Vinay Sutra And Auto Comentary On Same

Author(s): P V Bapat, V V Gokhale
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute

Page 53

६
विनयसूत्रवृत्त्यभिधानस्वव्याख्यानम्
ततः परिशुद्धायास्मै पूर्वोपाध्यायत्वेन श्रामणेरोपाध्यायत्वेन अवकाशं कुर्यात् – 'अहं भदन्तं प्रव्राजयामि' इति । तथा च ग्रन्थः - " यस्य कस्यचित् प्रव्रज्यापेक्ष उपसंक्रामति, स तेनान्तरायिकान् धर्मान् पृष्ट उद्गृहीतव्य" इति । संवराणां आनुपूर्व्यं दर्शयन्नाह(५) नानुपपन्नस्य पूर्वं उपासकत्व - श्रामणेरत्व- भिक्षुत्वानामुत्तरम् । एषामुपासकत्वादीनां पूर्वं पूर्वं पर्वानुपपन्नस्य तादात्म्योपगत्या अनुपगतस्य उत्तरं उत्तरं पर्व न कार्यम्। व्यवस्थाख्यानमेतद् ॥ पृष्ट्वा आन्तरायिकान् प्रव्रज्यापेक्षं आदावुपासकत्वं ग्राहयेत्, ततः श्रामणेरत्वं, ततो र भिक्षुत्वं भवति इत्यस्य बोधनार्थं । न त्वेतदर्थं पूर्वस्मिन्नसमात्ते न भवत्युत्तरस्य रूढिरिति ॥ भिक्षुसंवरस्य पूर्वं संवरान्तरेणापि रूढी मुख्यमस्त्येव [ मूल ] 21 वचनम् । श्रामणेर संवरस्तु उपासकसंवरं विभवति इति 22 रूढिः । भिक्षुसंवरः प्रतिशरणं न त्वस्ति [इति] वचनम् । शरणगमनपूर्वकं संवरादानमिति दर्शयन्नाह - ( ६ ) शर [ण ] गत्यभ्युपग-४ [मवच ] नोपक्रमं उपासकत्व - श्रामणेरत्वाभ्युपगमवचनं कुर्वीत ॥ गतिर्गमनम् । शरणगमनस्याभ्युपगमः शरणगत्यभ्युपगमः— बुद्धं शरणं गच्छामीत्यादि । तदभिधायकं वचनं शरणगत्यभ्युपगमवचनम्, तद्वचनम् । उपक्रम आरम्भः । उपासकस्व- श्रामणेरत्वाभ्युपगमवचनं कुर्वीत । कोऽसौ ? प्रतिपत्ता, अयमर्थः । एवं समादात्रा वक्तव्यम् - " समन्वाहर भदन्त अहं एवं-नामा बुद्ध शरणं गच्छामि यावत् गणानामग्र्यम्, उपासकं मां भदन्तो धारयतु यावज्जीवम्, * समन्वाहर भदन्त अहमेवं-नामा बुद्धं यावत् गणानामग्र्यं, २३ श्रामणेरं मां आचार्यो धारयतु ॥" एवं भूतावेव संदर्भों त्रिः आवर्तयितव्यौ | ये [न] तु के [न]चिच्छरणगमनं आदौ त्रिवर्त्य ततः पश्चादुपासकं मां भदन्तो धारयतु, श्रामणेरं मामाचार्य इत्यभिधीयते, सोऽसौ वेदयितव्यः ॥ - यस्मादनयोः संवरसमादानवचसो:, एवं सति, शरणगमनोक्तिः नैव अङ्गभावं प्रतिपद्यते । किञ्च येन प्रागेव शरणगमनमात्रं [अभ्युपगम्यते ] 24 तस्य संवरादानकाले शरणगमनस्यावचनीयतापत्तिः ॥ अवश्यं चैतद् निर्वाणाशयप्ररूपणार्थं अस्मिन्काले वक्तव्यम् । एवं ह्येतद् संवरसमादानवचसो: अङ्ग भूतं भवति नान्यथा । न च निर्वाणाशय-दाढ्यंमन्तरेण संवरस्योत्थानम् ॥ यस्मात् निर्वाणानुगुण्यः संवरः, उपसंपदस्तर्हि शरणगमनवचनमन्तरेण कथं रूढिः ? नैष दोषः । उपसंपच्छब्दादेव तदर्थसिद्धेः । सर्वाकरणीयविरतिलक्षणत्वात्, सर्वात्मना हि निर्वाणोपगतिः उपसंपद् । यतः उपसंपदि [ Plate I 3 b]' स्थितः निर्वाणानुगुण्यो व्यवस्थितो भवति ॥ कुर्वीत इत्यात्मनेपदं प्रतिपत्त्या एतत् करणीयं इत्येतत्संदर्शनार्थम् । यदत्रपरोऽभित्ते शिक्षणं तदिति मन्तव्यं, न दानग्रहणम् । उपोषधेऽपि प्रतिपत्तुरेवैतत्करणीयं इति मन्तव्यम् । यत्ते दानग्रहणधर्मः तत्र इति केचिद् वर्णयन्ति शिक्षणादेव । भ्रान्तिरसौ तेषामिति ज्ञेयम्, तुल्यत्वात्समादानस्य ॥ ( ७ ) श्रनन्तरमस्य शिक्षोत्कीर्त्तनं '