantamatI ne kahA- ThIka hai, maiM bhI zIlavrata aMgIkAra karatI huuN| ASCIITITIEATE FONTANTRIronow i n isa prasaMga ke bAda aneka varSa bIta gaye / anantamatI aba yuvatI ho gaI, usakA yauvana solaha kalAoM ke samAna khila uThA / rUpa ke sAtha usake dharma ke saMskAra bhI vRddhiMgata ho gaye / ... ... eka bAra sakhiyoM ke sAtha vaha bagIce meM ghUmane gaI aura eka jhUle para jhUla rahI thii| usI samaya AkAzamArga se eka vidyAdhara rAjA jA rahA thA / vaha anantamatI ke adbhuta rUpa ko dekhakara mohita ho gayA, isalie vaha use uThA kara vimAna meM le gayA, parantu itane meM usakI rAnI vahA~ A pahu~cI to ghabarA kara vidyAdhara ne anantamatI ko eka bhayaMkara vana meM chor3a diyA / aise ghora vana meM par3I huI anantamatI bhayabhIta hokara idhara-udhara bhAgane lagI aura kahane lagI-"are ! isa vana meM maiM kahA~ jAU~? kyA karU~? yahA~ koI manuSya bhI to dikhAI nahIM detA / " se thor3I dera pazcAt vaha pUrva saMskAravaza paMca parameSThI bhagavantoM kA smaraNa karane lgii| - durbhAgya se usa vana kA bhIla rAjA zikAra karane ke lie vahA~ AyA, usane anantamatI ko dekhA aura vaha usa para mohita ho gyaa| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/20 usake mana meM vicAra AyA ki yaha koI vanadevI dikhAI detI hai, aisI adbhuta sundarI mujhe daivayoga se milI hai / vaha use ghara le gayA / ghara pahu~ca kara vaha kahane lagA- "he devI ! maiM tujha para mugdha ho gayA hU~ aura maiM tujhe apanI rAnI banAnA cAhatA hU~........ tU merI AzA pUrI kara / " - - nirdoSa anantamatI usa kAmI bhIla rAjA kI bAta sunakara bahuta ghabar3AyI, para vicAra karane lagI- "are maiM zIlavrata kI dhAraka..... aura mujha para yaha kyA ho rahA hai? pUrva meM kinhIM guNIjanoM ke zIla para avazya maiMne jhUThA kalaMka lagAyA hogA athavA unakA anAdara kiyA : hogA / usa duSTa karma ke kAraNa jahA~ bhI jAtI hU~, vahA~ mere Upara aisI vipatti A rahI hai, parantu aba maiMne vItarAga dharma kI zaraNa lI hai, isake pratApa se zIlavrata se maiM DagamagAU~gI nahIM / bhale hI prANa cale jAyeM, parantu maiM apane zIla ko nahIM choDUMgI / " . taba usane bhIla se kahA- "are duSTa! apanI dubuddhi ko chodd'| . tere vaibhava se maiM lalacAne vAlI nahIM huuN| tere vaibhava ko maiM dhikkAratI huuN|" - anantamatI kI yaha dRr3ha bAta sunakara bhIla rAjA ko gussA AyA aura vaha nirdayatA pUrvaka usa para balAtkAra karane taiyAra huA / itane meM acAnaka mAno AkAza phAr3a kara eka mahAdevI vahA~ pragaTa huI / usa devI kA teja vaha duSTa bhIla sahana nahIM kara sakA, usake hoza ur3a gaye aura vaha hAtha jor3a kara kSamA yAcanA karane lgaa| devI ne kahA- "yaha mahAna zIlavratavatI satI hai / yadi tU use jarA bhI satAyegA to terI mauta A jAyegI / " ... tathA anantamatI para hAtha rakha kara usane kahA- beTI dhanya hai tere zIla ko, tU nirbhaya raha / zIlavatI satI ko eka bAra bhI koI doSa lagAne meM samartha nhiiN|" itanA kahakara vaha devI adRzya ho gii| bhayabhIta hokara usa bhIla ne anantamatI ko gA~va ke eka seTha ko beca diyA / vaha seTha prathama to kahane lagA ki vaha anantamatI ko usake ghara pahu~cA degA, parantu vaha bhI anantamatI kA rUpa dekha kara kAmAndha ho Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/21 gayA aura kahane lagA- he devI ! apane hRdaya meM mujhe sthAna de aura merA yaha apAra vaibhava tU bhog|" usa pApI kI bAta sunakara anantamatI stabdha raha gaI...... "are ! aba yaha kyA ho gayA ?" vaha seTha ko samajhAne lagI- are seTha ! Apa to mere pitAtulya haiM / duSTa bhIla ke pAsa se yahA~ AI to samajhane lagI thI ki mere pitA mujhe mila gaye aura Apa mujhe mere ghara pahu~cAyeMge / are ! Apa bhale AdamI hokara bhI aisI nIca bAta kyoM kara rahe ho? yaha Apako zobhA nahIM detI, isalie isa pApa-buddhi ko chor3a dIjiye / " bahuta samajhAne para bhI duSTa seTha nahIM samajhA to anantamatI ne vicAra kiyA ki isa duSTa pApI kA hRdaya vinaya-prArthanA se nahI pighlegaa| isalie krodhita hokara usa satI ne kahA- "are duSTa kAmAndha! dUra ho jA merI A~khoM ke sAmane se, maiM terA mukha bhI dekhanA nahIM caahtii|" usakA krodha dekha kara seTha bhI bhayabhIta huA aura usakI akla ThikAne A gaI, parantu badale kI bhAvanA se krodhita hokara usane anantamatI ko kAmasenA nAmaka vezyA ko sauMpa diyA / are ! kahA~ uttama saMskAra vAlA mAtA-pitA kA ghara, aura kahA~ yaha nikRSTa vezyA kA ghara / anantamatI ke anta:karaNa meM vedanA kA pAra nahIM rahA, parantu apane zIlavrata meM vaha aDiga rahI / saMsAra ke vaibhava ko dekhakara vaha bilkula. lalacAyI nahIM / aisI sundarI prApta hone se kAmasenA vezyA atyanta khuza huI aura aba maiM bahuta dhana kamAU~gI- aisA samajha kara vaha anantamatI ko bhraSTa karane kA prayatna karane lagI / usane anantamatI se aneka prakAra kI kAmottejaka bAteM kI, bahuta lAlaca dikhalAyA tathA na mAnane para bahuta duHkha diyA, parantu anantamatI apane zIladharma se raMca mAtra bhI DigI nhiiN| kAmasenA ne to aisI AzA kI thI ki isa yuvatI kA vyApAra karake vaha bahuta dhana kamAyegI, lekina usakI AzA ke Upara pAnI phira gayA / usa becArI viSaya-lolupI bAI ko kyA mAlUma thA ki usa yuvatI kanyA ne to dharma ke lie hI apanA jIvana arpita kiyA hai aura saMsAra .. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/22 ke viSaya-bhogoM kI use thor3I bhI AkAMkSA nahIM hai, sAMsArika bhogoM ke prati usakA citta bilkula ni:kAMkSa hai / ataH zIla kI rakSA karane ke lie jo bhI duHkha use bhogane par3e, usase vaha bhayabhIta nahIM huI / ahA ! jisakA citta ni:kAMkSa hotA hai, vaha bhayabhIta hone para bhI saMsAra ke sukha kI kyoM icchA karegA? jisane apane AtmA meM hI parama sukha kA nidhAna dekhA hai, vaha dharmAtmA dharma ke phala meM sAMsArika vaibhava / sukha kI svapna meM bhI icchA nahIM karatA - aisA ni:kAMkSa hotA hai / anantamatI ne bhI zIla guNa kI dRr3hatA se saMsAra ke sabhI vaibhava kI AkAMkSA chor3a dI thI, ataH kisI bhI vaibhava se lalacAye binA vaha zIla meM aTala rahI / aho, svabhAva ke sukha ke sAmane saMsAra ke sukha kI AkAMkSA kauna karegA? saca dekhA jAya to saMsAra ke sukha kI AkAMkSA chor3a kara ni:kAMkSa hotI huI anantamatI kI yaha dazA aisA sUcita karatI hai ki usake pariNAma kA rukha svabhAva kI ora jhuka rahA hai / aise dharma-sanmukha jIva saMsAra ke duHkha se kabhI Darate nahIM aura apanA dharma kabhI chor3ate nahIM, parantu anya saMsArI jIva saMsAra ke sukha kI icchA se apane dharma meM aTala raha sakate nahIM, duHkha se Dara kara ve apane dharma ko chor3a dete haiM / jaba kAmasenA ne jAna liyA ki anantamatI usako kisI bhI prakAra se prApta nahIM ho sakatI, taba usane bahuta dhana lekara siMharatna nAmaka rAjA ko sauMpa diyA / aba becArI anantamatI mAno magara ke mu~ha se nikala kara siMha ke jabar3e meM jA par3I / vahA~ usa para aura naI musIbata A gaI / duSTa siMha rAjA bhI usa para mohita ho gayA, parantu anantamatI ne usakA bhI tiraskAra kiyA / taba viSayAndha banakara vaha pApI siMha rAjA abhimAna pUrvaka usa satI para balAtkAra karane taiyAra huA. .. parantu eka kSaNa meM usakA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/23 abhimAna cUra-cUra ho gayA / satI ke puNya-pratApa (zIla-pratApa) se vanadevI vahA~ pragaTa huI aura duSTa rAjA ko phaTakArate hue kahane lagI"khabaradAra.....! bhUlakara bhI isa satI ko hAtha lagAnA nahIM / " siMha rAjA to vanadevI ko dekha kara hI patthara jaisA ho gayA, usakA hRdaya bhaya se kA~pane lagA / usane kSamA mA~gI aura turanta hI sevaka ko bulAkara anantamatI ko sammAna pUrvaka vana meM chor3a kara Ane ko kahA / aise anajAna vana meM kahA~ jAU~? isakA anantamatI ko kucha patA nahIM thA / itane sAre atyAcAra hone para bhI apane zIla dharma kI rakSA huI, isalie santoSa pUrvaka ghane vana meM bhI vaha paMca parameSThI kA' smaraNa karate hue Age bar3hane lagI / mahAna bhAgya se thor3I dera pazcAt usane AryikAoM kA saMgha dekhA / atyanta ullasita hokara Ananda pUrvaka vaha AryikA mAtA kI zaraNa meM gaI / aho ! viSaya-lolupa saMsAra meM jise kahIM zaraNa nahIM milI, usane vItarAga mArgAnugAmI sAdhvI ke pAsa zaraNa lI / unake Azraya meM A~sU bharI A~khoM se usane apanI bItI kahAnI sunAyI use suna kara bhagavatI mAtA ne vairAgya pUrvaka use Azvasta kiyA aura usake zIla kI prazaMsA kI / bhagavatI mAtA ke sAnnidhya meM raha kara anantamalI zAnti pUrvaka Atma-sAdhanA karane lagI / ____ idhara campApurI meM jaba se anantamatI ko vidyAdhara uThA kara le gayA thA, taba hI se usake mAtA-pitA bahuta du:khI the / putrI ke viyoga se kheda-khinna hokara mana ko zAnta karane ke lie ve tIrtha yAtrA karane nikale aura yAtrA karate-karate tIrthaMkara bhagavantoM kI janmabhUmi ayodhyA nagarI meM paha~ce / priyadatta kA sAlA (anantamatI kA mAmA) jinadatta seTha yahIM rahatA thA / vahA~ usake ghara Ane para A~gana meM, eka sundara raMgolI dekha kara priyadatta kahane lage- "hamArI putrI anantamatI bhI aisI hI raMgolI nikAlA karatI thii|" unheM apanI priya putrI kI yAda AI, unakI A~khoM se A~suoM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/24 kI dhArA bahane lagI / sacamuca yaha raMgolI nikAlane vAlI aura koI nahIM thI, balki svayaM anantamatI hI thI / bhojana karane jaba vaha yahAM AI thI, taba usane yaha raMgolI nikAlI thI aura bAda meM vaha AryikA saMgha meM vApasa calI gaI thI / ata: ve saMgha meM pahu~ce aura vahAM apanI putrI ko dekha kara aura usa para bItI huI kahAnI suna kara atyanta duHkhI hue aura kahane lage- "beTI! tumane bahuta kaSTa bhoge haiM, aba hamAre sAtha ghara calo / tumhArI zAdI bar3I dhUmadhAma se racAyeMge / " zAdI kI bAta sunate hI anantamatI Azcarya meM par3a gaI aura bolI- "pitAjI, Apa yaha kyA kaha rahe ho? maiM to brahmacarya vrata le cukI hU~ / Apa to yaha saba jAnate ho......Apane hI mujhe yaha vrata dilavAyA thA / " pitAjI ne kahA-"beTI vaha to bacapana kI bAta thI / aisI majAka meM lI huI pratijJA ko tuma satya mAnatI ho? vaise bhI usa vakta sirpha ATha hI dina ke lie pratijJA lene kI bAta thI, isalie aba tuma zAdI karalo / " ... taba anantamatI ne dRr3hatA pUrvaka kahA-"pitAjI, Apa bhale hI .. ATha dina ke lie samajhe hoM, parantu maiMne to mere mana meM AjIvana ke lie pratijJA dhAraNa kara lI thI / apanI pratijJA maiM prANAnta hone para bhI nahIM toDUMgI, isalie Apa zAdI kA nAma na leN|" _ anta meM pitAjI ne kahA- "acchA beTA, jaisI tumhArI marjI, parantu abhI to tuma hamAre sAtha ghara calo, vahIM dharma-sAdhanA karanA / " usa para anantamatI kahatI hai--"pitAjI, isa saMsAra kI lIlA maiMne dekha lI hai / saMsAra meM bhoga-lAlasA ke alAvA anya kyA hai? isalie aba basa karo / pitAjI, isa saMsAra sambandhI bhogoM kI mujhe AkAMkSA nahIM rahI / maiM to aba dIkSA lekara AryikA banUMgI aura ina dharmAtmA AryikA-mAtA ke sAtha rahakara Atmika sukha ko sAdhUMgI / " , pitAjI ne use rokane kA bahuta prayatna kiyA, parantu jisake roma-roma meM vairAgya chA gayA ho, vaha isa saMsAra meM kyoM rahe? saMsAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/25 sukhoM kI svapna meM bhI icchA nahIM karane vAlI vaha anantamatI ni:kAMkSa bhAvanA ke dRr3ha saMskAra ke bala se moha-bandhana ko tor3a kara vItarAga dharma kI sAdhanA meM tatpara ho gaI thI / pazcAt usane padmazrI AryikA ke samIpa dIkSA aMgIkAra karalI aura dharma dhyAna pUrvaka samAdhi maraNa karake strI paryAya ko chedakara bArahaveM devaloka meM maharddhika deva huI / ajJAna avasthA meM lie hue zIlavrata ko bhI jisane dRr3hatA pUrvaka pAlana kiyA aura svapna meM bhI saMsAra - sukha kI tathA anya kisI Rddhi kI kAmanA na karate hue AtmadhyAna kiyA, usa anantamatI ko devaloka kI prApti huI / devaloka ke AzcaryakArI vaibhava kI to kyA bAta! parantu niHkAMkSatA ko lie vahA~ para bhI udAsIna rahakara vaha anantamatI apanA Atmahita sAdha rahI hai / dhanya hai aisI ni:kAMkSatA ko, dhanya hai aise ni:kAMkSita aMga ko !! [ yaha kahAnI saMsAra - sukha kI AkAMkSA chor3a kara Atmika sukha kI sAdhanA meM tatpara hone kI hameM zikSA detI hai / jisa taraha cakravartI kI sampadA ko chor3akara jhopar3I grahaNa karanA mUrkhatA hai, vaise hI samyagdarzana evaM vratAdi ratnoM ko chor3akara viSaya-bhogoM ko grahaNa karanA bhI mahAna mUrkhatA hai] Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 nirvicikitsA aMga meM prasiddha uddAyana rAjA kI kahAnI ratnatraya se jo pavitra ho, svAbhAvika apavitra zarIra / usakI glAni kabhI na karanA, rakhanA guNa para prIti sadhIra / / 'nirvicikitsiA' aMga tIsarA, yaha sujanoM ko pyArA hai| pahale 'uddAyana' narapati ne, nIke isako dhArA hai || saudharma svarga meM deva sabhA cala rahI thI aura indra mahArAja devoM ko samyagdarzana kI mahimA samajhA rahe the - " aho devo ! samyagdarzana meM AtmA kA koI apUrva sukha hotA hai / isa sukha ke sAmane svarga ke vaibhava kI koI ginatI nahIM hai / isa svarga loka meM sAdhu dazA nahIM ho sakatI, parantu samyagdarzana kI ArAdhanA to yahA~ para bhI ho sakatI hai / manuSya to samyagdarzana kI ArAdhanA ke pazcAt cAritra dazA bhI pragaTa karake mokSa pA sakate haiN| saca meM, jo jIva niHzaMkatA, ni: kAMkSitA, nirvicikitsA ityAdi ATha aMga sahita samyagdarzana ke dhAraka hote haiM, ve dhanya haiM / isalie samyagdRSTi jIvoM kI hama yahA~ svarga meM bhI prazaMsA karate haiM / isa samaya kaccha deza meM uddAyana nAmaka rAjA abhI samyagdarzana se suzobhita haiM aura samyagdarzana ke ATha aMgoM kA ve pAlana karate haiM, usameM bhI nirvicikitsA aMga kA pAlana karane meM ve bahuta dRr3ha haiN| munivaroM kI sevA meM ve itane tatpara haiM ki kaise bhI rogAdi hoM to bhI ve z2arA bhI jugupsA nahIM karate aura ghRNA binA parama bhakti se dharmAtmAoM kI sevA karate haiM / dhanya hai unheM, aho ! una caramazarIrI ko / " rAjA ke guNoM kI aisI prazaMsA sunakara vAsava nAmaka eka deva ke mana meM unheM dekhane kI icchA huI aura vaha svarga se utarakara manuSya loka meM AyA / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/27 idhara uddAyana rAjA eka munirAja ko dekhakara bhakti pUrvaka AhAra dAna ke lie par3agAha rahe haiM / he svAmI!............ he svAmI!!........he svAmI..........!!! . pazcAt rAnI sahita uddAyana rAjA navadhA bhakti pUrvaka munirAja ko AhAra dAna dene lage / . are, lekina yaha kyA? bahuta se loga muni veSadhArI vAsava deva se dUra bhAgane lage, bahutoM ne to apane cehare ko kapar3oM se Dhaka liyA, kyoMki muni ke kAne-kubar3e zarIra meM bhayaMkara kor3ha roga huA thA aura usameM se asahya durgandha A rahI thI, hAtha paira se pIpa baha rahI thii| . parantu rAjA kA isa para koI lakSya nahIM thA, ve to prasanna hokara parama bhakti se ekacitta hokara AhAra dAna de rahe the aura svayaM ko dhanya mAna rahe the- aho, ratnatrayadhArI munirAja mere A~gana meM Aye haiN| inakI sevA se merA jIvana saphala ho gayA / " _ itane meM munirAja ke peTa meM acAnaka gar3abar3I huI aura unako ekAeka ulaTI huI / vaha durgandha bharI ulaTI rAjA-rAnI ke zarIra para jA girI / acAnaka durgandha bharI ulaTI unake zarIra para girane se rAjArAnI ko kiMcit bhI glAni nahIM huI aura munirAja ke prati jarA bhI ghRNA nahIM AI, balki atyanta sAvadhAnI pUrvaka ve munirAja ke durgandhamaya zarIra ko sApha karane lage aura unake mana meM aisA vicAra AyA- "are re! hamAre AhAra dAna meM avazya koI bhUla huI hogI, jisa kAraNa se munirAja ko itanA kaSTa huA.... munirAja kI pUrNa sevA / hama se nahIM ho sakI / " yahA~ to rAjA aisA vicAra kara hI rahe the ki ve muni akasmAt adRzya ho gaye aura unake sthAna para eka deva dikhane lagA / atyanta prazaMsA pUrvaka vaha kahane lagA- "he rAjan ! dhanya hai Apake samyaktva ko aura dhanya hai Apake nirvicikitsA aMga ko / indra mahArAja ne Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/28 Apake guNoM kI bahuta prazaMsA kI thI, vaha to eka hI guNa se dhyAna meM A gaI / muni kA veSa dhAraNa karake maiM hI ApakI parIkSA karane AyA thA / dhanya hai Apake guNoM ko........." aisA kahakara deva ne unheM namaskAra kiyA / . . vAstava meM kisI munirAja ko kaSTa nahIM pahu~cA- aisA jAnakara rAjA kA citta prasanna ho gayA aura ve kahane lage-"he deva ! yaha manuSya zarIra to svabhAva se hI malina hai aura rogoM kA ghara hai / yaha acetana zarIra malina ho to bhI usameM AtmA kA kyA? dharmI kA AtmA to samyaktvAdi pavitra guNoM se hI zobhita hotA hai| zarIra kI malinatA dekha kara dharmAtmA ke guNoM ke prati jo glAni karate haiM, unheM AtmA kI dRSTi nahIM hotI, parantu deha kI dRSTi hotI hai / are, camar3e ke zarIra se DhakA huA AtmA andara samyagdarzana ke prabhAva se zobhAyamAna ho rahA hai, vaha prazaMsanIya hai / " rAjA uddAyana kI yaha uttama bAta sunakara vaha deva bahuta prasanna huA aura usane rAjA ko aneka vidyAyeM dI, vastrAbhUSaNa diye, parantu uddAyana rAjA ko unakI AkAMkSA kahA~ thI? ve to sampUrNa parigraha chor3a kara varddhamAna bhagavAna ke samavazaraNa meM gaye aura vahA~ unhoMne digambara dIkSA dhAraNa kara kevalajJAna pragaTa karake mokSa pAyA / aho! samyagdarzana ke pratApa se ve ratnatraya kI sAdhanA pUrNa kara siddha hue, unheM hamArA namaskAra ho / [yaha choTI-sI kahAnI hameM itanA bar3A bodha detI hai ki dharmAtmAoM ke zarIrAdi ko azuci dekhakara bhI unake prati ghRNA nahIM kareM, unake samyaktvAdi pavitra guNoM kA bahumAna kreN| __. jo bagule ke samAna dhyAna karanevAle Upara se dharmAtmA najara Ate haiM, ve parIkSA karane para asaphala ho jAte haiM / sacce jJAniyoM kA samAgama milanA to kalpavRkSa ke samAna durlabha evaM sukhadAyI hai / samyagdRSTi aura mithyAdRSTi kA bAhya AcaraNa kabhI-kabhI samAna bhI najara AtA hai, lekina samaya Ane para bheda pragaTa hue binA nahIM rhtaa|] Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 amUDhadRSTi aMga meM prasiddha revatI rAnI kI kahAnI du:khakAraka haiM kupatha - kupaMthI, inheM mAnanA nahiM mana se / karanA nahIM samparka satkRtI, yaza gAnA nahiM vacanoM se || cauthA aMga 'amUDhadRSTi' yaha, jaga meM atizaya sukhakArI / isako dhAra 'revatI rAnI' khyAta huI jaga meM bhArI // , isa bharata kSetra ke madhya meM vijayArdha parvata hai / usa para vidyAdhara manuSya rahate haiM / una vidyAdharoM ke rAjA candraprabha kA citta saMsAra se virakta huA aura ve rAjya kA kArya - bhAra apane putra ko sauMpa kara tIrtha yAtrA karane nikala par3e / ve kucha samaya dakSiNa deza meM rahe / dakSiNa deza ke prasiddha tIrthoM ke aura ratnoM ke jinabimboM kA darzana karake unheM bahuta Ananda huA / dakSiNa deza meM usa samaya guptAcArya nAma ke mahAna munirAja virAjamAna the ve vizeSa jJAna ke dhAraka the aura mokSamArga kA uttama upadeza dete the / candra rAjA ne kucha dina vahA~ munirAja kA upadeza sunA aura bhakti pUrvaka unakI sevA kI / tatpazcAt unhoMne mathurA nagarI kI yAtrA para jAne kA vicAra kiyA, kyoMki vahA~ se jambUmasvAmI ne mokSa pAyA thA aura vartamAna meM aneka munirAja vahA~ virAjamAna the / unameM bhavyasena nAma ke eka muni bahuta hI prasiddha the / usa samaya mathurA meM varuNa rAjA rAjya karate the / unakI rAnI kA nAma thA revatI / 1 candra rAjA ne mathurA jAne kI apanI icchA guptAcArya ke sAmane pragaTa kI aura AjJA mA~gI tathA vahA~ vidyamAna saMgha ke lie koI sandeza dene ke sambandha meM pUchA / usa para zrI AcAryadeva ne samyaktva kI dRr3hatA kA upadeza dete hue kahA - "AtmA kA saccA svarUpa samajhane vAlA jIva vItarAga arahanta deva ke alAvA kisI ko bhI deva nahIM mAnatA hai / jo deva nahIM hai, use deva mAnanA devamUr3hatA hai-aisI mUr3hatA dharmI ko nahIM hotI / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/30 mithyAmata ke devAdika bAhara se dekhane meM kitane bhI sundara dikhate hoM, brahmA, viSNu yA zaMkara, bhale koI bhI hoM parantu dharmI jIva unake prati AkarSita nahIM hote / ...... mathurA kI rAjarAnI revatIdevI abhI samyaktva kI dhAraka haiM, jinadharma kI zraddhA meM vaha bahuta hI dRr3ha haiM, unheM dharmavRddhi kA AzIrvAda kahanA tathA vahA~ virAjamAna surata muni ko, jinakA citta ratnatraya meM rata hai- unheM vAtsalya pUrvaka namaskAra kahanA / " HAR isa prakAra AcAryadeva ne surata munirAja ko tathA revatI rAnI ke lie sandeza kahA, parantu bhavyasena muni ko to yAda bhI nahIM kiyaa| isa para rAjA ko bahuta Azcarya huA, phira bhI AcArya mahArAja ko yAda dilAne ke uddezya se pUchA-"kyA dUsare kisI ko kucha kahanA hai?" parantu AcAryadeva ne isa para vizeSa kucha nahIM kahA / isase candra rAjA ko aisA lagA-"kyA AcAryadeva bhavyasena muni ko bhUla gaye haiM?.......nahIM, nahIM, ve to bhUleMge nahIM, ve to vizeSa jJAna ke dhAraka haiM, isalie unakI isa AjJA meM avazya koI rahasya hogaa| ThIka hai, jo hogA vaha pratyakSa dikhegA / " mana hI mana meM aisA samAdhAna karake candra rAjA ne AcAryadeva ke caraNoM meM namaskAra kiyA aura ve mathurA kI tarapha nikala pdd'e| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/31 . mathurA meM Ate hI prathama unhoMne surata munirAja ke darzana kie| ve bahuta hI zAnta aura zuddha ratnatraya kA pAlana karane vAle the / candra rAjA ne unheM namaskAra kiyA aura unheM guptAcArya kA sandeza kahA / candra rAjA kI bAta sunakara surata munirAja ne prasannatA vyakta kI aura svayaM bhI vinaya pUrvaka hAtha jor3a kara zrI guptAcArya ke prati parokSa namaskAra kiyA / munivaroM kA eka-dUsare ke prati aisA vAtsalya bhAva dekhakara rAjA bahuta prasanna huaa| surata munirAja ne kahA- "he vatsa! vAtsalya se dharma zobhatA hai / una ratnatraya ke dhAraka AcAryadeva ko; jinhoMne itane dUra se sAdharmI ke rUpa meM mujhe yAda kiyA / zAstra meM saca hI kahA hai ye kurvanti suvAtsalyaM zavyA dhrmaanuraagtH| ... sarmikeSu teSAM hi saphalaM janma bhuutle|| artha- aho ! jo bhavyajIva dharma se prIti hone ke kAraNa sAdharmI janoM ke prati vAtsalya karate haiM, unakA janma jagata meM saphala hai|" prasannacitta se bhAva pUrvaka bArambAra munirAja ko namaskAra karake rAjA vahA~ se nikale aura bhavyasena munirAja ke pAsa Aye |.......unheN bahuta zAstra jJAna thA aura logoM meM ve bahuta prasiddha the / rAjA unake sAtha thor3e samaya rahe, parantu una munirAja ne na to AcArya saMgha kA koI samAcAra pUchA aura na koI uttama dharma carcA kI / muni ke yogya AcAra-vyavahAra bhI unakA nahIM thA / yadyapi ve zAstra par3hate the, phira bhI zAstrAnusAra unakA AcaraNa nahIM thA / muni ko nahIM karane yogya pravRtti ve karate the / yaha saba apanI A~khoM se dekha kara rAjA kI samajha meM A gayA- "ye bhavyasena muni cAhe jitane prasiddha hoM, parantu ve sacce muni nahIM haiM to phira guptAcArya unheM kyoM yAda kareMge? saca meM, una catura AcArya bhagavAna ne yogya hI kiyA / " isa prakAra candra rAjA ne surata muni aura bhavyasena muni kI svayaM A~khoM se dekhakara parIkSA kI / revatI rAnI ko bhI AcArya mahArAja Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/32 ne dharmavRddhi kA AzIrvAda kahA hai, isalie inakI bhI parIkSA karanI cAhiye- aisA rAjA ke mana meM vicAra AyA / agale dina. mathurA nagarI ke udyAna meM akasmAt sAkSAt brahmA pragaTa hue / isa sRSTi ke karttA brahmAjI sAkSAt Aye haiM...... ve kaha rahe haiM- "maiM isa sRSTi kA karttA hU~ aura darzana dene ke lie AyA hU~ / " yaha bAta nagara janoM meM phaila gii| nagara janoM kI ToliyA~ unake darzana ke lie umar3a par3IM aura unheM gA~va meM lAne kI carcA huI / 1 mUr3ha logoM kA to kyA kahanA ? bahu-bhAga loga ina brahmAjI ke . darzana karane aaye| prasiddha bhavyasena muni bhI kutuhala vaza usa jagaha aaye| yadi koI nahIM gaye the to ve sirpha surata muni aura sirpha revatIrAnI / jaise hI rAjA ne sAkSAt brahmA kI bAta kI, vaise hI mahArAnI revatI ne ni:zaMkapane kahA- "mahArAja ! ye koI brahmA ho hI nahIM sakate, kisI mAyAcArI ne indrajAla khar3A kiyA hai, kyoMki koI brahmA yA koI isa sRSTi kA kartA hai hI nahIM / sAkSAt brahmA to apanA jJAnasvarUpa AtmA hai athavA bharatakSetra meM bhagavAna RSabhadeva ne mokSamArga kI racanA kI, isalie unheM Adi brahmA kahate haiM / inake atirikta dUsarA koI brahmA hai hI nahIM, ki jise maiM vandana karU~ / " dUsare dina mathurA nagarI meM eka anya daravAje se nAgazayyA para virAjamAna viSNu bhagavAna pragaTa hue, jinhoMne aneka alaMkAra pahane hue the aura unake cAroM hAthoM meM zastra the / logoM meM phira halacala maca gaI / loga binA koI vicAra kiye puna: usa tarapha bhaage| ve kahane lage - " ahA ! mathurA nagarI kA mahAbhAgya khula gayA hai, kala sAkSAt brahmA ne darzana diye aura Aja viSNu bhagavAna padhAre haiM / " rAjA ko aisA lagA ki Aja to rAnI avazya jAyegI, isalie unhoMne svayaM rAnI se bAta kI, parantu revatI jisakA nAma thA, . jo vItarAga deva ke zaraNa meM hI samarpita thI, usakA mana jarA bhI DigA nahIM / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/33 "zrIkRSNa Adi nau viSNu (vAsudeva) hote haiM aura ve to cauthe kAla meM ho cuke, dasavA~ viSNu yA nArAyaNa hotA nahIM / isalie avazya ye saba banAvaTI haiM, kyoMki jinavANI mithyA nahIM hotI / " isa prakAra jinavANI kI dRr3ha zraddhA pUrvaka amUDhadRSTi aMga se vaha jarA bhI vicalita nahIM huI / tIsare dina vahA~ eka naI bAta huI / brahmA aura viSNu ke bAda Aja to pArvatI sahita jaTAdhArI mahAdeva zaMkara pragaTe / gA~va ke bahuta loga unake darzana karane cala diye, koI bhakti se gayA to koI kautuhala se gayA, parantu jisake roma-roma meM vItarAga deva base haiM--- aisI revatI rAnI para to kucha bhI asara nahIM huA, use koI Azcarya bhI nahIM huA, ulTe use to logoM para dayA aaii| revatI rAnI socane lagIM-- " are re ! parama vItarAga sarvajJa deva, mokSamArga ko dikhAne vAle bhagavAna ko bhUla kara mUr3hatA se loga indrajAla meM kaise pha~sa rahe haiM ! saca meM, bhagavAna arahanta deva kA mArga prApta honA jIvoM ko bahuta durlabha hai| " aho Azcarya! aba cauthe dina to mathurA ke vizAla prAMgaNa meM sAkSAt tIrthaMkara bhagavAna pragaTa hue.... adbhuta samavasaraNa kI racanA, gaMdhakuTI jaisA dRzya aura usameM caturmukha sahita virAjamAna tIrthaMkara bhagavAna loga phira darzana karane daur3e / rAjA ne socA- isa bAra to tIrthaMkara bhagavAna Aye haiM, isalie revatI rAnI avazya jAyegI / parantu revatI rAnI ne kahA - "he mahArAja ! abhI isa paMcama kAla meM tIrthaMkara kaise ? bhagavAna ne isa bharata kSetra meM eka kAla khaNDa meM caubIsa tIrthaMkara hone kA hI vidhAna kahA hai aura ve RSabhadeva se lekara mahAvIra svAmI paryanta caubIsa tIrthaMkara mokSa cale gaye haiM / yaha paccIsavA~ tIrthaMkara kaisA ? yaha to koI kapaTI kA mAyAjAla hai / mUr3ha loga deva ke svarUpa kA vicAra kiye binA hI eka ke pIche eka daur3e cale jA raheM haiM / " basa, parIkSA ho cukI / vidyAdhara rAjA ko nizcaya ho gayA ki revatI rAnI kI jo prazaMsA zrI guptAcArya ne kI thI, vaha yathArtha hI hai / yaha to samyaktva ke sarva aMgoM se zobhAyamAna hai Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/34 . . .. kyA pavana se kabhI meru parvata hilatA hai? nahIM, usa samyagdarzana meM meru jaisA akampa samyagdRSTi jIva kudharma rUpI pavana se jarA bhI DigatA nahIM, deva-guru-dharma sambandhI mUr3hatA use hotI nahIM, unakI ucita pahicAna karake sacce vItarAgI deva-guru-dharma ko hI vaha namana karatA hai| revatI rAnI kI aisI dRr3ha dharma-zraddhA dekhakara vidyAvara rAjA candraprabha ko bahuta prasannatA huI, taba apane asalI svarUpa meM pragaTa hokara usane kahA- "he mAtA! kSamA karo / cAra dina se ina brahmA, viSNu, mahAdeva, zaMkara ityAdi kA indrajAla maiMne hI khar3A kiyA thaa| pUjya zrI guptAcArya mahArAja ne Apake samyaktva kI prazaMsA kI thI, isalie ApakI parIkSA karane ke lie hI maiMne yaha saba kiyA thA / ahA ! dhanya hai Apake zraddhAna ko, dhanya hai Apake amUDhadRSTi aMga ko| he mAtA ! Apake samyaktva kI prazaMsA pUrvaka zrI guptAcArya mahArAja ne apake lie dharmavRddhi kA AzIrvAda bhejA hai|" ___aho! munirAja ke AzIrvAda kI bAta sunate hI revatI rAnI ko apAra harSa huA.... harSa se gadgad hokara unhoMne yaha AzIrvAda svIkAra kiyA aura jisa dizA meM munirAja vijita the, usa tarapha sAta pA~va cala kara mastaka navA~ kara una munirAja ko parokSa namaskAra kiyA / vidyAdhara rAjA ne revatI mAtA kA bahuta sammAna kiyA aura unakI prazaMsA karake sampUrNa mathurA nagarI meM unakI mahimA phailA dI / rAjamAtA kI aisI dRr3ha zraddhA aura jinamArga kI aisI mahimA dekha kara mathurA nagarI ke kitane hI jIva kumArga chor3a kara jinadharma ke bhakta bana gaye aura bahuta se jIvoM kI zraddhA dRr3ha ho gaI / isa prakAra jainadharma kI mahAna prabhAvanA huI / [bhAiyo, yaha kahAnI yaha batAtI hai ki vItarAga paramAtmA arahanta deva kA saccA svarUpa pahacAna kara unake alAvA anya dUsare kisI bhI deva ko- bhale hI sAkSAt brahmA, viSNu, zaMkara dikhAI deM, namaskAra nahIM kare / jina vacana ke viruddha kisI bAta ko mAne nahIM / bhale sArA jagata kucha bhI mAne aura tuma akele .par3a jAo, to bhI jinamArga kI zraddhA nahIM chor3anA caahiye|] 0 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upagUhana aMga meM prasiddha jinabhakta seTha kI kahAnI svayaM zaddha jo satyamArga hai, uttama sukha dene vaalaa| ajJAnI asamartha manuja-kRta, usakI ho nindA maalaa|| use tor3a kara dUra pheMkanA, 'upagUhana' hai paMcama aNg| ise pAla nirmala yaza pAyA, seTha 'jinendrabhakta' sukha aNg|| pAdalipta nagara meM eka seTha rahatA thA, vaha mahAna jinabhakta thA, samyaktva kA dhAraka thA aura dharmAtmAoM ke guNoM kI vRddhi tathA doSoM kA upagUhana karane ke lie prasiddha thA / puNya-pratApa se vaha bahuta vaibhava-sampanna thA, usakA sAta maMjilA mahala thA / vahA~ sabase Upara hai ke bhAga meM usane eka adbhuta caityAlaya banAyA thA / usameM bahumUlya ratna se banAI huI bhagavAna pArzvanAtha kI manohara mUrti thI, usake Upara ratna jar3ita tIna chatra the, unameM eka nIlama ratna bahuta hI kImatI thA, jo andhere meM bhI jagamagAtA thaa| - usa samaya saurASTra ke pATalIputra nagara kA rAjakumAra suvIra kusaMgati meM durAcArI tathA cora ho gayA thA / vaha eka bAra seTha ke jina-mandira meM gayA / vahA~ usakA mana lalacAyA- bhagavAna kI bhakti ke kAraNa nahIM, balki kImatI nIlama ratna kI corI karane ke bhAva se| usane coroM kI sabhA meM ghoSaNA kI- "jo koI usa jinabhakta seTha ke mahala se kImatI nIlama ratna lekara AyegA, use bar3A inAma milegA / " .. sUrya nAmaka eka cora usake lie taiyAra ho gayA, usane kahA. "are, indra ke mukuTa meM lagA huA ratna bhI maiM kSaNa bhara meM lAkara de sakatA hU~, to yaha kaunasI bar3I bAta hai ? lekina, mahala se usa ratna kI corI karanA koI sarala bAta Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/36 nahIM thI / vaha cora kisI bhI taraha se vahA~ pahu~ca nahIM pAyA / isalie anta meM eka tyAgI brahmacArI kA kapaTI veza dhAraNa karake vaha usa seTha ke yahA~ pahu~cA / usa tyAgI bane cora meM vartRtva kI acchI kalA thii| jisa kisI se vaha bAta karatA, use apanI tarapha AkarSita kara letA, usI taraha vrata-upavAsa ityAdi ko dikhA-dikhA kara logoM meM usane prasiddhi bhI pA lI, ata: use dharmAtmA samajha kara jinabhakta seTha ne svayaM caityAlaya kI dekha-rekha kA kAma use sauMpa diyA / sUrya cora to usa nIlama maNi ko dekhate hI Ananda vibhora ho gayA......aura vicAra karane lagA- "kaba maukA mile aura maiM kaba . ise lekara bhAgUM ?" inhIM dinoM, seTha ko bAhara gA~va jAnA thA / isalie usa banAvaTI brahmacArI zrAvaka se caityAlaya saMbhAlane ke bAre meM kaha kara seTha cale gaye / jaba rAta hone lagI to gA~va se thor3I dUra jAkara unhoMne par3Ava DAlA / . rAta ho gaI......... sUrya cora uThA...... nIlama maNi ratna ko jeba meM rakhA aura bhAgane lagA, parantu nIlama maNi kA prakAza chipA nahIM, vaha andhere meM bhI jagamagAtA thA / isase caukIdAroM ko zaMkA huI aura use pakar3ane ke lie ve usake pIche daur3a pdd'e| 'are....... mandira ke nIlama maNi kI corI karake cora bhAga rahA hai...