________________
243
(૭૦) આસક્તિ રહિત મનુષ્ય વ્યવહારિક દોષોથી પરિતાપ પામતો નથી.
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે રામ,અસંગ-પણાના સુખનો જ નિરંતર સ્વાદ લેનાર, ધણા મહાત્મા પુરુષો વ્યવહાર કરવા છતાં,પણ અંદર શોક-ભયથી રહિત થઈને રહેલા છે. જેનું મન વિષયોથી રહિત હોવાને લીધે,સંતાપોથી રહિત થઈને આત્મામાં જ રહ્યું હોય, તેવા પુરુષના સંગ થી સર્વ લોકો પ્રસન્ન થાય છે.
સર્વદા આત્મ-ષ્ટિથી આત્મામાં જ લીન થઈને સ્વસ્થ રહેનારો જીવનમુક્ત પુરુષ કોઈ સમયે ચંચળ દેખાય, તો પણ જળમાં પ્રતિબિમ્બિત થયેલા,સૂર્યની પેઠે મિથ્યા જ ચંચળ દેખાય છે. વાસ્તવમાં તેના જીવનમુક્ત પુરુષો-અંદર તો તે મેરુ પર્વત જેવા અચળ જ હોય છે. જયારે પુરુષ,પરમાત્માના જ્ઞાનને પ્રાપ્ત થઇ,કલ્પનાઓ-રૂપી મેલોથી રહિત થઇને, સમાધિ ધર્યા વિના પણ, સમાધિમાં રહેલા ના જેવો સુખ-મગ્ન રહે, ત્યારે તે આસક્તિથી અત્યંત રહિત થયેલો કહેવાય છે.
હે રામ,આ આત્મમાં જ આસક્તપણા-રૂપી સ્થિતિમાં રહેલો જીવ,સર્વદા પ્રિયથી,અપ્રિયથી,જીવન-મરણ થી રહિત હોવાને લીધે જાગ્રતમાં પણ સુષપ્તિમાં રહેલા જેવો થાય છે.અને આ અવસ્થામાં રહેવાના અભ્યાસના ક્રમથી પ્રૌઢતાને પામેલો જીવ,અત્યંત પવિત્ર પરમાત્માને પ્રાપ્ત થાય છે.જીવ એવી સુષુપ્તિ અવસ્થાને પામીને જીવતાં સુધી વ્યવહાર કર્યા કરે તો પણ,સુખ-દુઃખ-રૂપી રજુઓથી કદી ખેંચાતો નથી.
હે રામ, તમે પણ સુષુપ્તિ (જાગ્રતમાં પણ સુષુપ્તિ) જેવી વૃત્તિનો આશ્રય કરીને, પ્રારબ્ધના યોગે આવી પડેલાં વર્ણાશ્રમ કર્મો કરો,અને કદાચ એ કર્મો ના કરો તો પણ કંઈ નહિ. જ્ઞાની પુરુષને કર્મોનો સ્વીકાર પણ ગમતો નથી અને ત્યાગ પણ ગમતો નથી. પોતાના સ્વરૂપને જાણનારા જ્ઞાની પુરુષો,કોઈ પણ આસક્તિ રાખ્યા વિના જે સમયે જે ક્રિયા આવી પડે તે ક્રિયાને અનુસરીને વર્તે છે.
જો તમે જાગ્રતમાં જ સુષુપ્તિમાં રહેનારી બુદ્ધિથી ક્રિયાઓ કરશો, તો પણ અકર્તા જ રહેશો,અને જો તમારી બુદ્ધિ,જાગ્રતમાં,જ,સુષુપ્તિમાં નહિ રહેલી હોય તો તમે કોઈ ક્રિયાઓ નહિ કરો તો પણ કર્તા જ રહેશો. હે રામ, જેમ બાળક કોઈ પણા ફળનો વિચાર કર્યા વિના ખાટલામાં પગ હલાવ્યા કરે છે, તેમ,તમે ફળોનો સંકલ્પ નહિ કરતાં જ કર્મો કરો.
હે રામ, તમે કે જે નિર્દોષ છો,તે સુષુપ્તિ જેવી અવસ્થામાં રહીને, જો,શરીરને તરત પાડી નાખો તો પણ ભલે અને પર્વતની જેમ લાંબા કાળ સુધી ધરી રાખો તો પણ ભલે. આમ જાગ્રત માં જ સુષુપ્તિમાં રહેવા-રૂપી સ્થિતિ અભ્યાસના યોગથી દૂઢ રહેવા લાગેત્યારે જ તત્વવેત્તાઓ તેને"તુર્યાવસ્થા" (જીવનમુક્ત)કહે છે.
ઉપર કહેલી જાગ્રતમાં) "સુષુપ્તિ" જેવી અવસ્થામાં આનંદ-મય થઈને રહેવાય છે, જયારે તુર્યાવસ્થા માં આનંદ-રૂપ થઇ જવાય છે. ભાગ્યશાળી પુરુષ તર્યાવસ્થામાં સઘળાં દુઃખોથી રહિત થાય છે, તેનું મન અત્યંત નાશ પામી જાય છે. પરમ આનંદથી ધૂમતો તુયવસ્થા માં રહેલો તત્વવેત્તા પુરુષ, આ જગતની સર્વ રચનાને-લીલાના જેવી જોયા કરે છે અને ફરીથી આ સંસારની રચનામાં પડતો નથી.
આમ તે તત્વવેત્તા-જીવતાં સુધી,એ "તુર્યાવસ્થામાં અખંડ સ્થિતિ પામીને,આનંદમાં જ લીન થયેલો હોવાને લીધે, અંતે "વિદેહ-મક્તિ" ને પ્રાપ્ત થાય છે.કે જે વિદેહ-મુક્તિ "તુર્યાતીત" પદ કહેવાય છે.
