Vinay Sutra And Auto Comentary On Same

Author(s): P V Bapat, V V Gokhale
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute

Page 102

१ प्रव्रज्यावस्तु
प्रति त्रयः पुद्गलाः अनुपसंपन्नाः, आत्मनो [Plate IV. 40]' नाम न आचष्टे, उपाध्यायस्य नाम नाचष्टे, उपसंपदं च न जानाति" इति ॥ कर्मकारकं प्रति अयं ग्रन्थः -"त्रयाणां नाम न परिकीर्तयति-उपाध्यायस्य, उपसंपदाक्षिणः, संघस्य च । उपसंपन्नो वक्तव्यः, अनुपसंपन्नो वक्तव्यः इति । "[आह–अनुपसंपन्नो वक्तव्य इति] । अप्रत्युपस्थापनमेतद्, गृहीतृत्वेन यदत्र समादातुः आत्मनो नामाऽनुकीर्तनम् । संघस्यैतद् प्रत्युपस्थापनम् । अनुगृहीतत्वेन यत् संघस्या नेन नामानुद्भावनम् । यद् कर्मकारकेण समादातुः तद्विषयत्वस्य उपनीतेः तदकरणम् । यत्संघस्य संघकर्तृकत्वस्य उपनीतेः तद्करणम् । यदुपाध्यायस्य कर्मकारकेण नामाऽनुद्भावनं, तदपि संघकर्तृकत्वस्यैव उपनीते:8 अकरणम् । यस्मात् यत्र कर्मणि तत्र संघस्य कर्तृत्वप्रतिपत्तिः, ततोऽन्यस्य तत्कर्मणः करणम् । यदुपाध्यायस्य समादात्रा नामानुद्भावनं, तद् यस्य कर्मणः करणं सोपाध्यायकस्य, न83 तत्र तस्य विषयत्वेन प्रत्युपस्थानम् । तदनुत्थानं एषां नामानुद्भावने संवरस्य ॥ (६२५) नाऽगारिक-तीथिकध्वजे ॥ प्रत्येकं ध्वजशब्दस्य परिसमाप्तिः। आगारिकध्वजे तीथिकध्वजे इति बहुव्रीहिश्चात्र समासः । आगारिकध्वजो ध्वजो यस्य, तीथिकध्वजो ध्वजो यस्य । आभ्यां ध्वजाभ्यां गृहीताभ्यां न भवति संवरस्योत्थानम् । वेषश्चात्र ध्वजः ॥ (६२६) न नग्नकुपित पुंफालिनीषु ॥ संवरस्योत्थानं इत्यनुषङ्गः। समादानतो नग्नीभूतस्य तीथिकध्वजः इति अनेनैव संग्रहात् । अन्यार्थं नग्नग्रहणम्, प्रमुक्तप्रग्रहत्वं अस्यामवस्थायां चित्तस्य इति संवरस्यानुत्थानम्। कुपितत्वे स्थैर्यभङ्गः। पुंफालिनी तावता भदन्ता उपसंपादयन्ति, उपसंपन्ना वक्तव्या अथ अनुपसंपन्ना? [आह]-अनुपसंपन्ना वक्तव्या। उपसंपादकाश्च सातिसारा इति । पुंफालिनी पुरः यत्संयोगात् पुरुषो म्रियते ॥ (६२७) न निमित्तविपर्ययाऽनभ्युपेतौ उत्क्षिप्तकस्य । स-दृष्टेः विरति आशयस्य संवरसंपत्तिः, तस्मात् येन निमित्तेन आपत्त्यदर्शनादिना६ उत्क्षेपणीयं कर्मकृतं भवति, तद्विपर्यय-अनभ्युपगमे नास्ति संवरस्य उत्थानम् । निदर्शनमत्र उत्क्षिप्तकः। सर्वप्रणिहितेषु एष विधिः। कलहकरणादि-आशयस्यापि अविरति-आशयत्वात् ॥ (६२८) दुष्कृतमात्रकं अपूर्व-पर्वतायाम् ॥ विना उपासकत्वेन श्रामणेरत्वोपगतो, विना श्रामणेरत्वेन भिक्षुत्वोपगतौ दुष्कृतमात्रकं भवति, न अनुत्थानं संवरस्य ॥ ग्रन्थोऽत्र-“आगारिक- अप्रव्रजितकं उपसंपादयन्ति, उपसंपन्नो वक्तव्योऽनुपसंपन्नो वक्तव्य इत्याह-उपसंपन्नः, उपालिन्, उपसंपादकाश्च आपद्यन्ते दुष्कृता' [पत्ति]मिति" ॥ (६२९-६३०) अयाञ्चायामुपाध्यायस्य अन्तरायिकयाऽप्रश्ने ॥ उभयत्र अत्र दुष्कृतमात्रकम्, न अनुत्थानं