Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ki jiihree
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhammagiri-pAli-ganthamAlA [ devanAgarI] suttapiTake dIghanikAyo paThamo bhAgo sIlakkhandhavaggapALi vipazyanA vizodhana vinyAsa igatapurI 1998
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhammagiri-pAli-ganthamAlA-1 [devanAgarI] dIghanikAya evaM tatsaMbaMdhita pAli sAhitya gyAraha graMthoM meM prakAzita kiyA gayA hai| prathama AvRttiH 1998 tAivAna meM mudrita, 1200 pratiyAM mUlya : anamola yaha graMtha niHzulka vitaraNa hetu hai, vikrayArtha nhiiN| sarvAdhikAra mukt| punarmudraNa kA svAgata hai| isa graMtha ke kisI bhI aMza ke punarprakAzana ke lie likhita anumati Avazyaka nhiiN| ISBN 81-7414-050-6 yaha graMtha chaTTha saMgAyana saMskaraNa ke pAli graMtha se lipyaMtarita hai| isa graMtha ko vipazyanA vizodhana vinyAsa ke bhArata evaM myaMmA sthita pAli vidvAnoM ne devanAgarI meM lipyaMtarita kara saMpAdita kiyaa| kaMpyUTara meM nivezana aura peja-seTiMga kA kArya vipazyanA vizodhana vinyAsa, bhArata meM huaa| prakAzaka: vipazyanA vizodhana vinyAsa dhammagiri, igatapurI, mahArASTra- 422403. bhArata phona : (91-2553) 84076, 84086 phaiksa : (91-2553)84176 saha-prakAzaka, mudraka evaM dAyaka : di kAraporeTa baoNDI oNpha di buddha ejyukezanala phAuMDezana 11 vIM maMjila, 55 haMga cAu esa. roDa, sekTara 1, tAipe, tAivAna Ara.o. sI. phona : (886-2)2395-1198, phaiksa : (886-2)2391-3415
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dhammagiri-Pali-Ganthamala [Devanagari] Suttapitake Dighanikayo Pathamo Bhago Silakkhandhavaggapali Devanagari edition of the Pali text of the Chattha Sangayana Published by Vipassana Research Institute Dhammagiri, Igatpuri - 422403, India Co-published, Printed and Donated by The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation 11th Floor, 55 Hang Chow S. Rd. Sec 1, Taipei, Taiwan R.O.C. Tel: (886-2)23951198, Fax: (886-2)23913415
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dhammagiri-Pali-Ganthamala-1 [Devanagari]. The Digha Nikaya and related literature is being published together in eleven volumes. First Edition: 1998 Printed in Taiwan, 1200 copies Price: Priceless This set of books is for free distribution, not to be sold. No Copyright-Reproduction Welcome. All parts of this set of books may be freely reproduced without prior permission. ISBN 81-7414-050-6 This volume is prepared from the Pali text of the Chattha Sangayana edition. Typing and typesetting on computers have been done by Vipassana Research Institute, India. MS was transcribed into Devanagari and thoroughly examined by the scholars of Vipassana Research Institute in Myanmar and India. Publisher: Vipassana Research Institute Dhammagiri, Igatpuri, Maharashtra - 422 403, India Tel: (91-2553) 84076, 84086, 84302 Fax: (91-2553) 84176 Co-publisher, Printer and Donor: The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation 11th Floor, 55 Hang Chow S. Rd. Sec 1, Taipei, Taiwan R.O.C. Tel: (886-2)23951198, Fax: (886-2)23913415
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ visaya-sUcI dt nt prAkkathana prastAvanA prakAzakIya sutta-sAra Foreword Preface Publisher's Note [i [xi] [xxi] Mrm www 1. brahmajAlasuttaM paribbAjakakathA cULasIlaM majjhimasIlaM mahAsIlaM pubbantakappikA sassatavAdo ekaccasassatavAdo antAnantavAdo amarAvikkhepavAdo adhiccasamuppannavAdo aparantakappikA saJjIvAdo asaJjIvAdo nevasaJjInAsaJjIvAdo ucchedavAdo diThThadhammanibbAnavAdo paritassitavipphanditavAro phassapaccayAvAro netaMThAnavijjativAro dihrigatikAdhiTThAnavaTTakathA vivaTTakathAdi 2. sAmaJaphalasuttaM rAjAmaccakathA komArabhaccajIvakakathA sAmaJaphalapucchA pUraNakassapavAdo makkhaligosAlavAdo ajitakesakambalavAdo pakudhakaccAyanavAdo nigaNThanATaputtavAdo saJcayabelaTThaputtavAdo paThamasandiTThikasAmaJaphalaM dutiyasandiTThikasAmaJaphalaM paNItatarasAmaJaphalaM cULasIlaM majjhimasIlaM mahAsIlaM
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 94 pokkharasAtibuddhupasaGkamanaM 62 pokkharasAtiupAsakattapaTivedanA 95 63 4. soNadaNDattaM 97 campeyyaka brAhmaNagahapatikA indriyasaMva satisampa santoso nIvaraNappAnaM paThamajjhAnaM dutiyajjJAnaM tatiyajjhAnaM catutthajjJAnaM vipassanAJANaM manomayaddhiJANaM 63 65 65 66 67 67 68 69 soNadaNDaguNakathA buddhaguNakathA soNadaNDaparivitakko brAhmaNapaJJatti sI paJAkathA soNadaNDaupAsakattapaTivedanA kUTadantasutaM 70 khANumatakabrAhmaNagahapatikA iddhividhaJANaM dibbasotaJANaM cetopariyaJANaM pubbenivAsAnussatiJANaM dibbacakkhANaM AsavakkhayaJANaM ajAtasattuupAsakattapaTivedanA 70 71 H kUTadantaguNakathA buddhaguNakathA 72 mahAvijitarAjayaJJakathA 73 74 catuparikkhAraM aTTha parikkhArA 76 catuparikkhAraM 3. ambattaM pokkharasAtivatthu 76 tisso vidhA 76 ambaTTamANavo paThamaibbhavAdo dutiyaibbhavAdo tatiyaibbhavAdo dasa AkArA 79 soLasa AkArA 79 niccadAna anukulaya 80 kUTadantaupAsakattapaTivedanA sotApattiphalasacchikiriyA 80 dAsiputtavAdo ambaTThavaMsakathA khattiyase bhAvo 83 6. mahAlisuttaM 84 vijjAcaraNakathA catuapAyamukhaM 86 88 90 92 brAhmaNadUtavatthu oTThaddhalicchavIvatthu ekaMsabhAvitasamAdhi catuariyaphalaM ariyaaTThaGgikamaggo pubbakaisibhAvAnuyogo lakkhaNAdassanaM 6 5. 97 98 100 103 105 108 110 112 112 114 116 119 121 122 122 122 123 123 127 132 132 134 134 135 136 139 139
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 197 198 199 203 205 205 207 146 209 211 214 215 dvepabbajitavatthu 7. jAliyasuttaM dvepabbajitavatthu 8. mahAsIhanAdasuttaM acelakassapavatthu samanuyuJjApanakathA ariyo aTThaGgiko maggo tapopakkamakathA tapopakkamaniratthakathA sIlasamAdhipaJjAsampadA sIhanAdakathA titthiyaparivAsakathA 9. poTThapAdasuttaM poTThapAdaparibbAjakavatthu abhisaJAnirodhakathA sahetukasaappAdanirodhakathA saJjAattakathA cittahatthisAriputtapoTTapAdavatthu ekaMsikadhammo tayo attapaTilAbhA cittahatthisAriputtaupasampadA 10. subhasuttaM subhamANavavatthu sIlakkhandho samAdhikkhandho paJAkkhandho 11. kevaTTasuttaM kevaTTagahapatiputtavatthu iddhipATihAriyaM AdesanApATihAriyaM 143 anusAsanIpATihAriyaM 143 bhUtanirodhesakabhikkhuvatthu 146 tIradassisakuNupamA 12. lohiccasuttaM 147 lohiccabrAhmaNavatthu 149 lohiccabrAhmaNAnuyogo 149 tayo codanArahA 151 nacodanArahasatthu 155 13. tevijjasuttaM 157 maggAmaggakathA 158 vAseThThamANavAnuyogo 160 janapadakalyANIupamA 160 nisseNIupamA 161 aciravatInadIupamA 162 saMsandanakathA brahmalokamaggadesanA 168 tassuddAnaM 169 | saddAnukkamaNikA 173 | gAthAnukkamaNikA 178 | saMdarbha-sUcI 180 180 182 216 arrr 165 pa [1] [33] AFTERESTERNET 184 189 195 195 196
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciraM titu saddhammo ! cirasthAyI ho saddharma ! beme, bhikkhave, dhammA saddhammassa ThitiyA asammosAya anantaradhAnAya sNvttnti| katame dve ? sunikkhittaJca padavyaJjanaM attho ca suniito| sunikkhittassa, bhikkhave, padavyaJjanassa atthopi sunayo hoti| a0ni0 1.2.21, adhikaraNavagga bhikSuo, do bAteM haiM jo ki saddharma ke kAyama rahane kA, usake vikRta na hone kA, usake aMtardhAna na hone kA kAraNa banatI haiN| kaunasI do bAteM ? dharma vANI suvyavasthita, surakSita rakhI jAya aura usake sahI, svAbhAvika, maulika artha kAyama rakhe jAya / bhikSuo, suvyavasthita, surakSita vANI se artha bhI spaSTa, sahI kAyama rahate haiN| ...ye vo mayA dhammA abhiJA desitA, tattha sabbeheva saGgamma samAgamma atthena atthaM vyajanena byaJjanaM saGgAyitabbaM na vivaditabaM, yathayidaM brahmacariyaM addhaniyaM assa cirdvitikN...| dI0ni0 3.177, pAsAdikasutta ...jina dharmoM ko tumhAre lie maiMne svayaM abhijJAta karake upadezita kiyA hai, use artha aura byaMjana sahita saba mila-jala kara. binA vivAda kiye saMgAyana karo, jisase ki yaha dharmAcaraNa cira sthAyI ho...|
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkkathana saddharma ko cirAyu banAye rakhane ke lie bhagavAna ne eka AvazyakatA yaha batAyI ki dhammavANI ko zuddha, suvyavasthita rUpa meM surakSita rakhA jAya | isase usake artha bhI sahI raha pAyeMge / dUsarI AvazyakatA yaha batAyI ki "maiMne svayaM abhijJAta karake jo dharma sikhAyA hai- saba mila-jula kara, binA vivAda ke, usakA sAmUhika saMgAyana kreN|" bhagavAna ke mahAparinirvANa ke pazcAta mahAsthavira kAzyapa ke netRtva meM bhagavAna ke 500 pramukha ziSyoM ne ina donoM AvazyakatAoM ko pUrA karane kA pahalA kadama uThAyA aura sArI bhagavadvANI ko suvyavasthita rUpa meM saMkalita aura saMpAdita karane ke lie prathama sAmUhika saMgAyana kA Ayojana kiyaa| sArI vANI ko vinaya, sutta aura abhidhamma ina tIna bhAgoM meM bAMTA gayA / bhagavAna ke samaya se hI vANI kaMThastha karane kI paraMparA cala paDI thii| yathA vinayadhara, sattadhara aura mAtikAdhara bhikSaoM kA ullekha isa ora saMketa karatA hai | kaSTasAdhya hone ke kAraNa una dinoM likhita sAhitya kA bahuta pracalana nahIM thA / dhamma-sAhitya kaMThastha karane kA hI pracalana thA / ataH ye bhikSu avazya hI bhagavAna kI vANI ko kaMThastha kara, yAda rakhane vAle hoNge| yathA vinayadhara vinaya ko, suttadhara suttoM ko aura mAtikAdhara mAtikAoM ko | sAre sAhitya ko kaMThastha kara, yAda rakhane vAle mahAsthavira Ananda bhI the hI / eka ora sArI vANI ko zuddha aura suvyavasthita rakhane ke lie samaya samaya para aitihAsika saMgItiyAM hotI rahIM, jisakA navInatama saMyojana chaTTha saMgAyana ke rUpa meM sana 1954-56 meM brahmadeza meM huA; dUsarI ora vANI ko kaMThastha kara, yAda rakhane kI eka svastha paraMparA bhI kAyama rahI / prathama saMgIti ke bAda saMbhavataH mAtikAdhara hI abhidhammadhara kahalAye aura Ananda kI bhAMti sArI vANI ko kaMThastha kara, yAda rakhane vAle tipiTakadhara kahalAye / jaise Ananda bahussuto dhammadharo kosArakkho mahesino... saddhammadhArako thero Anando ratanAkaro kahalAye, vaise hI paravartI tipiTakadhara dhammabhaMDAgArika yAne dharma ke bhaMDAra ko surakSita rakhane vAle dharma ke bhaMDArI ke nAma se vikhyAta hue| jaba taka dhammavANI likhita rUpa meM nahIM AyI, kevala taba taka hI kaMThastha karane kI yaha prathA kAyama nahIM rahI balki usake bAda Aja taka bhI yaha paraMparA kAyama
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] hai| aba jabaki dhammavANI tAr3apatroM para hastalikhita athavA saMgamaramara kI paTTiyoM para TaMkita hI nahIM hai balki mudraNAlayoM meM pustakAkAra mudrita kara dI gayI hai aura aba to kaMpyUTara meM bhI nivezita kara dI gayI hai to bhI kaMThastha karane kI yaha paraMparA Aja taka kAyama hai aura isa svastha parAtana / ko kAyama rakhanA bhI cAhie / pichale dinoM taka isa paraMparA kA pratinidhitva brahmadeza ke parama pUjya mahAsthavira vicittasArAbhivaMsa karate rhe| jinheM kevala saMpUrNa tipiTaka kA hI vizAla vAGmaya nahIM balki aTThakathAoM kA bhI eka bar3A bhAga kaMThastha thaa| Aja bhI unake cAra anya sAthI sAre tipiTaka ko kaMThastha kara rakhane ke kAraNa tipiTakadhara haiM / uparokta saMgItiyoM ke sAtha-sAtha ina vinayadharoM, suttadharoM aura abhidhammadharoM tathA tipiTakadharoM kI svastha paraMparA ne 2500 varSoM ke laMbe itihAsa meM dhammavANI ko zuddha aura suvyavasthita rUpa meM kAyama rakhane kI mahatvapUrNa bhUmikA nibhaayii| bhArata ne dhammavANI pUrNatayA kho dI, zAyada isIlie bhArata se saddharma bhI lupta huA / paraMtu brahmadeza, zrIlaMkA, thAIlaiMDa aura kaMpUciyA ne dhammavANI surakSita rkhii| ina sabhI dezoM meM surakSita tipiTika unakI alaga-alaga lipiyoM meM likhA gayA aura unake dvArA usakA alaga-alaga uccAraNa meM pATha kiyA jAtA rahA / paraMtu mUla kalevara meM koI aMtara nahIM AyA / chaThe saMgAyana meM jaba ina sabhI dezoM ke graMtha ikaTThe kiye gaye aura inake tipiTaka AcArya ekatrita hue to dekhA gayA ki kahIM-kahIM pAThaka athavA lipika kI asAvadhAnI ke kAraNa kucha zabdoM kI vartanI meM hI aMtara AyA thA paraMtu yaha bahuta nagaNya thA / sabhI lipiyoM kA mUla kalevara lagabhaga eka jaisA hI thA / etadartha hama ina saMgItikArakoM aura dhamma-bhaMDAgArikoM ke atyaMta AbhArI haiN| jaise bhagavAna buddha paurANika nahIM, balki aitihAsika mahApuruSa haiM, vaise hI yaha dhammavANI kisI kavi kI kalpanAjanya racanA nahIM, balki buddha aura unake pramukha ziSyoM kI apanI anubhavajanya vANI hai / yaha tathya isa sAvadhAnIpUrvaka surakSita rakhe gae vAGmaya se svataH siddha hotA hai| par3osI dezoM ne bhArata kI isa anamola nidhi ko kuzalatApUrvaka saMbhAla kara rakhA, isa nimitta sArA bhArata ina dezoM kA AbhArI hai| par3osI brahmadeza ne to kevala dhammavANI hI surakSita nahIM rakhI balki isameM samAyI huI vipazyanA sAdhanA-vidhi ke sakriya abhyAsa ko bhI kAyama rakhA / saubhAgya se mujhe yaha vidyA paraMparAgata AcArya sayAjI U bA khina se vahIM prApta huI / sana 1969 meM jaba yaha vidyA lekara maiM bhArata AyA aura vipazyanA sAdhanA ke zivira lagAne lagA to yaha dekhakara atyaMta sukhada Azcarya huA ki bhArata ke prabuddha logoM ne apanI isa purAtana vidyA ko kitane harSa ke sAtha apanA liyA / 15-20 varSa hote-hote vipazyI sAdhakoM kI saMkhyA kAphI bar3ha gayI / vipazyanA sAdhanA se prabhAvita aura lAbhAnvita hone vAle sAdhaka-sAdhikAoM meM se anekoM ne mUla buddhavANI aura usake anuvAda kI mAMga karanI zurU kI tAki isa viSaya meM unakI saiddhAMtika jAnakArI bar3he aura sAdhanA ke kSetra meM unheM prabhUta preraNA aura samucita mArgadarzana mile / taba taka nAlaMdA dvArA nAgarI lipi meM prakAzita tipiTaka bhI aprApya ho cukA thA /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ataH vipazyanA vizodhana vinyAsa ne nirNaya kiyA ki tipiTaka sahita tatsaMbaMdhI sAre pAli sAhitya ko mUla pAli aura devanAgarI lipi meM prakAzita kiyA jAya aura tadanaMtara usakA hiMdI anuvAda karake sAdhakoM ko aura zodha paMDitoM ko suvidhA pradAna kI jAya / kaMpyUTara jaise Adhunika upakaraNoM ke upalabdha ho jAne se isa kArya ke tIvra gati se pUrA ho sakane kI saMbhAvanA banI / utsAhI sAdhakoM ne hara prakAra se sahayoga denA AraMbha kiyA / bahuta kama samaya meM hI pAli ke sAre sAhitya kA premI se nAgarIkaraNa huA aura use kaMpyUTara meM nivezita kara diyA gayA / isa nivezana tathA chape hue sAhitya ke aMtima prUpha paThana ke kAma meM brahmadeza ke vipazyI sAdhaka aura anya mUrdhanya vidvAnoM ne atyaMta manoyogapUrNa sahayoga diyA hai tAki chaTTha saMgAyana ke premI vAGmaya kA yaha devanAgarI saMskaraNa pUrNatayA nirdoSa ho, prAmANika ho| kyA hai tipiTaka meM ? tipiTaka meM sarvatra mahAkAruNika bhagavAna buddha kA divya, bhavya vyaktitva chAyA huA hai / eka hai bhagavAna kI bhautika rUpakAyA kA manohArI vyaktitva jo mahApuruSoM ke battIsa zArIrika lakSaNoM kI paripUrNatA ke sAtha-sAtha apratima rUpa-sauMdarya lie hue hai, jise dekha kara darzaka dekhatA hI raha jAya / unake cehare para sadA banI rahane vAlI zAMti, kAMti aura prasannatA dekhane vAle ke mana meM bhI prasannatA bhara de| dUsarA hai unakI anupama dharmakAyA kA vyaktitva jo samyaka sambodhi se, vidyA aura sadAcaraNa se. prajJA aura karuNA se otaprota hai| tathAgata vikAra rUpI ariyoM kA yAne zatraoM kA hanana kara dene vAle arahaMta haiM; samyaka sambodhi prApta samyaka sambuddha haiM; moha-vicchedanI vidyA aura zIla samAdhi ke AcaraNa meM pratiSThita vidyAcaraNa saMpanna haiM; suSTu kAyika, vAcika aura caitasika gati vAle sugata haiM, tathAgata haiM; samagra loka aura lokottara nirvANa ke jAnanahAra lokajJa haiM; advitIya haiM ataH anuttara haiM; bigar3e ghor3oM jaise pathabhraSTa logoM ko ThIka rAste para le Ane vAle kuzala sArathI haiM; deva aura manuSyoM ke zikSaka haiM, zAstA haiM aura rAga, dveSa tathA moha ko bhagna kiye hue bodhi prApta buddha bhagavAna haiN| unake ina viziSTa sadguNoM ke kAraNa hI vaha auroM se bhinna haiM aura prabhUta loka-maMgala ke sRjaka haiN| unakI isa dharmakAyA kI kalyANI meghamAlA ke amRta varSaNa se sArA tipiTaka abhisiMcita hai| tipiTaka meM bhagavAna kI dharmakAyA se nikalI pAvana dharma-gaMgA kA kala-kala ninAda hai, mukti pradAyaka amRta-pravAha hai| isameM hameM paga-paga para aise dharma kA darzana hotA hai jo ki acchI prakAra se samajhAyA huA, suAkhyAta hai; jo hameM parokSa kalpanAoM meM na bharamA kara, pratyakSa, sAMdRSTika satya kA darzana karAtA hai| jisake dhAraNa karane se tatkAla suphala milanA AraMbha ho jAtA hai, isa 13
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mAne meM akAlika hai; jo hameM satya kA svayaM sAkSAtkAra karane ke lie AmaMtrita karatA hai; jo kadama-kadama aMtima lakSya nirvANa ke samIpa le jAne vAlA hai aura jo samajhadAra logoM ke lie svayaM anubhava kiye jAne yogya hai| yaha aisA sAMpradAyikatA-vihIna, sArvajanIna, sArvadezika, sArvakAlika aura sanAtana Aryadharma hai jo ki sabhI ke lie samAna rUpa se kalyANakArI hai| sArA tipiTaka hameM isa dharma-sudhA kA rasapAna karAtA hai| _ aura hai tipiTaka meM bhagavadvANI ke amRtapAyI sAdhaka saMgha kA preraka darzana jo ki yaha siddha karatA hai ki bhagavAna ke sikhAye hue dharma meM aMdha-zraddhAjanya bhakti-bhAvAveza ke lie koI sthAna nahIM hai; bAla kI khAla khIMcane vAle tArkika buddhivAdiyoM ke buddhi-kilola ke lie koI avakAza nahIM hai| dharma atyaMta vyAvahArika hai / ise dhAraNa karane vAlA vyakti mukti ke mArga para supratipanna ho jAtA hai, Rju-pratipanna ho jAtA hai, nyAya-pratipanna ho jAtA hai, samIcIna rUpa se pratipanna ho jAtA hai aura sotApanna, sakadAgAmI, anAgAmI, arahaMta meM se kisI eka Arya avasthA ko avazya prApta kara letA hai| aisA vyakti sabake lie pUjya hai, praNamya hai, vareNya hai, dakSiNeyya hai / tipiTaka meM aise gRhI aura gRhatyAgI saMtoM kA darzana karake hamAre mana meM dharma-mArgI hone ke lie prabhUta, pAvana preraNA jAgatI hai| unakI AzvAsana-bharI svAnubhUta vANI hamAre bhItara pulaka-romAMca jagAtI hai aura hamArI sAdhanA ko anuprANita karatI hai| tipiTaka meM 2500 varSa pUrva ke bhArata kA AdhyAtmika aura dArzanika hI nahIM balki aitihAsika, bhaugolika, rAjanaitika, prazAsanika, sAmAjika, sAMskRtika, zaikSaNika, vyApArika, audyogika, pArivArika, nAgarika, grAmika Adi sabhI viSayoM kA bahuraMgI darzana nihita hai| tipiTaka meM 2500 varSa purAnA bhArata jIvaMta ho uThA hai / tipiTaka eka aisA mahAsAgara hai jisameM kalyANakArI subhASitoM kA atula bhaMDAra bharA par3A hai| piTaka kA eka artha peTI yA piTArI bhI hotA hai| paraMtu una dinoM vastutaH piTaka zabda dhamma-sAhitya ke artha meM bahupracalita thA / lekina yadi isakA artha peTI yA piTArI bhI leM to yaha tIna piTAriyAM aisI haiM jinameM bhArata kI mahAna sabhyatA, saMskRti, dharma aura darzana kA anamola khajAnA surakSita rakhA huA hai| vizodhakartA dekheMge ki yadyapi pratyakSa rUpa se bhagavAna buddha kI sikhAyI huI vidyA bhArata se lupta ho gayI paraMtu vAstavikatA yaha hai ki vaha parokSa rUpa se sAre paravartI sAhitya meM samA gayI / paravartI saMskRta sAhitya hI nahIM balki hiMdI sahita sabhI prAdezika bhASAoM kA sAhitya buddha-maMtavya se otaprota hai| saMta-sAhitya para buddhavANI kI kitanI gaharI chApa hai| aba yahI vANI apane mUla rUpa meM hamAre sAmane pratyakSa A rahI hai jisakA vizleSaNAtmaka aura tulanAtmaka adhyayana karane para hama dekheMge ki sArA bhArata bhagavAna buddha kI maulika vicAradhArAoM kA aura sAdhanA vidhiyoM 14
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA kitanA RNI hai | bhArata hI nahIM samUce vizva kI ciMtanadhArA para aura AdhyAtmika sAhitya para bhagavAna buddha kI zikSA kA gaharA prabhAva spaSTa parilakSita hotA hai| yahI kAraNa hai ki Aja bhI mAnava-jAti ke lie buddhavANI kA viziSTa mahatva hai| buddhavANI kI maMgalamayI garimA cira-navIna hai| gire hue mAnavI mUlyoM ko Upara uThAne meM yaha sadA agraNI rahI hai / ghora naitika adhaHpatana se saMtrasta, saMtApita Adhunika yuga ke lie bhagavadvANI kI upAdeyatA aura adhika prAsaMgika ho uThI hai| ___ isa sAhitya ke adhyayana se anajAna logoM meM bhagavAna buddha ke bAre meM phailI huI kucha bhrAMtiyoM kA nirAkaraNa hogA / eka bhrAMti to yaha hai ki bhagavAna buddha svayaM gRhatyAgI hone ke kAraNa unake ziSya kevala gRhatyAgI bhikSu hI the, ataH unakI zikSA kevala gRhatyAgI bhikSuoM ke lie hai, gRhasthoM ke lie nahIM / isa sAhitya se isa mithyA bhrAMti kA sarvathA nirAkaraNa hogA / vAstavikatA yaha hai ki gRhatyAgI bhikSu aura bhikSuNiyoM ke mukAbale bhagavAna ke gRhI-ziSyoM kI saMkhyA kahIM adhika thii| bhagavAna buddha apane jIvanakAla meM hI bahuta loka-vizruta hue| unakI yaha prasiddhi kevala gRhatyAgI saMnyAsiyoM meM hI nahIM thI, balki gRhasthoM meM bhI unakI kIrti khUba phaila gayI thii| ve pratyeka varSAvAsa ke tIna mahIne kisI eka sthAna para Tikate the / adhikatara zrAvastI yA rAjagRha jaise ghanI AbAdI vAle nagaroM meM Tikate the tAki nagara ke adhika se adhika loga unake sAnnidhya kA lAbha uThA sakeM, unake upadezoM se lAbhAnvita ho sakeM / varSAvAsa ke bAda ve apanA sArA samaya uttara bhArata ke gaMgA-jamunI doAbe ke gAMva-gAMva, nigama-nigama, nagara-nagara meM dharmacArikA karane meM lagAte the / lAkhoM-karor3oM logoM ko vikAra-vimukti ke lie vipazyanA-vidhi kA saMdeza aura ucita mArga-nirdezana dete the| isa sAhitya meM hama isakA vizada vivaraNa pAyeMge / ve jahAM jAte, samUha ke samUha loga unake darzana ke lie unake pAsa Ate aura unakA dharma-upadeza sunate the| kaI loga unase akele ekAMta meM bhI milane Ate the| unakI maMgala-vANI se prabhAvita hokara sthAnIya gRhastha unheM bhikSu-saMgha sahita apane ghara bhojana-dAna ke lie AmaMtrita karate aura unake AzIrvAdamaya upadezoM se lAbhAnvita hote the| deza kA gRhatyAgI-varga to unase dhArmika vArtAlApa karane aura kabhI-kabhI vAda-vivAda karane ke lie bhI AtA hI rahatA thA paraMtu unase milane vAloM meM adhika saMkhyA gRhasthoM kI hI hotI thii| sambodhi prApti se lekara mahAparinirvANa taka jIvana ke 45 varSoM meM bhagavAna ne hajAroM sadupadeza diye / inase prabhAvita hokara kevala saMnyAsI hI nahIM balki samAja ke hara saMpradAya ke, hara mAnyatA ke, hara peze ke, hara varga ke gRhastha bhagavAna ke saMparka meM Aye aura unake batAye mArga para cala kara maMgala-lAbhI hue / cAhe magadha-nareza biMbisAra ho yA kosala-nareza prasenajita, cAhe mahArAnI mallikA ho yA mahArAnI khemA, cAhe abhaya rAjakumAra ho yA bodhi rAjakumAra, cAhe senApati baMdhula ho yA 15
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] senApati siMha, cAhe rAjamahiSI zyAmAvatI ho yA dAsI khujjuttarA, cAhe rAjapurohita putra kAtyAyana ho yA rAjavaidya jIvaka, cAhe dAnavIra zreSThi anAthapiMDika ho yA bhikhamaMgA kor3hI suppabuddha, cAhe jaTila kAzyapa baMdhu hoM yA parivrAjaka dArucIriya, cAhe sadgRhiNI visAkhA ho yA nagaravadhU ambapAlI, cAhe brAhmaNa mahAkAzyapa ho yA bhaMgI sunIta, cAhe brAhmaNa sAriputra ho yA cAMDAlaputra sopAka, cAhe sadAcArI sIlavA yA hatyArA aMgulimAla - bhagavAna ke saMparka meM jo AyA, jisane bhI dharma - gaMgA meM DubakI lagAyI, jisane bhI vipazyanA sAdhanA kA abhyAsa kiyA, vahI badala gayA, vahI sudhara gayA, vahI duHkha - mukta ho gayA / kucha anajAna logoM meM bhagavAna buddha ke prati eka bhrama yaha bhI hai ki vaha janma-maraNa ke bhavacakra se mukta hone kA upadeza dete the, ataH rojamarrA kI vyaktigata, pArivArika, sAmAjika aura rAjanaitika samasyAoM ke prati nitAMta udAsIna aura anyamanaska the / isa sAhitya kA adhyayana karane para patA calatA hai ki ve lokIya samasyAoM ke prati bhI kitane sajaga aura saMvedanazIla the / yaha saca hai ki unake dvArA bhikSuoM ko diye gaye lokottara parama satya se saMbaMdhita upadezoM kI saMkhyA bahuta bar3I hai paraMtu gRhI-ziSyoM ke lie zreSTha lokIya jIvana jIne ke sadupadeza kama nahIM haiM / unhoMne gRhastha jIvana ke hara pahalU para upadeza diye haiN| mAtA-pitA aura saMtAna, patnI aura pati, mAlika aura naukara, guru aura ziSya, mitra aura mitra, rAjA aura prajA ke pArasparika saMbaMdhoM ko lekara diye gaye unake upadeza Aja bhI utane hI tarotAjA haiM, utane hI prAsaMgika haiM, utane hI upAdeya haiM / svadeza kI samucita surakSA ke lie licchavI prajAtaMtravAdiyoM ko diyA gayA unakA upadeza Aja kI kisI bhI lokataMtrIya sarakAra ke lie AdarzarUpa se apanAyA jA sakane yogya hai / isI prakAra anya zAsakoM ke lie bhI unakI zikSA anamola hai / rAjA rakkhatu dhammena attano va pajaM pajaM - zAsaka apanI prajA kI rakSA vaise hI kare jaise ki vaha apanI saMtAna kI karatA hai / unakI zikSA kI isa paraMparA se prabhAvita hokara dharmarAja samrATa azoka ne jisa loka maMgalakArI zAsana vyavasthA kA Adarza upasthita kiyA vaha samasta mAnavI itihAsa meM anUThA hai, anupama hai, advitIya hai, anukaraNIya hai / bhArata hI nahIM apitu samagra vizva ke prazAsakIya itihAsa kA jAjvalyamAna prakAza staMbha hai | bhagavAna buddha ke bAre meM eka aura bar3I bhrAMti yaha hai ki unhoMne apane upadezoM meM duHkha ko mahatva diyA, ataH unakI zikSA duHkhapradhAna hai aura nirAzAjanaka udAsI lie hue hai / isa sAhitya ke prakAza meM Ane se isa sarvathA mithyA mAnyatA kA nirAkaraNa hogA aura yaha tathya ujAgara hogA ki duHkhI aura nirAza mAnava ke lie AzA aura vizvAsa kA AzvAsana lie hue, isakI tulanA kA anya koI sAhitya kahIM upalabdha nahIM hai| roga ko asAdhya batA denA rogI ke lie avazya hI nirAzAjanaka bAta hotI hai / paraMtu rogI ko usake roga se AgAha kara ke roga ke sahI kAraNa ko khoja batAnA aura itanA hI nahIM, usa kAraNa kA nivAraNa kara rogI ko sarvathA rogamukta ho jAne 16
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI auSadhi pradAna kara denA to rogI ke lie varadAna hai| usake lie isase bar3ha kara AzA aura vizvAsabharI bAta aura kyA ho sakatI hai bhalA ? yahI bAta duHkha kI vyAkhyA para lAgU hotI hai, kitanI hI kaTu kyoM na ho, para duHkha jIvana-jagata kI eka aisI sArvajanIna saccAI hai jise nakArA nahIM jA sakatA / bhagavAna ne duHkha kA mAtra udghATana hI nahIM kiyA, balki usake mUlabhUta kAraNa ko prakAza meM lA kara use jar3a se ukhAr3a pheMkane vAlI Arya-aSTAMgika-mArgajanya vipazyanA kI sahaja, sugama, sugrAhya sAdhanA-vidhi pradAna kii| yaha kisI buddhivAdI dArzanika kI mahaja saiddhAMtika vyAkhyA nahIM hai, balki sarvathA vyAvahArika hai, prAyogika hai, cira-parIkSita hai aura pratyakSa phaladAyinI hai| udAsI aura kuMThAoM se bhare hue dukhiyAre vyakti ko abhI, yahIM AzAbhare pariNAma pradAna karatI hai | lokIya aura lokottara donoM kSetroM kI sukha-zAMti upalabdha karAtI hai | vyakti-vyakti kI sukha-zAMti ke sAtha-sAtha, jAta-pAMta ke bhedabhAva aura saMpradAyavAda ke viSaile dUSaNa ko dUra kara sAre samAja aura rASTra kI sukha-zAMti aura samRddhi ke hitArtha unake zAzvata upadeza deza ke lie hI nahIM varana sAre vizva ke lie atyaMta upayogI haiN| kesamutta ke kAlAmoM ko diyA huA unakA prasiddha upadeza mAnava-jAti ke lie vicAra-svAtaMtrya kA prathama prabhAvazAlI ghoSaNApatra hai / unakI sArI zikSA kaTTarapaMthI aMdhamAnyatAoM se vimukta, purohitagirI ke dUSita samAja-zoSaNa se dUra, pUrNatayA vaijJAnika aura buddhisaMgata hai, nyAyasaMgata hai| isIlie lokamAnya hai| jisa vyakti ke sadupadezoM ke kAraNa bhArata vizva-guru banA usakI vANI kA punaH prakAzita honA deza ke lie kalyANakArI hI nahIM, gauravapUrNa bhI hai| vipazyI sAdhakoM ke lie to tipiTaka eka atulita jJAna-koSa hai | yadyapi vipazyanA kA thor3A bahuta ullekha Rgveda se lekara mahAvIra svAmI tathA kabIra aura nAnaka jaise sAdhaka saMtoM kI vANI tathA bhArata kI sabhI paraMparAoM ke dharmazAstroM meM yatra-tatra bikharA huA milatA hai, paraMtu vyAvahArika vipazyanA kA prAmANika vizada varNana aura usakI sUkSma bArIkiyoM kI abhivyaMjanA tipiTaka chor3a anyatra kahAM mila sakatI hai bhalA ? bhagavadvANI par3hate hue sudhI sAdhaka ko aneka jagaha yoM lagatA hai jaise bhagavAna ne usakI sAdhanA-saMbaMdhI kaThinAiyAM jAna lI haiM aura amuka upadeza mAno usI ke lie diyA gayA hai| mAno bhagavAna asIma AzvAsana-bharI vANI meM bar3e pyAra se use hI samajhA rahe haiN| aisI sudhAvarSiNI vANI kA prakAzana sAdhakoM ke lie sacamuca varadAna siddha hogaa| bhagavAna kI kalyANI vANI kA prakAzana aura gaMbhIra adhyayana videzoM ke katipaya vidvAnoM ne kiyA hai / brahmadeza kI buddha zAsana samiti, laMdana kI pAli TeksTa sosAyaTI aura zrIlaMkA kI buddhisTa TeksTa sosAyaTI isa kArya meM agraNI rahI haiN| bhadaMta jagadIza kAzyapajI ke netRtva meM bhArata ke nava-nAlaMdA mahAvihAra ne bhI prakAzana ke mahatvapUrNa kAma kI zuruAta kI | aba use Age bar3hAne
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] kI AvazyakatA hai| vipazyanA vizodhana vinyAsa kA isa dizA meM kriyAzIla honA prazaMsanIya hai, zlAghanIya hai, abhinaMdanIya hai | aise vizada, bRhada tathA atyaMta mahatvapUrNa sAhitya kI bhamikA likhane kA dAyitva maiMne svayaM apane Upara liyA / socA thA cAlIsa-pacAsa pannoM meM sAMgopAMga bhUmikA taiyAra ho jAyegI / paraMtu jaba isa sAhitya kA punaH avalokana karate hue uddharaNa ekatra karane lagA to saddharma ke isa vizAla ratnAkara meM DubakiyAM lagAte hue eka se bar3hakara eka preraka prasaMgoM tathA eka se bar3hakara eka anamola uddharaNoM ke ratnoM se jholI bharatI hI gyii| sabhI anamola ratna kitane AkarSaka ! kitane kalyANakArI ! kitane preraka ! duvidhA thI kise lUM, kise choDUM / na cAhate hue bhI anekoM ko chor3anA par3A / chor3ate-chor3ate bhI sahasrAdhika uddharaNa baca gaye jina sabhI kA prayoga karane meM bhUmikA kA kalevara bar3hatA hI gayA / ataH bhUmikA ke isa bRhada graMtha ko alaga pustakAkAra prakAzita karanA samIcIna samajhA / vizvAsa hai tipiTaka-premI, hiMdI-bhASI sAdhakoM ke lie yaha atyaMta upAdeya siddha hogaa| bhagavadvANI tathA tatsaMbaMdhita pAli-sAhitya kA prakAzana sarvajanahitakArI ho, sarvavidhi maMgalakArI ho! sabhI pAThakoM kA maMgala ho ! kalyANa ho ! saba kI svasti-mukti ho !! buddhapUrNimA, 1993 sa. nA. goyankA 18
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA pAli tipiTaka kA saMkSipta paricaya bhagavAna buddha * samasta saMsAra ko zuddha dharma ke AdhAra para sukha-zAMtimaya jIvana jIne ke lie eka pAvana patha kA prajJApana kiyaa| isase tatkAlIna bhArata ke itihAsa para bhI pracura prakAza par3A aura isI se pAli sAhitya kA uSAkAla bhI prAraMbha huA / bhagavAna ne jisa dina buddhatva prApta kiyA tathA jisa dina mahAparinirvANa prApta kiyA, usake madhya paiMtAlIsa varSoM taka jahAM kahIM, jisa kisI ko, jo bhI upadeza diyA, una samasta buddha vacanoM kA saMgraha tipiTaka kahalAyA / tipiTaka kA artha hai - tIna piTaka yA piTAriyAM yA dharma sAhitya-saMgraha / ina tIna piTakoM meM buddha vANI kA saMgraha kiyA gayA hai / tIna piTakoM ke nAma haiM- vinaya-piTaka, sutta-piTaka aura abhidhammapiTaka / buddha vacanoM ko saMkalita karane hetu chaH aitihAsika dhamma saMgItiyoM kA Ayojana kiyA gayA / inheM dhamma-saMgIti isalie kahA gayA kyoMki inameM dhamma ke mUla pATha kI pratyeka paMkti kA pATha eka jyeSTha thera yA agraja bhikSu dvArA kiyA jAtA thA tathA usake bAda sabhA meM upasthita sabhI anya bhikSugaNa isakA saMgAyana karate the / saMgAyana ko prAmANika tabhI mAnate the jabaki sabhI upasthita bhikSu ekamata ho use svIkRta karate the / 1 dhamma ( zuddha dharma) ke do pramukha pakSa haiM- pahalA saiddhAMtika pakSa yAni mUla pATha jise pariyatti kahate haiM aura dUsarA vyAvahArika yAni prAyogika pakSa jise paTipatti kahate haiM / ina saMgItiyoM kA Ayojana dhamma ke pariyatti pakSa ko zuddha rUpa meM surakSita rakhane ke lie huA | buddha vacanoM kA dainika jIvana meM abhyAsa hI paTipatti hai / yahI dhamma kA vAstavika pracAra vAhana hai / dhamma kI vAstavika lokapriyatA rAjakIya saMrakSaNa yA logoM dvArA saiddhAMtika pakSa kI svIkRti mAtra se nahIM thI, balki isalie thI ki bhagavAna buddha ne mana ko zuddha karane kI vidyA - vipassanA sAdhanA ke abhyAsa kI vidhA spaSTa rUpa se sikhAyI / unhoMne hamAre duHkha kA kAraNa batAyA tathA kAraNa ko miTA kara 19
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstavika zAMti kI anubhUti karane kA mArga dikhAyA | dhamma ke suspaSTa, sunizcita, hitakArI, sahaja jJAta hone vAle, yahIM aura abhI phala dene vAle, kramazaH mukti ke lakSya kI ora le jAne vAle pahalU ne vibhinna varga ke logoM ko apanI ora AkarSita kiyA, jisake phalasvarUpa dhamma vizvavyApI huA | ina saMgItiyoM ke Ayojana kA mukhya uddezya buddha-vacanoM ko apane zuddha rUpa meM surakSita rakhanA thA jisase ki kinhIM ajJAnI logoM dvArA isameM apanI ora se kucha jor3a kara ise dUSita na kara diyA jAya / ina saMgItiyoM kI AvazyakatA isalie bhI par3I kyoMki tIsarI saMgIti taka bhI buddha-vacana likhe nahIM jA sake the, kevala smRtibaddha kiye jAte rahe / saMgha-viSayaka anuzAsana ko zuddha rUpa meM banAye rakhane tathA usameM kisI prakAra ke vivAda ke khar3e hone para ye saMgItiyAM eka maMca kA bhI kArya karatI thiiN| aba taka Ayojita huI chaH saMgItiyoM kA saMkSipta vivaraNa isa prakAra hai : pahalI dhamma-saMgIti rAjagIra (rAjagRha) meM rAjA ajAtasattu (ajAtazatru) ke saMrakSaNa meM bhagavAna buddha ke mahAparinirvANa ke tIna mAha ke pazcAta 544 IsA pUrva meM saMpanna huii| isI dhamma saMgIti meM prathama bAra samasta buddhavANI ko ekatrita kiyA gayA / isa saMgIti kI adhyakSatA mahAkassapa thera ne kI, upAli ne vinaya kA pATha kiyA tathA Ananda ne dhamma kA / isameM pAMca sau arahatoM ne bhAga liyA tathA yaha saMgIti sAta mahInoM taka clii| isa prakAra vinaya aura dhamma kA saMgraha kiyA gayA / dIghanikAya aTThakathA kI nidAna kathA se yaha jJAta hotA hai ki 'dhamma' zabda kA prayoga sutta tathA abhidhamma ke lie kiyA gyaa| dUsarI dhamma-saMgIti pahalI saMgIti ke sau varSa bAda vesAlI (vaizAlI) ke vALukArAma meM rAjA kALAsoka ke saMrakSaNa meM Ayojita kI gii| vinaya ke niyamoM ko lekara eka bar3A vivAda uTha khar3A huA thA, jisakA nirNaya karane ke lie isa saMgIti kA Ayojana huaa| isameM sAta sau bhikSuoM ne bhAga liyA tathA isakI adhyakSatA revata thera ne kI / isameM buddha-vacana kA punaH saMgAyana kiyA gayA / tIsarI dhamma-saMgIti 326 IsA pUrva pATaliputta (pATaliputra) ke asokArAma nAmaka vihAra meM rAjA dhammAsoka (samrATa azoka) ke saMrakSaNa meM huii| thera moggaliputta tissa ne isakI adhyakSatA kI tathA eka hajAra sthavira bhikSuoM ne isameM bhAga liyA / yaha saMgIti nau mAsa taka calI / isa saMgIti ke daurAna thera moggaliputta tissa ne mithyA matoM kA khaMDana karate hue punaH zuddha dhamma ke svarUpa kA pratipAdana kara kathAvatthu nAmaka graMtha kA saMkalana kiyaa| yaha graMtha tipiTaka paraMparA ke aMtargata abhidhamma-piTaka kA eka abhinna aMga mAnA jAne lgaa| buddha-vacana ke saMgAyana ke pazcAta samrATa azoka ne sudUra dezoM meM dhamma pracAra hetu nau dhammadUtoM kI pariSadeM bhejii| ina theroM ne dhamma ke 'paTipatti' pakSa para bala dete hue dhamma ko vizvavyApI banAyA /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [11] cauthI dhamma saMgIti zrIlaMkA meM 29 varSa IsA pUrva, rAjA vaTTagAminI ke samaya meM Ayojita kI gii| isameM pAMca sau vidvAna theroM ne bhAga liyA tathA isakI adhyakSatA mahAthera rakkhita ne kii| isameM sAre tipiTaka kA saMgAyana kiyA gayA tathA use prathama bAra lipibaddha kara liyA gayA / pAMcavIM dhamma saMgIti sana 1871 meM brahmadeza ke mAMDale zahara meM rAjA miM DoM miM ke saMrakSaNa meM bulAI gayI / isameM do hajAra cAra sau vidvAna bhikSuoM ne bhAga liyA / isa saMgIti kI adhyakSatA bArI-bArI se zraddheya mahAthera jAgarAbhivaMsa, mahAthera nariMdabhidhaja tathA mahAthera sumaMgala sAmI ne kI / tipiTaka kA saMgAyana aura use saMgamaramara kI paTTiyoM para likhane kA kArya pAMca mAsa taka calatA rahA / chaThI dhamma-saMgIti maI, 1954 meM brahmadeza ke pradhAnamaMtrI U nU dvArA raMgUna meM Ayojita kI gii| zraddheya abhidhaja mahAraTThaguru bhadaMta revata ne isakI adhyakSatA kI tathA isameM do hajAra pAMca sau vidvAna bhikSuoM ne bhAga liyA, jo brahmadeza, zrIlaMkA, thAIlaiMDa, kaMpUciyA, bhArata Adi dezoM se Aye the| unhoMne tipiTaka tathA isakI aTThakathAoM, TIkAoM Adi ko punaH jAMcA aura inake prAmANika saMskaraNa kA prema lipi meM mudraNa krvaayaa| isa saMgIti kA samApana sana 1956 kI vaizAkha pUrNimA ke dina bhagavAna buddha ke mahAparinirvANa ke 2500 varSa pUre hone para huA / ina chaH aitihAsika saMgItiyoM meM pahalI tIna bhArata meM, cauthI zrIlaMkA meM tathA pAMcavIM va chaThI brahmadeza meM huI, jo ki dhamma ko zuddha rUpa se surakSita rakhane meM saphala huI / ina chaH saMgItiyoM ke kAraNa hI bhagavAna buddha ke 2500 varSa bAda bhI dhamma apane zuddha rUpa jIvita hai aura niraMtara vikasita evaM prasArita ho rahA hai / pAli tipiTaka, aTThakathAoM Adi kA prakAzana vibhinna lipiyoM meM upalabdha hai; jaise ki siMhalI, ma, thAI, kaMbojI, romana tathA devanAgarI Adi / bhAratavarSa meM sarvaprathama nAgarI lipi meM tipiTaka tathA kucha aTThakathAoM kA prakAzana nava-nAlaMdA mahAvihAra, nAlaMdA ne kiyaa| kiMtu abhI taka saMpUrNa aTThakathAeM tathA TIkAeM nAgarI meM upalabdha nahIM haiM / nAgarI lipi meM prakAzita tipiTaka bhI Ajakala aprApya hai / isa abhAva kI pUrti hetu vipazyanA vizodhana vinyAsa saMpUrNa pAli tipiTaka, aTThakathAoM, TIkAoM Adi ko devanAgarI lipi meM saMpAdita kara, prakAzita kara rahA hai| isa prakAzana kA mUla uddezya sAdhakoM tathA vidvAnoM ko pariyatti jJAna ke AdhAra para vipazyanA dvArA zuddha dharma ke patha para calane kI preraNA denA hai tathA bhagavAna kI vANI ko ghara-ghara taka pahu~cAnA hai / 21
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] chaTTha saMgAyana ke anusAra 'tipiTaka', 'aTThakathAoM', 'TIkAoM-anuTIkAoM ke graMthoM kA vibhAjana isa prakAra hai : tipiTaka vinaya-piTaka 1. pArAjika 2. pAcittiya 3. mahAvagga 4. cULavagga 5. parivAra / sutta-piTaka 1. dIghanikAya 2. majjhimanikAya 3. saMyuttanikAya 4. aGguttaranikAya 5. khuddakanikAya | khuddakanikAya ke aMtargata graMtha haiM- khuddakapATha, dhammapada, udAna, itivuttaka, suttanipAta, vimAnavatthu, petavatthu, theragAthA, therIgAthA, apadAna, buddhavaMsa, cariyApiTaka, jAtaka, mahAniddesa, cULaniddesa, paTisambhidAmagga, nettipakaraNa, peTakopadesa*, milindapajha / .. (*brahmadeza kI paraMparA ke anusAra ukta tInoM graMtha apanI mahattA ke kAraNa tipiTaka ke abhinna aMga mAna liye gaye haiN| abhidhamma-piTaka 1. dhammasaGgaNi 2. vibhaGga 3. dhAtukathA 4. puggalapaJatti 5. kathAvatthu 6. yamaka 7. paTThAna / aTThakathA vinaya-piTaka aTThakathA (samantapAsAdikA) 1. pArAjika aTThakathA 2. pAcittiya aTThakathA 3. mahAvagga aTThakathA 4. cULavagga aTThakathA 5. parivAra aTThakathA 6. kajAvitaraNI (pAtimokkha) aTThakathA / 22
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ [13] sutta-piTaka aTThakathA 1. dIghanikAya aTThakathA (sumaGgalavilAsinI) 2. majjhimanikAya aTThakathA (papaJcasUdanI) 3. saMyuttanikAya aTThakathA (sAratthappakAsinI) 4. aGguttaranikAya aTThakathA (manorathapUraNI) 5. khuddakanikAya aTThakathA / khuddakanikAya aTThakathA ke aMtargata graMtha haiM - khuddakapATha aTThakathA (paramatthajotikA), dhammapada aTThakathA, udAna aTThakathA (paramatthadIpanI), itivuttaka aTThakathA (paramatthadIpanI), suttanipAta aTThakathA (paramatthajotikA),vimAnavatyuaTThakathA (paramatthadIpanI),petavatthuaTThakathA (paramatthadIpanI), theragAthA aTThakathA (paramatthadIpanI), therIgAthA aTThakathA (paramatthadIpanI), apadAna aTThakathA (visuddhajanavilAsinI), buddhavaMsa aTThakathA (madhuratthavilAsinI), cariyApiTaka aTThakathA (paramatthadIpanI), jAtaka aTThakathA, mahAniddesa aTThakathA (saddhammappajjotikA), cULaniddesa aTThakathA (saddhammappajjotikA), paTisambhidAmagga aTThakathA (saddhammappakAsinI), nettippakaraNa aTThakathA, peTakopadesa aTThakathA, milindapajha aTThakathA / abhidhamma-piTaka aTThakathA 1. dhammasaGgaNi aTThakathA (aTThasAlinI) 2. vibhaGga aTThakathA (sammohavinodanI) 3. paJcappakaraNa aTThakathA (dhAtukathA, puggalapaJatti, kathAvatthu, yamaka evaM paTTAna kI atttthkthaa)| TIkA vinaya-piTaka TIkA - 1. vajirabuddhi TIkA 2. sAratthadIpanI TIkA 3. vimativinodanI TIkA 4. vinayAlaGkAra TIkA 5. kAvitaraNI purANa TIkA 6. kalAvitaraNI abhinava TIkA / sutta-piTaka TIkA 1. dIghanikAya TIkA (lInatthappakAsanA) 2. dIghanikAya sIlakkhandhavagga abhinava TIkA (sAdhuvilAsinI) 3. majjhimanikAya TIkA (lInatthappakAsanA) 4. saMyuttanikAya TIkA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ [14] (lInatthappakAsanA) 5. aGguttaranikAya TIkA ( sAratthamaJjUsA) 6. nettippakaraNa TIkA (lInatthavaNNanA) 7. nettivibhAvinI TIkA / abhidhammapiTaka TIkA - 1. dhammasaGgaNi mUlaTIkA 2. dhammasaGgaNi anuTIkA 3. vibhaGga mUlaTIkA 4. vibhaGga anuTIkA 5. paJcappakaraNa mUlaTIkA 6. paJcappakaraNa anuTIkA / uparokta graMthoM ke atirikta brahmadeza meM prApya anya TIkAoM- anuTIkAoM tathA itihAsa, nIti, chaMda, piMgala, vyAkaraNAdi viSayoM para upalabdha sAhitya ko bhI prakAzita karane kI yojanA hai / prastuta prakAzana chaTTha saMgAyana kA samasta sAhitya graMma lipi meM avazya saMpAdita huA paraMtu isI kAraNa use brahmadezIya saMskaraNa nahIM kaha sakate / chaTTha saMgAyana meM brahmadezIya vidvAna bhikSuoM ke atirikta zrIlaMkA, thAIlaiMDa aura kaMpUciyA ke hI nahIM balki bhArata bhI pAli bhASA ke kucha mUrdhanya vidvAna sammilita hue the| sabakI sahamati se hI yaha pATha svIkRta huA thA / ataH jaba taka bhaviSya meM kabhI AvazyakatA par3ane para saptama saMgAyana kA aMtarrASTrIya stara para Ayojana na ho, taba taka isa aitihAsika chaTTha saMgAyana dvArA svIkRta tipiTaka, usakI aTThakathAoM, TIkAoM aura anuTIkAoM kA samagra vAGmaya hI prAmANika mAnA jaaegaa| ataeva vipazyanA vizodhana vinyAsa usI ke kalevara ko svIkAra kara prathamataH use devanAgarI lipi meM prakAzita kara rahA hai / isa prakAzana kI kucha anya vizeSatAeM (1) Adhunika vaijJAnika pragati kA pUrA-pUrA lAbha uThAte hue vipazyanA vizodhana vinyAsa ne samasta prakAzanIya sAhitya ko kaMpyUTara meM nivezita karavAyA hai| isase isa anamola saMpadA ke cira-sthAI bane rahane kI saMbhAvanA dRr3ha huI hai| sAtha hI bhaviSya meM isa saMpUrNa sAhitya athavA isake kisI bhI aMza ke punarmudraNa kI sahaja sahUliyata upalabdha huI hai / : (2) vipazyanA vizodhana vinyAsa kI yaha yojanA hai ki isa saMpUrNa sAhitya ko CD-ROM sisTama meM bhI nivezita kara diyA jAya, tAkI yaha anamola saMpadA sadiyoM taka surakSita raha sake / 24
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ [15] (3) kaMpyUTara ke lie aise progrAma taiyAra kiye jA rahe haiM jinase ki ba~galA, gujarAtI Adi bhArata kI aneka lipiyoM meM tathA bhrama, siMhalI, thAI aura romana lipiyoM meM bhI isa saMskaraNa kA sArA sAhitya saralatA se lipyaMtarita ho kara prakAzita kiyA jA skegaa| ina progrAmoM ke kAraNa kaMpyUTara dvArA svataH hI lipyaMtara ho jaaegaa| kaThina mAnavI lekhana-zrama kI AvazyakatA nahIM hogii| (4) zodha-paMDitoM ke lAbhArtha vinyAsa ne kaMpyUTara ke aise progrAma bhI taiyAra karavAye haiM jinase kaMpyUTara dvArA anusaMdhAna-kArya meM apUrva sahAyatA mila sakatI hai jaise ki isa saMskaraNa ke kisI bhI graMtha athavA sAre vAGmaya meM kisI bhI uddharaNa kI tvarita gati se khoja karanA sarala ho gayA hai| yaha khoja kevala zabdoM kI hI nahIM balki gAthAoM, vAkyoM athavA vAkyAMzoM kI bhI ho sakatI hai| ina progrAmoM ke kAraNa zodha-paMDitoM ko isa saMskaraNa ke AdhAra para zodha kara sakane ke aneka naye AyAma khula gaye haiM / jo kAma aneka logoM ke mAnavI zrama se bhI zuddha rUpa meM kara pAnA kaThina thA, vaha aba Adhunika ilekTraoNnika upakaraNoM dvArA druta gati se nitAMta nirdoSa rUpa meM kiyA jA sakanA sahaja ho gayA hai| aise aneka viziSTa progrAma banavA sakane meM 'vipazyanA vizodhana vinyAsa' ko AzAtIta saphalatA milI hai| (5) zabdAnukramaNikA vizodhana ke lie atyaMta Avazyaka hai / kaMpyUTara ke hI kAraNa ise atyaMta bahada rUpa meM suvyavasthita DhaMga se prastuta kiyA jA rahA hai| (6) zabdAnukramaNikA ke atirikta gAthAoM kI sUcI bhI dI jA rahI hai, jo ki zodhakoM ke lie lAbhadAyaka siddha hogii| (7) laMdana kI pAli TeksTa sosAyaTI ne jo graMtha prakAzita kiye haiM unake saMdarbha-vilokana kI samucita suvidhA bhI alaga se pradAna kI gayI hai| (8) tipiTaka meM vipazyanA, prajJA, nirodha Adi se pratyakSa athavA apratyakSa saMbaMdha rakhane vAle aMzoM ko alaga TAIpa ke akSaroM meM darzAyA gayA hai, jisase sAdhakoM kA dhyAna unakI ora sahaja hI AkRSTa ho sake aura isake phalasvarUpa ve sAdhanA ke kSetra meM adhika utsAhita ho Age bar3ha sakeM aura vizodhaka isa para saralatApUrvaka vizeSa vizodhana kArya kara skeN| 25
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ [16] (9) aise hI 'peyyAloM' ke aMtargata pAe jAne vAle ukta prakAra ke aMzoM ko savistAra diyA gayA hai, jisase sAdhaka jAna pAeM ki bhagavAna buddha sAdhanA-saMbaMdhI kina bAtoM para bala diyA karate the| (10) tipiTaka ke pratyeka graMtha meM samAviSTa buddha-vacanoM kA saMkSipta sAra hiMdI pAThakoM ke lAbhArtha diyA jA rahA hai| (11) isake atirikta saMpUrNa tipiTaka kI vistRta bhUmikA hiMdI bhASA meM prakAzita kI jA rahI hai jisameM pAli ke sahasrAdhika uddharaNa aura unakA anuvAda uddharita, saMkalita hai| isase hiMdI-bhASI pAThaka isa amUlya sAhitya kA eka vistRta vihaMgAvalokana kara skeNge| isakA aMgrejI saMskaraNa bhI yathAzIghra prakAzita kiyA jAyegA / (12) aTThakathA tathA TIkAoM kI varNanA-saMvarNanA zailI ko ujAgara karane vAlI eka pustikA kA bhI prakAzana kiyA jAyegA / isase pAli bhASA kA vizeSa jJAna na rakhane vAle pAThakoM ko ina graMthoM ko samajhane meM suvidhA hogii| (13) bhaviSya meM jaba kabhI vinyAsa dvArA yaha pAli sAhitya anyAnya bhASAoM kI lipiyoM meM prakAzita kiyA jAyegA taba graMthavAra buddha-vacanoM kA sAra tathA bhUmikAeM tatsaMbaMdhita bhASAoM meM prakAzita kI jaayeNgii| (14) pahale saMpUrNa tipiTaka aura tatpazcAta kramAnusAra isakI aTThakathAoM tathA TIkAoM ke prakAzana ke sthAna para piTakIya graMthoM ke eka-eka samUha kA eka sAtha prakAzana ucita samajhA gayA hai | jaise ki dIghanikAya ke tInoM bhAgoM ke sAtha unhIM kI tInoM aTThakathAoM (sumaGgalavilAsinI ke tIna bhAga) aura TIkAoM (lInatthappakAsanA ke tIna bhAga aura sIlakkhandhavagga abhinavaTIkA ke do bhAga) ke gyAraha graMtha eka sAtha prakAzita kiye jA rahe haiN| isase zodhakartAoM ko dIghanikAya se saMbaMdhita pAli kA sArA sAhitya eka sAtha upalabdha ho jAyegA aura unheM zodha-kArya meM suvidhA hogI / isI prakAra Age ke prakAzana hoNge| (15) samasta saMdarbha vipazyanA vizodhana vinyAsa saMskaraNa ke diye jA rahe haiN| saMdarbha meM sarva prathama graMtha kA saMkSipta nAma yathA dIghanikAya ke liye dI0 ni0, bhAga, usake bAda pairA (anuccheda) saMkhyA diye gaye haiN| jahAM pairA saMkhyA niraMtara nahIM hai vahAM zIrSaka upazIrSaka 26
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [17] yA unakI saMkhyA ityAdi pairA saMkhyA se pahale diye gaye haiM / jaise ki saMyuttanikAya ke liye - pahale graMtha kA nAma, bhAga, vagga kI saMkhyA yA zIrSaka tathA pairA saMkhyA / isI taraha aGguttaranikAya ke liye graMtha kA nAma, bhAga, nipAta tathA anuccheda saMkhyA diye gaye haiM / jahAM pramukha rUpa se gAthAeM haiM, jaise ki dhammapada ityAdi meM, vahAM pairA saMkhyA kI jagaha gAthA saMkhyA dI gayI hai / prastuta graMtha prastuta graMtha dIghanikAya, bhAga-1 ( sIlakkhandhavaggapALi ) suttapiTaka ke prathama nikAya, dIghanikAya ke tIna khaMDoM meM se prathama khaMDa hai / hameM pUrNa vizvAsa hai ki yaha prakAzana vipazyI sAdhakoM aura vizodhakoM ke lie atyadhika lAbhadAyaka siddha hogA / 27 nidezaka, vipazyanA vizodhana vinyAsa
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya hameM prasannatA ki bhArata kI isa purAtana dharohara ko Apake hAthoM taka pahu~cAne ke prayAsa meM vipazyanA vizodhana vinyAsa saphala huA hai / vipazyanA sAdhanA vidhi kI mUla udgama sAmagrI pAli sAhitya meM upalabdha buddhavANI meM hI milatI hai jo ki bhAratIya saMskRti evaM adhyAtma- jJAna kI eka amUlya virAsata hai / pAli sAhitya ke aMtargata pAli tipiTaka tathA usakI aTThakathAoM, TIkAoM Adi meM isa vidhi kA vizada vizleSaNAtmaka vivaraNa milatA hai| durbhAgya se yaha saMpUrNa sAhitya isa samaya devanAgarI lipi meM upalabdha nahIM hai / isIlie vizodhana vinyAsa, sana 1954-56 meM brahmadeza meM Ayojita chaTTa saMgAyana dvArA pramANita sAmagrI ko prAmANika mAnate hue, praMma lipi meM upalabdha sabhI graMthoM ko AdhAra mAna kara tipiTaka tathA usakI aTThakathAoM, TIkAoM Adi ke prakAzana kA mahatvapUrNa kArya saMpAdana kara rahA hai| prastuta sAhitya ke prakAzana kA mukhya uddezya vipazyanA sAdhanA vidhi para anusaMdhAna karanA tathA sAdhakoM aura vidvAnoM ke lie pAli sAhitya ke adhyayana ke sAtha-sAtha vipazyanA vidhi ke vyAvahArika pahalU kA kalyANakArI samanvaya karanA hai / tipiTaka graMthoM meM vipazyanA, prajJA, nirodha Adi se saMbaMdha rakhane vAle pratyakSa athavA apratyakSa saMdarbhoM ko viziSTa rUpa se darzAyA gayA hai jo isa uddezya kI pUrti meM sahAyaka hogaa| vizodhana vinyAsa bhArata sarakAra ke una sabhI adhikAriyoM ke prati AbhAra prakaTa karatA hai, jinhoMne isa aitihAsika kArya ke prati apanA yogadAna diyA hai aura de rahe haiM / brahmadeza, bhArata, nepAla aura zrIlaMkA ke sahayogI vidvAnoM ke prati tathA isa kArya meM niSThAbhAva se sevArata rahane vAle samasta sAdhaka, sAdhikAoM ke prati bhI vizodhana vinyAsa hArdika AbhAra prakaTa karatA hai / sAdhakoM ne vibhinna prakAra se yogadAna diyA / bIsiyoM ne prema lipi sIkha kara isa vizAla sAhitya ko nAgarI meM lipyaMtarita karane meM hAtha baTAyA hai / bahutoM ne ise jAMcane kA kAma kiyA hai / 29
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ [20] pAli-paMDitoM ne aMtima prUpha dekha jAne kA mahatvapUrNa kArya saMpAdana kiyA hai| sabase kaThina kAma thA isa bRhada sAhitya ko kaMpyUTara meM nivezita karanA, prUpha par3hane meM AyI bhUloM ko sudhAranA aura peja seTiMga krnaa| isa kArya meM bhI apanA hAtha baTA kara sAdhakoM ne ise bar3I dakSatApUrvaka saMpanna kiyA hai| isI prakAra kisI yogya sAdhaka ne isa graMtha ke pratyeka sUtra kA sAra sarala hiMdI meM likhA hai tathA vipazyanA, Adi se saMbaMdhita peyyAloM tathA anya mahatvapUrNa aMgoM kA anusaMdhAnAtmaka cayana kiyA hai| vipazyanA sAdhanA kI vilupta dharma-gaMgA ko bhagIratha sadRza punaH bhArata meM lAne vAle vizva vipazyI parivAra ke kula-pramukha parama pUjya gurudeva zrI satyanArAyaNajI goyankA ke preraka sAnnidhya tathA maMgalamaya mArgadarzana ke phalasvarUpa hI yaha pAli prakAzana kA kArya saMbhava ho sakA hai| unhoMne prAkkathana tathA bRhada bhUmikA likha kara vipazyI sAdhakoM, zodhakoM aura sAmAnya pAThakoM kA bar3A upakAra kiyA hai| hama unake prati sAdara nata-mastaka haiN| mAnada maMtrI, vipazyanA vizodhana vinyAsa 30
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sutta-sAra 1. brahmajAlasutta isa sutta kA AraMbha rAjagaha aura nALandA ke bIca ke rAste para bhikSu-saMgha ke sAtha bhagavAna buddha kI yAtrA ke sAtha hotA hai| suppiya parivrAjaka aura usake ziSya brahmadatta meM buddha, dharma aura saMgha ko lekara vAda-vivAda cala rahA hai| eka inakI niMdA karatA hai to dUsarA prshNsaa| isa prasaMga ko lekara bhagavAna bhikSuoM ko samajhAte haiM ki yadi koI vyakti buddha, dharma aura saMgha kI niMdA kare to usase na to vaira, na asaMtoSa aura na citta meM kopa kare / aisA karane se apanI hI hAni hotI hai / balki saccAI kA patA lagAnA cAhie ki jo kucha kahA jA rahA hai vaha ThIka hai yA nhiiN| aise hI yadi koI vyakti buddha, dharma aura saMgha kI prazaMsA kare to usase na to dita na prasanna aura na harSotphalla honA caahie| aisA karane se apanI hI hAni hotI hai| balki saccAI kA patA lagAnA cAhie ki jo kucha kahA jA rahA hai vaha ThIka hai yA nhiiN| taduparAMta bhagavAna yaha samajhAte haiM ki ajJAnI loga tathAgata kI prazaMsA choTe yA bar3e gauNa zIloM ke lie karate haiM jaba ki unakI prazaMsA una gUDha dharmoM ke lie kI jAnI cAhie jinheM ve svayaM jAna kara aura sAkSAtkAra kara prajJapta kiyA karate haiN| isa prasaMga meM ve apane samaya meM pracalita bAsaTha prakAra kI mithyA dhAraNAoM (dArzanika matoM) para prakAza DAlate haiN| inameM se kucha to AtmA aura loka ke 'Adi' ko aura anya inake 'aMta' ko lekara pracalita thiiN| inako unhoMne kramazaH 'pUrvAMtakalpika' aura 'aparAMtakalpika' kI saMjJA dI hai| 'pUrvAMtakalpika' dhAraNAoM ke aMtargata aisI mAnyatAeM batalAyI gayI haiM jaise AtmA aura loka
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ [22] nitya haiM, AtmA aura loka aMzataH nitya aura aMzataH anitya haiM, loka aMtavAna athavA anaMta haiM, AtmA aura loka binA kAraNa utpanna hote haiM, ityAdi / ina vAdoM ko prajJapta karane vAle loga inheM yA to apanI adhUrI citta-samAdhi ke bala para athavA kevala tarkoM ke AdhAra para prajJapta kiyA karate haiN| 'aparAMtakalpika' dhAraNAoM ke aMtargata aisI mAnyatAeM batalAI gaI haiM jaise marane ke bAda bhI AtmA saMjJI (arthAta, hoza vAlA) banA rahatA hai, marane ke bAda AtmA a-saMjJI (arthAta, binA hoza vAlA) ho jAtA hai, marane ke bAda AtmA na saMjJI rahatA hai na a-saMjJI, AtmA kA pUrNa uccheda ho jAtA hai, ityaadi| bhagavAna ne spaSTa kiyA hai ki mithyA dhAraNAoM kA poSaNa karane vAle vyakti sadA iMdriya-kSetra meM bane rahate haiN| inakI chahoM iMdriyoM para unake viSayoM kA sparza hote rahane se ve vedanAoM ko anubhava karate rahate haiM aura ina vedanAoM ke kAraNa taSNA. taSNA ke kAraNa Asakti. Asakti ke kA bhava, bhava ke kAraNa janma aura janma ke kAraNa bur3hApA, mRtyu, zoka, vilApa, duHkha, daurmanasya aura kSobha kI avasthAoM meM se gujarate rahate haiN| ye iMdriya-kSetra se pare kI bAta nahIM jaante| kevala vahI vyakti jo vedanAoM ke udaya-vyaya, AsvAda, duSpariNAma aura inake caMgula se bAhara nikalane ke upAya ko prajJApUrvaka yathAbhUta jAnate haiM, nirvANa-lAbha kara mithyA dhAraNAoM se pare kI bAta ko jAna pAte haiN| yahI kAraNa hai ki nAnA prakAra ke vAda sthApita karane vAle loga vedanAoM kI yathAbhUta jAnakArI na hone se hamezA iMdriya-kSetra meM bane rahane ke kAraNa tAlAba kI machaliyoM ke samAna mAnoM eka bRhajjAla (brahmajAla) meM pha~se rahate haiN| 2. sAmaJaphalasutta rahe the| unhIM dinoM magadha eka samaya bhagavAna jIvaka komArabhacca ke Amravana meM eka bar3e bhikSu-saMgha ke sAtha vihAra kara the| unhIM dinoM magadha-nareza ajAtasatta ne vahAM Akara bhagavAna se yaha prazna kiyA ki jaise bhinna-bhinna kalAoM se loga isI jIvana meM pratyakSa jIvikA kamA kara apane Apa ko sukhI karate haiM, kyA isI prakAra zrAmaNya (arthAta, bhikSu hone) kA phala bhI pratyakSa phaladAyaka batalAyA jA sakatA 32
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [23] yaha suna kara bhagavAna ne sarvaprathama rAjA se hI pUcha liyA ki yadi koI Apake prajA-jana apanI puNya-pAramI bar3hAne ke lie ghara se beghara ho pravrajita ho jAyeM to unake prati ApakI dhAraNA kaisI hogI ? isa para rAjA ne kahA ki hama unakA abhivAdana kareMge, unakI sevA kareMge, unako Asana deNge| yaha suna kara bhagavAna ne kahA ki zrAmaNya kA yaha phala to pratyakSa huA / paraMtu isase bhI kahIM suMdara aura uttama sAMdRSTika (arthAta, AMkho-dekhe) phala huA karate haiM / taba bhagavAna ne unheM vistAra se samajhAyA ki saMsAra meM jaba kabhI koI tathAgata utpanna hotA hai taba vaha arahaMta avasthA para paha~cA haA, samyaka sambaddha, vidyA aura AcaraNa meM saMpanna. acchI gati vAlA, lokoM kA jAnakAra, zreSTha, logoM ko rAste para lAne vAlA, devoM aura manuSyoM kA zAstA hokara apane hI prayatnoM se sAre lokoM kA sAkSAtkAra kara aise dharma kA upadeza detA hai jo Adi meM kalyANakArI, madhya meM kalyANakArI tathA aMta meM kalyANakArI hotA hai| aise dharma ko suna kara koI bhI gRhapati zraddhAvAna ho ghara-bAra tyAga kara pravrajita ho jAtA hai aura unake dvArA upadiSTa brahmacarya kA pAlana karane meM juTa jAtA hai| isameM puSTa hone ke lie vaha zIla pAlana karatA hai, iMdriyoM ko vaza meM karatA hai, smRti aura saMprajJAna banAye rakhatA hai aura mAtra cIvara tathA piMDapAta se saMtuSTa rahatA hai / tatpazcAta vaha kisI nirjana sthAna para jA kara pAlathI mAra, zarIra ko sIdhA rakha, mukha ke irda-girda jAgarUka ho dhyAnAvasthita hone kA upakrama karatA hai aura aisA karatA huA apane citta se pAMcoM nIvaraNoM ko dUra kara letA hai| yaha nIvaraNa dUra hote hI use apane bhItara uttarottara pramoda, prIti, prazrabdhi aura sukha kI anubhUti hone lagatI hai| isake phalasvarUpa usakA citta samAhita hone lagatA hai| yaha sthiti Ane para nAnA prakAra ke zrAmaNya-phala prakaTa hone lagate haiM jo pUrva meM kahe gae zrAmaNya-phala se kahIM bar3ha-car3ha kara hote haiM / isa prakAra zramaNa prathama dhyAna se lekara caturtha dhyAna ko, uttarottara, prApta kara inameM vihAra karane lagatA hai| isa avasthA para pahu~ca kara usakA citta nitAMta zuddha, niSpApa, kleza-rahita, mRdu, manorama aura nizcala ho jAtA hai / taba yaha bhinna-bhinna uddezyoM ke lie navAne yogya ho jAtA hai jisase ina dhyAnoM se bhI bar3ha kara zrAmaNya-phala anubhava meM Ane lagate haiN| citta ko jJAna-darzana ke lie navAne para prajJApUrvaka yaha jAnakArI hone lagatI hai ki cAra mahAbhUtoM se banA huA yaha zarIra pUrI taraha anityatA se grasta hai, yaha vijJAna usase Abaddha hai| aise hI ise manomaya zarIra ke nirmANa, RddhiyoM kI prApti, divya zrotra, paracittajJAna, pUrvajanmoM kI 33
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ [24] smRti tathA prANiyoM kI cyuti aura utpAda ko jAnane ke lie bhI navAyA jA sakatA hai / paraMtu jaba ise AsravoM (citta-maloM) ke kSaya ke jJAna ke lie navAyA jAtA hai taba zramaNa yaha prajJApUrvaka jAnane lagatA hai ki yaha duHkha hai, yaha duHkha kA samudaya hai, yaha duHkha kA nirodha hai aura yaha duHkha kA nirodha karAne vAlA mArga hai / vaha yaha bhI prajJApUrvaka jAnane lagatA hai ki yaha Asrava haiM, yaha AnavoM kA samudaya hai, yaha AnavoM kA nirodha hai aura yaha AsravoM kA nirodha karavAne vAlA mArga hai| isa prakAra jAnate-dekhate usakA citta kAmAnavoM se bhI mukta ho jAtA hai, bhavAnavoM se bhI, avidyAsravoM se bhI / taba use yaha pratyakSa jJAna ho jAtA hai- 'maiM mukta ho gayA ! maiM mukta ho gayA !!' vaha prajJApUrvaka jAna letA - 'janma kSINa huA, brahmacarya pUrA huA, jo karanA thA so kara liyA, isase pare karane ko kucha rahA nahIM / ' bhagavAna ne kahA ki isase bar3ha kara aura koI zrAmaNya phala hotA nahIM hai / 3. ambaTThasutta eka samaya bhagavAna eka bar3e bhikSu saMgha ke sAtha kosala deza ke icchAnaMgala brAhmaNagrAma meM vihAra karate the | usa samaya pokkharasAti nAma ke dhanADhya brAhmaNa ko yaha jAnane kI icchA huI ki unake bAre meM jo yaha khyAti phaila rahI hai ki ve arahaMta, samyaka sambuddha, vidyAcaraNasaMpanna, acchI gati vAle, lokoM ke jAnakAra, sarvazreSTha, logoM ko rAha para lAne vAle sArathi, devoM aura manuSyoM ke zAstA, buddha bhagavAna haiM, ityAdi - yaha kahAM taka sahI hai / isa kArya ke lie pokkharasAti ne vidvattA meM apane samAna ambaThTha nAma ke apane ziSya ko bhejA / ziSya dvArA yaha pUche jAne para ki mujhe yaha kaise mAlUma hogA ki bhagavAna kI khyAti sahI hai athavA nahIM, usane batalAyA ki maMtroM ke anusAra mahApuruSoM ke battIsa zarIra lakSaNa hote haiM / yadi ve ghara meM rahate haiM to cakravartI rAjA banate haiM aura ghara tyAga deM to samyaka sambuddha hote haiM / taba ambaTTha anya bahuta se mANavakoM ke sAtha jahAM bhagavAna buddha the vahAM gayA aura vahAM pahu~ca kara unase aziSTatApUrNa bAteM karane lagA aura zAkyoM para bhI anucita AkSepa karane lagA / jaba bhagavAna ne usakA dhyAna usake aziSTa vyavahAra kI ora AkarSita kiyA, taba vaha bolA- 'he gautama ! jo muMDaka, zramaNa, ibhya (nIca), kAle, brahmA ke paira kI saMtAna haiM, unake sAtha aise hI kathA-saMlApa kiyA jAtA hai jaisA ki merA Apa gautama ke sAtha huA hai / ' isa para bhagavAna ne ambaTTa ko usake apane gotra ' kaNhAyana' kA itihAsa batalAte hue yaha 34
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [25] siddha kara diyA ki vaha zAkyoM ke pUrva-puruSa rAjA okkAka ke dAsI - putra ' kaNha' kA vaMzaja hai / yaha jAna kara ambaTTha ke sAtha Ae hue mANavaka kolAhala karane lage - 'ambaTTha durjAta hai, akulIna hai, zAkyoM kA dAsI - putra hai, zAkya ambaTTha ke Aryaputra hote haiM, ityAdi / ' jaba bhagavAna ne dekhA ki mANavaka ambaTTa ko 'dAsIputra, dAsIputra' kaha kara bahuta jA rahe haiM taba unhoMne usako isase chur3Ane ke lie mANavakoM se kahA ki ambaTTa ko adhika mata lajAo, yaha 'kaNha' eka Rddhi-saMpanna mahAna RSi the / unhoMne unako isakI kathA bhI sunAyI / tatpazcAta bhagavAna ne ambaTTa ko jAtivAda ke mithyA abhimAna ko chor3a dene kA parAmarza dete hue kahA '"ambaTTha! jahAM AvAha-vivAha hotA hai vahIM para yaha kahA jAtA hai 'tU mere yogya hai', 'tU mere yogya nahIM hai ' / vahIM yaha jAtivAda, gotravAda, mAnavAda bhI calatA hai 'tU mere yogya hai', 'tU mere yogya nahIM hai' / ambaTTa ! jo koI jAtivAda meM pha~se haiM, gotravAda meM pha~se haiM, mAnavAda meM pha~se haiM, AvAha-vivAha meM pha~se haiM, ve anupama 'vidyA' aura 'caraNa' kI saMpadA dUra haiM / ambaTTa ! jAtivAda, gotravAda, mAnavAda aura AvAha - vivAha ke bandhana chor3a kara hI anupama 'vidyA' aura 'caraNa ' kI saMpadA kA sAkSAtkAra kiyA jAtA hai / " - ambaTTa dvArA yaha pUche jAne para ki 'vidyA' aura 'caraNa' kyA hote haiM, bhagavAna ne use samajhAyA ki saMsAra meM jaba kabhI koI tathAgata utpanna hotA hai taba usake dvArA pratipAdita dharma ko suna kara koI gRhapati zraddhAvAna ho, ghara-bAra tyAga, pravrajyA grahaNa kara, zIla-pAlana, iMdriyoM ke vazIkaraNa aura smRti-saMprajJAna ke satata abhyAsa meM lagA raha kara saMtuSTi ko prApta hotA hai aura tatpazcAta nIvaraNoM ko dUra kara prathama dhyAna ko prApta kara vihAra karatA hai to yaha 'caraNa' ke aMtargata AtA hai / aise hI dvitIya, tRtIya tathA caturtha dhyAna / inameM se bhI pratyeka 'caraNa' ke aMtargata AtA hai / phira jaba vaha gRhapati samAhita, zuddha tathA kleza-rahita citta se vipazyanA kA jJAna prApta kara hai, vaha 'vidyA' ke aMtargata AtA hai| aise hI citta se manomaya zarIra kA nirmANa karanA, RddhiyoM ko anubhava karanA, divya zrotra prApta karanA, paracittajJAna, pUrvajanmoM kI smRti, prANiyoM kI cyuti aura utpAda kA jJAna tathA AsravoM ke kSaya kA jJAna - ye saba ke saba eka-eka karake 'vidyA' ke aMtargata Ate haiM / aisA bhikSu 'vidyAsaMpanna' bhI kahalAtA hai, 'caraNasaMpanna' bhI, aura 'vidyAcaraNasaMpanna' bhI / isa 'vidyAsaMpadA' aura 'caraNasaMpadA' se bar3ha kara koI 'vidyA - saMpadA' athavA 'caraNa - saMpadA' nahIM hotI hai / 35
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ [26] idhara ambaThTha mANavaka ne bhagavAna ke caMkramaNa karate hue unake zarIra para mahApuruSoM ke battIsoM lakSaNa dekha liye / tatpazcAta vaha bhagavAna kI anumati prApta kara apane AcArya pokkharasAti ke pAsa calA AyA / pokkharasAti ko usane bhagavAna ke sAtha hue apane saMlApa kA byaurA diyA aura yaha bhI kahA ki bhagavAna kI jo khyAti phaila rahI hai vaha sahI hai kyoMki maiMne unake zarIra para vidyamAna battIsoM mahApuruSa - lakSaNa dekha liye haiM / pokkharasAti ne ambaTTa mANavaka ko bhagavAna ke sAtha abhadratApUrNa AcaraNa karane ke lie burA-bhalA kahA aura use apane pAsa se dUra haTAyA / agale dina pokkharasAti svayaM bhagavAna ke darzanArtha gayA aura ambaTTa ke bAla-vyavahAra ke lie unase kSamA-yAcanA kii| bhagavAna ne ambaTTa ke sukhI hone kA AzIrvacana kahA / pokkharasAti ne bhI bhagavAna ke zarIra para battIsoM mahApuruSa - lakSaNa dekha liye / tatpazcAta usane bhikSu saMgha sahita bhagavAna ko bhojana ke lie AmaMtrita kiyaa| bhojana karavA cukane ke pazcAta vaha bhagavAna ke pAsa eka nIce Asana para baiTha gayA / taba bhagavAna ne use AnupUrvI kathA kahI jaise ki dAna-kathA, zIla-kathA, svarga-kathA; bhogoM ke duSpariNAma; apakAra, malinakaraNa; aura gRha tyAgane ke mAhAtmya ko prakAzita kiyA / jaba bhagavAna ne pokkharasAti ko upayukta-citta, mRdu-citta, AvaraNarahita-citta, udgata-citta ( prasanna - citta) jAna liyA taba use buddhoM kA svayaM jAnA huA dharmopadeza - duHkha-kAraNa- vinAza-mArga - prakAzita kiyA / tatpazcAta jaise zuddha, nirmala vastra ko raMga acchI taraha pakar3a letA hai, vaise hI pokkharasAti ko usI Asana para baiThe-baiThe viraja, vimala, dharmacakSu - 'jo kucha utpanna hone vAlA ( samudayadharmA) hai, vaha saba kucha nAzavAna (nirodhadharmA) hai' - utpanna huA / taduparAMta pokkharasAti brAhmaNa ne apane putra, bhAryA, pariSada tathA amAtyoM ke sAtha bhagavAna kI zaraNa grahaNa kI, aura dharma tathA bhikSu saMgha kI bhI / 36
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ [27] 4. soNadaNDasutta eka samaya bhagavAna eka bar3e bhikSu-saMgha ke sAtha aGga deza meM vicarate hue campA pahu~ce aura vahAM gaggarA puSkariNI ke tIra para vihAra karane lge| usa samaya soNadaNDa nAma kA brAhmaNa magadharAja bimbisAra dvArA pradatta campA kA svAmI ho kara rahatA thA / anya brAhmaNoM ke sAtha bhagavAna ke darzanArtha jAne kA usakA mana huA paraMtu kucha eka brAhmaNoM ne use vahAM jAne ke lie hatotsAhita kiyA aura aneka prakAra kI yuktiyAM dete hue kahA ki zramaNa gautama ko hI usake darzanArtha AnA caahie| isa para soNadaNDa ne unakI yuktiyoM kA khaMDana karate hue, bhagavAna ke kitane hI anya guNoM kA bakhAna karate hue yaha bhI kahA ki ve AryazIlayukta, kAma-rAga-rahita, mahApuruSa ke zarIra lakSaNoM se yukta, cAroM pariSadoM se sammAnita, anupama vidyA aura AcaraNa ke kAraNa yazasvI aura campA meM Ane ke kAraNa hamAre atithi haiM / unakI jitanI prazaMsA kI jAye, vaha kama hai / ataH mujhe hI bhagavAna ke darzanArtha jAnA cAhie / tatpazcAta vaha brAhmaNa-jana ke sAtha gaggarA puSkariNI gayA / vahAM bhagavAna ne usase yaha prazna pUchA ki brAhmaNa loga kitane aMgoM se yukta puruSa ko 'brAhmaNa' kahate haiM / isa para soNadaNDa ne uttara diyA ki brAhmaNa loga pAMca aMgoM se yukta puruSa ko 'brAhmaNa' kahate haiM / ye aMga haiM - (1) vaha mAtA aura pitA - donoM ora se sujAta, sAta pIr3hI taka saMzuddha, aura jAti ke mAmale meM sarvathA doSarahita ho / (2) vaha vedapAThI; maMtradhara; nighaMTu; kaiTabha, zikSA, akSaraprabheda evaM itihAsa-sahita tInoM vedoM meM pAraMgata; padaka; vaiyAkaraNa tathA lokAyata evaM mahApuruSa-lakSaNoM kA jAnakAra ho / (3) gaura-varNa, suMdara evaM darzanIya ho / (4) zIla meM khUba puSTa ho / (5) paMDita, medhAvI, yajJa-dakSiNA grahaNa karane vAloM meM prathama yA dvitIya ho| taba bhagavAna dvArA yaha pUchA gayA ki kyA ina pAMca aMgoM meM se kinhIM aMgoM ko chor3a dene para bhI koI puruSa 'brAhmaNa' kahalA sakatA hai ? isa para soNadaNDa ne eka-eka karake varNa, maMtra aura jAti ko nakArate hue kahA ki zIla aura medhA (yAne prajJA) ina do aMgoM se yukta puruSa ko bhI 'brAhmaNa' kaha sakate haiN| apane isa kathana kI puSTi meM usane apane bhAMje aMgaka kA udAharaNa dete hue kahA ki vaha varNavAna, maMtradhara aura jAti ke mAmale meM sarvathA doSarahita hai; paraMtu yadi vaha hiMsA, corI, parastrIgamana, asatyabhASaNa aura madyapAna - yaha sabhI kucha karatA ho to aise meM varNa, maMtra aura jAti kA kyA mahatva hai ? bhagavAna dvArA yaha pUche jAne para ki kyA uparokta do aMgoM meM se kisI eka ko chor3a dene 37
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ [28] para bhI koI puruSa 'brAhmaNa' kahalA sakatA hai, soNadaNDa ne kahA- nahIM / prajJA zIla se prakSAlita hai aura zIla prajJA se / jahAM zIla hai vahAM prajJA hai; jahAM prajJA hai vahAM zIla hai / zIlavAna ko prajJA hotI hai, prajJAvAna ko zIla / zIla aura prajJA ko saMsAra meM aguA batalAyA jAtA hai| yaha aise hI hai jaise koI hAtha se hAtha dhoe, paira se paira / bhagavAna ne isakA anumodana kiyA para yaha pUcha liyA ki 'zIla' kyA hotA hai aura 'prajJA' kyA hotI hai / isa para soNadaNDa ne kahA ki hama to itanA bhara hI jAnate haiM / acchA ho yadi bhagavAna hI isa para prakAza DAleM / taba bhagavAna ne kahA ki saMsAra meM jaba kabhI koI tathAgata utpanna hotA hai aura koI vyakti usake dvArA sAkSAtkAra kiye gaye dharma ke prati zraddhAvAna hokara tInoM prakAra ke zIloM kA pAlana karane lagatA hai, taba vaha ' zIlasaMpanna' ho jAtA / phira iMdriyoM ko vaza meM kara, hara avasthA meM smRtimAna aura saMprajJAnI raha, saMtuSTa huA huA, apane citta se pAMcoM nIvaraNoM ko dUra kara samAhita citta se uttarottara cAroM dhyAnoM kA abhyAsa kara (vipazyanA ) jJAna ke lie apane citta ko navAtA hai, to yaha 'prajJA' hotI hai| aise hI jaba vaha citta ko AsravoM ke kSaya ke jJAna ke lie navAtA hai aura isake phalasvarUpa yaha jAna letA hai ki 'janma kSINa huA, brahmacarya pUrA huA, jo karanA thA so kara liyA, isase pare karane ko kucha rahA nahIM', to yaha 'prajJA' hI hai / yaha suna kara bhAva-vibhora ho soNadaNDa ne bhagavAna se kahA ki Apa mujhe apanA aMjalibaddha zaraNa meM AyA huA upAsaka svIkAra kareM aura bhikSu saMgha sahita mere yahAM kala kA bhojana svIkAra kareM / agale dina bhojana ho cukane para soNadaNDa ne bhagavAna se kahA ki yadi maiM pariSada meM baiThe hue Asana se uTha kara ApakA abhivAdana karUM to pariSada merA tiraskAra karegI jisase merA yaza kSINa hogA aura yaza kSINa hone se bhoga kSINa hogA / hameM yaza se hI bhoga milate haiM / ataH yadi maiM pariSada meM baiThe hue hAtha joDUM to ise Apa merA khar3A honA jaaneN| yadi maiM pariSada meM baiThA huA apanA sAphA haTAUM to use Apa merA sira se kiyA gayA abhivAdana maaneN| aise hI yadi yAna meM baiThe hue maiM kor3A Upara uThAUM to use Apa merA yAna se utaranA mAneM aura yadi maiM yAna meM baiThA huA hAtha uThAUM to use Apa merA sira se kiyA gayA abhivAdana svIkAra kareM / 38
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [29] 5. kUTadantasutta eka samaya bhagavAna bhikSuoM ke eka bar3e saMgha ke sAtha magadha deza ke khANumata brAhmaNagrAma meM ambalavikA meM vihAra karate the| usa samaya kaTadanta nAma kA brAhmaNa magadharAja bimbisAra dvArA pradatta khANumata kA svAmI hokara rahatA thaa| bhagavAna ke pAsa jA kara usane kahA ki maiM eka mahAyajJa karanA cAhatA hUM, maiM solaha pariSkAra-sahita trividha yajJa-saMpadA ko nahIM jAnatA, mujhe isakA upadeza kareM / isa para bhagavAna ne kahA ki pUrvakAla meM mahAvijita nAma kA eka atyaMta vaibhavazAlI rAjA thA / vaha bhI pRthvImaMDala kA zAsaka hokara eka mahAyajJa karanA cAhatA thaa| usane apane purohita brAhmaNa ko bulAyA aura use isa bAre meM sIkha dene ke lie khaa| purohita ne rAjA se kahA Apake rAjya meM bahuta lUTamAra hotI hai| pahale ise zAMta karanA caahie| isake lie Apa ko kRSi evaM go-rakSA meM utsAha rakhane vAloM ko bIja-bhojana, vANijya meM utsAha rakhane vAloM ko pUMjI, rAjakArya meM utsAha rakhane vAloM ko bhattA-vetana denA caahie| isase ye loga apane-apane kAma meM lage hue Apake janapada ko satAyeMge nahIM / Apako bhI vipula rAzi prApta hogii| ApakA deza kaMTaka-rahita aura kSema-yukta ho jaayegaa| rAjA ne aisA hI kiyA aura kAlAMtara meM purohita ko bulA kara kahA ki merA deza kaMTaka-rahita aura kSema-yukta ho gayA hai| taba purohita ne rAjA ko yajJa-saMpadA ke solaha pariSkAroM ke bAre meM batalAyA - 1.cAra anumati-pakSa : yajJa karane ke bAre meM rAjya ke kSatriyoM, amAtyoM, brAhmaNa mahAzAloM tathA dhanI vaizyoM kI anumati prApta karanA / 2.rAjA ke ATha guNa : sujAta, abhirUpa, zIlavAna, su-saMpanna, caturaMgiNI senA se yukta, dAnapati, bahuzruta tathA medhAvI honA / 3.purohita ke cAra guNa : sujAta, traividya, zIlavAna tathA medhAvI honA / tatpazcAta purohita ne rAjA ko tIna vidhiyoM kA upadeza diyaa| usane kahA ki yajJa karane se pahale, yajJa karate samaya aura yajJa kara cukane para yaha glAni nahIM honI cAhie ki eka bar3I dhanarAzi vyaya ho jAyegI, vyaya ho rahI hai athavA vyaya ho gyii| 39
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ [30] tadanaMtara purohita ne yajJa karane se pUrva hI rAjA ke hRdaya se dAna lene vAloM ke prati utpanna hone vAle dasa prakAra ke citta-vikAroM ko dUra kiyA aura yajJa karate samaya usake citta kA solaha prakAra se samuttejana-saMpraharSaNa kiyaa| usa yajJa meM na to gAyeM mArI gayIM, na bakare-bher3e, na murge sUara, na nAnA prakAra ke prANI / na yUpa ke lie vRkSa kATe gaye, na vedI para bichAne ke lie darbha | jo kAma karane vAle naukara-cAkara the unhoMne bhI daMDa-tarjita, bhaya-tarjita ho, AMsU bahAte, rote hue sevA nahIM kii| jisane jo cAhA vahI kiyA, jo nahIM cAhA vaha nahIM kiyA / ghI, tela, makkhana, dahI, madhu, khAMDa se vaha yajJa saMpanna huaa| bhagavAna ne yaha bhI batalAyA ki usa yajJa kA yAjayitA purohita maiM hI thA / kUTadanta dvArA yaha pUche jAne para ki kyA isa solaha pariSkAra vAlI trividha yajJa-saMpadA se kama sAmagrI aura kama kriyA vAlA, kintu mahAphaladAyI, koI yajJa hotA hai, bhagavAna ne kahA- hAM / tatpazcAta unhoMne use eka-se-eka uttama, praNItatara yajJoM ke bAre meM batalAyA - 1. dAna-yajJa - ve nitya-dAna jo pratyeka kula meM sadAcArI pravrajitoM ko diye jAte haiN| 2. trizaraNa-yajJa - yaha jo prasannacitta ho buddha, dharma aura saMgha kI zaraNa jAnA hai| 3. zikSApada-yajJa - yaha jo prasannacitta ho zikSApadoM kA grahaNa karanA hai (arthAta, jIvoM kI a-hiMsA, a-steya, a-vyabhicAra, a-mRSAvAda, naze-pate se virti)| 4. zIla-yajJa - jaba saMsAra meM tathAgata ke utpanna hone para unake dvArA sAkSAtkAra kiye gaye dharma ke prati zraddhAvAna hokara koI vyakti cULa, majjhima aura mahA ina tInoM prakAra ke zIloM kA pAlana karake zIlasaMpanna ho jAtA hai| 5. samAdhi-yajJa - jaba koI vyakti iMdriyoM ko vaza meM kara, hara avasthA meM smRtimAna aura saMprajJAnI banA raha, saMtuSTa huA, apane citta se nIvaraNoM ko dUra kara, samAhita citta se uttarottara prathama se caturtha dhyAna ko prApta kara vihAra karatA hai| 40
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [31] 6. prajJA-yajJa- jaba koI vyakti apane samAhita hue mRdu, nirmala citta ko (vipazyanA) jJAna ke lie tathA AsravoM ke kSaya ke jJAna ke lie navAtA hai jisase vaha prajJApUrvaka jAna letA hai - 'janma kSINa huA, brahmacarya pUrA huA, jo karanA thA so kara liyA, isase pare karane ko kacha rahA nhiiN|' isa yajJa-saMpadA se baDha kara koI dUsarI yajJa-saMpadA nahIM hai| yaha suna kara kUTadanta brAhmaNa ne bhagavAna se kahA Apa mujhe aMjalibaddha zaraNa meM AyA huA upAsaka svIkAra kareM / bhagavAna ne use AnupUrvI kathA kahI jaise ki dAna kathA, zIla-kathA, svarga-kathA; bhogoM ke duSpariNAma, apakAra, malinakaraNa; aura gRha tyAgane ke mAhAtmya ko prakAzita kiyA / jaba unhoMne use upayukta-citta, mRdu-citta, AvaraNarahita-citta, udgata-citta jAnA taba jo buddhoM kA svayaM anubhUta dharmopadeza hai - duHkha, samudaya, nirodha, mArga- use prakAzita kiyA / jaise zuddha, nirmala vastra ko raMga acchI taraha pakar3a letA hai vaise hI kUTadanta brAhmaNa ko usI Asana para, yaha viraja, vimala dharmacakSu prApta huA ki jo kucha utpanna hone vAlA hai, vaha nAzavAna hai| 6. mahAlisutta eka samaya vesAlI meM mahAvana kI kUTAgArazAlA meM bhagavAna vihAra karate the| usa samaya licchavI saradAra oTTaddha ne unase kahA ki sunakkhatta nAma ke licchavi-putra ne mujhe batalAyA thA ki meM lagabhaga tIna varSa taka bhagavAna ke pAsa rahA jisase maiM mana ko lubhAne vAle divya zabda suna pAUM paraMtu maiM inheM nahIM suna paayaa| to kyA licchavi-putra ne divya zabdoM ke hote hue bhI inheM nahIM sunA athavA inakA astitva nahIM hone se inheM nahIM sunA ? isa para bhagavAna ne kahA ki divya zabdoM ke hote hue bhI licchavi-putra ne inheM nahIM sunA / isakA kAraNa yaha hai ki kisI-kisI ko divya rUpoM ke darzanArtha ekAMza (ekatarafA) samAdhi prApta hotI hai, paraMtu divya zabdoM ke zravaNArtha nahIM / aise hI kisI-kisI ko divya zabdoM ke zravaNArtha ekAMza samAdhi prApta hotI hai paraMtu divya rUpoM ke darzanArtha nahIM / aura kisI-kisI ko divya rUpoM ke darzanArtha aura divya zabdoM ke zravaNArtha ubhayAMza (dotarafA) samAdhi prApta ho jAtI hai| bhagavAna ne oTThaddha ke isa saMzaya ko bhI dUra kiyA ki bhikSugaNa unake pAsa ina samAdhi-bhAvanAoM ke sAkSAtkAra hetu brahmacarya kA pAlana karate haiN| unhoMne spaSTa kiyA ki inase bar3ha-car3ha kara aura inase adhika uttama dUsare hI dharma haiM jinake sAkSAtkAra ke lie bhikSugaNa unake pAsa brahmacarya kA pAlana karate haiN| aura ve haiM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ [32] * tIna saMyojanoM (baMdhanoM) kA samUla nAza ho jAne se 'sotApanna' ho jAnA, jisase usa vyakti kA adhaHpatana nahIM hotA aura usakA saMbodhi (parama jJAna) prApta kara lenA sunizcita ho jAtA hai; * tIna saMyojanoM (baMdhanoM) kA samUla nAza ho jAne aura rAga, dveSa tathA moha ke nirbala par3a jAne se 'sakadAgAmI' ho jAnA, jisase vaha vyakti eka hI bAra isa saMsAra meM Akara apane duHkhoM kA aMta kara letA hai; * pAMca avarabhAgIya (yahIM AvAgamana meM avaruddha rakhane vAle) saMyojanoM kA samUla nAza ho jAne se 'opapAtika' anAgAmI ho jAnA, jisase vaha vyakti isa loka meM lauTa kara nahIM AtA aura ucca loka meM hI nirvANa-lAbha kara letA hai; aura ___ * ApnavoM (citta-maloM) kA nAza ho jAne se isI saMsAra meM Anava-rahita citta kI vimukti aura prajJA kI vimukti kA svayaM sAkSAtkAra kara vihAra karane lagatA hai | bhagavAna ne yaha bhI darzAyA ki ina dharmoM kA sAkSAtkAra karane ke lie jo mArga hai vaha yahI hai jise 'Arya aSTAMgika mArga' kahate haiM, arthAta - samyaka dRSTi, samyaka saMkalpa, samyaka vacana, samyaka karmAMta, samyaka AjIvikA, samyaka vyAyAma, samyaka smRti aura samyaka samAdhi / 7. jAliyasutta bhagavAna ke kosambI ke ghositArAma meM vihAra karate samaya muNDiya parivrAjaka aura dArupattika ke ziSya jAliya ne bhagavAna se prazna kiyA- 'Avusa ! gautama ! jo jIva hai vahI zarIra hai yA jIva dUsarA aura zarIra dUsarA hai ?' bhagavAna ne unheM samajhAyA ki saMsAra meM jaba koI vyakti tathAgata ke batalAye hue mArga para cala kara zIla meM pratiSThita huA, apane vitta se pAMcoM nIvaraNoM ko dUra kara prathama dhyAna ko prApta kara vihAra karatA hai taba usake lie yaha prazna a-prAsaMgika ho jAtA hai- 'jo jIva hai vahI zarIra hai yA jIva dUsarA aura zarIra dUsarA hai ?' aise hI yaha prazna usa vyakti ke lie a-prAsaMgika ho jAtA hai jo dvitIya, tRtIya athavA 42
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ [33] caturtha dhyAna ko prApta kara vihAra karatA hai| aise hI usa vyakti ke lie jo apane citta ko jJAna-darzana ke lie, manomaya zarIra ke nirmANa ke lie, RddhiyoM ke lie, divya zrotra - dhAtu prApta karane ke lie, paracittajJAna ke lie, pUrvajanmoM ko smaraNa karane ke lie, prANiyoM kI cyuti aura utpAda ko jAnane ke lie athavA AsravoM ke kSaya ke jJAna ke lie navAtA hai / isa aMtima avasthA ke prApta hone para to vaha apanI prajJA se jAnane lagatA hai ki yaha duHkha hai, yaha duHkha kA samudaya hai, yaha duHkha kA nirodha hai, yaha duHkha kA nirodha karAne vAlA mArga hai / vaha ise bhI prajJA se jAnane lagatA hai ki yaha Asrava haiM, yaha AsravoM kA samudaya hai, yaha AmravoM kA nirodha hai, yaha AnavoM kA nirodha karAne vAlA mArga hai| usake isa prakAra jAnate, dekhate usakA citta kAmAnavoM se bhI mukta ho jAtA hai, bhavAnavoM se bhI, avidyAnavoM se bhI / taba use yaha jJAna hotA hai- 'maiM mukta ho gayA ! maiM mukta ho gayA !!' vaha prajJApUrvaka jAna letA hai- 'janma kSINa huA, brahmacarya pUrA huA, jo karanA thA so kara liyA, isase pare karane ko kucha rahA nahIM / ' jaba koI vyakti ise isa prakAra jAna letA hai, dekha letA hai taba vaha aisA nahIM kaha sakatA- 'jo jIva hai vahI zarIra hai yA jIva dUsarA aura zarIra dUsarA hai / ' bhagavAna ne kahA maiM svayaM ise isa prakAra jAnatA hUM, dekhatA hUM aura yaha nahIM kahatA - 'jo jIva hai vahI zarIra hai yA jIva dUsarA aura zarIra dUsarA 8. mahAsIhanAdatta eka samaya bhagavAna uruJJA ke pAsa kaNNakatthala nAma ke mRgadAva meM vihAra karate the / usa samaya acela kassapa ne unake pAsa jA kara pUchA kyA yaha sahI hai ki Apa sabhI prakAra kI tapazcaryA kI niMdA karate haiM aura kaThora tapasyA ko anucita batalAte haiM / yn isa para bhagavAna ne kahA ki aisA kahane vAle mere bAre meM ThIka se nahIM kahate haiN| maiM kaThora jIvana bitAne vAle aura kama kaThora jIvana bitAne vAle- donoM prakAra ke tapasviyoM kI gati ko jAnatA hUM / zarIra chor3ane ke pazcAta inameM se naraka meM bhI paidA hote haiM, svarga meM bhI / ataH maiM sabhI kI niMdA kaise kara sakatA hUM ? jo koI Arya aSTAMgika mArga kA anusaraNa karegA vaha kahane hI lagegA ki zramaNa gautama samayocita bAta bolane vAlA, saccI bAta bolane vAlA, sArthaka bAta bolane vAlA, dharma kI bAta bolane vAlA aura vinaya kI bAta bolane vAlA hai / taba acela kassapa ne kahA ki aneka zramaNoM aura brAhmaNoM ke tapa aise hote haiM jaise nagna rahanA, AcAra-vicAra chor3a denA, vrata karanA, bhikSA vA khAna-pAna ke bAre meM taraha-taraha ke mApa daMDa 43
