________________
284
જેઓ અવિધાને પણ સુખ-રૂપ ગણીને મંત્ર-આદિ-સાધનોની યુક્તિઓથી તેને (સિદ્ધિઓને) મેળવે છે. તેઓ અજ્ઞાનીઓ કહેવાય છે-આત્મવેત્તા પુરુષો કદી પણ એવા અજ્ઞાની હોતા નથી. જ્ઞાની હોય કે અજ્ઞાની હોય.પણ જે પુરુષ ઔષધ-મંત્ર-આદિ પદાર્થો થી કે યોગાભ્યાસ -આદિ ક્રિયાઓથી, અનુક્રમે લાંબા કાળ સુધી યત્ન કરે તો-તેને આકાશમાં ગમન કરવાની શક્તિ આદિ સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય તેમાં સંશય નથી.પરંતુ જ્ઞાની પુરુષ તો સર્વ જગતથી ન્યારો થયેલો,તૃષ્ણાઓ વિનાનો અને પોતાનામાં જ સંતોષ પામેલો હોય છે, માટે તે સિદ્ધિઓ માટે યત્ન કરતો નથી કે ઈચ્છા પણ રાખતો નથી.
જ્ઞાની પુરુષને આકાશમાં જવાની જરૂર જ રહેતી નથી,કે બીજી સિદ્ધિઓની પણ જરૂર હોતી નથી. તે ભોગોને ઈચ્છતો નથી,નિગ્રહ-અનુગ્રહ કરવાની શક્તિ ધરાવતો નથી, તેને મન ની ઈચ્છા હોતી નથી, તે આશા રાખતો નથી,મરણને પણ વશ થતો નથી કે જીવવાની ભાવના પણ તેને હોતી નથી. સર્વદા તૃપ્ત રહેનારો,શાંત મનવાળો,રાગથી તથા વાસનાઓથી રહિત થયેલો - એ આકાશની પેઠે નિર્લેપ રહેનારો-જ્ઞાની પુરુષ તો "સ્વ-રૂપ" માં જ રહે છે.
કોઈ સુખ-દુ:ખ અચાનક આવી પડે કે જન્મ-મરણ થાય તો પણ તત્વવેત્તા પુરુષ પોતાની સ્વાભાવિક તૃપ્તિને છોડતો નથી. પ્રારબ્ધના ક્રમથી આવી પડેલી,અનુકુળ કે પ્રતિકુળ વસ્તુઓથી જ્ઞાની પુરુષ હર્ષ-શોકને પ્રાપ્ત થતો નથી.તે તો અખંડાકાર વૃત્તિ-રૂપી ચંદનથી આભાનું પૂજન જ કર્યા કરે છે. તત્વવેત્તા પુરુષને કોઈ ક્રિયા કરવાનું કે કોઈ ક્રિયા નહિ કરવાનું કોઈ પ્રયોજન જ હોતું નથી, અને તે પુરુષને સર્વ પદાર્થોમાં કોઈ પ્રકારે પ્રયોજનની અપેક્ષા હોતી જ નથી,
જે પુરુષને આત્મજ્ઞાનનો લેશ પણ ના હોય તે પુરુષ પણ જો સિધ્ધિઓને ઈચ્છે, તો સિદ્ધિઓ આપનાર પદાર્થોની ગોઠવણ કરવાથી,અનુક્રમે સિદ્ધિઓ મેળવી શકે છે. "મણિ-મંત્ર -આદિથી તેને યુક્તિથી ગોઠવવાથી આવી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે" એવો નિયમ નો ક્રમ છે. આવા પ્રકારના જે નિયમનો ક્રમ છે તે ક્રમ સદાશિવ આદિ મોટા દેવતાઓથી પણ ફોક કરી શકતો નથી.
હે રામ,આકાશમાં ચાલી શકવું.વગેરે જે સિદ્ધિઓ છે, તેઓ ઔષધ આદિ દ્રવ્યોના,કાળોના,ક્રિયાઓના,તથા મંત્રોના પ્રયોગોની સ્વાભાવિક "શક્તિ"ઓ જ છે. આત્મજ્ઞાન કે જે -એ દ્રવ્યો અને કાળોના તથા ક્રિયાઓના ક્રમ-રૂપ (અવિધાના) નિયમથી અલગ છે. તે એ આકાશમાં જવાની આદિ શક્તિઓને સિદ્ધિઓને) આપનાર નથીકે તે સિદ્ધિઓને ટાળી નાખનાર પણ નથી.
સિદ્ધિઓ કે સિદ્ધિઓ મેળવવાની યુક્તિઓ,કે શક્તિઓ એ કોઈ પણ-પરમાત્માની પદવીની પ્રાપ્તિમાં સહાયરૂપ થનાર નથી.જે પુરુષને કોઈ પ્રકારની ઈચ્છા હોય તે જ સિદ્ધિ મેળવવાનો પ્રયત્ન કરે છે. પણ આત્મજ્ઞાની તો પૂર્ણ જ હોય છે માટે તેને કોઈ પણ પદાર્થમાં કે ક્યાંય પણ કશી ઈચ્છા જ હોતી નથી, કે જે ઇચ્છાથી તે સિદ્ધિ મેળવવા માટે પ્રયત્ન કરે.
આત્માના લાભનો ઉદય, સઘળી ઇચ્છાઓની જાળની બિલકુલ શાંતિ થાય ત્યારે જ થાય છે, માટે આત્મજ્ઞાની,પુરુષને તે આત્મ-લાભથી વિરુદ્ધ ની ઈચ્છા જ કેમ થાય? આમ,તત્વવેત્તા પુરુષ પોતે ઈચ્છા વિનાનો હોવા છતાં,જો,"કૌતુક" થી સિદ્ધિઓ મેળવવાનો નો પ્રયત્ન કરે. તો તેને પણ સિદ્ધિઓ અવશ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. કેમ કે જે પ્રકારની ઈચ્છા થાય તે પ્રકારને અનુસરતો યત્ન કરવાથી, અજ્ઞાની કે જ્ઞાની ને પણ સમયસર સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય જ છે. વીતહવ્ય મુનિ ને કેવળ જ્ઞાની જ ઈચ્છા હતી,તેથી તેમણે સિદ્ધિઓ માટે યત્ન કર્યો જ ન હતો.