| pakar3o.....pakar3o.....pakar3o / " cAroM ora sipAhiyoM ne hallA macAyA / idhara sUrya cora ko bhAgane kA koI mArga nahIM rahA, isalie vaha to jahA~ jinabhakta seTha kA par3Ava thA, vahIM para ghusa gayA / caukIdAra cillAte hue cora ko pakar3ane ke lie pIche se Aye / seTha saba kucha samajha gayA...... "are! ye bhAIsAhaba cora haiM, tyAgI nahIM / " . "lekina tyAgI ke rUpa meM prasiddha yaha manuSya cora hai - aisA logoM meM prasiddha huA to dharma kI bahuta nindA hogI" - aisA vicAra Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/37 kara buddhimAna seTha ne caukIdAroM ko roka kara kahA- "are tuma loga yaha kyA kara rahe ho? yaha koI cora nahIM hai, yaha to dharmAtmA hai / nIlama maNi lAne ke lie to maiMne use kahA thA, tuma galatI se ise cora samajha kara hairAna kara rahe ho / " seTha kI bAta suna kara saba loga cupacApa vApisa cale gaye / isa taraha eka mUrkha manuSya kI bhUla ke kAraNa hone vAlI dharma kI badanAmI baca gayI / ise hI upagUhana aMga kahate haiM / jaise eka meMDhaka ke dUSita hone se sampUrNa samudra gandA nahIM hotA, usI prakAra koI asamartha nirbala manuSya ke dvArA choTI-sI bhUla ho jAne para pavitra jinadharma malina nahIM ho jAtA / jisa taraha mAtA icchA karatI hai ki merA putra uttama guNavAna, ho, ata: vaha putra meM koI choTA-bar3A doSa dekha kara use prasiddha nahIM karatI, parantu aisA upAya karatI hai ki usake guNa kI vRddhi ho| usI prakAra dharmAtmA bhI dharma meM koI apavAda ho- aisA kArya nahIM karate, parantu dharma kI prabhAvanA ho, vahI karate haiM / yadi kabhI kisI guNavAna dharmAtmA meM kadAcit doSa A jAya to use gauNa karake usake guNoM ko mukhya karate haiM aura ekAnta meM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/38 bulA kara use prema se samajhAte haiM, jisase usakA doSa dUra ho aura dharma kI zobhA bar3he / / usI prakAra jaba sabhI loga cale gaye, taba bAda meM jinabhakta seTha ne bhI usa sUrya nAmaka cora ko ekAnta meM bulA kara ulAhanA diyA aura kahA- "bhAI! aisA pApa kArya tumheM zobhA nahIM detA / vicAra to kara ki tU yadi pakar3A jAtA to tujhe kitanA duHkha bhoganA par3atA? tathA isase jainadharma kI bhI kitanI badanAmI hotI / loga kahate ki jainadharma ke tyAgI brahmacArI bhI corI karate haiM / isalie isa dhandhe ko tU chor3a de / " vaha cora bhI seTha ke aise uttama vyavahAra se prabhAvita huA aura svayaM ke aparAdha kI mAphI mAMgate hue usane kahA - "seThajI Apane hI mujhe bacAyA hai, Apa jainadharma ke sacce bhakta ho / logoM ke samakSa Apane mujhe sajjana dharmAtmA kaha kara pahacAna karAyI, ata: maiM bhI corI chor3a kara saccA dharmAtmA banane kA prayatna karU~gA / saca meM jainadharma mahAna hai aura Apake jaise samyagdRSTi jIvoM ko hI vaha zobhA detA hai / " . . isa prakAra usa seTha ke upagUhana guNa se dharma kI prabhAvanA huii| [ yaha kahAnI hameM yaha sikhAtI hai ki sAdharmI ke kisI doSa ke kAraNa dharma kI nindA ho- aisA nahIM karanA cAhiye / apitu prema pUrvaka samajhA kara, use usa doSa se chur3avA kara, dharmAtmAoM ke guNoM ko mukhya karake, usakI prazaMsA dvArA dharma kI vRddhi ho- aisA karanA cAhie / guNa-doSa kA nirNaya to viveka hI karatA hii| ata: zraddhA vivekapUrvaka ho, tabhI sArthaka evaM zubhaphaladAyI hotI hai| bhAvabhAsana binA jo zraddhA hogI, vaha aMdhI hI hogii| . - satya kI khoja, pRSTha 81 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 sthitikaraNa aMga meM prasiddha munizrI vAriSeNa kI kahAnI sadarzana se, sadAcaraNa se, vicalita hote haiM jo jn| dharma-prema vaza unheM kareM phira, susthira dekara tn-mn-dhn|| "sthitikaraNa' nAma yaha chaTThA, aMga dharma dyotaka priyvr| 'vAriSeNa' zreNika kA beTA, khyAta huA cala kara isa pr| bhagavAna mahAvIra ke samaya meM rAjagRhI nagarI meM rAjA zreNika kA rAjya thA / unakI mahArAnI celanAdevI aura putra vAriSeNa thA / ' rAjakumAra vAriSeNa kI atyanta sundara 32 rAniyA~ thI / itanA hone para bhI vaha vairAgI thA aura use AtmA kA jJAna thA / - rAjakumAra vAriSeNa eka samaya udyAna meM dhyAna kara rahe the| udhara se hI vidyuta nAmaka cora eka kImatI hAra kI corI karake bhAga rahA, thA / usake pIche sipAhI lage the / pakaDe jAne ke bhaya se hAra ko vAriSeNa ke paira ke pAsa pheMka kara vaha cora eka tarapha chipa gyaa| idhara rAjakumAra ko hI cora samajha kara rAjA ne use phA~sI kI sajA sunA dI, parantu jaise hI jallAda ne usa para talavAra calAI, vaise hI vaha . vAriSeNa ke gale meM talavAra ke badale phUla kI mAlA bana gii| aisA hone para bhI rAjakumAra vAriSeNa to mauna dhyAna meM magna the| aisA camatkAra dekha kara cora ko pazcAttApa huA / usane rAjA se kahA- "asalI cora to maiM hU~, yaha rAjakumAra nirdoSa hai / " yaha bAta suna kara rAjA ne rAjakumAra se kSamA mA~gI aura use rAjamahala meM calane ko kahA, parantu isa ghaTanA se rAjakumAra vAriSeNaH ke vairAgya meM vRddhi huI aura dRr3hatA pUrvaka unhoMne kahA- "pitAjI . yaha saMsAra asAra hai, aba basa hoo / rAja-pATa meM merA citta nahIM . lagatA, merA citta to eka caitanya svarUpa AtmA ko sAdhane meM hI laga rahA hai / isalie aba to maiM dIkSA lekara muni banU~gA / ". Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/40 aisA kaha kara ve turanta hI jaMgala meM AcArya bhagavanta ke pAsa gaye aura unhoMne dIkSA le lI......aura ve AtmA ko sAdhane lge| rAjya ke mantrI kA putra jisakA nAma puSpaDAla thA, bAlapane se hI vAriSeNa kA mitra thA / usakI zAdI abhI-abhI huI thI / eka bAra vAriSeNa muni vihAra karate-karate puSpaDAla ke gA~va pahu~ce / puSpaDAla ne unheM vidhi pUrvaka AhAradAna diyA / isa samaya apane pUrva ke mitra ko dharma-bodha dene kI bhAvanA una munirAja ko utpanna huii| . AhAra ke pazcAt munirAja vana kI ora jAne lage / vinaya se puSpaDAla bhI unake pIche-pIche calane lagA / kucha samaya calane para Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga -8/41 puSpaDAla ke mana meM vicAra AyA ki gA~va to aba pIche chUTa gayA hai aura vana bhI A gayA hai| munirAja mujhe rukane ko kaheMge to maiM apane ghara vApasa calA jAU~gA, parantu muni mahArAja Age bar3he hI jA rahe the.... mitra ko vApisa jAne ko unhoMne kahA hI nahIM / + "" puSpaDAla ko ghara jAne kI AkulatA hone lagI / usane munirAja ko yAda dilAne ke lie kahA- he mahArAja ! jaba hama choTe the, taba isa tAlAba para Ate the aura Ama ke per3a ke nIce sAtha-sAtha khelate the, yaha per3a gA~va se do-tIna mIla dUrI para hai se bahuta dUra A gaye haiM / " .. hama gA~va yaha suna kara bhI vAriSeNa muni ne use vApasa jAne ko nahIM kahA / aho, parama hitaiSI munirAja mokSa kA mArga chor3a kara saMsAra meM jAne ko kyoM kaheMge ? unheM laga rahA thA ki merA mitra bhI mokSa ke mArga meM mere sAtha cale / mAnoM ve mana hI mana apane mitra se kaha rahe hoM-- he mitra ! cala..... mere sAtha mokSa meM, chor3a parabhAva ko.... jhUla Ananda meN| hameM jAnA hai mokSa meM..... sukha ke dhAma meM, cala mere bhAI.... aba tU maiM sAtha meM / / ahA ! mAno apane pIche-pIche calane vAle ko mokSa meM hI le 'jA rahe hoM- aisI parama nispRhatA se muni to Age hI cala rahe the| puSpaDAla bhI zarma ke mAre unake pIche-pIche cala rahA thA / anta meM ve AcArya mahArAja ke pAsa A pahu~ce / vAriSeNa muni ne unase kahA "prabho ! yaha merA pUrva kA mitra hai aura saMsAra se virakta hokara Apake pAsa dIkSA lene AyA hai| " AcArya mahArAja ne use nikaTa bhavya jAna kara dIkSA de dii| ahA, saccA mitra to vahI hai, jo jIva ko bhava - samudra se bcaaye| aba, mitra ke anugraha vaza puSpaDAla bhI muni ho gaye the aura bAhara meM muni ke yogya kriyA karane laga gaye the, parantu unakA citta abhI saMsAra se chUTA nahIM thA / bhAva - munipanA abhI unheM huA nahIM thA / pratyeka Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/42 kriyA karate samaya unheM apane ghara kI yAda AtI thI, sAmAyika karate samaya unheM bArambAra patni kA smaraNa hotA rahatA thA / . vAriSeNa muni unake mana ko sthira karane ke lie unake sAtha meM hI raha kara unheM bArambAra uttama jJAna-vairAgya kA upadeza dete the, parantu abhI unakA manaM dharma meM sthira huA nahIM thA / aisA karate-karate bAraha varSa bIta gaye / ekabAra ve donoM muni bhagavAna mahAvIra ke samavazaraNa meM baiThe the / vahA~ indra prabhu kI stuti karate hue kahate haiM - "he nAtha ! yaha rAjabhUmi anAtha hokara Apa ke viraha meM ro rahI hai aura usake A~sU nadI ke rUpa meM baha rahe haiN|" . ahA ! indra ne to bhagavAna ke vairAgya kI stuti kI, parantu jisakA citta abhI vairAgya meM pUrI taraha lagA nahIM thA- aise puSpaDAla muni ko to yaha bAta suna kara aisA lagA- "are ! merI patnI bhI isa bhUmi kI taraha bAraha varSa se mere binA ro rahI hogI. aura duHkhI ho rahI hogI / maiMne bAraha varSa se usakA mu~ha taka dekhA nahIM, mujhe bhI usake binA caina par3atA nahIM / isalie aba to cala kara usase bAta kara AyeMge / thor3e samaya usake sAtha raha kara bAda meM phira se dIkSA le leNge|" -aisA vicAra karake puSpaDAla to kisI ko kahe binA hI ghara kI tarapha jAne lage / vAriSeNa muni unakI ceSTA samajha gye| unake hRdaya meM mitra ke prati dharma-vAtsalya jAgA aura kisI bhI taraha unako dharma meM sthira karanA cAhiye- aisA vicAra karake unake sAtha calane lage aura pahale rAjamahala kI ora gye| pUrva mitra sahita muni bane rAjakumAra ko mahala kI tarapha Ate hue dekha kara celanA rAnI ko Azcarya huA are, kyA vAriSeNa munidazA kA pAlana nahIM kara sake, isalie lauTakara A rahe haiM ? * -aisA unheM sandeha huA / unakI parIkSA ke lie unhoMne eka lakar3e. . kA Asana aura dUsarA sone kA Asana rakha diyA, parantu vairAgI vAriSeNa .. muni to vairAgya pUrvaka lakar3e ke Asana para hI baiThe, aura isase catura Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/43 celanAdevI samajha gaI ki rAjakumAra kA mana to vairAgya meM dRr3ha hai, ata: unake Agamana meM dUsarA hI koI hetu honA cAhiye / vAriSeNa muni ke Ate hI unake gRhasthAzrama kI battIsa rAniyA~ bhI darzana ke lie AIM / rAjamahala ke adbhuta vaibhava ko aura atyanta sundara 32 rUpa-yauvanAoM ko dekha kara puSpaDAla ko Azcarya huA, ve mana hI mana meM socane lage - "are ! aisA rAjavaibhava aura aisI rUpavatI 32 rAniyA~ hone para bhI yaha rAjakumAra unake sAmane bhI nahIM jAtA, unako chor3ane ke bAda unheM yAda bhI nahIM karatA aura AtmA ko hI sAdhane meM yaha apanA citta lagAye rakhatA hai / vAha, dhanya hai yaha ! aura maiM to eka sAdhAraNa strI kA moha bhI mana se chor3a nahIM sakA / are re, bAraha varSa kA merA sAdhupanA bekAra calA gayA / " taba vAriSeNa muni ne puSpaDAla se kahA - "he mitra ! aba bhI yadi tumheM saMsAra kA moha ho to tuma yahIM raha jAo ! isa sAre vaibhava ko bhogo ! anAdi kAla se jisa saMsAra ke bhogane para bhI tRpti nahIM huI, aba bhI tuma use bhoganA cAhate ho to lo, yaha saba tuma bhogo !" LALI vAriSeNa kI bAta suna kara puSpaDAla muni atyanta zarmindA huye, unakI A~kheM khula gaIM, unakA AtmA jAga uThA / rAjamAtA celanA bhI aba saba kucha samajha gaI aura dharma meM sthira karane ke lie unhoMne puSpaDAla se kahA- "aho munirAja ! Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8 -8/44 AtmA ke dharma ko sAdhane kA aisA avasara bArambAra nahIM milatA / isalie apanA citta mokSamArga meM lagAo / yaha saMsAra to anantabAra bhoga cuke ho, usameM kiMcit bhI sukha nahIM hai..... isalie usase mamatva chor3a kara munidharma meM apanA citta sthira karo / " vAriSeNa munirAja ne. bhI jJAna-vairAgya kA bahuta upadeza diyA...... "he mitra, aba tuma apane citta ko AtmA kI ArAdhanA meM sthira karo aura mere sAtha mokSamArga meM calo / " taba puSpaDAla ne sacce hRdaya se kahA- "prabho ! Apane mujhe jinadharma se patita hone se bacA liyA hai aura saccA upadeza dekara. mujhe mokSamArga meM sthira kiyA hai | sacce mitra Apa hI ho / Apane . dharma meM merA sthitikaraNa karake mahAna upakAra kiyA hai / aba merA mana saMsAra se aura ina bhogoM se saca meM udAsIna ho gayA hai aura AtmA ke ratnatraya dharma kI ArAdhanA meM sthira ho gayA hai / svapna meM bhI aba isa saMsAra kI icchA nahIM rahI, aba to maiM bhI ApakI taraha antara meM lIna hokara AtmA ke caitanya- vaibhava ko sAghU~gA / " isa prakAra pazcAtApa karake puSpaDAla phira se munidharma meM sthira ho gaye aura donoM munivara vana kI tarapha cala diye / [ vAriSeNa munirAja kI yaha kahAnI hameM yaha sikhAtI hai ki koI bhI sAdharmI dharmAtmA kadAcit zithila hokara dharmamArga se DigatA ho to usakA tiraskAra nahIM karanA, apitu prIti pUrvaka use dharmamArga meM sthira karanA cAhiye / usakI sarva prakAra se sahAyatA karake, dharma meM utsAha bar3hA kara, jainadharma ko parama mahimA samajhA kara vairAgyapUrNa sambodhana se kisI bhI prakAra se - dharma meM sthira karanA cAhiye / usI prakAra svayaM apane AtmA ko bhI dharma meM sthira karake, cAhe jitanI bhI pratikUlatA ho, phira bhI dharma se thor3A bhI DiganA nahIM caahiye| sthitikaraNa aMga ke dhAraka samyagdRSTi dharmAtmA sva yA para ko sanmArga se zithila hotA jAnakara usakA sthitikaraNa karate haiN| ratnatraya kI sAdhanA meM apane AtmA ko yA para ke AtmA ko sthira karanA hI vAstava meM samyaktva kA sthitikaraNa aMga hai / ] Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtsalya aMga meM prasiddha munizrI viSNukumAra kI kahAnI kapaTarahita ho zreSTha bhAva se, yathAyogya Adara stkaar| karanA apane sadharmiyoM kA, saptamAMga 'vAtsalya' vicaar| ise pAla kara pAI prasiddhi , munivara zrIyuta 'vissnnukumaar'| jinakA yaza zAstroM ke bhItara, gAyA nirmala aprmpaar|| lAkhoM varSa pahale bhagavAna zrI munisuvrata tIrthaMkara ke samaya kI yaha kahAnI hai / ujjaina nagarI meM usa samaya rAjA zrIvarmA rAjya karatA thA, unake bali ityAdi cAra mantrI the / ve nAstika the, unheM sacce dharma kI zraddhA nahIM thii| eka bAra usa ujjaina nagarI meM sAta sau muniyoM ke saMgha sahita AcArya zrI akampana kA Agamana huaa| sabhI nagarajana harSa se munivaroM ke darzana karane gaye / rAjA kI bhI unake darzana karane kI icchA huI aura unhoMne mantriyoM ko bhI sAtha meM calane ko kahA / yadyapi ina bali Adi mithyAdRSTi mantriyoM kI to jaina muniyoM para zraddhA nahIM thI, phira bhI rAjA kI AjJA se ve bhI sAtha meM cale / rAjA ne munivaroM ko vandana kiyA, parantu jJAna-dhyAna meM tallIna munivara to mauna hI the / una muniyoM kI aisI zAnti aura nispRhatA dekha kara rAjA bahuta prabhAvita huA, parantu mantrI duSTa bhAva se kahane lage- . "mahArAja ! ina jaina muniyoM ko koI jJAna nahIM hai, isalie ye mauna rahane kA DhoMga kara rahe haiM, kyoMki 'maunaM mUrkhasya lakSaNam' / " . isa prakAra nindA karate hue ve vApasa jA rahe the aura usI samaya zrI zrutasAgara nAma ke muni sAmane se A rahe the / unhoMne mantriyoM kI bAta sunalI, unheM munisaMgha kI nindA sahana nahIM huI / isalie unhoMne una mantriyoM ke sAtha vAda-vivAda kiyA / ratnatraya dhAraka zrutasAgara munirAja ne anekAnta siddhAnta ke nyAya se mantriyoM kI kuyuktiyoM kA . Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/46 khaNDana karake unheM cupa kara diyA / dUsaroM ke mauna kI khillI ur3Ane vAle khuda mauna kI sAdhanA karane lage / isa prakAra rAjA kI upasthiti meM hAra jAne se mantriyoM ko apanA apamAna lagA / apamAna se krodhita hokara ve pApI mantrI rAtri meM munirAja ko mArane ke lie gaye / ' aura unhoMne dhyAna meM khar3e munirAja ke Upara talavAra uThA kara jaise hI unheM mArane kA prayatna kiyA, vaise hI akasmAt unakA hAtha'. khar3A hI raha gayA / kudarata aisI hiMsA dekha nahIM skii| talavAra uThAye hue hAtha vaise ke vaise hI kIlita ho gaye aura unake paira bhI jamIna ke sAtha hI cipaka gaye / subaha hone para logoM ne yaha dRzya dekhA aura rAjA ko cAroM hI mantriyoM kI duSTatA kI khabara milI / taba rAjA ne unako gadhe para baiThA kara nagara ke bAhara nikAla diyA / yuddha kalA meM kuzala aise ve bali Adi mantrI bhaTakate-bhaTakate hastinApura nagarI pahu~ce aura vahA~ rAja darabAra meM mantrI bana kara rahane lage / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/47 hastinApura bhagavAna zAntinAtha, kunthunAtha aura aranAtha - ina tIna tIrthaMkaroM kI janmabhUmi hai| yaha kahAnI jisa samaya ghaTI, usa samaya hastinApura meM rAjA padmarAya rAjya karate the| unake eka bhAI muni ho gaye the - unakA nAma thA vissnnukumaar| ve AtmA ke jJAna-dhyAna meM magna rhte| unheM kucha labdhiyA~ bhI pragaTa huI thI, parantu unakA una para dhyAna nahIM thaa| unakA dhyAna to AtmA kI kevalajJAna labdhi sAdhane ke Upara thaa| ... siMhastha nAma kA eka rAjA thA, isa hastinApura ke rAjA kA zatru thA aura unheM bArambAra parezAna karatA rahatA thaa| padmarAya use abhI taka jIta nahIM sakA thaa| anta meM bali mantrI kI yukti se padmarAya ne use jIta liyaa| isalie khuza hokara rAjA ne bali ko mu~ha mA~gA varadAna mA~gane ko kahA, parantu bali mantrI ne kahA - "he rAjan jaba AvazyakatA par3egI, taba yaha varadAna mA~ga luuNgaa|" idhara akampana Adi sAta sau muni bhI deza-videza vihAra karate hue bhavyajIvoM ko vItarAga dharma samajhAte hue hastinApura nagarI phuNce| vahA~ akampana ityAdi munivaroM ko dekha kara bali mantrI bhaya se kA~pa utthaa| usako Dara lagA ki ina muniyoM ke kAraNa hamArA ujjaina kA pApa agara pragaTa ho gayA to yahA~ kA rAjA bhI hamArA apamAna karake hameM yahA~ se nikAla degaa| krodhita hokara apane vaira kA badalA lene ke lie ve cAroM mantrI vicAra karane lge| anta meM una pApiyoM ne sabhI muniyoM ko jAna se mArane kI eka duSTa yojanA bnaaii| rAjA se jo vacana mA~ganA bAkI thA, vaha unhoMne mA~ga liyaa| unhoMne kahA - "mahArAja, hameM eka bahuta bar3A yajJa karanA hai, isalie sAta dina ke lie Apa rAjya hameM saupa deN|" apane