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ [34] apanAnA, bAharI veSabhUSA, uThane-baiThane-sone ke taura-tarIke, ityAdi / yaha suna kara bhagavAna ne kahA ki isa prakAra kA tapa karane vAlA vyakti zIla-saMpatti, citta-saMpatti aura prajJA-saMpatti kI bhAvanA nahIM kara sakatA aura na hI inakA sAkSAtkAra kara sakatA hai / vaha zrAmaNya aura brAhmaNya se dUra raha jAtA hai| zramaNa athavA brAhmaNa to vahI kahalAtA hai jo vaira aura droha-rahita ho kara maitrI-bhAvanA karatA hai aura citta-maloM kA kSaya ho jAne se nirmala citta kI mukti aura prajJA dvArA mukti ko isI janma meM svayaM jAna kara, sAkSAtkAra kara vihAra karatA hai| tatpazcAta acela kassapa dvArA zIla-saMpatti, citta-saMpatti aura prajJA-saMpatti ke bAre meM jAnakArI cAhe jAne para bhagavAna ne kahA ki jaba saMsAra meM koI tathAgata utpanna hotA hai aura usake dvArA sAkSAtkAra kiye gaye dharma ke prati zraddhAvAna ho kara koI vyakti hiMsA ko chor3a hiMsA se virata rahatA hai, daMDa aura zastra ko chor3a detA hai, saMkoca-zIla, dayAvAna aura sabhI jIvoM kA hitAnukaMpI ho vihAra karatA hai, yaha usakI zIla-saMpatti hotI hai / burI AjIvikA se virata rahanA bhI zIla-saMpatti hotI hai| aisA zIla-saMpanna huA vyakti kahIM se bhaya nahIM dekhatA aura apane bhItara nirdoSa sukha ko anubhava karatA hai| yaha hotI hai 'shiil-sNptti'| jaba vaha vyakti apanI iMdriyoM ko vaza meM kara, hara avasthA meM smRti aura saMprajJAna banAye hue, saMtuSTa huA, citta ke nIvaraNoM ko dUra kara, samAhita citta se prathama dhyAna ko prApta kara vihAra karatA hai, yaha usakI citta-saMpatti hotI hai| isI prakAra jaba vaha dvitIya, tRtIya athavA caturtha dhyAna ko prApta kara vihAra karatA hai, yaha bhI hotI hai usakI 'citta-saMpatti' ! isI prakAra samAhita-citta hokara jaba vaha vyakti (vipazyanA) jJAna ke lie apane citta ko navAtA hai, yaha usakI prajJA-saMpatti hotI hai| aise hI jaba vaha apane citta ko AmnavoM ke kSaya ke jJAna ke lie navAtA hai jisake phalasvarUpa yaha prajJApUrvaka jAna letA hai - 'janma kSINa huA, brahmacarya pUrA huA, jo karanA thA so kara liyA, isase pare karane ko kucha rahA nahIM' - yaha bhI hotI hai 'prajJA-saMpatti'! isa 'zIla-saMpatti', 'citta-saMpatti', 'prajJA-saMpatti' se bar3ha kara koI anya zIla-saMpatti, citta-saMpatti, prajJA-saMpatti nahIM hotI hai| bhagavAna ne anya AcAryoM ke mana meM apane bAre meM hone vAlI aneka bhrAMtiyoM ko bhI yaha kaha kara dUra kiyA ki zramaNa gautama siMha-garjanA karatA hai, pariSadoM meM garjanA karatA hai, bar3I kuzalatA ke sAtha garjanA karatA hai, loga usase prazna pUchate haiM, vaha logoM dvArA pUche gaye praznoM kA uttara detA 44
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ [35] hai, praznoM ke uttara se citta prasanna karatA hai, loga ise sunane yogya mAnate haiM, suna kara prasanna hote haiM, prasannatA prakaTa karate haiM, saccAI kA pratipAdana karane lagate haiM aura isake pratipAdana meM lage hue use prApta kara lete haiN| kAlAMtara meM acela kassapa ne bhagavAna ke pAsa pravrajyA pAyI, upasaMpadA pAyI aura sAdhanAbhyAsa karate hue arahaMtoM meM se eka huA ! 9. poTTapAdasutta eka samaya sAvatthI meM bhikSATana ke lie jAte-jAte bhagavAna tindukAcIra ke vAda-bhavana para cale gaye / vahAM poTTapAda nAma kA parivrAjaka tIna sau sAdhuoM ko nirarthaka kathA-kahAniyAM sunA rahA thaa| bhagavAna ko Ate dekha ve saba cupa ho gye| bhagavAna kA svAgata kara poTTapAda ne unase yaha jAnanA cAhA ki abhisaMjJA-nirodha kaise hotA hai| isa para unhoMne kahA ki puruSa kI saMjJAeM sa-kAraNa, sa-pratyaya utpanna bhI hotI haiM aura niruddha bhI hotI haiM / koI-koI saMjJA zikSA se utpanna hotI hai, koI-koI zikSA se niruddha ho jAtI hai| tatpazcAta bhagavAna ne 'zikSA' ke bAre meM samajhAyA ki jaba koI vyakti tathAgata dvArA sAkSAtkAra kiye gaye dharma ke prati zraddhAvAna ho kara zIloM kA pAlana karatA huA; iMdriya-saMvara, smRti-saMprajJAna aura saMtoSa kA Azraya letA huA; apane citta se nIvaraNoM ko dUra kara, samAhita citta se, eka se eka UMcA dhyAna karatA hai taba ina dhyAnoM ke samaya zikSA se utpanna aura niruddha hone vAlI saMjJAoM kI sthiti isa prakAra rahatI hai - dhyAna utpanna hone vAlI saMjJA niruddha hone vAlI saMjJA prathama dvitIya tRtIya caturtha vivekaja-prItisukha-sUkSmasatyasaMjJA samAdhija-prItisukha-sUkSmasatyasaMjJA upekSAsukha-sUkSmasatyasaMjJA aduHkhaasukha-sUkSmasatyasaMjJA AkAza-Anantya-Ayatana-sUkSmasatyasaMjJA vijJAna-Anantya-Ayatana-sUkSmasatyasaMjJA AkiJcanya-Ayatana-sUkSmasatyasaMjJA kAma-saMjJA vivekaja-prItisukha-sUkSmasatyasaMjJA samAdhija-prItisukha-sUkSmasatyasaMjJA upekSAsukha-sUkSmasatyasaMjJA rUpa-saMjJA AkAza-Anantya-Ayatana-sUkSmasatyasaMjJA vijJAna-Anantya-Ayatana-sUkSmasatyasaMjJA 45
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ [36] cUMki sAdhaka apanI hI saMjJA grahaNa karane vAlA hotA hai, ataH vaha vahAM se vahAM, vahAM se vahAM, kramazaH zreSTha se zreSThatara saMjJA ko prApta karatA jAtA hai| usake ciMtana na karane, abhisaMskaraNa na karane se sUkSma saMjJAeM naSTa ho jAtI haiM aura udAra saMjJAeM utpanna hotI nahIM / isa prakAra, kramazaH, abhisaMjJA-nirodha kI sthiti A jAtI hai| taba poTThapAda ne yaha jAnanA cAhA ki saMjJA puruSa kI AtmA hotI hai, yA saMjJA aura AtmA alaga-alaga hote haiN| isa para bhagavAna ne kahA ki tuma jaise bhinna dRSTi vAle, bhinna cAha vAle, bhinna ruci vAle, bhinna Ayoga vAle, bhinna AcArya vAle ke lie yaha jAna lenA duSkara hai| taba poTThapAda ne eka-eka karake yaha jAnanA cAhA ki kyA loka zAzvata hai; azAzvata hai; aMtavAna hai; anaMta hai; jIva hI zarIra hai; jIva aura zarIra alaga-alaga haiM; marane ke bAda tathAgata phira paidA hotA hai, yA nahIM hotA hai, yA hotA hai aura nahIM bhI hotA hai, yA na hotA hai hotA hai / ina praznoM ko bhagavAna ne 'avyAkRta' (anirvacanIya) kahA kyoMki ye na to arthayukta haiM, na dharmayukta, na Adi-brahmacarya ke upayukta aura na hI ye nirveda, virAga, nirodha, zAMti, abhijJA, saMbodhi athavA nirvANa ke lie upayogI haiN| taba poTTapAda dvArA yaha pUche jAne para ki bhagavAna ne kyA-kyA 'vyAkRta' kiyA hai, unhoMne kahA - 'yaha duHkha hai'; 'yaha duHkha kA hetu hai'; 'yaha duHkha kA nirodha hai'; 'yaha duHkha ke nirodha kA upAya hai|' do tIna dina bItane para citta hatthisAriputta aura poTThapAda bhagavAna ke pAsa gaye / usa avasara para carcA ke daurAna bhagavAna ne kahA ki koI-koI zramaNa-brAhmaNa aisI dRSTi rakhate haiM ki 'marane ke bAda AtmA a-roga, ekAMta-sukhI hotI hai|' yaha pUche jAne para ye kahate haiM ki hama na to isa ekAMta sukha vAle loka athavA AtmA ko jAnate haiM; na vahAM le jAne vAle mArga ko jAnate haiM aura na hI usa loka meM utpanna hue devatAoM ke zabda suna pAte haiM ki aise hI mArga para ArUr3ha hokara hama yahAM para paidA hue haiN| isase unakA kathana vaise hI pramANarahita ho jAtA hai jaise kisI janapadakalyANI kI kAmanA karane vAle vyakti ne na to use dekhA ho aura na usake bAre meM kucha jAnatA ho, yA kisI mahala para car3hane ke lie sIr3hI banAne vAle vyakti ne na to mahala ko dekhA ho aura na usake bAre meM kucha jAnatA ho| 46
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ [37] tatpazcAta bhagavAna ne tIna prakAra ke Atma-pratilAbha (janma-grahaNa) kI jAnakArI dI - sthUla, manomaya tathA a-rUpa (a-bhautika) / cAra mahAbhUtoM se banA huA, grAsa-grAsa karake AhAra karane vAlA 'sthUla' janma-grahaNa hotA hai| rUpI, manomaya, saba aMga-pratyaMga vAlA, iMdriyoM se paripUrNa 'manomaya' janma-grahaNa hotA hai / a-rUpa (devaloka meM) saMjJAmaya honA 'a-rUpa' janma-grahaNa hotA hai| bhagavAna ne kahA maiM tInoM prakAra ke janma-grahaNa se chUTane ke lie dharmopadeza karatA huuN| isase citta-mala utpanna karane vAle (saMklezika) dharma chUTa jAte haiM, zodhaka dharma bar3hate haiM, prajJA kI paripUrNatA vA vipulatA ko isI jIvana meM apanI abhijJA se sAkSAta jAna kara, prApta kara, vihAra karane lagate haiN| isase pramoda bhI hotA hai aura prIti, prazrabdhi, smRti, saMprajJAna tathA sukha-vihAra bhI hotA hai / tatpazcAta bhagavAna ne vartamAna zarIra kI satyatA ko prajJapta kiyaa| unhoMne kahA ki jisa samaya jaisA janma-grahaNa hotA hai- sthUla, manomaya athavA a-rUpa- usa samaya usI ko svIkAra karanA hotA hai, anya ko nahIM / jaise gAya se dUdha, dUdha se dahI, dahI se makkhana, makkhana se ghI, ghI se ghI kA sAra taiyAra hotA hai parantu ina padArthoM meM se jisa samaya jo padArtha vidyamAna hotA hai, usI ko yathArthataH svIkAra karanA hotA hai, anya ko nhiiN| bhagavAna ke upadeza se prabhAvita ho poThThapAda parivrAjaka bhagavAna kA zaraNAgata upAsaka huA aura citta hatthisAriputta bhagavAna ke pAsa pravrajyA, upasaMpadA pA arahaMtoM meM se eka huA / 10. subhasutta bhagavAna buddha ke parinirvANa ke kucha hI dina bAda AyuSmAna Ananda sAvatthI meM anAthapiNDika ke jetavana ArAma meM vihAra kara rahe the| usa samaya todeyyaputra subha nAma ke mANavaka ne unheM apane ghara para AmaMtrita kara unase kahA - 'Apa bhagavAna gautama ke bahuta dinoM taka sevaka tathA samIpacArI rahe / kRpayA yaha batalAyeM ki bhagavAna kina dharmoM kI prazaMsA kiyA karate the, kina dharmoM ko ve janatA ko sikhAte aura unameM pravezita-pratiSThita karate the ?' isa para AyuSmAna Ananda ne use bhagavAna dvArA prazaMsita tIna skaMdhoM kI jAnakArI dI (1) Arya zIla-skaMdha, (2) Arya samAdhi-skaMdha, tathA (3) Arya prajJA-skaMdha / tatpazcAta inake bAre meM vistAra se samajhAyA ki saMsAra meM tathAgata ke utpanna hone para unake 47
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ [38] dvArA sAkSAtkAra kiye gaye dharma ke prati zraddhAvAna hokara koI gRhapati kaise vividha prakAra ke zIloM kA pAlana kara 'zIlasaMpanna' ho jAtA hai / phira iMdriyoM ko vaza meM karatA huA, hara avasthA meM smRti aura saMprajJAna banAye hue, saMtuSTa raha kara, pAMcoM nIvaraNoM kA prahANa kara, eka-ke-bAda-eka cAroM dhyAna karake 'samAdhisaMpanna' ho jAtA hai / aura tadanaMtara apane citta meM vipazyanA - jJAna lekara AmravakSaya-jJAna taka vividha prakAra ke jJAna jagA kara 'prajJAsaMpanna' ho jAtA hai| AsravakSaya-jJAna hone ke sAtha hI usa vyakti ko yaha abhijJAna ho jAtA hai - 'maiM mukta ho gayA ! maiM mukta ho gayA !' Arya prajJA-skaMdha se pare karane ko kucha zeSa nahIM raha jAtA hai / subha mANavaka ne bhI 'Arya prajJA- skaMdha' kI paripUrNatA ko jAna kara Azcarya vyakta kiyA aura zaraNa-traya grahaNa karate hue AyuSmAna Ananda se yAcanA kI ki ve use jIvana bhara ke lie apanI zaraNa meM AyA huA upAsaka svIkAra kareM / 11. kevaTTasutta eka samaya bhagavAna nAlandA ke nikaTa pAvArika Amravana meM vihAra kara rahe the| usa samaya gRhapatiputra kevaTTa ne unase anurodha kiyA ki Apa samRddha evaM ghanI AbAdI vAle nAlandA nagara meM apane kisI bhikSu ko bheja kara vahAM alaukika RddhiyoM kA pradarzana kraaveN| isase nAlandA-vAsI Apa ke prati aura adhika zraddhAlu ho jAyeMge | isa para bhagavAna ne kahA maiM apane bhikSuoM ko aisA dharmopadeza nahIM detA ki tuma gRhasthoM ko apanI RddhiyoM kA pradarzana karo / Rddhi-bala tIna prakAra ke hote haiM jinheM maiMne svayaM jAna kara aura sAkSAtkAra kara batalAyA hai / ye haiM- (1) Rddhi-prAtihArya, (2) AdezanA - prAtihArya, (3) anuzAsanI - prAtihArya | tathA taba bhagavAna ne ina tInoM ke guNa-doSa batalAye / unhoMne kahA 'Rddhi- prAtihArya' meM bhikSu apane Rddhi-bala se aneka prakAra kI alaukika zaktiyoM kA pradarzana karatA hai, paraMtu gandhArI nAma kI vidyA dvArA bhI aisA kiyA jA sakatA hai| aise hI 'AdezanA - prAtihArya' meM bhikSu dUsaroM ke citta ko jAna 48
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ [39] letA hai, paraMtu maNikA nAma kI vidyA dvArA bhI aisA kiyA jAnA saMbhava hai| ina donoM ke ina doSoM ko dekha kara mujhe inake pradarzana se saMkoca hotA hai| 'anuzAsanI-prAtihArya' meM bhikSu aisA anuzAsana karatA hai - 'aisA vicAro, aisA mata vicAro; aisA mana meM karo, aisA mana meM mata karo; ise chor3a do, ise svIkAra kara lo|' aura phira jaba isa saMsAra meM koI tathAgata utpanna hotA hai aura usake dvArA sAkSAtkAra kiye gaye dharma ke prati zraddhAvAna ho kara koI gRhapati zIlasaMpanna ho jAtA hai aura taduparAMta iMdriyoM ko vaza meM kara, smRti aura saMprajJAna kA abhyAsI ho, saMtuSTa huA, citta ke nIvaraNoM ko dUra kara prathama dhyAna ko prApta kara viharatA hai to yaha bhI 'anuzAsanI-prAtihArya' hai / aura isI prakAra dvitIya, tRtIya athavA caturtha dhyAna ko prApta hokara viharanA athavA citta ko (vipazyanA) jJAna se lekara AsravakSaya-jJAna taka navAte jAnA 'anuzAsanI-prAtihArya' hI haiN| AmravakSaya-jJAna kI aMtima avasthA para to bhikSu prajJApUrvaka yaha jAna letA hai ki 'janma kSINa huA, brahmacarya pUrA huA, jo karanA thA so kara liyA, isase pare karane ko kucha rahA nahIM / ' eka bAra eka bhikSu ke mana meM yaha prazna utpanna huA ki ye cAra mahAbhUta - pRthvIdhAtu, jaladhAtu, tejodhAtu tathA vAyudhAtu - kahAM jAkara bilkula niruddha ho jAte haiM / taba usa bhikSu ne apane samAhita citta se pahale devaloka aura phira brahmaloka meM jAkara isa prazna kA samAdhAna cAhA paraMtu na to koI deva aura na hI brahmA svayaM isakA samAdhAna kara paaye| taba usa bhikSu ne bhagavAna buddha se yahI prazna kiyA / isa para unhoMne kahA ki yaha prazna aise pUchanA cAhie - 'kahAM para jala, pRthvI, teja tathA vAyu sthita nahIM rahate haiM ? kahAM dIrgha, hrasva, aNu, sthUla, zubha, azubha, nAma aura rUpa bilkula samApta ho jAte haiM ?' unhoMne isakA uttara isa prakAra diyA - 'anidarzana (arthAta, jahAM utpatti, sthiti aura laya kI bAta nahIM hai), anaMta aura atyaMta prabhAyukta nirvANa jahAM hai, vahAM jala, pRthvI, teja aura vAyu sthita nahIM rahate / vahAM dIrgha-hrasva, aNu-sthUla, zubha-azubha, nAma aura rUpa bilkula samApta ho jAte haiM / vijJAna ke nirodha se vahAM sabhI kA avasAna ho jAtA hai|' 12. lohiccasutta eka samaya bhagavAna kosala deza meM cArikA karate hue sAlavatikA pahu~ce / vahAM para lohicca nAma kA brAhmaNa rahatA thA / usake mana meM yaha pApa-dRSTi paidA huI ki koI zramaNa yA brAhmaNa kuzala
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ [40] dharma ko jAna kara ise kisI dUsare ko na batAye, kyoMki koI kisI dUsare ke lie kara hI kyA sakatA hai ? bhagavAna ne usakI isa pApa-dRSTi ko dUra karane ke lie use kahA ki yadi koI vyakti apanI samUcI Aya kA akelA hI upabhoga kare, kisI ko kucha na de, to vaha usake AzritoM ke lie hAnikAraka hogA, ahita-kAraka hogA, unake mana meM zatrutA jagAne vAlA hogA jisase mithyA dRSTi paidA hogii| aura mithyA-dRSTi rakhane vAle kI do hI gatiyAM hotI haiM - naraka yA nIca yoni meM janma! __ aisI pApa-dRSTi vAlA vyakti una kulaputroM ke lie bhI hAni-kAraka siddha hogA jo bhava se nivRtta hone ke lie tathAgata ke batAye dharma meM Akara aisI vidagdhatA hAsila kara lete haiM jisase sotApanna, sakadAgAmI, anAgAmI athavA arahaMta ho jAte haiM athavA divyagarbha kA paripAka karate haiN| vaha hAnikAraka hone se ahita-kAraka, zatrutA jagAne vAlA aura mithyA-dRSTi paidA karane vAlA hogA jisakI do hI gatiyAM hotI haiM - naraka yA nIca yoni meM janma ! tatpazcAta bhagavAna ne use samajhAyA ki tIna prakAra ke guru sacamuca AkSepa ke yogya hote haiM : (1) jo zramaNabhAva ko prApta kiye binA hI zrAvakoM ko dharma sikhAte haiM aura zrAvaka unakI bAta sunate nahIM haiN| (ina guruoM kA yaha kRtya aisA lagatA hai mAnoM mu~ha phere hue kA AliMgana karanA cAhate hoN|) (2) jo zramaNabhAva ko prApta kie binA hI zrAvakoM ko dharma sikhAte haiM aura zrAvaka unakI bAta sunate haiN| (ina guruoM kA yaha kRtya aisA lagatA hai mAnoM apane kheta kI saphAI ko chor3a kara dUsare ke kheta kI saphAI karanA cAhate hoM / ) (3) jo zramaNabhAva ko prApta kara zrAvakoM ko dharma sikhAte haiM paraMtu zrAvaka unakI bAta ko nahIM sunate / (ina guruoM kA yaha kRtya aisA lagatA hai mAnoM kisI purAne baMdhana ko kATa kara nayA baMdhana khar3A karanA cAhate hoN|) saMsAra meM aise bhI guru hote haiM jina para AkSepa nahIM kiyA jA sakatA / jaba saMsAra meM koI tathAgata utpanna hotA hai aura usake dvArA sAkSAtkAra kiye gaye dharma ke prati zraddhAvAna hokara koI vyakti zIlasaMpanna ho, samAdhi kA abhyAsa karatA huA prathama se lekara caturtha dhyAna ko kramazaH prApta kara inameM vihAra karate hue isameM vidagdhatA hAsila kara letA hai, aisA guru AkSepa ke yogya nahIM hotA / aise hI jaba koI vyakti nirmala kiye hue samAhita citta ko (vipazyanA) jJAna ke lie athavA AnavoM ke kSaya ke jJAna ke lie navAtA hai jabaki vaha prajJApUrvaka jAna letA hai - 'janma kSINa huA, brahmacarya pUrA huA, jo karanA thA so kara liyA, isase pare karane ko kucha rahA nahIM' - aisA guru bhI AkSepa ke yogya nahIM hotaa| 50
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ [41]] bhagavAna kA yaha dharmopadeza suna lohicca ko aise lagA mAnoM naraka ke gaDDhe meM girate hue use Upara khIMca kara dharatI para rakha diyA gayA ho / bhAva-vibhora hokara usane bhagavAna se yAcanA kI ki Apa mujhe jIvana bhara ke lie upAsaka svIkAra kareM / 13. tevijjasutta eka samaya bhagavAna kosala deza ke manasAkaTa grAma ke uttara kI ora aciravatI nadI ke tIra para Amravana meM vihAra kara rahe the| usa samaya vAseTTha aura bhAradvAja nAma ke do brAhmaNa mANavaka unake pAsa gaye aura unase apanA yaha vivAda sulajhAne ke lie kahA ki brahmA kI salokatA ke lie sahI vA sIdhA mArga kauna sA hai| ye donoM hI apane-apane AcArya ke batalAye hue mArga ko sahI vA sIdhA batalA rahe the| isa para bhagavAna dvArA alaga-alaga prazna pUche jAne para vAseTTha mANavaka ne svIkAra kiyA ki vidya brAhmaNoM meM eka bhI brAhmaNa aisA nahIM hai jisane brahmA ko apanI AMkha se dekhA ho, inake eka bhI AcArya-prAcArya ne sAta pIr3hI taka brahmA ko AMkha se nahIM dekhaa| yahI nahIM, jo traividya brAhmaNoM ke pUrvaja, maMtroM ke pravaktA RSi the unhoMne bhI kahIM para yaha nahIM kahA - 'jahAM brahmA hai, jisase brahmA hai, jahAM se brahmA hai hama use jAnate haiM, hama use dekhate haiN|' isa para bhagavAna ne kahA ki aisA hone para to traividya brAhmaNoM kA yaha kathana sarvathA a-prAmANika ho jAtA hai ki brahmA kI salokatA ke lie 'amuka' mArga hai kyoMki unameM se, pahale-pIche. na ise kisI ne jAnA. na dekhA- jaise aMdhoM kI paMkti meM pahale vAlA bhI nahIM vAlA bhI nahIM dekhatA, bIca vAlA bhI nahIM dekhatA, pIche vAlA bhI nahIM dekhatA / isake atirikta jaba brAhmaNa banAne vAle dharmoM ko chor3a kara aura a-brAhmaNa banAne vAle dharmoM ko apanA kara traividya brAhmaNa brahmA-sahita vibhinna devatAoM kA AhvAna karate haiM, taba aisA nahIM ho sakatA ki ve mRtyu ke pazcAta brahmA kI salokatA prApta kareM- jaise nadI ke isa tIra para khar3e vyakti ke AhvAna karate rahane se nadI kA dUsarA tIra isa ora nahIM A jaataa| ___ aise hI brAhmaNa banAne vAle dharmoM ko chor3a kara aura a-brAhmaNa banAne vAle dharmoM ko apanA kara pAMca kAmabhogoM meM DUbe hue vidya brAhmaNa mRtyu ke pazcAta brahmA kI salokatA prApta kareM, aisA nahIM ho sakatA - jaise nadI ke isa pAra dRr3ha sAMkala se pIche bAMha karake maz2abUta baMdhana se ba~dhA huA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [42] vyakti nadI ke usa pAra jAne kI icchA hone para bhI usa pAra nahIM jA sakatA / (ye pAMca 'kAmabhoga' Arya-vinaya meM 'sAMkala' athavA 'baMdhana' kahalAte haiM / ) _aise hI brAhmaNa banAne vAle dharmoM ko chor3a kara aura a-brAhmaNa banAne vAle dharmoM ko apanA kara pAMca nIvaraNoM se DhaMke hue vidya brAhmaNa mRtyu ke pazcAta brahmA kI salokatA prApta kareM, aisA nahIM ho sakatA - jaise nadI ke isa pAra apane Apa ko sira taka DhAMpe huai koI vyakti nadI ke usa pAra jAne kI icchA hone para bhI usa pAra nahIM jA sakatA / (ye pAMca 'nIvaraNa' Arya-vinaya meM 'AvaraNa' athavA 'avanAhana', arthAta, baMdhana kahalAte haiM / ) tadanaMtara bhagavAna ne yaha bhI spaSTa kiyA ki brahmA aura vidya brAhmaNoM ke guNa eka dUsare ke sarvathA viparIta haiM / brahmA a-parigrahI, a-vairI, a-drohI, saMkleza-rahita aura vazavartI hai jabaki brAhmaNa parigrahI, vairI, drohI, saMkleza-yukta aura a-vazavartI haiM / upAsya aura upAsaka ke guNoM meM itanA aMtara hone para kisI traividya brAhmaNa kA mRtyu ke pazcAta brahmA kI salokatA prApta karanA saMbhava nahIM ho sktaa| taba vAseTTha mANavaka ne bhagavAna se prArthanA kI ki Apa hI brahmA kI salokatA ke mArga kA upadeza kreN| isa para bhagavAna ne kahA ki jaba saMsAra meM koI tathAgata paidA hotA hai aura usake dvArA sAkSAtkAra kiye gaye dharma ke prati zraddhAvAna ho kara koI vyakti zIlasaMpanna ho jAtA hai aura apane citta se nIvaraNa dUra kara apane bhItara uttarottara pramoda, prIti, prazrabdhi aura sukha anubhava karane lagatA hai, isase usakA citta khUba samAhita ho jAtA hai| aise samAhita citta se jaise-jaise maitrI, karuNA, muditA athavA upekSA ko bhAvita kiyA jAtA hai vaise-vaise brahmA kI salokatA kA mArga khulatA jAtA isa prakAra brahma-vihAra karane vAlA vyakti a-parigrahI. a-vairI, a-drohI, saMkleza-rahita aura vazavartI hotA hai| brahmA ke bhI yahI guNa haiM / ataH brahma-vihAra karane vAlA vyakti brahmA ke samAna guNoM vAlA ho kara mRtyu ke uparAMta brahmA kI salokatA prApta kara letA hai|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Suttapitake Dighanikayo Pathamo Bhago Silakkhandhavaggapali 53
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ciram Titthatu Saddhammo! May the Truth-based Dhamma Endure for A Long Time ! "Doeme, Bbikebabe, Dhamma saddhammassa thitiya asammosaya anantaradhanaya samvattanti. Katame dve? Sunikkhittanca padabyanjanam attho ca sunito. Sunikkbittassa, Bbikebabe, padabyanjanassa atthopi sunayo hoti." "There are two things, O monks, which A. N. 1. 2. 21, Adhikaranavagga make the Truth-based Dhamma endure for a long time, without any distortion and without (fear of) eclipse. Which two? Proper placement of words and their natural interpretation. Words properly placed help also in their natural interpretation." ...ye vo maya dhamma abbinna desita, tattha sabbeheva sangamma samagamma atthena attham byanjanena byanjanam sargayitabbam na vivaditabbam, yathayidam brahmacariyam addhaniyam assa ciratthitikam... ...the dhammas (truths) which I have D. N. 3.177, Pasadikasutta taught to you after realizing them with my super-knowledge, should be recited by all, in concert and without dissension, in a uniform version collating meaning with meaning and wording with wording. In this way, this teaching with pure practice will last long and endure for a long time... 55
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Foreword The Buddha clearly stated two essentials needed to keep the pure Dhamma long-lived. First, the Dhamma-vacana (words of the Buddha) should be preserved in their original form in a well-organised manner. This helps ensure that the meanings remain intact. Second, his devoted followers should assemble in concord and collectively recite the Dhamma, which the Enlightened One had taught through self-realisation. Soon after the mahaparinibbana of the Buddha, five hundred of his chief disciples assembled under the aegis of Mahathera Maha Kassapa. Together they took the first step of fulfilling these two requirements. They organised the first collective recitation for collating the entire teachings of the Lord in a systematic manner. The entire body of his teaching was divided into three Pitakas (lit. baskets): the Vinaya Pitaka (the monastic discipline), Sutta Pitaka (the popular discourses), and Abhidhamma Pitaka (a compendium of profound teachings elucidating the functioning and interrelationships of mind, mental factors, matter and the phenomenon transcending all of these). The tradition of memorizing the words of the Buddha had already begun in his own lifetime. We note that some of the monks were known as Vinayadhara, Suttadhara and Matikadhara (lit. a holder of the Vinaya, Sutta, etc.). Due to various inconveniences, the people of that time did not record important teachings in written form; the tradition was to memorize the Dhamma lore. The monks who memorized it were the custodians of the words of the Master. The Vinaya was memorized by the Vinayadharas, the Suttas by the Suttadharas and the Matikas by the Matikadharas. Ven. Ananda was the one who had complete recall of the lore in its entirety. It seems that after the First Dhamma Council, the Matikadharas began to be called Abhidhammadharas, and those who had full recall of the three Pitakas, such as Ananda, came to be known as Tipitakadharas.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ii] The tradition continued of organizing the historical Dhamma councils, the last of which, the Chattha-Sangayana (Sixth Dhamma Council), took place in Myanmar (Burma) in 1954-56 A.D., while simultaneously the healthy tradition of memorizing the words of the Buddha was also maintained. Just as Ananda was designated as Erudite (Bahussuto), Keeper of the Dhamma (Dhammadharo), Protector of the Treasure of the Great Sage (Kosarakkho mahesino), Preserver of the Truth-based Dhamma (Saddhammadharako), a Mine of Gems (Ratanakaro), etc., in the same way, at a later time, the Tipitakadharas were called Dhamma-bhandagarikas (Treasurers of the Dhamma) because they guarded the storehouse of the Dhamma. The tradition of memorizing the Buddha's words was not discontinued even after they were committed to writing; it is continuing even now. The words of Dhamma have been inscribed on palm leaves and marble slabs, printed in book form and even entered into computers--yet the tradition of memorizing and reciting the words continues to this day. This is a healthy tradition which should be perpetuated. Untill recent times this tradition was represented by Mahathera Vicittasarabhivamsa of Myanmar, who retained in his memory not only the entire Tipitaka, but also a large portion of the Atshakatha. Even today four of his colleagues maintain the practice of memorizing the Tipitaka, and are entitled Tipitakadharas. Along with the afore-mentioned Dhamma councils, the healthy tradition of the Vinayadharas, Suttadharas, Abhidhammadharas and Tipitakadharas has played a crucial role in preserving the words of the Buddha in their pure form, during this long history of more than 2,500 years. India has entirely lost the Dhamma-vacana (words of Dhamma). Perhaps that is why the practice of Dhamma also disappeared from this land. But Myanmar, Sri Lanka, Thailand and Kampuchea have preserved the words of the Dhamma. The Tipitaka has been preserved in each of these countries, written in different scripts and pronounced somewhat differently, but there is no difference in the underlying text. The books of the Tipitaka in the various scripts were collected on the occasion of the Chattha-Sangayana and the scholarly monks assembled to review them. They found that a few very nominal differences had developed, perhaps due to carelessness on the part of the reciters or the scribes. But the original form in all the scripts was essentially the same. Therefore, we are greatly indebted to the convenors of these councils and to the Dhamma-bhandagarikas. Just as the Buddha is a historical person rather than a mythical figure, similarly, the Dhamma-vacana are 58
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ composed of his own statements of experience or those of his disciples and not merely flights of imagination of a poet. We can be confident of this because of the careful, systematic way that the Dhamma Literature has been preserved. The neighbouring countries of India have very conscientiously safeguarded this valuable treasure and, therefore not only India, but all of humanity is grateful to them. Myanmar preserved not only the words of Dhamma but also the practical technique of Vipassana which is inherent in them. Fortunately, I received the wisdom of the Vipassana practice there in Myanmar from the traditional teacher Sayagyi U Ba Khin, of Yangon (Rangoon). In 1969, when I came to India with this teaching and started organizing meditation camps, I was pleasantly surprised to find that intelligent people in this country accepted their ancient wisdom with great delight. The number of practitioners of Vipassana has substantially increased during the last fifteen to twenty years. Many of the meditation students, who were benefited by their practice of Vipassana, began asking for the Buddha-vacana and translations of the original Pali in order to augment their theoretical understanding and to take inspiration and guidance from the Buddha's noble words. The Tipitaka which was published in Devanagari script by Nava Nalanda Mahavihara (Nalanda, India) in the 1960's has been long out of print and is currently unavailable. Therefore, the Vipassana Research Institute in Igatpuri, India, decided to publish the Tipitaka and its allied literature in the original Pali language in Devanagari script and, later on, to make the texts more accessible to meditators, as well as scholars, by offering these in Hindi translation. The availability of modern equipment, such as computers and laser printers, has made it possible to quickly fulfill the demand for this literature. Meditators have come forward to help with great enthusiasm and cooperation. The Pali literature was transcribed from Burmese script into Devanagari script in a very short time and was then entered into the computer. Practitioners of Vipassana as well as some of the great scholars of Myanmar have given devoted service in computer entry and final proofreading so that the entire authentic literature of the Chattha-Sangayana might emerge as faultlessly as possible, in the present publication. What does the Tipitaka contain? All of the Tipitaka is saturated with the noble and sacred personality of the Buddha. The Rupakaya (material body) of the Buddha was one aspect of his personality and was very appealing; it possessed the thirty-two signs of a great man and radiated incomparable peace and beauty, pleasing all who beheld it. But the 59
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [iv] other aspect of his personality was the unparalleled Dhammakaya (body of the Dhamma) which was suffused with perfect enlightenment, wisdom, moral behaviour, right understanding, and compassion. A Tathagata (the Buddha) is arahata (a fully liberated being) because he has destroyed all the enemies or impurities. He is the perfectly Enlightened One because he has attained samma-sambodhi. He is full of wisdom (viija) and well-established in the practice of morality and concentration (carana). He is sugato because of his pleasant physical, vocal and mental activities. He is the knower of the entire universe (lokavidu) because he knows completely the mundane as well as the supramundane, i.e., nibbana. He is peerless because there is no one who compares with him, nor surpasses him (anuttaro). He directs untrained people to the right path in the same way as a skilled charioteer manages untrained horses (purisa-damma-sarathi). He is the Teacher of gods and humans (sattha devamanussanam). He is the Lord (bhagava) because he has destroyed attachment, antipathy and ignorance. Because of all these special qualities, he is different from others. He provides enormous welfare for the world. The entire Tipitaka is permeated with the ambrosial nectar of his Dhammakaya. The Tipitaka contains the mellifluous sound of the Ganges of Dhamma arising from the Dhammakaya. It is infused with the invaluable flow of emancipation. At every turn the Dhamma is illuminated, the Dhamma which is clearly expounded (svakkhato), which takes us directly to the truth, helping us to leave behind all illusory imaginations (sanditfhiko). It gives concrete, visible fruits here and now to those who follow the path (akaliko). It summons us to realize the truth (ehi-passiko). With every step, it takes us to the highest goal of nibbana (opanayiko), and it is worth experiencing personally by every intelligent person (paccattam veditabbo vinnuhi'ti). Such is the noble Dhamma: universally beneficial to all; free from sectarianism; acceptable to all people, from all countries, in any age. The entire Tipitaka helps us to savour this sweet nectar of Dhamma. The Tipitaka also illumines the inspiring Savaka-sangha (community of accomplished disciples), who drank deeply of the ambrosial words of the Buddha. The Sangha clearly demonstrates that in Dhamma there is no place for blind faith, emotional devotion, or the logician's hair-splitting intellectual acrobatics. The Dhamma is immensely practical. He who follows it becomes a righteous practitioner (supatipanno), upright practitioner (ujupatipanno), wise practitioner (nayapatipanno) and proper practitioner (samicipatipanno) on the way to liberation.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ He becomes a noble one (ariyo) by attaining any one of the four stages of liberation: stream-winner (sotapanna), once-returner (sakadagami), non-returner (anagami), or the stage of full liberation (arahata). Such a noble person is worthy of devotion, reverent salutation, honour, and offerings of the requisites. We are inspired to follow the path of Dhamma by beholding in the Tipitaka the Savaka-sangha, saintly persons who included both householders and renunciates. Their pronouncements about their practical realizations hearten and thrill us, raising goose bumps at times, and electrifying our practice of Vipassana. Not only is the ancient spiritual and philosophical landscape of the India of twenty-five centuries ago brought to light in the Tipitaka, but a colourful spectrum of the historical, geographical, political, and cultural conditions of the times is also provided. The Tipitaka opens a window onto the administrative, educational, commercial and industrial customs of the Buddha's times. It sheds light on both social and individual conditions, in the urban as well as rural life of ancient India. The India of 2,500 years ago comes alive in the Tipitaka. Tipitaka is also a vast ocean overflowing with the peerless, wholesome benedictions of the Enlightened One. One meaning of the word pitaka is "basket". But the term pitaka was actually used in those days to denote the literature of Dhamma. Even if we take the literal meaning of "basket", Tipitaka refers to the three baskets which contain the invaluable treasures of Indian civilization, culture, religion and philosophy. Scholars will find that although, apparently it seems that the wisdom expounded by the Buddha disappeared from India, in reality, it has flowed through the subsequent Indian literature. The Sanskrit literature which followed, as well as writings in Hindi and other regional languages, are full of the benevolent teachings. The literature of medieval saints of India is suffused with the wisdom of the Buddha. When they are made available in their authentic form, an analytical and comparative study of the Buddha's words will show that India is so greatly indebted to the Buddha for his original thought as well as for the practice of meditation. The influence of the Buddha's contribution is not confined to Indian thought; the deep impact of his teaching is also visible in the spiritual thought and literature of the rest of the world. Therefore, the Buddha's words have a special significance for the human race even today. The stately grandeur of the Buddha's teaching is verdant forever. It is the perennial forerunner of the resurrection of fallen
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vi] human values. What could be more relevant in this age of moral degradation, with its inevitable result of down-trodden people afflicted with terror? A study of the literature presented here will correct some of the prevalent misconceptions about the Buddha held by uninformed people. One misconception is that, since the Buddha was a recluse, his followers were also recluses, and his teachings were therefore meant for recluses only, not for householders. Examination of the Dhamma literature will totally dispel such misconceptions. The reality is that the Buddha was very popular among the masses in his lifetime; his lay devotees outnumbered monks and nuns. He was nearly as popular among the recluses and ascetics of his day as he was with the lay men of northern India. During the rainy season the Buddha used to stay for three months in one place. He often spent these rainy season retreats in densely populated towns such as Savatthi or Rajagaha, so that more people might take advantage of his presence and teachings. After these retreats, he would undertake Dhamma wanderings (carika) in the villages, towns and cities situated in the area of the Ganges and Yamuna rivers in northern India. He disseminated the Dhamma and gave guidance in the technique of Vipassana to hundreds of thousands of people. Wherever he went, crowds of people gathered to see him and listen to his discourses. At the same time, many people would come to meet him alone. Impressed by his benevolent speech, householders would invite the Buddha and his monks to accept their offerings of meals at their residences, again they were benefitted by his blessed teachings. The recluses of the day used to come to him for religious discussions and sometimes for holding debates but the majority of his visitors were householders. A detailed account of his relationship to the people is conspicuous in this literature. The Buddha delivered thousands of Dhamma discourses for forty-five years, from the time he attained enlightenment until he passed into mahaparinibbana. Inspired by the pure Dhamma, not only recluses and ascetics, but lay people from every tradition, every belief, every profession, every class came to him and profited by walking on the path of Dhamma. Whether the king of Magadha, Bimbisara or the king of Kosala, Pasenadi; Queen Mallika or Queen Khema; Prince Abhaya or Prince Bodhi; General Bandhula or General Singha; Queen Shyamavati or the royal maid Khujjuttara; Kaccayana, the son of the royal priest or the royal physician Jivaka; the great philanthropist Anathapindika or the leprous beggar Suppabuddha; the Jatila brothers or the wanderer Daruciriya; the wealthy housewife Visakha or the courtesan Ambapali; the Brahmin Mahakassapa or the sweeper Sunita; the Brahmin
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sariputta or the lowly-born Sopaka; the righteous Silava or the highwayman Angulimala-whoever came into contact with the Buddha and took a dip in the Ganges of Dhamma by practising Vipassana, was totally changed, totally rectified. Their suffering was eradicated. Another prevalent misconception about the Buddha is that he taught how to gain release from the cycle of repeated existences, but he ignored the everyday concerns of the individual and the family. It is held that he was indifferent to political and social problems. But it is clear from the study of this literature that he was also quite cognizant of and sensitive to worldly problems. While it is true that he gave the majority of his discourses to the monks, addressing the topic of the ultimate truth, nevertheless he delivered numerous discourses to his lay followers addressing mundane concerns. He dealt with all aspects of the householder's life. He gave instructions concerning the mutual duties of parents and children, wives and husbands, masters and servants, teachers and students, friends and friends, kings and subjects. They are refreshing, relevant and beneficial even today. The instructions given to the Licchavis, for the maintenance of adequate protection of their republic, are acceptable as a model for any republican government of modern times. Similarly, his teachings are equally valuable for other administrators. In the tradition of his teachings it is said: Raja rakkhatu dhammena attano va pajam pajam (The king should protect his subjects in the same way as he protects his own children). Inspired by such teachings, the emperor Dhammaraja Asoka established a righteous administration which was unique and unparalleled in human history and worthy of emulation. His reign shines like a luminous pillar of light in the administrative history of India, nay of the entire world. Yet another major misconception about the Buddha is that he lays undue emphasis on suffering in his discourses. Some people have commented that his teaching is primarily about suffering and it is therefore, negative and pessimistic, full of despair and inclining towards apathy. With the publication of this literature, these misconceptions will be corrected. It will become evident that there is no comparable literature which inspires confidence in, and provides solace to, people who are sunk in abject suffering and despair. Truly a patient is discouraged when told that his or her disease is incurable. But, if someone makes the patient aware of the disease, discovers its primary cause and offers a way of removing the cause by pointing out a medicine which can totally eradicate the disease, this serves as a boon [vii] 63
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ viii] for the patient. What could possibly be a source of greater hope and solace for the patient than this? It is exactly the same with the Buddha's explanation of suffering. However bitter it may be, suffering is a universal truth in the lives of beings. It cannot be denied. The Buddha not only revealed the fundamental truth of suffering, he made its cause crystal-clear and he thoroughly delineated the simple, easily acceptable art of living of Vipassana, consisting of the Eightfold Noble Path. This art of living is not merely a philosopher's theoretical or intellectual exposition; it is an entirely pragmatic, proven path, which gives visible results here and now to those who practise it. It gives hope to those who are discouraged and mired in suffering. It grants peace and happiness in both the mundane and supramundane fields of life. The teachings of the Buddha completely uproot the discriminations of caste and the pollution of communalism. Relief from these poisons is the pressing need of India as well as the rest of the world today. Their removal will help to bring much longed for peace and happiness. The Buddha's discourse to the Kalamas of Kesamutta is the first declaration of human rights and is a beacon to all mankind of the freedom of thought. All his teaching is free from blind faith and corrupt clericalism. It is completely empirical, impartial and dedicated to intellectual rigour. Therefore, it is universally acceptable. The teachings of the Buddha made the country of India the World Teacher. Their current publication is not only beneficial for humanity but also a source of pride for India. The Tipitaka is an unparalleled lexicon of wisdom for the practitioner of Vipassana. Although stray references pertaining to Vipassana are available right from the Rg-Veda down to the teachings of Mahavira, Kabir, Nanak, and other Indian saints, the authentic, elaborate and subtle description of Vipassana is available only in the Tipitaka. Practitioners of Vipassana who read these texts may feel as if the Exalted One has understood their difficulties and has given instructions which are for them alone--as if the Buddha is personally exhorting them with deep understanding and love. The publication of such ambrosial words will prove a great boon to them. Extensive study of the words of the Buddha has been undertaken by some international scholars. The Buddha Sasana Council of Myanmar, the Pali Text Society of London, and the Buddhist Publication Society of Sri Lanka have been the forerunners in this field. Nava Nalanda Mahavihara, Nalanda, India, began the publication of the Pali literature under the leadership of Bhikkhu J. Kashyapa. This 64
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ix] effort needs to be augmented. The active efforts of the Vipassana Research Institute in this direction are admirable. Initially, when I undertook the responsibility of writing an introduction to this profound and important literature, I thought that it could be accomplished in forty to fifty pages. As I started collecting references from the texts, I found each one superior to the last, each one more inspiring and sublime. These gems radiated with beauty, beneficence and inspiration. Which ones should be included and which ones should be left out? This was my problem. I had to leave many out, though I regretted doing so. After the selection process was complete, over a thousand important passages remained. To do them justice would naturally require a considerably expanded volume. I therefore felt it proper to publish this detailed introduction in the form of a separate book. I hope its publication will prove helpful to the admirers of the Tipitaka and to the meditators. May the publication of the words of the Buddha and the other Pali texts be helpful and beneficial to all. May the dawn of peace, happiness and liberation arise for all the readers. Buddha Purnima 1993. S. N. Goenka 65
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Preface A Brief Introduction to the Pali Tipitaka The Buddha rediscovered for the entire world the noble liberating path of pure Dhamma which enables all who walk on it to lead a peaceful and happy life. This shed a flood of light on the Indian history of those days, besides ushering in the dawn of Pali literature. For forty-five years--from the time of his enlightenment until his Mahaparinibbana--the Buddha taught the Dhamma to diverse people in the various places where he wandered. The collection of these teachings is called the Tipitaka. The meaning of the word "Tipitaka" is: the "three baskets" of Dhamma literature. The words of the Buddha are collected in these three baskets. The three Pitakas are the Vinaya-Pitaka, the Sutta-Pitaka and the Abhidhamma-Pitaka. In order to collect and preserve the words of the Buddha, six historical Dhamma councils or Dhamma-Sangitis were convened. The term means literally "Dhamma recitations". They are called so because the basic teachings of the Buddha (i.e., the Dhamma) were first recited by an elder monk and then chanted after him in chorus by the whole assembly. The recitation was considered to be authentic when it was unanimously approved by all of the monks in attendance. There are two important aspects of the Dhamma--the theoretical, textual aspect, known as pariyatti; and the practical, applied aspect which is called patipatti. These councils were organized to preserve the pariyatti, or theoretical, aspect of the Dhamma in its pristine purity. The patipatti aspect of Dhamma is the real vehicle for the transmission of the Buddha's teachings: it is communicated by the actual practice of Dhamma in daily life. The popularity and acceptance of the Dhamma by so many people was not due merely to its theoretical exposition or to royal patronage, but rather to the fact that the Buddha explained a way to purify the mind through the practice of Vipassana. He pointed out the cause of our suffering and also the path of realizing
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ xii] peace by the removal of suffering. What attracted people was the very practical nature of the Path-that it is clear, tangible, beneficial, easily understandable, yielding fruit here and now, in this very life, and that it leads one step-by-step towards the final goal of liberation. Because it is characterized by these qualities, it is a universal path. The purpose of the Dhamma councils was to preserve the words of the Buddha in their pure form so that the Dhamma might not become polluted through interpolation by unscrupulous elements. The councils were necessary to safeguard and accurately preserve the teachings because the words of the Buddha were not committed to writing until the Fourth Council, more than 500 years after the Buddha's Mahaparinibbana. When the monks joined together in these councils, they tried to maintain the purity of the monastic discipline and, in the event of disagreement, acted sincerely, in concert, to resolve it. The following is a brief description of each of the six councils : The First Dhamma Council was convened three months after the Mahaparinibbana of the Buddha at Rajagaha (Rajgir) under the patronage of King Ajatasattu (544 B.C.). All of the Buddha's words were collected for the first time in this Council. Ven. Mahakassapa Thera presided over the council. Ven. Upali recited the Vinaya and Ven. Ananda recited the Dhamma. Five hundred fully enlightened, arahat-monks participated and the Council continued for seven months. In this way, the first collection of the Vinaya and Dhamma took place. It is evident from the Nidana-Katha of the Digha-Nikaya's Commentary that the term "Dhamma" has been used to denote Sutta and Abhidhamma. The Second Dhamma Council was convened 100 years after the first one at Valukarama in Vesali under the patronage of King Kalasoka. A major disagreement related to the Vinaya rules had arisen and the Council was convened specifically to settle it. Seven hundred monks participated and Ven. Revata Thera presided. The words of the Buddha were again recited and approved by all the participants. The Third Dhamma Council was convened in 326 B.C. at Asokarama at Pataliputta (Patna) under the patronage of King Dhammasoka (better known as King Asoka). It was presided over by Thera Moggaliputta Tissa and 1,000 monks well-versed in Buddha-vacana (the words of the Buddha) participated for nine 68
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xiii ] months. Thera Moggaliputta Tissa condemned certain heretical views, established the pure Dhamma and compiled a text called Kathavatthu, which came to be accepted as an integral part of the Abhidhamma Pitaka. After this council, King Asoka sent nine missions of Dhamma dutas (Dhamma messengers) to far off countries for the propagation of Dhamma. These monks emphasized the practical aspect of the Dhamma in its pure universal form. onins, The Fourth Dhamma Council was convened in Sri Lanka in 29 B.C. during the reign of King Vattagamini. It was presided over by Maha Thera Rakkhita and 500 monks participated. The entire Tipitaka was recited and committed to writing for the first time. The Fifth Dhamma Council took place at Mandalay, in Myanmar in 1871 A.D. under the patronage of the King Min Don Min. It was presided over respectively by Maha Thera Jagarabhivamsa, Maha Thera Narindabhidhaja, and Maha Thera Sumangala Sami. Two thousand four hundred monks participated in it. The recitation and the inscription of the Tipitaka onto marble slabs continued for five months. The Sixth Council was convened in May, 1954 at Yangon (Rangoon) in Myanmar on the initiation of Prime Minister U Nu. Two thousand five hundred learned monks from Myanmar, Sri Lanka, Thailand, Kampuchea, India, etc., took part in it. The Tipitaka and its allied literature was again examined and their authentic version printed in the Burmese script. The work of the Council was completed on the full moon day of Vesakha, the auspicious occasion of the 2,500th anniversary of the Buddha's Mahaparinibbana. These six historical councils--the first three in India, the fourth in Sri Lanka, and the fifth and sixth in Myanmar-served the invaluable purpose of helping to maintain the purity of the teaching, which continues to survive and flourish even today. Printed publications of the Pali Tipitaka and Athakatha are available in various scripts, such as Sinhalese, Burmese, Thai, Kampuchean, Roman, Devanagari, etc. The Tipitaka and some volumes of the Atthakatha were published for the first time in Devanagari in the middle of the twentieth century by Nava Nalanda Mahavihara, Nalanda, in India. But the entire collection of Atthakatha and Tika are not available in Devanagari script. With a view to removing 69
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xiv] this hiatus, the Vipassana Research Institute is publishing this complete edition of the Tipitaka and its allied literature in Devanagari. The main purpose of this publication is to inspire practitioners and scholars to make a smooth journey on the path of pure Dhamma, by means of Vipassana meditation, aided by an understanding of the theoretical knowledge of the words of the Buddha. We hope the teachings of the Buddha will become known and popular in every household. The division of the Tipitaka according to the Chattha-Sangayana (Sixth Council) is as follows: (a) Vinaya-Pitaka 1. Parajika, 2. Pacittiya, 3. Mahavagga, 4. Culavagga, 5. Parivara. (b) Sutta-Pitaka 1. Digha-Nikaya, 2. Majjhima-Nikaya, 3. Samyutta-Nikaya, 4. Anguttara-Nikaya, 5. Khuddaka-Nikaya. The books under the Khuddaka-Nikaya are: Khuddakapatha, Dhammapada, Udana, Itivuttaka, Suttanipata, Vimanavatthu, Petavatthu, Theragatha, Therigatha, Apadana, Buddhavamsa, Cariyapitaka, Jataka, Mahaniddesa, Culaniddesa, Patisambhidamagga, Nettippakarana, Petakopadesa and Milindapanha. (c) Abhidhamma-Pitaka 1. Dhammasangani, 2. Vibhanga, 3. Dhatukatha, 4. Puggalapannatti, 5. Kathavatthu, 6. Yamaka, 7. Patthana.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ [x ] (d) Atthakatha Literature 1. Vinaya-Pitaka-Atthakatha (Samantapasadika) (1) Parajika-Atthakatha, (2) Pacittiya-Atthakatha, (3) Mahavagga-Atthakatha, (4) Culavagga-Atthakatha, (5) Parivara-Atthakatha, (6) Patimokkha-Asthakatha (Kankhavitarani). 2. Sutta-Pitaka-Atthakatha (1) Digha-Nikaya-Atthakatha (Sumangalavilasini), (2) Majjhima-Nikaya-Atthakatha (Papancas@dani), (3) Samyutta-Nikaya-Atthakatha (Saratthappakasini), (4) Anguttara-Nikaya-Atthakatha (Manorathapurapi). The Commentaries on the Khuddaka-Nikaya are as follows: (1) Khuddakapatha-Asthakatha (Paramatthajotika), (2) Dhammapada-Atthakatha, (3) Udana-Athakatha (Paramatthadipani), (4) Itivuttaka-Atthakatha (Paramatthadipani), (5) Suttanipata-Atthakatha (Paramatthajotika), (6) Vimanavatthu-Atthakatha (Paramatthadipani), (7) Petavatthu-Atthakatha (Paramatthadipani), (8) Theragatha-Atthakatha (Paramatthadipani), (9) Therigatha-Atthakatha (Paramatthadipani), (10) Apadana-Atthakatha (Visuddhajanavilasini), (11) Buddhavamsa-Atthakatha (Madhuratthavilasini), (12) Cariyapitaka-Atthakatha (Paramatthadipani), (13) Jataka-Atthakatha, (14) Mahaniddesa-Asthakatha (Saddhammappajjotika), (15) Culaniddesa-Asthakatha (Saddhammappajjotika), (16) Patisambhidamagga-Atthakatha (Saddhammappakasini), (17) Nettippakarana-Atthakatha, (18) Petakopadesa-Asthakatha, (19) Milindapanha-Asthakatha. 3. Abhidhamma-Pitaka-Atthakatha (1) Dhammasangani-Atthakatha (Atthasalini), (2) Vibhanga-Athakatha (Sammohavinodani),
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ [xvi] (3) Pancappakarana-Atthakatha (Atthakatha on Dhatukatha, Puggalapannatti, Kathavatthu, Yamaka and Patthana). (e) Tika Literature 1. Vinaya-Pitaka-Tika (1) Vajirabuddhi-Tika, (2) Saratthadipani-Tika, (3) Vimativinodani-Tika, (4) Vinayalankara-Tika, (5) Kankhavitarani-Purana-Tika, (6) Kankhavitarani-Abhinava-Tika. 2. Sutta-Pitaka-Tika (1) Digha-Nikaya-Tika (Linatthappakasana), (2) Digha-Nikaya-Silakkhandhavagga-Abhinava-Tika (Sadhuvilasini), (3) Majjhima-Nikaya-Tika (Linatthappakasana), (4) Samyutta-Nikaya-Tika (Linatthappakasana), (5) Anguttara-Nikaya-Tika (Saratthamanjusa), (6) Nettippakarana-Tika (Linatthavannana), (7) Nettivibhavini-Tika. 3. Abhidhamma-Pitaka-Tika (1) Dhammasangani-Mula-Tika, (2) Dhammasangani-Anu-Tika, (3) Vibhanga-Mula-Tika, (4) Vibhanga-Anu-Tika, (5) Pancappakarana-Mula-Tika, (6) Pancappakarana-Anu-Tika. There is an additional plan to publish further commentarial literature as also books on history, polity, metrics, prosody, grammar, etc. available in Myanmar. PRESENT PUBLICATION While it is true that the Chattha-Sangayana literature was published in Burmese, it cannot be regarded as merely a Burmese edition. Erudite scholars from Myanmar, Sri Lanka, Thailand, Kampuchea and India participated in the Chattha-Sangayana. All the texts were approved and accepted by all the learned participants. As a result, the entire Tipitaka, Atthakatha, Tika and Anu-Tika 72
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [xvii] approved by the Chattha-Sangayana must be accepted as authentic until there is, in the future, the need for organizing an international Sattama-Sangayana (Seventh Council). Consequently, the Vipassana Research Institute, accepting it as the most authentic version is publishing the Chattha-Sangayana edition in Devanagari script initially. Some salient features of this Vipassana Research Institute (V.R.I.) publication include the following: 1. Computer technology. Taking advantage of the versatility of computers, storage and retrieval of the voluminous material has been immensely simplified, making it easy to reprint the entire work or parts thereof, as and when required. 2. Archival value. Once the Pali literature is entered on computer, it is planned to convert it to CD-ROM (Compact Disk-Read Only Memory) storage medium, which will preserve this invaluable legacy indefinitely. 3. Conversion into other scripts. V.R.I. has developed computer programmes to easily render the Devanagari script Pali texts into Bengali, Gujarati and other Indian scripts as well as into the Burmese, Sinhalese, Thai, and Roman scripts; it is planned to eventually publish the Tipitaka in these other scripts. 4. Information retrieval. Study and research are greatly enhanced by a computer programme capable of locating any word, verse, sentence or phrase in any part of the Tipitaka in a matter of seconds. This feature opens up vast possibilities for students and research scholars. The previously arduous, perhaps impossible, task of comparison and collation of words in all contexts throughout this vast literature is now a simple matter. 5. Indexes: (a) A word index is an essential tool for research. The V.R.I. edition includes a comprehensive index of relevant words and terms. (b) An index of verses is also included which is beneficial for research scholars. 6. Cross-referencing. The text has been cross-referenced with the editions published by the Pali Text Society, London. 73
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ [xviii] 7. Highlighting references to Vipassana, etc. Passages making explicit or implicit references to Vipassana, Panna, Nirodha, etc. in the Tipitaka have been indicated in a different type which, involuntarily, draws the attention of meditators towards such passages. This aspect is bound to prove a very inspiring feature for students of the technique, as well as scholars. 8. Re-inclusion of formerly omitted passages. The Pali literature stems from an oral tradition where it was very common for the same phrases or passages to be repeated. Most previous printed versions have omitted these repetitions (called peyyalas). V.R.I. has chosen to include peyyalas whenever they are found to elucidate the understanding of Vipassana, Panna, Nirodha, etc. 9. Summary of 'contents' in Hindi. Every volume of the Tipitaka will contain a brief summary of the contents of that volume in Hindi. 10. Introduction to the Tipitaka. In addition, a detailed introduction to the Tipitaka, with quotations numbering more than one thousand, is being published in Hindi. This will unfold a panoramic view of the entire Tipitaka before its readers. Its English translation will also be published. 11. Booklet on the Style of Exposition of Commentarial Literature. A booklet explaining the style of exposition of commentaries and sub-commentaries of the Tipitaka will be published in Hindi for the benefit of readers having inadequate knowledge of Pali. 12. Translations of Summaries and Introductions. In future when the Institute publishes the Pali literature in the scripts of other languages, the summaries of the 'contents' of each volume and introductions will be published in the respective languages. 13. Simultaneous publication of Tipitaka and commentaries. Rather than publish the entire Tipitaka first, with subsequent publication of the Atthakatha and sika, the Vipassana Research Institute has undertaken to publish the entire family of the Pitaka volumes simultaneously. For example, the Digha Nikaya family has been published in eleven volumes: Digha Nikaya text in three volumes, the commentary on the Digha Nikaya (Sumangalavilasini) in three volumes, the sub-commentary Linatthappakasana in three volumes and Abhinava sika in two volumes. This simultaneous publication will allow scholars to find the entire material related to the 74
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xix] Digha Nikaya expeditiously available to them. The rest of the Tipitaka will be published in the same way. 14. References from the V.R.I. edition. All references given are from thetexts of the Vipassana Research Institute edition. First, there is the abridged name of the text (e.g., D.N. for Digha Nikaya); it is followed by the volume number and the paragraph number. Where paragraph numbers are not continuous, there the title/sub-title or their number, etc. are indicated before the paragraph number. For example, in the Samyutta Nikaya, there are the names of the text, volume, the number of the vagga and the number of the paragraph. In the same way, for the Anguttara Nikaya, there are the names of the text, volume, nipata and paragraph number. In texts (such as the Dhammapada, etc.) which abound in verses, the verse numbers are given instead of paragraph numbers. Present Text The present volume is the Silakkhandhavagga-pali : the first of the three volumes of the Digha Nikaya, the first nikaya of the Sutta Pitaka. We sincerely hope that this publication will provide immense benefit to the practitioners of Vipassana as well as to research scholars. Director, Vipassana Research Institute, Igatpuri, India. 75
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Publisher's Note We feel pleasure in presenting before the readers this repository of the ancient Indian heritage. The only source material of the technique of Vipassana meditation is the Buddha's teaching which forms the core of the Pali literature--an invaluable legacy of Indian wisdom and culture. Pali literature, comprising the Pali Tipitaka and its commentaries, sub-commentaries, etc. contains a detailed analytical account of this technique. Unfortunately, this entire literature is presently not available in the Devanagari script. It is for this reason that taking the version of the above-cited material approved by the Chattha-Sangayana (held in Myanmar in 1954-56 A.D.) as the most authentic one, the V.R.I. has undertaken the important task of publishing the Tipitaka and its auxiliaries based on all the texts available in the Burmese script. The main purpose of publication of this literature is to promote research on the beneficial aspects of the technique of Vipassana and forge a link between the study of this literature and the practical aspects of this technique. The passages making direct or indirect references to Vipassana, Panna, Nirodha, etc. have been highlighted in the Tipitaka volumes which will help subserve this purpose. The Vipassana Research Institute wishes to express a deep gratitude to all the officials of the Indian Government who have given their kind support to this historical work. It also expresses heartfelt gratitude to the erudite scholars of Myanmar, India, Nepal and Sri Lanka, as well as to the devoted sadhakas and sadhikas (meditators), who have so generously dedicated themselves to the Dhamma service. The meditators have contributed their support in many ways. Many have offered their hand in transcribing the texts from the Burmese to the Devanagari after learning the Burmese script. Some have taken up the important responsibility of examining and correcting these transcriptions. The Pali scholars have performed the
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXii important task of editing and examining the final proofs. And still others have undertaken the most difficult work of entering this vast literature into the computer, the painstaking task of correcting the proofs and the exacting job of page-setting the material for publication. A sadhaka has given the scholarly service of writing the Hindi summaries of the discourses and selecting important passages and peyyalas (repeated passages which are omitted in most editions) related to Vipassana, etc. And finally, our deep gratitude to the most revered teacher, Shri Satya Narayan Goenka, without whose inspiring presence and noble guidance, this Pali publication work would not be possible. We are also grateful to him for writing the Foreword and preparing a detailed Introduction for the benefit of Vipassana meditators, research workers and general readers. Honorary Secretary, Vipassana Research Institute, Igatpuri, India. 78
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 44 44 The Pali alphabets in Devanagari and Roman characters: Vowels: 37 a 371 a Ii i Ju J u I e 310 Consonants with Vowel 37 (a): to ka kha kha ga ga g gha ca 8 cha ja jha jha & ta tha 3 da dha a ta ef tha da dha dha 7 na q pa 4 pha aba bha ma ma o ya ras la ava sa ha a la One nasal sound (niggahita): 31 am Vowels in combination with consonants "k" and "kh": (exceptions: 5 ru, ru) ka ka kA ka ki ki kI ki ku ku kU ka ke ke ko ko kha kha khA kha khi khi khI khi khu khu khU kha khe khe kho kho Conjunct-consonants: kka kka kkha kkha kya kya kra kra kla kla kva kva 24 khya akhva TE ggha gya gya gra gra gva nka nikha nikhya nga ngha cca 23 ccha jja jja jjha jjha s_ina uha nha nca cha hcha ja hja jjha njha ta & ttha dda ddha NTa nta os ntha 03 nda do nna nya Nha nha tta tta ttha ttha tya tya tra tva dda dma a dra dva 64 dhya sa dhva nta nta ntva ntha ntha ndra me ndha 7 nna nya nya nva nva ppa 05 ppha was pla bba 64 bbha a bya abra 4 mpa 15 mpha mba mba mbha mma mya mya mha mha yya yya yha mos lla pol lya lha lha vha vha sta stra stra sna sna sya sya ssa ssa sma sma sva sva hma hma hya hya & hva DE lha P1 P2 3384 45 66 67 68 EUR 9 00 gga gga Ekim 15 B ROF o dya F R nda nha pya mma vya vya 79
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Notes on the pronunciation of Pali Pali was a dialect of northern India in the time of Gotama the Buddha. The earliest known script in which it was written was the Brahmi script of the third century B.C. After that it was preserved in the scripts of the various countries where Pali was maintained. In Roman script, the following set of diacritical marks has been established to indicate the proper pronunciation. The alphabet consists of forty-one characters: eight vowels, thirty-two consonants and one nasal sound (niggahita). Vowels (a line over a vowel indicates that it is a long vowel): a - as the "a" in about a - as the "a" in father i - as the ""in mint i - as the "ee" in see u - as the "u" in put u - as the "oo" in cool e is pronounced as the "ay" in day, except before double consonants when it is pronounced as the "e" in bed: deva, metta; o is pronounced as the "o" in no, except before double consonants when it is pronounced slightly shorter: loka, photthabba. Consonants are pronounced mostly as in English. g - as the "g" in get C - soft like the "ch" in church v - a very soft -v- or -wAll aspirated consonants are pronounced with an audible expulsion of breath following the normal unaspirated sound. th - not as in 'three'; rather 't' followed by 'h' (outbreath) ph - not as in 'photo'; rather 'p' followed by 'h' (outbreath) The retroflex consonants: t, th, d, dh, n are pronounced with the tip of the tongue turned back; and I is pronounced with the tongue retroflexed, almost a combined 'rl sound. The dental consonants: t, th, d, dh, n are pronounced with the tongue touching the upper front teeth. The nasal sounds: n - guttural nasal, like-ng- as in singer n - as in Spanish senor n - with tongue retroflexed m - as in hung, ring Double consonants are very frequent in Pali and must be strictly pronounced as long consonants, thus -nn- is like the English 'nn' in "unnecessary". 80
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ suttapiTake dIghanikAyo paThamo bhAgo sIlakkhandhavaggapALi
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / namo tassa bhagavato arahato sammAsambuddhassa / / dIghanikAyo sIlakkhandhavaggapALi 1. brahmajAlasuttaM paribbAjakakathA 1. evaM me sutaM - eka samayaM bhagavA antarA ca rAjagahaM antarA ca nALandaM addhAnamaggappaTipanno hoti mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi | suppiyopi kho paribbAjako antarA ca rAjagahaM antarA ca nALandaM addhAnamaggappaTipanno hoti saddhiM antevAsinA brahmadattena mANavena / tatra sudaM suppiyo paribbAjako anekapariyAyena buddhassa avaNNaM bhAsati, dhammassa avaNNaM bhAsati, saGghassa avaNNaM bhAsati; suppiyassa pana paribbAjakassa antevAsI brahmadatto mANavo anekapariyAyena buddhassa vaNNaM bhAsati,
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.1.2-4) dhammassa vaNNaM bhAsati, saGghassa vaNNaM bhAsati / itiha te ubho AcariyantevAsI aJamaJassa ujuvipaccanIkavAdA bhagavantaM piTTito piTThito anubandhA honti bhikkhusaGghaJca / 2. atha kho bhagavA ambalaTThikAyaM rAjAgArake ekarattivAsaM upagacchi saddhiM bhikkhusaGghana / suppiyopi kho paribbAjako ambalaTTikAyaM rAjAgArake ekarattivAsaM upagacchi saddhiM antevAsinA brahmadattena mANavena / tatrapi sudaM suppiyo paribbAjako anekapariyAyena buddhassa avaNNaM bhAsati, dhammassa avaNNaM bhAsati, saGghassa avaNNaM bhAsati; suppiyassa pana paribbAjakassa antevAsI brahmadatto mANavo anekapariyAyena buddhassa vaNNaM bhAsati, dhammassa vaNNaM bhAsati, saGghassa vaNNaM bhAsati | itiha te ubho AcariyantevAsI aJamaJassa ujuvipaccanIkavAdA viharanti / 3. atha kho sambahulAnaM bhikkhUnaM rattiyA paccUsasamayaM paccuTThitAnaM maNDalamALe sannisinnAnaM sannipatitAnaM ayaM saGghiyadhammo udapAdi- "acchariyaM, Avuso, abbhutaM, Avuso, yAvaJcidaM tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena sattAnaM nAnAdhimuttikatA suppaTividitA / ayahi suppiyo paribbAjako anekapariyAyena buddhassa avaNNaM bhAsati, dhammassa avaNNaM bhAsati, saGghassa avaNNaM bhAsati; suppiyassa pana paribbAjakassa antevAsI brahmadatto mANavo anekapariyAyena buddhassa vaNNaM bhAsati, dhammassa vaNNaM bhAsati, saGghassa vaNNaM bhAsati / itihame ubho AcariyantevAsI aJamaJassa ujuvipaccanIkavAdA bhagavantaM piTTito piTTito anubandhA honti bhikkhusaGghaJcA''ti / 4. atha kho bhagavA tesaM bhikkhUnaM imaM saGghiyadhammaM viditvA yena maNDalamALo tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJatte Asane nisIdi / nisajja kho bhagavA bhikkhU Amantesi - "kAyanuttha, bhikkhave, etarahi kathAya sannisinnA sannipatitA, kA ca pana vo antarAkathA vippakatA''ti? evaM vutte te bhikkhU bhagavantaM etadavocuM- "idha, bhante, amhAkaM rattiyA paccUsasamayaM paccuTThitAnaM maNDalamALe sannisinnAnaM sannipatitAnaM ayaM saGghiyadhammo udapAdi - 'acchariyaM, Avuso, abbhutaM, Avuso, yAvaJcidaM tena bhagavatA jAnatA passatA arahatA sammAsambuddhena sattAnaM nAnAdhimuttikatA suppaTividitA / ayahi suppiyo paribbAjako anekapariyAyena buddhassa avaNNaM bhAsati, dhammassa avaNNaM bhAsati,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.5-7) 1. brahmajAlasuttaM saGghassa avaNNaM bhAsati; suppiyassa pana paribbAjakassa antevAsI brahmadatto mANavo anekapariyAyena buddhassa vaNNaM bhAsati, dhammassa vaNNaM bhAsati, saGghassa vaNNaM bhAsati / itihame ubho AcariyantevAsI aJamaJassa ujuvipaccanIkavAdA bhagavantaM pidvito piTThito anubandhA honti bhikkhusaGghaJcA'ti / ayaM kho no, bhante, antarAkathA vippakatA, atha bhagavA anuppatto''ti / 5. "mamaM vA, bhikkhave, pare avaNNaM bhAseyyu, dhammassa vA avaNNaM bhAseyyu, saGghassa vA avaNNaM bhAseyyu, tatra tumhehi na AghAto na appaccayo na cetaso anabhiraddhi krnniiyaa| mamaM vA, bhikkhave, pare avaNNaM bhAseyyuM, dhammassa vA avaNNaM bhAseyyu, saGghassa vA avaNNaM bhAseyyuM, tatra ce tumhe assatha kupitA vA anattamanA vA, tumhaM yevassa tena antarAyo / mamaM vA, bhikkhave, pare avaNNaM bhAseyyu, dhammassa vA avaNNaM bhAseyyu, saGghassa vA avaNNaM bhAseyyu, tatra ce tumhe assatha kupitA vA anattamanA vA, api nu tumhe paresaM subhAsitaM dubbhAsitaM AjAneyyAthAti ? "no hetaM, bhante" / "mamaM vA, bhikkhave, pare avaNNaM bhAseyyuM, dhammassa vA avaNNaM bhAseyyuM, saGghassa vA avaNNaM bhAseyyuM, tatra tumhehi abhUtaM abhUtato nibbeThetab- "itipetaM abhUtaM, itipetaM atacchaM, natthi cetaM amhesu, na ca panetaM amhesu saMvijjatIti / 6. "mamaM vA, bhikkhave, pare vaNNaM bhAseyyuM, dhammassa vA vaNNaM bhAseyyu, saGghassa vA vaNNaM bhAseyyu, tatra tumhehi na Anando na somanassaM na cetaso uppilAvitattaM karaNIyaM / mamaM vA, bhikkhave, pare vaNNaM bhAseyyuM, dhammassa vA vaNNaM bhAseyyu, saGghassa vA vaNNaM bhAseyyu, tatra ce tumhe assatha Anandino sumanA uppilAvitA tumhaM yevassa tena antarAyo / mamaM vA, bhikkhave, pare vaNNaM bhAseyyuM, dhammassa vA vaNNaM bhAseyyu, saGghassa vA vaNNaM bhAseyyuM, tatra tumhehi bhUtaM bhUtato paTijAnitabbaM - "itipetaM bhUtaM, itipetaM tacchaM, asthi cetaM amhesu, saMvijjati ca panetaM amhesUti / cULasIlaM 7. "appamattakaM kho panetaM, bhikkhave, oramattakaM sIlamattakaM, yena puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya, katamaJca taM, bhikkhave, appamattakaM oramattakaM sIlamattakaM, yena puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya ?
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. 'pANAtipAtaM pahAya pANAtipAtA paTivirato samaNo gotamo nihitadaNDo, nihitasattho, lajjI, dayApanno, sabbapANabhUtahitAnukampI viharatIti- iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / "" 'adinnAdAnaM pahAya adinnAdAnA paTivirato samaNo gotamo dinnAdAyI dinnapATikaGkSI, athenena sucibhUtena attanA viharatI 'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / dIghanikAyo-1 'abrahmacariyaM pahAya brahmacArI samaNo gotamo ArAcArI virato methunA gAmadhammA'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 9. 'musAvAdaM pahAya musAvAdA paTivirato samaNo gotamo saccavAdI saccasandho theto paccayiko avisaMvAdako lokassA'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 44 ( 1.1.8-9) 44 'pisuNaM vAcaM pahAya pisuNAya vAcAya paTivirato samaNo gotamo, ito sutvA na amutra akkhAtA imesaM bhedAya, amutra vA sutvA na imesaM akkhAtA amUsaM bhedAya / iti bhinnAnaM vA sandhAtA, sahitAnaM vA anuppadAtA samaggArAmo samaggarato samagganandI samaggakaraNiM vAcaM bhAsitA 'ti iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNaM vadamAno vadeyya / " 'pharusaM vAcaM pahAya pharusAya vAcAya paTivirato samaNo gotamo, yA sA vAcA nelA kaNNasukhA pemanIyA hadayaGgamA porI bahujanakantA bahujanamanApA tathArUpaM vAcaM bhAsitA'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 'samphappalApaM pahAya samphappalApA paTivirato samaNo gotamo kAlavAdI bhUtavAdI atthavAdI dhammavAdI vinayavAdI, nidhAnavatiM vAcaM bhAsitA kAlena sApadesaM pariyantavatiM atthasaMhita'nti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.10-10) 1. brahmajAlasuttaM 10. "bIjagAmabhUtagAmasamArambhA paTivirato samaNo gotamo"ti- iti vA hi, bhikkhve...pe0...| " 'ekabhattiko samaNo gotamo rattUparato virato vikaalbhojnaa| naccagItavAditavisUkadassanA paTivirato samaNo gotamo / mAlAgandhavilepanadhAraNamaNDanavibhUsanaTThAnA paTivirato samaNo gotamo / uccAsayanamahAsayanA paTivirato samaNo gotamo / jAtarUparajatapaTiggahaNA paTivirato samaNo gotamo / AmakadhaJjapaTiggahaNA paTivirato samaNo gotamo / AmakamaMsapaTiggahaNA paTivirato samaNo gotamo / itthikumArikapaTiggahaNA paTivirato samaNo gotamo / dAsidAsapaTiggahaNA paTivirato samaNo gotamo / ajeLakapaTiggahaNA paTivirato samaNo gotamo / kukkuTasUkarapaTiggahaNA paTivirato samaNo gotamo / hatthigavassavaLavapaTiggahaNA paTivirato samaNo gotamo / khettavatthupaTiggahaNA paTivirato samaNo gotamo / dUteyyapahiNagamanAnuyogA paTivirato samaNo gotamo / kayavikkayA paTivirato samaNo gotamo / tulAkUTakaMsakUTamAnakUTA paTivirato samaNo gotamo / ukkoTanavaJcananikatisAciyogA paTivirato samaNo gotamo / chedanavadhabandhanaviparAmosaAlopasahasAkArA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / cULasIlaM nihitaM /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.1.11-15) majjhimasIlaM 11. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdevyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM bIjagAmabhUtagAmasamArambhaM anuyuttA viharanti, seyyathidaM - mUlabIjaM khandhabIjaM phaLubIjaM aggabIjaM bIjabIjameva paJcamaM; iti evarUpA bIjagAmabhUtagAmasamArambhA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 12. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM sannidhikAraparibhogaM anuyuttA viharanti, seyyathidaM - annasannidhiM pAnasannidhiM vatthasannidhiM yAnasannidhiM sayanasannidhiM gandhasannidhiM AmisasannidhiM iti vA iti, evarUpA sannidhikAraparibhogA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 13. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM visUkadassanaM anuyuttA viharanti, seyyathidaM - naccaM gItaM vAditaM pekkhaM akkhAnaM pANissaraM vetALaM kumbhathUNaM sobhanakaM caNDAlaM vaMsaM dhovanaM hatthiyuddhaM assayuddhaM mahiMsayuddhaM usabhayuddhaM ajayuddhaM meNDayuddhaM kukkuTayuddhaM vaTTakayuddhaM daNDayuddhaM muTThiyuddhaM nibbuddhaM uyyodhikaM balaggaM senAbyUhaM anIkadassanaM iti vA iti, evarUpA visUkadassanA paTivirato samaNo gotamo'ti- iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vdeyy| 14. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM jUtappamAdaTThAnAnuyogaM anuyuttA viharanti, seyyathidaM - aTThapadaM dasapadaM AkAsaM parihArapathaM santikaM khalikaM ghaTikaM salAkahatthaM akkhaM paGgacIraM vaGkakaM mokkhacikaM ciGgulikaM pattALhakaM rathakaM dhanukaM akharikaM manesikaM yathAvajja iti vA iti, evarUpA jUtappamAdaTTAnAnuyogA paTivirato samaNo gotamoti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 15. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.16-18) 1. brahmajAlasuttaM te evarUpaM uccAsayanamahAsayanaM anuyuttA viharanti, seyyathidaM - AsandiM pallaGkaM gonakaM cittakaM paTikaM paTalikaM tUlikaM vikatikaM uddalomiM ekantalomiM kaTTissaM koseyyaM kuttakaM hatthattharaM assattharaM rathattharaM ajinappaveNiM kadalimigapavarapaccattharaNaM sauttaracchadaM ubhatolohitakUpadhAnaM iti vA iti, evarUpA uccAsayanamahAsayanA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / / 16. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpaM maNDanavibhUsanaTThAnAnuyogaM anuyuttA viharanti, seyyathidaM - ucchAdanaM parimaddanaM nhApanaM sambAhanaM AdAsaM aJjanaM mAlAgandhavilepanaM mukhacuNNaM mukhalepanaM hatthabandhaM sikhAbandhaM daNDaM nALikaM asiM chattaM citrupAhanaM uNhIsaM maNiM vAlabIjaniM odAtAni vatthAni dIghadasAni iti vA iti, evarUpA maNDanavibhUsanaTThAnAnuyogA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 17. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM tiracchAnakathaM anuyuttA viharanti, seyyathidaM - rAjakathaM corakathaM mahAmattakathaM senAkathaM bhayakathaM yuddhakathaM annakathaM pAnakathaM vatthakathaM sayanakathaM mAlAkathaM gandhakathaM jAtikathaM yAnakathaM gAmakathaM nigamakathaM nagarakathaM janapadakathaM itthikathaM sUrakathaM visikhAkathaM kumbhaTThAnakathaM pubbapetakathaM nAnattakathaM lokakkhAyikaM samuddakkhAyikaM itibhavAbhavakathaM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnakathAya paTivirato samaNo gotamo'ti- iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 18. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM viggAhikakathaM anuyuttA viharanti, seyyathidaM - na tvaM imaM dhammavinayaM AjAnAsi, ahaM imaM dhammavinayaM AjAnAmi, kiM tvaM imaM dhammavinayaM AjAnissasi, micchA paTipanno tvamasi, ahamasmi sammA paTipanno, sahitaM me, asahitaM te, purevacanIyaM pacchA avaca, pacchAvacanIyaM pure avaca, adhiciNNaM te viparAvattaM, Aropito te vAdo, niggahito tvamasi, cara vAdappamokkhAya, nibbeThehi vA sace pahosIti iti vA iti, evarUpAya viggAhikakathAya paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.1.19-22) 19. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM dUteyyapahiNagamanAnuyogaM anuyuttA viharanti, seyyathidaM - raJja, rAjamahAmattAnaM, khattiyAnaM, brAhmaNAnaM, gahapatikAnaM, kumArAnaM 'idha gaccha, amutrAgaccha, idaM hara, amutra idaM AharA'ti iti vA iti, evarUpA dUteyyapahiNagamanAnuyogA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 20. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te kuhakA ca honti, lapakA ca nemittikA ca nippesikA ca, lAbhena lAbha nijigIMsitAro ca iti evarUpA kuhanalapanA paTivirato samaNo gotamo'ti- iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / majjhimasIlaM nihitaM / mahAsIlaM 21. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti, seyyathidaM - aGgaM nimittaM uppAtaM supinaM lakkhaNaM mUsikacchinnaM aggihomaM dabbihomaM thusahomaM kaNahomaM taNDulahomaM sappihomaM telahomaM mukhahomaM lohitahomaM aGgavijjA vatthuvijjA khattavijjA sivavijjA bhUtavijjA bhUrivijjA ahivijjA visavijjA vicchikavijjA mUsikavijjA sakuNavijjA vAyasavijjA pakkajjhAnaM saraparittANaM migacakkaM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato samaNo gotamo'ti- iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 22. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti, seyyathidaM - maNilakkhaNaM vatthalakkhaNaM daNDalakkhaNaM satthalakkhaNaM asilakkhaNaM usulakkhaNaM dhanulakkhaNaM AvudhalakkhaNaM ithilakkhaNaM purisalakkhaNaM kumAralakkhaNaM kumArilakkhaNaM dAsalakkhaNaM dAsilakkhaNaM ..
