________________
જેમ,વિવેક-ષ્ટિ થી વિચાર કરતાં સત્વ-રજસ-તમસ એ ત્રણ ગુણો છૂટા પડી જાય છે, તેમ,મુક્તિ પામવા સારું પ્રારબ્ધ-યોગે તે ત્રણ જીવો (દામ-વ્યાલ-કટ) જુદા પડશે.
લક્ષ્મીના ભારે દબદબાવાળા કાશ્મીર દેશમાં વૃક્ષોથી શોભી રહેલું "અધિષ્ઠાન" નામનું એક નગર ઉત્પન્ન થશે, તે નગરના મધ્યમાં "પ્રધુમનશિખર" નામનું એક શિખર થશે,તે શિખરની ઉપર જાણે બીજું એક શિખર ઉત્પન્ન થયું હોય એવું અને વાદળાંઓ સુધી પહોંચેલી મોટી શાખાઓ વાળું એક ઉત્તમ ધર થશે. તે ઘરના ઈશાન ખૂણામાં એક કોતર હશે જેમાં કરેલ માળામાં "વ્યાલ" નામનો દાનવ "ચકલા" નામનો પક્ષી થશે. અને તે જેનો અર્થ ના સમજાય તેવું "ચીચી-ચીચી" શબ્દ બોલ્યા કરશે.
તે જ સમયમાં -સ્વર્ગ જેવા તે નગરમાં "શ્રીયશસ્વરદેવ" નામનો રાજા થશે,તે રાજાના ઘરની અંદર,સ્તંભ પાછળના છિદ્રમાં "દામ" નામનો દાનવ ગણગણાટ કરનારો "મચ્છર" થશે. "અધિષ્ઠાન" નામના એ નગરની અંદર "રત્નાવલીવિહાર" નામનું ક્રીડા કરવાનું ધર થશે,ને તે વિહાર-ગૃહમાં, રાજાનો "નૃસિંહ" નામનો અમાત્ય (મંત્રી) હશે કે જેને "બંધ-મોક્ષ" હાથમાં રહેલા આમળાની જેમ(પ્રત્યક્ષ) હશે. તેની બેઠક ના ઓરડામાં "કટ" નામનો દાનવ "કલકલિયો" નામનો પક્ષી થશે.અને તે રૂપાના પાંજરામાં મંત્રી ને વિનોદ કરવાનું સાધન થઇ રહેશે.
હે,રામ,તે નૃસિંહ નામનો મંત્રી,દામ-વ્યાલ-કટ એ ત્રણ દૈત્યો ની શ્લોકબદ્ધ રચેલી કથાને લોકની પાસે વાંચશે, ત્યારે તે કલકલિયો,મચ્છર અને ચકલો એ કથા સંભાળશે,એટલે તેમને જૂની સ્થિતિનું સ્મરણ થશે. અને આમ તેમણે પોતાના જીવ-રૂપ નો બોધ થશે એટલે તે પરમ-મોક્ષ-પદને પામશે. આમ દામ-વાલ-કટ નું સંપૂર્ણ આખ્યાન તમને કહી સંભળાવ્યું.
હે રામ,આ જ રીતે જે. આ સંસાર છે તે શ છતાં "અત્યંત પ્રકાશિત દેખાતી માયા" છે. તે માયા,ઝાંઝવાના પાણીની જેમ અજ્ઞાનથી લોકોને ભમાવે છે. વાસનાઓથી મોહ પામેલા મૂર્ખ લોકો,દામ-વાલ-કટ ની પેઠે,અનેક પ્રકારનાં અજ્ઞાન ને લીધે, ઉત્તમ સ્થિતિમાં થી નીચી સ્થિતિમાં આવી પડે છે.
હે,રામ,જેમ,જે નિરંજન ચૈતન્ય છે-તે જ-પોતાના "સ્વયં-પ્રકાશરૂપ-પણા" નો ત્યાગ કરતું નથી,પણ, "રાજસ અહંકાર" (રાજસ ગુણ ના અહંકાર) થી રંગાઈ જઈને દેહાધિક ખોટા રૂપને "હું છું" એમ સમજે છે. તેમ,જીવ પોતાની જ વાસના-રૂપ ભાન્તિને લીધે, પોતે જાણે ચૈતન્ય-સ્વરૂપ થી ભિન્નપણું પામ્યો હોય તેવો થાય છે. જેઓ શાસ્ત્રની રીતિ પ્રમાણે,"આ જે દૃશ્ય છે-તે સઘળું મિથ્યા જ છે" એવો નિશ્ચય કરીને પોતાની અખંડાકાર બુદ્ધિથી પોતાનામાં જ શાંત રહે છે, તેઓ પરમાત્મા માં રહેલી તે નિરંતર બુદ્ધિ વડે, સંસાર-સમુદ્રને તરી જાય છે.
જેમ,જળ નીચાણ-વાળા ભાગમાં જ વહી જાય છે, તેમ જે પુરુષો જુદા જુદા પ્રકારના અસંખ્ય દુઃખો ના વિકારોને આપનારા શુષ્ક "તર્ક-વાળા મતો"નો આશ્રય કરે છે તેઓ પોતાના લાભ નો જ નાશ કરે છે. પણ જેઓ,પોતાના અનુભવ થી સિદ્ધ થતા,શ્રુતિને અનુસરનારા માર્ગ થી,પરમ-પદમાં પહોંચવા માટે ચાલે છે - તે પુરુષોનો નાશ થતો નથી.
જે પુરુષ "મને અમુક વિષય-સુખ મળે તો સારું,મને અમુક પરલોક(સ્વર્ગ) મળે તો સારું" એવી તૃષ્ણાઓ રાખ્યા કરે છે, તેને પોતાના દુર્ભાગ્ય થી થયેલી દીનતા ને લીધે "નાશ પામેલી પુરુષાર્થ ની રાખ" પણ હાથ આવતી નથી. (એટલે કે તૃષ્ણા ને લીધે તેણે કરેલા તેના પુરુષાર્થો નકામા થઇ જાય છે) જયારે ઉદાર મનવાળો પુરુષ સર્વદા નિસ્પૃહ-પણાથી (અનાસક્તિથી) રૈલોક્ય ને પણ તરણા જેવું સમજે છે, તે પુરુષને -જેમ સ જૂની કાંચળી ને ત્યજી દે છે તેમ સર્વ મુશ્કેલીઓ (વિપત્તિઓને) ત્યજી દે છે.