vacana kA pAlana karake rAjA ne unheM sAta dinoM ke liye rAjya sauMpa diyA aura svayaM rAjamahala meM jAkara rahane lge| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/48 basa, rAjya hAtha meM Ate hI una duSTa mantriyoM ne 'narabali yajJa' karane kI ghoSaNA kI...... aura jahA~ munivara virAje the, vahA~ cAroM ora se hiMsA ke lie pazu aura durgandhita haDDiyA~, mAMsa, camar3I tathA lakar3I ke Dhera lagA diye aura unheM sulagAne ke lie bar3I Aga jalA dI / muniyoM ke cAroM ora agni kI jvAlA bhar3akI / munivaroM para ghora upasarga huA / lekina ye to the mokSa ke sAdhaka vItarAgI muni bhagavanta ! agni kI jvAlA ke bIca meM bhI ve munirAja to zAnti se AtmA ke vItarAgI amRtarasa kA pAna karate rahe / bAhara meM bhale agni bhar3akI, parantu apane . antara meM unhoMne krodhAgni jarA bhI bhar3akane nahIM dI / agni kI jvAlAyeM dhIre-dhIre bar3hane lagI....... logoM meM cAroM ora hAhAkAra maca gayA / hastinApura ke jaina saMgha ko apAra cintA hone lgii| munivaroM kA upasarga jaba taka dUra nahIM hogA, taba taka sabhI zrAvakoM ne khAnA-pInA tyAga diyA / . are, mokSa ko sAdhane vAle sAta sau muniyoM ke Upara aisA ghora upasarga dekhakara bhUmi bhI mAno phaTa gaI.... AkAza meM zravaNa nakSatra mAno kA~pa rahA ho / yaha saba eka kSullakajI ne dekhA aura unake muMha se cItkAra nikalI / AcArya mahArAja ne bhI nimitta-jJAna se jAna kara kahA- "are ! vahA~ hastinApura meM sAta sau muniyoM ke saMgha ke Upara bali rAjA ghora upasarga kara rahA hai aura una munivaroM kA jIvana saMkaTa meM hai / " / kSullakajI ne pUchA- "prabho, inako bacAne kA koI upAya hai ?" . AcArya ne kahA-"hA~, viSNukumAra muni unakA upasarga dUra kara sakate haiM, kyoMki unheM aisI vikriyA labdhi (Rddhi) pragaTa huI hai, jisase ve apane zarIra kA AkAra jitanA choTA yA bar3A karanA cAheM, utanA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/49 .. kara sakate haiM, parantu ve to apanI Atma-sAdhanA meM aise lIna haiM ki unheM apanI labdhi kI bhI khabara nahIM aura muniyoM ke Upara Aye hue upasarga kI bhI khabara nahIM / " .... yaha suna kara kSullakajI ke mana meM upasarga dUra karane hetu viSNukumAra munijI kI sahAyatA lene kI bAta AI / AcArya zrI kI AjJA lekara ve kSullakajI turanta hI viSNukumAra muni ke pAsa Aye aura unheM sampUrNa vRttAnta batA kara prArthanA kI- "he nAtha ! Apa vikriyA labdhi se yaha upasarga turanta dUra kareM / ' yaha bAta sunate viSNukumAra muni ke antaraMga meM sAta sau muniyoM ke prati parama vAtsalya umar3a AyA / vikriyA labdhi ko prAmANika karane ke lie unhoMne apanA hAtha lambA kiyA to mAnuSottara parvata praryanta sampUrNa manuSya loka meM vaha lambA ho gayA / ve turanta hastinApura A pahu~ce aura apane bhAI ko- jo hastinApura ke rAjA the, unase kahA"are bhAI ! tere rAjya meM yaha kaisA anartha ?" padmarAya ne kahA-"prabho ! maiM lAcAra hU~, abhI rAjasattA mere hAtha meM nahIM hai|" unase sampUrNa bAta jAna kara viSNukumAra muni ne sAta sau muniyoM kI rakSA hetu apanA munipanA thor3I dera ke lie chor3a kara, eka baune brAhmaNa paNDita kA rUpa dhAraNa kiyA aura bali rAjA ke pAsa Akara atyanta madhura svara meM uttamottama zloka bolane lge| bali rAjA usa vAmana paNDita kA divya rUpa dekhakara aura madhura vANI suna kara mugdha ho gayA / "Apane padhAra kara yajJa kI zobhA bddh'aaii|" - aisA kaha kara bali rAjA ne paNDita kA sammAna kiyA aura icchita vara mA~gane ko kahA / .. aho, ayAcaka munirAja ! jagata ke nAtha !!..... ve Aja svayaM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/50 sAta sau muniyoM kI rakSA karane ke lie yAcaka bane ! aisA hai dharma vAtsalya !! ..mUrkha rAjA ko kahA~ mAlUma thA ki jinheM maiM yAcanA karane ke lie kaha rahA hU~ , ve hI hamAre arthAt dharma ke dAtAra haiM aura hiMsA ke ghora pApa se merA uddhAra karane vAle haiN| una brAhmaNa veSa dhArI viSNukumAra muni ne rAjA se vacana lekara tIna paga jamIna mA~gI / rAjA ne khuzI se vaha jamIna nApa kara lene ko kahA / . basa ho gayA viSNukumAra kA kAma / viSNukumAra ne virATa rUpa dhAraNa kiyA / viSNukumAra kA yaha virATa rUpa dekha kara rAjA to cakita ho gayA / use samajha hI nahIM A rahA thA ki yaha kyA ho rahA hai| virATa svarUpa viSNukumAra ne eka paga sumeru parvata para rakhA aura dUsarA mAnuSottara parvata para rakha kara balirAjA se kahA - "bola, aba tIsarA paga kahA~ rakhU ? tIsarA paga rakhane kI jagaha de, nahIM to tere sira para paga rakha kara tujhe pAtAla meM utAra dUMgA / " - munirAja kI aisI vikriyA hone se cAroM ora khalabalI maca gaI, sampUrNa brahmANDa mAnoM kA~pa uThA / devoM aura manuSyoM ne Akara zrI viSNukumAra kI stuti kI aura vikriyA sameTane ke lie prArthanA kI / bali rAjA Adi cAroM viSNukumArajI munirAja ke pairoM meM girakara gir3agir3Ane lage "prabho ! kSamA karo ! hamane Apako pahacAnA nahIM / " . zrI viSNukumAra ne kSamAbhAva pUrvaka unheM ahiMsA dharma kA svarUpa samajhAyA tathA jaina muniyoM kI vItarAgI kSamA batA kara usakI mahimA samajhAyI aura AtmA ke hita kA parama upadeza diyA / use sunakara unakA hRdaya parivartana huA aura apane pApa kI kSamA mA~ga kara unhoMne AtmA ke hita kA mArga aMgIkAra kiyA / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/51 ahA ! viSNukumAra kI vikriyAlabdhi bali Adi kI dharma-prApti kA kAraNa bana gaI / una jIvoM kA pariNAma eka kSaNa meM palaTa gyaa| "are, aise zAnta vItarAgI muniyoM ke Upara hamane itanA ghora upasarga kiyA / dhikkAra hai hameM"- aise pazcAtApa pUrvaka unhoMne jainadharma dhAraNa kiyA / isa prakAra viSNukumAra ne bali Adi kA uddhAra kiyA aura sAta sau muniyoM kI rakSA kI / - cAroM ora jainadharma kI jaya-jayakAra gUMja uThI / tatkAla hiMsaka yajJa banda ho gayA aura munivaroM kA upasarga dUra huA / hajAroM zrAvaka parama bhakti se sAta sau munivaroM kI vaiyAvRtya karane lage, viSNukumAra ne svayaM vahA~ jAkara munivaroM kA vaiyAvRtya kiyA aura munivaroM ne bhI viSNukumAra ke vAtsalya kI prazaMsA kI / vAtsalya kA yaha dRzya adbhuta thA / bali Adi mantriyoM ne muniyoM ke pAsa jAkara kSamA mA~gI aura bhakti se unakI sevA kI / ___ upasarga dUra hone para munisaMgha AhAra ke lie hastinApura nagarI meM pahu~cA / hajAroM zrAvakoM ne atizaya bhakti pUrvaka muniyoM ko AhAradAna diyA, usake bAda una zrAvakoM ne svayaM bhojana kiyA / dekho, zrAvakoM kA bhI kitanA dharma prema ! dhanya haiM ve zrAvaka!...... aura dhanya haiM ve sAdhu!! jisa dina yaha ghaTanA ghaTI, usa dina zrAvaNa sudI pUrNimA kA dina thA / viSNukumAra dvArA mahAna vAtsalya pUrvaka sAta sau muniyoM kI tathA dharma kI rakSA huI, ata: vaha dina rakSA parva ke nAma se prasiddha huaa| yaha parva rakSAbandhana ke nAma se Aja bhI manAyA jAtA hai / . muniyoM para AyA upasarga dUra hone para viSNukumAra ne vAmana paNDita kA veSa chor3akara phira se muni-dIkSA lekara munidharma dhAraNa kiyA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/52 aura dhyAna se apane AtmA ko zuddha ratnatraya dharma ke sAtha abheda karake aisA vAtsalya pragaTa kiyA ki unhoMne alpakAla meM hI kevalajJAna pragaTa karake mokSa pAyA / [ zrI viSNukumAra munirAja kI yaha kahAnI hameM yaha sikhAtI hai ki dharmAtmA sAdharmI janoM ko apanA samajha kara unake prati atyanta prIti pUrvaka vAtsalya rakhanA cAhiye, unake prati Adara-sammAna pUrvaka hara prakAra kI madada karanI cAhiye aura unake Upara koI saMkaTa Aye to apanI sampUrNa zakti se usakA nivAraNa karanA cAhiye / isa prakAra dharmAtmA ke prati atyanta prIti sahita AcaraNa karanA cAhiye / jise dharma kI prIti hotI hai, use dharmAtmA ke prati prIti hotI hai| sacce AtmArthI samyagdRSTi anya dharmAtmA ke Upara Aye saMkaTa ko dekha nahIM sakate / saMsArI jIvoM ko jaisI prIti apane strI- putra -dhanAdi meM hotI hai, vaisI prIti dharma, dharmAtmA evaM dharmAyatanoM meM honA hI 'dharma vAtsalya' hai / aisA yathArtha dharma vAtsalya samyagdRSTi jIvoM ke hI hotA hai| munirAja viSNukumAra kI bhI isI kAraNa prazaMsA kI gaI hai / zrAvaNa kI pUrNimA ke dina bali Adi kA bandhana aura dharma kI rakSA huI, isalie usI dina se yaha parva 'rakSAbandhana' ke nAma se cala pdd'aa| vAstava meM karmoM se na ba~dha kara svarUpa kI rakSA karanA hI saccA 'rakSA bandhana' hai / ] citta koI jamIna nahIM, jise bala se, vaibhava se, puNyapratApa se jIta liyA jaaye| citta ko jIta lene vAloM ko chaha khaNDoM kI nahIM akhaNDa AtmA kI prApti hotI hai| akhaNDa AtmA kI upalabdhi hI jIvana kI sArthakatA hai| - Apa kucha bhI kaho, pRSTha 32 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8) prabhAvanA aMga meM prasiddha munizrI vajrakumAra kI kahAnI jaise hove vaise bhAI, dUra haTA jaga kA ajnyaan| kara prakAza, karade vinAza tama, phailAde zuci saccA jnyaan|| tana-mana-dhana sarvasva bhale hI, terA isameM laga jaave| 'vajrakumAra' munIndra sadRza tU, taba 'prabhAvanA' kara paave|| ahichatrapura rAjya meM somadatta nAmaka eka mantrI thA / usakI garbhavatI patni ko Ama khAne kI icchA huI / usa samaya Ama pakane kA mausama nahIM thA, phira bhI mantrI ne vana meM jAkara Ama DhU~DhA to eka per3a para eka sundara Ama jhUlatA huA dikhAI diyA, use bar3A Azcarya huA / usa per3a ke nIce eka vItarAgI munirAja dhyAnastha baiThe the / zAyada, unhIM ke prabhAva se usa per3a para Ama paka gayA thA / mantrI ne bhakti pUrvaka namaskAra karake muni mahArAja ke sAmane vinaya pUrvaka hAtha jor3a kara nivedana kiyA / taba muni mahArAja ne usa mantrI ko nikaTabhavya jAna kara dharma kA svarUpa samajhAyA / usI samaya atyanta vairAgyapUrNa upadeza sunakara mantrI dIkSA lekara muni ho gaye aura vana meM jAkara Atma sAdhanA karane lage / usa somadatta mantrI kI patni ne yajJadatta nAmaka putra ko janma diyaa| vaha putra ko lekara munirAja (somadatta) ke pAsa AI, parantu saMsAra se virakta muni mahArAja ne usase milane se iMkAra kara diyA / isase krodhita hokara vaha strI bolI- "agara sAdhu honA thA to mujhase zAdI kyoM kI? merA jIvana kyoM bigAr3A? aba isa putra kA pAlana-poSaNa kauna karegA?" . Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/54 aisA kahakara usa bAlaka ko vahI chor3akara vaha calI gii| isa bAlaka kA nAma thA vajrakumAra, kyoMki usake hAtha para vajra kA cihna thaa| FUTURAMPAR "eccc Eki basa, usI samaya divAkara nAma ke eka vidyAdhara rAjA tIrthayAtrA karane nikale the| jaba muni mahArAja ko vandana karake jAne lage to unhoMne gufA ke bAhara hI eka atyanta tejasvI bAlaka ko par3A huA dekhaa| vidyAdhara rAjA kI rAnI ne usa bAlaka ko ekadama uThA liyA aura bar3e pyAra se use ve apane sAtha le gye| usa vajrakumAra bAlaka kA putra jaisA pAlana-poSaNa vidyAdhara rAjA ke yahA~ hone lgaa| bhAgyavAna jIvoM ko koI na koI nimitta avazya hI mila jAtA hai| vajrakumAra ke yuvA hone para vanavegA nAmaka atyanta sundara vidyAdhara kanyA ke sAtha usakI zAdI huii| apane bala para usane aneka rAjAoM ko jIta liyA / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/55 kucha samaya pazcAt vidyAdhara divAkara rAjA kI patni ko svayaM kA putra huaa| "apane isa putra ko rAjya mile" - aisI icchA se usa strI ko vajrakumAra ke prati dveSa hone lgaa| eka bAra to vaha yahA~ taka kaha gaI - "are yaha kisakA putra hai ? jo yahA~ Akara hameM parezAna kara rahA hai|" ____ isa bAta ko sunate hI vajrakumAra kA mana udAsa ho gyaa| use jJAta huA ki usake mAtA-pitA koI aura haiN| taba vidyAdhara se usane sampUrNa hakIkata jAna lI, taba use mAlUma huA ki usake pitA dIkSA lekara muni ho gaye haiN| turanta hI vaha vimAna meM baiTha kara una munirAja kI khoja meM nikala pdd'aa| ___eka dina jaba vajrakumAra kA vimAna eka parvata ke Upara se jA rahA thA to vahA~ usane parvata kI cATI para eka munirAja ko dhyAna-sAdhanA karate hue dekhaa| usane apanA vimAna vahA~ utArA to dekhatA hai ki ve somadatta munirAja hI haiN| dhyAna meM varAjamAna somadatta munirAja ko dekha kara vaha bahuta prasanna huaa| isa vicitra duHkhamaya saMsAra ke prati use vairAgya huaa| usake mana meM vicAra AyA ki apane pitA se vArasA - hakka meM muni dIkSA mA~ganI caahiye| ____ vajrakumAra ne parama bhakti se munirAja ko vandana kiyA aura kahA - "he pUjya deva maiM isa duHkharUpa saMsAra se ghabarAyA huuN| maiM jAna gayA hU~ ki isa saMsAra meM AtmA ke alAvA kucha bhI acchA nahIM hai| maiM sacce sukha kI prApti karanA cAhatA hU~, isalie Apa mujhe muni-dIkSA diijiye|" somadatta muni ne usakI parIkSA karane ke pahale to use dIkSA na lene ke lie bahuta samajhAyA, parantu vajrakumAra ne apanA dRr3ha zAkhA nizcaya kiyA thA, use dekhakara aura use nikaTabhavya jAnakara munirAja ne use muni-dIkSA de dii| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/56 nirgrantha vItarAgI sAdhu bana kara ve AtmA ke jJAna-dhyAna meM rahane lage / dharma kI prabhAvanA karate hue ve deza-videza meM vihAra karane nikle| eka bAra unake pratApa se mathurA nagarI meM dharma prabhAvanA kA eka anokhA prasaMga banA / [vahA~ kyA huA? yaha jAnane ke lie apanI kahAnI ko mathurA nagarI meM le jAnA cAhiye / ] mathurA nagarI meM eka garIba anAtha lar3akI jUThana khAkara peTa bharatI thI, use dekha kara eka avadhijJAnI muni bole- "dekho, karma kI / vicitratA! yaha lar3akI kucha varSoM pazcAt rAjA kI paTarAnI bnegii|" muni kI yaha bAta eka bauddha bhikSuka ne sunI aura ve use apane ' maTha meM le gaye / isa lar3akI kA nAma buddhadAsI rakha kara vahIM usakA lAlana-pAlana hone lagA, use bauddha dharma ke saMskAra mile / Age cala kara jaba vaha yuvA huI, taba usakA atyanta sundara rUpa dekhakara rAjA mohita ho gayA aura usane usase zAdI karane kI mA~ga kI, parantu isa rAjA kI urmilA nAma kI rAnI thI, jo jinadharma kA pAlana karatI thii| taba maTha ke logoM ne kahA- "rAjA svayaM bauddha dharma svIkAra kareM aura buddhadAsI ko paTarAnI banAyeM / isa zarta para hI hama zAdI karane kI svIkRti deMge / " kAmAndha rAjA ne binA soce-samajhe hI yaha bAta svIkAra kara lii| are ! dhikkAra ho ina paMcendriyoM ke viSayoM ko / kAmAndha jIva sacce dharma se bhI bhraSTa ho jAte haiM / pazcAt eka dina buddhadAsI rAjA kI paTarAnI bana gaI / vaha bauddha dharma kA bahuta pracAra karane lagI / .. idhara urmilA rAnI jinadharma kI parama bhakta thI / usane hara sAla kI taraha isa sAla bhI aSTAhnikA parva meM jinendra bhagavAna kI bahuta Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/57 bar3I adbhuta zobhAyAtrA nikAlane kI taiyArI kI, parantu buddhadAsI ko yaha sahana nahIM huA / usane rAjA se kaha kara rathayAtrA sthagita karavA dI aura bauddhoM kI rathayAtrA pahale nikalavAne ko kahA / are, jinadharma kI parama mahimA kI ise kaise khabara ho ? gAya kA dUdha aura Aka kA dUdha- isakA antara madahoza vyakti kaise jAna sakatA hai ? jinendra bhagavAna kI rathayAtrA meM vighna hone se urmilA rAnI ko bahuta duHkha huA aura rathayAtrA nahIM nikalane se usane anazana vrata dhAraNa karake vana meM jAkara somadatta tathA vajrakumAra muniyoM ke sAnnidhya meM zaraNa lI / usane munivaroM se prArthanA kI ki ve jainadharma para Aye hue isa saMkaTa kA nivAraNa kareM / rAnI kI bAta suna kara vajrakumAra munirAja ke antara meM dharmaprabhAvanA kA bhAva ullasita huA / isI samaya vidyAdhara rAjA divAkara apane vidyAdharoM sahita vahA~ muniyoM ke darzana-vandana karane Aye / vajrakumAra muni ne kahA-"rAjan, Apa jainadharma ke parama bhakta haiM aura dharma ke Upara mathurA nagarI meM saMkaTa AyA hai, vaha dUra karane meM Apa samartha haiM / dharmAtmAoM ko dharma kI prabhAvanA kA utsAha hotA hai, tana se, mana se, dhana se, zAstra se, jJAna se, vidyA se, sarva prakAra se ve jinadharma kI vRddhi karate haiM aura dharmAtmAoM kA kaSTa nivAraNa karate haiM / " divAkara rAjA ko dharma kA prema to thA hI, munirAja ke upadeza se use aura bhI preraNA milI / munirAja ko namaskAra karake turanta hI urmilA rAnI ke sAtha sabhI vidyAdhara mathurA nagarI A pahu~ce / unhoMne bar3e joroM kI taiyArI ke sAtha bar3I dhUmadhAma se jinendra bhagavAna kI zobhAyAtrA nikAlI / . hajAroM vidyAdharoM ke prabhAva ko dekhakara rAjA aura buddhadAsI bhI Azcarya cakita ho gaye aura jinadharma se prabhAvita hokara Ananda pUrvaka unhoMne jainadharma svIkAra karake apanA kalyANa kiyA tathA satya Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/58 dharma kI preraNA ke lie urmilA rAnI kA upakAra mAnA / / SAR CALE IM AN TUV. urmilA rAnI ne unheM jinadharma ke vItarAgI deva-guru kI apAra mahimA samajhAyI / mathurA nagarI ke hajAroM jIva bhI aisI mahAna dharma