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.23-24) 1. brahmajAlasuttaM hatthilakkhaNaM assalakkhaNaM mahiMsalakkhaNaM usabhalakkhaNaM golakkhaNaM ajalakkhaNaM meNDalakkhaNaM kukkuTalakkhaNaM vaTTakalakkhaNaM godhAlakkhaNaM kaNNikAlakkhaNaM kacchapalakkhaNaM migalakkhaNaM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 23. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti, seyyathidaM - rajaM niyyAnaM bhavissati, raja aniyyAnaM bhavissati, abbhantarAnaM raJja upayAnaM bhavissati, bAhirAnaM racaM apayAnaM bhavissati, bAhirAnaM rajaM upayAnaM bhavissati, abbhantarAnaM ralaM apayAnaM bhavissati, abbhantarAnaM raje jayo bhavissati, bAhirAnaM rakaM parAjayo bhavissati, bAhirAnaM rajjaM jayo bhavissati, abbhantarAnaM ranaM parAjayo bhavissati, iti imassa jayo bhavissati, imassa parAjayo bhavissati iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 24. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti, seyyathidaM - candaggAho bhavissati, sUriyaggAho bhavissati, nakkhattaggAho bhavissati, candimasUriyAnaM pathagamanaM bhavissati, candimasUriyAnaM uppathagamanaM bhavissati, nakkhattAnaM pathagamanaM bhavissati, nakkhattAnaM uppathagamanaM bhavissati, ukkApAto bhavissati, disADAho bhavissati, bhUmicAlo bhavissati, devadudrabhi bhavissati, candimasUriyanakkhattAnaM uggamanaM ogamanaM saMkilesaM vodAnaM bhavissati, evaMvipAko candaggAho bhavissati, evaMvipAko sUriyaggAho bhavissati, evaMvipAko nakkhattaggAho bhavissati, evaMvipAkaM candimasUriyAnaM pathagamanaM bhavissati, evaMvipAkaM candimasUriyAnaM uppathagamanaM bhavissati, evaMvipAkaM nakkhattAnaM pathagamanaM bhavissati, evaMvipAkaM nakkhattAnaM uppathagamanaM bhavissati, evaMvipAko ukkApAto bhavissati, evaMvipAko disADAho bhavissati, evaMvipAko bhUmicAlo bhavissati, evaMvipAko devadudrabhi bhavissati, evaMvipAkaM candimasUriyanakkhattAnaM uggamanaM ogamanaM saMkilesaM vodAnaM bhavissati iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato samaNo gotamo'ti- iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 dIghanikAyo-1 (1.1.25-27) 25. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti, seyyathidaM - suvuTThikA bhavissati, dubbuTThikA bhavissati, subhikkhaM bhavissati, dubbhikkhaM bhavissati, khemaM bhavissati, bhayaM bhavissati, rogo bhavissati, ArogyaM bhavissati, muddA, gaNanA, saGkhAnaM, kAveyyaM, lokAyataM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 26. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti, seyyathidaM - AvAhanaM vivAhanaM saMvaraNaM vivaraNaM saMkiraNaM vikiraNaM subhagakaraNaM dubbhagakaraNaM viruddhagabbhakaraNaM jivhAnibandhanaM hanusaMhananaM hatthAbhijappanaM hanujappanaM kaNNajappanaM AdAsapa'haM kumArikapaJhaM devapaJhaM AdiccupaTTAnaM mahatupaTTAnaM abbhujjalanaM sirivhAyanaM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / 27. " 'yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti, seyyathidaM - santikamma paNidhikammaM bhUtakammaM bhUrikammaM vassakammaM vossakammaM vatthukammaM vatthuparikammaM AcamanaM nhApanaM juhanaM vamanaM virecanaM uddhaMvirecanaM adhovirecanaM sIsavirecanaM kaNNatelaM nettatappanaM natthukammaM aJjanaM paccaJjanaM sAlAkiyaM sallakattiyaM dArakatikicchA mUlabhesajjAnaM anuppadAnaM osadhInaM paTimokkho iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato samaNo gotamo'ti - iti vA hi, bhikkhave, puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / "idaM kho, bhikkhave, appamattakaM oramattakaM sIlamattakaM, yena puthujjano tathAgatassa vaNNaM vadamAno vadeyya / mahAsIlaM nihitaM /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.28-31) 1. brahmajAlasuttaM pubbantakappikA 28. "asthi, bhikkhave, aJceva dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / katame ca te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhijJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM ? 29. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA pubbantakappikA pubbantAnudiTThino, pubbantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti aTThArasahi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha pubbantakappikA pubbantAnudiTThino pubbantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti aTThArasahi vatthUhi ? sassatavAdo 30. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA sassatavAdA, sassataM attAnaJca lokaJca paJapenti catUhi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJapenti catUhi vatthUhi ? / 31. "idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusati, yathAsamAhite citte anekavihitaM pubbenivAsaM anussarati / seyyathidaM - ekampi jAtiM dvepi jAtiyo tissopi jAtiyo catassopi jAtiyo paJcapi jAtiyo dasapi jAtiyo vIsampi jAtiyo tiMsampi jAtiyo cattAlIsampi jAtiyo paJjAsampi jAtiyo jAtisatampi jAtisahassampi jAtisatasahassampi anekAnipi jAtisatAni anekAnipi jAtisahassAni anekAnipi jAtisatasahassAni - 'amutrAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto amutra udapAdiM; tatrApAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto idhUpapanno'ti / iti sAkAraM sauddesaM anekavihitaM pubbenivAsaM anussarati /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.1.32-32) ___ "so evamAha - 'sassato attA ca loko ca vaJjho kUTaTTho esikaTThAyidvito; te ca sattA sandhAvanti saMsaranti cavanti upapajjanti, atthitveva sassatisamaM / taM kissa hetu ? ahahi AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusAmi, yathAsamAhite citte anekavihitaM pubbenivAsaM anussarAmi seyyathidaM - ekampi jAtiM dvepi jAtiyo tissopi jAtiyo catassopi jAtiyo paJcapi jAtiyo dasapi jAtiyo vIsampi jAtiyo tiMsampi jAtiyo cattAlIsampi jAtiyo paJjAsampi jAtiyo jAtisatampi jAtisahassampi jAtisatasahassampi anekAnipi jAtisatAni anekAnipi jAtisahassAni anekAnipi jAtisatasahassAniamutrAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto amutra udapAdi; tatrApAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto idhUpapannoti / iti sAkAraM sauddesaM anekavihitaM pubbenivAsaM anussarAmi / / ___ "iminAmahaM etaM jAnAmi 'yathA sassato attA ca loko ca vaJjho kUTaTTho esikaTThAyiTThito; te ca sattA sandhAvanti saMsaranti cavanti upapajjanti, atthitveva sassatisamanti / idaM, bhikkhave, paThamaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJapenti / 32. "dutiye ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJapenti ? idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusati, yathAsamAhite citte anekavihitaM pubbenivAsaM anussarati / seyyathidaM - ekampi saMvaTTavivaDhaM dvepi saMvaTTavivaTTAni tINipi saMvaTTavivaTTAni cattAripi saMvaTTavivaTTAni paJcapi saMvaTTavivaTTAni dasapi saMvaTTavivaTTAni- 'amutrAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto amutra udapAdiM; tatrApAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto idhUpapannoti / iti sAkAraM sauddesaM anekavihitaM pubbenivAsaM anussarati / "so evamAha - 'sassato attA ca loko ca vajho kUTaTTho esikaTThAyiTTito; te
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. brahmajAsutaM ca sattA sandhAvanti saMsaranti cavanti upapajjanti, atthitveva sassatisamaM / taM kissa hetu ? ahi AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusAmi yathAsamAhite citte anekavihitaM pubbenivAsaM anussarAmi / seyyathidaM - ekampi saMvaTTavivaTTaM dvepi saMvaTTavivaTTAni taNipi saMvaTTavivaTTAni cattAripi saMvaTTavivaTTAni paJcapi saMvaTTavivaTTAni dasapi saMvaTTavivaTTAni / amutrAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto amutra udapAdi; tatrApAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto idhUpapanno 'ti / iti sAkAraM sauddesaM anekavihitaM pubbenivAsaM anussarAmi / ( 1.1.33-33) '"iminAmahaM etaM jAnAmi yathA sassato attA ca loko ca vaJjho kUTaTTho esikaTThAyiTThito, te ca sattA sandhAvanti saMsaranti cavanti upapajjanti, atthitveva sassatisama'nti / idaM, bhikkhave, dutiyaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arambha eke samaNabrAhmaNA sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJJanti / 33. " tatiye ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJJapenti ? idha bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusati, yathAsamAhite citte anekavihitaM pubbenivAsaM anusarati / seyyathidaM - dasapi saMvaTTavivaTTAni vIsampi saMvaTTavivaTTAni tiMsampi saMvaTTavivaTTAni cattAlIsampa saMvaTTavivaTTAni - 'amutrAsiM evaM nAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAha evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto amutra udapAdiM; tatrApAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto idhUpapanno 'ti / iti sAkAraM sauddesaM anekavihitaM pubbenivAsaM anusarati / 13 " so evamAha - 'sassato attA ca loko ca vaJjho kUTaTTho esikaTThAyiTThito; te ca sattA sandhAvanti saMsaranti cavanti upapajjanti, atthitveva sassatisamaM / taM kissa hetu ? ahi AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusAmi, yathAsamAhite citte anekavihitaM pubbe nivAsaM anustarAmi / seyyathidaM - dasapi saMvaTTavivaTTAni vIsampi saMvaTTavivaTTAni 13
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 tiMsampi saMvaTTavivaTTAni cattAlIsampi saMvaTTavivaTTAni - 'amutrAsi evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto amutra udapAdiM; tatrApAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto idhUpapanno 'ti / iti sAkAraM sauddesaM anekavihitaM pubbenavAsaM anusmarAmi / 14 "iminAmahaM etaM jAnAmi yathA sassato attA ca loko ca vaJjho kUTaTTho esikaTTAyiTThito, te ca sattA sandhAvanti saMsaranti cavanti upapajjanti, atthitveva sassatisama'nti / idaM, bhikkhave, tatiyaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arambha eke samaNabrAhmaNA sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJJanti / 34. " catutthe ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJJanti ? idha bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA takkI hoti vImaMsI, so takkapariyAhataM vImaMsAnucaritaM sayaM paTibhAnaM evamAha - 'sarasato attA ca loko ca vaJjho kUTaTTho esikaTThAyiTThito; te ca sattA sandhAvanti saMsaranti cavanti upapajjanti, atthitveva sassatisamanti / idaM, bhikkhave, catutthaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arambha eke samaNabrAhmaNA sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJJanti / (1.1.34-37) 35. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJJapenti catUhi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA sarasatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJJapenti, sabbe te imeheva catUhi vatthUhi, etesaM vA aJJatarena; natthi ito bahiddhA / 36. "tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime diTThiTThAnA evaMgahitA evaM parAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA 'ti, taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti; taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccattaJJeva nibbuti viditA / vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tathAgato / 37. "ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA 14
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.38-41) 1. brahmajAlasuttaM atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhijA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / ptthmbhaannvaaro| ekaccasassatavAdo 38. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA ekaccasassatikA ekaccaasassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJapenti catUhi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha ekaccasassatikA ekaccaasassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJapenti catUhi vatthUhi ? 39. "hoti kho so, bhikkhave, samayo, yaM kadAci karahaci dIghassa addhano accayena ayaM loko saMvaTTati / saMvaTTamAne loke yebhuyyena sattA AbhassarasaMvattanikA honti / te tattha honti manomayA pItibhakkhA sayaMpabhA antalikkhacarA subhaTThAyino, ciraM dIghamaddhAnaM tiTThanti / 40. "hoti kho so, bhikkhave, samayo, yaM kadAci karahaci dIghassa addhuno accayena ayaM loko vivati / vivaTTamAne loke sujhaM brahmavimAnaM pAtubhavati / atha kho aJataro satto AyukkhayA vA puJjakkhayA vA AbhassarakAyA cavitvA sujhaM brahmavimAnaM upapajjati / so tattha hoti manomayo pItibhakkho sayaMpabho antalikkhacaro subhaTThAyI, ciraM dIghamaddhAnaM tiTThati / 41. "tassa tattha ekakassa dIgharattaM nivusitattA anabhirati paritassanA upapajjati - 'aho vata aJapi sattA itthattaM Agaccheyyu'nti / atha aJapi sattA AyukkhayA vA puJjakkhayA vA AbhassarakAyA cavitvA brahmavimAnaM upapajjanti tassa sattassa sahabyataM / tepi tattha honti manomayA pItibhakkhA sayaMpabhA antalikkhacarA subhaTThAyino, ciraM dIghamaddhAnaM tiThThanti / 15
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.1.42-45) 42. "tatra, bhikkhave, yo so satto paThamaM upapanno tassa evaM hoti- "ahamasmi brahmA mahAbrahmA abhibhU anabhibhUto aJadatthudaso vasavattI issaro kattA nimmAtA seTTho sajitA vasI pitA bhUtabhabyAnaM / mayA ime sattA nimmitA / taM kissa hetu ? mamahi pubbe etadahosi - 'aho vata aJapi sattA itthattaM Agaccheyyunti / iti mama ca manopaNidhi, ime ca sattA itthattaM AgatA''ti / "yepi te sattA pacchA upapannA, tesampi evaM hoti- 'ayaM kho bhavaM brahmA mahAbrahmA abhibhU anabhibhUto aJadatthudaso vasavattI issaro kattA nimmAtA seTTho sajitA vasI pitA bhUtabhabyAnaM / iminA mayaM bhotA brahmanA nimmitA / taM kissa hetu ? imahi mayaM addasAma idha paThamaM upapannaM, mayaM panamha pacchA upapannA'ti / 43. "tatra, bhikkhave, yo so satto paThamaM upapanno, so dIghAyukataro ca hoti vaNNavantataro ca mahesakkhataro ca / ye pana te sattA pacchA upapannA, te appAyukatarA ca honti dubbaNNatarA ca appesakkhatarA ca / / 44. "ThAnaM kho panetaM, bhikkhave, vijjati, yaM aJjataro satto tamhA kAyA cavitvA itthattaM Agacchati / itthattaM Agato samAno agArasmA anagAriyaM pabbajati / agArasmA anagAriyaM pabbajito samAno AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhi phusati, yathAsamAhite citte taM pubbenivAsaM anussarati, tato paraM nAnussarati / "so evamAha - 'yo kho so bhavaM brahmA mahAbrahmA abhibhU anabhibhUto aJadatthudaso vasavattI issaro kattA nimmAtA seTTho sajitA vasI pitA bhUtabhabyAnaM, yena mayaM bhotA brahmanA nimmitA, so nicco dhuvo sassato avipariNAmadhammo sassatisamaM tatheva Thassati / ye pana mayaM ahumhA tena bhotA brahmanA nimmitA, te mayaM aniccA addhavA appAyukA cavanadhammA itthattaM AgatA'ti / idaM kho, bhikkhave, paThamaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA ekaccasassatikA ekaccaasassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJapenti / 45. "dutiye ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha ekaccasassatikA
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.46-48) 1. brahmajAlasuttaM ekaccaasassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJapenti ? santi, bhikkhave, khiDDApadosikA nAma devA, te ativelaM hassakhiDDAratidhammasamApannA viharanti / tesaM ativelaM hassakhiDDAratidhammasamApannAnaM viharataM sati sammussati / satiyA sammosA te devA tamhA kAyA cavanti / ___ 46. "ThAnaM kho panetaM, bhikkhave, vijjati yaM aJjataro satto tamhA kAyA cavitvA itthattaM Agacchati / itthattaM Agato samAno agArasmA anagAriyaM pabbajati / agArasmA anagAriyaM pabbajito samAno AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusati, yathAsamAhite citte taM pubbenivAsaM anussarati, tato paraM nAnussarati / ___ "so evamAha - 'ye kho te bhonto devA na khiDDApadosikA, te na ativelaM hassakhiDDAratidhammasamApannA viharanti / tesaM na ativelaM hassakhiDDAratidhammasamApannAnaM viharataM sati na sammussati / satiyA asammosA te devA tamhA kAyA na cavanti; niccA dhuvA sassatA avipariNAmadhammA sassatisamaM tatheva Thassanti / ye pana mayaM ahumhA khiDDApadosikA, te mayaM ativelaM hassakhiDDAratidhammasamApannA viharimhA / tesaM no ativelaM hassakhiDDAratidhammasamApannAnaM viharataM sati sammussati / satiyA sammosA evaM mayaM tamhA kAyA cutA aniccA addhuvA appAyukA cavanadhammA itthattaM AgatA'ti / idaM, bhikkhave, dutiyaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA ekaccasassatikA ekaccaasassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJapenti / 47. "tatiye ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha ekaccasassatikA ekaccaasassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJapenti ? santi, bhikkhave, manopadosikA nAma devA, te ativelaM aJamanaM upanijjhAyanti / te ativelaM aJamanaM upanijjhAyantA aJjamajhamhi cittAni padUsenti / te aJamaGgaM paduddacittA kilantakAyA kilntcittaa| te devA tamhA kAyA cavanti / 48. "ThAnaM kho panetaM, bhikkhave, vijjati yaM aJataro satto tamhA kAyA cavitvA itthattaM Agacchati / itthattaM Agato samAno agArasmA anagAriyaM pabbajati / agArasmA anagAriyaM pabbajito samAno AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya 17
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo - 1 (1.1.49-50) appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusati, yathAsamAhite citte taM pubbenivAsaM anusarati, tato paraM nAnurasarati / 18 "so evamAha - 'ye kho te bhonto devA na manopadosikA, te nAtivelaM aJJamaJjaM upanijjhAyanti / te nAtivelaM aJJamaJJa upanijjhAyantA aJJamaJJamhi cittAni nappadUsenti / te aJJamaJJa appaduTThacittA akilantakAyA akilantacittA / te devA tamhA kAyA na cavanti, niccA dhuvA sassatA avipariNAmadhammA sassatisamaM tatheva Thassanti / ye pana mayaM ahumhA manopadosikA, te mayaM ativelaM aJJamaJJa upanijjhAyimhA / te mayaM ativelaM aJJamaJJa upanijjhAyantA aJJamaJJamhi cittAni padUsimhA, te mayaM aJJama paduTThacittA kilantakAyA kilantacittA / evaM mayaM tamhA kAyA cutA aniccA adbhuvA appAyukA cavanadhammA itthataM AgatA'ti / idaM, bhikkhave, tatiyaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arambha eke samaNabrAhmaNA ekaccasassatikA ekacca asassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJJanti / 49. " catutthe ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha ekaccasassatikA ekacca asassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJJapenti ? idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA takkI hoti vImaMsI / so takkapariyAhataM vImaMsAnucaritaM sayaMpaTibhAnaM evamAha- 'yaM kho idaM vuccati cakkhuM itipa sotaM itipi ghAnaM itipi jivhA itipi kAyo itipi, ayaM attA anicco adbhuvo asasto vipariNAmadhammo / yaJca kho idaM vuccati cittanti vA manoti vA viJJaNanti vA ayaM attA nicco dhuvo sassato avipariNAmadhammo sassatisamaM tatheva ThassatI 'ti / idaM, bhikkhave, catutthaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arambha eke samaNabrAhmaNA ekaccasarasatikA ekacca asassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJJapenti / 50. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA ekaccasassatikA ekacca asassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJJapenti catUhi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA ekaccasassatikA ekacca asassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJJapenti, sabbe te imeva catUhi vatthUhi, etesaM vA aJJatarena; natthi ito bahiddhA / 18
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.51-55) 1. brahmajAlasuttaM 51. "tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime dihiTThAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccatta va nibbuti viditaa| vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tthaagto| 52. "ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadevyu / antAnantavAdo 53. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti catUhi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti catUhi vatthUhi ? 54. "idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusati, yathAsamAhite citte antasaJI lokasmiM viharati / "so evamAha - 'antavA ayaM loko privttumo| taM kissa hetu ? ahanhi AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhi phusAmi, yathAsamAhite citte antasaJI lokasmiM viharAmi / iminAmahaM etaM jAnAmi - yathA antavA ayaM loko parivaTumo ti / idaM, bhikkhave, paThamaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti / 55. "dutiye ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti? idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhi phusati, yathAsamAhite citte anantasaJjI lokasmiM viharati / 19
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 dIghanikAyo-1 (1.1.56-57) "so evamAha - 'ananto ayaM loko apriynto| ye te samaNabrAhmaNA evamAhaMsu - antavA ayaM loko parivaTumoti, tesaM musA / ananto ayaM loko apriynto| taM kissa hetu ? ahahi AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusAmi, yathAsamAhite citte anantasaJI lokasmiM viharAmi / iminAmahaM etaM jAnAmi- yathA ananto ayaM loko apariyanto'ti / idaM, bhikkhave, dutiyaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti / 56. "tatiye ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti ? idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusati, yathAsamAhite citte uddhamadho antasaJjI lokasmiM viharati, tiriyaM anntsnyjii| "so evamAha - 'antavA ca ayaM loko ananto c| ye te samaNabrAhmaNA evamAhaMsu - antavA ayaM loko parivaTumoti, tesaM musaa| yepi te samaNabrAhmaNA evamAhaMsu - ananto ayaM loko apariyantoti, tesampi musA / antavA ca ayaM loko ananto c| taM kissa hetu ? ahahi AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusAmi, yathAsamAhite citte uddhamadho antasaJI lokasmiM viharAmi, tiriyaM anntsnyii| iminAmahaM etaM jAnAmi - yathA antavA ca ayaM loko ananto cA'ti / idaM, bhikkhave, tatiyaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti / 57. "catutthe ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti ? idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA takkI hoti vImaMsI / so takkapariyAhataM vImaMsAnucaritaM sayaMpaTibhAnaM evamAha - "nevAyaM loko antavA, na panAnanto / ye te samaNabrAhmaNA evamAhaMsu- 'antavA ayaM loko parivaTumo ti, tesaM musaa| yepi te samaNabrAhmaNA evamAhaMsu- 'ananto ayaM loko apariyanto'ti, tesampi musA / yepi te samaNabrAhmaNA evamAhaMsu- 'antavA ca ayaM loko ananto cA'ti, tesampi musA / nevAyaM loko antavA, na panAnanto''ti / idaM, 20
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.58-62) 1. brahmajAlasuttaM bhikkhave, catutthaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti / 58. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti catUhi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti, sabbe te imeheva catUhi vatthUhi, etesaM vA aJatarena; natthi ito bhiddhaa| 59. "tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime diTThivAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccatta va nibbuti viditA | vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tthaagto| 60. "ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / amarAvikkhepavAdo 61. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA amarAvikkhepikA, tattha tattha paJhaM puThThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM catUhi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha amarAvikkhepikA tattha tattha pa'haM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM catUhi vatthUhi ? 62. "idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAti / 'idaM akusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAti, tassa evaM hoti - "ahaM kho 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAmi, 'idaM akusala nti yathAbhUtaM nappajAnAmi / ahaJce kho pana 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM appajAnanto, 'idaM akusala nti yathAbhUtaM appajAnanto, 'idaM kusala'nti vA byAkareyyaM, 'idaM akusala'nti vA byAkareyyaM, taM mamassa musA / yaM mamassa
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.1.63-64) musA, so mamassa vighAto / yo mamassa vighAto so mamassa antarAyo"ti / iti so musAvAdabhayA musAvAdaparijegucchA nevidaM kusalanti byAkaroti, na panidaM akusalanti byAkaroti, tattha tattha pa'haM puTTho samAno vAcAvikkhepaM Apajjati amarAvikkhepaM"evantipi me no; tathAtipi me no; aJathAtipi me no; notipi me no; no notipi me no"ti / idaM, bhikkhave, paThamaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA amarAvikkhepikA tattha tattha pa'haM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM / 63. "dutiye ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha amarAvikkhepikA tattha tattha pa'haM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM ? idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAti, 'idaM akusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAti / tassa evaM hoti- "ahaM kho 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAmi, 'idaM akusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAmi / ahaJce kho pana 'idaM kusala nti yathAbhUtaM appajAnanto, 'idaM akusala'nti yathAbhUtaM appajAnanto, 'idaM kusala'nti vA kareyyaM. 'idaM akasala'nti vA byAkareyyaM. tattha me assa chando vA rAgo vA doso vA paTigho vaa| yattha me assa chando vA rAgo vA doso vA paTigho vA, taM mamassa upAdAnaM / yaM mamassa upAdAnaM, so mamassa vighaato| yo mamassa vighAto, so mamassa antarAyo''ti / iti so upAdAnabhayA upAdAnaparijegucchA nevidaM kusalanti byAkaroti, na panidaM akusalanti byAkaroti, tattha tattha pa'haM puTTho samAno vAcAvikkhepaM Apajjati amarAvikkhepaM - "evantipi me no; tathAtipi me no; aJathAtipi me no; notipi me no; no notipi me noti / idaM, bhikkhave, dutiyaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA amarAvikkhepikA tattha tattha pa'haM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amraavikkhe| 64. "tatiye ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha amarAvikkhepikA tattha tattha pahaM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM ? idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAti, 'idaM akusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAti / tassa evaM hoti- "ahaM kho 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAmi, 'idaM akusala'nti yathAbhUtaM nappajAnAmi / ahaJce kho pana 'idaM kusala'nti yathAbhUtaM appajAnanto 'idaM akusala nti yathAbhUtaM appajAnanto 'idaM kusala'nti vA byAkareyyaM, 'idaM akusala'nti vA byAkareyyaM / santi hi kho samaNabrAhmaNA paNDitA 22
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.65-65) 1. brahmajAlasuttaM nipuNA kataparappavAdA vAlavedhirUpA, te bhindantA maJje caranti paJJAgatena diTThigatAni, te maM tattha samanuyuJjeyyuM samanugAheyyuM samanubhAseyyuM / ye maM tattha samanuyuJjeyyuM samanugAheyyuM samanubhAseyyuM, tesAhaM na sampAyeyyaM / yesAhaM na sampAyeyyaM, so mamassa vighAto / yo mamassa vighAto, so mamassa antarAyo" ti / iti so anuyogabhayA anuyogaparijegucchA nevidaM kusalanti byAkaroti, na panidaM akusalanti byAkaroti, tattha tattha paJhaM puTTho samAno vAcAvikkhepaM Apajjati amarAvikkhepaM- " evantipi me no; tathAtipi me no; aJJathAtipi me no; notipi me no; no notipi me noti / idaM, bhikkhave, tatiyaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arambha eke samaNabrAhmaNA amarAvikkhepikA tattha tattha paJheM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM / 65. "catutthe ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha amarAvikkhepikA tatha tattha pahaM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM ? idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA mando hoti momUho / so mandattA momUhattA tattha tattha pahaM puTTho samAno vAcAvikkhepaM Apajjati amarAvikkhepaM - " atthi paro loko "ti iti ce maM pucchasi, "atthi paro loko" ti iti ce me assa, "atthi paro loko "ti iti te naM byAkareyyaM, evantipi me no, tathAtipi me no, aJJathAtipi me no, notipi me no, no notipi me noti / natthi paro loko... pe0... atthi ca natthi ca paro loko... pe0... nevatthi na natthi paro loko... pe0... atthi sattA opapAtikA...pe0... natthi sattA opapAtikA...pe0... asthi ca natthi ca sattA opapAtikA... pe0... nevatthi na natthi sattA opapAtikA... pe0... atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko...pe0... natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko...pe0... atthi ca natthi ca sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko...pe0... nevatthi na natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko... pe0... hoti tathAgato paraM maraNA... pe0... na hoti tathAgato paraM maraNA... pe0... hoti ca na ca hoti tathAgato paraM maraNA... pe0... neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNAti iti ce maM pucchasi, "neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNAti iti ce me assa, "neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNA" ti iti te naM byAkareyyaM, evantipi me no, tathAtipi me no, aJJathAtipi me no, notipi me no, no notipi me noti / idaM, bhikkhave, catutthaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arambha eke samaNabrAhmaNA amarAvikkhepikA tattha tattha paJhaM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM / 23 23
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ( 1.1.66-68) 66. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA amarAvikkhepikA tattha tattha paJhaM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM catUhi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA amarAvikkhepikA tattha tattha paJhaM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM, sabbe te imeheva catUhi vatthUhi, etesaM vA aJJatarena, natthi ito bahiddhA / tayidaM bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime diTThiTThAnA evaMgahitA evaM parAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccattaJjeva nibbuti viditA / vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tathAgato / ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhijJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / dIghanikAyo-1 adhiccasamuppannavAdo 67. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA adhiccasamuppannikA adhiccasappannaM attAnaJca lokaJca paJJanti dvIhi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgam kimArabbha adhiccasamuppannikA adhiccasamuppannaM attAnaJca lokaJca paJJapenti dvIhi vatthUhi ? 68. "santi, bhikkhave, asaJJasattA nAma devA / saJppAdA ca pana te devA tamhA kAyA cavanti / ThAnaM kho panetaM, bhikkhave, vijjati, yaM aJJataro satto tamhA kAyA cavitvA itthattaM Agacchati / itthataM Agato samAno agArasmA anagAriyaM pabbajati / agArasmA anagAriyaM pabbajito samAno AtappamanvAya padhAnamanvAya anuyogamanvAya appamAdamanvAya sammAmanasikAramanvAya tathArUpaM cetosamAdhiM phusati yathAsamAhite citte saJJjuppAdaM anussarati, tato paraM nAnussarati / so evamAha - "adhiccasamuppanno attA ca loko ca / taM kissa hetu ? ahahi pubbe nAhosiM, somhi etarahi ahutvA santA pariNato 'ti / idaM, bhikkhave, paThamaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA adhiccasamuppannikA adhiccasamuppannaM attAnaJca lokaJca paJJanti / 24
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.69-72) 1. brahmajAlasuttaM 69. "dutiye ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha adhiccasamuppannikA adhiccasamuppannaM attAnaJca lokaJca paJapenti ? idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA takkI hoti viimNsii| so takkapariyAhataM vImaMsAnucaritaM sayaMpaTibhAnaM evamAha - 'adhiccasamuppanno attA ca loko cA'ti / idaM, bhikkhave, dutiyaM ThAnaM, yaM Agamma yaM Arabbha eke samaNabrAhmaNA adhiccasamuppannikA adhiccasamuppannaM attAnaJca lokaJca pnypenti| ____70. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA adhiccasamuppannikA adhiccasamuppannaM attAnaJca lokaJca paJapenti dvIhi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA adhiccasamuppannikA adhiccasamuppannaM attAnaJca lokaJca paJapenti, sabbe te imeheva dvIhi vatthUhi, etesaM vA aJjatarena, natthi ito bahiddhA / tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti- 'ime diTThiTThAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccatta va nibbuti viditA / vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tthaagto| ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyu / 71. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA pubbantakappikA pubbantAnudiTThino pubbantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti aTThArasahi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA pubantakappikA pubbantAnudiTTino pubbantamArabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti, sabbe te imeheva aTThArasahi vatthUhi, etesaM vA aJatarena, natthi ito bahiddhA / 72. "tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti- 'ime diTThiTThAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccatta va nibbuti viditA / vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tthaagto| 25
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 dIghanikAyo-1 (1.1.73-76) ____73. "ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / dutiybhaannvaaro| aparantakappikA 74. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA aparantakappikA aparantAnudiTThino, aparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti catucattArIsAya vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha aparantakappikA aparantAnudiTThino aparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti catucattArIsAya vatthUhi ? saJjIvAdo ___75. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA saJjIvAdA uddhamAghAtanaM sajhiM attAnaM paJapenti soLasahi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha uddhamAghAtanikA saJjIvAdA uddhamAghAtanaM sajhiM attAnaM paJapenti soLasahi vatthUhi ? 76. " 'rUpI attA hoti arogo paraM maraNA saJI'ti naM paJapenti / 'arUpI attA hoti arogo paraM maraNA saJI'ti naM paJapenti / 'rUpI ca arUpI ca attA hoti...pe0... nevarUpI nArUpI attA hoti / antavA attA hoti / anantavA attA hoti / antavA ca anantavA ca attA hoti / nevantavA nAnantavA attA hoti / ekattasaJI attA hoti / nAnattasaJjI attA hoti / parittasaJjI attA hoti / appamANasaJI attA hoti / ekantasukhI attA hoti / ekantadukkhI attA hoti / sukhadukkhI attA hoti / adukkhamasukhI attA hoti arogo paraM maraNA saJjI'ti naM paJapenti /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.77-80) 1. brahmajAlasuttaM 27 77. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA saJjIvAdA uddhamAghAtanaM sabdhi attAnaM paJapenti soLasahi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA uddhamAghAtanikA saJjIvAdA uddhamAghAtanaM sajhiM attAnaM paJapenti, sabbe te imeheva soLasahi vatthUhi, etesaM vA aJatarena, natthi ito bahiddhA / tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime diThThiTTAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccatta va nibbuti viditA / vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tthaagto| ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / asaJjIvAdo 78. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA asaJjIvAdA uddhamAghAtanaM asajhiM attAnaM paJapenti aTThahi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha uddhamAghAtanikA asaJjIvAdA uddhamAghAtanaM asadhi attAnaM paJapenti aTTahi vatthUhi ? 79. " 'rUpI attA hoti arogo paraM maraNA asaJI'ti naM paJapenti / 'arUpI attA hoti arogo paraM maraNA asaJjI'ti naM paJapenti / 'rUpI ca arUpI ca attA hoti...pe0... nevarUpI nArUpI attA hoti / antavA attA hoti / anantavA attA hoti / antavA ca anantavA ca attA hoti / nevantavA nAnantavA attA hoti arogo paraM maraNA asaJjI'ti naM paJapenti / 80. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA asaJjIvAdA uddhamAghAtanaM asajhiM attAnaM paJapenti aTThahi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA uddhamAghAtanikA asaJjIvAdA uddhamAghAtanaM asadhi attAnaM paJapenti, sabbe te imeheva aTThahi vatthUhi, etesaM vA aJatarena, natthi ito bahiddhA / tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime diTThiTThAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.1.81-83) evaMabhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccatta va nibbuti viditA / vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tthaagto| ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhijA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / nevasaJjInAsaJjIvAdo 81. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA nevasaJjInAsaJjIvAdA, uddhamAghAtanaM nevasajInAsaniM attAnaM paJapenti aTThahi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha uddhamAghAtanikA nevasaJInAsaJjIvAdA uddhamAghAtanaM nevasaJInAsaciM attAnaM paJapenti aTThahi vatthUhi ? 82. " 'rUpI attA hoti arogo paraM maraNA nevasaJjInAsaJI'ti naM paJapenti / 'arUpI attA hoti...pe0... rUpI ca arUpI ca attA hoti / nevarUpI nArUpI attA hoti / antavA attA hoti / anantavA attA hoti / antavA ca anantavA ca attA hoti / nevantavA nAnantavA attA hoti arogo paraM maraNA nevasaJInAsaJjI'ti naM paJapenti / 83. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA nevasaJjInAsaJjIvAdA uddhamAghAtanaM nevasaJjInAsajhiM attAnaM paJapenti aTThahi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA uddhamAghAtanikA nevasaJInAsaJjIvAdA uddhamAghAtanaM nevasaJjInAsaniM attAnaM paJapenti, sabbe te imeheva aTThahi vatthUhi / tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime diTThiTTAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA ti| taJca tathAgato pajAnAti. tato ca uttaritaraM pajAnAti. taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccatta va nibbuti viditaa| vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tthaagto| ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA 28
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.84-88) 1. brahmajAla atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhijJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / ucchedavAdo 84. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA ucchedavAdA sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJapenti sattahi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha ucchedavAdA sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJapenti sattahi vatthUhi ? 85. "idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA evaMvAdI hoti evaMdiTThi - "yato kho, bho, ayaM attA rUpI cAtumahAbhUtiko mAtApettikasambhavo kA bhedA ucchijjati vinassati na hoti paraM maraNA, ettAvatA kho, bho, ayaM attA sammA samucchinno hotI 'ti / ittheke sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJanti / 86. " tamaJJa evamAha- " atthi kho, bho, eso attA, yaM tvaM vadesi, neso natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA sammA samucchinno hoti / atthi kho, bho, aJJo attA dibbo rUpI kAmAvacaro kabaLIkArAhArabhakkho / taM tvaM na jAnAsi na passasi / tamahaM jAnAmi passAmi / so kho, bho, attA yato kAyassa bhedA ucchijjati vinassati na hoti paraM maraNA, ettAvatA kho, bho, ayaM attA sammA samucchinno hotI 'ti / ittheke sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJapenti / 1 29 87. "tamaJJa evamAha- " atthi kho, bho, eso attA, yaM tvaM vadesi, neso natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA sammA samucchinno hoti / atha kho, bho, aJJo attA dibbo rUpI manomayo sabbaGgapaccaGgI ahInindriyo / taM tvaM na jAnAsi na passasi / tamahaM jAnAmi passAmi / so kho, bho, attA yato kAyassa bhedA ucchijjati vinassati na hoti paraM maraNA, ettAvatA kho, bho, ayaM attA sammA samucchinno hotI 'ti / ittheke sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJapenti / - 88. " tamaJJa evamAha- "atthi kho, bho, eso attA, yaM tvaM vadesi, neso natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA sammA samucchinno hoti / asthi 29
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 kho, bho, aJJo attA sabbaso rUpasaJjanaM samatikkamA paTighasaJjanaM atthaGgamA nAnattasaJjanaM amanasikArA 'ananto AkAso 'ti AkAsAnaJcAyatanUpago / taM tvaM na jAnAsi na passasi / tamahaM jAnAmi passAmi / so kho, bho, attA yato kAyassa bhedA ucchijjati vinassati na hoti paraM maraNA, ettAvatA kho, bho, ayaM attA sammA samucchinno hotI 'ti / ittheke sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJapenti / 30 89. " tamaJJa evamAha- "atthi kho, bho, eso attA yaM tvaM vadesi, neso natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA sammA samucchinno hoti / atha kho, bho, aJJo attA sabbaso AkAsAnaJcAyatanaM samatikkamma 'anantaM viJJANa 'nti vinynyaannnycaaytnuupgo| taM tvaM na jAnAsi na passasi / tamahaM jAnAmi passAmi / so kho, bho, attA yato kAyassa bhedA ucchijjati vinassati na hoti paraM maraNA, etAvatA kho, bho, ayaM attA sammA samucchinno hotI 'ti / ittheke sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJapenti / 90. " tamaJJa evamAha - " atthi kho, bho, so attA, yaM tvaM vadesi, neso natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA sammA samucchinno hoti / atthi kho, bho, aJJo attA sabbaso viJJANaJcAyatanaM samatikkamma 'natthi kiJcI 'ti aakinycnynyaaytnuupgo| taM tvaM na jAnAsi na passasi / tamahaM jAnAmi passAmi / so kho, bho, attA yato kAyassa bhedA ucchijjati vinassati na hoti paraM maraNA, etAvatA kho, bho, ayaM attA sammA samucchinno hotI 'ti / ittheke sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJapenti / ( 1. 1.89-91) 91. " tamaJJa evamAha "atthi kho, bho, eso attA, yaM tvaM vadesi, so natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA sammA samucchinno hoti / asthi kho, bho, aJJo attA sabbaso AkiJcaJJAyatanaM samatikkamma 'santametaM paNItameta 'nti nevasaJjanAsaJayatanUpago / taM tvaM na jAnAsi na passasi / tamahaM jAnAmi passAmi / so kho, bho, attA yato kAyassa bhedA ucchijjati vinassati na hoti paraM maraNA, etAvatA kho, bho, ayaM attA sammA samucchinno hotI 'ti / ittheke sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJapenti / 30
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.92-95) 1. brahmajAlasuttaM 92. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA ucchedavAdA sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJapenti sattahi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA ucchedavAdA sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJapenti, sabbe te imeheva sattahi vatthUhi / tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime diTTiTThAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccatta va nibbuti viditaa| vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tthaagto| ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhijA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadevyu / diTThadhammanibbAnavAdo 93. "santi, bhikkhave, eke samaNabrAhmaNA diTThadhammanibbAnavAdA sato sattassa paramadiTThadhammanibbAnaM paJapenti paJcahi vatthUhi / te ca bhonto samaNabrAhmaNA kimAgamma kimArabbha diThThadhammanibbAnavAdA sato sattassa paramadiTThadhammanibbAnaM paJapenti paJcahi vatthUhi ? ___ 94. "idha, bhikkhave, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA evaMvAdI hoti evaMdiTThi"yato kho, bho, ayaM attA paJcahi kAmaguNehi samappito samaGgIbhUto paricAreti, ettAvatA kho, bho, ayaM attA paramadiTThadhammanibbAnaM patto hotI"ti / ittheke sato sattassa paramadiThThadhammanibbAnaM paJapenti / 95. "tamajho evamAha -"atthi kho, bho, eso attA, yaM tvaM vadesi, neso natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA paramadiTThadhammanibbAnaM patto hoti / taM kirasa hetu ? kAmA hi, bho, aniccA dukkhA vipariNAmadhammA, tesaM vipariNAmaJjathAbhAvA uppajjanti sokpridevdukkhdomnssupaayaasaa| yato kho, bho, ayaM attA vivicceva kAmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaM savicAraM vivekajaM pItisukhaM paThamaM jhAnaM upasampajja viharati, ettAvatA kho, bho, ayaM attA paramadiTThadhammanibbAnaM patto hotI''ti / ittheke sato sattassa paramadiTThadhammanibbAnaM paJapenti / 31
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 dIghanikAyo-1 (1.1.96-99) 96. "tamo evamAha - "asthi kho, bho, eso attA, yaM tvaM vadesi, neso natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA paramadiTThadhammanibbAnaM patto hoti / taM kissa hetu ? yadeva tattha vitakkitaM vicAritaM, etenetaM oLArikaM akkhAyati / yato kho, bho, ayaM attA vitakkavicArAnaM vUpasamA ajjhattaM sampasAdanaM cetaso ekodibhAvaM avitakkaM avicAraM samAdhijaM pItisukhaM dutiyaM jhAnaM upasampajja viharati, ettAvatA kho, bho, ayaM attA paramadiTThadhammanibbAnaM patto hotI"ti / ittheke sato sattassa paramadiThThadhammanibbAnaM paJapenti / 97. "tamo evamAha - "asthi kho, bho, eso attA, yaM tvaM vadesi, neso natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA paramadiTTadhammanibbAnaM patto hoti / taM kissa hetu ? yadeva tattha pItigataM cetaso uppilAvitattaM, etenetaM oLArika akkhAyati / yato kho, bho, ayaM attA pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati, sato ca sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti 'upekkhako satimA sukhavihArI'ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati, ettAvatA kho, bho, ayaM attA paramadiThThadhammanibbAnaM patto hotI''ti / ittheke sato sattassa paramadiTThadhammanibbAnaM paJapenti / 98. "tamaJo evamAha - "asthi kho, bho, eso attA, yaM tvaM vadesi, neso natthIti vadAmi; no ca kho, bho, ayaM attA ettAvatA paramadiTThadhammanibbAnaM patto hoti / taM kissa hetu ? yadeva tattha sukhamiti cetaso Abhogo, etenetaM oLArikaM akkhAyati / yato kho, bho, ayaM attA sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati, ettAvatA kho, bho, ayaM attA paramadiTThadhammanibbAnaM patto hotI'ti / ittheke sato sattassa paramadiTThadhammanibbAnaM paJapenti / 99. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA diTThadhammanibbAnavAdA sato sattassa paramadiThThadhammanibbAnaM paJapenti paJcahi vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA diTThadhammanibbAnavAdA sato sattassa paramadiThThadhammanibbAnaM paJapenti, sabbe te imeheva paJcahi vtthuuhi| tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime diTThivAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaMabhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. brahmajAlasuttaM paccattaJJeva nibbuti viditA / vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tathAgato / ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhiJa sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / (1.1.100-103) 100. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA aparantakappikA aparantAnudiTThino aparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti catucattArasAya vatthUhi / ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA aparantakappikA aparantAnudiTThino aparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti sabbe te imeheva catucattArasAya vatthUhi / tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti - 'ime diTThaTThAnA evaMgahitA evaM parAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaM abhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccattaJeva nibbuti viditA / vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tathAgato / ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA dusA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhiJJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / 101. "imehi kho te, bhikkhave, samaNabrAhmaNA pubbantakappikA ca aparantappA ca pubbantAparantakappikA ca pubbantAparantAnudiTThino pubbantAparantaM Arambha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti dvAsaTThiyA vatthUhi | 33 102. "ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA pubbantakappikA vA aparantakappikA vA pubbantAparantakappikA vA pubbantAparantAnudiTThino pubbantAparantaM Arambha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti sabbe te imeheva dvAsaTThiyA vatthUhi, etesaM vA aJJatarena; natthi ito bahiddhA | 103. "tayidaM, bhikkhave, tathAgato pajAnAti 'ime diTThiTThAnA evaMgahitA evaMparAmaTThA evaMgatikA bhavanti evaM abhisamparAyA'ti / taJca tathAgato pajAnAti, tato ca uttaritaraM pajAnAti, taJca pajAnanaM na parAmasati, aparAmasato cassa paccattaJeva 33
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.1.104-110) nibbuti viditaa| vedanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM viditvA anupAdAvimutto, bhikkhave, tthaagto| 104. "ime kho te, bhikkhave, dhammA gambhIrA duddasA duranubodhA santA paNItA atakkAvacarA nipuNA paNDitavedanIyA, ye tathAgato sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti, yehi tathAgatassa yathAbhuccaM vaNNaM sammA vadamAnA vadeyyuM / paritassitavipphanditavAro 105. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJapenti catUhi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitaviSphanditameva / 106. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA ekaccasassatikA ekaccaasassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJapenti catUhi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitaviSphanditameva / 107. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti catUhi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitaviSphanditameva / 108. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA amarAvikkhepikA tattha tattha paJhaM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM catUhi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitaviSphanditameva / 109. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA adhiccasamuppannikA adhiccasamuppannaM attAnaJca lokaJca paJapenti dvIhi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitaviSphanditameva / 110. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA pubbantakappikA pubantAnudiTThino 34
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.111-117) 1. brahmajAlasuttaM 35 pubbantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti aTThArasahi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitaviSphanditameva / 111. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA saJjIvAdA uddhamAghAtanaM sachi attAnaM paJapenti soLasahi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitaviSphanditameva / 112. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA asaJjIvAdA uddhamAghAtanaM asadhi attAnaM paJapenti aTThahi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitavipphanditameva / 113. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA nevasajInAsaJjIvAdA uddhamAghAtanaM nevasaJInAsabdhi attAnaM paJapenti aTThahi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM pritssitvissphnditmev| 114. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA ucchedavAdA sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJapenti sattahi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitaviSphanditameva / 115. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA diThThadhammanibbAnavAdA sato sattassa paramadiThThadhammanibbAnaM paJapenti paJcahi vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitavipphanditameva / 116. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA aparantakappikA aparantAnudivino aparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti catucattArIsAya vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM pritssitvissphnditmev| 117. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA pubbantakappikA ca aparantakappikA 35
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.1.118-124) ca pubbantAparantakappikA ca pubbantAparantAnudichino pubbantAparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti dvAsaTThiyA vatthUhi, tadapi tesaM bhavataM samaNabrAhmaNAnaM ajAnataM apassataM vedayitaM taNhAgatAnaM paritassitaviSphanditameva / phassapaccayAvAro 118. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJapenti catUhi vatthUhi, tadapi phsspccyaa| 119. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA ekaccasassatikA ekaccaasassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJapenti catUhi vatthUhi, tadapi phsspccyaa| 120. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti catUhi vatthUhi, tadapi phsspccyaa| 121. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA amarAvikkhepikA tattha tattha paJhaM puTThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM catUhi vatthUhi, tadapi phsspccyaa| 122. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA adhiccasamuppannikA adhiccasamuppannaM attAnaJca lokaJca paJapenti dvIhi vatthUhi, tadapi phsspccyaa| 123. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA pubbantakappikA pubbantAnudiTThino pubbantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti aTThArasahi vatthUhi, tadapi phsspccyaa| 124. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA saJjIvAdA uddhamAghAtanaM sajhiM attAnaM paJapenti soLasahi vatthUhi, tadapi phsspccyaa| 36
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.125-132) 1. brahmajAla 125. " tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA asaJJIvAdA uddhamAghAtanaM asaJJi attAnaM paJJapenti aTThahi vatthUhi, tadapi phassapaccayA / 126. "tatra, bhikkhave, ye samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA nevasaJjInAsaJIvAdA uddhamAghAtanaM nevasaJJInAsaJJi attAnaM paJJanti aTThahi vatthUhi, tadapi phassapaccayA / 37 127. " tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA ucchedavAdA sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJJapenti sattahi vatthUhi, tadapi phassapaccayA / 128. " tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA diTThadhammanibbAnavAdA sato sattassa paramadiTThadhammanibbAnaM paJJanti paJcahi vatthUhi, tadapi phassapaccayA / 129. " tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA aparantakappikA aparantAnudiTThino aparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti catucattArIsAya vatthUhi, tadapi phassapaccayA / 130. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA pubbantakappikA ca aparantakappikA ca pubbantAparantakappikA ca pubbantAparantAnudiTThino pubbantAparantaM Arambha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti dvAsaTThiyA vatthUhi, tadapi phassapaccayA / netaM ThAnaM vijjativAro 131. " tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca paJJanti catUhi vatthUhi te vata aJJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjati / 132. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA ekaccasassatikA ekacca asassatikA ekaccaM sassataM ekaccaM asassataM attAnaJca lokaJca paJJanti catUhi vatthUhi tevata atra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjati / 37
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-2 (1.1.133-140) 133. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA antAnantikA antAnantaM lokassa paJapenti catUhi vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjti| 134. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA amarAvikkhepikA tattha tattha paJhaM puThThA samAnA vAcAvikkhepaM Apajjanti amarAvikkhepaM catUhi vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjti| 135. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA adhiccasamuppannikA adhiccasamuppannaM attAnaJca lokaJca paJapenti dvIhi vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjti| 136. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA pubbantakappikA pubbantAnudichino pubbantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti aTThArasahi vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjti| 137. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA saJjIvAdA uddhamAghAtanaM sajhiM attAnaM paJapenti soLasahi vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjti| 138. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA asaJjIvAdA, uddhamAghAtanaM asaji attAnaM paJapenti aTThahi vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjati / 139. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA nevasaJjInAsaJjIvAdA uddhamAghAtanaM nevasaJjInAsachi attAnaM paJapenti aTThahi vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjati / 140. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA ucchedavAdA sato sattassa ucchedaM vinAsaM vibhavaM paJapenti sattahi vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjti|
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.141-144) 1. brahmajAlasuttaM 141. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA diTThadhammanibbAnavAdA sato sattassa paramadiTThadhammanibbAnaM paJapenti paJcahi vatthUhi. te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjti| 142. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA aparantakappikA aparantAnudiTThino aparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti catucattArIsAya vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjati / 143. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA pubbantakappikA ca aparantakappikA ca pubbantAparantakappikA ca pubbantAparantAnudichino pubbantAparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti dvAsaTThiyA vatthUhi, te vata aJatra phassA paTisaMvedissantIti netaM ThAnaM vijjti| didvigatikAdhiTThAnavaTakathA 144. "tatra, bhikkhave, ye te samaNabrAhmaNA sassatavAdA sassataM attAnaJca lokaJca pacapenti catUhi vatthUhi, yepi te samaNabrAhmaNA ekaccasassatikA ekaccaasassatikA...pe0... yepi te samaNabrAhmaNA antAnantikA / yepi te samaNabrAhmaNA amraavikkhepikaa| yepi te samaNabrAhmaNA adhiccasamuppannikA / yepi te samaNabrAhmaNA pubbntkppikaa| yepi te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA snyjiivaadaa| yepi te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA asaJjIvAdA / yepi te samaNabrAhmaNA uddhamAghAtanikA nevsnyiinaasnyjiivaadaa| yepi te samaNabrAhmaNA ucchedvaadaa| yepi te samaNabrAhmaNA diTThadhammanibbAnavAdA / yepi te samaNabrAhmaNA aparantakappikA / yepi te samaNabrAhmaNA pubbantakappikA ca aparantakappikA ca pubbantAparantakappikA ca pubbantAparantAnudiThThino pubbantAparantaM Arabbha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti dvAsaTThiyA vatthUhi, sabbe te chahi phassAyatanehi phussa phussa pttisNvedenti| tesaM vedanApaccayA taNhA, taNhApaccayA upAdAnaM, upAdAnapaccayA bhavo, bhavapaccayA jAti, jAtipaccayA jarAmaraNaM sokaparidevadukkhadomanassupAyAsA smbhvnti| 39
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 dIghanikAyo-1 viTTakathAdi 145. " yato kho, bhikkhave, bhikkhu channaM phassAyatanAnaM samudayaJca atthaGgamaJca assAdaJca AdInavaJca nissaraNaJca yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM imehi sabbeheva uttaritaraM pajAnAti / 146. "ye hi keci, bhikkhave, samaNA vA brAhmaNA vA pubbantakappikA vA aparantakappikA vA pubbantAparantakappikA vA pubbantAparantAnudiTThino pubbantAparantaM Arambha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti sabbe te imeheva dvAsaTThiyA vatthUhi antojAlIkatA, ettha sitAva ummujjamAnA ummujjanti, ettha pariyApannA antojAlIkatAva ummujjamAnA ummujjanti / ( 1.1.145 - 147) "seyyathApi, bhikkhave, dakkho kevaTTo vA kevaTTantevAsI vA sukhamacchikena jAlena parittaM udakadahaM otthareyya / tassa evamassa "ye kho keci imasmiM udakadahe oLArikA pANA, sabbe te antojAlIkatA / ettha sitAva ummujjamAnA ummujjanti; ettha pariyApannA antojAlIkatAva ummujjamAnA ummujjantI' 'ti; evameva kho, bhikkhave, ye hi keci samaNA vA brAhmaNA vA pubbantakappikA vA aparantakappikA vA pubbantAparantakappikA vA pubbantAparantAnudiTThino pubbantAparantaM Arambha anekavihitAni adhimuttipadAni abhivadanti, sabbe te imeheva dvAsaTTiyA vatthUhi antojAlIkatA ettha sitAva ummujjamAnA ummujjanti, ettha pariyApannA antojAlIkatAva ummujjamAnA ummujjanti / 147. " ucchinnabhavanettiko, bhikkhave, tathAgatassa kAyo tiTThati / yAvassa kAyo ussati, tAva naM dakkhanti devamanussA / kAyassa bhedA uddhaM jIvitapariyAdAnA na naM dakkhanti devamanussA | "seyyathApi, bhikkhave, ambapiNDiyA vaNTacchinnAya yAni kAnici ambAni vaNTapaTibandhAni sabbAni tAni tadanvayAni bhavanti; evameva kho, bhikkhave, ucchinnabhavanettiko tathAgatassa kAyo tiTThati, yAvassa kAyo Thassati, tAva naM dakkhanti devamanussA, kAyassa bhedA uddhaM jIvitapariyAdAnA na naM dakkhanti devamanussA'ti / 40
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.1.148-149) 1. brahmajAlasuttaM 148. evaM vutte AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca - "acchariyaM, bhante, abbhutaM, bhante, ko nAmo ayaM, bhante, dhammapariyAyo''ti ? "tasmAtiha tvaM, Ananda, imaM dhammapariyAyaM atthajAlantipi naM dhArehi, dhammajAlantipi naM dhArehi, brahmajAlantipi naM dhArehi, diTThijAlantipi naM dhArehi, anuttaro saGgAmavijayotipi naM dhArehI''ti / idamavoca bhagavA / 149. attamanA te bhikkhU bhagavato bhAsitaM abhinandunti / imasmiJca pana veyyAkaraNasmiM bhaJjamAne dasasahassI lokadhAtuakampitthAti / brahmajAlasuttaM nihitaM ptthm|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. sAmaJjaphalasuttaM rAjAmaccakathA 150. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA rAjagahe viharati jIvakassa komArabhaccassa ambavane mahatA bhikkhusaGghana saddhiM aDDateLasehi bhikkhusatehi / tena kho pana samayena rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto tadahuposathe pannarase komudiyA cAtumAsiniyA puNNAya puNNamAya rattiyA rAjAmaccaparivuto uparipAsAdavaragato nisinno hoti / atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto tadahuposathe udAnaM udAnesi"ramaNIyA vata bho dosinA ratti, abhirUpA vata bho dosinA ratti, dassanIyA vata bho dosinA ratti, pAsAdikA vata bho dosinA ratti, lakkhaJA vata bho dosinA ratti / kaM nu khvajja samaNaM vA brAhmaNaM vA payirupAseyyAma, yaM no payirupAsato cittaM pasIdeyyA'"ti ? 151. evaM vutte, aJjataro rAjAmacco rAjAnaM mAgadhaM ajAtasattuM vedehiputtaM etadavoca- "ayaM, deva, pUraNo kassapo saGghI ceva gaNI ca gaNAcariyo ca jAto yasassI titthakaro sAdhusammato bahujanassa rattajU cirapabbajito addhagato vayoanuppatto / taM devo pUraNaM kassapaM payirupAsatu / appeva nAma devassa pUraNaM kassapaM payirupAsato cittaM pasIdeyyA'ti / evaM vutte, rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto tuNhI ahosi / 152. aJjataropi kho rAjAmacco rAjAnaM mAgadhaM ajAtasattuM vedehiputtaM etadavoca - "ayaM, deva, makkhali gosAlo saGghI ceva gaNI ca gaNAcariyo ca jAto yasassI titthakaro sAdhusammato bahujanassa rattaJjU cirapabbajito addhagato vayoanuppatto / taM devo makkhaliM gosAlaM pyirupaastu| appeva nAma devassa makkhaliM gosAlaM 42
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.153-156) (1.2.153-156) 2. sAmaJphalasutaM 2. sAmaJaphalasuttaM 43 payirupAsato cittaM pasIdeyyA''ti / evaM vutte, rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto tuNhI ahosi / 153. aJjataropi kho rAjAmacco rAjAnaM mAgadhaM ajAtasattuM vedehiputtaM etadavoca - "ayaM, deva, ajito kesakambalo saGghI ceva gaNI ca gaNAcariyo ca jAto yasassI titthakaro sAdhusammato bahujanassa rattajU cirapabbajito addhagato vayoanuppatto / taM devo ajitaM kesakambalaM pyirupaastu| appeva nAma devassa ajitaM kesakambalaM payirupAsato cittaM pasIdeyyA''ti / evaM vutte, rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto tuNhI ahosi / 154. aJjataropi kho rAjAmacco rAjAnaM mAgadhaM ajAtasattuM vedehiputtaM etadavoca - "ayaM, deva, pakudho kaccAyano saGghI ceva gaNI ca gaNAcariyo ca jAto yasassI titthakaro sAdhusammato bahujanassa rattaJjU cirapabbajito addhagato vayoanuppatto / taM devo pakudhaM kaccAyanaM payirupAsatu / appeva nAma devassa pakudhaM kaccAyanaM payirupAsato cittaM pasIdeyyA''ti / evaM vutte, rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto tuNhI ahosi / 155. aJjataropi kho rAjAmacco rAjAnaM mAgadhaM ajAtasattuM vedehipattaM etadavoca - "ayaM, deva, saJcayo belaTThaputto saGghI ceva gaNI ca gaNAcariyo ca jAto yasassI titthakaro sAdhusammato bahujanassa rattaJjU cirapabbajito addhagato vayoanuppatto | taM devo saJcayaM belaTThaputtaM payirupAsatu | appeva nAma devassa saJcayaM belaThThaputtaM payirupAsato cittaM pasIdeyyA''ti / evaM vutte, rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto tuNhI ahosi| 156. aJjataropi kho rAjAmacco rAjAnaM mAgadhaM ajAtasattuM vedehiputtaM etadavoca - "ayaM, deva, nigaNTho nATaputto saGghI ceva gaNI ca gaNAcariyo ca Ato yasassI titthakaro sAdhusammato bahujanassa rattaJjU cirapabbajito addhagato vayoanuppatto / taM devo nigaNThaM nATaputtaM pyirupaastu| appeva nAma devassa nigaNThaM nATaputtaM payirupAsato cittaM pasIdeyyA'ti / evaM vutte, rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto tuNhI ahosi / 43
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 dIghanikAyo-1 komArabhaccajIvakakathA 157. tena kho pana samayena jIvako komArabhacco rajJo mAgadhassa ajAtasattussa vedehiputtassa avidUre tumhIbhUto nisinno hoti / atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto jIvakaM komArabhaccaM etadavoca - " tvaM pana, samma jIvaka, kiM tumhI "ti ? "ayaM, deva, bhagavA arahaM sammAsambuddhI amhAkaM ambavane viharati mahatA bhikkhusana saddhiM aDDhateLasehi bhikkhusatehi / taM kho pana bhagavantaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato - 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA 'ti / taM devo bhagavantaM payirupAsatu / appeva nAma devassa bhagavantaM payirupAsato cittaM pasIdeyyA'ti / 158. " tena hi, samma jIvaka, hatthiyAnAni kappApehI 'ti / " evaM devA" ti kho jIvako komArabhacco raJJo mAgadhassa ajAtasattussa vedehiputtassa paTissuNitvA paJcamattAni hatthinikAsatAni kappApetvA raJJo ca ArohaNIyaM nAgaM, raJJo mAgadhassa ajAtasattussa vedehiputtassa paTivedesi " kappitAni kho te, deva, hatthiyAnAni, yassadAni kAlaM maJJasI "ti / (1.2.157-159) 159. atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto paJcasu hatthinikAsa su paccekA itthiyo AropetvA ArohaNIyaM nAgaM abhiruhitvA ukkAsu dhAriyamAnAsu rAjagahamhA niyyAsi mahaccarAjAnubhAvena yena jIvakassa komArabhaccassa ambavanaM tena pAyAsi / atha kho raJJo mAgadhassa ajAtasattussa vedehiputtassa avidUre ambavanassa ahudeva bhayaM, ahu chambhitattaM, ahu lomahaMso / atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto bhIto saMviggo lomahajAto jIvakaM komArabhaccaM etadavoca - " kacci maM, samma jIvaka, na vaJcesi ? kacci maM, samma jIvaka, na palambhesi ? kacci maM, samma jIvaka, na paccatthikAnaM desi ? kathaJhi nAma tAva mahato bhikkhusaGghassa aDDhateLasAnaM bhikkhusatAnaM neva khipitasaddo bhavissati, na ukkAsitasaddo na nigghoso 'ti / " mA bhAyi, mahArAja, mA bhAyi, mhaaraaj| na taM deva, vaJcemi; na taM deva, 44
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.160-163) 2. sAmaJaphalasuttaM 45 palambhAmi; na taM, deva, paccasthikAnaM demi / abhikkama, mahArAja, abhikkama, mahArAja, ete maNDalamALe dIpA jhAyantI''ti / sAmaJjaphalapucchA 160. atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto yAvatikA nAgassa bhUmi nAgena gantvA. nAgA paccorohitvA. pattikova yena maNDalamALassa dvAraM tenapasami: upasaGkamitvA jIvakaM komArabhaccaM etadavoca- "kahaM pana, samma jIvaka, bhagavA''ti ? "eso, mahArAja, bhagavA; eso, mahArAja, bhagavA majjhimaM thambhaM nissAya puratthAbhimukho nisinno purakkhato bhikkhusaGghassA''ti / 161. atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA ekamantaM aTTAsi / ekamantaM Thito kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto tuNhIbhUtaM tuNhIbhUtaM bhikkhusaddhaM anuviloketvA rahadamiva vippasannaM udAnaM udAnesi - "iminA me upasamena udayabhaddo kumAro samannAgato hotu, yenetarahi upasamena bhikkhusaGgho samannAgato''ti / "agamA kho tvaM, mahArAja, yathApema''nti / "piyo me, bhante, udayabhaddo kumAro / iminA me, bhante, upasamena udayabhaddo kumAro samannAgato hotu yenetarahi upasamena bhikkhusaGgho samannAgato''ti / / 162. atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto bhagavantaM abhivAdetvA, bhikkhusaGghassa aJjaliM paNAmetvA, ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto bhagavantaM etadavoca - "puccheyyAmahaM, bhante, bhagavantaM kiJcideva desaM; sace me bhagavA okAsaM karoti paJhassa veyyAkaraNAyA"ti / "puccha, mahArAja, yadAkaGkhasI'ti / 163. "yathA nu kho imAni, bhante, puthusippAyatanAni, seyyathidaM - hatthArohA assArohA rathikA dhanuggahA celakA calakA piNDadAyakA uggA rAjaputtA pakkhandino mahAnAgA sUrA cammayodhino dAsikaputtA ALArikA kappakA nhApakA sUdA mAlakArA rajakA pesakArA naLakArA kumbhakArA gaNakA muddikA, yAni vA panAnipi evaMgatAni puthusippAyatanAni, te diveva dhamme sandiTTikaM sippaphalaM upajIvanti; te tena attAnaM 45
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.2.164-166) sukhenti pINenti, mAtApitaro sukhenti pINenti, puttadAraM sukhenti pINenti, mittAmacce sukhenti pINenti, samaNabrAhmaNesu uddhaggikaM dakkhiNaM patiThThapenti sovaggikaM sukhavipAkaM saggasaMvattanikaM / sakkA nu kho, bhante, evameva didvaiva dhamme sandiTThikaM sAmaJaphalaM paJapetu"nti ? 164. "abhijAnAsi no tvaM, mahArAja, imaM pahaM aje samaNabrAhmaNe pucchitA"ti ? "abhijAnAmahaM, bhante, imaM pa'haM aJa samaNabrAhmaNe pucchitA''ti / "yathA kathaM pana te, mahArAja, byAkariMsu, sace te agaru bhAsassU''ti / "na kho me, bhante, garu, yatthassa bhagavA nisinno, bhagavantarUpo vA''ti / "tena hi, mahArAja, bhAsassU'ti / pUraNakassapavAdo 165. "ekamidAhaM, bhante, samayaM yena pUraNo kassapo tenupasaGkami; upasaGkamitvA pUraNena kassapena saddhiM smmodiN| sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisiidiN| ekamantaM nisinno kho ahaM, bhante, pUraNaM kassapaM etadavocaM - "yathA nu kho imAni, bho kassapa, puthusippAyatanAni, seyyathidaM- hatthArohA assArohA rathikA dhanuggahA celakA calakA piNDadAyakA uggA rAjaputtA pakkhandino mahAnAgA sUrA cammayodhino dAsikaputtA ALArikA kappakA nhApakA sUdA mAlakArA rajakA pesakArA naLakArA kumbhakArA gaNakA muddikA, yAni vA panaJjAnipi evaMgatAni puthusippAyatanAni, te diTheva dhamme sandiTThikaM sippaphalaM upajIvanti / te tena attAnaM sukhenti pINenti, mAtApitaro sukhenti pINenti, puttadAraM sukhenti pINenti, mittAmacce sukhenti pINenti, samaNabrAhmaNesu uddhaggikaM dakkhiNaM patiThThapenti sovaggikaM sukhavipAkaM saggasaMvattanikaM / sakkA nu kho, bho kassapa, evameva diDheva dhamme sandiTTikaM sAmaJaphalaM paJapetu"nti ? 166. "evaM vutte, bhante, pUraNo kassapo maM etadavoca -- "karoto kho, mahArAja, kArayato, chindato chedApayato, pacato pAcApayato socayato, socApayato, kilamato kilamApayato, phandato phandApayato, pANamatipAtApayato, adinnaM Adiyato, sandhiM chindato, nillopaM harato, ekAgArikaM karoto, paripanthe tihato, paradAraM gacchato, musA bhaNato, karoto na karIyati pApaM / khurapariyantena cepi cakkena yo imissA pathaviyA pANe eka maMsakhalaM ekaM maMsapujaM kareyya, natthi tatonidAnaM pApaM, natthi pApassa Agamo / dakkhiNaM 46
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.167-168) 2. sAmaJJaphalasuttaM cepi gaGgAya tIraM gaccheyya hananto ghAtento chindanto chedApento pacanto pAcApento, natthi tatonidAnaM pApaM, natthi pApassa Agamo / uttaraJcepi gaGgAya tIraM gaccheyya dadanto dApento yajanto yajApento, natthi tatonidAnaM pulaM, natthi puJassa Agamo / dAnena damena saMyamena saccavajjena natthi pulaM, natthi puJjassa Agamo''ti / itthaM kho me, bhante, pUraNo kassapo sandiTThikaM sAmaJaphalaM puTTho samAno akiriyaM byAkAsi / seyyathApi, bhante, ambaM vA puTTho labujaM byAkareyya, labujaM vA puTTho ambaM byAkareyya; evameva kho me, bhante, pUraNo kassapo sandiTTikaM sAmaJaphalaM puTTho samAno akiriyaM byAkAsi / tassa mavhaM, bhante, etadahosi - "kathahi nAma mAdiso samaNaM vA brAhmaNaM vA vijite vasantaM apasAdetabbaM majheyyA'ti / so kho ahaM, bhante, pUraNassa kassapassa bhAsitaM neva abhinandiM nappaTikkosiM / anabhinanditvA appaTikositvA anattamano, anattamanavAcaM anicchAretvA, tameva vAcaM anuggaNhanto anikkujjanto uThAyAsanA pakkami / makkhaligosAlavAdo 167. "ekamidAhaM, bhante, samayaM yena makkhali gosAlo tenupasaGkamiM; upasaGkamitvA makkhalinA gosAlena saddhiM sammodiM / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisiidiN| ekamantaM nisinno kho ahaM, bhante, makkhaliM gosAlaM etadavocaM- "yathA na kho imAni, bho gosAla, puthusippAyatanAni...pe0... sakkA nu kho, bho gosAla, evameva diDheva dhamme sandiTTikaM sAmaJaphalaM paJapetu''nti ? __ 168. "evaM vutte, bhante, makkhali gosAlo meM etadavoca - "natthi mahArAja hetu natthi paccayo sattAnaM saMkilesAya, ahetU apaccayA sattA saMkilissanti / natthi hetu, nasthi paccayo sattAnaM visuddhiyA, ahetU apaccayA sattA visujjhanti / natthi attakAre, natthi parakAre, natthi purisakAre, natthi balaM, natthi vIriyaM, natthi purisathAmo, natthi purisprkkmo| sabbe sattA sabbe pANA sabbe bhUtA sabbe jIvA avasA abalA avIriyA niyatisaGgatibhAvapariNatA chasvevAbhijAtIsu sukhadukkhaM paTisaMvedenti / cuddasa kho panimAni yonipamukhasatasahassAni sahi ca satAni cha ca satAni paJca ca kammuno satAni paJca ca kammAni tINi ca kammAni kamme ca aDDakamme ca dvaTThipaTipadA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 dIghanikAyo-1 dvaTThantarakappA chaLAbhijAtiyo aTTha purisabhUmiyo ekUnapaJJAsa AjIvakasate ekUnapAsa paribbAjakasate ekUnapaJJAsa nAgAvAsasate vIse indriyasate tise nirayasate chattiMsa rajodhAtuyo satta saJJIgabbhA satta asaJJIgabbhA satta nigaNThigabbhA satta devA satta mAnusA satta pisAcA satta sarA satta pavuTA satta pavuTasatAni satta papAtA satta papAtasatAni satta supinA satta supinasatAni cullAsIti mahAkappino satasahassAni yAni bAle ca paNDite ca sandhAvitvA saMsaritvA dukkhassantaM karissanti / tattha natthi 'iminAhaM sIlena vA vatena vA tapena vA brahmacariyena vA aparipakkaM vA kammaM paripAcessAmi, paripakkaM vA kammaM phussa phussa byantiM karissAmI 'ti hevaM natthi / doNamite sukhadukkhe pariyantakate saMsAre, natthi hAyanavaDDhane, natthi ukkaMsAvakaMse / seyyathApi nAma suttaguLe khitte nibbeThiyamAnameva paleti, evameva bAle ca paNDite ca sandhAvitvA saMsaritvA dukkhassantaM karissantI 'ti / 169. "itthaM kho me, bhante, makkhali gosAlo sandiTThikaM sAmaJJaphalaM puTTho samAno saMsArasuddhiM byaakaasi| seyyathApi, bhante, ambaM vA puTTho labujaM byAkareyya, labujaM vA puTTho ambaM byAkareyya; evameva kho me, bhante, makkhali gosAlo sandiTThikaM sAmaJJaphalaM puTTho samAno saMsArasuddhiM byAkAsi / tassa mayhaM, bhante, etadahosi - " kathaJhi nAma mAdiso samaNaM vA brAhmaNaM vA vijite vasantaM apasAdetabbaM mayyA "ti / so kho ahaM, bhante, makkhalissa gosAlassa bhAsitaM neva abhinandiM nppttikkosiN| anabhinanditvA appaTikkositvA anattamano, anattamanavAcaM anicchAretvA, tameva vAcaM anuggahanto anikkujjanto uTThAyAsanA pakkamiM / ( 1.2.169-171) ajitake sakambalavAdo 170. "ekamidAhaM, bhante, samayaM yena ajito kesakambalo tenupasaGkamiM; upasaGkamitvA ajitena kesakambalena saddhiM sammodiM / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdiM / ekamantaM nisinno kho ahaM, bhante, ajitaM kesakambalaM etadavocaM - "yathA nu kho imAni bho ajita, puthusippAyatanAni...pe0... sakkA nu kho, bho ajita, evameva diTTheva dhamme sandiTThikaM sAmaJJaphalaM paJJapetu"nti ? 171. " evaM vutte, bhante, ajito kesakambalo maM etadavoca - "natthi, mahArAja, 48
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1.2.172-174) 2. sAmaJJaphalasuttaM dinnaM, natthi yiTTha, natthi hutaM, natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko, natthi ayaM loko, natthi paro loko, natthi mAtA, natthi pitA, natthi sattA opapAtikA, natthi loke samaNabrAhmaNA sammaggatA sammApaTipannA, ye imaJca lokaM paraJca lokaM sayaM abhiJA sacchikatvA pvedenti| cAtumahAbhUtiko ayaM puriso, yadA kAlaGkaroti, pathavI pathavikAyaM anupeti anupagacchati, Apo ApokAyaM anupeti anupagacchati, tejo tejokAyaM anupeti anupagacchati, vAyo vAyokAyaM anupeti anupagacchati, AkAsaM indriyAni saGkamanti / AsandipaJcamA purisA mataM AdAya gacchanti / yAvALAhanA padAni paJJAyanti / kApotakAni aTThIni bhavanti, bhassantA Ahutiyo | dattupaJJattaM yadidaM dAnaM / tesaM tucchaM musA vilApo ye keci atthikavAdaM vadanti / bAle ca paNDite ca kAyassa bhedA ucchijjanti vinassanti na honti paraM maraNA" ti / 172. "itthaM kho me, bhante, ajito kesakambalo sandiTThikaM sAmaJJaphalaM puTTho samAno ucchedaM byAkAsi / seyyathApi, bhante, ambaM vA puTTho labujaM byAkareyya, labujaM vA puTTho ambaM byAkareyya; evameva kho me, bhante, ajito kesakambalo sandiTThikaM sAmaJJaphalaM puTTho samAno ucchedaM byAkAsi / tassa mayhaM, bhante, etadahosi - " kathaJhi nAma mAdiso samaNaM vA brAhmaNaM vA vijite vasantaM apasAdetabbaM maJJeyyA "ti / so kho ahaM, bhante, ajitassa kesakambalassa bhAsitaM neva abhinandiM nappaTikkosiM / anabhinanditvA appaTikkositvA anattamano anattamanavAcaM anicchAretvA tameva vAcaM anuggahanto anikkujjanto uTThAyAsanA pakkamiM / pakudhakaccAyanavAdo 173. "ekamidAhaM, bhante, samayaM yena pakudho kaccAyano tenupasaGkamiM; upasaGkamitvA pakudhena kaccAyanena saddhiM sammodiM / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdiM / ekamantaM nisino kho ahaM, bhante, pakudhaM kaccAyanaM etadavocaM - " yathA nu kho imAni, bho kaccAyana, puthusippAyatanAni... pe0... sakkA nu kho, bho kaccAyana, evameva diTTheva dhamme sandiTThikaM sAmaJJaphalaM paJJapetu"nti ? 49 174. "evaM vutte, bhante, pakudho kaccAyano maM etadavoca - " sattime, mahArAja, kAyA akaTA akaTavidhA animmitA animmAtA vaJjhA kUTaTThA esikaTThAyiTThitA / tena 49
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.2.175-177) iJjanti, na vipariNamanti, na aJamajaM byAbAdhenti, nAlaM aJjamaJjassa sukhAya vA dukkhAya vA sukhadukkhAya vaa| katame satta? pathavikAyo, ApokAyo, tejokAyo, vAyokAyo, sukhe, dukkhe, jIve sattame - ime satta kAyA akaTA akaTavidhA animmitA animmAtA vajhA kUTaTThA esikaTThAyiTThitA / te na iJjanti, na vipariNamanti, na aJjamalaM byAbAdhenti, nAlaM aJamaJjassa sukhAya vA dukkhAya vA sukhadukkhAya vA / tattha natthi hantA vA ghAtetA vA, sotA vA sAvetA vA, vijJAtA vA vijJApetA vA / yopi tiNhena satthena sIsaM chindati, na koci kiJci jIvitA voropeti; sattannaM tveva kAyAnamantarena satthaM vivaramanupatatI'ti / 175. "itthaM kho me, bhante, pakudho kaccAyano sandiTTikaM sAmaJjaphalaM puTTho samAno aJjena ajaM byAkAsi / seyyathApi, bhante, ambaM vA puTTho labujaM byAkareyya, labujaM vA puTTho ambaM byAkareyya; evameva kho me, bhante, pakudho kaccAyano sandiTTikaM sAmaJaphalaM puTTho samAno ajena ajhaM byAkAsi / tassa mam, bhante, etadahosi - "kathahi nAma mAdiso samaNaM vA brAhmaNaM vA vijite vasantaM apasAdetabbaM majheyyA'ti / so kho ahaM, bhante, pakudhassa kaccAyanassa bhAsitaM neva abhinandiM nappaTikkosiM, anabhinanditvA appaTikkositvA anattamano, anattamanavAcaM anicchAretvA tameva vAcaM anuggaNhanto anikkujjanto uTThAyAsanA pakkami / nigaNThanATaputtavAdo 176. "ekamidAhaM, bhante, samayaM yena nigaNTho nATaputto tenupasaGkamiM; upasaGkamitvA nigaNThena nATaputtena saddhiM sammodiM / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisiidiN| ekamantaM nisinno kho ahaM, bhante, nigaNThaM nATaputtaM etadavocaM"yathA nu kho imAni, bho aggivessana, puthusippAyatanAni...pe0... sakkA nu kho, bho aggivessana, evameva diDheva dhamme sandiTTikaM sAmaJaphalaM paJapetu''nti ? 177. "evaM vutte, bhante, nigaNTho nATaputto maM etadavoca - "idha, mahArAja, nigaNTho cAtuyAmasaMvarasaMvuto hoti / kathaJca, mahArAja, nigaNTho cAtuyAmasaMvarasaMvuto hoti ? idha, mahArAja, nigaNTho sabbavArivArito ca hoti, sabbavAriyutto ca, sabbavAridhuto ca, sabbavAriphuTo c| evaM kho, mahArAja, nigaNTho cAtuyAmasaMvarasaMvuto 50
