________________
275
જ્ઞાની અને ધ્યાની - એવા એ વીતહવ્ય મુનિ એટલા કાળ સુધી સમાધિમાંથી જાગ્યા જ નહિ-અનેજીવનમુક્તપણાને લીધે તેમણે તે દેહને પણ છોડ્યો નહિ. યોગને જાણનારા તે મહામુનિ,એટલા કાળ સુધી-આસપાસના કોઈ પણ અવાજો થી જાગ્યા નહિ.
અનેક વર્ષાકાળો વીતી જતાં,એ પર્વતની ગુફાની અંદર વરસાદના પાણીએ ઠેલીઠેલીને નાખેલા કાદવની જમાવટથી ધરતી ઉચી થઇ જવાને કારણે,એ મુનિ,ધરતીના ગર્ભ ની અંદર આવી ગયા.
ત્રણસો વર્ષ વીતી ગયા પછી, તે પોતાની મેળે જાગ્રત થયા, એટલા કાળ સુધી તેમના દેહને તેમના જીવાત્માએ જ પાળી રાખ્યો.
પ્રાણ તો પોતાની ગતિ બંધ થઇ જવાને લીધે અત્યંત સૂક્ષ્મ થઇ ગયેલો હોવાને લીધે, એ દેહને પાળી શકે તેમ નહોતો.પછી એ મુનિના જીવાત્માએ અવશેષ રહેલું પ્રારબ્ધ ભોગવવા માટે, હૃદયની અંદર અનુક્રમે વધારે વધારે પ્રગટ થઇ,સ્થૂળ-પણાને પામી,મન-રૂપ થઇ, હૃદયમાં જ કલપના માત્રથી નીચે પ્રમાણે ભોગો ભોગવ્યા.
કૈલાસપર્વતના સુંદર વનમાં, કદંબના ઝાડની નીચે,જ,સો વર્ષ સુધી જીવનમુક્તપણાથી નિશ્ચિતપણે, વિદ્યાધરની પદવી ભોગવી,અને તે પછી પાંચ યુગ સુધી ઇન્દ્રની પદવી ભોગવી.
રામ કહે છે કે-હે મહારાજ,કલાસ પર્વત ઉત્તર દેશમાં આવેલો છે, અને ઇન્દ્રની તથા વિદ્યાધરની પદવી સ્વર્ગમાં જ મળે છે, એમ "દેશ" નિયમિત (નિયમ પ્રમાણે) છે.વળીઆટલા વર્ષ -આટલા મહિનાથી થાય,તથા યુગ આટલા વર્ષોથી થાય-એમ "કાળ" પણ નિયમિત છે, તે છતાં,વીતહવ્ય મુનિએ પોતાના હૃદયમાં જ અને અલ્પકાળમાં જ-- તે તે દેશનો અને તે તે કાળનો અનુભવ કર્યો,તો એ દેશ-કાળ નો નિયમ કેમ બદલાઈ ગયો?
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે રામ,સર્વ-રૂપ અને સઘળી શક્તિઓવાળું ચૈતન્ય,જ્યાં જે જે પ્રકારે ઉદય પામે (સંકલ્પ કરે). ત્યાં તે તે પ્રકારે તુરત જ થઇ જાય છે, કારણકે, અનુભવ કરનાર ચૈતન્ય નો એવો જ સ્વભાવ છે.
જ્યાં જયારે દૃઢ સંસ્કારને લીધે,જેવો સંકલપ થાય, ત્યાં ત્યારે તેવો જ નિયમ ગોઠવાઈ જાય છે, કારણકે દેશ-કાળ આદિના નિયમોના ક્રમો "સંકલપમય" જ છે.
અત્યંત સૂક્ષ્મ નાડીના છિદ્રમાં અલપકાળમાં જ સંકલપને લીધે, વિસ્તીર્ણ દેશ કાળ-વાળા સ્વપ્ત નો અનુભવ થાય છે.એ સર્વના જાણવામાં પણ છે.
આ કારણને લીધે,વીતહવ્યે પોતાના હૃદયની અંદર "અનુભવ-રૂપ આકાશ"માં અનેક પ્રકારનાં જગતો જોયાં. આત્માના યથાર્થ બોધવાળા જીવનમુક્ત પુરુષોને આવા પ્રકારની જે વાસના હોય છે તે વાસના જ નથી, કારણકે તે જ્ઞાનરૂપી અગ્નિ થી ભૂંજાઈ ગયેલી હોય છે.અને ભુંજાયેલા બીજમાં બીજ પણું કેમ હોઈ શકે?
વીતહવ્ય મુનિએ,ઇનની પલ્લી ભોગવ્યા પછી એક કલ૫ સુધી સદાશિવ ના પાર્ષદની પદવી ભોગવી. કે જેમાં તેમને સઘળી વિદ્યાઓમાં નિપુણપણું,તથા ત્રણે કાળનું નિઃસંશય જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું. જેને જેવી રીતનો દૃઢ સંસ્કાર હોય તે તેવી રીતનું સઘળું દેખે છે,વીતહવ્ય જીવનમુક્ત હતા, છતાં પણ ભોગ આપનારા, પ્રારબ્ધ કર્મ",જાગ્રત કરેલા દ્રઢ સંસ્કારથી જ તેમને દેહના તથા ભોગ-આદિના વિચિત્ર-પણાનો ભાસ થયો હતો.
રામ કહે છે કે-જો વીતહવ્ય મુનિની જેમ જીવનમુક્ત પુરુષોને પણ દૃઢ સંસ્કારને લીધે, દેહ આદિના વિચિત્ર આભાસો થતા હોય, તો તેઓને બંધ અને મોક્ષના દેખાવો પણ થવા જોઈએ.