prabhAvanA dekha kara Anandita hue aura bahumAna pUrvaka jinadharma kI upAsanA karane lage / isa prakAra vajrakumAra muni aura urmilA rAnI dvArA jinadharma kI mahAna prabhAvanA huI / 1 [vajrakumAra munirAja kI yaha kahAnI hameM jinadharma kI sevA aura atyanta mahimA pUrvaka usakI prabhAvanA karane kI zikSA detI hai / hameM bhI sarva prakAra, tana-mana-dhana se, jJAna se, zraddhA se, dharma para Aye hue saMkaTa kA nivAraNa karake, dharma kI mahimA prasiddha karanA cAhiye / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sakalakIrti zrAvakAcAra : adhyAya 11 samyaktva-mahimA he vatsa ! tuma parama bhakti se samyaktva ko bhajo ! zrI sakalakIrti zrAvakAcAra ke isa dohana meM samyaktva ke ATha aMgoM kI kahAniyA~ Apane par3hIM / aba usake : gyArahaveM adhyAya meM 108 zlokoM dvArA samyaktva kI parama : mahimA batA kara unakI ArAdhanA karane kI preraNA dI jAtI .: hai, usakA dohana Apa pddh'eN| vItarAga jina-dharma kA sevana chor3a kara mithyA dharma ke sevana se jo mUr3ha jIva Atma-kalyANa kI icchA karatA hai, vaha kaisA hai ? vaha jIvana jIne ke lie jahara khAne vAle vyakti ke samAna mUrkha hotA hai| - buddhimAna alpa kSayopazama jJAna ko pAkara usakA mada nahIM krtaa| are, aMga-pUrva ke mahAna zruta-dhArakoM ke sAmane mere isa alpa jJAna kI kyA tulanA hai ? - are, kSaNabhara meM naSTa hone vAle isa zarIra bala kA abhimAna kyoM? . vicitra adbhuta samyagdarzana-kalA ke sAmane laukika sundara lekhanAdi kalA kA abhimAna karanA azubha hai / . jisa prakAra malina darpaNa meM mu~ha nahIM dikhatA, usI prakAra moha se malina mithyA zraddhA meM AtmA kA saccA rUpa nahIM dikhatA, mukti kA mu~ha usameM nahIM dikhatA / ' jisa prakAra nirmala darpaNa meM manuSya apane rUpa kA avalokana karatA hai, usI prakAra usake samyaktva rUpI nirmala darpaNa meM dharmI jIva mukti kA mu~ha dekhatA hai, apanA saccA rUpa dekhatA hai / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/60 samyagdarzana sahita jIva vizeSa jJAna-vratAdi binA bhI indra tIrthaMkara Adi vibhUti pAte haiM / jJAna - cAritrAdi kA mUla samyagdarzana hai - aisA jinendra bhagavAna ne kahA hai / usake binA jJAna aura cAritra ajJAna aura acAritra haiM, ata: mokSa ke lie nirarthaka haiM / vrata - cAritra ke binA tathA vizeSa jJAna ke binA akelA samyaktva bhI acchA hai, prazaMsanIya hai, parantu mithyAtva rUpI jahara se bhare hue vratadAnAdi acche nahIM haiM / samyaktva binA jIva saca meM pazu samAna hai, janmAndha ke samAna vaha dharma-adharma ko jAnatA nahIM / duHkhoM se bhare hue naraka meM bhI samyaktva sahita jIva zobhAyamAna hotA hai, usake binA jIva deva loka meM bhI nahIM zobhatA, kyoMki naraka kA jIva to sArabhUta samyaktva ke mAhAtmya ke kAraNa vahA~ se nikala kara lokAloka ko prakAzita karane vAlA tIrthaMkara ho sakatA hai / lekina mithyAtva ke kAraNa bhogoM meM tatpara devaloka kA jIva ArtadhyAna se marakara sthAvara yoni meM jAtA hai / tIna kAla yA tIna loka meM samyaktva ke samAna anya koI isa jIva kA hitakArI nahIM hai / jagata meM, jIva kA samyaktva hI eka parama hitakArI hai / samyaktva ke alAvA dUsarA koI jIva kA mitra nahIM, dUsarA koI dharma nahIM, dUsarA koI sAra nahIM, dUsarA koI hita nahIM, dUsarA koI mAtApitAdi svajana nahIM yA dUsarA koI sukha nahIM / mitra-dharma-sAra-hitasvajana - sukha - ye sabhI samyaktva meM samA jAte haiM / samyaktva se alaMkRta aspRzya manuSya bhI devoM jaisA pUjya hai, parantu samyaktva ke binA jIva tyAgI hone para bhI paga-paga para nindanIya hai / eka bAra samyaktva ko antarmuhUrta mAtra ke lie grahaNa karake Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/61 jIva kadAcit use chor3a de to bhI alpa kAla meM avazya (phira se samyaktvAdi grahaNa karake) mukti pAtA hai / jisa bhavya jIva ko samyaktva hotA hai, usake hAtha meM cintAmaNi hotA hai, usake ghara meM kalpavRkSa aura kAmadhenu hote haiM / . isa loka meM nidhAna ke samAna jaise samyaktva bhavya jIvoM ko sukha-dAtA hai, vaha samyaktva jinhoMne prApta kiyA hai, unakA janma saphala hai| jo jIva hiMsA chor3a kara, vana meM jAkara akele rahate haiM aura ThaMDI-garmI Adi sahana karate haiM; parantu samyagdarzana ke binA haiM, ve to . vana meM khar3e per3a ke samAna hote haiM / samyaktva ke binA jIva dAna-pUjA-vratAdi rUpa kiMcit karate haiM, ve sabhI viphala haiM..... viruddha phala vAle haiM / dRSTihIna jIva aneka vrata-dAnAdi puNya karake, usake phala meM indriya bhogoM ko pAkara pazcAt bhava-araNya meM bhramaNa karate haiN| samyaktva ke bala se jina karmoM kA sahaja meM nAza ho jAtA hai, ve karma samyaktva binA ghora tapazcaraNa se bhI nAza nahIM hote / / samyaktvAdi se vibhUSita gRhasthapanA bhI zreSTha hai, kyoMki vaha vratadAnAdi se saMyukta hai aura bhaviSya meM nirvANa kA kAraNa hai| munivrata sahita, sarva saMga rahita, devoM se pUjya- aisA jinarUpa bhI samyagdarzana binA nahIM zobhatA, vaha to prANa binA sundara zarIra ke samAna hai| darzana rahita jIva kabhI nirvANa ko prApta nahIM hotA / yadi samyaktva se alaMkRta jIva kadAcit cAritrAdi se cyuta ho jAya to bhI phira se cAritra pAkara mokSa pA sakatA hai| jisa prakAra netra-hIna jIva rUpa ko nahIM jAna sakatA, usI prakAra samyaktva-cakSu ke binA andhA jIva deva-guru ko yA guNa-doSoM ko nahIM .. jAnatA / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/62 jisa prakAra prANa binA zarIra ko mRtaka kahA jAtA hai, usI prakAra dRSTi-hIna jIva ko calatA huA mRtaka kahA jAtA hai| . . . samyaktva sahita jIva bhale hI sirpha namaskAra mantra ko jAnatA ho to bhI gautamAdi AcArya use samyagjJAnI kahate haiM aura samyaktva binA jIva gyAraha aMgoM ko jAnatA ho to bhI use ajJAnI kahate haiN| . aho! yaha samyagdarzana hai, vaha jJAna-cAritra kA bIja hai, muktisukha kA dAtAra hai, upamA rahita amUlya hai, isalie he jIva ! tU ise sukha pAne ke lie grahaNa kara / jinhoMne apane samyaktva ratna ko svapna meM bhI malina nahIM kiyA, . ve jIva jagata meM dhanya haiM, pUjya haiM, vandya haiM aura uttama buddhimAnoM se prazaMsanIya haiM / ... dRSTi-ratna sahita jIva jahA~ jAtA hai, vahA~ aneka mahimA yukta aura sarva indriya sukhoM ke bIca rahate hue bhI dharma sahita rahatA hai aura kalyANa paramparA sahita tIna loka ko Azcarya karane vAle dharma cakra se zobhatA hai, ananta mahimA-yukta, darzanIya aura sukha kI khAna- aisI tIrthaMkara vibhUti ko bhI ve uttama dharmAtmA prApta karate haiN| adhika kyA kaheM ? jagata meM jitanA sukha hai, vaha saba utkRSTapane samyagdRSTi ko prApta hotA hai| samyaktva hai, vaha sAra hai, vaha samaya kA sarvasva hai| siddhAnta kA jIvana vahI, vaha mokSagati kA bIja hai| vidhi jAna kara bahumAna se, ArAdhanA samyaktva ko| saba sukkha aise pAegA, Azcarya hogA jagata ko|| vidhi pUrvaka upAsanA karane se prApta huA samyaktva hI samaya kA sarvasva hai- sarva zAstroM kA sAra hai, samasta siddhAnta kA jIvana haiprANa hai aura vahI mokSagati kA bIja hai / zuddha samyaktva ke ArAdhaka dharmAtmA ko mokSa sukha prApta hotA hai, ata: vahA~ svarga kI kyA bAta ? Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/63 niraticAra samyaktva ke dhAraka ko tIna loka meM alabhya kyA hai? jagata meM kucha bhI use alabhya nahIM / samyagdarzana ke pratApa se muniyoM ko aisA mokSa sukhaM milatA hai jo svayaMbhU hai AdhArabhUta aise indriya-viSayoM se jo pAra hai, dehAdi bhAra se jo rahita hai, upamA rahita hai, atyanta sArabhUta hai aura saMsAra-sAgara se pAra hai, roga-janma-zaMkA-bAdhA Adi usameM nahIM haiM / aho, yaha samyagdarzana sakala sukha kA nidhAna hai, svarga-mokSa kA dvAra hai, naraka gRha ko banda karane vAlA daravAjA hai, karma rUpI hAthI kA nAza karane ke lie siMha jaisA hai, durita vana ko chedane vAlI kulhAr3I hai aura samasta sukha kI khAna hai / samasta prakAra ke sandeha se rahita aise samyaktva ko he bhavya ! tU bhaja!! isalie he mitra ! karma rUpI parvata ko cUra-cUra karane ke lie vajrapAta ke samAna, du:kha rUpI dAvAnala ko zAnta karane ke lie ghamAsAna megha ke samAna, sArabhUta aise mokSa sukha ko dene vAlA aura guNoM kA ghara- aisA yaha samyagdarzana hai, use mokSa kI prApti ke lie tU bhaja! , aho ! yaha samyagdarzana mokSa phala ko dene vAlA saccA kalpavRkSa hai, jinavara-vacana kI zraddhA isakA mUla hai, tattva-zraddhA isakA majabUta AdhAra hai, samasta guNoM kI ujjvalatA rUpa jala-siMcana se varddhamAna hai, cAritra usakI zAkhAyeM haiM, sabhI samitiyA~ usake patra-puSpa haiM aura mokSasukha rUpI phala ke lie vaha lAlAyita ho rahA hai / isa prakAra yaha samyagdarzana sarvottama kalpavRkSa hai / aho jIvo ! usakA sevana karo ! isa kalpavRkSa kI mahAna chA~va lene vAlA bhI mahA bhAgyavAna hai| jo aise sarvaguNasampanna ajor3a samyagdarzana ko dhAraNa karate haiM, ve uttama puruSa dhanya haiM, kRtakRtya haiM, ve hI sAra-asAra kA vicAra karane meM catura haiM, pApa zatru kA vidhvaMsa karane vAle haiM aura ve hI sabhI sukha bhoga kara mukti-mahala jAte haiM, tIna loka meM pUjya haiM; ata: he bhavya jIvo! Apa bhI isa samyaktva ko Aja hI dhAraNa karo! Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sakalakIrti zrAvakAcAra : adhyAya 12 se 16 zrAvaka kI dharmasAdhanA (pA~ca aNuvratoM kA udAharaNa sahita varNana) 14 jaina sadgRhastha zrAvaka kA jIvana kaise sundara dhArmika AcaraNa se zobhita hotA hai, usakA yaha varNana hai / usake mUla karttavya rUpa samyaktva kI mahimA tathA usake lie sacce deva-guru-zAstra ke svarUpa kI pahacAna kaise hotI hai ? - yaha batAyA jA cukA hai / aba samyagdarzana hone ke pazcAt zrAvaka ke ahiMsAdi vrata kaise hote haiM ? usakA varNana tathA udAharaNa svarUpa unakI kahAniyA~ bhI Apa yahA~ par3hanA / zrI sakalakIrti zrAvakAcAra (adhyAya 12 se 16) meM se yaha dohana diyA hai / samakita sahita AcAra hI saMsAra meM ika sAra hai| jinane kiyA AcaraNa unako namana sau-sau bAra hai / / unake guNoM ke kathana se guNa-grahaNa karanA caahiye| aru pApiyoM kA hAla suna kara pApa tajanA cAhiye / / samyagdarzana ke bAda zrAvaka ke gyAraha pratimAoM rUpa dharma sthAnoM meM sarvaprathama darzana-pratimA hai / samyaktva sahita jisane aticAra rahita ATha mUlaguNoM ko dhAraNa kiyA hai aura jise sAta vyasanoM kA tyAga hai, use jinendra deva darzana - pratimA yukta dArzanika zrAvaka kahate haiM / : madya - mA~sa- madhu tathA pA~ca udumbara phaloM kA niraticAra tyAgaye aSTa mUlaguNa haiM / aNDA bhI paMcendriya jIva kA mA~sa hI hai / mA~sa ko chor3e binA jo dharma kI icchA karatA hai, vaha mUrkha. jIva AMkha ke binA nATaka dekhane ke icchuka andhe ke samAna hai / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/65 rogAdi dUra karane ke hetu se bhI jo madhu Adi kA upayoga karatA hai, vaha jIva mahApApa se narakAdi durgati meM jAtA hai / prANoM kA tyAga ho jAya to bhale ho jAya tathA cAhe jaisA bhare hue pA~ca udumbara phaloM ! dharma kI prApti ke lie duSkAla hone para bhI asaMkhya trasa jIvoM se kA bhakSaNa karanA ucita nahIM hai / he mitra tU una sabhI kA tyAga kara ! bAraha vratoM ke mUla kAraNa ATha mUlaguNa haiM aura ye bAraha vratoM ke pahale dhAraNa kiye jAte haiM, isalie inheM zrAvaka ke mUlaguNa kahate haiM, ye svargAdi ke bhI kAraNa haiM / dyUta-krIr3A, mA~sa, zarAba, vezyA, zikAra, corI, parastrI-- ina sAtoM kA sevana mahApApa rUpa hai aura ye sAta narakoM ke sAta dvAra haiM, isalie he bhAI ! ina sAta pApa - vyasanoM ko tU sarvathA chor3a de / pApa - rAjA ne apanA rAjya pakkA karane ke lie aura apane zatruoM kA nAza karane ke lie sAta vyasana rUpI senA rakhI hai / ataH "he mumukSu ! tU unheM vaza kara ! tere samyaktva aura jJAna-vairAgya ke bala se unheM nAza kara de| samyaktva rUpI sudarzana cakra aura ATha aMga tathA pA~ca vrata rUpI terI senA se sapta vyasanoM kI senA ko naSTa karake aSTa mUlaguNoM kA dhAraka bana jA / " binA viveka ke zraddhA aMdhI hotI hai| guNa-doSa kA nirNaya karanA viveka kA kAma hai| zraddhA kA svabhAva to samarpaNa kA hai, jisake prati ho gaI, usake prati sarvasva samarpaNa para tula jAtI hai| vivekahIna zraddhA asthAna yA kusthAna meM lage taba to hAni karatI hI hai, yadi susthAna meM bhI lage to bhI lAbha nahIM karatI, kyoMki satya-asatya aura guNa-doSa kA nirNaya karanA usakA kAma nahIM hai| - satya kI khoja, pRSTha 81 1 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA vrata . sarva jIvoM ke prati dayA rUpa ahiMsA ko gaNadhara deva ne vratoM kI jananI kahA hai / pA~coM vrata ahiMsA rUpI mAtA ke hI putra haiM / - ahiMsA mAtA, mAtA ke samAna sarva jIvoM kA hita karane vAlI hai tathA vaha aneka guNoM kI janmabhUmi hai, sukha karane vAlI hai aura sArabhUta sarva guNoM kI dAtAra hai, vaha sukha kI nidhAna aura ratnatraya kI khAna hai| . saddharma rUpI bagIcA khilA kara, usameM svarga-mokSa kA phala lagAne ke lie tathA duHkha-dAha dUra karake, zItala zAnti kI chAyA dene ke lie, isa ahiMsA ko bhagavAna ne uttama megha-varSA ke samAna kahA hai / mukti kI sakhI aisI isa ahiMsA kA munirAja bhI sevana karate haiM / muni tathA zrAvaka sabhI ko sakala vratoM meM ekamAtra isa ahiMsA vrata kA hI upadeza diyA gayA hai, kyoMki ahiMsA kA pAlana karane vAle ke dvArA sabhI vratoM kA pAlana sahaja rUpa se ho jAtA hai / isake binA vrata-tapa Adi eka ke binA zUnya ke samAna haiM / are re ! dayA binA jIva........kisa kAma kA ? - ___ ahiMsA rUpa vItarAga bhAva hI siddhAnta kA sarvasva hai, yahI cAritra kA prANa hai aura dharmavRkSa kA mUla hai / ..kadAcit sarpa ke mukha se amRta nikale aura kadAcit rAtri meM sUrya uge, parantu hiMsA se to kadApi dharma nahIM hotA / "he zrAvakottama ! ahiMsA vrata kA pAlana karane ke lie, tatkAla chanA huA pAnI hI upayoga karanA cAhie / sar3A huA yA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/67 DaMka lagA huA anAja tathA sar3A huA phala upayoga meM nahIM lenA cAhie / zatru yA pazu yA bAlaka Adi ko hAtha yA lakar3I Adi se mAranA nahIM cAhie, kyoMki yaha to krUratA kA kAma hai| mukha se bhI maiM tumheM mAra dUMgA' ityAdi hiMsA ke vacana bolanA nahIM cAhie / apanI sabhI pravRtti jIva-rakSA ke lie prayatna pUrvaka sAvadhAnI se karanI cAhie, jisase apane pariNAma meM kaSAyaM kI utpatti hI nahIM ho aura vrata ke yogya zuddha akaSAya pariNAma banA rahe / are jIva ! tujhe eka tRNa ke kaThora sparza se bhI duHkha hotA hai to dUsare jIvoM para tU zastra kisa prakAra calAtA hai ? tU kaisA nirdayI hai? are nirdayI ! hiMsA kI to jagata ke sabhI vidvAnoM ne nindA kI hai, kyoMki vaha naraka kA kAraNa hai aura duHkha dene vAlI hai / aisI pApamayI hiMsA ko chor3a aura jIvoM ke Upara dayA kara ..... akaSAya bhAva dhAraNa kara / " - "he prabho ! purANoM meM ahiMsA vrata ke pAlane meM kauna prasiddha hai ? aura usakA kaise uttama phala milatA hai ? usakI kahAnI btaaiye|" . "he vatsa ! suna ahiMsA vrata ke pAlane meM yamapAla cANDAla kI kahAnI prasiddha haiyamapAla cANDAla kI kahAnI: podanapura meM mahAbala nAmaka rAjA aura usakA bala nAmaka putra rahatA thaa| rAjakumAra bala duSTa-pApI thA aura mA~sa-bhakSaNa karatA thA / usa rAjya meM yamapAla cANDAla gunahagAroM ko phAMsI dene kA kAma karatA thA / __ vahA~, eka bAra aSTAhnikA mahAparva ke pavitra dinoM meM rAjA ne AjJA kI-"aSTAhnikA mahAparva ke ye ATha dina mahA maMgala haiM, unameM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/68 sabhI loga dharma kI yathAzakti ArAdhanA kareM aura ina ATha dinoM meM kisI bhI jIva kI hiMsA nahIM kareM / " isake bAda bhI rAjA kI AjJA ko bhaMga karake, usa pApI rAjakumAra ne bAga meM rAjA kI bher3a ko mAra kara usakA mA~sa khAyA, parantu mAlI ne use dekha liyA aura usane rAjA ko yaha bAta kaha dI / rAjA ko atyanta krodha AyA aura usane aisI jIva hiMsA karane vAle tathA rAjA kI AjJA kA bhaMga karane vAle rAjakumAra ko phA~sI dene kA Adeza diyA / pazcAt rAjakumAra ko phA~sI dene ke lie sipAhI yamapAla cANDAla ko bulAne Aye / rAjakumAra ko phA~sI dete samaya usake zarIra para maujUda mUlyavAna AbhUSaNa tathA vastra yamapAla ko mileMge aura vaha khuza hogA - aisA samajha kara sipAhiyoM ne usake ghara meM AvAja dii| dUra se hI unheM AtA dekhakara, yamapAla to ghara meM chipa gayA aura patni se kahA - " rAjA ke sipAhI bulAne AyeM to unheM kahanA ki maiM ghara meM nahIM hU~, bAhara gAMva gayA hU~ / " [ dekho, yamapAla kyoM chipa gayA ? kyA vaha sipAhiyoM se DaratA thA ? nahIM, usake chipane kA kAraNa koI dUsarA thA / ] sipAhI Aye aura yamapAla ko AvAja lagAI / usakI patni ne javAba diyA- "vaha bAhara gA~va gayA hai, ghara meM nahIM hai / " sipAhiyoM ne apanA sira pITa liyA aura kahA - "are re ! puNyahIna yamapAla, Aja hI bAhara gA~va calA gayA / vaha agara hAjira hotA to rAjakumAra ko mArane se use kitanA sonA aura kitane hIrejavAharAta ke AbhUSaNa milate / aba to unheM koI dUsarA hI le jAyegA / " sipAhiyoM kI yaha bAta suna kara cANDAla kI patni ko una . Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/69 AbhUSaNoM kA lobha jAgA, usase rahA nahIM gayA, usane hAtha se izArA karake-- "yamapAla ghara meM hI chupA hai"- aisA sipAhiyoM ko samajhA diyaa| sipAhiyoM ko krodha AyA aura ve yamapAla ko pakar3a kara use jabaradastI vadha sthAna para le gaye aura kahA - " tU isa rAjakumAra ko mAra aura usake AbhUSaNoM ko le jA / " - aisI rAjA kI AjJA hai| yamapAla ne kahA- "Aja maiM use nahIM mArU~gA / " anapar3ha sipAhI yamapAla kI bhAvanA samajha nahIM sake aura use jora se dhamakA kara kahA - " yaha rAjakumAra gunahagAra hai aura rAjA kI AjJA hai, isalie tU ise mAra / yadi rAjA kI AjJA nahIM mAnegA to tU bhI usake sAtha maregA / " yamapAla ne nirbhayatA se uttara diyA- "cAhe jo ho jAye, parantu Aja mujhase rAjakumAra mArA nahIM jA sakatA / " isalie sipAhI usa yamapAla ko pakar3a kara rAjA ke pAsa le gaye aura kahA - "mahArAja ! yaha cANDAla rAjakumAra ko ApakA putra samajha kara mAratA nahIM hai aura rAjAjJA ko bhaMga kara rahA hai / " rAjA ne pUchA- "tU rAjaputra ko mAratA kyoM nahIM hai ? yaha merI AjJA hai aura terA to phA~sI dene kA dhaMdhA hai / isake alAvA Aja rAjakumAra ko phA~sI dene para lAkhoM kI kImata ke AbhUSaNoM kA tujhe lAbha hone vAlA hai / aisA hone para bhI tU Aja kyoM merI AjJA kA pAlana nahIM kara rahA ?" cANDAla ne vinaya pUrvaka kahA - "mahArAja ! merI bAta suniye ! Aja caturdazI hai aura maiM Aja ke dina kisI bhI jIva kA ghAta nahIM karU~gA- aisI merI pratijJA hai / prANa bhale hI cale jAyeM, phira bhI maiM apanI pratijJA kA pAlana karU~gA, isalie Aja maiM kisI jIva kA ghAta nahIM karU~gA / tathA he mahArAja ! Aja to nandIzvara ke aSTAhnikA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/70 mahAparva kA antima mahAna divasa hai, taba maiM hiMsA kA pApa kyoM karU~ ?" ___ aba rAjA kA kutUhala jAga uThA, unhoMne cANDAla se eka sAtha aneka prazna pUche- "he bhAI ! tUne caturdazI ke dina kisI bhI jIva ko nahIM mArane kI pratijJA kisa kAraNa lI? kaba lI? kisase lI ?" usa para yamapAla ne kahA- "mahArAja ! isake pIche merI eka choTI-sI kahAnI hai, use suniye- eka bAra mujhe eka bhayaMkara sA~pa ne kATA aura usake jahara se maiM mUrchita ho gayA, parantu mere strI-putrAdi / kuTumbI janoM ne to mujhe marA huA samajha kara zmazAna meM pheMka diyaa| daiva yoga se vahA~ sarvoSadhi Rddhi ke dhAraka eka munirAja Aye aura unake zarIra se sparzita havA mere zarIra ko lagate hI, zubha karma ke udaya se merI mUrchA dUra ho gaI / merA jahara utara gayA aura maiM marA nahIM, tatkAla uTha kara khar3A ho gayA / ~ - - / " kama JU aho, una munirAja kI vItarAgatA aura unake prabhAva kI kyA bAta ? basa ! usI samaya una parama upakArI munirAja ke pAsa maiMne vrata liyA ki caturdazI ke dina maiM kisI bhI jIva kI hiMsA nahIM kruuNgaa| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/71 isalie he rAjan ! isa parva ke dina meM apane sarva pApoM kA nAza karane ke lie maiM kisI bhI jIva ko nukasAna nahIM pahu~cAtA / aba Apa jo sahI samajheM, vaha kareM / " [ yahA~ isa prakAra ke AMzika ahiMsA ke pAlana karane meM bhI yamapAla kI jo zraddhA thI, ise samajhane ke lie usakA udAharaNa lenaa| isI zraddhA kI dRr3hatA ke kAraNa vaha pUrNa ahiMsA ke pAlana karane kI tarapha bar3ha sakA, isalie zAstroM meM usakA udAharaNa liyA hai / / ahiMsA kA eka aMza bhI jise acchA lagatA hai aura jo prANAnta hone taka bhI usakA pAlana nahIM chor3atA, use avyaktapane pUrNa ahiMsA rUpa vItarAga bhAva acchA lagA hai aura usakI zraddhA kA bIja yahIM boyA gayA hai / ] isa prakAra yamapAla ne apane vrata kI bAta kahI, parantu rAjA ko yamapAla kI bAta para vizvAsa nahIM baiThA, unheM aisA lagA- "aisA uttama ahiMsA vrata isa aspRzya cANDAla se kaise hogA ?" aisA vicAra karake unhoMne kotavAla ko Adeza diyA- "yaha rAjakumAra aura cANDAla donoM kI milI-bhagata hai, donoM duSTa haiM, ata: ina donoM kA rassI se bA~dha kara magaramaccha se bhare hue bhayaMkara sarovara meM pheMka do|" "rAjA kI yaha bAta suna kara bhI yamapAla apane vrata meM dRr3ha rhaa| usane ThAna liyA ki prANa cale jAyeM to bhI vrata kA bhaMga nahIM kruuNgaa|" isa prakAra maraNa kA bhaya chor3a kara nirbhaya siMha kI taraha vaha vrata meM dRr3ha rahA aura uttama bhAvanA bhAne lagA...... vItarAgI ahiMsA kI tarapha usakA pariNAma aura adhika ullasita hone lgaa| ... idhara kotavAla ne rAjA kI AjJA ke anusAra donoM ko bA~dha kara sarovara meM pheMka diyA / pApI rAjaputra ko to magaramaccha khA gayA, * parantu vrata ke mAhAtmya se prabhAvita hokara yamapAla cANDAla ko devo Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/72 ne sarovara ke bIcoM-bIca ratna-siMhAsana kI racanA karake usake Upara biThAyA aura vAdina bajA kara usake vrata kI prazaMsA kI / aisA daivI-prabhAva dekha kara rAjA bhayabhIta huA aura prabhAvita hokara usane yamapAla kI prazaMsA karake usakA sammAna kiyA / . - ahiMsA ke sambandha meM eka choTI-sI pratijJA kA bhI aisA prabhAva dekhakara yamapAla ne jIvana bhara ke lie hiMsA kA tyAga karake ahiMsANuvrata dhAraNa kiyA / , isa prakAra vrata ke prabhAva se yamapAla jaisA cANDAla bhI deva aura rAjA se sammAnita hokara svarga meM gayA / zAstrakAra kahate haiM- "ahiMsA ke eka aMza kA pAlana karane se bhI cANDAla jaise jIva ne aisA phala pAyA to sampUrNa vItarAga rUpa zreSTha ahiMsA kA pAlana karane se mokSa rUpI uttama phala mile- usakI mahimA kauna kara sakatA hai - aisA jAnakara he bhavyajIvo ! tuma jinadharma kI ahiMsA kA pAlana karo / " samaya ke pahale aura bhAgya se adhika kabhI kisI ko kucha nahIM miltaa| jaba RSabhadeva ko AhAra prApti kI upAdAnagata yogyatA paka gaI to AhAra denevAloM ko bhI jAtismaraNa ho gyaa| isase to yahI siddha hotA hai ki jaba apanI antara se taiyArI ho to nimitta to hAjira hI rahatA hai, para jaba hamArI pAtratA hI na pake to nimitta bhI nahIM milte| upAdAnagata yogyatA aura nimittoM kA sahaja aisA hI saMyoga hai| ata: nimittoM ko doSa denA ThIka nahIM hai, apanI pAtratA kA vicAra karanA hI kalyANakArI hai| __-paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava, pRSTha 58 / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 satya vrata satpuruSoM ne satya, acaurya Adi vratoM kA varNa ahiMsA vrata kI rakSA ke lie kiyA hai, vahA~ sarva jIMvoM kA hita karane vAlA aura zreSTha vrata kI siddhi kA kAraNa uttama satya kahalAtA hai / jo dharmAtmA zrAvaka sthUla asatya na bolatA, na bulavAtA aura na bolane vAle kA anumodana karatA hai, use satyANuvrata hotA hai / satya ko jAnane vAle sadbuddhi gRhasthoM ko sarva jIvoM kA hita karane vAlA maryAdita vacana bolanA cAhiye, kisI kI nindA nahIM karanI cAhiye aura saba jIvoM ke liye sukha dene vAlI bhASA bolanI caahiye| he bhavya ! tU sadA sarvadA aise hI vacana bola ki jisase AtmA kA kalyANa ho, dharma kA kAraNa ho, yaza dene vAlA ho aura sarvathA pApa rahita ho / jJAnI jana hamezA jinAgama ke anusAra aniMdya, madhura, prazaMsanIya tathA vikathAdi se rahita aura dharmopadeza se bhare hue vacana hI bolate haiM / zrAvaka ke dvArA dUsaroM ke hita ke lie kadAcit kaThora vacana kabhI kahane meM Aye athavA dUsare jIvoM kI rakSA ke lie (parantu kisI kA ahita na ho, isa rIti se) kathaMcit asatya bhI kahane meM Aye to vaha bhI (usakA ahiMsA kA hI abhiprAya hone se ) satya kI koTi meM A jAtA hai aura jo dUsaroM ko duHkha dene vAlA ho, sunate hI bhaya se duHkha utpanna karane vAlA ho, jIvoM kI mRtyu kA athavA bandha kA kAraNa ho aise satya vacana ko bhI vidvAna asatya hI kahate haiM / jisa prakAra kaSAya kI utpatti bhI hiMsA hai, usI prakAra kaSAya sahita vacana bhI asatya hai / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/74 ... satya amRta tulya hai, usase dharma kI prApti hotI hai / aho, isa jagata meM sarva jIvoM ko sukha dene vAlA, sabhI kA bhalA karane vAlA aura prazaMsanIya satya vacana rUpI amRta vidyamAna hai to phira bhalA aisA kauna buddhimAna hogA ? jo jhUThA, kaThora aura niMdya vacana bolanA ucita samajhegA ? are! vItarAgI vacana to zAnta rasa se bhare hue haiM......vahI satya haiN| he mitra ! prANa jAne kA prasaMga A jAve to bhI tU niMdya, dharmaviruddha tathA kaSAya ke poSaka kaThora vacana nahIM bolanA / jo vacana karkaza, kaThora aura bure haiM, jo pApa ke upadeza se bhare hue haiM aura dharma se rahita haiM; tathA jo vacana krodha utpanna karane vAle haiM, jo jIvoM ko bhaya utpanna karane vAle haiM, jo viSaya-kaSAya ke poSaka haiM, jo devaguru-dharma meM doSa lagAne vAle haiM, jo zAstra-viruddha haiM, dharma-viruddha haiM tathA deza-viruddha haiM; jo nIca logoM dvArA hI bole gaye haiM- ityAdi aise sarva prakAra ke asatya vacanoM ko he mitra! tU sarvathA chor3a de, maraNa Aye to bhI aise niMdya-asatya vacana nahIM kahanA / __ asatya vacana bolane se jIvoM kA. kisa prakAra burA hotA hai, ise hama vasurAjA kI kahAnI se samajheMvasurAjA kI kahAnI:-- svastikAvatI nAma kI eka sundara nagarI thii| usake rAjA kA nAma vizvAvasu thA / vizvAvasu kI rAnI kA nAma zrImatI thA / unakA eka vasu nAma kA putra thA / vahIM eka kSIrakadamba guru rahatA thA, vaha bar3A sucaritra aura sarala svabhAvI thA / jinendra bhagavAna kA vaha bhakta thA aura pUjA-vidhAna ityAdi jaina kriyAoM dvArA gRhasthoM ke lie zAnti-sukhArtha anuSThAna karanA usakA kAma thA / usakI patni kA nAma svastimatI thA / unakA parvata nAma kA eka putra thaa| durbhAgya se vaha pApI aura durvyasanI thaa| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/ - 8/75 karmoM kI kaisI vicitratA hotI hai ? pitA kitanA dharmAtmA aura sarala svabhAvI tathA usakA putra utanA hI pApI aura durAcArI / isI samaya, eka anya nagara se brAhmaNa putra nArada, jo ki nirabhimAnI aura saccA jinabhakta thA, kSIrakadamba guru ke pAsa par3hane ke lie AyA / rAjakumAra vasu, parvata aura nArada tInoM kSIrakadamba guru ke pAsa eka sAtha par3hane lage / vasu aura nArada kI buddhi acchI thI, isalie ve thor3e hI samaya meM acche vidvAna ho gaye / rahA parvata, so eka to usakI buddhi pApAnugAmI thI, usa para bhI pApa ke udaya se use kucha AtA-jAtA nahIM thA / apane putra kI yaha hAlata dekha kara usakI mAtA ne eka dina gussA hokara apane pati se kahA- "jAna par3atA hai, Apa bAhara ke lar3akoM ko acchI taraha par3hAte ho aura apane svayaM ke putra para ApakA dhyAna nahIM hai, use Apa acchI taraha nahIM par3hAte / isIlie use itane dinoM taka par3hane para bhI kucha nahIM AyA / " 1 kSIrakadamba ne kahA- " isameM merA koI doSa nahIM hai / maiM to sabhI ko eka jaisA hI par3hAtA hU~ / tumhArA putra hI mUrkha hai, pApI hai, vaha kucha samajhatA hI nahIM / aba maiM isake lie kyA karU~ ?" eka dina kI bAta hai ki vasu se koI aisA aparAdha bana gayA, jisase use guru ne bahuta mArA / usa samaya svastimatI ne bIca meM par3a kara vasu ko bacA liyaa| vasu ne apane ko bacAne vAlI guru mAtA se kahA - "he mAtA, tumane mujhe bacAyA, isase maiM bar3A upakRta huaa| kaho, Apako kyA cAhiye ? vahI lAkara maiM Apako pradAna karU~ / " svastimatI ne uttara meM rAjakumAra se kahA- "putra, isa samaya to mujhe kucha AvazyakatA nahIM hai, para jaba jarUrata hogI taba mA~ga lU~gI / " Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/76 - eka dina kSIrakadamba ke mana meM prakRti kI zobhA dekhane kI utkaNThA huI / vaha apane sAtha tInoM ziSyoM ko bhI isalie sAtha le gayA ki unheM vahIM pATha bhI par3hA dUMgA / ve eka sundara bagIce meM phuNce| vahA~ koI acchA pavitra sthAna dekha kara vaha apane ziSyoM ko par3hAne lagA / usI bagIce meM do RddhidhArI mahAmuni Apasa meM dharma kI carcA kara rahe the / unameM se choTe muni ne kSIrakadamba ko pATha par3hAte dekha kara bar3e munirAja se kahA- "prabho ! dekhiye, kaise pavitra sthAna meM guru apane ziSyoM ko par3hA rahA hai / " . ___guru ne kahA - "acchA hai , para dekho, inameM se do puNyAtmA haiM, ve to svarga jAyeMge aura do pApa ke udaya se naraka ke duHkha bhogeNge|" muni ke vacana kSIrakadamba ne suna lie / vaha apane ziSyoM ko ghara bheja kara munirAja ke pAsa gayA / unheM namaskAra kara usane pUchA"he bhagavan ! kRpA karake mujhe batAiye ki hama meM se kauna do svarga jAyeMge aura kauna do naraka jAyeMge ?" ____ munirAja ne kSIrakadamba se kahA- "he bhavya ! svarga jAne vAloM meM eka to tuma svayaM ho aura dUsarA dharmAtmA nArada hai tathA vasu aura parvata pApa pariNAmoM ke phala svarUpa pApa ke udaya se naraka jaayeNge|" kSIrakadamba munirAja ko namaskAra kara apane ghara AyA / use isa bAta kA bar3A duHkha huA ki usakA putra naraka meM jAyegA, kyoMki muniyoM ke vacana kadApi mithyA nahIM hote / kucha dina pazcAt, koI aisA kAraNa dIkha par3A, jisase vasu ke pitA vizvAvasu apanA rAja-kAja vasu ko sauMpa kara nagna digambara sAdhu ho gaye / rAjya kArya aba vasu karane lagA / usake nyAya-siMhAsana ko sphaTika.maNi ke pAye lage hue the, jisase aisA jAna par3atA thA, mAno vaha siMhAsana AkAza meM ThaharA huA ho / usI para baiTha kara vaha rAjya-zAsana calAtA thA / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/77 "vasu rAjA bar3A hI satyavAdI hai, usakI satyatA ke prabhAva se usakA nyAyasiMhAsana AkAza meM ThaharA huA hai" aisI carcA pUre rAjya bhara meM phailA dI gaI thii| idhara, samyagdRSTi jinabhakta kSIrakadamba saMsAra se virakta hokara digambara dIkSA dhAraNa kara apanI zakti ke anusAra tapasyA kara anta meM samAdhi maraNa dvArA svarga gaye / ... pitA kA adhyApana kArya pada aba parvata ko milA / parvata ko jitanI buddhi thI, jitanA jJAna thA, usake anukUla vaha pitA ke vidyArthiyoM ko par3hAne lagA / usI ke dvArA usakA nirvAha hotA thA / kSIrakadamba ke sAdhu hone ke bAda nArada bhI vahA~ se kahIM anyatra calA gayA / varSoM taka deza-videza meM dharma pracAra karatA huA ghUmA / ghUmate-phirate eka bAra puna: svastikAvatI meM apane guru-putra parvata se milane aayaa| . parvata usa samaya apane ziSyoM ko par3hA rahA thA / sAdhAraNa kuzalakSema pUchane ke bAda nArada vahIM baiTha gayA aura parvata kA adhyApanakArya dekhane lagA / prakaraNa karmakANDa kA thA / vahA~ eka zruti thI - 'ajairyaSTavyamiti', parvata ne usakA artha kiyA ki bakaroM kI balI dekara homa karanA cAhiye / lekina usameM bAdhA dekara nArada ne turanta kahA- "nahIM, isa zruti kA artha yaha nahIM hai / gurujI ne to hameM isakA artha aisA batAyA thA ki tIna varSa purAne dhAna se, jisameM jIva utpanna hone kI zakti samApta ho jAtI hai, usase homa karanA cAhiye / " . parvata ne apanI galatI to svIkAra nahIM kI, ulaTe durAgraha ke vaza hokara usane kahA- "nahIM, tumhArA kahanA sarvathA mithyA hai / asala meM 'aja' zabda kA artha bakarA hI hotA hai aura usI se homa karanA caahiye|" Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/78 jise durgati meM jAnA hotA hai, vahI puruSa jAna-bUjhakara aisA jhUTha bolatA hai / .. - taba donoM meM saccA kauna hai, isakA nirNaya karane ke lie unhoMne rAjA vasu ko madhyastha cunA / tathA paraspara meM pratijJA kI ki jisakA kahanA jhUTha siddha hogA, usakI jabAna kATa dI jAyegI / parvata kI mA~ ko isa vivAda para paraspara pratijJA kI bAta mAlUma huI / vaha jAnatI thI kI parvata ne usa zruti kA ulaTA artha karake asatya vacana kahA hai aura vasu rAjA kA nirNaya hone ke pazcAt parvata kI jabAna kATa dI jaayegii| putra kA pakSa asatya hone para bhI putra-prema se vaha apane kartavya se vicalita huI / vaha rAjA vasu ke pAsa pahuMcI aura usase bolI"putra, tumheM yAda hogA ki merA eka vara tumase pAnA bAkI hai / Aja usakI mujhe jarUrata A par3I hai / isalie apanI pratijJA kA nirvAha kara mujhe kRtArtha karo / usake nirNaya ke lie unhoMne tumheM madhyastha cunA hai / isalie maiM tumheM kahane ko AI hU~ ki tuma parvata ke pakSa kA samarthana karanA / " jo svayaM pApI hote haiM, ve dUsaroM ko bhI pApI banA DAlate haiM / jaise sarpa svayaM jaharIlA hotA hai aura jise kATatA hai, use bhI viSayukta kara detA hai| pApiyoM kA yaha svabhAva hI hotA hai| __rAjasabhA lagI huI thI / bar3e-bar3e karmacArI yathAsthAna baiThe the| rAjA vasu bhI eka atyanta sundara ratnajar3ita siMhAsana para baiThA huA thA / itane meM parvata aura