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. sAmaJJaphalasuttaM hoti / yato kho, mahArAja, nigaNTho evaM cAtuyAmasaMvarasaMvuto hoti; ayaM vuccati, mahArAja, nigaNTho gatatto ca yatatto ca Thitatto cA "ti / ( 1.2.178-180) 178. "itthaM kho me, bhante, nigaNTho nATaputto sandiTThikaM sAmaJJaphalaM puTTho samAno cAtuyAmasaMvaraM byAkAsi / seyyathApi, bhante, ambaM vA puTTho labujaM byAkareyya, labujaM vA puTTho ambaM byAkareyya; evameva kho me, bhante, nigaNTho nATaputto sandiTThikaM sAmaJJaphalaM puTTho samAno cAtuyAmasaMvaraM byAkAsi / tassa mayhaM, bhante, etadahosi - " kathaJhi nAma mAdiso samaNaM vA brAhmaNaM vA vijite vasantaM apasAdetabbaM maJJeyyA "ti / so kho ahaM, bhante, nigaNThassa nATaputtassa bhAsitaM neva abhinandi nappaTikkosiM / anabhinanditvA appaTikkositvA anattamano anattamanavAcaM anicchAretvA tameva vAcaM anuggaNhanto anikkujjanto uTThAyAsanA pakkamiM / saJcayabelaputtavAdo 179. "ekamidAhaM, bhante, samayaM yena saJcayo belaTThaputto tenupasaGkamiM; upasaGkamitvA saJcayena belaTThaputtena saddhiM sammodi / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdiM / ekamantaM nisinno kho ahaM bhante, saJcayaM belaTThaputtaM etadavocaM - "yathA nu kho imAni bho saJcaya, puthusippAyatanAni... pe0... sakkA nu kho, bho saJcaya, evameva diTTheva dhamme sandiTThikaM sAmaJJaphalaM paJJapetu"nti ? 51 180. "evaM vutte, bhante, saJcayo belaTThaputto maM etadavoca - " atthi paro lokoti iti ce maM pucchasi, atthi paro lokoti iti ce me assa, atthi paro lokoti iti te naM byAkareyyaM / evantipi me no, tathAtipi me no, aJJathAtipi me no, notipi me no, no notipi me no / natthi paro loko... pe0... atthi ca natthi ca paro loko...pe0... nevatthi na natthi paro loko... pe0... asthi sattA opapAtikA... pe0... natthi sattA opapAtikA... pe0... atthi ca natthi ca sattA opapAtikA... pe0... nevatthi na natthi sattA opapAtikA... pe0... atthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko...pe..... natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko... pe0... atthi ca natthi ca sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko... pe0... nevatthi na natthi sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko... pe0... hoti tathAgato paraM maraNA... pe0... na hoti tathAgato paraM maraNA... pe0... 51
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.2.181-183) hoti ca na ca hoti tathAgato paraM maraNA...pe0... neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNAti iti ce maM pucchasi, neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNAti iti ce me assa. neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNAti iti te naM byAkareyyaM / evantipi me no, tathAtipi me no, aJathAtipi me no, notipi me no, no notipi me noti / 181. "itthaM kho me, bhante, saJcayo belaTThaputto sandiTTikaM sAmaJaphalaM puTTho samAno vikkhepaM byAkAsi / seyyathApi, bhante, ambaM vA puTTho labujaM byAkareyya, labujaM vA puTTho ambaM byAkareyya; evameva kho me, bhante, saJcayo belaThThaputto sandiTTikaM sAmaJaphalaM puTTho samAno vikkhepaM byAkAsi / tassa mavhaM, bhante, etadahosi - "ayaJca imesaM samaNabrAhmaNAnaM sabbabAlo sabbamULaho / kathahi nAma sandiTTikaM sAmaJaphalaM puTTho samAno vikkhepaM byAkarissatI'ti / tassa mahaM, bhante, etadahosi - "kathahi nAma mAdiso samaNaM vA brAhmaNaM vA vijite vasantaM apasAdetab majheyyA"ti / so kho ahaM, bhante, saJcayassa belaThThaputtassa bhAsitaM neva abhinandiM nappaTikkosiM / anabhinanditvA appaTikkositvA anattamano anattamanavAcaM anicchAretvA tameva vAcaM anuggaNhanto anikkujjanto uTThAyAsanA pakkami / paThamasandiTThikasAmaJaphalaM 182. "sohaM, bhante, bhagavantampi pucchAmi- "yathA nu kho imAni, bhante, puthusippAyatanAni seyyathidaM- hatthArohA assArohA rathikA dhanuggahA celakA calakA piNDadAyakA uggA rAjaputtA pakkhandino mahAnAgA sUrA cammayodhino dAsikaputtA ALArikA kappakA nhApakA sUdA mAlakArA rajakA pesakArA naLakArA kumbhakArA gaNakA muddikA, yAni vA panAnipi evaMgatAni puthusippAyatanAni, te diDheva dhamme sandiTTikaM sippaphalaM upajIvanti, te tena attAnaM sukhenti pINenti, mAtApitaro sukhenti pINenti, puttadAraM sukhenti pINenti, mittAmacce sukhenti pINenti, samaNabrAhmaNesu uddhaggikaM dakkhiNaM patiTThapenti sovaggikaM sukhavipAkaM saggasaMvattanikaM / sakkA nu kho, bhante, evameva diveva dhamme sandiTThikaM sAmaJaphalaM paJapetu"nti ? 183. "sakkA, mahArAja | tena hi, mahArAja, taovettha paTipucchissAmi / yathA 52
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.184 - 185) 2. sAmaJJaphalasuttaM te khameyya, tathA naM byAkareyyAsi / taM kiM maJJasi, mahArAja, idha te assa puriso dAso kammakAro pubbuTThAyI pacchAnipAtI kiGkArapaTissAvI manApacArI piyavAdI mukhullokako / tassa evamassa- " acchariyaM, vata bho, abbhutaM vata bho, puJJAnaM gati puJJAnaM vipAko / ayahi rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto manusso; ahampi manusso / ayahi rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto paJcahi kAmaguNehi samappito samaGgIbhUto paricAreti, devo maJJe / ahaM panamhissa dAso kammakAro pubbuTThAyI pacchAnipAtI kiGkArapaTissAvI manApacArI piyavAdI mukhullokako / so vatassAhaM puJJAni kareyyaM / yaMnUnAhaM kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajeyyanti / so aparena samayena kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajeyya / so evaM pabbajito samAno kAyena saMyuto vihareyya, vAcAya saMvuto vihareyya manasA saMvuto vihareyya, ghAsacchAdanaparamatAya santuTTo, abhirato paviveke / taM ce te purisA evamAroceyyuM - " yagghe deva jAneyyAsi, yo te so puriso dAso kammakAro pubbuTThAyI pacchAnipAtI kiGkArapaTissAvI manApacArI piyavAdI mukhullokako, so, deva, kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pbbjito| so evaM pabbajito samAno kAyena saMvuto viharati, vAcAya saMvuto viharati, manasA saMvuto viharati, ghAsacchAdanaparamatAya santuTTho, abhirato paviveke"ti / api nu tvaM evaM vadeyyAsi - " etu me, bho, so puriso, punadeva hotu dAso kammakAro pubbuTThAyI pacchAnipAtI kiGkArapaTissAvI manApacArI piyavAdI mukhullokako"ti ? - 1 184. "no hetaM, bhante / atha kho naM mayameva abhivAdeyyAmapi paccuTTheyyAmapi, Asanenapi nimanteyyAma, abhinimanteyyAmapi naM cIvarapiNDapAtasenAsanagilAnappaccayabhesajjaparikkhArehi, dhammikampissa rakkhAvaraNaguttiM saMvidaheyyAmA 'ti / 185. "taM kiM maJJasi, mahArAja, yadi evaM sante hoti vA sandiTThikaM sAmaJJaphalaM no vA "ti ? " addhA kho, bhante, evaM sante hoti sandiTThikaM sAmaJJaphala "nti / "idaM kho te, mahArAja, mayA paThamaM diTTheva dhamme sandiTThikaM sAmaJJaphalaM paJJatta "nti / 53 53
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 dIghanikAyo-1 (1.2.186-188) dutiyasandiTThikasAmaJaphalaM 186. "sakkA pana, bhante, ajhampi evameva dideva dhamme sandiTTikaM sAmaJaphalaM paJjapetu"nti ? "sakkA, mahArAja / tena hi, mahArAja, ta vettha paTipucchissAmi / yathA te khameyya, tathA naM byAkareyyAsi / taM kiM maJjasi, mahArAja, idha te assa puriso kassako gahapatiko karakArako rAsivaDDako / tassa evamassa - "acchariyaM vata bho, abbhutaM vata bho, puJAnaM gati, puJAnaM vipAko | ayahi rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto manusso, ahampi manusso / ayahi rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto paJcahi kAmaguNehi samappito samaGgIbhUto paricAreti, devo mje| ahaM panamhissa kassako gahapatiko karakArako rAsivaDDako / so vatassAhaM puJAni kareyyaM / yaMnUnAhaM kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajeyya"nti / __"so aparena samayena appaM vA bhogakkhandhaM pahAya mahantaM vA bhogakkhandhaM pahAya, appaM vA AtiparivarlDa pahAya mahantaM vA AtiparivaDhaM pahAya kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajeyya / so evaM pabbajito samAno kAyena saMvuto vihareyya, vAcAya saMvuto vihareyya, manasA saMvuto vihareyya, ghAsacchAdanaparamatAya santuTTho, abhirato paviveke / taM ce te purisA evamAroceyyu"yagghe, deva jAneyyAsi, yo te so puriso kassako gahapatiko karakArako rAsivaDDako; so deva kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajito / so evaM pabbajito samAno kAyena saMvuto viharati, vAcAya saMvuto viharati, manasA saMvuto viharati, ghAsacchAdanaparamatAya santuTTho, abhirato paviveke''ti | api nu tvaM evaM vadeyyAsi - "etu me, bho, so puriso, punadeva hotu kassako gahapatiko karakArako rAsivaDDako"ti ? 187. "no hetaM, bhante / atha kho naM mayameva abhivAdeyyAmapi, paccuDheyyAmapi, Asanenapi nimanteyyAma, abhinimanteyyAmapi naM cIvarapiNDapAtasenAsanagilAnappaccayabhesajjaparikkhArehi, dhammikampissa rakkhAvaraNaguttiM saMvidaheyyAmA"ti / 188. "taM kiM maJjasi, mahArAja? yadi evaM sante hoti vA sandiTTikaM sAmaJaphalaM no vAti ? "addhA kho, bhante. evaM sante hoti sandiTTikaM 54
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.189-193) 2. sAmaJJaphalasuttaM sAmaJJaphala "nti / " idaM kho te, mahArAja, sAmaJJaphalaM paJJatta "nti / paNItatarasAmaJJaphalaM 189. "sakkA pana, bhante, aJJampi diTTheva dhamme sandiTThikaM sAmaJJaphalaM paJJapetuM imehi sandiTThikehi sAmaJJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJcA" ti ? "sakkA, mahArAja / tena hi mahArAja, suNohi, sAdhukaM manasi karohi, bhAsissAmI 'ti / "evaM, bhante 'ti kho rAjA mAgadhI ajAtasattu vedehiputto bhagavato paccassosi | 55 mayA dutiyaM diTTheva dhamme sandiTThikaM 190. bhagavA etadavoca - "idha, mahArAja, tathAgato loke uppajjati arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA / so imaM lokaM sadevakaM samArakaM sabrahmakaM sassamaNabrAhmaNiM pajaM sadevamanussaM sayaM abhijJA sacchikatvA pavedeti / so dhammaM deseti AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM, kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAseti / 191. "taM dhammaM suNAti gahapati vA gahapatiputto vA aJJatarasmiM vA kule paccAjAto / so taM dhammaM sutvA tathAgate saddhaM paTilabhati / so tena saddhApaTilAbhena samannAgato iti paTisaJcikkhati - 'sambAdho gharAvAsI rajopatho, abbhokAso pabbajjA / nayidaM sukaraM agAraM ajjhAvasatA ekantaparipuNNaM ekantaparisuddhaM saGkhalikhitaM brahmacariyaM carituM / yaMnUnAhaM kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajeyyanti / 192. " so aparena samayena appaM vA bhogakkhandhaM pahAya mahantaM vA bhogakkhandhaM pahAya appaM vA jatiparivaTTaM pahAya mahantaM vA jAtiparivaTTaM pahAya kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajati / 193. "so evaM pabbajito samAno pAtimokkhasaMvarasaMvuto viharati AcAragocarasampanno, aNumattesu vajjesu bhayadassAvI, samAdAya sikkhati sikkhApadesu, 55
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.2.194-194) kAyakammavacIkammena samannAgato kusalena, parisuddhAjIvo sIlasampanno, indriyesu guttadvAro satisampajaona samannAgato, santuTTho / cULasIlaM 194. "kathaJca, mahArAja, bhikkhu sIlasampanno hoti ? idha, mahArAja, bhikkhu pANAtipAtaM pahAya pANAtipAtA paTivirato hoti / nihitadaNDo nihitasattho lajjI dayApanno sabbapANabhUtahitAnukampI viharati / idampissa hoti sIlasmiM / "adinnAdAnaM pahAya adinnAdAnA paTivirato hoti dinnAdAyI dinnapATikaGkhI, athenena sucibhUtena attanA viharati / idampissa hoti sIlasmiM / "abrahmacariyaM pahAya brahmacArI hoti ArAcArI virato methunA gAmadhammA / idampissa hoti sIlasmiM / "musAvAdaM pahAya musAvAdA paTivirato hoti saccavAdI saccasandho theto paccayiko avisaMvAdako lokassa | idampissa hoti sIlasmiM / "pisuNaM vAcaM pahAya pisuNAya vAcAya paTivirato hoti; ito sutvA na amutra akkhAtA imesaM bhedAya; amutra vA sutvA na imesaM akkhAtA, amUsaM bhedAya / iti bhinnAna vA sandhAtA, sahitAnaM vA anuppadAtA, samaggArAmo samaggarato samagganandI samaggakaraNiM vAcaM bhAsitA hoti / idampissa hoti sIlasmiM / "pharusaM vAcaM pahAya pharusAya vAcAya paTivirato hoti; yA sA vAcA nelA kaNNasukhA pemanIyA hadayaGgamA porI bahujanakantA bahujanamanApA tathArUpiM vAcaM bhAsitA hoti / idampissa hoti sIlasmiM / "samphappalApaM pahAya samphappalApA paTivirato hoti kAlavAdI bhUtavAdI atthavAdI dhammavAdI vinayavAdI, nidhAnavatiM vAcaM bhAsitA hoti kAlena sApadesaM pariyantavatiM atthasaMhitaM / idampissa hoti sIlasmiM / 56
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.195-197) 2. sAmaJaphalasuttaM 57 "bIjagAmabhUtagAmasamArambhA paTivirato hoti...pe0... ekabhattiko hoti rattUparato virato vikAlabhojanA | naccagItavAditavisUkadassanA paTivirato hoti / mAlAgandhavilepanadhAraNamaNDanavibhUsanaTThAnA paTivirato hoti / uccAsayanamahAsayanA paTivirato hoti / jAtarUparajatapaTiggahaNA paTivirato hoti / AmakadhapaTiggahaNA paTivirato hoti / AmakamaMsapaTiggahaNA paTivirato hoti / itthikumArikapaTiggahaNA paTivirato hoti / dAsidAsapaTiggahaNA paTivirato hoti| ajeLakapaTiggahaNA paTivirato hoti / kukkuTasUkarapaTiggahaNA paTivirato hoti | hathigavassavaLavapaTiggahaNA paTivirato hoti / khettavatthupaTiggahaNA paTivirato hoti / dUteyyapahiNagamanAnuyogA paTivirato hoti / kayavikkayA paTivirato hoti / tulAkUTakaMsakUTamAnakUTA paTivirato hoti / ukkoTanavaJcananikatisAciyogA paTivirato hoti / chedanavadhabandhanaviparAmosaAlopasahasAkArA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / cULasIlaM nihitaM / majjhimasIlaM 195. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM bIjagAmabhUtagAmasamArambhaM anuyuttA viharanti / seyyathidaM - mUlabIjaM khandhabIjaM phaLubIjaM aggabIjaM bIjabIjameva paJcamaM, iti evarUpA bIjagAmabhUtagAmasamArambhA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / 196. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM sannidhikAraparibhogaM anuyuttA viharanti / seyyathidaM - annasannidhiM pAnasannidhiM vatthasannidhiM yAnasannidhiM sayanasannidhiM gandhasannidhiM AmisasannidhiM, iti vA iti, evarUpA sannidhikAraparibhogA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / / 197. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM visUkadassanaM anuyuttA viharanti / seyyathidaM - naccaM gItaM vAditaM pekkhaM 57
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.2.198-201) akkhAnaM pANissaraM vetALaM kumbhathUNaM sobhanakaM caNDAlaM vaMsaM dhovanaM hatthiyuddhaM assayuddhaM mahiMsayuddhaM usabhayuddhaM ajayuddhaM meNDayuddhaM kukkuTayuddhaM vaTTakayuddhaM daNDayuddhaM muTThiyuddhaM nibbuddhaM uyyodhikaM balaggaM senAbyUhaM anIkadassanaM iti vA iti, evarUpA visUkadassanA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / 198. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM jUtappamAdaTThAnAnuyogaM anuyuttA viharanti / seyyathidaM - aThThapadaM dasapadaM AkAsaM parihArapathaM santikaM khalikaM ghaTikaM salAkahatthaM akkhaM paGgacIraM vaGkakaM mokkhacikaM ciGgulikaM pattALhakaM rathakaM dhanukaM akkharikaM manesikaM yathAvajjaM iti vA iti, evarUpA jUtappamAdaTThAnAnuyogA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / 199. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM uccAsayanamahAsayanaM anuyuttA viharanti / seyyathidaM - AsandiM pallaGkaM gonakaM cittakaM paTikaM paTalikaM tUlikaM vikatikaM uddalomiM ekantalomiM kaTTissaM koseyyaM kuttakaM hatthattharaM assattharaM rathattharaM ajinappaveNiM kadalimigapavarapaccattharaNaM sauttaracchadaM ubhatolohitakUpadhAnaM iti vA iti, evarUpA uccAsayanamahAsayanA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / 200. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM maNDanavibhUsanaTThAnAnuyogaM anuyuttA viharanti / seyyathidaM - ucchAdanaM parimaddanaM nhApanaM sambAhanaM AdAsaM aJjanaM mAlAgandhavilepanaM mukhacuNNaM mukhalepanaM hatthabandhaMsikhAbandhaM daNDaM nALikaM asiM chattaM citrupAhanaM uNhIsaM maNiM vAlabIjaniM odAtAni vatthAni dIghadasAni iti vA iti, evarUpA maNDanavibhUsanaTThAnAnuyogA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / ___ 201. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpaM tiracchAnakathaM anuyuttA viharanti / seyyathidaM - rAjakathaM corakathaM mahAmattakathaM senAkathaM bhayakathaM yuddhakathaM annakathaM pAnakathaM vatthakathaM sayanakathaM mAlAkathaM gandhakathaM AtikathaM yAnakathaM gAmakathaM nigamakathaM nagarakathaM janapadakathaM itthikathaM sUrakathaM visikhAkathaM kumbhaTThAnakathaM 58
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. sAmaJJaphalasuttaM pubbapetakathaM nAnattakathaM lokakkhAyikaM samuddakkhAyikaM itibhavAbhavakathaM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnakathAya paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / (1.2.202-205) 202. " yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjatvA te evarUpaM viggAhikakathaM anuyuttA viharanti / seyyathidaM na tvaM imaM dhammavinayaM AjAnAsi, ahaM imaM dhammavinayaM AjAnAmi, kiM tvaM imaM dhammavinayaM AjAnissasi, micchA paTipanno tvamasi, ahamasmi sammA paTipanno, sahitaM me, asahitaM te pure vacanIyaM pacchA avaca, pacchA vacanIyaM pure avaca, adhiciNNaM te viparAvattaM, Aropito te vAdo, niggahito tvamasi, cara vAdappamokkhAya, nibbeThehi vA sace pahosIti iti vA iti, evarUpAya viggAhikakathAya paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / 203. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjatvA te evarUpaM dUteyyapahiNagamanAnuyogaM anuyuttA viharanti / seyyathidaM - raJJa, rAjamahAmattAnaM, khattiyAnaM, brAhmaNAnaM, gahapatikAnaM, kumArAnaM - "idha gaccha, amutrAgaccha, idaM hara, amutra idaM AharA "ti iti vA iti, evarUpA dUteyyapahiNagamanAnuyogA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / 59 204. " yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjatvA te kuhakA ca honti lapakA ca nemittikA ca nippesikA ca lAbhena lAbhaM nijigIMsitAro ca / iti evarUpA kuhanalapanA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM" / majjhimasIlaM niTThitaM / mahAsIlaM 205. " yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjatvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti / seyyathidaM - aGgaM nimittaM uppAtaM supinaM lakkhaNaM mUsikacchinnaM aggihomaM dabbihomaM thusahomaM kaNahomaM taNDulahomaM 59
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.2.206-208) sappihomaM telahomaM mukhahomaM lohitahomaM aGgavijjA vatthuvijjA khattavijjA sivavijjA bhUtavijjA bhUrivijjA ahivijjA visavijjA vicchikavijjA mUsikavijjA sakuNavijjA vAyasavijjA pakkajjhAnaM saraparittANaM migacakkaM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / ___ 206. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti / seyyathidaM - maNilakkhaNaM vatthalakkhaNaM daNDalakkhaNaM satthalakkhaNaM asilakkhaNaM usulakkhaNaM dhanulakkhaNaM AvudhalakkhaNaM ithilakkhaNaM purisalakkhaNaM kumAralakkhaNaM kumArilakkhaNaM dAsalakkhaNaM dAsilakkhaNaM hatthilakkhaNaM assalakkhaNaM mahiMsalakkhaNaM usabhalakkhaNaM golakkhaNaM ajalakkhaNaM meNDalakkhaNaM kukkuTalakkhaNaM vaTTakalakkhaNaM godhAlakkhaNaM kaNNikalakkhaNaM kacchapalakkhaNaM migalakkhaNaM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti | idampissa hoti sIlasmiM / 207. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti / seyyathidaM - rajhaM niyyAnaM bhavissati, rajaM aniyyAnaM bhavissati, abbhantarAnaM raJja upayAnaM bhavissati, bAhirAnaM rakhaM apayAnaM bhavissati, bAhirAnaM rajje upayAnaM bhavissati, abbhantarAnaM rajhaM apayAnaM bhavissati, abbhantarAnaM rakhaM jayo bhavissati, bAhirAnaM rakaM parAjayo bhavissati, bAhirAnaM rakhaM jayo bhavissati, abbhantarAnaM raoM parAjayo bhavissati, iti imassa jayo bhavissati, imassa parAjayo bhavissati iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / 208. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti / seyyathidaM - candaggAho bhavissati, sUriyaggAho bhavissati, nakkhattaggAho bhavissati, candimasUriyAnaM pathagamanaM bhavissati, candimasUriyAnaM uppathagamanaM bhavissati, nakkhattAnaM pathagamanaM bhavissati, nakkhattAnaM uppathagamanaM bhavissati, ukkApAto bhavissati, disADAho bhavissati, bhUmicAlo bhavissati, devadudrabhi bhavissati, candimasUriyanakkhattAnaM uggamanaM ogamanaM saMkilesaM vodAnaM bhavissati, evaMvipAko candaggAho bhavissati, evaMvipAko sUriyaggAho bhavissati, 60
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.209-211) 2. sAmaJaphalasuttaM 61 evaMvipAko nakkhattaggAho bhavissati, evaMvipAkaM candimasUriyAnaM pathagamanaM bhavissati, evaMvipAkaM candimasUriyAnaM uppathagamanaM bhavissati, evaMvipAkaM nakkhattAnaM pathagamanaM bhavissati, evaMvipAkaM nakkhattAnaM uppathagamanaM bhavissati, evaMvipAko ukkApAto bhavissati, evaMvipAko disADAho bhavissati, evaMvipAko bhUmicAlo bhavissati, evaMvipAko devadudrabhi bhavissati, evaMvipAkaM candimasUriyanakkhattAnaM uggamanaM ogamanaM saMkilesaM vodAnaM bhavissati iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / / 209. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti / seyyathidaM - suvuTThikA bhavissati, dubbuTTikA bhavissati, subhikkhaM bhavissati, dubbhikkhaM bhavissati, khemaM bhavissati, bhayaM bhavissati, rogo bhavissati, ArogyaM bhavissati, muddA, gaNanA, saGkhAnaM, kAveyyaM, lokAyataM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / 210. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti / seyyathidaM - AvAhanaM vivAhanaM saMvaraNaM vivaraNaM saGkiraNaM vikiraNaM subhagakaraNaM dubbhagakaraNaM viruddhagabbhakaraNaM jivhAnibandhanaM hanusaMhananaM hatthAbhijappanaM hanujappanaM kaNNajappanaM AdAsapa'haM kumArikapa'haM devapajhaM AdiccupaTTAnaM mahatupaTTAnaM abbhujjalanaM sirivhAyanaM iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / __ 211. "yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti / seyyathidaM - santikamma paNidhikammaM bhUtakammaM bhUrikammaM vassakammaM vossakammaM vatthukammaM vatthuparikammaM AcamanaM nhApanaM juhanaM vamanaM virecanaM uddhaMvirecanaM adhovirecanaM sIsavirecanaM kaNNatelaM nettatappanaM natthukammaM aJjanaM paccaJjanaM sAlAkiyaM sallakattiyaM dArakatikicchA, mUlabhesajjAnaM anuppadAnaM, osadhInaM paTimokkho iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.2.212-214) ___ 212. "sa kho so, mahArAja, bhikkhu evaM sIlasampanno na kutoci bhayaM samanupassati, yadidaM siilsNvrto| seyyathApi - mahArAja, rAjA khattiyo muddhAbhisitto nihatapaccAmitto na kutoci bhayaM samanupassati, yadidaM paccatthikato; evameva kho, mahArAja, bhikkhu evaM sIlasampanno na kutoci bhayaM samanupassati, yadidaM sIlasaMvarato | so iminA ariyena sIlakkhandhena samannAgato ajjhattaM anavajjasukhaM paTisaMvedeti / evaM kho, mahArAja, bhikkhu sIlasampanno hoti / mahAsIlaM nihitaM / indriyasaMvaro 213. "kathaJca, mahArAja, bhikkhu indriyesu guttadvAro hoti ? idha, mahArAja, bhikkhu cakkhunA rUpaM disvA na nimittaggAhI hoti nAnubyaJjanaggAhI / yatvAdhikaraNamenaM cakkhundriyaM asaMvutaM viharantaM abhijjhA domanassA pApakA akusalA dhammA anvAssaveyyu, tassa saMvarAya paTipajjati, rakkhati cakkhundriyaM, cakkhundriye saMvaraM Apajjati / sotena saI sutvA...pe0... ghAnena gandhaM ghAyitvA...pe0... jivhAya rasaM sAyitvA...pe0... kAyena phoTubbaM phusitvA...pe0... manasA dhammaM vijJAya na nimittaggAhI hoti nAnubyaJjanaggAhI / yatvAdhikaraNamenaM manindriyaM asaMvutaM viharantaM abhijjhA domanassA pApakA akusalA dhammA anvAssaveyyuM, tassa saMvarAya paTipajjati, rakkhati manindriyaM, manindriye saMvaraM Apajjati / so iminA ariyena indriyasaMvarena samannAgato ajjhattaM abyAsekasukhaM paTisaMvedeti / evaM kho, mahArAja, bhikkhu indriyesu guttadvAro hoti / satisampajaGgaM 214. "kathaJca, mahArAja, bhikkhu satisampaja na samannAgato hoti ? idha, mahArAja, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.215-218) 2. sAmaJaphalasuttaM sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti| evaM kho, mahArAja, bhikkhu satisampaja na samannAgato hoti| santoso 215. "kathaJca, mahArAja, bhikkhu santuTTho hoti ? idha, mahArAja, bhikkhu santuTTho hoti kAyaparihArikena cIvarena, kucchiparihArikena piNDapAtena / so yena yeneva pakkamati, samAdAyeva pakkamati / seyyathApi, mahArAja, pakkhI sakuNo yena yeneva Deti, sapattabhArova Deti / evameva kho, mahArAja, bhikkhu santuTTho hoti kAyaparihArikena cIvarena kucchiparihArikena piNDapAtena / so yena yeneva pakkamati, samAdAyeva pakkamati / evaM kho, mahArAja, bhikkhu santuTTho hoti / nIvaraNappahAnaM 216. "so iminA ca ariyena sIlakkhandhena samannAgato, iminA ca ariyena indriyasaMvarena samannAgato, iminA ca ariyena satisampajaJjana samannAgato, imAya ca ariyAya santuTThiyA samannAgato, vivittaM senAsanaM bhajati arazaM rukkhamUlaM pabbataM kandaraM giriguhaM susAnaM vanapatthaM abbhokAsaM palAlapujaM / so pacchAbhattaM piNDapAtappaTikkanto nisIdati pallavaM AbhujitvA uju kAyaM paNidhAya parimukhaM satiM upaTThapetvA / 217. "so abhijjhaM loke pahAya vigatAbhijjhena cetasA viharati, abhijjhAya cittaM parisodheti / byApAdapadosaM pahAya abyApannacitto viharati sabbapANabhUtahitAnukampI, byApAdapadosA cittaM parisodheti / thinamiddhaM pahAya vigatathinamiddho viharati AlokasaJjI, sato sampajAno, thinamiddhA cittaM prisodheti| uddhaccakukkuccaM pahAya anuddhato viharati, ajjhattaM vUpasantacitto, uddhaccakukkuccA cittaM parisodheti / vicikicchaM pahAya tiNNavicikiccho viharati, akathaMkathI kusalesu dhammesu, vicikicchAya cittaM parisodheti / 218. "seyyathApi, mahArAja, puriso iNaM AdAya kammante payojeyya / tassa te kammantA samijjheyyuM / so yAni ca porANAni iNamUlAni, tAni ca byantiM kareyya, siyA cassa uttaraM avasiTuM dArabharaNAya / tassa evamassa- "ahaM kho pubbe iNaM AdAya 63
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 dIghanikAyo-1 (1.2.219-222) kammante pyojesiN| tassa me te kammantA samijjhiMsu / sohaM yAni ca porANAni iNamUlAni, tAni ca byantiM akAsiM, atthi ca me uttaraM avasiTuM dArabharaNAyA''ti / so tatonidAnaM labhetha pAmojja, adhigaccheyya somanassaM / 219. "seyyathApi, mahArAja, puriso AbAdhiko assa dukkhito bALahagilAno; bhattaJcassa nacchAdeyya, na cassa kAye balamattA | so aparena samayena tamhA AbAdhA mucceyya; bhattaM cassa chAdeyya, siyA cassa kAye blmttaa| tassa evamassa - "ahaM kho pubbe AbAdhiko ahosiM dukkhito bALahagilAno; bhattaJca me nacchAdesi, na ca me Asi kAye balamattA / somhi etarahi tamhA AbAdhA mutto; bhattaJca me chAdeti, asthi ca me kAye balamattA''ti / so tatonidAnaM labhetha pAmojja, adhigaccheyya somanassaM / 220. "seyyathApi, mahArAja, puriso bandhanAgAre baddho assa / so aparena samayena tamhA bandhanAgArA mucceyya sotthinA abbhayena, na cassa kiJci bhogAnaM vyo| tassa evamassa - "ahaM kho pubbe bandhanAgAre baddho ahosiM, somhi etarahi tamhA bandhanAgArA mutto sotthinA abbhayena / natthi ca me kiJci bhogAnaM vayo"ti / so tatonidAnaM labhetha pAmojjaM, adhigaccheyya somanassaM / 221. "seyyathApi, mahArAja, puriso dAso assa anattAdhIno parAdhIno na yenakAmaMgamo / so aparena samayena tamhA dAsabyA mucceyya attAdhIno aparAdhIno bhujisso yenakAmaMgamo / tassa evamassa - "ahaM kho pubbe dAso ahosiM anattAdhIno parAdhIno na yenkaamNgmo| somhi etarahi tamhA dAsabyA mutto attAdhIno aparAdhIno bhujisso yenakAmaMgamoti / so tatonidAnaM labhetha pAmojjaM, adhigaccheyya somanassaM / 222. "seyyathApi, mahArAja, puriso sadhano sabhogo kantAraddhAnamaggaM paTipajjeyya dubhikkhaM sappaTibhayaM / so aparena samayena taM kantAraM nitthareyya sotthinA, gAmantaM anupApuNeyya khemaM appaTibhayaM / tassa evamassa- "ahaM kho pubbe sadhano sabhogo kantAraddhAnamaggaM paTipajjiM dubbhikkhaM sappaTibhayaM / somhi etarahi taM kantAraM nitthiNNo sotthinA, gAmantaM anuppatto khemaM appttibhynti| so tatonidAnaM labhetha pAmojjaM, adhigaccheyya somanassaM /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.223-228) 2. sAmaJJaphalasuttaM 223. "evameva kho, mahArAja, bhikkhu yathA iNaM yathA rogaM yathA bandhanAgAraM yathA dAsabyaM yathA kantAraddhAnamaggaM evaM ime paJca nIvaraNe appahIne attani samanupassati / 224. " seyyathApi, mahArAja, yathA ANaNyaM yathA ArogyaM yathA bandhanAmokkhaM yathA bhujissaM yathA khemantabhUmiM evameva kho, mahArAja, bhikkhu ime paJca nIvaraNe pahIne attani samanupassati / 225. " tassime paJca nIvaraNe pahIne attani samanupassato pAmojjaM jAyati, pamuditassa pIti jAyati, pItimanassa kAyo passambhati, passaddhakAyo sukhaM vedeti, sukhino cittaM samAdhiyati / 65 paThamajjhAnaM 226. "so vivicceva kAmehi, vivicca akusalehi dhammehi savitakkaM savicAraM vivekajaM pItisukhaM paThamaM jJAnaM upasampajja viharati / so imameva kAyaM vivekajena pItisukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa vivekajena pItisukhena apphuTaM hoti / 227. " seyyathApi, mahArAja, dakkho nhApako vA nhApakantevAsI vA kaMsathAle nhAnIyacuNNAni AkiritvA udakena paripphosakaM paripphosakaM sanneyya, sAyaM nhAnIyapiNDi snehAnugatA snehaparetA santarabAhirA phuTA snehena na ca paggharaNI; evameva kho, mahArAja, bhikkhu imameva kArya vivekajena pItisukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAsa kiJci sabbAvato kAyassa vivekajena pItisukhena apphuTaM hoti / idampi kho mahArAja, sandiTThikaM sAmaJJaphalaM purimehi sandiTTikehi sAmaJJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / dutiyajjhAnaM 228. "puna caparaM mahArAja, bhikkhu vitakkavicArAnaM vUpasamA ajjhattaM sampasAdanaM cetaso ekodibhAvaM avitakkaM avicAraM samAdhijaM pItisukhaM dutiyaM jhAnaM 65
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo- 1 upasampajja viharati / so imameva kAyaM samAdhijena pItisukhena abhisandeti parisandeti paripUreti pariSpharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyarasa samAdhijena pItisukhena apphuTaM hoti / 66 229. " seyyathApi, mahArAja, udakarahado gambhIro ubbhidodako tassa nevassa puratthimAya disAya udakassa AyamukhaM, na dakkhiNAya disAya udakassa AyamukhaM, na pacchimAya disAya udakassa AyamukhaM na uttarAya disAya udakassa AyamukhaM, devo ca na kAlenakAlaM sammAdhAraM anuppaveccheyya / atha kho tamhAva udakarahadA sItA vAridhArA ubbhijjitvA tameva udakarahadaM sItena vArinA abhisandeyya parisandeyya paripUreyya paripphareyya, nAssa kiJci sabbAvato udakarahadassa sItena vArinA apphuTaM assa / evameva kho, mahArAja, bhikkhu imameva kAyaM samAdhijena pItisukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa samAdhijena pItisukhena apphuTaM hoti / idampa kho, mahArAja, sandiTThikaM sAmaJJaphalaM purimehi sandiTThikehi sAmaJJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / tatiyajjhAnaM 230. "puna caparaM, mahArAja, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti - " upekkhako satimA sukhavihArI" ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / so imameva kArya nippItikena sukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa nippItikena sukhena apphuTaM hoti / ( 1.2.229-231) 231. "seyyathApi, mahArAja, uppaliniyaM vA paduminiyaM vA puNDarIkiniyaM vA appekaccAni uppalAni vA padumAni vA puNDarIkAni vA udake jAtAni udake saMvaDDAni udakAnuggatAni antonimuggaposIni tAni yAva caggA yAva ca mUlA sItena vArinA abhisannAni parisannAni paripUrAni paripphuTAni, nAssa kiJci sabbAvataM uppalAnaM vA padumAnaM vA puNDarIkAnaM vA sItena vArinA apphuTaM assa; evameva kho, mahArAja, bhikkhu imameva kAyaM nippItikena sukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa nippItikena sukhena apphuTaM hoti / idampi kho, mahArAja, 66
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. sAmaJJaphalasuttaM sandiTThikaM sAmaJJaphalaM purimehi sandiTThikehi sAmaJJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / (1.2.232-235) catutthajjhAnaM 232. "puna caparaM, mahArAja, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA, pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati, so imameva kAyaM parisuddhena cetasA pariyodAtena pharitvA nisinno hoti, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa parisuddhena cetasA pariyodAtena apphuTaM hoti / assa, 233. "seyyathApi, mahArAja, puriso odAtena vatthena sasIsaM pArupitvA nisinno nAssa kiJci sabbAvato kAyassa odAtena vatthena apphuTaM assa; evameva kho, mahArAja, bhikkhu imameva kAyaM parisuddhena cetasA pariyodAtena pharitvA nisinno hoti, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa parisuddhena cetasA pariyodAtena apphuTaM hoti / idampi mahArAja, sandiTThikaM sAmaJJaphalaM purimehi sandiTTikehi sAmaJJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / kho, 67 vipassanAJANaM 234. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte ANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so evaM pajAnAti - "ayaM kho me kAyo rUpI cAtumahAbhUtiko mAtApettikasambhavo odanakummAsUpacayo anicchucchAdana - parimaddana - bhedana - vidvaMsana-dhammo idaJca pana me viJJANaM ettha sitaM ettha paTibaddha "nti / 235. "seyyathApi, mahArAja, maNi veLuriyo subho jAtimA aTThaso suparikammako accho vippasanno anAvilo sabbAkArasampanno / tatrAssa suttaM AvutaM nIlaM vA pItaM vA lohitaM vA odAtaM vA paNDusuttaM vA / tamenaM cakkhumA puriso hatthe karitvA paccavekkheyya - "ayaM kho maNi veLuriyo subho jAtimA ahaMso suparikammako accho vippasanno anAvilo sabbAkArasampanno; tatridaM suttaM AvutaM nIlaM vA pItaM vA lohitaM vA 67
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.2.236-237) odAtaM vA paNDusuttaM vA''ti / evameva kho, mahArAja, bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte ANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so evaM pajAnAti- "ayaM kho me kAyo rUpI cAtumahAbhUtiko mAtApettikasambhavo odanakummAsUpacayo aniccucchAdanaparimaddanabhedanaviddhaMsanadhammo; idaJca pana me vijJANaM ettha sitaM ettha paTibaddha"nti / idampi kho, mahArAja, sandiTTikaM sAmaJaphalaM purimehi sandiTThikehi sAmaJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / manomayiddhiJANaM 236. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte manomayaM kAyaM abhinimmAnAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so imamhA kAyA ajhaM kAyaM abhinimminAti rUpiM manomayaM sabbaGgapaccaGgiM ahInindriyaM / 237. "seyyathApi, mahArAja, puriso muJjamhA IsikaM pavAheyya / tassa evamassa - "ayaM muJjo, ayaM IsikA, aJo mujo, aJA IsikA, muJjamhA tveva IsikA pavALahA''ti / seyyathA vA pana, mahArAja, puriso asiM kosiyA pavAheyya / tassa evamassa - "ayaM asi, ayaM kosi, aJjo asi, aJA kosi, kosiyA tveva asi pavALho"ti / seyyathA vA pana, mahArAja, puriso ahiM karaNDA uddhareyya / tassa evamassa - "ayaM ahi, ayaM karaNDo / aJjo ahi, aJjo karaNDo, karaNDA tveva ahi ubbhato"ti / evameva kho, mahArAja, bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte manomayaM kAyaM abhinimmAnAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so imamhA kAyA acaM kAyaM abhinimminAti rUpiM manomayaM sabbaGgapaccaGgiM ahInindriyaM / idampi kho, mahArAja, sandiTTikaM sAmaJaphalaM purimehi sandiTThikehi sAmaJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / 68
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. sAmaJJaphalasuttaM dvividhaJANaM 238. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite Ane patte idvividhAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so anekavihitaM iddhividhaM paccanubhoti - ekopi hutvA bahudhA hoti, bahudhApi hutvA ko hoti; AvibhAvaM tirobhAvaM tirokuTTaM tiropAkAraM tiropabbataM asajjamAno gacchati seyyathApi AkAse / pathaviyApi ummujjanimujjaM karoti seyyathApi udake / udakepi abhijjamAne gacchati seyyathApi pathaviyA / AkAsepi pallaGkena kamati seyyathApi pakkhI skunno| imepi candimasUriye evaMmahiddhike evaMmahAnubhAve pANinA parAmasati parimajjati / yAva brahmalokApi kAyena vasaM vatteti / (1.2.238-239) 239. "seyyathApi, mahArAja, dakkho kumbhakAro vA kumbhakArantevAsI vA suparikammakatAya mattikAya yaM yadeva bhAjanavikati AkaGkSayya, taM tadeva kareyya abhinipphAdeyya / seyyathA vA pana, mahArAja, dakkho dantakAro vA dantakArantevAsI vA suparikammakatasmiM dantasmiM yaM yadeva dantavikati AkaGkSayya, taM tadeva kareyya abhinipphAdeyya / seyyathA vA pana, mahArAja, dakkho suvaNNakAro vA suvaNNakArantevAsI vA suparikammakatasmiM suvaNNasmiM yaM yadeva suvaNNavikati AkaGkSayya, taM tadeva kareyya abhinipphaadeyy| evameva kho, mahArAja, bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte iddhividhAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so anekavihitaM idvividhaM paccanubhoti - ekopi hutvA bahudhA hoti, bahudhApi hutvA eko hoti; AvibhAvaM tirobhAvaM tirokuTTaM tiropAkAraM tiropabbataM asajjamAno gacchati seyyathApi AkAse / pathaviyApi ummujjanimujjaM karoti seyyathApi udake / udakepi abhijjamAne gacchati seyyathApi pathaviyA / AkAsepi pallaGkena kamati seyyathApi pakkhI sakuNo / imepi candimasUriye evaMmahiddhike evaMmahAnubhAve pANinA parAmasati parimajjati / yAva brahmalokApi kAyena vasaM vatteti / idampi kho, mahArAja, sandiTThikaM sAmaJJaphalaM purimehi sandiTTikehi sAmaJJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / 69 69
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 dIghanikAyo-1 (1.2.240-242) dibbasotaJANaM 240. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte dibbAya sotadhAtuyA cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so dibbAya sotadhAtuyA visuddhAya atikkantamAnusikAya ubho sadde suNAti dibbe ca mAnuse ca ye dUre santike ca / 241. "seyyathApi, mahArAja, puriso addhAnamaggappaTipanno / so suNeyya bherisaddampi mudiGgasaddampi saGkhapaNavadindimasaddampi / tassa evamassa - "bherisaddo" itipi, "mudiGgasaddo" itipi, "saGkhapaNavadindimasaddo" itipi / evameva kho, mahArAja, bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte dibbAya sotadhAtuyA cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so dibbAya sotadhAtuyA visuddhAya atikkantamAnusikAya ubho sadde suNAti dibbe ca mAnuse ca ye dUre santike ca / idampi kho, mahArAja, sandiTThikaM sAmaJaphalaM purimehi sandiTThikehi sAmaJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / cetopariyajANaM 242. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte cetopariyANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / / pajAnAti- sarAgaM vA cittaM "sarAgaM citta"nti pajAnAti. vItarAgaM vA cittaM "vItarAgaM citta"nti pajAnAti. sadosaM vA cittaM "sadosaM citta"nti pajAnAti, vItadosaM vA cittaM "vItadosaM citta''nti pajAnAti, samohaM vA cittaM "samohaM citta"nti pajAnAti, vItamohaM vA cittaM "vItamohaM citta"nti pajAnAti, savittaM vA cittaM "saGghittaM citta'nti pajAnAti, vikkhittaM vA cittaM "vikkhittaM citta"nti pajAnAti, mahaggataM vA cittaM "mahaggataM citta"nti pajAnAti, amahaggataM vA cittaM "amahaggataM citta"nti pajAnAti, sauttaraM vA cittaM "sauttaraM citta"nti pajAnAti, anuttaraM vA cittaM "anuttaraM citta"nti pajAnAti, samAhitaM vA cittaM "samAhitaM citta''nti pajAnAti, asamAhitaM vA cittaM "asamAhitaM citta"nti 70
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.243-244) 2. sAmaJaphalasuttaM pajAnAti, vimuttaM vA cittaM "vimuttaM citta'nti pajAnAti, avimuttaM vA cittaM "avimuttaM citta''nti pajAnAti / 243. "seyyathApi, mahArAja, itthI vA puriso vA daharo yuvA maNDanajAtiko AdAse vA parisuddhe pariyodAte acche vA udakapatte sakaM mukhanimittaM paccavekkhamAno sakaNikaM vA "sakaNika"nti jAneyya, akaNikaM vA "akaNika''nti jAneyya; evameva kho, mahArAja, bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte cetopariyaJANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so parasattAnaM parapuggalAnaM cetasA ceto paricca pajAnAti - sarAgaM vA cittaM "sarAgaM citta"nti pajAnAti, vItarAgaM vA cittaM "vItarAgaM citta"nti pajAnAti, sadosaM vA cittaM "sadosaM citta''nti pajAnAti, vItadosaM vA cittaM "vItadosaM citta"nti pajAnAti, samohaM vA cittaM "samohaM citta'nti pajAnAti, vItamohaM vA cittaM "vItamohaM citta'nti pajAnAti, sacittaM vA cittaM "savittaM citta"nti pajAnAti, vikkhittaM vA cittaM "vikkhittaM citta"nti pajAnAti, mahaggataM vA cittaM "mahaggataM citta"nti pajAnAti, amahaggataM vA cittaM . "amahaggataM citta"nti pajAnAti, sauttaraM vA cittaM "sauttaraM citta''nti pajAnAti, anuttaraM vA cittaM "anuttaraM citta"nti pajAnAti, samAhitaM vA cittaM "samAhitaM citta"nti pajAnAti, asamAhitaM vA cittaM "asamAhitaM citta''nti pajAnAti, vimuttaM vA cittaM "vimuttaM citta"nti pajAnAti, avimuttaM vA cittaM "avimuttaM citta''nti pajAnAti / idampi kho, mahArAja, sandiTTikaM sAmaJaphalaM purimehi sandiTThikehi sAmaJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / pubbenivAsAnussatitrANaM 244. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte pubbenivAsAnussatitrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so anekavihitaM pubbenivAsaM anussarati, seyyathidaM - ekampi jAtiM dvepi jAtiyo tissopi jAtiyo catassopi jAtiyo paJcapi jAtiyo dasapi jAtiyo vIsampi jAtiyo tiMsampi jAtiyo cattAlIsampi jAtiyo paJjAsampi jAtiyo jAtisatampi jAtisahassampi jAtisatasahassampi anekepi saMvaTTakappe anekepi vivaTTakappe anekepi saMvaTTavivaTTakappe, "amutrAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro 71
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto amutra udapAdi; tatrApAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto idhUpapanno 'ti / iti sAkAraM sauddesaM anekavihitaM pubbenivAsaM anurasarati / 72 245. "seyyathApi, mahArAja, puriso sakamhA gAmA aJjaM gAmaM gaccheyya, tamhApi gAmA aJjaM gAmaM gaccheyya / so tamhA gAmA sakaMyeva gAmaM paccAgaccheyya / tassa evamassa - "ahaM kho sakamhA gAmA amuM gAmaM agacchiM, tatrApi evaM aTThAsiM, evaM nisIdiM, evaM abhAsiM, evaM tumhI ahosiM, tamhApi gAmA amuM gAmaM agacchiM, tatrApi evaM aTThAsiM, evaM nisIdiM, evaM abhAsiM, evaM tumhI ahosiM, somhi tamhA gAmA sakaMyeva gAmaM paccAgato 'ti / evameva kho, mahArAja, bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte pubbenivAsAnussatitrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so anekavihitaM pubbenivAsaM anurasarati, seyyathidaM - ekampi jAtiM dvepi jAtiyo tissopi jAtiyo catassopi jAtiyo paJcapi jAtiyo dasapi jAtiyo vIsampi jAtiyo tisampi jAtiyo cattAlIsampi jAtiyo paJJAsampi jAtiyo jAtisatampi jAtisahassampi jAtisatasahassampi anekepi saMvaTTakappe anekepi vivaTTakappe anekepi saMvaTTavivaTTakappe, "amutrAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so to to amutra udapAdiM; tatrApAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto, so tato cuto idhUpapanno 'ti, iti sAkAraM sauddesaM anekavihitaM pubbenivAsaM anussarati / idampi kho, mahArAja, sandiTThikaM sAmaJJaphalaM purimehi sandiTThikehi sAmaJJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / dibbacakkhutrANaM 246. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte sattAnaM cutUpapAtaJANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena satte parasati cavamAne upapajjamAne hIne paNIte suvaNNe dubbaNNe sugate duggate, yathAkammUpage satte jAnAti - 'ime vata bhonto sattA kAyaduccaritena samannAgatA vacIduccaritena samannAgatA manoduccaritena samannAgatA ariyAnaM upavAdakA micchAdiTThikA micchAdiTThikammasamAdAnA / te (1.2.245-246) 72
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1.2.247-248) 2. sAmaJJaphalasuttaM kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapannA / ime vA pana bhonto sattA kAyasucaritena samannAgatA vacIsucaritena samannAgatA manosucaritena samannAgatA ariyAnaM anupavAdakA sammAdiTTikA sammAdiTThikammasamAdAnA, te kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapannAti / iti dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusa satte passati cavamAne upapajjamAne hIne paNIte suvaNNe dubbaNNe sugate duggate, yathAkammUpage satte jAnAti / 1 247. "seyyathApi, mahArAja, majjhe siGghATake pAsa do / tattha cakkhumA puriso Thito paraseyya manusse gehaM pavisantepi nikkhamantepi rathikAyapi vIthiM saJcarante majjhe siGghATake nisinnepi| tassa evamassa - " ete manussA gehaM pavisanti, ete nikkhamanti ete rathikAya vIthiM saJcaranti ete majjhe siGghATake nisinnA'ti / evameva kho, mahArAja, bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte sattAnaM cutUpapAtatrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena satte passati cavamAne upapajjamAne hI paNI suvaNe dubbaNNe sugate duggate, yathAkammUpage satte pajAnAti - 'ime vata bhonto sattA kAyaduccaritena samannAgatA vacIduccaritena samannAgatA manoduccaritena samannAgatA ariyAnaM upavAdakA micchAdiTTikA micchAdiTTikammasamAdAnA, te kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapannA / ime vA pana bhonto sattA kAyasucaritena samannAgatA vacIsucaritena samannAgatA manosucaritena samannAgatA ariyAnaM anupavAdakA sammAdiTThikA sammAdiTThikammasamAdAnA / te kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapannA'ti / iti dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena sat passati cavamAne upapajjamAne hIne paNIte suvaNNe dubbaNNe sugate duggate; yathAkammUpage satte pjaanaati| "idampi kho, mahArAja, sandiTThikaM sAmaJJaphalaM purimehi sandiTThikehi sAmaJJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / AsavakkhayaJaNaM 248. " so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thate AneJjappatte AsavAnaM khayatrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so idaM dukkhanti yathAbhUtaM jAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti 73 73
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ( 1.2.249-250) yathAbhUtaM jAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / ime AsavAti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / tassa evaM jAnato evaM parasato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccati, vimuttasmiM vimuttamiti ANaM hoti, "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA" ti pajAnAti / dIghanikAyo-1 249. " seyyathApi, mahArAja, pabbatasaGkSepe udakarahado accho vippasanno anAvilo / tattha cakkhumA puriso tIre Thito passeyya sippisambukampi sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiTThantampi / tassa evamassa- "ayaM kho udakarahado accho vippasanno anAvilo | tatrime sippisambukApi sakkharakathalApi macchagumbApi carantipi tiTThantipI 'ti / evameva kho, mahArAja, bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte AsavAnaM khayatrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so idaM dukkhanti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / ime AsavAti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / tassa evaM jAnato evaM parasato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccati, vimuttasmiM vimuttamiti JaNaM hoti, " khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM nAparaM itthattAyA"ti pajAnAti / idaM kho, mahArAja, sandiTThikaM sAmaJJaphalaM purimehi sandiTThikehi sAmaJJaphalehi abhikkantataraJca paNItataraJca / imasmA ca pana, mahArAja, sandiTTikA sAmaJJaphalA aJJa sandiTThikaM sAmaJJaphalaM uttaritaraM vA paNItataraM vA natthI " ti / ajAtasattuupAsakattapaTivedanA 250. evaM vutte, rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto bhagavantaM etadavoca - "abhikkantaM, bhante, abhikkantaM, bhante / seyyathApi, bhante, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjAtaM dhAreyya 'cakkhumanto rUpAni dakkhantI' ti; evamevaM, bhante, bhagavatA anekapariyAyena dhammo 74
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.2.251-253) (1.2.251-253) 2. sAmaJjaphalasutaM 2. sAmaJaphalasuttaM pkaasito| esAha, bhante, bhagavantaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhikkhusaGghaJca / upAsakaM maM bhagavA dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gataM / accayo maM, bhante, accagamA yathAbAlaM yathAmULhaM yathAakusalaM, yohaM pitaraM dhammikaM dhammarAjAnaM issariyakAraNA jIvitA voropesiM / tassa me, bhante, bhagavA accayaM accayato paTiggaNhAtu AyatiM saMvarAyA''ti / ___ 251. "tagya tvaM, mahArAja, accayo accagamA yathAbAlaM yathAmULhaM yathAakusalaM, yaM tvaM pitaraM dhammikaM dhammarAjAnaM jIvitA voropesi / yato ca kho tvaM, mahArAja, accayaM accayato disvA yathAdhammaM paTikarosi, taM te mayaM paTiggaNhAma / vuddhihesA, mahArAja, ariyassa vinaye, yo accayaM accayato disvA yathAdhammaM paTikaroti, AyatiM saMvaraM ApajjatIti / 252. evaM vutte, rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto bhagavantaM etadavoca - "handa ca dAni mayaM, bhante, gacchAma bahukiccA mayaM bahukaraNIyA'ti / "yassadAni tvaM, mahArAja, kAlaM maJasI''ti / atha kho rAjA mAgadho ajAtasattu vedehiputto bhagavato bhAsitaM abhinanditvA anumoditvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkAmi / 253. atha kho bhagavA acirapakkantassa ro mAgadhassa ajAtasattussa vedehiputtassa bhikkhU Amantesi - "khatAyaM, bhikkhave, rAjA / upahatAya, bhikkhave, raajaa| sacAyaM, bhikkhave, rAjA pitaraM dhammikaM dhammarAjAnaM jIvitA na voropessatha, imasmi va Asane virajaM vItamalaM dhammacakkhu uppajjissathA''ti / idamavoca bhagavA / attamanA te bhikkhU bhagavato bhAsitaM abhinandunti / sAmaJaphalasuttaM nihitaM dutiyaM / 75
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. ambaTThasuttaM 254. evaM me sutaM- ekaM samayaM bhagavA kosalesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi yena icchAnaGgalaM nAma kosalAnaM brAhmaNagAmo tadavasari / tatra sudaM bhagavA icchAnaGgale viharati icchAnaGgalavanasaNDe | pokkharasAtivatthu 255. tena kho pana samayena brAhmaNo pokkharasAti ukkaTTha ajjhAvasati sattussadaM satiNakaTThodakaM sadhanaM rAjabhoggaM raJA pasenadinA kosalena dinnaM rAjadAyaM brahmadeyyaM / assosi kho brAhmaNo pokkharasAti- "samaNo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulA pabbajito kosalesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi icchAnaGgalaM anuppatto icchAnaGgale viharati icchAnaGgalavanasaNDe / taM kho pana bhavantaM gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA' / so imaM lokaM sadevakaM samArakaM sabrahmakaM sassamaNabrAhmaNiM pajaM sadevamanussaM sayaM abhijA sacchikatvA pavedeti / so dhammaM deseti AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM, sAtthaM sabyaJjanaM, kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAseti / sAdhu kho pana tathArUpAnaM arahataM dassanaM hotI''ti / ambaTThamANavo 256. tena kho pana samayena brAhmaNassa pokkharasAtissa ambaTTho nAma mANavo antevAsI hoti ajjhAyako mantadharo tiNNaM vedAnaM pAragU sanighaNDukeTubhAnaM 76
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1.3.257-258) 3. ambaTThattaM sAkkharappabhedAnaM itihAsapaJcamAnaM padako veyyAkaraNo lokAyatamahApurisalakkhaNesu anavayo anuJJAtapaTiJJAto sake Acariyake tevijjake pAvacane - "yamahaM jAnAmi, taM tvaM jAnAsi ; yaM tvaM jAnAsi tamahaM jAnAmI 'ti / 257. atha kho brAhmaNo pokkharasAti ambaTTaM mANavaM Amantesi - " ayaM, tAta ambaTTa, samaNo gotamo sakyaputto sakyakulA pabbajito kosalesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghena saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi icchAnaGgalaM anuppatto icchAnaGgale viharati icchAnaGgalavanasaNDe | taM kho pana bhavantaM gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato - 'itipi so bhagavA, arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA' / so imaM lokaM sadevakaM samArakaM sabrahmakaM sassamaNabrAhmaNiM pajaM sadevamanussaM sayaM abhijJA sacchikatvA pavedeti / deseti AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM, sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAseti / sAdhu kho pana tathArUpAnaM arahataM dassanaM hotIti / ehi tvaM tAta amba, yena samaNo gotamo tenupasaGkama; upasaGkamitvA samaNaM gotamaM jAnAhi, yadi vA taM bhavantaM gotamaM tathAsantaMyeva saddo abbhuggato, yadi vA no tathA so bhavaM gotamo tAdiso, yadi vA na tAdiso, tathA mayaM taM bhavantaM gotamaM vedissAmA ''ti / 258. "yathA kathaM panAhaM, bho, taM bhavantaM gotamaM jAnissAmi "yadi vA taM bhavantaM gotamaM tathAsantaMyeva saddo abbhuggato, yadi vA no tathA / yadi vA so bhavaM gotamo tAdiso, yadi vA na tAdiso "ti ? 77 " AgatAni kho, tAta ambaTTa, amhAkaM mantesu dvattiMsa mahApurisalakkhaNAni yehi samannAgatassa mahApurisassa dveyeva gatiyo bhavanti anaJJA / sace agAraM ajjhAvasati, rAjA hoti cakkavattI dhammiko dhammarAjA cAturanto vijitAvI janapadatthAvariyappatto sttrtnsmnnaagto| tassimAni satta ratanAni bhavanti / seyyathidaM - cakkaratanaM, hatthiratanaM, assaratanaM, maNiratanaM, itthiratanaM, gahapatiratanaM, pariNAyakaratanameva sattamaM / parosahassaM kho panassa puttA bhavanti sUrA vIraGgarUpA parasenappamaddanA / so imaM pathaviM sAgarapariyantaM adaNDena asatthena dhammena abhivijiya ajjhAvasati / sace kho pana agArasmA anagAriyaM 77
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 dIghanikAyo-1 (1.3.259-262) pabbajati, arahaM hoti sammAsambuddho loke vivttttcchdo| ahaM kho pana, tAta ambaThTha, mantAnaM dAtA; tvaM mantAnaM paTiggahetA''ti / 259. "evaM, bho"ti kho ambaTTho mANavo brAhmaNassa pokharasAtissa paTissutvA uThAyAsanA brAhmaNaM pokkharasAtiM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA vaLavArathamAruyaha sambahulehi mANavakehi saddhiM yena icchAnaGgalavanasaNDo tena pAyAsi / yAvatikA yAnassa bhUmi yAnena gantvA yAnA paccorohitvA pattikova ArAmaM pAvisi / tena kho pana samayena sambahulA bhikkhU abbhokAse caGkamanti / atha kho ambaTTho mANavo yena te bhikkhU tenupasaGkami; upasaGkamitvA te bhikkhU etadavoca- "kahaM na kho. bho, etarahi so bhavaM gotamo viharati ? tahi mayaM bhavantaM gotamaM dassanAya idhUpasaGkantA'ti / 260. atha kho tesaM bhikkhUnaM etadahosi - "ayaM kho ambaTTho mANavo abhijAtakolaJo ceva abhiJAtassa ca brAhmaNassa pokkharasAtissa antevAsI / agaru kho pana bhagavato evarUpehi kulaputtehi saddhiM kathAsallApo hotI''ti / te ambaTuM mANavaM etadavocuM- "eso ambaThTha vihAro saMvutadvAro, tena appasaddo upasaGkamitvA ataramAno ALindaM pavisitvA ukkAsitvA aggaLaM AkoTehi, vivarissati te bhagavA dvAra"nti / 261. atha kho ambaTTho mANavo yena so vihAro saMvutadvAro, tena appasaddo upasaGkamitvA ataramAno ALindaM pavisitvA ukkAsitvA aggaLaM aakottesi| vivari bhagavA dvAraM / pAvisi ambaTTho mANavo / mANavakApi pavisitvA bhagavatA saddhiM sammodiMsu, sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdiMsu / ambaTTho pana mANavo caGkamantopi nisinnena bhagavatA kaJci kaJci kathaM sAraNIyaM vItisAreti, Thitopi nisinnena bhagavatA kiJci kiJci kathaM sAraNIyaM vItisAreti / 262. atha kho bhagavA ambaTuM mANavaM etadavoca - "evaM nu te, ambaTTa, brAhmaNehi vuddhehi mahallakehi AcariyapAcariyehi saddhiM kathAsallApo hoti, yathayidaM caraM tiTuM nisinnena mayA kiJci kiJci kathaM sAraNIyaM vItisAretI"ti ? 78
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.3.263-265) 3. ambaTTasuttaM paThamaibbhavAdo 263. "no hidaM, bho gotama / gacchanto vA hi, bho gotama, gacchantena brAhmaNo brAhmaNena saddhiM sallapitumarahati, Thito vA hi, bho gotama Thitena brAhmaNo brAhmaNena saddhiM sallapitumarahati, nisinno vA hi bho gotama nisinnena brAhmaNo brAhmaNena saddhiM sallapitumarahati, sayAno vA hi bho gotama sayAnena brAhmaNo brAhmaNena saddhiM sallapitumarahati / ye ca kho te bho gotama muNDakA samaNakA ibbhA kaNhA bandhupAdApaccA, tehipi me saddhiM evaM kathAsallApo hoti, yathariva bhotA gotamenA''ti | "asthikavato kho pana te ambaTTha, idhAgamanaM ahosi, yAyeva kho panatthAya AgaccheyyAtha, tameva atthaM sAdhukaM manasi kareyyAtha / avusitavAyeva kho pana bho ayaM ambaTTho mANavo vusitamAnI kimaJatra asitattA''ti / __264. atha kho ambaTTho mANavo bhagavatA avusitavAdena vuccamAno kupito anattamano bhagavantaMyeva khaMsento bhagavantaMyeva vambhento bhagavantaMyeva upavadamAno -- "samaNo ca me, bho, gotamo pApito bhavissatI''ti bhagavantaM etadavoca - "caNDA, bho gotama, sakyajAti; pharusA bho gotama sakyajAti; lahusA bho gotama sakyajAti; bhassA bho gotama sakyajAti; ibbhA santA ibbhA samAnA na brAhmaNe sakkaronti, na brAhmaNe garuM karonti, na brAhmaNe mAnenti, na brAhmaNe pUjenti, na brAhmaNe apacAyanti / tayidaM bho gotama, nacchannaM, tayidaM nappatirUpaM, yadime sakyA ibbhA santA ibbhA samAnA na brAhmaNe sakkaronti, na brAhmaNe garuM karonti, na brAhmaNe mAnenti, na brAhmaNe pUjenti, na brAhmaNe apacAyantI''ti / itiha ambaThTho mANavo idaM paThamaM sakyesu ibbhavAdaM nipAtesi | dutiyaibbhavAdo 265. "kiM pana te, ambaThTha, sakyA aparaddha"nti ? "ekamidAhaM, bho gotama, samayaM Acariyassa brAhmaNassa pokkharasAtissa kenacideva karaNIyena kapilavatthu agamAsiM / yena sakyAnaM sandhAgAraM tenupasaGkami / tena kho pana samayena sambahulA sakyA ceva sakyakumArA ca sandhAgAre uccesu Asanesu nisinnA honti aJamadhe aGgulipatodakehi saJjagghantA saMkILantA, aJadatthu mama va mache anujagghantA, na maM koci Asanenapi nimantesi / tayidaM bho gotama nacchannaM, tayidaM nappatirUpaM, yadime sakyA ibbhA santA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.3.266-267) ibbhA samAnA na brAhmaNe sakkaronti, na brAhmaNe garuM karonti, na brAhmaNe mAnenti, na brAhmaNe pUjenti, na brAhmaNe apacAyantIti / itiha ambaThTho mANavo idaM dutiyaM sakyesu ibbhavAdaM nipAtesi / tatiyaibbhavAdo 266. "laTukikApi kho, ambaTTa, sakuNikA sake kulAvake kAmalApinI hoti / sakaM kho panetaM ambaThTha sakyAnaM yadidaM kapilavatthu, nArahatAyasmA ambaThTho imAya appamattAya abhisajjitu''nti / "cattArome, bho gotama, vaNNA - khattiyA brAhmaNA vessA suddA / imesahi, bho gotama, catunnaM vaNNAnaM tayo vaNNA - khattiyA ca vessA ca suddA ca - aJadatthu brAhmaNasseva paricArakA sampajjanti / tayidaM, bho gotama, nacchannaM, tayidaM nappatirUpaM, yadime sakyA ibbhA santA ibbhA samAnA na brAhmaNe sakkaronti, na brAhmaNe garuM karonti, na brAhmaNe mAnenti, na brAhmaNe pUjenti, na brAhmaNe apacAyantI''ti / itiha ambaThTho mANavo idaM tatiyaM sakyesu ibbhavAdaM nipAtesi / dAsiputtavAdo 267. atha kho bhagavato etadahosi- "atibALhaM kho ayaM ambaTTho mANavo sakyesu ibbhavAdena nimmAdeti, yaMnUnAhaM gottaM puccheyya"nti / atha kho bhagavA ambaTuM mANavaM etadavoca - "kathaM gottosi, ambaTThA"ti ? "kaNhAyanohamasmi, bho gotamA'ti / porANaM kho pana te ambaThTha mAtApettikaM nAmagottaM anussarato ayyaputtA sakyA bhavanti; dAsiputto tvamasi sakyAnaM / sakyA kho pana ambaThTha rAjAnaM okkAkaM pitAmahaM dahanti / "bhUtapub ambaTTha, rAjA okkAko yA sA mahesI piyA manApA, tassA puttassa rajjaM pariNAmetukAmo jeTTakumAre raTThasmA pabbAjesi- okkAmukhaM karakaNDaM hasthinika sinisUraM / te raTThasmA pabbAjitA himavantapasse pokkharaNiyA tIre mahAsAkasaNDo, tattha vAsaM kppesuN| te jAtisambhedabhayA sakAhi bhaginIhi saddhiM saMvAsaM kappesuM / atha kho, ambaTTha, rAjA okkAko amacce pArisajje Amantesi - 'kahaM nu kho, bho, etarahi kumArA sammantI'ti ? 'atthi, deva, himavantapasse pokkharaNiyA tIre 80
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.3.268-269) 3. ambaTThasuttaM mahAsAkasaNDo, tatthetarahi kumArA sammanti / te jAtisambhedabhayA sakAhi bhaginIhi saddhiM saMvAsaM kappentI'ti / atha kho, ambaThTha, rAjA okkAko udAnaM udAnesi - 'sakyA vata, bho, kumArA, paramasakyA vata, bho, kumArA'ti / tadagge kho pana ambaThTha sakyA paJjAyanti; so ca nesaM pubbpuriso|| __ "ro kho pana, ambaTTha, okkAkassa disA nAma dAsI ahosi / sA kaNhaM nAma janesi / jAto kaNho pabyAhAsi- 'dhovatha maM, amma, nahApetha maM amma, imasmA maM asucismA parimocetha, atthAya vo bhavissAmI'ti / yathA kho pana ambaThTha etarahi manussA pisAce disvA 'pisAcA'ti saJjAnanti; evameva kho ambaThTha tena kho pana samayena manussA pisAce 'kaNhA'ti saJjAnanti / te evamAhaMsu - 'ayaM jAto pabyAhAsi, kaNho jAto, pisAco jAto'ti / tadagge kho pana, ambaThTha kaNhAyanA paJjAyanti, so ca kaNhAyanAnaM pubbpuriso| iti kho te ambaThTha porANaM mAtApettikaM nAmagottaM anussarato ayyaputtA sakyA bhavanti, dAsiputto tvamasi sakyAna''nti / 268. evaM vutte, te mANavakA bhagavantaM etadavocuM- "mA bhavaM gotamo ambaTuM atibALhaM dAsiputtavAdena nimmAdesi / sujAto ca, bho gotama ambaThTho mANavo, kulaputto ca ambaThTho mANavo, bahussuto ca ambaThTho mANavo, kalyANavAkkaraNo ca ambaThTho mANavo, paNDito ca ambaThTho mANavo, pahoti ca ambaThTho mANavo bhotA gotamena saddhiM asmiM vacane paTimantetu''nti / 269. atha kho bhagavA te mANavake etadavoca - "sace kho tumhAkaM mANavakAnaM evaM hoti - 'dujjAto ca ambaTTho mANavo, akulaputto ca ambaThTho mANavo, appassuto ca ambaTTho mANavo, akalyANavAkkaraNo ca ambaTTho mANavo, duppo ca ambaTTho mANavo, na ca pahoti ambaTTho mANavo samaNena gotamena saddhiM asmiM vacane paTimantetu'nti, tiThThatu ambaThTho mANavo, tumhe mayA saddhiM mantavho asmiM vacane / sace pana tumhAkaM mANavakAnaM evaM hoti- 'sujAto ca ambaTTho mANavo, kulaputto ca ambaTTho mANavo, bahussuto ca ambaTTho mANavo, kalyANavAkkaraNo ca ambaThTho mANavo, paNDito ca ambaThTho mANavo, pahoti ca ambaTTho mANavo samaNena gotamena saddhiM asmiM vacane paTimantetu'nti, tiThThatha tumhe; ambaThTho mANavo mayA saddhiM paTimantetU''ti / "sujAto ca, bho gotama, ambaThTho mANavo, kulaputto ca ambaTTho mANavo, bahussuto ca ambaTTho mANavo,
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo- 1 ( 1.3.270-272) kalyANavAkkaraNo ca ambaTTho mANavo, paNDito ca ambaTTo mANavo, pahoti ca ambaTTho mANavo bhotA gotamena saddhiM asmiM vacane paTimantetuM, tumhI mayaM bhavissAma, ambaTTho mANavo bhotA gotamena saddhiM asmiM vacane paTimantetU'ti / 82 270. atha kho bhagavA ambaTTaM mANavaM etadavoca - " ayaM kho pana te, ambaTTha, sahadhammiko paJho Agacchati, akAmA byAkAtabbo / sace tvaM na byAkarissasi, aJJena vA aJjaM paTicarissasi, tumhI vA bhavissasi, pakkamissasi vA ettheva te sattA muddhA phlissti| taM kiM maJJasi ambaTTa, kinti te sutaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM kutopabhutikA kaNhAyanA, ko ca kaNhAyanAnaM pubbapuriso'ti ? evaM vutte, ambaTTho mANavo tumhI ahosi / dutiyampi kho bhagavA ambaTTaM mANavaM etadavoca - "taM kiM maJJasi, ambaTTa, kinti te sutaM brAhmaNAnaM yuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM kutopabhutikA kaNhAyanA, ko ca kaNhAyanAnaM pubbapuriso"ti ? dutiyampi kho ambaTTo mANavo tumhI ahosi / atha kho bhagavA amba mANavaM etadavoca - " byAkarohi dAni ambaTTha, na dAni te tumhIbhAvassa kAlo / yo kho ambaTTa tathAgatena yAvatatiyakaM sahadhammikaM paJhaM puTTho na byAkaroti, etthevassa sattA muddhA phalistI 'ti / 271. tena kho pana samayena vajirapANI yakkho mahantaM ayokUTaM AdAya Adit sampajjalitaM sajotibhUtaM ambaTThassa mANavassa upari vehAsaM Thito hoti - "sacAyaM ambaTTho mANavo bhagavatA yAvatatiyakaM sahadhammikaM paJhaM puTTho na byAkarissati, etthevassa sattadhA muddhaM phAlessAmI 'ti / taM kho pana vajirapANi yakkhaM bhagavA ceva passati ambaTTho ca mANavo / 272. atha kho ambaTTho mANavo bhIto saMviggo lomahaTTajAto bhagavantaMyeva tANaM gavesI bhagavantaMyeva leNaM gavesI bhagavantaMyeva saraNaM gavesI - upanisIditvA bhagavantaM etadavoca - "kimetaM bhavaM gotamo Aha ? punabhavaM gotamo bravitU 'ti / "taM kiM maJJasi ambaTTa, kinti te sutaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM 82
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.3.273-274) 3. ambaTThasuttaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM kutopabhutikA kaNhAyanA, ko ca kaNhAyanAnaM pubbapuriso''ti ? "evameva me, bho gotama, sutaM yatheva bhavaM gotamo Aha / tatopabhutikA kaNhAyanA; so ca kaNhAyanAnaM pubbapuriso''ti / ambaTThavaMsakathA 273. evaM vutte, te mANavakA unnAdino uccAsaddamahAsaddA ahesuM- "dujjAto kira, bho, ambaTTho mANavo; akulaputto kira bho ambaTTho mANavo; dAsiputto kira, bho, ambaThTho mANavo sakyAnaM / ayyaputtA kira, bho, ambaTThassa mANavassa sakyA bhavanti / dhammavAdiyeva kira mayaM samaNaM gotamaM apasAdetabbaM amajhimhA''ti / 274. atha kho bhagavato etadahosi - "atibALhaM kho ime mANavakA ambaTuM mANavaM dAsiputtavAdena nimmAdenti, yaMnUnAhaM parimoceyyanti / atha kho bhagavA te mANavake etadavoca - "mA kho tumhe, mANavakA, ambaTuM mANavaM atibALhaM dAsiputtavAdena nimmAdetha / uLAro so kaNho isi ahosi / so dakkhiNajanapadaM gantvA brahmamante adhIyitvA rAjAnaM okkAkaM upasaGkamitvA maddarUpiM dhItaraM yAci / tassa rAjA okkAko - 'ko nevaM re ayaM mayhaM dAsiputto samAno maddarUpiM dhItaraM yAcatI' ''ti, kupito anattamano khurappaM snnvhi| so taM khurappaM neva asakkhi muJcituM, no pttisNhrituN| ___ "atha kho, mANavakA, amaccA pArisajjA kaNhaM isiM upasaGkamitvA etadavocuM'sotthi, bhaddante, hotu raJo; sotthi, bhaddante, hotu ro'ti / 'sotthi bhavissati raJjo, api ca rAjA yadi adho khurappaM muJcissati, yAvatA raJo vijitaM, ettAvatA pathavI undriyissatI'ti / 'sotthi, bhaddante, hotu rao, sotthi janapadassA'ti / 'sotthi bhavissati ro, sotthi janapadassa, api ca rAjA yadi uddhaM khurappaM muJcissati, yAvatA ro vijitaM, ettAvatA satta vassAni devo na vassissatI'ti / 'sotthi, bhaddante, hotu ro sotthi janapadassa devo ca vassatU'ti / 'sotthi bhavissati raJo sosthi janapadassa devo ca vassissati, api ca rAjA jeTTakumAre khurappaM patiDhApetu, sotthi kumAro pallomo bhavissatI'ti / atha kho, mANavakA, amaccA okkAkassa ArocesuM- 'okkAko jeTTakumAre khurappaM patiTThApetu | sotthi kumAro pallomo bhavissatI'ti / atha kho rAjA
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.3.275-276) okkAko jeTTakumAre khurappaM patiThThapesi, sotthi kumAro pallomo samabhavi / atha kho tassa rAjA okkAko bhIto saMviggo lomahaTThajAto brahmadaNDena tajjito maddarUpiM dhItaraM adAsi / mA kho tumhe, mANavakA, ambaTuM mANavaM atibALhaM dAsiputtavAdena nimmAdetha, uLAro so kaNho isi ahosI"ti / khattiyaseTubhAvo 275. atha kho bhagavA ambaTuM mANavaM Amantesi - "taM kiM maJjasi, ambaThTha, idha khattiyakumAro brAhmaNakaJAya saddhiM saMvAsaM kappeyya, tesaM saMvAsamanvAya putto jAyetha / yo so khattiyakumArena brAhmaNakaJAya putto uppanno, api nu so labhetha brAhmaNesu AsanaM vA udakaM vA''ti ? "labhetha, bho gotama' / "apinu naM brAhmaNA bhojeyyuM saddhe vA thAlipAke vA yajJe vA pAhune vA''ti ? "bhojeyyu, bho gotm"| "apinu naM brAhmaNA mante vAceyyuM vA no vA''ti ? "vAceyyu, bho gotama" | "apinussa itthIsu AvaTaM vA assa anAvaTaM vA"ti ? "anAvaTaM hissa, bho gotm"| "apinu naM khattiyA khattiyAbhisekena abhisiJceyyu"nti ? "no hidaM, bho gotm"| "taM kissa hetu" ? "mAtito hi, bho gotama, anupapanno''ti / "taM kiM maJjasi, ambaTTa, idha brAhmaNakumAro khattiyakAya saddhiM saMvAsaM kappeyya / tesaM saMvAsamanvAya putto jAyetha / yo so brAhmaNakumArena khattiyakAya putto uppanno, apinu so labhetha brAhmaNesu AsanaM vA udakaM vA"ti ? "labhetha, bho gotm"| "apinu naM brAhmaNA bhojeyyuM saddhe vA thAlipAke vA yache vA pAhune vA'ti ? "bhojeyyu, bho gotm'| "apinu naM brAhmaNA mante vAceyyuM vA no vA'"ti ? "vAceyyu, bho gotm"| "apinussa itthIsu AvaTaM vA assa anAvaTaM vA"ti ? "anAvaTaM hissa, bho gotama' / "apinu naM khattiyA khattiyAbhisekena abhisiJceyyu''nti ? "no hidaM, bho gotama", "taM kissa hetu" ? "pitito hi, bho gotama, anupapanno''ti / 276. "iti kho, ambaTTa, itthiyA vA itthiM karitvA purisena vA purisaM karitvA khattiyAva seTThA, hInA brAhmaNA / taM kiM maJjasi, ambaTTa, idha brAhmaNA brAhmaNaM kismiJcideva pakaraNe khuramuNDaM karitvA bhassapuTena vadhitvA raTThA vA nagarA vA pabbAjeyyuM / apinu so labhetha brAhmaNesu AsanaM vA udakaM vA"ti ? "no hidaM, bho 84
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.3.277-277) 3. amba gotm"| "apinu naM brAhmaNA bhojeyyuM saddhe vA thAlipAke vA yajJe vA pAhune vA"ti ? "no hidaM, bho gotama" / "apinu naM brAhmaNA mante vAceyyuM vA no vA "ti ? "no hidaM, bho gotama" / " apinussa itthIsu AvaTaM vA assa anAvaTaM vA "ti ? " AvaTaM hissa, bho gotama" / "taM kiM maJJasi, ambaTTha, idha khattiyA khattiyaM kismiJcideva pakaraNe khuramuNDaM karitvA bhassapuTena vadhitvA raTThA vA nagarA vA pabbAjeyyuM / apinu so labheya brAhmaNesu AsanaM vA udakaM vA'"ti ? " labhetha, bho gotama" / "apinu naM brAhmaNA bhojeyyuM saddhe vA thAlipAke vA yajJe vA pAhune vA "ti ? " bhojeyyuM, bho gotama" / "apinu naM brAhmaNA mante vAceyyuM vA no vA "ti ? "vAceyyuM, bho gotama" / "apinussa itthI su AvaTaM vA assa anAvaTaM vA "ti ? " anAvaTaM hissa, bho gotama" / 1 277. " ettAvatA kho, ambaTTha, khattiyo paramanihInataM patto hoti yadeva naM khattiyA khuramuNDaM karitvA bhassapuTena vadhitvA raTThA vA nagarA vA pabbAjenti / iti kho ambaThTha yadA khattiyo paramanihInataM patto hoti, tadApi khattiyAva seTThA, hInA brAhmaNA / brahmanA pesA, ambaTTa, sanaGkumArena gAthA bhAsitA " khattiyo seTTho janetasmiM, vijjAcaraNasampanno, ye gottapaTisArino / 85 so seTThI devamAnuseti / / "sA kho panesA, ambaTTa, brahmanA sanaGkumArena gAthA sugItA no duggItA, subhAsitA no dubbhAsitA, atthasaMhitA no anatthasaMhitA, anumatA mayA / ahampi hi, ambaTTa, evaM vadAmi - 85
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 dIghanikAyo-1 (1.3.278-279) "khattiyo seTTho janetasmiM, ye gottpttisaarino| vijjAcaraNasampanno, so seTTho devamAnuse''ti / / bhANavAro ptthmo| vijjAcaraNakathA 278. "katamaM pana taM, bho gotama, caraNaM, katamA ca pana sA vijjA''ti ? "na kho, ambaThTha, anuttarAya vijjAcaraNasampadAya jAtivAdo vA vuccati, gottavAdo vA vuccati, mAnavAdo vA vuccati- 'arahasi vA maM tvaM, na vA maM tvaM arahasI'ti / yastha kho, ambaThTha, AvAho vA hoti, vivAho vA hoti, AvAhavivAho vA hoti, etthetaM vuccati jAtivAdo vA itipi gottavAdo vA itipi, mAnavAdo vA itipi- 'arahasi vA maM tvaM, na vA maM tvaM arahasI'ti / ye hi keci ambaThTha jAtivAdavinibaddhA vA gottavAdavinibaddhA vA mAnavAdavinibaddhA vA AvAhavivAhavinibaddhA vA, ArakA te anuttarAya vijjaacrnnsmpdaay| pahAya kho, ambaTTa, jAtivAdavinibaddhaJca gottavAdavinibaddhaJca mAnavAdavinibaddhaJca AvAhavivAhavinibaddhaJca anuttarAya vijjAcaraNasampadAya sacchikiriyA hotii"ti| 279. "katamaM pana taM, bho gotama, caraNaM, katamA ca sA vijjA''ti ? "idha, ambaTTa, tathAgato loke uppajjati arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA / so imaM lokaM sadevakaM samArakaM sabrahmakaM sassamaNabrAhmaNiM pajaM sadevamanussaM sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti / so dhammaM deseti AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAseti / taM dhammaM suNAti gahapati vA gahapatiputto vA aJjatarasmiM vA kule paccAjAto / so taM dhamma sutvA tathAgate saddhaM paTilabhati / so 86
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1.3.279-279) tena saddhApaTilAbhena samannAgato iti paTisaJcikkhati... ( yathA 191 Adayo anucchedA, evaM vitthAretabbaM) / 3. ambattaM "kathaJca, ambaTTa, bhikkhu satisampaJJena samannAgato hoti ? idha, ambaTTha, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisine sutte jAgarite bhAsite tumhIbhAve sampajAnakArI hoti / evaM kho ambaTTha bhikkhu satisampana samannAgato hoti / ... sato sampajAno thinamiddhA cittaM parisodheti / ... " so vivicceva kAmehi, vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaM savicAraM vivekajaM pItisukhaM paThamaM jhAnaM upasampajja viharati ... pe0... idampissa hoti caraNasmiM / 87 " puna caparaM ambaTTa, bhikkhu vitakkavicArAnaM vUpasamA ajjhattaM sampasAdanaM cetaso ekodibhAvaM avitakkaM avicAraM samAdhijaM pItisukhaM dutiyaM jhAnaM upasampajja viharati ... pe0... idampissa hoti caraNasmiM / 1 "puna caparaM ambaTTa, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati soca sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti - " upekkhako satimA sukhavihArI" ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati ... pe0 ... idampissa hoti caraNasmiM / " puna caparaM ambaTTa, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA, pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati ... pe0... idampissa hoti caraNasmiM / idaM kho taM, ambaTTha, caraNaM / "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte ANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so evaM pajAnAti - "ayaM kho me kAyo rUpI cAtumahAbhUtiko mAtApettikasambhavo odanakummAsUpacayo aniccucchAdanaparimaddana bhedanaviddhaMsanadhammo idaJca pana me viJJANaM ettha sitaM ettha paTibaddha "nti, idampissa hoti vijjAya / ... pe0 ... 87
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 dIghanikAyo-1 (1.3.280-280) "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte AsavAnaM khayatrANAya cittaM abhinIharati abhinitraameti| so idaM dukkhanti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti; ime AsavAti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / tassa evaM jAnato evaM passato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccti| vimuttasmiM vimuttamiti ANaM hoti| "khINA jAti, busitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA"ti pajAnAti, idampissa hoti vijjAya / ayaM kho sA, ambaThTha, vijjaa| ___ ayaM vuccati, ambaTTha, bhikkhu "vijjAsampanno" itipi, "caraNasampanno" itipi, "vijjAcaraNasampanno' itipi| imAya ca amba? vijjAsampadAya caraNasampadAya ca ajJA vijjAsampadA ca caraNasampadA ca uttaritarA vA paNItatarA vA ntthi| catuapAyamukhaM 280. "imAya kho, ambaThTha, anuttarAya vijjAcaraNasampadAya cattAri apAyamukhAni bhavanti / katamAni cattAri? idha, ambaTTa, ekacco samaNo vA brAhmaNo vA ima va anuttaraM vijjAcaraNasampadaM anabhisambhuNamAno khArividhamAdAya araJAyatanaM ajjhogAhati -- "pavattaphalabhojano bhavissAmI''ti / so aJadatthu vijjAcaraNasampannasseva paricArako sampajjati / imAya kho, ambaThTha, anuttarAya vijjAcaraNasampadAya idaM paThamaM apAyamukhaM bhavati / "puna caparaM, ambaThTha, idhekacco samaNo vA brAhmaNo vA imaJceva anuttaraM vijjAcaraNasampadaM anabhisambhuNamAno pavattaphalabhojanataJca anabhisambhuNamAno kudAlapiTakaM AdAya araJjavanaM ajjhogAhati -- "kandamUlaphalabhojano bhavissAmI''ti / so aJadatthu vijjAcaraNasampannasseva paricArako sampajjati / imAya kho, ambaThTha, anuttarAya vijjAcaraNasampadAya idaM dutiyaM apAyamukhaM bhavati / 88
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.3.281-281) 3. ambaTThasuttaM "puna caparaM, ambaThTha, idhekacco samaNo vA brAhmaNo vA imaJceva anuttaraM vijjAcaraNasampadaM anabhisambhuNamAno pavattaphalabhojanataJca anabhisambhuNamAno kandamUlaphalabhojanataJca anabhisambhuNamAno gAmasAmantaM vA nigamasAmantaM vA agyAgAraM karitvA aggiM paricaranto acchati / so aJadatthu vijjAcaraNasampannasseva paricArako sampajjati / imAya kho, ambaThTha, anuttarAya vijjAcaraNasampadAya idaM tatiyaM apAyamukhaM bhavati / "puna caparaM, ambaThTha, idhekacco samaNo vA brAhmaNo vA imaM ceva anuttaraM vijjAcaraNasampadaM anabhisambhuNamAnopavattaphalabhojanataJca anabhisambhuNamAno kandamUlaphalabhojanataJca anabhisambhuNamAno aggipAricariyaJca anabhisambhuNamAno cAtumahApathe catudvAraM agAraM karitvA acchati- "yo imAhi catUhi disAhi Agamissati samaNo vA, brAhmaNo vA, tamahaM yathAsatti yathAbalaM paTipUjessAmI''ti / so aJadatthu vijjAcaraNasampannasseva paricArako sampajjati / imAya kho, ambaTTa, anuttarAya vijjAcaraNasampadAya idaM catutthaM apAyamukhaM bhavati / imAya kho, ambaTTa, anuttarAya vijjAcaraNasampadAya imAni cattAri apAyamukhAni bhavanti / 281. "taM kiM maJjasi, ambaTTa, apinu tvaM imAya anuttarAya vijjAcaraNasampadAya sandissasi sAcariyako"ti ? "no hidaM, bho gotama" | "kocAhaM, bho gotama, sAcariyako, kA ca anuttarA vijjAcaraNasampadA ? ArakAhaM, bho gotama, anuttarAya vijjAcaraNasampadAya sAcariyako"ti | "taM kiM maJjasi, ambaTTa, apinu tvaM imaJceva anuttaraM vijjAcaraNasampadaM anabhisambhuNamAno khArividhamAdAya araJjavanamajjhogAhasi sAcariyako - pavattaphalabhojano bhavissAmI''ti ? "no hidaM, bho gotama' | "taM kiM masi, ambaTTha, apinu tvaM imaJceva anuttaraM vijjAcaraNasampadaM anabhisambhuNamAno pavattaphalabhojanataJca anabhisambhuNamAno kudAlapiTakaM AdAya araJjavanamajjhogAhasi sAcariyako- kandamUlaphalabhojano bhavissAmI"ti ? "no hidaM, bho gotm"| 89
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.3.282-284) __"taM kiM maJjasi, ambaThTha, apinu tvaM imaJceva anuttaraM vijjAcaraNasampadaM anabhisambhuNamAno pavattaphalabhojanataJca anabhisambhuNamAno kandamUlaphalabhojanataJca anabhisambhaNamAno gAmasAmantaM vA nigamasAmantaM vA agyAgAraM karitvA aggiM paricaranto acchasi sAcariyako"ti ? "no hidaM, bho gotm"| "taM kiM mAsi, ambaTTha, apinu tvaM imaJceva anuttaraM vijjAcaraNasampadaM anabhisambhuNamAno pavattaphalabhojanataJca anabhisambhuNamAno kandamUlaphalabhojanataJca anabhisambhuNamAno aggipAricariyaJca anabhisambhuNamAno cAtumahApathe catudvAraM agAraM karitvA acchasi sAcariyako - yo imAhi catUhi disAhi Agamissati samaNo vA brAhmaNo vA, taM mayaM yathAsatti yathAbalaM paTipUjessAmA ti ? "no hidaM, bho gotama" | 282. "iti kho, ambaThTha, imAya ceva tvaM anuttarAya vijjAcaraNasampadAya parihIno saacriyko| ye cime anuttarAya vijjAcaraNasampadAya cattAri apAyamukhAni bhavanti, tato ca tvaM parihIno sAcariyako / bhAsitA kho pana te esA ambaTTha Acariyena brAhmaNena pokkharasAtinA vAcA - "ke ca muNDakA samaNakA ibbhA kaNhA bandhupAdApaccA, kA ca tevijjAnaM brAhmaNAnaM sAkacchA''ti attanA ApAyikopi apripuurmaano| passa ambaThTha, yAva aparaddhaJca te idaM Acariyassa brAhmaNassa pokkhrsaatiss| pubbakaisibhAvAnuyogo 283. "brAhmaNo kho pana, ambaThTha, pokkharasAti raJo pasenadissa kosalassa dattikaM bhuJjati / tassa rAjA pasenadi kosalo sammukhIbhAvampi na dadAti / yadApi tena manteti, tirodussantena manteti / yassa kho pana, ambaThTha, dhammikaM payAtaM bhikkhaM paTiggaNheyya, kathaM tassa rAjA pasenadi kosalo sammukhIbhAvampi na dadeyya | passa, ambaThTha, yAva aparaddhaJca te idaM Acariyassa brAhmaNassa pokkharasAtissa / 284. "taM kiM maJjasi, ambaThTha, idha rAjA pasenadi kosalo hatthigIvAya vA nisinno assapiDhe vA nisinno rathUpatthare vA Thito uggehi vA rAja hi vA kiJcideva mantanaM manteyya / so tamhA padesA apakkamma ekamantaM tiDheyya / atha Agaccheyya suddo 90
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.3.285-286) 3. ambaThThasuttaM vA suddadAso vA, tasmiM padese Thito tadeva mantanaM manteyya - "evampi rAjA pasenadi kosalo Aha, evampi rAjA pasenadi kosalo AhA''ti / apinu so rAjabhaNitaM vA bhaNati rAjamantanaM vA manteti ? ettAvatA so assa rAjA vA rAjamatto vA'"ti ? "no hidaM, bho gotm'| 285. "evameva kho tvaM, ambaTTa, ye te ahesuM brAhmaNAnaM pubbakA isayo mantAnaM kattAro mantAnaM pavattAro, yesamidaM etarahi brAhmaNA porANaM mantapadaM gItaM pavuttaM samihitaM, tadanugAyanti tadanubhAsanti bhAsitamanubhAsanti vAcitamanuvAcenti, seyyathidaM - aTThako vAmako vAmadevo vessAmitto yamataggi aGgIraso bhAradvAjo vAseTTho kassapo bhagu- 'tyAhaM mante adhiyAmi sAcariyako'ti, tAvatA tvaM bhavissasi isi vA isitthAya vA paTipannoti netaM ThAnaM vijjati / 286. "taM kiM maJjasi, ambaTTha, kinti te sutaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM - ye te ahesuM brAhmaNAnaM pubbakA isayo mantAnaM kattAro mantAnaM pavattAro, yesamidaM etarahi brAhmaNA porANaM mantapadaM gItaM pavuttaM samihitaM, tadanugAyanti tadanubhAsanti bhAsitamanubhAsanti vAcitamanuvAcenti, seyyathidaM - aTThako vAmako vAmadevo vessAmitto yamataggi aGgIraso bhAradvAjo vAseTTho kassapo bhagu, evaM su te sunhAtA suvilittA kappitakesamassU AmukkamaNikuNDalAbharaNA odAtavatthavasanA paJcahi kAmaguNehi samappitA samaGgIbhUtA paricArenti, seyyathApi tvaM etarahi sAcariyako''ti? "no hidaM. bho gotm"| ...pe0... "evaM su te sAlInaM odanaM sucimaMsUpasecanaM vicitakALakaM anekasUpaM anekabyaJjanaM paribhuJjanti, seyyathApi tvaM etarahi sAcariyako''ti ? "no hidaM, bho gotm"| ...pe0... "evaM su te veThakanatapassAhi nArIhi paricArenti, seyyathApi tvaM etarahi sAcariyako''ti ? "no hidaM, bho gotm"| ...pe0... "evaM su te kuttavAlehi vaLavArathehi dIghAhi patodalaThThIhi vAhane 91
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.3.287-288) vitudentA vipariyAyanti, seyyathApi tvaM etarahi sAcariyako''ti ? "no hidaM, bho gotm"| ...pe0... "evaM su te ukkiNNaparikhAsu okkhittapalighAsu nagarUpakArikAsu dIghAsivudhehi purisehi rakkhApenti, seyyathApi tvaM etarahi sAcariyako"ti ? "no hidaM, bho gotm'| "iti kho, ambaThTha, neva tvaM isi na isitthAya paTipanno sAcariyako / yassa kho pana, ambaTTa, mayi kaGkhA vA vimati vA so maM paJhena, ahaM veyyAkaraNena sodhissAmI'ti / DhelakkhaNAdassanaM 287. atha kho bhagavA vihArA nikkhamma caGkama abbhuTThAsi / ambaTThopi mANavo vihArA nikkhamma caGkama abbhuTTAsi | atha kho ambaTTho mANavo bhagavantaM caGkamantaM anucaGkamamAno bhagavato kAye dvattiMsamahApurisalakkhaNAni samannesi / addasA kho ambaTTho mANavo bhagavato kAye dvattiMsamahApurisalakkhaNAni yebhuyyena ThapetvA dve| dvIsu mahApurisalakkhaNesu kati vicikicchati nAdhimuccati na sampasIdati -- kosohite ca vatthagumhe pahUtajivhatAya ca / 288. atha kho bhagavato etadahosi- "passati kho me ayaM ambaTTho mANavo dvattiMsamahApurisalakkhaNAni yebhuyyena ThapetvA dve / dvIsu mahApurisalakkhaNesu kati vicikicchati nAdhimuccati na sampasIdati- kosohite ca vatthaguyhe pahUtajivhatAya cA''ti / atha kho bhagavA tathArUpaM iddhAbhisaGghAraM abhisaGghAsi / yathA addasa ambaTTho mANavo bhagavato kosohitaM vatthaguyhaM / atha kho bhagavA jivhaM ninnAmetvA ubhopi kaNNasotAni anumasi paTimasi, ubhopi nAsikasotAni anumasi paTimasi, kevalaMpi nalATamaNDalaM jivhAya chAdesi / atha kho ambaTThassa mANavassa etadahosi - "samannAgato kho samaNo gotamo dvattiMsamahApurisalakkhaNehi paripuNNehi, no aparipuNNehI''ti / bhagavantaM etadavoca- "handa ca dAni mayaM, bho gotama, gacchAma, bahukiccA mayaM 92
