________________
વૈભવ અને દરિદ્રતા-રૂપ -શુભ અને અશુભ પદાર્થો પણ કલ્પનાથી જ જરાવારમાં જતા રહે છે અને જરાવારમાં પાછા પ્રાપ્ત પણ થાય છે. માટે પદાર્થોમાં કામ કરવાની જે "શક્તિ" છે તે "કલ્પનાને અનુસરનારી" છે.
સઘળા પદાર્થો કલ્પના-પ્રમાણે જ ફળ આપનારા છેતેમ સમજીને વિચારીને સમજુ મનુષ્યો,કોઈ પદાર્થ માં એક સ્થિતિ માનતા નથી. ચિત્ત દૃઢ વાસના થી જેટલા કાળ સુધી જે પદાર્થ ની જે પ્રકારે અતિશય ભાવના કરે છે, તે પદાર્થમાં તેટલા કાળ સુધી,તેવા પ્રકારનું,તે જ ફળ જોવામાં આવે છે. એટલે,સાયો નથી તેવો કોઈ પણ પદાર્થ નથી અને ખોટો નથી તેવો પણ કોઈ પદાર્થ નથી. તેમ છતાં, હકીકતમાં -વાણ્વિક રીતે તો એમ છે કે-મનુષ્ય પદાર્થને જે પ્રકારનો ધારે છે, તે પ્રકારનો જ જુએ છે.
માટે હે રામ,તમે સઘળા પદાર્થો-રૂપ થનારા-"સંકલ્પ" ને જ છોડી દો.અને. સુષુપ્તિ અવસ્થા વાળા ની જેમ,પોતાના "સ્વરૂપ" થી જ રહો. મણિ-એ પોતાનામાં પડતાં પ્રતિબિંબો ને અટકાવવા સમર્થનથી પણ તમારા જેવો ચેતન આત્મા, પોતાનામાં પડતાં પ્રતિબિંબો ને અટકાવવા સમર્થ ના હોય તેમ તો ના જ બને. તમારા સ્વ-રૂપ માં જે આ જગત પ્રતિબિંબિત થાય છે તે મિથ્યા જે છે એવો નિર્ણય કરીને તમે જગતથી રંગાઓ નહિ.અથવાતો જે જગત છે તે બ્રહ્મ થી અભિન્ન છે એમ માની ને પોતાની અંદર, આદિ થી અંતથી રહિત પોતાના "સ્વ-રૂપ" ની ભાવના કરો.
હે,રામ,તમારા ચિત્તમાં જે જે પદાર્થો પ્રતિબિંબિત થાય છે, તે તે પદાર્થો માં તમે જો બ્રહ્મ ની ભાવના કરશો તો-તે તમને રંગી દેશે નહિ.અથવા તોજેમ સ્ફટિક માં તે પદાર્થો ના પ્રતિબિંબો પ્રગટ રીતે પડે છે તો પણ તે સ્ફટિક પોતાની જડતાને લીધે. એ પ્રતિબિંબો માં અનુસંધાન વગરનો હોવાથી,વાસ્તવિક રીતે તે પદાર્થો ના રંગો થી રંગાઈ જતો નથી, તેમ,તમારામાં પણ પ્રારબ્ધ ના ભોગ ને લગતી જગત સંબંધી વ્યવહારની ઈચ્છાઓ . પ્રગટ રીતે લાગુ પડે તો પણ તમે તત્વ-બોધને લીધે,ઈચ્છાઓ નું વારંવાર અનુસંધાન કરશો નહિ, અને આમ કરવા થી તમે ઇચ્છાઓ થી રંગાઈ જશો નહિ.
(રર) રૂઢ બોધવાળાની દશા
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે,રામ, જે અધિકારી પુરુષો છે, તેઓ તો વિચાર કરનારા હોય છે, અને તેમના ચિત્તની વૃત્તિઓ ગળી ગયેલી હોય છે, તેમ છતાં તે સમજીને અભ્યાસ-પૂર્વક વ્યવહારો ના અનુસંધાન ને ધીરે ધીરે તેઓ છોડતા જતા હોય છે.તેઓ આત્માકાર-પણાથી ઠરેલા મનવાળા હોય છે.
તેઓ, ત્યાગ કરવા યોગ્ય દૃશ્ય (જગત) ને અનુક્રમે છોડતા જતા હોય છે, તેઓ,જ્ઞાન ની ભૂમિકાઓમાં ઉચે ચડતા જાય છે, તેઓ,સધળા દૃશ્ય ને ચિન્માત્ર જોયા કરતા હોય અને કોઈ પદાર્થ ને ચૈતન્ય થી જુદો જોતા નથી, તેઓ,જેમાં નિરંતર જાગ્યા કરવું જોઈએ એવા પરમ-તત્વમાં પરમ-વૃત્તિ થી જાગ્યા કરતા હોય છે, તેઓ,ગાઢ મોહમય સંસારના માર્ગમાં વૃત્તિ (પ્રવૃત્તિ) રાખતા નથી, તેઓ ભોગવવાના સમયમાં જ રમણીય અને પરિણામે નીરસ એવા ભોગોમાં લાલચ રાખતા નથી, તેઓ,પ્રારબ્ધ થી પ્રાપ્ત થયેલા,ભોગોમાં પણ આસક્તિ રાખતા નથી.