nArada apanA nyAya karAne ke lie rAjasabhA meM Aye / donoM ne apanA-apanA kathana sunA kara anta meM kisakA satya hai aura gurujI ne hameM ajairyaSTavyam' isakA kyA artha samajhAyA thA, isakA nirNaya karane kA bhAra vasu para chor3a diyA / vasu ukta zabda kA artha jAnatA thA aura yadi vaha cAhatA to Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 8/79 jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/ satya kI rakSA kara sakatA thA, lekina use guru-patni ke dvArA mA~ge hue vara ne satya mArga se Dhakela kara haThAgrahI aura pakSapAtI banA diyA / ataH nirNaya dete hue usane kahA- "jo parvata kahatA hai, vahI satya hai / " . prakRti ko usakA yaha asatya vacana sahana nahIM huA / usakA pariNAma yaha huA ki rAjA vasu jisa sphaTika ke siMhAsana para baiTha Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/80 kara pratidina rAjakArya karatA thA aura logoM ko yaha kahA karatA thA ki mere satya ke prabhAva se merA siMhAsana AkAza meM ThaharA huA hai, vahI siMhAsana vasu kI asatyatA se TUTa par3A hai aura jamIna meM dhaMsa gayA / usake sAtha hI vasu bhI pRthvI meM jA dhaMsA / arthAt vasu kAla ke suparda huA aura mara kara vaha sAtaveM naraka meM gayA / ___ saca hai, jisakA hRdaya duSTa aura pApI hotA hai, usakI buddhi naSTa ho jAtI hai aura anta meM use kugati meM jAnA par3atA hai / isalie jo acche puruSa haiM aura pApa se bacanA cAhate haiM, unheM prANoM kA saMkaTa Ane para bhI kabhI jhUTha nahIM bolanA cAhiye / parvata kI duSTatA dekha kara prajA ke logoM ne use rAjya ke bAhara nikAla diyA aura nArada kA bahuta Adara-satkAra kiyA / isa prasaMga se nArada kI jinadharma para zraddhA aura bhI dRr3ha ho gii| anta meM saMsAra se udAsIna hokara usane jinadIkSA grahaNa kara lii| muni hokara usane aneka jIvoM ko kalyANa ke mArga meM lagAyA aura tapasyA dvArA pavitra ratnatraya kI ArAdhanA kara Ayu ke anta meM sarvArthasiddhi gayA / isa prakAra asatya mArga para calane vAloM kA ahita hotA hai aura ve kugati ko prApta hote haiM / mithyA mArga kA upadeza aneka jIvoM kA ahita karane vAlA . hone se mahAna asatya hai| duSTa jIvoM ne asatya vacanoM se kuzAstra raca kara logoM ko hiMsaka aura dharma ke viruddha kara diyA hai / kuzAstra racane vAle jIvoM ne asatya mArga kI puSTi ke dvArA sva-para kA ahita kiyA hai / . asatya vacana ke prabhAva se hI jina-zAsana meM bhI aneka matamatAntara utpanna hue haiM / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga -8/81 jina - zAsana ke anusAra satya mArga ke upadeza ke samAna mahAna satya dUsarA koI nahIM / vaha sva- para samasta jIvoM kA hita karane vAlA hai aura ahiMsAdi kA poSaka hai / isalie he bhavya jIvo ! aise satya jinadharma ko jAna kara, tuma usakA Adara karake jinamArga ke anusAra satya hI bolo / tattva ke yathArtha jJAna pUrvaka hI satya vrata kA barAbara pAlana ho sakatA hai| nIca manuSya kA mu~ha sA~pa ke bila ke samAna hai, usameM sA~pa ke samAna jIbha rahatI hai / vaha asatya rUpI halAhala jahara se aneka jIvoM ko naSTa karatI hai, aneka jIvoM kA ahita karatI hai / are re ! viSa kA bhakSaNa kara lenA acchA, lekina apanI jihvA se hiMsA karane vAlA, mithyA mArga kA poSaka tathA pApa aura duHkha utpanna karane vAlA asatya vacana kabhI nahIM bolanA cAhiye / isalie he mitra ! jahara jaise isa asatya ko tU zIghratA se chor3a de / asatya vacana rUpI pApa ke phala meM jIva gUMgA-baharA hotA hai aura satya ke sevana se jJAna, vidyA, caritra Adi bar3hate haiN| mRtyu eka anivArya tathya hai, use kisI bhI prakAra TAlA nahIM jA sktaa| use sahaja bhAva meM svIkAra kara lene meM hI zAnti hai, Ananda hai| satya ko svIkAra karanA hI sanmArga hai| -bAraha bhAvanA : eka anuzIlana, pRSTha 25 hiMsAdi pApoM ke tyAgarUpa muni zrAvaka dharma ahiMsAdirUpa hai| ahiMsAdirUpa cAritra kA Azaya mAtra bAhya hiMsAdi pravRttiyoM ke tyAgarUpa hI nahIM, apitu aMtaraMga kaSAyazakti ke abhAvasvarUpa hai, kyoMki samyakcAritra kA virodhI kaSAyabhAva hai| - tIrthaMkara mahAvIra aura unakA sarvodayatIrtha, pRSTha 167 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acaurya vrata ___jo ananta guNoM ke sAgara haiM. aura ananta guNoM ke pradAtA haiMaise zrI ananta-jina ko ananta guNoM kI prapti ke lie namaskAra karake, ahiMsA vrata rakSA ke heturUpa acaurya vrata kahA jAtA hai| he bhavya ! binA diye anya ke dhana-dhAnya vagairaha kA grahaNa karanA corI hai, usakA tyAga acaurya hai / binA diye hue anya kA dhana lene kI vRtti tU dUra se hI chor3a de, kyoMki sA~pa ko pakar3anA to acchA hai, parantu dUsaroM kA dhana le lenA ThIka nahIM hai / bhIkha mA~ga kara peTa bharanA acchA hai, parantu anya kA dravya curA kara ghI-zakkara khAnA acchA / nahIM hai / corI kA pApa karane vAle jIva kA mana svastha nahIM raha sktaa| are, cora ko zAnti kahA~ se hogI ? usakA citta hamezA zaMkAzIla rahatA hai / caitanya kI zAnti ke apAra nidhAna apanI AtmA meM jhUlane vAle dharmI ko corI kA tIvra kaSAya bhAva kaisA ? tIna loka meM uttama lakSmI puNyavAnoM ke ghara meM nIti mArga se hI AtI hai / cakravartitva Adi vibhUti koI corI karake kisI ko nahIM miltii| dhana ke lobha se sadoSa vastuoM (abhakSya vagairaha) kA vyApAra karanA ucita nahIM / dhana kA nAza hone se saMsArI jIvoM ko maraNa jaisA duHkha hotA hai| dhana use prANa jaisA pyArA hai, isalie jisane dUsaroM kA dhana corI kiyA, usane usake prANoM kI hI corI kI, isase use bhAva-hiMsA huI / isalie he buddhimAna ! hiMsA pApa se bacane ke lie. tU corI chor3a de / / are, aise ve kauna buddhimAna haiM ki jo thor3e dhana ke lie corI kA mahApApa karake narakAdi durgati meM bhrameM ? yadi kuTumbI janoM ke Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA bhAga-8/83 upabhoga ke lie bhI corI kA pApa karatA hai to bhI usa pApa kA phala bhogane naraka meM to akelA hI jAtA hai / jisake lie corI kI, vaha kuTumba koI sAtha meM nahIM jAtA- ise samajha kara he bhavya ! tU viSa samAna pApa-kleza tathA apayaza ke kAraNa rUpa corI ko chodd'.....| haraNa karanA chor3a aura santoSa pUrvaka acaurya vrata kA pAlana kara / are ! dUsaroM ke dvArA curAye hue dhana ko bhI tU apane ghara meM mata rakha / - acaurya vrata kA pAlana karane meM vAriSeNa rAjaputra to prasiddha haiM hI, tathApi corI karake durgati meM jAne vAle zrIbhUti purohita kA yahA~ vyAkhyAna karanA prasaMgocita hogA / zrIbhUti purohita kI kahAnI: siMhapura nAma kA sundara nagara thA / usakA rAjA siMhasena thaa| siMhasena kI rAnI kA nAma rAmadattA thA / rAjA buddhimAna aura dharmaparAyaNa thA / rAnI bhI bar3I catura thI / usa rAjya ke purohita kA nAma zrIbhUti thA / . - zrIbhUti ne mAyAcArI se apane sambandha meM yaha bAta prasiddha kara rakhI thI ki maiM bar3A satya bolane vAlA hU~ / becAre bhole loga usa kapaTI ke vizvAsa meM Akara aneka bAra Thage jAte the, parantu usake kapaTa kA patA kisI ko nahIM laga pAtA thA / aise hI eka dina eka videzI usake caMgula meM A pha~sA / usakA nAma samudradatta thA / samudradatta kI icchA vyAparArtha videza jAneM kI huii| usake pAsa bahuta kImatI ratna the / usane zrIbhUti kI prasiddhi suna rakhI thI / isalie usake pAsa ve pA~ca ratna rakha kara vaha vyApArArtha ratnadvIpa ke lie ravAnA ho gayA / vahA~ kaI dinoM taka Thahara kara usane bahuta dhana kamAyA / jaba vaha vApisa lauTa kara jahAja se apane deza kI ora A rahA thA, taba pApa karma ke udaya se usakA jahAja eka Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/84 TApU se TakarA kara phaTa gyaa| ThIka hI hai ki binA puNya ke koI kArya siddha nahIM hotaa| - samudradatta bhAgya se baca kara nikala to AyA, lekina sArA dhana samudra meM DUba gayA / jaba vaha zrIbhUti purohita ke pAsa rakhe hue apane ratna lene pahuMcA to zrIbhUti ne use dutakAra diyA aura ratnoM se iMkAra kara diyA / becArA samudradatta to zrIbhUti kI bAteM suna kara hatabuddhi ho gyaa| sAtha hI zrIbhUti ne naukaroM dvArA samudradatta ko ghara se bAhara nikalavA diyaa| - nItikAra ne ThIka hI likhA hai-"jo loga pApI hote haiM, jinheM dUsaroM ke dhana kI cAha hotI hai, aise duSTa puruSa aisA kaunasA burA kAma hai, jise ve lobha ke vaza hokara na karate hoM ?" zrIbhUti aise hI pApiyoM meM se eka thA / pApI zrIbhUti se ThagAyA gayA becArA samudradatta sacamuca pAgala ho gayA- "zrIbhUti mere ratna nahIM detA"- aisA dina-rAta cillAne lgaa| . eka dina mahArAnI somadattA ke mana meM vicAra AyA ki isameM kucha anya hI vAstavikatA ho sakatI hai| usane mahArAja se kahA-"Apa use bulA kara pUchiye ki vAstava meM usake aise cillAne kA rahasya kyA hai ?" rAnI ke kahe anusAra rAjA ne samudradatta ko bulA kara saba bAteM puuchiiN| samudradatta ne yathArtha ghaTanA kaha sunAI / suna kara rAnI ne isakA bheda khulavAne kA vicAra mana meM ThAna liyA / . dUsare dina rAnI ne purohitajI ko apane antaHpura meM bulaayaa| Adara-satkAra karane ke bAda rAnI ne usase idhara-udhara kI bAteM kI, jisase purohitajI prasannatA kA anubhava karane lage / purohitajI ko khuza dekha kara rAnI ne kahA- "sunatI hU~ ki Apa pAse khelane meM bar3e catura aura buddhimAna haiM / merI bahuta dinoM se icchA thI ki Apake Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/85 sAtha khela kara maiM bhI ekabAra dekhU ki Apa kisa caturAI se khelate haiN|" CID SECOS YAS ( yaha kaha kara rAnI ne eka dAsI ko bulAkara caupar3a lAne kI AjJA dI / purohitajI prathama to kucha har3abar3Aye, lekina rAnI kI AjJA ve TAla nahIM sake / dAsI ne caupar3a lAkara rAnI ke sAmane rakha dii| Akhira unheM khelanA hI par3A, lekina rAnI ne pahalI hI bAjI meM purohitajI kI aMgUThI jIta lI / - rAnI ke dvArA pahale hI samajhAye anusAra eka dAsI usa aMgUThI ko lekara purohitajI ke ghara gaI aura thor3I dera pazcAt kucha nirAzasI hokara lauTa AI / idhara khela zuru hI thA / dAsI ko nirAza dekha kara rAnI samajha gaI ki abhI kAma, nahIM banA / aba kI bAra usane purohitajI kA janeU jIta liyA aura kisI bahAne se usa dAsI ko bulA kara cupake se janeU (yajJopavIta) dekara bheja diyA / dAsI ke vApisa Ane taka rAnI purohitajI ko khela meM lagAye rahI / itane meM dAsI A gaI / use prasanna dekha kara rAnI ne apanA manoratha pUrNa huA samajhA / usane usI samaya khela banda kara diyA aura pulikhAnI ko vApisa jAne kI AjJA dI / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/86 bAta asala meM yaha thI ki rAnI ne purohitajI kI jItI huI a~gUThI dekara dAsI ko patni ke pAsa samudradatta ke ratna lene ko bhejA, para jaba purohitajI kI patni ne aMgUThI dekha kara bhI ratna nahIM diye, taba yajJopavIta jIta liyA aura use dAsI ke hAtha dekara phira bhejA / abakI bAra rAnI kA manoratha siddha huA / purohitajI kI patni ne dAsI kI bAtoM se Dara kara jhaTapaTa ratnoM ko nikAla dAsI ke havAle kara diyA / dAsI ne ratna lekara rAnI ko de diye / rAnI ne ratna lekara mahArAja ke sAmane rakha diye / mahArAja ne usI samaya zrIbhUti purohita ko giraphtAra karane kI sipAhiyoM ko AjJA dI / becAre purohitajI abhI mahala ke bAhara bhI nahIM jA pAye the ki sipAhiyoM ne jAkara unake hAthoM meM hathakar3I DAla dI aura unheM darabAra meM lAkara upasthita kara diyA / rAjA ne samudradatta ko bulAyA aura usase usake ratnoM ko anya ratnoM ke sAtha pahacAnane ke lie khaa| samudradatta ne apane ratna pahacAna liye / purohitajI kI aisI kapaTa nIti ko dekha kara mahArAja bahuta krodhita hue aura unhoMne purohitajI ke lie tIna prakAra kI sajAyeM niyata kiiN| unameM se jise vaha pasanda kare, use svIkAra karane ko khaa| ve sajAyeM thIM-- 1 . isakA sarvasva haraNa kara liyA jAye tathA isako deza-nikAlA de diyA jAya / 2. pahalavAnoM ke dvArA battIsa mukke isa para par3eM / 3. thAlI meM bhare hue gobara ko yaha khA jAya / zrIbhUti ne mukke khAnA pasanda kiyA / lekina dasa-pandraha mukke khAne para purohitajI kI akala ThikAne A gaI / ve ekadama cakkara khAkara aise gire ki uThe hI nahIM / mahA ArtadhyAna se unakI mRtyu hone se ve durgati meM gaye / isalie jo bhavya puruSa haiM, unheM ucita hai ki ve corI ko atyanta duHkha kA kAraNa samajha kara usakA parityAga kareM aura apanI buddhi ko pavitra jinadharma kI ora lagAveM, jo aise mahApApoM se bacAne vAlA hai / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya vrata brahmacarya nAma ke cauthe aNuvrata dhArI zrAvaka ko parastrI. kA sarvathA tyAga hotA hai / apanI patni ke alAvA anya samasta striyoM ko jo mAtA, bahina aura putrI ke samAna jAnatA hai, use sthUla brahmacarya hotA hai| isa brahmacarya kA sevana karake jIvoM ko viSayoM se virakta honA caahiye| buddhimAna puruSoM ko parastrI kA eka kSaNa bhI saMsarga nahIM karanA caahiye| are, isa loka meM prANoM kA haraNa karane vAlI aisI krodhita sarpiNI kA AliMgana karanA acchA nahIM / yaha mahAniMdya kAma hai aura mahAduHkha dene vAlA hai / mUrkha logoM ko parastrI kI to prApti ho yA na ho, parantu parastrI kI icchA aura cintA se hI use mahAna pApa lagatA rahatA hai, use hamezA maraNa kI AzaMkA lagI rahatI hai / usa mUrkha kI buddhi naSTa ho jAne ke kAraNa, parastrI sevana meM duHkha hone para bhI usameM use sukha lagatA hai aura usakA citta hamezA kaluSita rahatA hai| - are re ! viSayoM tathA kaSAyoM meM magna jIvoM ko zAnti kahA~ se ho ? parastrI sevana ke pApa se usa pApI jIva ko to naraka meM agni se dhagadhagAtI atyanta lAla lohe kI putalI ke sAtha donoM hAtha phailA kara AliMgana karanA par3atA hai, usase vaha jala jAtA hai aura mahA duHkha pAtA hai| viSayoM ke sevana kI kAmAgni kabhI zAnta nahIM hotI, vaha to brahmacarya rUpI zItala jala se hI zAnta hotI hai / jo adhama puruSa kAmajvara rUpI roga ko parastrI rUpI auSadhi se miTAnA cAhatA hai, vaha to agni meM tela DAlane jaisI mUrkhatA karatA hai| are, halAhala jahara khA lenA acchA, samudra meM DUba jAnA acchA, parantu zIla binA manuSya kA jIvana acchA nahIM hotA / isalie he bhavya! hRdaya meM vairAgya dhAraNa karake, zIlavrata se tU apanI AtmA ko suzobhita kara aura parastrI kA sarvathA tyAga kara / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/88 dharma kA AcaraNa karane vAlA prANI hIna jAti kA ho to bhI zobhatA hai aura svarga ko jAtA hai, parantu dharma-hIna prANI nahIM zobhatA aura durgAta meM jAtA hai / zIla binA viSayAsakta prANI jItA ho to bhI mare jaisA hai, kyoMki jaise murde meM koI guNa nahIM hote, usI prakAra zIla rahita jIva meM koI guNa nahIM hote / jo mUrkha prANI svastrI ko chor3a kara parastrI kA sevana karatA hai, vaha apanI thAlI kA bhojana chor3a kara cANDAla ke ghara kI jUThana khAne jAtA hai / ise samajha kara he mitra ! tU svastrI meM santoSa kara aura bAda meM hamezA ke lie strI mAtra kA tyAga kara / jo vidvAna ekAgra citta se zIla dharma kA pAlana karatA hai, usake Upara mukti-strI prasanna hotI hai| eka dina brahmacarya kA pAlana karane vAlA jIva nau lAkha jIvoM kI hiMsA se bacatA hai / - isI prakAra striyoM meM bhI jo strI zIla rUpI AbhUSaNoM ko dhAraNa karatI hai, vaha jagata meM zobhA pAtI hai, prazaMsanIya hotI hai / jisakA uttama zIla-bhaNDAra indriya rUpI coroM dvArA lUTA nahIM gayA, vaha zIlavAna prANI dhanya hai / aneka saMkaTa Ane para bhI jo apane zIlavata ko nahIM chor3atA vaha dharmAtmA prazaMsanIya hai / adhika kyA kaheM ? he mitra ! tU zIlavrata kA sarva prakAra se pAlana kara / nIlI sundarI kI kahAnI: lATa deza meM jinadatta seTha kI putrI kA nAma nIlI thA vaha seTha jidharmI thA aura jinadharmI ke alAvA anya dharmiyoM se apanI putrI byAhanA nhIM cAhatA thA / isI deza ke samudradatta seTha kA putra sAgaradatta eka bAra nIlI kA rUpa dekha kara mohita ho gayA aura usane usake sAtha zAdI karane kI icchA vyakta kI, parantu vaha jinamata kA dveSI, vidharmI hone se jinadatta seTha usake sAtha nIlI kI zAdI karane ko taiyAra nahIM thA / taba usa sAgaradatta ne kapaTa pUrvaka jinadharma svIkAra karane kA nATaka kiyA aura zrAvaka jaisA AcaraNa karane lagA / ataH sAgaradatta Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/89 ne mithyA mArga chor3a diyA aura jinadharma dhAraNa kiyA - aisA samajha kara jinadatta ne nIlI kI zAdI usake sAtha kara dI / zAdI kA prayojana siddha hone para sAgaradatta phira se kumArgagAmI bana gayA, usane nIlI ko bhI usake pitA ke ghara jAne se rokA....... isase jinadatta seTha ko bahuta pazcAtApa huA aura usane apanI putrI ko mAno kue~ meM DAla diyA ho - aisA use duHkha huA / saca hai, putrI kI vidharmI ke sAtha zAdI kara dene se acchA hai ki use kuyeM meM DAla denA; kyoMki vaha usase bhI adhika kharAba hai| kyoMki mithyAtva ke