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.3.289-291) 3. ambaTThasuttaM bahukaraNIyA''ti / "yassadAni tvaM, ambaTTa, kAlaM maJasI''ti / atha kho ambaThTho mANavo vaLavArathamAruyaha pakkAmi / 289. tena kho pana samayena brAhmaNo pokkharasAti ukkaTThAya nikkhamitvA mahatA brAhmaNagaNena saddhiM sake ArAme nisinno hoti ambaTuMyeva mANavaM pttimaanento| atha kho ambaTTho mANavo yena sako ArAmo tena pAyAsi | yAvatikA yAnassa bhUmi, yAnena gantvA yAnA paccorohitvA pattikova yena brAhmaNo pokkharasAti tenupasaGkami; upasaGkamitvA brAhmaNaM pokkharasAtiM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / / 290. ekamantaM nisinnaM kho ambaTuM mANavaM brAhmaNo pokkharasAti etadavoca"kacci, tAta ambaThTha, addasa taM bhavantaM gotama"nti ? "addasAma kho mayaM, bho, taM bhavantaM gotama''nti | "kacci, tAta ambaTTa, taM bhavantaM gotamaM tathA santaMyeva saddo abbhuggato no aJjathA; kacci pana so bhavaM gotamo tAdiso no aJAdiso''ti ? "tathA santaMyeva bho taM bhavantaM gotamaM saddo abbhuggato no athA, tAdisova so bhavaM gotamo no aAdiso / samannAgato ca so bhavaM gotamo dvattiMsamahApurisalakkhaNehi paripuNNehi no aparipuNNehI''ti | "ahu pana te, tAta ambaTTa, samaNena gotamena saddhiM kocideva kathAsallApo"ti ? "ahu kho me, bho, samaNena gotamena saddhiM kocideva kathAsallApo'"ti | "yathA kathaM pana te, tAta ambaTTha, ahu samaNena gotamena saddhiM kocideva kathAsallApo' 'ti ? atha kho ambaTTho mANavo yAvatako ahosi bhagavatA saddhiM kathAsallApo, taM sabbaM brAhmaNassa pokkharasAtissa Arocesi / 291. evaM vutte, brAhmaNo pokkharasAti ambaTuM mANavaM etadavoca- "aho vata re amhAkaM paNDitaka, aho vata re amhAkaM bahussutaka, aho vata re amhAkaM tevijjaka, evarUpena kira, bho, puriso atthacarakena kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapajjeyya / yadeva kho tvaM, ambaTTa, taM bhavantaM gotamaM evaM Asajja Asajja avacAsi, atha kho so bhavaM gotamo amhepi evaM upaneyya upaneyya avaca / aho vata re amhAkaM paNDitaka, aho vata re amhAkaM bahussutaka, aho vata re amhAkaM tevijjaka, evarUpena kira, bho, puriso atthacarakena kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapajjeyyA'"ti, kupito anattamano ambaTuM mANavaM padasAyeva pavattesi / icchati ca tAvadeva bhagavantaM dassanAya upasaGkamituM / 93
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 pokkharasAtibuddhupasaGkamanaM 292. atha kho te brAhmaNA brAhmaNaM pokkharasAtiM etadavocuM - " ativikAlo kho, bho, ajja samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM / svedAni bhavaM pokkharasAti samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissatI 'ti / atha kho brAhmaNo pokkharasAti sake nivesane paNItaM khAdanIyaM bhojanIyaM paTiyAdApetvA yAne AropetvA, ukkAsu dhAriyamAnAsu ukkaTThAya niyyAsi / yena icchAnaGgalavanasaNDo tena pAyAsi / yAvatikA yAnassa bhUmi, yAnena gantvA yAnA paccorohitvA pattikova yena bhagavA tenupasaGkami / upasaGkamitvA bhagavatA saddhiM sammodi, sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / 94 "AgamA 293. ekamantaM nisinno kho brAhmaNo pokkharasAti bhagavantaM etadavocanu kho idha, bho gotama, amhAkaM antevAsI ambaTTo mANavo 'ti ? " AgamA kho te, brAhmaNa, antevAsI ambaTTo mANavo 'ti / "ahu pana te, bho gotama, ambaTThena mANavena saddhiM kocideva kathAsallApo 'ti ? " ahu kho me, brAhmaNa, ambaTThena mANavena saddhiM kocideva kathAsallApo 'ti / " yathAkathaM pana te bho gotama, ahu ambaTTena mANavena saddhiM kocideva kathAsallApo "ti ? atha kho bhagavA yAvatako ahosi ambaTTena mANavena saddhiM kathAsallApo, taM sabbaM brAhmaNassa pokkharasAtissa Arocesi / evaM vutte, brAhmaNo pokkharasAti bhagavantaM etadavoca " bAlo, bho gotama, ambaTTo mANavo, khamatu bhavaM gotamo ambaTTassa mANavassA "ti / "sukhI hotu, brAhmaNa, ambaTTho mANavo 'ti / 294. atha kho brAhmaNo pokkharasAti bhagavato kAye dvattiMsamahApurisalakkhaNAni smnnesi| addasA kho brAhmaNo pokkharasAti bhagavato kAye dvattiMsamahApurisalakkhaNAni yebhuyyena ThapetvA dve / dvIsu mahApurisalakkhaNesu kaGkSati vicikicchati nAdhimuccati na sampasIdati - kosohite ca vatthagumhe pahUtajivhatAya ca / - ( 1.3.292-295) 295. atha kho bhagavato etadahosi - "passati kho me ayaM brAhmaNo pokkharasAti dvattiMsamahApurisalakkhaNAni yebhuyyena ThapetvA dve / dvIsu mahApurisalakkhaNesu kaGkSati vicikicchati nAdhimuccati na sampasIdati - kosohite ca vatthaguhe, pahUtajivhatAya cA' 'ti / atha kho bhagavA tathArUpaM iddhAbhisaGghAraM abhisaGghAsi / yathA addasa brAhmaNo pokkharasAti bhagavato kosohitaM vatthaguyhaM / atha kho bhagavA jivhaM ninnAmetvA ubhopi 94
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.3.296-299) 3. ambaTThasuttaM ___95 kaNNasotAni anumasi paTimasi, ubhopi nAsikasotAni anumasi paTimasi, kevalampi nalATamaNDalaM jivhAya chAdesi / 296. atha kho brAhmaNassa pokkharasAtissa etadahosi - "samannAgato kho samaNo gotamo dvattiMsamahApurisalakkhaNehi paripuNNehi no aparipuNNehI ti| bhagavantaM etadavoca"adhivAsetu me bhavaM gotamo ajjatanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA'"ti / adhivAsesi bhagavA tuNhIbhAvena / 297. atha kho brAhmaNo pokkharasAti bhagavato adhivAsanaM viditvA bhagavato kAlaM Arocesi- "kAlo, bho gotama; nihitaM bhatta"nti / atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya saddhiM bhikkhasalena yena brAhmaNassa pokkharasAtissa nivesanaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJatte Asane nisiidi| atha kho brAhmaNo pokra kkharasAti bhagavantaM paNItena khAdanIyena bhojanIyena sahatthA santappesi sampavAresi, mANavakApi bhikkhusaGkha | atha kho brAhmaNo pokkharasAti bhagavantaM bhuttAviM onItapattapANiM aJjataraM nIcaM AsanaM gahetvA ekamantaM nisIdi / 298. ekamantaM nisinnassa kho brAhmaNassa pokkharasAtissa bhagavA anupubbiM kathaM kathesi, seyyathidaM - dAnakathaM sIlakathaM saggakathaM; kAmAnaM AdInavaM okAraM saMkilesaM, nekkhamme AnisaMsaM pakAsesi / yadA bhagavA aAsi brAhmaNaM pokkharasAtiM kallacittaM mucittaM vinIvaraNacittaM udaggacittaM pasannacittaM, atha yA buddhAnaM sAmukkaMsikA dhammadesanA, taM pakAsesi- dukkhaM samudayaM nirodhaM mggN| seyyathApi nAma suddhaM vatthaM apagatakALakaM sammadeva rajanaM paTiggaNheyyaH evameva brAhmaNassa pokkharasAtissa tasmiJjava Asane virajaM vItamalaM dhammacakTuM udapAdi- "yaM kiJci samudayadhamma, sabbaM taM nirodhdhmm"nti| pokkharasAtiupAsakattapaTivedanA 299. atha kho brAhmaNo pokkharasAti diTThadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogALahadhammo tiNNavicikiccho vigatakathaMkatho vesArajjappatto aparappaccayo satthusAsane bhagavantaM etadavoca - "abhikkantaM, bho gotama, abhikkantaM, bho gotama / seyyathApi bho gotama / nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULhassa vA maggaM 95
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.3.299-299) Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya, 'cakkhumanto rUpAni dakkhantI ti; evamevaM bhotA gotamena anekapariyAyena dhammo pakAsito / esAhaM bho gotama saputto sabhariyo sapariso sAmacco bhavantaM gotamaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhikkhusaGghaJca / upAsakaM maM bhavaM gotamo dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gataM / yathA ca bhavaM gotamo ukkaTThAya aJJAni upAsakakulAni upasaGkamati, evameva bhavaM gotamo pokkharasAtikulaM upasaGkama | te mANavakA vA mANavikA vA bhavantaM gotamaM abhivAdessanti vA paccuTThissanti vA AsanaM vA udakaM vA dassanti cittaM vA pasAdessanti, tesaM taM bhavissati dIgharattaM hitAya sukhAyA 'ti / " kalyANaM vuccati, brAhmaNA' 'ti / ambaTTattaM niTThitaM tatiyaM / 96 96
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. soNadaNDasuttaM campeyyakabrAhmaNagahapatikA 300. evaM me sutaM- ekaM samayaM bhagavA aGgesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi yena campA tadavasari / tatra sudaM bhagavA campAyaM viharati gaggarAya pokkharaNiyA tIre / tena kho pana samayena soNadaNDo brAhmaNo campaM ajjhAvasati sattussadaM satiNakaTThodakaM sadhaje rAjabhoggaM raJA mAgadhena seniyena bimbisArena dinnaM rAjadAyaM brahmadeyyaM / 301. assosuM kho campeyyakA brAhmaNagahapatikA - "samaNo khalu bho gotamo sakyaputto sakyakulA pabbajito aGgesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi campaM anuppatto campAyaM viharati gaggarAya pokkharaNiyA tIre | taM kho pana bhavantaM gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA'ti / so imaM lokaM sadevakaM samArakaM sabrahmakaM sassamaNabrAhmaNiM pajaM sadevamanussaM sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti / so dhammaM deseti AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipUNNaM parisaddhaM brahmacariyaM pakAseti / sAdha kho pana tathArUpAnaM arahataM dassanaM hotI"ti / atha kho campeyyakA brAhmaNagahapatikA campAya nikkhamitvA saGghasaGghI gaNIbhUtA yena gaggarA pokkharaNI tenupasaGkamanti / 302. tena kho pana samayena soNadaNDo brAhmaNo uparipAsAde divAseyyaM upagato hoti / addasA kho soNadaNDo brAhmaNo campeyyake brAhmaNagahapatike campAya nikkhamitvA 97
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 dIghanikAyo-1 (1.4.303-303) saGghasaGghI gaNIbhUte yena gaggarA pokkharaNI tenupasaGkamante; disvA khattaM Amantesi - "kiM nu kho, bho khatte, campeyyakA brAhmaNagahapatikA campAya nikkhamitvA saGghasaGghI gaNIbhUtA yena gaggarA pokkharaNI tenupasaGkamantIti ? "asthi kho, bho, samaNo gotamo sakyaputto sakyakulA pabbajito aGgesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi campaM anuppatto campAyaM viharati gaggarAya pokkharaNiyA tIre / taM kho pana bhavantaM gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA'ti / tamete bhavantaM gotamaM dassanAya upasaGkamantI"ti / tena hi, bho khatte, yena campeyyakA brAhmaNagahapatikA tenupasaGkama; upasaGkamitvA campeyyake brAhmaNagahapatike evaM vadehi - 'soNadaNDo, bho, brAhmaNo evamAha - Agamentu kira bhavanto, soNadaNDopi brAhmaNo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissatI'ti / "evaM, bho''ti kho so khattA soNadaNDassa brAhmaNassa paTissutvA yena campeyyakA brAhmaNagahapatikA tenupasaGkami; upasaGkamitvA campeyyake brAhmaNagahapatike etadavoca - "soNadaNDo bho brAhmaNo evamAha - 'Agamentu kira bhavanto, soNadaNDopi brAhmaNo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissatI' ''ti / soNadaNDaguNakathA ___303. tena kho pana samayena nAnAverajjakAnaM brAhmaNAnaM paJcamattAni brAhmaNasatAni campAyaM paTivasanti kenacideva karaNIyena / assosuM kho te brAhmaNA - "soNadaNDo kira brAhmaNo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissatI''ti / atha kho te brAhmaNA yena soNadaNDo brAhmaNo tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA soNadaNDaM brAhmaNaM etadavocuM- "saccaM kira bhavaM soNadaNDo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissatI"ti ? "evaM kho me, bho, hoti - 'ahampi samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissAmI' ''ti / "mA bhavaM soNadaNDo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkami / na arahati bhavaM soNadaNDo samaNaM gotamaM dassanAya upasamituM / sace bhavaM soNadaNDo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissati, bhoto soNadaNDassa yaso hAyissati, samaNassa gotamassa yaso abhivaDDissati / yampi bhoto soNadaNDassa yaso hAyissati, samaNassa gotamassa yaso 98
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.4.303-303) 4. soNadaNDasuttaM abhivaDDissati, iminApaGgena na arahati bhavaM soNadaNDo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM; samaNotveva gotamo arahati bhavantaM soNadaNDaM dassanAya upasaGkamituM / "bhavahi soNadaNDo ubhato sujAto mAtito ca pitito ca, saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena | yampi bhavaM soNadaNDo ubhato sujAto mAtito ca pitito ca, saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena, iminApaGgena na arahati bhavaM soNadaNDo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM; samaNotveva gotamo arahati bhavantaM soNadaNDaM dassanAya upasaGkamituM / "bhavahi soNadaNDo aDDho mahaddhano mahAbhogo...pe0... "bhavajhi soNadaNDo ajjhAyako, mantadharo, tiNNaM vedAnaM pAragU sanighaNDukeTubhAnaM sAkkharappabhedAnaM itihAsapaJcamAnaM padako veyyAkaraNo, lokAyatamahApurisalakkhaNesu anavayo...pe0... ___ "bhavahi soNadaNDo abhirUpo dassanIyo pAsAdiko paramAya vaNNapokkharatAya samannAgato brahmavaNNI brahmavacchasI akhuddAvakAso dassanAya...pe0... "bhavaJhi soNadaNDo sIlavA vuddhasIlI vuddhasIlena samannAgato...pe0... "bhavahi soNadaNDo kalyANavAco kalyANavAkkaraNo poriyA vAcAya samannAgato vissaTThAya anelagalAya atthassa vijJApaniyA...pe0... "bhavaJhi soNadaNDo bahUnaM AcariyapAcariyo tINi mANavakasatAni mante vAceti / bahU kho pana nAnAdisA nAnAjanapadA mANavakA Agacchanti bhoto soNadaNDassa santike mantasthikA mante adhiyitakAmA...pe0... "bhavahi soNadaNDo jiNNo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto; samaNo gotamo taruNo ceva taruNapabbajito ca...pe0... 99
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 dIghanikAyo-1 (1.4.304-304) "bhavahi soNadaNDo ro mAgadhassa seniyassa bimbisArassa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "bhavaJhi soNadaNDo brAhmaNassa pokkharasAtissa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "bhavahi soNadaNDo campaM ajjhAvasati sattussadaM satiNakaTThodakaM sadhanaM rAjabhoggaM, raJA mAgadhena seniyena bimbisArena dinnaM, rAjadAyaM brahmadeyyaM / yampi bhavaM soNadaNDo campaM ajjhAvasati sattussadaM satiNakaTThodakaM sadhanaM rAjabhoggaM, raJA mAgadhena seniyena bimbisArena dinnaM, rAjadAyaM brahmadeyyaM / iminApaGgena na arahati bhavaM soNadaNDo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM; samaNotveva gotamo arahati bhavantaM soNadaNDaM dassanAya upasaGkamitu'nti / buddhaguNakathA 304. evaM vutte, soNadaNDo brAhmaNo te brAhmaNe etadavoca "tena hi, bho, mamapi suNAtha, yathA mayameva arahAma taM bhavantaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM; natveva arahati so bhavaM gotamo amhAkaM dassanAya upasaGkamituM / samaNo khalu, bho, gotamo ubhato sujAto mAtito ca pitito ca, saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA, akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena / yampi bho samaNo gotamo ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA, akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena, iminApaGgena na arahati so bhavaM gotamo amhAkaM dassanAya upasaGkamituM; atha kho mayameva arahAma taM bhavantaM gotamaM dassanAya upasamituM / "samaNo khalu, bho, gotamo mahantaM AtisaGgha ohAya pabbajito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo pahUtaM hiraJasuvaNNaM ohAya pabbajito bhUmigataJca vehAsaTuM ca...pe0... 100
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.4.304-304) 4. sANadaNDasuttaM 101 "samaNo khalu, bho, gotamo daharova samAno yuvA susukALakeso bhadrena yobbanena samannAgato paThamena vayasA agArasmA anagAriyaM pabbajito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo akAmakAnaM mAtApitUnaM assumukhAnaM rudantAnaM kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo abhirUpo dassanIyo pAsAdiko paramAya vaNNapokkharatAya samannAgato, brahmavaNNI, brahmavacchasI, akhuddAvakAso dassanAya...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo sIlavA ariyasIlI kusalasIlI kusalasIlena samannAgato...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo kalyANavAco kalyANavAkkaraNo poriyA vAcAya samannAgato vissaTThAya anelagalAya atthassa vijJApaniyA...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo bahUnaM AcariyapAcariyo...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo khINakAmarAgo vigatacApallo...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo kammavAdI kiriyavAdI apApapurekkhAro brahmAya pajAya...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo uccA kulA pabbajito asambhinnakhattiyakulA...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo aDDA kulA pabbajito mahaddhanA mahAbhogA...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM tiroraTThA tirojanapadA pahaM pucchituM Agacchanti...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM anekAni devatAsahassAni pANehi saraNaM gatAni...pe0... 101
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 dIghanikAyo-1 (1.4.304-304) "samaNaM khalu, bho, gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA' ti...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo dvattiMsamahApurisalakkhaNehi samannAgato...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo ehisvAgatavAdI sakhilo sammodako abbhAkuTiko uttAnamukho pubbabhAsI...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo catunnaM parisAnaM sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "samaNe khalu, bho, gotame bahU devA ca manussA ca abhippasannA...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo yasmiM gAme vA nigame vA paTivasati, na tasmiM gAme vA nigame vA amanussA manusse viheThenti...pe0... __ "samaNo khalu, bho, gotamo saGghI gaNI gaNAcariyo puthutitthakarAnaM aggamakkhAyati / yathA kho pana, bho, etesaM samaNabrAhmaNAnaM yathA vA tathA vA yaso samudAgacchati, na hevaM samaNassa gotamassa yaso samudAgato / atha kho anuttarAya vijjAcaraNasampadAya samaNassa gotamassa yaso samudAgato...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM rAjA mAgadho seniyo bimbisAro saputto sabhariyo sapariso sAmacco pANehi saraNaM gato...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM rAjA pasenadi kosalo saputto sabhariyo sapariso sAmacco pANehi saraNaM gato...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM brAhmaNo pokkharasAti saputto sabhariyo sapariso sAmacco pANehi saraNaM gato...pe0... 100
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.4.305-306) 4. sANadaNDasuttaM 103 "samaNo khalu, bho, gotamo raJo mAgadhassa seniyassa bimbisArassa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo raJjo pasenadissa kosalassa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo brAhmaNassa pokkharasAtissa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0.... "samaNo khalu, bho, gotamo campaM anuppatto, campAyaM viharati gaggarAya pokkharaNiyA tIre | ye kho pana, bho, keci samaNA vA brAhmaNA vA amhAkaM gAmakhettaM Agacchanti atithI no te honti / atithI kho panamhehi sakkAtabbA garukAtabbA mAnetabbA pUjetabbA apcetbbaa| yampi, bho, samaNo gotamo campaM anuppatto campAyaM viharati gaggarAya pokkharaNiyA tIre, atithimhAkaM samaNo gotamo; atithi kho panamhehi sakkAtabbo garukAtabbo mAnetabbo pUjetabbo apcetbbo| iminApaGgena na arahati so bhavaM gotamo amhAkaM dassanAya upasamituM / atha kho mayameva arahAma taM bhavantaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM / ettake kho ahaM, bho, tassa bhoto gotamassa vaNNe pariyApuNAmi, no ca kho so bhavaM gotamo ettakavaNNo | aparimANavaNNo hi so bhavaM gotamo"ti / 305. evaM vutte, te brAhmaNA soNadaNDaM brAhmaNaM etadavocuM- "yathA kho bhavaM soNadaNDo samaNassa gotamassa vaNNe bhAsati ito cepi so bhavaM gotamo yojanasate viharati, alameva saddhena kulaputtena dassanAya upasamituM api puTosenA'ti / "tena hi, bho, sabbeva mayaM samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissAmA"ti | soNadaNDaparivitakko 306. atha kho soNadaNDo brAhmaNo mahatA brAhmaNagaNena saddhiM yena gaggarA pokkharaNI tenupasaGkami / atha kho soNadaNDassa brAhmaNassa tirovanasaNDagatassa evaM cetaso parivitakko udapAdi - "ahaJceva kho pana samaNaM gotamaM pahaM puccheyyaM; tatra ce maM samaNo gotamo evaM vadeyya - 'na kho esa brAhmaNa paJho evaM pucchitabbo, evaM nAmesa 103
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 dIghanikAyo-1 (1.4.307-308) brAhmaNa paJho pucchitabbo'ti, tena maM ayaM parisA paribhaveyya - 'bAlo soNadaNDo brAhmaNo abyatto, nAsakkhi samaNaM gotamaM yoniso pa'haM pucchitu nti / yaM kho panAyaM parisA paribhaveyya, yasopi tassa hAyetha / yassa kho pana yaso hAyetha, bhogApi tassa hAyeyyuM / yasoladdhA kho panamhAkaM bhogaa| mamaJceva kho pana samaNo gotamo paJhaM puccheyya, tassa cAhaM paJhassa veyyAkaraNena cittaM na ArAdheyyaM; tatra ce maM samaNo gotamo evaM vadeyya - 'na kho esa brAhmaNa paJho evaM byAkAtabbo, evaM nAmesa brAhmaNa paJho byAkAtabbo'ti, tena maM ayaM parisA paribhaveyya - 'bAlo soNadaNDo brAhmaNo abyatto, nAsakkhi samaNassa gotamassa paJhassa veyyAkaraNena cittaM ArAdhetu'nti / yaM kho panAyaM parisA paribhaveyya, yasopi tassa hAyetha / yassa kho pana yaso hAyetha, bhogApi tassa hAyeyyuM / yasoddhA kho panamhAkaM bhogaa| ahaJceva kho pana evaM samIpagato samAno adisvAva samaNaM gotamaM nivatteyyaM, tena maM ayaM parisA paribhaveyya - 'bAlo soNadaNDo brAhmaNo abyatto mAnathaddho bhIto ca, no visahati samaNaM gotamaM dassanAya upasamitaM, kathahi nAma evaM samIpagato samAno adisvA samaNaM gotamaM nivattissatI'ti / yaM kho panAyaM parisA paribhaveyya, yasopi tassa hAyetha / yassa kho pana yaso hAyetha, bhogApi tassa hAyeyyu, yasoladdhA kho panamhAkaM bhogA''ti / 307. atha kho soNadaNDo brAhmaNo yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavatA saddhiM sammodi / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / campeyyakApi kho brAhmaNagahapatikA appekacce bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdiMsu; appekacce bhagavatA saddhiM sammodiMsu; sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdiMsu; appekacce yena bhagavA tenaJjaliM paNAmetvA ekamantaM nisIdiMsu; appekacce nAmagottaM sAvetvA ekamantaM nisIdiMsu; appekacce tuNhIbhUtA ekamantaM nisIdiMsu / 308. tatrapi sudaM soNadaNDo brAhmaNo etadeva bahulamanuvitakkento nisinno hoti - "ahaJceva kho pana samaNaM gotamaM pahaM puccheyyaM; tatra ce meM samaNo gotamo evaM vadeyya - 'na kho esa, brAhmaNa, paJho evaM pucchitabbo, evaM nAmesa brAhmaNa paJho pucchitabbo'ti / tena maM ayaM parisA paribhaveyya - 'bAlo soNadaNDo brAhmaNo abyatto, nAsakkhi samaNaM gotamaM yoniso pa'haM pucchitu'nti / yaM kho panAyaM parisA paribhaveyya, yasopi tassa hAyetha / yassa kho pana yaso hAyetha, bhogApi tassa hAyeyyuM / yasoladdhA kho panamhAkaM bhogA / mamaJceva kho pana samaNo gotamo pa'haM puccheyya, tassa cAhaM paJhassa 104
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. soNadaNDasuttaM veyyAkaraNena cittaM na ArAdheyyaM; tatra ce maM samaNo gotamo evaM vadeyya - 'na kho esa, brAhmaNa, paJho evaM byAkAtabbo, evaM nAmesa, brAhmaNa, paJho byAkAtabbo 'ti / tena maM ayaM parisA paribhaveyya - 'bAlo soNadaNDo brAhmaNo abyatto, nAsakkhi samaNassa gotamassa paJhassa veyyAkaraNena cittaM ArAdhetu' nti / yaM kho panAyaM parisA paribhaveyya, yasopi tassa hAtha | yassa kho pana yaso hAyetha, bhogApi tassa hAyeyyuM / yasoddhA kho panamhAkaM bhogA / aho vata maM samaNo gotamo sake Acariyake tevijjake pahaM puccheyya, addhA vatassAhaM cittaM ArAdheyyaM paJhassa veyyAkaraNenA" ti / (1.4.309-311) brAhmaNapaJJatti 309. atha kho bhagavato soNadaNDassa brAhmaNassa cetasA cetoparivitakkamaJJAya etadahosi - "vihaJJati kho ayaM soNadaNDo brAhmaNo sakena cittena / yaMnUnAhaM soNadaNDaM brAhmaNaM sake Acariyake tevijjake paJhaM puccheyyanti / atha kho bhagavA soNadaNDaM brAhmaNaM etadavoca - "katihi pana, brAhmaNa, aGgehi samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJJapenti; 'brAhmaNosmIti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca pana musAvAda ApajjeyyA "ti ? 310. atha kho soNadaNDassa brAhmaNassa etadahosi - "yaM vata no ahosi icchitaM yaM AkaGkSitaM yaM adhippetaM yaM abhipatthitaM - 'aho vata maM samaNo gotamo sake Acariyake tevijjake paJhaM puccheyya, addhA vatassAhaM cittaM ArAdheyyaM paJhassa veyyAkaraNenA' ti, tatra maM samaNo gotamo sake Acariyake tevijjake pahaM pucchati / addhA vatassAhaM cittaM ArAdhessAmi paJhassa veyyAkaraNenA "ti / 105 311. atha kho soNadaNDo brAhmaNo abbhunnAmetvA kAyaM anuviloketvA parisaM bhagavantaM etadavoca - " paJcahi, bho gotama, aGgehi samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJJapenti; 'brAhmaNosmIti ca vadamAno sammA vadeyya na ca pana musAvAdaM Apajjeyya | katamehi paJcahi ? idha, bho gotama, brAhmaNo ubhato sujAto hoti mAtito ca pitito ca, saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTo jAtivAdena; ajjhAyako hoti mantadharo tiNNaM vedAnaM pAragU sanighaNDukeTubhAnaM sAkkharappabhedAnaM itihAsapaJcamAnaM padako veyyAkaraNo lokAyatamahApurisalakkhaNesu anavayo; abhirUpo 105
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 hoti dassanIyo pAsAdiko paramAya vaNNapokkharatAya samannAgato brahmavaNNI brahmavacchasI akhuddAvakAso dassanAya; sIlavA hoti vuddhasIlI vuddhasIlena samannAgato; paNDito ca hoti medhAvI paThamo vA dutiyo vA sujaM paggahantAnaM / imehi kho, bho gotama, paJcahi aGgehi samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJJapenti; 'brAhmaNosmI'ti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca pana musAvAdaM ApajjeyyA "ti / 106 "imesaM pana, brAhmaNa, paJcannaM aGgAnaM sakkA ekaM aGgaM ThapayitvA catUhaGgehi samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJJapetuM; 'brAhmaNosmIti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca pana musAvAdaM ApajjeyyA "ti ? "sakkA, bho gotama / imesaJhi, bho gotama, paJcannaM aGgAnaM vaNNaM ThapayAma / kiJhi vaNNo karissati ? yato kho, bho gotama, brAhmaNo ubhato sujAto hoti mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena; ajjhAyako ca hoti mantadharo ca tiNNaM vedAnaM pAragU sanighaNDukeTubhAnaM sAkkharappabhedAnaM itihAsapaJcamAnaM padako vaiyyAkaraNa lokAyatamahApurisalakkhaNesu anavayo; sIlavA ca hoti vuddhasIlI vuddhasIlena samannAgato; paNDito ca hoti medhAvI paThamo vA dutiyo vA sujaM paggaNhantAnaM / imehi kho bho gotama catUhaGgehi samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJJapenti; 'brAhmaNosmI'ti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca pana musAvAdaM ApajjeyyA "ti / 312. "imesaM pana, brAhmaNa, catunnaM aGgAnaM sakkA eka aGgaM ThapayitvA tIhaGgei samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJJapetuM ; 'brAhmaNosmIti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca pana musAvAdaM ApajjeyyA "ti ? "sakkA, bho gotama / imesaJhi, bho gotama, catunnaM aGgAnaM mante ThapayAma / kiJhi mantA karissanti ? yato kho, bho gotama, brAhmaNo ubhato sujAto hoti mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena; sIlavA ca hoti vuddhasIlI vuddhasIlena samannAgato; paNDito ca hoti medhAvI paThamo vA dutiyo vA sujaM paggaNhantAnaM / imehi kho, bho gotama, tIhaGgehi samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJJapenti; 'brAhmaNosmI'ti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca pana musAvAdaM ApajjeyyA "ti / (1.4.312-312) "imesaM pana, brAhmaNa, tiNNaM aGgAnaM sakkA ekaM aGgaM ThapayitvA dvIhaGgehi samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJJapetuM; 'brAhmaNosmIti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca 106
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. soNadaNDasuttaM pana musAvAdaM ApajjeyyA "ti ? "sakkA, bho gotama / imesaJhi, bho gotama, tiNNaM aGgAnaM jAtiM ThapayAma / kiJhi jAti karissati ? yato kho, bho gotama, brAhmaNo sIlavA hoti vuddhasIlI vuddhasIlena samannAgato; paNDito ca hoti medhAvI paThamo vA dutiyo vA sujaM paggaNhantAnaM / imehi kho, bho gotama, dvIhaGgehi samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJJapenti; 'brAhmaNosmI 'ti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca pana musAvAdaM ApajjeyyA'ti / (1.4.313-316) 313. evaM vutte, te brAhmaNA soNadaNDaM brAhmaNaM etadavocuM - " mA bhavaM soNadaNDo evaM avaca, mA bhavaM soNadaNDo evaM avaca / apavadateva bhavaM soNadaNDo vaNNaM, apavadati mante, apavadati jAtiM ekaMsena / bhavaM soNadaNDo samaNasseva gotamassa vAdaM anupakkhandatI 'ti / 314. atha kho bhagavA te brAhmaNe etadavoca - "sace kho tumhAkaM brAhmaNAnaM evaM hoti - 'appassuto ca soNadaNDo brAhmaNo, akalyANavAkkaraNo ca soNadaNDo brAhmaNo, duppaJJa ca soNadaNDo brAhmaNo, na ca pahoti soNadaNDo brAhmaNo samaNena gotamena saddhiM asmiM vacane paTimantetu'nti / tiTThatu soNadaNDo brAhmaNo, tumhe mayA saddhiM mantavho asmiM vacane / sace pana tumhAkaM brAhmaNAnaM evaM hoti - 'bahussuto ca soNadaNDo brAhmaNo, kalyANavAkkaraNo ca soNadaNDo brAhmaNo, paNDito ca soNadaNDo brAhmaNo, pahoti ca soNadaNDo brAhmaNo samaNena gotamena saddhiM asmiM vacane paTimantetu 'nti / tiTThatha tumhe, soNadaNDo brAhmaNo mayA saddhiM paTimantetU'ti / 107 315. evaM vutte, soNadaNDo brAhmaNo bhagavantaM etadavoca - "tiTThatu bhavaM gotamo, tumhI bhavaM gotamo hotu, ahameva tesaM sahadhammena paTivacanaM karissAmI 'ti / atha kho soNadaNDo brAhmaNo te brAhmaNe etadavoca - " mA bhavanto evaM avacuttha, mA bhavanto evaM avacuttha 'apavadateva bhavaM soNadaNDo vaNNaM, apavadati mante, apavadati jAti, ekaMsena / bhavaM soNadaNDo samaNasseva gotamassa vAdaM anupakkhandatI 'ti / nAhaM, bho, apavadAmi vaNNaM vA mante vA jAtiM vA "ti / 316. tena kho pana samayena soNadaNDassa brAhmaNassa bhAgineyyo aGgako nAma mANavako tassaM parisAyaM nisinno hoti / atha kho soNadaNDo brAhmaNo te brAhmaNe 107
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 dIghanikAyo-1 (1.4.317-317) etadavoca - "passanti no bhonto imaM aGgakaM mANavakaM amhAkaM bhAgineyya"nti ? "evaM, bho"| "aGgako kho, bho, mANavako abhirUpo dassanIyo pAsAdiko paramAya vaNNapokkharatAya samannAgato brahmavaNNI brahmavacchasI akhuddAvakAso dassanAya, nAssa imissaM parisAyaM samasamo atthi vaNNena ThapetvA samaNaM gotamaM / aGgako kho mANavako ajjhAyako mantadharo, tiNNaM vedAnaM pAragU sanighaNDukeTubhAnaM sAkkharappabhedAnaM itihAsapaJcamAnaM padako veyyAkaraNo lokAyatamahApurisalakkhaNesu anvyo| ahamassa mante vaacetaa| aGgako kho mANavako ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena / ahamassa mAtApitaro jAnAmi / aGgako kho mANavako pANampi haneyya, adinnampi Adiyeyya, paradArampi gaccheyya, musAvAdampi bhaNeyya, majjampi piveyya, ettha dAni, bho, kiM vaNNo karissati, kiM mantA, kiM jAti ? yato kho bho brAhmaNo sIlavA ca hoti vuddhasIlI vuddhasIlena samannAgato, paNDito ca hoti medhAvI paThamo vA dutiyo vA sujaM paggaNhantAnaM / imehi kho, bho, dvIhaGgehi samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJapenti; 'brAhmaNosmIti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca pana musAvAdaM ApajjeyyA'ti / sIlapAkathA ___317. "imesaM pana, brAhmaNa, dvinnaM aGgAnaM sakkA eka aGgaM ThapayitvA ekena aGgena samannAgataM brAhmaNA brAhmaNaM paJapetuM; 'brAhmaNosmIti ca vadamAno sammA vadeyya, na ca pana musAvAdaM ApajjeyyA"ti ? "no hidaM, bho gotama / sIlaparidhotA hi, bho gotama, paJA; paJAparidhotaM sIlaM / yattha sIlaM tattha paJA, yattha paJA tattha sIlaM / sIlavato paJjA, paJjavato siilN| sIlapANaJca pana lokasmiM aggamakkhAyati / seyyathApi, bho gotama, hatthena vA hatthaM dhoveyya, pAdena vA pAdaM dhoveyya; evameva kho, bho gotama, sIlaparidhotA paJjA, paJAparidhotaM sIlaM / yattha sIlaM tattha paJjA, yattha paJcA tattha siilN| sIlavato paJjA, paJjavato siilN| sIlapaJjANaJca pana lokasmiM aggamakkhAyatI"ti / evametaM, brAhmaNa, evametaM, brAhmaNa, sIlaparidhotA hi, brAhmaNa, pA, paJAparidhotaM siilN| yastha sIlaM tattha paJjA, yattha paJjA tattha siilN| sIlavato paJjA, paJjavato siilN| sIlapANaJca pana lokasmiM aggmkkhaayti| seyyathApi, brAhmaNa, hatthena vA hatthaM dhoveyya, pAdena vA pAdaM dhoveyya; evameva kho, brAhmaNa, sIlaparidhotA paJjA, 108
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.4.318-318) 4. soNadaNDasuttaM 109 pAparidhotaM siilN| yattha sIlaM tattha paJjA, yattha paJjA tattha siilN| sIlavato paJjA, paJjavato siilN| sIlapANaJca pana lokasmiM aggmkkhaayti| ___ 318. "katamaM pana taM, brAhmaNa, sIlaM ? katamA sA paJjA'"ti ? "ettakaparamAva mayaM, bho gotama, etasmiM atthe / sAdhu vata bhavantaMyeva gotamaM paTibhAtu etassa bhAsitassa attho''ti / "tena hi, brAhmaNa, suNohi; sAdhukaM manasikarohi; bhAsissAmI''ti / "evaM, bho"ti kho soNadaNDo brAhmaNo bhagavato paccassosi / bhagavA etadavoca- "idha. brAhmaNa tathAgato loke uppajjati arahaM sammAsambuddho...pe0... (yatha 190-212 anucchedesu tathA vitthaaretbb)| evaM kho, brAhmaNa, bhikkhu sIlasampanno hoti / idaM kho taM, brAhmaNa, siilN| "kathaJca, brAhmaNa, bhikkhu satisampaja na samannAgato hoti ? idha, brAhmaNa, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti| evaM kho, brAhmaNa, bhikkhu satisampajaona samantrAgato hoti / ... sato sampajAno thinamiddhA cittaM parisodheti / ... paThamaM jhAnaM upasampajja viharati / ... dutiyaM jhaanN...| "puna caparaM, brAhmaNa, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti- "upekkhako satimA sukhavihArI"ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / "puna caparaM, brAhmaNa, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA, pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA, adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati / ... . "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kampaniye Thite AneJjappatte ANadassanAya cittaM abhinIharati, abhinitraameti| so evaM pajAnAti - "ayaM kho me kAyo rUpI cAtumahAbhUtiko mAtApettikasambhavo odanakummAsUpacayo 109
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 dIghanikAyo-1 (1.4.319-320) aniccucchAdana-parimaddana-bhedana-viddhaMsana-dhammo idaJca pana me vijJANaM ettha sitaM ettha pttibddh"nti|... "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte AsavAnaM khayajANAya cittaM abhinIharati abhininAmeti / so idaM dukkhanti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / ime AsavAti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / tassa evaM jAnato evaM passato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccti| vimuttasmiM vimuttamiti ANaM hoti| 'khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM nAparaM itthattAyA'ti pajAnAti, idampissa hoti pAya... ayaM kho sA, brAhmaNa, pA "ti| soNadaNDaupAsakattapaTivedanA . 319. evaM vutte, soNadaNDo brAhmaNo bhagavantaM etadavoca - "abhikkantaM, bho gotama, abhikkantaM, bho gotama / seyyathApi, bho gotama, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULhassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya, 'cakkhumanto rUpAni dakkhantI'ti; evamevaM bhotA gotamena anekapariyAyena dhammo pkaasito| esAhaM bhavantaM gotamaM saraNaM gacchAmi, dhammaJca, bhikkhusaGghaJca / upAsakaM maM bhavaM gotamo dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gataM / adhivAsetu ca me bhavaM gotamo svAtanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA''ti / adhivAsesi bhagavA tuNhIbhAvena / 320. atha kho soNadaNDo brAhmaNo bhagavato adhivAsanaM viditvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pkkaami| atha kho soNadaNDo brAhmaNo tassA rattiyA accayena sake nivesane paNItaM khAdanIyaM bhojanIyaM paTiyAdApetvA bhagavato kAlaM ArocApesi - "kAlo, bho gotama, nihitaM bhatta"nti / atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya saddhiM bhikkhusaGghana yena soNadaNDassa brAhmaNassa nivesanaM 110
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.4.321-322) 4. sANadaNDasuttaM 111 tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJcatte Asane nisiidi| atha kho soNadaNDo brAhmaNo buddhappamukhaM bhikkhusaGkha paNItena khAdanIyena bhojanIyena sahatthA santappesi sampavAresi / 321. atha kho soNadaNDo brAhmaNo bhagavantaM bhuttAviM onItapattapANiM aJjataraM nIcaM AsanaM gahetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho soNadaNDo brAhmaNo bhagavantaM etadavoca- "ahaJceva kho pana, bho gotama, parisagato samAno AsanA vuTThahitvA bhavantaM gotamaM abhivAdeyyaM, tena maM sA parisA paribhaveyya / yaM kho pana sA parisA paribhaveyya, yasopi tassa hAyetha / yassa kho pana yaso hAyetha, bhogApi tassa hAyeyyuM / yasoladdhA kho panamhAkaM bhogA / ahaJceva kho pana, bho gotama, parisagato samAno aJjaliM paggaNheyyaM, AsanA me taM bhavaM gotamo paccuTThAnaM dhAretu / ahaJceva kho pana, bho gotama, parisagato samAno veThanaM omuJceyyaM, sirasA me taM bhavaM gotamo abhivAdanaM dhAretu | ahaJceva kho pana, bho gotama, yAnagato samAno yAnA paccorohitvA bhavantaM gotamaM abhivAdeyyaM, tena maM sA parisA paribhaveyya / yaM kho pana sA parisA paribhaveyya, yasopi tassa hAyetha, yassa kho pana yaso hAyetha, bhogApi tassa hAyeyyuM / yasoladdhA kho panamhAkaM bhogaa| ahaJceva kho pana, bho gotama, yAnagato samAno patodalahi~ abbhunnAmeyyaM, yAnA me taM bhavaM gotamo paccorohanaM dhAretu / ahaJceva kho pana, gotama, yAnagato samAno chattaM apanAmeyyaM, sirasA me taM bhavaM gotamo abhivAdanaM dhAretU'ti / 322. atha kho bhagavA soNadaNDaM brAhmaNaM dhammiyA kathAya sandassetvA samAdapetvA samuttejetvA sampahaMsetvA uTThAyAsanA pakkAmIti | soNadaNDasuttaM nidvitaM catutthaM / 111
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. kUTadantasuttaM khANumatakabrAhmaNagahapatikA 323. evaM me sutaM- ekaM samayaM bhagavA magadhesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi yena khANumataM nAma magadhAnaM brAhmaNagAmo tadavasari / tatra sudaM bhagavA khANumate viharati ambalaTThikAyaM / tena kho pana samayena kUTadanto brAhmaNo khANumataM ajjhAvasati sattussadaM satiNakaTThodakaM sadhakaM rAjabhoggaM raJA mAgadhena seniyena bimbisArena dinnaM rAjadAyaM brahmadeyyaM / tena kho pana samayena kUTadantassa brAhmaNassa mahAyajJo upakkhaTo hoti / satta ca usabhasatAni satta ca vacchatarasatAni satta ca vacchatarIsatAni satta ca ajasatAni satta ca urabbhasatAni thUNUpanItAni honti yaJjatthAya / 324. assosuM kho khANumatakA brAhmaNagahapatikA - "samaNo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulA pabbajito magadhesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi khANumataM anuppatto khANumate viharati ambalaTThikAyaM / taM kho pana bhavantaM gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA'ti / so imaM lokaM sadevakaM samArakaM sabrahmakaM sassamaNabrAhmaNiM pajaM sadevamanussaM sayaM abhijJA sacchikatvA pavedeti / so dhammaM deseti AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAseti / sAdhu kho pana tathArUpAnaM arahataM dassanaM hotI''ti / 112
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.5.325-329) 5. kUTadantasuttaM 113 325. atha kho khANumatakA brAhmaNagahapatikA khANumatA nikkhamitvA saGghasaGghI gaNIbhUtA yena ambalaTThikA tenupasaGkamanti / ___ 326. tena kho pana samayena kUTadanto brAhmaNo uparipAsAde divAseyyaM upagato hoti / addasA kho kUTadanto brAhmaNo khANumatake brAhmaNagahapatike khANumatA nikkhamitvA saGghasaGghI gaNIbhUte yena ambalaTThikA tenupasaGkamante / disvA khattaM Amantesi - "kiM nu kho, bho khatte, khANumatakA brAhmaNagahapatikA khANumatA nikkhamitvA saGghasaGghI gaNIbhUtA yena ambalaTThikA tenupasaGkamantI''ti ? 327. "asthi kho, bho, samaNo gotamo sakyaputto sakyakulA pabbajito magadhesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhasalena saddhiM paJcamattehi bhikkhasatehi khANamataM anappatto, khANumate viharati ambalaTThikAyaM / taM kho pana bhavantaM gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA'ti / tamete bhavantaM gotamaM dassanAya upasaGkamantI''ti / 328. atha kho kUTadantassa brAhmaNassa etadahosi - "sutaM kho pana metaM - 'samaNo gotamo tividhaM yaJasampadaM soLasaparikkhAraM jAnAtI'ti / na kho panAhaM jAnAmi tividhaM yaJasampadaM soLasaparikkhAraM / icchAmi cAhaM mahAyajaM yajituM / yaMnUnAhaM samaNaM gotamaM upasaGkamitvA tividhaM yaJjasampadaM soLasaparikkhAraM puccheyya"nti / 329. atha kho kUTadanto brAhmaNo khattaM Amantesi -- "tena hi, bho khatte, yena khANumatakA brAhmaNagahapatikA tenupasaGkama / upasaGkamitvA khANumatake brAhmaNagahapatike evaM vadehi - 'kUTadanto, bho, brAhmaNo evamAha - Agamentu kira bhavanto, kUTadantopi brAhmaNo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissatI' "ti / "evaM, bho''ti kho so khattA kUTadantassa brAhmaNassa paTissutvA yena khANumatakA brAhmaNagahapatikA tenupasaGkami / upasaGkamitvA khANumatake brAhmaNagahapatike etadavoca- "kUTadanto, bho, brAhmaNo evamAha - 'Agamentu kira bhonto, kUTadantopi brAhmaNo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissatI' 'ti / 113
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 dIghanikAyo-1 (1.5.330-331) kUTadantaguNakathA 330. tena kho pana samayena anekAni brAhmaNasatAni khANumate paTivasanti - "kUTadantassa brAhmaNassa mahAyajJe anubhvissaamaa"ti| assosuM kho te brAhmaNA - "kUTadanto kira brAhmaNo samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissatI''ti / atha kho te brAhmaNA yena kUTadanto brAhmaNo tenupasaGkamiMsu / 331. upasaGkamitvA kUTadantaM brAhmaNaM etadavocuM- "saccaM kira bhavaM kUTadanto samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissatI"ti ? evaM kho me, bho, hoti - 'ahampi samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissAmI' ''ti / "mA bhavaM kUTadanto samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkami / na arahati bhavaM kUTadanto samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkramituM / sace bhavaM kUTadanto samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissati, bhoto kUTadantassa yaso hAyissati, samaNassa gotamassa yaso abhivaDvissati / yampi bhoto kUTadantassa yaso hAyissati, samaNassa gotamassa yaso abhivaDvissati, iminApaGgena na arahati bhavaM kUTadanto samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM / samaNo tveva gotamo arahati bhavantaM kUTadantaM dassanAya upasaGkamituM / "bhavahi kUTadanto ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena / yampi bhavaM kUTadanto ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena, iminApaGgena na arahati bhavaM kUTadanto samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM | samaNo tveva gotamo arahati bhavantaM kUTadantaM dassanAya upasaGkamituM / aDDo mahaddhano mahAbhogo pahUtavittUpakaraNo "bhavahi kUTadanto pahUtajAtarUparajato...pe0... "bhavahi kUTadanto ajjhAyako mantadharo tiNNaM vedAnaM pAragU sanighaNDukeTubhAnaM sAkkharappabhedAnaM itihAsapaJcamAnaM padako veyyAkaraNo lokAyatamahApurisalakkhaNesu anavayo...pe0... 114
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.5.331-331) 5. kUTadantasuttaM 115 "bhavanhi kUTadanto abhirUpo dassanIyo pAsAdiko paramAya vaNNapokkharatAya samannAgato brahmavaNNI brahmavacchasI akhuddAvakAso dassanAya...pe0... "bhavahi kUTadanto sIlavA vuddhasIlI vuddhasIlena samannAgato...pe0... "bhavahi kUTadanto kalyANavAco kalyANavAkkaraNo poriyA vAcAya samannAgato vissaThThAya anelagalAya atthassa vijJApaniyA...pe0... "bhavahi kUTadanto bahUnaM AcariyapAcariyo tINi mANavakasatAni mante vAceti, bahU kho pana nAnAdisA nAnAjanapadA mANavakA Agacchanti bhoto kUTadantassa santike mantatthikA mante adhiyitukAmA...pe0... "bhavahi kUTadanto jiNNo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto / samaNo gotamo taruNo ceva taruNapabbajito ca...pe0... "bhavahi kUTadanto ro mAgadhassa seniyassa bimbisArassa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "bhavanhi kUTadanto brAhmaNassa pokkharasAtissa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "bhavahi kUTadanto khANumataM ajjhAvasati sattussadaM satiNakaTThodakaM sadhanaM rAjabhoggaM raJA mAgadhena seniyena bimbisArena dinnaM rAjadAyaM brahmadeyyaM / yampi bhavaM kUTadanto khANumataM ajjhAvasati sattussadaM satiNakaTThodakaM sadhanaM rAjabhoggaM, raJA mAgadhena seniyena bimbisArena dinnaM rAjadAyaM brahmadeyyaM, iminApaGgena na arahati bhavaM kUTadanto samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM / samaNotveva gotamo arahati bhavantaM kUTadantaM dassanAya upasamitu''nti / 115
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 dIghanikAyo-1 (1.5.332-332) buddhaguNakathA 332. evaM vutte kUTadanto brAhmaNo te brAhmaNe etadavoca - "tena hi, bho, mamapi suNAtha, yathA mayameva arahAma taM bhavantaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM, na tveva arahati so bhavaM gotamo amhAkaM dassanAya upasamituM / samaNo khalu, bho, gotamo ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena / yampi, bho, samaNo gotamo ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena, iminApaGgena na arahati so bhavaM gotamo amhAkaM dassanAya upasamituM / atha kho mayameva arahAma taM bhavantaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM / "samaNo khalu, bho, gotamo mahantaM AtisaGgha ohAya pabbajito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo pahUtaM hiraJasuvaNNaM ohAya pabbajito bhUmigataJca vehAsaTuM ca...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo daharova samAno yuvA susukALakeso bhadrena yobbanena samannAgato paThamena vayasA agArasmA anagAriyaM pabbajito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo akAmakAnaM mAtApitUnaM assumukhAnaM rudantAnaM kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo abhirUpo dassanIyo pAsAdiko paramAya vaNNapokkharatAya samannAgato brahmavaNNI brahmavacchasI akhuddAvakAso dassanAya...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo sIlavA ariyasIlI kusalasIlI kusalasIlena samannAgato...pe0... 116
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.5.332-332) 5. kUTadantasuttaM 117 "samaNo khalu, bho, gotamo kalyANavAco kalyANavAkkaraNo poriyA vAcAya samannAgato vissaTThAya anelagalAya atthassa vijJApaniyA...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo bahUnaM AcariyapAcariyo...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo khINakAmarAgo vigatacApallo...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo kammavAdI kiriyavAdI apApapurekkhAro brahmajJAya pajAya...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo uccA kulA pabbajito asambhinnakhattiyakulA...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo aDDA kulA pabbajito mahaddhanA mahAbhogA...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM tiroraTThA tirojanapadA pa'haM pucchituM Agacchanti...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM anekAni devatAsahassAni pANehi saraNaM gatAni...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato - 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA' ti...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo dvattiMsamahApurisalakkhaNehi samannAgato...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo ehisvAgatavAdI sakhilo sammodako abbhAkuTiko uttAnamukho pubbabhAsI...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo catunnaM parisAnaM sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... 117
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 dIghanikAyo-1 (1.5.332-332) "samaNe khalu, bho, gotame bahU devA ca manussA ca abhippasannA...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo yasmiM gAme vA nigame vA paTivasati na tasmiM gAme vA nigame vA amanussA manusse viheThenti...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo saGghI gaNI gaNAcariyo puthutitthakarAnaM aggamakkhAyati, yathA kho pana, bho, etesaM samaNabrAhmaNAnaM yathA vA tathA vA yaso samudAgacchati, na hevaM samaNassa gotamassa yaso samudAgato / atha kho anuttarAya vijjAcaraNasampadAya samaNassa gotamassa yaso samudAgato...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM rAjA mAgadho seniyo bimbisAro saputto sabhariyo sapariso sAmacco pANehi saraNaM gato...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM rAjA pasenadi kosalo saputto sabhariyo sapariso sAmacco pANehi saraNaM gato...pe0... "samaNaM khalu, bho, gotamaM brAhmaNo pokkharasAti saputto sabhariyo sapariso sAmacco pANehi saraNaM gato...pe0.. "samaNo khalu, bho, gotamo raJo mAgadhassa seniyassa bimbisArassa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo ro pasenadissa kosalassa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo brAhmaNassa pokkharasAtissa sakkato garukato mAnito pUjito apacito...pe0... "samaNo khalu, bho, gotamo khANumataM anuppatto khANumate viharati ambalaTThikAyaM / ye kho pana, bho, keci samaNA vA brAhmaNA vA amhAkaM gAmakhettaM Agacchanti, atithI 118
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. kUTadantattaM no te honti atithI kho panamhehi sakkAtabbA garukAtabbA mAnetabbA pUjetabbA apacetabbA / yampi, bho, samaNo gotamo khANumataM anuppatto khANumate viharati ambalaTThikArya, atithimhAkaM samaNo gotamo / atithi kho panamhehi sakkAtabbo garukAtabbo mAnetabbo pUjetabbo apacetabbo / iminApaGgena nArahati so bhavaM gotamo amhAkaM dassanAya upasaGkramituM / atha kho mayameva arahAma taM bhavantaM gotamaM dassanAya upasaGkamituM / ettake kho ahaM, bho, tassa bhoto gotamassa vaNNe pariyANAmi, no kho so bhavaM gotamo ettakavaNNo, aparimANavaNNo hi so bhavaM gotamoti / (1.5.333-336) 333. evaM vutte, te brAhmaNA kUTadantaM brAhmaNaM etadavocuM - "yathA kho bhavaM kUTadanto samaNassa gotamassa vaNNe bhAsati ito cepi so bhavaM gotamo yojanasate viharati, alameva saddhena kulaputtena dassanAya upasaGkamituM api puTosenA "ti / "tena hi bho sabbeva mayaM samaNaM gotamaM dassanAya upasaGkamissAmA ''ti / mahAvijitarAjayaJJakathA 334. atha kho kUTadanto brAhmaNo mahatA brAhmaNagaNena saddhiM yena ambalaTThikA yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavatA saddhiM sammodi / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / khANumatakApi kho brAhmaNagahapatikA appekacce bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdiMsu; appekacce bhagavatA saddhiM sammodiMsu, sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdiMsu; appekacce yena bhagavA tenaJjaliM paNAmetvA ekamantaM nisIdiMsu; appekacce nAmagottaM sAvetvA ekamantaM nisIdiMsu; appekacce tumhIbhUtA ekamantaM nisIdiMsu / 119 335. ekamantaM nisinno kho kUTadanto brAhmaNo bhagavantaM etadavoca - "sutaM metaM, bho gotama - 'samaNo gotamo tividhaM yaJJasampadaM soLasaparikkhAraM jAnAtIti / na kho panAhaM jAnAmi tividhaM yaJJasampadaM soLasaparikkhAraM / icchAmi cAhaM mahAyajJa yajituM / sAdhu me bhavaM gotamo tividhaM yaJJasampadaM soLasaparikkhAraM desetU" ti / " 336. "tena hi brAhmaNa, suNAhi sAdhukaM manasikarohi bhAsissAmI 'ti / "evaM, bho' ti kho kUTadanto brAhmaNo bhagavato paccassosi / bhagavA etadavoca - "bhUtapubbaM, 119
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 dIghanikAyo-1 (1.5.337-338) brAhmaNa, rAjA mahAvijito nAma ahosi aDDo mahaddhano mahAbhogo pahUtajAtarUparajato pahUtavittUpakaraNo pahUtadhanadho paripuNNakosakoTThAgAro / atha kho, brAhmaNa, raJo mahAvijitassa rahogatassa paTisallInassa evaM cetaso parivitakko udapAdi - 'adhigatA kho me vipulA mAnusakA bhogA, mahantaM pathavimaNDalaM abhivijiya ajjhAvasAmi, yaMnUnAhaM mahAyajaM yajeyyaM, yaM mama assa dIgharattaM hitAya sukhAyA'ti / ____337. "atha kho, brAhmaNa, rAjA mahAvijito purohitaM brAhmaNaM AmantetvA etadavoca - 'idha mayhaM brAhmaNa rahogatassa paTisallInassa evaM cetaso parivitakko udapAdi - adhigatA kho me vipulA mAnusakA bhogA, mahantaM pathavimaNDalaM abhivijiya ajjhAvasAmi | yaMnUnAhaM mahAyacaM yajeyyaM yaM mama assa dIgharattaM hitAya sukhAyA'ti / icchAmahaM, brAhmaNa, mahAyajaM yajituM / anusAsatu maM bhavaM yaM mama assa dIgharattaM hitAya sukhAyA' "ti| ___338. "evaM vutte, brAhmaNa, purohito brAhmaNo rAjAnaM mahAvijitaM etadavoca'bhoto kho raJo janapado sakaNTako sauppILo, gAmaghAtApi dissanti, nigamadhAtApi dissanti, nagaraghAtApi dissanti, panthaduhanApi dissanti / bhavaM kho pana rAjA evaM sakaNTake janapade sauppILe balimuddhareyya, akiccakArI assa tena bhavaM raajaa| siyA kho pana bhoto ro evamassa - 'ahametaM dassukhIlaM vadhena vA bandhena vA jAniyA vA garahAya vA pabbAjanAya vA samUhanissAmI'ti, na kho panetassa dassukhIlassa evaM sammA samugghAto hoti / ye te hatAvasesakA bhavissanti, te pacchA ro janapadaM viheThessanti / api ca kho idaM saMvidhAnaM Agamma evametassa dassukhIlassa sammA samugghAto hoti / tena hi bhavaM rAjA ye bhoto ro janapade ussahanti kasigorakkhe, tesaM bhavaM rAjA bIjabhattaM anuppdetu| ye bhoto ro janapade ussahanti vANijjAya, tesaM bhavaM rAjA pAbhataM anuppdetu| ye bhoto ro janapade ussahanti rAjaporise, tesaM bhavaM rAjA bhattavetanaM pakappetu / te ca manussA sakammapasutA ro janapadaM na viheThessanti; mahA ca ro rAsiko bhavissati / khemadvitA janapadA akaNTakA anappILA / manassA madA modamAnA ure patte naccentA apArutagharA maje viharissantI'ti / "evaM. bho"ti kho. brAhmaNa rAjA mahAvijito pUrohitassa brAhmaNassa paTissUtvA ye rao janapade ussahiMsU kasigorakkhe tesaM rAjA mahAvijito bIjabhattaM anppdaasi| ye ca rao janapade ussahiMsu vANijjAya, tesaM rAjA mahAvijito pAbhataM anuppadAsi / ye ca raJo janapade 120
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. kUTadantattaM ussahiMsu rAjaporise, tesaM rAjA mahAvijito bhattavetanaM pakappesi / te ca manussA sakammapasutA raJJo janapadaM na viheThiMsu, mahA ca rajJo rAsiko ahosi / khemaTThitA janapadA akaNTakA anuppILA manussA mudA modamAnA ure putte naccentA apArutagharA maJJe vihariMsu / atha kho, brAhmaNa, rAjA mahAvijito purohitaM brAhmaNaM AmantetvA etadavoca - " samUhato kho me bhoto dassukhIlo, bhoto saMvidhAnaM Agamma mahA ca me raasiko| khemaTThitA janapadA akaNTakA anuppILA manussA mudA modamAnA ure putte naccentA apArutagharA maJe viharanti / icchAmahaM brAhmaNa mahAyajJa yajituM / anusAsa maM bhavaM yaM mama assa dIgharattaM hitAya sukhAyA "ti / (1.5.339-339) catuparikkhAraM -- 339. "tena hi bhavaM rAjA ye bhoto raJJo janapade khattiyA AnuyantA negamA ceva jAnapadA ca te bhavaM rAjA AmantayataM - 'icchAmahaM bho, mahAyajJa yajituM, anujAnantu me bhavanto yaM mama assa dIgharattaM hitAya sukhAyA 'ti / ye bhoto raJa janapade amaccA pArisajjA negamA ceva jAnapadA ca... pe0... brAhmaNamahAsAlA negamA ceva jAnapadA ca... pe0... gahapatinecayikA negamA ceva jAnapadA ca te bhavaM rAjA AmantayataM - 'icchAmahaM bho, mahAyajJa yajituM, anujAnantu me bhavanto yaM mama assa dIgharattaM hitAya sukhAyA 'ti / ' evaM bho' ti kho, brAhmaNa, rAjA mahAvijito purohita sa brAhmaNassa paTissutvA ye rajJa janapade khattiyA AnuyantA negamA ceva jAnapadA ca, te rAjA mahAvijito Amantesi - 'icchAmahaM, bho, mahAyajJa yajituM, anujAnantu me bhavanto yaM mama assa dIgharattaM hitAya sukhAyA "ti / 'yajataM bhavaM rAjA yaJJa, yaJJakAlo mahArAjA'ti / ye raJJo janapade amaccA pArisajjA negamA ceva jAnapadA ca... pe0... brAhmaNamahAsAlA negamA ceva jAnapadA ca... pe0... gahapatinecayikA negamA ceva jAnapadA ca, te rAjA mahAvijito Amantesi - 'icchAmahaM bho, mahAyajJa yajituM / anujAnantu me bhavanto yaM mama assa dIgharattaM hitAya sukhAyA 'ti / 'yajataM bhavaM rAjA yaJJa, yaJJakAlo mahArAjA'ti / itime cattAro anumatipakkhA tasseva yaJJassa parikkhArA bhavanti / 121 121
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 dIghanikAyo-1 aTTha parikkhArA 340. "rAjA mahAvijito aTThahaGgehi samannAgato, ubhato sujAto mAtito ca pitito ca; saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena; abhirUpo dassanIyo pAsAdiko paramAya vaNNapokkharatAya samannAgato brahmavaNNI brahmavacchasI akhuddAvakAso dassanAya; aDDo mahaddhano mahAbhogo pahUtajAtarUparajato pahUtavittUpakaraNo pahUtadhanadhajJa paripuraNakosakoTThAgAro; balavA caturaGginiyA senAya samannAgato assavAya ovAdapaTikarAya sahati maJje paccatthike yasasA; saddho dAyako dAnapati anAvaTadvAro samaNabrAhmaNakapaNaddhikavaNibbakayAcakAnaM opAnabhUto puJJAni karoti; bahussuto tassa tassa sutajAtassa, tassa tasseva kho pana bhAsitassa atyaM jAnAti 'ayaM imassa bhAsitassa atyo ayaM imassa bhAsitassa attho'ti; paNDito, viyatto, medhAvI, paTibalo, atItAnAgatapaccuppanne atthe cintetuM / rAjA mahAvijito ime aTThahaGgehi samannAgato / iti imAnipi aTThaGgAni tasseva yaJJassa parikkhArA bhavanti / catuparikkhAraM 341. " purohito brAhmaNo catuhaGgehi smnnaagto| ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena; ajjhAyako mantadharo tiNNaM vedAnaM pAragU sanighaNDukeTubhAnaM sAkkharappabhedAnaM itihAsapaJcamAnaM padako veyyAkaraNo lokAyatamahApurisalakkhaNesu anavayo; sIlavA vuddhasIlI vuddhasIlena samannAgato; paNDito viyatto medhAvI paThamo vA dutiyo vA sujaM paggaNhantAnaM / purohito brAhmaNo imehi catUhaGgehi samannAgato / iti imAni cattAri aGgAni tasseva yaJJassa parikkhArA bhavanti / tisso vidhA 342. "atha kho, brAhmaNa, purohito brAhmaNo rajJo mahAvijitassa pubbeva yaJJA tisso vidhA desesi| siyA kho pana bhoto raJJo mahAyajJa yiTTukAmassa kocideva vippaTisAro - 'mahA vata me bhogakkhandho vigacchissatI 'ti, so bhotA raJJA vippaTisAro na karaNIyo / siyA kho pana bhoto raJJo mahAyajJaM yajamAnassa kocideva vippaTisAro (1.5.340-342) 122
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. kUTadantattaM 'mahA vata me bhogakkhandho vigacchatIti, so bhotA raJJA vippaTisAro na karaNIyo / siyA kho pana bhoto raJJo mahAyajJa yiTThassa kocideva vippaTisAro 'mahA vata me bhogakkhandho vigato'ti, so bhotA raJJA vippaTisAro na karaNIyo 'ti / imA kho, brAhmaNa, purohito brAhmaNo raJJo mahAvijitassa pubbeva yaJJA tisso vidhA desesi | (1.5.343-344) dasa AkArA 343. "atha kho, brAhmaNa purohito brAhmaNo raJJo mahAvijitassa pubbeva yaJJA dasahAkArehi paTiggAhakesu vippaTisAraM paTivinesi / ' Agamissanti kho bhoto yaJJa pANAtipAtinopi pANAtipAtA paTiviratApi / ye tattha pANAtipAtino tesaJJeva tena / ye tattha pANAtipAtA paTiviratA, te Arambha yajataM bhavaM, sajjataM bhavaM, modataM bhavaM, cittameva bhavaM antaraM pasAdetu / Agamissanti kho bhoto yaJjaM adinnAdAyinopi adinnAdAnA paTiviratApi... pe0... kAme micchAcArinopi kAmesumicchAcArA pttivirtaapi| musAvAdinopi musAvAdA paTiviratApi / pisuNavAcinopi pisuNAya vAcAya paTiviratApi / pharusaMvAcinopi pharusAya vAcAya paTiviratApi / samphappalApinopi samphappalApA paTiviratApi / abhijjhAnopi anabhijjhAlunopi / byApannacittApi abyaapnncittaapi| micchAdiTTikApi sammAdiTTikApi, ye tattha micchAdiTTikA, tesaJJeva tena / ye tattha sammAdiTTikA, te Arabbha yajataM bhavaM, sajjataM bhavaM, modataM bhavaM cittameva bhavaM antaraM pasAdetU 'ti / imehi kho, brAhmaNa purohito brAhmaNo raJJo mahAvijitassa pubbeva yaJJA dasahAkArehi paTiggAhakesu vippaTisAraM paTivinesi / soLasa AkArA 344. "atha kho, brAhmaNa purohito brAhmaNo raJJo mahAvijitassa mahAya yajamAnassa soLasahAkArehi cittaM sandassesi samAdapesi samuttejesi sampahaMsesi siyA kho pana bhoto raJJo mahAyajJa yajamAnassa kocideva vattA- ' rAjA kho mahAvijito mahAyaJjaM yajati, no ca kho tassa AmantitA khattiyA AnuyantA negamA ceva jAnapadA ca; atha ca pana bhavaM rAjA evarUpaM mahAyajJa yajatI 'ti / evampi bhoto raJJo vattA dhammato natthi / bhotA kho pana raJJA AmantitA khattiyA AnuyantA negamA ceva jAnapadA 123 123
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 dIghanikAyo-1 (1.5.344-344) ca / iminApetaM bhavaM rAjA jAnAtu, yajataM bhavaM, sajjataM bhavaM, modataM bhavaM, cittameva bhavaM antaraM pasAdetu / _ "siyA kho pana bhoto ro mahAyaje yajamAnassa kocideva vattA - 'rAjA kho mahAvijito mahAyacaM yajati, no ca kho tassa AmantitA amaccA pArisajjA negamA ceva jAnapadA ca...pe0... brAhmaNamahAsAlA negamA ceva jAnapadA ca...pe0... gahapatinecayikA negamA ceva jAnapadA ca, atha ca pana bhavaM rAjA evarUpaM mahAyacaM yajatIti / evampi bhoto ro vattA dhammato natthi / bhotA kho pana raJA AmantitA gahapatinecayikA negamA ceva jAnapadA ca / iminApetaM bhavaM rAjA jAnAtu, yajataM bhavaM, sajjataM bhavaM, modataM bhavaM, cittameva bhavaM antaraM psaadetu| "siyA kho pana bhoto ro mahAyacaM yajamAnassa kocideva vattA - 'rAjA kho mahAvijito mahAyajJa yajati, no ca kho ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena, atha ca pana bhavaM rAjA evarUpaM mahAyacaM yajatI'ti / evampi bhoto ro vattA dhammato natthi / bhavaM kho pana rAjA ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena / iminApetaM bhavaM rAjA jAnAtu, yajataM bhavaM, sajjataM bhavaM, modataM bhavaM, cittameva bhavaM antaraM pasAdetu / "siyA kho pana bhoto ro mahAyacaM yajamAnassa kocideva vattA - 'rAjA kho mahAvijito mahAyajaM yajati no ca kho abhirUpo dassanIyo pAsAdiko paramAya vaNNapokkharatAya samannAgato brahmavaNNI brahmavacchasI akhuddAvakAso dassanAya...pe0... no ca kho aDDo mahaddhano mahAbhogo pahUtajAtarUparajato pahUtavittUpakaraNo pahUtadhanadho paripuNNakosakoTThAgAro...pe0... no ca kho balavA caturaGginiyA senAya samannAgato assavAya ovAdapaTikarAya sahati maJche paccatthike yasasA...pe0... no ca kho saddho dAyako dAnapati anAvaTadvAro samaNabrAhmaNakapaNaddhikavaNibbakayAcakAnaM opAnabhUto puJAni karoti...pe0... no ca kho bahussuto tassa tassa sutajAtassa...pe0... no ca kho tassa tasseva kho pana bhAsitassa atthaM jAnAti 'ayaM imassa bhAsitassa attho, ayaM imassa bhAsitassa attho'ti...pe0... no ca kho paNDito viyatto medhAvI paTibalo atItAnAgatapaccuppanne atthe cintetuM, atha ca pana bhavaM rAjA evarUpaM mahAyajJe 124
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.5.345-345) 5. kUTadantasuttaM 125 yajatI'ti / evampi bhoto ro vattA dhammato natthi / bhavaM kho pana rAjA paNDito viyatto medhAvI paTibalo atItAnAgatapaccuppanne atthe cintetuM / iminApetaM bhavaM rAjA jAnAtu, yajataM bhavaM, sajjataM bhavaM, modataM bhavaM, cittameva bhavaM antaraM pasAdetu / ___ "siyA kho pana bhoto ro mahAyajaM yajamAnassa kocideva vattA - 'rAjA kho mahAvijito mahAyacaM yajati / no ca khvassa purohito brAhmaNo ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena: atha ca pana bhavaM rAjA evarUpaM mahAyajJa yajatIti / evampi bhoto raJja vattA dhammato natthi | bhoto kho pana ro purohito brAhmaNo ubhato sujAto mAtito ca pitito ca saMsuddhagahaNiko yAva sattamA pitAmahayugA akkhitto anupakkuTTho jAtivAdena / iminApetaM bhavaM rAjA jAnAtu, yajataM bhavaM, sajjataM bhavaM, modataM bhavaM, cittameva bhavaM antaraM psaadetu| ___ "siyA kho pana bhoto ro mahAyacaM yajamAnassa kocideva vattA - 'rAjA kho mahAvijito mahAyacaM yajati / no ca khvassa purohito brAhmaNo ajjhAyako mantadharo tiNNaM vedAnaM pAragU sanighaNDukeTubhAnaM sAkkharappabhedAnaM itihAsapaJcamAnaM padako veyyAkaraNo lokAyatamahApurisalakkhaNesu anavayo...pe0... no ca khyarasa purohito brAhmaNo sIlavA vuddhasIlI vuddhasIlena samannAgato...pe0... no ca khvassa purohito brAhmaNo paNDito viyatto medhAvI paThamo vA dutiyo vA sujaM paggaNhantAnaM, atha ca pana bhavaM rAjA evarUpaM mahAyajJe yajatIti / evampi bhoto raJo vattA dhammato natthi / bhoto kho pana raJo purohito brAhmaNo paNDito viyatto medhAvI paThamo vA dutiyo vA sujaM paggaNhantAnaM | iminApetaM bhavaM rAjA jAnAtu, yajataM bhavaM, sajjataM bhavaM, modataM bhavaM, cittameva bhavaM antaraM pasAdetU''ti / imehi kho, brAhmaNa, purohito brAhmaNo ro mahAvijitassa mahAyacaM yajamAnassa soLasahi AkArehi cittaM sandassesi samAdapesi samuttejesi sampahaMsesi / 345. "tasmiM kho, brAhmaNa, yajJa neva gAvo haaiMsu, na ajeLakA haaiMsu, na kukkuTasUkarA haaiMsu, na vividhA pANA saMghAtaM ApajjiMsu, na rukkhA chijjiMsu yUpatthAya, na dabbhA lUyiMsu barihisatthAya / yepissa ahesuM dAsAti vA pessAti vA kammakarAti vA, tepi na daNDatajjitA na bhayatajjitA na assumukhA rudamAnA 125
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 dIghanikAyo-1 (1.5.346-347) parikammAni akaMsu / atha kho ye icchiMsu, te akaMsu, ye na icchiMsu, na te akaMsu; yaM icchiMsu, taM akaMsu, yaM na icchiMsu, na taM akaMsu / sappitelanavanItadadhimadhuphANitena ceva so yo niTThAnamagamAsi / 346. "atha kho, brAhmaNa, khattiyA AnuyantA negamA ceva jAnapadA ca, amaccA pArisajjA negamA ceva jAnapadA ca, brAhmaNamahAsAlA negamA ceva jAnapadA ca, gahapatinecayikA negamA ceva jAnapadA ca pahUtaM sApateyyaM AdAya rAjAnaM mahAvijitaM upasaGkamitvA evamAhaMsu - "idaM, deva, pahUtaM sApateyyaM deva va uddissAbhataM, taM devo paTiggaNhAtU"ti | 'alaM, bho, mamApidaM pahUtaM sApateyyaM dhammikena balinA abhisaGghataM; taJca vo hotu, ito ca bhiyyo harathA'ti / te raJA paTikkhittA ekamantaM apakkamma evaM samacintesuM- "na kho etaM amhAkaM patirUpaM, yaM mayaM imAni sApateyyAni punadeva sakAni gharAni paTihareyyAma | rAjA kho mahAvijito mahAyajaM yajati, handassa mayaM anuyAgino homA''ti / 347. "atha kho, brAhmaNa, purathimena yaJavATassa khattiyA AnuyantA negamA ceva jAnapadA ca dAnAni ptthtthpesuN| dakkhiNena yaJavATassa amaccA pArisajjA negamA ceva jAnapadA ca dAnAni ptttthpesuN| pacchimena yaJjavATassa brAhmaNamahAsAlA negamA ceva jAnapadA ca dAnAni paTTapesuM / uttarena yaJavATassa gahapatinecayikA negamA ceva jAnapadA ca dAnAni ptttthpesuN| "tesupi kho, brAhmaNa, yajhesu neva gAvo haciMsu, na ajeLakA haaiMsu, na kukkuTasUkarA hajiMsu, na vividhA pANA saMghAtaM ApajjiMsu, na rukkhA chijjiMsu yUpatthAya, na dabbhA lUyiMsu barihisatthAya / yepi nesaM ahesuM dAsAti vA pessAti vA kammakarAti vA, tepi na daNDatajjitA na bhayatajjitA na assumukhA rudamAnA parikammAni akaMsu / atha kho ye icchiMsu, te akaMsu, ye na icchiMsu, na te akaMsu; yaM icchiMsu, taM akaMsu, yaM na icchisu na taM akaMsu / sappitelanavanItadadhimadhuphANitena ceva te yA niTThAnamagamaMsu / "iti cattAro ca anumatipakkhA, rAjA mahAvijito aTThahaGgehi samannAgato, 126
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. kUTadantattaM purohito brAhmaNo catUhaGgehi samannAgato; tisso ca vidhA ayaM vuccati brAhmaNavA yaJJasampadA soLasaparikkhArA "ti / ( 1.5.348-349) 348. evaM vutte, te brAhmaNA unnAdino uccAsaddamahAsaddA ahesuM - " aho yaJJo, aho yaJJasampadA"ti ! kUTadanto pana brAhmaNo tUmhIbhUtova nisinno hoti / atha kho brAhmaNA kUTadantaM brAhmaNaM etadavocuM- "kasmA pana bhavaM kUTadanto samaNassa gotamassa subhAsitaM subhAsitato nAbbhanumodatI 'ti ? ' nAhaM, bho, samaNassa gotamassa subhAsitaM subhAsitato nAbbhanumodAmi / muddhApi tassa vipateyya, yo samaNassa gotamassa subhAsitaM subhAsitato nAbbhanumodeyya / api ca me bho, evaM hoti - samaNo gotamo na evamAha "evaM me suta "nti vA " evaM arahati bhavitu "nti vA api ca samaNo gotamo - "evaM tadA Asi, itthaM tadA Asi" tveva bhAsati / tassa mayhaM bho evaM hoti - " addhA samaNo gotamo tena samayena rAjA vA ahosi mahAvijito yaJJassAmi purohito vA brAhmaNo tassa yaJJassa yAjetA "ti / abhijAnAti pana bhavaM gotamo evarUpaM yaJJa yajitvA vA yAjetvA vA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjitAti ? "abhijAnAmahaM, brAhmaNa, evarUpaM yaJJa yajitvA vA yAjetvA vA kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapajjitA, ahaM tena samayena purohito brAhmaNo ahosiM tassa yaJJassa yAjetA "ti / niccadAnaanukulayaJa 349. "atthi pana, bho gotama, aJJo yaJJa imAya tividhAya yajJasampadAya soLasaparikkhArAya appaTTataroca appasamArambhataro ca mahaphphalataro ca mahAnisaMsataro cA" ti ? 127 kho, "atthi brAhmaNa, aJJo yaJJo imAya tividhAya yaJJasampadAya soLasaparikkhArAya appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cAti / "katamo pana so, bho gotama, yaJJo imAya tividhAya yaJJasampadAya 127
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.5.350-350) soLasaparikkhArAya appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA" ti ? 128 "yAni kho pana tAni, brAhmaNa, niccadAnAni anukulayajJAni sIlavante pabbajite uddissa diyyanti; ayaM kho, brAhmaNa, yaJJo imAya tividhAya yajJasampadAya soLasaparikkhArAya appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahaphphalataro ca mahAnisaMsataro cA" ti / " ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo, yena taM niccadAnaM anukulayaJa imAya tividhAya yaJJasampadAya soLasaparikkhArAya appaTTataraJca appasamArambhataraJca mahapphalataraJca mahAnisaMsataraJcA" ti ? "na kho, brAhmaNa, evarUpaM yaJJa upasaGkamanti arahanto vA arahattamaggaM vA samApannA / taM kissa hetu ? dissanti hettha brAhmaNa daNDappahArApi galaggahApi, tasmA evarUpaM yaJJaM na upasaGkamanti arahanto vA arahattamaggaM vA samApannA / yAni kho pana tAni brAhmaNa niccadAnAni anukulayaJJAni sIlavante pabbajite uddissa diyyanti; evarUpaM kho brAhmaNa yaJJjaM upasaGkamanti arahanto vA arahattamaggaM vA samApannA / taM kissa hetu ? na hettha brAhmaNa dissanti daNDappahArApi galaggahApi, tasmA evarUpaM yaJJa upasaGkamanti arahanto vA arahattamaggaM vA samApannA / ayaM kho brAhmaNa hetu ayaM paccayo, yena taM niccadAnaM anukulayaJjaM imAya tividhAya yajJasampadAya soLasaparikkhArAya appaTTataraJca appasamArambhataraJca mahaphphalataraJca mahAnisaMsataraJcA"ti / 350. "atthi pana, bho gotama, aJJo yajJa imAya ca tividhAya yaJJasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayajJena appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahaphphalataro ca mahAnisaMsataro cA "ti ? "atthi kho, brAhmaNa, aJJo yaJJo imAya ca tividhAya yaJJasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayajJena appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahaphphalataro ca mahAnisaMsataro cA ''ti / 128
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.5.351-352) 5. kUTadantasuttaM 129 "katamo pana so, bho gotama, yo imAya ca tividhAya yaJasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayabrena appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA''ti ? "yo kho, brAhmaNa, cAtuddisaM saGgha uddissa vihAraM karoti, ayaM kho, brAhmaNa, yajJo imAya ca tividhAya yaJjasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayaJjana appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA"ti / ___ 351. "atthi pana, bho gotama, aJjo yo imAya ca tividhAya yaJasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayaJjana iminA ca vihAradAnena appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA"ti ? "atthi kho, brAhmaNa, aJjo yo imAya ca tividhAya yaJjasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayajhena iminA ca vihAradAnena appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA"ti / "katamo pana so, bho gotama, yajJo imAya ca tividhAya yajhasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayaJjena iminA ca vihAradAnena appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA"ti ? "yo kho, brAhmaNa, pasannacitto buddhaM saraNaM gacchati, dhammaM saraNaM gacchati, saGgha saraNaM gacchati; ayaM kho, brAhmaNa, yo imAya ca tividhAya yajJasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulaya na iminA ca vihAradAnena appaTThataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA"ti / ___352. "asthi pana, bho gotama, aJjo yo imAya ca tividhAya yaJjasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayajhena iminA ca vihAradAnena imehi ca saraNagamanehi appaThThataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA''ti ? 129
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 dIghanikAyo-1 (1.5.353-353) "asthi kho, brAhmaNa, aJo yo imAya ca tividhAya yaJasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayajhena iminA ca vihAradAnena imehi ca saraNagamanehi appaThThataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA'ti / "katamo pana so, bho gotama, yo imAya ca tividhAya yaJjasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayajhena iminA ca vihAradAnena imehi ca saraNagamanehi appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA''ti? "yo kho, brAhmaNa, pasannacitto sikkhApadAni samAdiyati- pANAtipAtA veramaNiM, adinnAdAnA veramaNiM, kAmesumicchAcArA veramaNiM, musAvAdA veramaNiM, surAmerayamajjapamAdaTThAnA veramaNiM / ayaM kho, brAhmaNa, yo imAya ca tividhAya yaJjasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayaona iminA ca vihAradAnena imehi ca saraNagamanehi appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA''ti / 353. "atthi pana, bho gotama, aJjo yo imAya ca tividhAya yaJjasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayajhena iminA ca vihAradAnena imehi ca saraNagamanehi imehi ca sikkhApadehi appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA"ti ? "atthi kho, brAhmaNa, aJjo yo imAya ca tividhAya yaJjasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayaJjena iminA ca vihAradAnena imehi ca saraNagamanehi imehi ca sikkhApadehi appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA''ti / __"katamo pana so, bho gotama, yajJo imAya ca tividhAya yaJasampadAya soLasaparikkhArAya iminA ca niccadAnena anukulayaJjana iminA ca vihAradAnena imehi 130
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.5.353-353) 5. kUTadantasuttaM 131 ca saraNagamanehi imehi ca sikkhApadehi appataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cA"ti ? "idha, brAhmaNa, tathAgato loke uppajjati arahaM sammAsambuddho...pe0... (yathA 190212 anucchedesu, evaM vitthaaretbb)| evaM kho, brAhmaNa, bhikkhu sIlasampanno hoti / "kathaJca, brAhmaNa, bhikkhu satisampAJjena samannAgato hoti ? idha, brAhmaNa, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti / evaM kho, brAhmaNa, bhikkhu satisampajaona samannAgato hoti|... sato sampajAno thinamiddhA cittaM parisodheti / ... paThamaM jhAnaM upasampajja viharati / ayaM kho, brAhmaNa, yo purimehi yajehi appar3hataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro c| ...pe0... dutiyaM jhAnaM... / "puna caparaM, brAhmaNa, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti- "upekkhako satimA sukhavihArI"ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / ... "puna caparaM, brAhmaNa, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA, pubbeva somanassadomanassAnaM asthaGgamA, adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati / ayampi kho, brAhmaNa, yo purimehi yajehi appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro cAti / "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte jANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / ayampi kho, brAhmaNa, yo purimehi yajehi appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro ca / ... "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte 131
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 dIghanikAyo-1 (1.5.354-355) kammaniye Thite Anejappatte AsavAnaM khayatrANAya cittaM abhinIharati abhininnaameti| so idaM dukkhanti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti; ime AsavAti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pjaanaati| tassa evaM jAnato evaM passato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccti| vimuttasmiM vimuttamiti ANaM hoti| "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA"ti pajAnAti / ayampi kho, brAhmaNa, yo purimehi yajehi appaTTataro ca appasamArambhataro ca mahapphalataro ca mahAnisaMsataro ca / imAya ca, brAhmaNa, yaJjasampadAya aJA yaJjasampadA uttaritarA vA paNItatarA vA natthI''ti / kUTadantaupAsakattapaTivedanA 354. evaM vutte, kUTadanto brAhmaNo bhagavantaM etadavoca - "abhikkantaM, bho gotama, abhikkantaM, bho gotama ! seyyathApi bho gotama, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya 'cakkhumanto rUpAni dakkhantI'ti; evamevaM bhotA gotamena anekapariyAyena dhammo pakAsito / esAhaM bhavantaM gotamaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhikkhusaGghaJca / upAsakaM maM bhavaM gotamo dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gataM / esAhaM bho gotama satta ca usabhasatAni satta ca vacchatarasatAni satta ca vacchatarIsatAni satta ca ajasatAni satta ca urabbhasatAni muJcAmi, jIvitaM demi, haritAni ceva tiNAni khAdantu, sItAni ca pAnIyAni pivantu, sIto ca nesaM vAto upavAyatU'ti / sotApattiphalasacchikiriyA 355. atha kho bhagavA kUTadantassa brAhmaNassa anupubbiM kathaM kathesi, seyyathidaM, dAnakathaM sIlakathaM saggakathaM; kAmAnaM AdInavaM okAraM saMkilesaM nekkhamme AnisaMsaM pakAsesi / yadA bhagavA aAsi kUTadantaM brAhmaNaM kallacittaM mudracittaM vinIvaraNacittaM udaggacittaM pasannacittaM, atha yA buddhAnaM sAmukkaMsikA dhammadesanA, taM pakAsesi- dukkhaM samudayaM nirodhaM mggN| seyyathApi nAma suddhaM vatthaM apagatakALakaM sammadeva rajanaM paTiggaNheyya, 132 Education International
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.5.356-358) 5. kUTadantattaM evameva kUTadantassa brAhmaNassa tasmiJJeva Asane virajaM vItamalaM dhammacakkhuM udapAdi - "yaM kiJci samudayadhammaM, sabbaM taM nirodhadhamma "nti / 356. atha kho kUTadanto brAhmaNo diTThadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogALahadhammo tiNNavicikiccho vigatakathaMkatho vesArajjappatto aparappaccayo satthusAsane bhagavantaM etadavoca - "adhivAsetu me bhavaM gotamo svAtanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA "ti / adhivAsesi bhagavA tumhIbhAvena / 357. atha kho kUTadanto brAhmaNo bhagavato adhivAsanaM viditvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkAmi / atha kho kUTadanto brAhmaNo tassA rattiyA accayena sake yaJJavATe paNItaM khAdanIyaM bhojanIyaM paTiyAdApetvA bhagavato kAlaM ArocApesi - "kAlo, bho gotama; niTThitaM bhattanti / 133 358. atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya saddhiM bhikkhusaGghana yena kUTadantassa brAhmaNassa yaJJavATo tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJJatte Asane nisIdi / atha kho kUTadanto brAhmaNo buddhappamukhaM bhikkhusa paNItena khAdanIyena bhojanIyena sahatthA santappesi sampavAsi / atha kho kUTadanto brAhmaNo bhagavantaM bhuttAviM onItapattapANi aJJataraM nIcaM AsanaM gatvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnaM kho kUTadantaM brAhmaNaM bhagavA dhammiyA kathAya sandassetvA samAdapetvA samuttejetvA sampahaMsetvA uTThAyAsanA pakkAmIti / kUTadantasuttaM niTThitaM paJcamaM / 133
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. mahAlisuttaM brAhmaNadUtavatthu 359. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA vesAliyaM viharati mahAvane kUTAgArasAlAyaM / tena kho pana samayena sambahulA kosalakA ca brAhmaNadUtA mAgadhakA ca brAhmaNadUtA vesAliyaM paTivasanti kenacideva karaNIyena / assosuM kho te kosalakA ca brAhmaNadUtA mAgadhakA ca brAhmaNadUtA- "samaNo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulA pabbajito vesAliyaM viharati mahAvane kUTAgArasAlAyaM / taM kho pana bhavantaM gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA' / so imaM lokaM sadevakaM samArakaM sabrahmakaM sassamaNabrAhmaNiM pajaM sadevamanussaM sayaM abhijA sacchikatvA pavedeti / so dhammaM deseti AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAseti / sAdhu kho pana tathArUpAnaM arahataM dassanaM hotI"ti / 360. atha kho te kosalakA ca brAhmaNadUtA mAgadhakA ca brAhmaNadUtA yena mahAvanaM kUTAgArasAlA tenupasaGkamiMsu / tena kho pana samayena AyasmA nAgito bhagavato upaTThAko hoti / atha kho te kosalakA ca brAhmaNadUtA mAgadhakA ca brAhmaNadUtA yenAyasmA nAgito tenupasaGkamiMsu / upasaGkamitvA AyasmantaM nAgitaM etadavocuM- "kahaM nu kho, bho nAgita, etarahi so bhavaM gotamo viharati ? dassanakAmA hi mayaM taM bhavantaM gotama"nti / "akAlo kho, Avuso, bhagavantaM dassanAya, paTisallIno bhagavA"ti / atha kho te kosalakA ca brAhmaNadUtA mAgadhakA ca brAhmaNadUtA tattheva ekamantaM nisIdiMsu- "disvAva mayaM taM bhavantaM gotamaM gamissAmA''ti / 134
