________________
255
તે છતાં પણ મનમાં કોઈ પ્રકારની આસક્તિ નહિ રાખતાં,લાંબા કાળ સુધી પૃથ્વીને ભોગવી હતી.
જ્ઞાની હોવાને લીધે, સુખ-દુઃખ-વગેરેના સંગથી દૂર રહીને લોકોનું પાલન કરતા,વૈવસ્વત મનુએ લાંબા કાળ સુધી રાજ્ય કર્યું હતું.માંધાતા રાજાએ પણ અનેક વ્યવહારો-યુદ્ધો-વગેરે કર્યા હોવા છતાં,મનમાં રાગ-દ્વેષથી રહિતપણાને લીધે પરમ પદ પામ્યો હતો.બલિરાજા પાતાળમાં રહીને જાણે વ્યવહારને સાચો ગણતો હોય તે રીતે વ્યવહાર કર્યા કરે છે, તો પણ મનથી સર્વદા -સર્વનો ત્યાગ કરીને આસક્તિ વિનાનો હોવાને લીધે જીવનમુક્ત છે.
ઉદાર મનવાળા અને માન ધરાવનારા વૃત્રાસુરે પણ મનમાં શાંત રહીને દેવતાઓ સાથે સંગ્રામ કર્યો હતો.અને ઇન્ટ સાથે યુદ્ધ કરીને દેહનો ત્યાગ કર્યો હતો.પાતાળનો સ્વામી પ્રહલાદ,પણ દાનવોનાં રાજ્ય સંબંધી સધળાં કાર્યો કરતો હોવા છતાં,પણ અવિનાશી અને વચનથી વર્ણવી શકાય નહિ તેવા,બ્રહ્માનંદ માં રહેલો છે. શમ્બરાસુર માયાઓ કરવામાં તત્પર રહેતો હતો તો પણ,પોતામાં બ્રહ્મ-સ્વ-રૂપની ભાવના કર્યા કરતો હતો અને તેણે મનથી આ માયિક સંસારને ત્યજી દીધો હતો.
સઘળા દેવતાઓ "મુખ-રૂપ-અગ્નિ" થી અનેક કાર્યોમાં તત્પર રહે છે, અને લાંબા કાળથી યજ્ઞોમાં પૂજાય છે, તથા,અગ્નિની આહુતિઓ ગ્રહણ કરે છે તો પણ જીવનમુક્ત પણાથી રહ્યા છે. દેવતાઓએ પોતાનું અમૃત પી લીધા છતાં પણ ચંદ્ર, બ્રહ્માકાર મનવાળો રહેવાથી ક્યાંય સુખ-દુઃખ-આદિના સંબંધને પ્રાપ્ત થતો નથી.દેવતાઓના ગુરુ બૃહસ્પતિ,સ્વર્ગમાં પુરોહિતપણા-સંબંધી વિચિત્ર કાર્યો કર્યા કરે છે, અને તેમણે પોતાની સ્ત્રી તારાને ચંદ્રના ઘરમાં થી પછી લેવા સારુ-ચંદ્રની સાથે યુદ્ધની ખટપટ ઉઠાવી હતી, તો પણ મનથી અસંગ હોવાને લીધે તે જીવનમુક્ત જ છે.
દૈત્યો ના ગુરુ,શુક્રાચાર્ય કે જે આકાશને પોતાની કાંતિથી પ્રકાશિત કરે છે, મહા પંડિત છે અને નીતિશાસ્ત્ર રચીને સર્વને ધન આદિનું પાલન કરવાની યુક્તિઓ બતાવનાર છે, તો પણ મનમાં નિર્વિકાર રહીને જ પોતાના આયુષ્યના સમયને વિતાવે છે. વાયુ લાંબા કાળથી બ્રહ્માંડ ની અંદર રહેનારાં સર્વ પ્રાણીઓના શરીર ચલાવ્યા કરે છે તથા પોતે સર્વદા સધળા જગતમાં વિચાર્યા કરે છે, તો પણ મનમાં હર્ષ-શોક-આદિ થી પર રહેવાને લીધે જીવનમુક્ત જ છે.
હે રામ,વિષ્ણુ ભગવાન જીવનમુક્ત હોવા છતાં પણ, આ સંસારમાં લાંબા કાળથી અવતારો લઈને જરા-મરણ-યુદ્ધ આદિ લીલાઓ કર્યા કરે છે. સદાશિવ (શંકર) જીવનમુક્ત હોવા છતાં,જેમ કામી પુરુષ કામના-વાળી સ્ત્રીને ધરી રહેતેમ,પાર્વતીને પોતાના દેહના અર્ધ ભાગમાં ધરી રહ્યા છે. કાર્તિકેય સ્વામી પોતે મુક્ત હોવા છતાં,તારકાસુર આદિદૈત્યોની સાથે યુદ્ધ કર્યા હતાં.
નારદમુનિ જીવનમુક્ત છે, તો પણ લોકોમાં કજિયા-રૂપ કૌતુક ને પ્રવર્તાવનારી લીલા કરતા કરતા ફર્યા કરે છે. વિશ્વામિત્ર પોતે મનથી સઘળી આસક્તિઓ વિનાના રહીને,વેદોમાં કહેલી યજ્ઞ-આદિ ક્રિયાઓ કર્યા કરે છે. સૂર્ય પણ જીવનમુક્ત રહીને જ દિવસ કરવાની ક્રિયા કરે છે અને યમ પણ જીવનમુક્ત રહીને પાપી લોકોને શિક્ષા કર્યા કરે છે.
કેટલાએક મહાત્માઓ,અનેક ખટપટોથી ભરેલા વ્યવહારોમાં હોવા છતાં,પણ મનમાં અતિ શીતળ રહે છે. તો-કેટલાએક મૂઢ પુરુષો પથરાની જેમ કશી ક્રિયાઓ કરતા નથી-તો પણ મનમાં તપ્યા કરે છે. કેટલાએક જીવનમુક્ત પુરુષો (ભૃગુ-ભરદ્વાજ-શુક-વગેરે) પરમબોધને પ્રાપ્ત થઇ વનમાં ગયેલા છે. કેટલાએક (જનક-શર્યાતી-માંધાતા-સાગર-વગેરે) છત્ર-ચામરો ની મોજ માણતા રાજ્યોમાં રહેલા છે. કેટલાએક (બૃહસ્પતિ-શુક્રાચાર્ય-ચંદ્ર-સૂર્ય-સપ્તર્ષિઓ-વગેરે) આકાશની અંદર નક્ષત્રોના ચક્રમાં રહેલા છે.