saMskAra se ananta bhavoM kA burA hotA hai / jo apanI putrI ko vidharmiyoM ko dete haiM, ve unakA bahuta bar3A ahita karate haiM, unheM jinadharma kI zraddhA nahIM hotI / nIlI ko bhI isa bAta kA duHkha huA, parantu vaha svayaM dRr3hatA se jinadharma kA pAlana karatI rahI / saca hai, jise jinadharma kA saccA raMga lagA hai, use kisI bhI prasaMga meM usakA uttama saMskAra nahIM chUTatA / vaha bhale prANa tyAga de, parantu jinadharma ko nahIM chor3atA / nIlI ke sasura samudradatta ne vicAra kiyA - "hamAre guruoM ke saMsarga se nIlI apanA jinadharma chor3a degI aura hamArA dharma aMgIkAra kara legI / " aisA vicAra karake usane apane mata ke bhikSuoM ko bhojana ke liye ghara meM nimaMtrita kiyA, parantu nIlI ne yukti se unakI parIkSA karake unheM mithyA ThaharAyA aura apane jinadharma meM dRr3ha rahI / apane guruoM kA aisA apamAna hone para samudradatta ke kuTumbI- jana nIlI ke prati dveSabuddhi rakhane lage, use aneka prakAra se parezAna karane lage aura usakI nanadoM ne to usake Upara parapuruSa ke sAtha vyabhicAra kA kalaMka taka lagA diyA aura yaha bAta sarvatra prasiddha karane lagIM / are re, nirdoSa zIlavatI nIlI ke Upara pApa karma ke udaya se aise bar3e doSoM kA jhUThA kalaMka lagA / nIlI to dhairya pUrvaka jinamandira meM bhagavAna ke pAsa pahu~ca gaI aura jaba taka yaha kalaMka dUra nahIM hogA, taba taka maiM bhojana nahIM karU~gI tathA anazana vrata dhAraNa karUMgI- aisI pratijJA karake jinendra deva ke sAmane baiTha gaI aura antaraMga meM jinendra deva ke guNoM kA smaraNa karake unakA cintavana karane lagI / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/90 ... zIlavatI nArI para kalaMka kudarata kaise dekha sakatI thI ? usake zIla ke prabhAva se usa nagara ke rakSaka devatA vahA~ Aye aura unhoMne nIlI se kahA - "he mahAsatI ! tU prANa tyAga na kara, terA kalaMka subaha hI dUra hogA.... isalie tU cintA na kara / ' . . una devatAoM ne rAjA ko bhI svapna meM eka bAta kahI / basa, rAtri huI....nagara kA daravAjA banda ho gyaa| subaha huI...... lekina nagara kA daravAjA aisA jabaradasta laga gayA ki kisI prakAra se bhI nahIM khulaa| ' nagara rakSaka sipAhI ghabar3Ate hue rAjA ke pAsa pahu~ce aura yaha / bAta rAjA ko batAI tathA kholane kA upAya pU~chA / rAjA ko rAta meM svapna AyA hI thA ki nagara kA daravAjA banda ho jAyegA aura zIlavatI nIlI kA paira lagane para hI vaha khulegaa| aneka prayatna karane para bhI daravAjA nahIM khulA / Akhira meM rAjA . kI AjJA se mandira se nIlI ko bulavAyA gayA / NamokAra mantra japatI haI nIlI vahA~ AI aura usake paira kA sparza hote hI daravAjA khula gyaa...| RAKEVISIVE My EMAIWwO IN MOREADY nAnA 21 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/91 usake zIla kA aisA prabhAva dekha kara sarvatra usakI jaya-jayakAra hone lagI aura usakA kalaMka dUra huA / sAgaradatta ne bhI prabhAvita hokara usase kSamA mA~gI aura jinadharma aMgIkAra karake apanA hita kiyA / usake bAda vaha zIlavatI nIlI saMsAra se virakta hokara AryikA banI...... rAjagRhI meM samAdhi-maraNa kiyA, vahA~ Aja bhI eka sthAna 'nIlIbAI kI guphA' ke nAma se prasiddha hai aura jagata ko zIla kI mahimA batA rahA hai| - isI prakAra mahAsatI sItAjI ke zIlaratna ke prabhAva se bhI . agnikuNDa kamala kA sarovara bana gayA thA- yaha kathA jagaprasiddha hai| 'seTha sudarzana kI kahAnI: dharmAtmA seTha sudarzana kI zIlavrata meM dRr3hatA bhI jagata ke lie eka udAharaNa hai / kAmadeva jaise unake rUpa para mohita huI rAnI ne unheM zIla se vicalita karane ke lie unake sAtha nAnA prakAra kI ceSTAyeM kI, usameM saphala nahIM huI to sudarzana ke Upara mahAna kalaMka lagAyA, parantu prANAnta jaisA upasarga Ane para bhI zIla kA meru sudarzana to acala hI rahA / atIndriya bhAvanA ke aTUTa kile meM baiTha kara indriya viSayoM ke prahAroM se AtmA kI rakSA kI vAha, sudarzana........dhanya terA darzana / ___kAmAndha rAnI ne krodhita hokara sudarzana ke Upara apanA zIla lUTane kA bhaMyakara jhUThA Aropa lagAyA, parantu aDiga sudarzana ko usakA kyA? ve to vairAgya bhAvanA meM magna the aura pratijJA kI thI ki yaha upasarga dUra hogA to gRhavAsa chor3a kara muni bana jAU~gA / vairAgya meM lIna una mahAtmA ko duSTa rAnI ke Upara krodha karane kI athavA apanA spaSTIkaraNa karane kI phursata bhI kahA~ thI? ata: rAnI kI banAvaTI bAta ko satya mAna kara rAjA ne to sudarzana ko mauta kI sajA dI / zIla kI khAtira prANAnta kA prasaMga Aye to bhale aaye....| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/92 rAjasevaka seTha ko mRtyu daNDa ke sthAna para le gaye basa, unheM mRtyu daNDa diyA hI jA rahA thA ki zIla ke pratApa se daivI camatkAra huA...AkAza se phUla barasane lage...pRthvI phaTI...daivI siMhAsana pragaTa huA....talavAra calAne vAle ke hAtha havA meM laTaka gye...| .. are, yaha kyA ? mRtyu amRta kA dvAra bana gaI / AkAza meM devagaNa seTha sudarzana ke zIla kI jaya-jayakAra karane lge| rAjA ne seTha se kSamA mA~gI aura sammAna pUrvaka nagara meM Ane . kI prArthanA kI, parantu saMsAra se virakta sudarzana to dIkSA lekara muni bana gaye / muni hone ke bAda bhI unake zIla kI aneka bAra kasauTI huI, parantu ve aDiga rahe, upadrava hone para bhI AtmA kI sAdhanA se nahIM ddige| ___ anta meM sudarzana muni sampUrNa atIndriya bhAva pragaTa karake kevalajJAna pAkara mokSa gaye / paTanA zahara meM (gulajArabAga sTezana ke sAmane) unakA siddhidhAma Aja bhI jaga meM prasiddha hai / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 parigraha-parimANa vrata jagata ko zAnti dene vAle aura svayaM zAnta svarUpa solahaveM bhagavAna zAntinAtha ko namaskAra karatA huuN| jo buddhimAna zrAvaka lobha kaSAya dUra karake santoSa pUrvaka parigraha kI maryAdA kA niyama karatA hai, use pA~cavA parigraha-parimANa vrata hotA hai| gRhasthoM ko pApa kA Arambha ghaTAne ke lie parigraha kA parimANa karanA cAhiye / khetI, ghara, dhana, strI, vastra Adi sampatti mamatva bar3hAne .. vAlI hai tathA usase trasa-sthAvara aneka jIvoM kI hiMsA hotI hai, isalie santoSa ko siddha karane hetu aura ahiMsA kA pAlana karane hetu he bhavya! parigraha kI mamatA ghaTA kara usakI maryAdA kA niyama kara / lobha meM AkulatA hai aura santoSa meM sukha hai / santoSI jIva jisa padArtha ko cAhatA hai, vaha tIna loka meM kahIM bhI ho to bhI use prApta ho jAtA hai / jisa prakAra mA~gane vAle ko kabhI adhika dhana nahIM milatA, bhikhArI ko to kyA mile ? usI prakAra lobha se adhika dravya kI icchA karane vAle lobhI ko isakI prApti nahIM hotii| nispRha jIvoM ko to binA mA~ge dhana kA Dhera mila jAtA hai / santoSa dhAraNa karane vAle ko dhana vagairaha puNya yoga se svayameva A jAtA hai / puNya ke udaya anusAra lakSmI AtI-jAtI hai, isalie he jIva ! tU lobha/tRSNA chor3a kara santoSa rUpa amRta kA pAna kara tathA / zakti anusAra dAna Adi zubha kArya kara / lakSmI puNya se AtI hai, binA puNya ke mAtra icchA karane se vaha AtI nahIM / jisane caitanya kI nija sampadA ko jAna kara bAhara kI sampadA kA moha chor3A hai- aise dharmAtmA ko hI loka meM tIrthaMkara, cakravartI, indra Adi padoM kI vibhUti milatI hai / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/94 jo buddhimAna zrAvaka parigraha ko ekadeza chor3a kara parimANa karatA hai, usakI parIkSA karane ke lie bahuta lakSmI svayaM usake ghara AtI hai| kadAcit sUrya se zItalatA mila jAya, lekina mamatA rUpa parigraha bhAva se jIva ko kabhI zAnti nahIM miltii| .. jisa prakAra pazu ko nagna rahane para bhI mamatva rUpa parigraha ke tyAga binA zAnti yA puNya nahIM milatA, usI prakAra jise parigraha kI maryAdA kA koI niyama nahIM- aisA dharma rahita jIva zAnti yA puNya nahIM pAtA / parigraha kI tIvra mUrchA se vaha pApa bA~dha kara durgati meM rakhar3atA hai / dharma ke bagIce ko khA jAne vAlA viSayAsakta mana rUpI hAthI niyama rUpa aMkuza se vaza meM rahatA hai / isalie he jIva ! tama santoSa pAne ke lie parigraha-parimANa kA niyama karo / parigraha ke lobha vaza jIva nyAya-mArga chor3akara aneka pApa karatA hai, dayA rahita hokara jhUTha bolatA hai, corI karatA hai, ArtadhyAna karatA hai / tIvra lobhI manuSya ko deva-guru-dharma kA aura puNya-pApa kA viveka nahIM rahatA, guNa-avaguNa ko vaha jAnatA nahIM, lobha vaza vaha guNI janoM kA anAdara aura durguNI janoM kA Adara karatA hai, deza-paradeza ghUmatA hai, mAyA-kapaTa karatA hai| lobhI puruSa kI AzA sampUrNa saMsAra meM aisI phaila jAtI hai ki yadi jagata kA sampUrNa dhana use mila jAya, phira bhI usakA lobha zAnta nahIM hotA / jisa jIva ke viSayoM meM sukha buddhi chUTakara caitanya sukha kA svAda AyA ho, usa jIva ke parigraha kA lobha saca meM chUTatA hai| are, dhana kI prApti aneka duHkhoM ko detI hai, prApta dhana kI rakSA bhI duHkha se hotI hai aura vaha dhana calA jAtA hai, taba bhI duHkha hI detA hai / isa prakAra sarvathA duHkha kI kAraNabhUta dhana kI mamatA ko dhikkAra hai| he jIva ! tU dhana kA lobha ghaTAne ke lie dharma-prabhAvanArtha usakA dAna kara.......yahI uttama mArga hai / dAna binA gRhasthapanA to parigraha ke Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/95 bhAra se duHkha hI dene vAlA hai / lobha to pApa ko bar3hAne vAlA hone se niMdya hai aura dAnAdi zubha kArya zrAvaka ke lie prazaMsanIya haiM / he bhavya ! tU samyaktva ke pazcAt vratoM ko bhI dhAraNa kara / sarva saMga tyAgI munipanA na ho sake, taba taka deza-tyAga rUpa vrata to avazya dhAraNa kara / rAjA jayakumAra kI kahAnI: rAjA zreyAMsa ke bhAI rAjA soma ke putra rAjA jayakumAra isa parigrahaparimANa vrata kA pAlana karane meM prasiddha haiM / rAjA jayakumAra kI sulocanA nAma kI sadguNI patni thI / strI sambandhI parigraha parimANa meM use eka mAtra rAnI sulocanA ke alAvA anya sabhI striyoM kA tyAga thA / eka bAra indra sabhA meM saudharma indra ne unake santoSa vrata kI prazaMsA kI, vaha suna kara eka deva unakI parIkSA karane AyA / jisasamaya ve kailAsa parvata kI yAtrA ke lie gaye, usasamaya usane vidyAdharI kA uttama rUpa dhAraNa karake jayakumAra ko bahuta lalacAyA aura hAva-bhAva pradarzita karake apane sAtha krIr3A karane ke lie jayakumAra ko kahA / . parantu jayakumAra jisakA nAma ! vaha viSayoM se parAjita kaise ho? ve thor3e bhI nahIM lalacAye, parantu virakta bhAva se ulaTe unhoMne usa vidyAdharI ko upadeza kiyA- "he mAtA ! yaha tumheM zobhA nahIM detaa| merA eka-patnivrata hai, isalie sulocanA ke sivA anya striyoM kA mujhe tyAga hai / he devI ! tU bhI viSaya-vAsanA ke isa duSTa pariNAma ko chor3a aura zIlavatI hokara para-puruSa ke sAtha ramaNa karane kI abhilASA chodd'|" aisA kaha kara jayakumAra to hRdaya meM tIrthaMkara bhagavantoM kA smaraNa karake dhyAna meM khar3e rahe / devI ne nAnA prakAra ke aneka upAya kiye, phira bhI jayakumAra Dige nahIM / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-8/96 vrata meM unakI dRr3hatA dekha kara anta meM deva prasanna huA aura pragaTa hokara unakI stuti karane lagA tathA unakA sammAna kiyA / kucha samaya bAda jayakumAra saMsAra se virakta hue aura rAjapATa chor3a kara muni dIkSA aMgIkAra kI, AtmadhyAna se kevalajJAna pragaTa karake mokSa gaye / isa prakAra parigraha-parimANa vrata meM prasiddha jayakumAra kI kahAnI batAI / aba vrata rahita aura tIvra lobha meM lIna jIva kaisA duHkha pAtA hai ? yaha batAne ke lie lubdhadatta seTha kA udAharaNa kahatA hU~ / lobhI lubdhadatta kI kahAnI : laghudatta athavA lubdhadatta nAma kA eka ati lobhI manuSya dhana kamAne ke lie paradeza meM gayA, vahA~ coroM ne use lUTa liyA / rAste meM usane eka gvAle ke ghara se chAcha mA~ga kara pI lI, usa chAcha meM thor3A makkhana dekha kara usane lobhavaza vicAra kiyA - hara roja isa prakAra chAcha mA~ga kara piU~gA aura usameM se jo makkhana nikalegA, use ikaTThA karU~gA, bAda meM usakA ghI banAkara usakA vyApAra karU~gA / aisA vicAra karake chAcha mA~ga kara makkhana ikaTThA karane lgaa| aba thor3e dina meM usa lobhI ke pAsa eka sera ghI ikaTThA ho gayA aura vaha isa vicAra meM car3ha gayA - "yaha ghI becakara aba maiM cIjeM lenebecane kA dhandhA karU~gA, usase lAkhoM rupayA kamAU~gA, phira rAjA banU~gA, phira cakravartI hoUMgA, merI paTarAnI prema se mere paira dabAne AyegI, usa samaya prema se maiM use lAta mArU~gA...' "" aisI dhuna meM usane lAta mArane kI ceSTA kI / vaha ghI ke maTake ko laga gayI, maTake se ghI agni meM girate hI bahuta jora kI jvAlA uThI aura jhopar3I meM Aga laga gaI / usa tIvra Aga meM tIvra lobha ke ArtadhyAna sahita vaha mara gayA aura durgati meM gayA / rAvaNa Adi bhI parigraha kI tIvra lAlasA lekara naraka meM gaye / parigraha kI tIvra lAlasA kA aisA phala jAna kara he mitra ! tU Arambha - parigraha kI maryAdA rakhanA / samyaktva ke sarva aMgoM kA tathA pA~ca vratoM kA utsAha pUrvaka pAlana karanA / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamAre prakAzana 40/ ocM caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindI va gujarAtI) [ 483 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha ] jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 1) jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 2) jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 3) ukta cAroM bhAga choTI-choTI kahAniyoM ke anupama saMgraha jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 4) darzana kathA jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 5) bhagavAna zrI hanumAna caritra jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 6) akalaMka-nikalaMka caritra jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 7) zrI jambUsvAmI caritra jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 8) zrAvaka kI dharma sAdhanA jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 6) tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 10) jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 11) anupama saMkalana (laghu jinavANI saMgraha) pAhur3a dohA bhavyAmRta zataka va AtmasAdhanA sUtra virAga saritA (zrImad rAjacaMdrajI kI sUktiyoM kA saMkalana) laghutattva sphoTa (gujarAtI) aprApta Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma vIra saMvat 2451 pauSa sudI pUnama jaitapura (morabI) dehavilaya 8 disambara 1987 pauSa vadI 3, sonagar3ha satsamAgama vIra saMvat 2471 (pujya gurudeva zrI se) rAjakoTa brahmacarya pratijJA vIra saMvat 2473 phAgaNa sudI 1 (umra 23 varSa) bra. harilAla amRtalAla mehatA pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI ke aMtevAsI ziSya, zUravIra sAdhaka, siddhahasta, AdhyAtmika, sAhityakAra brahmacArI harilAla jaina kI 19 varSa meM hI utkRSTa lekhana pratibhA ko dekhakara ve sonagar3ha se nikalane vAle AdhyAtmika mAsika Atmadharma (gujarAtI va hindI) ke sampAdaka banA diye gaye, jise unhoMne 32 varSa taka avirata sNbhaalaa| pUjya svAmIjI svayaM aneka bAra unakI praMzasA mukta kaNTha se isaprakAra karate the - "maiM jo bhAva kahatA hU~, use barAbara grahaNa karake likhate haiM, hindustAna meM dIpaka lekara DhU~Dhane jAveM to bhI aisA likhane vAlA nahIM milegA....." Apane apane jIvana meM karIba 150 pustakoM kA lekhana/sampAdana kiyA hai| Apane baccoM ke lie jaina bAlapothI ke jo do bhAga likhe haiM,ve lAkhoM kI saMkhyA meM prakAzita ho cuke haiN| apane samagra jIvana kI anupama kRti caubIsa tIrthakara bhagavantoM kA mahApurANa - ise Apane 80 purANoM evaM 60 granthoM kA AdhAra lekara banAyA hai| ApakI racanAoM meM pramukhataHAtma-prasiddhi, bhagavatI ArAdhanA, Atma vaibhava, naya prajJApana, vItarAga-vijJAna (chahar3hAlA pravacana, bhAga 1 se 6), samyagadarzana (bhAga 1 se 8), jainadharma kI kahAnIyA~ (bhAga 1 se 6), adhyAtma-saMdeza, bhaktAmara stotra pravacana, anubhava-prakAza pravacana, jJAnasvabhAva, jJeyasvabhAva, zrAvakadharmaprakAza, mukti kA mArga, akalaMka-nikalaMka (nATaka), maMgala tIrthayAtrA, bhagavAna RSabhadeva, bhagavAna pArzvanAtha, bhagavAna hanumAna, darzanakathA mahAsatI aMjanA Adi haiN| 2500 veM nivArNa mahotsava ke avasara para kiye kAryoM ke upalakSya meM,jaina bAlapothI evaM Atmadharma sampAdana ityAdi kAryoM para aneka bAra Apako svarNa-candrikAoM dvArA sammAnita kiyA gayA hai| * jIvana ke antima samaya meM Atma-svarUpa kA gholana karate hue samAdhi pUrvaka "maiM jJAyaka hU~....maiM jJAyaka hU~" kI dhuna bolate hue isa bhavyAtmA kA deha vilaya huA - yaha unakI antima aura sarvAdhika mahatvapUrNa vizeSatA thii| mudraNa vyavasthA : jaina kampyUTarsa, jayapura phona : 0141-700751 phaiksa : 0141-519265