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. mahAlisuttaM oTThaddhalicchavIvatthu 361. oTThaddhopi licchavI mahatiyA licchavIparisAya saddhiM yena mahAvanaM kUTAgArasAlA yenAyasmA nAgito tenupasaGkami; upasaGkamitvA AyasmantaM nAgataM abhivAdetvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho oTThaddhopi licchavI AyasmantaM nAgitaM etadavoca - " kahaM nu kho, bhante nAgita, etarahi so bhagavA viharati arahaM sammAsambuddho, dassanakAmA hi mayaM taM bhagavantaM arahantaM sammAsambuddha 'nti / " 'akAlo kho, mahAli, bhagavantaM dassanAya, paTisallIno bhagavA "ti / oTThaddhopi licchavI tattheva ekamantaM nisIdi - "disvAva ahaM taM bhagavantaM gamissAmi arahantaM sammAsambuddha "nti / (1.6.361-363) 362. atha kho sIho samaNuddeso yenAyasmA nAgito tenupasaGkami; upasaGkamitvA AyasmantaM nAgitaM abhivAdetvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho sIho samaNuddeso AyasmantaM nAgitaM etadavoca - " ete, bhante kassapa sambahulA kosalakA ca brAhmaNadUtA mAgadhakA ca brAhmaNadUtA idhUpasaGkantA bhagavantaM dassanAya; oTThaddhopi licchavI mahatiyA licchavIparisAya saddhiM idhUpasaGkanto bhagavantaM dassanAya, sAdhu, bhante kassapa, labhataM esA janatA bhagavantaM dassanAyA "ti / " tena hi, sIha, tvaJJeva bhagavato ArocehI 'ti / "evaM, bhante "ti kho sIho samaNuddeso Ayasmato nAgitassa paTissutvA yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho sIho samaNuddeso bhagavantaM etadavoca - " ete, bhante, sambahulA kosalakA ca brAhmaNadUtA mAgadhakA ca brAhmaNadUtA idhUpasaGkantA bhagavantaM dassanAya, oTThaddhopi licchavI mahatiyA licchavIparisAya saddhiM idhUpasaGkanto bhagavantaM dassanAya / sAdhu, bhante, labhataM esA janatA bhagavantaM dassanAyA "ti / " tena hi, sIha, vihArapacchAyAyaM AsanaM paJJapehI 'ti / "evaM, bhante 'ti kho sIho samaNuddeso bhagavato paTissutvA vihArapacchAyAyaM AsanaM pnynypesi| 135 363. atha kho bhagavA vihArA nikkhamma vihArapacchAyAyaM paJJatte Asane nisIdi / atha kho te kosalakA ca brAhmaNadUtA mAgadhakA ca brAhmaNadUMtA yena bhagavA tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA bhagavatA saddhiM sammodiMsu / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM 135
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 dIghanikAyo-1 (1.6.364-367) vItisAretvA ekamantaM nisIdiMsu / oTThaddhopi licchavI mahatiyA licchavIparisAya saddhiM yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / 364. ekamantaM nisinno kho oTThaddho licchavI bhagavantaM etadavoca- "purimAni, bhante, divasAni purimatarAni sunakkhatto licchaviputto yenAhaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA maM etadavoca - 'yadagge ahaM, mahAli, bhagavantaM upanissAya viharAmi, na ciraM tINi vassAni, dibbAni hi kho rUpAni passAmi piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, no ca kho dibbAni saddAni suNAmi piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAnI'ti / santAneva nu kho, bhante, sunakkhatto licchaviputto dibbAni saddAni nAssosi piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, udAhu asantAnI''ti ? ekasabhAvitasamAdhi 365. "santAneva kho, mahAli, sunakkhatto licchaviputto dibbAni saddAni nAssosi piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, no asantAnI''ti / "ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo, yena santAneva sunakkhatto licchaviputto dibbAni saddAni nAssosi piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, no asantAnI''ti ? / 366. "idha, mahAli, bhikkhuno puratthimAya disAya ekasabhAvito samAdhi hoti dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / so purathimAya disAya ekasabhAvite samAdhimhi dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / purathimAya disAya dibbAni rUpAni passati piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, no ca kho dibbAni saddAni suNAti piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni / taM kissa hetu ? evaJhetaM, mahAli, hoti bhikkhuno puratthimAya disAya ekasabhAvite samAdhimhi dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / 367. "puna caparaM, mahAli, bhikkhuno dakkhiNAya disAya...pe0... pacchimAya 136
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.6.368-369) 6. mahAlisuttaM 137 disAya... uttarAya disAya... uddhamadho tiriyaM ekasabhAvito samAdhi hoti dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / so uddhamadho tiriyaM ekasabhAvite samAdhimhi dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / uddhamadho tiriyaM dibbAni rUpAni passati piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, no ca kho dibbAni saddAni suNAti piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni / taM kissa hetu ? evajhetaM, mahAli, hoti bhikkhuno uddhamadho tiriyaM ekasabhAvite samAdhimhi dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / ____368. "idha, mahAli, bhikkhuno purathimAya disAya ekasabhAvito samAdhi hoti dibbAnaM sadAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / so puratthimAya disAya ekasabhAvite samAdhimhi dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / purathimAya disAya dibbAni saddAni suNAti piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, no ca kho dibbAni rUpAni passati piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni / taM kissa hetu ? evajhetaM, mahAli, hoti bhikkhuno purathimAya disAya ekasabhAvite samAdhimhi dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / 369. "puna caparaM, mahAli, bhikkhuno dakkhiNAya disAya...pe0... pacchimAya disAya... uttarAya disAya... uddhamadho tiriyaM ekasabhAvito samAdhi hoti dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / so uddhamadho tiriyaM ekasabhAvite samAdhimhi dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / uddhamadho tiriyaM dibbAni saddAni suNAti piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, no ca kho dibbAni rUpAni passati piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni / taM kissa hetu ? evavhetaM, mahAli, hoti bhikkhuno uddhamadho 137
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 dIghanikAyo-1 (1.6.370-372) tiriyaM ekasabhAvite samAdhimhi dibbAnaM saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, no ca kho dibbAnaM rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / 370. "idha, mahAli, bhikkhuno purathimAya disAya ubhayaMsabhAvito samAdhi hoti dibbAnaJca rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM dibbAnaJca saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / so puratthimAya disAya ubhayaMsabhAvite samAdhimhi dibbAnaJca rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, dibbAnaJca saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / purathimAya disAya dibbAni ca rUpAni passati piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, dibbAni ca saddAni suNAti piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni / taM kissa hetu ? evajhetaM, mahAli, hoti bhikkhuno purathimAya disAya ubhayaMsabhAvite samAdhimhi dibbAnaJca rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM dibbAnaJca saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / 371. "puna caparaM, mahAli, bhikkhuno dakkhiNAya disAya...pe0... pacchimAya disAya... uttarAya disAya... uddhamadho tiriyaM ubhayaMsabhAvito samAdhi hoti dibbAnaJca rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, dibbAnaJca saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / so uddhamadho tiriyaM ubhayasabhAvite samAdhimhi dibbAnaJca rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM dibbAnaJca saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / uddhamadho tiriyaM dibbAni ca rUpAni passati piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, dibbAni ca saddAni suNAti piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni / taM kissa hetu ? evajhetaM, mahAli, hoti bhikkhuno uddhamadho tiriyaM ubhayaMsabhAvite samAdhimhi dibbAnaJca rUpAnaM dassanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM, dibbAnaJca saddAnaM savanAya piyarUpAnaM kAmUpasaMhitAnaM rajanIyAnaM / ayaM kho mahAli, hetu, ayaM paccayo, yena santAneva sunakkhatto licchaviputto dibbAni saddAni nAssosi piyarUpAni kAmUpasaMhitAni rajanIyAni, no asantAnI''ti / 372. "etAsaM nUna, bhante, samAdhibhAvanAnaM sacchikiriyAhetu bhikkhU bhagavati brahmacariyaM carantIti / "na kho, mahAli, etAsaM samAdhibhAvanAnaM sacchikiriyAhetu bhikkhU 138
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.6.373-374) 6. mahAlisuttaM 139 mayi brahmacariyaM caranti / atthi kho, mahAli, azeva dhammA uttaritarA ca paNItatarA ca, yesaM sacchikiriyAhetu bhikkhU mayi brahmacariyaM carantI''ti / catuariyaphalaM 373. "katame pana te, bhante, dhammA uttaritarA ca paNItatarA ca, yesaM sacchikiriyAhetu bhikkhU bhagavati brahmacariyaM carantI''ti ? "idha, mahAli, bhikkhu tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA sotApano hoti avinipAtadhammo niyato smbodhipraaynno| ayampi kho, mahAli, dhammo uttaritaro ca paNItataro ca, yassa sacchikiriyAhetu bhikkhU mayi brahmacariyaM crnti| 'puna caparaM, mahAli, bhikkhu tiNNaM saMyojanAnaM parikkhayA rAgadosamohAnaM tanuttA sakadAgAmI hoti, sakideva imaM lokaM AgantvA dukkhassantaM kroti| ayampi kho, mahAli, dhammo uttaritaro ca paNItataro ca, yassa sacchikiriyAhetu bhikkhU mayi brahmacariyaM crnti| "puna caparaM, mahAli, bhikkhu paJcannaM orambhAgiyAnaM saMyojanAnaM parikkhayA opapAtiko hoti, tattha parinibbAyI, anAvattidhammo tasmA lokaa| ayampi kho, mahAli, dhammo uttaritaro ca paNItataro ca, yassa sacchikiriyAhetu bhikkhU mayi brahmacariyaM crnti| "puna caparaM, mahAli, bhikkhu AsavAnaM khayA anAsavaM cetovimuttiM paJjAvimuttiM diveva dhamme sayaM abhijA sacchikatvA upasampajja viharati / ayampi kho, mahAli, dhammo uttaritaro ca paNItataro ca, yassa sacchikiriyAhetu bhikkhU mayi brahmacariyaM crnti| ime kho te, mahAli, dhammA uttaritarA ca paNItatarA ca, yesaM sacchikiriyAhetu bhikkhU mayi brahmacariyaM crntii"ti| ariyaaTThaGgikamaggo 374. "asthi pana, bhante, maggo atthi paTipadA etesaM dhammAnaM sacchikiriyAyA''ti ? "atthi kho, mahAli, maggo asthi paTipadA etesaM dhammAnaM scchikiriyaayaa"ti| 139
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 dIghanikAyo-1 (1.6.375-377) ___ 375. "katamo pana, bhante, maggo katamA paTipadA etesaM dhammAnaM sacchikiriyAyA'ti ? "ayameva ariyo aTuGgiko mggo| seyyathidaM- sammAdiDhi sammAsaGkappo sammAvAcA sammAkammanto sammAAjIvo sammAvAyAmo sammAsati smmaasmaadhi| ayaM kho, mahAli, maggo ayaM paTipadA etesaM dhammAnaM sacchikiriyAya / Dhepabbajitavatthu __ 376. "ekamidAhaM, mahAli, samayaM kosambiyaM viharAmi ghositArAme / atha kho dve pabbajitA -- muNDiyo ca paribbAjako jAliyo ca dArupattikantevAsI yenAhaM tenupasaGkamiMsu / upasaGkamitvA mayA saddhiM sammodiMsu / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM aTuMsu / ekamantaM ThitA kho te dve pabbajitA maM etadavocuM - 'kiM nu kho, Avuso gotama, taM jIvaM taM sarIraM, udAhu ajhaM jIvaM ajaM sarIranti ? 377. tena hAvuso, suNAtha sAdhukaM manasi karotha bhAsissAmIti / "evamAvuso''ti kho te dve pabbajitA mama pccssosuN| ahaM etadavocaM- idhAvuso tathAgato loke uppajjati arahaM sammAsambuddho...pe0... (yathA 190-212 anucchedesu evaM vitthaaretbb)| evaM kho, Avuso, bhikkhu sIlasampanno hoti / / "kathaJca, Avuso, bhikkhu satisampajaona samannAgato hoti ? idha, Avuso, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti| evaM kho, Avuso, bhikkhu satisampajajJena samannAgato hoti|... sato sampajAno thinamiddhA cittaM parisodheti / ... paThamaM jhAnaM upasampajja viharati / yo kho, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM nu kho tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra''nti vA "acaM jIvaM ajaM sarIra"nti vAti ? yo so, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra''nti vA, "aJcaM jIvaM anaM sarIra''nti vAti / 140
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.6.377-377) 6. mahAlisuttaM 141 ahaM kho panetaM, Avuso, evaM jAnAmi evaM passAmi / atha ca panAhaM na vadAmi - "taM jIvaM taM sarIra''nti vA "akhaM jIvaM aJcaM sarIra'"nti vA...pe0... dutiyaM jhAnaM / ... "puna caparaM, Avuso, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti- "upekkhako satimA sukhavihArI"ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / ... _ "puna caparaM, Avuso, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA, pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA, adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati / yo kho, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM nu kho tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra''nti vA "acaM jIvaM anaM sarIra''nti vAti ? yo so, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra'"nti vA "anaM jIvaM ajaM sarIra"nti vAti / ahaM kho panetaM, Avuso, evaM jAnAmi evaM passAmi / atha ca panAhaM na vadAmi - "taM jIvaM taM sarIra''nti vA "ajhaM jIvaM ajhaM sarIra"nti vA / ... "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte ANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / yo kho, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM nu kho tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra''nti vA "ajhaM jIvaM ajhaM sarIra''nti vAti ? yo so, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIranti vA "anaM jIvaM anaM sarIra'"nti vAti / ahaM kho panetaM, Avuso, evaM jAnAmi evaM passAmi / atha ca panAhaM na vadAmi- "taM jIvaM taM sarIra''nti vA "ajhaM jIvaM anaM sarIra''nti vA / "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte AsavAnaM khayANAya cittaM abhinIharati abhininnaameti| so idaM dukkhanti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti; ime AsavAti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM 141
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 dIghanikAyo-1 pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / tassa evaM jAnato evaM parasato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccati / vimuttasmiM vimuttamiti trANaM hoti / " khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA" ti pajAnAti / yo kho, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM nu kho tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra "nti vA " aJJa jIvaM aJJaM sarIra"nti vAti ? yo so, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati na kallaM tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra "nti vA " aJJa jIvaM aJJa sarIra "nti vAti / ahaM kho panetaM, Avuso, evaM jAnAmi evaM passAmi / atha ca panAhaM na vadAmi - "taM jIvaM taM sarIra "nti vA " aJJa jIvaM aJJa sarIra"nti vAti / idamavoca bhagavA / attamano oTThaddho licchavI bhagavato bhAsitaM abhinandIti / " mahAlisuttaM niTThitaM chaTuM / 142 (1.6.377-377)
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. jAliyasuttaM dvebbajitavatthu 378. evaM me sutaM ekaM samayaM bhagavA kosambiyaM viharati ghositArAme / tena kho pana samayena dve pabbajitA - muNDiyo ca paribbAjako jAliyo ca dArupattikantevAsI yena bhagavA tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA bhagavatA saddhiM sammodiMsu / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM aTThesu / ekamantaM ThitA kho te dve pabbajitA bhagavantaM etadavocuM - "kiM nu kho, Avuso gotama, taM jIvaM taM sarIraM, udAhu aJJa jIvaM aJJa sarIra "nti ? 379. " tena hAvuso, suNAtha sAdhukaM manasi karotha; bhAsissAmI 'ti / "evamAvuso"ti kho te dve pabbajitA bhagavato paccassosuM / bhagavA etadavoca - "idhAvuso, tathAgato loke uppajjati arahaM, sammAsambuddhI... pe0... ( yathA 190-212 anucchedesu evaM vitthAretabbaM) / evaM kho, Avuso, bhikkhu sIlasampanno hoti / "kathaJca, Avuso, bhikkhu satisampajaJena samannAgato hota idha, Avuso, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gaThite nisine sutte jAgarite bhAsite tumhIbhAve sampajAnakArI hoti / evaM kho, Avuso, bhikkhu satisampajJena samannAgato hoti / ... sato sampajAno thinamiddhA cittaM parisodheti / ... paThamaM jhAnaM upasampajja viharati / yo kho, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM 143
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 dIghanikAyo-1 (1.7.380-380) passati, kallaM nu kho tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra''nti vA "acaM jIvaM anaM sarIra'"nti vAti / yo so, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra"nti vA "ajhaM jIvaM ajaM sarIra''nti vAti / ahaM kho panetaM, Avuso, evaM jAnAmi evaM passAmi / atha ca panAhaM na vadAmi - "taM jIvaM taM sarIra''nti vA "ajhaM jIvaM anaM sarIra"nti vA...pe0... dutiyaM jhAnaM... "puna caparaM, Avuso, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti- 'upekkhako satimA sukhavihArI'ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / "puna caparaM, Avuso, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA, pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA, adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati / yo kho, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM nu kho tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra"nti vA "anaM jIvaM anaM sarIra"nti vAti ? yo so, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati kallaM, tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra'"nti vA "akhaM jIvaM anaM sarIra''nti vAti / ahaM kho panetaM, Avuso, evaM jAnAmi evaM passAmi / atha ca panAha na vadAmi - "taM jIvaM taM sarIra'"nti vA "ajhaM jIvaM adhe sarIra'"nti vA / ... "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte jANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / yo kho Avuso bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM nu kho tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra"nti vA "ajhaM jIvaM ajaM sarIra"nti vAti / yo so, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati kallaM tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra"nti vA "ajhaM jIvaM akhaM sarIra''nti vAti / ahaM kho panetaM, Avuso, evaM jAnAmi evaM passAmi | atha ca panAhaM na vadAmi - "taM jIvaM taM sarIra"nti vA "ajhaM jIvaM anaM sarIra''nti vA / 380. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte AsavAnaM khayajANAya cittaM abhinIharati abhininnaameti| so idaM dukkhanti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti; ime AsavAti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM 144
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.7.380-380) 7. jAliyasuttaM 145 pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pjaanaati| tassa evaM jAnato evaM passato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccti| vimuttasmiM vimuttamiti ANaM hoti| "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA"ti pjaanaati| yo kho, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, kallaM nu kho tassetaM vacanAya -"taM jIvaM taM sarIra"nti vA "anaM jIvaM ajhaM sarIra"nti vAti ? yo so, Avuso, bhikkhu evaM jAnAti evaM passati, na kallaM tassetaM vacanAya - "taM jIvaM taM sarIra"nti vA "acaM jIvaM ajhaM sarIra''nti vAti / ahaM kho panetaM, Avuso, evaM jAnAmi evaM passAmi / atha ca panAhaM na vadAmi- "taM jIvaM taM sarIra"nti vA "anaM jIvaM ajaM sarIra'"nti vAti / idamavoca bhagavA / attamanA te dve pabbajitA bhagavato bhAsitaM abhinandunti / jAliyasuttaM nihitaM sttm| 145
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. mahAsIhanAdasuttaM acelakassapavatthu 381. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA uruJjAyaM viharati kaNNakatthale migadAye / atha kho acelo kassapo yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavatA saddhiM sammodi / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho acelo kassapo bhagavantaM etadavoca - "sutaM metaM, bho gotama- 'samaNo gotamo sabbaM tapaM garahati, sabbaM tapassiM lUkhAjIvi ekaMsena upakkosati upavadatIti / ye te, bho gotama, evamAhaMsu - 'samaNo gotamo sabbaM tapaM garahati, sabbaM tapassiM lUkhAjIviM ekasena upakkosati upavadatI'ti, kacci te bhoto gotamassa vuttavAdino, na ca bhavantaM gotamaM abhUtena abbhAcikkhanti, dhammassa cAnudhammaM byAkaronti, na ca koci sahadhammiko vAdAnuvAdo gAravhaM ThAnaM Agacchati ? anabbhakkhAtukAmA hi mayaM bhavantaM gotama"nti / 382. "ye te, kassapa, evamAhaMsa- 'samaNo gotamo sabbaM tapaM garahati, sabbaM tapassiM lUkhAjIviM ekaMsena upakkosati upavadatI'ti, na me te vuttavAdino, abbhAcikkhanti ca pana maM te asatA abhUtena / idhAhaM, kassapa, ekaccaM tapassiM lUkhAjIviM passAmi dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapannaM / idha panAhaM, kassapa, ekaccaM tapassiM lUkhAjIviM passAmi dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapannaM / 383. "idhAhaM, kassapa, ekaccaM tapassiM appadukkhavihAriM passAmi dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM 146
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.8.384-386) 8. mahAsIhanAdasuttaM 147 vinipAtaM nirayaM upapannaM / idha panAhaM, kassapa, ekaccaM tapassiM appadukkhavihAriM passAmi dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapannaM / yohaM, kassapa, imesaM tapassInaM evaM AgatiJca gatiJca cutiJca upapattiJca yathAbhUtaM pajAnAmi, sohaM kiM saba tapaM garahissAmi, sabbaM vA tapassiM lUkhAjIviM ekasena upakkosissAmi upavadissAmi ? 384. "santi, kassapa, eke samaNabrAhmaNA paNDitA nipuNA kataparappavAdA vaalvedhiruupaa| te bhindantA maJa caranti paJAgatena diTThigatAni / tehipi me saddhiM ekaccesu ThAnesu sameti, ekaccesu ThAnesu na sameti / yaM te ekaccaM vadanti "sAdhU''ti, mayampi taM ekaccaM vadema "sAdhU''ti / yaM te ekaccaM vadanti "na sAdhU''ti, mayampi taM ekaccaM vadema "na sAdhU''ti / yaM te ekaccaM vadanti "sAdhU"ti, mayaM taM ekaccaM vadema "na sAdhU"ti | yaM te ekaccaM vadanti "na sAdhU''ti, mayaM taM ekaccaM vadema "sAdhU"ti / ___ "yaM mayaM ekaccaM vadema "sAdhU''ti, parepi taM ekaccaM vadanti "sAdhU''ti / yaM mayaM ekaccaM vadema "na sAdhU''ti, parepi taM ekaccaM vadanti "na sAdhU''ti / yaM mayaM ekaccaM vadema "na sAdhU''ti, pare taM ekaccaM vadanti "sAdhU''ti / yaM mayaM ekaccaM vadema "sAdhU''ti, pare taM ekaccaM vadanti "na sAdhU'ti / / samanuyujApanakathA 385. "tyAhaM upasaGkamitvA evaM vadAmi - yesu no, Avuso, ThAnesu na sameti, tidvantu tAni ThAnAni / yesu ThAnesu sameti, tattha vijU samanuyuJjantaM samanugAhantaM samanubhAsantaM satthArA vA satthAraM saGghana vA saGgha - 'ye imesaM bhavataM dhammA akusalA akusalasaGkhAtA, sAvajjA sAvajjasaGkhAtA, asevitabbA asevitabbasaGkhAtA, na alamariyA na alamariyasaGkhAtA, kaNhA kaNhasaGkhAtA / ko ime dhamme anavasesaM pahAya vattati, samaNo vA gotamo, pare vA pana bhonto gaNAcariyA'ti ? 386. "ThAnaM kho panetaM, kassapa, vijjati, yaM vijhU samanuyuJjantA samanugAhantA samanubhAsantA evaM vadeyyuM - 'ye imesaM bhavataM dhammA akusalA akusalasaGghAtA, sAvajjA sAvajjasaGkhAtA, asevitabbA asevitabbasaGghAtA, na alamariyA na alamariyasaGghAtA, kaNhA 147
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 dIghanikAyo-1 (1.8.387-390) kaNhasaGkhAtA / samaNo gotamo ime dhamme anavasesaM pahAya vattati, yaM vA pana bhonto pare gaNAcariyA'ti ? itiha, kassapa, vijU samanuyuJjantA samanugAhantA samanubhAsantA amheva tattha yebhuyyena pasaMseyyuM / 387. "aparampa no, kassapa, vijU samanuyuJjantaM samanugAhantaM samanubhAsantaM satthArA vA satthAraM saGghana vA saGgha - 'ye imesaM bhavataM dhammA kusalA kusalasaGghAtA, anavajjA anavajjasaGghAtA, sevitabbA sevitabbasaGghAtA, alamariyA alamariyasaGghAtA, sukkA sukkasaGghAtA | ko ime dhamme anavasesaM samAdAya vattati, samaNo vA gotamo, pare vA pana bhonto gaNAcariyA' "ti ? ___388. "ThAnaM kho panetaM, kassapa, vijjati, yaM vijU samanuyuJjantA samanugAhantA samanubhAsantA evaM vadeyyu - 'ye imesaM bhavataM dhammA kusalA kusalasaGkhAtA, anavajjA anavajjasaGghAtA, sevitabbA sevitabbasaGghAtA, alamariyA alamariyasaGghAtA, sukkA sukkasaGkhAtA / samaNo gotamo ime dhamme anavasesaM samAdAya vattati, yaM vA pana bhonto pare gaNAcariyA'ti / itiha, kassapa, vijU samanuyuJjantA samanugAhantA samanubhAsantA amheva tattha yebhuyyena pasaMseyyuM / 389. "aparampa no, kassapa, vijU samanuyujantaM samanugAhantaM samanubhAsantaM satthArA vA satthAraM saGghana vA saGgha- 'ye imesaM bhavataM dhammA akusalA akusalasaGghAtA, sAvajjA sAvajjasaGghAtA, asevitabbA asevitabbasAtA, na alamariyA na alamariyasaGghAtA, kaNhA knnhsngghaataa| ko ime dhamme anavasesaM pahAya vattati, gotamasAvakasaGgho vA, pare vA pana bhonto gaNAcariyasAvakasaGghAti ? 390. "ThAnaM kho panetaM, kassapa, vijjati, yaM vijU samanuyuJjantA samanugAhantA samanubhAsantA evaM vadeyyuM - 'ye imesaM bhavataM dhammA akusalA akusalasaGghAtA, sAvajjA sAvajjasaGghAtA, asevitabbA asevitabbasaGghAtA, na alamariyA na alamariyasaGghAtA, kaNhA kaNhasaGkhAtA | gotamasAvakasaGgho ime dhamme anavasesaM pahAya vattati, yaM vA pana bhonto pare gaNAcariyasAvakasaGghAti / itiha, kassapa, vijU samanuyuJjantA samanugAhantA samanubhAsantA amheva tattha yebhuyyena pasaMseyyuM / 148
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.8.391-394) 8. mahAsIhanAdasuttaM 149 391. "aparampa no, kassapa, vijU samanuyuJjantaM samanugAhantaM samanubhAsantaM satthArA vA satthAraM saGghana vA sarcha / 'ye imesaM bhavataM dhammA kusalA kusalasaGghAtA, anavajjA anavajjasaGghAtA, sevitabbA sevitabbasaGkhAtA, alamariyA alamariyasaGghAtA, sukkA sukkasaGkhAtA / ko ime dhamme anavasesaM samAdAya vattati, gotamasAvakasaGgho vA, pare vA pana bhonto gaNAcariyasAvakasaGghAti ? ___392. "ThAnaM kho panetaM, kassapa, vijjati, yaM vijU samanuyuJjantA samanugAhantA samanubhAsantA evaM vadeyyuM- 'ye imesaM bhavataM dhammA kusalA kusalasaGghAtA, anavajjA anavajjasaGkhAtA, sevitabbA sevitabbasaGghAtA, alamariyA alamariyasaGghAtA, sukkA sukkasaGkhAtA / gotamasAvakasaGgho ime dhamme anavasesaM samAdAya vattati, yaM vA pana bhonto pare gaNAcariyasAvakasaGghA'ti / itiha, kassapa, vijJe samanuyuJjantA samanugAhantA samanubhAsantA amheva tattha yebhuyyena pasaMseyyuM / ariyo aTuGgiko maggo 393. "atthi, kassapa, maggo atthi paTipadA, yathApaTipanno sAmaMyeva assati sAmaM dakkhati- "samaNova gotamo kAlavAdI bhUtavAdI atthavAdI dhammavAdI vinayavAdI''ti / katamo ca, kassapa, maggo, katamA ca paTipadA, yathApaTipanno sAmayeva assati sAmaM dakkhati - "samaNova gotamo kAlavAdI bhUtavAdI atthavAdI dhammavAdI vinayavAdI''ti ? ayameva ariyo aTThaGgiko maggo / seyyathidaM - sammAdiTThi sammAsaGkappo sammAvAcA sammAkammanto sammAAjIvo sammAvAyAmo sammAsati sammAsamAdhi / ayaM kho, kassapa, maggo, ayaM paTipadA, yathApaTipanno sAmaMyeva assati sAmaM dakkhati "samaNova gotamo kAlavAdI bhUtavAdI atthavAdI dhammavAdI vinayavAdI''ti / tapopakkamakathA 394. evaM vutte, acelo kassapo bhagavantaM etadavoca - "imepi kho, Avuso gotama, tapopakkamA etesaM samaNabrAhmaNAnaM sAmaJjasasAtA ca brahmajJasaGkhAtA ca / 149
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 dIghanikAyo-1 (1.8.395-396) acelako hoti, muttAcAro, hatthApalekhano, na ehibhaddantiko, na tiTThabhaddantiko, nAbhihaTaM, na uddissakataM, na nimantanaM sAdiyati / so na kumbhimukhA paTiggaNhAti, na kaLopimukhA paTiggaNhAti, na eLakamantaraM, na daNDamantaraM, na musalamantaraM, na dvinnaM bhuJjamAnAnaM, na gabbhiniyA, na pAyamAnAya, na purisantaragatAya, na saGkittIsu, na yattha sA upaTTito hoti, na yattha makkhikA saNDasaNDacArinI, na macchaM, na maMsaM, na suraM, na merayaM, na thusodakaM pivati / so ekAgAriko vA hoti ekAlopiko, dvAgAriko vA hoti dvAlopiko, sattAgAriko vA hoti sattAlopiko; ekissApi dattiyA yApeti, dvIhipi dattIhi yApeti, sattahipi dattIhi yApeti; ekAhikampi AhAraM AhAreti, dvIhikampi AhAraM AhAreti, sattAhikampi AhAraM AhAreti / iti evarUpaM addhamAsikampi pariyAyabhattabhojanAnuyogamanuyutto viharati / ___395. "imepi kho, Avuso gotama, tapopakkamA etesaM samaNabrAhmaNAnaM sAmaJjasasAtA ca brahmajJasaGkhAtA ca / sAkabhakkho vA hoti, sAmAkabhakkho vA hoti, nIvArabhakkho vA hoti, daddulabhakkho vA hoti, haTabhakkho vA hoti, kaNabhakkho vA hoti, AcAmabhakkho vA hoti, piJjAkabhakkho vA hoti, tiNabhakkho vA hoti, gomayabhakkho vA hoti, vanamUlaphalAhAro yApeti pavattaphalabhojI / ___396. "imepi kho, Avuso gotama, tapopakkamA etesaM samaNabrAhmaNAnaM sAmaJjasasAtA ca brahmaJjasasAtA ca / sANAnipi dhAreti, masANAnipi dhAreti, chavadussAnipi dhAreti, paMsukUlAnipi dhAreti, tirITAnipi dhAreti, ajinampi dhAreti, ajinakkhipampi dhAreti, kusacIrampi dhAreti, vAkacIrampi dhAreti, phalakacIrampi dhAreti, kesakambalampi dhAreti, vALakambalampi dhAreti, ulUkapakkhikampi dhAreti, kesamassulocakopi hoti kesamassulocanAnuyogamanuyutto, ubbhaTThakopi hoti AsanapaTikkhitto, ukkuTikopi hoti ukkuTikappadhAnamanuyutto, kaNTakApassayikopi hoti kaNTakApassaye seyyaM kappeti, phalakaseyyampi kappeti, thaNDilaseyyampi kappeti, ekapassayikopi hoti rajojalladharo, abbhokAsikopi hoti yathAsanthatiko, vekaTikopi hoti vikaTabhojanAnuyogamanuyutto, apAnakopi hoti apAnakattamanuyutto, sAyatatiyakampi udakorohanAnuyogamanuyutto viharatI"ti / 150
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.8.397-398) 8. mahAsIhanAdasuttaM 151 tapopakkamaniratthakathA 397. "acelako cepi, kassapa, hoti, muttAcAro, hatthApalekhano...pe0... iti evarUpaM addhamAsikampi pariyAyabhattabhojanAnuyogamanuyutto viharati / tassa cAyaM sIlasampadA cittasampadA paJjAsampadA abhAvitA hoti asacchikatA / atha kho so ArakAva sAmaJjA ArakAva brahmA / yato kho, kassapa, bhikkhu averaM abyApajjaM mettacittaM bhAveti, AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM pAvimuttiM diveva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja viharati / ayaM vuccati, kassapa, bhikkhu samaNo itipi brAhmaNo itipi / "sAkabhakkho cepi, kassapa, hoti, sAmAkabhakkho...pe0... vanamUlaphalAhAro yApeti pvttphlbhojii| tassa cAyaM sIlasampadA cittasampadA paJjAsampadA abhAvitA hoti asacchikatA / atha kho so ArakAva sAmaJA ArakAva brahmajJA / yato kho, kassapa, bhikkhu avere abyApajjaM mettacittaM bhAveti, AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM paJjAvimuttiM diDheva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja vihrti| ayaM vuccati, kassapa, bhikkhu samaNo itipi brAhmaNo itipi / "sANAni cepi, kassapa, dhAreti, masANAnipi dhAreti...pe0... sAyatatiyakampi udakorohanAnuyogamanuyutto viharati / tassa cAyaM sIlasampadA cittasampadA paJjAsampadA abhAvitA hoti asacchikatA / atha kho so ArakAva sAmaJA ArakAva brahmA / yato kho, kassapa, bhikkhu averaM abyApajjaM mettacittaM bhAveti, AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM paJjAvimuttiM diveva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharati / ayaM vuccati, kassapa, bhikkhu samaNo itipi brAhmaNo itipI'ti / 398. evaM vutte, acelo kassapo bhagavantaM etadavoca - "dukkara, bho gotama, sAmanaM dukkaraM brahmajJa''nti / pakati kho esA, kassapa, lokasmiM dukkaraM sAmanaM dukkaraM brahmajJanti / acelako cepi, kassapa, hoti, muttAcAro, hatthApalekhano...pe0... iti evarUpaM addhamAsikampi pariyAyabhattabhojanAnuyogamanuyutto viharati / imAya ca, kassapa, mattAya iminA tapopakkamena sAmajaM vA abhavissa brahmajaM vA dukkaraM sudukkaraM, netaM abhavissa kallaM vacanAya - "dukkaraM sAmanaM dukkaraM brahmajJanti / 151
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 dIghanikAyo-1 (1.8.398-398) "sakkA ca panetaM abhavissa kAtuM gahapatinA vA gahapatiputtena vA antamaso kumbhadAsiyApi - "handAhaM acelako homi, muttAcAro, hatthApalekhano...pe0... iti evarUpaM addhamAsikampi pariyAyabhattabhojanAnuyogamanuyutto viharAmI''ti / "yasmA ca kho, kassapa, aJjatreva imAya mattAya atra iminA tapopakkamena sAmanaM vA hoti brahmajaM vA dukkaraM sudukkara, tasmA etaM kallaM vacanAya -- "dukkaraM sAmanaM dukkaraM brahmaca"nti / yato kho, kassapa, bhikkhu averaM abyApajjaM mettacittaM bhAveti, AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM pAvimuttiM diveva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja vihrti| ayaM buccati, kassapa, bhikkhu samaNo itipi brAhmaNo itipi| "sAkabhakkho cepi, kassapa, hoti, sAmAkabhakkho...pe0... vanamUlaphalAhAro yApeti pavattaphalabhojI / imAya ca, kassapa, mattAya iminA tapopakkamena sAmaJcaM vA abhavissa brahmajaM vA dukkaraM sudukkara, netaM abhavissa kallaM vacanAya - "dukkaraM sAmanaM dukkara brahmaJa"nti / "sakkA ca panetaM abhavissa kAtuM gahapatinA vA gahapatiputtena vA antamaso kumbhadAsiyApi- "handAhaM sAkabhakkho vA homi, sAmAkabhakkho vA...pe0... vanamUlaphalAhAro yApemi pavattaphalabhojI''ti / "yasmA ca kho, kassapa, atreva imAya mattAya aJatra iminA tapopakkamena sAmajaM vA hoti brahmajaM vA dukkaraM sudukkara, tasmA etaM kallaM vacanAya - "dukkara sAmanaM dukkaraM brahmaJa''nti / yato kho, kassapa, bhikkhu avere abyApajjaM mettacittaM bhAveti, AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM pAvimuttiM diveva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharati / ayaM buccati, kassapa, bhikkhu samaNo itipi brAhmaNo itipi| "sANAni cepi, kassapa, dhAreti, masANAnipi dhAreti...pe0... sAyatatiyakampi udakorohanAnuyogamanuyutto viharati / imAya ca, kassapa, mattAya iminA tapopakkamena 152
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.8.399-399) 8. mahAsIhanAdasuttaM 153 sAmanaM vA abhavissa brahmanaM vA dukkaraM sudukkara, netaM abhavissa kallaM vacanAya - "dukkaraM sAmanaM dukkaraM brahmajJa"nti / "sakkA ca panetaM abhavissa kAtuM gahapatinA vA gahapatiputtena vA antamaso kumbhadAsiyApi- "handAhaM sANAnipi dhAremi, masANAnipi dhAremi...pe0... sAyatatiyakampi udakorohanAnuyogamanuyutto viharAmI''ti / "yasmA ca kho, kassapa, aJatreva imAya mattAya aJatra iminA tapopakkamena sAmanaM vA hoti brahmajaM vA dukkaraM sudukkaraM, tasmA etaM kallaM vacanAya - "dukkara sAmanaM dukkaraM brahmaca"nti / yato kho, kassapa, bhikkhu avere abyApajjaM mettacittaM bhAveti, AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM paJaAvimuttiM diveva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja vihrti| ayaM vuccati, kassapa, bhikkhu samaNo itipi brAhmaNo itipii"ti| 399. evaM vutte, acelo kassapo bhagavantaM etadavoca - "dujjAno, bho gotama, samaNo, dujjAno brAhmaNo"ti / pakati kho esA, kassapa, lokasmiM dujjAno samaNo dujjAno brAhmaNoti / acelako cepi, kassapa, hoti, muttAcAro, hatthApalekhano...pe0... iti evarUpaM addhamAsikampi pariyAyabhattabhojanAnuyogamanuyutto viharati / imAya ca, kassapa, mattAya iminA tapopakkamena samaNo vA abhavissa brAhmaNo vA dujjAno sudujjAno, netaM abhavissa kallaM vacanAya - "dujjAno samaNo dujjAno brAhmaNo''ti / sakkA ca paneso abhavissa AtuM gahapatinA vA gahapatiputtena vA antamaso kumbhadAsiyApi- "ayaM acelako hoti, muttAcAro, hatthApalekhano...pe0... iti evarUpaM addhamAsikampi pariyAyabhattabhojanAnuyogamanuyutto viharatI''ti / "yasmA ca kho, kassapa, atreva imAya mattAya aJatra iminA tapopakkamena samaNo vA hoti brAhmaNo vA dujjAno sudujjAno, tasmA etaM kallaM vacanAya - "dujjAno samaNo dujjAno brAhmaNo''ti / yato kho, kassapa, bhikkhu averaM abyApajjaM mettacittaM bhAveti, AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM pAvimuttiM diveva dhamme sayaM 153
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 dIghanikAyo-1 (1.8.399-399) abhiJA sacchikatvA upasampajja vihrti| ayaM buccati, kassapa, bhikkhu samaNo itipi brAhmaNo itipi| "sAkabhakkho cepi, kassapa, hoti sAmAkabhakkho...pe0... vanamUlaphalAhAro yApeti pavattaphalabhojI / imAya ca, kassapa, mattAya iminA tapopakkamena samaNo vA abhavissa brAhmaNo vA dujjAno sudujjAno, netaM abhavissa kallaM vacanAya - "dujjAno samaNo dujjAno brAhmaNo''ti / "sakkA ca paneso abhavissa JAtuM gahapatinA vA gahapatiputtena vA antamaso kumbhadAsiyApi- "ayaM sAkabhakkho vA hoti sAmAkabhakkho...pe0... vanamUlaphalAhAro yApeti pavattaphalabhojI''ti / "yasmA ca kho, kassapa, aJjatreva imAya mattAya aJatra iminA tapopakkamena samaNo vA hoti brAhmaNo vA dujjAno sudujjAno, tasmA etaM kallaM vacanAya - "dujjAno samaNo dujjAno brAhmaNo''ti / yato kho, kassapa, bhikkhu averaM abyApajjaM mettacittaM bhAveti, AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM pAvimuttiM diDheva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja vihrti| ayaM buccati, kassapa, bhikkhu samaNo itipi brAhmaNo itipi| "sANAni cepi, kassapa, dhAreti, masANAnipi dhAreti...pe0... sAyatatiyakampi udakorohanAnuyogamanuyutto viharati / imAya ca, kassapa, mattAya iminA tapopakkamena samaNo vA abhavissa brAhmaNo vA dujjAno sudujjAno, netaM abhavissa kallaM vacanAya - "dujjAno samaNo dujjAno brAhmaNo''ti / "sakkA ca paneso abhavissa AtuM gahapatinA vA gahapatiputtena vA antamaso kumbhadAsiyApi- "ayaM sANAnipi dhAreti, masANAnipi dhAreti...pe0... sAyatatiyakampi udakorohanAnuyogamanuyutto viharatI''ti / "yasmA ca kho, kassapa, atreva imAya mattAya atra iminA tapopakkamena samaNo vA hoti brAhmaNo vA dujjAno sudujjAno, tasmA etaM kallaM vacanAya - 154
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. mahAsIhanAdattaM "dujjAno samaNo dujjAno brAhmaNo 'ti / yato kho, kassapa, bhikkhu averaM abyApajjaM mettacittaM bhAveti, AsavAnaJca khayA anAsavaM cetovimuttiM paJJavimuttiM diTTheva dhamme sayaM abhiJa sacchikatvA upasampajja viharati / ayaM vuccati, kassapa, bhikkhu samaNo itipi brAhmaNo itipIti / (1.8.400-401) sIlasamAdhipaJasampadA 400. evaM vutte, acelo kassapo bhagavantaM etadavoca - " katamA pana sA, bho gotama, sIlasampadA, katamA cittasampadA, katamA paJJAsampadA "ti ? "idha, kassapa, tathAgato loke uppajjati arahaM, sammAsambuddhI... pe0... ( yathA 190-193 anucchedesu, evaM vitthAretabbaM) / bhayadassAvI samAdAya sikkhati sikkhApadesu, kAyakammavacIkammena samannAgato kusalena parisuddhAjIvo sIlasampanno indriyesu guttadvAro satisampana samannAgato santuTTho / 401. "kathaJca, kassapa, bhikkhu sIlasampanno hoti ? idha, kassapa, bhikkhu pANAtipAtaM pahAya pANAtipAtA paTivirato hoti nihitadaNDo nihitasattho lajjI dayApanno, sabbapANabhUtahitAnukampI viharati / idampissa hoti sIlasampadAya... pe0... (yathA 194 yAva 210 anucchedesu) 155 " yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti / seyyathidaM - santikammaM paNidhikammaM...pe0... (yathA 211 anucchede) osadhInaM patimokkho iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasampadAya / "sa kho so, kassapa, bhikkhu evaM sIlasampanno na kutoci bhayaM samanupassati, yadidaM siilsNvrto| seyyathApi, kassapa, rAjA khattiyo muddhAvasitto nihatapaccAmitto na kutoci bhayaM samanupassati, yadidaM paccatthikato / evameva kho, kassapa, bhikkhu evaM sIlasampanno na kutoci bhayaM samanupassati, yadidaM sIlasaMvarato / so iminA ariyena sIlakkhandhena samannAgato ajjhattaM anavajjasukhaM paTisaMvedeti / evaM kho, kassapa, bhikkhu sIlasampanno hoti / ayaM kho, kassapa, sIlasampadA / ... 155
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 dIghanikAyo-1 " kathaJca, kassapa, bhikkhu satisampana samannAgato hoti ? idha, kassapa, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisanne sutte jAgarite bhAsite tumhIbhAve sampajAnakArI hoti / evaM kho, kassapa, bhikkhu satisampaJJena samannAgato hoti / ... sato sampajAno thinamiddhA cittaM parisodheti / ... paThamaM jhAnaM upasampajja viharati / idampissa hoti cittasampadAya... pe0... dutiyaM jhAnaM .... " puna caparaM kassapa, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti- " upekkhako satimA sukhavihArI "ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / "puna caparaM kassapa, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA, pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA, adukkhamasukhaM upekkhAsatipAriddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati / idampissa hoti cittasampadAya ayaM kho, kassapa, cittasampadA / (1.8.401-401 ) "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte ANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / idampissa hoti paJJAsampadAya / "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte AsavAnaM khayatrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so idaM dukkhanti yathAbhUtaM jAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminIpaTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / ime AsavAi yathAbhUtaM jAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminIpaTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / tassa evaM jAnato evaM passato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccati / vimuttasmiM vimuttamiti jANaM hoti / " khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA"ti pajAnAti / idampissa hoti paJJAsampadAya / ayaM kho, kassapa, paJJAsampadA / 156
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.8.402-403) 8. mahAsIhanAdasuttaM 157 'imAya ca, kassapa, sIlasampadAya cittasampadAya paJjAsampadAya aJA sIlasampadA cittasampadA paJjAsampadA uttaritarA vA paNItatarA vA ntthi| sIhanAdakathA 402. "santi, kassapa, eke samaNabrAhmaNA siilvaadaa| te anekapariyAyena sIlassa vaNNaM bhAsanti / yAvatA, kassapa, ariyaM paramaM sIlaM, nAhaM tattha attano samasamaM samanupassAmi, kuto bhiyyo ! atha kho ahameva tattha bhiyyo, yadidaM adhisIlaM / "santi, kassapa, eke samaNabrAhmaNA tpojigucchaavaadaa| te anekapariyAyena tapojigucchAya vaNNaM bhAsanti / yAvatA, kassapa, ariyA paramA tapojigucchA, nAhaM tattha attano samasamaM samanupassAmi, kuto bhiyyo! atha kho ahameva tattha bhiyyo, yadidaM adhijegucchN| "santi, kassapa, eke samaNabrAhmaNA paJjAvAdA / te anekapariyAyena pAya vaNNaM bhAsanti / yAvatA, kassapa, ariyA paramA paJjA, nAhaM tattha attano samasamaM samanupassAmi, kuto bhiyyo ! atha kho ahameva tattha bhiyyo, yadidaM adhipnyj| "santi, kassapa, eke samaNabrAhmaNA vimuttivAdA / te anekapariyAyena vimuttiyA vaNNaM bhAsanti / yAvatA, kassapa, ariyA paramA vimutti, nAhaM tattha attano samasamaM samanupassAmi, kuto bhiyyo ! atha kho ahameva tattha bhiyyo, yadidaM adhivimutti| ___403. "ThAnaM kho panetaM, kassapa, vijjati, yaM aJatitthiyA paribbAjakA evaM vadevyu - "sIhanAdaM kho samaNo gotamo nadati, taJca kho sujhAgAre nadati, no parisAsU'ti / te- "mA heva''ntissu vacanIyA / "sIhanAdaJca samaNo gotamo nadati, parisAsu ca nadatI"ti evamassu, kassapa, vacanIyA / ___ "ThAnaM kho panetaM, kassapa, vijjati, yaM aJatitthiyA paribbAjakA evaM vadeyyu"sIhanAdaJca samaNo gotamo nadati, parisAsu ca nadati, no ca kho visArado 157
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 dIghanikAyo-1 (1.8.404-404) nadatIti / te - "mA heva''ntissu vacanIyA / "sIhanAdaJca samaNo gotamo nadati, parisAsu ca nadati, visArado ca nadatIti evamassu, kassapa, vacanIyA / "ThAnaM kho panetaM, kassapa, vijjati, yaM aJatitthiyA paribbAjakA evaM vadeyyu"sIhanAdaJca samaNo gotamo nadati, parisAsu ca nadati, visArado ca nadati, no ca kho naM pa'haM pucchanti...pe0... paJhaJca naM pucchanti; no ca kho nesaM pahaM puTTho byAkaroti...pe0... pahaJca nesaM puTTho byAkaroti; no ca kho paJhassa veyyAkaraNena cittaM ArAdheti...pe0... paJhassa ca veyyAkaraNena cittaM ArAdheti; no ca kho sotab maJanti...pe0... sotabbaJcassa maJjanti; no ca kho sutvA pasIdanti...pe0... sutvA cassa pasIdanti; no ca kho pasannAkAraM karonti...pe0... pasannAkAraJca karonti; no ca kho tathattAya paTipajjanti...pe0... tathattAya ca paTipajjanti; no ca kho paTipannA ArAdhentI''ti / te- "mA heva"ntissu vacanIyA / "sIhanAdaJca samaNo gotamo nadati, parisAsu ca nadati, visArado ca nadati, paJhaJca naM pucchanti, pahaJca nesaM puTTho byAkaroti, paJhassa ca veyyAkaraNena cittaM ArAdheti, sotabbaJcassa maJanti, sutvA cassa pasIdanti, pasannAkAraJca karonti, tathattAya ca paTipajjanti, paTipannA ca ArAdhentI''ti evamassu, kassapa, vacanIyA / titthiyaparivAsakathA 404. "ekamidAhaM, kassapa, samayaM rAjagahe viharAmi gijjhakUTe pabbate / tatra maM aJataro tapabrahmacArI nigrodho nAma adhijegucche pa'haM apucchi| tassAhaM adhijegucche pa'haM puTTho byAkAsi | byAkate ca pana me attamano ahosi paraM viya mattAyA''ti / "ko hi, bhante, bhagavato dhamma sutvA na attamano assa paraM viya mattAya ? ahampi hi, bhante, bhagavato dhamma sutvA attamano paraM viya mattAya / abhikkantaM, bhante, abhikkantaM, bhante / seyyathApi, bhante, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULhassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya - "cakkhumanto rUpAni dakkhantI''ti; evamevaM bhagavatA anekapariyAyena dhammo pkaasito| esAha, bhante, bhagavantaM saraNaM gacchAmi, dhammaJca bhikkhusaGghaJca / labheyyAha, bhante, bhagavato santike pabbajjaM, labheyyaM upasampada"nti / 158
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.8.405-405) 8. mahAsIhanAdasuttaM 159 405. "yo kho, kassapa, atitthiyapubbo imasmiM dhammavinaye Akati pabbajjaM, AkaGghati upasampadaM, so cattAro mAse parivasati, catunnaM mAsAnaM accayena AraddhacittA bhikkhU pabbAjenti, upasampAdenti bhikkhubhAvAya / api ca mettha puggalavemattatA viditA"ti | "sace, bhante, atitthiyapubbA imasmiM dhammavinaye AkaGghanti pabbajjaM, AkaGghanti upasampadaM, cattAro mAse parivasanti, catunnaM mAsAnaM accayena AraddhacittA bhikkhU pabbAjenti, upasampAdenti bhikkhubhAvAya / ahaM cattAri vassAni parivasissAmi, catunnaM vassAnaM accayena AraddhacittA bhikkhU pabbAjentu, upasampAdentu bhikkhubhAvAyA"ti / alattha kho acelo kassapo bhagavato santike pabbajja, alattha upasampadaM / acirUpasampanno kho panAyasmA kassapo eko vUpakaTTho appamatto AtApI pahitatto viharanto na cirasseva- yassatthAya kulaputtA sammadeva agArasmA anagAriyaM pabbajanti, tadanuttaraMbrahmacariyapariyosAnaM diveva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja vihaasi| "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA"ti- abhnyaasi| aJataro kho panAyasmA kassapo arahataM ahosIti / mahAsIhanAdasuttaM nihitaM atttthmN| 159
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. poTTapAdasuttaM poTThapAdaparibbAjakavatthu 406. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA sAvatthiyaM viharati jetava anAthapiNDikassa ArAme / tena kho pana samayena poTThapAdo paribbAjako samayappavAdake tindukAcIre ekasAlake mallikAya ArAme paTivasati mahatiyA paribbAjakaparisAya saddhiM tiMsamattehi paribbAjakasatehi / atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya sAvatthiM piNDAya pAvisi / 407. atha kho bhagavato etadahosi - " atippago kho tAva sAvatthiyaM piNDAya carituM / yaMnUnAhaM yena samayappavAdako tindukAcIro ekasAlako mallikAya ArAmo, yena poTThapAdo paribbAjako tenupasaGkameyyanti / atha kho bhagavA yena samayappavAdako tindukAcIro ekasAlako mallikAya ArAmo tenupasaGkami / 408. tena kho pana samayena poTThapAdo paribbAjako mahatiyA paribbAjakaparisAya saddhiM nisinno hoti unnAdiniyA uccAsaddamahAsaddAya anekavihitaM tiracchAnakathaM kathentiyA / seyyathidaM - rAjakathaM corakathaM mahAmattakathaM senAkathaM bhayakathaM yuddhakathaM annakathaM pAnakathaM vatthakathaM sayanakathaM mAlAkathaM gandhakathaM jAtikathaM yAnakathaM gAmakathaM nigamakathaM nagarakathaM janapadakathaM itthikathaM sUrakathaM visikhAkathaM kumbhaTThAnakathaM pubbapetakathaM nAnattakathaM lokakkhAyikaM samuddakkhAyikaM itibhavAbhavakathaM iti vA / 409. addasA kho poTThapAdo paribbAjako bhagavantaM dUratova AgacchantaM; divAna sakaM parisaM saNThapesi - " appasaddA bhonto hontu mA bhonto saddamakattha / ayaM samaNo 160
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. poTTapAdattaM gotamo Agacchati / appasaddakAmo kho so AyasmA appasaddassa vaNNavAdI / appeva nAma appasaddaM parisaM viditvA upasaGkamitabbaM maJJeyyA "ti / evaM vutte te paribbAjakA ahesuM / (1.9.410-411) 410. atha kho bhagavA yena poTThapAdo paribbAjako tenupasaGkami / atha kho poTThapAdo paribbAjako bhagavantaM etadavoca - " etu kho, bhante, bhagavA | svAgataM, bhante, bhagavato / cirassaM kho, bhante, bhagavA imaM pariyAyamakAsi yadidaM idhAgamanAya / nisIdatu, bhante, bhagavA, idaM AsanaM paJJatta "nti / nisIdi bhagavA paJJatte Asane / poTThapAdopi kho paribbAjako aJJataraM nIcaM AsanaM gahetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnaM kho poTTapAdaM paribbAjakaM bhagavA etadavoca - " kAya nuttha, poTThapAda, etarahi kathAya sannisinnA, kA ca pana vo antarAkathA vippakatA "ti ? 161 abhisaJJAnirodhakathA 411. evaM vutte poTThapAdo paribbAjako bhagavantaM etadavoca - " tiTThatesA, bhante, kathA, yAya mayaM etarahi kathAya sannisinnA / nesA, bhante, kathA bhagavato dullabhA bhavissati pacchApi savanAya / purimAni, bhante, divasAni purimatarAni, nAnAtitthiyAnaM samaNabrAhmaNAnaM kotUhalasAlAya sannisinnAnaM sannipatitAnaM abhisaJJAnirodhe kathA udapAdi'kathaM nu kho, bho, abhisaJJAnirodho hotI 'ti ? tatrekacce evamAhaMsu - 'ahetU appaccayA purisassa saJJA uppajjantipi nirujjhantipi / yasmiM samaye uppajjanti, saJJI tasmiM samaye hoti / yasmiM samaye nirujjhanti, asaJJI tasmiM samaye hotI 'ti / ittheke abhisaJJAnirodhaM paJJanti / " tamaJJa evamAha - 'na kho pana metaM, bho, evaM bhavissati / saJJA hi, bho, purisassa attA / sA ca kho upetipi apetipi / yasmiM samaye upeti, saJJI tasmiM samaye hoti / yasmiM samaye apeti, asaJJI tasmiM samaye hotI 'ti / ittheke abhisaJJAnirodhaM paJJapenti 161
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 dIghanikAyo-1 (1.9.412-413) "tamajho evamAha - 'na kho pana metaM, bho, evaM bhavissati / santi hi, bho, samaNabrAhmaNA mahiddhikA mhaanubhaavaa| te imassa purisassa saJja upakaDDantipi apakaDDantipi / yasmiM samaye upakaDDanti, saJI tasmiM samaye hoti / yasmiM samaye apakaDDanti, asaJI tasmiM samaye hotI'ti / ittheke abhisanirodhaM paJapenti / / "tamaJo evamAha - 'na kho pana metaM, bho, evaM bhavissati / santi hi, bho, devatA mahiddhikA mahAnubhAvA / tA imassa purisassa sanaM upakaDDantipi apakaDDantipi / yasmiM samaye upakaDDanti, saJI tasmiM samaye hoti / yasmiM samaye apakaDDanti, asaJjI tasmiM samaye hotI'ti / ittheke abhisaJAnirodhaM paJapenti / "tassa mavhaM, bhante, bhagavantaMyeva Arabbha sati udapAdi- 'aho nUna bhagavA, aho nUna sugato, yo imesaM dhammAnaM sukusalo'ti / bhagavA, bhante, kusalo, bhagavA pakataJjU abhisaJjAnirodhassa / kathaM nu kho, bhante, abhisaJjAnirodho hotI''ti ? sahetukasaappAdanirodhakathA 412. "tatra, poTTapAda, ye te samaNabrAhmaNA evamAhaMsu- "ahetU appaccayA purisassa saJjA uppajjantipi nirujjhantipI"ti, Aditova tesaM aparaddhaM / taM kissa hetu ? sahetU hi, poTThapAda, sappaccayA purisassa saJA uppajjantipi nirujjhantipi / sikkhA ekA saJjA uppajjati, sikkhA ekA saJjA nirujjhati / 413. "kA ca sikkhA''ti ? bhagavA avoca - "idha, poTThapAda, tathAgato loke uppajjati arahaM, sammAsambuddho...pe0... (yathA 190-212 anucchedesu, evaM vitthaaretbbN)| evaM kho, poTTapAda, bhikkhu sIlasampanno hoti / "kathaJca, poTTapAda, bhikkhu satisampaja na samannAgato hoti ? idha, poTTapAda, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, sATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti| evaM kho, poTThapAda, bhikkhu satisampajaJjana samannAgato hoti|... sato sampajAno thinamiddhA cittaM parisodheti / ... tassime paJcanIvaraNe 162
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. poTTapAdattaM pIne attani samanupassato pAmojjaM jAyati, pamuditassa pIti jAyati, pItimanassa kAyo passambhati, passaddhakAyo sukhaM vedeti, sukhino cittaM samAdhiyati / so vivicceva kAmehi, vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaM savicAraM vivekajaM pItisukhaM paThamaM jJAnaM upasampajja viharati / tassa yA purimA kAmasaJJa, sA nirujjhati / vivekajapItisukhasukhumasaccasaJJA tasmiM samaye hoti, vivekajapItisukhasukhumasaccasaJjIyeva tasmiM samaye hoti / evampi sikkhA ekA saJJA uppajjati, sikkhA ekA saJJa nirujjhati" / ayaM sikkhAti bhagavA avoca / (1.9.413-413) " puna caparaM poTThapAda, bhikkhu vitakkavicArAnaM vUpasamA ajjhattaM sampAdanaM cetaso ekodibhAvaM avitakkaM avicAraM samAdhijaM pItisukhaM dutiyaM jhAnaM upasampajja viharati / tassa yA purimA vivekajapItisukhasukhumasaccasaJJA, sA nirujjhati / samAdhijapItisukhasukhumasaccasaJJA tasmiM samaye hoti, samAdhijapItisukhasukhumasaccasaJjIva tasmiM samaye hoti / evampi sikkhA ekA saJJA uppajjati, sikkhA ekA saJJA nirujjhati / ayampi sikkhAti bhagavA avoca / " puna caparaM poTTapAda, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati satoca sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti - " upekkhako satimA sukhavihArI "ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / tassa yA purimA samAdhijapItisukhasukhumasaccasaJJA, sA nirujjhati / upekkhAsukhasukhumasaccasa tasmiM samaye hoti, upekkhAsukhasukhumasaccasaJjIyeva tasmiM samaye hoti / evampi sikkhA ekA saJJa uppajjati, sikkhA ekA saJJA nirujjhati / ayampi sikkhAti bhagavA avoca / " 163 " puna caparaM, poTTapAda, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA pubbeda somanassadomanassAnaM atthaGgamA adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati / tassa yA purimA upekkhAsukhasukhumasaccasaJJA / sA nirujjhati adukkhamasukhasukhumasaccasaJJa tasmiM samaye hoti, adukkhamasukhasukhumasaccasaJjIva tasmiM samaye hoti / evampi sikkhA ekA saJJA uppajjati, sikkhA ekA saJJA nirujjhati / ayampi sikkhAti bhagavA avoca / " puna caparaM poTTapAda, bhikkhu sabbaso rUpasaJjanaM samatikkamA paTighasaJjanaM 163
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 dIghanikAyo-1 (1.9.414-414) atthaGgamA nAnattasaJAnaM amanasikArA "ananto AkAso"ti AkAsAnaJcAyatanaM upasampajja viharati / tassa yA purimA rUpasaJjA, sA nirujjhati / AkAsAnaJcAyatanasukhumasaccasA tasmiM samaye hoti, AkAsAnaJcAyatanasukhumasaccasaJjIyeva tasmiM samaye hoti / evampi sikkhA ekA saJA uppajjati, sikkhA ekA saJA nirujjhti'| ayampi sikkhAti bhagavA avoca / "puna caparaM, poTThapAda, bhikkhu sabbaso AkAsAnaJcAyatanaM samatikkamma "anantaM vijJANa''nti vijJANaJcAyatanaM upasampajja viharati / tassa yA purimA AkAsAnaJcAyatanasukhumasaccasaJjA, sA nirujjhati / vijJANaJcAyatanasukhumasaccasaJjA tasmiM samaye hoti, vijJANaJcAyatanasukhumasaccasaJjIyeva tasmiM samaye hoti / evampi sikkhA ekA saJjA uppajjati, sikkhA ekA saJjA nirujjhti'| ayampi sikkhAti bhagavA avoc| "puna caparaM, poTThapAda, bhikkhu sabbaso viANaJcAyatanaM samatikkamma "natthi kiJcI''ti AkiJcaJAyatanaM upasampajja viharati / tassa yA purimA vijJANaJcAyatanasukhumasaccasaJjA, sA nirujjhati / AkiJcaJAyatanasukhumasaccasaJjA tasmiM samaye hoti, AkiJcAyatanasukhumasaccasaJjIyeva tasmiM samaye hoti / evampi sikkhA ekA saJA uppajjati, sikkhA ekA saJA nirujjhti"| ayampi sikkhAti bhagavA avoc| 414. 'yato kho, poTThapAda, bhikkhu idha sakasaJI hoti, so tato amutra tato amutra anupubbena saJjaggaM phusti| tassa saJjagge Thitassa evaM hoti- "cetayamAnassa me pApiyo, acetayamAnassa me seyyo| ahaJceva kho pana ceteyyaM, abhisaGghareyyaM, imA ca me saJjA nirujjheyyuM, aJA ca oLArikA saJA uppajjeyyuH yaMnUnAhaM na ceva ceteyyaM na ca abhisngghreyy"nti| so na ceva ceteti, na ca abhisngghroti| tassa acetayato anabhisaGgharoto tA ceva sA nirujjhanti, aJA ca oLArikA sA na uppjjnti| so nirodhaM phusati / evaM kho, poTTapAda, anupubbAbhisaJjAnirodha-sampajAna-samApatti hoti| "taM kiM maJjasi, poTThapAda, api nu te ito pubbe evarUpA anupubbAbhisaJjAnirodha-sampajAna-samApatti sutapubbA''ti ? "no hetaM, bhante / evaM kho 164
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.9.415-417) 9. poTTapAdasuttaM 165 ahaM, bhante, bhagavato bhAsitaM AjAnAmi - 'yato kho, poTThapAda, bhikkhu idha sakasaJI hoti, so tato amutra tato amutra anupubbena sajaggaM phusati, tassa saJagge Thitassa evaM hoti - cetayamAnassa me pApiyo, acetayamAnassa me seyyo| ahaJceva kho pana ceteyyaM abhisaGghareyyaM, imA ca me sajhA nirujjheyyu, aJA ca oLArikA saJjA uppajjeyyu; yaMnUnAhaM na ceva ceteyyaM, na ca abhisaGghareyya'nti / so na ceva ceteti, na cAbhisaGgharoti, tassa acetayato anabhisaGgharoto tA ceva saJja nirujjhanti, aJA ca oLArikA saJA na uppajjanti / so nirodhaM phusati / evaM kho, poTTapAda, anupubbAbhisAnirodha-sampajAna-samApatti hotI''ti / "evaM, poThThapAdA"ti / 415. "eka va nu kho, bhante, bhagavA saJjaggaM paJapeti, udAhu puthUpi saJjagge pacapetI''ti ? "ekampi kho ahaM, poTThapAda, sajaggaM paJapemi, puthUpi saJjagge paJapemI'ti / "yathA kathaM pana, bhante, bhagavA ekampi saJaggaM paJapeti, puthUpi saJjagge paJapetI'ti ? "yathA yathA kho, poTTapAda, nirodhaM phusati, tathA tathAhaM saJjaggaM pnypemi| evaM kho ahaM, poTTapAda, ekampi saJjaggaM paJapemi, puthUpi saJagge pnypemii"ti| 416. "saJjA nu kho, bhante, paThamaM uppajjati, pacchA jANaM, udAhu ANaM paThamaM uppajjati, pacchA saJjA, udAhu saJA ca ANaJca apubbaM acarimaM uppajjantI"ti ? saJjA kho, poTTapAda, paThamaM uppajjati, pacchA ANaM, saJjuppAdA ca pana ANuppAdo hoti / so evaM pajAnAti - 'idappaccayA kira me ANaM udapAdI'ti / iminA kho etaM, poTThapAda, pariyAyena veditabbaM - yathA saJA paThamaM uppajjati, pacchA ANaM, sa ppAdA ca pana ANuppAdo hotii"ti| sAattakathA 417. "saJA nu kho, bhante, purisassa attA, udAhu aJa saJA aJjo attA"ti ? "kaM pana tvaM, poThThapAda, attAnaM paccesI"ti ? "oLArikaM kho ahaM, bhante, attAnaM paccemi rUpiM cAtumahAbhUtikaM kabaLIkArAhArabhakkha"nti / "oLAriko ca hi te, poTThapAda, attA abhavissa rUpI cAtumahAbhUtiko kabaLIkArAhArabhakkho / evaM santaM kho te, poThThapAda, abhAva sA bhavissati aJo attaa| tadaminApetaM, poTTapAda, pariyAyena 165
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 dIghanikAyo-1 (1.9.418-420) veditabbaM yathA aJjAva sajhA bhavissati ajho attaa| tiTThateva sAyaM, poTThapAda, oLAriko attA rUpI cAtumahAbhUtiko kabaLIkArAhArabhakkho, atha imassa purisassa aJA ca sA uppajjanti, aJA ca sA nirujjhanti / iminA kho etaM, poTThapAda, pariyAyena veditabbaM yathA abhAva sajhA bhavissati aJjo attaa"ti| 418. "manomayaM kho ahaM, bhante, attAnaM paccemi sabbaGgapaccaGgiM ahInindriyanti / "manomayo ca hi te, poTThapAda, attA abhavissa sabbaGgapaccaGgI ahInindriyo, evaM santampi kho te poTThapAda ajJAva saJjA bhavissati aJo attA / tadaminApetaM, poTThapAda, pariyAyena veditabbaM yathA aJjAva sajhA bhavissati aJjo attA / tiThThateva sAyaM, poTTapAda, manomayo attA sabbaGgapaccaGgI ahInindriyo, atha imassa purisassa aJA ca sA uppajjanti, aJA ca sabhA nirujjhanti / iminApi kho etaM, poTThapAda, pariyAyena veditabbaM yathA aJAva sA bhavissati aJjo attA''ti / 419. "arUpiM kho ahaM, bhante, attAnaM paccemi saJaAmayanti / "arUpI ca hi te, poThThapAda, attA abhavissa sAmayo, evaM santampi kho te, poTTapAda, aJjAva saJA bhavissati aJo attaa| tadaminApetaM, poTTapAda, pariyAyena veditabbaM yathA abhAva saJA bhavissati aJo attA / tiThThateva sAyaM, poTTapAda, arUpI attA sAmayo, atha imassa purisassa aJA ca saJjA uppajjanti, aJA ca saJjA nirujjhanti / iminApi kho etaM, poTThapAda, pariyAyena veditabbaM yathA aJjAva saJjA bhavissati aJjo attA''ti / 420. "sakkA panetaM, bhante, mayA AtuM- saJA purisassa attA"ti vA "ajJAva sajhA aJjo attAti vA''ti? dujjAnaM kho etaM, poThThapAda, tayA adiTTikena aJakhantikena arucikena aJatrAyogena aJatrAcariyakena - "sA purisassa attA"ti vA, "aJAva saJA aJo attAti vA''ti / ___ "sace taM, bhante, mayA dujjAnaM adiThThikena akhantikena ajharucikena aJatrAyogena aJjatrAcariyakena - "saJA purisassa attA'"ti vA, "aJjAva saJjA aJjo attA"ti vA; "kiM pana, bhante, sassato loko, idameva saccaM moghamaJca"nti ? abyAkataM kho etaM, poThThapAda, mayA - "sassato loko, idameva saccaM moghamaJa''nti / 166
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. poTTapAdattaM " kiM pana, bhante, asassato loko, idameva saccaM moghamaJJa "nti ? " etampi kho, poTTapAda, mayA abyAkataM - asassato loko, idameva saccaM moghamaJJa "nti / (1.9.421-421) " kiM pana, bhante, antavA loko...pe0... anantavA loko... taM jIvaM taM sarIraM.... aJJaM jIvaM aJJaM sarIraM... hoti tathAgato paraM maraNA... na hoti tathAgato paraM maraNA... hoti ca na ca hoti tathAgato paraM maraNA... neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNA, idameva saccaM moghamaJJa "nti ? " etampi kho, poTThapAda, mayA abyAkataM - neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNA, idameva saccaM moghamaJJa "nti / "kasmA panetaM, bhante, bhagavatA abyAkata "nti ? " na hetaM, poTThapAda, atthasaMhitaM na dhammasaMhitaM nAdibrahmacariyakaM, na nibbidAya na virAgAya na nirodhAya na upasamAya na abhiJJAya na sambodhAya na nibbAnAya saMvattati, tasmA etaM mayA abyAkata "nti / 167 " kiM pana, bhante, bhagavatA byAkata "nti ? " idaM dukkhanti kho, poTThapAda, mayA byAkataM / ayaM dukkhasamudayoti kho, poTThapAda, mayA byAkataM / ayaM dukkhanirodhoti kho, poTTapAda, mayA byAkataM / ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti kho, poTThapAda, mayA byAkata "nti / "kasmA panetaM, bhante, bhagavatA byAkata "nti ? " etaJhi, poTTapAda, atthasaMhitaM, evaM dhammasaMhitaM, etaM AdibrahmacariyakaM etaM nibbidAya virAgAya nirodhAya upasamAya abhijJAya sambodhAya nibbAnAya saMvattati; tasmA etaM mayA vyAkata "nti / " evametaM, bhagavA, evametaM, sugata / yassadAni, bhante, bhagavA kAlaM maJJatI 'ti / atha kho bhagavA uTThAyAsanA pakkAmi / 421. atha kho te paribbAjakA acirapakkantassa bhagavato poTTapAdaM paribbAjakaM samantato vAcAya sannitodakena saJjhabbharimakaMsu - " evameva panAyaM bhavaM poTThapAdo yaJJadeva samaNo gotamo bhAsati taM tadevassa abbhanumodati - 'evametaM bhagavA evametaM, sugatA 'ti / na kho pana mayaM kiJci samaNassa gotamassa ekaMsikaM dhammaM desitaM AjAnAma - 'sassato loko' ti vA, 'asasto loko'ti vA, 'antavA loko' ti vA, 'anantavA loko'ti vA, 'taM jIvaM taM sarIra 'nti vA, 'aJJa jIvaM aJJa sarIra 'nti 167
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo- 1 vA, 'hoti tathAgato paraM maraNA'ti vA, 'na hoti tathAgato paraM maraNA'ti vA, 'hoti ca na ca hoti tathAgato paraM maraNA'ti vA, 'neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNAti vA "ti / 168 evaM vutte poTThapAdo paribbAjako te paribbAjake etadavoca - " ahampi kho, bho, na kiJci samaNassa gotamassa ekaMsikaM dhammaM desitaM AjAnAmi - 'sasto loko 'ti vA, 'asassato loko'ti vA... pe0... 'neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNA 'ti vA; api ca samaNo gotamo bhUtaM tacchaM tathaM paTipadaM paJJapeti dhammaTTitataM dhammaniyAmataM / bhUtaM kho pana tacchaM tathaM paTipadaM paJJapentassa dhammaTThitataM dhammaniyAmataM, kathaJhi nAma mAdiso viJJU samaNassa gotamassa subhAsitaM subhAsitato nAbbhanumodeyyA "ti ? cittahatthisAriputtapoTTapAdavatthu 422. atha kho dvIhatIhassa accayena citto ca hatthisAriputto poTThapAdo ca paribbAjako yena bhagavA tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA citto hatthisAriputto bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / poTThapAdo pana paribbAjako bhagavatA saddhiM sammodi / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho poTThapAdo paribbAjako bhagavantaM etadavoca - " tadA maM, bhante, te paribbAjakA acirapakkantassa bhagavato samantato vAcAsannitodakena saJjhabbharimakaMsu - 'evameva panAyaM bhavaM poTTapAdo yaJJadeva samaNo gotamo bhAsati, taM tadevassa abbhanumodati - evametaM bhagavA evametaM sugatA 'ti / na kho pana mayaM kiJci samaNassa gotamassa ekaMsikaM dhammaM desitaM AjAnAma - 'sasto loko'ti vA, 'asassato loko' ti vA, 'antavA loko' ti vA, 'anantavA loko' ti vA, 'taM jIvaM taM sarIra 'nti vA, 'aJJa jIvaM aJJa sarIra 'nti vA, 'hoti tathAgato paraM maraNAti vA, 'na hoti tathAgato paraM maraNA'ti vA, 'hoti ca na ca hoti tathAgato paraM maraNA'ti vA, 'neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNA'ti vA'ti / evaM vuttAhaM, bhante, te paribbAjake etadavocaM - "ahampi kho, bho, na kiJci samaNassa gotamassa ekaMsikaM dhammaM desitaM AjAnAmi - 'sassato loko 'ti vA, 'asassato loko'ti vA... pe0... 'neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNA'ti vA; api ca samaNo gotamo bhUtaM tacchaM tathaM paTipadaM paJJapeti dhammaTThitataM dhammaniyAmataM / (1.9.422-422) 168
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.9.423-424) 9. poTTapAdasuttaM 169 bhUtaM kho pana tacchaM tathaM paTipadaM pajhapentassa dhammaTTitataM dhammaniyAmataM, kathahi nAma mAdiso vijJe samaNassa gotamassa subhAsitaM subhAsitato nAbbhanumodeyyA'ti ? 423. "sabbeva kho ete, poTThapAda, paribbAjakA andhA acakkhukA; tvaMyeva nesaM eko cakkhumA / ekaMsikApi hi kho, poTTapAda, mayA dhammA desitA paJattA; anekaMsikApi hi kho, poTThapAda, mayA dhammA desitA paJattA / "katame ca te, poTThapAda, mayA anekaMsikA dhammA desitA paJattA ? sassato lokoti kho, poTThapAda, mayA anekasiko dhammo desito paJjatto; asassato lokoti kho, poTThapAda, mayA anekasiko dhammo desito paJatto; antavA lokoti kho poTThapAda...pe0... anantavA lokoti kho poTTapAda... taM jIvaM taM sarIranti kho poTTapAda... anaM jIvaM anaM sarIranti kho poThThapAda... hoti tathAgato paraM maraNAti kho poThThapAda... na hoti tathAgato paraM maraNAti kho poTTapAda... hoti ca na ca hoti tathAgato paraM maraNAti kho poTThapAda... neva hoti na na hoti tathAgato paraM maraNAti kho, poTTapAda, mayA anekasiko dhammo desito patto / "kasmA ca te, poThThapAda, mayA anekaMsikA dhammA desitA pattA ? na hete, poTThapAda, asthasaMhitA na dhammasaMhitA na AdibrahmacariyakA na nibbidAya na virAgAya na nirodhAya na upasamAya na abhijJAya na sambodhAya na nibbAnAya saMvattanti / tasmA te mayA anekaMsikA dhammA desitA pnyttaa'| ekasikadhammo 424. "katame ca te, poTThapAda, mayA ekaMsikA dhammA desitA pattA ? idaM dukkhanti kho, poTThapAda, mayA ekasiko dhammo desito pnytto| ayaM dukkhasamudayoti kho, poTThapAda, mayA ekasiko dhammo desito pnytto| ayaM dukkhanirodhoti kho, poTTapAda, mayA ekasiko dhammo desito pnyjtto| ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti kho, poTThapAda, mayA ekasiko dhammo desito pnyjtto| "kasmA ca te, poTTapAda, mayA ekaMsikA dhammA desitA paJattA ? ete, poTThapAda, 169
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 dIghanikAyo-1 atthasaMhitA, ete dhammasaMhitA, ete AdibrahmacariyakA ete nibbidAya virAgAya nirodhAya upasamAya abhijJAya sambodhAya nibbAnAya saMvattanti / tasmA te mayA ekaMsikA dhammA desitA paJJattA / 425. "santi, poTThapAda, eke samaNabrAhmaNA evaMvAdino evaMdiTThino "ekantasukhI attA hoti arogo paraM maraNA'ti / tyAhaM upasaGkamitvA evaM vadAmi - "saccaM kira tumhe Ayasmanto evaMvAdino evaMdiTThino - ekantasukhI attA hoti arogo paraM maraNA" ti ? te ce me evaM puTThA "AmA" ti paTijAnanti, tyAhaM evaM vadAmi " api pana tumhe Ayasmanto ekantasukhaM lokaM jAnaM passaM viharathA "ti ? iti puTThA "no "ti vadanti / (1.9.425-426) "tyAhaM evaM vadAmi - " api pana tumhe Ayasmanto ekaM vA rattiM ekaM vA divasaM upaDDuM vA rattiM upaDDuM vA divasaM ekantasukhi attAnaM saJjAnAthA' 'ti ? iti puTThA "no'"ti vadanti / tyAhaM evaM vadAmi - " api pana tumhe Ayasmanto jAnAtha- ayaM maggo ayaM paTipadA ekantasukhassa lokassa sacchikiriyAyA "ti ? iti puTThA "noti vadanti / "tyAhaM evaM vadAmi - " api pana tumhe Ayasmanto yA tA devatA ekantasukhaM lokaM upapannA, tAsaM bhAsamAnAnaM saddaM suNAtha - suppaTipannAttha mArisA ujuppaTipannAttha mArisA ekantasukhassa lokassa sacchikiriyAya; mayampi hi mArisA evaMpaTipannA ekantasukhaM lokaM upapannA "ti ? iti puTThA "no" ti vadanti / "taM kiM maJJasi, poTTapAda, nanu evaM sante tesaM samaNabrAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI "ti ? "addhA kho, bhante, evaM sante tesaM samaNabrAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI 'ti / - 426. "seyyathApi, poTTapAda puriso evaM vadeyya - " ahaM yA imasmiM janapade janapadakalyANI, taM icchAmi taM kAmemI 'ti / tamenaM evaM vadeyyuM - "ambho purisa, yaM tvaM janapadakalyANi icchasi kAmesi, jAnAsi taM janapadakalyANi khattiyI vA brAhmaNI vA vessI vAsuddI vA "ti ? iti puTTho "no "ti vadeyya / tamenaM evaM vadeyyuM - " ambho 170
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. poTThapAdattaM purisa, yaM tvaM janapadakalyANi icchasi kAmesi, jAnAsi taM janapadakalyANiM evaMnAmA evaMgottAti vA, dIghA vA rassA vA majjhimA vA kALI vA sAmA vA maGguracchavI vAti, amukasmiM gAme vA nigame vA nagare vA "ti ? iti puTTho "no" ti vadeyya / tamenaM evaM vadeyyuM - "ambho purisa, yaM tvaM na jAnAsi na passasi, taM tvaM icchasi kAmesI 'ti ? iti puTTho "AmA"ti vadeyya / (1.9.426-426) "taM kiM maJJasi, poTThapAda, nanu evaM sante tassa purisassa appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatIti ? 'addhA kho, bhante, evaM sante tassa purisassa appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI 'ti / " evameva kho, poTTapAda, ye te samaNabrAhmaNA evaMvAdino evaMdiTTino " ekantasukhI attA hoti arogo paraM maraNA'ti / tyAhaM upasaGkamitvA evaM vadAmi "saccaM kira tumhe Ayasmanto evaMvAdino evaMdiTThino - ekantasukhI attA hoti aroga paraM maraNAti ? te ce me evaM puTThA "AmA "ti paTijAnanti / tyAhaM evaM vadAmi " api pana tumhe Ayasmanto ekantasukhaM lokaM jAnaM passaM viharathA "ti ? iti puTThA "no "ti vadanti / 171 "tyAhaM evaM vadAmi - " api pana tumhe Ayasmanto ekaM vA rattiM ekaM vA divasaM upaDDuM vA rattiM upaDDuM vA divasaM ekantasukhiM attAnaM saJjAnAthA "ti ? iti puTThA "no"ti vadanti / tyAhaM evaM vadAmi - " api pana tumhe Ayasmanto jAnAtha - ayaM maggo ayaM paTipadA ekantasukhassa lokassa sacchikiriyAyA "ti ? iti puTThA "no "ti vadanti / "tyAhaM evaM vadAmi - " api pana tumhe Ayasmanto yA tA devatA ekantasukhaM lokaM upapannA, tAsaM bhAsamAnAnaM saddaM suNAtha - suppaTipannAttha, mArisA, ujuppaTipannAttha, mArisA, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyAya; mayampi hi, mArisA, evaM TipannA ekantasukhaM lokaM upapannA "ti ? iti puTThA "no" ti vadanti / "taM kiM maJJasi, poTThapAda, nanu evaM sante tesaM samaNabrAhmaNAnaM appATihIrakataM 171 -
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 dIghanikAyo-1 (1.9.427-427) bhAsitaM sampajjatIti ? "addhA kho, bhante, evaM sante tesaM samaNabrAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI''ti / 427. "seyyathApi, poTTapAda, puriso cAtumahApathe nisseNiM kareyya pAsAdassa ArohaNAya | tamenaM evaM vadeyyu - "ambho purisa, yassa tvaM pAsAdassa ArohaNAya nisseNiM karosi, jAnAsi taM pAsAdaM purathimAya vA disAya dakkhiNAya vA disAya pacchimAya vA disAya uttarAya vA disAya ucco vA nIco vA majjhimo vA'ti ? iti puTTho "no''ti vadeyya / tamenaM evaM vadeyyuM- "ambho purisa, yaM tvaM na jAnAsi na passasi, tassa tvaM pAsAdassa ArohaNAya nisseNiM karosI"ti ? iti puTTho "AmA''ti vadeyya / "taM kiM maJjasi, poTThapAda, nanu evaM sante tassa purisassa appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI''ti ? "addhA kho, bhante, evaM sante tassa purisassa appATihIrakataM bhAsitaM smpjjtii"ti| "evameva kho, poTThapAda, ye te samaNabrAhmaNA evaMvAdino evaMdiTThino - "ekantasukhI attA hoti arogo paraM maraNA'ti / tyAhaM upasaGkamitvA evaM vadAmi"saccaM kira tumhe Ayasmanto evaMvAdino evaMdiTThino- ekantasukhI attA hoti arogo paraM maraNA''ti? te ce me evaM puTThA "AmA''ti paTijAnanti / tyAhaM evaM vadAmi"api pana tumhe Ayasmanto ekantasukhaM lokaM jAnaM passaM viharathA''ti ? iti puTThA "no'"ti vadanti / "tyAhaM evaM vadAmi -- "api pana tumhe Ayasmanto ekaM vA rattiM ekaM vA divasaM upaTuM vA rattiM upahuM vA divasaM ekantasukhi attAnaM saJjAnAthA"ti? iti puTThA "no"ti vadanti / tyAhaM evaM vadAmi - "api pana tumhe Ayasmanto jAnAtha ayaM maggo ayaM paTipadA ekantasukhassa lokassa sacchikiriyAyA''ti ? iti puTThA "no''ti vadanti / "tyAhaM evaM vadAmi- "api pana tumhe Ayasmanto yA tA devatA ekantasukhaM lokaM upapannA' tAsaM devatAnaM bhAsamAnAnaM sadaM suNAtha, suppaTipannAttha, mArisA, 172
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.9.428-430) 9. poTThapAdasuttaM 173 ujuppaTipannAttha, mArisA, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyAya; mayampi hi, mArisA, evaM paTipannA ekantasukhaM lokaM upapannA''ti ? iti puTThA "no''ti vadanti / "taM kiM maJjasi, poTThapAda, nanu evaM sante tesaM samaNabrAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI"ti ? "addhA kho, bhante, evaM sante tesaM samaNabrAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI''ti / tayo attapaTilAbhA 428. "tayo kho me, poTThapAda, attapaTilAbhA- oLAriko attapaTilAbho, manomayo attapaTilAbho, arUpo attpttilaabho| katamo ca, poTThapAda, oLAriko attapaTilAbho ? rUpI cAtumahAbhUtiko kabaLIkArAhArabhakkho, ayaM oLAriko attpttilaabho| katamo manomayo attapaTilAbho ? rUpI manomayo sabbaGgapaccaGgI ahInindriyo, ayaM manomayo attapaTilAbho / katamo arUpo attapaTilAbho ? arUpI sAmayo, ayaM arUpo attapaTilAbho / 429. "oLArikassapi kho ahaM, poTThapAda, attapaTilAbhassa pahAnAya dhamma desemi- "yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJApAripUriM vepullattaJca diDheva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharissathA"ti | siyA kho pana te, poTThapAda, evamassa - "saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJApAripUriM vepullattaJca diDheva dhamme sayaM abhijA sacchikatvA upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihAro''ti, na kho panetaM, poTTapAda, evaM daTTab / saMkilesikA ceva dhammA pahIyissanti, vodAniyA ca dhammA abhivaDissanti, pApAripUri vepullattaJca diveva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharissati, pAmujjaM ceva bhavissati pIti ca passaddhi ca sati ca sampajaJaJca sukho ca vihaaro| 430. "manomayassapi kho ahaM, poThThapAda, attapaTilAbhassa pahAnAya dhammaM desemi"yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJApAripUriM vepullattaJca diveva dhamme sayaM abhijA sacchikatvA upasampajja 173
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 dIghanikAyo-1 viharissathA "ti / siyA kho pana te, poTThapAda, "saMkilesikA dhammA evamassa pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJJApAripUriM vepullattaJca diTTheva dhamme sayaM abhiJJa sacchikatvA upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihAro "ti, na kho pataM, poTTapAda, evaM daTThabbaM / saMkilesikA ceva dhammA pahIyissanti, vodAniyA ca dhammA abhivaDDissanti, paJJapAripUriM vepullattaJca diTTheva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja viharissati, pAmujjaM ceva bhavissati pIti ca passaddhi ca sati ca sampajaJJaJca sukho ca vihAro / - 431. "arUpassapi kho ahaM, poTThapAda, attapaTilAbhassa pahAnAya dhammaM desemi - " yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJJApAripUriM vepullattaJca diTTheva dhamme sayaM abhiJJA sacchikatvA upasampajja viharissathA"ti / siyA kho pana te, poTThapAda, evamassa - "saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJJApAripUriM vepullattaJca diTTheva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihAro "ti, na kho panetaM, poTTapAda, evaM daTThabbaM / saMkilesikA ceva dhammA pahIyissanti, vodAniyA ca dhammA abhivaDDissanti, paJJapAripUriM vepullattaJca diTTheva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja viharissati, pAmujjaM ceva bhavissati pIti ca passaddhi ca sati ca sampajaJJaJca sukho ca vihAro / (1.9.431-433) - 432. "pare ce poTThapAda, amhe evaM puccheyyuM - " katamo pana so, Avuso, oLAriko attapaTilAbho, yassa tumhe pahAnAya dhammaM desetha, yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJJApAripUriM vepullattaJca diva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja viharissathA"ti, tesaM mayaM evaM puTThA evaM byAkareyyAma - "ayaM vA so, Avuso, oLAriko attapaTilAbho, yassa mayaM pahAnAya dhammaM desema, yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJJApAripUriM vepullattaJca diTTheva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja viharissathA "ti / " 433. " pare ce poTThapAda, amhe evaM puccheyyuM - " katamo pana so, Avuso, manomayo attapaTilAbho, yassa tumhe pahAnAya dhammaM desetha, yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA 174
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.9.434-435) 9. poTThapAdasuttaM 175 dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, pApAripUriM vepullattaJca diveva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharissathA"ti? tesaM mayaM evaM puThThA evaM byAkareyyAma - "ayaM vA so, Avuso, manomayo attapaTilAbho yassa mayaM pahAnAya dhamma desema, yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, pApAripUriM vepullattaJca didvaiva dhamme sayaM abhijA sacchikatvA upasampajja viharissathA''ti / 434. "pare ce, poTThapAda, amhe evaM puccheyyuM - "katamo pana so, Avuso, arUpo attapaTilAbho, yassa tumhe pahAnAya dhammaM desetha, yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJApAripUri vepullattaJca diDheva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharissathA''ti, tesaM mayaM evaM puTThA evaM byAkareyyAma - "ayaM vA so, Avuso, arUpo attapaTilAbho yassa mayaM pahAnAya dhamma desema, yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJApAripUri vepullattaJca diDheva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharissathA''ti / "taM kiM maJjasi, poTTapAda, nanu evaM sante sappATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI"ti ? "addhA kho, bhante, evaM sante sappATihIrakataM bhAsitaM sampajjatIti / 435. "seyyathApi, poTTapAda, puriso nisseNiM kareyya pAsAdassa ArohaNAya tasseva pAsAdassa heTThA / tamenaM evaM vadeyyuM- "ambho purisa, yassa tvaM pAsAdassa ArohaNAya nisseNiM karosi, jAnAsi taM pAsAdaM, puratthimAya vA disAya dakkhiNAya vA disAya pacchimAya vA disAya uttarAya vA disAya ucco vA nIco vA majjhimo vAti ? so evaM vadeyya -- "ayaM vA so, Avuso, pAsAdo, yassAhaM ArohaNAya nisseNiM karomi, tasseva pAsAdassa heTThA'ti / "taM kiM maJjasi, poTTapAda, nanu evaM sante tassa purisassa sappATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI''ti ? "addhA kho, bhante, evaM sante tassa purisassa sappATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI"ti / 175
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 dIghanikAyo-1 (1.9.436-437) 436. "evameva kho, poTThapAda, pare ce amhe evaM puccheyyu - "katamo pana so, Avuso, oLAriko attapaTilAbho...pe0... katamo pana so, Avuso, manomayo attapaTilAbho...pe0... katamo pana so, Avuso, arUpo attapaTilAbho, yassa tumhe pahAnAya dhammaM desetha, yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJApAripUriM vepullattaJca diveva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja viharissathA''ti, tesaM mayaM evaM puTThA evaM byAkareyyAma - "ayaM vA so, Avuso, arUpo attapaTilAbho, yassa mayaM pahAnAya dhamma desema, yathApaTipannAnaM vo saMkilesikA dhammA pahIyissanti, vodAniyA dhammA abhivaDDissanti, paJApAripUri vepullattaJca diveva dhamme sayaM abhiJA sacchikatvA upasampajja viharissathA''ti / "taM kiM maJjasi, poTThapAda, nanu evaM sante sappATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI"ti ? "addhA kho, bhante, evaM sante sappATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI"ti / 437. evaM vRtte citto hatthisAripatto bhagavantaM etadavoca- "yasmiM, bhante, samaye oLAriko attapaTilAbho hoti, moghassa tasmiM samaye manomayo. attapaTilAbho hoti, mogho arUpo attapaTilAbho hoti; oLAriko vAssa attapaTilAbho tasmiM samaye sacco hoti / yasmiM, bhante, samaye manomayo attapaTilAbho hoti, moghassa tasmiM samaye oLAriko attapaTilAbho hoti. mogho arUpo attapaTilAbho hoti. manomayo attapaTilAbho tasmiM samaye sacco hoti / yasmiM, bhante, samaye arUpo attapaTilAbho hoti, moghassa tasmiM samaye oLAriko attapaTilAbho hoti, mogho manomayo attapaTilAbho hoti; arUpo vAssa attapaTilAbho tasmiM samaye sacco hotI"ti / vAssa "yasmiM, citta, samaye oLAriko attapaTilAbho hoti, neva tasmiM samaye manomayo attapaTilAbhoti saGkaM gacchati, na arUpo attapaTilAbhoti saGkaM gacchati; oLAriko attapaTilAbhotveva tasmiM samaye saGkaM gcchti| yasmiM, citta, samaye manomayo attapaTilAbho hoti, neva tasmiM samaye oLAriko attapaTilAbhoti saGkha gacchati, na arUpo attapaTilAbhoti sajhaM gacchati; manomayo attapaTilAbhotveva tasmiM samaye saGkha gacchati / yasmiM, citta, samaye arUpo attapaTilAbho hoti, neva tasmiM samaye oLAriko attapaTilAbhoti saGkaM gacchati, na manomayo attapaTilAbhoti saGkaM gacchati; arUpo attapaTilAbhotveva tasmiM samaye saGkaM gacchati / 176
