________________
તેથી જેમ,વીંટી-વગેરે દાગીના ને જોનાર બાળક ની દ્રષ્ટિમાં સોનું હોતું નથી, તેમ,અજ્ઞાનીની દ્રષ્ટિમાં "બ્રહ્મ" હોતું જ નથી.માટે તેની પાસે જગત નો "નિષેધ" કરીને બ્રહ્મનું સ્થાપન કરવાની વાત કરવી સંભવતી નથી એવો મૂઢ મનુષ્ય ખોટા "અહંકાર-મય" જ હોય છે,અને, તેવી જ રીતે) જ્ઞાની (તત્વવેત્તા) મનુષ્ય તો સાચા "આત્મા-મય" જ હોય છે, માટે તેમની પાસે જગતનો નિષેધ કરીને બ્રહ્મ'નું સ્થાપન કરવાની વાત ધટતી નથી. અત્યંત અજ્ઞાની મનુષ્ય પોતાની પેઠે સર્વને (જગતના સર્વ મનુષ્યોને દેહમય જ સમજે છે,માટે, તેની પાસે "હું બ્રહ્મ છું" એમ કહેવા બેસીએ તો-તે આપણા વાક્ય ને મૂર્ખાઈ ભરેલું જ ગણે.
વાસ્તવિક રીતે વિચાર કરતાં જગત ખોટું ઠરે છે એટલા માટે આપણે કદી સાચા નથી,
અને દામ-વગેરે દૈત્યો પણ સાચા નહોતા. વિદ્વાનો ના અનુભવની રીતે વિચારતાં પણ તેઓ (દૈત્યો, અને આપણે અસત્ય છીએ. વળી,યુક્તિથી વિચાર કરતાં પણ તેમનું અને આપણું "હોવા-પણું" સંભવતું નથી.
શદ નિરંજન અને જ્ઞાન-સ્વ-રૂપ જે બ્રહ્મ છે.તે જ "સત્ય" છે.અને તે સત્ય બ્રહ્મ સર્વવ્યાપક (આકાશની જેમ) છે. તે શાંત છે. તેનો ઉદય-અસ્ત નથી અને સઘળું "જગત"એ પણ શાંત "બ્રહ્મ" જ છે. અને તેમ હોવાને લીધે.તે જગત "શ " નથી,પણ "પૂર્ણપણા" થી રહેલું છે. હે.રામ એ "પૂર્ણ-બ્રહ્મ"માં આ સઘળી "સુષ્ટિ" ઓ કેવળ તેના "વિવર્ત-પૂ" (અન્ય-રૂપે પ્રતીત થવા-રૂપ) છે. જે પર્ણ-સ્વ-રૂપ ચૈતન્ય છે તે જ આ સષ્ટિઓ રૂપે પ્રતીત થાય છે.
ચૈતન્ય (બ્રહ્મ) નો સ્વભાવ જ એવો છે કે તે પોતાના સ્વરૂપ ને કેવા પ્રકારનું "ધારે" છે, તેવા પ્રકારનું જ થોડી વારમાં જુએ છે,અને અનુભવે છે. આમ છે એટલા માટે જગત કે જે અવિદ્યમાન છે, તે પણ ચૈતન્ય ની દૃષ્ટિ થી,ક્ષણમાં વિધમાન જેવું થઇ જાય છે. જગતમાં કોઈ પદાર્થ સત્ય નથી તો સાથે સાથે કોઈ પદાર્થ અસત્ય પણ નથી, પરંતુ એ વાત નિઃસંશય છે કેચૈતન્ય પોતાના રૂપ ને જેવું ધારે છે, તેવા પ્રકારથી જ તે રૂપે ઉદય પામે છે.
આમ,જે રીતે દામ-વગેરે ત્રણ દૈત્યો ઉદય પામ્યા હતા,તે રીતે જ આપણે પણ ઉદય પામ્યા છીએ.માટે, જો તેઓ સાચા -તો આપણે પણ સાચા અને જો-તેઓ ખોટા તો આપણે પણ ખોટા. હે, રામ,તેઓમાં અને આપણામાં શી વિશેષતા છે? (શું જુદા-પણું છે?) આ મહા-ચૈતન્ય,અંત વગરનું છે, સર્વવ્યાપક છે,અને નિરાકાર છે, પણ તેની અંદરનો જે ભાગ,જેવા આકારનું મનન કરે છે, તે ભાગ તેવા આકારથી ઉદય પામે છે.
જ્યાં જે "ભાગ"નું ચૈતન્ય -દામ-વગેરે દૈત્યો નું મનન કરવા લાગ્યું, ત્યાં તે "ભાગ"નું ચૈતન્ય તેવા આકારના અનુભવને લીધે,દામ-વગેરે દૈત્યો થી સંપન્ન થયું (બન્યું) અને, જ્યાં,એ ચૈતન્ય,તમારા તથા મારા -વગેરે આકારોનું મનન કરવા લાગ્યું, ત્યાં તેવા આકારોના અનુભવને લીધે,તેવા (તમારા-મારા-વગેરે) આકારોથી સંપન્ન થયું છે.(બન્યું છે) નિરાકાર ચિદાકાશ (બ્રહ્મ-કે ચૈતન્ય) નાં સ્વપ્ત નો જે પ્રતિભાસ છે તેનું જ "જગત" એવું નામ પડેલું છે.
જેમ,સૂર્યના તાપ ના "અમુક ભાગ" નું "ઝાંઝવાનાં પાણી" એવું નામ પાડવામાં આવે છે, તેમ,મહા-ચૈતન્ય ના અમુક ભાગનું "જગત" એવું નામ પાડવામાં આવ્યું છે. એ મહા ચૈતન્ય પોતાના જે સ્થળમાં મનન કરે છે તે સ્થળમાં તે "દૃશ્ય" (જગત) કહેવાય છે.અને, જે સ્થળમાં તે મનન વગરનું હોય છે. તે સ્થળમાં તે "મોક્ષ" કહેવાય છે. જો કે વાસ્તવિક રીતે જોતાં તો એ મહા ચૈતન્ય સ્થળ ના વિભાગો વગરનું છે. તેથી તે -