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.9.438-439) 9. poTTapAdasuttaM 177 438. "sace taM, citta, evaM puccheyyu- "ahosi tvaM atItamaddhAnaM, na tvaM nAhosi; bhavissasi tvaM anAgatamaddhAnaM, na tvaM na bhavissasi; atthi tvaM etarahi, na tvaM natthI''ti, evaM puTTho tvaM, citta, kinti byAkareyyAsI''ti ? "sace maM, bhante, evaM puccheyyuM - "ahosi tvaM atItamaddhAnaM, na tvaM na ahosi; bhavissasi tvaM anAgatamaddhAnaM, na tvaM na bhavissasi; asthi tvaM etarahi, na tvaM natthI''ti / evaM puTTho ahaM, bhante, evaM byAkareyyaM - "ahosAhaM atItamaddhAnaM, nAhaM na ahosi; bhavissAmahaM anAgatamaddhAnaM, nAhaM na bhavissAmi; atthAhaM etarahi, nAhaM natthI''ti / evaM puTTho ahaM, bhante, evaM byAkareyya"nti / __ "sace pana taM, citta, evaM puccheyyu- "yo te ahosi atIto attapaTilAbho, sova te attapaTilAbho sacco, mogho anAgato, mogho paccuppanno ? yo te bhavissati anAgato attapaTilAbho, sova te attapaTilAbho sacco, mogho atIto, mogho paccuppanno ? yo te etarahi paccuppanno attapaTilAbho, sova te attapaTilAbho sacco, mogho atIto, mogho anAgatoti / evaM puTTho tvaM, citta, kinti byAkareyyAsI"ti ? "sace pana maM, bhante, evaM puccheyyuM- "yo te ahosi atIto attapaTilAbho, sova te attapaTilAbho sacco, mogho anAgato, mogho paccuppanno / yo te bhavissati anAgato attapaTilAbho, sova te attapaTilAbho sacco, mogho atIto, mogho paccuppanno / yo te etarahi paccuppanno attapaTilAbho, sova te attapaTilAbho sacco, mogho atIto, mogho anAgato''ti / evaM puTTho ahaM, bhante, evaM byAkareyyaM - "yo me ahosi atIto attapaTilAbho, sova me attapaTilAbho tasmiM samaye sacco ahosi, mogho anAgato, mogho pccuppnno| yo me bhavissati anAgato attapaTilAbho, sova me attapaTilAbho tasmiM samaye sacco bhavissati, mogho atIto, mogho pccuppnno| yo me etarahi paccuppanno attapaTilAbho, sova me attapaTilAbho sacco, mogho atIto, mogho anAgato''ti / evaM puTTho ahaM, bhante, evaM byAkareyya''nti / 439. "evameva kho, citta, yasmiM samaye oLAriko attapaTilAbho hoti, neva tasmiM samaye manomayo attapaTilAbhoti sajhaM gacchati, na arUpo attapaTilAbhoti saGkha gacchati / oLAriko attapaTilAbho tveva tasmiM samaye saGkha gacchati / yasmiM, citta, samaye manomayo attapaTilAbho hoti...pe0... yasmiM, citta, samaye arUpo attapaTilAbho hoti, 177
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 dIghanikAyo-1 (1.9.440-442) neva tasmiM samaye oLAriko attapaTilAbhoti saGgaM gacchati, na manomayo attapaTilAbhoti saGkaM gacchati; arUpo attapaTilAbho tveva tasmiM samaye saGkaM gacchati / 440. "seyyathApi, citta, gavA khIraM, khIramhA dadhi, dadhimhA navanItaM, navanItamhA sappi, sappimhA sppimnnddo| yasmiM samaye khIraM hoti, neva tasmiM samaye dadhIti saGkha gacchati, na navanItanti saGkaM gacchati, na sappIti saGkaM gacchati, na sappimaNDoti saGkha gacchati; khIraM tveva tasmiM samaye saGkaM gacchati / yasmiM samaye dadhi hoti...pe0... navanItaM hoti... sappi hoti... sappimaNDo hoti, neva tasmiM samaye khIranti saGkaM gacchati, na dadhIti saGgaM gacchati, na navanItanti saGkaM gacchati, na sappIti saGkaM gacchati; sappimaNDo tveva tasmiM samaye saGkaM gacchati / evameva kho, citta, yasmiM samaye oLAriko attapaTilAbho hoti...pe0... yasmiM, citta, samaye manomayo attapaTilAbho hoti...pe0... yasmiM, citta, samaye arUpo attapaTilAbho hoti, neva tasmiM samaye oLAriko attapaTilAbhoti saGgha gacchati, na manomayo attapaTilAbhoti saGkaM gacchati; arUpo attapaTilAbho tveva tasmiM samaye saGkaM gacchati / imA kho citta, lokasamajA lokaniruttiyo lokavohArA lokapaJjattiyo, yAhi tathAgato voharati aparAmasanti / 441. evaM vutte, poTThapAdo paribbAjako bhagavantaM etadavoca- "abhikkantaM, bhante ! abhikkantaM, bhante, seyyathApi, bhante, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya - 'cakkhumanto rUpAni dakkhantIti / evamevaM bhagavatA anekapariyAyena dhammo pakAsito / esAhaM, bhante, bhagavantaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhikkhusaGghaJca / upAsakaM maM bhagavA dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gata''nti / cittahatthisAriputtaupasampadA 442. citto pana hatthisAriputto bhagavantaM etadavoca - "abhikkantaM, bhante; abhikkantaM, bhante ! seyyathApi, bhante, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya - 'cakkhumanto rUpAni dakkhantIti / evamevaM bhagavatA anekapariyAyena dhammo pakAsito / esAhaM, bhante, 178
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. poTTapAda bhagavantaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhikkhusaGghaJca / labheyyAhaM, bhante, bhagavato santike pabbajjaM, labheyyaM upasampada' "nti / (1.9.443-443) 443. alattha kho citto hatthisAriputto bhagavato santike pabbajjaM, alattha upasampadaM / acirUpasampanno kho panAyasmA citto hatthisAriputto eko vUpakaTTho appamatto AtApI pahitatto viharanto na cirasseva - yassatthAya kulaputtA sammadeva agArasmA anagAriyaM pabbajanti, tadanuttaraM - brahmacariyapariyosAnaM diTTeva dhamme sayaM abhijJA sacchikatvA upasampajja vihAsi / "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA" ti - abbhaJJAsi / aJJataro kho panAyasmA citto hatthisAriputto arahataM ahosIti / poTTapAdattaM niTThitaM navamaM / 179 179
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. subhasuttaM subhamANavavatthu 444. evaM me sutaM - ekaM samayaM AyasmA Anando sAvatthiyaM viharati jetavane anAthapiNDikassa ArAme aciraparinibbute bhagavati / tena kho pana samayena subho mANavo todeyyaputto sAvatthiyaM paTivasati kenacideva karaNIyena / 445. atha kho subho mANavo todeyyaputto aJjataraM mANavakaM Amantesi - "ehi tvaM, mANavaka, yena samaNo Anando tenupasaGkama; upasamitvA mama vacanena samaNaM AnandaM appAbAdhaM appAtakaM lahuhAnaM balaM phAsuvihAraM puccha- 'subho mANavo todeyyaputto bhavantaM AnandaM appAbAdhaM appAtakaM lahuTTAnaM balaM phAsuvihAraM pucchatI'ti / evaJca vadehi - 'sAdhu kira bhavaM Anando yena subhassa mANavassa todeyyaputtassa nivesanaM tenupasaGkamatu anukampaM upAdAyA'ti / 446. "evaM, bho''ti kho so mANavako subhassa mANavassa todeyyaputtassa paTissutvA yenAyasmA Anando tenupasaGkami; upasaGkamitvA AyasmatA Anandena saddhiM sammodi / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho so mANavako AyasmantaM AnandaM etadavoca- "subho mANavo todeyyaputto bhavantaM AnandaM appAbAdhaM appAtakaM lahuTThAnaM balaM phAsuvihAraM pucchti| evaJca vadeti - sAdhu kira bhavaM Anando yena subhassa mANavassa todeyyaputtassa nivesanaM tenupasaGkamatu anukampaM upAdAyA''ti / 447. evaM vutte, AyasmA Anando taM mANavakaM etadavoca - "akAlo kho, 180
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.10.448-449) 10. subhasuttaM 181 mANavaka / asthi me ajja bhesajjamattA pItA | appevanAma svepi upasaGkameyyAma kAlaJca samayaJca upAdAyA"ti / "evaM, bho"ti kho so mANavako Ayasmato Anandassa paTissutvA uTThAyAsanA yena subho mANavo todeyyaputto tenupasaGkami; upasaGkamitvA subhaM mANavaM todeyyaputtaM etadavoca, "avocumhA kho mayaM bhoto vacanena taM bhavantaM AnandaM - subho mANavo todeyyaputto bhavantaM AnandaM appAbAdhaM appAtaGkaM lahuTThAnaM balaM phAsuvihAraM pucchati, evaJca vadeti - 'sAdhu kira bhavaM Anando yena subhassa mANavassa todeyyaputtassa nivesanaM tenupasaGkamatu anukampaM upAdAyA'ti / evaM vutte, bho, samaNo Anando maM etadavoca - 'akAlo kho, mANavaka / atthi me ajja bhesajjamattA pItA / appevanAma svepi upasaGkameyyAma kAlaJca samayaJca upAdAyA'ti / ettAvatApi kho, bho, katameva etaM, yato kho so bhavaM Anando okAsamakAsi svAtanAyapi upasaGkamanAyA''ti / __448. atha kho AyasmA Anando tassA rattiyA accayena pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya cetakena bhikkhunA pacchAsamaNena yena subhassa mANavassa todeyyaputtassa nivesanaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJatte Asane nisIdi / atha kho subho mANavo todeyyaputto yenAyasmA Anando tenupasaGkami; upasaGkamitvA AyasmatA Anandena saddhiM sammodi / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho subho mANavo todeyyaputto AyasmantaM AnandaM etadavoca - "bhavahi Anando tassa bhoto gotamassa dIgharattaM upaTThAko santikAvacaro samIpacArI | bhavametaM Anando jAneyya, yesaM so bhavaM gotamo dhammAnaM vaNNavAdI ahosi, yattha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiTThApesi / katamesAnaM kho, bho Ananda, dhammAnaM so bhavaM gotamo vaNNavAdI ahosi; kattha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiTThApesI"ti ? 449. "tiNNaM kho, mANava, khandhAnaM so bhagavA vaNNavAdI ahosi; ettha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiTThApesi / katamesaM tiNNaM? ariyassa sIlakkhandhassa, ariyassa samAdhikkhandhassa, ariyassa pAkkhandhassa / imesaM kho, mANava, tiNNaM khandhAnaM so bhagavA vaNNavAdI ahosi; ettha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiTThApesI"ti / 181
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 sIlakkhandho 450. "katamo pana so, bho Ananda, ariyo sIlakkhandho, yassa so bhavaM gotamo vaNNavAdI ahosi, yattha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiTThApesI 'ti ? 182 "idha, mANava, tathAgato loke uppajjati arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA / so imaM lokaM sadevakaM samArakaM sabrahmakaM sassamaNabrAhmaNiM pajaM sadevamanussaM sayaM abhiJJA sacchikatvA pavedeti / so dhammaM deseti AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAseti / taM dhammaM suNAti pati vA gahapatiputto vA aJJatarasmiM vA kule paccAjAto / so taM dhammaM sutvA tathAgate saddhaM paTilabhati / so tena saddhApaTilAbhena samannAgato iti paTisaJcikkhati - "sambAdho gharAvAso rajopatho, abbhokAso pabbajjA, nayidaM sukaraM agAraM ajjhAvasatA ekantaparipuNNaM ekantaparisuddhaM saGkhalikhitaM brahmacariyaM carituM / yaMnUnAhaM kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajeyyanti / so aparena samayena appaM vA bhogakkhandhaM pahAya mahantaM vA bhogakkhandhaM pahAya appaM vA jAtiparivaTTaM pahAya mahantaM vA jAtiparivaTTaM pahAya kesamassuM ohAretvA kAsAyAni vatthAni acchAdetvA agArasmA anagAriyaM pabbajati / so evaM pabbajito samAno pAtimokkhasaMvarasaMvuto viharati, AcAragocarasampanno, anumattesu vajjesu bhayadassAvI, samAdAya sikkha sikkhApadesu, kAyakammavacIkammena samannAgato kusalena parisuddhAjIvo, sIlasampanno, indriyesu guttadvAro, satisampajajJena samannAgato, santuTThI / 451. "kathaJca, mANava, bhikkhu sIlasampanno hoti ? idha, mANava, bhikkhu pANAtipAtaM pahAya pANAtipAtA paTivirato hoti, nihitadaNDo nihitasattho lajjI dayApanno, sabbapANabhUtahitAnukampI viharati / yampi, mANava, bhikkhu pANAtipAtaM pahAya pANAtipAtA paTavito hoti, nihitadaNDo nihitasattho lajjI dayApanno, sabbapANabhUtahitAnukampI viharati; idampissa hoti sIlasmiM / (yathA 194 yAva 210 anucchedesu evaM vitthAretabbaM) / " yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhuJjitvA te (1.10.450-451) 182
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.10.452-453) 10. subhasuttaM 183 evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti, seyyathidaM- santikamma paNidhikammaM bhUtakammaM bhUrikammaM vassakammaM vossakammaM vatthukammaM vatthuparikammaM AcamanaM nhApanaM juhanaM vamanaM virecanaM uddhaMvirecanaM adhovirecanaM sIsavirecanaM kaNNatelaM nettatappanaM natthukammaM aJjanaM paccaJjanaM sAlAkiyaM sallakattiyaM dArakatikicchA mUlabhesajjAnaM anuppadAnaM osadhInaM paTimokkho iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti / yampi, mANava, bhikkhu yathA vA paneke bhonto samaNabrAhmaNA saddhAdeyyAni bhojanAni bhujitvA te evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvena jIvitaM kappenti, seyyathidaM, santikammaM paNidhikamma...pe0... osadhInaM paTimokkho iti vA iti, evarUpAya tiracchAnavijjAya micchAjIvA paTivirato hoti / idampissa hoti sIlasmiM / 452. "sa kho so, mANava, bhikkhu evaM sIlasampanno na kutoci bhayaM samanupassati, yadidaM siilsNvrto| seyyathApi, mANava, rAjA khattiyo maddhAvasitto nihatapaccAmitto na kutoci bhayaM samanupassati, yadidaM paccatthikato / evameva kho, mANava, bhikkhu evaM sIlasampanno na kutoci bhayaM samanupassati, yadidaM sIlasaMvarato / so iminA ariyena sIlakkhandhena samannAgato ajjhattaM anavajjasukhaM paTisaMvedeti / evaM kho, mANava, bhikkhu sIlasampanno hoti / 453. "ayaM kho so, mANava, ariyo sIlakkhandho yassa so bhagavA vaNNavAdI ahosi, yattha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiTThApesi / asthi cevettha uttarikaraNIya"nti / "acchariyaM, bho Ananda, abbhutaM, bho Ananda ! so cAyaM, bho Ananda, ariyo sIlakkhandho paripuNNo, no apripunnnno| evaM paripuNNaM cAhaM, bho, Ananda, ariyaM sIlakkhandhaM ito bahiddhA ajesu samaNabrAhmaNesu na samanupassAmi / evaM paripuNNaJca, bho Ananda, ariyaM sIlakkhandhaM ito bahiddhA ache samaNabrAhmaNA attani samanupasseyyuM, te tAvatakeneva attamanA assu - 'alamettAvatA, katamettAvatA, anuppatto no sAmaJjattho, natthi no kiJci uttarikaraNIyanti / atha ca pana bhavaM Anando evamAha - asthi cevettha uttarikaraNIya"nti / 183
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 dIghanikAyo-1 (1.10.454-456) samAdhikhandho 454. "katamo pana so, bho Ananda, ariyo samAdhikkhandho, yassa so bhavaM gotamo vaNNavAdI ahosi, yattha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiThThApesI"ti ? "kathaJca, mANava, bhikkhu indriyesu guttadvAro hoti ? idha, mANava, bhikkhu cakkhunA rUpaM disvA na nimittaggAhI hoti nAnubyaJjanaggAhI; yatvAdhikaraNamenaM cakkhundriyaM asaMvutaM viharantaM abhijjhAdomanassA pApakA akusalA dhammA anvAssaveyyuM tassa saMvarAya paTipajjati, rakkhati cakkhundriyaM, cakkhundriye saMvaraM Apajjati / sotena sadaM sutvA...pe0... ghAnena gandhaM ghAyitvA... jivhAya rasaM sAyitvA... kAyena phoTThabbaM phusitvA... manasA dhammaM vijJAya na nimittaggAhI hoti nAnubyaJjanaggAhI; yatvAdhikaraNamenaM manindriyaM asaMvutaM viharantaM abhijjhAdomanassA pApakA akusalA dhammA anvAssaveyyu... tassa saMvarAya paTipajjati, rakkhati manindriyaM, manindriye saMvaraM Apajjati / so iminA ariyena indriyasaMvarena samannAgato ajjhattaM abyAsekasukhaM paTisaMvedeti / evaM kho, mANava, bhikkhu indriyesu guttadvAro hoti / .. 455. "kathaJca, mANava, bhikkhu satisampaja na samannAgato hoti ? idha, mANava, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, sATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti| evaM kho, mANava, bhikkhu satisampajaJjana samannAgato hoti| 456. "kathaJca, mANava, bhikkhu santuTTho hoti ? idha, mANava, bhikkhu santuTTho hoti kAyaparihArikena cIvarena kucchiparihArikena piNDapAtena / so yena yeneva pakkamati, samAdAyeva pakkamati / seyyathApi, mANava, pakkhI sakuNo yena yeneva Deti, sapattabhArova Deti; evameva kho, mANava, bhikkhu santuTTho hoti kAyaparihArikena cIvarena kucchiparihArikena piNDapAtena / so yena yeneva pakkamati, samAdAyeva pakkamati / evaM kho, mANava, bhikkhu santuTTho hoti / 184
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.10.457-461) 10. subhasuttaM 185 457. "so iminA ca ariyena sIlakkhandhena samannAgato, iminA ca ariyena indriyasaMvarena samannAgato, iminA ca ariyena satisampajaJjana samantrAgato, imAya ca ariyAya santuTThiyA samannAgato vivittaM senAsanaM bhajati arajaM rukkhamUlaM pabbataM kandaraM giriguhaM susAnaM vanapatthaM abbhokAsaM plaalpurj| so pacchAbhattaM piNDapAtappaTikkanto nisIdati pallavaM AbhujitvA, uju kAyaM paNidhAya, parimukhaM satiM upaTThapetvA / 458. "so abhijhaM loke pahAya vigatAbhijjhena cetasA viharati abhijjhAya cittaM parisodheti / byApAdapadosaM pahAya abyApannacitto viharati sabbapANabhUtahitAnukampI byApAdapadosA cittaM parisodheti / thinamiddhaM pahAya vigatathinamiddho viharati AlokasaJjI sato sampajAno, thinamiddhA cittaM prisodheti| uddhaccakukkuccaM pahAya anuddhato viharati ajjhattaM vUpasantacitto uddhaccakukkuccA cittaM parisodheti / vicikicchaM pahAya tiNNavicikiccho viharati akathaMkathI kusalesu dhammesu, vicikicchAya cittaM parisodheti / ___459. "seyyathApi, mANava, puriso iNaM AdAya kammante payojeyya / tassa te kammantA samijjheyyuM / so yAni ca porANAni iNamUlAni tAni ca byantiM kareyya, siyA cassa uttaraM avasiTuM dArabharaNAya / tassa evamassa - "ahaM kho pubbe iNaM AdAya kammante payojesiM / tassa me te kammantA samijjhiMsu / sohaM yAni ca porANAni iNamUlAni tAni ca byantiM akAsiM, asthi ca me uttaraM avasiTuM dArabharaNAyA"ti / so tatonidAnaM labhetha pAmojjaM, adhigaccheyya somanassaM | 460. "seyyathApi, mANava, puriso AbAdhiko assa dukkhito bALahagilAno; bhattaJcassa nacchAdeyya, na cassa kAye blmttaa| so aparena samayena tamhA AbAdhA mucceyya, bhattaJcassa chAdeyya, siyA cassa kAye balamattA / tassa evamassa- "ahaM kho pubbe AbAdhiko ahosiM dukkhito bALahagilAno, bhattaJca me nacchAdesi, na ca me Asi kAye blmttaa| somhi etarahi tamhA AbAdhA mutto bhattaJca me chAdeti, asthi ca me kAye balamattA"ti / so tatonidAnaM labhetha pAmojjaM, adhigaccheyya somanassaM / 461. "seyyathApi, mANava, puriso bandhanAgAre baddho assa / so aparena samayena tamhA bandhanAgArA mucceyya sotthinA abbhayena, na cassa kiJci bhogAnaM vyo| tassa evamassa - "ahaM kho pubbe bandhanAgAre baddho ahosiM / somhi etarahi tamhA bandhanAgArA 185
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 mutto sotthinA abbhayena, natthi ca me kiJci bhogAnaM vayo" ti / so tato nidAnaM labhe pAmojjaM, adhigaccheyya somanassaM / 186 462. "seyyathApi, mANava, puriso dAso assa anattAdhIno parAdhIno na yenakAmaMgamo / so aparena samayena tamhA dAsabyA mucceyya, attAdhIno aparAdhIno bhujisso yenakAmaMgamo / tassa evamassa "ahaM kho pubbe dAso ahosiM anattAdhIno parAdhIno na yenakAmaMgamo / somhi etarahi tamhA dAsabyA mutto attAdhIno aparAdhIno bhujisso yenakAmaMgamo 'ti / so tatonidAnaM labhetha pAmojjaM, adhigaccheyya somanassaM / -- 463. " seyyathApi, mANava, puriso sadhano sabhogo kantAraddhAnamaggaM paTipajjeyya dubhikkhaM sappaTibhayaM / so aparena samayena taM kantAraM nitthareyya, sotthinA gAmantaM anupApuNeyya khemaM appaTibhayaM / tassa evamassa "ahaM kho pubbe sadhano sabhogo kantAraddhAnamaggaM paTipajjiM dubbhikkhaM sappaTibhayaM / somhi etarahi kantAraM nitthiNNo, sotthinA gAmantaM anuppatto khemaM appaTibhayanti / so tatonidAnaM labhetha pAmojjaM, adhigaccheyya somanassaM / (1.10.462-467) - 464. " evameva kho, mANava, bhikkhu yathA iNaM yathA rogaM yathA bandhanAgAraM yathA dAsabyaM yathA kantAraddhAnamaggaM, evaM ime paJca nIvaraNe appahIne attani samanupassati / 465. " seyyathApi, mANava, yathA ANaNyaM yathA ArogyaM yathA bandhanAmokkhaM yathA bhujissaM yathA khemantabhUmiM / evameva bhikkhu ime paJca nIvara pahIne attani samanupassati / 466. " tassime paJca nIvaraNe pahIne attani samanupassato pAmojjaM jAyati, pamuditassa pIti jAyati, pItimanassa kAyo passambhati, passaddhakAyo sukhaM vedeti, sukhino cittaM samAdhiyati / 467. "so vivicceva kAmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaM savicAraM vivekajaM pItisukhaM paThamaM jJAnaM upasampajja viharati / so imameva kAyaM vivekajena 186
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1.10.468-469) 10. subha pItisukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa vivekajena pItisukhena apphuTaM hoti / "seyyathApi, mANava, dakkho nhApako vA nhApakantevAsI vA kaMsathAle nhAnIyacuNNAni AkiritvA udakena paripphosakaM paripphosakaM sandeyya / sAyaM nhAnIyapiNDi snehAnugatA snehaparetA santarabAhirA phuTA snehena, na ca paggharaNI / evameva kho, mANava, bhikkhu imameva kAyaM vivekajena pItisukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa vivekajena pItisukhena apphuTaM hoti / yampi, mANava, bhikkhu vivicceva kAmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaM savicAraM vivekajaM pItisukhaM paThamaM jhAnaM upasampajja viharati / so imameva kArya vivekajena pItisukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa vivekajena pItisukhena apphuTaM hoti / idampissa hoti samAdhismiM / 187 468. "puna caparaM, mANava, bhikkhu vitakkavicArAnaM vUpasamA ajjhattaM sampasAdanaM cetaso ekodibhAvaM avitakkaM avicAraM samAdhijaM pItisukhaM dutiyaM jJAnaM upasampajja viharati / so imameva kAyaM samAdhijena pItisukhena abhisandeti parisandeti paripUti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa samAdhijena pItisukhena apphuTaM hoti / "seyyathApi, mANava, udakarahado gambhIro ubbhidodako / tassa nevassa purathimAya disAya udakassa AyamukhaM na dakkhiNAya disAya udakassa AyamukhaM, na pacchimAya disAya udakassa AyamukhaM na uttarAya disAya udakassa AyamukhaM, devo ca na kAlena kAlaM sammA dhAraM anupaveccheyya / atha kho tamhAva udakarahadA sItA vAridhArA ubbhijjitvA tameva udakarahadaM sItena vArinA abhisandeyya parisandeyya paripUreyya paripphareyya, nAssa kiJci sabbAvato udakarahadassa sItena vArinA apphuTaM assa / evameva kho, mANava, bhikkhu...pe0... yampi, mANava, bhikkhu vitakkavicArAnaM vUpasamA... pe0 ... dutiyaM jhAnaM upasampajja viharati, so imameva kAyaM samAdhijena pItisukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa samAdhijena pItisukhena apphuTaM hoti / idampassa hoti samAdhismiM / 469. "puna caparaM mANava, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato 187
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 dIghanikAyo-1 (1.10.470-471) sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti- "upekkhako satimA sukhavihArI"ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / so imameva kAyaM nippItikena sukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa nippItikena sukhena apphuTaM hoti / "seyyathApi, mANava, uppaliniyaM vA paduminiyaM vA puNDarIkiniyaM vA appekaccAni uppalAni vA padumAni vA puNDarIkAni vA udake jAtAni udake saMvaDDhAni udakAnuggatAni antonimuggaposIni, tAni yAva caggA yAva ca mUlA sItena vArinA abhisannAni parisannAni paripUrAni paripphuTAni, nAssa kiJci sabbAvataM uppalAnaM vA padumAnaM vA puNDarIkAnaM vA sItena vArinA apphuTaM assa / evameva kho, mANava, bhikkhu...pe0... yampi, mANava, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti- "upekkhako satimA sukhavihArI"ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / so imameva kAyaM nippItikena sukhena abhisandeti parisandeti paripUreti parippharati, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa nippItikena sukhena apphuTaM hoti / idampissa hoti samAdhismiM / / 470. "puna caparaM, mANava, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati / so imameva kAyaM parisuddhena cetasA pariyodAtena pharitvA nisinno hoti; nAssa kiJci sabbAvato kAyassa parisuddhena cetasA pariyodAtena apphuTaM hoti / "seyyathApi, mANava, puriso odAtena vatthena sasIsaM pArupitvA nisinno assa, nAssa kiJci sabbAvato kAyassa odAtena vatthena apphuTaM assa | evameva kho, mANava, bhikkha...pe0... yampi, mANava, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA pubbeva somanassadomanassAnaM atthanamA adakkhamasakhaM upekkhAsatipArisaddhiM catatthaM jhAnaM upasampajja viharati / so imameva kAyaM parisuddhena cetasA pariyodAtena pharitvA nisinno hoti; nAssa kiJci sabbAvato kAyassa parisuddhena cetasA pariyodAtena apphuTaM hoti / idampissa hoti samAdhismiM / 471. "ayaM kho so, mANava, ariyo samAdhikkhandho yassa so bhagavA vaNNavAdI 188
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.10.472-472) 10. subhasuttaM 189 ahosi, yattha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiDhApesi / atthi cevettha uttarikaraNIya"nti / "acchariyaM, bho Ananda, abbhutaM, bho Ananda ! so cAyaM, bho Ananda, ariyo samAdhikkhandho paripuNNo, no apripunnnno| evaM paripuNNaM cAhaM, bho Ananda, ariyaM samAdhikkhandhaM ito bahiddhA aJjesu samaNabrAhmaNesu na samanupassAmi / evaM paripuNNaJca, bho Ananda, ariyaM samAdhikkhandhaM ito bahiddhA ache samaNabrAhmaNA attani samanupasseyyuM, te tAvatakeneva attamanA assu - 'alamettAvatA, katamettAvatA, anuppatto no sAmaJjattho, natthi no kiJci uttarikaraNIya'nti / atha ca pana bhavaM Anando evamAha - 'asthi cevettha uttarikaraNIya' "nti / paJjAkkhandho 472. "katamo pana so, bho Ananda, ariyo paJaAkkhandho, yassa bho bhavaM gotamo vaNNavAdI ahosi, yattha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiTThApesI''ti ? / 'so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte jANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnaameti| so evaM pajAnAti- "ayaM kho me kAyo rUpI cAtumahAbhUtiko mAtApettikasambhavo odanakummAsUpacayo aniccucchAdanaparimaddanabhedanaviddhaMsanadhammo; idaJca pana me vijJANaM ettha sitaM ettha pttibddh"nti| "seyyathApi, mANava, maNi veLuriyo subho jAtimA aTuMso suparikammakato accho vippasanno anAvilo sabbAkArasampanno / tatrAssa suttaM AvutaM nIlaM vA pItaM vA lohitaM vA odAtaM vA paNDusuttaM vA / tamenaM cakkhumA puriso hatthe karitvA paccavekkheyya - "ayaM kho maNi veLuriyo subho jAtimA aTuMso suparikammakato accho vippasanno anAvilo sbbaakaarsmpnno| tatridaM suttaM AvutaM nIlaM vA pItaM vA lohitaM vA odAtaM vA paNDsattaM vaa"ti| evameva kho, mANava. bhikkha evaM samAhite citte parisaddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte ANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so evaM pajAnAti - "ayaM kho me kAyo rUpI 189
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 dIghanikAyo-1 cAtumahAbhUtiko mAtApettikasambhavo odanakummAsUpacayo aniccucchAdanaparimaddanabhedanaviddhaMsanadhammo / idaJca pana me viJJANaM ettha sitaM ettha paTibaddha "nti / " yampi, mANava, bhikkhu evaM samAhite citte... pe0... AneJjappatte ANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnaameti| so evaM pajAnAti ... pe0... ettha paTibaddha "nti; idampissa hoti paJJAya / 473. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte manomayaM kAyaM abhinimmAnAya cittaM abhinIhara abhininnAmeti / so imamhA kAyA aJJa kAyaM abhinimminAti rUpiM manomayaM sabbaGgapaccaGgiM ahInindriyaM / (1.10.473-474) "seyyathApi, mANava, puriso muJjamhA IsikaM pavAheyya / tassa evamassa - " ayaM muJjo ayaM IsikA; aJJo muJjo aJJA IsikA; muJjamhA tveva IsikA pavALhA "ti / seyyathA vA pana, mANava, puriso asiM kosiyA pavAheyya / tassa evamassa "ayaM asi, ayaM kosi; aJJo asi, aJJA kosi; kosiyA tveva asi pavAho 'ti / seyyathA vA pana, mANava, puriso ahiM karaNDA uddhareyya / tassa evamassa 'ayaM ahi, ayaM karaNDo; aJJo ahi, aJJo karaNDo; karaNDA tveva ahi ubhato 'ti / evameva kho, mANava, bhikkhu... pe0... yampi, mANava, bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte manomayaM kAyaM abhinimmAnAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti... pe0... / idampissa hoti paJJAya / 474. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kampaniye Thite AneJjappatte iddhividhAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so anekavihitaM idvividhaM paccanubhoti / ekopi hutvA bahudhA hoti, bahudhApi hutvA ko hoti / AvibhAvaM tirobhAvaM tirokuTTaM tiropAkAraM tiropabbataM asajjamAno gacchati seyyathApi AkAse / pathaviyApi ummujjanimujjaM karoti, seyyathApi udake / udakepa abhijjamAne gacchati seyyathApi pathaviyaM / AkAsepi pallaGkena kamati seyyathApi pakkhI sakuNo / imepi candimasUriye evaM mahiddhike evaM mahAnubhAve pANinA parAmasati parimajjati / yAva brahmalokApi kAyena vasaM vatteti / 190
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.10.475-476) 10. subhasuttaM 191 "seyyathApi, mANava, dakkho kumbhakAro vA kumbhakArantevAsI vA suparikammakatAya mattikAya yaJadeva bhAjanavikati AkaGghayya, taM tadeva kareyya abhinipphAdeyya / seyyathA vA pana, mANava, dakkho dantakAro vA dantakArantevAsI vA saparikammakatasmiM dantasmiM yaJjadeva dantavikatiM Akakheyya, taM tadeva kareyya abhinipphAdeyya / seyyathA vA pana, mANava, dakkho suvaNNakAro vA suvaNNakArantevAsI vA suparikammakatasmiM suvaNNasmiM yaJadeva suvaNNavikatiM Akarkeyya, taM tadeva kareyya abhiniSphAdeyya / evameva kho, mANava, bhikkhu...pe0... yampi mANava bhikkhu evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte iddhividhAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so anekavihitaM iddhividhaM paccanubhoti / ekopi hutvA bahudhA hoti ...pe0... yAva brahmalokApi kAyena vasaM vatteti / idampissa hoti pAya / 475. "so evaM samAhite citte...pe0... AneJjappatte dibbAya sotadhAtuyA cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so dibbAya sotadhAtuyA visuddhAya atikkantamAnusikAya ubho sadde suNAti dibbe ca mAnuse ca ye dUre santike ca / seyyathApi, mANava, puriso addhAnamaggappaTipanno / 'so suNeyya bherisaddampi mudiGgasaddampi saGkhapaNavadindimasaddampi / tassa evamassa - bherisaddo itipi mudiGgasaddo itipi saGkhapaNavadindimasaddo itipi / evameva kho, mANava, bhikkhu...pe0... / yampi mANava, bhikkhu evaM samAhite citte...pe0... AneJjappatte dibbAya sotadhAtuyA cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so dibbAya sotadhAtuyA visuddhAya atikkantamAnusikAya ubho sadde suNAti dibbe ca mAnuse ca ye dUre santike ca / idampissa hoti paJAya / 476. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte cetopariyajANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so parasattAnaM parapuggalAnaM cetasA ceto paricca pajAnAti, sarAgaM vA cittaM sarAgaM cittanti pajAnAti, vItarAgaM vA cittaM vItarAgaM cittanti pajAnAti, sadosaM vA cittaM sadosaM cittanti pajAnAti, vItadosaM vA cittaM vItadosaM cittanti pajAnAti, samohaM vA cittaM samohaM cittanti pajAnAti, vItamohaM vA cittaM vItamohaM cittanti pajAnAti, saGittaM vA cittaM saGittaM cittanti pajAnAti, vikkhittaM vA cittaM vikkhittaM cittanti pajAnAti, mahaggataM vA cittaM mahaggataM cittanti pajAnAti, amahaggataM vA cittaM amahaggataM cittanti pajAnAti, sauttaraM vA cittaM sauttaraM cittanti pajAnAti, anuttaraM vA cittaM anuttaraM 191
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 dIghanikAyo-1 cittanti pajAnAti, samAhitaM vA cittaM samAhitaM cittanti pajAnAti, asamAhitaM vA cittaM asamAhitaM cittanti pajAnAti, vimuttaM vA cittaM vimuttaM cittanti pajAnAti, avimuttaM vA cittaM avimuttaM cittanti pajAnAti / "seyyathApi, mANava, itthI vA puriso vA daharo yuvA maNDanajAtiko AdAse vA parisuddhe pariyodAte acche vA udakapatte sakaM mukhanimittaM paccavekkhamAno sakaNikaM vA sakaNikanti jAneyya, akaNikaM vA akaNikanti jAneyya / evameva kho, mANava, bhikkhu... pe0... / yampi, mANava, bhikkhu evaM samAhite... pe0... AneJjappatte cetoparitrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so parasattAnaM purapuggalAnaM cetasA ceto paricca pajAnAti, sarAgaM vA cittaM sarAgaM cittanti pajAnAti ... pe0... avimuttaM vA cittaM avimuttaM cittanti pajAnAti / idampissa hoti paJJAya / (1.10.477-477) 477. " so evaM samAhite citte... pe0... AneJjappatte pubbenivAsAnussatitrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so anekavihitaM pubbenivAsaM anusarati / seyyathidaM, ekampi jAtiM dvepi jAtiyo tissopi jAtiyo catassopi jAtiyo paJcapi jAtiyo dasapi jAtiyo vIsampi jAtiyo tiMsampi jAtiyo cattAlIsampi jAtiyo paJJAsampi jAtiyo jAtisatampi jAtisahassampi jAtisatasahassampi anekepi saMvaTTakappe anekepi vivaTTakappe anekepi saMvaTTavivaTTakappe - "amutrAsi evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto / so tato cuto amutra udapAdi; tatrApAsiM evaMnAmo evaMgotto evaMvaNNo evamAhAro evaMsukhadukkhappaTisaMvedI evamAyupariyanto; so tato cuto idhUpapanno 'ti / iti sAkAraM sauddesaM aneka vihitaM pubbenivAsaM anusarati / "seyyathApi, mANava, puriso sakamhA gAmA aJjaM gAmaM gaccheyya; tamhApi gAmA aJJa gAmaM gaccheyya; so tamhA gAmA sakaMyeva gAmaM paccAgaccheyya / tassa evamassa"ahaM kho sakamhA gAmA amuM gAmaM agacchiM, tatra evaM aTThAsiM evaM nisIdiM evaM abhAsiM evaM tuhI ahosiM / so tamhApi gAmA amuM gAmaM gacchiM, tatrApi evaM aTThAsiM evaM nisIdiM evaM abhAsi evaM tumhI ahosiM / somhi tamhA gAmA sakaMyeva gAmaM paccAgato 'ti / evameva kho, mANava, bhikkhu... pe0... yampi, mANava, bhikkhu evaM samAhite citte... pe0... AneJjappatte pubbenivAsAnussatitrANAya cittaM abhinIhara 192
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.10.478-479) 10. subhasuttaM 193 abhininnaameti| so anekavihitaM pubbenivAsaM anussrti| seyyathidaM - ekampi jAtiM...pe0... iti sAkAraM sauddesaM anekavihitaM pubbenivAsaM anussarati / idampissa hoti pAya / 478. "so evaM samAhite citte...pe0... AneJjappatte sattAnaM cutUpapAtaJANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena satte passati cavamAne upapajjamAne hIne paNIte suvaNNe dubbaNNe sugate duggate, yathAkammUpage satte pajAnAti - "ime vata bhonto sattA kAyaduccaritena samannAgatA vacIduccaritena samannAgatA manoduccaritena samannAgatA ariyAnaM upavAdakA micchAdiTThikA micchAdiTThikammasamAdAnA | te kAyassa bhedA paraM maraNA apAyaM duggatiM vinipAtaM nirayaM upapannA / ime vA pana bhonto sattA kAyasucaritena samannAgatA vacIsucaritena samannAgatA manosucaritena samannAgatA ariyAnaM anupavAdakA sammAdiTTikA sammAdiTThikammasamAdAnA / te kAyassa bhedA paraM maraNA sugatiM saggaM lokaM upapannA"ti / iti dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena satte passati cavamAne upapajjamAne hIne paNIte suvaNNe dubbaNNe sugate duggate, yathAkammUpage satte pajAnAti / __ "seyyathApi, mANava, majjhesiGghATake pAsAdo, tattha cakkhumA puriso Thito passeyya manusse gehaM pavisantepi nikkhamantepi rathikAyapi vIthiM saJcarante majjhesiGghATake nisinnepi| tassa evamassa - "ete manussA gehaM pavisanti, ete nikkhamanti, ete rathikAya vIthiM saJcaranti, ete majjhesiGghATake nisinnA''ti / evameva kho, mANava, bhikkhu...pe0...| yampi, mANava, bhikkhu evaM samAhite citte...pe0... AneJjappatte sattAnaM cutUpapAtaJANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so dibbena cakkhunA visuddhena atikkantamAnusakena satte passati cavamAne upapajjamAne hIne paNIte suvaNNe dubbaNNe sugate duggate, yathAkammUpage satte pajAnAti / idampissa hoti pAya / 479. "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite Anejappatte AsavAnaM khayajANAya cittaM abhinIharati abhinitrAmeti / so idaM dukkhanti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti; ime AsavAti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM 193
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 dIghanikAyo-1 (1.10.480-480) pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pjaanaati| tassa evaM jAnato evaM passato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avinAsavApi cittaM vimuccati, vimuttasmiM vimuttamiti jANaM hoti| "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA"ti pjaanaati| "seyyathApi, mANava, pabbatasaGkepe udakarahado accho vippasanno anAvilo / tattha cakkhumA puriso tIre Thito passeyya sippikasambukampi sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tidvantampi / tassa evamassa - "ayaM kho udakarahado accho vippasanno anaavilo| tatrime sippikasambukApi sakkharakathalApi macchagumbApi carantipi tiThThantipI"ti / evameva kho, mANava, bhikkhu...pe0... yampi, . mANava, bhikkhu evaM samAhite citte...pe0... AneJjappatte AsavAnaM khayatrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so idaM dukkhanti yathAbhUtaM pajAnAti...pe0... AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / tassa evaM jAnato evaM passato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccati, vimuttasmiM vimuttamiti ANaM hoti, "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA"ti pajAnAti / idampissa hoti pAya / 480. "ayaM kho, so mANava, ariyo pAkkhandho yassa so bhagavA vaNNavAdI ahosi, yattha ca imaM janataM samAdapesi nivesesi patiTThApesi / natthi cevettha uttarikaraNIya"nti / "acchariyaM, bho Ananda, abbhutaM, bho Ananda ! so cAyaM, bho Ananda, ariyo pAkkhandho paripuNNo, no aparipuNNo / evaM paripuNNaM cAhaM, bho Ananda, ariyaM paJaAkkhandhaM ito bahiddhA anesu samaNabrAhmaNesu na samanupassAmi / natthi cevettha uttarikaraNIyaM / abhikkantaM, bho Ananda, abhikkantaM, bho Ananda ! seyyathApi, bho Ananda, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULhassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya "cakkhumanto rUpAni dakkhantI"ti / evamevaM bhotA Anandena anekapariyAyena dhammo pakAsito / esAhaM, bho Ananda, taM bhavantaM gotamaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhikkhusaGghaJca / upAsakaM maM bhavaM Anando dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gata"nti / subhasuttaM nihitaM dsmN| 194
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. kevaTTasuttaM kevaTTagahapatiputtavatthu 481. evaM me sutaM ekaM samayaM bhagavA nAlandAyaM viharati pAvArikambavane / atha kho kevaTTo gahapatiputto yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho kevaTTo gahapatiputto bhagavantaM etadavoca - "ayaM, bhante, nAlandA iddhA ceva phItA ca bahujanA AkiNNamanussA bhagavati abhippsnnaa| sAdhu, bhante, bhagavA ekaM bhikkhuM samAdisatu, yo uttarimanussadhammA, iddhipATihAriyaM karissati; evAyaM nALandA bhayyoso mattAya bhagavati abhippasIdissatI"ti / evaM vutte, bhagavA kevaTTaM gahapatiputtaM etadavoca - " na kho ahaM, kevaTTa, bhikkhUnaM evaM dhammaM desemi- etha tumhe, bhikkhave, gihInaM odAtavasanAnaM uttarimanussadhammA iddhipATihAriyaM karothA "ti / 482. dutiyampi kho kevaTTo gahapatiputto bhagavantaM etadavoca "nAhaM, bhante, bhagavantaM dhaMsemi; api ca, evaM vadAmi - ayaM, bhante, nAlandA iddhA ceva phItA ca bahujanA AkiNNamanussA bhagavati abhippasannA / sAdhu, bhante, bhagavA ekaM bhikkhuM samAdisatu, yo uttarimanussadhammA iddhipATihAriyaM karissati; evAyaM nAlandA bhiyyoso mattAya bhagavati abhippasIdissatI 'ti / dutiyampi kho bhagavA kevaTTaM gahapatiputtaM etadavoca - "na kho ahaM, kevaTTa, bhikkhUnaM evaM dhammaM desemi - etha tumhe, bhikkhave, gihInaM odAtavasanAnaM uttarimanussadhammA iddhipATihAriyaM karothA "ti / tatiyampi kho kevaTTo gahapatiputto bhagavantaM etadavoca - " nAhaM, bhante, bhagavantaM dhaMsemi; api ca, evaM vadAmi - 'ayaM, bhante, nAlandA iddhA ceva phItA ca bahujanA 195
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 dIghanikAyo-1 (1.11.483-484) AkiNNamanussA bhagavati abhippasannA / sAdhu, bhante, bhagavA eka bhikhaM samAdisatu, yo uttarimanussadhammA iddhipATihAriyaM karissati / evAyaM nALandA bhiyyoso mattAya bhagavati abhippasIdissatI'ti / iddhipATihAriyaM 483. "tINi kho imAni, kevaTTa, pATihAriyAni mayA sayaM abhiJA sacchikatvA paveditAni / katamAni tINi ? iddhipATihAriyaM, AdesanApATihAriyaM, anusAsanIpATihAriyaM / 484. "katamaJca, kevaTTa, iddhipATihAriyaM ? idha, kevaTTa, bhikkhu anekavihitaM iddhividhaM paccanubhoti / ekopi hutvA bahudhA hoti, bahudhApi hutvA eko hoti; AvibhAvaM tirobhAvaM tirokuTuM tiropAkAraM tiropabbataM asajjamAno gacchati seyyathApi AkAse; pathaviyApi ummujjanimujjaM karoti seyyathApi udake; udakepi abhijjamAne gacchati seyyathApi pathaviyaM; AkAsepi pallaGkena kamati seyyathApi pakkhI sakuNo; imepi candimasUriye evaM mahiddhike evaM mahAnubhAve pANinA parAmasati parimajjati; yAva brahmalokApi kAyena vasaM vatteti / "tamenaM aJataro saddho pasanno passati taM bhikkhuM anekavihitaM iddhividhaM paccanubhontaM - ekopi hutvA bahudhA hontaM, bahudhApi hutvA eko hontaM; AvibhAvaM tirobhAvaM; tirokuTuM tiropAkAraM tiropabbataM asajjamAnaM gacchantaM seyyathApi AkAse; pathaviyApi ummujjanimujjaM karontaM seyyathApi udake; udakepi abhijjamAne gacchantaM seyyathApi pathaviyaM; AkAsepi pallaGkena kamantaM seyyathApi pakkhI sakuNo; imepi candimasUriye evaM mahiddhike evaM mahAnubhAve pANinA parAmasantaM parimajjantaM yAva brahmalokApi kAyena vasaM vattentaM / "tamenaM so saddho pasanno aJatarassa assaddhassa appasannassa Aroceti - "acchariyaM vata, bho, abbhutaM vata, bho, samaNassa mahiddhikatA mahAnubhAvatA / amAhaM bhikkhuM addasaM anekavihitaM iddhividhaM paccanubhontaM - ekopi hutvA bahudhA hontaM, bahudhApi hutvA eko hontaM...pe0... yAva brahmalokApi kAyena vasaM vattenta"nti / 196
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.11.485-485) 11. kevaTTasuttaM 197 ___ "tamenaM so assaddho appasanno taM saddhaM pasannaM evaM vadeyya - "atthi kho, bho, gandhArI nAma vijjaa| tAya so bhikkhu anekavihitaM iddhividhaM paccanubhoti- ekopi hutvA bahudhA hoti, bahudhApi hutvA eko hoti...pe0... yAva brahmalokApi kAyena vasaM vattetI''ti / "taM kiM maJjasi, kevaTTa, api nu so assaddho appasanno taM saddhaM pasannaM evaM vadeyyA''ti ? "vadeyya, bhante''ti / "imaM kho ahaM, kevaTTa, iddhipATihAriye AdInavaM sampassamAno iddhipATihAriyena aTTIyAmi harAyAmi jigucchAmi" / AdesanApATihAriyaM 485. "katamaJca, kevaTTa, AdesanApATihAriyaM? idha, kevaTTa, bhikkhu parasattAnaM parapuggalAnaM cittampi Adisati, cetasikampi Adisati, vitakkitampi Adisati, vicAritampi Adisati - "evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta'"nti / ___ "tamenaM aJataro saddho pasanno passati taM bhikkhuM parasattAnaM parapuggalAnaM cittampi AdisantaM, cetasikampi AdisantaM, vitakkitampi AdisantaM, vicAritampi AdisantaM - "evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta"nti / tamenaM so saddho pasanno aJatarassa assaddhassa appasannassa Aroceti - acchariyaM vata, bho, abbhutaM vata, bho, samaNassa mahiddhikatA mahAnubhAvatA / amAhaM bhikkhuM addasaM parasattAnaM parapuggalAnaM cittampi AdisantaM, cetasikampi AdisantaM, vitakkitampi AdisantaM, vicAritampi AdisantaM - "evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta"nti / "tamenaM so assaddho appasanno taM saddhaM pasannaM evaM vadeyya - "asthi kho, bho, maNikA nAma vijjA; tAya so bhikkhu parasattAnaM parapuggalAnaM cittampi Adisati, cetasikampi Adisati, vitakkitampi Adisati, vicAritampi Adisati - evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta"nti / "taM kiM maJjasi, kevaTTa, api nu so assaddho appasanno taM saddhaM pasannaM evaM 197
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 dIghanikAyo-1 (1.11.486-486) vadeyyA'"ti ? "vadeyya, bhante''ti / "imaM kho ahaM, kevaTTa, AdesanApATihAriye AdInavaM sampassamAno AdesanApATihAriyena aTTIyAmi harAyAmi jigucchAmi' | anusAsanIpATihAriyaM 486. "katamaJca, kevaTTa, anusAsanIpATihAriyaM ? idha, kevaTTa, bhikkhu evamanusAsati - "evaM vitakketha, mA evaM vitakkayittha, evaM manasikarotha, mA evaM manasAkattha, idaM pajahatha, idaM upasampajja viharathA''ti / idaM vuccati, kevaTTa, anusAsanIpATihAriyaM / "puna caparaM, kevaTTa, idha tathAgato loke uppajjati arahaM sammAsambuddho...pe0... (yathA 190-212 anucchedesu evaM vitthaaretbbN)| evaM kho, kevaTTa, bhikkhu sIlasampanno hoti| ___ "kathaJca, kevaTTa, bhikkhu satisampajaona samannAgato hoti ? idha, kevaTTa, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samijite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti| evaM kho, kevaTTa, bhikkhu satisampajaJjana samantrAgato hoti|... sato sampajAno thinamiddhA cittaM parisodheti / ... paThamaM jhAnaM upasampajja viharati / idampi vuccati, kevaTTa, anusAsanIpATihAriyaM...pe0... dutiyaM jhAnaM... "puna caparaM, kevaTTa, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti- 'upekkhako satimA sukhavihArI'ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / __ "puna caparaM, kevaTTa, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA, pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgA, adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati / idampi vuccati, kevaTTa, anusAsanIpATihAriyaM / ANadassanAya cittaM 198
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.11.487-489) 11. kevaTTasuttaM 199 abhinIharati abhininnAmeti / so evaM pajAnAti- "ayaM kho me kAyo rUpa cAtumahAbhUtiko mAtApettikasambhavo odanakummAsUpacayo aniccucchAdanaparimaddanabhedanaviddhaMsanadhammoH idaJca pana me vijJANaM ettha sitaM ettha paTibaddha"nti / ... idampi vuccati, kevaTTa, anusAsanIpATihAriyaM / ... vimuttasmiM vimuttamiti ANaM hoti| "khINA jAti, vusita brahmacariyaM kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyAti pajAnAti"...pe0... idampi vuccati, kevaTTa, anusaasniipaattihaariyN| "imAni kho, kevaTTa, tINi pATihAriyAni mayA sayaM abhijJA sacchikatvA pveditaani'| bhUtanirodhesakabhikkhuvatthu 487. "bhUtapubbaM, kevaTTa, imasmi va bhikkhusaGgha aJatarassa bhikkhuno evaM cetaso parivitakko udapAdi -- "kattha nu kho ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU'ti ? 488. "atha kho so, kevaTTa, bhikkhu tathArUpaM samAdhiM samApajji, yathAsamAhite citte devayAniyo maggo pAturahosi / atha kho so, kevaTTa, bhikkhu yena cAtumahArAjikA devA tenupasaGkami; upasaGkamitvA cAtumahArAjike deve etadavoca - "kattha nu kho, Avuso, ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAta vAyodhAtU'ti ? ___"evaM vutte, kevaTTa, cAtumahArAjikA devA taM bhikkhaM etadavocuM- "mayampi kho, bhikkhu, na jAnAma, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtUti / atthi kho, bhikkhu, cattAro mahArAjAno amhehi abhikkantatarA ca paNItatarA ca / te kho etaM jAneyyuM, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU'ti / 489. "atha kho so, kevaTTa, bhikkhu yena cattAro mahArAjAno tenupasaGkami; upasaGkamitvA cattAro mahArAje etadavoca - "kattha nu kho, Avuso, ime cattAro mahAbhUtA 199
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU 'ti ? evaM vutte, kevaTTa, cattAro mahArAjAno taM bhikkhu etadavocuM- "mayampi kho, bhikkhu, na jAnAma, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu, ApodhAtu jodhA vAyodhAti / atthi kho, bhikkhu, tAvatiMsA nAma devA amhe abhi ca paNItatarA ca / te kho etaM jAneyyuM, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU 'ti / 200 490. " atha kho so, kevaTTa, bhikkhu yena tAvatiMsA devA tenupasaGkami; upasaGkamitvA tAvatiMse deve etadavoca - "kattha nu kho, Avuso, ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU 'ti ? evaM vutte, kevaTTa, tAvatiMsA devA taM bhikkhu etadavocuM- "mayampi kho, bhikkhu, na jAnAma, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtUti / atthi kho, bhikkhu, sakko nAma devAnamindo amhehi bha paNItataro ca / so kho etaM jAneyya, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU 'ti / 491. "atha kho so, kevaTTa, bhikkhu yena sakko devAnamindo tenupasaGkami; upasaGkamitvA sakkaM devAnamindaM etadavoca - "kattha nu kho, Avuso, ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU ' 'ti ? evaM vutte, kevaTTa, sakko devAnamindo taM bhikkhu etadavoca - " ahampi kho, bhikkhu, na jAnAmi, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu (1.11.490-492) jodhAtu vAyodhAtUti / atthi kho, bhikkhu, yAmA nAma devA... pe0... suyAmo nAma devaputto... tusitA nAma devA... santussito nAma devaputto... nimmAnaratI nAma devA.... sunimmito nAma devaputto... paranimmitavasavattI nAma devA... vasavattI nAma devaputto amhehi abhikkantataro ca paNItataro ca / so kho etaM jAneyya, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU 'ti / 492. " atha kho so, kevaTTa, bhikkhu yena vasavattI devaputto tenupasaGkami; upasaGkamitvA vasavattiM devaputtaM etadavoca - "kattha nu kho, Avuso, ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU 'ti ? evaM 200
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.11.493-494) 11. kevaTTasuttaM 201 vutte, kevaTTa, vasavattI devaputto taM bhikkhaM etadavoca - "ahampi kho, bhikkhu, na jAnAmi yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtUti / asthi kho, bhikkhu, brahmakAyikA nAma devA amhehi abhikkantatarA ca paNItatarA ca / te kho etaM jAneyyuM, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU'ti / 493. "atha kho so, kevaTTa, bhikkhu tathArUpaM samAdhi samApajji, yathAsamAhite citte brahmayAniyo maggo pAturahosi / atha kho so, kevaTTa, bhikkhu yena brahmakAyikA devA tenupasaGkami; upasaGkamitvA brahmakAyike deve etadavoca - "kattha nu kho, Avuso, ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU"ti ? evaM vutte, kevaTTa, brahmakAyikA devA taM bhikkhu etadavocuM- "mayampi kho, bhikkhu, na jAnAma, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtUti / atthi kho, bhikkhu, brahmA mahAbrahmA abhibhU anabhibhUto aJadatthudaso vasavattI issaro kattA nimmAtA seTTho sajitA vasI pitA bhUtabhabyAnaM amhehi abhikkantataro ca paNItataro c| so kho etaM jAneyya, yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU"ti / __"kahaM panAvuso, etarahi so mahAbrahmA''ti ? "mayampi kho, bhikkhu, na jAnAma, yattha vA brahmA yena vA brahmA yahiM vA brahmA; api ca, bhikkhu, yathA nimittA dissanti, Aloko saJjAyati, obhAso pAtubhavati, brahmA pAtubhavissati, brahmano hetaM pubbanimittaM pAtubhAvAya, yadidaM Aloko saJjAyati, obhAso pAtubhavatIti / atha kho so, kevaTTa, mahAbrahmA nacirasseva pAturahosi / ___494. "atha kho so, kevaTTa, bhikkhu yena so mahAbrahmA tenupasaGkami; upasaGkamitvA taM mahAbrahmAnaM etadavoca - "kattha nu kho, Avuso, ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU''ti ? evaM vutte, kevaTTa, so mahAbrahmA taM bhikkhaM etadavoca- "ahamasmi, bhikkhu, brahmA mahAbrahmA abhibhU anabhibhUto aJadatthudaso vasavattI issaro kattA nimmAtA seTTho sajitA vasI pitA bhuutbhbyaan"nti| 201
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 dIghanikAyo-1 (1.11.495-496) "dutiyampi kho so, kevaTTa, bhikkhu taM mahAbrahmAnaM etadavoca - na khohaM taM, Avuso, evaM pucchAmi- "tvamasi brahmA mahAbrahmA abhibhU anabhibhUto aJadatthudaso vasavattI issaro kattA nimmAtA seTTho sajitA vasI pitA bhUtabhabyAna''nti / evaJca kho ahaM taM, Avuso, pucchAmi - "kattha nu kho, Avuso, ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU''ti ? "dutiyampi kho so, kevaTTa, mahAbrahmA taM bhikkhaM etadavoca- "ahamasmi, bhikkhu, brahmA mahAbrahmA abhibhU anabhibhUto aJadatthudaso vasavattI issaro kattA nimmAtA seTTho sajitA vasI pitA bhUtabhabyAna''nti / tatiyampi kho so, kevaTTa, bhikkhu taM mahAbrahmAnaM etadavoca - na khohaM taM, Avuso, evaM pucchAmi-- "tvamasi brahmA mahAbrahmA abhibhU anabhibhUto aJadatthudaso vasavattI issaro kattA nimmAtA seTTho sajitA vasI pitA bhUtabhabyAna"nti / evaJca kho ahaM taM, Avuso, pucchAmi - "kattha nu kho, Avuso, ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU''ti? 495. "atha kho so, kevaTTa, mahAbrahmA taM bhikkhaM bAhAyaM gahetvA ekamantaM apanetvA taM bhikkhaM etadavoca - "ime kho maM, bhikkhu, brahmakAyikA devA evaM jAnanti, natthi kiJci brahmano aJAtaM, natthi kiJci brahmano adiTuM, natthi kiJci brahmano aviditaM, natthi kiJci brahmano asacchikata'nti / tasmAhaM tesaM sammukhA na byAkAsi / ahampi kho, bhikkhu, na jAnAmi yatthime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtUti / tasmAtiha, bhikkhu, tumhevetaM dukkaTaM, tumhevetaM aparaddhaM, yaM tvaM taM bhagavantaM atidhAvitvA bahiddhA pariyeSTuiM Apajjasi imassa paJhassa veyyAkaraNAya / gaccha tvaM, bhikkhu, tameva bhagavantaM upasaGkamitvA imaM paJhaM puccha, yathA ca te bhagavA byAkaroti, tathA naM dhAreyyAsIti / ___ 496. "atha kho so, kevaTTa, bhikkhu - seyyathApi nAma balavA puriso samiJjitaM vA bAhaM pasAreyya, pasAritaM vA bAhaM samijeyya evameva brahmaloke antarahito mama purato pAturahosi / atha kho so, kevaTTa, bhikkhu maM AbhevAdetvA ekamantaM nisIdi, ekamantaM nisinno kho, kevaTTa, so bhikkhu maM etadavoca - "kattha nu kho, bhante, ime 202
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.11.497-499) 11. kevaTTasuttaM 203 cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU"ti? tIradassisakuNupamA 497. "evaM vutte, ahaM, kevaTTa, taM bhikkhuM etadavocaM - bhUtapura, bhikkhu, sAmuddikA vANijA tIradassiM sakuNaM gahetvA nAvAya samudaM ajjhogAhanti / te atIradakkhiniyA nAvAya tIradassiM sakuNaM muJcanti / so gacchateva purasthimaM disaM, gacchati dakkhiNaM disaM, gacchati pacchimaM disaM, gacchati uttaraM disaM, gacchati uddhaM disaM, gacchati anudisN| sace so samantA tIraM passati, tathAgatakova hoti / sace pana so samantA tIraM na passati, tameva nAvaM paccAgacchati / evameva kho tvaM, bhikkhu, yato yAva brahmalokA pariyesamAno imassa paJhassa veyyAkaraNaM nAjjhagA, atha mama va santike paccAgato / na kho eso, bhikkhu, paJho evaM pucchitabbo- "kattha nu kho, bhante, ime cattAro mahAbhUtA aparisesA nirujjhanti, seyyathidaM - pathavIdhAtu ApodhAtu tejodhAtu vAyodhAtU"ti ? 498. "evaJca kho eso, bhikkhu, paJho pucchitabbo - "kattha Apo ca pathavI, tejo vAyo na gAdhati / kattha dIghaJca rassaJca, aNuM thUlaM subhAsubhaM / kattha nAmaJca rUpaJca, asesaM uparujjhatI'ti / / 499. tatra veyyAkaraNaM bhavati - "vijJANaM anidassanaM, anantaM sabbatopabhaM / ettha Apo ca pathavI, tejo vAyo na gAdhati / / ettha dIghaJca rassaJca, aNuM thUlaM subhAsubhaM / ettha nAmaJca rUpaJca, asesaM uparujjhati / vijJANassa nirodhena, etthetaM uparujjhatI"ti / / 203
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 500. idamavoca bhagavA / attamano kevaTTo gahapatiputto bhagavato bhAsitaM abhinandIti / 204 kevaTTattaM niTThitaM ekAdasamaM / 204 (1.11.500-500)
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. lohiccasuttaM lohiccabrAhmaNavatthu 501. evaM me sutaM- ekaM samayaM bhagavA kosalesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi yena sAlavatikA tadavasari / tena kho pana samayena lohicco brAhmaNo sAlavatikaM ajjhAvasati sattussadaM satiNakaTThodakaM sadhanaM rAjabhoggaM raJA pasenadinA kosalena dinnaM rAjadAyaM, brahmadeyyaM / 502. tena kho pana samayena lohiccassa brAhmaNassa evarUpaM pApakaM diTThigataM uppannaM hoti- "idha samaNo vA brAhmaNo vA kusalaM dhammaM adhigaccheyya, kusalaM dhammaM adhigantvA na parassa Aroceyya, kiJhi paro parassa karissati / seyyathApi nAma purANaM bandhanaM chinditvA acaM navaM bandhanaM kareyya, evaMsampadamidaM pApakaM lobhadhammaM vadAmi, kihi paro parassa karissatI''ti / 503. assosi kho lohicco brAhmaNo- "samaNo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulA pabbajito kosalesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi sAlavatikaM anupptto| taM kho pana bhavantaM gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato - 'itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho bhagavA' / so imaM lokaM sadevakaM samArakaM sabrahmakaM sassamaNabrAhmaNiM pajaM sadevamanussaM sayaM abhiJA sacchikatvA pavedeti / so dhammaM deseti AdikalyANaM majjhekalyANaM pariyosAnakalyANaM sAtthaM sabyaJjanaM kevalaparipuNNaM parisuddhaM brahmacariyaM pakAseti / sAdhu kho pana tathArUpAnaM arahataM dassanaM hotI"ti / 205
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 dIghanikAyo-1 (1.12.504-508) 504. atha kho lohicco brAhmaNo rosikaM nhApitaM Amantesi- "ehi tvaM, samma rosike, yena samaNo gotamo tenupasaGkama; upasaGkamitvA mama vacanena samaNaM gotamaM appAbAdhaM appAtakaM lahuTThAnaM balaM phAsuvihAraM puccha - lohicco, bho gotama, brAhmaNo bhavantaM gotamaM appAbAdhaM appAtaGkaM lahuTTAnaM balaM phAsuvihAraM pucchatI"ti / evaJca vadehi - "adhivAsetu kira bhavaM gotamo lohiccassa brAhmaNassa svAtanAya bhattaM saddhiM bhikkhusngghnaa'"ti| 505. "evaM, bho''ti kho rosikA nhApito lohiccassa brAhmaNassa paTissutvA yena bhagavA tenupasaGkami; upasamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho rosikA nhApito bhagavantaM etadavoca - "lohicco, bhante, brAhmaNo bhagavantaM appAbAdhaM appAtakaM lahuTThAnaM balaM phAsuvihAraM pucchati; evaJca vadeti- adhivAsetu kira, bhante, bhagavA lohiccassa brAhmaNassa svAtanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA''ti / adhivAsesi bhagavA tuNhIbhAvena / 506. atha kho rosikA nhApito bhagavato adhivAsanaM viditvA uTThAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA yena lohicco brAhmaNo tenupasaGkami; upasaGkamitvA lohicvaM brAhmaNaM etadavoca - "avocumhA kho mayaM bhoto vacanena taM bhagavantaM - 'lohicco, bhante, brAhmaNo bhagavantaM appAbAdhaM appAtaGgaM lahRvAnaM balaM phAsUvihAraM pucchati; evaJca vadeti - adhivAsetu kira, bhante, bhagavA lohiccassa brAhmaNassa svAtanAya bhattaM saddhiM bhikkhusaGghanA'ti / adhivutthaJca pana tena bhagavatA"ti / 507. atha kho lohicco brAhmaNo tassA rattiyA accayena sake nivesane paNItaM khAdanIyaM bhojanIyaM paTiyAdApetvA rosikaM nhApitaM Amantesi - "ehi tvaM, samma rosike. yena samaNo gotamo tenapasaGkamaH upasaGkamitvA samaNassa gotamassa kAlaM ArocehikAlo bho, gotama, nihitaM bhatta"nti / "evaM, bho''ti kho rosikA nhApito lohiccassa brAhmaNassa paTissutvA yena bhagavA tenupasaGkami; upasaGkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM aTThAsi / ekamantaM Thito kho rosikA nhApito bhagavato kAlaM Arocesi - "kAlo, bhante, nihitaM bhattanti / 508. atha kho bhagavA pubbaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaramAdAya saddhiM bhikkhusaGghana 206
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.12.509-509) 12. lohiccasuttaM 207 yena sAlavatikA tenupasaGkami / tena kho pana samayena rosikA nhApito bhagavantaM pidvito piTTito anubandho hoti / atha kho rosikA nhApito bhagavantaM etadavoca - "lohiccassa, bhante, brAhmaNassa evarUpaM pApakaM divigataM uppannaM - 'idha samaNo vA brAhmaNo vA kusalaM dhammaM adhigaccheyya, kusalaM dhammaM adhigantvA na parassa Aroceyya - kihi paro parassa karissati / seyyathApi nAma purANaM bandhanaM chinditvA ajhaM navaM bandhanaM kareyya, evaM sampadamidaM pApakaM lobhadhammaM vadAmi- kihi paro parassa karissatI'ti / sAdhu, bhante, bhagavA lohicvaM brAhmaNaM etasmA pApakA diTThigatA vivecetU'ti / "appeva nAma siyA rosike, appeva nAma siyA rosike"ti / atha kho bhagavA yena lohiccassa brAhmaNassa nivesanaM tenupasaGkami; upasaGkamitvA paJatte Asane nisIdi / atha kho lohicco brAhmaNo buddhappamukhaM bhikkhusaGkha paNItena khAdanIyena bhojanIyena sahatthA santappesi sampavAresi / lohiccabrAhmaNAnuyogo 509. atha kho lohicco brAhmaNo bhagavantaM bhuttAviM onItapattapANiM aJjataraM nIcaM AsanaM gahetvA ekamantaM nisiidi| ekamantaM nisinnaM kho lohiccaM brAhmaNaM bhagavA etadavoca- "saccaM kira te. lohicca. evarUpaM pApakaM divigataM uppannaM- 'idha samaNo vA brAhmaNo vA kusalaM dhamma adhigaccheyya, kasalaM dhamma adhigantvA na parassa Aroceyyakihi paro parassa karissati / seyyathApi nAma purANaM bandhanaM chinditvA acaM navaM bandhanaM kareyya, evaM sampadamidaM pApakaM lobhadhammaM vadAmi, kihi paro parassa karissatI' "ti ? "evaM, bho gotama" | "taM kiM maJjasi lohicca nanu tvaM sAlavatikaM ajjhAvasasI'ti ? "evaM, bho gotm'| "yo nu kho, lohicca, evaM vadeyya - 'lohicco brAhmaNo sAlavatikaM ajjhAvasati / yA sAlavatikAya samudayasaJjAti lohiccova taM brAhmaNo ekako paribhujeyya, na ajesaM dadeyyA'ti / evaM vAdI so ye taM upajIvanti, tesaM antarAyakaro vA hoti, no vAti ? "antarAyakaro, bho gotama' / "antarAyakaro samAno hitAnukampI vA tesaM hoti ahitAnukampI vAti ? "ahitAnukampI, bho gotm"| "ahitAnukampissa mettaM vA tesu cittaM pacyupaTTitaM hoti sapattakaM vA''ti ? "sapattakaM, bho gotm'| "sapattake citte 207
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 dIghanikAyo-1 (1.12.510-511) paccupaTTite micchAdiTThi vA hoti sammAdiTThi vA''ti ? "micchAdiTThi, bho gotama' / "micchAdiTThissa kho ahaM, lohicca, dvinnaM gatInaM aJjataraM gatiM vadAmi - nirayaM vA tiracchAnayoniM vaa"| 510. "taM kiM maJjasi, lohicca, nanu rAjA pasenadi kosalo kAsikosalaM ajjhAvasatI''ti ? "evaM, bho gotm"| "yo nu kho, lohicca, evaM vadeyya - 'rAjA pasenadi kosalo kAsikosalaM ajjhAvasati; yA kAsikosale samudayasaJjAti, rAjAva taM pasenadi kosalo ekako paribhujeyya, na acesaM dadeyyA'ti / evaM vAdI so ye rAjAnaM pasenadi kosalaM upajIvanti tumhe ceva ache ca, tesaM antarAyakaro vA hoti, no vAti? "antarAyakaro, bho gotm'| "antarAyakaro samAno hitAnukampI vA tesaM hoti ahitAnukampI vA''ti ? "ahitAnukampI, bho gotm'| "ahitAnukampissa mettaM vA tesu cittaM paccupaTTitaM hoti sapattakaM vA"ti ? "sapattakaM, bho gotm'| "sapattake citte paccupaTTite micchAdiTThi vA hoti sammAdiTThi vA"ti? "micchAdiTThi, bho gotm"| "micchAdiTThissa kho ahaM, lohicca, dvinnaM gatInaM aJataraM gatiM vadAmi - nirayaM vA tiracchAnayoni vaa"| _ 511. "iti kira, lohicca, yo evaM vadeyya - "lohicco brAhmaNo sAlavatikaM ajjhAvasati; yA sAlavatikAya samudayasaJjAti, lohiccova taM brAhmaNo ekako paribhujeyya, na a saM dadeyyA'ti / evaMvAdI so ye taM upajIvanti, tesaM antarAyakaro hoti / antarAyakaro samAno ahitAnukampI hoti, ahitAnukampissa sapattakaM cittaM paccupaTTitaM hoti, sapattake citte paccupaTTite micchAdiThThi hoti / evameva kho, lohicca, yo evaM vadeyya - "idha samaNo vA brAhmaNo vA kusalaM dhammaM adhigaccheyya, kusalaM dhamma adhigantvA na parassa Aroceyya, kihi paro parassa karissati / seyyathApi nAma purANaM bandhanaM chinditvA ajhaM navaM bandhanaM kareyya...pe0... karissatI"ti / evaMvAdI so ye te kulaputtA tathAgatappaveditaM dhammavinayaM Agamma evarUpaM uLAraM visesaM adhigacchanti, sotApattiphalampi sacchikaronti, sakadAgAmiphalampi sacchikaronti, anAgAmiphalampi sacchikaronti, arahattampi sacchikaronti, ye cime dibbA gabbhA paripAcenti dibbAnaM bhavAnaM abhinibbattiyA, tesaM antarAyakaro hoti, antarAyakaro samAno ahitAnukampI 208
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.12.512-513) 12. lohiccasuttaM 209 hoti, ahitAnukampissa sapattakaM cittaM paccupaTTitaM hoti, sapattake citte paccupaTTite micchAdiThThi hoti / micchAdiTThissa kho ahaM. lohicca, dvinnaM gatInaM aJataraM gatiM vadAmi - nirayaM vA tiracchAnayoni vaa| 512. "iti kira, lohicca, yo evaM vadeyya - "rAjA pasenadi kosalo kAsikosalaM ajjhAvasati; yA kAsikosale samudayasaJjAti, rAjAva taM pasenadi kosalo ekako paribhujeyya, na akSesaM dadeyyA'ti / evaMvAdI so ye rAjAnaM pasenadi kosalaM upajIvanti tumhe ceva aJce ca, tesaM antarAyakaro hoti / antarAyakaro samAno ahitAnukampI hoti, ahitAnukampissa sapattakaM cittaM paccupaTTitaM hoti, sapattake citte pacyupaTTite micchAdiThThi hoti / evameva kho, lohicca, yo evaM vadeyya - "idha samaNo vA brAhmaNo vA kusalaM dhammaM adhigaccheyya, kusalaM dhammaM adhigantvA na parassa Aroceyya, kihi paro parassa karissati / seyyathApi nAma...pe0... kihi paro parassa karissatI"ti, evaM vAdI so ye te kulaputtA tathAgatappaveditaM dhammavinayaM Agamma evarUpaM uLAraM visesaM adhigacchanti, sotApattiphalampi sacchikaronti, sakadAgAmiphalampi sacchikaronti, anAgAmiphalampi sacchikaronti, arahattampi sacchikaronti / ye cime dibbA gabbhA paripAcenti dibbAnaM bhavAnaM abhinibbattiyA, tesaM antarAyakaro hoti, antarAyakaro samAno ahitAnukampI hoti, ahitAnukampissa sapattakaM cittaM paccupaTTitaM hoti, sapattake citte paccupaTTite micchAdiThThi hoti / micchAdiTThissa kho ahaM, lohicca, dvinnaM gatInaM aJataraM gatiM vadAmi - nirayaM vA tiracchAnayoniM vA / tayo codanArahA 513. "tayo khome, lohicca, satthAro, ye loke codanArahA; yo ca panevarUpe satthAro codeti, sA codanA bhUtA tacchA dhammikA anvjjaa| katame tayo ? idha, lohicca, ekacco satthA yassatthAya agArasmA anagAriyaM pabbajito hoti, svAssa sAmaJjattho ananuppatto hoti / so taM sAmaJjatthaM ananupApuNitvA sAvakAnaM dhammaM deseti - "idaM vo hitAya idaM vo sukhAyA'ti / tassa sAvakA na sussUsanti, na sotaM odahanti, na aJA cittaM upaTThapenti, vokkamma ca satthusAsanA vattanti / so evamassa codetabbo - "AyasmA kho yassatthAya agAraspA anagAriyaM pabbajito, so te sAmaJjattho ananuppatto, taM tvaM sAmaJjatthaM ananupApuNitvA sAvakAnaM dhammaM desesi - 'idaM vo hitAya idaM vo 209
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 (1.12.514-515) sukhAyA'ti / tassa te sAvakA na sussUsanti, na sotaM odahanti, na aJJa cittaM upaTTapenti, vokkamma ca satthusAsanA vattanti / seyyathApi nAma osakkantiyA vA ussakkeyya, parammukhiM vA AliGgeyya, evaM sampadamidaM pApakaM lobhadhammaM vadAmi - kiJhi paro parassa karissatI 'ti / ayaM kho, lohicca, paThamo satthA, yo loke codanAraho; yo ca panevarUpaM satthAraM codeti sA codanA bhUtA tacchA dhammikA anavajjA / 210 514. "puna caparaM, lohicca, idhekacco satthA yassatthAya agArasmA anagAriyaM pabbajito hoti, svAssa sAmaJJattho ananuppattI hoti / so taM sAmaJJatthaM ananupApuNitvA sAvakAnaM dhammaM deseti- " idaM vo hitAya, idaM vo sukhAyA " ti / tassa sAvakA sussUsanti, sotaM odahanti, aJJA cittaM upaTThapenti, na ca vokkamma satthusAsanA vattanti / so evamassa codetabbo - " AyasmA kho yassatthAya agArasmA anagAriyaM pabbajito, so te sAmaJJattho ananuppattI / taM tvaM sAmaJJatthaM ananupApuNitvA sAvakAnaM dhammaM desesi - 'idaM vo hitAya idaM vo sukhAyA 'ti / tassa te sAvakA sussUsanti, sotaM odahanti, aJJA cittaM upaTTapenti, na ca vokkamma satthusAsanA vattanti / seyyathApi nAma sakaM khettaM ohAya paraM khettaM niddAyitabbaM maJJeyya, evaM sampadamidaM pApakaM lobhadhammaM vadAmi kiJhi paro parassa karissatI 'ti / ayaM kho, lohicca, dutiyo satthA, yo, loke codanAraho; yo ca panevarUpaM satthAraM codeti sA codanA bhUtA tacchA dhammikA anavajjA / 515. "puna caparaM, lohicca, idhekacco satthA yassatthAya agArasmA anagAriyaM pabbajito hoti, svAssa sAmaJJattho anuppatto hoti / so taM sAmaJJatthaM anupApuNitvA sAvakAnaM dhammaM deseti - " idaM vo hitAya idaM vo sukhAyA "ti / tassa sAvakA na sussUsanti, na sotaM odahanti, na aJJA cittaM upaTThapenti, vokkamma ca satthusAsanA vattanti / so evamassa codetabbo - " AyasmA kho yassatthAya agArasmA anagAriyaM pabbajito, so te sAmaJJattho anuppatto / taM tvaM sAmaJJatthaM anupApuNitvA sAvakAnaM dhammaM desesi - 'idaM vo hitAya idaM vo sukhAyA 'ti / tassa te sAvakA na sussUsanti, na sotaM odahanti, na aJJA cittaM upaTThapenti, vokkamma ca satthusAsanA vattanti / seyyathApi nAma purANaM bandhanaM chinditvA aJJa navaM bandhanaM kareyya, evaM sampadamidaM pApakaM lobhadhammaM vadAmi kiJhi paro parassa karissatI 'ti / ayaM kho, lohicca, tatiyo satthA, yo loke codanAraho; yo ca panevarUpaM satthAraM codeti, sA codanA bhUtA tacchA dhammikA anavajjA / " 210
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.12.516-516) 12. lohiccasuttaM 211 ime kho, lohicca, tayo satthAro, ye loke codanArahA, yo ca panevarUpe satthAro codeti, sA codanA bhUtA tacchA dhammikA anavajjAti / nacodanArahasatthu 516. evaM vutte, lohicco brAhmaNo bhagavantaM etadavoca - "atthi pana, bho gotama, koci satthA, yo loke nacodanAraho''ti ? "asthi kho, lohicca, satthA, yo loke nacodanAraho''ti / "katamo pana so, bho gotama, satthA, yo loke nacodanAraho"ti ? __ "idha, lohicca, tathAgato loke uppajjati arahaM, sammAsambuddho...pe0... (yathA 190-212 anucchedesu evaM vitthaaretbbN)| evaM kho, lohicca, bhikkhu sIlasampanno hoti / ... "kathaJca, lohicca, bhikkhu satisampajaona samannAgato hoti ? idha, lohicca, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samiJjite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisinne sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti| evaM kho, lohicca, bhikkhu satisampajajJena samantrAgato hoti / ... sato sampajAno thinamiddhA cittaM parisodheti / ... paThamaM jhAnaM upasampajja viharati / yasmiM kho, lohicca, satthari sAvako evarUpaM uLAraM visesaM adhigacchati, ayampi kho, lohicca, satthA, yo loke ncodnaarho| yo ca panevarUpaM satthAraM codeti, sA codanA abhUtA atacchA adhammikA saavjjaa| ....pe0... dutiyaM jhAnaM... "puna caparaM, lohicca, bhikkhu pItiyA ca virAgA upekkhako ca viharati sato sampajAno, sukhaJca kAyena paTisaMvedeti, yaM taM ariyA Acikkhanti- "upekkhako satimA sukhavihArI"ti, tatiyaM jhAnaM upasampajja viharati / 211
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 dIghanikAyo- 1 "puna caparaM, lohicca, bhikkhu sukhassa ca pahAnA dukkhassa ca pahAnA, pubbeva somanassadomanassAnaM atthaGgamA, adukkhamasukhaM upekkhAsatipArisuddhiM catutthaM jhAnaM upasampajja viharati / yasmiM kho, lohicca, satthari sAvako evarUpaM uLAraM visesaM adhigacchati, ayampi kho, lohicca, satthA, yo loke nacodanAraho, yo ca panevarUpaM satthAraM codeti, sA codanA abhUtA atacchA adhammikA sAvajjA / .... " so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese kammaniye Thite Ane patte ANadassanAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / yasmiM kho, lohicca, satthari sAvako evarUpaM uLAraM visesaM adhigacchati, ayampi kho, lohicca, satthA, yo loke nacodanAraho, yo ca panevarUpaM satthAraM codeti sA codanA abhUtA atacchA adhammikA sAvajjA / ... (1.12.517-517) " "so evaM samAhite citte parisuddhe pariyodAte anaGgaNe vigatUpakkilese mudubhUte kammaniye Thite AneJjappatte AsavAnaM khayatrANAya cittaM abhinIharati abhininnAmeti / so idaM dukkhanti yathAbhUtaM jAnAti, ayaM dukkhasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM dukkhanirodhoti yathAbhUtaM jAnAti, ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti ime AsavAti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavasamudayoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM Asavanirodhoti yathAbhUtaM pajAnAti, ayaM AsavanirodhagAminI paTipadAti yathAbhUtaM pajAnAti / tassa evaM jAnato evaM passato kAmAsavApi cittaM vimuccati, bhavAsavApi cittaM vimuccati, avijjAsavApi cittaM vimuccati / vimuttasmiM vimuttamiti ANaM hoti / "khINA jAti, vusitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyA" ti pajAnAti / yasmiM kho, lohicca, satthari sAvako evarUpaM uLAraM visesaM adhigacchati, ayampi kho, lohicca, satthA, yo loke nacodanAraho, yo ca panevarUpaM satthAraM codeti sA codanA abhUtA atacchA adhammikA sAvajjA'ti / 517. evaM vutte, lohicco brAhmaNo bhagavantaM etadavoca - "seyyathApi, bho gotama, puriso purisaM narakapapAtaM patantaM kesesu gahetvA uddhAritvA thale patiTThapeyya, evamevAhaM bhotA gotamena narakapapAtaM papatanto uddharitvA thale patiTThApito / abhikkantaM, bho gotama, abhikkantaM, bho gotama, seyyathApi, bho gotama, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paricchannaM vA vivareyya, mULahassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya, 'cakkhumanto rUpAni dakkhantI 'ti / evamevaM bhotA gotamena anekapariyAyena dhammo 212
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. lohiccattaM pakAsito / esAhaM bhavantaM gotamaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhikkhusaGghaJca / upAsakaM maM bhavaM gotamo dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gata "nti / lohiccattaM niTThitaM dvAdasamaM / ( 1.12.517-517) 213 213
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. tevijjasuttaM 518. evaM me sutaM - ekaM samayaM bhagavA kosalesu cArikaM caramAno mahatA bhikkhusaGghana saddhiM paJcamattehi bhikkhusatehi yena manasAkaTaM nAma kosalAnaM brAhmaNagAmo tadavasari / tatra sudaM bhagavA manasAkaTe viharati uttarena manasAkaTassa aciravatiyA nadiyA tIre ambavane / 519. tena kho pana samayena sambahulA abhiJAtA abhiJAtA brAhmaNamahAsAlA manasAkaTe paTivasanti, seyyathidaM - caGkI brAhmaNo tArukkho brAhmaNo pokkharasAti brAhmaNo jANusoNi brAhmaNo todeyyo brAhmaNo aJce ca abhiJAtA abhijJAtA brAhmaNamahAsAlA / 520. atha kho vAseTThabhAradvAjAnaM mANavAnaM jaGghavihAraM anucaGkamantAnaM anuvicarantAnaM maggAmagge kathA udapAdi / atha kho vAseThTho mANavo evamAha - "ayameva ujumaggo, ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasahabyatAya, yvAyaM akkhAto brAhmaNena pokkharasAtinAti / bhAradvAjopi mANavo evamAha - "ayameva ujumaggo, ayamaJjasAyano niyyAniko, niyyAti takkarassa brahmasahabyatAya, yvAyaM akkhAto brAhmaNena tArukkhenA''ti / neva kho asakkhi vAseThTho mANavo bhAradvAjaM mANavaM sApetuM, na pana asakkhi bhAradvAjo mANavopi vAseTTha mANavaM sApetuM / 521. atha kho vAseTTho mANavo bhAradvAjaM mANavaM Amantesi - "ayaM kho, bhAradvAja, samaNo gotamo sakyaputto sakyakulA pabbajito manasAkaTe viharati uttarena manasAkaTassa aciravatiyA nadiyA tIre ambavane / taM kho pana bhavantaM gotamaM evaM kalyANo kittisaddo abbhuggato- "itipi so bhagavA arahaM sammAsambuddho vijjAcaraNasampanno sugato lokavidU anuttaro purisadammasArathi satthA devamanussAnaM buddho 214
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.13.522-524) 13. tevijjasuttaM 215 bhagavA''ti / AyAma, bho bhAradvAja, yena samaNo gotamo tenupasaGkamissAma; upasaGkamitvA etamatthaM samaNaM gotamaM pucchissAma / yathA no samaNo gotamo byAkarissati, tathA naM dhAressAmA''ti / "evaM, bho''ti kho bhAradvAjo mANavo vAseTThassa mANavassa paccassosi / maggAmaggakathA 522. atha kho vAseTThabhAradvAjA mANavA yena bhagavA tenupasaGkamiMsu; upasaGkamitvA bhagavatA saddhiM sammodiMsu / sammodanIyaM kathaM sAraNIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdiMsu / ekamantaM nisinno kho vAseTTho mANavo bhagavantaM etadavoca- "idha, bho gotama, amhAkaM jaGghavihAraM anucaGkamantAnaM anuvicarantAnaM maggAmagge kathA udapAdi / ahaM evaM vadAmi'ayameva ujumaggo, ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasahabyatAya, yvAyaM akkhAto brAhmaNena pokkharasAtinAti / bhAradvAjo mANavo evamAha - 'ayameva ujumaggo ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasahabyatAya, vAyaM akkhAto brAhmaNena tArukkhenA'ti / ettha, bho gotama, attheva viggaho, asthi vivAdo, atthi nAnAvAdo''ti / / 523. "iti kira, vAseThTha, tvaM evaM vadesi - "ayameva ujumaggo, ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasahabyatAya, vAyaM akkhAto brAhmaNena pokkharasAtinA''ti / bhAradvAjo mANavo evamAha- "ayameva ujumaggo ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasahabyatAya, yvAyaM akkhAto brAhmaNena taarukkhenaa"ti| atha kismiM pana vo, vAseThTha, viggaho, kismiM vivAdo, kismiM nAnAvAdo"ti ? 524. "maggAmagge, bho gotama / kiJcApi, bho gotama, brAhmaNA nAnAmagge paJapenti, addhariyA brAhmaNA tittiriyA brAhmaNA chandokA brAhmaNA bavhArijjhA brAhmaNA, atha kho sabbAni tAni niyyAnikA niyyanti takkarassa brahmasahabyatAya / "seyyathApi, bho gotama, gAmassa vA nigamassa vA avidUre bahUni cepi nAnAmaggAni bhavanti, atha kho sabbAni tAni gAmasamosaraNAni bhavanti; evameva kho, bho gotama, kiJcApi brAhmaNA nAnAmagge paJapenti, addhariyA brAhmaNA tittiriyA 215
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 dIghanikAyo-1 (1.13.525-527) brAhmaNA chandokA brAhmaNA bavhArijjhA brAhmaNA, atha kho sabbAni tAni niyyAnikA niyyanti takkarassa brahmasahabyatAyA''ti / vAseTThamANavAnuyogo 525. "niyyantIti vAseThTha vadesi" ? "niyyantIti, bho gotama, vadAmi' | "niyyantIti, vAseTTa, vadesi" ? "niyyantIti, bho gotama, vdaami"| "niyyantIti, vAseTTha, vadesi' ? "niyyantI''ti, bho gotama, vadAmi" / "kiM pana, vAseThTha, atthi koci tevijjAnaM brAhmaNAnaM ekabrAhmaNopi, yena brahmA sakkhidiTTho"ti ? "no hidaM, bho gotm'| "kiM pana, vAseThTha, atthi koci tevijjAnaM brAhmaNAnaM ekAcariyopi, yena brahmA sakkhidiTTho"ti ? "no hidaM, bho gotm'| "kiM pana, vAseTTha, atthi koci tevijjAnaM brAhmaNAnaM ekAcariyapAcariyopi, yena brahmA sakkhidiTTho"ti ? "no hidaM, bho gotama' / "kiM pana, vAseTTa, atthi koci tevijjAnaM brAhmaNAnaM yAva sattamA AcariyAmahayugA yena brahmA sakkhidiTTho"ti ? "no hidaM, bho gotama" / 526. "kiM pana, vAseTTha, yepi tevijjAnaM brAhmaNAnaM pubbakA isayo mantAnaM kattAro mantAnaM pavattAro, yesamidaM etarahi tevijjA brAhmaNA porANaM mantapadaM gItaM pavuttaM samihitaM, tadanugAyanti, tadanubhAsanti, bhAsitamanubhAsanti, vAcitamanuvAcenti, seyyathidaM - aTThako vAmako vAmadevo vessAmitto yamataggi aGgIraso bhAradvAjo vAseTTho kassapo bhagu / tepi evamAhaMsu - 'mayametaM jAnAma, mayametaM passAma, yattha vA brahmA, yena vA brahmA, yahiM vA brahmA' "ti ? "no hidaM, bho gotm"| 527. "iti kira, vAseTTha, nasthi koci tevijjAnaM brAhmaNAnaM ekabrAhmaNopi, yena brahmA sakkhidiTTho / natthi koci tevijjAnaM brAhmaNAnaM ekAcariyopi, yena brahmA 216
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.13.528-530) 13. tevijjasuttaM 217 skkhidittttho| natthi koci tevijjAnaM brAhmaNAnaM ekAcariyapAcariyopi, yena brahmA sakkhidiTTho / natthi koci tevijjAnaM brAhmaNAnaM yAva sattamA AcariyAmahayugA yena brahmA sakkhidiTTho / yepi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM pubbakA isayo mantAnaM kattAro mantAnaM pavattAro, yesamidaM etarahi tevijjA brAhmaNA porANaM mantapadaM gItaM pavuttaM samihitaM, tadanugAyanti, tadanubhAsanti, bhAsitamanubhAsanti, vAcitamanuvAcenti, seyyathidaM - aTThako vAmako vAmadevo vessAmitto yamataggi aGgIraso bhAradvAjo vAseTTho kassapo bhagu, tepi na evamAhaMsu - 'mayametaM jAnAma, mayametaM passAma, yattha vA brahmA, yena vA brahmA, yahiM vA brahmA'ti / teva tevijjA brAhmaNA evamAhaMsu- 'yaM na jAnAma, yaM na passAma, tassa sahabyatAya maggaM desema / ayameva ujumaggo ayamaJjasAyano niyyAniko, niyyAti takkarassa brahmasahabyatAyA' 'ti / 528. "taM kiM maJjasi, vAseTTa, nanu evaM sante tevijjAnaM brAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI"ti ? "addhA kho, bho gotama, evaM sante tevijjAnaM brAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI"ti / "sAdhu, vAseTTha, te vata, vAseTTha, tevijjA brAhmaNA yaM na jAnanti, yaM na passanti, tassa sahabyatAya maggaM desessanti / 'ayameva ujumaggo, ayamaJjasAyano niyyAniko, niyyAti takkarassa brahmasahabyatAyA'ti, netaM ThAnaM vijjati / 529. "seyyathApi, vAseTTha, andhaveNi paramparasaMsattA purimopi na passati, majjhimopi na passati, pacchimopi na passati / evameva kho, vAseTTha, andhaveNUpamaM majhe tevijjAnaM brAhmaNAnaM bhAsitaM, purimopi na passati, majjhimopi na passati, pacchimopi na passati / tesamidaM tevijjAnaM brAhmaNAnaM bhAsitaM hassaka va sampajjati, nAmaka va sampajjati, rittaka va sampajjati, tucchaka va sampajjati / __ 530. "taM kiM maJcasi, vAseTTha, passanti tevijjA brAhmaNA candimasUriye, aJje cApi bahujanA, yato ca candimasUriyA uggacchanti, yattha ca ogacchanti, AyAcanti thomayanti paJjalikA namassamAnA anuparivattantI''ti ? "evaM, bho gotama, passanti tevijjA brAhmaNA candimasUriye, ache cApi bahujanA, 217
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 dIghanikAyo-1 (1.13.531-533) yato ca candimasUriyA uggacchanti, yattha ca ogacchanti, AyAcanti thomayanti paJjalikA namassamAnA anuparivattantI''ti / 531. "taM kiM maJjasi, vAse?, yaM passanti tevijjA brAhmaNA candimasUriye, ache cApi bahujanA, yato ca candimasUriyA uggacchanti, yattha ca ogacchanti, AyAcanti thomayanti paJjalikA namassamAnA anuparivattanti, pahonti tevijjA brAhmaNA candimasUriyAnaM sahabyatAya maggaM desetuM- "ayameva ujumaggo, ayamaJjasAyano niyyAniko, niyyAti takkarassa candimasUriyAnaM sahabyatAyA"ti ? "no hidaM, bho gotm"| "iti kira, vAseTTa, yaM passanti tevijjA brAhmaNA candimasUriye, ache cApi bahujanA, yato ca candimasUriyA uggacchanti, yattha ca ogacchanti, AyAcanti thomayanti paJjalikA namassamAnA anuparivattanti, tesampi nappahonti candimasUriyAnaM sahabyatAya maggaM desetuM- "ayameva ujumaggo, ayamaJjasAyano niyyAniko, niyyAti takkarassa candimasUriyAnaM sahabyatAyA''ti | 532. "iti pana na kira tevijjehi brAhmaNehi brahmA skkhidittttho| napi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM Acariyehi brahmA skkhidittttho| napi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM AcariyapAcariyehi brahmA skkhidittttho| napi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM yAva sattamA AcariyAmahayugehi brahmA skkhidittttho| yepi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM pubbakA isayo mantAnaM kattAro mantAnaM pavattAro, yesamidaM etarahi tevijjA brAhmaNA porANaM mantapadaM gItaM pavuttaM samihitaM, tadanugAyanti, tadanubhAsanti, bhAsitamanubhAsanti, vAcitamanuvAcenti, seyyathidaM - aTThako vAmako vAmadevo vessAmitto yamataggi aGgIraso bhAradvAjo vAseTTho kassapo bhagu, tepi na evamAhaMsu- "mayametaM jAnAma, mayametaM passAma, yattha vA brahmA, yena vA brahmA, yahiM vA brahmA''ti / teva tevijjA brAhmaNA evamAhaMsu - "yaM na jAnAma, yaM na passAma, tassa sahabyatAya maggaM desema - ayameva ujumaggo ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasahabyatAyA''ti / 533. "taM kiM maJjasi, vAseThTha, nanu evaM sante tevijjAnaM brAhmaNAnaM 218
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.13.534-536) 13. tevijjasuttaM 219 appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI''ti ? "addhA kho, bho gotama, evaM sante tevijjAnaM brAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatIti / ___"sAdhu, vAseThTha, te vata, vAseThTha, tevijjA brAhmaNA yaM na jAnanti, yaM na passanti, tassa sahabyatAya maggaM desessanti- "ayameva ujumaggo, ayamaJjasAyano niyyAniko, niyyAti takkarassa brahmasahabyatAyA''ti, netaM ThAnaM vijjati / janapadakalyANIupamA 534. "seyyathApi, vAseTTha, puriso evaM vadeyya - "ahaM yA imasmiM janapade janapadakalyANI, taM icchAmi, taM kAmemI''ti / tamenaM evaM vadeyyuM- "ambho purisa, yaM tvaM janapadakalyANiM icchasi kAmesi, jAnAsi taM janapadakalyANiM- khattiyI vA brAhmaNI vA vessI vA suddI vA'"ti ? iti puTTho "no''ti vadeyya | "tamenaM evaM vaMdeyyuM - "ambho purisa, yaM tvaM janapadakalyANiM icchasi kAmesi, jAnAsi taM janapadakalyANiM- evaMnAmA evaMgottAti vA, dIghA vA rassA vA majjhimA vA kALI vA sAmA vA maGguracchavI vAti, amukasmiM gAme vA nigame vA nagare vA''ti ? iti puTTho 'no'ti vadeyya / tamenaM evaM vadeyyu - "ambho purisa, yaM tvaM na jAnAsi na passasi, taM tvaM icchasi kAmesI''ti ? iti puTTho "AmA''ti vadeyya / 535. "taM kiM maJjasi, vAseTTa, nanu evaM sante tassa purisassa appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI''ti ? "addhA kho, bho gotama, evaM sante tassa purisassa appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI''ti / __ 536. "evameva kho, vAseTTa, na kira tevijjehi brAhmaNehi brahmA sakkhidiTTho, napi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM Acariyehi brahmA sakkhidiTTho, napi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM AcariyapAcariyehi brahmA sakkhidiTTho / napi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM yAva sattamA AcariyAmahayugehi brahmA sakkhidihro | yepi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM pubbakA isayo mantAnaM kattAro mantAnaM pavattAro, yesamidaM etarahi tevijjA brAhmaNA porANaM mantapadaM gItaM pavuttaM samihitaM, tadanugAyanti, tadanubhAsanti, bhAsitamanubhAsanti, 219
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 dIghanikAyo-1 (1.13.537-540) vAcitamanuvAcenti, seyyathidaM - aTThako vAmako vAmadevo vessAmitto yamataggi aGgIraso bhAradvAjo vAseTTho kassapo bhagu, tepi na evamAhaMsu - "mayametaM jAnAma, mayametaM passAma, yattha vA brahmA, yena vA brahmA, yahiM vA brahmA'ti / teva tevijjA brAhmaNA evamAhaMsu - "yaM na jAnAma, yaM na passAma, tassa sahabyatAya maggaM desema - ayameva ujumaggo ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasahabyatAyA'ti / 537. "taM kiM maJjasi, vAseThTha, nanu evaM sante tevijjAnaM brAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI"ti ? "addhA kho, bho gotama, evaM sante tevijjAnaM brAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatIti / "sAdhu, vAseThTha, te vata, vAseThTha, tevijjA brAhmaNA yaM na jAnanti, yaM na passanti, tassa sahabyatAya maggaM desessanti- ayameva ujumaggo ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasahabyatAyAti netaM ThAnaM vijjati / nisseNIupamA 538. "seyyathApi, vAseThTha, puriso cAtumahApathe nisseNiM kareyya - pAsAdassa ArohaNAya / tamenaM evaM vadeyyu- "ambho purisa, yassa tvaM pAsAdassa ArohaNAya nisseNiM karosi, jAnAsi taM pAsAdaM - purathimAya vA disAya dakkhiNAya vA disAya pacchimAya vA disAya uttarAya vA disAya ucco vA nIco vA majjhimo vA''ti ? iti puTTho "no''ti vadeyya / "tamenaM evaM vadeyyu - "ambho purisa, yaM tvaM na jAnAsi, na passasi, tassa tvaM pAsAdassa ArohaNAya nisseNiM karosI''ti ? iti puTTho "AmA''ti vadeyya / 539. "taM kiM maJjasi, vAseThTha, nanu evaM sante tassa purisassa appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI''ti ? "addhA kho, bho gotama, evaM sante tassa purisassa appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatIti / 540. "evameva kho, vAseThTha, na kira tevijjehi brAhmaNehi brahmA sakkhidiTTho, 220
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.13.541-544) 13. tevijjasuttaM 221 napi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM Acariyehi brahmA sakkhidiTTho, napi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM AcariyapAcariyehi brahmA sakkhidiTTho, napi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM yAva sattamA AcariyAmahayugehi brahmA sakkhidiTTho / yepi kira tevijjAnaM brAhmaNAnaM pubbakA isayo mantAnaM kattAro mantAnaM pavattAro, yesamidaM etarahi tevijjA brAhmaNA porANaM mantapadaM gItaM pavuttaM samihitaM, tadanugAyanti, tadanubhAsanti, bhAsitamanubhAsanti, vAcitamanuvAcenti, seyyathidaM - aTThako vAmako vAmadevo vessAmitto yamataggi aGgIraso bhAradvAjo vAseTTho kassapo bhagu, tepi na evamAhaMsu- mayametaM jAnAma, mayametaM passAma, yattha vA brahmA, yena vA brahmA, yahiM vA brahmAti / teva tevijjA brAhmaNA evamAhaMsu"yaM na jAnAma, yaM na passAma, tassa sahabyatAya maggaM desema, ayameva ujumaggo ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasahabyatAyA''ti / __541. "taM kiM maJjasi, vAseTTa, nanu evaM sante tevijjAnaM brAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatI"ti ? "addhA kho, bho gotama, evaM sante tevijjAnaM brAhmaNAnaM appATihIrakataM bhAsitaM sampajjatIti / "sAdhu, vAseTTha / te vata, vAseThTha, tevijjA brAhmaNA yaM na jAnanti, yaM na passanti, tassa sahabyatAya maggaM desessanti / ayameva ujumaggo ayamaJjasAyano niyyAniko niyyAti takkarassa brahmasabyatAyAti, netaM ThAnaM vijjati / aciravatInadIupamA 542. "seyyathApi, vAseTTha, ayaM aciravatI nadI pUrA udakassa samatittikA kAkapeyyA / atha puriso Agaccheyya pArasthiko pAragavesI pAragAmI pAraM taritukAmo / so orime tIre Thito pArimaM tIraM avheyya - "ehi pArApAraM, ehi pArApAra''nti / 543. "taM kiM mAsi, vAseTTa, api nu tassa purisassa avhAyanahetu vA AyAcanahetu vA patthanahetu vA abhinandanahetu vA aciravatiyA nadiyA pArimaM tIraM orimaM tIraM AgaccheyyA'"ti ? "no hidaM, bho gotm"| 544. "evameva kho, vAseTTa, tevijjA brAhmaNA ye dhammA brAhmaNakArakA te dhamme 221
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 dIghanikAyo-1 (1.13.545-546) pahAya vattamAnA, ye dhammA abrAhmaNakArakA te dhamme samAdAya vattamAnA evamAhaMsu - "indamavhayAma, somamavhayAma, varuNamavhayAma, IsAnamavhayAma, pajApatimavhayAma brahmamavhayAma, mahiddhimavhayAma, yamamavhayAmA''ti / "te vata, vAseTTa, tevijjA brAhmaNA ye dhammA brAhmaNakArakA te dhamme pahAya vattamAnA, ye dhammA abrAhmaNakArakA te dhamme samAdAya vattamAnA avhAyanahetu vA AyAcanahetu vA patthanahetu vA abhinandanahetu vA kAyassa bhedA paraM maraNA brahmAnaM sahabyUpagA bhavissantI'ti, netaM ThAnaM vijjati / 545. "seyyathApi, vAseTTa, ayaM aciravatI nadI pUrA udakassa samatittikA kAkapeyyA / atha puriso Agaccheyya pAratthiko pAragavesI pAragAmI pAraM taritukAmo / so orime tIre daLahAya anduyA pacchAbAhaM gALahabandhanaM baddho / "taM kiM maJjasi, vAseThTha, api nu so puriso aciravatiyA nadiyA orimA tIrA pArimaM tIraM gaccheyyA''ti ? "no hidaM, bho gotm'| ___ 546. "evameva kho, vAseTTa, paJcime kAmaguNA ariyassa vinaye andUtipi vuccanti, bandhanantipi vuccanti / katame paJca ? cakkhuvineyyA rUpA iTThA kantA manApA piyarUpA kAmUpasaMhitA rjniiyaa| sotavidyeyyA saddA...pe0... ghAnavidyeyyA gandhA... jivhAvidyeyyA rasA... kAyavidyeyyA phoTThabbA iTThA kantA manApA piyarUpA kAmUpasaMhitA rajanIyA / "ime kho, vAseTTha, paJca kAmaguNA ariyassa vinaye andUtipi vuccanti, bandhanantipi vuccanti / ime kho vAseTTha paJca kAmaguNe tevijjA brAhmaNA gadhitA mucchitA ajjhopannA anAdInavadassAvino anissaraNapaJjA paribhuJjanti / te vata, vAseTTha, tevijjA brAhmaNA ye dhammA brAhmaNakArakA, te dhamme pahAya vattamAnA, ye dhammA abrAhmaNakArakA, te dhamme samAdAya vattamAnA paJca kAmaguNe gadhitA mucchitA ajjhopannA anAdInavadassAvino anissaraNapaJA paribhuJjantA kAmandubandhanabaddhA kAyassa bhedA paraM maraNA brahmAnaM sahabyUpagA bhavissantI'ti, netaM ThAnaM vijjati / 222
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.13.547-550) 13. tevijjasuttaM 223 547. "seyyathApi, vAse?, ayaM aciravatI nadI pUrA udakassa samatittikA kAkapeyyA / atha puriso Agaccheyya pArasthiko pAragavesI pAragAmI pAraM taritukAmo / so orime tIre sasIsaM pArupitvA nipajjeyya / "taM kiM maJjasi, vAseTTa, api nu so puriso aciravatiyA nadiyA orimA tIrA pArimaM tIraM gaccheyyA'"ti ? "no hidaM, bho gotama" | 548. "evameva kho, vAseThTha, paJcime nIvaraNA ariyassa vinaye AvaraNAtipi vuccanti, nIvaraNAtipi vuccanti, onAhanAtipi vuccanti, pariyonAhanAtipi vuccanti / katame paJca ? kAmacchandanIvaraNaM, vyApAdanIvaraNaM, thinamiddhanIvaraNaM, uddhaccakukkuccanIvaraNaM, vicikicchaaniivrnnN| ime kho, vAseTa, paJca nIvaraNA ariyassa vinaye AvaraNAtipi buccanti, nIvaraNAtipi buccanti, onAhanAtipi buccanti, pariyonAhanAtipi buccnti| 549. "imehi kho, vAseTTha, paJcahi nIvaraNehi tevijjA brAhmaNA AvuTA nivuTA onaddhA pariyonaddhA / te vata, vAseThTha, tevijjA brAhmaNA ye dhammA brAhmaNakArakA te dhamme pahAya vattamAnA, ye dhammA abrAhmaNakArakA te dhamme samAdAya vattamAnA paJcahi nIvaraNehi AvuTA nivuTA onaddhA pariyonaddhA kAyassa bhedA paraM maraNA brahmAnaM sahabyUpagA bhavissantI'ti, netaM ThAnaM vijjati / saMsandanakathA 550. "taM kiM maJjasi, vAseThTha, kinti te sutaM brAhmaNAnaM vuddhAnaM mahallakAnaM AcariyapAcariyAnaM bhAsamAnAnaM. sapariggaho vA brahmA apariggaho vA"ti ? "apariggaho, bho gotm"| "saveracitto vA averacitto vA''ti ? "averacitto, bho gotama' / "sabyApajjacitto vA abyApajjacitto vA''ti? "abyApajjacitto, bho gotama" / "saMkiliTThacitto vA asaMkiliTThacitto vA"ti ? "asaMkiliTThacitto, bho gotama" / "vasavattI vA avasavattI vA''ti ? "vasavattI, bho gotama" | "taM kiM masi, vAseThTha, sapariggahA vA tevijjA brAhmaNA apariggahA vA''ti ? "sapariggahA, bho gotm'| "saveracittA vA averacittA vA''ti ? "saveracittA, bho 223
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 dIghanikAyo-1 (1.13.551-554) gotm"| "sabyApajjacittA vA abyApajjacittA vA''ti? "sabyApajjacittA, bho gotm'| "saMkiliTThacittA vA asaMkiliTThacittA vA''ti ? "saMkiliTThacittA, bho gotama" | "vasavattI vA avasavattI vA"ti ? "avasavattI, bho gotm"| 551. "iti kira, vAseThTha, sapariggahA tevijjA brAhmaNA apariggaho brahmA / api nu kho sapariggahAnaM tevijjAnaM brAhmaNAnaM apariggahena brahmanA saddhiM saMsandati sametI''ti ? "no hidaM, bho gotm'| "sAdhu, vAseThTha, te vata, vAseTTa, sapariggahA tevijjA brAhmaNA kAyassa bhedA paraM maraNA apariggahassa brahmano sahabyUpagA bhavissantI'ti, netaM ThAnaM vijjati / "iti kira, vAseThTha, saveracittA tevijjA brAhmaNA, averacitto brahmA...pe0... sabyApajjacittA tevijjA brAhmaNA abyApajjacitto brahmA... saMkiliTThacittA tevijjA brAhmaNA asaMkiliTThacitto brahmA... avasavattI tevijjA brAhmaNA vasavattI brahmA, api nu kho avasavattInaM tevijjAnaM brAhmaNAnaM vasavattinA brahmanA saddhiM saMsandati sametI"ti ? "no hidaM, bho gotama" / "sAdhu, vAseThTha, te vata, vAseTTa, avasavattI tevijjA brAhmaNA kAyassa bhedA paraM maraNA vasavattissa brahmano sahabyUpagA bhavissantI''ti, netaM ThAnaM vijjati / 552. "idha kho pana te, vAseTTa, tevijjA brAhmaNA AsIditvA saMsIdanti, saMsIditvA visAraM pApuNanti, sukkhataraM mache taranti / tasmA idaM tevijjAnaM brAhmaNAnaM tevijjAiriNantipi vuccati, tevijjAvivanantipi vuccati, tevijjAbyasanantipi vuccatI''ti / 553. evaM vutte, vAseTTho mANavo bhagavantaM etadavoca - "sutaM metaM, bho gotama, samaNo gotamo brahmAnaM sahabyatAya maggaM jAnAtIti / "taM kiM maJjasi, vAseThTha / Asanne ito manasAkaTaM, na ito dUre manasAkaTa'"nti ? "evaM, bho gotama, Asanne ito manasAkaTaM, na ito dUre manasAkaTa''nti / 554. "taM kiM maJjasi, vAseTTa, idhassa puriso manasAkaTe jaatsNvddho| tamenaM manasAkaTato tAvadeva avasaTaM manasAkaTassa maggaM puccheyyuM / siyA nu kho, vAseTTa, tassa 224
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.13.555-556) 13. tevijjasuttaM 225 purisassa manasAkaTe jAtasaMvaddhassa manasAkaTassa maggaM puTThassa dandhAyitattaM vA vitthAyitattaM vA''ti ? "no hidaM, bho gotama" | "taM kissa hetu" ? "amu hi, bho gotama, puriso manasAkaTe jAtasaMvaddho, tassa sabbAneva manasAkaTassa maggAni suviditAnI''ti / "siyA kho, vAseTTa, tassa purisassa manasAkaTe jAtasaMvaddhassa manasAkaTassa maggaM puTThassa dandhAyitattaM vA vitthAyitattaM vA, na tveva tathAgatassa brahmaloke vA brahmalokagAminiyA vA paTipadAya puTThassa dandhAyitattaM vA vitthAyitattaM vaa| brahmAnaM cAhaM, vAseTTa, pajAnAmi brahmalokaJca brahmalokagAminiJca paTipadaM, yathA paTipanno ca brahmalokaM upapanno, taJca pajAnAmI''ti / 555. evaM vutte, vAseTTho mANavo bhagavantaM etadavoca - "sutaM metaM, bho gotama, samaNo gotamo brahmAnaM sahabyatAya maggaM desetI"ti / "sAdhu no bhavaM gotamo brahmAnaM sahabyatAya maggaM desetu ullumpatu bhavaM gotamo brAhmaNiM paja"nti / "tena hi, vAseTTha, suNAhi; sAdhukaM manasi karohi; bhAsissAmI''ti / "evaM bho''ti kho vAseThTho mANavo bhagavato paccassosi / brahmalokamaggadesanA 556. bhagavA etadavoca- "idha, vAseThTha, tathAgato loke uppajjati arahaM, sammAsambuddho...pe0... (yathA 190-212 anucchedesu evaM vitthaaretb)| evaM kho, vAseTTha, bhikkhu sIlasampanno hoti / ... "kathaJca, vAseThTha, bhikkhu satisampaja na samannAgato hoti ? idha, vAseTTa, bhikkhu abhikkante paTikkante sampajAnakArI hoti, Alokite vilokite sampajAnakArI hoti, samijite pasArite sampajAnakArI hoti, saGghATipattacIvaradhAraNe sampajAnakArI hoti, asite pIte khAyite sAyite sampajAnakArI hoti, uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti, gate Thite nisine sutte jAgarite bhAsite tuNhIbhAve sampajAnakArI hoti| evaM kho, vAseTa, bhikkhu satisampajaJjana samannAgato hoti / ... tassime paJca nIvaraNe pahIne attani samanupassato pAmojjaM jAyati, pamuditassa pIti jAyati, pItimanassa kAyo passambhati, passaddhakAyo sukhaM vedeti, sukhino cittaM smaadhiyti| "so mettAsahagatena cetasA ekaM disaM pharitvA viharati / tathA dutiyaM / tathA tatiyaM / 225
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 dIghanikAyo-1 (1.13.557-558) tathA catutthaM / iti uddhamadho tiriyaM sabbadhi sabbattatAya sabbAvantaM lokaM mettAsahagatena cetasA vipulena mahaggatena appamANena averena abyApajjena pharitvA viharati / ____ "seyyathApi, vAseTTha, balavA saGghadhamo appakasireneva catuddisA vijJApeyya; evameva kho, vAseTTa, evaM bhAvitAya mettAya cetovimuttiyA yaM pamANakataM kammaM na taM tatrAvasissati, na taM tatrAvatiThThati / ayampi kho, vAseThTha, brahmAnaM sahabyatAya mggo| ___ "puna caparaM, vAseTTha, bhikkhu karuNAsahagatena cetasA...pe0... muditAsahagatena cetasA...pe0... upekkhAsahagatena cetasA ekaM disaM pharitvA viharati / tathA dutiyaM / tathA tatiyaM / tathA catutthaM / iti uddhamadho tiriyaM sabbadhi sabbattatAya sabbAvantaM lokaM upekkhAsahagatena cetasA vipulena mahaggatena appamANena averena abyApajjena pharitvA viharati / __"seyyathApi, vAseThTha, balavA saGghadhamo appakasireneva catuddisA vijJApeyya / evameva kho, vAseThTha, evaM bhAvitAya upekkhAya cetovimuttiyA yaM pamANakataM kammaM na taM tatrAvasissati, na taM tatrAvatiThThati / ayaM kho, vAseTTha, brahmAnaM sahabyatAya maggo / 557. "taM kiM maJjasi, vAseTTa, evaMvihArI bhikkhu sapariggaho vA apariggaho vA"ti ? "apariggaho, bho gotm"| "saveracitto vA averacitto vA"ti? "averacitto, bho gotm"| "sabyApajjacitto vA abyApajjacitto vA"ti? "abyApajjacitto, bho gotm"| "saMkiliTThacitto vA asaMkiliTThacitto vA"ti? "asaMkiliGkacitto, bho gotm"| "vasavattI vA avasavattI vA"ti ? "vasavattI, bho gotm"| "iti kira, vAseThTha, apariggaho bhikkhu, apariggaho brahmA / api nu kho apariggahassa bhikkhuno apariggahena brahmanA saddhiM saMsandati sametI''ti ? "evaM, bho gotama'' | "sAdhu, vAse?, so vata vAseThTha apariggaho bhikkhu kAyassa bhedA paraM maraNA apariggahassa brahmano sahabyUpago bhavissatI"ti, ThAnametaM vijjati / 558. "iti kira, vAseTTha, averacitto bhikkhu, averacitto brahmA...pe0... abyApajjacitto bhikkhu, abyApajjacitto brahmA... asaMkiliTThacitto bhikkhu, 226
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.13.559-559) 13. tevijjasuttaM 227 asaMkiliTThacitto brahmA... vasavattI bhikkhu, vasavattI brahmA, api nu kho vasavattissa bhikkhuno vasavattinA brahmanA saddhiM saMsandati sametI''ti ? "evaM, bho gotm'| "sAdhu, vAseTTha, so vata, vAseTTha, vasavattI bhikkhu kAyassa bhedA paraM maraNA vasavattissa brahmano sahabyUpago bhavissatIti, ThAnametaM vijjatI''ti / 559. evaM vutte, vAseTThabhAradvAjA mANavA bhagavantaM etadavocuM- "abhikkantaM, bho gotama, abhikkantaM, bho gotama ! seyyathApi, bho gotama, nikkujjitaM vA ukkujjeyya, paTicchannaM vA vivareyya, mULhassa vA maggaM Acikkheyya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya 'cakkhumanto rUpAni dakkhantI'ti / evamevaM bhotA gotamena anekapariyAyena dhammo pkaasito| ete mayaM bhavantaM gotamaM saraNaM gacchAma, dhammaJca bhikkhusaGghaJca / upAsake no bhavaM gotamo dhAretu ajjatagge pANupete saraNaM gate''ti / tevijjasuttaM nihitaM tersmN| sIlakkhandhavaggo nidvito| tassuddAnaM brahmAsAmaJjaambaThTha, sonnkuuttmhaalijaalinii| sIhapoTTapAdasubho kevaTTo, lohiccatevijjA tersaati| sIlakkhandhavaggapALi nihitaa| 227
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ a akaTavidhA - 49, 50 akaNTakA- 120, 121 akathaMkathI - 63,185 akalyANavAkkaraNo - 81, 107 akAmakAnaM - 101, 116 akAlo - 134, 135, 180, 181 akiccakArI - 120 akiriyaM 47 akusalanti - 21, 22, 23 akusalasaGkhAtA- 147, 148 akusalA - 62, 147, 148, 184 akkharikaM - 6, 58 akkhAnaM - 6,58 akkhitto - 99, 100, 105, 106, 108, 114, 116, 122, 124, 125 akkhaM - 6, 58 akhuddAvakAso - 99, 101, 106, 108, 115, 116, 122, 124 agaru - 46, 78 aggabIjaM - 6, 57 aggaLaM - 78 saddAnukkamaNikA aggivessana - 50 aggihomaM - 8,59 agyAgAraM - 89, 90 aGgako - 107, 108 1 aGgavijjA - 8, 60 aGgIraso - 91, 216, 217, 218, 220, 221 aGgulipatodakehi - 79 aGge - 97, 98 aGgaM - 8, 59, 106, 108 acakkhukA - 169 aciraparinibbute - 180 aciravatI nadI - 221, 222, 223 acirUpasampanna- 159, 179 acetayato - 164, 165 acetayamAnassa - 164, 165 acelako - 150, 151, 152, 153 acelo kassapo- 146, 149, 151, 153, 155, 159 accho- 67, 74, 189, 194 ajayuddhaM - 6, 58 ajalakkhaNaM 9, 60 ajasatAni - 112, 132 ajAtasattu - 42, 43, 44, 45, 53, 54, 55, 74, 75 ajAnataM - 34, 35, 36 ajito kesakambalo - 43, 48, 49 ajinakkhipampidhAreti - 150 ajinappaveNiM - 7, 58 ajinampidhAreti - 150 ajeLakapaTiggahaNA - 5, 57 ajjhattaM - 32, 62, 63, 65, 87, 155, 163, 183, 184, 185, 187
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] dIghanikAyo-1 [a-a] ajjhAyako-76, 99, 105, 106, 108, 114, attapaTilAbhassa-173,174 122, 125 attapaTilAbho-173, 174,175,176,177,178 aJjanaM -7, 10,58, 61, 183 attA - 12, 13, 14, 18, 24, 25, 26,27, 28, acakhantikena-166 29, 30, 31, 32, 161, 165, 166, 170, atithiyapubbo-159 171,172 atithiyA-157,158 adinnAdAnaM-4, 56 aJatrAcariyakena - 166 adukkhamasukhasukhumasaccasaJA- 163 aJatrAyogena-166 adukkhamasukhI attA-26 aJadatthu-79,80,88,89 adukkhamasukhaM-32, 67, 87, 109, 131, 141, ajJadatthudaso-16,201,202 144,156, 163, 188, 198, 212 aJadiTThikena-166 addhariyA brAhmaNA-215 ajharucikena-166 addhAnamaggappaTipanno-1,70,191 acA-68, 88, 132, 157, 164, 165, 166, | addhavo - 18 190, 209, 210 adhammikA -211,212 ajena ajhaM byAkAsi-50 adhiccasamuppannikA-24, 25, 34,36,38,39 ajaM jIvaM anaM sarIraM - 167 adhipaLa-157 aTThako-91, 216, 217, 218,220, 221 adhimuttipadAni-11, 25, 26,33, 35, 36, 37, aTThaGgAni-122 38, 39, 40 aTuGgiko maggo-140,149 adhivAsanaM - 95,110,133,206 aTuMso-67, 189 adhivimutti-157 atakkAvacarA-11, 15, 19, 21, 24, 25, 26, / adhisIlaM-157 27, 28, 29, 31, 33, 34 adhovirecanaM-10,61,183 atikkantamAnusakena-72,73,146, 147, 193 anatthasaMhitA-85 atithi-103,119 anattamanavAcaM-47,48, 49, 50, 51, 52 ativikAlo-94 anantavA-26,27,28,167,168,169 atIto attapaTilAbho-177 anantasaJjI- 19,20 atthaGgamaJca-14,19,21,24, 25, 27,28,31, | ananto-20,30,164 33, 34,40 anantaM-30,164, 203 atthaGgamA - 30, 32, 67, 87, 109, 131, 141, anabbhakkhAtukAmA-146 144,156,163, 164,188,198,212 anabhijjhAlunopi-123 atthajAlantipi-41 anabhibhUto-16, 201, 202 atthavAdI--4,56,149 anabhirati--15 atthasaMhitA-85,169,170 anabhisaGgharoto- 164, 165 atthasaMhitaM-56,167 anabhisambhuNamAno-88,89,90 asthikavato-79 anavajjasaGghAtA-148,149 atthikavAdaM-49 anavajjasukhaM-62,155, 183
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a-a ] anavayo- 77, 105, 106, 108, 122 anAgato attapaTilAbho - 177 anAgAmiphalampi - 208, 209 anAthapiNDikassa ArAme - 160, 180 anAdInavadassAvino - 222 saddAnukka anAvaTadvAro - 122, 124 anAvattidhammo - 139 anAvilo 67, 74, 189, 194 anAsavaM - 139, 151, 152, 153, 154, 155 aniccA - 16, 17, 18, 31 anidassanaM - 203 animmAtA - 49, 50 aniyyAnaM - 9, 60 anissaraNapaJA - 222 anIkadassanaM - 6, 58 anukulayaJJAni - 128 anuJJAtapaTiJJAto- - 77. anuttaro - 41, 44, 55, 76, 77, 86, 97,98, 102, 112, 113, 117, 134, 182, 205, 214 anupakkuTTo - 99, 100, 105, 106, 108, 114, 116, 122, 124, 125 anupAdAvimuto - 14, 19, 21, 24, 25, 27, 28, anusAsanIpATihAriyaM - 196, 198, 199 anusarati - 11, 12, 13, 16, 17, 18, 24, 71, 3 72, 192, 193 anekavihitaM - 11, 12, 13, 14, 69, 71,72, 160, 190, 191, 192, 193, 196, 197 anekaMsikA - 169 anekaMsikApi - 169 anelagalAya - 99, 101, 115, 117 antarAkathA - 2, 3, 161 antarAyakaro - 207, 208, 209 antarAyo - 3 antalikkhacarA - 15 antavA - 19, 20, 26, 27, 28, 167, 168, 169 antasaJJI - 19, 20 antAnantikA - 19, 20, 21, 34, 36, 38, 39 antojAlIkatA - 40 andUtipi - 222 andhaveNUpamaM - 217 annakathaM - 7, 58, 160 annasannidhiM - 6,57 apagatakALakaM - 95, 132 31, 33, 34 anupubbiM kathaM - 95, 132 anuppadAnaM - 10, 61, 183 anubandhA - 2, 3 anubhavissAmAti - 114 anumatipakkhA - 121, 126 anuyAgino - 126 anuyogaparijegucchA - 23 anuyogabhayA - 23 aparipuNo- 183, 189, 194 apAnakattamanuyuto - 150 apAnakopi - 150 anuyogamanvAya - 11, 12, 13, 16, 17, 19, 20, apApapurekkhAro - 101,117 24 apAyamukhAni - 88,89,90 apAyaM - 73, 93, 146, 193 apArutagharA - 120, 121 apaccayA- 47 apayAnaM - 9,60 paddhati - 79 aparantakappikA - 26, 33, 35, 37, 39, 40 aparantAnudiTThino - 26, 33, 35, 37, 39 aparappaccayo - 95, 133 aparAmasto - 14, 19, 21, 24, 25, 27, 28, 31, [3] 32, 33 apariggaho - 223, 224, 226 aparipakkaM - 48
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 [a-a] 132 appakasireneva-226 abhijAnAti-127 appaccayo-3 abhijAnAmahaM -46, 127 appaTibhayaM-64,186 abhijjhAdomanassA - 184 appadukkhavihAri-146,147 abhiJA-11, 15, 19, 21, 24, 25, 26, 27, appaduTThacittA-18 28, 29,31,33,34,49,55,76,77,86, appamattakaM-3,10 97, 112, 134, 139, 151, 152, 153, appamatto-159, 179 154, 155, 159, 173, 174, 175, 176, appamANasaJI-26 179,182, 196, 199,205 appamANena-226 abhijAtakolo-78 appamAdamanvAya-11, 12, 13, 16, 17, 18, 19, / abhiAya-167,169, 170 20,24 abhinibbattiyA-208, 209 appasaddakAmo-161 abhippasannA-195,196 appasaddo-78 abhibhU-16, 201, 202 appasanno-197 abhirato-53,54 appasamArambhataro-127, 128, 129, 130, 131, abhirUpA-42 abhivAdanaM-111 appahIne-65,186 abhisaGkataM - 126 appATihIrakataM-170, 171,172, 173, 217, | abhisaAnirodho-161,162 218,219, 220, 221 amanussA-102, 118 appAtaGka-180,181,206 amarAvikkhepikA-21, 22, 23, 24, 34, 36, 38, appAbAdhaM-180,181,206 appAyukA-16, 17,18 ambaTTho mANavo-78, 79, 80, 81, 82, 83, 92, abalA-47 93,94 abbhAkuTiko-102, 117 ambaTuM-77, 78, 80, 81, 82, 83, 84, 93 abbhujjalanaM-10,61 ambapiNDiyA - 40 abbhokAsikopi-150 ambalaTThikA-113,119 abbhokAso-55, 182 ambalaTThikAyaM-2,112,113,118, 119 abyAkataM-166, 167 ambavane-42,44,214 abyApajjacitto-223, 224, 226 ambavanaM - 44 abyApajjena-226 ambaM vA puTTho labujaM byAkareyya - 47,48,49, 50,51, abyApajjaM mettacittaM bhAveti-151, 152, 153, 154, 155 ayokUTa-82 abyApannacitto-63, 185 aranaM-63,185 abyAsekasukhaM-62, 184 arahataM-76, 77, 97, 112, 134, 159, 179, abrahmacariyaM-4,56 205 abrAhmaNakArakA-222, 223 arahattamaggaM-128 39
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ [A-A] saddAnukkamaNikA arahaM-44,55,76,77,78,86,97,98,102, | asassatikA-37 109, 112, 113, 117, 131, 134, 135, | asassato-18,167,168,169 140, 143, 155, 162, 182, 198, 205, asassataM-15, 16, 17, 18, 34, 36, 37 211, 214, 225 asahitaM-7,59 ariyasIlI-101,116 asilakkhaNaM-8, 60 ariyAya-63, 185 asevitabbasaGkhAtA- 147, 148 ariyena sIlakkhandhena samannAgato-62, 63, 155, | asaMkiliTThacittA-224 183,185 assattharaM-7,58 ariyo-140, 149, 182, 183, 184, 188, assayuddhaM-6,58 189,194 assaratanaM-77 arogo-26, 27,28,170, 171,172 assalakkhaNaM-9,60 arUpI-26, 27,28,166,173 assavAya-122, 124 arUpo attapaTilAbho - 173, 175, 176, 177, assAdaJca-14, 19, 21, 24, 25, 27, 28, 31, 178 33.34,40 alamariyA - 147, 148, 149 assArohA-45,46, 52 avaNNaM-1,2,3 assumukhA- 125, 126 avasaTa-224 assumukhAnaM -101, 116 avasavattI-223, 224, 226 ahitAnukampI- 207, 208, 209 avicAraM - 32, 65, 87, 163, 187 ahivijjA-8, 60 avijjAsavApi cittaM vimuccati-74, 88, 110, | ahInindriyo-29,166,173 132,142, 145,156, 194, 212 avitakkaM-32, 65, 87, 163,187 A avinipAtadhammo- 139 avipariNAmadhammo-16,18 AkaGghati-159 avisaMvAdako-4, 56 AkAsAnaJcAyatanasukhumasaccasaJjA-164 avIriyA-47 AkAsAnaJcAyatanUpago-30 avusitavAdena -79 AkAsAnaJcAyatanaM -30,164 avusitavAyeva-79 AkAsaM-6,49, 58 averacittA - 223 AkiJcAyatanasukhumasaccasA-164 averaM - 151, 152,153,154,155 AkiJcacAyatanUpago-30 avhAyanahetu-221, 222 AkiJcaJAyatanaM-30,164 asakkhi -83,214 Agamentu - 98, 113 asajjamAnaM-196 AcamanaM-10, 61,183 asaJasattA-24 AcariyantevAsI-2,3 asaJIgabbhA-48 AcariyAmahayugA-216, 217 asaliM-27,35, 37, 38 AcAmabhakkho-150
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 [i-i] AcAragocarasampanno-55,182 Acikkheyya -74, 96, 110, 132, 158, 178, 194, 212, 227 AjIvakasate-48 ANaNyaM-65, 186 AtappamanvAya-11,12,13,16,17,19,20,24 AtApI-159,179 AdAsapa'haM- 10, 61 AdikalyANaM-55,76,77, 86, 97, 112, 134, 182, 205 AdiccupaTTAnaM-10,61 AdibrahmacariyakA-169,170 AdInavaJca -14,19, 21, 24, 25, 27, 28, 31, 33,34,40 AdInavaM - 95,132, 197, 198 AdesanApATihAriyaM-196, 197 Ananda -41, 181, 182,183,184, 189,194 / AnisaMsaM pakAsesi - 95, 132 AnuyantA --121,123,126 AneJjappatte - 67,68,69,70,71,72,73,74, 87,88,109,110,131,132,141,144, 156, 189, 190, 191, 192, 193, 194, AraddhacittA-159 ArAcArI-4,56 ArAmo-93, 160 ArogyaM-10,61, 65, 186 AlokasaJI-63, 185 AvaraNAtipi-223 AvAhanaM-10,61 AvAhavivAhavinibaddhA-86 AvAhavivAho-86 AvAho-86 AvibhAvaM-69,190,196 AvuTA-223 AvudhalakkhaNaM-8,60 AsanapaTikkhitto-150 AsandipaJcamA-49 AsandiM-7,58 Asavanirodhoti-74, 88,110,132,141,144, 156, 193, 212 . Asavasamudayoti-74, 88, 110, 132, 141, 144,156,193,212 AsavAti-74, 88, 110, 132, 141, 144, 156, 193, 212 AsavAnaM khayANAya -73, 74, 88, 110, 132, 141,144,156,193, 194, 212 ALArikA -45,46, 52 ApAyikopi-90 ApokAyo-50 ApodhAtu-199,200, 201,202, 203 AbAdhiko-64,185 AbhassarakAyA-15 AbhassarasaMvattanikA-15 AmakadhajJapaTiggahaNA-5,57 AmakamaMsapaTiggahaNA-5, 57 AmisasannidhiM-6,57 AmukkamaNikuNDalAbharaNA-91 AyamukhaM -66, 187 AyasmA nAgito bhagavato upaTThAko -134 AyukkhayA-15 icchAnaGgalavanasaNDe -76,77 icchAnaGgale -76,77 icchitaM-105 iNamUlAni-63.64, 185 itipi so bhagavA-44, 76, 77, 97, 98, 102, 112, 113,117,134, 205,214 itihAsapaJcamAnaM -77, 99, 105, 106, 108, 114,122,125
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ [I-u] saddAnukkamaNikA [7] ithikathaM -7,58,160 109, 131, 140, 143, 156, 162, 184, ithikumArikapaTiggahaNA-5,57 198,211, 225 isthiratanaM-77 uccAsaddamahAsadA--83,127 ithilakkhaNaM-8,60 uccAsayanamahAsayanA-5,7,57,58 iddhAbhisaGkhAra- 92, 94 ucchAdanaM-7,58 iddhipATihAriye AdInavaM-197 ucchinnabhavanettiko-40 iddhipATihAriyaM-195, 196 ucchedavAdA-29, 31, 35, 37, 38, 39 iddhividhAya-69,190,191 ujuvipaccanIkavAdA-2,3 iddhividhaM -69, 190, 191, 196,197 uNhIsaM-7, 58 indamavhayAma- 222 uttarikaraNIyaM-194 indriyasate-48 uttaritaraM - 14, 19, 21, 24, 25, 27, 28, 31, indriyasaMvarena samannAgato-62, 63, 184, 185 32,33, 40,74 indriyesu guttadvAro-56, 62,155,182, 184 uttarimanussadhammA-195,196 ibbhavAdaM -79, 80 uttAnamukho-102, 117 ibbhA-79, 80, 90 udakapatte-71,192 isayo mantAnaM kattAro-91,216,217,218,219, udakarahado gambhIro ubbhidodako-66, 187 221 udakassa AyamukhaM-66,187 issaro-16, 201, 202 udakorohanAnuyogamanuyutto-150, 151, 152, 153, 154 udaggacittaM-95, 132 udapAdi-2, 95, 103, 120, 133, 161,162, IsAnamavhayAma- 222 199, 214, 215 udayabhaddo-45 uddalomi-7,58 uddhaggikaM-46, 52 ukkaTThAya-93, 94, 96 uddhaccakukkuccA cittaM parisodheti-63,185 ukkaTTha-76 uddhaccakukkuccaM-63, 185 ukkApAto- 9,60,61 uddhamAghAtanikA-26, 27, 28, 35, 36, 37, 38, ukkAsitasaddo-44 ukkiNNaparikhAsu- 92 uddhaMvirecanaM-10, 61, 183 ukkuTikopi-150 upakkhaTo hoti-112 ukkoTanavaJcananikatisAciyogA-5, 57 upaTThAko-134, 181 ukkaMsAvakaMse-48 upanijjhAyantA-17,18 uggamanaM-9,60,61 upapajjanti-12,13,14,15 uggA -45,46, 52 upapajjamAne-72,73, 193 uccArapassAvakamme sampajAnakArI hoti - 62, 87, | upayAnaM-9, 60
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] dIghanikAyo-1 [e-e] uparujjhati-203 ekaccasassatikA ekaccaasassatikA-15, 16, 17, upasamAya-167,169, 170 18,34, 36 upasampadaM-159,179 ekattasaJI attA-26 upahatAyaM-75 ekantadukkhI attA - 26 upAdAnapaccayA-39 ekantaparipuNNaM-55, 182 upAdAnaparijegucchA-22 ekantaparisuddhaM -55, 182 upAdAnabhayA-22 ekantalomi-7,58 upAdAnaM-22,39 ekantasukhassa- 170, 171, 172, 173 upAsakakulAni- 96 ekantasukhI attA-26,170, 171,172 upekkhako-32, 66, 87,109,131,141,144, ekapassayikopi-150 156, 163,187, 188, 198,211 ekabhattiko-5, 57 upekkhAsatipArisuddhiM -32, 67, 87, 109, 131, | ekarattivAsaM-2 141,144, 156, 163,188, 198,212 ekasAlake-160 upekkhAsahagatena - 226 ekAgAriko-150 upekkhAsukhasukhumasaccasaJjA-163 ekAgArikaM-46 uppathagamanaM - 9,60,61 ekAlopiko-150 uppaliniyaM-66, 188 ekodibhAvaM -32, 65, 87, 163, 187 uppAtaM-8,59 ekasabhAvito samAdhi-136,137 uppilAvitA-3 ekasikA -169, 170 unbhaTThakopi-150 ekaMsikodhammo-169 ubhatolohitakUpadhAnaM-7,58 evamAyupariyanto-11,12,13, 14,72, 192 ubhayaMsabhAvitosamAdhi-138 evamAhAro-11, 12, 13, 14,71,72, 192 ummujjanimujja-69, 190, 196 evaMabhisamparAyAti-14, 19, 21, 24, 25, 27, ummujjamAnA ummujjanti- 40 28,31,32, 33 uyyodhikaM-6,58 evaMgatikA-14, 19, 21, 24, 25, 27, 28, 31, urabbhasatAni-112,132 32, 33 urujAyaM-146 evaMgahitA - 14, 19, 21, 24, 25, 27, 28, 31, ulUkapakkhikampi-150 32,33 usabhayuddhaM-6, 58 evaMgotto-11, 12, 13, 14,71,72,192 usabhalakkhaNaM-9,60 evaMdiTThino-170, 171, 172 usabhasatAni - 112, 132 evaMpaTipannA-170,171 usulakkhaNaM-8, 60 evaMmahiddhike-69 evaMvaNNo -11, 12, 13, 14,71,72,192 evaMvAdI-29, 31, 208, 209 evaMvipAko-9, 60, 61 ekaccaasassatikA - 15, 16, 17, 18, 34, 36 evaMsukhadukkhappaTisaMvedI-11, 12, 13, 14, 72,
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ [o-ka] saddAnukkamaNikA 192 kaNabhakkho-150 esikaTThAyiTThitA-49, 50 kaNahoma-8,59 esikaTThAyiTThito - 12, 13, 14 kaNTakApassayikopi-150 ehibhaddantiko-150 kaNNakatthale-146 ehisvAgatavAdI- 102, 117 kaNNajappanaM-10,61 eLakamantaraM- 150 kaNNatelaM-10,61, 183 kaNNasukhA-4, 56 o kaNikAlakkhaNaM-9 kaNhA-79,90,147, 148 okAraM-95,132 kaNhAyanA-81, 82, 83 okkAko-80, 81, 83, 84 kaNho-81, 83, 84 okkAkaM-80,83 kataparappavAdA-23,147 okkhittapalighAsu-92 kattA-16, 201,202 ogamanaM - 9, 60, 61 kathAsallApo-78,79,93,94 oTThaddhopi-135, 136 kadalimigapavarapaccattharaNaM-7,58 odanakummAsUpacayo- 67, 68, 87, 109, 189, kantAraddhAnamaggaM-64,65,186 190,199 kandamUlaphalabhojano-88,89 onAhanAtipi-223 kapilavatthu-79,80 onItapattapANiM- 95, 111, 133, 207 kappakA-45,46, 52 opapAtiko-139 kabaLIkArAhArabhakkho-29,165, 166,173 oramattakaM-3, 10 kammakAro-53 orambhAgiyAnaM-139 kammavAdI-101,117 orime - 221, 222, 223 kammAni-47 ovAdapaTikarAya- 122, 124 kammAnaM-23,49, 51 osadhInaM-10,61,155,183 kammuno-47 oLArikA-40,164,165 kayavikkayA-5, 57 oLAriko-165, 166, 173, 174, 176, 177, | karakaNDaM-80 178 karakArako-54 oLArikaM-32,165 karaNIyo-122, 123 karuNAsahagatena - 226 kalyANavAkkaraNo- 81, 82,99,101,107,115, 117 kaccAyano-43, 49, 50 kalyANavAco- 99,101,115,117 kaccAyanaM-43,49 kalyANo kittisaddo-44,76,77, 97, 98, 102, kacchapalakkhaNaM- 9, 60 112,113, 117,134, 205, 214 kaTTissaM-7,58 kallacittaM-95,132
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ [10] dIghanikAyo-1 [kha-kha] 159 kasigorakkhe-120 kumArikapa'haM-10,61 kassapa-46,135,146,147,148,149,151, kumArilakkhaNaM-8, 60 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, | kumbhakArantevAsI-69,191 kumbhakArA-45,46,52 kassapaM-42,46 kumbhaTThAnakathaM-7,58,160 kaLopimukhA - 150 kumbhathUNaM-6,58 kApotakAni-49 kumbhadAsiyApi-152,153,154 kAmaguNA-222 kusacIrampi-150 kAmacchandanIvaraNaM-223 kusalasaGkhyAtA - 148, 149 kAmalApinI-80 kusalo-162 kAmasaJa-163 kusalaM- 205, 207, 208, 209 kAmAvacaro-29 kuhakA-8,59 kAmAsavApi cittaM vimuccati-74,88, 110,132, kuhanalapanA-8, 59 142, 145, 156, 194, 212 kUTaTThA-49, 50 kAmUpasaMhitA-222 kUTadanto brAhmaNo - 112, 113, 114, 116, 119, kAmesumicchAcArA-123, 130 132, 133 kAyakammavacIkammena - 56,155,182 kUTadantaM-114, 115,119, 127,132, 133 kAyaduccaritena-72,73, 193 kUTAgArasAlAyaM-134 kAyavi yyA phoThubbA-222 kevaTTantevAsI-40 kAyasucaritena-73, 193 kevaTTo-40, 195, 204, 227 kAyAnamantarena-50 kevalaparipuNNaM-55,76,77,86,97,112,134, kAyo-18,40, 65, 67,68,87, 109, 163, 182, 205 186, 189, 199, 225 kesamassulocakopi-150 kAlavAdI-4, 56, 149 kotUhalasAlAya-161 kAsikosalaM - 208, 209 komArabhacco-44 kiGkArapaTissAvI - 53 kosambiyaM-140,143 kittisaddo-44, 76, 77, 97, 98, 102, 112, kosalakA -134,135 113,117,134, 205, 214 kosalAnaM brAhmaNagAmo-76, 214 kiriyavAdI-101,117 kosalesu-76,77, 205, 214 kukkuTayuddhaM-6, 58 koseyyaM-7, 58 kukkuTalakkhaNaM-9, 60 kaMsathAle-65,187 kukkuTasUkarapaTiggahaNA-5, 57 kuttaka-7,58 kuttavAlehivaLavArathehi-91 kudAlapiTakaM-88,89 khattavijjA-8,60 kumAralakkhaNaM-8, 60 khattA-- 98,113 10
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ga-gha] saddAnukkamaNikA [11] khattiyA-80, 84, 85, 121, 123, 126 khattiyAbhisekena-84 khattiyI-170, 219 khandhabIjaM-6,57 khandhAnaM-181 khayatrANAya -73, 74, 88, 110, 132, 141, 144, 156, 193, 194,212 khalikaM-6, 58 khANumataM-112, 113, 115,118, 119 khAdanIyena -95,111,133, 207 khArividhamAdAya-88,89 khiDDApadosikA nAma devA-17 khipitasaddo-44 khINakAmarAgo-101,117 khINA jAti-74, 88, 110, 132, 142, 145, 156,159, 179, 194, 199, 212 khurappaM-83, 84 khettavatthupaTiggahaNA-5,57 khemantabhUmi-65, 186 gahapatiko-54 gahapatinecayikA-121,124,126 gahapatiratanaM-77 gAmakathaM-7,58,160 gAmaghAtApi dissanti-120 gAmadhammA-56 gALhabandhanaM-222 gijjhakUTe - 158 giriguhaM-63,185 guttadvAro-56, 62, 155, 182, 184 gotamasAvakasaGgho-148,149 gotamo-4, 5, 76, 77, 78, 79,81, 82, 83, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 107, 110, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 127, 132, 133, 134, 146, 147, 148, 149, 157, 158, 161, 167, 168, 181, 182, 184, 189, 205, 206, 213,214, 215, 224, 225, 227 gottapaTisArino-85, 86 gottavAdavinibaddhA-86 gottavAdo-86 godhAlakkhaNaM-9,60 gomayabhakkho-150 golakkhaNaM-9, 60 gosAlo - 42,47,48 gaggarAya-97, 98,103 gaGgAya-47 gaNakA-45,46, 52 gaNanA-10,61 gaNAcariyasAvakasaGghAti-148,149 gaNAcariyo-- 42, 43,102,118 gaNI-42, 43, 102,118 gatatto-51 gandhakathaM-7,58,160 gandhasannidhiM-657 gandhArInAma vijjA-197 gabminiyA- 150 garuM-79,80 galaggahApi-128 ghaTikaM-6,58 gharAvAso-55, 182 ghAnavidyeyyAgandhA - 222 ghAnaM-18 ghAsacchAdanaparamatAya-53, 54 ghositArAme-140,143
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] dIghanikAyo-1 [ca-cha] cakkaratanaM-77 cakkavattI-77 cakkhundriyaM -62, 184 cakkhumanto-74, 96, 110, 132, 158, 178, 194, 212, 227 cakkhuvineyyA rUpA-222 cakkhuM-18 caGkI brAhmaNo-214 caNDAlaM-6, 58 catutthaM jhAnaM-32,67,87,109,131,141,144, 156,163, 188, 198,212 catunnaM aGgAnaM-106 catUhaGgehi samannAgataM-106 cattAri apAyamukhAni-88,89, 90 candaggAho-9,60 candimasUriyanakkhattAnaM - 9,60,61 candimasUriyAnaM - 9, 60, 61, 218 campAyaM-97,98,103 campeyyakA-97, 98 campaM - 97,98,100,103 cammayodhino-45,46,52 caraNasampanno-88 caraNaM-86,87 calakA-45,46,52 cavanadhammA-16,17,18 cAtumahApathe-89,90,172,220 cAtumahAbhUtiko - 29, 49, 67, 68, 87, 109, 165,166, 173, 189, 190, 199 cAtumahArAjikA devA - 199 cAtuyAmasaMvarasaMvuto-50, 51 cAturanto-77 ciGgulikaM-6,58 cittaka-7,58 cittasampadA-151,155, 156,157 citto hasthisAriputto-168,176,179 cittaM-42, 43, 44, 63, 65, 67,68, 69,70, 71,72,73,74,87,88,96,104,105, 109, 110, 123, 125, 131, 132, 140, 141, 142, 143, 144, 145, 156, 158, 162, 163, 185, 186, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 198, 207, 208, 209, 210,211,212,225 citrupAhanaM-7,58 cirapabbajito-42,43 cutUpapAtaJANAya-72,73, 193 cetakena-181 cetasA-63,67, 70, 71, 105, 185, 188, 191,192, 225, 226 cetasikampi-197 cetaso Abhogo-32 cetoparivitakkamajhAya-105 cetovimuttiM-139,151, 152, 153,154, 155 cetosamAdhi -11, 12, 13, 16, 17, 18, 19, 20, 24 celakA - 45,46, 52 codanA-209, 210, 211, 212 codanArahA-209, 211 corakathaM-7,58,160 chattaM -7, 58, 111 chandokA brAhmaNA-215, 216 chambhitattaM -44 chavadussAnipi-150 chaLAbhijAtiyo-48
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ja-ta] saddAnukkamaNikA [13] u 144, 156, 189, 190, 198, 212 ANaM-74, 88, 110, 132, 142, 145, 156, 165, 194, 199, 212 janapadakathaM-7,58,160 AtikathaM-7,58,160 janapadakalyANI-170, 219 AtiparivarlDa-54, 55,182 janapadatthAvariyappatto-77 jarAmaraNaM-39 jAgarite-63,87,109,131,140,143,156, 162,184, 198,211,225 Thitatto-51 jANusoNi brAhmaNo-214 jAtarUparajatapaTiggahaNA-5,57 jAtasaMvaddho-224, 225 jAtipaccayA-39 takkapariyAhataM-14,18, 20, 25 jAtimA-67,189 takkI-14,18, 20, 25 jAtivAdavinibaddhA-86 taNDulahoma-8, 59 jAtivAdo-86 taNhA-39 jAtisambhedabhayA-80,81 taNhAgatAnaM - 34, 35, 36 jAnapadA-121,123, 124,126 taNhApaccayA-39 jAtiM ThapayAma-107 tatiyaM jhAnaM-32, 66, 87, 109, 131, 141, jivhAnibandhanaM-10,61 144, 156,163, 188, 198, 211 jivhAvidyeyyA rasA- 222 tathAgato loke uppajjati-55, 86, 109, 131, jIvako-44 140, 143, 155, 162, 182, 198, 211, jIvitapariyAdAnA-40 225 juhanaM-10, 61, 183 tathArUpa-11,12,13,16,17,18,19,20,24, jUtappamAdaTThAnAnuyoga-6, 58 92,94, 199,201 jetavane anAthapiNDikassa ArAme-160,180 tapabrahmacArI nigrodho nAma -158 tapassInaM-147 tapojigucchAvAdA-157 tapopakkamA- 149, 150 jhAnaM -31, 32, 65, 66, 67, 87, 109, 131, | tapopakkamena - 151, 152, 153, 154 140, 141, 143, 144, 156, 163, 186, tayo attapaTilAbhA-173 187,188, 198,211, 212 taruNapabbajito-99,115 taruNo-99,115 tArukkho brAhmaNo-214 tAvatiMsA devA -200 ANadassanAya - 67, 68, 87, 109, 131, 141, | tiNabhakkho-150 13
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ [14] dIghanikAyo-1 [tha-da] tiNNavicikiccho-63, 95, 133, 185 tevijjAvivanantipi-224 tiNNaM-76, 99, 105, 106, 107, 108, 114, | todeyyaputto-180, 181 122, 125, 139, 181 todeyyo brAhmaNo-214 titthakaro-42,43 taM jIvaM taM sarIraM-140, 143, 167 tittiriyA brAhmaNA - 215 tindukAcIre-160 tiracchAnakathaM -7,58,160 tiracchAnayoni-208, 209 thinamiddhanIvaraNaM-223 tiracchAnavijjAya-8, 9, 10,59, 60, 61, 155, thinamiddhA cittaM parisodheti-63, 87, 109, 131, 183 140, 143, 156, 162, 185, 198,211 tirokuTuM-69, 190, 196 thinamiddhaM-63,185 tirodussantena manteti - 90 thusahoma-8,59 tiropabbataM -69, 190, 196 thusodakaM-150 tiropAkAraM - 69, 190, 196 thUNUpanItAni - 112 tirobhAvaM-69,190,196 tividhaM yajJasampadaM-113,119 tisso vidhA-122,123 tINi pATihAriyAni - 199 dakkhiNajanapadaM-83 tIradassiM-203 dakkhiNaM patiTThapenti sovaggi-46, 52 tIhaGgehi-106 dakkho -40, 65, 69, 187,191 tuNhIbhAvena-95,110,133, 206 daNDatajjitA-125,126 tulAkUTakaMsakUTamAnakUTA--5, 57 daNDappahArApi--128 tusitA nAma - 200 daNDamantaraM --150 tUlikaM-7, 58 daNDayuddhaM-6,58 tejo-49, 203 daNDalakkhaNaM-8, 60 tejokAyo-50 daNDaM-7,58 tejodhAtu-199, 200, 201, 202, 203 dattupaJattaM - 49 tenaJjaliM - 104, 119 dantakAro-69,191 telapajjotaM-74, 96, 110, 132, 158, 178, | dabbihoma-- 8, 59 194, 212, 227 dayApanno--4,56,155,182 telahoma-8, 60 dasapadaM -6, 58 tevijjake -77, 105 dasasahassIlokadhAtu-41 tevijjA brAhmaNA-216, 217, 218, 219, 220, | dassanAya-78, 93, 94, 98, 99, 100, 103, 221, 222, 223, 224 104, 106, 108, 113, 114, 115, 116, tevijjAiriNantipi-224 119, 122, 134,135, 136, 137,138 tevijjAbyasanantipi-224
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ [dha-dha] saddAnukkamaNikA dassanIyo - 99, 101, 106, 108, 115, 116, | dukkhaM - 95,132 122, 124 duggatiM-73, 93, 146, 193 dassukhIlaM- 120 dutiyaM jhAnaM-32,65, 87,109,131,141,144, dAnakathaM-95,132 156,163, 187, 198, 211 dAnapati-122, 124 duppo -81, 107 dArakatikicchA - 10,61,183 dubbuTTikA bhavissati-10,61 dArabharaNAya-63,185 dubbhagakaraNaM-10,61 dArupattikantevAsI-140,143 dubbhAsitaM -3 dAsalakkhaNaM-8,60 dubhikkhaM bhavissati-10,61 dAsikaputtA-45,46, 52 dUteyyapahiNagamanAnuyogA-5,8,57,59 dAsidAsapaTiggahaNA-5, 57 devadudrabhi bhavissati -9, 60, 61 dAsilakkhaNaM-8,60 devapa'haM-10, 61 diTThadhammanibbAnavAdA-31,32,35,37,39 devamanussAnaM-44, 55, 76, 77, 86, 97, 98, diTThadhammo-95,133 102, 112, 113, 117, 134, 182, 205, diTThigatAni - 23, 147 214 divigataM uppannaM hoti-205 devayAniyo maggo pAturahosi-199 divijAlantipinaMdhArehi-41 devA-17, 18, 24,48, 102, 118, 199, 200, diTThiTThAnA - 14, 19, 21, 24, 25, 27, 28, 31, 201,202 32, 33 devAnamindo-200 dinnapATikaGkhI - 4,56 doNamite sukhadukkhe-48 dinAdAyI-4,56 dosinA-42 dibbA gabbhA-208, 209 doso-22 dibbAni-136,137,138 dvaTThipaTipadA-47 dibbAya sotadhAtuyA-70,191 dvattiMsamahApurisalakkhaNAni-92, 94 dibbena-72,73,146, 147,193 dvIhaGgehi- 106, 107, 108 disA-81 disADAho-9,60,61 dIgharattaM -15, 96, 120, 121, 181 dIghAyukataro-16 dhanukaM-6,58 dukkhanirodhoti-73, 74, 88, 110, 132, 141, dhanuggahA-45,46,52 144,156, 167, 169, 193, 212 dhanulakkhaNaM-8,60 dukkhasamudayoti-73, 74, 88,110, 132, 141, | dhammacakkhuMudapAdi - 95,133 144,156, 167,169, 193, 212 dhammajAlantipi-41 dukkhassantaM-48,139 dhammadvitataM-168,169 dukkhA -31 dhammadesanA-95,132 dukhito-64, 185 dha 15
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIghanikAyo-1 [na-na] dhammaniyAmataM-168,169 nATaputto-43, 50, 51 dhammapariyAyoti-41 nAdibrahmacariyakaM-167 dhammarAjA-77 nAnattakathaM -7,59,160 dhammavAdI-4,56,149 nAnattasajJAnaM-30,164 dhammavinayaM-7,59,208,209 nAnattasaJI attA-26 dhammasaMhitA--169,170 nAnAdhimuttikatA-2 dhammA-11, 14, 19, 21, 24, 25, 26, 27, 28, nAnAverajjakAnaM- 98 31, 33, 34, 62, 139, 147, 148, 149, | nAnubyaJjanaggAhI-62,184 169, 170, 173, 174, 175, 176, 184, nAparaM itthattAyAti pajAnAti-74,88,110, 132, 221, 222,223 142,145,156,194, 212 dhammiko-77 nAbhihaTaM-150 dhammo-74, 96, 110,132, 139, 158, 169, | nAmagottaM-80,81,104,119 178,194, 212,227 nAmaJca rUpaJca -203 dhamma saraNaM gacchati-129 nArUpI attA-26, 27, 28 dhuvo-16,18 nAvaM-203 dhovanaM-6,58 nAsikasotAni-92, 95 nALandA-195,196 nALandaM-1 nALikaM-7,58 nakkhattaggAho - 9, 60, 61 nigaNThigabbhA-48 nakkhattAnaM--9, 60, 61 nigaNTho nATaputto-43, 50, 51 nagarakathaM-7,58,160 nigamakathaM-7,58,160 nagaraghAtApi dissanti-120 nigamaghAtApi dissanti-120 nagarUpakArikAsu- 92 niggahito-7,59 nacodanAraho-211, 212 nigrodho-158 nacodanArahoti -211 niccadAnaM - 128 naccagItavAditavisUkadassanA-5, 57 nicco - 16, 18 naccaM-6, 57 nidhAnavati-4,56 natthukamma-10,61,183 nippItikena-66, 188 narakapapAtaM-212 nippesikA-8,59 nalATamaNDalaM-92, 95 nibbAnAya saMvattati-167 naLakArA-45,46, 52 nimbidAya - 167, 169, 170 na hoti tathAgato paraM maraNA-167 nibbuti viditA-14, 19, 21, 24, 25, 27, 28, nAgassa bhUmi-45 31,33,34 nAgAvAsasate-48 nibbuddhaM-6,58 nAgito-134,135
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ [pa-pa] saddAnukkamaNikA [17] nibbeThiyamAnameva -48 nimantanaM - 150 nimittaggAhI-62,184 nimittaM-8,59 nimmAtA-16, 201, 202 nimmAnaratI nAma devA - 200 niyatisaGgatibhAvapariNatA-47 niyato-- 139 niyyAnaM bhavissati-9,60 nirayasate -48 nirayaM -73, 93, 146, 147, 193, 208, 209 nirodhadhammanti-95133 nirodhena-203 nirodhaM-95,132,164,165 nirujjhanti-161,164, 165, 166, 199, 200, 201, 202, 203 nillopaM -46 nissaraNaJca-14,19,21,24,25, 27, 28,31, 33, 34, 40 nisseNIupamA-220 nihatapaccAmitto-62,155, 183 nihitasattho - 4,56,155,182 nIvaraNA-223 nIvaraNe-65, 186, 225 nIvArabhakkho-150 nettatappanaM -10,61, 183 nemittikA -8, 59 nelA-56 nevantavA nAnantavA attA-26, 27, 28 nevarUpI-26, 27,28 nevasaJInAsaJji-28, 35, 37, 38 nhAnIyapiNDi-65, 187 nhApakantevAsI-65,187 nhApakA-45,46, 52 nhApanaM-7,10,58,61,183 pakAsesi-95,132 pakudho kaccAyano-43,49,50 pakkajjhAnaM-8,60 pakkhandino-45,46, 52 pakkhI sakuNo- 63, 69, 184, 190, 196 paGgacIraM-6, 58 paccaJjanaM-10, 61, 183 paccatta va nibbuti viditA-14, 19, 21, 24, 25, 27,28, 31, 33 paccayiko-4, 56 paccayo-47, 128,136, 138 paccavekkhamAno-71, 192 paccuTThAnaM-111 paccupaTTitaM-207, 208, 209 paccUppanno attapaTilAbho-177 paccorohanaM-111 pacchAnipAtI - 53 pajAnanaM-14,19,21,24,25,27, 28,31, 32, pajApatimavhayAma-222 pajaM-55,76, 77, 86, 97, 112, 134, 182, 205 paJca-47, 65, 186, 222, 223, 225 paJcahi kAmaguNehi-31, 53, 54,91 pacavato sIlaM-108,109 paJA-108, 109, 157 paJaAkkhandho-189,194 paJjAkkhandhaM-194 paJAparidhotaM sIlaM-108,109 paJApAripUri-173,174, 175, 176 paJjAvAdA-157 pAvimuttiM-139,151, 152,153,154,155
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ [18] dIghanikAyo-1 [pa-pa] pacAsampadA - 151,156, 157 pathavI-45, 83,203 paJAsampadAya-156,157 pathavIdhAtu-199,200,201,202, 203 paTalikaM -7,58 padakkhiNaM-75,78,110,133, 206 paTikaM -7, 58 paduTThacittA-17, 18 paTikkhittA-126 padhAnamanvAya-11,12,13,16,17, 19,20,24 paTighasaJaAnaM-30,163 panthaduhanApidissanti- 120 paTicchannaM -74, 95, 110, 132, 158, 178, 194, papAtasatAni-48 212,227 pabbajjA-55,182 paTipadA-139, 140, 149,170, 171,172 pabbajja-158, 159,179 paTipadAti-74, 88, 110, 132, 141, 142, pamANakataM-226 144, 145, 167, 169, 193, 194, 212 paranimmitavasavattI nAma devA - 200 paTipanno-7,59, 92, 225 parapuggalAnaM-70,71, 191, 197 paTibalo-122, 124, 125 paramadiTThadhammanibbAnaM -31,32,35,37,39 paTimokkho-10,61, 183 parasattAnaM-70,71, 191, 192,197 paTivirato-4, 5, 6,7,8, 9, 10,56, 57, 58, | parasenappamaddanA-77 59, 60,61,155, 182, 183 parikkhArA-121, 122 paTisallIno-134, 135 pariNAyakaratanameva-77 paTisaMvedeti --32, 62, 66, 87, 109, 131, 141, | paritassanA - 15 144, 155, 156, 163, 183, 184, 188, | paritassitaviSphanditameva -34, 35,36 198,211 parittasaJI attA-26 paThamaM jhAnaM - 31, 65, 87,109,131, 140, 143, paripanthe --46 156,163, 186,187, 198,211 paripuNNaJca -183,189 paNidhikamma-10,61,183 paripuNNaM - 183, 189, 194 paNItatarA-88, 132, 139, 157, 199, 200, paribbAjakasate-48 201 paribbAjakA -157, 158, 161, 167, 168, 169 paNItataraM-74 parimaddanaM-7,58 paNItA-11, 14, 19, 21, 24, 25, 26, 27, 28, parimukhaM-63, 185 31, 33, 34 pariyantavatiM - 4,56 paNDitavedanIyA-11, 15, 19, 21, 24, 25, 26, pariyAyabhattabhojanAnuyogamanyutto-150, 151, 152, 27,28, 29,31,33, 34 153 patiTThApito-212 pariyogALahadhammo - 95,133 patodalaDheiM-111 pariyodAtena-67,188 pattadhammo-95,133 pariyonAhanAtipi-223 pattALhakaM-6,58 pariyosAnakalyANaM-55, 76, 77, 86, 97, 112, pathavikAyo-50 134,182, 205 pathavimaNDalaM--120 parivaTumo-19 18
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ [pa-pa] saddAnukkamaNikA [19] parivasati-159 pAtimokkhasaMvarasaMvuto-55, 182 parivitakko udapAdi - 103, 120, 199 pAnakathaM-7,58,160 parisAnaM -102, 117 pAnasannidhiM-6,57 parisuddhAjIvo-56, 155, 182 pAbhataM-120 parisuddhena-67, 188 pAmojjaM-64, 65, 163, 185, 186, 225 parisuddhaM -55, 76, 77, 86, 97, 112, 134, pAragavesI-221, 222, 223 182,205 pAragAmI-221, 222, 223 parisodheti-63, 87, 109, 131, 140, 143, pAragU-76, 99, 105, 106, 108, 114, 122, 156,162, 185, 198,211 125 parihArapathaM-6,58 pArasthiko-221,222,223 parihIno-90 pAvArikambavane - 195 paro loko - 49 piJjAkabhakkho-150 palAlapurja-63, 185 piNDadAyakA-45,46, 52 pallaGgha AbhujitvA-63, 185 piNDapAtappaTikkanto-63,185 pallomo-83, 84 piyarUpAni-136, 137,138 pavattaphalabhojano-88,89 piyavAdI-53 pavattaphalabhojI-150,151, 152, 154 pisAcA-48 paviveke-53, 54 pisuNavAcinopi-123 pavuTasatAni-48 pIti-65,163, 173, 174, 186, 225 pavuTA-48 pItigataM-32 pasannacitto-129, 130 pItibhakkhA-15 pasannacittaM - 95, 132 pItisukhena-65,66, 187 pasannAkAraJca -158 pItisukhaM-31, 32, 65, 87,163, 186, 187 pasannAkAraM - 158 puggalavemattatA-159 pasenadi - 90,91,102, 118, 208, 209 puJjakkhayA-15 pasenadinA kosalena dinnaM -76, 205 pujJAni-53, 54,122, 124 passato-74, 88, 110, 132, 142, 145, 156, | puja-47 194, 212 puTosenAti-103, 119 passaddhakAyo-65, 163, 186, 225 puNDarIkAnaM-66, 188 passaddhi-173,174 puNNamAya - 42 pahUtajivhatAya-92, 94 puthujjano-3,4,5,6,7,8,9,10 pahUtadhanadho -120,122,124 puthutitthakarAnaM-102,118 pATihAriyAni-196, 199 puthusippAyatanAni-45,46,52 pANAtipAtA-4,56, 123, 130, 155, 182 punabhavaM-82 pANissaraM-6, 58 pubbakA isayo- 91,216, 217, 218, 219, 221
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ [20] dIghanikAyo-1 [ba-ba] 214 pubbantakappikA-11, 25, 33, 34, 35, 36, 37, | phalakacIrampidhAreti-150 38, 39, 40 phassapaccayA-36, 37 pubbantAnudiTThino-11, 25,34,36, 38 phassAyatanAnaM-40 pubbantAparantakappikA-33,36,37,39,40 phaLubIjaM-6, 57 pubbantAparantAnudiTThino-33, 36, 37, 39, 40 phAsuvihAraM - 180, 181, 206 pubbatakathaM-7,59,160 pubbuTThAyI-53 pubbenivAsAnussatiANAya-71,72,192 pubbenivAsaM-11, 12, 13, 14, 16, 17, 18,71, bandhanAgArAmucceyya-64,185 72, 192, 193 bandhanAmokkhaM-65,186 purisadammasArathi-44, 55,76,77, 86, 97, 98, | bandhupAdApaccA-79,90 102, 112, 113, 117, 134, 182, 205, balaggaM-6, 58 balaM-47,180,181, 206 purisantaragatAya -150 bavhArijjhA brAhmaNA-215, 216 purisabhUmiyo - 48 bahiddhA-14, 18, 21, 24, 25, 27, 33, 183, purisalakkhaNaM-8,60 189, 194, 202 purisassa attA-161,165 bahukaraNIyAti-75, 93 purevacanIyaM-7 bahukiccA-75, 92 / purohito brAhmaNo-120, 122, 123, 125, 127 bahussutaka - 93 pUraNo kassapo-42,46,47 bALhagilAno-64,185 pekkhaM-6,57 bimbisArassa-100,103,115,118 pesakArA-45,46, 52 bimbisAro-102,118 pokkharasAti brAhmaNo-214 bIjagAmabhUtagAmasamArambhA-5, 6,57 pokkharasAtikulaM-96 bIjagAmabhUtagAmasamArambhaM-6,57 pokkharasAtissa antevAsI-78 bIjabhattaM - 120 poTThapAda -161, 162, 163, 164, 165, 166, buddhassa-1,2,3 167, 169, 170, 171, 172, 173, 174, | buddhAnaM --95, 132 175, 176 buddho-44, 55, 76, 77, 86, 97, 98, 102, poTThapAdo-160,161,167,168, 178 112,113,117,134,182,205, 214 porANaM-80, 81, 91, 216, 217, 218, 219, | buddhaM saraNaM gacchati - 129 221 belaTThaputto-43,51,52 paMsukUlAnipi-150 belaTThaputtaM-43, 51 phandApayato-46 byAkataM-167 pharusavAcinopi-123 byApannacittApi-123 pharusA-79 byApAdanIvaraNaM-223 pharusAya-4,56, 123 byApAdapadosA cittaM parisodheti-63,185
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ [bha-bha] brahmakAyikA - 201, 202 brahmacariyapariyosAnaM- 159, 179 brahmacariyaM - 55, 74, 76, 77, 86, 88, 97, 110, 112, 132, 134, 138, 139, 142, 145, 156, 159, 179, 182, 194, 199, 205, 212 brahmacArI - 4, 56 brahmajAlantipi - 41 brahmaJJasaGghAtA - 149, 150 brahmaJJA - 151 brahmaJJAya - 101, 117 brahmaJa - 151, 152, 153 brahmadatto - 1, 2, 3 brahmadattena - 1, 2 brahmadeyyaM - 76, 97, 100, 112, 115, 205 brahmamante adhIyitvA - 83 brahmamavhayAma - 222 brahmayAniyo maggo - 201 brahmalokagAminiJca - 225 brahmalokagAminiyA - 225 brahmalokamaggadesanA - 225 saddAma brahmalokA - 203 brahmaloke - 202, 225 brahmalokaM - 225 brahmavacchasI - 99, 101, 106, 108, 115, 116, 122, 124 brahmavaNNI - 99, 101, 106, 108, 115, 116, 122, 124 brahmavimAnaM - 15 brAhmaNadUtA - 134, 135 brAhmaNapaJJatti - 105 21 brAhmaNamahAsAlA - 121, 124, 126, 214 brAhmaNI - 170, 219 bha bhagavA - 1, 2, 3, 41, 42, 44, 45, 46, 55, 75, 76,77, 78, 80, 81, 82, 83, 84, 86, 92, 94, 95,97,98, 102, 104, 105, 107, 109, 110, 111, 112, 113, 117, 119, 132, 133, 134, 135, 136, 142, 143, 145, 146, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 167, 168, 178, 181, 182, 183, 188, 194, 195, 196, 202, 204, 205, 206, 207, 214, 215, 225 bhagu - 91, 216, 217, 218, 220, 221 bhayakathaM - 7, 58, 160 bhayatajjitA - 125, 126 bhayadassAvI - 55, 155, 182 220, 221 bhujissaM - 65, 186 bhUtakam - 10, 61, 183 bhUtabhabyAnaM - 16, 201 brahmasahabyatAya - 214, 215 brahmasahabyatAyAti - 216, 217, 218, 219, 220, bhUtavAdI - 4, 56, 149 bhUtavijjA - 8, 60 221 brahmA - 16, 201, 202, 216, 217, 218, 219, bhUmicAlo - 9, 60, 61 220, 221, 223, 224, 226, 227 bhUrikammaM - 10, 61, 183 brAhmaNagahapatikA - 97, 98, 104, 112, 113, 119 bhUrivijjA - 8, 60 brAhmaNagAmo - 76, 112, 214 - 70, 191 bherisaddo [21] bhavapaccayA - 39 bhavAsavApi - 74, 88, 110, 132, 142, 145, 156, 194, 212 bharasapuTena - 84, 85 bhAgineyyo - 107 bhAradvAjo - 91, 214, 215, 216, 217, 218,
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ [22] dIghanikAyo-1 [ma-ma] bhesajjamattA pItA - 181 manosucaritena -73, 193 bhogakkhandho-122,123 mantatthikA - 99,115 mantadharo-76, 99, 105, 106, 108,114, 122, 125 mantavho-81,107 makkhali gosAlo - 42,47,48 mantAnaM kattAro-91, 216, 217, 218, 219, 221 magadhAnaM-112 mante ThapayAma - 106 magadhesu-112,113 mallikAya ArAme - 160 maggo-139,140,149,170,171,172, 199, mahaccarAjAnubhAvena -44 201, 226 mahatupaTTAnaM-10,61 maGguracchavI-171, 219 mahaddhano-99,114, 120, 122, 124 majjhekalyANaM--55,76, 77, 86, 97, 112, 134, | mahapphalataro- 127, 128, 129, 130,131, 132 182, 205 mahAnAgA-45, 46, 52 maJjasi-53, 54, 82, 84, 85, 89, 90, 91, | mahAnisaMsataro-127, 128, 129, 130, 131, 164, 170, 171,172, 173, 175, 176, 132 197, 207, 208, 217, 218, 219, 220, mahApurisalakkhaNAni-77 221,222, 223, 224,226 mahAbrahmA-16, 201, 202 maNi veLuriyo-67,189 mahAbhUtA-199, 200,201, 202, 203 maNikA -197 mahAmattakathaM-7,58,160 maNiratanaM-77 mahAyo -112 maNilakkhaNaM-8,60 mahAli-135,136,137,138,139, 140 maNDanajAtiko-71,192 mahAvane kUTAgArasAlAyaM-134 maNDanavibhUsanaTThAnAnuyogA-7,58 mahAvijito-120,121,122,123,124,125, maNDalamALe -2, 45 126, 127 maddarUpiMdhItaraM-83,84 mahAsAkasaNDo-80,81 manasAkaTe-214, 224, 225 mahiddhikA-162 manApacArI-53 mahiddhimavhayAma - 222 manindriyaM-62,184 mAgadhakA-134,135 mano-197 mAtApettikasambhavo-29,67,68,87,109, 189, manoduccaritena-72,73, 193 190, 199 manopaNidhi-16 mAnavAdavinibaddhA-86 manopadosikA nAma devA-17 mArisA - 170, 171, 172, 173 manomayA-15 mAlakArA-45,46, 52 manomayo attapaTilAbho - 173, 174, 175, 176, | migacakkaM-8,60 177,178 migadAya -146 manomayaM kAyaM-68,190 migalakkhaNaM-9,60
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ya - ya] saddAnukkamaNikA [23] micchAjIvA-8, 9, 10,60, 61, 155, 183 / moghamaJanti-166,167 micchAdiTThi-208, 209 momUho-23 micchAdiDhikammasamAdAnA-72,73, 193 micchAdiTThikA-72,73,123,193 mahiMsayuddhaM -6, 58 mahiMsalakkhaNaM-9, 60 yakkho -82 mukhacuNNaM-7, 58 yajamAnassa-122, 123, 124, 125 mukhanimittaM -71, 192 yajJakAlo-121 mukhalepanaM -7, 58 yacadeva-167,168, 191 mukhahoma-8,60 yaJjavATassa-126 mukhullokako-53 yaJavATo-133 muTThiyuddhaM -6, 58 yavasampadAya - 127, 128, 129,130, 132 muNDakA samaNakA -79, 90 yo -126,127,128,129,130,131,132 muttAcAro-150,151,152,153 yanaM-121, 123, 127, 128 mudiGgasaddo-70, 191 yatatto-51 muducittaM - 95, 132 yathAkammUpage satte pajAnAti-72,73,193 mudubhUte-67, 68,69,70,71,72,73,74,87, | yathAdhamma-75 88, 109, 110, 131, 141, 144, 156, yathApaTipanno-149 189,190,191,193, 212 yathAbalaM-89,90 muddA-10,61 yathAbhuccaM-11, 15, 19, 21, 24, 25, 26, 27, muddikA-45,46, 52 28, 29, 31, 33, 34 musalamantaraM-150 yathAbhUtaM viditvA-14,19, 21,24,25,27,28, musAvAdaparijegucchA-22 31, 33, 34 musAvAdA-4,56, 123, 130 yathAsatti-89,90 mUlabIja-6,57 yathAsamAhite-11,12,13,16,17,18,19,20, mUlabhesajjAnaM anuppadAnaM-10,61,183 24, 199,201 mUsikacchinnaM-8,59 yamataggi-91, 216, 217, 218, 220, 221 mUsikavijjA-8,60 yamamavhayAmAti-222 meNDayuddhaM-6, 58 yasassI-42, 43 meNDalakkhaNaM-9, 60 yAnakathaM-7,58,160 mettacittaM- 151,152, 153, 154, 155 yAnasannidhiM-6,57 mettAsahagatena cetasA-225, 226 yiTThanatthi-49 methunA - 4,56 yuddhakathaM-7,58,160 medhAvI-106,107, 108,122, 124,125 yonipamukhasatasahassAni - 47 mokkhacikaM-6,58 yobbanena-101,116
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ [24] dIghanikAyo-1 [ra-va] lapakA-8,59 labujaM vA puTTho ambaM byAkareyya - 47,48,49, 50,51, rakkhAvaraNaguttiM-53, 54 rajojalladharo-150 rajodhAtuyo- 48 ratanAni-77 rattUparato-5, 57 rathakaM-6,58 rathattharaM-758 rathikA-45,46,52 ramaNIyA-42 rAgadosamohAnaM-139 rAjakathaM-7,58,160 rAjagaha-1 rAjadAyaM-76, 97, 100,112,115, 205 rAjaputtA-45,46, 52 rAjabhaNitaM-91 rAjabhoggaM-76, 97, 100, 112, 115, 205 rAjamantanaM-91 rAsiko - 120, 121 rAsivaDDako-54 rogo-10,61 rosikA nhApito- 206, 207 rukkhamUlaM-63,185 rUpaJca asesaM uparujjhati-203 rUpasaJjA-164 rUpasaJAnaM samatikkamA paTighasAnaM atthaGgamA -30, 163 rUpI attA hoti-26, 27, 28 lahuTThAnaM-180,181, 206 licchaviputto-136, 138 lUkhAjIviM-146, 147 leNaM-82 lokakkhAyikaM-7,59, 160 lokadhAtu-41 lokaniruttiyo-178 lokapaJattiyo- 178 lokavidU-44, 55, 76, 77, 86, 97, 98, 102, 112,113,117,134, 182, 205, 214 lokavohArA-178 lokAyatamahApurisalakkhaNesu-77, 99, 105, 106, 108,114,122,125 lokAyataM-10,61 loko-12, 13, 14, 15, 19, 20, 24, 25, 49, 166,167 lobhadhamma-205,207,210 lohicca - 207, 208, 209, 210, 211, 212 lohiccassa - 205, 206, 207 lohicco brAhmaNo-205, 206, 207, 208, 211, 212 lohitahoma-8,60 vaGkakaM-6,58 vacIduccaritena-72,73,193 vacIsucaritena-73,193 vacchatarasatAni - 112, 132 vacchatarIsatAni - 112, 132 vajirapANI yakkho-82 vaJjho- 12, 13, 14 vaTTakayuddha-6, 58 lakkhA -42 lakkhaNaM-8,59 laTukikApi-80
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ [va-va] saddAnukkamaNikA [25] vaTTakalakkhaNaM- 9, 60 vaNTapaTibandhAni-40 vaNNavAdI --161, 181, 182, 183, 184, 188, 189, 194 vaNNA -80 vaNNaM ThapayAma-106 vatthakathaM-7,58,160 vatthagurahe-92,94 vatthalakkhaNaM-8,60 vatthasannidhiM-657 vatthukamma-10,61,183 vatthuparikarma-10,61,183 vatthuvijjA-8,60 vanamUlaphalAhAro-150,151,152,154 vamanaM-10,61,183 vambhento-79 vayoanuppatto-42, 43, 99,115 varuNamavhayAma- 222 vasavattissa brahmano --224, 227 vasavattiM-200 vasI-16, 201, 202 vassakamma-10,61,183 vAkacIrampi- 150 vAcAvikkhepaM-21, 22, 23, 24, 34,36,38 vAcAsannitodakena-168 vANijjAya-120 vAdappamokkhAya-7,59 vAdAnuvAdo-146 vAditaM-6,57 vAdI-207, 208, 209 vAdo-7, 59 vAmako - 91, 216, 217, 218, 220, 221 vAmadevo-91,216, 217, 218, 220, 221 vAyasavijjA-8, 60 vAyo nagAdhati-203 vAyokAyo-50 vAyodhAtUti - 199, 200, 201, 202, 203 vAridhArA-66,187 vAlabIjaniM-7,58 vAlavedhirUpA- 23,147 vAseTThabhAradvAjAnaM -214 vAseTTho mANavo-214, 215, 224, 225 vALakambalampidhAreti-150 vikaTabhojanAnuyogamanuyutto-150 vikatikaM-7,58 vikAlabhojanA-5, 57 vikiraNaM-10,61 vigatathinamiddho-63,185 vigatAbhijjhena cetasA-63, 185 vigatUpakkilese-67, 68, 69, 70,71, 72,73, 74,87,88, 109, 110, 131, 141, 144, 156, 189, 190, 191, 193, 212 viggAhikakathAya-7,59 vighAto-22, 23 vicAritaM-32 vicikicchAnIvaraNaM-223 vicikicchAya cittaM parisodheti- 63,185 vicikicchaM-63,185 vicitakALakaM-91 vicchikavijjA-8,60 vijjA-88, 197 vijjAcaraNasampadAya-86,88,89, 90,102,118 vijjAcaraNasampanno-44, 55, 76, 77, 85, 86, 88, 97,98, 102, 112, 113,117,134, 182, 205,214 vijjAsampadAya-88 vijjAsampanno-88 vijJANaJcAyatanasukhumasaccasaJA - 164 vijJANaJcAyatanUpago-30 vijJANaJcAyatanaM-30, 164 vijJANaM-67,68, 87,110, 189, 190, 199, 203 25
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ [26] dIghanikAyo-1 [va-va] vitakkavicArAnaM vUpasamA -32, 65, 87, 163, 187 visArado-157,158 vitakkitaM-32 visikhAkathaM-7,58,160 vitthAyitattaM-225 visuddhiyA - 47 viditadhammo-95,133 visuddhena ---72,73, 146, 147, 193 vidhA - 122,123,127 visUkadassanaM-6,57 vinayavAdI - 4, 56 vihAradAnena - 129, 130 vinAsaM-29, 30, 31, 35, 37, 38 vihArapacchAyAyaM-135 vinipAtaM -73, 93, 146, 147, 193 vihAraM karoti-129 vinIvaraNacittaM-95, 132 vItamalaM - 75, 95, 133 viparAvattaM-7,59 vImaMsAnucaritaM-14, 18, 20, 25 vipariNAmadhammA-31 vImaMsI-14,18,20,25 vipariNAmadhammo-18 vIraGgarUpA -77 vipAko-49, 53, 54 vIthiM -73,193 vipulena-226 vuddhasIlI-99, 106, 107, 108, 115, 122, vippaTisAro-122, 123 125 vippasanno-67,74, 189, 194 vusitamAnI-79 vibhavaM- 29, 30,31, 35, 37, 38 busitaM brahmacariyaM -74, 88,110,132,142, 145, vimuttamiti-74, 88, 110, 132, 142, 145, 156,159,179,194, 199, 212 156, 194, 199, 212 vUpasantacitto-63,185 vimutti-157 vUpasamA- 32, 65, 87,163,187 vimuttivAdA-157 vekaTikopi-150 virajaM-75, 95, 133 veThakanatapassAhi-91 virAgAya -167,169, 170 veThanaM omuJceyyaM - 111 virecanaM-10,61,183 vetALaM-6,58 viruddhagabbhakaraNaM-10,61 vedanApaccayA-39 vivaTTakappe-71,72,192 vedayitaM - 34, 35, 36 vivaTTacchado-78 vedAnaM -76, 99, 105, 106, 108, 114, 122, vivaTTamAne loke-15 125 vivaraNaM-10, 61 vedeti -65, 163,186, 225 vivAhanaM-10,61 vedehiputto - 42, 43, 44, 45, 53, 54, 55, 74, vivAho-86 75 vivicceva-31, 65, 87, 163, 186, 187 veyyAkaraNo-77, 99, 105, 106, 108, 114, vivekajapItisukhasukhumasaccasA-163 122, 125 vivekajena pItisukhena-65, 186, 187 veyyAkaraNaM-203 vivekajaM pItisukhaM-31, 65, 87,163, 186, 187 | veramaNiM - 130 visavijjA-8,60 vesArajjappatto-95,133
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ sa sa ] vesAliyaM - 134 vessA - 80 vessAmitto - 91, 216, 217, 218, 220, 221 vessI - 170, 219 veLuriyo - 67, 189 vodAniyA dhammA- 173, 174, 175, 176 vodAnaM - 9, 60, 61 vossakammaM - 10, 61, 183 vaMsaM - 6,58 sa sauttaracchadaM 7, 58 sauddesaM - 11, 12, 13, 14, 72, 192, 193 sakadAgAmiphalampi - 208, 209 sakadAgAmI - 139 sakuNavijjA - 8, 60 sakko nAma devAnamindo - 200 sakkhidiTTho - 216, 217, 218, 219, 220, 221 sakyakumArA- 79 saddAnukka sakyakulA 76, 77, 97, 98, 112, 113, 134, 205, 214 sakyajAti - 79 sakyaputtI - 76, 77, 97, 98, 112, 113, 134, 205, 214 sakyA- 79, 80, 81, 83 sakyAnaM - 79, 80, 83 sakhilo - 102, 117 saggakathaM - 95,132 saggasaMvattanikaM - 46, 52 saGkiraNaM - 61 saGghalikhitaM - 55, 182 saGghAnaM - 10, 61 saGghiyadhammoudapAdi - 2 saGghATipattacIvaradhAraNe - 62, 87, 109.131, 140, 143, 156, 1962, 184, 198, 211, 225 27 saGghI - 42, 43, 102, 118 saccavAdI - 4, 56 saccasandho - 4,56 sacchikiriyA - 86 sacchikiriyAya- 140, 170, 171, 173 sacchikiriyAhetu - 138, 139 sajitA - 16, 201, 202 saJcayo belaTThaputto - 43, 51, 52 saJjhabbharimakaMsu - 167, 168 saJJaggaM - 164, 165 saJJA - 161, 162, 163, 164, 165, 166 saJJAmayo - 166, 173 saJJI - 161, 162 saJJIgabbhA - 48 [27] saJjuppAdA- 24, 165 saNDasaNDacArinI- 150 sati udapAdi - 162 satiNakaTThodakaM - 76, 97, 100, 112, 115, 205 satimA - 32, 66, 87, 109, 131, 141, 144, 156, 163, 188, 198, 211 satiyA - 17 satisampaJJena samannAgato - 56, 62, 63, 87, 109, 131, 140, 143, 155, 156, 162, 182, 184, 185, 198, 211, 225 sato sampajAno - 63, 66, 87, 109, 131, 140, 141, 143, 144, 156, 162, 185, 188, 198, 211 satthalakkhaNaM - 8, 60 satthA devamanussAnaM - 44, 55, 76, 77, 86, 97, 98, 102, 112, 113, 117, 134, 182, 205, 214 satthAro - 209,211 satthusAsanA - 209, 210 satta ratanAni - 77 sattaratanasamannAgato - 77 satA - 12, 13, 14, 15, 16, 23, 47, 49, 51,
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ [28] dIghanikAyo-1 [sa-sa] 72, 73, 193 sabbavAriyutto-50 sattAgAriko-150 sabbavArivArito-50 sattAlopiko-150 sabbAkArasampanno-67, 189 sattussadaM-76,97,100,112,115, 205 sabyApajjacitto-223, 226 sadevakaM-55,76,77,86,97,112,134,182, sabrahmakaM-55, 76, 77, 86, 97, 112, 134, 205 182, 205 sadevamanussaM-55, 76, 77, 86, 97, 112, 134, | samagganandI-4,56 182, 205 samaggArAmo-4,56 saddhAdeyyAni-6, 7, 8, 9, 10, 57, 58, 59, 60, samaGgIbhUto-31, 53, 54 61,155, 182, 183 samaNo gotamo-4,5,77, 92, 95, 98, 99, 100, saddhApaTilAbhena-55, 87,182 103, 104, 105, 113, 115, 116, 119, saddhena-103, 119 127, 146, 148, 157, 158, 160, 167, sadhano sabhogo-64,186 168, 206, 214, 215, 224, 225 sanaGghamArena-85 samanugAhantA-147,148,149 sanighaNDukeTubhAnaM-76, 99, 105, 106, 108, | samanubhAsantA-147,148,149 114, 122, 125 samanuyuJjantA-147, 148,149 santikamma-10,61,155,183 samannAgato-45, 55, 56, 62, 63, 87, 92, 93, santikAvacaro -- 181 95,99,101,106,107,108,109,115, santuTTho-53, 54, 56, 63, 155, 182, 184 116, 117, 122, 124, 126, 127, 131, santussito nAma devaputto-200 140, 143, 155, 156, 162, 182, 183, sandiTThikaM sAmaJaphalaM-46,47, 48, 49, 50,51, 184, 185, 198,211, 225 52,53,54, 55, 65,66,67,68,69,70, samappito-31, 53, 54 71,72,73,74 samayappavAdake-160 sandhAgAre -79 samAdhi-136,137,138 sannipatitAnaM-2,161 samAdhikkhandho-184,188,189 sannisinnAnaM.-2,161 samAdhijapItisukhasukhumasaccasA -- 163 sappaTibhayaM-64,186 samAdhijena -66,187 sappATihIrakataM-175,176 samAdhijaM-32,65, 87,163,187 sappimaNDo-178 samAdhibhAvanAnaM -138 sappihomaM-8,60 samAhite citte-67, 68, 69,70,71, 72, 73, sabbaGgapaccaGgI-29,166, 173 74,87,88,109,110,131, 141,144, sabbapANabhUtahitAnukampI-4, 56, 63, 155, 182, 156, 189,190,191,193, 212 185 samAdhi -199,201 sabbamULho - 52 samiJjite -62, 87, 109, 131, 140, 143, sabbavAridhuto-50 156, 162, 184, 198,211, 225 sabbavAriphuTo-50 samIpacArI--181
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ [sa-sa] saddAnukkamaNikA [29] samucchinno-29, 30 sayanakathaM-7,58,160 samudayaJca - 14, 19, 21, 24, 25, 27, 28, 31, sayanasannidhiM-6,57 33,34,40 sayapaTibhAnaM -18, 20, 25 samudayadhamma-95,133 sayaMpabhA-15 samudayaM-95,132 saraNagamanehi-129,130, 131 samuddakkhAyika-7,59,160 saraparittANaM-8,60 samUhanissAmIti-120 sarA-48 sampajaJaJca-173,174 salAkahatthaM-6,58 sampajAnakArI hoti-62, 63, 87, 109, 131, sallakattiyaM-10,61, 183 140, 143, 156, 162, 184, 198, 211, savicAraM-31, 65, 87,163, 186, 187 225 savitakkaM - 31, 65, 87,163, 186, 187 sampajAno - 32, 63, 66, 87, 109, 131, 140, saveracittA - 223, 224 141, 143, 144, 156, 162, 163, 185, sassatavAdA-11, 12, 13, 14, 34,36, 37, 39 188,198, 211 sassatA-17,18 sampajjalitaM-82 sassatisamaM-12,13,16, 17,18 sampasAdanaM -32, 65, 87,163, 187 sassato- 12, 13, 14, 16, 18,166, 167, 168, samphappalApaM-4,56 169 sambAhanaM-7,58 sassamaNabrAhmaNiM-55, 76, 77, 86, 97, 112, sambodhiparAyaNo-139 134, 182, 205 sammAAjIvo-140,149 sahadhammikaMpahaM-82 sammAkammanto-140,149 sahabyatAya-217, 218,219, 220, 221, 224, sammAdiTThi-140,149, 208 225, 226 sammAdiTThikammasamAdAnA -73,193 sahabyataM-15 sammAdiTThikA -73,123, 193 sahitaM-7,59 sammApaTipannA-49 sAkabhakkho -150,151,152,154 sammAmanasikAramanvAya - 11,12,13,16,17,18, sAkkharappabhedAnaM-77,99,105,106, 108,114, 19, 20, 24 122, 125 sammAvAcA-140,149 sAtthaM-55,76,77,86, 97,112, 134,182, sammAvAyAmo-140,149 205 sammAsaGkappo-140,149 sAdhusammato-42,43 sammAsati-140, 149 sApadesaM-4, 56 sammAsamAdhi-140,149 sAmaJaphalanti -53,55 sammAsambuddhena -2 sAmaJaphalaM-46,47,48,49, 50,51,52, 53, sammAsambuddho-44,55,76,77,78,86,97,98, / 54,55, 65, 66, 67, 68, 69,70,71,72, 102, 112, 113, 117, 134, 135, 182, 73,74 205,214 sAmaJjasaGkhAtA-149,150
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ [30] sAmaJJA - 151 sAmAkabhakkho - 150, 152 sAmukkaMsikA - 95, 132 sAmuddikA - 203 sAlavatikA - 205, 207 sAlAkiyaM - 10, 61, 183 sAvajjasaGghAtA - 147, 148 sAvatthiyaM - 160, 180 sikkhApadAni samAdiyati - 130 sikkhApadesu - 55, 155, 182 sikhAbandhaM - 7,58 sinisUraM - 80 sippaphalaM upajIvanti - 45, 46, 52 sippikasambukampi - 194 sippikasambukApi - 194 sirivhAyanaM - 10, 61 sivavijjA - 8, 60 satiM - 63, 185 sIlakathaM - 95, 132 sIlakkhandhassa - 181 sIlakkhandho - 182, 183 sIlaparidhotApaJJA - 108 dIghanikAyo-1 155, 162, 182, 183, 198, 211, 225 sIlasaMvarato - 62, 155, 183 sIlaM - 108, 109, 157 sIsavirecanaM - 10, 61, 183 sIhanAdaM - 157 sIho - 135 sukatadukkaTAnaM kammAnaM phalaM vipAko - 49 sujaM paggahantAnaM - 106, 107, 108, 122, 125 suJagAre - 157 suJa - 15 suttaguLe - 48 sudujjAno - 153, 154 suddadAso - suddA - 80 suddI - 170, 219 sIlamattakaM - 3,10 sunimmito nAma devaputto- 200 suparikammakatAya - 69, 191 sIlavato paJJA - 108, 109 sIlavA - 99, 101, 106, 107, 108, 115, 116, suparikammakato - 67, 189 122, 125 sIlavAdA - 157 sIlasampadAya - 155, 157 sIlasampanna - 56, 62, 109, 131, 140, 143, sukhadukkhI attA - 26 sukhavipAkaM - 46, 52 sukhavihArIti - 32, 66, 87, 109, 131, 141, 144, 156, 163, 188, 198, 211 sukhAya - 50 sukhino - 65, 163, 186, 225 sukhamacchikena - 40 sukho ca vihAro - 173, 174 30 sukhaM - 65, 163, 186, 225 sugato - 44, 55, 76, 77, 86, 97, 98, 102, 112, 113, 117, 134, 162, 182, 205, 214 sugatiM - 73, 127, 146, 147, 193 sucimaMsUpasecanaM - 91 - 91 supinasatAni - 48 supinaM - 8, 59 suppaTividitA - 2 suppiyo paribbAjako - 1,2 [ sa sa ] subhagakaraNaM - 10, 61 subhaTThAyino - 15 subhAsitaM - 3, 127, 168, 169 subhikkhaM -- 10, 61 subho mANavI - 180, 181 suyAmo nAma devaputto-: surAmerayamajjapamAdaTThAnA - 130 - 200
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ha - ha] saddAnukkamaNikA [31] suvaNNakAro-69, 191 soLasaparikkhArAti-127 suvuTThikA bhavissati-10,61 soLasaparikkhArAya- 127, 128, 129, 130 susAnaM-63, 185 soLasaparikkhAraM-113, 119 susukALakeso--101,116 saMkiliTThacittA-224 sUdA-45,46, 52 saMkilissanti-47 sUrakathaM-7,58,160 saMkilesaM-9,60, 61,95, 132 sUrA -45,46, 52,77 saMyojanAnaM -139 sUriyaggAho bhavissati-9,60 saMvaTTakappe-71,72, 192 seTTho-16,85,86, 201,202 saMvaTTamAne-15 senAkathaM -7,58,160 saMvaTTavivaTTakappe-71,72, 192 senAbyUha-6, 58 saMvaTTavivaDheM-12, 13 seniyena bimbisArena- 97, 100,112, 115 saMvaraNaM-10,61 seyyathApi-40, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 62, saMvaraM-62,75, 184 63, 64, 65, 66,67,68, 69,70,71,72, saMvAsamanvAya-84 73, 74, 91, 92, 95, 108, 110, 132, saMvidhAnaM-120,121 155, 158, 170, 172, 175, 178, 183, | saMvutadvAro-78 184, 185, 186, 187, 188, 189, 190, saMsArasuddhiM byAkAsi-48 191, 192, 193, 194, 196, 202, 205, | saMsuddhagahaNiko- 99, 100, 105, 106, 108, 207, 208, 209, 210, 212, 215, 217, / 114,116,122, 124, 125 219, 220, 221, 222, 223, 226, 227 | svAgata-161 sevitabbasaGghAtA-148,149 snehAnugatA-65, 187 sokaparidevadukkhadomanassupAyAsA -31, 39 socayato-46 socApayato-46 soNadaNDo brAhmaNo-97, 98, 100, 103, 104, | hatthattharaM-758 105, 107, 109,110,111 hatthabandhaM-758 sotadhAtuyA-70,191 hatthApalekhano-150 sotApattiphalampi-208,209 hatthAbhijappanaM - 10,61 sotApattiphalasacchikiriyA-132 hatthArohA- 45,46,52 sotApanno-139 hatthigavassavaLavapaTiggahaNA-5,57 sobhanakaM -6, 58 hatthiyuddhaM-6,58 somanassadomanassAnaM - 32, 67, 87, 109, 131, | hatthiratanaM-77 141, 144, 156,163, 188,198, 212 / hathilakkhaNaM-9,60 somanassaM -3, 64, 185, 186 hatthisAriputto- 168, 176, 178, 179 somamavhayAma-222 hadayaGgamA-4,56 sovaggikaM-46, 52 hanujappanaM - 10, 61 31
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ [32] hassakaJJeva - 217 hassakhiDDAratidhammasamApannA - 17 hitAnukampI - 207, 208 himavantapasse - 80 dIghanikAyo-1 32 hiraJJasuvaNaM - 100, 116 hutaM - 49 hetu natthi - 47 hoti ca na ca hoti tathAgato paraM maraNA- 167 [ha-ha]
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAnukkamaNikA ettha dIghaJca rassaJca-203 kattha Apoca pathavI-203 khattiyo seTTho janetasmiM-85, 86 brahmAsAmaJjaambaTTha-227 viANaM anidassanaM-203 33
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha-sUcI pAli TeksTa sosAyaTI (laMdana) - 1975 pAli TeksTa sosAyaTI pRSTha saMkhyA pAli TeksTa sosAyaTI prathama vAkyAMza vi. vi. vi. vi. vi. vi. pRSTha saMkhyA paMkti saMkhyA 306200000 GM & P wan evaM me sutaM pana paribbAjakassa avaNNaM bhAseyyu pANAtipAtaM pahAya sApadesaM pariyantavati yathA vA paneke bhonto dhanukaM akkharikaM (purisa - kathaM) sUra - kathaM yathA vA paneke bhonto racaM upayAnaM vA iti evarUpAya yathA vA paneke bhonto vihitAni adhivutti padAni nivAsaM anussarati sukhadukkha paTisaMvedI loko ca vajho na parAmasati AyukkhayA vA puJjakkhayA brahmanA nimmittA te Thassanti / ye pana tatheva Thassanti diTThiTThAnA evaMgahitA cetosamAdhiM phusati brAhmaNA evaM AhaMsu on om x x w wg vara a a v9marwrLD MAvmwMMAMurar a a aa a arr 35
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ [36] dIghanikAyo-1 80565582228800mk0000000M akusalanti yathA bhUtaM iti so upAdAnabhayA Arabbha eke samaNabrAhmaNA vikkhepikA tattha paraM nAnussarati pavedeti, yehi AghatanikA saJivAdA pavedeti, yehi pavedeti, yehi santi, bhikkhave jAnAsi na passasi brAhmaNA vA ucchedavAdA kho bho ayaM asukhaM upekhAsati pArisuddhiM na parAmasati vatthUhi tadapi tatra, bhikkhave vAdA sassataM kappikA aparantAnudiTThino AghatanikA saJivAdA samaNabrAhmaNA antojAlikatA evaM me sutaM makkhali gosAlo nigaNTho nATaputto ajAtasattu paNAmetvA ekaM tena hi, mahArAjA dAnena, damena dasa kho gosAlassa bhAsitaM vyAkareyya labujaM itthaM kho me bhante itthaM kho me bhante parama maraNA kho me bhante Mworrim mrM420w-242WMWv_mM240mm 36
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha-sUcI [37] abhivAdeyyAma pi ghAsacchAdanaparamatAya sutvA tathAgate amutra vA sutvA samArambhA pativirato evarUpA uccAsayanamahAsayanA pahiNa gamanAnuyogaM tiracchAnavijjAya tiracchAnavijjAya nihitapaccAmitto mahArAja bhikkhu tassa me te tatonidAnaM seyyathA pi mahArAja sandeti paripUreti pharitvA nisinno hoti idaJca pana me abhininnAmeti mahAnubhAve pANinA sadosaM vA cittaM anuttaraM vA cittaM gAmA sakaM yeva kena satte passati pajAnAti "ayaM dukkhasamudayo" idaM kho mahArAja mAghadhassa ajAtasatussa evaM me sutaM brahmacariyaM pakAseti sattaratanasamannAgato kaJci kaJci bho gotama sakyajAti gotama nacchannaM sakyA vata bho kumArA suto ca ambaTTho kaNhAyanAnaM pubbapuriso ime mANavakA 37
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ [38] dIghanikAyo-1 97 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 brahmadaNDena api nussa itthIsu patto hoti yada eva AvAha vivAhavinibandhaJca vijjAcaraNasampadAya cAtummahApathe no hidaM bho gotama mantanaM manteyya no hidaM bho gotamo dve | dvIsu tathA santaM yeva atha kho te atha kho brAhmaNo pokkharasAdissa evaM me sutaM atha kho soNadaNDo bho brAhmaNo ajjhAyako mantadharo tena hi bho mama samaNaM khalu bho samaNo khalu bho nAsakkhi samaNaM tatra pi sudaM yaM vata no pitAmahAyugA akkhitto evaM vutte te soNadaNDo samaNasseva no hidaM bho gotama gotama / seyyathApi ceva kho pana evaM me sutaM ti / so imaM yannAha upasaGkamituM bhavaMhi kUTadanto dassanAya 116 117 0000 KW00 118 119 120 121 122 123 124 105 106 107 107 108 110 125 126 127 128 orror-ww wwwrror 129 130 131 132 115 116
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha-sUcI [39] 118 133 134 135 136 137 120 120 121 138 122 139 123 140 124 141 125 142 143 144 126 126 127 128 129 145 146 130 147 148 149 132 133 150 sapariso sammodiM bhogA mahantaM ussahimsu kasigorakke Amantesi icchAmahaM purohito brAhmaNo paTiviratA abhijjhAluno pitAmahAyugA evaM pi bhoto atha kho brAhmaNa iti cattAro ca atthi kho brAhmaNa appasamArabbhataro appaTThattaro ca katamo so bho gotama satta brAhmaNo buddhapamukhaM evaM me sutaM akAlo kho Avuso licchaviparisAya idha mahAli idha mahAli dibbAnaM sacchikiriyAhetu katamo pana catutthajjhAnaM evaM me sutaM dutiyajjhAnaM evaM me sutaM cakkhunA visuddhana yaM mayaM ekaccaM vadeyyu: "ye imesaM samanugAhantaM samaNabrAhmaNAnaM ajinAni pi dhAreti dhamme sayaM 134 151 134 152 135 153 136 137 154 155 156 157 138 138 140 141 158 159 143 160 144 146 161 162 146 163 147 164 148 165 149 166 149 167 150 168 151 39
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ [40] 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 iti pi / sAkabhakkho evaM vRtte bhAveti, AsavAnaJca sIlasampadAya yathA savitakkaM savicAraM pariyodAte ThAnaM kho panetaM tapasabrahmacArI pabbajjaM evaM me sutaM janapadakathaM abhisaJjAnirodhe saJJA upajjanti cakkhu indriye hoti AkAsanaJcAyatanaM cetayamAnassa me oLArikaM kho arUpaM kho etaM pi kho dhammasaMhitaM ti vA, hoti ca tathAgato paraM ekaMsiko dhammo uppannAti ? iti iti puTThA no ti maraNAti ? te ce meM vadham sayaM abhivaDDisanti abhivaDDisanti evaM eva kho saMkhaM gacchati ahosi atIto evaM eva kho anagAriya evaM sutaM dIghanikAyo-1 40 152 153 154 155 156 156 157 158 159 160 160 161 162 162 163 164 165 165 166 167 167 168 168 169 170 171 172 173 174 175 176 176 177 178 179 180 ax www 2 w 2 va a 2 12 13 13 6* 17 16 17 14 15 14 17* 12 6 3 22 12 3' 9 1 21 19 18 13 16 14 9 5 1 21 14 9 1
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha-sUcI [41] 205 206 207 208 209 180 181 183 187 189 210 194 195 211 212 213 214 195 196 197 198 215 216 199 217 200 200 218 200 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 todeyyaputtassa bhavaM hi Anando sIlakkhandhaM ito ...pe0... idaM kammaniye Thite acchariyaM bho evaM me sutaM manussa dhammA yathA pi udake abbhutaM vata bho paripUreti bhikkhuM etadavocuM atha kho so seyyathIdaM paThavIdhAtu evaM vutte deva puttaM etadavoca pAtura ahosi etadavoca idha brahmalokA pariyesamAno evaM me sutaM sayaM abhijA appabAdhaM appAtakaM nisIdi / atha kho micchAdivissa kho kiM hi paro ahitAnukampI hoti odahanti aJA cittaM ime kho lohicca phuTA sinehena loke na evaM me sutaM ayaM ajasayano iti kira vAseTTha kiM pana vAseTTha natthi koci passati majjhimo 200 201 202 203 205 205 206 207 208 208 209 230 210 211 211 212 231 232 233 234 235 236 237 238 214 214 215 239 217 217 240
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ [42] dIghanikAyo-1 241 242 218 219 243 220 226 244 245 246 222 222 247 brAhmaNAnaM janapadakalyANiM maggaM desessanti maggaM desema brAhmaNA ye dhammA dhammA abrAhmaNakaraNA brahmAnaM apariggahassa avassaTaM manasAkaTassa lokavidU anuttaro viharati tathA iti kira vAseTTha brahmasAmaJjaambaThTha soNakUTamahAjAlA 223 224 224 248 249 250 251 252 225 225 226 227 253 [* yaha zabda peyyAla meM se haiN|]
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ May the merits and virtues earned by the donors and selfless workers of Vipassana Research Institute, Igatpuri be shared by all beings. May all those who come in contact with the Buddha Dhamma through this meritorious deed put the Dhamma into practice and attain the best fruits of the Dhamma.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ DEDICATION OF MERIT M******* *** * ***NG PA*** May the merit and virtue accrued from this work adorn the Buddha's Pure Land, repay the four great kindnesses above, and relieve the suffering of those on the three paths below. May those who see or hear of these efforts generate Bodhi-mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma, and finally be reborn together in the Land of Ultimate Bliss. Homage to Amita Buddha! NAMO AMITABHA Printed and Donated for free distribution by The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation 11th Floor, 55 Hang Chow South Road Sec 1, Taipei, Taiwan R.O.C. Tel: 886-2-23951198 , Fax: 886-2-23913415 Email: overseas@budaedu.org.tw Printed in Taiwan 1998, 1200 copies IN046-2001
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ din onn eN. Ann niNgnnky6 ddidi ? - As b nibNnnN 11 Nd, Star Sollsi' eNdu naanu eN - Kannad 5 oolNpi: he G vi daa oott d d 1999, 1200 oares IN046-2001 Sex saa SS 61-74 [4-05-6